Об утверждении Правил безопасности в угольных шахтах

Совместный приказ Министра энергетики, индустрии и торговли Республики Казахстан от 25 сентября 2000 года N 327 и Председателя Агентства Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям от 13 октября 2000 года N 235. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 24 ноября 2000 года N 1301. Утратил силу совместным приказом заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра индустрии и новых технологий Республики Казахстан от 13 мая 2013 года № 150 и Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 16 мая 2013 года № 208

Сноска. Утратил силу совместным приказом заместителя Премьер-Министра РК - Министра индустрии и новых технологий РК от 13.05.2013 № 150 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 16.05.2013 № 208.

Во исполнение постановления Правительства Республики Казахстан от 14 января 1997 года N 64 "О работе по дальнейшему совершенствованию подзаконных актов" приказываем:

1. Утвердить прилагаемые "Правила безопасности в угольных шахтах".

2. Настоящие Правила ввести в действие с 1 января 2001 года после их регистрации Министерством энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством порядке в Министерстве юстиции Республики Казахстан. <*>
Сноска. В пункт 2 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35.

3. Департаменту электроэнергетики и угольной промышленности Министерства энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан, Департамента по государственному надзору за чрезвычайными ситуациями, техническому и горному надзору Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан провести необходимые мероприятия по вводу в действие указанного нормативного правового акта. <*>
Сноска. В пункт 3 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 г. N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 г. N 35.

4. Руководителям предприятий и организаций, осуществляющим деятельность на угольных шахтах, независимо от их организационно-правовых форм и форм собственности, организовать своевременное изучение "Правил безопасности в угольных шахтах" инженерно-техническими работниками и рабочими.

5. С вводом в действие указанных Правил прекращается действие "Правил безопасности в угольных и сланцевых шахтах", утвержденных Минуглепромом СССР 18 августа 1986 года и Госгортехнадзором СССР 12 сентября 1986 года.

6. Контроль за выполнением настоящего приказа возложить на Департамент электроэнергетики и угольной промышленности Министерства энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан (Утегулов Н.И., Клякин В.В.) и Департамент по государственному надзору за чрезвычайными ситуациями, техническому и горному надзору Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан (Оглов В.В., Габбасов С.Г.). <*>
Сноска. В пункт 6 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35.

Министр энергетики, Председатель Агентства
индустрии и торговли Республики Казахстан по
Республики Казахстан чрезвычайным ситуациям

Утверждены
совместным приказом Министра
энергетики, индустрии и торговли
Республики Казахстан
от 25 сентября 2000 года N 327
и Председателя Агентства
Республики Казахстан
по чрезвычайным ситуациям
от 13 октября 2000 года N 235

Правила
безопасности в угольных шахтах
(ПОТ РК 0-028-99)

1. Общие Правила

1. Основные положения

1. Угольная шахта (в дальнейшем под термином "шахта" понимаются отдельные самостоятельные шахты; шахты, входящие в состав шахтоуправления (технические единицы), и шахтоуправления; шахто(угле)строительные и монтажные управления и другие предприятия (организации), ведущие работы в подземных условиях шахт) представляет собой уникальную сложную производственную систему с особо опасными условиями (взрывоопасность, пожароопасность, выбросоопасность, опасность по обвалам и прорывам воды и газов), предприятие, где непредвиденные и внезапные изменения геологических условий или природных сил, несоблюдение настоящих Правил или неправильные действия даже одного работника могут повлечь катастрофические последствия для людей.
2. Настоящие Правила безопасности - основополагающий нормативный документ по охране труда, в соответствии с которым разрабатываются другие нормативные документы по безопасности работ и охране труда на шахтах.
Изменять и дополнять Правила могут только государственные органы, утвердившие их по согласованию с Центральным Комитетом Профсоюза работников угольной промышленности Республики Казахстан.
3. Правила безопасности распространяются на все предприятия и организации, осуществляющие деятельность на угольной шахте, независимо от форм собственности и обязательны для всех работников, участвующих в проектировании, строительстве, эксплуатации, консервации и ликвидации шахт, разработке, изготовлении и использовании машин, оборудования, приборов и материалов, работников научно-исследовательских и проектных организаций, контролирующих органов, военизированных аварийных спасательных служб (ВАСС "Комир"), а также для лиц, чья работа или учеба связана с посещением шахт.
Сноска. В пункт 3 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35.
4. Работодатель обязан обеспечить безопасные и здоровые условия труда в соответствии с настоящими Правилами и законами Республики Казахстан. см.P100731, P091940
5. Обязанности и права работников по безопасному ведению работ и охране труда определяются настоящими Правилами, правилами внутреннего трудового распорядка, трудовыми соглашениями (контрактами), коллективными договорами, технической документацией, должностными инструкциями, инструкциями по профессии, устанавливающими правила выполнения работ. Такие инструкции утверждаются директором шахты по согласованию с профсоюзом.
6. Режим труда и отдыха определяется законодательством Республики Казахстан.
7. На каждой шахте должны функционировать разработанные и утвержденные директором (владельцем) система управления охраной труда и нарядная система. Директор (владелец) создает службу охраны труда и утверждает соответствующий штат инженерно-технических работников для их функционирования.
Положение о системе управления охраной труда, службе охраны труда, техники безопасности и нарядной системе разрабатываются на основании соответствующих нормативных правовых актов и утверждаются директором (владельцем шахты).
Служба охраны труда подчиняется директору шахты и приравнивается к основным производственно-техническим службам.
В уставах (положениях) ассоциаций, корпораций, концернов, комбинатов, трестов, объединений и других органов управления должны быть определены их обязанности по обеспечению безопасных условий труда на подведомственных предприятиях. Для выполнения вышеуказанных обязанностей в органах управления должны создаваться службы охраны труда и техники безопасности.
8. На каждой шахте должен быть организован участок вентиляции и техники безопасности (ВТБ). Численность горных мастеров ВТБ рассчитывается по методике, утвержденной отраслевыми органами управления.
9. Новые и реконструируемые шахты, горизонты, блоки и панели принимает назначаемая органом управления, в ведении которого находится принимаемый объект, комиссия с участием представителей государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, Госсаннадзора, ВАСС "Комир", Государственной инспекции труда и технической инспекции труда Центрального Комитета Профсоюза работников угольной промышленности Республики Казахстан.
На действующих шахтах прием в эксплуатацию выемочных участков подготовительных выработок общешахтного назначения и очистных забоев (в том числе и после подготовки и повторной нарезки), а также при внедрении новой технологии производится комиссией, назначенной директором шахты, с участием представителей государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, Госсаннадзора, ВАСС "Комир", Государственной инспекции труда и технической инспекции труда Центрального Комитета Профсоюза работников угольной промышленности Республики Казахстан.

2. Требования к документации

10. Каждая шахта должна иметь утвержденную проектно-сметную, геолого-маркшейдерскую, производственно-техническую, санитарно-гигиеническую и учетно-контрольную документацию, а также ситуационный план поверхности с указанием всех объектов и сооружений в пределах горного отвода, в особенности объектов, которые могут представлять опасность для ведения горных работ.
Для всех видов документации определяются единые для отрасли сроки хранения с обязательным указанием их на титульных листах.
11. Календарные планы развития горных работ (перспективные и текущие) разрабатываются и утверждаются в соответствии с "Положением о порядке разработки, оформлении, согласовании и утверждении программ развития горных работ и потерь угля в недрах при добыче". Запрещается строительство, ликвидация, реконструкция, техническое перевооружение производственных объектов, разработка и внедрение новых технологий и способов производства, средств коллективной и индивидуальной защиты без предварительной экспертизы проектной документации на соответствие нормативным актам по охране труда, проводимой органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, Государственной инспекции труда, а с Государственной санитарно-эпидемиологической службой Республики Казахстан в вопросах влияния на состояние здоровья.
12. Работы на шахте должны выполняться на основании лицензии и в соответствии с проектами, паспортами, схемами. Организации, разрабатывающие проекты, а также программы для ЭВМ по вопросам безопасности работ, должны иметь лицензию.
Для каждой шахты должен быть утвержденный проект строительства (реконструкции).
Строительство, ликвидация шахт, вскрытие и подготовка выемочных полей, горизонтов, блоков, панелей, проходка и капитальный ремонт стволов, установка стационарного оборудования должны осуществляться по проектам, разработанным проектными организациями, имеющими лицензию, на основе проекта строительства (реконструкции) шахты, и утвержденными владельцем собственности.
Проекты перед утверждением должны проходить экспертизу в институте по безопасности работ, имеющем лицензию на данный вид деятельности, и быть согласованы с Государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, Государственной инспекцией труда, а в вопросах, касающихся санитарно-гигиенического обеспечения, с Государственной санитарно-эпидемиологической службой Республики Казахстан.
Эксплуатация выемочных участков, проведение и капитальный ремонт горных выработок должны осуществляться по паспортам, составляемым в соответствии с проектами, установка механизмов - по схемам, которые утверждаются директором или главным инженером шахты. Паспорта выемочных участков, проведения и крепления подземных выработок составляются в соответствии с Инструкцией по составлению паспортов выемочного участка, проведения и крепления подземных выработок.
13. Техническая документация на шахте должна вестись в соответствии с требованиями нормативных правовых актов по охране труда.
Разрешается ведение производственно-технической документации с использованием ЭВМ при соблюдении нижеследующих требований:
1) экспертиза программных средств и выходных документов на соответствие нормативным актам в учреждениях, имеющих лицензию;
2) дополнительное обучение обслуживающего персонала с выдачей соответствующих удостоверений;
3) обеспечение мест и сроков хранения, аналогичных предусмотренным обычным порядком ведения документации.

3. Противоаварийная защита

14. Противоаварийная защита шахт должна обеспечивать предотвращение возможных аварий, своевременную информацию о появлении признаков аварии и включение всех средств ее локализации и ликвидации.
15. Расстояние до наиболее удаленных горных выработок ликвидации аварий строящихся, реконструируемых и действующих шахт, должно быть таким, чтобы в случае аварии время выхода людей из этих выработок в безопасное место, определенное планом ликвидации аварий, не превышало времени действия самоспасателей и не составляло более одного часа. Схема горных выработок должна обеспечивать эффективное ведение спасательных работ.
16. Каждая шахта должна быть оборудована системой оповещения людей об аварии, а также прямой связью с подразделением ВАСС "Комир", обслуживающим шахту.
17. На каждой шахте должен быть составлен план ликвидации аварий в соответствии с Инструкцией по составлению планов ликвидации аварий.
Запрещается спуск в шахту работников, не ознакомленных с планом ликвидации аварий и не знающих той его части, которая относится к месту их работы и путям передвижения.
При отсутствии утвержденного плана ликвидации аварий, рассогласовании ВАСС "Комир" плана в целом или его отдельных позиций запрещается ведение работ, кроме тех, которые связаны с устранением нарушений.
18. При возникновении аварии на шахте вводится в действие План ликвидации аварий. Ответственным руководителем ликвидации аварии является главный инженер шахты, а до его прибытия на шахту - горный диспетчер (начальник смены). Его распоряжения обязательны для всех лиц и организаций, участвующих в ликвидации аварии.
Ответственный руководитель ликвидации аварии может быть отстранен от руководства ликвидацией аварии только по письменному приказу или распоряжению в оперативном журнале вышестоящего руководителя, который обязан взять на себя руководство ликвидацией аварии или назначить другое ответственное лицо.
19. Все шахты в период строительства, реконструкции, эксплуатации и погашения должны обслуживаться военизированными аварийными спасательными службами (ВАСС "Комир").
Дислокация подразделений ВАСС "Комир" согласовывается с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
Для выполнения горноспасательных работ в начальной стадии аварии на каждой шахте должна быть организована и функционировать вспомогательная горноспасательная служба (ВГС), состоящая из участковых горноспасательных команд (УГК).
Деятельность ВГС регламентируется Положением о вспомогательной горноспасательной службе на предприятиях по добыче угля, согласованным с местными органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций. <*>
Сноска. В пункт 19 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 г. N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 г. N 35.
20. На шахте должен вестись табельный учет всех спустившихся и выехавших (вышедших) из нее. Ответственность за его организацию возлагается на директора шахты, который обязан установить порядок выявления своевременно не выехавших (не вышедших) из шахты и принимать меры по их розыску.
21. В местах, определенных главным инженером шахты, должны быть установлены знаки безопасности, предусмотренные едиными требованиями к сигналам и знакам в подземных выработках и на шахтном транспорте. P080000803
22. Всем спускающимся в шахту должны быть выданы исправные индивидуально закрепленные изолирующие самоспасатели, количество которых на каждой шахте должно быть на 10% больше списочного состава работников, занятых на подземных работах.
Запрещается спуск в шахту, нахождение в шахте и на рабочих местах без индивидуально закрепленного самоспасателя.
На шахтах с отдаленными местами работ, выход из которых при авариях в безопасное место не обеспечивается временем защитного действия самоспасателя должны быть организованы пункты переключения (не более одного на пути следования) или установлены групповые передвижные или стационарные средства самоспасения, расположение которых согласовывается с ВАСС "Комир".
По маршруту следования с места возможной аварии до безопасного места, определенного планом ликвидации аварий, на котором необходимо затратить более 90% суммарного времени действия самоспасателя, перед согласованием с ВАСС "Комир" плана ликвидации аварий, один раз в 6 месяцев должен быть проведен контрольный вывод группы рабочих и инженерно-технических работников, включенных в самоспасатели (рабочие или учебные). Расчет времени выхода рабочих в непригодной для дыхания атмосфере следует производить в соответствии с Уставом ВАСС "Комир" по организации и ведению горноспасательных работ.
Внешний вид и герметичность самоспасателей, находящихся в ламповой, проверяется ежемесячно, а самоспасателей, находящихся в пунктах переключения в шахте, - не реже одного раза в 6 месяцев инженерно-техническими работниками участка ВТБ шахты с участием представителя ВАСС "Комир".
23. Запрещается спуск в шахту, передвижение людей по выработкам, а также ведение работ без исправного аккумуляторного светильника и необходимых средств индивидуальной защиты.
Количество исправных аккумуляторных светильников в ламповой, включая светильники, совмещенные с метансигнализаторами, должно быть на 10% больше списочного числа подземных работников.

4. Требования к оборудованию, материалам,
технологиям и программным средствам

24. Серийное производство оборудования и изделий, предназначенных для работы и использования в шахте, допускается только при условии соответствия его параметров требованиям настоящих Правил, экологическим и гигиеническим требованиям, изложенным в государственных стандартах и других нормативных документах, после получения сертификата от института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности.
25. Горные машины, механизмы, электрооборудование, приборы, аппаратура, средства защиты и материалы допускаются к эксплуатации при их соответствии Государственным стандартам, нормативным и законодательным документам Республики Казахстан. P090001940
26. Допуск оборудования и материалов к испытаниям, а также допуск к применению изделий единичного производства и отдельных изменений конструкций серийно выпускаемого оборудования осуществляется органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций и Госсаннадзора на основании заключений МакНИИ, ВостНИИ или института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности.
27. Заводы-изготовители обязаны поставлять оборудование в комплекте, обеспечивающем безопасность и безвредность работ.
28. Эксплуатация и обслуживание машин, горношахтного оборудования, приборов и аппаратуры, а также их монтаж, демонтаж и хранение должны осуществляться в соответствии с руководствами (инструкциями) по их эксплуатации и другими эксплуатационными документами заводов-изготовителей.
Запрещается менять заводскую конструкцию машин, оборудования, схем управления и защиты без согласования с заводом-изготовителем.
29. В паспортах, инструкциях и других эксплуатационных документах на выпускаемое горношахтное оборудование должны указываться данные воспроизводимых им вредных производственных факторов и возможных опасностей при работе.
Нормируемые параметры вредностей должны выдерживаться на протяжении всего периода эксплуатации ГШО, до и после капитального ремонта.
30. Движущиеся части оборудования, если они представляют собой источники опасности, должны быть ограждены, за исключением частей, ограждение которых невозможно из-за их функционального назначения (рабочие органы и системы подачи забойных машин, конвейерные ленты, ролики, тяговые цепи и др.).
Если машины или их исполнительные органы, представляющие опасность для людей, не могут быть ограждены (передвижные машины, конвейеры, канатные и монорельсовые дороги, толкатели, маневровые лебедки и др.), должны быть предусмотрены предупредительная сигнализация о пуске машины в работу и средства остановки и отключения от источников энергии.
Предпусковой предупредительный сигнал должен быть звуковым, его продолжительность не должна составлять менее 6 с, и он должен быть слышен по всей зоне, опасной для людей.
31. Новые технологии (способы) ведения горных работ и предупреждение производственных опасностей и вредностей, программные средства для расчетов (проектирования) шахтных систем (проветривания, дегазации, энергоснабжения и других систем обеспечения безопасности работ) допускаются для применения на шахтах после экспертизы в институте по безопасности работ, имеющем лицензию на данный вид деятельности, и разрешения органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

5. Требования к персоналу шахт

32. Работники шахт должны иметь соответствующую выполняемой работе профессиональную подготовку, подтвержденную документом; проходить медицинский осмотр, а в необходимых случаях - профессиональный отбор, предварительное и в процессе трудовой деятельности обучение по охране труда; проходить проверку знаний по охране труда и аттестацию в соответствии с настоящими Правилами.

Параграф 1. Медицинский осмотр и профотбор

33. Все работники обязаны проходить предварительный (при поступлении на работу) и периодические (в течение всей трудовой деятельности) медицинские осмотры, организуемые директором шахты и медицинским учреждением, имеющим на это право. Порядок и сроки проведения медицинских осмотров устанавливаются Агентством здравоохранения с учетом условий труда и профессии (должности) работника.
Директор шахты обязан организовать внеочередной медицинский осмотр, если наблюдаются признаки ухудшения здоровья работника, по своей инициативе или по требованию работника, если этот работник считает, что ухудшение его здоровья связано с условиями труда.
34. Работники, уклоняющиеся от прохождения медицинских осмотров и обследований к работе не допускаются. <*>
Сноска. Пункт 34 в редакции - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .
35. К работе в очистных и подготовительных забоях на пластах, опасных по внезапным выбросам угля, породы и газа, допускаются рабочие, имеющие стаж работы в очистных или подготовительных забоях шахт, опасных по газу, не менее одного года. На шахтах, где все разрабатываемые пласты относятся к опасным или угрожаемым по внезапным выбросам угля, породы и газа, к работе на указанных пластах могут допускаться рабочие, имеющие подземный стаж работы на шахтах, опасных по газу, не менее года. При этом все вновь поступившие рабочие должны пройти обучение по программе безопасного ведения горных работ на выбросоопасных пластах, разработанной институтом по безопасности работ, имеющем лицензию на данный вид деятельности.

Параграф 2. Требования к руководителям и специалистам шахты

36. Директором и главным инженером шахты может назначаться специалист, имеющий высшее горное образование и стаж работы на руководящих и инженерно-технических должностях на шахтах не менее 5 лет.
На должности главных инженеров шахт, отрабатывающих выбросоопасные пласты, должны назначаться специалисты, имеющие опыт работы на руководящих и инженерно-технических должностях на подземных работах таких шахт не менее 3 лет из указанных пяти.
37. К техническому руководству работами в шахте допускаются работники, имеющие высшее или среднее горнотехническое образование.
К техническому руководству горными взрывными работами шахт допускается инженерно-технические работники в соответствии с Указаниями о порядке допуска к руководству горными и взрывными работами на предприятиях, в организациях и на объектах, подконтрольных государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
38. Руководитель службы охраны труда и техники безопасности на шахте должен иметь высшее горнотехническое образование и стаж работы на шахте не менее 3 лет.
39. На должности горных диспетчеров шахт могут назначаться лица, имеющие высшее или среднее горнотехническое образование и стаж работы, связанной с руководством горными работами в шахте, не менее 3 лет.
Горный диспетчер должен периодически посещать подземные работы, знать все горные выработки и планы горных работ.
40. Директора и главные инженеры и их заместители по охране труда и технике безопасности, главные механики, главные энергетики, главные технологи, начальники участков ВТБ, буровзрывных работ, дегазации, профилактических работ по технике безопасности могут быть назначены на должность только после обучения по охране труда и проверке знаний в соответствии с "Положением о порядке проверки знаний по охране труда у руководителей и специалистов".
Обучение должно проводиться по программам, согласованным с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций и Государственной инспекцией труда. В программы обучения главных инженеров шахт, горных диспетчеров и других инженерно-технических работников, которые могут быть ответственными руководителями работ по ликвидации аварий, должны включаться вопросы по организации и методам ведения работ по ликвидации аварий в шахтах.
41. Начальниками участков ВТБ могут быть лица, имеющие высшее горнотехническое образование и стаж подземной работы на шахтах не менее 1 года. На шахтах III категории, сверхкатегорных и опасных по внезапным выбросам начальники ВТБ должны иметь стаж подземной работы на газовых шахтах не менее 3 лет.
Заместителями начальников участка ВТБ на шахтах III категории и выше могут быть специалисты, имеющие высшее горнотехническое образование, а на шахтах не выше II категории - лица с высшим или средним горнотехническим образованием.
Запрещается начальникам участков ВТБ, их заместителям и помощникам, а также горным мастерам участков ВТБ совмещать основную с другими работами или поручать им выполнение работ, не предусмотренных Положением об участке вентиляции и техники безопасности (ВТБ) шахты.
42. Начальникам добычных и подготовительных участков на пластах, опасных по внезапным выбросам, а также разрабатывающих пласты, склонные к горным ударам, могут быть горные инженеры, имеющие стаж работы на таких шахтах не менее 2 лет, или горные техники со стажем работы на таких шахтах не менее 3 лет. Горными мастерами могут быть горные инженеры и горные техники со стажем работы на таких шахтах не менее 1 года.
43. Инженерно-технические работники шахт, опасных по внезапным выбросам, а также разрабатывающих пласты, склонные к горным ударам, допускаются к работе после сдачи экзаменов на знание специальных инструкций по ведению горных и взрывных работ в условиях таких шахт.

Параграф 3. Профессиональная подготовка рабочих
44. Подготовка, переподготовка и повышение квалификации рабочих проводятся в порядке, предусмотренном Инструкцией по обучению работников.
45. К подготовке по профессиям работников, связанных с безопасностью труда групп людей (мастера-взрывники, электрослесари, машинисты подъемных машин, машинисты электровозов, машинисты горных выемочных машин), допускаются лица, имеющие опыт подземных работ не менее одного года, включая производственную практику при обучении по предыдущей профессии или специальности.
46. Рабочие обязаны пройти переподготовку при изменении технологии или организации работ и при переходе на обслуживание новой техники.
47. При заключении трудового договора (контракта) с рабочими профессий с повышенной опасностью труда или обслуживающими объекты жизнедеятельности шахты должно быть обусловлено их испытание с целью проверки соответствия рабочего поручаемой ему работе.

Параграф 4. Предварительное обучение по охране труда

48. Предварительное обучение по охране труда работников, поступающих на шахту, студентов и учащихся, направленных на производственную практику, а также работников сторонних предприятий (организаций), выполняющих работы в шахте, включает вводный инструктаж, первичный инструктаж на рабочем месте, специальные виды обучения, экзамен по охране труда и стажировку.
Содержание, продолжительность и порядок предварительного обучения по охране труда определяются Инструкцией по обучению работников шахт.
Минимальная продолжительность обучения приведена в табл. 1.
49. Разовое посещение подземных выработок работниками шахтной поверхности или лицами, не работающими на шахте, допускается только с разрешения директора (главного инженера) шахты, в сопровождении инженерно-технического работника участка или шахты и при условии ознакомления этих лиц с правилами поведения в шахте и обучения пользованию самоспасателем.

Параграф 5. Обучение по охране труда в период
трудовой деятельности

50. Обучение по охране труда в период трудовой деятельности включает первичный инструктаж на рабочем месте при переводе на работу по другой профессии (должности) или на другие участки (цеха, службы), текущие, повторные, внеплановые, целевые инструктажи, стажировки, периодическую и внеплановую проверку знаний по охране труда.
Содержание, периодичность и порядок обучения по охране труда в период трудовой деятельности определяются Инструкцией по обучению работников шахт.

Таблица 1

___________________________________________________________________________
Последова-!Работники, поступающие на ! Студенты вузов, !Работники сторон-
тельность ! шахту !учащиеся технику- !них организаций,
обучения !--------------------------!мов, профтехучилищ!выполняющих рабо-
!на подземные! на объекты ! ! ты в шахте
! работы ! шахтной ! !
! ! поверхности ! !
---------------------------------------------------------------------------

Количество дней

1. Вводный
инструктаж 3 1 2 2
2. Специаль-
ное обучение 2 - 2 2
3. Первичный
инструктаж на
рабочем месте 1 1 1 1
4. Экзамен по
охране труда
5. Стажировка 5* 2 согласно -
программе

___________________________________________________________________________

Примечание: *) При работе на пластах, опасных по внезапным выбросам угля и газа, продолжительность стажировки должна составлять не менее 10 смен.

51. Руководящие работники и специалисты, ответственные за обеспечение безопасности и охраны труда шахт, периодически, не реже одного раза в три года обязаны пройти обучение и проверку знаний по вопросам безопасности и охраны труда на курсах повышения квалификации в соответствующих высших учебных заведениях или учреждениях. <*>
Сноска. Пункт 51 в редакции - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .
52. Все работники, управляющие машинами, механизмами и электроустановками, должны иметь документ на право управления ими и быть обучены их эксплуатации в конкретных условиях шахты, где указанное оборудование применяется, знать технические характеристики, возможные опасности и вредности.

6. Общие обязанности работников

53. Работник шахты обязан:
1) знать сигналы аварийного оповещения, правила поведения при авариях и план ликвидации аварий в соответствии со своим рабочим местом, запасные выходы, места расположения средств самоспасения и противоаварийной защиты и уметь пользоваться ими;
2) уметь пользоваться средствами коллективной и индивидуальной защиты;
3) знать и выполнять требования технических документов и нормативных актов по охране труда, касающиеся его профессии;
4) соблюдать требования по охране труда, предусмотренные трудовым (коллективным) договором (соглашением), правилами внутреннего трудового распорядка предприятия, настоящими Правилами безопасности в угольных шахтах, в части, касающейся его трудовой деятельности;
5) знать руководства (инструкции) по эксплуатации машин, оборудования и изделий в пределах своей профессии (должности) и обслуживаемого им рабочего места;
6) проходить медосмотр, обучение, инструктажи и проверку знаний правил, норм и инструкций по безопасности труда;
7) принимать меры по устранению опасных производственных ситуаций;
8) при необходимости оказывать помощь пострадавшим при несчастных случаях;
9) сообщать об опасностях непосредственному руководителю работ или горному диспетчеру;
10) сотрудничать с руководством шахты и инженерно-техническими работниками в обеспечении безопасных и здоровых условий труда.
54. Работнику запрещается самовольно выполнять работы, не относящиеся к полученному наряду (заданию) и его обязанностям, за исключением случаев, когда такие работы необходимо выполнить, чтобы предотвратить вероятную аварию или угрозу здоровью или жизни людей.
55. Запрещается курить и пользоваться открытым огнем в подземных выработках, надшахтных зданиях, помещениях ламповых и сортировок, на поверхности шахты ближе 30 метров от диффузора вентилятора и зданий дегазационных установок, у устьев выработок, выходящих на земную поверхность.
Запрещение пользоваться открытым огнем не распространяется на ведение огневых работ в порядке, предусмотренном Инструкцией по ведению огневых работ в подземных выработках и надшахтных зданиях.
56. Запрещается спать, распивать алкогольные напитки, принимать наркотические или токсические вещества, а также появляться и находиться в нетрезвом состоянии или под действием указанных веществ в подземных выработках, производственных помещениях и на всей территории шахты.
Запрещается доставлять курительные принадлежности, алкогольные напитки, наркотические или токсические вещества в подземные выработки.
С целью недопущения на шахту лиц в нетрезвом состоянии, состоянии наркотического или токсического опьянения директор шахты или руководитель работ в случае необходимости обязан организовать соответственную проверку в здравпункте шахты, при условии его оснащения необходимым оборудованием и укомплектования соответственно обученным медицинским персоналом.
57. Директор шахты обязан обеспечить не реже одного раза в год проверку у рабочих знаний по технике безопасности в части, касающейся его профессии и проведение дополнительного обучения с отрывом от производства рабочих подземных профессий через каждые пять лет.
Инженерно-технические работники шахт, предприятий и организаций угольной промышленности обязаны не реже одного раза в 3 года сдавать экзамены по настоящим Правилам и инструкциям к ним комиссиям, возглавляемым работниками органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
Сноска. Пункт 57 с изменениями, внесенными совместным приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 24 мая 2007 г. N 85 и Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 23 мая 2007 г. N 133.
58. В рабочие дни в тупиковые и отдаленные от рабочих мест выработки (перечень которых определяется главным инженером шахты в период составления плана ликвидации аварий), а в нерабочие для шахт дни и смены в любые выработки разрешается посылать не менее двух опытных рабочих, имеющих стаж работы по профессии более 6 месяцев, при наличии у них газоопределителя со звуковым сигналом непрерывного действия.
В нерабочие дни или при перерывах в работе более одной смены такие выработки должны быть предварительно проверены инженерно-техническим работником и одним опытным рабочим.
59. На работы по ликвидации аварий необходимо посылать только опытных рабочих со стажем работы не менее одного года по соответствующей профессии.
60. Запрещается выдавать наряды (задания) на работы в места, где имеются нарушения требований Правил безопасности, кроме нарядов по устранению этих нарушений, а также выдавать любые распоряжения и указания, которые могут привести к нарушению правил безопасности ведения работ.
61. Запрещается находиться или производить работы в подземных выработках, состояние которых представляет опасность для людей, за исключением работ по устранению этих опасностей.
Устранение опасностей должно производиться под руководством инженерно-технического работника с принятием мер по безопасности работ. Все такие места работ (выработки) должны быть ограждены соответствующими знаками.
62. Работы, производимые работниками какого-либо участка (службы) на территории другого участка (службы), а также работы, выполняемые сторонними организациями, должны в обязательном порядке согласовываться с руководителем того участка (службы), на котором они ведутся, и с лицом, ответственным за работу в данную смену в целом по шахте. Об этом должен быть поставлен в известность горный диспетчер (начальник смены).
63. Руководящий и инженерно-технический персонал шахты обязаны систематически в разные смены посещать подземные работы.
Начальник участка или его заместитель (помощник) обязаны посещать каждое рабочее место на участке не менее одного раза в сутки, а сменные инженерно-технические работники участка - не менее одного раза в смену.
64. Сменный инженерно-технический работник участка обязан немедленно принять меры по устранению нарушений Правил безопасности, замеченных до начала или во время работы. Если устранение нарушений невозможно, и они угрожают жизни и здоровью людей, работы должны быть прекращены, люди выведены в безопасное место, о чем должно быть сообщено непосредственному руководителю и горному диспетчеру. Опасные места (зоны) должны быть ограждены запрещающими знаками или постами.
65. Перед началом работы бригадир, звеньевой и рабочий обязаны проверить свои рабочие места и привести их в безопасное состояние. При этом необходимо удостовериться в соответствии крепления паспорту, нормальном проветривании и газовой обстановке, пылевзрывобезопасности выработок, а также в исправности предохранительных устройств, кабельной сети, ограждений, сигнализации и других средств безопасности.
66. В течение всей смены бригадир, звеньевой, рабочий должны следить за безопасным состоянием места работы, исправностью обслуживаемого оборудования и приспособлений, средств защиты и контроля.
При обнаружении признаков опасности бригадир, звеньевой, рабочий должны немедленно прекратить работу, предупредить работников и уйти в безопасное место, сообщив об этом сменному инженерно-техническому работнику или горному диспетчеру.
При неисправности машин и оборудования (приспособлений) бригадир, звеньевой, рабочий обязаны принять меры по их устранению. Если устранить неисправность своими силами невозможно, необходимо сообщить о ней сменному инженерно-техническому работнику или горному диспетчеру.
67. По окончании смены (если нет перерыва между сменами) бригадир, звеньевой, рабочий обязаны передать прибывшим на смену свои рабочие места, оборудование и приспособления в безопасном состоянии. Сменный горный мастер обязан сообщить о состоянии рабочих мест руководителю или ИТР участка, который готовит наряд на следующую смену.
68. Инструменты с острыми кромками или лезвиями следует переносить в защитных чехлах или специальных сумках.
69. Запрещается вести какие-либо работы без предохранительных поясов в стволах, угольных ямах, бункерах, над открытыми или не полностью перекрытыми выработками, у провалов, а также на объектах шахтной поверхности, где имеется опасность падения людей с высоты.
70. Работникам шахты запрещается нахождение в подземных выработках шахты более 7 часов в течение одного календарного дня.
71. При остановке работ в шахте запрещается нахождение в ней лиц, не связанных с обеспечением ее жизнедеятельности или ликвидации аварии. Порядок разовых посещений шахты определяется руководителем предприятия.
72. На каждой шахте должна действовать система охраны, препятствующая доступу посторонних лиц на объекты жизнеобеспечения предприятия, подземные выработки, служебные здания и сооружения. Запрещается без письменного разрешения главного инженера шахты (кроме аварийных случаев) остановка объектов жизнеобеспечения шахты (электроподстанции, вентиляторы, подъемы, водоотливы, дегазационные, газоотсасывающие, холодильные и калориферные установки, котельные и др.).
73. Все несчастные случаи, профессиональные заболевания, а также аварии, в т.ч. не повлекшие за собой несчастных случаев, подлежат регистрации, расследованию и учету в установленном порядке.
О каждом случае травмирования пострадавший или очевидец обязан немедленно сообщить инженерно-техническому работнику или горному диспетчеру.
О каждом тяжелом несчастном случае или остром заболевании горный диспетчер обязан сообщить реанимационно-противошоковой группе (РПГ) военизированной аварийной спасательной службы (ВАСС "Комир").
Рабочее место, на котором произошел несчастный случай или авария, если это не угрожает жизни и здоровью людей, должно быть сохранено до начала расследования в неизменном состоянии. <*>
Сноска. В пункт 73 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .

2. Ведение горных работ

1. Устройство выходов из горных выработок

74. На каждой действующей шахте должно быть не менее двух отдельных выходов на поверхность, приспособленных для передвижения (перевозки) людей. Каждый горизонт шахты должен также иметь не менее двух отдельных выходов на вышележащий (нижележащий) горизонт или поверхность, приспособленных для передвижения (перевозки) людей.
Две и более выработок с одним направлением вентиляционной струи, приспособленные для передвижения людей, считаются одним запасным выходом.
Во всех выработках, ведущих к запасным выходам из шахты, через каждые 200 м, а также на разветвлениях этих выработок должны быть установлены выполненные светоотражающей краской указательные знаки с обозначением выработок и направлений к выходам на поверхность.
75. При сближенном расположении стволов (на одной промплощадке) после их проходки (углубки) до проектного горизонта в первую очередь должны проводиться работы по сбойке стволов между собой и затем - по оборудованию постоянного клетевого подъема.
В случае вскрытия нового горизонта одним стволом или подготовки его уклонами в первую очередь проводяться выработки для обеспечения горизонта двумя выходами и проветривания за счет общешахтной депрессии.
При отдаленном (фланговом) расположении ствола в первую очередь, до проведения выработок, обеспечивающих второй выход, должны проводиться работы по его оборудованию постоянным или временным клетевым подъемом (в соответствии с проектом) и оборудованию водоотлива.
76. Вертикальные стволы, служащие в качестве выходов на поверхность, должны быть оборудованы подъемными установками, одна из которых должна быть клетевой, и лестничными отделениями. Лестничное отделение может отсутствовать в одном из стволов, если в нем имеются две подъемные установки с независимым подводом энергии. Оба ствола должны быть оборудованы так, чтобы по каждому из них все люди могли выехать (выйти) на поверхность.
В стволах глубиной более 500 м лестничное отделение может отсутствовать, если в обоих стволах имеется по две подъемные установки с независимым подводом энергии или каждый ствол оборудован, кроме основного подъема, аварийно-ремонтным.
При наличии лестниц в обоих вертикальных стволах глубиной до 70 м подъемная установка в одном из них может отсутствовать.
77. Все не обслуживаемые выработки, выходящие на поверхность, должны оборудоваться охранной сигнализацией, выведенной к диспетчеру, или должны быть закрыты на запоры, которые изнутри открываются свободно, а снаружи - только специальным ключом.
78. В наклонных выработках, предназначенных для передвижения людей, должен быть свободный проход шириной не менее 0,7 м и высотой 1,8 м, оборудованный при углах наклона:
от 7 до 10о - перилами, прикрепленными к крепи;
от 11 до 25о - трапами с перилами;
от 26 до 30о - сходнями со ступеньками и перилами;
от 31 до 45о - лестницами с горизонтальными ступеньками и перилами.
В лестничных отделениях стволов и других выработок с углом наклона от 45о до 90о лестницы должны устанавливаться с уклоном не более 80о и выступать на 1 м над горизонтальными полками, прочно заделываемыми в крепь с интервалом не более 8 м. Лазы в полках должны иметь размеры:
ширина - не менее 0,6 м;
высота - не менее 0,7 м (по нормали к лестнице).
Лазы над первой верхней лестницей должны закрываться лядами. Лазы в стволах и других выработках между соседними полками должны быть смещены на ширину лаза.
Расстояние между крепью и лестницей у ее основания должно быть не менее 0,6 м. Ширина лестниц должна быть не менее 0,4 м, а расстояние между ступенями - не более 0,4 м.
Если двумя выходами из подземных выработок служат наклонные стволы, то в одном из них должна быть оборудована механизированная перевозка людей и предусмотрена возможность выхода людей по свободному проходу шириной не менее 0,7 м и высотой - 1,8 м.
Требования данного параграфа распространяются также и на другие наклонные выработки, оборудованные механизированной перевозкой людей в пассажирских вагонетках.
79. На действующих шахтах при вскрытии нового горизонта вертикальным стволом и наклонной выработкой или двумя наклонными выработками второй запасной выход оборудуется в соответствии с требованиями п. 78. по одной из этих выработок.
Для вновь строящихся (реконструируемых) шахт и горизонтов третьей категории и выше по газу допускается иметь в работе не более одной ступени уклонов.
Выемочные участки, отрабатываемые уклонными полями, должны иметь не менее двух выходов на действующий горизонт или поверхность, один из которых должен располагаться в центре поля, а второй - на его границе.
80. На нижних и промежуточных приемных площадках наклонных стволов, уклонов и бремсбергов (кроме оборудованных конвейерами) должны устраиваться обходные выработки.
На пересечениях наклонных стволов, бремсбергов и уклонов с промежуточными выработками, по которым передвигаются люди, должны оборудоваться обходные выработки или мостики.
81. Из каждой очистной выработки должно быть не менее двух выходов: один на вентиляционный, другой - на откаточный (конвейерный) штрек. В нижней части лавы должен быть магазинный уступ (для крутых и наклонных пластов).
При наличии опережающих лаву выработок нижний выход должен быть расположен впереди очистного забоя. На крутых, крутонаклонных и наклонных пластах, кроме отрабатываемых столбами по падению (агрегатами АЩ и др.), где уголь транспортируется вдоль очистного забоя на штрек самотеком, должно быть не менее двух выходов на откаточный (конвейерный) штрек, не используемых для спуска угля. Один из выходов должен быть впереди очистного забоя.
При комбайновой выемке угля в лавах на крутых и крутонаклонных пластах без оставления магазинных уступов, на весьма тонких пластах при транспортировании угля по рештакам, а также при работе по схеме лава - штрек оборудуется второй (дополнительный) выход на откаточный (конвейерный) штрек со стороны выработанного пространства.
При подходе очистных выработок к техническим границам допускается оборудование нижнего выхода через задние печи и гезенки.
При вынимаемой мощности пласта 1 м и менее каждая из последовательно проветриваемых очистных выработок должна иметь выход через свои промежуточные штреки на ходок, пройденный на всю высоту этажа и оборудованный для передвижения людей.
При отработке системами с полной закладкой выработанного пространства на крутых пластах из каждого очистного забоя должен быть один оборудованный для передвижения людей выход на вентиляционный и второй - на откаточный горизонт.
При отработке пластов лавами по падению (восстанию) на участках пластов, угрожаемых по прорыву воды (пульпы или глины), из каждой очистной выработки должен быть обеспечен выход на вышележащий горизонт.
82. В коротких очистных забоях, в которых уголь добывается гидравлическим или механогидравлическим способом без присутствия людей в очистной заходке, разрешается использовать в качестве второго выхода вентиляционные сбойки сечением не менее 1,5 м или специально оборудованные скважины диаметром не менее 850 мм, проводимые на соседние выемочные выработки (штрек или печь). Расстояние между сбойками или скважинами должно быть не более 30 м.
При системе подэтажной отбойки второй выход разрешается иметь на расстоянии не более 100 м от места установки гидромонитора.
83. При отработке мощных пластов вход под щит и выход из-под него должны быть оборудованы подвесной металлической канатной лестницей. Лестница подвешивается к щиту и спускается по углеспускной печи до ближайшей сбойки, соединяющей эту печь с ходовой.
Второй выход из-под щита оборудуется в ближайшей к завалу углеспускной печи. Эта печь должна быть оборудована подвесной металлической канатной лестницей, подвешенной к щиту. Длина лестницы должна быть такой, чтобы в опущенном состоянии она доходила до сбойки с вентиляционной печью, пройденной с промежуточного или откаточного (параллельного) штрека.
Между крайними секциями щитового перекрытия должны быть протянуты два предохранительных каната, к которым прикрепляются пояса работающих под перекрытием. При мощности пласта до 6 м может быть протянут один канат.

2. Проведение и крепление горных выработок

Параграф 1. Общие требования

84. Способы и приемы ведения горных работ и поддержание выработок должны исключать обвалы и обрушения горных пород в рабочем пространстве.
Проводимые горные выработки должны быть своевременно закреплены и содержаться весь срок эксплуатации в соответствии с требованиями проектов и паспортов.
Изделия и материалы, применяемые для крепления выработок, должны соответствовать требованиям стандартов, утвержденных технических условий и паспортов.
При изменении горно-геологических и производственных условий паспорт выемочного участка и проведения и крепления подземных выработок должен быть пересмотрен в суточный срок. До пересмотра паспорта работы должны вестись с выполнением дополнительных мероприятий по безопасности, указанных в путевке лица сменного участкового надзора и в книге нарядов.
До начала работ руководитель участка или его заместитель (помощник) должен ознакомить рабочих и инженерно-технических работников участка под расписку с паспортом, а также вносимыми в него изменениями.
Запрещается ведение горных работ без утвержденного паспорта, а также с отступлениями от него.
В крепких (f > 10) монолитных породах выработки, находящиеся вне зоны влияния очистных работ, за исключением их сопряжений, могут проводиться и эксплуатироваться без крепи. Допускается эксплуатация без крепи углеспускных и вентиляционных скважин, пробуренных в крепких устойчивых углях (f > 1,5).
85. Взрывные работы на шахтах должны производиться в соответствии с требованиями Единых Правил безопасности при взрывных работах (ЕПБ).
86. Поперечные сечения горных выработок должны соответствовать типовым сечениям.
Площадь поперечного сечения выработок в свету определяется расчетом по факторам допустимой скорости воздушной струи (проветривания), габаритных размеров подвижного состава и оборудования с учетом минимально допустимых зазоров, величины усадки крепи после воздействия горного давления и безремонтного их содержания в течение всего периода их эксплуатации.
Требования к минимальным площадям поперечных сечений горизонтальных и наклонных выработок в свету, ширине проходов для людей и величине зазоров между крепью, оборудованием или трубопроводами и наиболее выступающей кромкой габарита подвижного состава изложены в табл. 2 и 3.
87. Выработка, служащая для перепуска угля, породы или закладочных материалов на откаточный (промежуточный) горизонт самотеком должна иметь два отделения. Для этой цели могут использоваться две параллельные выработки, сбиваемые между собой через каждые 8-10 м.
Сечение углеспускного (породоспускного) отделения определяется его паспортом.
Ходовые отделения выработок должны быть отделены от углеспускных (породоспускных) прочной сплошной отшивкой с закрываемыми окнами для пропуска застрявших кусков угля и породы.
При спуске угля (закладочного материала, породы) по металлическим трубам отшивку ходового отделения можно не производить.
88. При прохождении и перекреплении горных выработок не должно допускаться образование пустот за крепью выработки.
В случае образования пустот они должны быть заложены (забучены), а в выработках, опасных по слоевым скоплениям метана пустоты за крепью должны быть затампонированы.

Таблица 2

__________________________________________________________________________
Выработки ! Минимальные ! Минимальная
! площади !высота от почвы
! поперечных !(головки рельсов)
! сечений, м2 ! до крепи или
! ! оборудования, м
--------------------------------------------------------------------------

1. Главные откаточные и вентиляционные
выработки, людские ходки для
механизированной перевозки 9,0 1,9
2. Участковые вентиляционные, промежуточные,
конвейерные и аккумулирующие штреки,
участковые бремсберги и уклоны 6,0 1,8
3. Вентиляционные просеки, печи,
косовичники и другие выработки 1,5 -
4. Участковые выработки, находящиеся
в зоне влияния очистных работ, не
предназначенные для механизированной
перевозки людей 4,5 1,8
5. Главные откаточные и вентиляционные
выработки, введенные в действие до
1987 года:
1) закрепленные деревянной, сборной,
железобетонной, металлической,
гладкостенной сборной железобетонной
крепью; 4,5 1,9
2) закрепленные каменной, монолитной,
железобетонной, гладкостенной сборной
железобетонной крепью; 4,0 1,9
3) участковые вентиляционные,
промежуточные и контейнерные штреки,
людские ходки, участковые бремсберги
и уклоны 3,7 1,8
6. Выработки, в которых имеется контактный
провод:
1) участки околоствольных дворов, по
которым передвигаются люди до места
посадки в вагонетки; - 2,4
2) выработки, по которым передвигаются
люди, околоствольные дворы, площадки
посадочные и погрузочно-разгрузочные,
сопряжения с другими выработками; - 2,2
3) выработки, по которым производится
перевозка людей или при наличии выработок
(отделений) для передвижения людей - 2,0
__________________________________________________________________________

Таблица 3

__________________________________________________________________________
Выработки ! Вид ! Расположение !Максимальная! Примечание
!транс-! !величина, м !
!порта ! !------------!
! ! !про- !зазора!
! ! !хода ! !
--------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5 ! 6
--------------------------------------------------------------------------
1. Горизонтальные, Рель- Между крепью и При деревянной,
наклонные совый подвижным составом 0,7 0,25 металлической и
рамных конструк-
циях железо-
бетонной и
бетонной крепи

0,7 0,2 При сплошной
бетонной,
каменной и
железобетонной
крепи
1,0 - В местах посадки
людей в
пассажирские
вагонетки

Между подвижными
составами на
параллельных
путях - 0,2 При двухсто-
ронней посадке
проход шириной
1,0 м делается
с двух сторон

2. Горизонтальные, Кон- Между крепью
наклонные вейер и конвейером
ный 0,7 0,4

От верхней высту-
пающей части кон-
вейера до верхняка - 0,5

От натяжных и
приводных головок
до верхняка - 0,6

3. Горизонтальные, Моно- Между крепью и При скорости
наклонные рель- подвижным составом движения до
совый 0,7 0,2 1 м/с

0,85 0,3 При скорости
движения более
1 м/с
Между днищем
сосуда или нижней
кромкой перевози-
мого груза и поч-
вой выработки - 0,4

4. Наклонные Канат- Между крепью и На высоте
но-кре- осью каната зажима
сельные подвески
дороги 0,7 0,6

5. Горизонталь- Конвей- Между крепью и
ные ерный подвижным составом
с рель-
совым 0,7 -
Между крепью и
конвейером - 0,4

Между подвижным
составом и кон-
вейером - 0,4

6. Наклонные Конвей- Между крепью и При проведении
ерный конвейером указанных
с рель- выработок
совым 0,7 - проход допус-
Между крепью и кается иметь
подвижным со стороны
составом - 0,25 подвижного
состава
Между конвейе-
ром и подвижным
составом - 0,4

7. Горизонталь- Конвей- Между крепью и 0,7 -
ные, наклон- еры с подвижным сос-
ные моно- тавом
рельсо-
выми Между крепью и
или конвейером - 0,4
напоч-
венными Между конвейером
доро- и подвижным
гами составом - 0,4

8. Горизонталь- Моно- Между подвижным - 0,5
ные, наклон- рельсо- составом и
ные вая до- конвейером
рога,
располо-
женная
над кон-
вейером

9. Наклонные Канатно- Между осью каната
кресель- и конвейером
ные доро-
ги с кон-
вейером - 1,0

10. Выработки, Устрой- Между крепью и 0,8 -
служащие для ство отшивом или метал-
перепускания для пе- лическими трубами
угля, породы репуска
или закладоч- угля
ных материа-
лов на откаточ-
ный горизонт
самотеком,
имеющих два
отделения или
оборудованные
металлически-
ми трубами
_________________________________________________________________________

Примечания: 1. На двухпутевых участках выработок всех околоствольных дворов, в однопутевых околоствольных выработках клетевых стволов, сданных в эксплуатацию в 1987 году и последующие годы и находящихся в проходке, а также во всех других местах двухпутевых выработок, где производятся маневровые работы, сцепка и расцепка вагонеток или составов (в том числе и на разминовках), перегрузка оборудования и материалов с одного транспортного средства на другое, у стационарных погрузочных пунктов производительностью 1000 тонн в сутки и более, у транзитных погрузочных пунктов при отсутствии обходной выработки независимо от производительности - проходы для людей должны быть по 0,7 м с обеих сторон.
2. Ширина прохода для людей и зазоры должны быть выдержаны по высоте выработки не менее 1,8 м от почвы (тротуара). Проходы на всем протяжении выработки должны устраиваться, как правило, с одной стороны. В двух путевых выработках запрещается устройство проходов между путями.
Запрещается применять горючие материалы для заполнения пустот за огнестойкой крепью выработок.
89. Пространство между забоем и постоянной крепью должно быть закреплено временной крепью, в соответствии с паспортом. Замена временной крепи на постоянную производится в соответствии с паспортом. Выемка угля отбойными молотками, возведение постоянной крепи, а также уборка угля и породы после взрывных работ в подготовительных выработках производится под защитой временной крепи. Конструкция временной крепи определяется паспортом и должна обеспечить безопасность ведения работ.
Запрещается производить выемку угля или породы в подготовительных выработках без наличия сменного запаса крепежных материалов. Место расположения запаса крепежных материалов определяется паспортом.
В весьма слабых и неустойчивых породах (сыпучих, мягких, плывунах, склонных к обрушению) выработки должны проводиться с применением передовой крепи, щитов или другими специальными способами.
При проходке стволов специальными способами помимо настоящих Правил необходимо руководствоваться Правилами безопасности при проходке стволов шахт специальными способами.
90. Рабочие, производящие оборку кровли, должны находиться под закрепленным участком выработки. При оборке кровли в выработках большого сечения с площадок запрещается выдвигать их на расстояние менее 2 м от закола.
91. Запрещается производить сбойку выработок без специальных мероприятий, утвержденных главным инженером шахты.

Параграф 2. Проведение и крепление горизонтальных и
наклонных горных выработок

92. Отставание постоянной крепи от забоев подготовительных выработок определяется паспортом, но не должно быть более 3 м. При неустойчивой кровле максимально допустимое отставание постоянной крепи должно быть уменьшено. Последние у забоя 3-4 крепежные рамы должны быть прочно расшиты досками, обаполами, соединены стяжками и т.п.
Отставание постоянной каменной, бетонной или железобетонной крепи определяется паспортом.
На начало нового цикла отставание постоянной крепи от забоя (кроме каменной, бетонной или железобетонной) не должно превышать шага ее установки.
При крепости пород f >= 7 разрешается отставание постоянной крепи от забоя на расстояние более шага установки крепи (но не более двойного шага установки).
Разрешается проведение выработок без применения временной крепи при креплении тюбинговой крепью.
93. При проведении подготовительных выработок с подрывкой боковых пород отставание породного забоя от угольного должно быть не более 5 м.
При проведении выработок по углю широким забоем при ширине раскоски более 5 м необходимо иметь соединенный со штреком закрепленный косовичник, служащий запасным выходом и вентиляционным ходком.
В подготовительных выработках, проводимых вслед за очистным забоем отставание породного забоя от угольного забоя лавы не должно превышать 5 м, если в очистной выработке применяется индивидуальная крепь, 8 м - при механизированной крепи и 11 м - при выемке угля стругами.
94. При разработке мощных пластов запрещается проведение камер, выработок, сопряжений большого сечения с применением уступов при опережении верхнего уступа над нижним более чем на 1,5 м и без надежного ограждения кромки верхнего уступа.
При работе на высоте более 4 м в таких выработках должны применяться специальные приспособления или самоходные агрегаты со специальными площадками.
Для сообщения между уступами должны устанавливаться лестницы.
95. При проведении, углубке или ремонте наклонной выработки, работающие в ней люди должны быть защищены от опасности падения сверху вагонеток (скипов) и других предметов не менее чем двумя прочными заграждениями, конструкция и места расположения которых утверждаются главным инженеров шахты (ШСУ).
96. Обмен горнопроходческого оборудования в забое проводимой выработки допускается с соблюдением следующих зазоров:
1) при размещении пульта управления машиниста в кабине или в торце горнопроходческого оборудования зазор между перемещаемым и неподвижным оборудованием должен быть не менее 0,2 м, а между оборудованием и крепью - не менее 0,25 м с обеих сторон выработки;
2) при размещении пульта управления машиниста сбоку горнопроходческого оборудования зазор между перемещаемым и неподвижным оборудованием должен быть не менее 0,2 м, а между оборудованием и крепью - не менее 0,7 м со стороны перемещаемого и 0,25 м - со стороны неподвижного оборудования;
3) во время разминовки один из механизмов должен находиться в неподвижном состоянии;
4) при проведении наклонных выработок нахождение людей ниже места разминовки горнопроходческого оборудования запрещается;
5) при использовании самоходных вагонов зазоры до крепи выработок должны быть по 0,7 м с обеих сторон на высоте 1,8 м от почвы.

Параграф 3. Проходка, крепление и армирование вертикальных
выработок

97. Смонтированное проходческое оборудование, включая комплекс передвижного проходческого оборудования, перед началом работ по проходке или углубке ствола должно приниматься в эксплуатацию комиссией, назначаемой генеральным подрядчиком. Состав комиссии определяется по согласованию с заинтересованными организациями.
98. Запрещается продолжение проходки вертикальной выработки после сооружения ее устья без предварительного перекрытия на нулевой отметке, а также проходка и углубка ствола (шурфа) без защиты полком рабочих, находящихся в забое, от возможного падения предметов сверху.
Кроме того, забой углубляемого ствола должен быть изолирован от действующих подъемов рабочего горизонта предохранительным устройством (полком или целиком).
Предохранительные устройства рассчитываются на падение поднимаемого (спускаемого) груза, вес которого принимается согласно табл. 4.

