О подписании Протокола по оценке воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря

Указ Президента Республики Казахстан от 19 июля 2018 года № 718.

      В соответствии со статьей 8 Закона Республики Казахстан от 30 мая 2005 года "О международных договорах Республики Казахстан" ПОСТАНОВЛЯЮ:

      1. Одобрить прилагаемый проект Протокола по оценке воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря.

      2. Уполномочить Министра энергетики Республики Казахстан Бозумбаева Каната Алдабергеновича подписать от имени Республики Казахстан Протокол по оценке воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря, разрешив вносить изменения и дополнения, не имеющие принципиального характера.

      3. Признать утратившим силу Указ Президента Республики Казахстан от 10 августа 2011 года № 134 "О подписании Протокола по оценке воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря".

      4. Настоящий Указ вводится в действие со дня его подписания.

      Президент
Республики Казахстан
Н.Назарбаев

  ОДОБРЕН
Указом Президента Республики Казахстан
от 19 июля 2018 года № 718
  Проект

ПРОТОКОЛ
по оценке воздействия на окружающую среду
в трансграничном контексте к рамочной конвенции
по защите морской среды Каспийского моря

Преамбула

      Прикаспийские государства: Азербайджанская Республика, Исламская Республика Иран, Республика Казахстан, Российская Федерация, Туркменистан,

      далее именуемые Договаривающимися Сторонами,

      являясь Сторонами Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря, совершенной 4 ноября 2003 года в Тегеране, Исламская Республика Иран, далее именуемой Конвенцией,

      подтверждая готовность выполнять положения статей 7, 17 и 18 Конвенции,

      исполненные решимости содействовать усилению регионального взаимопонимания и сотрудничества по защите морской среды Каспийского моря между Договаривающимися Сторонами,

      признавая, что применение оценки воздействия на окружающую среду на ранней стадии процесса принятия решений по планируемой деятельности способствует реализации принципов устойчивого развития,

      отмечая важность доступа к информации и участия общественности в процессе принятия решений по вопросам, касающимся окружающей среды,

      договорились о нижеследующем:

Статья 1. Использование терминов

      Для целей настоящего Протокола:

      (а) "Сторона происхождения" означает Договаривающуюся(-иеся) Сторону(-ы) настоящего Протокола, под юрисдикцией которой(-ых) намечается осуществлять планируемую деятельность, указанную в Приложении I к настоящему Протоколу;

      (b) "Затрагиваемая Сторона" означает Договаривающуюся(-иеся) Сторону(-ы) настоящего Протокола, которая(-ые) может(-гут) быть затронута(-ы) трансграничным воздействием планируемой деятельности. Морские районы, в которых Договаривающаяся (-иеся) Сторона(-ы) настоящего Протокола может(-гут) рассматриваться в качестве затрагиваемой Стороны, определяются в соответствии с положениями Конвенции о правовом статусе Каспийского моря после ее вступления в силу для всех Договаривающихся Сторон;

      (c) "Заинтересованные Стороны" означает Сторону происхождения и затрагиваемую Сторону процедуры оценки воздействия на окружающую среду в соответствии с настоящим Протоколом;

      (d) "Оценка воздействия на окружающую среду" (далее - ОВОС) означает национальную процедуру по проведению оценки возможного воздействия планируемой деятельности на окружающую среду;

      (e) "Планируемая деятельность" означает любую деятельность или существенное изменение деятельности, требующие принятия решения компетентным органом в соответствии с применяемой национальной процедурой оценки воздействия на окружающую среду;

      (f) "Воздействие" означает любые последствия реализации планируемой деятельности для морской среды Каспийского моря, включая флору, фауну, почву, атмосферный воздух, воду, климат, ландшафт, исторические памятники и/или взаимосвязь между этими факторами; оно также включает последствия для здоровья и безопасности людей, культурного наследия или социально-экономических и иных условий, и происходящие в результате изменения этих факторов;

      (g) "Трансграничное воздействие" означает любое воздействие при реализации планируемой деятельности Стороной происхождения на другую Договаривающуюся Сторону;

      (h) "Общественность" означает одно или более физических или юридических лиц;

      (i) "Компетентный орган" означает орган(-ы), назначаемый(-ые) Договаривающейся Стороной, ответственный(-ые) за выполнение задач, охватываемых настоящим Протоколом;

      (j) "Пункт связи для целей уведомления" означает пункт или пункты связи, определенный(-ые) Договаривающимися Сторонами, о котором(-ых) проинформированы другие Договаривающиеся Стороны и Секретариат, ответственный(-ные) за получение уведомления, который(-ые) обеспечивает(-ют) уведомление соответствующего компетентного органа;

      (k) "Разработчик проекта" означает инициатора, включая государственный орган, обращающегося за разрешением в отношении планируемой деятельности в соответствии с национальной процедурой;

      (1) "Конференция Договаривающихся Сторон" означает орган, указанный в статье 22 Конвенции;

      (m) "Секретариат" означает орган, указанный в статье 23 Конвенции.

Статья 2. Цель

      Целью настоящего Протокола является проведение эффективных и открытых процедур ОВОС в трансграничном контексте планируемой деятельности, которая может оказывать значительное трансграничное воздействие на морскую среду и сушу, находящуюся под воздействием близости моря, для предотвращения, снижения и контроля загрязнения морской среды и суши, находящейся под воздействием близости моря, для содействия сохранению его биоразнообразия и рациональному использованию его природных ресурсов и охране здоровья человека.

Статья 3. Сфера применения

      В соответствии со статьей 3 Конвенции настоящий Протокол применяется к морской среде Каспийского моря с учетом колебания его уровня и загрязнения из наземных источников.

Статья 4. Общие положения

      1. Каждая Договаривающаяся Сторона принимает необходимые законодательные, административные или другие меры для выполнения положений настоящего Протокола в отношении видов планируемой деятельности, перечисленных в Приложении I к настоящему Протоколу, которые могут вызвать значительное трансграничное воздействие, с учетом критериев, содержащихся в Приложении II к нему, а также для разработки процедуры оценки воздействия на окружающую среду, которая разрешает участие общественности и подготовку документов по оценке воздействия на окружающую среду, описанных в Приложении III к настоящему Протоколу.

      2. Каждая Договаривающаяся Сторона обеспечивает, чтобы виды планируемой деятельности, перечисленные в Приложении I к настоящему Протоколу, которые могут вызвать значительное трансграничное воздействие, подлежали процедуре ОВОС в соответствии с настоящим Протоколом перед принятием решения по разрешению или проведению планируемой деятельности.

      3. Каждая Договаривающаяся Сторона информирует Договаривающиеся Стороны и Секретариат о ее пункте связи для целей уведомления. Информация о пунктах связи для целей уведомления должна быть доступна Договаривающимся Сторонам через Секретариат в электронном или любом другом подходящем виде.

      4. Заинтересованные Стороны обеспечивают эффективное участие общественности в процедуре ОВОС планируемой деятельности в соответствии с настоящим Протоколом, начиная с начальной стадии процедуры ОВОС.

      5. В соответствии с настоящим Протоколом заинтересованные Стороны предоставляют общественности Стороны происхождения и общественности затрагиваемой Стороны равные возможности для участия в процедурах ОВОС планируемой деятельности и оказывают ей поддержку и консультации по вопросам ОВОС.

      6. Положения настоящего Протокола не затрагивают право Договаривающихся Сторон применять национальные законы, предписания или административные положения в интересах национальной безопасности.

      7. Положения настоящего Протокола не затрагивают право Договаривающихся Сторон поддерживать или предлагать дополнительные меры в отношении вопросов, попадающих под действие настоящего Протокола.

      8. Положения настоящего Протокола не ущемляют любые обязательства Договаривающихся Сторон в соответствии с международным правом в отношении оценки воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте.

Статья 5. Уведомление

      1. В отношении планируемого вида деятельности, указанного в Приложении I к настоящему Протоколу, компетентный орган Стороны происхождения уведомляет, как можно раньше после получения им информации о планируемой деятельности, которая может оказать значительное трансграничное воздействие, через пункт связи для целей уведомления любую Договаривающуюся Сторону, которая, по ее мнению, может быть потенциально затрагиваемой Стороной, и Секретариат для уведомления остальных Договаривающихся Сторон.

      2. Уведомление содержит, среди прочего:

      a) информацию о планируемой деятельности, содержащую любую доступную на момент уведомления информацию о ее возможном трансграничном воздействии, и описание возможных решений в отношении планируемой деятельности;

      b) приемлемые сроки, но не менее чем 30 дней после получения уведомления на английском и русском языках в соответствии с пунктом 3 статьи 5 настоящего Протокола, для направления ответа затрагиваемой Стороной на данное уведомление;

      c) информацию относительно предусматриваемой процедуры ОВОС с указанием сроков проведения следующих шагов процедуры ОВОС, и в частности, тех, которые определены в статьях 6, 7 и 8 настоящего Протокола.

      3. Сторона происхождения представляет документацию в уведомлении на государственном языке с переводом на английский или на русском языке. Секретариат обеспечивает перевод документации на английский или русский язык соответственно.

      4. Компетентный орган Стороны происхождения обеспечивает получение уведомления пунктом связи для целей уведомления затрагиваемой Стороны и Секретариатом.

