О постановлении суда по делу об административном правонарушении

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 20 апреля 2018 года № 5.

Постановление суда по делу об административном правонарушении – это процессуальный документ, в котором по результатам рассмотрения дела отражается итог производства по делу об административном правонарушении.

В целях определения места и особенностей судебных актов, принятых судом в связи с рассмотрением дел об административных правонарушениях судом, обеспечения наряду с законностью и обоснованностью постановления по делу об административном правонарушении его понятности и лаконичности, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет дать следующие разъяснения:

1. Обратить внимание судов на то, что вынесение постановления по делу об административном правонарушении, призванного обеспечить выполнение задач производства по делам об административных правонарушениях, требует особой ответственности за его законность и обоснованность.

Постановление является законным, если оно соответствует требованиям Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях (далее - КоАП), а также соответствует положениям иных норм законодательства.

Обоснованность постановления означает то, что в постановлении должны быть отражены имеющие значение для данного дела обстоятельства, подтвержденные исследованными судом доказательствами, удовлетворяющими требованиям закона об их относимости, допустимости и достоверности.

2. Рассмотрев дело об административном правонарушении, жалобу, протест, суд выносит одно из постановлений, предусмотренных частью первой статьи 829-14 КоАП.

При вынесении постановления должны быть указаны сведения, а также разрешены вопросы, предусмотренные статьи 829-14 КоАП.

Постановление должно иметь строгую логическую структуру, состоящую из относительно обособленных частей, составляющих в совокупности единый юридический документ.

Постановление включает в себя три составляющие – вводную, описательно-мотивировочную и резолютивную части.

В соответствии с частью восьмой статьи 829-14 КоАП постановление выносится в письменной форме либо в форме электронного документа.

Постановление, изготовленное в форме электронного документа, должно соответствовать положениям Закона Республики Казахстан от 7 января 2003 года № 370 "Об электронном документе и электронной цифровой подписи". Порядок электронного документооборота определяется Правительством Республики Казахстан.

3. Постановление может быть изготовлено рукописным, машинописным или компьютерным способом в одном экземпляре.

При составлении постановления следует руководствоваться внутренними документами судебной системы, регламентирующими вопросы юридической техники и параметров составления судебных актов.

4. Вводная часть постановления начинается после наименования документа и включает в себя сведения, предусмотренные подпунктами 1), 2), 3), 4), 5) части первой статьи 822 КоАП.

В постановлении указывается число, месяц и год вынесения постановления.

Датой вынесения постановления является день, месяц и год оглашения его судьей.

Местом рассмотрения дела является город или иной населенный пункт, где фактически было вынесено данное постановление.

5. Наименование суда следует указывать в соответствии с нормативным правовым актом о его образовании.

В вводной части постановления необходимо указывать фамилию и инициалы судьи, секретаря судебного заседания, прокурора и других участников производства, перечисленных в статьях 744, 745, 746, 747, 748, 758 КоАП, участвовавших в судебном заседании, в котором вынесено постановление.

6. Положения подпункта 3) части первой статьи 822 КоАП содержат перечень сведений о лице, в отношении которого рассмотрено дело, который подлежит отражению во вводной части постановления в полном объеме, является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.

Сведения о лице, в отношении которого рассмотрено дело, имеют существенное значение для правильного разрешения дела (в частности, для установления, является ли это лицо субъектом данного административного правонарушения), для назначения справедливой меры административного взыскания, исполнения постановления, разрешения других вопросов.

7. Фамилия, имя и отчество (при его наличии) лица, в отношении которого ведется производство по делу, указываются на языке производства с учетом правил практической транскрипции.

В случаях, когда производство по делу осуществляется на русском языке, а фамилия, имя, отчество лица, указанные в документах, удостоверяющих личность, - на государственном языке, в постановлении необходимо излагать персональные данные лица, не склоняя, в точном соответствии с записью в официальном документе, удостоверяющем личность.

Фамилия, имя и отчество иностранного лица в постановлении должны быть указаны как на языке производства, так и в транскрипции, использованной в документе, удостоверяющем личность. (К примеру, Тойнбаев Равшан Мавланкулович (Toyimbaev Ravshan Mavlankulovich).

В случаях отсутствия у иностранного лица документа, удостоверяющего личность, удостоверения лица без гражданства либо беженца, то лицо, в отношении которого ведется производство, указывается на основании письменного подтверждения, поступившего из страны его происхождения.

Личность физического лица, в отношении которого ведется производство по делу, удостоверяется на основании документов, перечень которых предусмотрен пунктом 1 статьи 6 Закона Республики Казахстан от 29 января 2013 года № 73-V "О документах, удостоверяющих личность" (далее - Закон о документах).

Если производство по делу возбуждено в отношении юридического лица, то наименование следует указывать в соответствии с документом о государственной регистрации юридического лица.

В соответствии с пунктом 4 статьи 6 Закона о документах, документы, удостоверяющие личность, используемые и представляемые физическим и юридическим лицам посредством сервиса цифровых документов, равнозначны документам на бумажном носителе.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

8. Обстоятельства, установленные при рассмотрении дела, подлежат изложению в описательно-мотивировочной части постановления. К этим обстоятельствам относятся:

обстоятельства совершенного административного правонарушения (установление события административного правонарушения), а также описание времени и места совершения административного правонарушения, последствий, наступивших в результате его совершения;

описание противоправных действий (бездействия) лица, привлекаемого к административной ответственности, формы его вины в совершении административного правонарушения;

изложение доказательств, подтверждающих либо опровергающих виновность лица в совершении административного правонарушения, оценка их с точки зрения относимости, допустимости и достоверности;

анализ иных сведений, имеющих юридическое значение для правильной квалификации правонарушения, наложения справедливого взыскания за административное правонарушение и исполнения вынесенного постановления.

9. При составлении описательно-мотивировочной части постановления должна быть обеспечена полнота описания административного правонарушения, признанного доказанным.

В случае признания лица виновным в совершении правонарушения в соответствующей части постановления указывается описание действия или бездействия, совершение которых прямо запрещено как нормами Особенной части КоАП, так и законами и подзаконными актами - в случае наличия прямой ссылки на данное обстоятельство в статье Особенной части КоАП (отсылочные нормы) - с указанием места, времени, способа его совершения, формы вины, мотивов и последствий совершенного правонарушения.

Описательно-мотивировочная часть постановления является обоснованием решений, излагаемых в резолютивной ее части и не должна ей противоречить.

10. Отдельные нормы Особенной части КоАП носят бланкетный способ изложения. По таким составам в постановлении суда должно содержаться указание о том, какие конкретно положения нормативных правовых актов нарушены, а также раскрыто содержание этих нарушений. При этом необходимо учитывать, что нарушения нормативных правовых актов, не состоящие в причинно-следственной связи с наступившими последствиями, не могут образовывать объективную сторону правонарушения и подлежат исключению.