Таблица 4

________________________________________________________________________
Вид подъема ! Расчетный вес падающего
! груза
------------------------------------------------------------------------
1. Клетевой, снабженный парашютами и тор- Суммарная масса груза,
мозными канатами, или при многоканатной увеличенная в 1,5 раза
подвеске клетей с числом головных
канатов четыре и более
2. Скиповой с многоканатной машиной и чис- Половина массы груза скипа
лом головных канатов четыре и более
3. Остальные виды подъемов Масса груженного подъемного
сосуда
_________________________________________________________________________

Полки в стволе (шурфе) должны сооружаться по проектам, утвержденным техническим руководителем строительной организации (шахты), выполняющей работу.
Запрещается выемка предохранительного целика или разборка полка в углубляемом стволе без проекта, согласованного с главным инженером шахты и утвержденного главным инженером строительной организации, выполняющей работу.
99. При выдаче породы бадьями ствол должен открываться только в части, необходимой для пропуска бадей, при этом ляды должны открываться только в момент прохода последних. Конструкция ляд должна исключать падение в ствол породы или иных предметов при разгрузке бадей. Проем для пропуска бадей должен иметь по периметру сплошное ограждение.
Для обеспечения безопасного пропуска бадей и грузов через проемы полков, подачи сигналов и наблюдения за приемом, разгрузкой и отправкой бадей в забое и на полке должны назначаться ответственные лица.
У рукоятчика-сигналиста рядом с кнопками управления проходческими лебедками должно быть устройство аварийного отключения проходческих лебедок.
100. Запрещается нахождение людей в забое ствола (шурфа) и производство других работ при замене или перепанцировке каната, замене подъемного сосуда, а также навеске и снятии гибких бетонопроводов.
Бетонопроводы должны быть застрахованы цельным канатом по всей длине. Работы по ликвидации "затора" бетона в трубопроводе должны выполняться под руководством инженерно-технического работника и при отсутствии людей ниже "затора".
101. Проемы площадок размещения технологического оборудования в копрах должны иметь ляды или ограждение высотой не менее 1600 мм, которое в нижней части должно быть сплошным на высоту не менее 300 мм.
Нулевая разгрузочная и подшкивная площадки должны быть освещены в соответствии с установленными нормами освещенности.
102. Призабойная часть проходимого или углубляемого ствола оборудуется подвесным или шагающим полком. Одноэтажные подвесные полки должны быть подвешены к канату не менее чем в четырех местах; двух- или многоэтажные полки должны крепиться к канату так, чтобы при их перемещении не нарушалась горизонтальная устойчивость и исключалась возможность заклинивания.
103. При перемещении шагающего полка по стволу люди в забое ствола и на полке, за исключением машиниста и двух его помощников, участвующих в перемещении полка, должны отсутствовать. При этом машинист должен находиться у пульта управления, а его помощники - на этажах с опорными ригелями для визуального контроля положения ригелей и состояния лунок в бетонной крепи ствола.
104. При креплении ствола тюбинговыми кольцами:
1) установка тюбингов должна производиться с рабочего подвесного полка или непосредственно из забоя;
2) при установке основных венцов должен составляться акт осмотра и надежности пикетажа;
3) при укладке тюбинга на место разрешается освобождать его от захвата только после его закрепления не менее чем двумя болтами;
4) установка сегмента при одном подъеме должна осуществляться с помощью вспомогательных лебедок или полиспастов и блоков, укрепленных в стволе. Вспомогательные лебедки должны быть установлены на поверхности или на полке, устраиваемом на участке ствола, закрепленным постоянной крепью;
5) при подаче цементного раствора в затюбинговое пространство допустимое давление его нагнетания должно быть установлено проектом производства работ. Величина незацементированного закрепного пространства не должна превышать одной заходки.
105. При параллельном ведении работ по проходке ствола и возведению постоянной крепи с подвесного полка последний должен иметь верхний этаж для защиты работающих на полке от возможного падения предметов сверху. Зазор между полком и возводимой крепью ствола, опалубкой или щитом-оболочкой, считая от выступающих ребер кружал, должен быть не более 120 мм и во время работы должен плотно перекрываться, для чего в конструкции полка или щита-оболочки должны быть предусмотрены специальные устройства.
При совмещенной схеме проходки зазор между полком и крепью ствола должен быть не более 400 мм. При этом на всех этажах полка по его периметру должно быть решетчатое ограждение высотой не менее 1400 мм. Нижняя часть ограждения должна иметь сплошную металлическую обшивку высотой не менее 300 мм.
Проемы для раструбов между этажами полка должны быть отшиты металлической сеткой с ячейкой не более 40х40 мм. В нижней части раструба, в местах примыкания сетки к полку, отшивка выполняется сплошным ограждением высотой не менее 300 мм. Высота раструба над верхним этажом полка должна быть не менее 1600 мм.
Для подачи сигналов при пропуске бадьи на забой у проходчика- полкового должен быть установлен звуковой сигнал.
Проходческие полки должны быть оборудованы смотровыми щелями, позволяющими проходчику, ответственному за пропуск бадей и грузов через раструбы, видеть положение в забое и оборудование, размещенное ниже полка.
106. Работы по перемещению полков, щита-оболочки, металлической опалубки, трубопроводов и кабелей должны производиться под руководством инженерно-технического работника и по мероприятиям, утвержденным главным инженером управления.
Перемещение полков, щита-оболочки, металлической опалубки, трубопроводов и кабелей должно производиться по сигналам, подаваемым по схеме: полок - нулевая площадка - центральный пульт управления лебедками (лебедкой).
При перемещении полков, щита-оболочки, металлической опалубки, трубопроводов и кабелей запрещается:
1) одновременно подавать сигналы на подъемную машину и на лебедки;
2) вести другие работы в забое ствола и на полках;
3) находиться в стволе лицам, не занятым на работах по перемещению указанного оборудования;
4) перемещать подвесное проходческое оборудование в случае его перекоса до восстановления нормального положения;
5) находиться людям на опалубке при ее перемещении и напущенных канатах.
Возобновление работ по проходке или углубке ствола после перемещения полков, щита-оболочки, металлической опалубки, трубопроводов и кабелей допускается при следующих условиях:
1) полки должны быть отцентрированными по бадьям и расклинены;
2) на указателе глубины и на реборде барабана подъемной машины нанесены отметки о новом положении полков;
3) проверена надежность закрепления ставов труб и кабелей в стволе, а также соблюдение зазоров, установленных настоящими Правилами;
4) все лебедки заторможены, их предохранительные храповые остановы поставлены в рабочее положение, напряжение с лебедок снято, и сжатый воздух отключен, а здания лебедок закрыты на замок.
Запрещается эксплуатация полков без распора.
107. При производстве работ по проходке и углубке ствола должны применяться грузозахватные приспособления (стропы, траверсы, серьги и др.), изготовленные на специализированных предприятиях в соответствии с техническими условиями, испытанные и промаркированные.
При спуске и подъеме длинномерных или негабаритных грузов (трубопроводов, сегментов, оборудования и т.п.), подвешенных к канату, запрещается работа других подъемных машин и проходческих лебедок.
При открытых лядах запрещается погрузка в копре материалов в бадью, подвешенную на канате, и подвеска предметов к канату.
Запрещается поручать одному лицу выполнение операций по пропуску бадей и грузов через раструбы полка и по приему бадей с грузом на полке.
108. Величина отставания крепи или нижней кромки опалубки от забоя и взорванной горной массы устанавливается проектом производства работ на проходку или углубку ствола.
В слабых и неустойчивых породах это расстояние не должно превышать 1,0-1,5 м, а в проектах производства работ должны предусматриваться дополнительные меры безопасности, направленные на предотвращение обрушения пород.
109. Запрещается производить работы по армированию стволов и перемещению подвесных полков без предохранительных поясов.
110. Армирование ствола должно производиться со специальных полков или других устройств, конструкция которых обеспечивает безопасность людей, работающих в стволе. Проект производства работ по одновременному армированию ствола и монтажу копра или оборудования в нем должен предусматривать специальное перекрытие ствола.
При армировании ствола запрещается использовать подвесные люльки в качестве подъемного сосуда, а также спускать материалы и элементы армировки под бадьями, не имеющими специальных подвесных устройств заводского изготовления, испытанных в установленном порядке, с указанием в паспорте на бадью максимально допустимые нагрузки на эти устройства.

3. Очистные работы

Параграф 1. Общие требования

111. Выемка угля в очистных забоях должна осуществляться в соответствии с паспортом выемочного участка, проведения и крепления подземных выработок и с применением комплекса мер по предотвращению всех опасных и вредных производственных факторов.
112. Не допускается ведение очистных работ на участках шахтного поля, где не пройден и не сбит с действующими выработками ствол (скважина), предусмотренный проектом для надежного проветривания. Запрещается подтапливание или прекращение проветривания ствола (скважины), расположенного на горном отводе шахты.
113. Запрещается ведение эксплуатационных работ более чем в двух смежных этажах. Погашение целиков, а также отработка отдельных выемочных участков на вышележащих этажах допускается по проектам, утвержденным главным инженером шахты.
114. Все оборудование комплексно-механизированных очистных забоев (мехкрепь, конвейеры, выемочные машины и др.) должно пройти предпусковую наладку перед приемкой выемочного участка в эксплуатацию. При эксплуатации такие наладки должны проводиться регулярно в сроки, установленные инструкцией завода-изготовителя.
115. Ведение очистных работ до первичной посадки основной кровли, первичная посадка основной кровли, а также подход забоя к техническим границам выемочного участка должны производиться по мероприятиям, предусмотренным паспортом выемочного участка, проведения и крепления подземных выработок. Первичная посадка основной кровли в лавах с индивидуальной крепью должна производиться под руководством начальника участка или его заместителя.
Демонтаж очистных комплексов должен производиться по проекту, разработанному в соответствии с действующими нормативными документами.
116. В случае остановки работ в очистной выработке на время свыше суток должны быть приняты меры по предупреждению обрушения кровли в призабойном пространстве, загазирования или затопления. Возобновление работ допускается с разрешения главного инженера шахты после осмотра очистной выработки инженерно-техническими работниками участка.
117. В процессе работы должна производиться проверка устойчивости кровли и забоя путем осмотра и остукивания. При наличии признаков опасности обрушения кровли забоя или сползания почвы на крутых пластах должна производиться оборка отслоившейся горной массы и устанавливаться дополнительная крепь.
118. Ширина свободного прохода людей в лавах, оснащенных механизированными крепями, должна быть не менее 0,7 м, высота - не менее 0,5 м. В лавах с индивидуальной крепью должен оставляться и поддерживаться свободный проход шириной не менее 0,7 м.
119. В лавах, оборудованных механизированными комплексами, узкозахватными комбайнами и струговыми установками, вдоль конвейера, а также в штреках (ходках) на их сопряжениях с лавой должна быть оборудована громкоговорящая связь с приемопередающими устройствами, установленными через каждые 10 м.
120. Работа выемочных комбайнов должна производиться с бесцепной подачей. Применение тяговой цепи для подачи комбайна допускается в случае, если конструкцией предусмотрено ее надежное укрытие, исключающее возможность воздействия на работающих (травмирование). На углах падения 9о (при работе с рамы конвейера) и более, когда не исключается возможность скольжения комбайна под действием собственного веса, он должен иметь два независимых тормозных устройства или поддерживаться специально предусмотренной дистанционно-управляемой лебедкой.
Запрещается нахождение людей в лаве ниже комбайна:
1) при спуске широкозахватных комбайнов на пластах с углом падения более 20о;
2) при работе и спуске узкозахватных комбайнов на пластах с углом падения более 25о, за исключением механизированных крепей, оборудованных ограждением, препятствующим попаданию кусков угля и породы в места нахождения людей.
При двухкомбайновой выемке передвижение комбайнов по одной тяговой цепи разрешается только с применением специальных секционирующих устройств, исключающих суммирования тяговых усилий в цепи. Места крепления цепи на секционирующих устройствах должны быть четко обозначены и видимы для машинистов комбайнов. Одновременная работа двух комбайнов с цепной подачей допускается только на пластах с углом падения менее 9о.
121. Во время работы струговой установки запрещается нахождение и перемещение людей:
1) между стойками первого ряда крепи и конвейером или забоем лавы;
2) на расстоянии менее 1 м по падению пласта от направляющих балок или других устройств закрепления приводных головок;
3) в нишах на расстоянии менее 1,5 м от тяговой цепи струга или секции конвейера.
При подтягивании струговой установки по восстанию пласта запрещается производить другие работы в лаве.
122. Выемка надштрековых целиков у вентиляционных штреков одновременно с отработкой лав нижележащего этажа допускается только при углах падения до 30о и при наличии оконтуривающих штреков (просеков).
123. Доставка угля из очистной выработки к погрузочному пункту при наличии целиков над штреком на пологих и наклонных пластах допускается только на передние печи или гезенки.
При подходе очистных выработок к техническим границам и охранным целикам допускается доставка угля из лавы к погрузочному пункту на задние печи или гезенки в соответствии с мероприятиями, утвержденными главным инженером шахты.
124. При отработке по простиранию пластов с углами падения более 25о уступами длиной более 10 м и прямолинейными забоями обязательно применение у забоя предохранительных полков. При транспортировании угля самотеком должны быть устроены гасителя скорости, а в местах изгибов лавы - ограждающие устройства.
Запрещается производить выемку угля в уступе отбойным молотком в направлении снизу вверх, а также работах в уступах без спасательных ниш в кутках уступов, за исключением пластов, опасных по горным ударам.
125. Угле- и породоспускные скаты (гезенки, печи) должны быть обеспечены средствами для их разбучивания. Перепуск застрявшего угля в гезенках, скважинах, печах и скатах при самотечной доставке разрешается производить только в присутствии инженерно-технического работника участка.
126. В лавах на пластах с углом падения более 18о запрещается доставка лесоматериалов конвейерами, не оборудованными специальными приспособлениями для удержания лесоматериалов.

Параграф 2. Крепление и управление кровлей

127. В очистных выработках в основном должна применяться механизированная крепь с характеристиками, соответствующими горно-геологическим условиям.
В сложных горно-геологических условиях допускается применение индивидуальных металлических или деревянных крепей.
Постоянная индивидуальная крепь должна состоять из однотипных стоек с одинаковыми характеристиками по несущей способности.
Тип, конструкция и параметры крепи очистного забоя определяются паспортом выемочного участка.
128. При применении в очистной выработке деревянной крепи должен быть неснижаемый сменный запас крепежных материалов, располагаемых вблизи забоя.
При применении в очистном забое индивидуальной металлической крепи необходимо иметь запас этой крепи не менее 5%.
129. При выемке угля узкозахватными комбайнами и стругами индивидуальная металлическая крепь должна применяться с консольными металлическими верхняками. Допускается применение других видов крепи, обеспечивающих надежное поддержание кровли в призабойном пространстве, особенно за комбайном в месте изгиба конвейера.
В лавах, закрепленных металлической крепью, разрешается применение деревянных верхняков, а деревянных стоек - в качестве контрольных.
130. Сопряжения очистных выработок с откаточными (конвейерными) и вентиляционными штреками (бремсбергами, уклонами, ходками и др.) должны быть закреплены механизированной передвижной крепью. Применение другого вида крепи допускается как исключение, при невозможности применения механизированной передвижной крепи. Конструкция специальных видов крепи сопряжения утверждается главным инженером шахты и отражается в паспорте выемочного участка.
131. В комплексно-механизированных лавах допускается применение индивидуальной металлической крепи на концевых участках, а также деревянной - в местах выкладки бутовых полос и в местах геологических нарушений.
Применение деревянной крепи в лавах с индивидуальной металлической крепью допускается в местах геологических нарушений и на концевых участках, в местах выкладки бутовых полос или возведения других сооружений для поддержания сопряжений очистных забоев с примыкающими выработками.
132. Мероприятия, обеспечивающие безопасность работ по посадке кровли, должны быть предусмотрены паспортом.
Передвижку секций механизированной крепи на пластах с углом падения более 35о допускается производить в направлении снизу вверх.
При угле падения пласта более 15о производить выбивку крепи при посадке кровли в лаве разрешается в направлении снизу вверх.
Запрещается ведение других работ ниже места передвижки посадочной крепи при посадке кровли на наклонных, крутонаклонных и крутых пластах.
133. Удаление деревянной крепи при посадке кровли в лавах должно производиться механизированным или взрывным способом.
134. Посадка кровли в лавах с индивидуальной крепью должна производиться под непосредственным руководством инженерно-технического работника по должности не ниже помощника начальника участка.
Рабочие, занятые на посадке кровли, должны находиться в закрепленных местах. В органной крепи должны оставляться окна шириной не менее 0,7 м и на расстоянии не более 5 м одно от другого.
В лавах, закрепленных деревянной крепью, на пластах с углом падения не более 15о, одновременно с посадкой кровли допускается производство других работ (кроме взрывных работ и работы механизмов, создающих шум) при условии нахождения людей на расстоянии не менее 30 м от участка, намеченного к посадке. При посадке кровли не одновременно по всей длине лавы, а отдельными участками число их должно быть минимальным. Выбивка крепи и посадка должны производиться последовательно в одном направлении. Порядок посадки кровли отдельными участками или по всей лаве и меры по безопасному ведению работ определяется в каждом отдельном случае паспортом выемочного участка.
При применении индивидуальной металлической призабойной и режущей крепи на пластах с углом падения до 25о одновременно с посадкой допускается производство других работ в лаве на расстоянии от места посадки, определяемом паспортом.
135. Бутовый штрек должен быть закреплен временной крепью на протяжении не менее 3 м от его забоя.
Каждый бутовый штрек должен иметь закрепленный выход в рабочее пространство лавы. Перед подрывкой породы в бутовых штреках в рабочем пространстве лавы по линии отрыва породы должна быть пробита оконтуривающая органная крепь.
В бутовых штреках с верхней подрывкой и бурением шпуров со стороны забоя на наклонных, крутонаклонных и крутых пластах, где образование бутовых полос осуществляется самоподбучиванием, крепление может не производиться.
136. При слабых, неустойчивых боковых породах для обеспечения безопасности работ должна применяться затяжка кровли, а на крутых пластах - и почвы. При разработке пластов потолкоуступным забоем обязательно крепление с затяжкой ножек уступов.
137. Крепь, выбитая при взрывных работах, при зарубке и отбойке, переноске оборудования, а также вышедшая из строя из-за деформации, утечки рабочей жидкости или утери деталей, обеспечивающих безопасность ее обслуживания, должна быть восстановлена или заменена.
138. При задержке обрушения кровли более установленного паспортом шага посадки необходимо применять искусственное обрушение. В этом случае запрещается производить работы в лаве по добыче угля до обрушения кровли.
Работы по подготовке к искусственному обрушению кровли производятся в соответствии с дополнительными разрабатываемыми мероприятиями, утвержденными главным инженером шахты.
Запрещается совмещать очистные и посадочные работы в лавах длиной до 100 м с индивидуальной крепью и трудноуправляемой кровлей.

Параграф 3. Дополнительные требования при разработке
мощных пластов

139. На пластах с углом более 30о отработку подэтажей системами с обрушением кровли разрешается вести только в нисходящем порядке и под обрушенным пространством вышележащего подэтажа. При этом отставание нижележащего очистного забоя от границ зоны обрушения вышележащего подэтажа должно быть не менее 15 м.
140. При отработке пласта слоями в нисходящем порядке и при отсутствии достаточно устойчивой межслоевой породной пачки обрушение потолочины или закладка выработанного пространства должна производиться на межслоевое перекрытие. В случае, когда обрушенная порода или закладочный материал хорошо и надежно слеживается, допускается работа без перекрытия. Отставание очистного забоя каждого нижеследующего слоя от границы обрушенного или заложенного пространства очистного забоя вышележащего слоя должно быть не менее 20 м.
141. При комбинированной системе разработки с гибким перекрытием забои монтажного слоя должны опережать забои под перекрытием не менее чем на 20 м как по простиранию, так и по падению пласта при одновременной их отработке.
Запрещается ведение очистных работ под перекрытием при необрушенной кровле в монтажном слое.
142. При слоевой выемке угля под гибким перекрытием отставание забоя каждого нижележащего слоя должно предусматриваться паспортом выемочного участка.
Пролет обнажения гибкого металлического перекрытия в очистной выработке не должен превышать 6 м. Порывы в гибком перекрытии должны быть немедленно ликвидированы.
143. Запрещается применение систем разработки длинными столбами по простиранию с обрушением и индивидуальной стоечной крепью при вынимаемой мощности пласта более 3,5 м и угле падения более 45о, а также нетиповых систем разработки (подэтажно-штрековое обрушение и др.).
При выемке слоями мощность слоя не должна превышать 3,5 м независимо от угла падения пласта, а при системе с гибким перекрытием мощность слоя определяется паспортом.
В отдельных случаях при мощности пласта до 4,5 м и угле падения до 45о допускается выемка пласта на полную мощность, по паспорту выемочного участка.
144. Запрещается нахождение людей в выработанном пространстве при заполнении его закладкой и производство закладочных работ при отсутствии двухсторонней связи между рабочим местом и закладочным комплексом.
145. При пневматической закладке закладочный материал должен обязательно орошаться водой, подаваемой в трубопровод, перед выбросом материала в выработанное пространство.
146. При возведении углеспускных скатов в закладочном массиве должны быть предусмотрены меры по ограничению попадания воды в углеспускное и ходовое отделения.
147. Опускать щитовое перекрытие разрешается только после оборудования его предохранительными средствами (канаты, трапы, решетки), монтажа не менее одной секции следующего щитового перекрытия (за исключением последнего щитового столба на выемочном участке) и обрушения потолочины над щитом для создания предохранительной подушки высотой не менее мощности пласта.
В случае задержки обрушения потолочины (межэтажного или подэтажного целика) или зависания обрушенных пород необходимо прекратить опускание щитового перекрытия и применить искусственное обрушение. На время обрушения люди из-под щита должны быть выведены в безопасное место.
148. При щитовой системе разработки должна проводиться вентиляционная печь, смещенная в сторону кровли пласта, которая сбивается сбойкой с первой и второй углеспускными печами, считая от завала. Для предотвращения перекрытия отбитым углем сбойки и предупреждения застревания угля в печах последние должны разделываться над основным или промежуточным штреком в аккумулирующие, надежно закрепленные бункеры, высота которых выбирается из расчета размещения отбитого угля за один прием взрывания.
Высота вентиляционной печи должна быть больше высоты бункера не менее чем на 3 м. Вентиляционная печь должна быть закреплена и оборудована лестницей. На пластах мощностью менее 5 м допускается вместо проведения вентиляционной печи пробуривание скважины диаметром не менее 0,7 м.

4. Дополнительные требования при
гидравлическом способе добычи угля

149. Участковые станции напорного гидротранспорта необходимо располагать в специальных камерах, а при сроках службы до одного года - в нишах. Станция должна состоять из камеры углесосов, приемного зумпфа полезной емкостью не менее 10-минутной производительности углесосов и аварийного пульпосборника.
150. Технологические трубопроводы гидрошахт должны сооружаться и эксплуатироваться в соответствии с Инструкцией по проектированию, сооружению, приемке и эксплуатации технологических трубопроводов гидрошахт.
151. В здании насосных и камере углесосных установок должен быть телефон в шумоизоляционной кабине с выведенным сигнальным устройством, связанный непосредственно с общешахтной телефонной станцией или с горным диспетчером.
152. Перед началом работы гидромонитора из сферы действия его струи должны быть удалены люди. При автоматическом управлении гидромонитором на подступах к сфере действия его струи должны вывешиваться знаки "Вход запрещен".
153. При гидравлической и механогидравлической отбойке угля в каждом действующем очистном забое должны работать не менее двух рабочих.
154. Запрещается:
1) ручное управление гидромонитором при давлении воды свыше 3 МПа (30 кгс/см2);
2) оставление без надзора работающего гидромонитора с ручным и дистанционным управлением;
3) работа на гидромониторах без защитных приспособлений от отражения брызг воды, кусков угля и породы;
4) производство работ в заходе при очистной выемке до спуска воды, скопившейся в отработанном пространстве.
155. При непредвиденном прекращении подачи воды в очистные забои возобновление работ по отбойке угля допускается только после промывки става желобов, почвы выработок и удаления горной массы.
156. Каждый гидромонитор должен быть снабжен задвижкой, вмонтированной в него или в водопроводящий трубопровод на расстоянии не более 50 м от гидромонитора.
В месте установки задвижки при ее закрытии должна вывешиваться таблица с надписью "Не открывать! Работают люди!".
157. Включение и выключение технологических насосов, а также открывание и закрывание задвижек на технологических водоводах должно производиться по разрешению горного диспетчера, за исключением аварийных случаев.
158. При проведении сбоек между выемочными печами или штреками гидравлическим способом люди из выемочного штрека или печи, на которые проводятся сбойки, должны быть выведены, а на расстоянии 20 м по обе стороны от мест выхода сбойки должны быть установлены знаки "Вход запрещен".
159. При высоконапорной гидроотбойке направление гидромониторной струи не должно быть противоположным направлению движения воздуха за счет общешахтной депрессии.
160. Проветривание очистных забоев должно осуществляться за счет общешахтной депрессии с помощью сбоек или скважин, проводимых на соседний выемочный штрек или печь. Расстояние между сбойками (скважинами) не должно превышать 30 м. На пластах средней мощности и мощных нижний уровень вентиляционной скважины должен быть расположен выше уровня почвы выемочной печи (штрека) не менее чем на 0,5 м.
При отработке пластов крутого падения по разрешению государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций допускается проветривание очистных забоев вентиляторами местного проветривания.
На одном выемочном участке разрешается иметь не более трех оборудованных для очистной выемки смежных очистных забоев, проветриваемых за счет общешахтной депрессии последовательно с подсвежением.
Впереди очистных забоев допускается не более двух резервных печей (штреков), проветриваемых за счет общешахтной депрессии.
161. При проветривании очистных забоев за счет общешахтной депрессии с помощью сбоек или скважин кроме действующих, по которым идет нисходящая струя из забоя, впереди очистного забоя должно быть проведено не менее одной резервной сбойки или скважины.
162. При забучивании выработок или пульпоспускных труб угольной пульпой люди из опасной зоны должны быть выведены, для предотвращения захода людей в эту сторону должны быть выставлены посты.
Разбучивание выработок разрешается производить только после полного дренажа воды из скопления горной массы.
Разбучивание выработок и пульпоспускных труб должно производиться по мероприятиям, утвержденным главным инженером шахты, и под руководством инженерно-технического работника.
163. Состояние пульпоспускных выработок, ставов желобов и пульпоперепускных труб должно проверяться горным мастером ежесменно, а начальником участка или его заместителем (помощником) - ежесуточно.
164. В выработках, соединяющих камеру гидроподъема с выработками околоствольного двора, обязательна установка водонепроницаемых дверей.

5. Дополнительные требования при разработке
пластов, опасных по внезапным выбросам угля,
породы и газа, и пластов, склонных к горным
ударам

165. Проекты строительства и реконструкции шахт, подготовки новых горизонтов с выбросоопасными и удароопасными пластами, а также с выбросоопасными породами, в части борьбы с внезапными выбросами угля, породы и газа и горными ударами должны быть согласованы с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и утверждены в установленном порядке.
Проекты должны содержать специальный раздел, предусматривающий технические решения по предотвращению внезапных выбросов угля, породы и газа и горных ударов.
166. Отнесение пластов к опасным и угрожаемым по внезапным выбросам угля и газа и склонных к горным ударам, а также ведение горных работ на таких пластах должно производиться в соответствии с Инструкцией по безопасному ведению горных работ на пластах, опасных по внезапным выбросам угля, породы и газа, и Инструкцией по безопасному ведению горных работ на шахтах, разрабатывающих пласты, склонные к горным ударам.
167. Вскрытие и подготовка шахтных полей с выбросоопасными и угрожаемыми пластами должны обеспечивать максимальное использование опережающей отработки защитных пластов, заложение подготовительных выработок в неопасных и защищенных пластах и в невыбросоопасных породах, наименьшее число пересечений выбросоопасных пластов, применение столбовых систем разработки, рассредоточение вентиляционных потоков в шахтном поле, возможность секционного проветривания и подсвежения нисходящих струй выемочных участков, обособленное проветривание подготовительных забоев, отработку пластов без оставления целиков. Порядок отработки пластов принимают в соответствии с Перспективными схемами использования защитных пластов.
168. Ежегодно, до утверждения планов развития горных работ, комиссия под председательством технического директора объединения, АО, концерна, главного инженера самостоятельной шахты в составе представителей института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности, местных органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, КазНИМИ по каждой (самостоятельной) шахте определяет и утверждает совместным приказом с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций перечень и порядок отработки выбросоопасных шахтопластов или участков; выбросоопасных, угрожаемых, защитных шахтопластов; выбросоопасных пород; переход створов; необходимость применения прогноза и способов предотвращения выбросов, а также места заложения рассечных печей (гезенков) на незащищенных выбросоопасных пластах.
169. При обнаружении признаков, предшествующих внезапному выбросу или горному удару, все рабочие и ИТР должны выйти из выработки, а электроэнергия должна быть отключена. Работы могут возобновляться только по письменному разрешению главного инженера шахты (ШСУ).
170. На вскрытие, проведение подготовительных выработок и ведение очистных работ на выбросоопасных и угрожаемых пластах разрабатывается комплекс мер по борьбе с внезапными выбросами угля, породы и газа в соответствии с "Инструкцией по безопасному ведению работ на пластах, опасных по внезапным выбросам угля и газа".
Паспорта на вскрытие выбросоопасных пластов, а также на отработку особо выбросоопасных пластов или участков, изменения и дополнения к ним согласовывает институт по безопасности работ, имеющий лицензию на данный вид деятельности, и утверждает технический директор объединения (концерна, ассоциации и т.п.). Паспорта на отработку выбросоопасных пластов и вскрытие угрожаемых пластов согласовывает институт по безопасности работ, имеющий лицензию на данный вид деятельности, и утверждает главный инженер шахты (ШСУ).
171. Технология вскрытия, ведения очистных и подготовительных работ, способы предотвращения внезапных выбросов и горных ударов, оборудование, необходимое для этих целей, выбираются на основании Технологических схем разработки пластов, Инструкции по безопасному ведению горных работ на пластах, опасных по внезапным выбросам угля, породы и газа, Инструкции по безопасному ведению горных работ на шахтах, разрабатывающих пласты, склонные к горным ударам.
Вскрытие пластов, ведение очистных и подготовительных работ на опасных и угрожаемых по выбросам и горным ударам пластах допускается в случае, когда забой находится или приведен в невыбросоопасное и неудароопасное состояние.
172. При применении сплошной системы разработки на незащищенных выбросоопасных крутых и крутонаклонных пластах забой откаточного штрека должен опережать очистной забой не менее чем на 100 м (считая от первого уступа лавы или нижнего сопряжения лавы со штреком). Просеки (нижние печи) должны опережать очистной забой не менее чем на 20 м.
На пологих и наклонных пластах при сплошной системе разработки допускается проведение откаточного (конвейерного) штрека по углю одним забоем с лавой или с опережением не менее 100 м. По заключению института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности, опережение конвейерного штрека может устанавливаться менее 100 м в зависимости от горнотехнических условий. При этом отбойку угля в опережение осуществляют в режиме сотрясательного взрывания.
173. Заложение полевых выработок необходимо производить на расстоянии не менее 5 м от выбросоопасных угольных пластов, считая по нормали. По заключению института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности, допускается заложение полевых выработок на меньшем расстоянии. При этом полевую выработку необходимо проводить с бурением разведочных скважин через каждые 5 м подвигания.
При проведении полевой выработки буровзрывным способом режим сотрясательного взрывания вводят при приближении к пласту на расстояние 4 м по нормали.
174. Подготовительные и очистные работы в установленных прогнозом опасных зонах необходимо проводить с применением способов предотвращения внезапных выбросов угля и газа и контролем эффективности или в режиме сотрясательного взрывания в соответствии с требованиями "Единых правил безопасности при взрывных работах".
175. На выбросоопасных пластах подготовительные выработки с углами наклона более 15о должны проводиться в направлении сверху вниз.
В защищенных зонах наклонные выработки можно проводить снизу вверх при условии соблюдения требований безопасности для газовых шахт.
176. Выемка угля в очистных забоях пологих и наклонных выбросоопасных пластов производится самозарубывающимися комбайнами или струговыми установками.
При применении несамозарубывающихся комбайнов выемку угля в нишах допускается производить выбуриванием или отбойными молотками в установленных текущим прогнозом невыбросоопасных зонах или после приведения забоя в невыбросоопасное состояние. В случае невозможности приведения забоя в невыбросоопасное состояние выемку угля в нишах допускается производить буровзрывными работами в режиме сотрясательного взрывания.
Выемку угля узкозахватными комбайнами следует производить по односторонней схеме. Выемка угля по двухсторонней схеме допускается в неопасных зонах, установленных текущим прогнозом, а также в зонах, обработанных способами предотвращения внезапных выбросов с контролем их эффективности.
177. Управление кровлей в очистных забоях выбросоопасных пластов должно производиться полным обрушением или полной закладкой выработанного пространства. Другие способы управления кровлей допускаются по согласованию с института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности.

6. Содержание и ремонт выработок

178. Все действующие выработки в течение всего срока эксплуатации должны содержаться в исправном состоянии, чистоте и соответствовать нормам и требованиям настоящих Правил.
179. Все действующие горизонтальные и наклонные выработки должны осматриваться инженерно-техническими работниками, в ведении которых они находятся: горными мастерами участков - ежесменно, начальниками или заместителями (помощниками) - ежесуточно, горными мастерами участков ВТБ - при контроле ими состояния рудничной атмосферы. Выработки, по которым не производится доставка людей и грузов, осматриваются ежесуточно лицами, назначенными главным инженером шахты.
Крепь и армировка вертикальных и наклонных стволов должны осматриваться механиком подъема или начальником участка (заместителем), в ведении которого находится выработка, не реже одного раза в неделю. Кроме этого, армировка вертикальных стволов должна осматриваться главным механиком шахты не реже одного раза в месяц, крепь и армировка наклонных и вертикальных стволов - главным инженером шахты не реже одного раза в квартал. Результаты осмотра и принимаемые меры по устранению нарушений заносятся проверяющими в "Книгу осмотра стволов шахт".
В период строительства (реконструкции, углубки) шахты крепь и армировка стволов при их проходке, углубке и эксплуатации должны осматриваться начальником или главным инженером шахтопроходческого (шахтостроительного) управления не реже одного раза в месяц. Кроме этого, армировка должна осматриваться главным или старшим механиком не реже двух раз в месяц, а механиком подъема - не реже одного раза в неделю.
В проектах строительства стволов шахт должно быть предусмотрено наблюдение за состоянием крепи в процессе строительства с помощью контрольно-измерительных устройств. Наблюдение за состоянием крепи возлагается на маркшейдерскую службу организации, осуществляющей строительство.
После выполнения работ по ремонту ствол должен быть детально осмотрен инженерно-техническим работником, ответственным за ремонт, и должны быть также проведены пробные спуск и подъем сосудов без нахождения в них людей и грузов.
В вертикальных стволах в сроки, установленные главным инженером шахты, но не реже чем один раз в два года должны производиться замер зазоров и профильная съемка армировки.
180. Инженерно-технические работники и рабочие обязаны принимать немедленные меры по восстановлению выбитой или нарушенной крепи, а в выработках без крепи или с анкерной крепью - по удалению отслоившихся с боков и кровли кусков породы и угля.
181. При перекреплении выработки с целью увеличения ее поперечного сечения или при замене крепи, пришедшей в негодность, не разрешается одновременно удалять более двух рам (арок). Рамы (арки), находящиеся впереди и сзади удаляемых, должны быть временно усилены распорками или стойками и расшиты.
Перекрепление выработок должно производиться по утвержденному главным инженером шахты паспорту, с которым знакомят под роспись рабочих и надзор участка. Перекрепление сопряжений штреков с квершлагами, бремсбергами, уклонами, камерами, ходками должно производиться в присутствии лица участкового надзора.
При перекреплении и ремонтных работах в горизонтальных выработках с локомотивной откаткой должны быть выставлены световые сигналы и предупреждающие знаки "Ремонтные работы" на расстоянии длины тормозного пути, но не менее 80 м в обе стороны от места работы.
Запрещается снимать сигналы и знаки, ограждающие места перекрепления выработок и ремонтных работ, до полного окончания их и проверки состояния пути.
182. Работы по ликвидации сплошных завалов в очистных и подготовительных выработках должны производиться в соответствии со специальными мероприятиями, утвержденными главным инженером шахты, независимо от размера завала по длине выработки.
183. При проведении ремонтных работ в вентиляционных и наклонных выработках запрещается подъем и передвижение по ним людей, не занятых на ремонте.
В указанных выработках с углом наклона более 18о запрещается производить ремонтные работы одновременно более чем в одном месте.
При спуске и подъеме грузов, предназначенных для ремонта стволов, уклонов и бремсбергов, должна быть оборудована сигнализация от лиц, принимающих груз, к рукоятчику-сигналисту или машинисту подъемной установки.
184. Ремонт наклонных откаточных выработок при бесконечной откатке разрешается производить только при освобожденном от вагонеток канате. Допускается оставлять вагонетки, предназначенные для ремонта выработки, при условии их надежного закрепления, а в выработках с концевой канатной откаткой, кроме того, прикрепления их к тяговому канату.
185. В проекте по ремонту ствола должно предусматриваться:
1) перекрытие ствола ниже места ремонта предохранительным полком, исключающим падения в ствол кусков породы, элементов крепи, армировки и инструментов;
2) перекрытие ствола на высоте не более 5 м от места работы для защиты работающих от случайно падающих сверху предметов;
3) производство работ с укрепленного неподвижного или подвесного полка. С этого полка до полка лестничного отделения должна быть подвесная лестница.
Работы по ремонту стволов должны производиться опытными рабочими с участием бригадира (звеньевого). Необходимость постоянного присутствия при этом инженерно-технического работника в каждом конкретном случае определяется главным инженером шахты.
Работающие по ремонту ствола должны быть снабжены предохранительными поясами.
186. При производстве каких-либо работ в зумпфе движение подъемных сосудов по стволу должно быть полностью прекращено, а работающие в зумпфе должны быть защищены от случайного падения предметов сверху.
187. При восстановлении стволов, шурфов шахт спуск людей в них разрешается только после обследования этих выработок ВАСС "Комир", их проветривания, проверки состояния крепи и соответствия состава воздуха установленным нормам.

7. Предупреждение падения людей и
предметов в выработки

188. Устья действующих и находящихся в проходе вертикальных и наклонных выработок (стволов, шурфов и др.), оборудованных подъемными установками, должны быть ограждены с нерабочих сторон стенками или металлической сеткой высотой не менее 2,5 м, а с рабочих сторон иметь решетки и двери, оборудованные блокировкой, включающей сигнал "Стоп" у машиниста при открытых дверях.
Крепь устьев стволов, шурфов и других вертикальных и наклонных выработок, не оборудованных подъемом, должна выступать над поверхностью не менее чем на 1 м по направлению выработки.
Устья должны перекрываться лядами или решетками, жестко закрепленными на крепи, с надежными запорами.
Зумпфы стволов должны иметь ограждения для предотвращения падения в них людей.
При пересечении вертикальной выработки с горизонтальной для перехода людей должна быть проведена обходная выработка. Разрешается оборудование прохода под лестничными отделениями.
189. Устья выработок с углом наклона более 25о в местах их сопряжений с горизонтальными выработками должны быть ограждены или перекрыты прочными полками, лядами или металлическими решетками.
При ликвидации этих выработок устья их должны быть перекрыты полками и ограждены.
Под щитовым перекрытием при щитовой системе выемки металлические решетки должны быть подвешены к перекрытию, при этом ближайшая к целику углеспускная печь должна быть перекрыта решеткой на уровне подошвы входной сбойки. Остальные сбойки между ходовой и углеспускной печами должны изолироваться.
190. Перед устьями стволов при подъеме в бадьях как на нижней, так и на верхней приемных площадках должны быть установлены перегородки для опоры рукоятчиков и бадейщиков. При отсутствии механического привода для открывания ляд рукоятчики и бадейщики должны работать с предохранительными поясами.
191. Лестничное отделение стволов и шурфов должно быть изолировано от других отделений дощатой перегородкой, пришитой с внутренней стороны по всей длине сплошь или вразбежку с промежутками не более 0,1 м.

8. Ликвидация выработок

192. Ликвидация и консервация угольных шахт должна производиться по проекту, выполненному проектной организацией, имеющей лицензию, согласованному с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и ВАСС "Комир" и утвержденному в установленном порядке.
При полной и частичной ликвидации либо консервации шахты горные выработки должны быть приведены в состояние, обеспечивающее безопасность населения, охраны окружающей природной среды, зданий и сооружений, а при консервации также и сохранность месторождения и горных выработок на все время консервации.
На шахтах, смежных с ликвидируемой, должны быть проведены мероприятия, обеспечивающие безопасность ведения горных работ.
Ликвидируемые горные выработки, имеющие выход на поверхность (вертикальные стволы, шурфы и скважины диаметром 200 мм и более), должны полностью засыпаться негорючими материалами (за исключением глины), а затем перекрываться железобетонными полками.
На время ликвидации указанных выработок устья их должны ограждаться.
Ликвидация вертикальных стволов и их изоляция от действующих выработок должны производиться по проекту, утвержденному главным инженером самостоятельной шахты или техническим директором производственного объединения, концерна, АО и согласованному с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, а ликвидация шурфов, скважин большого диаметра - по проекту, утвержденному главным инженером шахты и согласованному с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
Устья ликвидированных наклонных выработок, имеющих выход на земную поверхность, должны быть закрыты кирпичными, каменными или бетонными перемычками. Контроль за состоянием поверхности, содержанием вредных газов у их устьев производится в соответствии с нормативными документами.
193. Наклонные и горизонтальные горные выработки, имеющие выход на земную поверхность, ликвидируются путем установки двух изолирующих кирпичных, каменных или бетонных перемычек, одна из которых устанавливается на глубине от земной поверхности не менее 10 h (h - полная высота выработки вчерне), а вторая - в 10 м от устья выработки. Участок выработки между перемычками и оставшаяся часть до земной поверхности должны быть полностью засыпаны негорючим материалом.
Запрещается извлечение крепи на участке, заполняемом закладочным материалом.
Наклонные горные выработки ликвидируются по проекту, утвержденному главным инженером шахты.
194. Устья ликвидированных выработок должны быть ограждены водоотводными канавами. При необходимости следует принимать дополнительные меры охраны против затопления действующих горных выработок.
Ликвидированные горные выработки должны быть своевременно отражены на планах горных работ.
Устья ликвидированных выработок, имеющих выход на поверхность, не реже одного раза в год осматриваются комиссиями, назначаемыми главным инженером шахты.
Результаты выполнения проекта ликвидации выработок и осмотров оформляются актами.
195. Погашение выработок должно производиться по проекту, утвержденному главным инженером шахты, предусматривающему применение механизмов для извлечения крепи.
Запрещается извлечение крепи из стволов шахт и других вертикальных выработок, а также из наклонных выработок с углом наклона более 30о, кроме особых случаев, на который должен быть составлен проект, утвержденный техническим директором производственного объединения, концерна, АО, главным инженером самостоятельной шахты.
Извлекать крепь из горизонтальных и наклонных выработок могут только опытные рабочие, прошедшие специальный инструктаж. Погашение выработки следует производить в направлении, имеющим выход к стволу шахты. Извлечение крепи в наклонных выработках с углом наклона от 15 до 30о разрешается производить только в направлении снизу вверх и в присутствии лица участкового надзора.

3. Проветривание подземных выработок и пылегазовый режим

1. Общие требования

1. Рудничный воздух и вентиляционные сети шахт

196. Проветривание шахт должно быть организовано таким образом, чтобы состав, скорость и температура воздуха в действующих горных выработках соответствовали требованиям настоящих Правил.
Расход (количество) воздуха для проветривания шахт должен определяться в соответствии с руководствами (инструкциями), утвержденными в установленном порядке.
Расход воздуха, подаваемого в горные выработки, должен быть не менее расчетного.
197. Содержание кислорода в воздухе действующих горных выработок должно составлять не менее 20% (по объему).
Содержание метана в рудничном воздухе должно соответствовать нормам, приведенным в табл. 8, а содержание диоксида углерода (углекислого газа) в рудничном воздухе на рабочих местах и в исходящих струях выемочных участков и тупиковых выработок не должно превышать 0,5%, в выработках с исходящей струей крыла, горизонта и шахты в целом - 0,75%, при проведении и восстановлении выработок по завалу - 1%.
Содержание водорода в зарядных камерах не должно превышать 0,5%. Концентрация вредных газов в воздухе действующих подземных выработок не должна быть выше предельно допустимой, приведенной в табл. 5.
В случае применения материалов или технологических процессов, при которых возможно выделение других вредных веществ, контроль за их содержанием должен осуществляться в соответствии с требованиями государственных стандартов.
Перед допуском людей в выработку после взрывных работ содержание вредных газов, приведенных в табл. 5, не должно превышать 0,008% по объему в пересчете на условный оксид углерода. Такое разжижение вредных газов должно достигаться не более чем за 30 мин. после взрывания зарядов.
При проверке достаточности разжижения вредных продуктов взрыва 1 л диоксида азота следует принимать эквивалентным 6,5 л оксида углерода.
198. При несоответствии состава воздуха в выработках нормам, приведенным в п. 197, работы должны быть остановлены и люди выведены на свежую струю. Об этом следует немедленно сообщить горному диспетчеру (начальнику смены). Одновременно должны быть приняты меры по улучшению качества воздуха.
199. На негазовых шахтах при остановке главных или вспомогательных вентиляторных установок продолжительностью более 30 мин. люди должны быть выведены в выработки со свежей струей. Возобновление работ разрешается главным инженером шахты после проветривания и обследования очистных и тупиковых выработок инженерно-техническими работниками.

Таблица 5
---------------------------------------------------------------------------
Вредные газы !Предельно допустимая концентрация
!газа в действующих выработках шахт
!--------------------------------------
!% по объему ! мг/м3
---------------------------------------------------------------------------
Оксид углерода (СО) 0,00170 20
Оксиды азота (в перерасчете на NO2) 0,00025 5
Диоксид азота (NO2) 0,00010 2
Сернистый ангидрид (SO2) 0,00038 10
Сероводород (Н2S) 0,00070 10

---------------------------------------------------------------------------

200. Газообильность шахт по метану должна определяться в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану.
201. Скорость воздуха в горных выработках не должна превышать величин, приведенных в табл. 6. При этом средняя скорость его в призабойных пространствах очистных выработок всех шахт и тупиковых выработках газовых шахт должна быть не менее 0,25 м/с, а на шахтах III категории и выше, во всех проводимых горных выработках по углю и смешанными забоями, а также имеющих связь с выработанным пространством и погашаемых выработках - не менее 0,5 м/с. В остальных выработках шахты, проветриваемых за счет общешахтной депрессии - не менее 0,25 м/с. При проходке и углубке стволов и шурфов, в тупиковых выработках негазовых шахт - не менее 0,15 м/с.
Минимальная скорость воздуха в камерах не регламентируется.
При температуре воздуха ниже 16о С скорость воздушной струи в призабойных пространствах очистных и тупиковых выработок, где ведутся работы, не должна превышать 0,75 м/с, если для удаления вредных газов не требуется большая скорость.
Производство ремонтных работ в стволах и передвижение людей по лестничным отделениям разрешается при скорости воздуха не более 8 м/с.

Таблица 6

--------------------------------------------------------------------------
Горные выработки, призабойные пространства, ! Максимальная скорость
вентиляционные устройства ! воздуха, м/с
--------------------------------------------------------------------------
Вентиляционные скважины не ограниченна
Стволы и вентиляционные скважины с подъемными 15
установками, предназначенными только для
подъема людей в аварийных случаях,
вентиляционные каналы
Стволы, предназначенные только для спуска и
подъема грузов 12
Кроссинги трубчатые и типа перекидных мостов 10
Стволы для спуска и подъема людей и грузов,
квершлаги, главные откаточные
и вентиляционные штреки, капитальные и
панельные бремсберги и уклоны 8
Все прочие горные выработки, проведенные
по углю и породе 6
Призабойные пространства очистных и
тупиковых выработок 4

---------------------------------------------------------------------------
* В призабойных пространствах очистных выработок, оборудованных механизированными комплексами со струговыми установками, с разрешения технических директоров ассоциаций, корпораций, департаментов, концернов, комбинатов, трестов, объединений и других органов управления по согласованию с местными органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций допускается скорость движения воздуха до 6 м/с.

В отдельных случаях в стволах при скорости воздуха более 8 м/с допускается производство ремонтных работ и вывод людей при аварии. Такие работы могут производиться только при условии выполнения специально разработанных мероприятий, утвержденных главным инженером шахты и согласованных с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
202. В шахтах, где параметры воздуха по температурному фактору отличаются от допустимых норм, должна применяться система мер по предупреждению перегрева или переохлаждения организма.
Устройства для кондиционирования рудничного воздуха должны отвечать требованиям Инструкции по применению холодильных установок.
203. Стволы и штольни с поступающей струей воздуха должны иметь калориферные устройства, обеспечивающие поддержание температуры воздуха не менее +2о в 5 м от сопряжения канала калорифера со стволом (штольней).
Запрещается использовать в калориферах низкозамерзающие растворы, вызывающие коррозию металла, или вещества, опасные для здоровья людей в случае попадания их в воздушную струю, в том числе продукты горения.
Запрещается применение огневых калориферов.
204. Объединение шахт с независимым проветриванием в одну вентиляционную систему разрешается только по проекту, выполненному проектным институтом.
Шахты, объединенные в одну вентиляционную систему, должны обслуживаться одним участком ВТБ и иметь единый план ликвидации аварий.
Шахта, имеющая независимые системы проветривания должна обслуживаться отдельными участками ВТБ. На каждую вентиляционную систему должен составляться отдельный ПЛА.
205. Временно остановленные выемочные участки и тупиковые выработки, а также временно неиспользуемые выработки должны проветриваться. Изоляция таких выработок допускается по согласованию с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций. Перед изоляцией из выработки должно быть извлечено все электрооборудование и кабели, а трубопроводы, рельсы и металлокрепь в месте возведения перемычки должны быть разъединены и убраны на протяжении 2 м в обе стороны от перемычки. Все тупиковые восстающие скважины на газовых шахтах также должны быть изолированы, кроме скважин, предназначенных для борьбы с внезапными выбросами угля и газа.
Отработанные выемочные участки (поля) должны быть изолированы.
Изоляция отработанных выемочных участков (полей) или временно остановленных и неиспользуемых выработок должна осуществляться в соответствии с руководством, утвержденным в установленном порядке.
Вскрытие перемычек и разгазирование изолированных выработок должно производиться ВАСС "Комир" в соответствии с мероприятиями, утвержденными главным инженером шахты и согласованными с командиром горноспасательного отряда. О вскрытии изолированных выработок должно быть сообщено государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
206. Работы в забоях, приближающихся к выработкам, в которых возможны скопления вредных или горючих газов, а также вскрытие таких выработок должны производиться по проектам (паспортам), предусматривающим меры защиты от прорыва газа и утвержденных главным инженером шахты.
207. Проветривание шахт должно быть таким, чтобы исключались самопроизвольные опрокидывания, закорачивания вентиляционных струй.
При проектировании шахт, горизонтов, выемочных блоков, панелей схемы проветривания должны быть такими, чтобы свежий воздух для проветривания уклонных полей подавался из нижней точки уклонов (бремсберговая схема проветривания - схема, при которой воздух попадает на нижнюю отметку уклонного поля по специально пройденным или предназначенным для этого выработкам, не имеющим сбоек с выработками с противоположным направлением вентиляционных струй), кроме того, пересечение главных воздухоподающих и вентиляционных выработок, обеспечивающих проветривание шахты, крыла, блока, панели, должно осуществляться обходными выработками.
Устойчивость схем проветривания определяется в соответствии с руководством по проектированию вентиляции угольных шахт, утвержденным в установленном порядке.
208. Запрещается использовать один и тот же ствол шахты или штольню для одновременного пропуска свежей и исходящей струй воздуха. Это запрещение не распространяется на время проходки стволов (штолен) и околоствольных выработок до соединения с другим стволом или вентиляционной сбойкой.
209. Запрещается подводить свежий воздух в действующие камеры, тупиковые и очистные выработки, а также отводить воздух из них через завалы и обрушения. Это запрещение не распространяется на работы по погашению выработок, а также на случаи изолированного отвода метана из выработанных пространств в соответствии с руководством, утвержденным в установленном порядке. В тех случаях, когда при погашении выработок невозможно обеспечить подачу свежего воздуха за счет общешахтной депрессии, должны применяться вентиляторы местного проветривания (ВМП).
210. Каждая очистная выработка вместе с примыкающими к ней тупиковыми выработками должна проветриваться обособленной струей свежего воздуха.
Последовательное проветривание лав (не более двух), расположенных на одном пласте в пределах одного этажа (панели), допускается на пластах, неопасных по внезапным выбросам угля и газа и неопасных по суфлярным выделениям метана. В шахтах III категории по газу и выше последовательное проветривание лав допускается как исключение по разрешению местного органа государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
При последовательном проветривании лав должны соблюдаться следующие условия:
1) общая длина лав не должна превышать 400 м;
2) расстояние между смежными лавами не должно превышать 300 м;
3) в проветриваемую лаву по прилегающему к ней промежуточному штреку должен подаваться дополнительно свежий воздух. При этом расход воздуха должен быть не менее подсчитанного по скорости в промежуточном штреке (0,25 м/с), а в газовых шахтах, кроме того, он должен быть таким, чтобы содержание метана в воздухе, поступающем в вышерасположенную лаву, не превышало 0,5%;
4) при производстве взрывных работ в нижней лаве, если содержание вредных газов в воздухе, поступающем в вышележащую лаву, превышает 0,008% по объему в пересчете на условный оксид углерода, рабочие должны выводиться на свежую струю воздуха; в шахтах III категории по газу и выше, а также на пластах, опасных по пыли, рабочие должны выводиться на свежую струю независимо от содержания вредных газов;
5) в промежуточном штреке между смежными лавами должны быть оборудованы устройства по осаждению или улавливанию взвешенной пыли;
6) каждая лава должна иметь телефонную связь.
211. Зарядные камеры и склады ВМ должны проветриваться обособленной струей свежего воздуха.
Допускается устройство в выработке зарядных камер без обособленного проветривания при условии одновременного заряда не более трех аккумуляторных батарей электровозов со сцепным весом до 70 кН (7 т) или одной батареи электровоза со сцепным весом более 70 кН (7 т). При этом исходящая вентиляционная струя из зарядной камеры не должна без разбавления поступать в очистные и тупиковые выработки.
Все прочие камеры для машин и электрооборудования газовых или опасных по пыли шахт должны проветриваться свежей струей воздуха; камеры глубиной до 5 м допускается проветривать за счет общешахтной депрессии. Вход в камеру должен иметь ширину не менее 1,5 м, высоту не менее 1,8 м и закрываться решетчатой дверью. Допускается устройство таких камер в выработках с исходящей струей воздуха, содержащей не более 0,5% метана, кроме выработок на пластах, опасных по внезапным выбросам угля и газа.
212. Проветривание главных транспортных выработок, оборудованных ленточными конвейерами, должно быть обособленным. В случае отсутствия обособленного проветривания по этим выработкам может проходить только исходящая струя воздуха.
К главным транспортным выработкам относятся выработки, предназначенные для транспортирования угля (горной массы) между выемочным участком и околоствольным двором или поверхностью при наклонных стволах.

Параграф 2. Вентиляционные устройства

213. Для предупреждения короткого замыкания вентиляционных струй должны устраиваться шлюзы, кроссинги и глухие перемычки.
Шлюзы, устанавливаемые в выработках, соединяющих стволы (подающий и вытяжной), а также предназначенные для предотвращения закорачивания вентиляционных струй, поступающих на крыло, панель, группу выемочных участков, должны сооружаться из негорючих материалов.
Стволы, шурфы и другие выработки, оборудованные вентиляционными устройствами и предназначенные для передвижения людей и транспортирования грузов, должны иметь шлюзы.
Каждая перемычка в шлюзе должна иметь основные и реверсивные двери (ляды), открывающиеся в противоположные стороны.
Вентиляционные устройства должны выполняться в соответствии с проектом.
В шахтах III категории по газу и выше с пульта горного диспетчера или оператора аэрогазового контроля (АГК) должен осуществляться централизованный контроль за положением вентиляционных дверей в шлюзах, предназначенных для предупреждения закорачивания вентиляционных струй, поступающих на крыло, панель, группу выемочных участков. Система контроля за положением вентиляционных дверей на выемочных участках должна иметь блокировку, препятствующую подаче электроэнергии на соответствующие объекты при закорачивании вентиляционных струй воздуха в шлюзах.
Каждое вентиляционное сооружение должно иметь номер и доску, на которой указываются нормативные и фактические утечки воздуха и результаты осмотра.
Требование об устройстве реверсивных дверей (ляд) не распространяется на перемычки с автоматизированными вентиляционными дверями.
214. При устройстве вентиляционных дверей расстояние от наиболее выступающей кромки подвижного состава до перекладин проема в перемычке должно быть не менее 0,5 м (за исключением дверей в выработках, оборудованных монорельсовыми и подвесными канатными дорогами), а боковым зазором - не менее 0,25 м.
При установке одностворчатых дверей в откаточных выработках следует предусматривать в тех же перемычках специальные двери для прохода людей шириной не менее 0,7 м. В проемах двухстворчатых дверей в однопутных выработках, если в перемычке нет специальной двери для прохода людей, зазор между боковым зазором и выступающей кромкой подвижного состава с одной из сторон должен составлять 0,7 м. Это требование не распространяется на автоматизированные шлюзовые устройства.
При депрессии шлюзов 50 даПа и более вентиляционные двери должны быть снабжены устройством, облегчающим их открывание.
Все вентиляционные двери (в том числе и реверсивные) должны быть самозакрывающимися и постоянно закрытыми. В выработках с интенсивной откаткой (6 и более составов в смену) они должны открываться и закрываться автоматически или дистанционно.
Запрещается установка вентиляционных дверей на участках наклонных выработок, оборудованных рельсовым транспортом, а также монорельсовыми и подвесными канатными дорогами. Вентиляционные двери, установленные ниже участков выработок, по которым производится откатка, должны быть защищены барьерами.
Исправность всех вентиляционных шлюзов должна проверяться ежесуточно инженерно-техническими работниками участка ВТБ и специально назначенными лицами.
Вентиляционные двери и перемычки для них по миновании надобности должны убираться.
215. Регулирование воздушных струй в выработках разрешается производить только по указанию начальника участка ВТБ.
Запрещается посменное регулирование воздушных струй.