      5. Компетентный орган затрагиваемой Стороны направляет ответ компетентному органу Стороны происхождения и информирует Секретариат в течение срока, определенного в уведомлении, с указанием, намерена ли она участвовать в процедуре ОВОС планируемой деятельности.

      6. Если затрагиваемая Сторона указывает, что она не намерена участвовать в процедуре ОВОС планируемой деятельности, или она не отвечает в течение срока, определенного в уведомлении, то положения пунктов 7 и 8 настоящей статьи и статей 6-11 настоящего Протокола, исключая обязательство Стороны происхождения по отсылке проекта документации по оценке воздействия на окружающую среду Секретариату в соответствии с подпунктом (b) пункта 3 статьи 7 настоящего Протокола, не применяются.

      7. Если затрагиваемая Сторона указывает, что она намерена участвовать в процедуре ОВОС планируемой деятельности, то она представляет Стороне происхождения в своем ответе на уведомление или вскоре после этого:

      (a) соответствующую информацию о процедуре общественных консультаций в затрагиваемой Стороне;

      (b) запрос, в случае его возникновения, о специфических вопросах, предполагаемых к решению в исследованиях по оценке воздействия на окружающую среду; и

      (c) краткое изложение имеющейся доступной информации по вопросам, изложенным в подпункте (b) настоящего пункта.

      8. По запросу Стороны происхождения затрагиваемая Сторона представляет любую разумно доступную информацию о потенциально затрагиваемой окружающей среде, если такая информация необходима для подготовки документации по ОВОС.

      9. Если какая-либо Договаривающаяся Сторона имеет веские основания считать, что она будет подвержена значительному трансграничному воздействию в результате планируемой деятельности, и если отсутствует уведомление в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, Сторона происхождения в соответствии с запросом такой Договаривающейся Стороны предоставляет ей достаточную информацию о том, будет ли иметь место значительное трансграничное воздействие в результате планируемой деятельности. В случае необходимости эти Стороны проводят консультации о возможном участии в процедуре ОВОС.

Статья 6. Связь между заинтересованными Сторонами

      1. Компетентные органы заинтересованных Сторон проводят консультации и приходят к соглашению в отношении:

      (а) необходимых формата и языка(-ов) документации по ОВОС, включая любую информацию, представляемую для целей проведения общественных консультаций и рассмотрения компетентным органом затрагиваемой Стороны;

      (b) конкретных мероприятий по контактам между заинтересованными Сторонами, включая роли компетентных органов заинтересованных Сторон и разработчика проекта; и

      (c) срока рассмотрения документации по ОВОС затрагиваемой Стороной, не превышающего 90 дней.

      2. Заинтересованные Стороны согласовывают при необходимости способы взаимодействия по выполнению задач настоящего Протокола.

Статья 7. Подготовка и направление проекта документации по оценке воздействия на окружающую среду

      1. Проведение оценки воздействия на окружающую среду осуществляется в соответствии с национальным законодательством и практикой Стороны происхождения и наиболее полно отвечает на все вопросы, поднимаемые затрагиваемой Стороной в соответствии с пунктом 7 статьи 5 настоящего Протокола.

      2. Сторона происхождения обеспечивает, чтобы разработчик проекта подготовил проект документации по оценке воздействия на окружающую среду для проведения общественных консультаций и рассмотрения компетентным органом затрагиваемой Стороны. Проект документации по оценке воздействия на окружающую среду представляется в формате и на языке(-ах) по согласованию между заинтересованными Сторонами в соответствии с пунктом 1 статьи 6 настоящего Протокола и содержит, как минимум, пункты, упомянутые в Приложении III, в дополнение к информации, запрашиваемой затрагиваемой Стороной в соответствии с пунктом 1 статьи 6 настоящего Протокола.

      3. Сторона происхождения направляет проект документации по ОВОС:

      (a) компетентному органу затрагиваемой Стороны; и

      (b) в Секретариат для предоставления этой информации по запросу какой-либо Договаривающейся Стороны.

Статья 8. Рассмотрение документации по оценке воздействия на окружающую среду и проведение общественных консультаций

      1. Заинтересованные Стороны обеспечивают информирование общественности в районах возможного воздействия в соответствии с пунктом 1 статьи 6 настоящего Протокола в отношении:

      (a) планируемой деятельности;

      (b) доступности проекта документации по оценке воздействия на окружающую среду; и

      (c) возможности и процедуры проведения общественных консультаций путем уведомления общественности или других соответствующих мер.

      2. Заинтересованные Стороны обеспечивают, чтобы проект документации по оценке воздействия на окружающую среду, включая при необходимости вариант на бумажном носителе, был открыт и доступен общественности, а также размещен в доступных для общественности местах в соответствии с национальным законодательством.

      3. Заинтересованные Стороны предоставляют возможность общественности в районах возможного воздействия направить комментарии по планируемой деятельности компетентным органам заинтересованных Сторон. Комментарии направляются компетентному органу Стороны происхождения или как согласовано в соответствии с подпунктом (b) пункта 1 статьи 6 настоящего Протокола.

      4. Компетентный орган затрагиваемой Стороны проводит рассмотрение и делает замечания по проекту документации по ОВОС в течение срока, определяемого Стороной происхождения в соответствии с подпунктом (с) пункта 1 статьи 6 настоящего Протокола, и направляет свои замечания компетентному органу Стороны происхождения.

      5. Сторона происхождения обеспечивает, чтобы разработчик проекта:

      (a) суммировал и осуществлял перевод, при необходимости, полученных замечаний;

      (b) проводил дальнейшее изучение, где требуется; и

      (c) включал замечания, полученные от общественности и компетентных органов затрагиваемых Сторон, в окончательную документацию по ОВОС и разъяснял, каким образом эти замечания были приняты во внимание.

Статья 9. Консультации между заинтересованными Сторонами

      1. Перед принятием окончательного решения по планируемой деятельности по запросу затрагиваемой Стороны Сторона происхождения проводит консультации с затрагиваемой Стороной, среди прочего, по сокращению возможного негативного трансграничного воздействия.

      2. Заинтересованные Стороны согласовывают на начальном этапе таких консультаций вопрос об их продолжительности в пределах разумных временных рамок. При этом срок проведения консультаций не должен превышать 180 дней, если не принято иного решения в период их проведения.

Статья 10. Принятие окончательного решения по реализации планируемой деятельности

      1. Компетентный орган Стороны происхождения принимает во внимание замечания, полученные в соответствии со статьей 8 настоящего Протокола, при рассмотрении окончательной документации по ОВОС и при принятии окончательного решения по планируемой деятельности.

      2. Компетентный орган Стороны происхождения предоставляет компетентному органу затрагиваемой Стороны и Секретариату окончательное решение по планируемой деятельности вместе с причинами и соображениями, на которых оно основано, включая информацию о том, каким образом были учтены полученные замечания.

      3. Заинтересованные Стороны обеспечивают, чтобы информация об окончательном решении по планируемой деятельности и информация о том, каким образом были учтены полученные замечания, была доступна тем, кто представил замечания в соответствии с пунктом 3 статьи 8 настоящего Протокола.

Статья 11. Послепроектный анализ

      1. С учетом вероятного значительного негативного трансграничного воздействия деятельности, в отношении которой в соответствии с настоящим Протоколом осуществляется оценка воздействия на окружающую среду, Заинтересованные Стороны по просьбе одной из них определяют целесообразность проведения послепроектного анализа и, в случае такой целесообразности, в какой мере он будет проводиться.

      2. Любой послепроектый анализ проводится для достижения следующих целей:

      (a) контроль за соблюдением условий, изложенных в разрешении или оговоренных при утверждении данной деятельности, и эффективностью мер по уменьшению воздействия;

      (b) анализ вида воздействия в целях обеспечения соответствующего уровня управления и готовности к действиям в условиях неопределенностей;

      (c) проверку прежних прогнозов, с тем, чтобы использовать полученный опыт в будущем при осуществлении аналогичных видов деятельности.

      3. Если по завершении послепроектного анализа одна из Договаривающихся Сторон имеет достаточные основания считать, что имеет место значительное негативное трансграничное воздействие или обнаружены факторы, которые могут привести к такому воздействию, она немедленно информирует об этом Сторону происхождения и Секретариат. В этом случае заинтересованные Стороны немедленно проводят консультации и предпринимают при необходимости соответствующие меры для уменьшения или устранения воздействия.

Статья 12. Представление докладов

      Каждая Договаривающаяся Сторона представляет в Секретариат доклад о выполнении положений настоящего Протокола в такой форме и с такой периодичностью, как это определено Конференцией Договаривающихся Сторон.

Статья 13. Организационные положения

      1. Для целей настоящего Протокола и в соответствии с пунктом 10 статьи 22 Конвенции Конференция Договаривающихся Сторон, среди прочего:

      (а) осуществляет контроль за выполнением настоящего Протокола;

      (b) осуществляет регулярный обзор настоящего Протокола;

      (c) рассматривает и принимает приложения к настоящему Протоколу;

      (d) рассматривает и принимает поправки к настоящему Протоколу или к его приложениям;

      (e) рассматривает отчеты, представляемые Секретариатом, по вопросам, связанным с выполнением настоящего Протокола;

      (f) создает такие вспомогательные органы, которые могут быть необходимы для выполнения настоящего Протокола;

      (g) обращается, в случае необходимости, за техническими и финансовыми услугами к соответствующим международным организациям и научным институтам для достижения целей настоящего Протокола;

      (h) осуществляет любые дополнительные функции, которые могут потребоваться для выполнения настоящего Протокола.