Указание в описательно-мотивировочной части постановления о факте составления протокола об административном правонарушении в отношении лица, привлекаемого к административной ответственности, является излишним.

В тексте постановления не допускаются: излишняя детализация событий и обстоятельств; цитирование норм права, не имеющих отношения к правонарушению; употребление сокращений и слов, неприменяемых в официальных документах.

Является неправильным изложение существа правонарушения в постановлении суда путем полного копирования текста из протокола, так как в описательно-мотивировочной части постановления в полном объеме подлежат изложению только установленные в суде обстоятельства правонарушения.

11. В описательно-мотивировочной части постановления следует указывать, какие доказательства были исследованы в суде, раскрыто их содержание и дана оценка.

Анализ доказательств подразумевает не простое перечисление процессуальных и иных документов, а раскрытие их содержания, с указанием какие обстоятельства подтверждают данные доказательства.

Судам надлежит указывать в постановлении, какие доказательства, исследованные в судебном заседании, были признаны недостоверными, а какие фактические данные признаны недопустимыми в качестве доказательств, и мотивировать свои выводы.

12. В постановлении подлежит изложению позиция лица, в отношении которого ведется производство по делу об административном правонарушении, к вменяемому ему правонарушению.

Признание вины может быть положено в основу привлечения к административной ответственности лишь при подтверждении виновности совокупностью других доказательств, установленных по делу.

В случае непризнания лицом, в отношении которого составлен протокол об административном правонарушении своей вины, в описательно-мотивировочной части постановления должна быть дана оценка доводам, приведенным им в свою защиту.

В случае изменения лицом, привлекаемым к административной ответственности, своих пояснений, данных им в процессе досудебного разбирательства, суд обязан проверить все пояснения, выяснить причины их изменения и в результате исследования в совокупности с другими доказательствами, собранными по делу, дать им надлежащую оценку.

13. Объяснения лица, в отношении которого составлен протокол об административном правонарушении, потерпевших, других лиц, участвующих в деле, показания свидетелей, пояснения эксперта, специалиста приводятся в постановлении от третьего лица.

Судам следует иметь в виду, что ссылка в постановлении на пояснения потерпевших и свидетелей, не опрошенных в судебном заседании, возможна в случае, когда эти лица отсутствовали при судебном разбирательстве по уважительным причинам, исключающим возможность их явки в суд, а ранее данные ими пояснения были оглашены и исследованы в судебном заседании.

В постановлении необходимо указывать не только фамилии свидетелей, потерпевших и иных лиц, показаниями которых подтверждаются те или иные фактические обстоятельства, но и излагать существо этих показаний.

В случае, если по делу опрошено несколько свидетелей, которыми даны аналогичные показания, достаточно изложения показаний одного из свидетелей, ограничившись указанием об идентичности показаний иных свидетелей.

Сноска. Пункт 13 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

14. Дело об административном правонарушении подлежит рассмотрению с обязательным участием потерпевшего. В его отсутствие дело может быть рассмотрено лишь в случаях, предусмотренных частью второй статьи 744 КоАП. Мотивы рассмотрения дела в отсутствии потерпевшего должны быть отражены в описательно-мотивировочной части постановления.

15. Судам следует иметь в виду, что заключение экспертов, как и другие доказательства, подлежат оценке в совокупности с другими собранными по делу и исследованными в судебном заседании материалами.

Оценка судом заключения эксперта должна быть полно отражена в постановлении.

Суд не должен ограничиваться лишь ссылкой в постановлении на заключение эксперта, а обязан указать, какие факты, имеющие значение для дела, подтверждаются этим заключением.

Если экспертиза поручена нескольким экспертам, давшим отдельные заключения, мотивы согласия или несогласия с ними должны быть приведены отдельно по каждому заключению.

16. Выводы относительно квалификации правонарушения по той или иной статье Особенной части КоАП, ее части или пункту должны быть мотивированы в постановлении.

Несмотря на указание в протоколе об административном правонарушении конкретной статьи КоАП, закона или других нормативных правовых актов, предусматривающих административную ответственность за совершенное лицом правонарушение, право окончательной юридической квалификации действий (бездействия) лица КоАП относит к полномочиям суда.

Если при рассмотрении дела будет установлено, что протокол об административном правонарушении содержит неправильную квалификацию совершенного правонарушения, судья обязан переквалифицировать действия (бездействие) лица на другую статью, предусматривающую состав правонарушения, имеющий единый родовой объект посягательства, при условии, что санкция данной статьи предусматривает менее строгое административное взыскание, чем вмененное протоколом, что должно быть мотивировано в постановлении.

В таком же порядке может быть решен вопрос о переквалификации действий (бездействия) лица при пересмотре постановления по делу об административном правонарушении.

17. При изложении события правонарушения необходимо указание всех квалифицирующих признаков правонарушения, исходя из диспозиции статьи Особенной части КоАП, вменяемой правонарушителю, в том числе и повторности действий.

К материалам дела об административном правонарушении должна быть приобщена копия вступившего в законную силу постановления суда (должностного лица), подтверждающего факт повторного совершения правонарушения, либо сведения органов Комитета по правовой статистике и специальных учетов Генеральной прокуратуры Республики Казахстан.

При определении повторности суд должен исходить из положений общей части КоАП о сроке, в течение которого лицо считается подвергнутым административному взысканию, предусмотренному статьей 61 КоАП.

18. Диспозиция отдельных статей Особенной части КоАП предусматривает ответственность за совершение нескольких действий различными субъектами правонарушения (например, часть первая статьи 282 КоАП – непредставление либо несвоевременное представление декларации на этиловый спирт и (или) алкогольную продукцию). В данном случае судам необходимо указывать только те действия, совершение которых повлекло привлечение лица к административной ответственности и доказанные материалами дела, а не перечислять все действия, указанные в диспозиции статьи, а также определить субъект правонарушения.

Сноска. Пункт 18 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

19. При определении меры административного взыскания суд обязан привести мотивы избранной меры административного взыскания в описательно-мотивировочной части постановления.

При наложении административного взыскания на физическое лицо учитываются характер совершенного административного правонарушения, личность виновного, в том числе его поведение до и после совершения правонарушения, имущественное положение, обстоятельства, смягчающие и отягчающие ответственность.

Обратить внимание судов на необходимость строгого соблюдения при вынесении постановления принципа индивидуализации административного взыскания, при наличии альтернативных мер взысканий в санкциях статей Особенной части КоАП. В постановлении необходимо указывать, какие конкретно обстоятельства, свидетельствующие о характере и степени общественной опасности правонарушения, а также личности виновного, учтены при избрании меры взыскания. Ссылка в постановлении лишь на то, что административное взыскание наложено "с учетом личности виновного", является недостаточной.