Параграф 3. Вентиляторные установки

216. Проветривание подземных выработок должно производиться при помощи непрерывно действующих главных и вспомогательных вентиляторных установок, расположенных на поверхности у устья герметически закрытых стволов, шурфов, штолен, скважин.
К главным относятся вентиляторные установки, обслуживающие всю шахту или ее часть (крыло, блок, панель), а также вентиляторные установки, обеспечивающие проветривание шахты в период строительства после сбойки стволов; к вспомогательным - вентиляторные установки со сроком службы не более 3-х лет, обслуживающие один очистной забой с прилегающими к нему подготовительными выработками и вентиляторные установки, предназначенные для обособленного проветривания камер.
217. Главные вентиляторные установки должны состоять не менее чем из двух вентиляторных агрегатов, причем один из них должен быть резервным. Вентиляторы на газовых шахтах, а также для новых и реконструируемых установок должны быть одного типа и размера.
На негазовых и ликвидируемых шахтах главные вентиляторные установки могут состоять из одного агрегата с резервным электроприводом.
Если на действующих шахтах резервный вентилятор имеет меньшую подачу чем основной, то главным инженером шахты должен быть утвержден режим работы шахты на случай проветривания резервным вентилятором.
На шахтах II категории и выше по газу, а также разрабатывающих пласты, опасные по внезапным выбросам, вентиляторы главного проветривания должны иметь надежность электроснабжения по первой категории (с АВР). При этом должен быть 100-процентный резерв источника питания для собственных нужд.
Вентиляторы должны быть оборудованы тормозными или стопорными устройствами, препятствующими самопроизвольному вращению рабочего ротора вентилятора.
При проектировании и эксплуатации вентиляторных установок должны предусматриваться специальные меры по предупреждению обмерзания проточной части вентиляторов, каналов и переключающих устройств, а также меры по предупреждению попадания в проточную часть вентиляторной установки частиц горной массы (штыба) и воды. Вентиляционные каналы не должны загромождаться посторонними предметами и должны очищаться от пыли в соответствии с требованиями ПТЭ. Вентиляционные каналы должны иметь оборудованный шлюзом выход на поверхность.
В канале вентиляторной установки у места сопряжения со стволом (шурфом, скважиной) и перед колесом вентилятора должны устанавливаться ограждающие решетки высотой не менее 1,5 м.
218. Главные вентиляторные установки должны обеспечивать реверсирование вентиляционной струи во всех горных выработках, проветриваемых за счет общешахтной депрессии.
Вспомогательные вентиляторные установки должны обеспечивать реверсирование вентиляционной струи в том случае, когда это предусмотрено планом ликвидации аварий.
Перевод вентиляторных установок в реверсивный режим должен выполняться не более чем за 10 мин.
Расход воздуха, проходящего по выработкам в реверсивном режиме проветривания, должен составлять не менее 60% от расхода воздуха, проходящего по ним в нормальном режиме.
219. Исправность действия реверсивных, переключающих и герметизирующих устройств должна проверяться главным механиком шахты и начальником участка ВТБ не реже одного раза в месяц. Результаты проверок заносят в "Книгу осмотра вентиляторных установок и проверки реверсирования".
На всех шахтах не реже двух раз в год (летом и зимой), а также при изменении схемы проветривания и замене и остановке вентиляторов, должно производиться реверсирование вентиляционной струи в выработках в соответствии с планом ликвидации аварий. При этом в течение периода работы в реверсивном режиме содержание метана в выработках, проветриваемых за счет общешахтной депрессии (компрессии) не должно превышать 2%. Во время реверсирования на шахте запрещается проводить какие-либо другие работы. Проверка реверсирования вентиляционной струи и реверсивных устройств производится согласно Инструкции по реверсированию вентиляционной струи и проверке действия реверсивных устройств вентиляционных установок.
220. Вентиляторные установки должны осматриваться не реже одного раза в сутки работниками, специально назначенными главным механиком шахты, и не менее двух раз в месяц главным механиком шахты или старшим механиком. Результаты осмотров заносятся в "Книгу осмотра вентиляторных установок и проверки реверсирования".
Не реже одного раза в два года должна производиться ревизия и наладка со снятием индивидуальной характеристики вентиляторных установок специализированной организацией.
221. Вентиляторные установки должны оборудоваться аппаратурой дистанционного управления и контроля в соответствии с ПТЭ.
Пульт дистанционного управления и контроля работы вентиляторной установки должен находится на поверхности шахты в диспетчерском пункте или в помещении оператора АГК. Действующие вентиляторные установки, не оборудованные аппаратурой дистанционного управления и контроля, должны обслуживаться машинистами.
В здании вентиляторной установки, в шумоизолированной кабине, должен быть телефон с выведенным сигнальным устройством, связанный непосредственно с центральным коммутатором шахты на поверхности или диспетчером. Машинист вентиляторной установки или лицо, обслуживающее пульт управления, обязано вести "Книгу учета работы вентиляторной установки".
222. Изменение режима работы вентиляторной установки может производиться только по письменному распоряжению главного инженера шахты с уведомлением начальника участка ВТБ.
О внезапных остановках вентиляторной установки, вызванных ее неисправностью или прекращением подачи электроэнергии, необходимо немедленно сообщить горному диспетчеру, который должен поставить в известность главного инженера шахты, главного механика, начальника участка ВТБ шахты, командира ВАСС "Комир", обслуживающего шахту и государственную инспекцию по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
В случае остановки действующего вентиляторного агрегата и невозможности пуска резервного должны быть открыты двери шлюзового здания над стволами или клапаны, перекрывающие устье ствола.
223. При получении извещения о предполагаемом прекращении подачи электроэнергии или о предполагаемом перерыве в работе вентиляторной установки горный диспетчер (на строящихся шахтах - ответственный дежурный) обязан своевременно принять меры по обеспечению безопасности людей, находящихся в шахте.
224. На шахтах III категории, сверхкатегорных и опасных по внезапным выбросам при установке электрооборудования общего назначения в помещении, через которое проходит канал или диффузор вентиляторной установки, должна предусматриваться принудительная нагнетательная вентиляция, включаемая при остановке вентилятора.

Параграф 4. Проветривание тупиковых выработок

225. Проветривание тупиковых выработок должно производиться с помощью ВМП или за счет общешахтной депрессии.
При проветривании за счет общешахтной депрессии и проведении выработок по пластам узким забоем должны проходиться параллельные выработки для исходящей струи воздуха, сбиваемые с основной выработкой через промежутки не более 30 м печами (просеками). По мере проведения новых печей (просеков) старые должны изолироваться постоянными перемычками, покрываемыми воздухонепроницаемыми составами. Проветривание тупиков параллельных выработок (за последней печью) и сбоек между ними за счет общешахтной депрессии должно осуществляться с помощью жестких вентиляционных труб длиной не более 60 м.
Из тупиковых выработок, находящихся в проходке, запрещается проведение новых тупиковых выработок, кроме тех, которые предназначены для ликвидации тупиков и сокращения их длины.
226. При осуществлении проветривания с помощью ВМП они должны работать непрерывно и управляться из диспетчерской шахты с помощью аппаратуры автоматического контроля и телеуправления ВМП. На негазовых шахтах обслуживание вентиляторов может осуществляться специально назначенными и соответственно обученными лицами (допускается совместительство).
В случае остановки ВМП или нарушения вентиляции работы в тупиковой выработке должны быть прекращены, напряжение с электрооборудования автоматически снято, и люди из нее немедленно выведены в проветриваемую выработку, а у устья тупиковой выработки должен быть установлен запрещающий знак. При этом в негазовых шахтах допускается не снимать напряжение с электрооборудования автоматизированных установок. Возобновление работ разрешается после проветривания и обследования выработки инженерно-техническими работниками.
В шахтах III категории и выше тупиковые выработки длиной более 100 м должны оборудоваться резервными ВМП с резервным электропитанием. При проведении выработок по выбросоопасным угольным пластам или породам допускается в качестве резервных применять ВМП с пневматическим двигателем.
227. Установка ВМП должна производиться по паспорту, утвержденному главным инженером шахты. ВМП, работающий на нагнетание, должен устанавливаться в выработке со свежей струей воздуха на расстоянии не менее 10 м от исходящей струи. Запрещается установка ВМП в очистных выработках, кроме случаев проведения обходных гезенков (печей) в зонах местных геологических нарушений при наличии выходов из очистных выработок в соответствии с требованием п. 81, а также ближе 25 м от мест постоянного присутствия людей (погрузочные пункты, посадочные площадки и т.п.).
Подача ВМП не должна превышать 70% расхода воздуха в выработке в месте его установки. При установке в одной выработке нескольких вентиляторов работающих на отдельные трубопроводы и расположенных один от другого на расстоянии менее 10 м, суммарная их подача не должна превышать 70% расхода воздуха в выработке в
У каждого вентилятора должна устанавливаться доска, на которую записываются фактический расход воздуха в выработке в месте установки вентилятора, фактическая подача вентилятора, расчетный и фактический расход воздуха у забоя тупиковой выработки, максимально допускаемая длина тупиковой части выработки, проводимой при данной вентиляторной установке, время проветривания выработки после взрывных работ, дата заполнения и подпись лица, производившего запись на доску.
При проведении или погашении вентиляционных выработок, примыкающих к очистным забоям, допускается установка ВМП с пневматическим двигателем в этих же выработках при соблюдении следующих условий:
1) вентилятор должен быть установлен не ближе 15 м от забоя лавы, считая по ходу вентиляционной струи;
2) длина тупиковой части выработки не должна превышать 30 м;
3) состав воздуха в месте установки вентилятора должен соответствовать требованиям п. 197, а содержание метана в исходящей из тупиковой части выработки струе не должно превышать 1%;
4) должно быть исключено воспламенение метана при ударах и трении вращающихся частей о корпус вентилятора.
228. Расстояние от конца вентиляционных труб до забоя в газовых шахтах не должно превышать 5 м, а в негазовых - 8 м. При проведении тупиковых выработок по углю с помощью комбайнов в газовых шахтах должны применяться аккумуляторы вентиляционных труб.
В конце гибких воздухопроводов должна навешиваться труба из жесткого материала длиной не менее 2 м или должны вставляться жесткие распорные кольца (не менее двух), обеспечивающие нормальное сечение выходного отверстия трубы. Гибкий воздухопровод должен подсоединяться к ВМП с помощью металлического переходного патрубка заводской конструкции.
229. Запрещается проветривать за счет общешахтной депрессии тупиковые выработки газовых шахт, исключая тупики длиной до 5 м.
В газовых шахтах средства местного проветривания должны быть установлены до начала работ по проведению выработки.
В негазовых шахтах допускается проветривание за счет общешахтной депрессии тупиков длиной до 8 м.
230. Стволы (шурфы) должны проветриваться на всю глубину в течение всего времени их строительства.
Вентиляторные установки для проветривания стволов должны находиться на поверхности не ближе 20 м от стволов и работать непрерывно.
В холодный период года воздух, поступающий в ствол, должен подогреваться до температуры не ниже +2оС. При проходке стволов в зоне многолетней мерзлоты температура подогрева воздуха в холодный период года устанавливается проектом производства работ.
Для проветривания вертикальных стволов (шурфов) должны применяться трубы из жесткого материала. Допускается навешивать гибкую вентиляционную трубу у забоя ствола (шурфа), а также применять такие трубы при углубке стволов с действующих горизонтов на высоту одного этажа.
Расстояние от конца вентиляционных труб до забоя ствола (шурфа) должно быть не более 15 м, а во время погрузки грейфером - 20 м. Трубы должны подвешиваться на канатах и крепиться жестко к крепи (армировке) ствола (шурфа).
В период строительства шахт до сбойки стволов при проветривании околоствольных выработок применение воздухозаборных камер допускается округом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

2. Дополнительные требования для шахт,
опасных по газу

231. К опасным по газу относятся шахты, в которых хотя бы в одной выработке был обнаружен метан. Шахты, в которых выделяется (выделялся) метан, должны быть полностью переведены на газовый режим в соответствии с настоящими Правилами. При проектировании шахт опасность по газу должна определяться на основании прогноза газообильности.
232. В зависимости от величины относительной метанообильности и вида выделения метана газовые шахты разделяются на пять категорий согласно табл. 7.
Если при проходке стволов, шурфов или других вскрывающих выработок обнаружен метан или ожидается его выделение, то в них должен соблюдаться газовый режим.

Таблица 7

---------------------------------------------------------------------------
Категория шахт по метану ! Относительная метанообильность, м3/т
---------------------------------------------------------------------------

I до 5

II от 5 до 10

III от 10 до 15

Сверхкатегорные 15 и более;

суфлярные выделения

Опасные по внезапным выбросам пласты, опасные по внезапным
выбросам угля и газа, а также
выбросоопасные породы

---------------------------------------------------------------------------

233. Содержание метана в атмосфере подземных выработок и трубопроводах должно соответствовать нормам, приведенным в табл. 8.
Под выемочным участком понимается обособлено проветриваемая очистная выработка и прилегающие к ней подготовительные выработки (при последовательном проветривании - обе проветриваемые последовательно очистные выработки с прилегающими к ним подготовительными выработками).
К местным скоплениям относятся скопления метана в отдельных местах выработок с концентрациями, превышающими среднюю по сечению выработки.
Норма для местных скоплений относится к любой точке поперечного сечения выработки в свету (не более 2%).

Таблица 8

--------------------------------------------------------------------------
Вентиляционная струя, трубопровод ! Недопустимая концентрация метана,
! % по объему
--------------------------------------------------------------------------
Исходящая из очистной или тупиковой
выработки, камеры, выемочного участка,
поддерживаемой выработки более 1
Исходящая крыла, шахты более 0,75
Поступающая на выемочный участок,
очистные выработки, к забоям
тупиковых выработок и в камеры более 0,5
Местные скопления метана в очистных,
тупиковых и других выработках более 2
На выходе из смесительных камер более 2
Трубопроводы для изолированного
отвода метана с помощью вентилятора
(эжекторов) более 3,5
Дегазационные трубопроводы Согласно Инструкции по
дегазации угольных шахт
Республики Казахстан

--------------------------------------------------------------------------

234. При обнаружении в выработках концентрации метана (кроме местных скоплений у буровых станков, комбайнов и врубовых машин), указанных в п. 233, люди должны быть немедленно выведены на свежую струю, выработки закрещены, а с электрооборудования, исключая электрооборудование в исполнении РО, должно быть снято напряжение. Об этом необходимо немедленно сообщить горному диспетчеру и принять меры по снижению концентрации газа до установленной нормы.
Разгазирование выработок должно производиться в соответствии с Инструкцией по разгазированию горных выработок, расследованию, учету и предупреждению загазирований.
В случае образования у буровых станков, комбайнов и врубовых машин местных скоплений метана, достигающих 2%, необходимо остановить машины и снять напряжение с питающего их кабеля. Если обнаруживается дальнейший рост концентрации метана, или в течение 15 мин. она не снижается, люди должны быть выведены на свежую струю. Возобновление работы машин допускается после снижения концентрации метана до 1%.
235. При выходе исходящей струи из лавы на вышележащие штреки, проведенные с нижней раскоской, вентиляционные печи должны располагаться впереди забоя лавы на расстоянии от 10 до 30 м одна от другой. По миновании надобности печи должны быть тщательно изолированы.
236. В газовых шахтах при углах наклона более 10о движение воздуха в очистных выработках и на всем дальнейшем пути следования за ними (кроме выработок длиной до 30 м) должно быть восходящим.
Допускается, по разрешению местного органа государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, нисходящее проветривание очистных выработок с углом наклона более 10о при условии, что проветривание их осуществляется по схемам приведенным в "Руководстве по проектированию вентиляции угольных шахт". Схемы должны предусматривать дополнительную подачу свежего воздуха по выработке, примыкающей к очистному забою на нижнем горизонте, скорость движения воздуха в призабойном пространстве очистных выработок должна быть не менее 1 м/с.
На пластах, не опасных по внезапным выбросам угля и газа, допускается нисходящее движение исходящей из очистных выработок вентиляционной струи по выработкам с углом наклона более 10о при соблюдении следующих условий:
1) скорость воздуха по выработкам должна быть не менее 1 м/с;
2) крепь выработок, кроме примыкающих к очистным забоям, должна быть не горючей или трудногорючей;
3) в выработках не должно быть электрического оборудования и кабелей.

Примечания:
1. При отработке пластов, не опасных по внезапным выбросам угля и газа, лавами по падению (восстанию) допускается размещение электрооборудования и кабелей в примыкающих к очистным забоям выработках с нисходящим движением исходящей вентиляционной струи при соблюдении следующих условий:
1) угол наклона выработки не должен превышать 15о;
2) наклонная длина вынимаемого столба (наклонная высота этажа) должна быть не более 1000 м, и метановыделение в выработки участка не должно превышать 5 м3/мин;
3) исходящие из тупиковых выработок вентиляционные струи не должны поступать в свежую струю участка;
4) крепь выработок с нисходящим движением исходящей вентиляционной струи должна быть негорючей или трудногорючей. В выработке, соединяющей исходящую вентиляционную струю со свежей струей, должны быть негорючая крепь и не менее двух пожарных перемычек с металлическими реверсивными дверями.
2. Значения углов 10о и 15о являются средними по длине выработки и должны определяться с учетом разницы высотных отметок и ее длины.

237. Проветривание тупиковых выработок шахт, опасных по газу, кроме тупиковых выработок, примыкающих к очистным забоям, должно быть организовано таким образом, чтобы исходящие из них струи не поступали в очистные и тупиковые выработки и выработки с подсвежающими вентиляционными струями.
На действующих шахтах I и II категории допускается выпуск исходящей струи из тупиковых выработок, не примыкающих к очистным забоям, в очистные выработки, а на шахтах III категории и сверхкатегорных - по согласованию с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
На строящихся шахтах и при подготовке новых горизонтов шахт, по согласованию с органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, допускается выпуск исходящей струи в выработки со свежей струей действующего горизонта при условии, что в этой исходящей струе содержание метана не превышает 0,5% и состав воздуха соответствует требованиям п. 197. В этом случае перед разгазированием выработок нового горизонта необходимо остановить работы на действующем горизонте, вывести людей и снять напряжение с электрооборудования.
При проведении на новом горизонте выработок по пластам, опасным по внезапным выбросам или суфлярным выделениям метана, выпуск исходящей струи в свежую струю действующего горизонта запрещается.
238. Ствол шахты или квершлаг, приближающийся к газоносному пласту, с расстояния 10 м по нормали необходимо проходить с разведочными скважинами глубиной не менее 5 м. При этом замеры содержания метана должны производиться не менее трех раз в смену.
Схемы расположения скважин (не менее двух), их глубину и периодичность бурения определяют главный инженер шахты и геолог с таким расчетом, чтобы разведанная толща между пластом и выработкой составляла не менее 5 м. Практическое положение скважин должно быть нанесено на рабочий эскиз выработки с привязкой к маркшейдерскому знаку. Контроль за положением забоя относительно пласта по данным разведочного бурения осуществляется под руководством геолога.
239. При проветривании тупиковых выработок, проводимых по пластам, опасным по внезапным выбросам угля и газа, и по выбросоопасным породам, установка ВМП с пневматическими двигателями (при условии применения вентиляторов, в которых исключена возможность воспламенения метана при ударах и трении вращающихся частей о корпус), должна производиться в соответствии с требованиями п. 227.
Допускается применение вентиляторов с электродвигателями при условии установки их в выработках со свежей струей на расстоянии не менее 150 м от забоя тупиковой выработки и не менее 50 м от очистного забоя, а также автоматического контроля концентрации метана у вентиляторов.
240. В случае остановки главной или вспомогательной вентиляторной установки или нарушения вентиляции необходимо прекратить работы на выемочных участках и в тупиковых выработках, немедленно вывести людей на свежую струю, снять напряжение с электрооборудования.
Если остановка вентиляторной установки продолжается более 30 мин, то люди должны выйти к стволу, подающему свежий воздух, или подняться на поверхность. Дальнейшие действия должны определяться планом ликвидации аварий.
241. После каждой остановки вентиляторных установок (главных, вспомогательных или местного проветривания), а также нарушения вентиляции, включение электрических машин, аппаратов и возобновление работ разрешается только после восстановления нормального режима вентиляции и предварительного замера содержания метана инженерно-техническими работниками в местах производства работ, у электрических машин, аппаратов и на расстоянии не менее 20 м от мест их установки во всех прилегающих выработках, при этом подача электроэнергии в шахту после остановки главного вентилятора производится с разрешения начальника вентиляции (главного инженера) шахты. Указанные требования распространяются и на случаи возобновления работ после их остановки на одну смену и более, а также на случаи разгазирования выработок.
242. О каждом случае прорыва метана из почвы горной выработки или суфлярного выделения главный инженер шахты обязан сообщить местному органу государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций. Все такие случаи должны регистрироваться в "Книге замеров метана и учета загазирования (повышенных концентраций углекислого газа)".
Для ликвидации опасностей прорывов или суфлярных выделений метана должны выполняться мероприятия, согласованные с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и утвержденные главным инженером шахты.
243. В газовых шахтах, где средствами вентиляции невозможно обеспечить содержание метана в воздухе в пределах установленных норм, должна осуществляться дегазация. В проектах строительства и реконструкции шахт, вскрытия и подготовки горизонтов, блоков, панелей должно быть произведено обоснование по проветриванию, в том числе и применение дегазации.
Условия применения дегазации, проектирование и эксплуатация дегазационных систем регламентируются руководством по дегазации угольных шахт, утвержденным в установленном порядке.
244. На газовых шахтах II категории и выше, должна производиться оценка участков поверхности по степени опасности выделения метана, а при необходимости должны осуществляться контроль содержания метана в зданиях и проводиться меры защиты от загазирования в соответствии с инструкцией по защите зданий от проникновения метана, утвержденной в установленном порядке.
245. Шахты, в которых выделяются жидкие и парообразные углеводороды, а также газообразные углеводороды (кроме метана), если содержание последних превышает 10% от общего объема горючих газов, относятся к опасным по нефтегазопроявлениям.
Порядок ведения работ в таких шахтах регламентируется требованиями настоящего раздела Правил и инструкцией по безопасному ведению работ в угольных шахтах, опасных по нефтегазопроявлениям.
В случае обнаружения в выработках шахты, не опасной по нефтегазопроявлениям, запаха нефтепродуктов, не связанного с применяемой технологией, должны быть немедленно отобраны пробы воздуха и направлены в институт по безопасности работ, имеющий лицензию на данный вид деятельности, для анализа на тяжелые углеводороды.
246. На шахтах с выделением сернистого газа или сероводорода в паспортах выемочных участков, проведения и крепления подземных выработок должны предусматриваться дополнительные меры по обеспечению безопасности работ в условиях выделения этих газов, согласованные с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.

3. Борьба с пылью

Параграф 1. Общие требования

247. На каждой шахте должны осуществляться мероприятия по обеспыливанию воздуха, в соответствии с требованиями нормативных документов.
248. Проекты новых и реконструируемых шахт (горизонтов), вскрытия и подготовки блоков, панелей, выемочных полей, а также паспорта выемочных участков, проведения и крепления подземных выработок должны содержать мероприятия по борьбе с пылью.
249. Вновь создаваемые горные машины для отбойки и транспортировки горной массы должны обеспечивать минимальное пылеобразование. Горные машины, при работе которых образуется пыль, должны быть оснащены средствами пылеподавления, поставляемыми заводами-изготовителями комплектно с машинами.
Запрещается эксплуатация горных машин без средств пылеподавления, а также в случаях, когда конструкция и параметры работ этих средств не соответствуют требованиям руководств по эксплуатации машин или неисправна блокировка, препятствующая пуску машин при нарушении пылеподавления.
250. При ведении очистных работ, а также при проведении выработок комбайнами избирательного действия по пластам средней мощности и мощным должно применяться предварительное увлажнение угля в массиве.
Местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций по заключению института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности, допускается ведение работ по неувлажненному массиву в следующих случаях:
1) при естественной влажности угля 12% и более;
2) при применении способов борьбы с пылью, при которых содержание пыли в воздухе рабочей зоны устойчиво поддерживается в пределах допустимых концентраций.
251. Если средства борьбы с пылью в действующих забоях не обеспечивают снижения запыленности воздуха до предельно допустимых концентраций, должны быть разработаны меры, обеспечивающие безопасность нахождения людей в запыленной зоне и обеспыливание воздуха, исходящего из этих забоев.
252. Приемные бункеры, опрокидыватели, устройства для разгрузки и загрузки скипов должны быть оборудованы устройствами предотвращения просыпания горной массы и выдувки из нее пыли.
253. Запрещается подача свежей струи воздуха по стволам, оборудованным подъемами со скипами или опрокидными клетями, а также по оборудованным ленточными конвейерами наклонным стволам и выработкам за пределами выемочного участка.
254. При производственных процессах, сопровождающихся образованием угольной или породной пыли, с периодичностью не реже одного раза в три года должны производиться пылевые съемки, а также проводиться мероприятия по борьбе с пылью, выполняемые в соответствии с руководством по борьбе с пылью на угольных шахтах. <*>
Сноска. Пункт 254 в редакции - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .
255. Запрещается ведение горных работ при отсутствии или неработающих заводских средствах пылеподавления.

Параграф 2. Дополнительные требования к разработке пластов,
опасных по взрывам пыли (пылевой режим)

256. К опасным по взрывам пыли относятся пласты угля с выходом летучих веществ 15% и более, а также пласты (кроме антрацитов) с меньшим выходом летучих веществ, взрывчатость пыли которых установлена лабораторными испытаниями.
257. Параметры способов и средств пылевзрывозащиты горных выработок должны устанавливаться в соответствии с нижними пределами взрываемости отложившейся угольной пыли и нормой осланцевания.
Нижние пределы взрываемости и нормы осланцевания должны определяться институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, для углей разрабатываемых шахтопластов с выходом летучих веществ менее 15% (кроме антрацитов) - ежегодно, для углей вновь вводимых в эксплуатацию шахтопластов - перед их вводом, для углей эксплуатируемых шахтопластов с выходом летучих веществ 15% и более - в соответствии с Инструкцией по предупреждению и локализации взрывов угольной пыли.
258. (Пункт исключен - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 ).
259. На шахтах, разрабатывающих пласты, опасные по взрывам пыли, должны осуществляться мероприятия по предупреждению и локализации взрывов угольной пыли, основанные на применении инертной пыли (сланцевая пылевзрывозащита), воды (гидропылевзрывозащита) или воды и инертной пыли (комбинированная пылевзрывозащита).
При сланцевой пылевзрывозащите для предупреждения взрывов пыли должны производиться побелка и осланцевание горных выработок, для локализации взрывов должны устанавливаться сланцевые заслоны.
При гидропылевзрывозащите для предупреждения взрывов пыли должны применяться побелка, обмывка горных выработок (мокрая уборка пыли), связывание отложившейся пыли гигроскопическими смачивающе-связующими составами, а также непрерывно действующие туманообразующие завесы. Для локализации взрывов должны устанавливаться водяные заслоны.
При комбинированной пылевзрывозащите должны применяться способы и средства локализации взрывов пыли, использующие как воду, так и инертную пыль.
Не допускается применение способов борьбы с угольной пылью, основанные только на использовании воды на пластах, где угольная пыль не смачивается водой или не обеспечивается продолжительность действия защитных мер, основанных на применении воды, на протяжении одной смены.
При ведении взрывных работ должны осуществляться мероприятия по предупреждению взрывов пыли, предусмотренные Едиными правилами безопасности при взрывных работах.
260. На вновь строящихся и реконструируемых шахтах III категории, сверхкатегорных и опасных по внезапным выбросам, в сбойках между наклонными стволами, капитальными наклонными выработками, главными и групповыми штреками при разнонаправленном движении вентиляционных струй глухие перемычки и арки должны быть взрывоустойчивыми.
261. Сланцевыми или водяными заслонами должны быть защищены:
1) очистные выработки;
2) забои подготовительных выработок, проводимых по углю или по углю и породе;
3) крылья шахтного поля в каждом пласте;
4) конвейерные выработки;
5) пожарные участки.
Заслоны размещаются в выработках, на входящей и на исходящей струях защищаемых выработок.
Защита забоев подготовительных выработок до внедрения автоматических систем должна осуществляться рассредоточенными заслонами (сланцевыми или водяными). При этом в тупиковой части выработки устанавливается не менее четырех рядов сосудов или полок. Первый ряд должен быть установлен не ближе 25 и не далее 40 м от забоя. Параметры и схемы установки рассредоточенных заслонов для защиты подготовительных забоев должны определяться согласно "Руководству по борьбе с пылью и пылевзрывозащите на угольных и сланцевых шахтах".
Подготовительные выработки протяженностью менее 40 м должны защищаться заслонами, устанавливаемыми в смежных выработках на минимально допустимом расстоянии от сопряжений (60 м для сланцевых и 75 м для водяных заслонов).
Для защиты крыльев заслоны устанавливаются в откаточных и вентиляционных штреках у бремсбергов, уклонов, квершлагов и других примыкающих к ним выработок.
Для защиты конвейерных выработок сланцевые или водяные заслоны должны устанавливаться на всем протяжении выработок на расстоянии не более 300 м для сланцевых и 250 м для водяных заслонов. Установка заслонов в конвейерных выработках не требуется, если по ним транспортируется только порода.
Для защиты пожарных участков заслоны размещаются во всех примыкающих к ним выработках.
Заслоны устанавливают в горизонтальных и наклонных выработках с углом наклона до 18о. При угле наклона более 18о заслоны должны устанавливаться в смежных выработках на минимально возможном расстоянии их от сопряжения с защищаемой выработкой.
262. Сланцевые заслоны должны устанавливаться на расстоянии не менее 60 и не более 300 м, водяные - не менее 75 и не более 250 м от забоя очистных и подготовительных выработок, сопряжений откаточных и вентиляционных штреков с бремсбергами, уклонами, квершлагами, а также от изолирующих пожар перемычек. Установка заслонов на откаточных и вентиляционных штреках, у сопряжений с бремсбергами, уклонами, квершлагами не требуется, если сланцевые заслоны, изолирующие забои очистных и подготовительных выработок, находятся на расстоянии 300 м и менее, а водяные - 250 м и менее от этих сопряжений.
Заслоны должны устанавливаться на прямолинейных участках выработок с выдержанным сечением. Запрещается устанавливать заслоны на участках выработок, имеющих пустоты за креплением (купола, старые погашаемые выработки и т.п.).
За сохранность и исправность заслонов, установленных в выработках участка, несет ответственность начальник участка, в других выработках - ИТР, за которыми закреплена выработка.
Места установки заслонов определяются начальником участка ВТБ и утверждаются главным инженером шахты. Они должны быть нанесены на схему вентиляции, прилагаемую к ПЛА.
263. Конструкция заслонов для различных типов крепи, форма полок и сосудов, материал для их изготовления разрабатываются институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и утверждаются местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций. Порядок расстановки заслонов по сети горных выработок должен соответствовать Инструкции по предупреждению и локализации взрывов угольной пыли. При этом количество инертной пыли или воды в заслоне должно определяться из расчета 400 кг (литр) на 1 м2 поперечного сечения выработки в свету в месте установки заслона.
264. Если шахтой одновременно разрабатываются опасные и неопасные по взрывам пыли пласты, то во всех выработках, соединяющих опасные пласты с неопасными, должны осуществляться мероприятия по предупреждению и локализации взрывов угольной пыли в соответствии с п. 259.
265. Мероприятия по предупреждению взрывов угольной пыли должны осуществляться по графикам, ежеквартально разрабатываемым начальником участка ВТБ и утверждаемым главным инженером шахты. Графики должны направляться ВАСС "Комир". Периодичность проведения мероприятий по предупреждению взрывов пыли в горных выработках устанавливается по интенсивности пылеотложения на основании анализа эффективности применяемых мер, результатов контроля пылевзрывобезопасности горных выработок и в соответствии с Инструкцией по предупреждению и локализации взрывов угольной пыли.
Если предусмотренные графиками мероприятия не обеспечивают надежную взрывозащиту горных выработок в течение одной смены, то должны быть приняты меры по снижению интенсивности пылеотложения или применены более эффективные способы обеспыливания воздуха или смачивающе-связующие составы. Не допускается ведение работ в случае непринятия дополнительных мер, обеспечивающих надежность взрывозащиты.
266. Контроль пылевзрывобезопасности горных выработок должен проводиться инженерно-техническими работниками участка, в ведении которых они находятся, ежесменно и инженерно-техническими работниками ВТБ - не реже одного раза в сутки. Результаты контроля состояния пылевого режима участков ВТБ должны заноситься в "Книгу контроля состояния пылевого режима". Не реже одного раза в квартал контроль пылевзрывобезопасности должен производиться подразделениями ВАСС "Комир".
Контроль пылевзрывобезопасности должен осуществляться приборами или с помощью лабораторного анализа.
При обнаружении пылевзрывоопасного состояния выработок командир ВАСС "Комир" срочно уведомляет об этом шахту и местный орган государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
В выработках, состояние которых не соответствует требованиям Инструкции по предупреждению и локализации взрывов угольной пыли, работы должны быть прекращены и приняты немедленные меры по устранению нарушений пылевого режима.

Параграф 3. Контроль за состоянием рудничной атмосферы

267. Начальник участка ВТБ должен составлять вентиляционный план шахты в соответствии с "Инструкцией по составлению вентиляционных планов".
Вентиляционный план шахты должен систематически пополняться и не реже одного раза в полугодие составляться заново. Все изменения, произошедшие в расположении вентиляционных устройств (дверей, перемычек, кроссингов, окон и т.п.), ВМП, в направлениях вентиляционных струй, а также засеченные подготовительные выработки должны выноситься на схему вентиляции не позднее чем через сутки.
На каждой шахте должен осуществляться постоянно действующий расчет расхода воздуха и депрессии с определением обеспеченности воздухом шахты в целом. Замеры расхода воздуха и депрессии в горных выработках должны обрабатываться, архивироваться и использоваться в сроки, предусмотренные в табл. 9.
Результаты замеров расхода воздуха и депрессии в горных выработках и в каналах вентиляторных установок (с указанием даты замеров) выносятся на рабочую схему вентиляции, находящуюся на участке ВТБ не позднее чем через сутки.
Вентиляционный план шахты должен находиться у начальника участка ВТБ и горного диспетчера (начальника смены).
268. На каждой шахте не реже одного раза в 3 года должна выполняться ревизия системы проветривания (специализированной организацией, имеющей лицензию, независящей административно от производственных объединений, концернов, департаментов и отдельных угледобывающих предприятий), а на шахтах III категории и выше - не реже одного раза в 2 года.
Раздел проветривания в проектах строительства (реконструкции и ликвидации) шахт, выемочных полей, горизонтов, блоков, панелей и проветривание действующих технологических объектов должны согласовываться с вышеназванной специализированной организацией в части устойчивости выбранной схемы вентиляции.

Таблица 9

---------------------------------------------------------------------------
Виды работ ! Минимальная периодичность
---------------------------------------------------------------------------
1. Ведение вентиляционного журнала на ПЭВМ 1 раз в декаду
2. Корректировка математической модели шахты
при изменении топологии, аэродинамического
сопротивления, режимов работы ВГП, ВМП,
обработка измерений и ввод в ПЭВМ В течение суток
3. Измерение аэродинамических параметров
горных выработок (расход воздуха,
депрессия, площадь поперечного сечения,
подверженных изменению аэродинамического
сопротивления) Не реже 1 раза в месяц
4. Измерение аэродинамических параметров
очистных выработок и выемочных участков Не реже 1 раза в месяц
5. Газовоздушная съемка очистных и
подготовительных забоев, выемочных
участков и определение производительности
ВМП 1 раз в декаду
6. Измерение количества воздуха и
концентраций метана в зарядных камерах,
исходящих струях крыльев, горизонтов,
главных входящих струях 1 раз в декаду
7. Обследование ВГП при переходе с агрегата В течение суток,
на агрегат, изменении угла разворота но не реже
лопаток 1 раза в месяц
8. Измерение аэродинамических параметров
надшахтных зданий вертикальных и
наклонных стволов 2 раза в год
9. Расчет средней метанообильности шахты Ежемесячно
10. Расчет вентиляции, проверка устойчивости, Перед согласованием
разработка мероприятий по улучшению годовых программ, но не
проветривания с учетом программ реже 1 раза в год
развития горных работ
---------------------------------------------------------------------------

269. Для оценки качества воздуха и определения газообильности шахты по метану производится проверка состава воздуха в исходящих струях очистных и тупиковых выработок, выемочных участков, крыльев, пластов и шахты в целом, а на поступающих струях при последовательном проветривании забоев или при выделении метана на пути движения свежей струи - у ВМП и в зарядных камерах, а также у забоев тупиковых восстающих выработок в негазовых шахтах.
Проверка состава воздуха должна производиться на негазовых шахтах I и II категории - один раз в месяц, на шахтах III категории - два раза в месяц, сверхкатегорных и опасных по внезапным выбросам угля и газа - три раза в месяц.
В местах установки датчиков стационарной аппаратуры контроля содержания метана с выводом телеизмерения на поверхность проверка состава воздуха производится не реже одного раза в месяц.
На шахтах, разрабатывающих пласты угля, склонного к самовозгоранию, проверка состава воздуха производится согласно "Инструкции по предупреждению и тушению подземных эндогенных пожаров".
Проверка состава воздуха после взрывных работ должна производиться не реже одного раза в месяц в стволах независимо от глубины и других тупиковых выработках при их длине 300 м и более.
Данные о составе воздуха должны вноситься в "Вентиляционный журнал".
Проверка состава воздуха при проходке стволов, переведенных на газовый режим, должна производиться не реже двух раз, а в остальных стволах - один раз в месяц. Проверка производится в двух местах: на расстоянии 20 м от устья и у забоя.
Проверка состава воздуха по выработкам должна производиться работниками ВАСС "Комир" и участка ВТБ в соответствии с "Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану".
270. Действующие тупиковые выработки должны быть обеспечены приборами и аппаратурой контроля содержания метана и углекислого газа (табл. 10).
В шахтах 3 категории и выше контроль содержания метана у проходческих, выемочных комбайнов и врубовых машин должен производиться при помощи автоматических приборов. Все работники, ведущие работы в тупиковых и очистных выработках и выработках с исходящими вентиляционными струями таких шахт, должны обеспечиваться индивидуальными сигнализаторами метана. <*>
Сноска. В пункт 270 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .

Таблица 10

--------------------------------------------------------------------------
Категории шахт по газу ! Тип приборов
!---------------------------------------
! Переносные !Переносные!Стационарные
!эпизодического !непрерыв- !автоматичес-
! действия !ного !кие на
!---------------!действия !СН4
!на СН4 !на СО2 !на СН4 !

--------------------------------------------------------------------------
Негазовые I и II категории: - + - -
в выработках, где выделяется метан - + + -
при отсутствии метана в выработках + + - -
III категории, сверхкатегорные и
опасные по внезапным выбросам + + + +

--------------------------------------------------------------------------

При дистанционном управлении комбайнами и врубовыми машинами с пневмоприводом допускается контроль содержания метана при помощи стационарной аппаратуры или переносных автоматических приборов.
Автоматическая стационарная аппаратура контроля содержания метана должна при недопустимой концентрации метана обеспечивать автоматическое отключение электроэнергии у потребителей, расположенных в соответствующих забоях, а также в выработках, по которым проходит контролируемая воздушная струя с повышенным содержанием метана. Встроенные в машины и механизмы приборы контроля метана должны отключать электроэнергию с этих машин и механизмов.
Места установки автоматических переносных приборов и датчиков стационарной аппаратуры контроля содержания метана определяются в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану.
Сроки оснащения шахт встроенными автоматическими приборами контроля содержания метана и индивидуальными сигнализаторами метана устанавливаются по согласованию местных органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
В негазовых шахтах и шахтах I и II категорий по газу допускается применение для контроля состава воздуха предохранительных бензиновых ламп.
271. Контроль концентрации метана в газовых шахтах должен осуществляться во всех выработках. Места и периодичность замеров устанавливаются начальником участка ВТБ и утверждаются главным инженером шахты. При этом должны выполняться следующие требования:
1) у забоев действующих тупиковых выработок, стволов, в исходящих вентиляционных струях тупиковых и очистных выработок и выемочных участков при отсутствии автоматического контроля замеры концентрации метана должны производиться в шахтах I и II категории не менее двух раз в смену, в шахтах III категории, сверхкатегорных и опасных по внезапным выбросам - не реже трех раз в смену. Один из замеров должен выполняться в начале смены. Во всех указанных выше местах замеры концентрации метана должны выполняться сменными инженерно-техническими работниками участка или бригадирами и звеньевыми. При этом не реже одного раза в смену замеры должны проводиться работниками участка ВТБ;
2) в поступающих в тупиковые и очистные выработки вентиляционных струях, в тупиковых и очистных выработках, где не ведутся работы, и их исходящих струях, в исходящих струях крыльев и шахт, а также на пластах, где выделение метана не наблюдалось, и в прочих выработках замеры концентрации метана должны осуществляться работниками участка ВТБ не реже одного раза в сутки;
3) в машинных камерах замеры концентрации метана должны выполняться сменными инженерно-техническими работниками участка или персоналом, обслуживающим камеру, - не реже одного раза в смену и работниками участка ВТБ - не реже одного раза в сутки.
В тупиковых выработках и на выемочных участках шахт I и II категорий при наличии переносных автоматических приборов контроля содержания метана, а также в тупиковых выработках и на выемочных участках шахт III категории и выше и в стволах, оснащенных стационарной аппаратурой контроля содержания метана, работники участка ВТБ должны производить замеры не реже одного раза в сутки.
При обнаружении неисправности стационарной аппаратуры контроля содержания метана инженерно-технические работники, бригадиры (звеньевые) должны немедленно сообщить об этом горному диспетчеру и прекратить работу.
Замеры концентрации метана должны выполняться в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану.
Контроль содержания метана при взрывных работах осуществляется в соответствии с Едиными правилами безопасности при взрывных работах.
272. Результаты замеров концентрации метана, производимых в течение смены в соответствии с п. 271, заносятся на доски, установленные в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану. Сменные инженерно-технические работники участка ВТБ, кроме того, заносят результаты выполненных ими замеров в наряд-путевки. Данные наряд-путевок в тот же день должны быть перенесены в "Книгу замеров метана и учета загазирования (повышенных концентраций углекислого газа)" и подписаны начальником участка ВТБ. Наряд-путевки должны храниться не менее 6 мес.
Инженерно-технические работники участка ВТБ должны передавать по телефону результаты замеров начальнику (заместителю или помощнику начальника) участка ВТБ, который обязан ознакомить с ними и с показаниями стационарной автоматической аппаратуры контроля содержания метана под роспись начальников (заместителей или помощников начальников) участков, а также лицо, выдающее наряд по шахте.
Аварийные случаи загазирования выработок независимо от продолжительности загазирования (кроме местных скоплений у комбайнов, врубовых машин и буровых станков) должны расследоваться. Все случаи загазирования должны регистрироваться в "Книге замеров метана и учета загазирования (повышенных концентраций углекислого газа)".
Все случаи воспламенения газа и угольной пыли независимо от вызванных ими последствий должны расследоваться и оформляться актами в установленном порядке. Один экземпляр акта в двухнедельный срок должен быть направлен в институт по безопасности работ, имеющий лицензию на данный вид деятельности.
273. На всех газовых шахтах один раз в квартал должен составляться перечень участков горных выработок, опасных по слоевым скоплением метана. Контроль за слоевыми и местными скоплениями метана должен проводиться в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану.
274. В очистных и тупиковых выработках негазовых шахт, а также на газовых шахтах при разработке пластов угля, склонного к самовозгоранию, и проведении выработок по завалу сменные инженерно-технические работники участков должны производить замеры содержания углекислого газа не реже одного раза в смену. Результаты замеров должны заноситься на доски.
Замеры концентрации углекислого газа производятся в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану.
Все случаи превышения установленной нормы содержания углекислого газа должны расследоваться и заноситься в "Книгу замеров метана и учета загазирований (повышенных концентраций углекислого газа)".
275. Все инженерно-технические работники при посещении шахты, а также бригадиры (звеньевые) на рабочих местах обязаны производить замеры содержания метана и углекислого газа. В случае обнаружения недопустимого содержания метана или углекислого газа они должны принимать соответствующие меры.
276. На всех газовых шахтах в тупиковых выработках, проводимых с применением электроэнергии и проветриваемых ВМП, кроме вертикальных стволов и шурфов, должна применяться аппаратура автоматического контроля расхода воздуха.
В шахтах III категории и выше должна применяться аппаратура автоматического контроля работы и телеуправления ВМП с электроприводом, а также централизованный телеконтроль расхода воздуха на выемочных участках.

4. Рудничный транспорт и подъем

1. Передвижение, перевозка людей и грузов
по горным выработкам

277. Применяемые на транспорте и подъеме технические средства, технология и организация работ должны обеспечивать безопасность при перевозке людей и грузов и исключать возникновение аварий.

Параграф 1. Перевозка людей по горизонтальным и
наклонным выработкам

278. Перевозка людей по горным выработкам должна осуществляться пассажирскими средствами, предназначенными и допущенными в установленном порядке для этих целей, в соответствии с указаниями, содержащимися в заводских инструкциях по их эксплуатации.
При откатке аккумуляторными электровозами по разрешению главного инженера шахты (ШСУ), согласованному с органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, допускается перевозка людей отдельными поездами, состоящими из обычных вагонеток со съемными сиденьями. Последние должны устанавливаться на вагонетках таким образом, чтобы голова сидящего не выступала за габарит локомотива.
Для перевозки людей, сопровождающих составы с материалами и оборудованием, а также для перевозки отдельных лиц на протяжении смены в горизонтальных выработках допускается включение в грузовой состав одной пассажирской вагонетки для внутрисменной перевозки. Эта вагонетка должна располагаться за локомотивом в голове состава. Скорость перевозки людей в такой вагонетке не должна превышать 12 км/час. Конструкция вагонетки согласовывается с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности. Не допускается прицеплять к пассажирской вагонетке платформы с материалами и оборудованием, а также вагонетки, за габариты которых выступает перевозимый груз.
279. При перевозке людей в пассажирских вагонетках (поездах) по горизонтальным выработкам скорость движения не должна превышать 20 км/час, а при перевозке людей в оборудованных грузовых вагонетках - 12 км/час.
280. При перевозке людей по наклонным выработкам пассажирскими поездами (вагонетками), поезд должен быть снабжен надежными и безотказно действующими автоматическими приспособлениями (парашютами), останавливающими поезд (вагонетку) без резкого толчка в случае превышения установленной скорости на 25%, обрыва каната, прицепного устройства или сцепки. Кроме того, должна предусматриваться возможность приведения в действие парашютов от ручного привода.
Поезд (вагонетка) должен обслуживаться специально обученным горнорабочим (кондуктором), который во время перевозки людей должен находиться в передней части первой вагонетки по направлению движения. В этом месте должна находиться рукоятка ручного привода парашютов.
Тип рельсов и способ настилки рельсовых путей в наклонных выработках, по которым производится перевозка людей пассажирскими вагонетками, должны соответствовать типу парашютного устройства.
281. При вводе в эксплуатацию вагонеток, предназначенных для перевозки людей по наклонным выработкам, а также периодически, но не реже одного раза в 6 месяцев, должны производиться испытания парашютов в соответствии с указаниями заводских инструкций (руководств) по эксплуатации парашютов.
282. У вагонеток, используемых для перевозки людей по двухпутным выработкам, а также по выработкам, в которых посадочные площадки расположены с одной стороны, проемы с нерабочей стороны и междупутья должны быть закрыты наглухо.
283. Каждый поезд (вагонетка), служащий для перевозки людей по наклонным выработкам, должен быть снабжен световым сигналом на первой вагонетке по направлению движения поезда.
284. Пассажирские вагонетки для перевозки людей по наклонным выработкам должны быть соединены между собой двойными сцепками.
285. Сооружение и эксплуатация подвесных канатно-кресельных, монорельсовых и напочвенных дорог должны производиться в соответствии с Инструкцией по безопасной эксплуатации подземных пассажирских подвесных канатных дорог, Временными требованиями безопасности при эксплуатации монорельсовых дорог в угольных шахтах и Инструкцией по безопасной эксплуатации рельсовых напочвенных дорог в угольных шахтах.
286. Конвейеры для перевозки людей должны оборудоваться и эксплуатироваться в соответствии с Инструкцией по перевозке людей ленточными конвейерами в подземных выработках угольных шахт.
287. Запрещается:
1) перевозка людей по горным выработкам в грузовых вагонетках, а также перевозка в поездах с людьми инструментов и запасных частей, выступающих за борт вагонеток, взрывчатых, легковоспламеняющихся и едких материалов;
2) прицепка грузовых вагонеток к людским составам (разрешается прицеплять в конце состава не более 2 вагонеток для перевозки инструмента в горизонтальных выработках);
3) переноска громоздких и длинных предметов по путям во время перевозки людей;
4) езда людей на локомотивах, в необорудованных вагонетках, на платформах (площадках) и т.п.. Допускается с разрешения машиниста электровоза проезд на локомотиве инженерно-техническим работникам и стажерам машиниста локомотива при наличии второй кабины (сиденья);
5) переход между вагонетками во время движения состава.
288. Ежесменно перед началом перевозки людей машинист локомотива должен производить осмотр вагонеток, причем особое внимание должно быть обращено на сцепные и сигнальные устройства, полускаты и тормоза. О результатах осмотра машинист докладывает горному мастеру (подземному диспетчеру ВШТ). Разрешение на перевозку людей записывается горным мастером (подземным диспетчером ВШТ) в путевой лист машиниста локомотива.
Еженедельно пассажирские и специально оборудованные вагонетки должны осматриваться механиком участка шахтного транспорта.
289. Концевая откатка, предназначенная для спуска и подъема людей пассажирскими вагонетками, должна оборудоваться специальными людскими подъемами, располагаемыми в отдельных выработках. Это требование не распространяется на период проведения и ремонта наклонных выработок.
Запрещается в одной наклонной выработке работа средств для спуска и подъема людей и средств рельсового транспорта для спуска (подъема) грузов (кроме случаев ремонта этих выработок).
Использование одной подъемной установки для спуска и подъема людей и грузов разрешается только в том случае, если при этом не производится смена (перецепка) подъемных сосудов (вагонеток). Проект организаций работ в этом случае должен быть согласован с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
290. Допускается до завершения работ по проведению, углубке и капитальному ремонту наклонных выработок, оборудованных концевой откаткой, спуск и подъем людей по ним в клетях или в специальных вагонетках без парашютных устройств, а также в переоборудованных скипах. Подъемный канат при этом подвергается обязательному инструментальному контролю. Конструкция специальных вагонеток или скипов, а также технологические схемы перевозки людей при использовании этих средств должны быть согласованы с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
Для доставки материалов и выдачи породы при ремонтах людских ходков, оборудованных механической доставкой людей, грузовую вагонетку разрешается прицеплять к незагруженному пассажирскому поезду. При этом должны соблюдаться следующие условия:
1) скорость движения поезда не должна превышать 3 м/сек;
2) для прицепки грузовой вагонетки должны применяться прицепные устройства, изготовленные заводом или ремонтными предприятиями по технической документации завода-изготовителя пассажирских вагонеток;
3) нагрузка на прицепное устройство головной пассажирской вагонетки и на подъемную машину (лебедку) не должна превышать расчетную;
4) перевозка людей в пассажирском поезде (вагонетке) с прицепленной грузовой вагонеткой не допускается. Это требование не распространяется на лиц, занятых на ремонте данной выработки.
291. Ежесменно перед началом перевозки людей вагонетки и клети, служащие для спуска и подъема их по наклонным выработкам, а также парашютные и прицепные устройства и запанцировка каната должны осматриваться дежурным электрослесарем и горно-рабочим (кондуктором).
Ежесуточно осмотр указанного оборудования и проверка парашютных устройств включением ручного привода должны производиться механиком подъема или ИТР, назначенным для этой цели. Такая же проверка один раз в месяц должна производиться главным механиком или его заместителем.
Результат осмотра заносится в "Книгу осмотра подъемной установки".
292. В наклонных выработках, оборудованных людскими и грузолюдскими подъемными установками, крепь и пути должны ежесуточно осматриваться ответственным лицом, назначенным приказом по шахте, а перед спуском (подъемом) смены рабочих порожние вагонетки (клети) должны один раз пропускаться по выработке в оба конца. Результаты осмотров заносятся в "Книгу осмотра подъемной установки".
293. На действующих и строящихся шахтах должны быть лица, ответственные за организацию перевозки людей по наклонным выработкам. Эти лица должны назначаться приказом по шахте.

Параграф 2. Перевозка грузов по горизонтальным
и наклонным выработкам

294. Запрещается допускать к работе грузовые вагонетки, а также транспортные единицы секционных поездов, монорельсовых и напочвенных дорог:
1) с неисправными полускатами (расшатанными колесами, недостающими крепежными болтами и валиками, изогнутыми осями колесных пар и трещинами на осях, глубокими выбоинами на колесах и пр.);
2) с неисправными сцепками, серьгами и другими тяговыми частями, а также со сцепками, изношенными сверх допустимых норм;
3) с неисправными буферами и тормозами;
4) с неисправными запорными механизмами и не плотно прилегающими днищами вагонеток (секционных поездов) с разгрузкой через дно;
5) с деформированными или разрушенными подвагонными упорами;
6) с разрушенными или выгнутыми наружу более чем на 50 мм стенками кузовов вагонеток;
7) с неисправными межсекционными перекрытиями секционных поездов.
295. Запрещается:
1) проталкивать несцепленные составы, прицеплять непосредственно к локомотиву платформы или вагонетки с длинномерными материалами, а также платформы и вагонетки, груженные лесом или оборудованием, выступающим за верхний габарит транспортных средств;
2) сцеплять и расцеплять вагонетки вручную во время движения состава, а также сцеплять и расцеплять крюковые сцепки без применения специальных приспособлений;
3) сцеплять и расцеплять вагонетки в наклонных выработках, в выработках с самокатным уклоном и на закруглениях;
4) оставлять подвижный состав на участках выработок, имеющих самокатный уклон;
5) формировать состав из вагонеток со сцепками разных типов;
6) проталкивать состав локомотивами с помощью стоек, распилов, досок, а также локомотивом, движущимся по параллельному пути;
7) сцеплять и расцеплять вагонетки на расстоянии ближе 5 м от опрокидывателей, вентиляционных дверей или других препятствий;
8) применять для затормаживания и удержания подвижного состава подручные средства;
9) оставлять вагоны, составы или локомотивы на разминовках ближе 4 м от рамного рельса стрелочного перевода.
Места остановки подвижного состава должны обозначаться соответствующими знаками.
296. При доставке длинномерных материалов и оборудования в составах необходимо применять специально предназначенные для этих целей вагонетки или платформы, сцепленные между собой жесткими сцепками. Длина жесткой сцепки должна выбираться с таким расчетом, чтобы между находящимся на смежных платформах длинномерным материалом или оборудованием выдерживалось расстояние не менее 300 мм, обеспечивающее прохождение состава на закруглениях и перегибах рельсового пути.
297. На стационарных погрузочных пунктах и около опрокидывателей должны применяться толкатели. Управление толкателями должно осуществляться из пунктов, расположенных в нишах или других местах, безопасных для обслуживающего персонала, при обязательном наличии блокировки, препятствующей одновременному включению опрокидывателя и толкателя.
На других погрузочных пунктах допускается применение лебедок или электровозов при условии соблюдения требований п.п. 354, 369 и 450.
298. При откатке по наклонным выработкам должны быть предусмотрены приспособления, препятствующие скатыванию вагонеток на нижние и промежуточные приемные площадки при обрыве каната, прицепного устройства или сцепки.
При откатке концевыми канатами:
1) на верхних приемных площадках наклонных выработок с горизонтальными заездами должны устанавливаться задерживающие стопоры;
2) выше нижних приемных площадок должны устанавливаться предохранительные барьеры, оборудованные амортизирующими устройствами с автоматическим или дистанционным управлением, выполненные в соответствии с техническим описанием и инструкцией по эксплуатации "Барьеры канатные амортизирующие для наклонных выработок". До оборудования наклонных выработок амортизирующими барьерами должны применяться съемные ловители вагонеток или предохранительные канаты и жесткие барьеры с дистанционным управлением.
В выработках с углом наклона до 10о при небольшом количестве вагонеток в составе (одна-две) допускается иметь барьеры жесткого типа;
3) ниже верхних приемных площадок, а также в заездах промежуточных выработок могут устанавливаться барьеры жесткого типа, прочность которых должна определяться расчетом. Управление такими барьерами должно быть дистанционным. В выработках длиной до 30 м, предназначенных для транспортировки вспомогательных материалов и оборудования, допускается применение барьеров с ручным управлением.
При откатке бесконечным канатом на путях грузовой и порожняковой ветвей ниже верхних и выше нижних, а также выше и ниже всех промежуточных площадок должны устанавливаться по два ловителя: один на расстоянии 5 м от приемной площадки, и второй - на расстоянии 5 м от первого.
На нижних и промежуточных приемных площадках горизонтальных участков выработок должны устраиваться ниши для укрытия работающих и размещения пультов управления и связи.
Требования настоящего параграфа не распространяются на наклонные выработки, используемые для перевозки людей в людских либо грузолюдских транспортных средствах, оборудованных парашютными устройствами.
299. Постановка на рельсы сошедших с них вагонеток или локомотивов должна производиться в соответствии с Инструкцией по безопасной постановке шахтного подвижного состава на рельсы. На каждом локомотиве, а также в околоствольном дворе и приемно-отправительных площадках наклонных выработок должны находиться домкраты, самоставы или другие средства постановки на рельсы, а также башмаки и приспособления для сцепки и расцепки вагонеток.
300. Запрещается во время работы подъемной установки перемещение людей по наклонным выработкам.
При пересечении промежуточных штреков с бремсбергами, уклонами и наклонными стволами в штреках должны быть установлены барьеры, световые табло и предупреждающие знаки.
301. Во время работы подъемных установок в наклонных выработках вход на площадки, где производится сцепка и расцепка вагонеток, лицам, не участвующим в этой работе, запрещается. Должны обязательно быть вывешены соответствующие этому запрещению предупредительные знаки.
302. При ручной подкатке на передней наружной стенке вагонетки должен быть подвешен включенный специальный светильник. Расстояние между вагонетками при ручной подкатке должно быть не более 10 м. При уклонах более 0,01 ручная подкатка запрещена.
303. При откатке вагонеток (платформ) канатами должны применяться сцепные и прицепные устройства, не допускающие самопроизвольного расцепления, а при откатке бесконечным канатом в выработках с углом наклона более 18о, кроме того - контрканаты.
304. Разрешается изготовление сцепок вагонеток, прицепных устройств для откатки концевым и бесконечным канатами, а также локомотивных сцепок только на предприятиях, имеющих лицензию, по документации, согласованной с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.