      2. В соответствии с пунктом 4 статьи 23 Конвенции Секретариат, в частности:

      (a) предоставляет Договаривающимся Сторонам информацию относительно пунктов связи для уведомления Договаривающихся Сторон в электронном или в любом другом подходящем виде;

      (b) получает и распространяет в электронном или в любом другом подходящем виде информацию, полученную в ходе выполнения настоящего Протокола, предоставленную Страной происхождения, включая:

      (i) уведомление относительно планируемой деятельности в соответствии с пунктом 3 статьи 5 настоящего Протокола;

      (ii) документацию по оценке воздействия на окружающую среду, предоставленную Стороной происхождения в соответствии с пунктом 3 статьи 7 настоящего Протокола; и

      (iii) окончательное решение по планируемой деятельности вместе с причинами и соображениями, на которых оно основано, включая информацию о том, каким образом были учтены полученные замечания, в соответствии с пунктом 2 статьи 10 настоящего Протокола;

      (c) подготавливает и распространяет отчеты по вопросам, связанным с выполнением настоящего Протокола;

      (d) рассматривает получаемые от Договаривающихся Сторон вопросы и информацию и проводит консультации с ними по вопросам, связанным с выполнением настоящего Протокола;

      (e) насколько это возможно, содействует обмену информацией и сотрудничеству между Договаривающимися Сторонами и оказывает помощь Договаривающимся Сторонам по выполнению положений настоящего Протокола;

      (f) организовывает по просьбе любой Договаривающейся Стороны обеспечение технического содействия и консультаций для эффективного выполнения настоящего Протокола;

      (g) сотрудничает должным образом с региональными и международными организациями и программами; и

      (h) выполняет другие функции, которые могут быть определены Конференцией Договаривающихся Сторон.

Статья 14. Финансирование

      1. Для достижения целей настоящего Протокола Договаривающиеся Стороны, при наличии возможности, осуществляют финансовое обеспечение разработки и осуществления соответствующих программ, проектов и мер. Для этого Договаривающиеся Стороны:

      (a) выделяют предусмотренные для этих целей внутренние финансовые ресурсы;

      (b) содействуют привлечению финансовых ресурсов двусторонних и многосторонних источников и механизмов финансирования, включая гранты и ссуды; и

      (c) изучают инновационные методы и стимулы для привлечения и направления ресурсов, включая средства фондов, правительственных учреждений других государств, международных организаций, неправительственных организаций и структур частного сектора.

      2. Финансовые правила Конвенции применяются mutatis mutandis к настоящему Протоколу, если Конференция Договаривающихся Сторон не примет другого решения.

      3. Все виды деятельности и их осуществление, охваченные настоящим Протоколом, финансируются в пределах средств, предусматриваемых в бюджетах Договаривающихся Сторон, а также из других источников, не запрещенных их национальным законодательством.

Статья 15. Урегулирование споров

      Любой спор между Договаривающимися Сторонами относительно применения или толкования положений настоящего Протокола разрешается в соответствии со статьей 30 Конвенции.

Статья 16. Принятие и вступление в силу Протокола

      1. Настоящий Протокол принимается единогласным решением Договаривающихся Сторон на сессии Конференции Договаривающихся Сторон.

      2. Настоящий Протокол открыт для подписания только прикаспийскими государствами в городе …..с……по……. .

      3. Настоящий Протокол подлежит ратификации, принятию или утверждению прикаспийскими государствами и будет открыт для присоединения любого прикаспийского государства, начиная с даты его закрытия для подписания.

      4. Документы о ратификации, принятии, утверждении или присоединении к нему сдаются на хранение Депозитарию Конвенции.

      5. Настоящий Протокол вступает в силу на девяностый день после сдачи на хранение документов о его ратификации, принятии, утверждении или присоединении к нему всеми прикаспийскими государствами.

Статья 17. Принятие поправок и приложений к настоящему Протоколу и поправок к его приложениям

      Договаривающиеся Стороны могут вносить предложения о принятии поправок и приложений к настоящему Протоколу, а также поправок к его приложениям. Такие поправки и приложения принимаются Договаривающимися Сторонами и вступают в силу для них в соответствии со статьями 24, 25 и 34 Конвенции.

Статья 18. Воздействие Протокола на национальное законодательство

      Положения настоящего Протокола не влияют на право Договаривающихся Сторон принимать соответствующие более строгие национальные меры для выполнения настоящего Протокола.

Статья 19. Связь с иными международными договорами

      Ничто в настоящем Протоколе не наносит ущерба правам и обязательствам Договаривающихся Сторон по иным международным договорам, участниками которых они являются.

Статья 20. Оговорки

      Никакие оговорки к настоящему Протоколу не допускаются.

Статья 21. Депозитарий

      Депозитарием настоящего Протокола является Депозитарий Конвенции.

Статья 22. Аутентичные тексты

      Тексты настоящего Протокола на азербайджанском, казахском, русском, туркменском, фарси и английском языках являются равно аутентичными. В случае споров о толковании или применении настоящего Протокола используется текст на английском языке.

Статья 23. Отношение к переговорам по правовому статусу Каспийского моря

      Никакие положения настоящего Протокола не интерпретируются как предопределяющие результат переговоров по правовому статусу Каспийского моря.

      В удостоверение чего нижеподписавшиеся, должным образом на то уполномоченные, подписали настоящий Протокол.

      Совершено в_____"____"________года

  ПРИЛОЖЕНИЕ I

      Перечень видов планируемой деятельности

      1. Нефтеперерабатывающие заводы (за исключением предприятий, производящих только смазочные материалы из сырой нефти) и установки для газификации и сжижения угля или битуминозных сланцев производительностью 500 тонн или более в день.

      2. Тепловые электростанции и другие установки для сжигания тепловой мощностью 300 мегаватт или более.

      3. Атомные электростанции и другие атомные реакторы, включая демонтаж или вывод из эксплуатации таких электростанций или реакторов1, за исключением исследовательских установок для производства и конверсии расщепляющихся и воспроизводящих материалов, максимальная мощность которых не превышает 1 киловатта постоянной тепловой нагрузки.

      4. Установки, предназначенные исключительно для производства или обогащения ядерного топлива, регенерации и хранения отработавшего ядерного топлива или хранения, захоронения и переработки радиоактивных отходов.

      5. Крупные установки для доменного и сталеплавильного производства и выплавки цветных металлов.

      6. Установки для извлечения асбеста и переработки и преобразования асбеста и асбестосодержащих продуктов: в отношении асбестоцементных продуктов - с годовым производством более 20000 тонн готовой продукции; в отношении фрикционных материалов - с годовым производством более 50 тонн готовой продукции; и в отношении других видов применения асбеста - с использованием более 200 тонн в год.

      7. Химические и нефтехимические предприятия.

      8. Строительство, реконструкция и/или расширение автомагистралей, скоростных дорог2, трасс для железных дорог дальнего сообщения и сопутствующих мостов и аэропортов3 с длиной основной взлетно-посадочной полосы в 2100 метров или более.

      9. Трубопроводы большого диаметра для транспортировки нефти, газа и нефтепродуктов или химических веществ.

      10. Морские/торговые порты, а также внутренние водные пути и порты для внутреннего судоходства, допускающие проход судов водоизмещением более 1350 тонн.

      11. Установки по удалению отходов путем сжигания, химической переработки и объекты захоронения отходов.

      12. Крупные плотины, водохранилища и каналы, соединенные с Каспийским морем.

      13. Деятельность по забору подземных вод или системы искусственного пополнения подземных вод, если годовой объем забираемой или пополняемой воды достигает 10 000 000 кубических метров или более.

      14. Производство целлюлозы, бумаги и картона с получением в день 200 или более тонн продукции, прошедшей воздушную сушку.

      15. Крупные карьеры и крупномасштабная открытая добыча, извлечение и обогащение на месте металлических руд или угля.

      16. Морская добыча углеводородов. Добыча нефти и природного газа при которой извлекаемое количество превышает 500 тонн в день в случае нефти и 500 000 кубических метров в день в случае газа.

      17. Крупные хранилища для нефтяных, нефтехимических и химических продуктов.

      18. Обезлесение больших площадей.

      19. Работы по переброске водных ресурсов в пределах или между речными бассейнами, при которых такая переброска направлена на предотвращение возможной нехватки воды и объем перемещаемой воды превышает 100 000 000 кубических метров в год; во всех других случаях работы по переброске водных ресурсов в пределах или между речными бассейнами с многолетним средним потоком забора воды из бассейна, превышающим 2 000 000 000 кубических метров в год, при которых объем перебрасываемой воды превышает 5 процентов этого потока. В обоих случаях исключается переброска водопроводной питьевой воды.

      20. Установки для очистки сточных вод производительностью, превышающей эквивалент численности населения в размере 150 000 человек.

      21. Предприятия микробиологической и биотехнологической промышленности и выпуск в окружающую среду генно-модифицированных организмов.