Суд вправе ссылаться в качестве мотива избрания им определенной меры взыскания только на такие обстоятельства, которые были исследованы в судебном заседании.

При отсутствии в санкции статьи Особенной части КоАП альтернативных мер административного взыскания ссылка на статьи 56 и 57 КоАП, а также обоснование мотива избрания данной меры административного взыскания не требуется. В этом случае в постановлении следует отразить, что санкцией данной нормы КоАП предусмотрен лишь один конкретный вид административного взыскания.

20. На основании части первой статьи 54 КоАП, при рассмотрении дела об административном правонарушении по ходатайству участников производства по делу об административном правонарушении и (или) органов внутренних дел судом могут быть установлены особые требования к поведению лица, совершившего административное правонарушение.

Перечень этих требований является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.

Особые требования к поведению лица, совершившего административное правонарушение, могут быть применены в полном объеме или раздельно в зависимости от образа жизни, поведения в семье и по месту жительства, других обстоятельств, характеризующих личность данного лица.

Установление таких требований является правом, а не обязанностью суда, поэтому мотивы принятого судом решения об установлении таких требований или отказе в их установлении должно быть мотивировано в постановлении.

В резолютивной части постановления необходимо указывать, какие именно требования к поведению лица, совершившего административное правонарушение, устанавливаются судом, и на какой срок.

21. Разрешение заявленных в ходе судебного разбирательства ходатайств не требует вынесения отдельного определения, за исключением случаев, когда вынесение отдельного документа необходимо для совершения отдельного процессуального действия (назначения экспертизы, судебного поручения, истребования доказательств и т.д.). Основания отклонения ходатайств подлежат отражению в постановлении суда в случаях, когда оно связано с оценкой доказательств или имеет иное существенное значение для рассмотрения дела по существу.

Несогласие лиц, указанных в статьях 744, 745, 746, 747, 748, 759 КоАП, с определением суда об удовлетворении либо отклонении заявленного ходатайства может быть изложено в жалобе, апелляционном ходатайстве на постановление суда, вынесенное по результатам рассмотрения дела об административном правонарушении, и подлежит обязательному исследованию судом апелляционной инстанции при рассмотрении указанных жалобы, апелляционного ходатайства.

22. В постановлении суда должны быть решены вопросы о возмещении виновным имущественного ущерба, при этом указывается размер ущерба, подлежащего взысканию.

При разрешении вопроса о возмещении ущерба в рамках производства по делу об административном правонарушении между потерпевшим и правонарушителем не возникают отношения, характерные для истца и ответчика. Ущерб подлежит взысканию в соответствии с частью первой статьи 59 КоАП в случае отсутствия спора о его размере, о чем необходимо указать в описательно-мотивировочной части постановления.

Мотивы принятого решения по возмещению ущерба, о судьбе вещественных доказательств приводятся судом в описательно- мотивировочной части постановления.

При наличии споров о возмещении материального ущерба данные вопросы разрешаются в порядке гражданского судопроизводства, о чем должно быть обязательно разъяснено участникам производства по делу об административном правонарушении.

Сноска. Пункт 22 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

23. На основании части второй статьи 829-11 КоАП предусмотрено право на сокращение размера административного штрафа, наложенного на лицо, в отношении которого возбуждено дело об административном правонарушении. Судам следует иметь в виду, что данная норма не содержит нижнего предела сокращения, однако соблюдение ограничительного верхнего предела сокращения (не более чем на тридцать процентов от общей суммы административного штрафа) обязательно.

В описательно-мотивировочной части постановления следует приводить мотивы принятого решения о сокращении размера административного штрафа, с учетом установленных обстоятельств, предусмотренных частью первой статьи 829-11 КоАП.

В случае сокращения размера административного штрафа в резолютивной части постановления достаточно указать окончательный размер административного штрафа, подлежащий взысканию, без приведения расчета, который подлежит отражению в описательно-мотивировочной части постановления.

Сноска. Пункт 23 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

24. В случае наложения административного взыскания в резолютивной части постановления указывается принятое решение по делу. Оно должно заключаться в признании виновным физического лица, в отношении которого ведется производство по делу об административном правонарушении, привлечения к административной ответственности юридического лица и наложения на него административного взыскания.

При изложении резолютивной части указываются фамилия, имя и отчество (при его наличии) лица, признанного виновным в совершении административного правонарушения, при привлечении к административной ответственности юридического лица - полное наименование и организационно-правовая форма юридического лица, а также статья, часть, пункт Особенной части КоАП, по которому признано виновным физическое лицо либо подлежит привлечению к административной ответственности юридическое лицо, вид и размер основного и дополнительного административного взыскания.

25. Постановление о прекращении производства по делу выносится в случаях, предусмотренных статьями 741, 742 КоАП, а также в случае передачи материалов дела соответствующим органам для решения вопроса о привлечении лица к дисциплинарной ответственности в соответствии со статьями 32, 64-1 КоАП (освобождение от административной ответственности при малозначительности правонарушения), 68 КоАП (освобождение несовершеннолетних от административной ответственности и административного взыскания).

В описательно-мотивировочной части постановления о прекращении дела излагаются:

обстоятельства правонарушения, указанные в протоколе об административном правонарушении;

обстоятельства, послужившие основанием для прекращения дела.

В резолютивной части постановления указывается решение суда о прекращении производства по делу об административном правонарушении, основание, по которому принято такое решение, а также норма Особенной части КоАП, по которой возбуждено дело об административном правонарушении.

26. При назначении административного ареста в резолютивной части постановления указывается его срок - количество суток цифрами и прописью.

Обратить внимание судов, что в постановлении о наложении административного взыскания в виде ареста судье следует указать момент, с которого подлежит исчислению срок ареста, с учетом времени фактического задержания, с точностью до часа и минуты.

27. Изъятие из незаконного владения лица, совершившего административное правонарушение, предметов административного правонарушения, изъятых из оборота и подлежащих обращению в доход государства или уничтожению, не является конфискацией. Суд при вынесении постановления по делу об административном правонарушении должен решить вопрос о судьбе этих объектов независимо от привлечения лица к административной ответственности, в том числе при вынесении постановления о прекращении производства по делу.

Назначая дополнительную меру взыскания в виде конфискации имущества, суд в резолютивной части постановления указывает объем имущества, подлежащего конфискации, и перечисляет предметы, подлежащие конфискации.

При указании марок транспортных средств необходимо придерживаться официального названия, в точном соответствии со свидетельством о государственной регистрации.

Если же марка транспортного средства указана на двух языках, необходимо излагать в полном соответствии со свидетельством о государственной регистрации транспортного средства.