Параграф 3. Передвижение и перевозка людей и грузов по
вертикальным выработкам

305. Спуск и подъем людей по вертикальным выработкам должен производиться в клетях. При проходке, углубке, сбойке вертикальных выработок и их армировании спуск и подъем людей может производиться в бадьях.
306. Клети, служащие для спуска и подъема людей, должны иметь сплошные металлические открывающиеся крыши или крыши с открывающимся пазом, а также сплошной прочный пол. Пол вновь создаваемых клетей не должен иметь выступающих частей. Длинные стороны (бока) должны обшиваться на полную высоту металлическими листами. Запрещается обшивать клети против проводников металлическими листами с отверстиями. Вдоль длинных сторон клетей должны быть устроены поручни. С коротких (торцевых) сторон клети должны быть устроены двери или другие надежно ограждающие приспособления, предотвращающие возможность выпадения людей из клети. Конструкция дверей не должна также допускать соскакивание их при движении клетей.
Двери должны открываться вовнутрь клети и запираться засовом, расположенным снаружи. Высота верхней кромки двери или других ограждений над уровнем пола клети должна быть не менее 1,2 м, нижней кромки - не более 150 мм.
В клети должны быть устроены стопоры, обеспечивающие надежное удержание вагонеток при движении клети по стволу. Число людей, находящихся одновременно в каждом этаже клети, определяется из расчета 5 человек на один м2 днища и должно быть указано в правилах внутреннего трудового распорядка.
307. Клети для спуска и подъема людей и противовесы людских и грузолюдских подъемных установок должны быть снабжены устройствами (парашютами) для плавного торможения и остановки их в случае обрыва подъемных канатов. Приводная пружина парашюта клети должна быть ограждена предохранительным кожухом.
Допускается отсутствие парашютов на клетях и противовесах многоканатных подъемных установок с числом канатов четыре и более; клетях и противовесах двух- и трехканатных подъемных установок при условии выбора и браковки подъемных канатов в соответствии с требованиями п. 402 п. 1) и п. 418 п. 1); клетях и противовесах аварийно-ремонтных подъемных установок; клетях и противовесах подъемных установок фланговых стволов, не предназначенных для постоянного спуска и подъема людей; противовесах действующих наклонных подъемных установок; противовесах действующих подъемных установок вертикальных стволов со стесненными условиями (стесненными следует считать условия, при которых невозможно разместить на противовесе площадку длиной 1,5 м и шириной 0,4 м), если отделения клети и противовеса отделены друг от друга перегородкой из рельсов или канатами. Разрешается отсутствие перегородки, если высота рамы противовеса превышает два шага армировки при двухстороннем и шаг армировки при одностороннем расположении проводников. Противовес в этом случае должен быть также оборудован предохранительными башмаками длиной не менее 400 мм с увеличенными зазорами.
Замедление при торможении порожних клетей парашютами не должно превышать 50 м/с2, при торможении с максимальным числом людей - не менее 6 м/с2.
Испытания парашютов необходимо проводить не реже одного раза в 6 мес. в соответствии с инструкцией для данного типа парашюта.
Парашютные устройства должны заменяться новыми вместе с заменой клети, за исключением парашютов с тормозными канатами, которые должны заменяться не реже чем через 5 лет со дня навески.
Допускается продление срока службы парашюта с тормозными канатами на 2 года. Решение о продлении срока службы принимается комиссией, возглавляемой главным механиком шахты, при условии положительных результатов дефектоскопии, износе шарнирных соединений, не превышающем указанных в Инструкции по эксплуатации парашюта, и удовлетворительных результатах испытаний парашютов.
Этой же комиссией срок службы парашютов, проработавших более 7 лет, может быть продлен с учетом заключения специалистов института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности.
308. При подъеме и спуске людей в бадьях:
1) бадьи должны перемещаться по направляющим;
движение бадей без направляющих допускается на расстояние не более 20 м от забоя. При использовании на проходке вертикальных выработок проходческих агрегатов (погрузочных машин, грейферов и др.) это расстояние может быть увеличено до 40 м;
2) запрещается спуск и подъем людей в бадьях без направляющих рамок и не оборудованных зонтами. Направляющая рамка должна быть оборудована сигнализацией о ее зависании.
При выполнении аварийных и ремонтных работ в стволе допускается спуск и подъем людей в бадьях без направляющих рамок. При этом:
- скорость движения бадьи по стволу не должна превышать 0,3 м/с;
- зазоры между кромкой бадьи и выступающими металлоконструкциями элементов ствола должны быть не менее 400 мм;
- над бадьей должен быть установлен предохранительный зонт;
- направляющая рамка должна быть надежно закреплена на разгрузочной площадке, а разгрузочные ляды закрыты;
3) посадка людей в бадьи и выход из них должны производиться на нижней приемной площадке со специальных лестниц или по ступенькам бадьи только при закрытых лядах и остановленной бадье;
4) посадка людей в бадьи и выход из них на промежуточных горизонтах должны производиться с откидных площадок, а на полках и натяжных рамах только тогда, когда борт остановленной бадьи находится на уровне раструба или пола этажа при наличии дверей в раструбе;
5) запрещается подниматься или опускаться стоя или сидя на краю бадьи, а также производить спуск и подъем людей в груженной бадье.
При спуске и подъеме грузов бадья должна недогружаться на 100 мм до верхнего края борта. Запрещается пользоваться бадьей без устройств для поддержания дужки в опущенном состоянии (кулачков). Высота кулачков должна быть не менее 40 мм.
При спуске и подъеме грузов и людей в бадьях проходческие подъемные установки должны быть оборудованы блокировочными устройствами, исключающими прохождение бадьи через раструб в нижнем полке, когда под раструбом находится погрузочное устройство.
309. Запрещается спуск и подъем людей на скипах и грузовых клетях, за исключением случаев осмотра и ремонта ствола, проведения маркшейдерских работ и аварийных случаев.
Спуск и подъем людей в опрокидных клетях разрешается при наличии блокировок, гарантирующих невозможность опрокидывания людей в бункер, а также опрокидывания клети при движении по стволу.
Запрещается спуск и подъем людей в клетях, загруженных грузом.
В случае расположения в одном стволе грузолюдского и грузового подъемов работа последнего при спуске-подъеме людей запрещается.
310. Ремонт и осмотр ствола разрешается производить с крыши незагруженной клети или со специально оборудованной на скипе или противовесе смотровой площадки. Площадка должна иметь площадь не менее 0,6 м2 и один из линейных размеров не менее 0,4 м и ограждение высотой не менее 1,2 м. При перемещении по стволу на сосудах, в т.ч. и противовесах, люди должны прикрепляться к подъемным канатам или элементам подвесного устройства подъемного сосуда предохранительными поясами и быть защищены от случайно падающих предметов закрепленными защитными зонтами.
Предохранительные пояса через каждые 6 мес. должны подвергаться испытаниям на прочность.
На подъемном сосуде и внутри него могут находиться только лица, производящие ремонт (осмотр).
Для ремонта и осмотра участков крепи и армировки, отдаленных от подъемных сосудов, разрешается применять откидные полки (съемные), надежно прикрепляемые к клети или скипу. Конструкция таких полков должна разрабатываться проектно-конструкторскими подразделениями предприятий (организаций) и согласовываться с организацией, разработавшей подъемный сосуд, и институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
На подъемных установках с противовесами осмотр и ремонт ствола допускается производить с использованием уравнительного груза.
311. На действующих и строящихся шахтах должны назначаться приказами лица, ответственные за организацию спуска и подъема людей и грузов.

2. Средства рудничного транспорта

Параграф 1. Общие требования

312. На каждой шахте должна быть утвержденная главным инженером схема главных откаточных путей, на которой указываются виды откаток по всем выработкам, длина откаточных путей, разминовки и их емкости, стрелочные переводы, места посадки (высадки) людей. Со схемой откатки должны быть ознакомлены рабочие и инженерно-технические работники участка подземного транспорта. Не допускается совмещение локомотивной откатки в выработках, оборудованных конвейерным транспортом, кроме случаев доставки грузов для обслуживания и ремонта выработок и конвейеров.
313. Все вновь создаваемое горнотранспортное оборудование, а также защитные и предохранительные устройства (тормозные и парашютные устройства, барьеры, ловители и др.), сцепные и прицепные устройства должны проектироваться и изготавливаться в соответствии со стандартами, техническими заданиями, техническими условиями и другими нормативными документами по безопасности.
314. Эксплуатация в шахтах транспортных машин с дизельным приводом должна осуществляться в соответствии с действующими нормами и техническими требованиями для безопасной эксплуатации дизельных локомотивов (машин) в угольных шахтах.
315. Для выполнения маневровых работ и откатки вагонеток в горизонтальных выработках с уклоном до 0,005 допускается применение лебедок, имеющих скорость до 1 м/с.
Для транспортировки материалов и оборудования, а также для выдачи породы от ремонта и перекрепления в наклонных выработках могут применяться лебедки, отвечающие следующим требованиям:
1) отношение диаметра барабана (шкива) к диаметру каната должно быть не менее 20. Допускается многослойная навивка каната на барабан;
2) скорость движения каната на среднем радиусе навивки не должна превышать 1,8 м/с;
3) лебедки должны иметь два тормоза, один из которых должен воздействовать на барабан (шкив). Каждый из тормозов обеспечивает при заторможенном состоянии привода не менее чем 2-кратное отношение величины тормозного момента к статическому.
На вновь создаваемых лебедках указанного назначения должно предусматриваться автоматическое включение тормоза при прекращении подачи электроэнергии.

Параграф 2. Путевое хозяйство

316. Радиусы закругления рельсовых путей и переводных кривых во вновь вводимых выработках для колеи 600 мм должны быть не менее 12 м, а для колеи 900 мм - не менее 20 м.
На сопряжении выработок, не предназначенных для локомотивной откатки, допускается закругление радиусом не менее 4-кратной наибольшей жесткой базы подвижного состава.
Радиус закруглений рельсовых путей с колеей 600 мм в действующих выработках не должен быть менее 8 м, а для рельсовых путей с колеей 900 мм - менее 12 м.
317. Расширение пути при укладке допускается не более 4 мм, а сужение - не более чем на 2 мм по сравнению с номинальной шириной рельсовой колеи.
318. Запрещается эксплуатация рельсовых путей при:
1) износе головки рельса по вертикали более 12 мм для рельсов типа Р-24, 16 мм - для рельсов типа Р-33, а также при касании ребордой колеса головок болтов, при наличии продольных и поперечных трещин в рельсах, выкрашивании головки рельсов, откалывании части подошвы рельса и других дефектах, которые могут вызвать сход подвижного состава с рельсов;
2) отклонении рельсов от оси пути на стыках (излом) более 50 мм на длине рельса менее 8 м.
319. Запрещается эксплуатация стрелочных переводов при:
1) сбитых, выкрошенных и изогнутых в продольном и поперечном направлениях остряках (перьях);
2) разъединенных стрелочных тягах;
3) замыкании стрелок с зазором более 4 мм между прижатым остряком (пером) и рамным рельсом;
4) отсутствии фиксации положения стрелочных переводов с помощью фиксаторов или других устройств;
5) открытых канавках для тяг приводов стрелочных переводов.
320. Механические и ручные приводы стрелочных переводов откаточных путей должны устанавливаться со стороны людского прохода так, чтобы обеспечивалось свободное расстояние не менее 0,7 м от наиболее выступающей части привода до кромки подвижного состава.
Расстояние от привода до крепи должно обеспечивать удобство монтажа, осмотра и ремонта. При недостаточной ширине выработки приводы стрелочных переводов должны устанавливаться в нишах.
321. Стрелочные переводы в околоствольных дворах и на пересечениях главных откаточных выработок (между собой и участковыми) должны иметь дистанционное управление из кабины движущегося электровоза. На заездах наклонных откаточных выработок стрелочные переводы должны иметь дистанционное управление с пультов. Это требование не распространяется на эпизодически используемые стрелочные переводы, устанавливаемые на въездах в гаражи, ЦПП, водоотливные камеры, склады ВВ и др. Сроки оснащения дистанционным управлением стрелочных переводов устанавливаются по согласованию местных органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
322. Временные гаражи для ремонта локомотивов на поверхности разрешается оборудовать только на специальных тупиковых путях на расстоянии не менее 30 м от ствола.
На рельсовых путях, соединяющих гаражи локомотивов со стволами, должны устанавливаться постоянно закрытые барьеры.
323. Путь, путевые устройства, водоотводные канавы, стрелочные переводы, путевые сигналы и знаки, зазоры и проходы на горизонтальных и наклонных откаточных выработках, а также контактная сеть электровозной откатки должны проверяться начальником участка шахтного транспорта или его заместителем (механиком) не реже одного раза в месяц и горным мастером или специально назначенным приказом по шахте лицом - не менее двух раз в месяц. При осмотрах горным мастером или специально назначенным приказом по шахте лицом должны замеряться ширина рельсовой колеи и превышение одного рельса над другим.
Не реже одного раза в год должны производиться проверка износа рельсов и нивелирование профиля откаточных путей. Сроки нивелирования устанавливаются главным инженером шахты. Результаты нивелирования фиксируются службой главного маркшейдера шахты.

Параграф 3. Локомотивная откатка

324. Горизонтальные выработки, по которым производится откатка локомотивами, должны иметь уклон не более 0,005. В порядке исключения допускается с разрешения технического руководителя ПО, АО, концерна и т.п. или главного инженера самостоятельной шахты по согласованию с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций увеличение уклона до 0,050. При этом откатка должна производиться по проекту, обеспечивающему безопасность работ, выполненному в соответствии с Типовыми решениями по безопасной перевозке людей и грузов в выработках с уклонами более 0,005. Проект должен быть утвержден главным инженером шахты (ШСУ).
325. Тормозной путь состава на максимальном уклоне при перевозке грузов не должен превышать 40 м, а при перевозке людей - 20 м.
Тормозной путь определяется расстоянием, который проходит состав с момента воздействия машиниста на орган управления тормозной системой до полной остановки состава.
326. Локомотив во время движения должен находиться в голове состава. Нахождение локомотива в хвосте состава разрешается только при маневровых операциях, выполняемых на участке протяжением не более 300 м при скорости движения не более 2 м/с.
Заталкивание составов вагонеток к забою при проведении однопутных подготовительных выработок разрешается на расстояние не более 400 м.
327. Для светового обозначения поезда на последней вагонетке должен быть установлен светильник с красным светом. В случае передвижения локомотива без вагонеток светильник с красным светом должен устанавливаться на задней (по ходу) части локомотива при отсутствии фары с красным светом.
При нахождении локомотива в хвосте состава на передней наружной стенке первой по ходу вагонетки должен быть подвешен специальный светильник с белым светом.
328. На участках пути под включенным контактным проводом движение своим ходом аккумуляторных электровозов, не имеющих крыши над кабиной, а также их буксировка при нахождении машиниста в кабине запрещается.
329. Зазор по высоте между загрузочным устройством и локомотивом с кабиной без крыши должен быть не менее 0,4 м.
330. Запрещается эксплуатация локомотивов при:
1) нарушениях взрывобезопасности оборудования на локомотивах;
2) снятой крышке батарейного ящика аккумуляторного электровоза или неисправном ее блокировочном устройстве;
3) неисправности электрооборудования, блокировочных устройств и средств защиты, скоростемеров (на вновь вводимые электровозы и дизелевозы);
4) неисправных или не отрегулированных тормозах;
5) неисправности песочниц или отсутствии песка в них;
6) неисправности сцепных устройств;
7) неисправности буферов;
8) изношенных более чем на 2/3 толщины колодках и прокате бандажей более 10 мм;
9) несветящихся или неисправных фарах;
10) неисправности сигнальных устройств.
331. Управление локомотивом должно производиться только из кабины локомотива, машинист не должен выходить из нее на ходу, а также самовольно передавать управление локомотивом другому лицу и выполнять ручные операции по сцепке и расцепке локомотива с составом из кабины.
332. Каждый локомотив, находящийся в эксплуатации, должен осматриваться в следующие сроки:
1) ежесменно - машинистом при приемке локомотива;
2) при выпуске локомотива на линию - дежурным электрослесарем;
3) еженедельно - начальником электровозного депо, а где его нет - механиком участка шахтного транспорта;
4) один раз в квартал - начальником участка совместно с механиком шахтного транспорта.
Результаты осмотров по п. 2), 3), 4) заносятся в специальную книгу, а по п. 1) - в путевой лист.
Ежегодно должен проводиться технический осмотр (ТО) локомотивов в соответствии с Положением, утвержденным государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

Параграф 4. Контактная сеть. Зарядка аккумуляторных батарей

333. Для откатки контактными электровозами допускается применение постоянного тока напряжением не выше 600 В.
Контактная сеть постоянного тока в подземных выработках шахт должна соответствовать проекту, выполненному согласно требованиям Руководства по монтажу и эксплуатации контактных сетей подземного транспорта.
334. В тяговых подстанциях и зарядных установках электровозной откатки должна осуществляться защита от перегрузки, токов утечки на землю и короткого замыкания в преобразователях, трансформаторах и отходящих присоединениях, питающих контактную сеть. Для указанной цели необходимо применять защиты без выдержки времени.
335. При контактной откатке для уменьшения сопротивления на рельсовых путях должны устанавливаться электрические соединители.
336. На шахтах, где производится электровзрывание, все рельсовые пути, не предназначенные для откатки контактными электровозами, в местах соприкосновения с токоведущими рельсами должны быть электрически изолированы от последних в двух точках, отстоящих одна от другой на расстоянии максимально возможной длины состава.
337. Высота подвески контактного провода от головки рельса должна быть не менее указанной в табл. 11.

Таблица 11

---------------------------------------------------------------------------
Наименование выработок ! Высота подвески, м
---------------------------------------------------------------------------
Выработки околоствольного двора на участках
передвижения людей до места посадки в вагонетки 2,2

Выработки околоствольного двора, посадочные и
погрузочно-разгрузочные площадки, на пересечении
выработок, по которым передвигаются люди, с
выработками, в которых подвешен контактный провод 2,0

Все остальные выработки при наличии
механизированной перевозки людей или отдельных допускается не
выработок (отделений) для передвижения людей менее 1,8

---------------------------------------------------------------------------

338. Расстояние от контактного провода до верхняка крепи должно быть не менее 0,2 м.
Расстояние от токоприемника электровоза до крепи выработки должно быть не менее 0,2 м.
339. На время спуска и подъема смены рабочих контактный провод должен отключаться на участке от ствола до посадочного пункта, расположенного в околоствольном дворе.
340. На территории промышленной площадки подвеска контактного провода должна производиться на высоте не менее 2,2 м от уровня головки рельса при условии, что откаточные пути не пересекают проезжих и пешеходных дорог.
В местах пересечения дорог высота подвески должна соответствовать правилам устройств наземных электрических железных дорог.
341. Контактная сеть должна быть секционированна выключателями, расстояние между которыми не должно превышать 500 м. Секционные выключатели должны устанавливаться также на всех ответвлениях контактного провода.
В контактных сетях двухколейных и многоколейных участков допускается параллельное соединение контактных проводов при помощи выключателей.
До разработки секционных выключателей допускается применение секционных разъединителей и автоматических выключателей, используемых в сетях переменного тока.
При питании контактной сети от нескольких подстанций каждый ее участок, питающийся от отдельной подстанции, должен быть изолирован от других.
342. Контактный провод в местах ремонта выработок, выгрузки (погрузки) длинномерных материалов и оборудования и на посадочных площадках должен отключаться на время выполнения этих работ и посадки (высадки) людей.
На погрузочных пунктах, посадочных, погрузочно-разгрузочных площадках и пересечениях выработок, по которым передвигаются люди, а также в местах выхода людей из лав, печей и других выработок должны быть предусмотрены средства отключения участка контактного провода.
Места пересечения контактного провода с канатами, кабелями, трубами и т.п. должны выполняться таким образом, чтобы исключалась возможность их соприкосновения. Схемы указанных пересечений должны утверждаться главным инженером шахты.
343. Заряжание аккумуляторных батарей должно производиться в зарядных камерах на зарядных столах.
При подготовке новых горизонтов допускается производить заряжание аккумуляторных батарей на раме электровоза во временных камерах.
Во время заряжания аккумуляторных батарей крышка батарейного ящика должна быть снята.
Аккумуляторы и батарейный ящик разрешается закрывать только после прекращения газовыделения из аккумуляторов, но не раньше чем через час после окончания заряжания.
Батарейный ящик во время заряжания батареи должен быть надежно заземлен.
Запрещается заряжать и эксплуатировать неисправные или загрязненные аккумуляторные батареи.
Минимально допустимые величины сопротивлений изоляции электрооборудования и кабелей относительно корпуса электровоза и периодичность их проверки должны соответствовать нормам, приведенным во Временных требованиях к сопротивлению изоляции электрооборудования рудничных аккумуляторных электровозов, находящихся в эксплуатации.
Автоматический контроль сопротивления изоляции при заряжании аккумуляторных батарей должен осуществляться реле контроля утечки, встроенными в зарядные установки, а на линии - устройствами контроля сопротивления изоляции, находящимися в автоматических выключателях на электровозах.
Перед выпуском взрывобезопасного электровоза на линию необходимо измерить содержание водорода в батарейном ящике, которое не должно превышать 2,5%.
В зарядных камерах всех шахт допускается использование аккумуляторных пробников общего назначения при условии измерения напряжения не ранее чем через 10 мин. после снятия крышки с батарейного ящика.
344. В шахтах, опасных по газу и пыли, ремонт аккумуляторных электровозов, связанный со вскрытием электрооборудования, разрешается проводить только в гараже.
345. Запрещается входить в помещение зарядных камер с пламенными лампами, в том числе с бензиновыми предохранительными лампами.
Для защиты от ожогов электролитом в зарядных камерах должны быть соответствующие средства, нейтрализующие действие щелочи.

Параграф 5. Конвейерный транспорт

346. Ленточные конвейеры должны оборудоваться:
1) датчиками бокового схода ленты, отключающими привод конвейера при сходе ленты на сторону более 10% ее ширины;
2) средствами пылеподавления в местах перегрузок;
3) устройствами по очистке лент и барабанов;
4) устройствами, улавливающими грузовую ветвь ленты при ее разрыве. Устройствами, контролирующими целостность тросов ленты в выработках с углом наклона более 10о (по мере освоения их серийного выпуска). До оснащения данным устройством не реже одного раза в полгода необходимо производить дефектоскопию стыков ленты специализированной организацией;
5) средствами защиты, обеспечивающими отключение конвейера при повышении допустимого уровня транспортируемого материала в местах перегрузки, снижении скорости ленты до 75% номинальной (пробуксовка), превышении номинальной скорости ленты бремсберговых конвейеров на 8%; 6) устройством для отключения конвейера из любой точки по его длине;
7) тормозными устройствами при углах наклона +- 6 градусов;
8) блокировочными устройствами, отключающими конвейер при снижении давления воды в трубопроводе ниже установленной нормы.
Для конвейерных линий, работающих с автоматическим или дистанционным управлением, допускается блокировка всей линии с давлением воды в самой дальней по направлению ее движения точке участка трубопровода, предназначенного для тушения пожара в конвейерной выработке.
347. Аппаратура автоматического или дистанционного автоматизированного управления конвейерными линиями, кроме средств и устройств, которыми, в соответствии с требованием п. 346, оборудуются ленточные конвейеры, должна обеспечивать:
1) включение каждого последующего конвейера в линии только после установления номинальной скорости движения тягового органа предыдущего конвейера;
2) отключение всех конвейеров, транспортирующих груз на остановившийся конвейер, а в линии, состоящей из скребковых конвейеров, при неисправности одного из них - отключение и впереди стоящего;
3) невозможность дистанционного повторного включения неисправного конвейера при срабатывании электрических защит электродвигателя, неисправности механической части конвейера (обрыв или заклинивание рабочего или тягового органа), при срабатывании защит из-за затянувшего пуска конвейера, снижении скорости ленты до 75% номинальной (пробуксовки) и превышении скорости ленты бремсберговых конвейеров на 8%;
4) местную блокировку, предотвращающую пуск данного конвейера с пульта управления;
5) отключение конвейера при затянувшемся пуске;
6) двухстороннюю телефонную или громкоговорящую связь между пунктами установки приводов конвейера и пультом управления;
7) блокировку пуска конвейера при отсутствии давления воды в противопожарном ставе;
8) блокировку пуска конвейера при снятом ограждении.
Разработка новых технических средств и системы управления шахтным конвейерным транспортом должна проводиться в соответствии с Требованиями к автоматизации шахтных конвейеров и конвейерных линий.
348. В наклонных выработках, оборудованных конвейерами, разрешается настилка рельсового пути и установка лебедок, предназначенных для транспортирования материалов и оборудования, необходимых при проведении и ремонте только этих выработок. Для исключения одновременной работы конвейера и лебедки должны быть установлены соответствующие электрические блокировки.
349. Для закрепления в выработках приводных, натяжных и концевых станций скребковых конвейеров, механизированной передвижки скребковых конвейеров в очистных выработках, натяжении цепи конвейеров при ее сборке и разборке, стягивания концов ленты при ее стыковке на ленточных конвейерах, а также для расштыбовки конвейеров должны применяться устройства заводского изготовления.
Допускается применение устройств, изготовляемых ремонтными предприятиями по документации заводов-изготовителей этих устройств.
350. В выработках с конвейерами должны быть оборудованы безопасные переходы через конвейеры.
351. Запрещается:
1) ремонт, смазка движущихся деталей и очистка конвейеров во время их работы, работа при заштыбованном конвейере и неисправных роликах или при их отсутствии, касание ленты неподвижных элементов конвейерного става или крепи, а также невыполнении требований п. 346; 2) перевозка людей, леса, длинномерных материалов и оборудования на не приспособленных для этих целей конвейерах.
352. Осмотр конвейера, аппаратуры управления, роликов, натяжных и загрузочных устройств, ленты и ее стыков, а также устройств, обеспечивающих безопасность эксплуатации конвейера (тормозных устройств, средств улавливания ленты и т.п.), должен производиться ежесменно сменным инженерно-техническим работником или специально назначенным лицом.
Осмотр и проверка работы аппаратуры управления и защиты (датчиков схода и пробуксовки ленты, уровня загрузки, экстренной остановки и др.), устройств, обеспечивающих безопасность эксплуатации конвейеров (тормозов, ловителей ленты, блокировки ограждений и др.), средств противопожарной защиты и наличия воды в противопожарном ставе должны производиться один раз в сутки механиком участка или специально назначенным лицом.
Ежемесячно стационарные конвейеры должны осматриваться механиком службы главного механика. Результаты осмотров заносятся в специальный журнал.
Перед вводом в эксплуатацию, а в процессе эксплуатации один раз в год специализированная наладочная организация должна производить ревизию и наладку стационарных конвейерных линий.

3. Шахтный подъем

Параграф 1. Общие требования

353. Подъемные машины (лебедки), применяемые на угольных шахтах, должны отвечать требованиям ГОСТов, ТЗ и ТУ, согласованным с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности. P090001940
На действующих подъемных установках с углами наклона выработки до 30о допускаются замедления менее 0,75 м/с2, если при этом обеспечивается остановка поднимающегося сосуда в пределах пути переподъема, а опускающегося - на свободном участке пути, расположенном ниже посадочной (разгрузочной) площадки.
354. Максимальные скорости подъема и спуска людей и грузов по вертикальным и наклонным выработкам определяются проектом, но не должны превышать величин, приведенных в таблице 12.

Таблица 12

---------------------------------------------------------------------------
Наименование выработок !Максимальная скорость подъема и спуска, м/с
!----------------------------------------------
! людей ! Грузов
---------------------------------------------------------------------------

Вертикальные выработки,
оборудованные:

Клетями 12 определяются
проектом
Скипами - определяются
проектом
Наклонные выработки,
оборудованные:
Скипами - 7
Вагонетками 5 5

Вертикальные выработки в
проходке, оборудованные:

бадьями (по направляющим) 8 12
бадьями (без направляющих) 2 2
подвесным проходческим
оборудованием - 0,2
спасательными лестницами 0,35 -

Спуск негабаритов по
вертикальным и наклонным
выработкам 1/3 номинальной
скорости для
данного подъема

--------------------------------------------------------------------------

355. При проектировании величина среднего замедления подъемной установки как при предохранительном, так и при рабочем торможении в экстренных случаях не должна превышать значений, приведенных в табл. 13.

Таблица 13

---------------------------------------------------------------------------
Угол наклона, градус ! 5 ! 10 ! 15 ! 20 ! 25 ! 30 ! 40 ! 50 и
! ! ! ! ! ! ! !более
---------------------------------------------------------------------------
Величина замедления, ! ! ! ! ! ! ! !
м/с2 ! 0,8 ! 1,2 ! 1,8 ! 2,5 ! 3,0! 3,5! 4,0! 5,0
---------------------------------------------------------------------------

Величина среднего замедления действующей подъемной установки при предохранительном торможении должна быть не менее 0,75 м/с2 при углах наклона выработок до 30о и не менее 1,5 м/с2 при углах наклона выработок более 30о.
Под средним замедлением понимается отношение максимальной скорости ко времени, протекающему с момента начала торможения до полной остановки подъемной машины.
На подъемных установках со шкивами трения величина среднего замедления определяется на установившемся участке процесса торможения.
В выработках с переменным углом наклона величина замедления подъемной установки для каждого из участков пути с постоянным углом не должна превышать соответствующих значений, приведенных в табл. 13. Величины замедления для промежуточных углов наклона выработок, не указанных в табл. 13, определяются путем линейной интерполяции.
В установках со шкивами трения замедление как при рабочем, так и при предохранительном торможении не должно превышать величины, обусловленной возможностью проскальзывания каната по шкиву.
В отдельных случаях на действующих одноканатных и многоканатных скиповых подъемных установках со шкивом трения по условию нескольжения канатов допускается ограничить нижний предел замедления величиной 1,2 м/с2 при условии оборудования таких установок блокировкой, исключающей возможность спуска груза со скоростью более 1 м/с.
Подъемные установки со шкивами трения, на которых регулировкой тормозной системы не возможно обеспечить требуемые замедления, должны оснащаться системами избирательного и автоматически регулируемого предохранительного торможения.
Требования данного параграфа не распространяются на проходческие лебедки и лебедки спасательных лестниц (при скорости движения каната не более, соответственно, 0,2 и 0,35 м/с).
356. Для защиты от переподъема и превышения скорости шахтная подъемная установка должна быть снабжена следующими предохранительными устройствами:
1) каждый подъемный сосуд (противовес) - концевым выключателем, установленным в выработке или в копре и предназначенным для включения предохранительного тормоза при подъеме сосуда на 0,5 м выше уровня верхней приемной площадки (нормального положения при разгрузке), и дублирующим концевым выключателем на указателе глубины (или в аппарате задания и контроля хода).
В наклонных выработках концевые выключатели должны быть установлены на верхней приемной площадке на расстоянии 0,5 м от нормального положения, обусловленного рабочим процессом.
Подъемные установки с опрокидными клетями должны иметь дополнительные концевые выключатели, установленные на копре на 0,5 м выше уровня площадки, предназначенной для посадки людей в клеть. Работа этих концевых выключателей должна также дублироваться концевыми выключателями, установленными на указателе глубины (в аппарате задания и контроля хода). Данное требование не распространяется на подъемные установки с самоопрокидывающимися бадьями при проходке вертикальных стволов.
Допускается установка дублирующих концевых выключателей на копре на одном уровне с основными при питании их отдельными кабелями. Дополнительные концевые выключатели (основные и дублирующие) на установках с опрокидными клетями должны включаться в цепь защиты в зависимости от заданного режима "груз" или "люди".
Для проверки исправности и правильности установки основных и дублирующих выключателей на пульте машиниста должны быть установлены кнопки или переключатели (без фиксации положения). Допускается применение фиксирующих шунтирующих элементов, если схемой предусмотрена сигнализация (звуковая, световая) об их замкнутом состоянии;
2) ограничителем скорости, вызывающим включение предохранительного тормоза в случае:
превышения в период замедления скорости защитной тахограммы, величина которой в каждой точке пути замедления определяется из условий предотвращения аварийного переподъема скипов и клетей;
превышения скорости равномерного хода на 15%;
подхода сосуда к верхней, нижней и промежуточным приемным площадкам, а также к жестким направляющим при канатной армировке ствола со скоростью более 1 м/с при спуске-подъеме людей и 1,5 м/с - при спуске-подъеме груза.
Требования п. 2) распространяются на действующие подъемные установки со скоростью движения свыше 3 м/с и вновь проектируемые со скоростью свыше 2 м/с (кроме грузовых наклонных подземных установок, оснащенных лебедками).
Остальные подъемные установки должны быть оснащены аппаратами, выключающими установку в случае превышения скорости равномерного хода на 15%.
Сроки оснащения ограничителями скорости лебедок и малых машин действующих наклонных людских подъемных установок в подземных выработках устанавливаются шахтой по согласованию с органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
Лебедки грузовых и действующих людских наклонных подъемов в подземных выработках до оснащения их ограничителями скорости должны быть оснащены аппаратом, вызывающим включение предохранительного тормоза в случае превышения скорости равномерного хода на 15%, и контролем скорости в 1-2 точках на участках замедления;
3) амортизирующими устройствами, устанавливаемыми на копре, и в зумпфе ствола с многоканатной подъемной установкой, кроме реконструируемых установок с подъемными машинами, устанавливаемыми на земле.
357. Шахтные подъемные установки должны быть оборудованы следующими защитными и блокировочными устройствами:
1) блокировкой от чрезмерного износа тормозных колодок, срабатывающей при превышении установленного заводом-изготовителем максимально допустимого зазора между ободом барабана и тормозной колодкой. Это требование не распространяется на грузовые подземные и проходческие лебедки;
2) максимальной и нулевой защитой;
3) защитами от провисания струны и напуска каната в ствол (по мере создания и оснащения);
4) защитой от жесткой посадки клетей людского и грузолюдского подъема (по мере создания);
5) блокировкой предохранительных решеток, исключающей возможность их открывания до прихода подъемного сосуда на приемную площадку и включающей сигнал "стоп" на пульте машиниста при открытых решетках;
6) блокировкой, позволяющей включать двигатель после переподъема сосуда только в сторону ликвидации переподъема;
7) блокировкой, не допускающей снятия предохранительного тормоза, если рукоятка рабочего тормоза не находится в положении "заторможено", а рукоятка аппарата управления (контроллера) находится в нулевом положении;
8) блокировкой, обеспечивающей остановку бадьи при подходе ее к нулевой площадке с закрытыми лядами, а также блокировкой, обеспечивающей при проходке ствола остановку бадьи за 5 м до подхода ее к рабочему полку и при подходе к забою ствола;
9) устройством, подающим сигнал стволовому или машинисту при выдергивании тормозных канатов в местах их крепления в зумпфе;
10) устройством, подающим сигнал машинисту при недопустимом поднятии петли уравновешивающего каната;
11) дублирующим ограничителем скорости или устройством, обеспечивающим контроль целостности передачи от вала подъемной машины к указателю глубины, если ограничитель скорости не имеет полного самоконтроля;
12) устройством, сигнализирующим машинисту о положении качающихся площадок и посадочных кулаков;
13) автоматическим звонком, сигнализирующим о начале периода замедления (за исключением грузовых подъемных установок, работающих в автоматическом режиме).
358. Шкивы с литыми или штампованными ободьями, для которых не предусматривается использование футеровки, должны заменяться новыми при износе реборды или обода на 50% начальной их толщины и во всех случаях, когда обнажаются торцы спиц.
Допускается наплавка желоба шкива при износе его в глубину не более 50% начальной толщины.
359. На случай поломки подъемной машины или застревания клетей в стволе должны быть оборудованы аварийно-ремонтные подъемные установки, отвечающие требованию Правил технической эксплуатации угольных и сланцевых шахт (ПТЭ).
При наличии в одном стволе двух подъемных установок или одной подъемной установки и лестничного отделения дополнительная аварийно-ремонтная установка может отсутствовать.
При проходке и углубке стволов на случай аварии с подъемом необходимо иметь подвесную аварийно-спасательную лестницу длиной, обеспечивающей размещение на ней одновременно всех рабочих наибольшей по численности смены. Лестница прикрепляется к канату лебедки, оборудованной тормозами и имеющей комбинированный привод (механический и ручной). Ручной привод лебедки должен обеспечивать подъем лестницы при аварийном отключении электроэнергии.
На нижнем этаже рабочего полка должна находиться аварийная канатная лестница необходимой длины для выхода людей из забоя ствола на проходческий полок. В случае возможности прохождения спасательной лестницы через полок до забоя наличие на полке аварийной канатной лестницы не обязательно.
При проходке стволов глубиной до 100 м лебедки для подвески аварийно-спасательных лестниц могут иметь только ручной привод и должны быть оборудованы тормозами и храповичным остановом.
360. Запрещается переход людей через подъемные отделения ствола. На всех горизонтах шахты перед стволами должны быть установлены предохранительные решетки для предупреждения перехода людей через подъемные отделения. На верхних горизонтах допускается работа в людском и грузовом режимах без посадочных кулаков.
При подъеме и спуске людей, а также при работе подъема в режиме "ревизия" механизмы обмена грузов (вагонеток) на всех приемных площадках ствола должны отключаться.
На действующих шахтах допускается применение на верхней приемной площадке дверей гильотинного типа при наличии дополнительного ограждения, препятствующего доступу людей к стволу до полной остановки клети в период ее отправления.
Требования сигнала "стоп" (п. 357 п. 5) не распространяются на подъемные установки, оборудованные дверями гильотинного типа.
361. В стволах шахт, по которым не предусмотрен спуск и подъем людей, пользоваться подъемными установками разрешается только лицам, занятым на осмотре и ремонте этих стволов.
При проходке стволов во время спуска-подъема оборудования проходческими лебедками работа подъема разрешается только для перемещения наблюдающих за спуском-подъемом оборудования рабочих и технического персонала.
362. Все промежуточные, нижние и верхние приемные площадки вертикальных стволов, по которым производится подъем и спуск грузов в вагонетках, а также площадки перед опрокидывателем должны быть оборудованы стопорными устройствами, обеспечивающими единичную дозировку и предотвращающими произвольное скатывание вагонеток.
363. Все вновь создаваемые защитные и предохранительные средства (тормозные, парашютные, подвесные устройства и др.), защитная и предохранительная аппаратура (ограничители скорости, регуляторы давления и др.), схемы управления и автоматизации людских и грузолюдских установок должны согласовываться с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.

Параграф 2. Армировка

364. Суммарный зазор между направляющими башмаками скольжения подъемного сосуда (противовеса) и проводниками при их установке должен составлять:
1) на базовой отметке (базовой отметкой является участок проводников от места разгрузки подъемного сосуда до места установки концевого выключателя на копре, предназначенного для включения предохранительного тормоза при подъеме сосуда на 0,5 м выше уровня верхней приемной площадки (нормального положения при разгрузке):
для рельсовых проводников - 10 мм, деревянных - 20 мм;
2) по глубине ствола:
для рельсовых проводников - 10+-8 мм, деревянных - 20+-10 мм.
На базовой отметке должен выдерживаться номинальный размер колей проводников.
При применении на подъемных сосудах упругих рабочих направляющих устройств качения обязательно наличие предохранительных башмаков, устанавливаемых непосредственно на несущей конструкции подъемного сосуда и конструктивно не связанных с рабочими направляющими устройствами. Суммарный зазор между контактными поверхностями предохранительных башмаков скольжения и проводников при их установке должен составлять на базовой отметке:
для рельсовых проводников - 20 мм, коробчатых - 30 мм.
Башмаки скольжения либо их сменные вкладыши подлежат замене при износе контактных поверхностей свыше 8 мм на сторону.
Суммарный износ проводников и башмаков на сторону не должен превышать:
при рельсовых проводниках - 10 мм, деревянных - 18 мм.
При этом допускается общий износ боковых поверхностей башмака и рельсового проводника двухстороннего расположения до 20 мм.
Глубина зева рабочих направляющих башмаков скольжения открытого типа при их установке должна быть:
для рельсовых проводников - 60 мм, деревянных - 80 мм.
Глубина зева предохранительных башмаков скольжения при их установке должна быть: для проводников из рельсов - 65 мм, коробчатых - 110 мм.
Внутренний диаметр новых вкладышей рабочих направляющих устройств скольжения для канатных проводников при их установке должен быть на 10 мм больше диаметра проводникового каната. Глубина канавки роликов при применении направляющих роликоопор должна быть не менее 1/3 диаметра проводникового каната. Для предохранительных направляющих устройств при применении канатных проводников разница в диаметрах нового вкладыша и проводникового каната должна составлять 20 мм, а допустимый износ вкладышей направляющих - 15 мм по диаметру. 365. Инструментальная проверка износа проводников должна производиться на каждом ярусе армировки:
для металлических - через 1 год, для деревянных, а также в стволах, где срок службы металлических проводников составляет менее 5 лет, - через 6 месяцев.
Ответственным за проверку является главный механик шахты.
Проводники подлежат замене при износе на сторону:
рельсовые - более 8 мм, а в армировке с двухсторонним расположением проводников относительно сосудов при суммарном боковом износе более 16 мм;
деревянные - более 15 мм; коробчатые - более половины толщины стенки.
Износ полки, соединяющей головку рельсовых проводников с подошвой, допускается не более чем на 25% номинальной ее толщины.
В отдельных случаях допускается износ рельсовых проводников до 12 мм на сторону (суммарный износ при двухстороннем расположении проводников - до 24 мм). При этом решение о возможности их дальнейшей эксплуатации должно приниматься по согласованию с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций специальной комиссией под руководством главного механика объединения (концерна, АО и т.п.) или самостоятельной шахты на основании заключения института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности, составленного по результатам инструментального обследования армировки с учетом кинематики и динамики взаимодействия сосудов с проводниками.
В этом случае инструментальная проверка износа проводников должна производиться не реже, чем через 6 месяцев.
При парашютах резания деревянные проводники в стволе подлежат замене при суммарном их износе более 20 мм.
366. Эксплуатационные зазоры между максимально выступающими частями подъемных сосудов стационарных подъемных установок, крепью и расстрелами в вертикальных стволах должны соответствовать величинам, приведенным в табл. 14.
При проходческом подъеме величина зазора между средними направляющими канатами должна быть не менее 300 мм. При глубине ствола свыше 400 м обязательна установка отбойных канатов или других устройств, предупреждающих возможность столкновения бадей. Эти устройства не требуются, если зазоры между средними направляющими канатами равны 250+Н/3 мм, где Н - глубина ствола, м.
Зазор между движущимися бадьями и крепью ствола или выступающими частями оборудования, расположенного в стволе (трубопроводами, балками и т.д.), должен быть не менее 400 мм.
Зазор между стенками раструба проходческого полка и выступающими частями движущейся направляющей рамки бадьи должен быть не менее 100 мм.
При проходке стволов с параллельным или последующим армированием зазоры между наиболее выступающей частью бадьи или направляющей рамки и расстрелами при канатных проводниках, расположенных в плоскости, перпендикулярной расстрелам, должны быть не менее 350 мм; при канатных проводниках, расположенных в плоскости, параллельной расстрелам, - не менее 400 мм; при жестких проводниках между наиболее выступающей частью стойки направляющей рамки и проводником - не менее 30 мм.
Перед пуском вновь навешенного или отремонтированного подъемного сосуда (противовеса), а также после ремонтных работ в стволе, связанных с рихтовкой армировки, проводников или крепи, после падения в ствол предметов, которые могут повлиять на положение армировки, должна производиться проверка зазоров. После ремонта, связанного с заменой армировки или проводников, должна производиться профилировка проводников.
Зазоры между двумя подъемными сосудами в наклонных выработках должны быть не менее 200 мм. Зазор между крепью выработки и наиболее выступающей кромкой габарита подъемного сосуда должен быть не менее 250 мм при деревянной крепи, металлической и из железобетонных стоек и не менее 200 мм - при бетонной и каменной.

Таблица 14

---------------------------------------------------------------------------
Вид крепи !Вид и !Наименование!Минималь-! Примечание
ствола !расположение !зазора !ная вели-!
!армирования ! !чина за- !
! ! !зора, мм !
---------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5
---------------------------------------------------------------------------
1.Деревян- Деревянная и Между 200 Для шахт, находящихся
ная металлическая подъемными в эксплуатации, в случае
с одно-двух сосудами особо стесненного
сторонним и крепью расположения подъемных
расположением сосудов в стволе с
проводников деревянной армировкой
допускается зазор не
менее 150 мм при
лобовом расположении
проводников, а также
при двухстороннем, если
наиболее выступающая
часть сосуда отстоит от
оси проводников не
более, чем на 1 м

2.Бетонная, Металлическая, То же 150
кирпичная, с одно- и двух-
тюбинговая, сторонним
бетонито- расположением
вая проводников

3.Бетонная, Деревянная, с То же 200
кирпичная, одно - и двух-
тюбинговая, сторонним
бетонитовая расположением
проводников

4.Деревян- Металлические Между 150 При особо стесненном
ная, и деревянные подъемными расположении подъемных
бетонная, расстрелы, не сосудами и сосудов в стволе этот
кирпичная, несущие расстрелами зазор может быть
тюбинговая проводники уменьшен до 100 мм

5.Деревян- Между Между двумя 200 При жестких
ная, подъемными движущимися проводниках
бетонная, сосудами сосудами
кирпичная, расстрел
тюбинговая отсутствует

6.Деревян- Одностороннее, Между клетью 60 В эксплуатационных
ная, двухстороннее и элементами стволах, введенных до
бетонная, боковое и посадочных 1973 года, этот зазор
кирпичная, лобовое распо- устройств может быть не менее
тюбинговая, ложение 40 мм
бетонитовая проводников

7.Деревян- Одностороннее, Между При наличии на
ная, двухстороннее расстрелами и подъемном сосуде
бетонная, боковое и выступающими выступающих разгрузочных
кирпичная, лобовое частями роликов зазор между
тюбинговая, расположение подъемных роликом и расстрелом
бетонитовая проводников сосудов, должен быть увеличен на
удаленных от 25 мм
оси проводни-
ков на расстоя-
ние до 750 мм

8.Деревян- Деревянная с Между 50
ная, лобовым расстрелом,
бетонная, расположением несущим
кирпичная, проводников проводником
тюбинговая, и клетью
бетонитовая

9.Деревян- Металлическая Между 15
ная, и деревянная, наружной
бетонная, независимо от кромкой
кирпичная, расположения башмака
тюбинговая, проводников подъемного
бетонитовая сосуда и
зажимным
устройством
для
крепления
проводников
к расстрелам

10.Деревян- Одностороннее, Между 25 Для проектируемых шахт
ная, двухстороннее выступающими
бетонная, и лобовое рас- и удаленными
кирпичная, положение от центра
тюбинговая, проводников частями
бетонитовая сосуда и
расстрелом с
учетом износа
проводников
и лап и возмож-
ного поворота
сосуда

11.Деревян- Металлическая Между 30
ная, и деревянная, рельсами
бетонная, независимо от приемных
кирпичная, расположения площадок
тюбинговая проводников и клетей

12.Все виды Канатные Между 225 При глубине ствола до
крепи проводники подъемным 800 м
многоканатного сосудом и 265 При глубине ствола более
подъема крепью, 800 м
расстрелом
или отшивкой
в стволе

Между
движущимися
сосудами
одного
подъема 300 Проектные зазоры
Между выбираются по "Нормам
движущимися безопасности на
сосудами проектирование и
смежных эксплуатацию канатных
подъемов 350 проводников
многоканатных подъемных
установок",
эксплуатационные зазоры
во всех случаях должны
быть не менее 0,73
проектных

13.Все виды Канатные Между 300
крепи проводники движущимися
одноканатного сосудами
подъема одного
подъема

Между 350 Проектные зазоры
движущимися выбираются по "Нормам
сосудами безопасности на
смежных проектирование и
подъемов эксплуатацию канатных
проводников одноканатных
подъемных установок"

Между 240
подъемным
сосудом и
крепью,
расстрелом
или отшивкой
в стволе

---------------------------------------------------------------------------

Параграф 3. Подъемные машины и проходческие лебедки

367. Людские и грузолюдские подъемные установки должны иметь электрический привод. Асинхронный привод с реостатным управлением должен быть оснащен системой динамического торможения. Система динамического торможения в случае нарушения ее схемы должна включать предохранительный тормоз.
Лебедки, служащие для спуска и подъема людей в клетях и вагонетках по наклонным и вертикальным выработкам, должны отвечать всем требованиям, предъявляемым к подъемным машинам.
368. При проходке вертикальных стволов, шурфов, скважин для навески проходческого оборудования и осуществления спуско-подъемных операций с различным оборудованием и материалами должны применяться проходческие лебедки, отвечающие требованиям действующих стандартов, Правил технической эксплуатации проходческих лебедок и подвесного оборудования и настоящих Правил.
369. Подъемные машины и лебедки должны быть снабжены аппаратом (индикатором), показывающим машинисту положение сосудов в стволе.
При работе подъемной машины на проходке или углубке ствола на реборде барабана должна наноситься отметка верхнего среза раструба проходческого подвесного полка.
На лебедках, предназначенных для подвески оборудования при проходке вертикальных стволов, индикатор глубины не требуется.
Каждая подъемная машина должна иметь исправно действующие:
1) самопишущий скоростемер (для машин со скоростью свыше 3 м/с, установленных на поверхности);
2) вольтметр и амперметр;
3) манометры, показывающие давление сжатого воздуха или масла в тормозной системе.
370. Каждая подъемная машина (лебедка) должна иметь рабочий и предохранительный тормоз с независимым включением привода. Тормоз должен воздействовать на орган навивки.
В проходческих лебедках и лебедках для спасательных лестниц (скорость движения концевого груза соответственно не более 0,2 и 0,35 м/с) должны быть маневровый тормоз на валу двигателя или на промежуточном валу, предохранительный тормоз, стопорное устройство на барабане (храповичный останов) и блокировка, исключающая пуск электродвигателя в направлении спуска груза при включенных предохранительном тормозе и стопорном устройстве.
371. В заторможенном (неподвижном) состоянии подъемной машины (лебедки) отношение величин моментов, создаваемых предохранительным тормозом, к максимальным статическим моментам должно быть не менее приведенных в табл. 15.

Таблица 15

--------------------------------------------------------------------------
Угол наклона, градус ! до 20 ! 25 ! 30 и более
--------------------------------------------------------------------------
К= Мторм/ Мстат 2,1 2,6 3,0
--------------------------------------------------------------------------

Значение коэффициента К для промежуточных углов наклона, не указанных в табл. 15, определяют путем линейной интерполяции.
Для выработок с переменными углами наклона тормозной момент должен рассчитываться для каждого из участков пути с постоянным углом наклона и приниматься по наибольшему из полученных значений.
Рабочий тормоз в неподвижном состоянии подъемной машины должен обеспечивать получение момента, не менее создаваемого предохранительным тормозом.
При перестановке барабанов тормозное устройство должно развивать на заклиненном барабане момент, равный не менее 1,2 статического момента, создаваемого массой порожнего сосуда и массой головного (уравновешивающего) канатов. При перестановке барабанов и перемещении сосуда нахождение людей в сосуде и стволе запрещается.
У проходческих лебедок и лебедок для спасательных лестниц (со скоростью движения концевого груза соответственно 0,2 и 0,35 м/с) тормозные моменты, создаваемые отдельно как маневровым, так и предохранительным тормозом, должны быть не менее 2-кратного наибольшего статического момента нагрузки. Причем включение предохранительного тормоза должно сопровождаться автоматическим срабатыванием маневрового тормоза.
372. Продолжительность холостого хода предохранительного тормоза действующих подъемных машин не должна превышать:
0,5 с - при пневмогрузовом приводе,
0,6 с - при гидрогрузовом приводе,
0,3 с - при пневмопружинном и гидропружинном приводах, а также для вновь создаваемых конструкций тормозных устройств.
Время срабатывания тормоза, независимо от типа привода тормоза, не должно превышать 0,8 с. Для подъемных машин со шкивами трения, оснащенных системами избирательного или автоматически регулируемого предохранительного торможения, это требование распространяется только на режим спуска груза (противовеса).
Для проходческих лебедок продолжительность холостого хода не должна превышать 1,5 с.
Одноконцевые подъемные установки в наклонных выработках, на которых регулировкой тормозной системы не удается исключить набегание вагонеток на канат при предохранительном торможении, должны иметь устройство, управляющее предохранительным тормозом при его включении и исключающее набегание в режиме подъема, а также обеспечивающее в момент остановки барабана машины тормозной момент величиной, предусмотренной п. 4.3.19. Время срабатывания предохранительного тормоза при этом может превышать 0,8 с.
Под холостым ходом тормоза подразумевается время, протекающее с момента разрыва цепи защиты до момента появления усилия в исполнительном органе тормоза.
Под временем срабатывания тормоза следует понимать время, протекающее с момента разрыва цепи защиты до момента появления тормозного усилия, равного по величине статическому.
373. После замены элементов тормозной системы (тормозные колодки, тяги, цилиндры и др.) необходимо производить ее испытание. Результаты испытания оформляются актом.
374. На вертикальных и наклонных поверхностных грузолюдских и людских подъемах навивка на барабаны машин должна быть однослойной.
На подъемных машинах грузовых вертикальных подъемов, подъемов фланговых и вентиляционных стволов, служащих для перевозки людей в аварийных случаях, установленных на поверхности, людских и грузолюдских подъемов в подземных выработках с углом наклона от 30 до 60о допускается двухслойная навивка канатов на барабаны.
Трехслойная навивка допускается на всех остальных эксплуатационных подъемах и при проходке вертикальных и наклонных выработок.
На аварийно-ремонтных и вспомогательных грузовых подъемных установках (породные стволы, подъем грузов на эстакады, спуск и подъем грузов и вспомогательных материалов по вертикальным и наклонным выработкам с количеством циклов не более 10 в смену), а также проходческих лебедках со скоростью не выше 0,4 м/с и лебедках для спасательных лестниц (скорость до 0,35 м/с) допускается многослойная навивка.
При наличии более одного слоя навивки каната на барабан должны соблюдаться следующие условия:
1) реборда барабана должна выступать над верхним слоем на 2,5 диаметра каната;
2) за критическим участком каната длиной в четверть последнего витка нижнего ряда (переход на верхний ряд) должно вестись усиленное наблюдение (учет разорванных в этом месте проволок); через каждые 2 месяца осуществляется передвижение каната на четверть витка.
Барабаны проходческих лебедок должны иметь реборды с двух сторон, выступающие над верхним слоем навивки не менее чем на 2,5 диаметра каната.
На действующих наклонных подъемных установках при доработке горизонтов допускается при согласовании с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций превышение указанного числа слоев на один при условии выполнения требований пп. 1) и 2) и при наличии устройства плавного перехода каната с одного слоя на другой, а при 4-слойной навивке каната на барабан, кроме того, при наличии защиты, исключающей возможность работы подъема при навивке каната на пятый слой.
На проходческих лебедках, имеющих скорость не выше 0,4 м/с, допускается иметь высоту реборды над верхним слоем навивки не менее 1,5 диаметра каната.
Футеровка барабанов должна иметь нарезанные канавки независимо от числа слоев навивки каната.
Наличие футеровки и нарезанных канавок на барабанах проходческих лебедок (скорость не выше 0,2 м/с) и лебедок спасательных лестниц (скорость 0,35 м/с) не обязательно.
При строительстве и реконструкции шахт с блочной схемой вскрытия и при проходке фланговых стволов, а также при необходимости проведения выработок околоствольного двора через скиповый ствол разрешается двухслойная и трехслойная навивка канатов на барабан грузолюдских подъемов на указанных стволах в период проведения горизонтальных и наклонных выработок. При этом, кроме соблюдения условий, указанных выше, шахтостроительной организацией должны разрабатываться и согласовываться с РГТИ дополнительные мероприятия, обеспечивающие безопасность спуска и подъема людей.
375. Для ослабления натяжения каната в месте его прикрепления к барабану на поверхности последнего должно быть не менее трех витков трения, футерованных деревом, пресс-массой или другим материалом, согласованным с заводом-изготовителем машины, и не менее пяти витков трения на барабанах без футеровки.
376. Проходческие лебедки, используемые для навески полков, опалубки, направляющих канатов, а также лебедки для наращивания технологических трубопроводов, установки тюбингов и элементов армировки должны быть оборудованы устройствами контроля натяжения канатов.