      22. Искусственное наращивание участков суши и создание островов, кос и рифов.

      Примечание к Приложению I

      1 Для целей настоящего Протокола атомные электростанции и другие атомные реакторы перестают быть такими установками, когда все ядерное топливо и другие радиоактивно загрязненные элементы окончательно удалены с промышленной площадки установки.

      2Для целей настоящего Протокола:

      - Термин "автомагистраль" означает дорогу, специально построенную и предназначенную для движения автотранспортных средств, которая не обслуживает придорожные владения и которая:

      (a) за исключением отдельных мест или временных ограничений имеет для обоих направлений движения отдельные проезжие части, отделенные друг от друга разделительной непредназначенной для движения полосой, или, в исключительных случаях, другими средствами;

      (b) не имеет пересечения на одном уровне ни с дорогами, ни с железнодорожными или трамвайными путями, ни с пешеходными дорожками;

      (c) специально обозначена в качестве автомагистрали.

      - Термин "скоростная дорога" означает дорогу, которая предназначена для движения автотранспортных средств, въезд на которую возможен только через развязки или регулируемые перекрестки и на которой, в частности, запрещены остановка и стоянка на проезжей части (проезжих частях).

      3Для целей настоящего Протокола термин "аэропорт" означает аэропорт, который соответствует определению в Приложение 14 к Конвенции о международной гражданской авиации, Чикаго, США, 1944 года, учреждающую Международную организацию гражданской авиации.

  ПРИЛОЖЕНИЕ II

      Перечень критериев, способствующих определению значительного трансграничного воздействия

      Заинтересованные Стороны могут рассмотреть вопрос о том, будет ли иметь деятельность значительное негативное трансграничное воздействие, в частности, на основании одного или нескольких из следующих критериев:

      (a) Размер: планируемые виды деятельности, размеры которой велики для этого рода деятельности;

      (b) Расположение: планируемые виды деятельности, которые располагаются непосредственно в районах особой экологической чувствительности или значимости или вблизи к ним (такие как водно-болотные угодья, определенные Конвенцией о водно-болотных угодьях, имеющих международное значение, главным образом в качестве местообитаний водоплавающих птиц от 2 февраля 1971 года, национальные парки, природные заповедники, места особого научного интереса или места археологической, культурной или исторической важности); также планируемые виды деятельности в местах, где характеристики планируемых разработок могут иметь значительное воздействие на население;

      (c) Воздействия: планируемые виды деятельности с особенно комплексным и потенциально негативным воздействием, включая те виды деятельности, которые увеличивают риск серьезного воздействия на человека, или ценные виды, или организмы, угрожают существующему или потенциальному использованию затрагиваемого района и являются причиной дополнительных выбросов, которые не может выдержать несущий потенциал окружающей среды.

  ПРИЛОЖЕНИЕ III

Минимальное содержание документации по оценке воздействия на окружающую среду

      Информация, подлежащая включению в документацию по оценке воздействия на окружающую среду в соответствии со статьей 6 настоящего Протокола, как минимум, содержит:

      (a) описание планируемой деятельности и ее цели;

      (b) описание, при необходимости, разумных альтернатив (например, географического или технологического характера) планируемой деятельности, в том числе варианта отказа от деятельности;

      (c) описание тех элементов окружающей среды, которые, вероятно, будут существенно затронуты планируемой деятельностью или ее альтернативными вариантами;

      (d) описание возможных видов воздействия на окружающую среду планируемой деятельности и ее альтернативных вариантов и оценка их масштабов;

      (e) описание предупредительных мер, направленных на то, чтобы свести к минимуму негативное воздействие на окружающую среду;

      (f) конкретное указание на методы прогнозирования и лежащие в их основе исходные положения, а также соответствующие используемые данные об окружающей среде;

      (g) выявление пробелов в знаниях и неопределенностей, которые были обнаружены при подготовке требуемой информации;

      (h) при необходимости, краткое содержание программ мониторинги и управления всех планов послепроектного анализа; и

      (i) резюме нетехнического характера, при необходимости, с использованием визуальных средств представления материалов (карт, графиков).

Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға қоршаған ортаға трансшекаралық тұрғыдан жасалатын әсерді бағалау жөніндегі хаттамаға қол қою туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 19 шілдедегі № 718 Жарлығы.

      "Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары туралы" 2005 жылғы 30 мамырдағы Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабына сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

      1. Қоса беріліп отырған Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға қоршаған ортаға трансшекаралық тұрғыдан жасалатын әсерді бағалау жөніндегі хаттаманың жобасы мақұлдансын.

      2. Қазақстан Республикасының Энергетика министрі Қанат Алдабергенұлы Бозымбаевқа Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға қоршаған ортаға трансшекаралық тұрғыдан жасалатын әсерді бағалау жөніндегі хаттамаға қағидаттық сипаты жоқ өзгерістер мен толықтырулар енгізуге рұқсат бере отырып, Қазақстан Республикасының атынан қол қоюға өкілеттік берілсін.

      3. "Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға қоршаған ортаға трансшекаралық контексте әсер етуді бағалау жөніндегі хаттамаға қол қою туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 10 тамыздағы № 134 Жарлығының күші жойылды деп танылсын.

      4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Президенті
Н.Назарбаев

  Қазақстан Республикасы
Президентінің
2018 жылғы 19 шілдедегі
№ 718 Жарлығымен
МАҚҰЛДАНҒАН
  Жоба

Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға қоршаған
ортаға трансшекаралық тұрғыдан жасалатын әсерді бағалау жөніндегі
ХАТТАМА

      Кіріспе

      Бұдан әрі Уағдаласушы Тараптар деп аталатын,

      Каспий маңы мемлекеттері: Әзербайжан Республикасы, Иран Ислам Республикасы, Қазақстан Республикасы, Ресей Федерациясы, Түрікменстан,

      бұдан әрі Конвенция деп аталатын, 2003 жылғы 4 қарашада Иран Ислам Республикасы, Тегеранда жасалған Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияның Тараптары бола отырып,

      Конвенцияның 7, 17 және 18-баптарының ережелерін орындауға әзірлігін растай отырып,

      Уағдаласушы Тараптар арасындағы Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі өңірлік өзара түсіністік пен ынтымақтастықты күшейтуге жәрдем көрсетуге талпына отырып,

      жоспарланып отырған қызмет бойынша шешімдер қабылдау процесінің бастапқы сатысында қоршаған ортаға әсерді бағалауды қолдану орнықты дамудың қағидаттарын іске асыруға ықпал ететінін мойындай отырып,

      қоршаған ортаға қатысты мәселелер бойынша шешімдер қабылдау процесінде ақпаратқа қол жеткізудің және жұртшылықтың қатысуының маңыздылығын атап көрсете отырып,

      төмендегілер туралы уағдаласты:

      1-бап. Терминдердің пайдаланылуы

      осы Хаттаманың мақсаттары үшін:

      (a) "Шығу Тарапы" осы Хаттамаға I қосымшада көрсетілген жоспарланып отырған қызметті соның (солардың) юрисдикциясы аясында жүзеге асыру межеленген осы Хаттаманың Уағдаласушы Тарапын (Тараптарын) білдіреді;

      (b) "Қозғалатын Тарап" жоспарланып отырған қызметтің трансшекаралық әсері тиюі мүмкін осы Хаттаманың Уағдаласушы Тарапын (Тараптарын) білдіреді. Осы Хаттаманың Уағдаласушы Тарапы (Тараптары) қозғалатын Тарап ретінде қаралуы мүмкін теңіз аудандары Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі туралы конвенция барлық Тараптар үшін күшіне енгеннен кейін оның ережелеріне сәйкес айқындалады;

      (c) "Мүдделі Тараптар" осы Хаттамаға сәйкес қоршаған ортаға әсерді бағалау рәсімінің шығу Тарапы мен қозғалатын Тарапын білдіреді;

      (d) "Қоршаған ортаға әсерді бағалау" (бұдан әрі ҚОӘБ) жоспарланып отырған қызметтің қоршаған ортаға ықтимал әсерін бағалауды жүргізу жөніндегі ұлттық рәсімді білдіреді;

      (e) "Жоспарланып отырған қызмет" қоршаған ортаға әсерді бағалаудың қолданылатын ұлттық рәсіміне сәйкес құзыретті органның шешім қабылдауын талап ететін кез келген қызметті немесе қызметтің елеулі өзгеруін білдіреді;

      (f) "Әсер ету" флораны, фаунаны, топырақты, атмосфералық ауаны, суды, климатты, ландшафты, тарихи ескерткіштерді және/немесе осы факторлардың өзара байланысын қоса алғанда, Каспий теңізінің теңіз ортасы үшін жоспарланып отырған қызметті іске асырудың кез келген салдарын білдіреді; ол сондай-ақ адамдардың денсаулығы мен қауіпсіздігі, мәдени мұра үшін немесе әлеуметтік-экономикалық және өзге жағдайлардың және осы факторлардың өзгеруі нәтижесінде болатын салдарларын қамтиды;

      (g) "Трансшекаралық әсер ету" шығу Тарапы жоспарланып отырған қызметті іске асырған кезде басқа Уағдаласушы Тарапқа кез келген әсер етуді білдіреді;

      (һ) "Жұртшылық" бір немесе одан көп жеке немесе заңды тұлғаларды білдіреді;

      (і) "Құзыретті орган" Уағдаласушы Тарап тағайындайтын, осы Хаттамада қамтылған міндеттерді орындауға жауапты орган(дар)ды білдіреді;

      (j) "Хабардар ету мақсаттарына арналған байланыс пункті" Уағдаласушы Тараптар айқындаған байланыс пунктін немесе пункттерін білдіреді, ол(ар) туралы басқа Уағдаласушы Тараптар және хабарламаны алуға жауапты Хатшылық хабардар етіледі, ол(ар) тиісті құзыретті органды хабардар етуді қамтамасыз етеді;

      (k) "Жобаны әзірлеуші" - ұлттық рәсімге сәйкес жоспарланып отырған қызметке қатысты рұқсат үшін жүгінген мемлекеттік органды қоса алғанда, бастамашыны білдіреді;

      (l) "Уағдаласушы Тараптардың конференциясы" Конвенцияның 22-бабында көрсетілген органды білдіреді;

      (m) "Хатшылық" Конвенцияның 23-бабында көрсетілген органды білдіреді.