28. При вынесении решения об административном выдворении за пределы Республики Казахстан в постановлении указывается разумный срок, в течение которого иностранец или лицо без гражданства должны покинуть территорию Республики Казахстан.

Течение разумного срока начинается с момента вступления постановления о выдворении в законную силу. В соответствии с подпунктом 4) статьи 883 КоАП постановление суда о выдворении иностранца или лица без гражданства за пределы Республики Казахстан вступает в законную силу после оглашения. В случае, если выдворение назначено в качестве дополнительного взыскания к основной мере взыскания, постановление суда вступает в законную силу после истечения срока, установленного для обжалования постановления по делу об административном правонарушении, если оно не было обжаловано или не принесено апелляционное ходатайство.

Разумный срок, в течение которого иностранец или лицо без гражданства должен покинуть территорию Республики Казахстан, суды должны определять с учетом положений пунктов 9, 16 Нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 13 декабря 2013 года № 4 "О судебной практике рассмотрения дел о выдворении иностранцев или лиц без гражданства за пределы Республики Казахстан.";

29. Согласно статье 829-18 КоАП суд, вынесший постановление, по заявлению участников производства по делу, судебного исполнителя, органа (должностного лица), исполняющих постановление по делу об административном правонарушении, или по своей инициативе вправе исправить допущенные в постановлении описки, опечатки и арифметические ошибки без изменения содержания постановления. При этом исправление допущенных в постановлении описок, опечаток и арифметических ошибок без изменения содержания постановления допустимо после вынесения постановления, независимо от того, вступило оно в законную силу или нет.

30. В резолютивной части обязательно указываются срок и порядок обжалования постановления.

Постановление, вынесенное в письменной форме, подписывается судьей, его вынесшим. Постановление, изготовленное в форме электронного документа, удостоверяется посредством электронной цифровой подписи судьи, вынесшего такое постановление.

На основании части первой статьи 829-16 КоАП постановление оглашается незамедлительно после его вынесения.

После оглашения судья устно разъясняет существо, мотивы и правовые последствия принятого постановления, о чем делается отметка в протоколе судебного заседания.

Судья также разъясняет право, порядок и срок обжалования постановления, указанные действия подлежат отражению в протоколе судебного заседания.

Постановление суда в срок до трех суток после его вынесения вручается или высылается лицу, в отношении которого было вынесено постановление по делу, и потерпевшему в случае подачи им жалобы или по его просьбе, прокурору, принесшему протест, за исключением дел об административных правонарушениях, санкция которых предусматривает административное взыскание в виде административного ареста, выдворения.

31. Судам следует иметь в виду, что при вынесении решения по результатам жалобы, протеста, наряду со сведениями и вопросами, подлежащими разрешению, предусмотренными статьей 822 КоАП, описательно-мотивировочная часть постановления должна содержать правовую оценку доводов жалобы, протеста, предусмотренных частью второй статьи 829-10 КоАП.

32. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан, настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Сноска. Пункт 32 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	Ж. Асанов
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	Г. Альмагамбетова

Әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі іс бойынша соттың қаулысы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 5 нормативтік қаулысы.

РҚАО-ның ескертпесі!
Осы Қаулының қолданысқа енгізілу тәртібін 32-тармақтан қараңыз.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жөніндегі соттың қаулысы – бұл процестік құжат, онда әкімшілік құқық бұзушылық іс бойынша іс жүргізу нәтижелерінің қорытындысы көрсетіледі.

Соттың әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қарауына байланысты сот қабылдаған сот актілерінің орны мен ерекшеліктерін анықтау, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулының заңды және негізді болуымен қатар оның түсінікті әрі ықшамдығын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы мынадай түсіндірме беруге қаулы етеді:

1. Әкімшілік құқық бұзушылық іс бойынша қаулы шығару оның заңды және негізді болуы үшін ерекше жауаптылықты талап етіп, әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы іс бойынша іс жүргізу міндеттерін орындауды қамтамасыз ететіне соттардың назары аударылсын.

Егер қаулы Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің (бұдан әрі – ӘҚБКо) талаптарына, сондай-ақ өзге де заңнама нормаларының ережелеріне сәйкес келсе, ол заңды болып табылады.

Қаулыда осы іс үшін маңызы бар, сот зерттеген, қатыстылығы, жол берілетіндігі және анықтығы туралы заң талаптарын қанағаттандыратын дәлелдемелермен бекітілген мән-жайлар көрсетілуі тиіс, бұл қаулының негізділігін білдіреді.

2. Сот әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі, шағымды, наразылықты қарап, ӘҚБКо-ның 829-14-бабының бірінші бөлігінде көзделген қаулылардың бірін қабылдайды.

Қаулыны шығару кезінде ӘҚБКо-ның 822-бабында көзделген мәселелер шешілуі, сонымен қатар мәліметтер көрсетілуі тиіс.

Қаулының жеке бөліктерден тұратын, жиынтығында біртұтас заңдық құжатты құрайтын қатаң логикалық құрылымы болуы тиіс.

Қаулы үш құрамдас – кіріспе, сипаттау-уәждеу және қарар бөліктерінен тұрады.

ӘҚБКо-ның 829-14-бабының сегізінші бөлігіне сәйкес қаулы жазбаша нысанда не электронды құжат нысанында шығарылады.

Электронды құжат нысанында дайындалған қаулы "Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы" Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 7 қаңтардағы № 370 Заңының ережелеріне сәйкес келуі тиіс. Электрондық құжат айналымының тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

3. Қаулы қолжазба, машинамен немесе компьютермен басу тәсілімен бір данада дайындалуы мүмкін.

Қаулыны қабылдау кезінде заң техникасы мен сот актілерін дайындау параметрлері мәселелерін регламенттейтін сот жүйесінің ішкі құжаттарын басшылыққа алған жөн.

4. Қаулының кіріспе бөлігі құжаттың атауынан кейін басталады және ӘҚБКо-ның 822-бабы бірінші бөлігінің 1), 2), 3), 4), 5) тармақшаларында көзделген мәліметтерді қамтиды.

Қаулыда қаулының қабылданған жылы, күні және айы көрсетіледі.

Судьяның қаулыны жариялаған күні, айы және жылы қаулының қабылданған күні болып табылады.

Осы қаулы нақты шығарылған қала немесе өзге де елді мекен істің қаралған орны болып табылады.

5. Соттың атауы оны құру туралы нормативтік құқықтық актіге сәйкес көрсетілуі тиіс.

Қаулының кіріспе бөлігінде судьяның, сот отырысы хатшысының, прокурордың және ӘҚБКо-ның 744, 745, 746, 747, 748, 758-баптарында аталған, қаулы қабылданған сот отырысына қатысқан, іс жүргізудің басқа да қатысушыларының тегі мен аты-жөнін көрсету қажет.