Параграф 4. Требования к обслуживанию

377. Подъемные сосуды, парашюты, стопоры, подвесные устройства, направляющие башмаки, посадочные, загрузочные и разгрузочные устройства, направляющие и отклоняющие шкивы, их футеровка и подшипники, тормозная система и другие элементы подъемной машины, аппаратура защиты и система управления должны осматриваться и проверяться ежесуточно механиком подъема или лицом, имеющим соответствующую квалификацию и назначенным приказом по шахте для этой цели. Этим же лицом армировка должна ежесуточно осматриваться при скорости движения сосудов до 1 м/с и не реже одного раза в неделю при скорости 0,3 м/с. Участки стволов, находящиеся в ремонте, должны осматриваться ежесуточно при скорости 0,3 м/с. Одновременно с осмотром армировки ствола должен производиться осмотр крепи назначенным приказом по шахте специально обученным работником.
Допускается одновременное проведение осмотра армировки в смежных отделениях ствола при разности отметок по высоте между подъемными сосудами, из которых производится осмотр, не более 5 м.
Перед навеской нового каната и в дальнейшем не реже одного раза в квартал главный механик шахты или старший механик проводят осмотр шкивов. При этом должны измеряться сечение желоба и толщина его тела по контрольному отверстию и производится зарисовка наиболее изношенного места площади сечения желоба.
Главный механик шахты или старший механик не реже одного раза в 15 дней должны производить проверку правильности работы предохранительного тормоза и защитных устройств и не реже одного раза в месяц - исправность всех остальных вышеуказанных элементов подъемной установки. Результаты осмотров должны заноситься в "Книгу осмотра подъемной установки".
Копры должны осматриваться комиссией под председательством главного инженера шахты.
Осмотр металлических и железобетонных копров должен производиться один раз в год, а деревянных и проходческих - два раза в год.
При выполнении работ на металлических копрах следует руководствоваться документом, регламентирующим порядок и организацию обследования несущих металлических конструкций шахтных копров.
378. Осмотр проходческих лебедок должен производить ежесменно и перед каждой спуско-подъемной операцией электрослесарь, один раз в неделю - механик проходки (участка), один раз в месяц - главный механик шахтопроходческого (шахтостроительного) управления.
Результаты осмотров должны вноситься в "Книгу осмотра проходческих лебедок".
379. Машинистами подъемных машин могут назначаться приказом по шахте лица с общим стажем работы на шахте не менее 1 года, прошедшие специальное обучение, получившие соответствующее удостоверение, прошедшие 2-месячную стажировку. Машинистами людских и грузолюдских, а также многоканатных подъемов должны назначаться лица, проработавшие не менее 1 года на грузовых подъемных машинах. При проходке и углубке стволов машинистами подъемов могут назначаться лица, прошедшие специальное обучение, получившие соответствующее удостоверение и прошедшие 3-месячную стажировку на подъеме при проходке ствола.
При переходе на управление другой машиной, а также при перерыве в работе более 1 мес. обязательна стажировка. Срок стажировки определяется главным механиком шахты.
Не реже одного раза в год производится проверка знаний у машинистов комиссией под председательством главного механика шахты.
380. В часы спуска и подъема смены рабочих, кроме сменного, должен быть второй имеющий право на управление этой машиной машинист, в обязанности которого входит наблюдение за процессом подъема и спуска и принятие необходимых мер в случае нарушения нормальной работы подъемной машины или неправильных действий сменного машиниста.
381. Машинист, принимающий смену, перед началом работы обязан проверить исправность машины согласно Инструкции для машинистов шахтных подъемных установок. Производить спуск и подъем людей разрешается после предварительного перегона обоих подъемных сосудов вниз-вверх вхолостую. Результаты проверки машинист обязан занести в "Книгу приемки и сдачи смен".
О всех замеченных неисправностях машинист подъемной машины обязан сообщить механику подъема или главному механику шахты и горному диспетчеру, которые могут разрешить работу подъемной машины только после сообщения машиниста. Причины неисправностей и меры, принятые для их устранения, должны заноситься в указанную книгу механиком подъема.
382. Во время работы клетевого подъема на приемной (посадочной) площадке надшахтного здания должны находиться рукоятчики. В околоствольных дворах действующих горизонтов - стволовые. При разносторонних посадке в клеть и выходе людей из клети рукоятчики и стволовые должны иметь помощников, находящихся по другую сторону клети.
На всех стволах, оборудованных механическим подъемом и служащих для выдачи людей только в аварийных случаях, наличие машинистов подъемных машин, стволовых и рукоятчиков на приемных площадках определяется ПЛА.
Если одновременно производится посадка людей в несколько этажей многоэтажной клети или выход из них, то на каждой приемной площадке должен находиться рукоятчик, а в околоствольном дворе - стволовой. Эти рукоятчики и стволовые дают сигналы соответственно главному рукоятчику и главному стволовому.
На промежуточных горизонтах, на которых не производится прием и выдача грузов и имеется рабочая сигнализация машинисту и рукоятчику, а также прямая телефонная связь с ними, допускается спуск (подъем) людей при отсутствии на них стволовых при следующих условиях:
1) в клети имеется устройство для непосредственной сигнализации рукоятчику и машинисту, а также телефонная связь;
2) в клети находится лифтер (стволовой).
При обслуживании подъемной установки лифтером из клети наличие рукоятчика и стволового не обязательно.
На работу в лифтовом режиме должен составляться спецпроект, согласованный с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
383. У всех посадочных пунктов и в машинном отделении должны быть вывешены объявления с указанием:
1) фамилии лица, ответственного за безопасную организацию спуска и подъема людей;
2) расписания подъема и спуска людей;
3) применяемых сигналов;
4) числа людей, одновременно поднимаемых и спускаемых в каждом этаже клети, бадье или людской вагонетке.
О всех запрещениях или ограничениях пользования подъемной установкой для спуска и подъема людей в посадочных пунктах должны быть вывешены объявления и проведен инструктаж машинистов подъема, стволовых и рукоятчиков с разъяснением причин таких запрещений и ограничений.
384. На всех приемных площадках должны быть вывешены таблицы с указанием допустимой загрузки клетей, а для подъемных установок со шкивами трения - указания об одновременной загрузке обеих клетей для предотвращения опасности скольжения. Стволовые и рукоятчики не реже одного раза в квартал должны инструктироваться о правилах и нормах загрузки.
Спуск и подъем длинномерных материалов или крупногабаритного оборудования под клетью должен производиться под руководством лица технического надзора. Об этом необходимо заранее сообщить диспетчеру, стволовым промежуточных горизонтов, рукоятчику и машинисту подъема.
385. Перед вводом в эксплуатацию и в дальнейшем один раз в год специализированная наладочная организация с участием представителей энергомеханической службы шахты должна производить ревизию и наладку подъемной установки в объемах, предусмотренных Руководством по ревизии, наладке и испытанию шахтных подъемных установок. Это требование не распространяется на грузовые лебедки, предназначенные для спуска-подъема оборудования и материалов.
Электрическая часть и аппаратура автоматизированных подъемных установок подлежит ревизии и наладке через каждые 6 мес.
Не реже одного раза в год маркшейдерская служба шахты или специализированная организация, имеющая на это право, выполняет полную проверку геометрической связи шахтного подъема и копра в соответствии с Инструкцией по производству маркшейдерских работ. По результатам проверки составляется акт, который утверждается главным инженером шахты. Один экземпляр этого акта передается главному механику шахты.
После ревизии и наладки подъемной установки главный механик шахты и представитель наладочной организации производят контрольное испытание ее. О проведении контрольных испытаний составляется протокол, который утверждается директором или главным инженером шахты.
Через 6 мес. после ревизии и наладки каждая эксплуатационная и проходческая подъемная установка должна подвергаться техническому осмотру и испытанию комиссией под руководством главного механика шахты (шахтостроительной организации).
Объем технического осмотра и испытания определяется Инструкцией по техническому осмотру и испытанию эксплуатационных и проходческих подъемных установок.
О проведенном осмотре и испытании составляется акт.
386. Подъемные машины, срок эксплуатации которых согласно заводской документации истек, должны через каждые 5 лет обследоваться комиссией под руководством главного механика вышестоящей организации (концерн, ассоциация, департамент, объединение) с участием представителей наладочной организации и местных органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
Решение о возможности дальнейшей эксплуатации машины на 5 лет принимается комиссией на основании результатов ревизии наладки и экспертного заключения института или другой специализированной организации, имеющей лицензию.
Экспертное заключение должно выполняться на основании дефектации, дефектоскопии и других работ, необходимых для подготовки заключения.
387. На каждой подъемной установке должны быть:
1) график работы подъема, утвержденный главным инженером шахты, с указанием времени, необходимого для производства ежесуточных осмотров элементов подъемной установки;
2) паспорт подъемной машины и редуктора;
3) детальная схема тормозного устройства с указанием основных размеров;
4) исполнительные электрические схемы (принципиальные, монтажные);
5) схема парашютных устройств с контролируемыми размерами;
6) инструкция для машинистов подъемных установок;
7) прошнурованные "Книга осмотра подъемной установки", "Книга осмотра канатов и их расхода", "Книга приемки сдачи смен".
Схема тормозного устройства, исполнительная электрическая схема, схема парашютных устройств и инструкция для машиниста должны быть вывешены в машинном помещении.

4. Сигнализация и связь на шахтном транспорте и подъеме

388. Каждая подъемная установка должна быть снабжена устройством для подачи сигнала от стволового к рукоятчику и от рукоятчика к машинисту, а также ремонтной сигнализацией, используемой при осмотре и ремонте ствола, подъемных сосудов и элементов копрового станка. В стволах глубиной более 500 м для ремонтной сигнализации должны использоваться средства беспроводной связи. Сроки оснащения шахт данными средствами согласовать с местными органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
389. На людских и грузолюдских вертикальных и наклонных подъемных установках (с углом наклона выработки более 50о) кроме рабочей и ремонтной сигнализации должна предусматриваться резервная с обособленным питанием по отдельному кабелю или каналу, обеспечивающему работоспособность сигнализации при любой неисправности рабочей сигнализации. По функциональным возможностям резервная сигнализация не должна отличаться от рабочей. При наличии в одном стволе двух подъемных установок, каждая из которых обеспечивает спуск и подъем людей со всех горизонтов, резервная сигнализация может отсутствовать.
390. При подъеме людей из шахты скипами в аварийных случаях, предусмотренных планом ликвидации аварий, должна быть обеспечена возможность подачи сигналов с посадочной площадки на верхнюю приемную площадку и с верхней приемной площадки машинисту подъема.
391. Если подъемная установка обслуживает несколько горизонтов, то должно быть устройство, показывающее, с какого горизонта подан сигнал, а также устройство, препятствующее одновременному поступлению сигнала с разных пунктов.
392. На одноклетевых людских подъемных установках, оборудованных сигнализацией из клети, подача сигнала из клети машинисту должна осуществляться только лифтером, прошедшим специальное обучение и назначенным приказом по шахте.
На грузолюдских одноканатных подъемных установках, оборудованных сигнализацией из клети, кроме того должна предусматриваться и сигнализация с приемных площадок, а также устройство, не допускающее одновременной подачи сигналов из клети и с приемных площадок.
Ремонтная сигнализация на таких подъемных установках может отсутствовать.
393. Вагонетки для перевозки людей по горизонтальным выработкам должны оборудоваться устройствами для подачи сигнала "стоп" машинисту локомотива.
На людских подъемах с пассажирскими вагонетками в выработках с углом наклона до 50о должна быть предусмотрена сигнализация, обеспечивающая подачу сигналов машинисту подъема горнорабочим (кондуктором) из поезда. Эта сигнализация может использоваться при осмотре и ремонте выработок и рельсового пути, а также для подачи сигнала "стоп" в аварийных случаях.
Если поезд для доставки людей состоит более чем из трех вагонеток, должна предусматриваться сигнализация горнорабочему (кондуктору) поезда, доступная всем пассажирам, находящимся в вагонетках.
Все приемные площадки должны быть обеспечены телефонной или производственной громкоговорящей связью с машинистом подъема.
394. Каждая подъемная установка, используемая при проходке и углубке ствола, должна иметь не менее двух независимых сигнальных устройств, одно из которых должно выполнять функции, рабочей сигнализации, а второе - резервной и ремонтной. Устройство рабочей сигнализации должно обеспечивать возможность подачи сигналов из забоя на полок, с полка - рукоятчику и от рукоятчика - машинисту, а ремонтной или резервной, если она выполняет и функции ремонтной, - с любой точки ствола.
395. При наличии в одном стволе, находящемся в проходке, двух равноценных подъемных установок функции резервной и ремонтной сигнализации могут выполняться одним сигнальным устройством при доступе к нему из сосудов обеих подъемных установок.
Если ствол оборудован более чем одной подъемной установкой, подача исполнительного сигнала должна производиться только рукоятчиком каждой подъемной установки.
396. Схема стволовой сигнализации всех подъемных установок должна предусматривать возможность подачи сигнала "стоп" с любого горизонта непосредственно машинисту. Каждый непонятный сигнал должен восприниматься рукоятчиком, стволовым и машинистом как сигнал "стоп". Возобновление работы подъемной установки разрешается только после личного выяснения машинистом причин подачи неясного сигнала.
397. Запрещается передавать сигнал из околоствольного двора непосредственно машинисту, минуя рукоятчика. Указанное запрещение не распространяется на:
1) сигнальные устройства, имеющие блокировку, препятствующую пуску машины до получения разрешительного сигнала от рукоятчика;
2) одноклетевые подъемные установки с подачей сигнала из клети;
3) скиповые подъемные установки;
4) установки с опрокидными клетями при подъеме только груза;
5) ремонтную сигнализацию.
398. Между машинистом подъемной машины и рукоятчиком, а также между рукоятчиком и стволовым должна оборудоваться прямая телефонная связь.
Такая же связь должна быть и на скиповых подъемных установках между машинистом и операторами загрузочного и разгрузочного устройств. На вновь строящихся шахтах к моменту сдачи их в эксплуатацию необходимо кроме того устанавливать производственную двухстороннюю громкоговорящую связь.
399. При проходке и углубке стволов должна быть оборудована прямая двухсторонняя телефонная связь или громкоговорящая связь поверхности с полком.

5. Шахтные канаты

Параграф 1. Общие требования

400. Канаты, применяемые на подъемно-транспортных установках угольных шахт, должны отвечать требованиям действующих ГОСТ или ТУ, согласованных с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
Применение канатов с горючей оболочкой в шахтных стволах не допускается.
При выборе конструкции и при эксплуатации канатов должны соблюдаться требования "Инструкции по эксплуатации стальных канатов в шахтных стволах". P090001940
При эксплуатации канатов должны соблюдаться требования Инструкции по эксплуатации стальных канатов в шахтных стволах.
401. Подъемные и тяговые канаты людских и грузолюдских подъемно-транспортных установок должны быть грузолюдскими марок ВК и В, остальные - не ниже марки 1.
402. Канаты шахтных подъемных установок должны иметь при навеске запас прочности не ниже значений, приведенных в табл. 16.

Таблица 16

__________________________________________________________________________
Назначение канатов и установок, ! Запас
тип подъемной машины ! прочности
__________________________________________________________________________
1 ! 2
__________________________________________________________________________

1) Подъемные людских и аварийно-ремонтных установок
с машинами барабанного типа, двухканатные со
шкивами трения (при расчете по людям),
не оборудованных парашютами 9,0

2) Подъемные людских, грузолюдских и грузовых
одноканатных и людских и грузолюдских
многоканатных со шкивами трения 8,0

3) Подъемные грузолюдских установок с машинами
барабанного типа и грузолюдских трехканатных
со шкивами трения, не оборудованных парашютами,
канаты для подвески грузчиков (грейферов) в
стволе и проходческих люлек 7,5

4) Подъемные грузовых многоканатных установок 7,0

5) Подъемные грузовых установок с машинами
барабанного типа 6,5

6) Подъемные передвижных аварийных установок,
канатные проводники в стволах шахт, находящихся
в эксплуатации, канаты для подвески полков при
проходке стволов, для подвески спасательных
лестниц, насосов, труб водоотлива, проходческих
агрегатов 6,0

7) Отбойные установок с канатными проводниками, 5,0
канатные проводники проходческих подъемных
установок, канаты для подвески проходческого
оборудования, в том числе стволопроходческих
комбайнов в стволах с глубиной более 900 м,
за исключением указанного в п.п. 3) и 6) для
подвески полков при проходке стволов глубиной
от 1500 до 2000 м, новые подъемные канаты при
разовом спуске тяжеловесных грузов подъемным
сосудом или негабаритных грузов под ним при
навеске (замене) подъемных сосудов на много-
канатных подъемных установках

8) Тормозные и амортизационные канаты парашютов
клетей относительно динамической нагрузки 3,0

9) Стропы многократного использования при опускании
негабаритных и длинномерных грузов под подъемным
сосудом, сигнальные тросы грузолюдских и
людских подъемных установок 10,0

---------------------------------------------------------------------------

Стыковые соединения резинотросовых уравновешивающих канатов должны
иметь запасы прочности в соответствии с требованиями Инструкции по
эксплуатации огнестойких резинотросовых уравновешенных канатов в шахтных
стволах.
403. Подъемные канаты для вертикальных стволов при максимальной
длине отвеса более 600 м могут навешиваться по отношению суммарного
разрыва усилия всех проволок каната к концевому грузу (без учета массы
подъемного каната). Указанное отношение должно быть не менее приведенных в
табл. 17.

Таблица 17

___________________________________________________________________________
Тип подъемных машин ! Отношение суммарного
и назначение подъемных машин ! разрывного усилия
! проволок подъемного
! каната к концевому
! грузу
___________________________________________________________________________

1. Машины барабанного типа

1.1. Людские 13
1.2. Грузолюдские 10
1.3. Грузовые 8,5

2. Подъемные машины со шкивами трения

2.1. Одноканатные людские, грузолюдские и
грузовые и многоканатные людские и грузолюдские
установки кроме двух- и трехканатных, не
оборудованных парашютами 11,5

2.2. Многоканатные грузовые 9,5
___________________________________________________________________________

При навеске канатов по отношениям табл. 17 запас прочности их, рассчитываемый с учетом массы каната, должен быть не ниже 4,5-кратного для грузовых и 5-кратного для людских и грузолюдских подъемных установок.
404. Запрещается применение канатов одинарной свивки из круглых проволок для навески проходческого оборудования, а также закрытых подъемных канатов в качестве проводников бадьевого подъема.
405. На одноканатных подъемных установках с канатными проводниками для обоих подъемных сосудов должны навешиваться головные канаты одного диаметра, конструкции и направления свивки.
406. На каждом многоканатном подъеме должно быть не менее двух уравновешивающих канатов.
407. Канаты дорог вспомогательного транспорта шахт должны иметь при навесе запас прочности не ниже значений, приведенных в табл. 18.

Таблица 18

___________________________________________________________________________
Назначение канатов ! Запас
! прочности
___________________________________________________________________________

1. Тяговые для подземных пассажирских канатных дорог,
монорельсовых и напочвенных рельсовых дорог при
расчете по людям, натяжные подземных пассажирских
подвесных канатных дорог 6
2. Тяговые для монорельсовых и напочвенных рельсовых
дорог при расчете по грузу, вспомогательных лебедок
в наклонных выработках 5
3. Тяговые для скреперных, маневровых и вспомогательных
(по горизонтальным выработкам) лебедок 4

___________________________________________________________________________

408. При откатке бесконечным канатом по выработкам должны применяться канаты с запасом прочности при навеске не ниже значений, приведенных в табл. 19.

Таблица 19
___________________________________________________________________________
Длина откатки, ! ! от 300 ! от 600 ! от 900 ! свыше
м !до 300 ! до 600 ! до 900 ! до 1200 ! 1200
---------------------------------------------------------------------------
Запас
прочности 5,5 5 4,5 4 3,5
___________________________________________________________________________

409. Канаты рабочие (тяговые) для перемещения забойного оборудования должны иметь запас прочности не менее 3-кратного по отношению к номинальному тяговому усилию на их рабочих барабанах.
Предохранительные канаты забойных машин должны иметь запас прочности не менее 6-кратного по отношению к массе выемочной машины с учетом угла падения пласта.

Параграф 2. Испытание канатов

410. Шахтные канаты должны испытываться в соответствии с Инструкцией по испытанию шахтных канатов на канатно-испытательных станциях, имеющих лицензию.
Резервный испытанный канат перед навеской может вторично не испытываться, если срок хранения его не превышает 12 месяцев.
411. Все подъемные канаты вертикальных и наклонных шахтных подъемов за исключением канатов на грузовых наклонных подъемах с углом наклона менее 30о, канаты для подвески полков, спасательных лестниц и проходческих люлек должны быть испытаны перед навеской.
Резинотросовые уравновешивающие канаты испытываются в соответствии с Инструкцией по эксплуатации огнестойких резинотросовых уравновешивающих канатов в шахтных стволах.
412. Канаты подъемных установок и проходческие, испытанные перед навеской, за исключением подъемных шестипрядных канатов с органическим сердечником в вертикальных стволах и на людских и грузолюдских клетевых подъемах в наклонных выработках с углом наклона более 60о, проверяемых дефектоскопом, допущенным к применению государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, канатов в установках с одноканатными и многоканатными шкивами трения, канатов для подвески полков должны испытываться повторно в следующие сроки:
1) через каждые 6 мес. на людских и грузолюдских подъемных установках, а также для проходческих люлек;
2) через 12 мес. после навески и затем через каждые 6 мес. на грузовых, аварийно-ремонтных и передвижных подъемных установках, а также для спасательных лестниц;
3) через 6 мес. после навески, а затем через каждые 3 мес. подъемные многопрядные неоцинкованные малокрутящиеся канаты (грузовые и грузолюдские).
Срок повторных испытаний исчисляется с момента их навески.
Канаты, используемые для подвески спасательных лестниц и проходческих люлек, могут повторно не испытываться, если их проверяют в соответствии с требованиями табл. 21.
Шестипрядные подъемные канаты барабанных людских, грузолюдских и грузовых подъемных установок, размещенных в стволах с жесткими посадочными устройствами, подлежат перепанцировке в прицепных устройствах не реже чем через 6 мес.
413. Тяговые и натяжные канаты подземных пассажирских канатных дорог, тяговые канаты монорельсовых и напочвенных дорог должны быть испытаны перед навеской.
Повторно через каждые 6 мес. должны испытываться только тяговые канаты монорельсовых и напочвенных дорог.
414. Канат при повторном испытании должен быть снят и заменен другим, если суммарная площадь поперечного сечения проволок, не выдержавших испытания на разрыв и перегиб, достигает 25% общей площади поперечного сечения всех проволок каната.

Параграф 3. Надзор за канатами

415. Запрещается навешивать и использовать стальные канаты с порванными, выпученными или запавшими прядями, с узлами, "жучками" и другими повреждениями, а также с уменьшением номинального диаметра более чем на 10%.
Применение счаленных канатов допускается только для откатки бесконечным канатом грузов по горизонтальным и наклонным выработкам с углом наклона до 30о, а также на подземных пассажирских подвесных канатных, монорельсовых и напочвенных дорогах. При проходке стволов в случае применения для подвесного оборудования канатов длиной более 1000 м допускается соединение их устройствами, допущенными к эксплуатации в установленном порядке по заключению испытательной организации.
Устройства для соединения канатов следует осматривать один раз в неделю. В случае применения коуш-счалок с жимками необходимо один раз в три месяца проверять надежность соединения путем подтяжки гаек.
416. Канаты шахтных подъемных установок подлежат осмотру специально выделенными лицами, назначенными приказом по шахте, в следующие сроки:
1) ежесуточно - подъемные канаты сосудов и противовесов вертикальных и наклонных подъемных установок, уравновешивающие канаты подъемных установок со шкивами трения, канаты для подвески механических грузчиков (грейферов) при проходке стволов.
На многоканатных подъемных установках, когда число оборванных проволок каната не превышает 2% от общего числа проволок на длине одного шага свивки, допускается, чтобы один человек одновременно осматривал не более четырех головных или уравновешивающих канатов. Когда на одно прицепное устройство навешены два резинотросовых уравновешивающих каната, их осмотр может производить один человек;
2) еженедельно - уравновешивающие канаты подъемных установок с машинами барабанного типа, тормозные и проводниковые канаты, канаты для подвески полков, кабеля и проходческого оборудования, а также подъемные и уравновешивающие резинотросовые канаты с участием механика подъема (старшего механика);
3) ежемесячно - амортизационные и отбойные канаты, подъемные и уравновешивающие канаты, включая и участки каната в запанцировке с участием главного механика или старшего механика шахты; канаты, постоянно находящиеся в стволах, с участием механика проходки или старшего механика строящейся шахты.
417. Все канаты должны осматриваться по всей длине при скорости движения не более 0,3 м/с.
Поврежденные участки канатов, а также стыковочные соединения резинотросовых канатов должны осматриваться при неподвижном канате.
На подъемных установках ежесуточный осмотр канатов, у которых число оборванных проволок не превышает 2% от общего числа проволок каната на длине одного шага свивки, допускается производить при скорости движения не более 1 м/с. На многоканатных подъемных установках при этом один человек осматривает не более двух смежных канатов одновременно. Еженедельно должен производиться тщательный осмотр каждого каната при скорости движения не более 0,3 м/с.
418. Запрещается эксплуатация стальных прядевых канатов шахтных подъемных установок при наличии на каком-либо участке обрывов проволок, число которых на шаге свивки от общего числа их в канате достигает:
1) 5% - для подъемных канатов сосудов и противовесов, канатов для подвески полков и механических грузчиков (грейферов);
2) 10% - для канатов грузовых концевых откаток по наклонным выработкам с углом наклона до 30о, уравновешивающих, тормозных, амортизационных, проводниковых, отбойных канатов.
Если этот участок находится в месте крепления каната к прицепному устройству, то разрешается конец каната с оборванными проволоками отрубить и снова прикрепить канат к коушу.
В "Книге осмотра канатов и их расхода" должен быть отмечен наиболее поврежденный участок (шаг), на котором число оборванных проволок превышает 2% от общего числа проволок каната.
419. Запрещается эксплуатация подъемных канатов закрытой конструкции:
1) при износе проволок наружного слоя более чем на половину высоты;
2) при нарушении замка наружных проволок фасонного профиля (расслоение проволок);
3) при выходе проволоки из замка на поверхность каната, если она не поддается заделке в канат или запайке;
4) при наличии трех оборванных проволок, считая и запаянные, фасонного профиля наружного слоя на длине участка, равного пяти шагам их свивки или двенадцати - на всей рабочей длине каната.
Допускается эксплуатация канатов, имеющих волнообразные участки без нарушения замка наружных проволок и сохраняющих гладкую поверхность до явного нарушения замка (расслоение) наружных проволок или выхода одной проволоки из замка на указанном участке. Допускается одну наружную (зетобразную) проволоку, в случае выхода ее из замка на прямолинейном канате (как при отсутствии, так и при наличии обрыва), выплести по всей длине каната и продолжить его эксплуатацию, если появившийся зазор в слое наружных проволок не приведет к нарушению замка между ними.
420. Проводниковые канаты подлежат замене:
при износе на 15% номинального диаметра, но не более половины высоты или диаметра наружных проволок;
если на 100 м длины каната закрытой конструкции обнаружено два обрыва наружных проволок.
Если при обрыве наружные проволоки в канате закрытой конструкции выходят из замка, то их необходимо запаять.
421. Канаты заменяются по истечении предельного срока службы в соответствии с табл. 20.

Таблица 20

__________________________________________________________________________
Назначение и !Предельный ! Порядок и условия
конструкция каната !срок службы,! продления срока
! лет ! службы
--------------------------------------------------------------------------
1 ! 2 ! 3
--------------------------------------------------------------------------

Подъемные установок
со шкивом трения:

1) шестипрядные 2 По результатам осмотра и
с металлическим инструментального контроля
сердечником потери сечения стали проволок согласно
требованиям раздела "Инструментальный
контроль" настоящих правил - до 4
лет и свыше 4 лет - при
инструментальном контроле потери
сечения стали проволок и обрывов
проволок

2) с металлическим 2 По результатам осмотра и
сердечником инструментального контроля потери
шестипрядные, много- сечения стали проволок согласно
прядные и фасоно- требованиям раздела
прядные "Инструментальный контроль" настоящих
правил, а также инструментального
контроля обрыва проволок - до 4 лет

Уравновешивающие
подъемных установок:

1) шестипрядные с 2 По результатам осмотра и
органическим сердечником инструментального контроля потери
круглые многопрядные сечения стали проволок согласно
малокрутящиеся требованиям раздела "Инструментальный
оцинкованные контроль" настоящих правил - до 4 лет
свыше 4 лет - при инструментальном
контроле обрывов проволок

2) плоские стальные:

машин барабанного
типа; 4 Не продлевается
шкивы трения; 2 По результатам осмотра через каждые 6
мес. до 4 лет

3) резинотросовые от 5 В порядке, оговоренном в Инструкции по
стыка до стыка (или до эксплуатации огнестойких резинотросо-
конца у прицепного вых уравновешивающих канатов в шахтных
устройства) стволах, - до 10 лет, а при навеске
с запасом прочности более 12-кратного -
до 15 лет

Тормозные парашютов 4 По результатам осмотра и
инструментального контроля потери
сечения стали проволок согласно
требованиям раздела "Инструментальный
контроль" настоящих правил - до 7 лет

Амортизационные 5 По результатам осмотра через каждые
парашютов клетей 12 месяцев - до 7 лет

Проводниковые и
отбойные шахт,
находящихся в
эксплуатации:

1) закрытые 15 Не продлеваются
2) прядевые 4 По результатам осмотра и
инструментального контроля потери
сечения стали проволок согласно
требованиям раздела "Инструментальный
контроль" настоящих правил - до 7 лет
Строящихся шахт 3 По результатам осмотра и
инструментального контроля потери
сечения стали проволок согласно
требованиям раздела "Инструментальный
контроль" настоящих правил - до 5 лет

Для подвески полка
и проходческого
оборудования (труб,
кабелей и др.):
1) прядевые, которые
можно проверить на
потерю сечения:
без покрытия, 3 По результатам осмотра и
диаметром до 45 мм; инструментального контроля потери
сечения стали проволок согласно
требованиям раздела "Инструментальный
контроль" настоящих правил - до 10 лет

без покрытия, 5 То же
диаметром 45 мм и
более, а также
оцинкованные

2) прядевые, которые 3 Не продлевается
нельзя проверить на
потерю сечения
металла (например,
из-за стесненных
условий);

3) закрытые 5 По результатам осмотра и
подъемные инструментального контроля потери
сечения стали проволок по всей длине,
если он возможен, через каждый год -
до 10 лет или по результатам
испытаний отрезка каната, взятого у
нижнего конца, через каждый год на
канатно-испытательной станции - до
7 лет

Для подвески
механических
грузчиков (грейферов)
при проходке стволов 2 Не продлевается

--------------------------------------------------------------------------

Решение о продлении срока службы каната принимается комиссией и утверждается директором шахты.

422. При навеске канатов на многоканатной подъемной установке, а также не реже одного раза в неделю необходимо производить контроль распределения нагрузки между канатами. После навески канатов, до прекращения интенсивной вытяжки канатов (не менее двух недель работы подъема), контроль за распределением нагрузки должен осуществляться ежедневно. Если относительная перегрузка одного из канатов многоканатной подъемной установки в нижнем положении подъемных сосудов превышает 15% или в верхнем - 25%, то подъемная установка должна быть остановлена для регулировки распределения нагрузки на канаты.
423. Канаты вспомогательного транспорта подлежат осмотру в следующие сроки:
1) ежесуточно специально выделенным лицом - канаты пассажирских подвесных канатных и грузолюдских монорельсовых и напочвенных дорог, канаты вспомогательных лебедок в наклонных выработках;
2) еженедельно механиком участка - канаты пассажирских подвесных канатных дорог, бесконечных откаток, монорельсовых и напочвенных дорог, канаты скреперных, маневровых и вспомогательных лебедок;
3) раз в полгода с участием старшего механика - канаты пассажирских подвесных дорог, монорельсовых и напочвенных дорог.
Канаты дорог и лебедок в горизонтальных и наклонных выработках должны осматриваться по всей длине при скорости движения не более 0,3 м/с.
Осмотр канатов на действующих дорогах, не имеющих скорости 0,3 м/с, а также канатов лебедок с нерегулируемой скоростью допускается производить при остановленном канате путем его обхода.
424. Запрещается эксплуатация стальных прядевых канатов вспомогательного транспорта при наличии на каком-либо участке обрывов проволок, число которых на шаге свивки от общего числа в канате достигает:
1) 5% - для канатов подземных пассажирских подвесных канатных, монорельсовых и напочвенных дорог;
2) 15% - для канатов грузовых лебедок в наклонных выработках;
3) 25% - для канатов бесконечных откаток по наклонным выработкам, канатов скреперных, маневровых и вспомогательных (по горизонтальным выработкам) лебедок.
425. Канаты для перемещения и удержания забойного оборудования должны проверяться ежесменно перед началом работы машинистом или его помощником.
Еженедельно производится проверка этих канатов механиком участка. При этом определяется максимальное число обрывов на шаге свивки.
Канаты должны быть заменены, если на шаге свивки число обрывов проволок достигает 10% от общего их числа.

Параграф 4. Инструментальный контроль

426. Подъемные прядевые канаты, эксплуатирующиеся в вертикальных стволах и на людских и грузолюдских подъемах в наклонных выработках, а также канаты для подвески полков при проходке стволов глубиной более 600 м и для подвески стволопроходческих комбайнов, навешиваемые с запасом прочности менее 6-кратного, должны подвергаться инструментальному контролю для определения по всей их длине потери сечения стали проволок - персоналом специализированных организаций. При навеске канатов, которые должны подвергаться инструментальному контролю, в том числе и при продлении срока службы в порядке и по условиям, приведенным в табл. 20, от них должны отрезаться и храниться в здании подъема в течение всего срока службы контрольные отрезки.
Средства неразрушающего контроля шахтных канатов отечественного и импортного производства допускаются к применению органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций по заключению института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности.
Сроки проведения (периодичность) инструментального контроля приведены в табл. 21.

Таблица 21

---------------------------------------------------------------------------
Назначение каната !Угол наклона! Период времени, мес.
!выработок, !-------------------------------------
!град. !до первой! между последующими
! !проверки ! проверками при потере
! ! ! сечения металла, %
! ! !---------------------------
! ! ! до 12 ! до 15 ! > 15
---------------------------------------------------------------------------

Подъемный:
Оцинкованный 90 12 6 1 0,5
без покрытия 90 6 2 1 0,5
Подъемный >60 6 2 1 0,5
Подъемный <60* 2 1 0,5 0,25
Для подвески спасательных
лестниц и проходческих
люлек 90 6 2 1 0,5
Для подвески
стволопроходческих
комбайнов с запасом
прочности менее
6-кратного 90 12 2 1 3
Для подвески полков при
проходке стволов при
навеске с запасом
прочности менее 6-кратного 90 12 2 2 -
Крупные стальные
уравновешивающие 90 таб.4.10 12 6 3
Тормозные парашютов 90 таб.4.10 3 - -
Проводниковые прядевые 90 таб.4.10 6 3 3
Для подвески проходческого
оборудования 90 таб.4.10 12 6 3

--------------------------------------------------------------------------

*) В выработках с углом наклона менее 60о, где установившийся срок службы канатов более 6 мес., периодичность контроля устанавливается главным механиком.

427. Канаты должны быть сняты и заменены новыми при потере сечения стали проволок, достигающей:
1) 10% - для подъемных канатов в вертикальных стволах с длиной отвеса более 900 м, навешиваемых в соответствии с требованиями п. 403 по отношению суммарного разрывного усилия всех проволок к концевому грузу, для подъемных канатов людских и грузолюдских двухканатных и трехканатных подъемных установок, не оборудованных парашютами, полковых канатов, навешиваемых с запасом прочности менее 6-кратного, при полиспастной схеме подвески полков, а также для тормозных канатов парашютов;
2) 15% - для подъемных канатов с металлическим сердечником, трехграннопрядных, с круглыми пластически обжатыми прядями, навешиваемых по запасам прочности в соответствии с п. 402, для канатов всех конструкций в вертикальных стволах с длиной отвеса до 900 м, навешиваемых в соответствии с п. 403;
3) 18% - для круглопрядных канатов с органическим сердечником на вертикальных и наклонных людских и грузолюдских подъемах, а также диаметром 45 мм и менее на грузовых подъемах, навешиваемых по запасам прочности в соответствии с п. 402, а также для проводниковых канатов при строительстве и эксплуатации шахт и канатов для подвески проходческого оборудования;
4) 20% - для круглопрядных канатов диаметром более 45 мм с органическим сердечником на вертикальных грузовых подъемах с запасом прочности не менее 6,5-кратного, для отбойных канатов и канатов для подвески полков;
5) 24% - для уравновешивающих канатов.
428. Резинотросовые уравновешивающие канаты должны подвергаться инструментальному контролю для определения целостности тросов и браковаться в соответствии с Инструкцией по эксплуатации огнестойких резинотросовых уравновешивающих канатов в шахтных стволах.
429. Результаты осмотра и контроля канатов должны в тот же день заноситься в "Книгу осмотра канатов и их расхода". В эту книгу заносятся также все без исключения случаи повреждения канатов и их перепанцировки.
430. Если в процессе эксплуатации канаты подвергались экстремальным нагрузкам, то работа данной установки должна быть немедленно прекращена для осмотра канатов. Результаты осмотра должны быть занесены в соответствующую книгу осмотра канатов. В случае несоответствия каната требованиям, изложенным в настоящих Правилах, он должен быть заменен.

6. Подвесные и прицепные устройства

431. Клети людских и грузолюдских подъемов должны иметь двойную независимую подвеску - рабочую и предохранительную.
Допускается отсутствие предохранительной подвески на многоканатных подъемах при условии крепления сосудов и противовесов к канатам не менее чем в двух точках. Противовесы одноканатных подъемов предохранительной подвеской не оборудуются.
Круглые уравновешивающие канаты должны прикрепляться к сосуду посредством вертлюжных устройств.
432. При навеске запасы прочности (по отношению к расчетной статической нагрузке) должны быть не менее:
1) 13-кратного - для подвесных и прицепных устройств людских подъемных установок, а также для прицепных устройств и дужек проходческих бадей;
2) 10-кратного - для подвесных и прицепных устройств сосудов вертикальных подъемов и наклонных подъемов с концевыми канатами, независимо от их назначения, монорельсовых и напочвенных дорог, прицепных устройств стволового проходческого оборудования (полков, опалубок и т.д.) и уравновешивающих канатов подъемных установок. Запасы прочности прицепных устройств для уравновешивающих канатов должны определяться по отношению к их весу. Подвесные и прицепные устройства грузолюдских подъемных установок должны обеспечивать 13-кратный запас прочности по отношению к весу максимально спускаемого количества людей;
3) 6-кратного - для прицепных устройств проводниковых и отбойных канатов, сцепных устройств вагонеток и прицепных устройств при откатке бесконечным канатом;
4) 4-кратного по отношению к пределу текучести материала - для прицепных устройств типа "баранчик" при откатке бесконечным канатом.
433. Каждый тип прицепного устройства должен обеспечивать прочность закрепленного в нем каната не менее 85% агрегатной прочности нового каната.
На эксплуатационных подъемно-транспортных установках срок службы подвесных и прицепных устройств должен быть не более 5 лет (на аварийно-ремонтных, а также подъемных установках фланговых и вентиляционных стволов, служащих для перевозки людей в аварийных случаях не более 7 лет), а прицепных устройств бадей - не более 2 лет. Решением специальной комиссии, возглавляемой главным механиком шахты, по результатам инструментальной проверки с применением методов неразрушающего контроля срок службы подвесных и прицепных устройств может быть продлен для эксплуатационных установок на 2 года, а на прицепных устройствах дужек проходческих бадей - на 1 год.
Эта же комиссия продлевает срок службы подвесных и прицепных устройств до 3 лет сверх 7 лет на основании дефектации и дефектоскопии элементов подвесных (прицепных) устройств, анализа динамики подъемной установки и определения остаточной долговечности устройств.
Дужка бадьи подлежит замене или ремонту при износе ее проушины или сменной втулки более чем на 5% диаметра оси.
Суммарный износ проушины или сменной втулки дужки и оси, соединяющей ее с бадьей, не должен превышать 10% диаметра оси.
Прицепные устройства бадей должны иметь приспособления, надежно закрывающие зев крюка во время движения бадьи и исключающие ее самопроизвольную отцепку.
Подвесные и прицепные устройства всех типов должны иметь маркировку с указанием заводского номера и даты изготовления.
Запрещается изготовление применяемых в качестве предохранительных подвесок цепей, изготовленных методом кузнечной сварки или ручной электросварки.
434. При проведении наклонных или вертикальных выработок, где производится подъем и спуск людей и грузов, подвесные устройства перед навеской должны быть испытаны на двойную концевую нагрузку. Таким же испытаниям не реже одного раза в полугодие подвергаются все подвесные устройства, за исключением устройств проходческого оборудования.
Запанцированные прицепные устройства при откатке концевым канатом по наклонным выработкам должны испытываться при каждой запанцировке каната путем спуска и подъема максимального груза.
Результаты испытаний должны заноситься в "Книгу осмотра подъемной установки".
435. Подвесные устройства проходческого оборудования и все узлы крепления канатов в стволе еженедельно должен осматривать дежурный слесарь, два раза в месяц - механик проходки (участка) и один раз в месяц - главный механик шахтостроительного управления.
Если в процессе эксплуатации подвесное устройство подверглось воздействию экстремальных нагрузок, работа должна быть немедленно прекращена с целью его осмотра.
Результаты осмотра и меры, принятые для устранения неисправностей, должны заноситься в "Книгу осмотра подвесного проходческого оборудования".

5. Электротехническое хозяйство

1. Общие требования

436. Применяемые в шахтах электрооборудование, кабели и системы электроснабжения должны обеспечивать электробезопасность работников шахты, а также взрыво- и пожаробезопасность.
437. Шахтные электроустановки на поверхности должны отвечать требованиям Правил устройства электроустановок, Правил эксплуатации электроустановок потребителей, Правил технической эксплуатации угольных шахт и заводских инструкций.
Подземные электроустановки также должны отвечать требованиям указанных правил.
438. Электроснабжение строящихся и реконструируемых шахт должно осуществляться по схемам с обособленным питанием подземных электроприемников. Запрещается для подземных условий применение кольцевых схем электроснабжения.
439. Запрещается применять в шахтах сети с глухозаземленной нейтралью трансформаторов, за исключением сетей с трансформаторами, предназначенными для питания преобразовательных устройств контактных сетей электровозной откатки. Подсоединение других потребителей и устройств к таким трансформаторам и питаемым от них сетям, кроме случаев, предусмотренных настоящими Правилами, запрещается.
440. Защита людей от поражения электрическим током должна осуществляться с применением защитного заземления, а в подземных электроустановках - аппаратов защиты от утечек тока с автоматическим отключением поврежденной сети. Временно, до освоения промышленностью выпуска аппаратов защиты от утечек тока для сетей напряжения свыше 1,2 кВ во взрывобезопасном исполнении, допускается применение защиты от однофазных замыканий на землю.
Общее время отключения поврежденной сети напряжением 380, 660 В и контактных сетей не должно превышать 0,2 с, а напряжением 1200 В - 0,12 с. Для сетей напряжением 127 и 220 В, а также зарядных сетей время срабатывания аппаратов защиты от утечек тока устанавливается заводской инструкцией по рекомендации испытательной организации, имеющей лицензию.
441. На трансформаторах, находящихся на поверхности и питающих подземные электрические сети, снабженные защитой от утечек тока, пробивные предохранители могут не устанавливаться.
442. Дистанционное, телемеханическое и автоматическое управления электроприемниками напряжением свыше 1200 В разрешается только при наличии устройств, блокирующих включение после срабатывания максимальной токовой защиты или защиты от замыкания на землю. Это требование не распространяется на линии, питающие центральные подземные подстанции (ЦПП) и распределительные подземные пункты (РПП). При отсутствии оперативного персонала в главной поверхностной подстанции (ГПП) на пульт горного диспетчера (начальника смены) должна быть выведена сигнализация срабатывания защиты от замыканий.
443. На каждой шахте должны быть схемы подземного электроснабжения, составленные в соответствии с Инструкцией по типовому оформлению схем подземного электроснабжения шахт. При этом допускается составление совмещенной схемы электроснабжения откатки контактными электровозами и контактной сети шахты, нанесенной на схематический план горных выработок.
На каждом участке должны быть структурная схема системы электроснабжения и управления очистным комплексом или комбайном, на которой показаны состав и размещение в выработках (в лаве и на штреках) коммутационной аппаратуры, собранной в распределительный пункт (РП), и отдельно от него - машины, оборудование, кабели, пульты и другие средства системы. Такая схема должна вывешиваться на видном месте в нарядной участка.
Схемы электроснабжения подземных электроустановок, находящихся в ведении подрядных организаций, должны согласовываться и утверждаться в порядке, установленном настоящими Правилами.
444. При монтаже и ремонте электрооборудования в шахтах, опасных по газу, должен осуществляться контроль за содержанием метана в месте производства работ в соответствии с Инструкцией по безопасному производству работ в подземных электроустановках.
При работах по испытанию кабеля содержание метана в выработках, в которых он расположен, должно контролироваться и не превышать 1%.
445. Каждый коммутационный аппарат, комплектное распределительное устройство (КРУ), силовой вывод станции управления должны быть обозначены четкой надписью, указывающей включаемую установку или участок, а также расчетную величину уставки срабатывания максимальной токовой защиты.
Крышки отделении аппаратуры, содержащих электрические защиты, устройства блокировки и регулировки, должны пломбироваться именными пломбами.
446. Запрещается:
1) обслуживать и ремонтировать электрооборудование и сети без приборов и инструмента, предназначенных для этих целей;
2) проводить оперативное обслуживание электроустановок напряжением выше 1200 В без защитных средств (диэлектрических перчаток, бот или изолирующих подставок);
3) проводить оперативное обслуживание и управлять электроустановками без диэлектрических перчаток, за исключением электрооборудования напряжением 42 В и ниже, а также электрооборудования с искробезопасными цепями и аппаратуры телефонной связи;
4) ремонтировать электрооборудование и кабели, находящиеся под напряжением, присоединять и отсоединять искроопасное электрооборудование и электроизмерительные приборы под напряжением, за исключением устройств напряжением 42 В и ниже, в шахтах, не опасных по газу или пыли, и такие же устройства с искробезопасными цепями - в шахтах, опасных по газу или пыли;
5) эксплуатировать электрооборудование при неисправных средствах взрывозащиты, блокировках, заземлении, аппаратах защиты, нарушении схем управления защиты и поврежденных кабелях;
6) иметь под напряжением неиспользуемые электрические сети, за исключением резервных;
7) открывать крышки оболочек взрывобезопасного электрооборудования в газовых шахтах, без предварительного снятия напряжения со вскрываемого отделения оболочки и замера содержания метана (не более 1%);
8) изменять заводскую конструкцию и схему электрооборудования, схемы аппаратуры управления, защиты и контроля, а также градуировку устройств защиты без согласования с заводом-изготовителем;
9) снимать с аппаратов знаки, надписи и пломбы лицам, не имеющим на это права;
10) включать электрическую сеть с разрывами шланговых оболочек и повреждениями изоляции жил кабелей;
11) применять предохранители без патронов и некалиброванные плавкие вставки;
12) устанавливать электрооборудование ближе 10 метров от заперемыченных выработок.
Сноска. Пункт 446 с изменениями, внесенными совместным приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 24 мая 2007 г. N 85 и Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 23 мая 2007 г. N 133.