      2-бап. Мақсаты

      Осы Хаттаманың мақсаты теңіз ортасы мен теңіздің жақындығы әсеріне ұшырап отырған құрлықтың ластануын болдырмау, азайту және бақылау үшін, оның биологиялық әралуандығын сақтауға және оның табиғи ресурстарын ұтымды пайдалануға әрі адам денсаулығын қорғауға жәрдемдесу үшін трансшекаралық тұрғыда теңіз ортасына және теңіздің жақындығы әсеріне ұшырап отырған құрлыққа елеулі трансшекаралық әсер етуі мүмкін жоспарланып отырған қызметтің тиімді және ашық ҚОЭБ рәсімдерін жүргізу болып табылады.

      3-бап. Қолданылу саласы

      Конвенцияның 3-бабына сәйкес осы Хаттама Каспий теңізі деңгейінің ауытқуын және жерүсті көздерінен ластануын ескере отырып, оның теңіз ортасына қолданылады.

      4-бап. Жалпы ережелер

      1. Әрбір Уағдаласушы Тарап осы Хаттамаға II қосымшада қамтылған өлшемшарттарды ескере отырып, осы Хаттамаға оған I қосымшада санамаланған елеулі трансшекаралық әсер етуі мүмкін жоспарланып отырған қызмет түрлеріне қатысты осы Хаттаманың ережелерін орындау үшін, сондай-ақ жұртшылықтың қатысуына және осы Хаттамаға III қосымшада сипатталған қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттарды дайындауға рұқсат беретін қоршаған ортаға әсерді бағалау рәсімін әзірлеу үшін қажетті заңнамалық, әкімшілік және басқа да шараларды қабылдайды.

      2. Әрбір Уағдаласушы Тарап осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған елеулі трансшекаралық әсер туындатуы мүмкін жоспарланып отырған қызмет түрлерінің осы Хаттамаға сәйкес жоспарланып отырған қызметке рұқсат беру немесе оны жүргізу жөнінде шешім қабылдаудың алдында ҚОӘБ рәсіміне жатқызылуын қамтамасыз етеді.

      3. Әрбір Уағдаласушы Тарап Уағдаласушы Тараптарға және Хатшылыққа өзінің хабарландыру мақсаттарына арналған байланыс пункті туралы хабарлайды. Хабарландыру мақсаттарына арналған байланыс пункттері туралы ақпарат Уағдаласушы Тараптарға Хатшылық арқылы электрондық немесе басқа да кез келген қолайлы түрде қолжетімді болуы тиіс.

      4. Мүдделі Тараптар осы Хаттамаға сәйкес ҚОӘБ рәсімінің бастапқы сатысынан бастап жоспарланып отырған қызметтің ҚОӘБ рәсіміне жұртшылықтың тиімді қатысуын қамтамасыз етеді.

      5. Осы Хаттамаға сәйкес мүдделі Тараптар шығу Тарапының жұртшылығына және қозғалатын Тарап жұртшылығына жоспарланып отырған қызметтің ҚОӘБ рәсімдеріне қатысу үшін тең мүмкіндіктер береді және оған ҚОӘБ мәселелері бойынша қолдау көрсетеді және консультациялар береді.

      6. Осы Хаттаманың ережелері Уағдаласушы Тараптардың ұлттық қауіпсіздік мүдделерінде ұлттық заңдарды, ұйғарымдарды немесе әкімшілік ережелерді қолдану құқығын қозғамайды.

      7. Осы Хаттаманың ережелері Уағдаласушы Тараптардың осы Хаттаманың қолданылу аясына түсетін мәселелерге қатысты қосымша шараларды қолдау немесе ұсыну құқығын қозғамайды.

      8. Осы Хаттаманың ережелері трансшекаралық тұрғыда қоршаған ортаға әсерді бағалауға қатысты халықаралық құқыққа сәйкес Уағдаласушы Тараптардың кез келген міндеттемелеріне нұқсан келтірмейді.

      5-бап. Хабарлама

      1. Осы Хаттамаға І-қосымшада көрсетілген жоспарланып отырған қызмет түріне қатысты шығу Тарапының құзыретті органы елеулі трансшекаралық әсер етуі мүмкін жоспарланып отырған қызмет туралы ақпарат алғаннан кейін, өзінің ойынша, әлеуетті қозғалатын Тарап болуы мүмкін кез келген Уағдаласушы Тарапты және басқа Уағдаласушы Тараптарды хабардар ету үшін Хатшылықты байланыс пункті арқылы мүмкіндігінше ертерек хабардар етеді.

      2. Хабарламада, өзгелермен қатар:

      a) хабардар ету сәтінде қолжетімді болған жоспарланып отырған қызметтің ықтимал трансшекаралық әсері туралы кез келген ақпарат пен оған қатысты ықтимал шешімдердің сипаты қамтылған жоспарланып отырған қызмет туралы ақпарат;

      b) осы Хаттаманың 5-бабының 3-тармағына сәйкес қозғалатын Тараптың осы хабарламаға жауап жіберуі үшін қолайлы, бірақ ағылшын және орыс тілдеріндегі хабарламаны алғаннан кейін кемінде 30 күн болатын мерзім;

      c) ҚОӘБ рәсімінің келесі сатыларын жүргізу мерзімдерін және, атап айтқанда, осы Хаттаманың 6, 7 және 8-баптарында айқындалғандарын көрсете отырып, көзделетін ҚОӘБ рәсіміне қатысты ақпарат қамтылады.

      3. Шығу Тарапы хабарламадағы құжаттаманы ағылшын немесе орыс тіліне аудармасымен бірге мемлекеттік тілде ұсынады. Хатшылық құжаттаманы тиісінше ағылшын немесе орыс тіліне аударуды қамтамасыз етеді.

      4. Шығу Тарапының құзыретті органы хабарламаны қозғалатын Тарапты хабардар ету мақсатында байланыс пунктінің және Хатшылықтың алуын қамтамасыз етеді.

      5. Қозғалатын Тараптың құзыретті органы шығу Тарапының құзыретті органына жауап жібереді және хабарламада айқындалған мерзім ішінде өзінің жоспарланып отырған қызметтің ҚОӘБ рәсіміне қатысуға ниеті бар-жоғын көрсете отырып, Хатшылықты хабардар етеді.

      6. Егер қозғалатын Тарап өзінің жоспарланып отырған қызметтің ҚОӘБ рәсіміне қатысуға ниетінің жоқ екенін көрсетсе немесе ол хабарламада айқындалған мерзім ішінде жауап бермесе, онда осы Хаттаманың 7-бабының 3-тармағының (b) тармақшасына сәйкес шығу Тарапының Хатшылыққа қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттама жобасын жіберу бойынша міндеттемесін қоспағанда, осы Хаттаманың осы бабының 7 - 8-тармақтарының және 6 - 11-баптарының ережелері қолданылмайды.

      7. Егер қозғалатын Тарап жоспарланатын қызметтің ҚОӘБ рәсіміне қатысуға өзінің ниеттенгенін көрсетсе, онда ол шығу Тарапына өзінің хабарламаға жауабында немесе бұдан кейін көп кешіктірмей:

      (a) қозғалатын Тараптағы қоғамдық консультациялар рәсімі туралы тиісті ақпаратты;

      (b) қоршаған ортаға әсерін бағалау жөніндегі зерттеулерде шешу болжанатын ерекше мәселелер туындаған жағдайда олар туралы сұрау салуды; және

      (c) осы тармақтың (b) тармақшасында жазылған мәселелер бойынша қолда бар қолжетімді ақпараттың қысқаша мазмұнын ұсынады.

      8. Егер ықтимал қозғалуы мүмкін қоршаған орта туралы ақпарат ҚОӘБ жөніндегі құжаттаманы дайындау үшін қажет болса, шығу Тарапының сұратуы бойынша қозғалатын Тарап осындай кез келген ақылға қонымды қолжетімді ақпаратты ұсынады.