6. ӘҚБКо-ның 822-бабы бірінші бөлігі 3) тармақшасының ережелері іс қаралған тұлға туралы мәліметтер тізбесін қамтиды, ол қаулының кіріспе бөлігінде толық көлемде көрсетілуі тиіс, түбегейлі болып табылады және кеңінен түсіндіруге жатпайды.

Істі дұрыс шешу үшін (атап айтқанда, тұлғаның осы әкімшілік құқық бұзушылық субъектісі болып табылатынын-табылмайтынын анықтау үшін), әділ әкімшілік жазалау шарасын тағайындау, қаулыны орындау, басқа да мәселелерді дұрыс шешу үшін – іс қаралған тұлға туралы мәліметтер маңызды болып табылады.

7. Іс бойынша іс жүргізіліп жатқан адамның тегі, аты және әкесінің аты (ол болған жағдайда) іс жүргізілетін тілде, практикалық транскрипция қағидалары ескеріле отырып көрсетіледі.

Іс бойынша іс жүргізу орыс тілінде жүзеге асырылып, ал адамның жеке басын куәландыратын құжаттарда көрсетілген тегі, аты, әкесінің аты мемлекеттік тілде болған жағдайларда, қаулыда адамның дербес деректерін септемей, жеке басын куәландыратын ресми құжаттағы жазбаға дәлме-дәл сәйкестікте жазу қажет.

Қаулыда шетелдік адамның тегі, аты және әкесінің аты іс жүргізу тілінде де, жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген транскрипцияда да көрсетілуі тиіс. (Мысалы, Тойнбаев Равшан Мавланкулович (Toyimbaev Ravshan Mavlankulovich).

Шетелдік адамның жеке басын куәландыратын құжаты, азаматтығы жоқ адамның не босқынның жеке куәлігі болмаған жағдайда, онда іс жүргізіліп жатқан адам оның шыққан елінен келген жазбаша растау негізінде көрсетіледі.

Тізбесі "Жеке басты куәландыратын құжаттар туралы" Қазақстан Республикасының 2013 жылғы 29 қаңтардағы № 73-V Заңының (бұдан әрі – Құжаттар туралы заң) 6-бабының 1-тармағында көзделген құжаттардың негізінде іс жүргізіліп жатқан адамның жеке басы куәландырылады.

Егер іс бойынша іс жүргізу заңды тұлғаға қатысты қозғалса, онда оның атауын заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы құжатқа сәйкес көрсету қажет.

Құжаттар туралы заңның 6-бабының 4-тармағына сәйкес жеке және заңды тұлғаларға цифрлық құжаттар сервисі арқылы пайдаланылатын және берілетін жеке басты куәландыратын құжаттардың қағаз жеткізгіштегі құжаттармен мәні бірдей.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

8. Істі қарау кезінде анықталған мән-жайлар қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде баяндалуға жатады. Осы мән-жайларға:

жасалған әкімшілік құқық бұзушылықтың мән-жайлары (әкімшілік құқық бұзушылық оқиғасын анықтау), сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық жасалған уақыт пен жерді, оны жасау нәтижесінде басталған салдарларды сипаттау;

әкімшілік жауаптылыққа тартылып отырған тұлғаның құқыққа қарсы әрекеттерін (әрекетсіздігін), оның әкімшілік құқық бұзушылық жасаудағы кінәсінің нысанын сипаттау;

тұлғаның әкімшілік құқық бұзушылық жасаудағы кінәсін растайтын не теріске шығаратын дәлелдемелерді баяндау, оларды қатыстылығы, жол берілетіндігі және анықтығы тұрғысынан бағалау;

құқық бұзушылықты дұрыс саралау үшін заңдық маңызы бар өзге мәліметтерді талдау, әкімшілік құқық бұзушылық үшін әділ жаза қолдану және шығарылған қаулыны орындау жатады.

9. Қаулының сипаттау-уәждеу бөлігін баяндау кезінде дәлелденді деп танылған әкімшілік құқық бұзушылықтың толық сипатталуы қамтамасыз етілуі тиіс.

Тұлға құқық бұзушылық жасағаны үшін кінәлі деп танылған жағдайда, қаулының тиісті бөлігінде ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің нормаларында, сондай-ақ ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің бабында осы мән-жайға тікелей сілтеме (сілтеме жасау нормалары) болған кезде заңдар мен заңға тәуелді актілерде тікелей тыйым салынған әрекеттің немесе әрекетсіздіктің сипаттамасы, оның жасалған орны, уақыты, тәсілі, кінәнің нысаны, жасалған құқық бұзушылықтың уәждері мен салдарлары көрсетіледі.

Қаулының сипаттау-уәждеу бөлігі оның қарар бөлігінде баяндалған шешімдердің негіздемесі болып табылады және оған қайшы келмеуі тиіс.

10. ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің жекелеген нормалары бланкеттік тәсілмен жазылады. Сот қаулысында осындай құрамдар бойынша нормативтік құқықтық актілердің нақты қай ережелерінің бұзылғаны көрсетілуі, сондай-ақ осы бұзушылықтардың мазмұны ашылуы тиіс. Бұл ретте басталған зардаптармен себеп-салдарлық байланысы жоқ нормативтік құқықтық актілердің бұзылуы құқық бұзушылықтың объективті бөлігін құрай алмайтынын және оның жойылуға жататынын ескеру қажет.

Қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде әкімшілік жауаптылыққа тартылып отырған тұлғаға қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманың жасалу фактісі туралы көрсету қажет емес.

Қаулының мәтінінде: оқиғалар мен мән-жайлардың жете жазылуына; құқық бұзушылыққа қатысы жоқ құқық нормаларының келтірілуіне; ресми құжаттарда қолдануға болмайтын қысқартулар мен сөздерді пайдалануға жол берілмейді.

Соттың қаулысында хаттамадан мәтінді толық көшіріп алу жолымен құқық бұзушылықтың мәнін баяндау дұрыс емес, өйткені қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде құқық бұзушылықтың сотта анықталған мән-жайлары ғана толық көлемде жазылуы тиіс.

11. Қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде сотта қандай дәлелдемелердің зерттелгенін, олардың мазмұны ашылғанын және оларға баға берілгенін көрсету керек.

Дәлелдемелерді талдау – процестік және өзге құжаттарды жай атау ғана емес, осы дәлелдемелерді қандай мән-жайлар бекітетіні көрсетіліп, мазмұнының ашылуын білдіреді.