2. Область и условия применения
электрооборудования

447. В подземных выработках шахт, опасных по газу или пыли, в стволах с исходящей струей воздуха этих шахт и в надшахтных зданиях, примыкающих к этим стволам, а также в стволах со свежей струей воздуха и примыкающих к ним надшахтных зданиях шахт, опасных по внезапным выбросам угля, породы и газа, если не исключено проникновение шахтного воздуха в эти здания, должны применяться электрооборудование с уровнем взрывозащиты не ниже РВ и аккумуляторные светильники индивидуального пользования с уровнем взрывозащиты не ниже РВ по мере освоения их серийного выпуска по графикам, согласованным с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
448. В очистных и подготовительных выработках крутых пластов, опасных по внезапным выбросам угля, породы и газа, а также в выработках с исходящей струей воздуха с таких пластов должны применяться:
электрооборудование с уровнем взрывозащиты РО;
электрооборудование с уровнем взрывозащиты РВ, если оно применяется с системой автоматического быстродействующего отключения напряжения и одновременного закорачивания источников э.д.с. за время не более 2,5 м/с при замыкании в силовых цепях между фазами и на землю или любой фазы на землю или с другими системами, автоматически отключающими питание раньше, чем концентрация метана достигнет опасной величины.
Применение таких систем допускается государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций по заключению испытательной организации, имеющей лицензию.
В выработках с исходящей струей воздуха, непосредственно примыкающих к очистным забоям, опасным по внезапным выбросам угля и газа, в порядке исключения допускается государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций размещение отдельных токоприемников без системы быстродействующего отключения (насос, буровой станок, лебедка, закладочный комплекс). При этом подача напряжения на указанные токоприемники допускается в смены, когда не ведутся работы по выемке угля и выполняются противовыбросные мероприятия.
Область и условия применения электрооборудования с уровнем взрывозащиты РВ устанавливаются Инструкцией по электроснабжению и применению электрооборудования на шахтах, опасных по внезапным выбросам, разрабатывающих крутые пласты. Проекты электроснабжения должны выполняться в соответствии с инструкцией и утверждаться главным инженером шахты. При этом должно предусматриваться автоматическое защитное отключение электроэнергии стационарными автоматическими приборами контроля содержания метана. Число и место установки датчиков контроля содержания метана определяются в соответствии с Инструкцией по контролю состава рудничного воздуха, определению газообильности и установлению категорий шахт по метану.
449. На пологих и наклонных пластах, опасных по внезапным выбросам угля и газа, схемы электроснабжения забойных машин и комплексов должны обеспечивать дистанционное отключение электроприемников и кабелей лавы с пульта управления этими машинами. Электрооборудование также должно отключаться стационарными автоматическими приборами контроля содержания метана.
450. При применении электрооборудования в проветриваемых ВМП тупиковых выработках шахт, опасных по газу, должны выполняться дополнительные требования безопасности в соответствии с Инструкцией по электроснабжению и применению электрооборудования в проветриваемых ВМП тупиковых выработках шахт, опасных по газу.
451. В выработках шахт, опасных по газу или пыли, должны применяться электровозы с уровнем взрывозащиты РВ. При этом в выработках с исходящей струей воздуха и тупиковых выработках, проветриваемых ВМП, шахт III категории, сверхкатегорных по газу и опасных по внезапным выбросам на электровозах должны предусматриваться переносные (индивидуальные) автоматические приборы контроля содержания метана. Вновь создаваемые электровозы в исполнении РВ должны иметь автоматическую газовую защиту.
Применение аккумуляторных электровозов с уровнем взрывозащиты РП допускается:
1) в откаточных выработках шахт I и II категории по газу или опасных по пыли, а также в откаточных выработках со свежей струей шахт III категории, сверхкатегорных по газу, и в таких же выработках на пластах, не опасных по внезапным выбросам, шахт, опасных по выбросам;
2) в выработках со свежей струей воздуха на шахтах, опасных по внезапным выбросам угля и газа, и с суфлярными выделениями при условии приближения их к очистным забоям на расстояние до 50 м.
Откатка рудничными контактными и аккумуляторными электровозами в исполнении РН I допускается во всех выработках шахт, не опасных по газу или пыли, в выработках со свежей струей воздуха шахт I и II категории по газу или опасных по пыли.
452. В подземных выработках шахт, опасных по газу или пыли, допускается использование переносных периодически применяемых электрических приборов с уровнем взрывозащиты РП, а также не имеющих нормально искрящих частей в исполнении РН I или приборов общего назначения, если они не выпускаются в рудничном исполнении. Присоединению таких приборов к сети или отсоединению их должно предшествовать измерение концентрации метана у мест присоединения (отсоединения) прибора, а выработка на всем протяжении участка сети, параметры которого измеряются, должна нормально проветриваться. Пользование переключателями приборов разрешается только до присоединения их к сети.
453. В откаточных выработках со свежей струей воздуха шахт I и II категории по газу или опасных по пыли допускается применение электрооборудования с уровнем взрывозащиты РП.
454. В зарядных камерах с обособленным проветриванием шахт, опасных по газу или пыли, в том числе опасных по внезапным выбросам, должно применяться электрооборудование с уровнем защиты не ниже РП. При этом воздушная струя, проветривающая заряжаемые батареи, не должна омывать электрооборудование зарядной камеры.
455. Во всех выработках шахт, не опасных по газу, но опасных по взрыву угольной пыли, должно применяться электрооборудование с уровнем взрывозащиты не ниже РП. В выработках, проветриваемых свежей струей воздуха за счет общешахтной депрессии, с разрешения главного инженера шахты допускается применение электрооборудования в исполнении РН I.
456. В стволах, околоствольных выработках со свежей струей воздуха и камерах стационарных установок, проветриваемых свежей струей воздуха за счет общешахтной депрессии, шахт, опасных по газу или пыли, за исключением случаев, когда в этих и примыкающих к ним выработках, подающих свежую струю воздуха, имеются суфляры или когда шахта отнесена к опасным по внезапным выбросам, допускается применение электрооборудования в рудничном нормальном исполнении.
457. Порядок применения электрооборудования в исполнении РН 1 в шахтах, опасных по газу или пыли, устанавливается в соответствии с Инструкцией по применению рудничного нормального электрооборудования и электрооборудования общего назначения в шахтах, опасных по газу или пыли.
Применение взрывозащищенного электрооборудования в нерудничном исполнении и импортного электрооборудования допускается государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций по заключению испытательной организации, имеющей лицензию.
458. На шахтах, опасных по газу или пыли, в помещениях вентиляционных или калориферных установок допускается применение электрооборудования общего назначения при условии, что в эти помещения не попадает шахтный воздух и угольная пыль.
При этом же условии допускается применение электрооборудования общего назначения в электромашинных помещениях подъемных установок, располагаемых на копрах стволов с исходящей струей воздуха, шахт, опасных по газу или пыли.
На шахтах, опасных по внезапным выбросам, устройства, исключающие попадание шахтного воздуха и угольной пыли, должны быть установлены также на стволах со свежей струей воздуха.
459. Во всех выработках шахт, не опасных по газу или пыли, должно применяться электрооборудование в рудничном исполнении.
С разрешения главного инженера шахты допускается временно применять электрооборудование общего назначения. Применение светильников общего назначения, а также ламп без арматуры для освещения забоя допускается только при напряжении не выше 24 В.
Измерительными приборами общего назначения разрешается пользоваться во всех выработках шахт, не опасных по газу или пыли.
460. Применение электрооборудования в шахтах, опасных по нефтегазопроявлениям, должно осуществляться в соответствии с Временной инструкцией по безопасному ведению работ в угольных шахтах, опасных по нефтегазопроявлениям.
461. Сроки замены находящегося в шахтах электрооборудования, исполнение которого не соответствует установленной настоящими Правилами области применения, определяются руководством отрасли по согласованию с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

3. Электрические проводки

462. Передача или распределение электрической энергии в подземных выработках осуществляется с помощью шахтных, не распространяющих горение кабелей, предназначенных:
1) для новой стационарной прокладки по капитальным и основным вертикальным и наклонным выработкам, проведенным под углом свыше 45о, и обсаженным скважинам - бронированные кабели с проволочной броней в свинцовой или поливинилхлоридной оболочке (ПВХ) с поливинилхлоридной, резиновой или бумажной обедненно пропитанной изоляцией.
Для горизонтальных и наклонных выработок, проведенных под углом до 45о включительно, допускается применение бронированных кабелей с ленточной броней и бумажной нормально пропитанной изоляцией.
Допускается присоединение стационарно установленных электродвигателей к пусковым аппаратам гибкими экранированными кабелями, если вводные устройства этих двигателей предназначены только для гибкого кабеля;
2) для присоединения передвижных участковых подстанций и распредпунктов участков - бронированные экранированные кабели повышенной гибкости и прочности. Допускается применение бронированных кабелей с проволочной и ленточной броней, кроме выработок с исходящей струей воздуха, непосредственно примыкающих к очистным забоям на пластах, опасных по внезапным выбросам. Такие кабели должны прокладываться на расстоянии не менее 150 м от забоев подготовительных и 50 м - от забоев очистных выработок.
Присоединение распредпунктов допускается гибкими экранированными кабелями;
3) для присоединения передвижных машин и механизмов, а также для осветительных сетей - гибкие экранированные кабели;
4) для присоединения выемочных машин на крутых пластах с применением кабелеукладчиков - гибкие экранированные кабели специальной конструкции повышенной прочности;
5) для участка линии между ручным электросверлом и соединителем напряжения (муфтой) - особо гибкий экранированный кабель;
6) для стационарных осветительных сетей - бронированные кабели в свинцовой или пластмассовой оболочке, а также гибкие экранированные или неэкранированные кабели.
Для сетей освещения очистных забоев шахт, не опасных по газу или пыли, при линейном напряжении не выше 24 В допускается применение неизолированных проводов на изолированных опорах. В этом случае в трансформаторе вывод со стороны напряжения 24 В должен быть осуществлен гибким кабелем, а обмотки осветительного трансформатора (низшего и высшего напряжений) должны быть разделены металлическим заземленным экраном.
463. Для контрольных цепей и цепей управления и сигнализации при новой стационарной прокладке по вертикальным и наклонным выработкам с углом наклона более 45о должны применяться контрольные кабели с проволочной броней, а также временно допускаются кабели с ленточной броней; в горизонтальных выработках - контрольные кабели с ленточной броней, гибкие контрольные и силовые кабели. Для передвижных машин должны применяться гибкие кабели или вспомогательные жилы силовых гибких кабелей.
464. Для линий общешахтной, диспетчерской и аварийной телефонной связи, а также местной связи подъемных установок должны применяться шахтные телефонные кабели. Для местных линий связи в забоях допускается применение гибких контрольных кабелей, а также вспомогательных жил гибких силовых экранированных кабелей.
465. Для искробезопасных цепей управления, связи, сигнализации, телеконтроля и диспетчеризации допускается применение отдельных шахтных телефонных кабелей и свободных жил в кабельных линиях связи.
Допускается применение неизолированных проводов (кроме алюминиевых) для линий сигнализации и аварийной остановки электроустановок при напряжении не выше 24 В. В шахтах, опасных по газу или пыли, дополнительным условием их применения является обеспечение искробезопасности.
466. Вспомогательные жилы в силовых кабелях допускается использовать для цепей управления, связи, сигнализации и местного освещения. Использование вспомогательных жил силового кабеля для искробезопасных цепей допустимо только в экранированных кабелях. Использование вспомогательных жил одного кабеля для неискробезопасных и искробезопасных цепей не допускается, если эти жилы не разделены экранами.
467. Условия применения кабелей приведены в Перечне кабелей и проводов, допущенных для применения в угольных шахтах, в помещениях обогатительных фабрик и на разрезах.
Запрещается применение кабелей всех назначений (силовых, контрольных и др.) с алюминиевыми жилами или в алюминиевой оболочке в подземных выработках и стволах шахт, а также на поверхности шахт во взрывоопасных помещениях.
468. Запрещается прокладка силовых кабелей по наклонным стволам, бремсбергам и уклонам, подающим струю свежего воздуха и оборудованным рельсовым транспортом с шахтными грузовыми вагонетками, за исключением случаев, когда указанный транспорт используется только для доставки оборудования, материалов и выполнения ремонтных работ. Это запрещение относится также к вертикальным стволам с деревянной крепью.
В отдельных случаях с разрешения местного органа государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций допускается отклонение от указанных требований.
469. В случае применения на действующих шахтах и горизонтах бронированных кабелей с наружным джутовым (горючим) покровом последний должен сниматься с участков кабелей, проложенных в камерах, а броня - покрываться специальным составом, предохраняющим ее от коррозии. Такое покрытие в дальнейшем должно проводиться по мере необходимости.
470. На гибких кабелях допускается иметь вулканизированные соединения не более 4 на каждые 100 м.
Допускается соединение отдельных отрезков кабеля с помощью взрывобезопасных устройств.
Допускается соединение между собой гибких кабелей, требующих разъединения в процессе работы, линейными соединителями напряжения при условии применения искробезопасных схем дистанционного управления с защитой от замыкания в цепи управления.
Контактные пальцы соединителей напряжения при размыкании цепи, за исключением искробезопасных цепей напряжением не выше 42 В, должны оставаться без напряжения, для чего их следует монтировать на кабеле со стороны электроприемника (электродвигателя).
471. Для питающих кабельных линий напряжением до 1200 В, по которым проходит суммарный ток нагрузки потребителей, должны, как правило, применяться кабели одного сечения. Для этих линий допускается применение кабелей с различными сечениями жил при условии обеспечения всех участков линии защитой от токов короткого замыкания.
В местах ответвления от магистральной питающей линии, где сечение жил кабеля уменьшается, должен устанавливаться аппарат защиты от токов короткого замыкания ответвления. Допускается иметь ответвления от питающей линии длиной до 20 м, если обеспечивается защита от токов короткого замыкания аппаратом магистральной линии.
Применение распределительных коробок без установки на ответвлениях к электродвигателям аппаратов защиты допускается только для многодвигательных приводов при условии, если кабель каждого ответвления защищен от токов короткого замыкания групповым защитным аппаратом.
472. Кабели, прокладываемые в лавах, должны защищаться от механических повреждений устройствами, входящими в состав комплекса. Допускаются и другие средства механической защиты кабелей, предусмотренные проектом электроснабжения участка шахты.
Ближайшая к машине часть гибкого кабеля, питающего передвижные машины, может быть проложена по почве на протяжении не более 30 м.
Для машин, имеющих кабелеподборщик или другие аналогичные устройства, допускается прокладка гибкого кабеля по почве выработки.
При работе комбайнов и врубовых машин на пластах мощностью до 1,5 м допускается прокладка гибкого кабеля по почве очистной выработки, если конструкцией этих машин не предусмотрен кабелеукладчик.
473. Гибкие кабели, находящиеся под напряжением, должны быть растянуты и подвешены. Запрещается держать гибкие кабели под напряжением в бухтах и восьмерках.
Это запрещение не распространяется на экранированные, не распространяющие горения кабели с оболочками, которые по условиям эксплуатации должны находиться в бухтах или барабанах. В этом случае токовая нагрузка на кабель должна быть снижена на 30% против номинальной.
474. В горизонтальных и наклонных выработках кабели должны располагаться на такой высоте, чтобы исключить возможность повреждения их движущимися транспортными средствами.
В шахтах, опасных по газу, кабели должны прокладываться на такой высоте, где маловероятно образование слоевых скоплений метана.
Прокладка кабелей связи и сигнализации, а также неизолированных проводов по выработкам должна производиться на расстоянии не менее 0,2 м от силовых кабелей. Неизолированные провода должны прокладываться на изоляторах.
Силовые кабели должны прокладываться на расстоянии не менее 0,5 м от всякого рода металлических трубопроводов.
Запрещается совместная прокладка по одной стороне выработки электрических кабелей и вентиляционных труб.

4. Электрические машины и аппараты

475. Для питания электрических машин и аппаратов должно применяться напряжение:
для стационарных приемников электрической энергии, передвижных подстанций и трансформаторов, а также при проходке стволов - не выше 10000 В;
для передвижных электроприемников - не выше 1200 В. В отдельных случаях с разрешения государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций допускается применение напряжения 10000 или 6000 В;
для ручных машин и инструментов - не выше 220 В;
для цепей дистанционного управления и сигнализации КРУ - не выше 60 В, если ни один из проводников этой цепи не присоединяется к заземлению;
для цепей дистанционного управления стационарными и передвижными машинами и механизмами - не выше 42 В.
476. Мощность короткого замыкания в подземной сети шахты должна быть ограничена величиной, соответствующей номинальным характеристикам установленного в шахте электрооборудования и сечению кабелей, но не должна превышать 100 МВ * А.
Мощность отключения выключателей КРУ общего назначения при установке их в шахтах должна быть в два раза выше мощности короткого замыкания сети.
477. Кабельные вводы электрооборудования должны быть надежно уплотнены. Неиспользованные кабельные вводы должны иметь заглушки, соответствующие уровню взрывозащиты электрооборудования.
478. Присоединение жил кабелей к зажимам электрооборудования должно производиться посредством наконечников, специальных шайб или других равноценных приспособлений, исключающих наличие проволочек жил кабеля вне зажима.
Запрещается присоединение нескольких жил кабелей к одному зажиму, если это не предусмотрено конструкцией зажима.

5. Камеры для электрических машин и подстанций

479. Запрещается применять в подземных выработках коммутационные и пусковые аппараты и силовые трансформаторы, содержащие масло или другую горючую жидкость. Это требование не распространяется на КРУ, установленные в камерах с высшей степенью огнестойкости крепи.
Запрещается сооружение между параллельными выработками камер для КРУ с масляным заполнением.
480. Во всех камерах, где установлено электрооборудование с масляным заполнением, должны быть решетчатые и сплошные противопожарные двери. В остальных камерах должны быть решетчатые двери с запорным устройством. Двери камер, в которых нет постоянного обслуживающего персонала, должны быть закрыты. У входа в камеру должны быть вывешены надписи "Вход посторонним запрещается", а в камере на видном месте должны быть укреплены соответствующие предупредительные знаки.
В камерах, где установлено электрооборудование с масляным заполнением, должен устраиваться порог высотой не менее 100 мм.
481. В камерах подстанций и электромашинных камерах длиной более 10 м должно быть два выхода, расположенных в наиболее удаленных друг от друга частях камеры.
482. Между машинами и аппаратами в камерах должны быть проходы, достаточные для транспортирования машин и аппаратов при их ремонте или замене, но не менее 0,8 м. Со стороны стен камер должны быть монтажные проходы шириной не менее 0,5 м.
Если не требуется доступ к машинам или аппаратам с тыльной и боковых сторон для обслуживания, монтажа и ремонта, их можно устанавливать вплотную друг к другу и к стене камеры.
Расстояние от верхней части аппарата до кровли должно быть не менее 0,5 м.
483. Передвижные трансформаторные подстанции, комплектные распределительные устройства должны размещаться в хорошо закрепленных и удобных для обслуживания местах, быть защищены от капежа и механических повреждений, не мешать работе транспорта и передвижению людей. Расстояние от электрооборудования до подвижного состава или конвейера должно быть не менее 0,8 м, до стенки выработки и до кровли зазор должен быть не менее 0,5 м. Запрещается установка подстанций в рельсовых уклонах, за исключением ниш и заездов, оборудованных барьером и ловителем.
В отдельных случаях допускается установка комплектного оборудования над скребковым конвейером, если это предусмотрено конструкцией. Зазор между электрооборудованием и кровлей в этом случае должен быть достаточным для обслуживания, но не менее 0,5 м, между бортом конвейера и полком - не менее 0,4 м.
В этих местах в кровле не должно быть куполов и других факторов, способствующих образованию местных (слоевых) скоплений метана.

6. Компрессорные установки и воздухопроводы

484. Устройство, монтаж и эксплуатация поверхностных и подземных компрессорных установок и воздухопроводов должны удовлетворять требования Правил устройства и безопасной эксплуатации стационарных компрессорных установок, воздухопроводов и газопроводов, ПТЭ и настоящих Правил.
485. На установку передвижной компрессорной станции в шахте разрабатывается проект, который должен содержать меры общей и пожарной безопасности и утверждаться главным инженером шахты.
Подземные передвижные компрессоры должны иметь тепловую защиту, отключающую компрессор сухого сжатия при температуре сжатого воздуха выше 182 оС, а маслозаполненный - при температуре выше 125 оС.
Рабочее давление сжатого воздуха этих компрессоров не должно превышать 0,6 МПа (6 кгс/см2), а предохранительный клапан компрессора должен настраиваться на давление срабатывания 0,66 МПа (6,6 кгс/см2) и пломбироваться.
Маслозаполненные компрессоры должны иметь защиту, предотвращающую возможность воспламенения масла.
486. Подземная передвижная компрессорная установка должна располагаться на горизонтальной площадке на свежей струе воздуха в местах с негорючей крепью. Протяжение негорючей крепи должно быть не менее 10 м по обе стороны компрессорной станции. Расстояние от мест погрузки угля должно быть не менее 30 м.
В местах расположения установки силовые кабели и связь следует прокладывать на противоположной стороне выработки с защитой от последствий пожара или взрыва (трубы, экраны и т.п.).
С обеих сторон установки должны располагаться ящики с песком или инертной пылью емкостью не менее 0,4 м3 и по 5 порошковых огнетушителей. Телефонный аппарат должен находиться на расстоянии, позволяющем вести разговор при работающем компрессоре.
487. Подземная компрессорная установка должна обслуживаться специально обученным лицом в соответствии с инструкцией по эксплуатации.
Подземная передвижная компрессорная установка должна осматриваться ежедневно лицом, ответственным за ее безопасную эксплуатацию, не реже 1 раза в неделю - механиком участка и не реже 1 раза в квартал - главным механиком (старшим механиком) шахты (шахтопроходческого управления). Результаты осмотра должны фиксироваться в "Книге учета работы компрессорной установки".
488. Запрещается включение и работа подземной передвижной компрессорной установки при:
1) содержании метана в месте расположения установки более 0,5%;
2) отсутствии или неисправности тепловой защиты;
3) неисправности регулятора производительности, предохранительных клапанов, манометров и термометров;
4) течи масла;
5) обратном вращении винтов компрессора.
489. Применение на локомотивах и других машинах встраиваемых компрессоров для питания сжатым воздухом тормозных устройств, песочниц, устройств предупредительной сигнализации и других вспомогательных механизмов допускается только при наличии разрешения, полученного в установленном порядке.
490. В качестве прокладочных материалов для фланцевых соединений воздухопроводов должны применяться паронит, асбест и другие материалы с температурой тления не ниже 350оС.
Поврежденные участки воздухопроводов должны заменяться целыми. При ремонте этих участков необходимо использовать металлические штуцера и хомуты.

7. Защита кабелей, электродвигателей и
трансформаторов

491. В подземных сетях напряжением выше 1200 В должна осуществляться защита линий, трансформаторов (передвижных подстанций) и электродвигателей от токов короткого замыкания и утечек (замыканий) на землю.
На строящихся и реконструируемых шахтах установка защиты от замыканий на землю должна быть также и на линиях, питающих ЦПП.
На отходящих линиях ЦПП и РПП защита от токов короткого замыкания и утечек (замыканий) на землю должна быть мгновенного действия (без выдержки времени).
На линиях, питающих ЦПП, допускается применение максимальной токовой защиты с ограниченно-зависимой выдержкой времени и отсечкой мгновенного действия, зона действия которой охватывает и сборные шины ЦПП, а также защиты от замыканий на землю с выдержкой времени до 0,7 с.
Для электродвигателей должны предусматриваться также защита от токов перегрузки и нулевая защита.
Во всех случаях отключения сети защитами допускается применение автоматического повторного включения (АПВ) однократного действия, а также применение устройств автоматического включения резерва (АВР) при условии применения аппаратуры с блокировками против подачи напряжения на линии и электроустановки при повреждении их изоляции относительно земли и коротком замыкании.
Выбор отключающих аппаратов, устройств релейной защиты, АПВ и АВР, а также расчет и проверка параметров срабатывания этих устройств должны производиться согласно Инструкции по выбору и проверке электрических аппаратов напряжением выше 1200 В.
Сроки оснащения подземных сетей напряжением выше 1200 В недостающими видами релейной защиты устанавливаются государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
492. При напряжении до 1200 В должна осуществляться защита:
1) трансформаторов и каждого отходящего от них присоединения от токов короткого замыкания - автоматическими выключателями с максимальной токовой защитой - мгновенная и селективная, в пределах до 0,2 с;
2) электродвигателей и питающих кабелей:
от токов короткого замыкания - мгновенная или селективная, в пределах 0,2 с;
от перегрузки, перегрева, опрокидывания и не состоявшегося пуска электродвигателей, работающих в режиме экстремальных перегрузок, - нулевая;
от включения напряжения при сниженном сопротивлении изоляции относительно земли;
3) искроопасных цепей, отходящих от вторичных обмоток понижающего трансформатора, встроенного в аппарат, от токов короткого замыкания;
4) электрической сети от опасных утечек тока на землю - автоматическими выключателями или одним отключающим аппаратом в комплексе с одним аппаратом защиты от утечек тока на всю электрически связанную сеть, подключенную к одному или группе параллельно работающих трансформаторов; при срабатывании аппарата защиты от утечек тока должна отключаться вся сеть, подключенная к указанному трансформатору, за исключением отрезка кабеля длиной не более 10 м, соединяющего трансформатор с общесетевым автоматическим выключателем.
Общая длина кабелей, присоединенных к одному или параллельно работающим трансформаторам, должна ограничиваться емкостью относительно земли величиной не более 1 мкф на фазу.
При питании подземных электроприемников с поверхности через скважины допускается установка автоматического выключателя с аппаратом защиты от утечек тока под скважиной на расстоянии не более 10 м от нее. В этом случае при срабатывании аппарата защиты от утечек тока электроприемники на поверхности и кабель в скважине могут не отключаться, если на поверхности имеется устройство контроля изоляции сети, не влияющее на работу аппарата защиты, а электроприемники имеют непосредственное отношение к работе шахты (вентиляторы, лебедки и др.) и присоединяются посредством кабелей.
Защита от утечек тока может не применяться для цепей напряжением не более 42 В, цепей дистанционного управления и блокировки КРУ, а также цепей местного освещения передвижных подстанций, питающихся от встроенных осветительных трансформаторов, при условии металлического жесткого или гибкого наружного соединения их с корпусом подстанции, наличия выключателя в цепи освещения и надписи на светильниках "Вскрывать, отключив от сети".
Требование защиты от утечек тока не распространяется на искробезопасные системы.
Во всех случаях защитного отключения допускается однократное АПВ при условии наличия в КРУ максимальной токовой защиты и защиты от утечек (замыканий) на землю, имеющих блокировки против подачи напряжения на линии или электроустановки после их срабатывания.
493. Величина уставки тока срабатывания реле максимального тока автоматических выключателей, магнитных пускателей и станций управления, а также номинальный ток плавкой вставки предохранителей должен выбираться согласно Инструкции по определению токов короткого замыкания, выбору и проверке уставок максимальной токовой защиты в сетях напряжением до 1200 В.
Запрещается применять предохранители без патронов и некалиброванные плавкие вставки.

8. Электроснабжение участка и управление машинами

494. Электроснабжение участка должно осуществляться от передвижных трансформаторных подстанций, присоединяемых к распределительной сети с помощью КРУ. Допускается подключать к одному КРУ несколько передвижных подстанций или трансформаторов, питающих электроэнергией технологически связанные машины участка. В отдельных случаях электроснабжение участка может осуществляться от стационарных участковых подстанций. Допускается электроснабжение участков с поверхности через скважины. При этом в случае установки шахтных передвижных подстанций на поверхности должны быть приняты меры по их защите от грозовых перенапряжений.
Питание передвижных трансформаторных подстанций, устанавливаемых в отдельных случаях с разрешения технического директора производственного объединения в выработках с исходящей струей воздуха, непосредственно примыкающих к очистным забоям пологих и наклонных пластов, опасных по внезапным выбросам, должно осуществляться от обособленной сети с защитой от утечек (замыканий) на землю. Места размещения подстанций должны быть оснащены аппаратурой, отключающей питающую сеть при превышении допустимой концентрации метана.
495. Для присоединения к сети передвижных подстанций и трансформаторов, устанавливаемых в выработках с исходящей струей воздуха шахт III категории по газу и выше, должны применяться КРУ с аппаратами предупредительного контроля изоляции сети относительно земли (БРУ) и дистанционным управлением по искробезопасным цепям. Допускается телемеханическое управление КРУ с пульта горного диспетчера (оператора). КРУ должны устанавливаться в камерах на свежей струе воздуха.
Для включения РПП участка и другого электрооборудования, расположенного в выработках с исходящей струей воздуха, должны применяться коммутационные аппараты с БРУ, обеспечивающие защитное отключение и автоматический контроль безопасной величины сопротивления цепи заземления.
496. Все забойные машины должны присоединяться к сети при помощи магнитных пускателей или специальных магнитных станций (станций управления), управляемых дистанционно.
Машины, на которых для управления отдельными электродвигателями установлены магнитные станции или ручные выключатели, также должны присоединяться к сети при помощи пускателей с дистанционным управлением.
497. Системы управления машинами по выемке угля в лавах, проведению подготовительных выработок, нарезке разгрузочных пазов (щелей) и бурению скважин по углю диаметром более 80 мм, применяемые на выбросоопасных пластах или в выбросоопасных зонах на угрожаемых пластах, должны иметь дистанционное управление с безопасных расстояний, регламентируемых Инструкцией по безопасному ведению горных работ на пластах, опасных по внезапным выбросам угля, породы и газа.
498. Для подачи напряжения на забойные машины в шахтах, опасных по газу или пыли, должны применяться пускатели (магнитные станции) с искробезопасными схемами управления.
499. Схема управления забойными машинами и механизмами должна обеспечивать:
нулевую защиту;
непрерывный контроль заземления корпуса машины;
защиту от самопроизвольного включения аппарата при замыкании во внешних цепях управления;
искробезопасность внешних цепей управления (для шахт, опасных по газу и пыли).
Запрещается применять однокнопочные посты для управления магнитными пускателями, кроме случаев, когда эти посты применяются только для отключения.
500. Запрещается применять схемы, допускающие пуск машины или подачу напряжения на них одновременно с двух или более пультов управления. Это требование не распространяется на схемы управления ВМП.
501. Перед выполнением ремонтных и вспомогательных работ на машинах напряжение должно быть снято и должны быть приняты меры, исключающие внезапный пуск машины.
502. В лавах должна предусматриваться возможность остановки конвейера с пульта управления комбайном и со специальных пультов, расположенных в лавах.
503. Эксплуатация гидромуфт на машинах допускается только при исправной защите, осуществляемой температурными реле или специальными калиброванными плавкими предохранительными пробками. Температурные реле должны быть опломбированы.
Заправка гидромуфт должна производиться негорючими жидкостями.
Запрещается эксплуатация машин без кожухов на гидромуфтах.

9. Связь и сигнализация

504. Каждая шахта должна быть оборудована следующими видами связи и сигнализации:
1) системой телефонной связи;
2) системой общешахтного аварийного оповещения;
3) местными системами оперативной и предупредительной сигнализации на технологических участках (подъеме, транспорте, очистных забоях и др.).
Перечисленные виды связи и сигнализации, как правило, конструктивно должны совмещаться.
505. Все подземные линии искробезопасных систем связи должны быть выполнены в соответствии с требованиями ПТЭ и быть гальванически отделены от поверхностных линий связи и силовых сетей.
Подземные телефонные линии в шахтах должны быть двухпроводными. Запрещается использование земли в качестве одного из проводов.
506. Телефонные аппараты должны устанавливаться в соответствии с проектом, при этом на всех эксплуатационных участках, основных пунктах откатки и транспортировки грузов, на всех пунктах посадки людей в транспортные средства, во всех электромашинных камерах, ЦПП, распределительных пунктах напряжением выше 1200 В, у стволов, в складах ВМ, в здравпунктах, в выработках подготовительных горизонтов, в выработках подготовительных участков и в местах, предусмотренных планом ликвидации аварий.
507. Система общешахтного аварийного громкоговорящего оповещения в горных выработках должна обеспечивать:
1) оповещение об аварии людей, находящихся под землей;
2) прием на поверхности сообщения об аварии, передаваемого из шахты;
3) ведение переговоров и передачу с автоматической записью на магнитофон указаний, связанных с ликвидацией аварии.
508. Аппаратура аварийной связи и оповещения должна устанавливаться:
в шахте - у абонентов по указанию главного инженера шахты и в соответствии с планом ликвидации аварий;
на поверхности - у диспетчера и главного инженера шахты.
509. Во всех телефонных аппаратах общешахтной телефонной сети должна быть предусмотрена возможность передачи сообщения об аварии путем набора специального легко запоминающегося номера.
Кроме специальной аппаратуры аварийного оповещения и связи, для передачи сообщения об аварии должны использоваться средства местной технологической связи.
510. Очистные забои на пологих и наклонных пластах должны оборудоваться громкоговорящей связью между пультом машиниста комбайна и переговорными постами, установленными по лаве и на прилегающих выработках.
511. Клети, предназначенные для подъема и спуска людей, должны оснащаться средствами связи с машинным отделением (по мере изготовления и оснащения).
512. Питание транспортных сигнальных устройств допускается от контактной сети напряжением не выше 275 В при условии, что сигнальные устройства рассчитаны на указанное напряжение. Их присоединение к контактному проводу производится кабелем (а в необходимых случаях и специальными присоединительными устройствами), а защита осуществляется плавкими предохранителями.
513. Устройства связи с сетевым питанием должны снабжаться резервным автономным источником, обеспечивающим работу не менее 3 часов.
514. При создании новых горных машин, механизмов, транспортных средств и технологий разработчики должны предусматривать использование необходимых видов связи и сигнализации для обеспечения безопасности работ. Объем информации, форма ее представления, виды связи и параметры сигналов должны согласовываться с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
Вновь создаваемые системы и средства шахтной связи и сигнализации также должны согласовываться с упомянутой организацией.

10. Заземление

515. Заземлению подлежат металлические части электротехнических устройств, нормально не находящихся под напряжением, но которые могут оказаться под напряжением в случае повреждения изоляции, а также трубопроводы, сигнальные тросы и др., расположенные в выработках, где имеются электрические установки и проводки.
В шахтах, опасных по газу или пыли, для защиты от накопления статического электричества заземляются одиночные металлические воздухопроводы и пневматические вентиляторы.
Требования настоящего параграфа не распространяются на металлическую крепь, нетоковедущие рельсы, оболочки отсасывающих кабелей электровозной контактной откатки, а также на металлические устройства для подвески кабеля.
516. В подземных выработках шахт должна устраиваться общая сеть заземления, к которой присоединяются все объекты, подлежащие заземлению.
Заземление должно выполняться и контролироваться в соответствии с Инструкцией по устройству, осмотру и измерению сопротивления шахтных заземлений.
517. Общая сеть заземления должна создаваться путем непрерывного электрического соединения между собой всех металлических оболочек и заземляющих жил кабелей, независимо от величины напряжения, с присоединением их к главным и местным заземлителям.
Кроме того, у тяговой подстанции электровозной контактной откатки к общей сети заземления должны присоединяться токоведущие рельсы, используемые в качестве обратного провода контактной сети.
При наличии в шахте нескольких горизонтов к главным заземлителям должна присоединяться общая сеть заземления каждого горизонта. Для этого допускается использование брони силовых кабелей, проложенных между горизонтами. При отсутствии таких кабелей соединение общей сети горизонта с главным заземлителем должно производиться при помощи специально проложенного проводника.
518. Главные заземлители в шахтах должны устраиваться в зумпфах или водосборниках.
В случае электроснабжения шахты с помощью кабелей, прокладываемых по скважинам, главные заземлители могут устраиваться на поверхности или в водосборниках шахты. При этом в качестве одного из главных заземлителей могут быть использованы обсадные трубы, которыми закреплены скважины.
Во всех случаях должно устраиваться не менее двух главных заземлителей, расположенных в разных местах, резервирующих друг друга на время осмотра, чистки или ремонта одного из них.
При отдельном электроснабжении блоков и отсутствии главного водоотлива главные заземлители должны располагаться в зумпфах или специальном колодце, заполненном водой.
519. Для местных заземлений должны устраиваться искусственные заземлители в штрековых водоотводных канавках или в других пригодных для этого местах.
В гидрошахтах в качестве местных заземлителей допускается использовать металлические желоба самотечного гидротранспорта угля.
Для местных заземлителей может использоваться металлическая рамная крепь в соответствии с действующей инструкцией.
520. Каждая кабельная муфта с металлическим корпусом, кроме соединителей напряжения на гибких кабелях, питающих передвижные машины, должна иметь местное заземление и соединяться с общей сетью заземления шахты.
Для сетей стационарного освещения допускается устраивать местное заземление не для каждой муфты или светильника, а через каждые 100 м кабельной сети.
Для аппаратуры и кабельных муфт телефонной связи на участке сети с кабелями без брони допускается местное заземление без присоединения к общей сети заземления.
При откатке контактными электровозами заземление электроустановок постоянного тока, находящихся в непосредственной близости от рельсов, должно осуществляться путем присоединения заземляемой конструкции к рельсам, используемым в качестве обратного провода контактной сети.
521. Заземление корпусов передвижных машин, забойных конвейеров, аппаратов, установленных в призабойном пространстве, и светильников, присоединенных к сети гибкими кабелями, а также электрооборудования, установленного на платформах, перемещающихся по рельсам (за исключением передвижных подстанций), должно осуществляться посредством соединения их с общей сетью заземления при помощи заземляющих жил питающих кабелей.
Заземляющая жила с обеих сторон должна присоединяться к внутренним заземляющим зажимам в кабельных муфтах и вводных устройствах.
Для передвижных машин и забойных конвейеров должен предусматриваться непрерывный контроль заземления.
В шахтах, опасных по газу или пыли, должна обеспечиваться искробезопасность схем непрерывного контроля заземления. При использовании для управления машинами заземляющей жилы силового питающего кабеля допускается обеспечивать искробезопасность только перед подачей напряжения на машины.
522. Общее переходное сопротивление сети заземления, измеренное у любых заземлителей, не должно превышать 2 Ом.

11. Рудничное освещение

Параграф 1. Освещение сетевыми светильниками

523. На промплощадке шахты освещению подлежат все места работ, приемные площадки у ствола, лестницы, проходы для людей, помещения электромеханических установок, автотранспортные, железнодорожные и другие пути.
524. В зданиях подъемной машины, главной вентиляционной установки, компрессорной, машинных отделениях холодильных установок, надшахтных зданиях стволов, зданиях лебедок породных отвалов и канатных дорог, зданиях дегазационных установок, котельных, зданиях угольных бункеров, в административно-бытовых комбинатах должно предусматриваться аварийное освещение от независимого источника питания.
Во всех перечисленных зданиях, кроме зданий подъемных машин, допускается применение для аварийного освещения индивидуальных аккумуляторных светильников.
525. Светильниками, питаемыми от электрической сети, в подземных условиях должны освещаться с обеспечением нормируемой ПТЭ освещенности:
1) электромашинные, лебедочные и диспетчерские камеры, центральные подземные подстанции, локомотивные гаражи, здравпункты, раздаточные камеры ВМ, подземные ремонтные мастерские;
2) транспортные выработки в пределах околоствольного двора;
3) приемные площадки уклонов и бремсбергов, разминовки в околоствольных и участковых откаточных выработках, участки выработок, где производится перегрузка угля, пункты посадки людей в транспортные средства и подходы к ним;
4) призабойное пространство стволов, сопряжений и камер при проходке и проходческие подвесные полки;
5) очистные выработки на пологих и наклонных пластах, оборудованные механизированными комплексами и струговыми установками (светильниками, входящими в состав комплекса или установки);
6) постоянно обслуживаемые электромашинные установки, передвижные подстанции и распредпункты вне пределов специальных камер;
7) выработки, оборудованные ленточными конвейерами и подвесными кресельными дорогами, предназначенными для перевозки людей;
8) людские ходки, оборудованные механизированной перевозкой людей.
Призабойное пространство подготовительных выработок, проводимых с применением проходческих комплексов или комбайнов, должно освещаться встроенными в комплекс или в комбайн светильниками.
526. Для питания подземных осветительных установок должно применяться напряжение не выше 220 В.
Для ручных переносных светильников, питаемых от искробезопасных источников, допускается напряжение не выше 42 В.

Параграф 2. Освещение аккумуляторными светильниками
индивидуального пользования

527. Количество исправных аккумуляторных светильников на каждой шахте, включая светильники, совмещенные с метансигнализаторами, должно быть на 10% больше списочного числа работников, занятых на подземных работах.
528. Аккумуляторные светильники должны быть в исправном состоянии, опломбированы проволокой диаметром не менее 1 мм и должны обеспечивать непрерывное нормальное горение продолжительностью не менее 10 ч. Светильники должны оснащаться двухнитевыми лампами.
Запрещается вскрывать светильники в шахте.
Светильники и зарядные станции не реже одного раза в месяц должны подвергаться контрольной проверке главным механиком шахты или назначенным им лицом.
529. Каждый аккумуляторный светильник должен быть закреплен за работником и снабжен табличкой, на которой указан его табельный номер.
530. Светильники должны обслуживаться работниками ламповой, обеспечивающими постоянный контроль их исправного состояния.
Во вновь создаваемых светильниках устройство для заряда аккумуляторных батарей должно быть выполнено таким образом, чтобы исключалась возможность снятия опасного потенциала в условиях шахты при повреждении или загрязнении токопроводящей пылью зарядных контактов, расположенных на наружных поверхностях корпуса батареи или фары.

Параграф 3. Ламповые

531. На каждой шахте или группе шахт должна быть устроена ламповая, размещаемая в помещении из негорючих материалов. Ламповая внутри административно-бытового комбината должна отделяться от остальной части здания стенами из негорючих материалов, в которых разрешается устраивать проемы с металлическими дверями.
Все помещения ламповых должны иметь как общую, так и местную приточно-вытяжную вентиляцию.
532. Ламповая должна оборудоваться автоматическими зарядными станциями, рассчитанными на эксплуатацию герметичных и доливных аккумуляторных батарей, а также иметь тренировочную зарядную станцию.
Зарядные станции в ламповой должны быть установлены таким образом, чтобы токоведущие части были изолированы или ограждены. Допускаются открытые контакты, предназначенные для подсоединения аккумуляторных светильников к зарядному устройству при условии, что напряжение на них не превышает 24 В.
533. Для приготовления раствора электролита и заливки им аккумуляторов должны применяться специальные приспособления, предохраняющие от разбрызгивания или разливания электролита. Обслуживающий персонал должен снабжаться защитными очками, резиновыми перчатками и фартуками. В помещении должны быть нейтрализующие растворы или порошки на случай ожогов электролитом.
534. Помещения ламповой для бензиновых ламп должны иметь отделения для:
1) приемки, выдачи и хранения ламп;
2) наполнения ламп бензином;
3) чистки ламп;
4) зажигания и продувки ламп.
Отделение для наполнения и чистки бензиновых ламп должно иметь самостоятельный выход наружу и сообщаться с другими помещениями только через окна с вращающимися ставнями. Все помещения для бензиновых ламп должны быть отделены одно от другого стенами из негорючих материалов. В помещении, где производится наполнение ламп бензином, должно применяться только взрывозащищенное электрооборудование.

12. Надзор и контроль

535. Электрооборудование разрешается открывать и ремонтировать только лицам, имеющим соответствующую квалификацию и право на производство таких работ.
Проверка знаний электротехнического персонала на соответствие квалификационной группе проводится с периодичностью, устанавливаемой Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей. При этом проверка знаний персонала, перечисленного в п. 3.1. Приложения 1 к Инструкции по безопасному производству работ в подземных электроустановках, производится с участием представителя государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, который должен быть извещен о работе комиссии не менее чем за 5 дней.
536. Все электрические машины, аппараты, трансформаторы и другое электрооборудование, их взрывобезопасные оболочки, кабели, заземления должны периодически осматриваться:
1) лицами, работающими на машинах и механизмах, а также дежурными электрослесарями участка - ежесменно;
2) механиком участка или его заместителем - еженедельно с занесением результатов в оперативный журнал участка;
3) главным энергетиком (главным механиком) шахты или назначенными им лицами - не реже одного раза в 3 мес. с занесением в книгу.
Специальной группой электрослесарей шахты под контролем главного энергетика (главного механика) шахты или лица, им назначенного, по графику, утвержденному главным инженером шахты, а также перед спуском в шахту электрооборудование должно подвергаться ревизии и проверке его взрывобезопасности в соответствии с Инструкцией по осмотру и ревизии рудничного взрывобезопасного электрооборудования. Результаты ревизии заносятся в "Книгу регистрации состояния электрооборудования и заземления".
537. Работа по монтажу, наладке, испытанию, ремонту, ревизии и демонтажу электроустановок должна выполняться в соответствии с Инструкцией по безопасному производству работ в подземных электроустановках.
Оперативные переключения при ремонтах и наладочных работах, проводимых на питающих линиях и комплектных распределительных устройствах центральных подземных подстанций и распределительных пунктов напряжением выше 1200 В, должны производиться с разрешения главного энергетика (главного механика) или лица, замещающего его.
Все оперативные переключения в электроустановках шахты выполняются по согласованию с горным диспетчером (или энергодиспетчером) шахты с записью в оперативный журнал.
538. Наладочные и другие специальные работы, когда исключена возможность их выполнения со снятым напряжением, допускается производить вблизи и на токоведущих частях, находящихся под напряжением, по разрешению главного энергетика при условии:
наличия наряда на производство работ с указанием мероприятий по технике безопасности, в том числе мер, исключающих непосредственное прикосновение к токоведущим частям искроопасных цепей напряжением выше 42 В;
обеспечением непрерывного надзора за работающими;
наличия в удостоверениях лиц, производящих работы, записи о допуске к проведению специальных работ согласно квалификационной группе.
Производство таких работ в шахтах, опасных по газу, допускается только в выработках со свежей струей воздуха, проветриваемых за счет общешахтной депрессии. При этом должен быть обеспечен непрерывный контроль концентрации метана, а наряд - согласован с руководством участка ВТБ.
В выработках на пластах, опасных по внезапным выбросам угля и газа, кроме ЦПП и выработок околоствольного двора, при производстве указанных работ должны дополнительно выполняться следующие условия:
1) места производства работ должны находиться не ближе 600 м от действующих забоев пластов, опасных по внезапным выбросам угля и газа;
2) работы должны выполняться в сменах, когда не ведется добыча угля, не проводятся горные выработки, а также не выполняются противовыбросные мероприятия, и не ранее чем через 4 ч. после сотрясательного взрывания;
3) непрерывный контроль концентрации метана должен осуществляться работником участка ВТБ. При содержании метана более 0,5% работы должны быть прекращены, а напряжение снято.
Ответственный руководитель наладочных и других специальных работ должен иметь V квалификационную группу по технике безопасности, члены бригады - не ниже IV группы.
539. Максимальная токовая защита во всех аппаратах до присоединения их к сети и при эксплуатации должна подвергаться проверке в соответствии с Инструкцией по проверке максимальной токовой защиты шахтных аппаратов.
540. Аппарат защиты от утечек тока должен проверяться на срабатывание перед началом каждой смены инженерно-техническим работником участка либо по его указанию электрослесарем. Аппарат защиты с самоконтролем исправности может проверяться один раз в сутки в ремонтную смену.
Допускается дистанционная проверка аппаратуры защиты от утечек тока при условии, что отключающий аппарат имеет устройство предварительного контроля изоляции и способен воспроизвести автоматическое повторное включение защищаемой линии после проверки.
Результаты проверки должны заноситься в специальные журналы, находящиеся в местах установки аппарата защиты.
Общее время отключения сети напряжением 380, 660 и 1200 В под действием аппарата защиты от утечек тока должно проверяться не реже одного раза в 6 мес. Результаты проверки аппарата защиты должны заноситься в "Книгу регистрации состояния электрооборудования и заземления".
541. Сопротивление изоляции работающих в шахте электрических установок и кабелей на номинальное напряжение 127-1200 В переменного тока относительно земли должно быть не ниже следующих норм:
1) электродвигателей угледобывающих и проходческих машин - 0,5 МОм;
2) электродвигателей других шахтных машин, осветительных трансформаторов, пусковых агрегатов и ручных электросверл - 1 МОм;
3) пусковой и распределительной аппаратуры, бронированных и гибких кабелей любой длины - 1 МОм на фазу.
542. Измерение сопротивления изоляции электрооборудования и кабелей перед включением должно производиться после монтажа и переноски, аварийного отключения защитой, после длительного пребывания в бездействии, если аппарат защиты от утечки тока не позволяет включить сеть, а для стационарного электрооборудования - также периодически, но не реже одного раза в год.
Электрооборудование и кабели, сопротивление изоляции которых не соответствует нормам и вызывает срабатывание аппарата защиты от утечек тока, должны быть отсоединены от сети для проведения мероприятий по повышению сопротивления их изоляции или ремонта.
543. Капитальный ремонт рудничного электрооборудования, связанный с заменой деталей или элементов схемы, обеспечивающих взрывобезопасность электрооборудования, допускается только на предприятиях, имеющих на это лицензию. Ремонт электрооборудования, заключенного во взрывонепроницаемую оболочку, должен производиться в соответствии с РД 16-407-95 "Электрооборудование взрывозащищенное. Ремонт".
При текущем и профилактическом ремонтах, проводимых на шахтах, из обеспечивающих взрывобезопасность деталей, допускается замена проходных зажимов, штепсельных контактов, изоляционных колодок, уплотняющих колец, нажимных устройств и заглушек кабельных вводов, кабельных муфт в целом, а также крепежных болтов оболочек электрооборудования.
544. Не реже одного раза в 3 мес. специально выделенные и обученные работники шахты должны измерять общее сопротивление системы согласно Инструкции по устройству, осмотру и измерению сопротивления шахтных заземлений.
Сопротивление заземлений необходимо измерять также перед включением вновь смонтированной или перенесенной установки.
Результаты осмотра и измерения заземлений должны заноситься в "Книгу регистрации состояния электрооборудования и заземления".

6. Пожарная безопасность и противопожарная защита

1. Общие требования

545. Противопожарная защита шахты должна быть спроектирована и выполнена таким образом, чтобы предотвратить возможность пожара, а в случае его возникновения в ходе любого технологического процесса или ремонтных работ, при эксплуатации горношахтного оборудования, обеспечивалась эффективная локализация и тушение пожара в его начальной стадии.
546. В разделах противопожарной защиты проектов новых, реконструируемых и действующих шахт, а также при разработке и совершенствовании горношахтного оборудования необходимо предусматривать следующие мероприятия по предотвращению пожаров, по нейтрализации воздействия на людей опасных факторов пожара и обеспечению сохранности материальных ценностей в случае возникновения пожаров:
1) применение схем и способов проветривания, обеспечивающих предотвращение образования взрывопожароопасной среды, надежное управление вентиляционными струями в аварийной обстановке и безопасность выхода людей из шахты или на свежую струю;
2) применение безопасных в пожарном отношении способов вскрытия и подготовки шахтных полей, систем разработки пластов угля, склонного к самовозгоранию, возможность обеспечения надежной изоляции выемочных участков (очистных выработок) после их отработки, а также возможность быстрой локализации и активного тушения пожаров;
3) включение в проекты (паспорта) разработки всех пластов угля, склонного к самовозгоранию, разделов с мероприятиями по предупреждению пожаров от самовозгорания угля;
4) применение специальных способов и средств снижения химической активности угля, снижения воздухопроницаемости выработанного пространства, повышения герметичности изолирующих сооружений и обеспечения надежности контроля признаков пожаров при отработке пластов угля, склонного к самовозгоранию;
5) применение безопасных в пожарном отношении машин и механизмов, оборудования, устройств и схем энергоснабжения;
6) применение негорючих и трудногорючих веществ и материалов, в том числе рабочих жидкостей;
7) применение технологии выемки и проведения подготовительных выработок, предусматривающей значительное сокращение буровзрывных работ;
8) применение средств обнаружения начальных стадий подземных пожаров, средств температурного контроля ленточных конвейеров на приводных, промежуточных, натяжных станциях, разгрузочных и концевых секциях, в местах перегрузки, блокировок, не допускающих работу машин и механизмов, в том числе ленточных конвейеров, при несоответствии давления воды в пожарном трубопроводе, по мере их серийного выпуска, установок пожаротушения;
9) применение средств коллективной и индивидуальной защиты, обеспечивающих безопасность во время эвакуации или отсиживания людей при пожаре.
Проекты противопожарной защиты шахт должны пересматриваться не реже одного раза в год. <*>
Сноска. В пункт внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .
547. Количество и вид технических средств противопожарной защиты, применяемые огнетушащие средства, источники и средства подачи воды для пожаротушения, запас специальных огнетушащих веществ (порошковых, пенных, газовых и др.) определяются Инструкцией по противопожарной защите угольных шахт, Инструкцией по ведению огневых работ в подземных выработках и надшахтных зданиях, бассейновыми Инструкциями по предупреждению и тушению подземных эндогенных пожаров.
548. Запрещается применять в шахтах новые материалы, в том числе для крепления горных выработок, а также оборудование без заключения института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности, о степени их пожарной опасности и электростатической и фрикционной искробезопасности.
549. При разработке планов ликвидации аварий должен быть произведен расчет и принят режим вентиляции, способствующий, в случае возникновения пожара, предотвращению самопроизвольного опрокидывания вентиляционной струи, распространения газообразных продуктов горения по выработкам, в которых находятся люди, снижению активности пожара, созданию наиболее благоприятных условий для его тушения и предупреждения взрывов горючих газов. Принятый вентиляционный режим должен быть управляемым и устойчивым.

2. Предупреждение подземных пожаров от
самовозгорания угля

550. Порядок, способы и сроки осуществления пожарно-профилактических мероприятий при разработке пластов угля, склонного к самовозгоранию, должен устанавливаться в каждом угольном бассейне Инструкцией по предупреждению и тушению подземных эндогенных пожаров, которая должна пересматриваться не реже одного раза в пять лет институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и утверждаться отраслевыми органами управления по согласованию с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, ВАСС "Комир".
551. Ежегодно в производственном объединении (концерне, ассоциации, акционерном обществе) составляется список шахтопластов угля, склонного к самовозгоранию. Согласованный с местными органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, ВАСС "Комир", институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и утвержденный техническим директором производственного объединения (концерна, ассоциации, акционерного общества), список ежегодно, до 15 декабря, рассылается шахтам, штабам ВАСС "Комир", органам государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций и институтам по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности.
Склонность к самовозгоранию всех шахтопластов угля устанавливается институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, на стадии проведения геологоразведочных работ в условиях шахтного поля. При необходимости, но не реже одного раза в 5 лет, склонность к самовозгоранию отрабатываемых шахтопластов угля должна быть уточнена.
552. Вскрытие, подготовка и разработка пластов угля, склонного к самовозгоранию, должна производиться через полевые выработки.
В отдельных случаях при отработке тонких и средней мощности выбросоопасных и с высокой газоносностью пластов угля, склонного к самовозгоранию, допускается применение пластовых выработок. Проекты разработки в этом случае должны согласовываться с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
553. Главные и участковые квершлаги со сроком службы более 1 года в местах пересечения с пластами угля, склонного к самовозгоранию, и на расстоянии 5 м в обе стороны от этого пересечения должны быть закреплены негорючей крепью с заполнением закрепного пространства твердеющими растворами.
554. Крутые пласты угля, склонного к самовозгоранию, должны разрабатываться, как правило, с полной закладкой выработанного пространства. Запрещается применять для закладочных работ материалы, склонные к самовозгоранию.
555. При этажной схеме подготовки мощных пластов между откаточным штреком верхнего горизонта и вентиляционным штреком нижнего горизонта должны оставляться целики угля или возводиться воздухонепроницаемые изоляционные полосы из негорючих твердеющих материалов.
Разработка крутых и крутонаклонных пластов угля, склонного к самовозгоранию, должна вестись отдельными выемочных блоками с оставлением между ними противопожарных целиков, не прорезаемых горными выработками.
При отработке не более двух выемочных столбов (лав) на мощных пологих и наклонных пластах по бесцеликовой схеме должны оставляться барьерные столбы (лавы) с последующей их отработкой.
556. Проветривание выемочных участков может быть как возвратноточным, так и прямоточным. Схемы проветривания выбираются в соответствии с "Руководством по проектированию вентиляции угольных шахт".
557. При разработке пластов угля, склонного к самовозгоранию, запрещается оставлять в выработанном пространстве целики и пачки угля, не предусмотренные проектом, а также отбитый и измельченный уголь. В случае вынужденного оставления целиков в местах геологических нарушений и в местах, предусмотренных проектами, указанные целики угля должны быть обработаны антипирогенами или изолированы. При оставлении пачек угля в кровле (почве) пласта и между слоями в проектах необходимо предусматривать меры по предупреждению самовозгорания угля, предусмотренные бассейновыми инструкциями.
558. В откаточных (конвейерных) и вентиляционных штреках (ходках) или промежуточных квершлагах на пластах угля, склонного к самовозгоранию, до начала очистных работ должны быть установлены пожарные арки.
На шахте или специализированном складе должен быть неприкосновенный запас гипса и других материалов, необходимое оборудование для быстрого возведения перемычек.
559. Всем постоянным перемычкам, в том числе и возведенным при тушении пожара, присваивают порядковый номер по шахте и наносят их на план горных выработок. После возведения перемычка принимается по акту и систематически осматривается. Акты хранятся у начальника ВТБ.
Выбор конструкции перемычек, рубашек, противопожарных арок и способов контроля за их герметичностью производится в соответствии с требованиями Руководства по изоляции отработанных участков, временно остановленных и неиспользуемых горных выработок в шахтах.
560. Все отработанные участки должны быть изолированы в сроки, не превышающие времени инкубационного периода самовозгорания.
561. В шахтах, разрабатывающих пласты угля, склонного к самовозгоранию, должен быть организован контроль за ранними признаками самонагревания (самовозгорания) угля. При отсутствии аппаратуры, определение содержания оксида углерода, водорода и замеры температуры воздуха должны производиться специально назначенными лицами из числа ИТР. Результаты контроля фиксируются в наряд-путевке надзора участка ВТБ.
В местах, подлежащих контролю, необходимо определять фон СО и Н2 и следить за его изменением. В случае нарастания концентрации СО или Н2 работы в зонах возможного загазирования должны быть прекращены, люди выведены в безопасные места, источники появления этих газов выявлены и приняты меры по их локализации.
Места и периодичность контроля за ранними стадиями самовозгорания (самонагревания) устанавливаются главным инженером шахты по согласованию с ВАСС "Комир".
562. Проверка состояния изоляционных сооружений должна производиться не реже одного раза в месяц надзором участка, за которым они закреплены. При необходимости должен выполняться их ремонт.
Результаты ежемесячной проверки изоляционных сооружений работниками участка ВТБ, а также перечень проведенных работ по устранению обнаруженных дефектов заносятся в "Журнал наблюдений за пожарными участками и проверки состояния изоляционных перемычек".
563. Все провалы на поверхности, образующиеся при отработке пластов угля подземным способом, и выемки от разрезов должны быть засыпаны негорючим материалом, изолированы и рекультивированы.
Запрещается выемка угля под незасыпанными провалами и выемками от открытых горных работ.
Проверка состояния засыпки и рекультивации должна производиться комиссией, назначаемой вышестоящей организацией.

3. Предупреждение пожаров от внешних причин

564. В подземных выработках и надшахтных зданиях огневые работы должны производиться в соответствии с Инструкцией по ведению огневых работ в подземных выработках и надшахтных зданиях.
При производстве огневых работ на других поверхностных объектах и сооружениях должны соблюдаться меры безопасности, предусмотренные Правилами пожарной безопасности при проведении сварочных работ на объектах народного хозяйства.
565. В подземных выработках и надшахтных зданиях запрещается применять и хранить легковоспламеняющиеся материалы. Смазочные и обтирочные материалы должны храниться в закрытых емкостях в количестве, не превышающих суточную потребность. Запасы масла и смазочных материалов сверх суточной потребности следует хранить в герметически закрытых сосудах в специальных камерах (помещениях), закрепленных негорючими материалами и имеющих металлические пожарные двери.
В случае возникновения аварийных утечек горючих жидкостей или их проливов должны быть приняты меры по их уборке и приведению места пролива в пожаробезопасное состояние. Использованные смазочные и обтирочные материалы должны ежесуточно выдаваться на поверхность.
566. Конвейерные ленты, вентиляционные трубы, оболочки электрических кабелей и другие изделия, применяемые в горных выработках и надшахтных зданиях, должны быть изготовлены из не распространяющих горение материалов.
Степень горючести и содержания ядовитых веществ, выделяющихся при горении, должна соответствовать нормативам.
Величина поверхностного электрического сопротивления
материалов вентиляционных труб и конвейерных лент не должна
8
превышать 3 * 10 Ом.
Запрещается применять дерево и другие горючие материалы для футеровки барабанов и роликов конвейеров, закрепления приводных и натяжных секций ленточных конвейеров, устройства приспособлений, предотвращающих сход ленты в сторону, подкладок под конвейерные ленты, переходных мостиков через конвейеры.
Для изготовления установочных брусьев и подкладок под ленточные и скребковые конвейеры (кроме приводных секций), для устройства площадок в местах посадки и схода людей с конвейеров и временных настилов под оборудование (вне приводных секций) допускается применение древесных материалов, пропитанных огнезащитным составом.
567. При эксплуатации ленточных конвейеров не допускается:
1) работа конвейера при снижении давления воды ниже нормативной величины в пожарном трубопроводе, проложенном в конвейерной выработке;
2) работа конвейера при отсутствии или неисправности средств противопожарной защиты;
3) работа конвейера при неисправной защите от пробуксовки, заштыбовки, от схода ленты в сторону и снижении скорости, при трении ленты о конструкции конвейера и элементы крепи выработки;
4) одновременное управление автоматизированной конвейерной линией из двух и более мест (пультов), а также стопорение подвижных элементов аппаратуры способами и средствами, не предусмотренными инструкцией завода-изготовителя;
5) пробуксовка ленты на приводных барабанах из-за ослабления ее натяжения;
6) работа конвейера при неисправных роликах или их отсутствии;
7) использование резинотросовых лент при износе обкладок рабочих поверхностей на 50%.
568. Выработки, оборудованные ленточными конвейерами, должны быть оснащены системами автоматического обнаружения пожаров в начальной стадии (по мере серийного выпуска).
569. Система управления ленточными конвейерами должна быть оборудована датчиками давления воды, не допускающими включение и обеспечивающими отключение привода конвейера при падении давления в пожарном трубопроводе ниже нормативной величины. Сигнал об отключении конвейера должен передаваться на пульт горного диспетчера.
570. Ленточные конвейеры должны быть оборудованы стационарными автоматическими установками пожаротушения.
До оснащения линейной части конвейеров специальными автоматическими установками пожаротушения, защищающими их на всем протяжении, допускается по разрешению технического директора объединения, концерна, ассоциации, акционерного общества и по согласованию с местным органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций другие способы повышения защиты от пожаров.
571. В действующих горных выработках должен быть проложен пожарно-оросительный трубопровод с автоматическим контролем давления воды в точках, определенных главным механиком шахты по согласованию с ВАСС "Комир".
Диаметр трубопровода определяется расчетом, но не должен быть менее 100 мм. Трубопровод должен быть постоянно заполнен водой и обеспечивать в любой точке необходимые для пожаротушения расход и давление.
Запрещается использование пожарного трубопровода не по назначению (откачка воды и др.), кроме случая использования его для борьбы с пылью.
Проектирование трубопроводов должно осуществляться в соответствии с "Нормами технологического проектирования угольных и сланцевых шахт" и "Пособия по проектированию трубопроводов в подземных выработках угольных шахт".