      9. Егер қандай да бір Уағдаласушы Тараптың жоспарланып отырған қызметі нәтижесінде өзінің елеулі трансшекаралық әсерге ұшырауы мүмкін деп санауына орынды негіздері болса және егер осы баптың 1-тармағына сәйкес хабарлама болмаса, шығу Тарапы осындай Уағдаласушы Тараптың осындай сұратуына сәйкес жоспарланып отырған қызмет нәтижесінде елеулі трансшекаралық әсер етуінің орын алуы-алмауы туралы оған жеткілікті ақпарат береді. Қажет болғанда бұл Тараптар ҚОЭБ рәсіміне ықтимал қатысу туралы консультациялар береді.

      6-бап. Мүдделі Тараптар арасындағы байланыс

      1. Мүдделі Тараптардың құзыретті органдары:

      (a) қоғамдық консультациялар жүргізу мақсаты мен қозғалатын Тараптың құзыретті органының қарауы үшін ұсынылатын кез келген ақпаратты қоса алғанда, ҚОӘБ құжаттамасының қажетті форматы мен тіл(дер)іне;

      (b) мүдделі Тараптардың құзыретті органдары мен жобаны әзірлеушінің рөлдерін қоса алғанда, мүдделі Тараптар арасындағы қарым-қатынас бойынша нақты іс-шараларға; және

      (c) қозғалатын Тараптың ҚОӘБ бойынша құжаттаманы қараудың 90 күннен аспайтын мерзіміне қатысты консультациялар өткізеді және келісімге келеді.

      2. Мүдделі Тараптар қажет болған кезде осы Хаттаманың міндеттерін орындау жөніндегі өзара іс-қимыл тәсілдерін келіседі.

      7-бап. Қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттаманың жобасын дайындау және жіберу

      1. Қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу Шығу Тарапының ұлттық заңнамасы мен практикасына сәйкес жүзеге асырылады және осы Хаттаманың 5-бабының 7-тармағына сәйкес қозғалатын Тарап көтеретін барлық мәселелерге неғұрлым толық жауап береді.

      2. Шығу Тарапы қоғамдық консультациялар жүргізу және қозғалатын Тараптың құзыретті органының қарауы үшін жобаны әзірлеушінің қоршаған ортаға әсерді бағалау бойынша құжаттаманың жобасын дайындауын қамтамасыз етеді. Қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттаманың жобасы осы Хаттаманың 6-бабының 1-тармағына сәйкес мүдделі Тараптар арасында келісу бойынша форматта және тіл(дер)де ұсынылады және қозғалатын Тарап осы Хаттаманың 6-бабының 1-тармағына сәйкес сұрататын ақпаратқа қосымша, кем дегенде, ІІІ-қосымшада айтылған тармақтарды қамтиды.

      3. Шығу Тарапы ҚОӘБ жөніндегі құжаттамасының жобасын:

      (a) қозғалатын Тараптың құзыретті органына; және

      (b) қандай да бір Уағдаласушы Тараптың сұратуы бойынша осы ақпаратты ұсынуы үшін Хатшылыққа жібереді.

      8-бап. Қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттаманы қарау және қоғамдық консультациялар өткізу

      1. Мүдделі Тараптар осы Хаттаманың 6-бабының 1-тармағына сәйкес, ықтимал әсер ету аудандарындағы жұртшылықты:

      (a) жоспарланып отырған қызметке;

      (b) қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттама жобасының қолжетімділігіне; және

      (c) жұртшылықты хабардар ету немесе басқа да тиісті шаралар арқылы қоғамдық консультациялар өткізу мүмкіндігі мен рәсіміне қатысты хабардар етуді қамтамасыз етеді.

      2. Мүдделі Тараптар ҚОӘБ жөніндегі құжаттама жобасының, қажет болған кезде қағаз жеткізгіштегі нұсқасын қоса алғанда, ашық әрі жұртшылыққа қолжетімді болуын, сондай-ақ ұлттық заңнамаға сәйкес жұртшылыққа қолжетімді жерлерде орналастырылуын қамтамасыз етеді.

      3. Мүдделі Тараптар ықтимал әсер ету аудандарындағы жұртшылыққа мүдделі Тараптардың құзыретті органдарына жоспарланып отырған қызмет жөнінде түсініктеме жіберуге мүмкіндік береді. Түсініктемелер шығу Тарапының құзыретті органына немесе осы Хаттаманың 6-бабы 1-тармағының b) тармақшасына сәйкес келісілгендей жіберіледі.

      4. Қозғалатын Тараптың құзыретті органы қарауды жүргізіп, осы Хаттаманың 6-бабы 1-тармағының с) тармақшасына сәйкес шығу Тарапы айқындайтын мерзім ішінде ҚОӘБ жөніндегі құжаттаманың жобасы бойынша ескертулер береді және өз ескертулерін шығу Тарапының құзыретті органына жібереді.

      5. Шығу Тарапы жобаны әзірлеушінің:

      (a) алынған ескертулерді жинақтауын және қажет болған кезде аударуды жүзеге асыруын;

      (b) талап етілетін жерде одан әрі зерделеуді жүргізуін; және

      (c) жұртшылықтан және қозғалатын Тараптардың құзыретті органдарынан алынған ескертулерді ҚОӘБ жөніндегі түпкілікті құжаттамаға қосуын және бұл ескертулер қалай назарға алынғанын түсіндіруін қамтамасыз етеді.

      9-бап. Мүдделі Тараптар арасындағы консультациялар

      1. Жоспарланып отырған қызмет бойынша түпкілікті шешім қабылдаудан бұрын қозғалатын Тараптың сұратуы бойынша шығу Тарапы қозғалатын Тараппен өзгелермен қатар, ықтимал теріс трансшекаралық әсерді азайту жөнінде консультациялар өткізеді.

      2. Мүдделі Тараптар осындай консультациялардың бастапқы кезеңінде ақылға қонымды уақыт аясының шегінде олардың ұзақтығы туралы мәселені келіседі. Бұл ретте егер оларды өткізу кезеңінде өзге де шешім қабылданбаса, консультациялар өткізу мерзімі 180 күннен аспауға тиіс.

      10-бап. Жоспарланып отырған қызметті іске асыру жөнінде түпкілікті шешім қабылдау

      1. Шығу Тарапының құзыретті органы ҚОӘБ жөніндегі түпкілікті құжаттаманы қарау және жоспарланып отырған қызмет жөнінде түпкілікті шешім қабылдау кезінде осы Хаттаманың 8-бабына сәйкес алынған ескертулерді назарға алады.

      2. Шығу Тарапының құзыретті органы қозғалатын Тараптың құзыретті органына және Хатшылыққа алынған ескертулердің қалай ескерілгені туралы ақпаратты қоса алғанда, жоспарланып отырған қызмет жөніндегі түпкілікті шешімді оған негіз болған себептермен және түсініктермен бірге ұсынады.

      3. Мүдделі Тараптар жоспарланып отырған қызмет жөніндегі түпкілікті шешім туралы ақпараттың және алынған ескертулердің қалай ескерілгені туралы ақпараттың осы Хаттаманың 8-бабының 3-тармағына сәйкес ескерту бергендерге қолжетімді болуын қамтамасыз етеді.

      11-бап. Жобалаудан кейінгі талдау

      1. Осы Хаттамаға сәйкес қызметтің ықтимал елеулі теріс трансшекаралық әсер етуіне қатысты қоршаған ортаға әсерді бағалау жүзеге асырылатын қызметті ескере отырып, мүдделі Тараптар олардың біреуінің өтініші бойынша жобалаудан кейінгі талдауды жүргізудің орындылығын және осындай орындылық болған жағдайда оның қандай шамада жүргізілетінін айқындайды.

      2. Жобалаудан кейінгі кез келген талдау:

      (a) рұқсатта жазылған немесе осы қызметті бекіту кезінде айтылған шарттардың сақталуын және әсерді азайту жөніндегі шаралардың тиімділігін бақылау;

      (b) тиісті басқару деңгейін және белгісіздік жағдайларында іс-қимылға дайындықты қамтамасыз ету мақсатында әсер ету түрлерін талдау;

      (с) алынған тәжірибені болашақта осыған ұқсас қызмет түрлерін жүзеге асыру кезінде пайдалану үшін бұрынғы болжамдарды тексеру мақсаттарына қол жеткізу үшін жүргізіледі.

      3. Егер жобалаудан кейінгі талдау аяқталғаннан кейін Уағдаласушы Тараптардың бірінің елеулі теріс трансшекаралық әсер ету орын алып отыр деп санауына жеткілікті негіздемелері болса немесе осындай әсер етуге алып келуі мүмкін факторлар анықталса, ол бұл туралы шығу Тарапы мен Хатшылықты дереу хабардар етеді. Бұл жағдайда мүдделі Тараптар дереу консультациялар өткізеді және қажет болған кезде әсер етуді азайту немесе жою үшін тиісті шаралар қабылдайды.

      12-бап. Баяндамаларды ұсыну

      Әрбір Уағдаласушы Тарап Хатшылыққа Уағдаласушы Тараптардың Конференциясында айқындалғандай нысанда және мерзімділікпен осы Хаттама ережелерінің орындалуы туралы баяндама ұсынады.