Сот отырысында зерттелген қандай дәлелдемелердің анық емес, ал қандай нақты деректер дәлелдемелер ретінде қабылданбайды деп танылғанын соттар қаулыда көрсетуге және өз тұжырымдарын уәждеуге тиіс.

12. Қаулыда тұлғаның өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша жасады деп танылған құқық бұзушылыққа қатысты ұстанымы жазылуы тиіс.

Әрекетті мойындау іс бойынша анықталған басқа да дәлелдемелердің жиынтығымен кінәсі расталған кезде ғана әкімшілік жауаптылыққа тартуға негіз болып табылады.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалған тұлға өзіне қатысты кінәсін мойындамаған жағдайда, қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде ол өзін қорғау үшін келтірген дәлелдерге баға берілуі тиіс.

Әкімшілік жауаптылыққа тартылып отырған тұлға сотқа дейін талқылау процесінде өзі берген түсіндірмелерді өзгерткен жағдайда, сот барлық түсіндірмелерді тексеруге, олардың өзгеру себептерін анықтауға және іс бойынша жиналған басқа дәлелдемелер ескеріліп, жүргізілген зерттеу нәтижесінде оларға тиісті баға бергені жөн.

13. Қаулыда өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама жасалған тұлғаның, жәбірленушілердің, іске қатысатын басқа да тұлғалардың түсініктемелері, куәлардың айғақтары, сарапшының, маманның түсіндірмелері үшінші жақтан жазылады.

Сот отырысында жауап алынбаған жәбірленушілер мен куәлар сотқа келе алмайтын дәлелді себептермен сот талқылауына қатыспаған жағдайда, ал бұған дейін олар берген түсіндірмелер сот отырысында жария етіліп зерттелсе, қаулыда осы адамдардың түсіндірмелеріне сілтеме жасауға мүмкін болатынын соттардың назарда ұстағандары жөн.

Қаулыда айғақтарымен сол немесе өзге нақты мән-жайлар расталатын куәлардың, жәбірленушілердің және өзге тұлғалардың тегін, сонымен қатар осы айғақтардың мәнін де жазу қажет.

Егер іс бойынша бірнеше куәдан жауап алынып, олар ұқсас айғақтар берген жағдайда, қаулыда өзге куәлардың айғақтарының ұқсастығын көрсете отырып, куәлардың біреуінің айғақтарын жазу жеткілікті.

Ескерту. 13-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

14. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жәбірленушіні міндетті түрде қатыстыра отырып қаралуға тиіс. Ол болмаған кезде іс ӘҚБКо-ның 744-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда ғана қаралуы мүмкін. Жәбірленушінің қатысуынсыз істі қарау уәждері қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде көрсетілуі қажет.

15. Сарапшылар қорытындысының, іс бойынша жиналған басқа да дәлелдемелердің және сот отырысында зерттелген материалдардың жиынтығымен бағаланатынын соттар назарда ұстауы керек.

Соттың сарапшы қорытындысын бағалауы қаулыда толық көрсетілуі тиіс.

Сот қаулыда сарапшының қорытындысына сілтеме жасаумен ғана шектелмей, іс үшін маңызы бар қандай фактілердің осы қорытындымен бекітілетінін көрсетуге міндетті.

Егер сараптама бірнеше сарапшыға тапсырылып, олар жеке-жеке қорытынды берген болса, олармен келісу немесе келіспеу уәждері әрбір қорытынды бойынша жеке-жеке келтірілуі тиіс.

16. Қаулыда құқық бұзушылықты ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің сол немесе өзге бабы, оның бөлігі немесе тармағы бойынша саралауға қатысты түйіндер негізделуі тиіс.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамада тұлға жасаған құқық бұзушылық үшін әкімшілік жауаптылықты көздейтін ӘҚБКо-ның, заңның немесе басқа нормативтік құқықтық актілердің нақты бабы көрсетілгеніне қарамастан, ӘҚБКо тұлғаның әрекеттерін (әрекетсіздігін) түпкілікті заңдық саралау құқығын соттың өкілеттігіне жатқызады.

Егер істі қарау кезінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамада жасалған құқық бұзушылықтың дұрыс сараланбағаны анықталса, судья тұлғаның әрекеттерін (әрекетсіздігін) қол сұғушылықтың бір тектес объектісі бар құқық бұзушылық құрамын көздейтін басқа бапқа саралауға міндетті, бұл ретте осы баптың санкциясы хаттамада жасады деп танылғаннан онша қатаң емес әкімшілік жазаны көздеуі және ол қаулыда уәжделуі тиіс.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулыны қайта қараған кезде тұлғаның әрекеттерін (әрекетсіздігін) қайта саралау туралы мәселе де осы тәртіппен шешілуі мүмкін.

17. Құқық бұзушылық оқиғасын баяндау кезінде ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің құқық бұзушыға қолданылатын бабының диспозициясын, оның ішінде әрекеттердің қайталануын басшылыққа ала отырып, құқық бұзушылықтың барлық саралаушы белгілерін көрсету қажет.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істің материалдарына соттың (лауазымды адамның) құқық бұзушылықтың қайталап жасалғанын растайтын, заңды күшіне енген қаулысының көшірмесі не Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасы Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитеті органдарының мәліметтері қоса тігілуі тиіс.

Құқық бұзушылықтың қайталануын анықтау кезінде сот ӘҚБКо-ның 61-бабына сәйкес тұлға әкімшілік жазаға тартылды деп есептелетін ӘҚБКо-ның жалпы бөлігінің мерзімі туралы ережелерін негізге алуға тиіс.

18. ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің жекелеген баптарының диспозициясы құқық бұзушылықтың әртүрлі субъектілерінің бірнеше әрекетті жасағаны үшін жауаптылықты көздейді (мысалы, ӘҚБКо-ның 282-бабының бірінші бөлігі – этил спиртіне және (немесе) алкоголь өніміне арналған декларацияны тапсырмау не уақтылы тапсырмау). Мұндай жағдайда соттарға баптың диспозициясында көрсетілген барлық әрекеттерді атап өтпей, тұлғаны әкімшілік жауаптылыққа тартуға әкеп соққан және іс материалдарымен дәлелденген әрекеттерді ғана көрсету, сонымен қатар құқық бұзушылық субъектісін анықтау қажет.

Ескерту. 18-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

19. Әкімшілік жазалау шарасын анықтау барысында сот қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде таңдап алынған әкімшілік жазалау шарасының уәждерін келтіруге міндетті.

Жеке тұлғаға әкімшілік жаза қолдану барысында жасалған әкімшілік құқық бұзушылықтың сипаты, кінәлінің жеке басы, сонымен қатар оның құқық бұзушылық жасалғанға дейінгі және одан кейінгі мінез-құлқы, мүліктік жағдайы, жауаптылықты жеңілдететін және ауырлататын мән-жайлар ескеріледі.