4. Тушение подземных пожаров

572. При обнаружении признаков пожара должен вводиться в действие ПЛА.
Ликвидация аварии осуществляется по оперативным планам, разработанным главным инженером шахты совместно с командиром ВАСС "Комир".
Главный инженер шахты, а в его отсутствие горный диспетчер совместно с командиром ВАСС "Комир", прибывшим по вызову на аварию, разрабатывают оперативный план ликвидации аварии.
В случае необходимости к ликвидации аварии могут привлекаться группы специалистов соответствующего профиля из научно-исследовательских институтов и других организаций для разработки рекомендаций по наиболее эффективным безопасным способам ликвидации аварий.
573. С момента возникновения пожара и до окончания его тушения должна осуществляться проверка состава шахтной атмосферы и контроль за температурой в местах ведения горноспасательных работ.
В случаях, когда при тушении пожара создается опасность скопления метана, который может попасть к очагу пожара, должны быть приняты меры по предотвращению взрывоопасных скоплений метана.
Если после принятых мер содержание метана продолжает нарастать и достигает 2%, все люди, в том числе и горноспасатели, должны быть выведены из опасной зоны, а для тушения пожара должен быть применен способ, обеспечивающий безопасность работ.
Места и периодичность проверки состава воздуха и замера температуры в горных выработках при тушении пожара устанавливаются ответственным руководителем работ по ликвидации аварии. Результаты проверок состава воздуха хранятся до списания пожара.
574. Каждый случай подземного пожара должен расследоваться в установленном порядке специальной комиссией, а материалы расследования направляться в институты по безопасности работ, имеющие лицензию на данный вид деятельности.
Очаги пожара и границы пожарного участка должны быть нанесены на планы горных работ шахты. Каждый пожар должен иметь номер, присвоенный в порядке очередности обнаружения его по шахте (угольному району).
Пожары, не потушенные активным способом, должны быть изолированы перемычками из негорючих материалов, на газовых шахтах - взрывоустойчивыми перемычками.
575. На каждый изолированный пожар главным инженером шахты должен быть составлен проект тушения, предусматривающий меры, обеспечивающие сокращения объема изолированных выработок, быстрое тушение пожара, расконсервацию запасов угля и др. Проект тушения согласовывается с ВАСС "Комир" и утверждается техническим директором объединения (концерна, ассоциации, акционерного общества).

5. Перевод пожаров в категорию потушенных и вскрытие
участков с потушенными пожарами

576. Все изолированные эндогенные и экзогенные пожары подлежат тушению и списанию. К восстановительным и эксплуатационным работам в пожарных участках разрешается приступать только после списания пожара специальной комиссией, с участием представителей местных органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций и ВАСС "Комир".
Состав комиссии и перечень необходимых документов, представляемых для списания пожара, а также время и способ контроля за состоянием пожарного участка от окончания работ по тушению пожара и до списания определяется Инструкцией по предупреждению и тушению подземных эндогенных пожаров.
577. Планы разведки участка и проект вскрытия участка с потушенным и списанным пожаром составляются главным инженером шахты совместно с командиром ВАСС "Комир".
В плане должны быть предусмотрены:
1) порядок обследования участка до его вскрытия;
2) меры предосторожности при вскрытии;
3) способ вскрытия участка;
4) режим проветривания участка;
5) маршруты движения отделений ВАСС "Комир";
6) места проверок состава воздуха и замеров температуры.
Вскрытие, разведка и первоначальное проветривание участка должны проводиться работниками ВАСС "Комир".
578. Люди, которые могут оказаться на пути движения исходящей из вскрываемого участка струи воздуха, должны быть предварительно выведены. После восстановления нормального режима проветривания на участке с потушенным пожаром в течение времени, определенного согласно "Инструкции по предупреждению эндогенных пожаров на шахтах Карагандинского бассейна" должно определяться содержание в исходящей струе оксида углерода, метана, водорода, этилена и ацетилена. При обнаружении в исходящей струе оксида углерода, водорода, этилена или ацетилена с содержанием выше фонового для данного участка следует прекратить проветривание участка и закрыть проемы в перемычках.

6. Ведение работ в районе пожарных участков

579. Запрещается ведение эксплуатационных работ в границах действующего пожара.
Очистные работы за пределами границ пожарного участка в зоне возможного проникновения продуктов горения и влияния других опасных факторов пожара должны вестись с оставлением барьерных целиков угля или воздухонепроницаемых полос из негорючих материалов и с выполнением специальных мер, обеспечивающих безопасность ведения работ. Эти меры должны быть согласованы с институтами по безопасности работ, имеющими лицензию на данный вид деятельности, и утверждены главным инженером шахты.
580. Запрещается подрабатывать горными работами на сближенных пластах участки с действующими пожарами, а также вести очистные работы на крутых и крутонаклонных пластах в нижележащем, примыкающем к границе пожара, выемочном столбе (лаве).
581. Разрешается проходка основных и вентиляционных штреков на нижележащем горизонте по пласту под действующим пожаром, а также на нижележащем горизонте сближенных пластов, подрабатывающих пласт с очагом пожара.
Проходка указанных выработок допускается по специальным мероприятиям, согласованным с институтом по безопасности работ, имеющим лицензию на данный вид деятельности, и органом государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

7. Предотвращение затоплений действующих выработок

1. Водоотлив

582. Для откачки максимальных притоков воды в действующие горные выработки на шахтах должны быть водоотливные установки.
Главные и участковые водоотливные установки должны иметь водосборники, состоящие из двух и более изолированных друг от друга ветвей.
Для участковых водоотливных установок по согласованию с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций допускается иметь водосборники, состоящие из одной выработки.
Вместимость водосборников главного водоотлива должна быть рассчитана не менее чем на 4-часовой нормальный приток без учета заиления, а участковых - на 2-часовой приток.
Водосборники должны поддерживаться в рабочем состоянии - их заиление не должно превышать 30% объема.
583. Насосная камера главного водоотлива должна соединяться:
со стволом шахты - наклонным ходком, место выведения которого в ствол должно быть расположено не ниже 7 м от уровня пола насосной камеры;
с околоствольным двором - ходком с герметичной дверью;
с водосборником - посредством устройства, позволяющего регулировать поступление воды и герметизировать насосную камеру.
Насосная камера главного водоотлива должна быть оборудована грузоподъемными механизмами. Пол насосной камеры должен быть устроен на 0,5 м выше почвы околоствольного двора.
При притоках менее 50 м3/ч допускается устройство участковых водоотливных установок без специальных камер.
584. При проходке стволов промежуточные насосные камеры должны иметь выход в ствол шириной не менее 2,5 м и высотой не менее 2,2 м.
Вход в камеру должен закрываться прочным решетчатым ограждением.
585. Главные и участковые водоотливные установки должны состоять из рабочего и резервного агрегатов.
Главные водоотливные установки и установки с притоком воды более 50 м3/ч должны быть оборудованы не менее чем тремя насосными агрегатами.
Подача каждого агрегата или группы рабочих агрегатов, не считая резервных, должна обеспечивать откачку нормального суточного притока воды не более чем за 20 ч.
При проходке или углубке стволов допускается применение одного подвесного насоса независимо от притока воды, но при обязательном наличии резервного насоса вблизи ствола.
586. Главная водоотливная установка должна быть оборудована не менее чем двумя напорными трубопроводами, один из которых является резервным. При числе рабочих трубопроводов до трех один трубопровод должен быть резервным, а при числе более трех - два.
Для участковых водоотливных установок допускается иметь один трубопровод.
587. Коммутация напорных трубопроводов в насосной камере должна обеспечивать откачку суточного притока при ремонте любого их элемента.
588. На стоящихся гидрошахтах для аварийных случаев необходимо иметь водоотливную установку, состоящую из двух агрегатов (группы агрегатов). Подача каждого агрегата (группы агрегатов) должна соответствовать требованиям п. 585.
Водосборник водоотливной установки, рассчитанной в соответствии с требованиями п. 582, проводится таким образом, чтобы вода попадала в него только при достижении аварийного уровня в пульповодосборнике.
Водоотливные агрегаты могут устанавливаться в одной камере с углесосами.
В действующих гидрошахтах, где гидроподъем угля осуществляется углесосами, и шахтный приток поступает в приемный пульповодосборник, дополнительные водоотливные агрегаты могут отсутствовать. В этих случаях, кроме приемного пульповодосборника, должны устраиваться аварийные пульповодосборники с емкостью, рассчитанной на 8-часовой нормальный приток шахтных вод и на объем технической воды и пульпы, который может содержаться во всех пульповодопроводах шахты согласно проекту.
Пульповодосборники должны очищаться после каждого аварийного спуска в них пульпы.
589. Для проектируемых и вновь строящихся стволов запрещается прокладка по ним трубопроводов с давлением свыше 6,4 МПа (64 кг/см2) против торцовых сторон клети.
Эксплуатация трубопроводов с давлением выше 6,4 МПа (64 кг/см2), размещенных против торцовых сторон клети, допускается при выполнении сплошного ограждения става высокого давления по всей его длине.
590. Напорные трубопроводы главных водоотливных установок после монтажа и через каждые 5 лет эксплуатации должны подвергаться гидравлическому испытанию на давление, которое составляет 1,25 рабочего давления.
591. Все автоматизированные водоотливные установки должны осматриваться ежесуточно лицами, назначенными приказом по шахте.
Главная водоотливная установка должна осматриваться не реже одного раза в неделю старшим механиком и не реже одного раза в квартал - главным механиком шахты. Результаты осмотра должны фиксироваться в "Книге осмотра и учета работы водоотливных установок".
Не реже одного раза в год должна производиться ревизия и наладка главной водоотливной установки.
Акт ревизии и наладки должен утверждаться главным инженером шахты.

2. Предотвращение прорывов воды и газа из затопленных
выработок и водных объектов

592. Определение границ зон, опасных по прорывам воды из затопленных выработок, проектирование, подготовка и ведение любых горных и буровых работ в этих зонах должны осуществляться в соответствии с требованиями Инструкции по безопасному ведению горных работ у затопленных выработок и Указаний о порядке и контроле безопасного ведения горных работ в опасных зонах.
593. В пластах с достоверным контуром затопленных выработок опасной, по прорыву воды, является зона барьерного целика, а при недостоверном контуре затопленных выработок - зона между этим контуром и границей безопасного ведения горных работ.
В пластах, залегающих под и над пластом с затопленными выработками, опасными по внезапным прорывам воды являются зоны предохранительных целиков.
В пределах барьерных и предохранительных целиков очистные работы допустимы только после спуска воды из затопленных выработок.
594. Горные работы в зонах, опасных по прорывам воды, должны производиться в соответствии с утвержденным проектом, предусматривающим меры по предотвращению прорыва воды и вредных газов в действующие выработки.
Проекты границ опасных зон у затопленных зумпфов, водосборников и других образовавшихся водоемов с достоверным контуром, имеющим объем воды менее 200 м3 с давлением менее 0,1 МПа (1 кг/см2), утверждаются главным инженером шахты. Во всех других случаях проекты границ опасных зон должны утверждаться техническим руководством объединения, концерна, АО и т.п.
Проекты границ опасных зон должны утверждаться по мере их образования.
595. Проведение подготовительных выработок в пределах междушахтного барьерного целика, частичная или полная его отработка, подработка и надработка допускаются по совместному проекту шахт.
596. Очистные работы в зоне, опасной по прорывам воды, при недостоверном контуре затопленных выработок допускаются после предварительного оконтуривания участка, намеченного к очистной выемке, подготовительными и нарезными выработками, проведение которых должно осуществляться с соблюдением требований, предусмотренных п. 597.
597. Проведение подготовительных выработок, предназначенных для спуска воды, по пласту или породе в пределах опасной зоны возможно только при соблюдении следующих условий:
1) выработки должны проводиться узкими забоями с бурением опережающих скважин;
2) на пластах с углом падения 25о и более должны проводиться парные выработки;
3) диаметр опережающих скважин не должен превышать 100 мм.
Перепуск воды с верхних горизонтов в водоотливную систему действующих выработок должен осуществляться по специальному проекту, утвержденному главным инженером шахты.
598. При ликвидации буровых скважин обязательно их тампонирование. Тампонаж должен обеспечивать надежную изоляцию водоносных горизонтов. Заключение о тампонаже скважин должно выдаваться геологоразведочной организацией, пробурившей скважину.
599. Вскрытие горными выработками обсаженных технических скважин и разделка сопряжений производятся по проекту, согласованному с организацией, проходившей скважину, и утвержденному главным инженером шахты.
600. Главный маркшейдер шахты обязан нанести на планы горных работ утвержденные границы опасных зон и за месяц письменно уведомить главного инженера шахты и руководителя участка о подходе горных выработок к этим зонам, а также о начале и окончании горных работ в опасной зоне.
601. С утвержденным проектом ведения горных работ в опасной зоне главный инженер шахты обязан ознакомить под расписку всех лиц, причастных к выполнению этих работ и контролю за обеспечением их безопасности.
602. Если в забое, приближающемся к зоне, опасной по прорывам воды, появляются признаки возможного прорыва воды (потение забоя, усиление капежа и др.), звеньевой (бригадир) или лицо сменного участкового надзора должны немедленно вывести людей из этой и всех других выработок, находящихся под угрозой затопления, и доложить о появлении указанных признаков руководителю участка и горному диспетчеру, который должен поставить в известность главного инженера и ВАСС "Комир".
603. Откачка воды из затопленных выработок производится по проекту, утвержденному главным инженером шахты. При откачке воды особое внимание должно быть уделено проверке состава воздуха выше зеркала воды, мероприятиям по предупреждению прорыва газов в места нахождения людей и электрооборудования.
Проверка состава воздуха на содержание в нем СО, СО2, СН4, Н2S и О2 должна производиться работниками ВАСС "Комир".
604. Планируемое затопление горных выработок допускается в исключительных случаях только в соответствии с проектом, утвержденным техническим руководством объединения, концерна, АО и т.п.
При затоплении выработок, находящихся на расстоянии менее 200 м от технической границы со смежной шахтой, главный инженер шахты обязан письменно уведомить об этом главного инженера смежной шахты и передать ему один экземпляр проекта.
605. Возможность безопасной выемки угля под водотоками, водоемами, водоносными горизонтами и обводненными зонами определяется в соответствии с действующими Правилами охраны сооружений и природных объектов от вредного влияния подземных горных выработок на угольных месторождениях.
Провалы на земной поверхности в балках, оврагах и т.п., образовавшиеся вследствие горных разработок, должны быть засыпаны глиной, утрамбованы и оборудованы желобами, проложенными по руслу возможного водотока.
Высохшие русла рек, по которым возможны потоки ливневых вод, приравниваются к рекам.
606. Устья вертикальных и наклонных шахтных стволов, шурфов, штолен и технических скважин должны быть оборудованы таким образом, чтобы поверхностные воды не могли проникнуть по ним в горные выработки.
В тех случаях, когда вследствие оседания земной поверхности под влиянием подземных разработок устья погашенных вертикальных или наклонных выработок, имеющих связь с действующими горными выработками, могут быть затоплены поверхностными водами, вокруг опасных участков у устьев погашенных выработок, но не более 20 м от них, должны возводиться водозащитные дамбы или приниматься другие меры, исключающие возможность проникновения воды через погашенные выработки в действующие.

3. Предотвращение прорывов глины и пульпы в действующие
горные выработки

607. Заиленные участки, в которых обнаружена вода или пульпа, приравниваются к затопленным выработкам.
До начала очистных работ под заиленными участками, расположенными в том же пласте или вышележащем, находящемся на расстоянии по нормали менее 0,5 m, где m - мощность нижележащего пласта, главный инженер шахты обязан обеспечить разведку подрабатываемого заиленного участка, включая осмотр изолирующих этот участок перемычек, а также земной поверхности над ним, для определения степени обводненности участка и количества воды в провалах, образующихся вследствие его отработки.
Разведка осуществляется бурением скважин диаметром 75-100 мм из выработок вентиляционного горизонта разрабатываемого участка или соседних пластов. Результаты разведки оформляются актом.
Разведка подрабатываемого участка, сопровождающаяся вскрытием изолирующих его перемычек, должна производиться по проекту, утвержденному главным инженером шахты и согласованному с ВАСС "Комир".
При наличии в выработках подрабатываемого участка воды или жидкой глины необходимо принять меры по обезвоживанию глины и выпуску воды до начала очистных работ.
608. При разработке первого горизонта системами с обрушением кровли к опасным по прорывам глины относятся только покрытые глинистыми наносами участки крутых пластов с вынимаемой мощностью более 2,5 м, расположенные под логами, затопляемыми поймами рек, водопроводящими речными отложениями (речниками), заболоченными котловинами, а также под какими-либо выемками или выработанными пространствами (заброшенными карьерами и др.), заполненными глинистыми породами, влажность которых превышает их пределы пластичности более чем на 3%.
При разработке системами с обрушением кровли второго и нижележащих горизонтов мощных пластов с углами падения более 55о при выемке на полную мощность или с разделением на пачки (слои) мощностью свыше 3,5 м к опасным по прорывам глины относятся выемочные участки, на которых имеется хотя бы одно из следующих условий:
1) первоначальная мощность пылевато-глинистых наносов на выходах пластов 10 м и более;
2) при мощности наносов от 5 до 10 м провалы, образовавшиеся в результате отработки верхних горизонтов, засыпаны глинистым грунтом;
3) количество заиловочной глины, спущенной при профилактическом заиливании или при тушении пожаров в выработанное пространство вышележащих горизонтов над подготавливаемым участком, превышает 10% от объема вынутого угля.
609. При подработке отработанных участков мощного пласта, опасного по прорывам глины, нижележащим пластом средней мощности выемочные участки последнего, отрабатываемого с обрушением кровли, относятся к опасным по прорывам глины, если мощность междупластья меньше 5-кратной мощности нижнего пласта.
610. Отнесение вновь подготавливаемых участков к опасным по прорывам глины производится комиссией специалистов под председательством главного инженера шахты с участием представителя местных органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций на основе геолого-маркшейдерской документации, включающей данные о мощности наносов, объемах заиловочных работ, устойчивости боковых пород, влажности глинистых пород в наносах, а также о наличии мест, в которых произошло увлажнение пород в выработанном пространстве за счет притоков поверхностных или подземных вод, и мест, где на вышележащем горизонте были прорывы глины или имелись очаги потушенных эндогенных пожаров.
Разработка участков, опасных по прорывам глины, подработка этих участков нижележащими пластами, а также взрывание камерных и скважинных зарядов в качестве меры предотвращения прорывов глины производятся по паспортам выемочных участков, утвержденных главным инженером шахты и согласованных с государственной инспекцией по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
Паспорт должен содержать специальный раздел по обеспечению дополнительных мер безопасности в соответствии с бассейновой Инструкцией по предотвращению прорывов глин в действующие горные выработки.
611. При появлении в очистном забое или прилегающих к нему выработках признаков, предвещающих возможность прорыва глины (капеж, резкое усиление горного давления, деформация изоляционных перемычек, обнаружение глины при разведке за перемычками и др.), а также в случае непосредственного проникновения глины в действующий забой звеньевой (бригадир) или лицо сменного участкового надзора должны немедленно вывести всех людей из данного забоя и прилегающих выработок в безопасное место и доложить об этом руководителю участка и горному диспетчеру, который должен поставить в известность главного инженера шахты и ВАСС "Комир".

8. Производственная санитария и экология

1. Общие требования

612. На каждой шахте должен осуществляться комплекс технических и санитарно-гигиенических мероприятий, обеспечивающих здоровые и безопасные условия труда и предупреждающих профессиональные заболевания в соответствии с действующими "Санитарными правилами для предприятий Угольной промышленности Республики Казахстан".
613. Шахта должна иметь паспорт санитарно-технического состояния условий труда.
В проектных документах на производство работ на шахте, в т.ч. и в паспортах выемочных участков, проведения и крепления подземных выработок должны быть предусмотрены меры по предотвращению опасных и вредных производственных факторов, а также средства коллективной и индивидуальной защиты от их воздействия.
614. В каждом технологическом процессе должны использоваться средства механизации не только основных, но и вспомогательных работ, исключающие или сводящие к минимуму тяжелый ручной труд.
615. На действующих и строящихся шахтах при расстоянии до места работы 1 км и более перевозка людей обязательна. Обязательна перевозка людей по вертикальным и наклонным выработкам, если разность между отметками их конечных пунктов составляет более 25 м.
616. Для перевозки людей в шахте должны применяться специальные шахтные транспортные средства.
Перевозка людей от основной промплощадки до удаленных стволов (шурфов, штолен) должна производиться специальным транспортом, допущенным для перевозки людей.
617. У шахтных стволов, по которым производится спуск и подъем людей, должны устраиваться помещения или камеры ожидания, а на приемных площадках наклонных выработок, оборудованных перевозкой людей в пассажирских вагонетках, - специальные места ожидания.
Помещения, камеры и места ожидания должны быть утеплены, освещены и оборудованы сидениями, телефонной связью и сигнализацией о разрешении посадки в транспорт.
618. Для прохода людей минимальная ширина должна быть 0,7 м. В горных выработках указанная ширина должна сохраняться на высоте 1,8 м от почвы.
В очистных забоях при рабочем состоянии крепи высота должна быть не менее 0,5 м.
Пути передвижения и доставки людей по выработкам должны быть удобны и безопасны, осушены и не захламлены, водосточные канавки перекрыты.
619. Содержание горных выработок, рабочих мест и помещений должно соответствовать санитарным нормам и правилам.
620. Околоствольные, главные откаточные и вентиляционные выработки, машинные и трансформаторные камеры должны подвергаться побелке по мере их загрязнения, но не реже одного раза в полгода.
Побелка указанных выработок на шахтах, опасных по пыли, должна производиться по графикам и согласно требованиям пылегазового режима.
621. В шахтных стволах должны устраиваться водоуловители, в клетях - приспособления для защиты от капежа, а в местах посадки и выхода людей из клети должен осуществляться комплекс мер по предотвращению попадания воды на людей.
В подземных выработках и рабочих местах должны приниматься меры по защите людей от обводненности.
В забоях с интенсивным капежом и притоком воды рабочие должны быть обеспечены водозащитной спецодеждой.
622. Для целей пылеподавления должна использоваться вода питьевого качества, отвечающая требованиям государственных стандартов.
По согласованию с органами санитарного надзора допускается использование шахтной воды после очистки от механических примесей и бактериального обеззараживания.
623. Уровни шума на рабочих местах и рабочих зонах не должны превышать предельно допустимых значений, приведенных в табл. 22.
Оборудование с повышенным уровнем шума (вентиляторы, компрессоры и др.) должно устанавливаться в местах, где шум не мешает производственному процессу и не воздействует вредно на работающих.

Таблица 22

___________________________________________________________________________
Рабочие места (зоны) и виды работ ! Предельно допустимые
! уровни шума в децибелах
! по шкале
___________________________________________________________________________

1. Горные выработки, производственные
помещения, территория поверхности 80
2. Кабины наблюдений и дистанционного
управления:
без резервной связи по телефону 80
с речевой связью по телефону 65
3. Высококвалифицированные работы,
требующие сосредоточенности и
внимательности 60

___________________________________________________________________________

624. Уровни вибрации на рабочих местах при работе горношахтного оборудования не должны превышать предельно допустимых значений, приведенных в табл. 23.

Таблица 23
___________________________________________________________________________
! Категория вибрации ! Корректирование по частоте и
Вид вибрации !(вид машин и оборудования) ! эквивалентные корректированные
! ! значения виброускорения, дБ
! !---------------------------------
! ! Виброускорения ! Виброскорости
___________________________________________________________________________

Локальная Отбойные молотки, сверла, 126 112
перфораторы

Общая 1. Транспортная
(самоходный шахтный
транспорт) 112 116

2. Транспортно-
технологическая
(горные комбайны,
шахтные погрузочные
машины, самоходные
бурильные установки) 109 101

3. Технологическая (насосы,
вентиляторы, подъемные
машины, компрессоры и
т.д.) 100 192

___________________________________________________________________________

625. Контроль соблюдения допустимых уровней и длительности действия шума и вибрации должен осуществляться специализированными организациями при аттестации и после ремонта оборудования, машин, механизмов и другого технологического оборудования в соответствии с действующими нормативными документами.
626. На шахтах должен осуществляться комплекс организационно-технических мероприятий, обеспечивающих выполнение требований "Норм радиационной безопасности" (НРБ - 99) и гигиенических нормативов (СП 2.6.1.758 - 99).
627. В проектах шахт, в том числе проектах реконструкции шахт, горизонтов, должен содержаться специальный раздел, предусматривающий контроль и обеспечение радиационной безопасности.

2. Шахтная атмосфера

628. Шахтная атмосфера по своему составу, температуре и влажности должна обеспечивать нормальную жизнедеятельность человека в течение всего времени нахождения его под землей.
629. В действующих горных выработках, где постоянно в течение смены находятся люди, температура и влажность воздуха должны соответствовать нормам, приведенным в табл. 24.

Таблица 24

__________________________________________________________________________
Скорость воздуха ! Допустимая температура (оС), при относительной
! влажности в %
м/с !-------------------------------------------------------
! До 75 ! 75-95
--------------------------------------------------------------------------

До 0,25 16-18 17-19

0,25 - 0,5 18-20 19-21

0,6 - 1,0 20-22 21-23

1,1 - 2,0 22-25 23-24

__________________________________________________________________________

Если параметры микроклимата отличаются от предельно допустимых величин, в выработках должна применяться система мероприятий по предупреждению перегрева или переохлаждения.
630. Если содержание пыли в воздухе рабочей зоны превышает предельно допустимую концентрацию (табл. 25), должны применяться дополнительные меры, исключающие вредное воздействие на работающих, в т.ч. комплекс мер по обеспыливанию воздуха, вывод рабочих из зон повышенного содержания пыли, средства индивидуальной защиты органов дыхания от пыли.

Таблица 25

__________________________________________________________________________
Качественная ! Содержание свободной ! ПДК, мг/м3 по общей
характеристика ! двуокиси кремния в ! массе
пыли ! пыли, % !
--------------------------------------------------------------------------

Породная, углеродная От 10 до 70 2

Углеродная, угольная От 5 до 10 4

Антрацитовая До 5 6

Пыль каменных углей до 5 10

___________________________________________________________________________

3. Средства индивидуальной защиты

631. Работники шахт должны быть обеспечены средствами индивидуальной защиты в соответствии с действующими нормами и обучены правилам их применения.
632. На шахтах должны быть помещения для хранения, проверки пригодности к работе, чистки и ремонта средств индивидуальной защиты (СИЗ). Уход за ними должен осуществляться в соответствии с заводскими инструкциями по эксплуатации средств индивидуальной защиты шахтеров.
Хранение средств индивидуальной защиты вне территории шахты не допускается.
633. Запрещается использование в шахте спецодежды, спецобуви, защитных касок, самоспасателей и других средств индивидуальной защиты без сертификатов.
634. Конструкция индивидуального светильника должна обеспечивать необходимую освещенность в течение 10 ч. непрерывной работы, а также исключать возможность попадания электролита на одежду и тело работающего.
635. Для защиты глаз должны применяться защитные незапотевающие очки, экраны или щитки.
636. Бурение шпуров перфораторами, управление пневматическими лебедками, обслуживание компрессоров без применения СИЗ органов слуха запрещается.
637. В очистных и подготовительных забоях, а также при перекреплении горных выработок кроме защитных касок должны применяться средства индивидуальной защиты позвоночника, рук и ног работающего (по мере серийного производства).
638. Рабочие, занятые в забоях маломощных пластов, должны обеспечиваться и пользоваться средствами индивидуальной защиты, предупреждающими заболевание бурситом.

4. Медицинское и гигиеническое обеспечение

639. На шахтах в соответствии с санитарными нормами должны оборудоваться поверхностные медпункты.
Подземный медпункт должен располагаться в околоствольном дворе в специальной камере на свежей струе воздуха по пути следования основной массы рабочих. При значительной протяженности выработок подземные здравпункты могут быть приближены к месту наибольшей концентрации рабочих мест, если шахта обслуживается реанимационно-противошоковой службой ВАСС "Комир", то требования по расположению подземного медпункта на данную шахту не распространяются.
640. Все работники шахт должны быть обучены оказанию первой медицинской помощи и иметь при себе индивидуальные перевязочные пакеты в прочной водонепроницаемой оболочке, выдаваемые в установленном порядке.
641. В цехах поверхности шахты, гардеробных, надшахтных зданиях, в околоствольных дворах, на подземных участках, выходах из очистных и подготовительных забоев, а также в машинных камерах должны быть аптечки первой медицинской помощи и носилки с твердым ложем.
Носилки должны быть приспособлены для установки их в санитарном транспорте без перегрузки пострадавшего.
642. Служебно-бытовые комбинаты шахт должны располагаться вблизи надшахтного здания и соединяться с ним утепленным переходом.
В надшахтном здании в местах ожидания людей в зимний период температура воздуха должна быть не менее +16оС.
643. Для работающих на открытом воздухе шахтной поверхности при температуре ниже +10оС необходимо предусматривать помещения для обогрева.
644. Санитарно-бытовые помещения, шахтный быткомбинат должны быть устроены в соответствии с действующими строительными и санитарными нормами и правилами. В них должны поддерживаться чистота, свежий воздух и температура в душевых и гардеробных - не ниже +22оС.
На вновь строящихся шахтах к началу работ по проходке стволов и штолен должны быть устроены санитарно-бытовые помещения.
645. Для хозяйственных нужд шахты должны быть обеспечены водой питьевого качества, отвечающей требованиям государственных стандартов.
В отдельных случаях допускается использование очищенной и обеззараженной шахтной воды в душевых с разрешения органов Госсаннадзора.
646. Раздевалки и душевые должны иметь 45-минутную пропускную способность. Душевые должны быть обеспечены горячей и холодной водой из расчета 60 л на каждого моющегося и иметь смесительные устройства с регулирующими кранами.
Подогрев воды для душевых должен производиться в подогревателях. Использовать открытый пар для подогрева воды запрещается.
Краны, регулирующие подачу холодной и горячей воды, должны иметь отличительные знаки или надписи.
Трубы горячей воды в моечном отделении должны быть изолированы или ограждены на высоту не менее 2 м.
Максимально допустимая температура горячей воды должна быть +65оС, минимальная - +37оС.
647. В шахтных банях работники шахт должны обеспечиваться мылом в расчете не менее 800 г. на человека в месяц, мочалками, полотенцами и банной обувью, изготовленной из пластмассы или резины.
В гардеробных и в душевых полы должны быть устроены таким образом, чтобы исключить падение людей от скольжения.
648. На каждой шахте должно проводиться ультрафиолетовое облучение, ингаляция, а также процедуры по нейтрализации вредных факторов и восстановлению работоспособности.
649. На каждой шахте должны быть организованы стирка нательного белья, стирка или химическая чистка спецодежды не реже двух раз в месяц, своевременная починка спецодежды и спецобуви, а также санитарная обработка противопылевых респираторов, защитных касок, портянок (носков) и спецобуви.
650. Предприятие обязано обеспечить всех работающих газированной водой или другими напитками, рекомендуемыми органами здравоохранения. В условиях охлаждающего микроклимата работники должны обеспечиваться горячим чаем.
Все подземные рабочие должны быть снабжены флягами или небьющимися термосами вместимостью не менее 0,75 л. Фляги или термосы должны иметь ремни для ношения, храниться централизованно и обрабатываться ежедневно.
К рабочим местам при необходимости доставляются герметичные сосуды с газированной водой или другими напитками для наполнения фляг и термосов.
651. На каждой шахте должна быть столовая или буфет с горячим питанием, работающие в период пересмены.
652. Лица, обслуживающие питьевое водоснабжение, столовые и буфеты на шахте, должны проходить медицинские осмотры в сроки, установленные органами Госсаннадзора.
653. При появлении в АБК шахт грызунов и насекомых должны приниматься меры по их уничтожению.

5. Экология

654. При ведении горных работ на шахтах должны приниматься специальные меры по сохранению водных бассейнов и рельефа местности.
Нарушенные участки земной поверхности должны рекультивироваться.
655. Вода, откачиваемая из шахт, шламовые воды, а также хозяйственно-бытовые стоки перед сбросом их в гидрографическую сеть подлежат очистке и обеззараживанию согласно требованиям законодательства об охране окружающей природной среды. K070000212
656. Запрещается слив (пролив) нефтепродуктов, водоэмульсий, химических и других загрязняющих веществ в горных выработках и на поверхности.
657. Для предотвращения выбросов стационарными источниками загрязняющих веществ в атмосферу свыше предельно допустимых норм должны применяться специальные меры, согласованные с местными органами Госсаннадзора и охраны окружающей природной среды.
658. При проектировании шахт должна предусматриваться, как правило, безотходная технология с оставлением породы в шахте или с использованием ее в качестве сырья для промышленных и хозяйственных нужд.
659. Закладка новых и эксплуатация действующих породных отвалов, а также их тушение и разборка должны осуществляться в соответствии со специальными проектами или разделами проектов строительства (реконструкции) шахт и обогатительных фабрик.
Проекты на эксплуатацию, тушение и разборку породных отвалов должны быть разработаны в соответствии с Инструкцией по предупреждению самовозгорания, тушению и разборке породных отвалов.
660. На действующих породных отвалах должны применяться меры по предупреждению их возгорания и ветровой эрозии.
Запрещается эксплуатация горящих породных отвалов. Горящие породные отвалы подлежат обязательному тушению.
661. Для породных отвалов высотой более 10 м устанавливается защитная зона. По контуру механической защитной зоны должны устанавливаться знаки, запрещающие вход в зону.
Запрещается размещать жилые, производственные и другие здания и сооружения с постоянным или временным присутствием людей в пределах механической защитной зоны (кроме зданий и сооружений, связанных с эксплуатацией отвалов).
В пределах механической защитной зоны, не ближе 50 м от проектного (для остановленных - фактического) контура отвалов, разрешается размещать только инженерные коммуникации.
662. Максимальная высота породных отвалов определяется из условий устойчивости их откосов и несущей способности основания. Эксплуатация породных отвалов высотой более 100 м допускается по разрешению органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.
663. Вновь закладываемые породные отвалы должны быть плоской формы. Целесообразно размещать их в балках, оврагах и отработанных карьерах, с обеспечением отвода и перепуска дождевых и паводковых вод.
664. Закладку новых породных отвалов или строительство лечебно-профилактических, культурно-бытовых и жилых зданий необходимо осуществлять с оставлением санитарно-защитной зоны шириной не менее 500 м. Расстояние от породных отвалов до стволов (шурфов) должно быть не менее 200 м.
Породные отвалы должны размещаться с подветренной стороны (для ветров преобладающего направления) жилых зданий, зданий общественного и коммунального назначения, а также стволов (шурфов).
665. Запрещается размещать породные отвалы на выходах пластов угля при мощности наносов до 5 м, а также на площадках, подработка которых влечет за собой образование провалов на поверхности.
Провалы от ведения горных работ могут быть использованы для размещения горных пород при условии обортовки провалов и засыпки вскрывшихся коренных пород глинистыми наносами с толщиной слоя не менее 5 м, а также при отсутствии утечек (подсосов) воздуха через провалы в горные выработки и опасности внезапной осадки провалов в процессе заполнения, определяемой на основании маркшейдерского прогноза.
666. При появлении признаков деформации в процессе эксплуатации, тушения и разборки породного отвала работы должны быть приостановлены до разработки мер по дальнейшему безопасному ведению работ.
667. Во время тушения горящих породных отвалов производится замер концентрации оксида углерода и сернистого ангидрида на рабочих местах в начале каждой смены. При содержании вредных газов в количестве, превышающем допустимые нормы, должны приниматься меры, обеспечивающие безопасность работ.
668. Списание породного отвала из числа горящих оформляется актом комиссии из представителей шахты, органов государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций и Госсаннадзора и института по безопасности работ, имеющего лицензию на данный вид деятельности.
669. Запрещается:
1) складирование в породные отвалы неостывшей золы котельных установок и легковоспламеняющихся материалов (леса, опилок, бумаги, обтирочного материала и др.);
2) эксплуатация террикоников без оборудования их сходнями;
3) ведение работ по тушению и разборке отвалов в ночное время без соответствующего специального освещения, предусмотренного проектом;
4) проведение на породных отвалах каких-либо работ, связанных с присутствием людей, во время ливневых осадков и грозы;
5) размещение на породных отвалах шлаконакопителей;
6) подача воды в трещины и пустоты выгорания на отвале без дополнительных мер безопасности;
7) выполнение работ по тушению горящего отвала одним рабочим;
8) подъем (спуск) работников в скипах (вагонетках) на террикон.
670. Все породные отвалы подлежат рекультивации (озеленению). На действующих плоских породных отвалах рекультивация должна осуществляться параллельно с отсыпкой либо с отставанием не более чем на один ярус.
671. При вывозке угля и породы канатными дорогами, автомобильным, конвейерным и рельсовым транспортом запрещается складирование и выгрузка их в неустановленных местах.

9. Ответственность за нарушение правил безопасности

672. Директор шахты (работодатель), несет административную, дисциплинарную, материальную или уголовную ответственность за необеспечение безопасных и здоровых условий труда на производстве в соответствии с действующим законодательством. <*>
Сноска. Пункт 672 в редакции - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 .
673. (Пункт исключен - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 года N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 года N 35 ).
674. Каждый работник несет персональную ответственность за соблюдение требований норм, правил и инструкций по безопасности и охране труда, а также требований работодателя по безопасному ведению работ на производстве. <*>
Сноска. В пункт 674 внесены изменения - совместным приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 14 декабря 2004 г. N 293 и Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14 января 2005 г. N 35.
675. Лица, допустившие самовольное возобновление работ, остановленных органами государственной инспекции по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций, несут ответственность в дисциплинарном, административном или уголовном порядке согласно действующим законодательным и нормативным актам.
676. Виновные в создании на шахте взрывопожарной ситуации, нарушениях взрывобезопасности электрооборудования, в порче или выводе из строя приборов аэрогазового контроля и других средств защиты, появляющиеся или пребывающие на рабочем месте в состоянии алкогольного, наркотического или токсического опьянения, доставившие в шахту курительные, алкогольные, наркотические или токсические вещества, что привело к нарушению правил безопасного ведения работ, угрожающих здоровью и жизни работающих, или к травмированию людей, привлекаются к ответственности согласно действующему законодательству.

"Көмiр шахталарындағы қауiпсiздiк ережелерiн" бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика, индустрия және сауда министрлігі 2000 жылғы 25 қыркүйектегі N 327, Қазақстан Республикасының Төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі төрағасының 2000 жылы 13 қазандағы N 235 бірлескен бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2000 жылғы 24 қарашада N 1301 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрінің 2013 жылғы 13 мамырдағы № 150 және Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің 2013 жылғы 16 мамырдағы № 208 бірлескен бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Индустрия және жаңа технологиялар министрінің 13.05.2013 № 150 және ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 16.05.2013 № 208 бірлескен бұйрығымен.

"Заңдарға тәуелдi актiлердi одан әрі жетілдіру жөнiндегi жұмыс туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 1997 жылғы 14 қаңтардағы N 64 қаулысын орындау үшiн БҰЙЫРАМЫЗ :
1. Қоса берiлiп отырған "Көмiр шахталарындағы қауiпсiздiк ережелерi" бекiтiлсiн.
2. Осы Ереже Қазақстан Республикасының Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі белгiленген заңнамалық тәртiппен Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде тiркеуден өткiзгеннен кейiн 2001 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне енгiзiлсiн.
Ескерту: 2-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
3. Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің Электр энергетикасы және көмір өнеркәсібі департаменті, Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Төтенше жағдайларға мемлекеттiк қадағалау, техникалық және тау-кен қадағалау жөнiндегi департаментi көрсетiлген нормативтiк құқықтық кесiмнiң күшiне енуi жөнiнде қажеттi iс-шараларды жасайтын болсын.
Ескерту: 3-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
4. Көмiр шахталарында қызметтi жүзеге асырушы кәсiпорындар мен ұйымдардың басшылары олардың ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарына және меншiк нысандарына қарамастан, инженерлiк-техникалық қызметкерлерi мен жұмысшыларына "Көмiр шахталарындағы қауiпсiздiк ережелерiн" дер кезiнде оқып-үйретудi ұйымдастыратын болсын.
5. Көрсетiлген ереженің күшiне енуiмен КСРО Көмiр өнеркәсiбi министрлiгiнің 1986 жылғы 18 тамызда және КСРО "Көмiр және тақта тас шахталарындағы қауiпсiздiк ережелерiнің" күшi тоқтатылады.
6. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің Электр энергетикасы және көмір өнеркәсібі департаментіне (Н.И.Өтеғұлов, В.В.Клякин) және Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінiң Төтенше жағдайларға мемлекеттiк қадағалау, техникалық және тау-кен қадағалау жөнiндегi департаментiне (В.В.Оглов, С.Ғ.Ғаббасов) жүктелсiн.
Ескерту: 6-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .

Қазақстан Республикасының
Энергетика, индустрия және
сауда министрі

Қазақстан Республикасының
Төтенше жағдайлар жөніндегі
агенттігі төрағасы

Қазақстан Республикасының
Энергетика, индустрия және
сауда министрінің
2000 жылғы 25 қыркүйек N 327
және
Қазақстан Республикасының
Төтенше жағдайлар жөніндегі
агенттігі төрағасының
2000 жылы 13 қазан N 235
бірлескен бұйрықтарымен
бекітілген

Көмір шахталарындағы қауіпсіздік ережелері
(ҚР ЕҚЕ 0-028-99)

1. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1. Негiзгi қағидалар

1. Көмір шақтысы (Мұнан былай "шақты" терминiмен жеке өздiк шақтыларды; шақты басқармасының құрамындағы шақтыларды (техникалық бiрлiктердi) және шақты басқармаларын; шақты (көмiр) құрылыс және құрастыру басқармалары және шақтылардың жер астында жұмыстарды жүргiзетiн басқа кәсiпорындарды (ұйымдарды) түсiнуге болады) ерекше қауiптi жағдайлар (жарылыс, өрт, лақтырылыс, опырылыс, су мен газдың бұзып шығу қауiптiлiгi) болып тұратын бiрде-бiр күрделi өндiрiстiк жүйе, геологиялық жағдайлардың немесе табиғи күштердiң күтпеген және кенеттен өзгерiсi, осы Ереженi сақтамау немесе тiптi бiр қызметкердiң терiс әрекетi апатты жағдайлар туғызуы мүмкiн кәсiпорын болып саналады.
2. Осы қауiпсiздiк Ережесi - шақтыларда жұмыстардың қауiпсiздiгi және еңбек қорғау жөнiндегi басқа нормативтiк құжаттарды сәйкестiкпен дайындауға негiз болатын еңбек қорғау жөнiндегi нормативтiк құжат болып есептеледi.
Ереженi кәсiподақтардың Орталық кеңесiнiң келiсiмiмен тек оны бекiткен мемлекеттiк органдар ғана өзгертiп, толықтыра алады.
3. Қауiпсiздiк Ережесi көмiр шақтысында әрекет ететiн меншiк түрiне байланыссыз барлық кәсiпорындар мен ұйымдарға қатысты және шақтыларды жобалауға, салуға, пайдалануға, тоқтатуға және жоюға; машиналарды, құралдарды, аспаптарды және материалдарды әзiрлеуге, iстеп шығаруға және пайдалануға қатысатын барлық қызметкерлер үшiн; ғылыми-зерттеу және жобалау ұйымдарының, бақылау органдарының, әскерилендірілген апаттық-құтқару қызметі (ӘАҚҚ "Көмiр") қызметкерлерi үшiн, сондай-ақ жұмысы немесе оқуы шақтыға түсумен байланысты адамдар үшiн мiндеттi.
Ескерту: 3-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
4. Жұмыс берушi осы Ережеге және Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес еңбектiң қауiпсiз және сауықты жағдайларын қамтамасыз етуге мiндеттi. P090001940
5. Қызметкерлердiң жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу және еңбек қорғау жөнiндегi мiндеттерi мен құқығы осы Ережемен iшкi еңбек тәртiбiнiң ережелерiмен, еңбек келiсiмiмен (контракттарымен), ұжымдық шартпен, техникалық құжаттармен, лауазымды нұсқаунамалармен, жұмыстарды жүргiзу ережесiн белгiлейтiн мамандықтар жөнiндегi нұсқаунамалармен анықталады. Осындай нұсқаунамаларды кәсiподақтың келiсiмiмен шақты директоры бекiтедi.
6. Еңбек және демалыс режимi Қазақстан Республикасы заңдарымен анықталады.
7. Әр шақтыда директор (иесi) дайындап, бекiткен еңбек қорғау iсiн басқару жүйесi және наряд беру жүйесi жұмыс iстеуi керек. Директор (ие) еңбек қорғау қызметiн жасап, жұмыс iстеуiне инженер-техникалық қызметкерлердiң тиiстi штатын бекiтедi.
Еңбек қорғау iсiн басқару жүйесi, еңбек қорғау қызметi, қауiпсiздiк техникасы және наряд беру жүйесi туралы қағидалар тиiстi нормативтiк құқықты актiлер негiзiнде дайындалады және оларды шақты директоры (иесi) бекiтедi.
Еңбек қорғау қызметi шақты директорына бағынады және негiзгi өндiрiс-техникалық қызметтерге теңеседi.
Ассоциациялардың, корпорациялардың, концерндердiң, комбинаттардың, трестердiң, бiрлестiктердiң және басқа басқару органдарының жарғыларында (қағидаларында) ведомствоға қарасты кәсiпорындарында еңбектiң қауiпсiз жағдайларын қамтамасыз ету жөнiндегi олардың мiндеттерi анықталуға тиiстi. Басқару органдарында жоғарыда көрсетiлген мiндеттердi орындау үшiн еңбек қорғау және қауiпсiздiк техникасының қызметi құрылуы керек.
8. Әр шақтыда желдету және қауiпсiздiк техника (ЖҚТ) учаскесi ұйымдастырылуға тиiстi. ЖҚТ тау-кен мастерлерiнiң саны салалық басқару органдары бекiткен әдiстеме бойынша есептеледi.
9. Жаңа және жаңғыртылатын шақтыларды, деңгейжиектердi, блоктарды және панельдердi Мемкентехбақылау, Мемсанбақылау және ӘАҚҚ "Көмiр" өкiлдерiнiң қатысуымен, қарауында қабылданатын объектiсi бар басқару органы тағайындайтын комиссия қабылдайды.
Iстеп тұрған шақтыларда кен алу учаскелерiн, жалпы шақтыға арнаулы дайындау қазбаларын және тазалау кенжарларын (соның iшiнде дайындап, қайта кесiлгеннен кейiн), сондай-ақ жаңа технологияны енгiзгенде, пайдалануға қабылдауды Мемкентехбақылау, Мемсанбақылау, ӘАҚҚ "Көмiр", Мемлекеттiк еңбек инспекциясы және кәсiподақ техникалық инспекциясы өкілдерiнің қатысуымен шақты директоры тағайындаған комиссия жүргiзедi.

2. Құжаттамаға қойылатын талаптар

10. Әр шақтының бекiтiлген жобалау-сметалық, геология-маркшейдерлiк, өндiрiс-техникалық, санитария-гигиеналық және тiркеу-бақылау құжаттамасы болуы керек, сондай-ақ тау-кен иелiгiнiң iшiндегi барлық объектiлер мен құрылыстар, әсiресе тау-кен жұмыстарын жүргiзуде қауiптiлiк туғызатын объектiлер көрсетiлген жер бетiнiң ситуациялық жоспары болуға тиiстi.
Құжаттаманың барлық түрлерiне олардың титулдық беттерiнде мiндеттi түрде көрсетiлген сала бойынша бiрыңғай сақтау мерзiмi белгiленедi.
11. Тау-кен жұмыстары дамуының күнтiзбелiк жоспарлары (болашақты және ағымдағы) "Тау-кен жұмыстары дамуының және жер қойнауындағы көмiрдiң өндiрудегi шығынының бағдарламасын дайындау, ресiмдеу, келiсу және бекiту тәртiбi туралы қағидаға" сәйкес дайындалып бекiтiледi. Мемкентехбақылау органдары және Мемлекеттiк еңбек инспекциясы жүргiзетiн еңбек қорғау жөнiндегi нормативтiк актiлерге жобалау құжаттамасының сәйкестiгiне сараптама алдын-ала өткiзiлмей өндiрiс объектiлерiн салуға, жоюға, жаңғыртуға, техникалық қайтадан құралдандыруға; өндiрiстiң жаңа технологиясы мен әдiстерiн ұжымдық және жеке қорғану құралдарын дайындауға және енгiзуге рұқсат етiлмейдi.
12. Шақтыда жұмыстар лицензия негiзiнде және жобаларға, паспорттарға, желiлерге сәйкес орындалуы керек. Жобаларды, сондай-ақ жұмыстардың қауiпсiздiк мәселелерi жөнiндегi ЭЕМ бағдарламаларын дайындайтын ұйымдардың лицензиясы болуы керек.
Әр шақтының құрылыс (жаңғырту) жобасы болуға тиiстi.
Шақтыларды салу, жою; қазба алаптарын, деңгейжиектердi, блоктарды, панельдердi ашу және дайындау; оқпандарды жүргiзу және күрделi жөндеу, тұрақты құралдарды орнату шақтыны салу (жаңғырту) негiзiнде лицензиясы бар жобалау мекемелерi дайындаған және меншiк иесi бекiткен жобалар бойынша iске асырылуы керек.
Жобалар бекiту алдында жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтта сараптамадан өтуге тиiстi және Мемкентехбақылау органдарымен және Мемлекеттiк еңбек инспекциясымен келiсiлуi керек.
Қазба учаскелерiн пайдалану, тау-кен қазбаларын жүргiзу және күрделi жөндеу жобаларына сәйкес жасалынған паспорттар бойынша, механизмдердi қондыру шақты директоры немесе бас инженерi бекiтетiн желiлерi бойынша iске асырылуға тиiстi. Қазба учаскелерiнiң, жерасты қазбаларын жүргiзу және бекiту паспорттары Қазба учаскесiн, жерасты қазбаларын жүргiзу және бекiту паспорттарын жасау жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес жасалынады.
13. Шақтыда техникалық құжаттама еңбек қорғау жөнiндегi нормативтiк құқықты актiлердiң талаптарына сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Өндiрiс-техникалық құжаттаманы төмендегi талаптарды сақтай отырып, ЭЕМ пайдаланумен жүргiзуге рұқсат етiледi:
1) лицензиясы бар ұйымдарда бағдарлама құралдарының және шығатын құжаттардың нормативтiк актiлерге сәйкестiгiне сараптама жүргiзу;
2) тиiстi куәлiк беру арқылы қызмет етушiлердi қосымша оқыту;
3) құжаттаманы әдеттегi тәртiппен жүргiзуге қарастырылғандай сақтау орындары мен мерзiмiн қамтамасыз ету.

3. Апатқа қарсы қорғаныш

14. Шақтылардың апатқа қарсы қорғанышы ықтимал апаттарды болдырмауды, апат белгiлерiнiң пайда болғаны туралы дер кезiнде хабарлауды және оны оқшаулап, жоюдың барлық құралдарының iске кiрiсуiн қамтамасыз етуге тиiстi.
15. Салынатын, жаңғыртылатын және iстеп тұрған шақтылардың апаттарды жою ең қашық тау-кен қазбаларына дейiнгi аралығы апат кезiнде адамдардың осы қазбалардан апаттарды жою жоспарымен белгiленген қауiпсiз жерге шығу уақыты өзiн құтқарғыштардың iс-әрекет мерзiмiнен аспайтындай және бiр сағаттан артық болмайтындай болуға тиiстi. Тау-кен қазбаларының желiсi құтқару жұмыстарының нәтижелi жүргiзiлуiн қамтамасыз ету керек.
16. Әр шақты адамдарды шақтының қай жерiнде болуына байланыссыз, апат туралы хабарлау жүйесiмен, апатқа ұшырағандарды iздестiру құралдарымен, сондай-ақ ӘАҚҚ "Көмiр" шақтыға қызмет ететiн бөлiмшесiмен тiкелей байланыспен құралдануға тиiстi.
17. Әр шақтыда Апаттарды жою жоспарларын жасау жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес апаттарды жою жоспары жасалынуы керек.
Шақтыға апаттарды жою жоспарымен таныстырылмаған және жұмыс орындары мен жүретiн жолдарына қатысты оның бөлiмiн бiлмейтiн қызметкерлердi түсiруге рұқсат етiлмейдi.
Бекiтiлген апаттарды жою жоспары болмағанда, жоспар бүтiндей немесе жеке позициялары ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiлмегенде бұзылыстарды жоюмен байланысты жұмыстардан басқа жұмыстарды жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
18. Шақтыда апат болған кезде Апаттарды жою жоспары iске қосылады. Апатты жоюдың жауапты басшысы шақтының бас инженерi, ал ол шақтыға келгенге дейiн - тау-кен диспетчерi (ауысым бастығы) болады. Оның жарлығы барлық апатты жоюға қатысатын адамдар мен ұйымдар үшiн мiндеттi.
Апатты жоюдың жауапты басшысы тек жоғары бастықтың оперативтiк журналында жазбаша бұйрығы немесе жарлығы бойынша апатты жою жұмыстарын басқарудан босатылуы мүмкiн; онда жоғарғы бастық апатты жою жұмысын басқаруды өзiне алуға немесе ол үшiн басқа жауапты адамды тағайындауға тиiстi.
19. Барлық шақтыларға салыну, жаңғыртылу, пайдалану және жойылу кезiнде әскерилендірілген апаттық-құтқару қызметі(ӘАҚҚ "Көмiр") қызмет етуi керек.
ӘАҚҚ "Көмiр" бөлiмшелерiнiң орналасу жерлерi Мемкентехбақылаумен келiсiледi.
Апаттың бастапқы сатысында тау-кен құтқару жұмыстарын жүргiзу үшiн әр шақтыда учаскелік тау-кен құтқару командаларынан (УТҚК) тұратын көмекшi тау-кен құтқару қызметi (КТҚҚ) ұйымдастырылып, жұмыс iстеуге тиiстi.
КТҚҚ-нiң қызметi Мемкентехбақылаудың жергiлiктi органдарымен келiсiлген Көмiр өндiру кәсiпорындарында көмекшi тау-кен құтқару қызметi туралы қағидада белгiленген.
Ескерту: 19-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
20. Шақтыға түсушiлер мен одан шығушылардың табельдiк есебi жүргiзiлуi керек. Оны ұйымдастыру жауапкершiлiгi шақты директорына жүктелiнедi, ол шақтыдан адамдардың уақытында шықпауын бiлу тәртiбiн орнатып, оларды iздеу үшiн шараларды қолдануға мiндеттi.
21. Шақтының бас инженерi белгiлеген жерлерде жерасты қазбаларында және шақты көлiгiнде сигналдар мен белгiлерге қойылатын бiрiңғай талаптармен қамтылған қауiпсiздiк белгiлерi қойылуы керек. P080000803
22. Барлық шақтыға түсушiлерге бүлiнбеген, әркiмге жеке бекiтiлген жекелегiш өзiнқұтқарғыштар берiлуге тиiстi; әр шақтыда олардың саны жерасты жұмыстарындағы қызметкерлердiң тiзiмдiк құрамынан 10 % артық болуы керек.
Жеке бекiтiлген өзiнқұтқарғышсыз шақтыға түсуге, шақтыда және жұмыс орындарында болуға рұқсат етiлмейдi.
Шақтыларда алыс жұмыс орындарынан апаттар кезiнде қауiпсiз жерге шығу өзiнқұтқарғыштың қорғау әрекетiнiң уақытында қамтамасыз етiлмесе, ауыстыру пункттерi ұйымдастырылуы керек (жүрiс жолында бiрден артық емес) немесе орналасуы ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiлiп, топты жылжымалы немесе тұрақты өзiнқұтқару құралдары орнатылуға тиiстi.
Апаттарды жою жоспары ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiлу алдында 6 айда бiр рет апат болуы ықтимал жерде апаттарды жою жоспарымен белгiленген қауiпсiз жерге дейiн өзiнқұтқарғыштың жиынтық әрекет мерзiмiнiң 90 % артығын жұмсауды керек ететiн жүру жолымен өзiнқұтқарғыштарды (жұмыстық немесе оқулық) кигiзiп жұмыскерлер мен инженер-техникалық қызметкерлердiң бiр тобын бақылау ретiнде шығару керек. Демалуға жарамсыз атмосферада жұмысшылардың шығу уақытын есептеу Тау-кен құтқару жұмыстарын ұйымдастыру және жүргiзу жөнiндегi ӘАҚҚ "Көмiр" жарғысына сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Шамханадағы өзiнқұтқарғыштардың сыртқы түрi мен саңылаусыздығын ай сайын, ал шақтыда ауыстыру пункттерiндегiлердi - 6 айда бiр реттен сирек емес ӘАҚҚ "Көмiр" өкiлiнiң қатысуымен шақтының ЖҚТ учаскесiнiң инженер-техникалық қызметкерлерi тексередi.
23. Iске жарамды аккумуляторлық шырақсыз және тиiстi жеке қорғану құралдарынсыз адамдардың шақтыға түсуiне, қазбалармен жүруiне, сондай-ақ жұмыс жасауына рұқсат етiлмейдi.
Шамханада iске жарамды аккумуляторлық шырақтардың саны, метан сигнализаторлармен бiрлескен шырақтарды қосқанда жерасты қызметкерлерiнiң тiзiмдiк санынан 10 % артық болуы керек.