      13-бап. Ұйымдастырушылық ережелер

      1. Осы Хаттаманың мақсаттары үшін және Конвенцияның 22-бабының 10-тармағына сәйкес Уағдаласушы Тараптардың Конференциясы, өзгелермен бірге:

      (a) осы Хаттаманың орындалуын бақылауды жүзеге асырады;

      (b) осы Хаттамаға үнемі шолу жасауды жүзеге асырады;

      (c) осы Хаттамаға қосымшаларды қарайды және қабылдайды;

      (d) осы Хаттамаға немесе оның қосымшаларына түзетулерді қарайды және қабылдайды;

      (e) Хатшылық осы Хаттаманың орындалуына байланысты мәселелер бойынша ұсынатын есептерді қарайды;

      (f) осы Хаттаманы орындау үшін қажет болуы мүмкін қосалқы органдарды құрады;

      (g) қажет болған кезде, осы Хаттаманың мақсаттарына қол жеткізу үшін тиісті халықаралық ұйымдар мен ғылыми институттарға техникалық қызметтер және қаржы қызметтері үшін жүгінеді;

      (һ) осы Хаттаманы орындау үшін талап етілуі мүмкін кез келген қосымша функцияларды жүзеге асырады.

      2. Конвенцияның 23-бабының 4-тармағына сәйкес Хатшылық, атап айтқанда:

      (a) Уағдаласушы Тараптарға хабарлама беруге арналған байланыс пункттеріне қатысты ақпаратты Уағдаласушы Тараптарға электрондық немесе басқа да ыңғайлы кез келген түрде береді;

      (b) мыналарды:

      (і) осы Хаттаманың 5-бабының 3-тармағына сәйкес жоспарланып отырған қызметке қатысты хабарламаны;

      (ii) осы Хаттаманың 7-бабының 3-тармағына сәйкес шығу Тарапы берген қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттаманы; және

      (iii) осы Хаттаманың 10-бабының 2-тармағына сәйкес алынған ескертулер қалай ескерілгені туралы ақпаратты қоса алғанда, себептерімен және түсініктерімен бірге жоспарланатын қызмет бойынша түпкілікті шешімді осы Хаттаманы орындау барысында алынған, шығу Тарапы берген ақпаратты электрондық немесе кез келген басқа ыңғайлы түрде алады және таратады;

      (c) осы Хаттаманы орындауға байланысты мәселелер бойынша есептерді дайындайды және таратады;

      (d) Уағдаласушы Тараптардан алынатын мәселелер мен ақпаратты қарайды және осы Хаттаманы орындаумен байланысты мәселелер жөнінде олармен консультациялар өткізеді;

      (e) мүмкіндігінше Уағдаласушы Тараптар арасында ақпарат алмасуға жәрдемдеседі және Уағдаласушы Тараптарға осы Хаттаманың ережелерін орындау бойынша көмек көрсетеді;

      (f) кез келген Уағдаласушы Тараптың өтініші бойынша осы Хаттаманы тиімді орындау үшін техникалық жәрдемдесуді және консультацияларды қамтамасыз етуді ұйымдастырады;

      (g) өңірлік және халықаралық ұйымдармен және бағдарламалармен тиісінше ынтымақтасады; және

      (һ) Уағдаласушы Тараптардың Конференциясында айқындалуы мүмкін басқа да функцияларды орындайды.

      14-бап. Қаржыландыру

      1. Осы Хаттаманың мақсаттарына қол жеткізу үшін Уағдаласушы Тараптар, мүмкіндік болған кезде, тиісті бағдарламаларды, жобаларды және шараларды әзірлеуді және жүзеге асыруды қаржылай қамтамасыз етеді. Бұл үшін Уағдаласушы Тараптар:

      (a) осы мақсаттар үшін көзделген ішкі қаржы ресурстарын бөледі;

      (b) гранттар мен несиелерді қоса алғанда, екіжақты және көпжақты көздердің қаржы ресурстары мен қаржыландыру тетіктерін тартуға жәрдемдеседі; және

      (c) басқа мемлекеттердің үкіметтік мекемелері, халықаралық ұйымдар, үкіметтік емес ұйымдар мен жеке сектор құрылымдары қорларының қаражатын қоса алғанда, ресурстарды тарту және бағыттау үшін инновациялық әдістер мен ынталандыру шараларын зерделейді.

      2. Егер Уағдаласушы Тараптардың Конференциясы басқа шешім қабылдамаса, осы Хаттамаға Конвенцияның қаржылық қағидалары mutatis mutandis қолданылады.

      3. Осы Хаттамада қамтылған қызметтің барлық түрі және оларды жүзеге асыру Уағдаласушы Тараптардың бюджеттерінде көзделген қаражат шегінде, сондай-ақ өздерінің ұлттық заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздерден қаржыландырылады.

      15-бап. Дауларды реттеу

      Уағдаласушы Тараптар арасындағы осы Хаттаманың ережелерін қолдануға немесе түсіндіруге қатысты кез келген дау Конвенцияның 30-бабына сәйкес шешіледі.

      16-бап. Хаттаманы қабылдау және оның күшіне енуі

      1. Осы Хаттаманы Уағдаласушы Тараптар Конференциясының сессиясында Уағдаласушы Тараптар ортақ шешіммен қабылдады.

      2. Осы Хаттама __________ қаласында ________ бастап ________ дейін Каспий маңы мемлекеттерінің ғана қол қоюы үшін ашық.

      3. Осы Хаттама Каспий маңы мемлекеттерінің ратификациялауына, қабылдауына немесе бекітуіне жатады және қол қоюға жабылған күнінен бастап кез келген Каспий маңы мемлекетінің қосылуы үшін ашық болады.

      4. Ратификациялау, қабылдау, бекіту немесе оған қосылу туралы құжаттар Конвенцияның Депозитарийіне сақтауға тапсырылады.

      5. Осы Хаттама Каспий маңы мемлекеттерінің барлығы ратификациялау, қабылдау, бекіту және оған қосылу туралы құжаттарды сақтауға тапсырғаннан кейін тоқсаныншы күні күшіне енеді.

      17-бап. Осы Хаттамаға түзетулер мен ұсыныстарды және оның қосымшаларына түзетулерді қабылдау

      Уағдаласушы Тараптар осы Хаттамаға түзетулер мен қосымшаларды, сондай-ақ оның қосымшаларына түзетулер қабылдау туралы ұсыныстарды енгізе алады. Мұндай түзетулер мен қосымшаларды Уағдаласушы Тараптар қабылдайды және олар Конвенцияның 24, 25 және 34-баптарына сәйкес солар үшін күшіне енеді.

      18-бап. Хаттаманың ұлттық заңнамаға әсер етуі

      Осы Хаттаманың ережелері Уағдаласушы Тараптардың осы Хаттаманы орындау үшін тиісінше аса қатаң ұлттық шараларды қабылдау құқығына әсер етпейді.

      19-бап. Өзге де халықаралық шарттармен байланыс

      Осы Хаттамадағы ешнәрсе де Уағдаласушы Тараптар қатысушылары болып табылатын өзге де халықаралық шарттар бойынша олардың құқықтары мен міндеттемелеріне нұқсан келтірмейді.

      20-бап. Ескертулер

      Осы Хаттамаға ешқандай ескертулер жасауға жол берілмейді.

      21-бап. Депозитарий

      Конвенцияның Депозитарийі осы Хаттаманың Депозитарийі болып табылады.

      22-бап. Теңтүпнұсқалы мәтіндер

      Осы Хаттаманың әзербайжан, қазақ, орыс, түрікмен, парсы және ағылшын тілдеріндегі мәтіндері бірдей теңтүпнұсқалы болып табылады. Осы Хаттаманы түсіндіру немесе қолдану туралы даулар туындаған жағдайда ағылшын тіліндегі мәтін пайдаланылады.

      23-бап. Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі жөніндегі келіссөздерге қатысы

      Осы Хаттаманың ешқандай да ережелері Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі жөніндегі келіссөздердің нәтижесін алдын ала айқындайтындай болып түсіндірілмейді.

      Осыны куәландыру үшін тиісті түрде өкілеттік берілген төмендегі қол қоюшылар осы Хаттамаға қол қойды.

      ____________ жылғы ___________ ______________ қаласында жасалды.

І ҚОСЫМША

      Жоспарланып отырған қызмет түрлерінің тізбесі

      1. Мұнай өңдеу зауыттары (шикі мұнайдан жағар материалдарды ғана өндіретін кәсіпорындарды қоспағанда) және өнімділігі күніне 500 т. немесе одан көп болатын көмірді немесе битум тақтатастарды газдандыруға және сұйылтуға арналған қондырғылар.

      2. Жылу қуаты 300 мегаватт немесе одан жоғары жылу электр станциялары мен сұйылтуға арналған басқа да қондырғылар.

      3. Ең жоғары қуаты 1 кВт тұрақты жылу жүктемесінен аспайтын ыдыратқыш және ұдайы өндірілетін материалдарды өндіру мен конверсиялауға арналған зерттеу қондырғыларын қоспағанда, электр станцияларын немесе реакторларды1 бөлшектеуді немесе пайдаланудан шығаруды қоса алғанда, осындай атом станциялары және басқа атом реакторлары.

      4. Ядролық отынды өндіруге немесе байытуға, пайдаланылған ядролық отынды регенерациялауға және сақтауға немесе радиоактивті қалдықтарды сақтауға, көмуге және қайта өңдеуге ғана арналған қондырғылар.