Соттардың назары қаулыны қабылдау барысында ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігі баптарының санкцияларында жазаның баламалы түрлері болған кезде әкімшілік жазаны дараландыру қағидатын қатаң сақтау қажеттігіне аударылсын. Қаулыда жаза шарасын таңдау барысында құқық бұзушылықтың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесін, сондай-ақ кінәлінің жеке басын куәландыратын қандай нақты мән-жайлардың ескерілгенін көрсету қажет. Қаулыда әкімшілік жазаның "кінәлінің жеке басын ескере отырып" қолданылды дегенге сілтеме жасау жеткіліксіз болып табылады.

Сот өзінің белгілі бір жазалау шарасын таңдауына уәж ретінде сот отырысында зерттелген мән-жайларға ғана сілтеме жасауға құқылы.

ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігі бабының санкциясында әкімшілік жазаны қолданудың баламалы түрлері болмаған жағдайда, ӘҚБКо-ның 56 және 57-баптарына сілтеме жасау, сонымен қатар әкімшілік жаза қолданудың осы түрін таңдау уәжін негіздеу талап етілмейді. Бұл жағдайда қаулыда ӘҚБКо-ның осы нормасының санкциясында әкімшілік жазаның нақты бір түрі ғана көзделгенін көрсеткен жөн.

20. Сот әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша iс жүргiзуге қатысушылардың және (немесе) iшкi iстер органдарының өтiнiшхаты бойынша әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстi қарау кезiнде, ӘҚБКо-ның 54-бабының бірінші бөлігі негізінде әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның мінез-құлқына ерекше талаптарды қоя алады.

Осы талаптардың тізбесі түбегейлі болып табылады және кеңінен түсіндіруге жатпайды.

Әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның мінез-құлқына қойылатын ерекше талаптар оның өмір сүру салтына, отбасындағы немесе тұрғылықты жеріндегі мінез-құлқына, осы тұлғаның жеке басын сипаттайтын басқа да мән-жайларға қарай толық көлемде немесе бөлек-бөлек қойылуы мүмкін.

Мұндай талаптарды қою соттың міндеті емес, құқығы болып табылады, сондықтан да осындай талаптарды қою немесе оларды белгілеуден бас тарту туралы сот қабылдаған шешімнің уәждері қаулыда көрсетілуі тиіс.

Қаулының қарар бөлігінде соттың әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның мінез-құлқына нақты қандай талаптар қоятынын және оларды қандай мерзімге белгілейтінін көрсету қажет.

21. Жеке процестік әрекет жасау (сараптама тағайындау, сот тапсырмасы, дәлелдемелерді талап етіп алдыру және т.б.) үшін жеке құжат шығару қажеттігі жағдайларын қоспағанда, сот талқылауы барысында мәлімделген өтінішхаттарды шешу үшін жеке ұйғарым шығару талап етілмейді. Дәлелдемелерді бағалауға байланысты немесе істі мәні бойынша қарау үшін өзге аса маңызды болатын жағдайларда сот қаулысында өтінішхаттарды қабылдамау негіздері көрсетілуі тиіс.

Мәлімделген өтінішхатты қанағаттандыру не одан бас тарту туралы соттың ұйғарымымен ӘҚБКо-ның 744, 745, 746, 747, 748, 759-баптарында көрсетілген тұлғалардың келіспеушілігі әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарау нәтижелері бойынша шығарылған соттың қаулысына берілген шағымда, апелляциялық өтінішхатта жазылуы мүмкін және апелляциялық сатыдағы сот көрсетілген шағымды, апелляциялық өтінішхатты қараған кезде міндетті түрде зерттелуі тиіс.

22. Сот қаулысында кінәлінің мүліктік залалды өтеуі туралы мәселелер шешілуі және өтелуге жататын залалдың мөлшері көрсетілуі тиіс.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізу шеңберінде залалды өтеу туралы мәселені шешу барысында жәбірленуші мен құқық бұзушының арасында талап қоюшы мен жауапкерге тән қатынастар туындамайды. Залал ӘҚБКо-ның 59-бабының бірінші бөлігіне сәйкес өтелуге жатады, оның мөлшері туралы дау болмаған жағдайда, ол туралы қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде көрсету қажет.

Сот залалды өтеу жөнінде, заттай дәлелдемелердің тағдыры туралы қабылданған шешімнің уәждерін қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде келтіреді.

Материалдық залалды өтеу туралы даулар болған кезде бұл мәселелер азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен шешіледі, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша iс жүргiзуге қатысушыларға бұл туралы міндетті түрде түсіндірілуі тиіс.

Ескерту. 22-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

23. Өзіне қатысты әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы іс қозғалған адамға салынған әкімшілік айыппұлдың мөлшерін ӘҚБтК-нің 829-11-бабының екінші бөлігі негізінде қысқарту құқығы көзделген. Бұл нормада қысқартудың төменгі шегі жоқ, алайда қысқартудың шектеуші жоғарғы шегін (әкімшілік айыппұлдың жалпы сомасының отыз пайызынан асырмай) сақтау міндетті екендігін соттардың ескергені жөн.

Қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде ӘҚБКо-ның 829-11-бабының бірінші бөлігінде көзделген, анықталған мән-жайларды ескере отырып, әкімшілік айыппұл мөлшерін қысқарту туралы қабылданған шешімнің уәждерін келтіру қажет.

Әкімшілік айыппұл мөлшері қысқарған жағдайда, қаулының қарар бөлігінде қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде көрсетілуге жататын есепті келтірмей, өндіріп алынуға жататын әкімшілік айыппұлдың түпкілікті мөлшерін көрсету жеткілікті.

Ескерту. 23-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

24. Әкімшілік жаза қолданылған жағдайда, қаулының қарар бөлігінде іс бойынша қабылданған шешім көрсетіледі. Ол өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізіліп жатқан жеке тұлғаны кінәлі деп танудан, заңды тұлғаны әкімшілік жауаптылыққа тартудан және оған әкімшілік жаза қолданудан тұруға тиіс.

Қаулының қарар бөлігін жазу кезінде әкімшілік құқық бұзушылық жасауда кінәлі деп танылған адамның тегі, аты және әкесінің аты (ол болған жағдайда), әкімшілік жауаптылыққа заңды тұлға тартылып жатқан кезде – заңды тұлғаның толық атауы мен ұйымдық-құқықтық нысаны, сондай-ақ жеке тұлға кінәлі деп танылған не заңды тұлға әкімшілік жауаптылыққа тартылуға жататын ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің бабы, бөлігі, тармағы, негізгі және қосымша әкімшілік жазаның түрі мен мөлшері көрсетіледі.