      5. Домналық және болат балқыту өндірісіне және түсті металдарды балқытуға арналған ірі қондырғылар.

      6. Мыналарды: асбест-цементті өнімдерге қатысты - жылдық өндіру 20 000 т. дайын өнімнен асатын; фрикциялық материалдарға қатысты - жылдық өндіру 50 т. дайын өнімнен асатын асбесті қолданудың басқа да түрлеріне қатысты жылына 200 т. астам пайдаланатын асбест шығару және асбесті және құрамында асбест бар өнімдерді өңдеуге және қайта өзгертуге арналған қондырғылар.

      7. Химия және мұнай-химия кәсіпорындары.

      8. Автомагистральдарды, жылдам жүруге арналған жолдарды2, алысқа қатынайтын теміржолдар үшін трассаларды және ілеспе көпірлерді және негізгі ұшу-қону жолағының ұзындығы 2100 метр және одан асатын әуежайларды салу, реконструкциялау және/немесе кеңейту.

      9. Мұнайды, газды және мұнай өнімдерін немесе химиялық заттарды тасымалдауға арналған үлкен диаметрлі құбыр жолдар.

      10. Теңіз/сауда порттары, сондай-ақ ішкі су жолдары мен су сыйымдылығы 1350 тоннадан асатын кемелердің өтуіне жол берілген ішкі кеме қатынасына арналған порттар.

      11. Өртеу, химиялық қайта өңдеу жолымен қалдықтарды жою қондырғыларды және қалдықтарды көму объектілері.

      12. Ірі бөгеттер, су қоймалары және Каспий теңізімен қосылған каналдар.

      13. Егер алынатын немесе толтырылатын судың жылдық көлемі 10 000 000 текше метрге жетсе немесе одан да асса, жерасты суларын алу жөніндегі қызмет немесе жерасты суларын жасанды жолмен толтыру жүйелері.

      14. Күніне ауамен құрғатылған 200 тонна немесе одан астам өнім алатын целлюлоза, қағаз және картон ендірісі.

      15. Ірі карьерлер және металл кендері немесе көмір өндірілетін жердегі кендерді ірі ауқымда ашық өндіру, шығару және байыту.

      16. Көмірсутектерін теңізде өндіру. Мұнай жағдайында алынатын мөлшері күніне 500 тоннадан және газ жағдайында 500 000 текше метрден асатын мұнайды және табиғи газды өндіру.

      17. Мұнай, мұнай-химиялық және химиялық өнімдерге арналған ірі қоймалар.

      18. Үлкен алаңдарды ормансыздандыру.

      19. Өзен бассейндерінің шегінде немесе олардың арасында су ресурстарының арнасын бұру жөніндегі жұмыстар, мұндай арна бұру кезінде судың жетіспей қалу мүмкіндігін болдырмауға бағытталған және бұратын судың көлемі жылына 100 000 000 текше метрден асады; басқа барлық жағдайларда жылына 2 000 000 000 асатын бассейннен су алуды көпжылдық орташа ағыны бар өзен бассейндері шегінде немесе олардың арасында су ресурстарын бұру жөніндегі жұмыстар, бұл ретте бұратын су көлемі осы ағынның 5 пайызынан асады. Екі жағдайда да су құбырындағы ауыз суды бұруға болмайды.

      20. Өнімділігі 150 000 адам мөлшерінде халық санының баламасынан асатын ағынды суларды тазалауға арналған қондырғылар.

      21. Микробиологиялық және биотехнологиялық өнеркәсіп кәсіпорындары және қоршаған ортаға гендік-түрлендірілген ағзаларды шығару.

      22. Құрлық учаскелерін жасанды түрде ұлғайту және аралдарды, шығанақтарды және рифтерді жасау.

      I қосымшаға ескертпе

      1 Осы Хаттаманың мақсаттары үшін атом электр станциялары мен басқа да атом реакторлары барлық ядролық отын және басқа да радиоактивті ластанған элементтер қондырғының өнеркәсіптік алаңынан түпкілікті жойылғанда, мұндай қондырғылар болуды тоқтатады.

      2 Осы Хаттаманың мақсаттары үшін:

      "Автомагистраль" термині жол бойындағы жерлерге қызмет көрсетпейтін және:

      (a) жекелеген орындарды немесе уақытша шектеулерді қоспағанда, жүруге арналмаған немесе ерекше жағдайларда басқа құралдармен жүруге арналған, бір-бірінен бөліп тұрған жолақпен бөлінген, екі бағытта жүруге арналған жекелеген көлік жүретін бөліктері бар;

      (b) жолдармен де, теміржолдармен немесе трамвай жолдарымен де, жаяу жүргіншілер жолдарымен де бір деңгейде кесіп өтетін жерлері жоқ;

      (c) автомагистраль ретінде арнайы белгіленген автокөлік құралдарының қозғалысы үшін арнайы салынған және олардың жүруіне арналған жолды білдіреді.

      - "Жылдам жүруге арналған жол" термині оған кіру жол айрықтары немесе реттелетін жол қиылыстары арқылы ғана мүмкін болатын және атап айтқанда, онда тоқтауға және жүру бөлігінде (жүру бөліктерінде) тоқтауға тыйым салынған, автокөлік құралдарының жүруіне арналған жолды білдіреді.

      3 Осы Хаттаманың мақсаттары үшін "әуежай" термині Халықаралық азаматтық авиация ұйымын құратын 1944 жылғы АҚШ, Чикаго одағы Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенциясына 14-қосымшадағы анықтамаға сәйкес келетін әуежайды білдіреді.

II ҚОСЫМША

      Елеулі трансшекаралық әсер етуді айқындауға ықпал ететін өлшемшарттар тізбесі

      Мүдделі Тараптар қызметтің елеулі теріс трансшекаралық әсері, атап айтқанда, мынадай:

      (a) Мөлшері: қызметтің осы түрі үшін мөлшері ауқымды болатын қызметтің жоспарланатын түрлері;

      (b) Орналасуы: тікелей ерекше экологиялық сезімтал немесе оларға жақын (1971 жылғы 2 ақпандағы Халықаралық мәні бар сулы-батпақты алқаптар туралы конвенцияда ең алдымен суда жүзетін құстардың негізгі тіршілік ету мекені ретінде айқындалған сулы-батпақты алқаптар, ұлттық парктер, табиғи қорықтар, ерекше ғылыми мүддедегі орындар немесе археологиялық, мәдени немесе тарихи маңызы бар орындар сияқты) аудандарда орналасқан жоспарланып отырған қызмет түрлері; сондай-ақ жоспарланып отырған әзірлемелердің сипаттамалары халыққа елеулі әсер ететін орындардағы жоспарланып отырған қызмет түрлері;

      (c) Әсер етуі: адамға немесе құнды түрлерге немесе ағзаларға салмақты әсер ету тәуекелін ұлғайтатын, қозғалатын ауданның қазіргі немесе ықтимал пайдалануына қатер төндіретін және қоршаған ортаның әлеуеті қарсы тұра алмайтын қосымша шығарындылардың себебі болып табылатын қызмет түрлерін қоса алғанда, ерекше кешенді және әлеуетті теріс әсер етуімен жоспарланып отырған қызмет түрлері өлшемшарттарының бірінің немесе бірнешеуінің негізінде трансшекаралық әсері болатыны-болмайтыны туралы мәселені қарауы мүмкін.

III ҚОСЫМША

      Қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттаманың ең аз құрамы

      Осы Хаттаманың 6-бабына сәйкес қоршаған ортаға әсерді бағалау жөніндегі құжаттамаға енгізілуге жататын ақпарат, кемінде мыналарды:

      (a) жоспарланып отырған қызметтің сипаттамасын және оның мақсаттарын;

      (b) сипаттаманы, қажет болған жағдайда жоспарланып отырған қызметтің ақылға қонымды баламаларын (мысалы, географиялық немесе технологиялық сипаттағы), оның ішінде қызметтен бас тарту нұсқасын;

      (c) жоспарланып отырған қызмет немесе оның балама нұсқалары елеулі түрде ықпал етуі мүмкін қоршаған ортаның элементтерінің сипаттамасын;

      (d) жоспарланып отырған қызметтің және оның балама нұсқаларының қоршаған ортаға әсер етуінің ықтимал түрлерінің сипаттамасын және олардың ауқымының бағалануын;

      (e) қоршаған ортаға теріс әсерді барынша азайтуға бағытталған алдын алу шараларының сипаттамасын;

      (f) болжам жасау әдістерін және осылардың негізінде жатқан бастапқы ережелерді нақты көрсетуді, сондай-ақ қоршаған орта туралы пайдаланылатын тиісті деректерді;

      (g) білімдегі олқылықтарды және талап етілетін ақпаратты дайындау кезінде анықталған белгісіздіктерді анықтауды;

      (һ) қажет болған жағдайда мониторинг және басқару бағдарламаларының және жобадан кейінгі талдаудың барлық жоспарының қысқаша мазмұнын; және

      (і) техникалық емес сипаттағы, қажет болған кезде материалдарды ұсынудың көрсетімді құралдарын (карталар, кестелер) пайдалана отырып берілетін резюмені қамтиды.