25. ӘҚБКо-ның 741, 742-баптарында көзделген жағдайларда, сондай-ақ тұлғаны ӘҚБКо-ның 32, 64-1 (құқық бұзушылықтың маңыздылығы шамалы болған кезде әкімшілік жауаптылықтан босату), 68-баптарына (Кәмелетке толмағандарды әкiмшiлiк жауаптылықтан және әкiмшiлiк жазадан босату) сәйкес тәртіптік жауаптылыққа тарту туралы мәселені шешу үшін іс материалдарын тиісті органдарға берген жағдайда, іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы шығарылады.

Істі тоқтату туралы қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде:

әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамада көрсетілген құқық бұзушылықтың мән-жайлары;

істі тоқтатуға негіз болған мән-жайлар жазылады.

Қаулының қарар бөлігінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы соттың шешімі, мұндай шешімді қабылдау негізі, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалған ӘҚБКо-ның Ерекше бөлігінің нормасы көрсетіледі.

26. Әкімшілік қамауға алу тағайындалған кезде қаулының қарар бөлігінде оның мерзімі – тәуліктер саны цифрлармен және жазбаша көрсетіледі.

Соттардың назары судья қамауға алу түрінде әкімшілік жаза қолданылатын қаулыда сағат пен минутқа дейінгі дәлдікпен нақты ұсталған уақытты ескеріп, қамауға алу мерзімі есептелуі тиіс кезеңді көрсетуі қажет екеніне аударылсын.

27. Айналымнан алып қойылған және мемлекет кірісіне айналдырылуға немесе жойылуға жататын әкімшілік құқық бұзушылық жасау нысаналарын әкімшілік құқық бұзушылық жасаған тұлғаның заңсыз иеленуінен алып қою тәркілеу болып табылмайды. Сот әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қаулы қабылдаған кезде тұлғаның әкімшілік жауаптылыққа тартылғанына қарамастан, оның ішінде іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы қабылдау кезінде де осы объектілердің тағдыры туралы мәселені шешуге тиіс.

Сот мүлікті тәркілеу түрінде қосымша жазалау шарасын тағайындай отырып, қаулының қарар бөлігінде тәркілеуге жататын мүліктің көлемін және тәркілеуге жататын заттардың санын көрсетеді.

Көлік құралдарының маркаларын көрсету кезінде мемлекеттік тіркеу туралы куәлікке дәлме-дәл сәйкестікте ресми атауды ұстану қажет.

Егер көлік құралының маркасы екі тілде көрсетілген болса, онда көлік құралын мемлекеттік тіркеу туралы куәлікке толық сәйкестікте жазу қажет.

28. Қазақстан Республикасының шегiнен тыс әкiмшiлiк жолмен шығарып жіберу туралы шешім қабылдаған кезде қаулыда шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының аумағынан кетуге тиіс ақылға қонымды мерзім көрсетіледі.

Қисынды мерзім шығарып жіберу туралы қаулы заңды күшіне енген кезден басталады. ӘҚБКо-ның 883-бабының 4) тармақшасына сәйкес соттың шетелдікті немесе азаматтығы жоқ адамды Қазақстан Республикасының шегінен шығарып жіберу туралы қаулысы жария етілгеннен кейін заңды күшiне енедi. Егер шығарып жіберу жазаның негізгі түріне қосымша жаза ретінде тағайындалса, соттың қаулысы әкімшілік құқық бұзу туралы іс бойынша қаулыға шағым келтіру үшін белгіленген мерзім өткеннен кейін, егер оған шағым жасалмаса немесе апелляциялық өтінішхат келтірілмесе, заңды күшіне енеді.

Соттар шетелдік немесе азаматтығы жоқ адам Қазақстан Республикасының аумағынан кетуі тиіс қисынды мерзімді "Шетелдіктерді немесе азаматтығы жоқ адамдарды Қазақстан Республикасының шегінен шығарып жіберу істерін қараудың сот практикасы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2013 жылғы 13 желтоқсандағы № 4 нормативтік қаулысының 9, 16-тармақтарының ережелерін ескере отырып анықтауы қажет.

29. ӘҚБКо-ның 829-18-бабына сәйкес іс бойынша іс жүргізуге қатысушылардың, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша қаулыны орындайтын сот орындаушысының, органның (лауазымды адамның) арызымен немесе өз бастамасымен қаулы қабылдаған сот қаулыда жіберілген жаңылыс, қате жазуларды және арифметикалық қателерді қаулының мазмұнын өзгертпей түзетуге құқылы. Бұл ретте қаулының заңды күшіне енгеніне немесе енбегеніне қарамастан, онда жіберілген жаңылыс, қате жазуларды және арифметикалық қателерді қаулының мазмұнын өзгертпей түзетуге жол беріледі.

30. Қаулының қарар бөлігінде қаулыға шағым жасау мерзімі мен тәртібі міндетті түрде көрсетіледі.

Жазбаша нысанда қабылданған қаулыға оны шығарған судья қол қояды. Электрондық құжат нысанында дайындалған қаулы осындай қаулы қабылдаған судьяның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылады.

ӘҚБКо-ның 829-16-бабының бірінші бөлігі негізінде қаулы қабылданғаннан кейін дереу жарияланады.

Жарияланғаннан кейін судья қабылданған қаулының мәнін, уәждері мен құқықтық салдарларын ауызша түсіндіреді, ол туралы сот отырысының хаттамасында белгі жасалады.

Судья сонымен қатар қаулыға шағым жасау құқығын, тәртібі мен мерзімін түсіндіреді, аталған әрекеттер жөнінде сот отырысының хаттамасында көрсетілуі тиіс.

Санкциясы әкімшілік қамауға алу, ел аумағынан шығарып жіберу түріндегі әкімшілік жазаны көздейтін әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қоспағанда, соттың қаулысы қабылданған күнінен кейін үш тәулікке дейінгі мерзімде іс бойынша қаулы қабылданған адамға және шағым берген жағдайда немесе өтініші бойынша жәбірленушіге, наразылық келтірген прокурорға табыс етіледі немесе жіберіледі.

31. Соттар шағымның, наразылықтың нәтижелері бойынша шешім қабылдаған кезде ӘҚБКо-ның 822-бабында көзделген мәліметтермен және шешілуге жататын мәселелермен қатар қаулының сипаттау-уәждеу бөлігінде ӘҚБКо-ның 829-10-бабының екінші бөлігінде көзделген шағымның, наразылықтың дәлелдеріне құқықтық баға берілуге тиіс екенін назарда ұстағандары жөн.

32. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқықтың құрамына енгізіледі, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. 32-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Ж. Асанов
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыстың хатшысы	Г. Әлмағамбетова