4. Құралдарға, материалдарға, технологияларға
және бағдарлама құралдарына қойылатын талаптар

24. Шақты жұмыстарына пайдалануға арналған құралдар мен бұйымдарды тек олардың көрсеткiштерi осы Ереженiң талаптарына, мемлекеттiк стандарттарда және басқа нормативтiк құжаттарда баяндалған экологиялық және гигиеналық талаптарға сәйкес болса, жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттан сертификат алынғаннан кейiн ғана сериялы өндiруге рұқсат етiледi.
25. Тау-кен машиналарын, механизмдерiн, электр құралдарын, аспаптарын, аппаратурасын, қорғану құралдарын және материалдарын пайдалану олардың Мемлекеттiк стандарттарға, Қазақстан Республикасының нормативтiк және заң құжаттарына сәйкес болса рұқсат етiледi. P090001940
26. Құралдар мен материалдарды сынауға, сондай-ақ бiрен-саран жасалынған бұйымдарды пайдалануға және сериялы шығарылған құралдардың конструкциясын бiрлi-жарым өзгертуге МакҒЗИ-нiң, ШығысҒЗИ-нiң немесе жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттың қорытындылары негiзiнде Мемкентехбақылау және Мемсанбақылау органдары рұқсат етедi.
27. Жасап шығарушы зауыттар құралдарды жұмыстардың қауiпсiздiгi мен зиянсыздығын қамтамасыз ететiн комплектiсiмен жеткiзiп беруге тиiстi.
28. Машиналарды, кеншақты құралдарын, аспаптарды және аппаратураны пайдалану және күту, сондай-ақ құрастыру, бөлшектеу және сақтау оларды пайдалану жөнiндегi жетекшi құжаттарға (нұсқаунамаларға) және жасаушы зауыттың басқа пайдалану құжаттарына сәйкес орындалуы керек.
Машиналардың, құралдардың, басқа және қорғаныш желiлерiнiң зауыттық конструкциясын жасаушы зауыттың келiсiмiнсiз ауыстыруға рұқсат етiлмейдi.
29. Жасалып шығарылатын кен шақты құралдарының паспорттарында, нұсқаунамаларында және басқа пайдалану құжаттарында олардың туғызатын зиянды өндiрiс факторларының және жұмыс кезiнде ықтимал қауiптiлiктер туралы мәлiметтер көрсетiлуi керек.
Зияндылықтардың нормалы көрсеткiштерi КШҚ-ның барлық пайдалану мерзiмi бойы, күрделi жөндеуге дейiн және одан кейiн сақталынуға тиiстi.
30. Құралдардың функциональдық арналуына қарай қоршалуы мүмкiн емес бөлшектерiнен басқа (кенжар машиналарының жұмыс органдары және жiберу жүйелерi, конвейер таспалары, шығыршықтары, тарту шынжырлары және т.б.) қозғалғыш бөлшектерi, егер олар қауiптiлiк көздерi болса, қоршалуға тиiстi.
Егер адамдар үшiн қауiптiлiк болатын машиналарды немесе олардың атқарушы органдарын (жылжымалы машиналар, конвейерлер, сымарқан және монорельстi жолдар, итергiштер, маневр шығырлары және т.б.) қоршау мүмкiншiлiгi болмаса, машиналарды жүргiзу туралы ескерту сигналы, тоқтату және энергия көзiнен ажырату құралдары қарастырылуға тиiстi.
Жүргiзу алдындағы ескерту сигналы дыбысты сигнал болу керек, оның ұзақтығы 6 с кем болмауға және адамдарға бүкiл зона бойы естiлуге тиiстi.
31. Тау-кен жұмыстарын жүргiзудiң жаңа технологиялары (тәсiлдерi) және өндiрiс қауiптiлiктерi мен зияндылықтарын болдырмау, шақтылық жүйелердi (желдетудiң, газсыздандырудың, энергия жабдығының және жұмыстардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн басқа жүйелердi) есептеу (жобалау) үшiн бағдарлама құралдарын шақтыларда жұмыстардың қауiпсiздiгі жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтта сараптан өткеннен кейiн және Мемкентехбақылау органдырының рұқсатымен қолдануға болады.

5. Шақты қызметшiлерiне қойылатын талаптар

32. Шақты қызметкерлерiнiң құжатпен расталған iстейтiн жұмысына сәйкес кәсiби дайындығы болуы керек; медициналық байқаудан, ал керек жағдайда кәсiби iрiктеуден, еңбек қорғау жөнiнде алғашқы және еңбек ету барысында оқудан өтуге тиiстi; осы Ережеге сәйкес еңбек қорғау жөнiнде бiлiмiн тексеруден және аттестациядан өтуi керек.

$1. Медициналық байқау және кәсiби iрiктеу

33. Барлық қызметкерлер шақты директоры және құқығы бар медициналық мекеме ұйымдастыратын алғашқы (жұмысқа түсерде) және мерзiмдi (бүкiл еңбек ету мерзiмi бойы) медициналық байқаулардан өтуге мiндеттi. Медициналық байқаулардың тәртiбi мен мерзiмдiлiгiн қызметкердiң еңбек жағдайы мен мамандығына (қызметiне) қарай денсаулық сақтау Министрлiгi белгiлейдi.
Шақты директоры өз ынтасымен немесе қызметкердiң талабы бойынша кезектен тыс медициналық байқау ұйымдастыруға мiндеттi, егер қызметкердiң денсаулығы нашарлауының белгiлерi байқалған жағдайда және де ол денсаулығының нашарлауы еңбек жағдайларымен байланысты деп санайтын болса.
34. Медициналық байқау мен тексеруден өтуден бас тартқан жұмыскерлер жұмысқа жіберілмейді
Ескерту: 34-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
35. Көмiрдiң, жыныстың және газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi тақталарда тазалау және дайындау қазбаларындағы жұмысқа газдан қауiптi шақтылардың тазалау немесе дайындау кенжарларында бiр жылдан кем емес жұмыс iстеген стажы бар жұмыскерлер жiберiледi. Барлық қазылатын тақталары көмiрдiң, жыныстың және газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi немесе қатер төндiретiн тақталарға жататын шақтыларда көрсетiлген тақталардағы жұмысқа газдан қауiптi шақтыларда бiр жылдан кем емес жерасты жұмыс стажы бар жұмысшылар жiберiледi. Бұл ретте барлық жұмысқа жаңадан түсетiн жұмысшылар жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институт тағайындаған лақтырылыстан қауiптi тақталарда тау-кен жұмыстарын қауiпсiз жүргiзу бағдарламасы бойынша оқудан өтуi керек.

$2. Шақты басшылары мен мамандарына
қойылатын талаптар

36. Шақтының директоры және бас инженерi болып жоғары тау-кен бiлiмi және шақтыларда 5 жылдан кем емес басшылық және инженер-техникалық қызметтерде жұмыс стажы бар маман тағайындалуына болады.
Лақтырыстан қауiптi тақталарды қазатын шақтылардың бас инженерлер қызметiне осындай шақтылардың жерасты жұмыстарында көрсетiлген 5 жылдың 3 жылынан кем емес басшылық және инженер-техникалық қызметтерге жұмыс iстеу тәжiрибесi бар мамандар тағайындалуға тиiстi.
37. Шақтыда жұмыстарды техникалық басқаруға жоғары немесе орта кентехникалық бiлiмi бар қызметкерлер жiберiледi.
Шақтылардың тау-кен аттыру жұмыстарын техникалық басқаруға инженер-техникалық қызметкерлер Мемкентехбақылау бақылауындағы Кәсiпорындарда, ұйымдарда және объектiлерде тау-кен және аттыру жұмыстарын басқаруға жiберу тәртiбi жөнiндегi нұсқауларға сәйкес жiберiледi.
38. Шақтыда еңбек қорғау қызметi мен қауiпсiздiк техникасы басшысының жоғары кентехникалық бiлiмi және шақтыда 3 жылдан кем емес жұмыс стажы болуы керек.
39. Шақтылардың тау-кен диспетчерлерiнiң қызметiне жоғары немесе орта кентехникалық бiлiмi және шақтыда 3 жылдан кем емес тау-кен жұмыстарын басқарумен байланысты жұмыс стажы бар адамдар тағайындалуы мүмкiн.
Тау-кен диспетчерi мезгiл-мезгiл жерасты жұмыстарына барып тұруы керек, барлық тау-кен жұмыстарының жоспарларын бiлуге тиiстi.
40. Директорлар мен бас инженерлер және олардың еңбек қорғау және қауiпсiздiк техникасы жөнiндегi орынбасарлары, бас механиктер, бас энергетиктер, бас технологтар; ЖҚТ, бұрғылау-қопару жұмыстары, газсыздандыру, қауiпсiздiк техникасы жөнiндегi сақтандыру жұмыстары учаскелерiнiң бастықтары тек "Басшылар мен мамандардың еңбек қорғау жөнiнде бiлiмiн тексеру тәртiбi туралы қағидаға" сәйкес еңбек қорғау жөнiнде оқудан және бiлiмiн тексергеннен кейiн ғана қызметке тағайындалуы мүмкiн.
Оқу Мемкентехбақылаумен және Мемлекеттiк еңбек инспекциясымен келiсiлген бағдарлама бойынша жүргiзiледi. Шақтылардың бас инженерлерiн, тау-кен диспетчерлерiн және апаттарды жою жөнiнде жауапты бола алатын басқа инженер-техникалық қызметкерлердi оқыту бағдарламасына шақтыларда апаттарды жою жөнiндегi жұмыстардың жүргiзiлуiн ұйымдастыру және әдiстерi туралы мәселелер енгiзiлуге тиiстi.
41. ЖҚТ учаскелерiнiң бастықтары болып жоғары кентехникалық бiлiмi және шақтыларда 1 жылдан кем емес жерасты жұмыс стажы бар адамдар тағайындалуы мүмкiн. III категориялық, жоғары категориялық және кенеттен лақтырылыстан қауiптi шақтыларда ЖҚТ бастықтарының газды шақтыларда 3 жылдан кем емес жерасты жұмыс стажы болуы керек.
III және жоғары категориялық шақтыларда ЖҚТ учаскесi бастықтарының орынбасарлары болып жоғары кентехникалық бiлiмi бар мамандар, ал II категориядан жоғары емес шақтыларда жоғары немесе орта кентехникалық бiлiмi бар адамдар iстеуi мүмкін.
ЖҚТ учаскелерiнiң бастықтарына, олардың орынбасарларына және көмекшiлерiне, сондай-ақ ЖҚТ учаскелерiнiң тау-кен мастерлерiне негiзгi жұмысынан басқа жұмыстармен қоса атқаруға немесе оларға Шақтының желдету және қауiпсiздiк техникасы (ЖҚТ) учаскесi туралы қағидада қарастырылмаған жұмыстарды тапсыруға рұқсат етiлмейдi.
42. Кенеттен лақтырылыстан қауiптi тақталардағы, сондай-ақ тау-кен соққысына бейiм тақталарды қазып жатқан қазу және дайындау учаскелерiнiң бастықтары болып осындай шақтыларда 2 жылдан кем емес жұмыс стажы бар тау-кен инженерлерi немесе 3 жылдан кем емес жұмыс стажы бар тау-кен техниктары жұмыс iстей алады. Тау-кен мастерлерi болып осындай шақтыларда 1 жылдан кем емес жұмыс стажы бар тау-кен инженерлерi және тау-кен техниктері жұмыс iстей алады.
43. Кенеттен лақтырылыстан қауiптi, сондай-ақ тау соққысына бейiм тақталарды қазып жатқан шақтылардың инженер-техникалық қызметкерлерi осындай шақтылардың жағдайында тау-кен және аттыру жұмыстарын жүргiзу жөнiндегi арнайы нұсқаунамаларды бiлуiне емтихан тапсырғаннан кейiн жұмысқа жiберiледi.

$3. Жұмысшыларды кәсiби дайындау

44. Жұмысшыларды дайындау, қайта дайындау және мамандығын көтеру Шақтылардың қызметкерлерiн оқыту жөнiндегi нұсқаунамада қарастырылған тәртiп бойынша жүргiзiледi. V070004929
45. Еңбек қауiпсiздiгiмен байланысты қызметкерлердiң мамандықтары бойынша адамдар топтарын (қопарғыш мастерлер, электр слесарьлары, көтеру машиналарының машинистерi, тоқарба машинистерi, тау-кен қазу машиналарының машинистерi) дайындауға, бұрынғы қызметi немесе мамандығы бойынша оқудағы өндiрiстiк жаттығуын қоса, бiр жылдан кем емес жерасты жұмыстарынан тәжiрибесi бар адамдар жiберiледi.
46. Технология немесе жұмыстардың ұйымдастырылуы өзгергенде және жаңа техникада қызмет етуге көшкенде жұмысшылар қайта дайындықтан өтуге мiндеттi.
47. Еңбек қауiптiлiгi жоғары қызметтердiң немесе шақтының әрекет тiршiлiгi объектiлерiнде қызмет ететiн жұмысшылармен еңбек шартын (контрактысын) жасағанда, оларға жұмысшының тапсырылатын жұмысқа сәйкестiгiн тексеру мақсатымен сынау жүргiзiлетiнiн ескеру керек.

$4. Еңбек қорғау жөнiнде алғашқы оқыту

48. Шақтыға түсетiн қызметкерлердi, өндiрiстiк жаттығуға жiберiлетiн студенттер мен оқушыларды, сондай-ақ шақтыда жұмыс iстейтiн басқа кәсiпорындардың (ұйымдардың) қызметкерлерiн еңбек қорғау жөнiндегi алғашқы оқуға кiрiспе нұсқау, жұмыс орнында бiрiншi нұсқау, оқудың арнайы түрлерi, еңбек қорғау жөнiнде емтихан және стажировка енгiзiледi.
Еңбек қорғау жөнiндегi алғашқы оқудың мазмұны, ұзақтығы және тәртiбi Шақтылардың қызметкерлерiн оқыту жөнiндегi нұсқаунамамен анықталады. Оқудың ең аз ұзақтығы 1 кестеде келтiрiлген.

1 кесте

Оқыту тiзбегi	Шақтыға түсетiн қызметкерлер		Жоғары оқу орындарының студенттері, техникумдар-дың,профтех- училищелер- дің оқушыла- ры	Шақтыда жұмыс істей- тін басқа ұйымдардың қызметкер. лері
	Жерасты жұмыс- тарына	Шақты бетiндегі объектi. лерiне
Күндердiң саны
1. Кiрiспе нұсқау 3 1 2 2 2. Арнайы оқыту 2 - 2 2 3. Жұмыс орнында 1 1 1 1 бiрiншi нұсқау 4. Еңбек қорғау - - - - жөнiнде емтихан 5. Стажировка 5* 2 бағдарламаға - сәйкес

Ескерту :
*) Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi тақталардағы жұмыстарда стажировканың ұзақтығы 10 ауысымнан кем болмауы керек.
49. Шақты бетiндегi қызметкерлердiң немесе шақтыда жұмыс iстемейтiн адамдардың тек шақты директорының (бас инженерiнiң) рұқсатымен, учаскенiң инженер-техникалық қызметкерлерiнiң ерiп жүруiмен, оларды шақтыда мiнез-құлық тәртiбiмен таныстырған және өзiнқұтқарғышты пайдалануға үйретілген жағдай да ғана жерасты қазбаларына бiр жолғы баруына рұқсат етiледi.

$5. Еңбек ету кезiнде еңбек қорғау жөнiнде оқыту

50. Еңбек ету барысында еңбек қорғау жөнiндегi оқуға басқа мамандық (қызмет) бойынша жұмысқа немесе басқа учаскелерге (цехтарға, қызметтерге) ауысқанда жұмыс орнында бiрiншi нұсқау; ағымдағы, қайталанған, жоспардан тыс, мақсатты нұсқаулар; стажировка, еңбек қорғау жөнiнде мерзiмдi және жоспардан тыс тексеру енгiзiледi.
Еңбек ету кезiнде еңбек қорғау жөнiндегi оқудың мазмұны, мерзiмдiлiгi және тәртiбi Шақтылардың қызметкерлерiн оқыту жөнiндегi нұсқаунамамен белгiленедi.
51. Шахтадағы қауіпсіздік пен еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге жауапты басшы қызметкерлер мен мамандар кемінде үш жылда бір рет, тиісті жоғары оқу орындарында немесе мекемелерде, біліктілігін көтеру курстарында міндетті түрде оқуы және қауіпсіздік пен еңбекті қорғау мәселелері жөніндегі білімдерін тексеруден өтулері тиіс.
Ескерту: 51-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
52. Машиналарды, механизмдердi және электр қондырғыларын басқаратын барлық қызметкерлердiң басқару құқығына құжаты болуы керек және олар көрсетiлген құралдар қолданылатын шақтылардың нақты жағдайларында оларды пайдалануға үйретілуге тиiсті, техникалық сипаттамаларын, ықтимал қауiптiлiктер мен зияндылықтарды бiлуi керек.

6. Қызметкерлердің жалпы мiндеттерi

53. Шақты қызметкерi мiндеттi:
1) апатты хабарлау сигналдарын, апаттар кезiнде мiнез-құлық тәртiбiн және өзiнiң жұмыс орнына сәйкес апаттарды жою жоспарын, запас шығыстарды, өзiн сақтау және апатқа қарсы қорғану құралдарының орналасқан жерлерiн және оларды пайдалануды бiлуге;
2) ұжымдық және жеке қорғану құралдарын қолдануды бiлуге;
3) өзiнiң қызметiне қатысты еңбек қорғау жөнiндегi техникалық құжаттардың және нормативтiк актiлердiң талаптарын білуге және орындауға;
4) еңбек (ұжымдық) шартында (келiсiмде), кәсiпорынның iшкi еңбек тәртiбi ережелерiнде, көмiр шақтыларындағы осы қауiпсiздiк Ережесiнiң оның еңбек әрекетiне қатысты бөлiмiнде қарастырылған еңбек қорғау талаптарын сақтау;
5) өз мамандығының (қызметiнiң) және жұмыс iстейтiн орнының шегiнде машиналарды, құралдарды және бұйымдарды пайдалану жөнiндегi жетекшi құжаттарды (нұсқаунамаларды) бiлуге;
6) медициналық байқауды, оқуды, нұсқауларды және еңбек қауiпсiздiгi жөнiндегi ережелерден, нормалардан және нұсқаунамалардан бiлiмiн тексерудi өткiзуге;
7) қауiптi өндiрiс жағдайларын жою (шеттеу) жөнiндегi шараларды қолдануға;
8) сәтсiз оқиғаларда қажет болса зақымданған адамдарға көмек көрсетуге;
9) қауiп-қатер туралы тiкелей жұмыс басшысына немесе тау-кен диспетчерiне хабар беруге;
10) қауiпсiз және сауықты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуде шақты басшылығымен және инженер-техникалық қызметкерлермен бiрлесiп iстеуге.
54. Қызметкерге алған нарядына (тапсырмасына) және мiндетiне қатысы жоқ жұмыстарды, ықтимал апатты немесе адамдардың денсаулығына не өмiрiне төнген қатердi болдырмауға осындай жұмыстарды жүргiзу керек болған жағдайдан басқа, өз бетiмен орындауға рұқсат етiлмейдi.
55. Жерасты қазбаларында, шақты үстiндегi ғимараттарда, шамдар және iрiктеу бөлмелерiнде, желдеткiш диффузоры мен газсыздандыру қондырғыларының ғимараттарынан 30 м жақын шақты бетiнде, жер бетiне шығатын қазбалардың аузы маңында темекi тартуға және ашық отты қолдануға рұқсат етiлмейдi.
Ашық отты қолдануға тыйым салу Жерасты қазбаларында және шақты үстiндегi ғимараттарда отты жұмыстарды жүргiзу жөнiндегi нұсқаунамада қаралған тәртiп бойынша отты жұмыстарды жүргiзуге қатысты болмайды.
56. Жерасты қазбаларында, өндiрiс бөлмелерiнде және шақтының бүкiл аумағында ұйықтауға, алкоголь сусындарын iшуге, есiрткi немесе уытты заттарды қолдануға, сондай-ақ мас күйiнде немесе көрсетiлген заттардың әсерiнде келуге және болуға рұқсат етiлмейдi.
Жерасты қазбаларына темекi бұйымдарын, алкоголь сусындарын, есiрткi немесе уытты заттарды әкелуге рұқсат етiлмейдi.
Шақтыға адамдарды мас күйiнде, есiрткi немесе уытты заттардан мастық күйiнде жiбермеу үшiн шақты директоры немесе жұмыс басшысы қажеттi құралдармен жабдықталған және тиiстi оқытылған дәрiгерлерден құрастырылған шақтының денсаулық пункттерiнде керек жағдайда тиiстi тексерiс ұйымдастыруға мiндеттi.
57. Шақты директоры жұмысшылардың қауiпсiздiк техникасы жөнiнде оның мамандығына қатысты және әрбір бес жылдан кейін жерастындағы жұмыс кәсіптеріне өндірістен қол үздіріп қосымша оқу өткізу бөлiмiнде бiлiмiн жылына бiр реттен сирек емес тексерудi қамтамасыз етуге мiндеттi.
Көмiр өнеркәсiбi шақтыларының, кәсiпорындардың және ұйымдардың инженер-техникалық қызметкерлерi 3 жылда бiр реттен сирек емес осы Ереже және оның нұсқаунамалары бойынша Мемкентехбақылау органдарының қызметкерлерi басқарған комиссияларға емтихан тапсыруға мiндеттi.
Ескерту: 57-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2007.05.24., ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2007.05.23. N 133 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі) бірлескен бұйрығымен .
58. Жұмыс күндерi тұйық және жұмыс орындарынан алыстағы қазбаларға, (олардың тiзiмiн апаттарды жою жоспарын жасаған кезде шақтының бас инженерi анықтайды), ал шақты жұмыс iстемейтiн күндер мен ауысымдарда қай қазбалар болса да, мамандығы бойынша 6 айдан артық жұмыс стажы бар екiден кем емес тәжiрибелi жұмысшыларды үздiксiз әрекеттi дыбыс сигналы бар газанықтағышы болса, жiберуге рұқсат етiледi.
Жұмыс жоқ күндерi немесе бiр ауысымнан артық жұмыста үзiлiстер болса, мұндай қазбаларды инженер-техникалық қызметкер мен бiр тәжiрибелi жұмысшы алдын-ала тексеруi керек.
59. Апаттарды жою жұмыстарына тек тиiстi мамандығы бойынша бiр жылдан кем емес стажы бар тәжiрибелi жұмысшыларды жiберу керек.
60. Қауiпсiздiк Ережесi талаптарының бұзылысы бар жерлердегi жұмыстарға, сол бұзылыстарды жою жөнiндегi нарядтардан басқа нарядтарды (тапсырмаларды) беруге, сондай-ақ жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу ережелерiнiң бұзылуына әкелiп соғатын жарлықтар мен нұсқауларды беруге рұқсат етiлмейдi.
61. Адамдарға қауiптiлiк туғызатын күйi бар жерасты қазбаларында болуға немесе сол қауiптiлiктердi жою жөнiндегi жұмыстардан басқа жұмыстарды жүргiзуге тыйым салынады.
Қауіптiлiктердi жою жұмыстардың қауiпсiздiк жөнiндегi шараларын қолданып, инженер-техникалық қызметкерлердiң басшылығымен iске асырылуға тиiстi. Осындай барлық жұмыс орындары (қазбалар) тиiстi белгiлермен қоршалынуы керек.
62. Қай учаске (қызмет) болсын басқа учаскенiң (қызметтiң) аумағында жүргiзiлетiн, сондай-ақ басқа ұйымдар орындайтын жұмыстар сол учаскенiң (қызметтiң) басшысымен және ауысымда бүкiл шақты бойынша жұмысқа жауапты адаммен мiндеттi түрде келiсiлуге тиiстi. Ол туралы тау-кен диспетчерiне хабарлап қою керек.
63. Басшылық етушi және инженер-техникалық қызметкерлер ұдайы әр түрлi ауысымдарда жерасты жұмыстарына барып тұруға мiндеттi.
Учаске бастығы немесе оның орынбасары (көмекшiсi) учаскенiң әр жұмыс орнына сөткесiне бiр реттен кем емес, ал ауысымдық инженер-техникалық қызметкерлер ауысымда бiр реттен кем емес келiп тұруға мiндеттi.
64. Учаскенiң инженер-техникалық қызметкерi жұмыс басталғанға дейiн немесе жұмыс кезiнде байқалған қауiпсiздiк Ережесiнiң бұзылысын жою жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi. Егер бұзылыстарды жою мүмкiншiлiгi болмаса және олар адамдардың денсаулығы мен өмiрiне қауiп туғызатын болса, жұмыстар тоқтатылып, адамдар қауiпсiз жерге шығарылуға тиiстi; ол туралы тiкелей басшыға және тау-кен диспетчерiне хабарлау керек. Қауiптi жерлер (зоналар) тыйым салатын белгiлермен немесе постылармен қоршалынуға тиiстi.
65. Жұмыс басталар алдында бригадир, звеньевой және жұмысшы өздерiнiң жұмыс орындарын тексеруге және оларды қауiпсiз күйге келтiруге мiндеттi. Бұл ретте бекітпенiң паспортқа сәйкестiгiн, желдетудiң және газ жағдайының қалыптылығын, қазбалардың шаң жарылысынан қауiпсiздiгiн, сондай-ақ сақтандырғыш құрылғылардың, кәбiл тораптарының, қоршаулардың, сигнал берудiң және басқа қауiпсiздiк құралдарының түзулiгiн растау керек.
66. Ауысым бойы бригадир, звеньевой, жұмысшы жұмыс орнының қауiпсiз жағдайын, жұмыс iстейтiн құралдардың және тетiктердiң, қорғану және бақылау құралдарының түзулiгiн байқап отыруға тиiстi.
Қауiптiлiктiң белгiлерi байқалған кезде бригадир, звеньевой, жұмысшы ол туралы ауысымдық инженер-техникалық қызметкерге немесе тау-кен диспетчерiне хабарлап, жұмысты дереу тоқтатып, қызметкерлердi ескертiп, қауiпсiз жерге кетуi керек.
Машиналар мен құралдар (тетiктер) бұзылған жағдайда бригадир, звеньевой, жұмысшы оларды жөндеу үшiн шаралар қолдануға мiндеттi. Егер бұзылысты өз күштерiмен жоюға мүмкiншiлiк болмаса, ол туралы ауысымдық инженер-техникалық қызметкерге немесе тау-кен диспетчерiне хабар беру керек.
67. Ауысым бiткен соң (егер ауысымдар арасында үзiлiс болмаса) бригадир, звеньевой, жұмысшы келесi ауысымға келгендерге өздерiнiң жұмыс орындарын, құралдарды және тетiктердi қауiпсiз күйiнде тапсыруға мiндеттi. Ауысымдық тау-кен мастерi жұмыс орындарының күйi туралы учаске басшысына немесе келесi ауысымға наряд жасайтын ИТҚ-не хабарлауға мiндеттi.
68. Өткiр жиектерi немесе жүздерi бар саймандарды қорғаныш чехолдарына немесе қолдорбаларға салып жүру жөн.
69. Оқпандарда, көмiр шұңқырларында, бункерлерде, ашық немесе түгелдей бекiтiлмеген қазбалардың үстiнде, опырылған жерлердiң маңында, сондай-ақ адамдардың жоғардан құлау қауiптiлiгi бар шақты бетiндегi объектiлерде, қандай болсада жұмыстарды сақтану белдiктерiнсiз жұмыс жасауға рұқсат етiлмейдi.
70. Шақты қызметкерлерiне жерасты қазбаларында қатарынан сөткесiне екi жұмыс ауысымынан артық болуға рұқсат етiлмейдi.
71. Шақтыда жұмыстардың тоқтатылған кезiнде оның тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз етумен немесе апатты жоюмен байланыссыз адамдардың болуына рұқсат етiлмейдi. Шақтыға бiр жолдық түсу тәртiбiн кәсiпорын басшысы белгiлейдi.
72. Әр шақтыда бөтен адамдардың кәсiпорынның әрекетiн қамтамасыздандыру объектiлерiне, жерасты қазбаларына, қызмет ғимараттары мен құрылыстарына кiруге жол бермейтiн сақтық жүйесi жұмыс iстеуге тиiстi. Шақтының бас инженерiнiң жазбаша рұқсатынсыз (апатты жағдайлардан басқа) шақтының әрекетiн қамтамасыздандыру объектiлерiн (электр подстанцияларын, желдеткiштердi, көтергiштердi, су төкпелерiн; газсыздандыру, газ сорғыш, тоңазытқыш және калорифер қондырғыларын; қазандықтарды және т.б.) тоқтатуға рұқсат етiлмейдi.
73. Барлық сәтсiз оқиғалар, кәсiби аурулар, сондай-ақ апаттар, соның iшiнде сәтсiз оқиғалар туғызбаған, белгiленген тәртiп бойынша тiркелуге, тексерiлуге және есепке алынуға жатады.
Әр жарақаттану оқиғасы туралы зақымданған немесе көрген адам дереу инженер-техникалық қызметкерге немесе тау-кен диспетчерiне хабарлауы керек.
Әр ауыр сәтсiз оқиға немесе қатты ауру туралы тау-кен диспетчерi әскерилендірілген апаттық-құтқару қызметiнiң (ӘТҚБ) реанимациялық шокқа қарсы тобына (РШТ) хабарлауға мiндеттi.
Сәтсiз оқиға немесе апат болған жұмыс орны, егер бұл адамдардың өмiрiне және денсаулығына қауiп төндiрмейтiн болса, тексеру басталғанша күйi өзгерiссiз сақталынуға тиiстi.
Ескерту: 73-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .

2. ТАУ-КЕН ЖҰМЫСТАРЫН ЖҮРГIЗУ

1. Кен қазбаларынан шығыс жолдарды ұйымдастыру

74. Жұмыс iстеп тұрған әрбiр шақтыда адамдар жүруге (тасымалдауға) ыңғайлы жер бетiне шығатын екiден кем емес жеке шығыс жолдары болуға тиiстi. Шақтының әрбiр деңгей жиегiнде өзiнен жоғары (төмен) жатқан деңгей жиекке немесе қыр үстiне шығатын, адамдар жүруге (тасымалдауға) ыңғайлы, тағы да екiден кем емес жеке шығыс жолдар болуы керек.
Адамдар жүруге бейiмделген, желдету ағымы бiр бағыттағы екi және одан да көбiрек қазбалар қосалқы шығатын жалғыз жол болып саналады.
Шақтыдан шығатын қосалқы жолдарға апаратын қазбалардың барлығында, әрбiр 200 м сайын, сол сияқты осы қазбалар тарамдарында жарық шағылыстыратын бояумен көмкерiлiп, қазбалар аты мен жер үстiне шығатын бағыттар белгiленген, жол көрсеткiш сiлтеулер қойылуға тиiстi.
75. Оқпандар жақын орналасқанда (бiр өндiрiс алаңында), оларды жобалау деңгей жиегiне дейiн өткiзгеннен (тереңдеткеннен) кейiнгi бiрiншi кезекте оқпандарды бiр-бiрiне түйiстiру, сонан соң тұрақты көтергiш клеттi жабдықтау жұмыстары жүргiзiлуi керек.
Егерде жаңа деңгейжиек бiрақ оқпанмен ашылса немесе ол еңiстермен дайындалса, онда бiрiншi кезекте деңгейжиектi екi шығыс жолымен және жалпы шақтылық депрессия арқылы желдетуiн қамтамасыз ететiн қазбалар өткiзiледi.
Оқпан шалғайда (қанатты) орналасқанда, екiншi шығыс жолын қамтамасыз етушi қазба жүргiзуден бұрын, бiрiншi кезекте оны тұрақты немесе уақытша клеттi көтермемен (жобаға сәйкестенген) және сутөкпемен жабдықтау жұмыстары жүргiзiлуге тиiстi.
76. Сыртқа шығатын шығыс жолдары ретiнде қолданылатын тiк оқпандар көтергiш қондырғылармен жабдықталуы керек, олардың бiрiнде клеть және сатылы бөлiмдер болуға тиiстi. Оқпандардың бiрiнде дербес энергияға қосылған екi бiрдей көтергiш қондырғылары болса, онда сатылы бөлiмдер болмауы мүмкiн. Екi оқпанда олардың әрқайсысы бойынша барлық адам жер бетiне шыға алатындай болып жабдықталуы керек.
Егер оқпандардың екеуiндеде энергияға дербес қосылатын екi-екiден көтергiш қондырғылар немесе оқпанның әрқайсысы негiзгiден басқа апат-жөндегiш көтергiшпен жабдықталған болса, онда тереңдiгi 500 м-ден асатын оқпандарда сатылы бөлiм жоқ болуы мүмкiн.
70 м дейiнгі оқпандардың екеуiне де сатылар қойылса, олардың бiрiнде көтергiш қондырғы болмауы мүмкiн.
77. Жер үстiне шығатын күтiмсiз қазбалардың бәрi де диспетчерге қосылған қорғағыш дабылмен жабдықталуға немесе iштен жеңiл, ал сырттан тек арнайы кiлтпен ашылатын тиектi құлыппен жабылуға тиiстi.
78. Адамдар жүруге арналған көлбеу қазбаларда жатыс бұрыштары
7-ден 10 ⁰ -қа дейiн бекiтпеге бекiтiлген таяныштармен;
11-ден 25 ⁰ -қа дейiн таянышты басқыштармен;
26-дан 30 ⁰ -қа дейiн сатылы және таянышты басқыштармен;
31-ден 45 ⁰ -қа дейiн көлденең сатылы және таянышты баспалдақтармен жабдықталған биiктiгi 1,8 м, енi 0,7 м кем болмайтын бос өткел болуы керек.
Көлбеу бұрышы 45-тен 90 ⁰ -қа дейiнгi оқпандар мен басқада қазбалардың сатылы бөлiктерiнде сатылар орнатылу еңкiштiгi 80 ⁰ -тан аспауға және көлденең жатқан сөрелер үстiнен 1 метрдей шығып тұруға тиiстi. Сөрелердегi қуыстардың енi - 0,6 м, биiктiгi (сатыға тiкелей бағытта) 0,7 м кем болмауға тиiстi.
Жоғарыда жатқан бiрiншi саты үстiндегi қуыстар қақпақтармен жабылуға тиiстi. Оқпандар мен басқада қазбалардағы iргелес жатқан сөрелер арасындағы қуыстар осы қуыс енiндей қашықтыққа ауытқуы керек.
Бекiтпе мен баспалдақ аралығы оның табаны деңгейiнде 0,6 м кем болмауға тиiстi. Сатылар енi 0,4 метрден кем, ал баспалдақтар ара қашықтығы 0,4 м жоғары болмауы керек.
Егер жерасты қазбаларынан шығатын екi шығыс жол ретiнде көлбеу оқпандар пайдаланылатын болса, онда олардың бiреуi адамдарды механикаландырылып таситын көлiкпен жабдықталуға және адамдардың еркiн шығуына мүмкiндiк туғызатын енi 0,7 м кем емес, ал биiктiгi - 1,8 м бос өткел қарастырылуға тиiстi.
Осы параграфтың талаптары жолаушы вагондарда механикаландырылған тәсiлмен адамдар тасымалдау үшiн жабдықталған басқада көлбеу қазбаларға таралады.
79. Жұмыс iстеп тұрған шақтыларда жаңа деңгейжиектi тiк оқпан және көлбеу қазбамен немесе екi бiрдей көлбеу қазбамен ашу кезiнде 78. пункт талаптарына сәйкес осы қазбалардың бiрiнде екiншi қосалқы шығыс жол жабдықталады.
Газдылығы бойынша үшiншi және жоғары категориялы жаңадан салынатын шақтылар мен деңгейжиектерде бiр баспалдақтан аспайтын еңiстер болуына рұқсат етiледi.
Еңiстi алаптарда қазылатын кен алу учаскелерiнен жұмыс iстеп тұрған деңгейжиекке немесе екiден кем емес жер бетiне шығатын жолдар болуға тиiстi, оның бiрi участке ортасында, ал екiншiсi-шетiнде орналасуы керек.
80. Көлбеу оқпандар, еңiстер мен бремсбергтердiң (конвейермен жабдықталатын басқаларында) төменгi және аралық қабылдау алаңдарында айналып өтетiн қазбалар орналасуға тиiстi.
Көлбеу оқпандар, бремсбергтер мен еңiстердiң адамдар жүретiн аралық қазбалармен қиылыстарында айналып өтетiн қазбалар немесе көпiршелер жабдықталуы керек.
81. Әрбiр тазалау қазбасынан шығатын кем дегенде екi шығыс жолы болуы керек: бiрi желдету, екiншiсi тасымалдау қуақазына. Лаваның төменгi бөлiгiнде (күрт және көлбеу жататын тақталарда) кен қоймалау кемерi болуға тиiстi.
Лавадан озық жүргiзiлген қазбалар болған жағдайда төменгi шығыс жол тазалау кенжарының алдында орналасуы қажет. Күрт, күрт көлбеу және көлбеу жататын тақталар жағдайында көмiр тазалау кенжары бойымен қуақазға өз бетiмен тасымалданатын (АЩ және басқа агрегаттармен) құлау бағытында дiңгектеп қазып алынатындардан басқа, тасымал (конвейер) қуақазына шығатын, бiрақ көмiр түсiруге пайдаланылмайтын, шығыс жол саны екіден кем болмауы керек. Осындай шығыс жолдың бiреуi тазалау кенжары алдында орналасуға тиiстi.
Күрт және күрт көлбеу жатқан тақталарда орналасқан лавалар көмiрiн қоймалау кемерлерiн қалдырмай комбайнмен алғанда, өте жұқа тақталарда көмiрдi рештактар бойымен тасымалдағанда, сондай-ақ лава-қуақаз схемасы (тәсiмi) бойынша жұмыс атқарғанда қазымкеңiстiгi жағынан тасымалдау (конвейер) қуақазына шығатын екiншi (қосалқы) шығыс жол жабдықталады.
Тазалау қазбалары техникалық шекара шебiне жақындаған тұста төменгi шығыс жолды артқы тiлмелер мен гезенктер арқылы жабдықтауға рұқсат етiледi.
Қазылу қуаты 1 м және оданда төмен тақта жағдайында әрбiр тiзбектi желдетiлетiн тазалау қазбаларының әрқайсысында этаждың бүкiл биiктiгi бойына өткiзiлiп адамдар жүретiндей етiлiп жабдықталған, өзiнiң аралық қуақаздары арқылы жүрiс жолға шығатын шығыс жол болуы керек.
Күрт құлайтын тақталардың босаған кеңiстiгiн толық толтырмамен бекiтiп қазу жүйесiн қолданғанда әрбiр тазалау кенжарынан адам жүру үшiн жабдықталған бiрi желдету, екiншiсi тасымалдау деңгейжиегiне шығатын шығыс жол болуы керек.
Тақталарды құлау (өрлеу) бағытында лавалар арқылы қазған кезде, оның су (қойылтпа немесе балшық) тасқындауынан қауіптi учаскелерiнде, әрбiр тазалау қазбасынан жоғары жатқан деңгейжиекке шығу қамтамасыз етілуге тиiсті.
82. Көмiрдi тазалау енбесiнде адамдар қатысуынсыз гидравликалық немесе механика-гидравликалық тәсiлмен өндiретiн келте тазартпа кенжарларында, екiншi шығыс жол ретiнде қыймасы 1,5 м2 кем болмайтын желдету пештерiн немесе көршiлес қазба үңгілерiне (қуақазға немесе пешке) өткiзiлетiн, диаметрi 850 мм кем емес арнайы жабдықталған төтелдердi пайдалануға рұқсат етiледi. Пештер немесе төтелдердiң өзара ара қашықтығы 30 м артық болмауы керек.
Арақабатты қазу жүйесiн қолданғанда екiншi шығыс жолдың су атқыш қондырғы орналасқан жерден 100 м артық емес қашықтықта болуына рұқсат етіледi.
83. "Қалың қуатты тақталардың" қазылымы кезiнде қалқан астына кiретiн және одан шығатын жолдар сымарқанды аспалы сатымен жабдықталуға тиiстi. Саты қалқанға асылып қойылады және көмiр құдық арқылы ол жүрiс жолмен жалғастыратын ең жақын түйiспеге дейiн түсiріледi.
Қалқан астынан шығатын екiншi шығыс жол үйiндiге жақын орналасқан көмiр құдықта жабдықталады. Бұл құдықта қалқанға бекiтiлетiн темiр арқанды аспалы сатымен жабдықталуға тиiстi. Сатының түсiрiлген қалыптағы ұзындығы қабатаралық немесе тасымалдау (параллель) қуақазынан желдету пешiне жүргiзiлген түйiспеге дейiн жетуге тиiстi.
Қалқанды жапқыштың ең шеткi секциялары арасына екi сақтық бауы тартылуға тиiстi, оларға жапқыш астында жұмыс iстейтiндердiң белбеулерi бекiтiледi. Қуаты 6 м дейiнгi тақталарда бiр ғана сым арқан тартылуы мүмкiн.

2. Тау-кен қазбаларын жүргiзу және бекiту $1. Жалпы талаптар

84. Кен жұмыстарын жүргiзу және қазбаларды күтiп ұстау жолдары мен тәсiлдерi тау жыныстарының жұмыс кеңiстiгiне опырылуы мен құлауын болдырмауға тиiстi.
Өткiзiлетiн кен қазбалары өз уақытында бекiтiлiп отыруға және барлық пайдаланылатын уақыт бойы паспорттар мен жобалар талаптарына сәйкес ұсталуға тиiстi.
Қазбаларды бекiтуге пайдаланылатын бұйымдар мен шикi заттар бекiтiлген стандарттар, техникалық шарттар мен паспорттар талаптарына сәйкес болуы керек.
Кен-геологиялық және өндiрiстiк жағдайлардың өзгеруi кезiнде кен алу учаскесi мен жерасты қазбаларын жүргiзу және бекiту паспорты бiр тәулiк мерзiмде қайта қаралуға тиiстi. Паспортты қайта қарауға дейiн орындалатын жұмыстар ауысымдағы учаскелiк бақылаушы жолдамасы мен нарядтық кiтапта көрсетiлген қауiпсiздiктiң қосымша шараларын орындау бағытында жүргiзiлуi керек.
Учаске бастығы немесе оның орынбасары (көмекшiсi) жұмыс басталар алдында учаске жұмысшылары мен инженер-техникалық қызметкерлерiн паспортпен, сол сияқты және оған енгiзiлетiн өзгерiстермен қолхат алып таныстыруға тиiстi.
Кен жұмыстарын бекiлген паспортсыз, сол сияқты және одан қандайда болсын ауытқулар жасап жүргiзуге тыйым салынады.
Тазалау жұмыстары әсер ету зонасынан тысқары орналасқан қатты, тұтас жыныстардағы (f >10) қазбаларды, олардың түйiспелерiн есептемегенде, бекiтпесiз жүргiзуге және пайдалануға болады. Қатты да тұрақты көмiр қабатында (f >1,5) бұрғыланған, көмiр түсiретiн және желдететiн төтелдердi бекiтпесiз пайдалануға рұқсат етiледi.
85. Шақтылардағы жарылыс жұмыстары жарылыс жұмыстарының Бiртұтас қауiпсiздiк Ережелерi (БҚЕ) талаптарына сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
86. Кен қазбаларының көлденең қималары бiр үлгідегi (типтiк) қималараға сәйкес болуы керек.
Қазбалардың көлденең жарық (iшкi) қимасының ауданы есептеу жолымен ауа ағымының ұйғарымды жылдамдығы (желдету), жылжымалы құрам мен жабдықтардың минимальды мүмкiн саңылауларын есепке алғандағы габариттi өлшемдерi, бекiтпелердiң тау қысымы әсерiнен кейiнгi және оларды пайдаланудың барлық мерзiмi iшiнде жөндеусiз ұстап тұрғандағы отыру шамалары бойынша анықталады.
Жазық және көлбеу қазбалар iшкi көлденең қималарының ең кiшi аудандарына, адамдар жүретiн шығыс жолдың енiне және бекiтпе, жабдық немесе құбырлар мен қозғалмалы құрам габаритiнiң ең шығыңқы жиегi аралығындағы саңылаулар шамасына қойылатын талаптар 2 және 3 кестелерде келтiрiлген.
87. Көмiр, жыныс немесе толтырма заттарды тасымалдау (аралық үңгi) деңгейжиегiне өз салмағымен түсiру үшiн пайдаланылатын қазба екi бөлiктен тұруға тиiстi. Осы мақсатта әрбiр 8-10 м сайын өзара қосылатын екi параллель жатқан қазбаларды пайдалануға болады.
Көмiр түсiретiн (жыныс түсiретiн) бөлiктiң қимасы оның паспортымен анықталады.
Қазбалар жүрiс жолы көмiр түсiретiн бөлiктен оларда тұрып қалған көмiр мен жыныс кесектерiн өткiзiп жiберу үшiн жабылмалы терезелерi бар, берiк жасалған, тұтас жапқыштармен бөлiнуi керек.

2 кесте

Қазбалар	Көлденең қималары-ның минимальды аудандары, м 2	Қазба табанынан (рельстер басы. нан) бекітпеге немесе жабдыққа дейінгі мини- мальды биіктік, м
1. Негізгі тасыма және желдету 9,0 1,9 қазбалары, механикаландырылып тасымалдауға арналған адам жүріс-жолдары 2. Учаскелік желдету, аралық, 6,0 1,8 конвейерлік және жинақтау қуақаздары, учаскелік бремсбергтер мен еңістер 3. Желдету тілмелері, пештер, 1,5 - қима тілмелер және басқа қазбалар 4. Адамдарды механикаландырылып 4,5 1,8 тасымалдауға арналмаған, тазалау жұмыстары әсер ететін зонада орналасқан учаскелік қазбалар 5. 1987 жылға дейін іске кіргізілген негізгі тасыма және желдету қазбалары: 1) ағаш, құрамды, темірбетонды, 4,5 1,9 металды, тегісбетті құрамды темірбетонды бекітпемен бекітілген; 2) тасты, монолитті, темірбетонды, 4,0 1,9 тегісбетті құрамды темірбетонды бекітпемен бекітілген; 3) Учаскелік желдету, аралық және 3,7 1,8 контейнерлік қуақаздар, адамдар жүріс-жолдары, учаскелік бремсберг. тер мен еңістер. 6. Түйіспе сымдары бар қазбалар: 1) адамдардың вагондарға отыратын жерге - 2,4 дейін жүретін оқпаніргелік албар учаскелері; 2) адамдар жүретін қазбалар, оқпаніргелік - 2,2 албарлар, отырғызу және тиеп-түсіру алаңдары, басқа қазбалармен түйіспелер; 3) адамдар тасымалдауына немесе адамдар - 2,0 жүруіне арналған қазбалар

Көмірді (толтырма материалын, жынысты) металл құбырлар арқылы түсіргенде жүрісжол бөлігін жапқышпен бекітпеуге де болады.
88. Кен қазбаларын жүргізгенде және қайта жөндегенде қазба бекітпесі артында бос қуыстар пайда болуына жол берілмеуі керек.
Қуыстар пайда болған жағдайда олар бiтелiп тасталуға (шой таспен толтырылуға), ал қабаттық метан шоғырлануынан қауiптi қазбаларда бекiтпе артындағы қуыстар тығыздалып бiтелуге тиiстi.
Қазбалардағы отқа төзiмдi бекiтпе артындағы қуыстарды толтыру үшiн жанғыш заттарды қолдануға рұқсат етiлмейдi.
89. Кенжар мен тұрақты бекiтпе аралығындағы кеңiстiк паспортқа сәйкес уақытша бекiтпемен бекiтiлуге тиiстi. Уақытша бекiтпенi тұрақтыға ауыстыру паспортқа сәйкес орындалады. Көмiрдi ұрғы балғалармен қазып алу, тұрақты бекiтпенi қою, сол сияқты дайындық қазбаларында өтетiн жарылыс жұмыстарынан кейiн көмiр мен жыныстарды тазалау уақытша бекiтпе қорғауымен жүргiзiледi.

3 кесте

Қазбалар	Көлік түрі	Орналасуы	Максималь шамасы, м		Ескерту
			өткел-дің	саңлау- дың
1	2	3	4	5	6
1. Жазық, Рельсті Бекітпе мен 0,7 0,25 Темірбетонды және көлбеу жылжымалы бетонды бекітпелер. құрам ара- дің конструкциялары лығында ағаш, металл және жақтаулы болған кезде 0,7 0,2 Тұтас бетонды тасты және темірбетонды бекітпелер болған кезде 1,0 - Жолаушы вагондарға адамдарды отырғызу орындарында Параллель - 0,2 Екіжақты отырғызу жолдардағы кезінде екі жағынан жылжымалы да ені 1,0 м өткел құрамдар жасалынады аралығында
2. Жазық, Кон. Бекітпе мен 0,7 0,4 көлбеу вейерлі конвейер аралығында Конвейердің - 0,5 жоғарғы шығып тұрған бөлігінен маңдайшаға дейін Тартпа және - 0,6 жетек бастарынан маңдайшаға дейін
3. Жазық, Моно. Бекітпе мен 0,7 0,2 Қозғалыс жылдамдығы көлбеу рельсті жылжымалы 1 м/с дейін болған құрам аралы. кезде ғында 0,85 0,3 Қозғалыс жылдамдығы 1 м/с артық болған кезде Сауыт түбі - 0,4 немесе тасы. латын жүктің төменгі жиегі мен қазба табаны аралы. ғында
4. Көлбеу Кресло- Бекітпе мен сым 0,7 0,6 Аспа қысқышы арқанды арқан осі биіктігінде жолдар аралығында
5. Жазық Конвей. Бекітпе мен 0,7 - ерлі жылжымалы мен құрам бірге аралығында рельсті Бекітпе мен - 0,4 конвейер аралығында Конвейер мен - 0,4 жылжымалы құрам аралығында
6. Көлбеу Конвей. Бекітпе мен 0,7 - Айтылған қазбаларды ерлі конвейер өткізген кезде мен аралығында жылжымалы құрам бірге жағынан өткел болуына рельсті Бекітпе мен - 0,25 рұқсат етіледі жылжымалы құрам аралығында Конвейер мен - 0,4 жылжымалы құрам аралығында
7. Жазық, Монорель. Бекітпе мен 0,7 - көлбеу сті неме. жылжымалы құрам се топы. аралығында рақ үсті. лік жолды Бекітпе мен - 0,4 конвей. конвейер ерлер аралығында Конвейер мен - 0,4 жылжымалы құрам аралығында

8. Жазық, Конвейер Конвейер мен - 0,5 көлбеу үстінде жылжымалы құрам орналас. аралығында қан моно. рельсті жол

9. Көлбеу Конвейер Конвейер мен - 1,0 мен бірге арқан өсі кресло аралығында арқанды жолдар

10. Екі Көмірді Бекітпе мен 0,8 - бөлігі түсіріп қаптама немесе бар жіберуге металл немесе арналған құбырлары металды құрылғы аралығында құбыр. лармен жабдық. талған көмір, жыныс немесе толтырма матер. иалдарын тасыма деңгей. жиегіне өздігі. мен тасымал. дау үшін пайдала. нылатын қазбалар

Ескерту : 1. 1987 жылы және кейiнгi жылдары пайдалануға берiлген және ұңғымада тұрған барлық оқпанiргелiк албарлар қазбаларының екiторапты учаскелерiнде, клеттi оқпандардың бiрторапты оқпанiргелiк қазбаларында, сол сияқты екiторапты қазбалардың барлық басқа орындарында маневрлiк жұмыстар, вагондар мен құрамдарды тiркеу мен ағыту (сондай-ақ жол айрықтарда), өнiмдiлiгi сөткесiне 1000 т және одан да жоғары болатын тұрақты тиеу пункттерінде, өнiмдiлiгіне байланыссыз транзитті тиеу пункттерінде оларда айналма қазбалардың жоқ кезiнде адамдар жүру үшiн екi жағынан да 0,7 м өткелдер қалдырылуы керек.
2. Адамдарға арналған өткелдiң енi мен саңлаулары қазба биiктiгi бойынша табанынан (тротуардан) 1,5 м кем болмайтындай етiлiп сақталуға тиiстi. Екiторапты қазбаларда жоларалық өткелдер қалдыруға тыйым салынады.
Уақытша бекiтпе конструкциясы паспорт бойынша анықталады және жұмыстардың атқарылу қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуi керек.
Дайындық қазбаларында бекiтпе материалдарының ауысымдық қоры болмайынша көмiр немесе жыныс қазуға тыйым салынады. Бекiтпе материалдары қорының орналасу орны паспортпен анықталады.
Өте бос және борпылдақ (сусымалы, жұмсақ, қорыстанған, опырылуға бейiм) жыныстардағы қазбалар озық бекiтпелер, қалқандар немесе басқада арнайы әдiстер қолданылып жүргiзiлуге тиiстi.
Оқпандарды арнайы тәсiлдермен өткiзген кезде негiзгi Ережемен қатар шақты оқпандарын арнайы тәсiлдермен өткiзудiң қауiпсiздiк Ережелерiн басшылыққа алу қажет.

90. Төбенi тегiстеумен айналысатын жұмысшылар қазбаның бекiтiлген бөлiгi астында болуға тиiстi. Үлкен қималы қазбалар төбесiн сөрелерде тұрып тегiстегенде оларды iлiкпе тасқа 2 м-ден жақын қашықтыққа жылжытуға рұқсат етiлмейдi.
91. Қазбалар түйiспесiн шақты бас инженерi бекiткен арнайы шараларсыз өткiзуге тыйым салынады.

$2. Жазық және көлбеу кен қазбаларын
жүргiзу мен бекiту

92. Тұрақты бекiтпенiң дайындау қазбалары кенжарларынан қалыстауы паспортпен белгiленедi, бiрақта ол 3 м аспауы керек. Тұрақсыз төбе жағдайында тұрақты бекiтпенiң максималды ұйғарылған қалысы азайтылуға тиiстi. Кенжар iргесiндегi соңғы 3-4 бекiтпелi қалып тақтай, жартылай кесiндiлермен және с.с. тiзiлiп, берiк қыса буылып байланыстырылуы керек.
Тұрақты тас, бетон, темiрбетон бекiтпелерiнiң қалысы паспортпен анықталады.
Жаңа цикл басындағы тұрақты бекiтпенiң (тас, бетон немесе темiрбетондылардан басқасының) кенжардан қалысы оның қойылу адымынан аспауға тиiстi.
Жыныстар қаттылығы f>(=)7 болған кезде тұрақты бекiтпенiң кенжардан бекiтпе қойылымының бiр қадымынан асатын (бiрақта екi қадымынан аспайтын) қашықтықта қалыс қалуына рұқсат етiледi.
Қазбаларды уақытша бекiтпе қолданбай жүргiзу тек оларды тюбингiлi (шығыршық бекiтпелi) бекiтпемен бекiткенде рұқсат етiледi.
93. Дайындық қазбаларын өткiзгенде бүйiр жыныстары қопарыла алынса, онда жыныс кенжарының көмiрлiден қалысы 5 м артық болмауы керек.
Көмiр қабатындағы қазба ендi кенжармен өткiзiлгенде жанасқазба енi 5 м жоғары болса, онда әрi қосалқы шығыс жол, әрi желдетпелiк жүрiсжол ретiнде пайдаланылатын қуақазбен жалғасқан бекiтпелi оралымқазба болуы қажет.
Тазалау кенжарының артын-ала жүргiзiлетiн дайындық қазбаларында жыныс кенжарының көмiр кенжарынан қалысы тазалау қазбасында дара бекiтпе қолданғанда 5 м-ден, механикаландырылған бекiтпеде - 8 м-ден, жоңқы машиналарымен атқарылғанда 11 м-ден аспауға тиiстi.
94. Егер жоғарғы кемердiң төменгiден озықтығы 1,5 м артығырақ және жоғарғы кемер жиегi сенiмдi қоршалмаған болса, онда қуатты тақталарды қазған кезде кен үңгiлерiн, қазбаларды, үлкен қималы түйiспелердi кемерлеп жүргiзуге тыйым салынады.
Осындай қазбаларда 4 м жоғары биiктiкте жұмыс iстеген кезде арнайы құралдар немесе арнайы алаңшалары бар өздiгiнен жүретiн агрегаттар пайдаланылуға тиiстi. Кемерлер арасын байланыстыру үшiн сатылар қойылуы керек.
95. Көлбеу қазбаларды жүргiзгенде, тереңдеткенде немесе жөндеткен кезде оларда жұмыс iстеп жатқан адамдар вагонеткалар (скиптер) мен басқада нәрселердiң жоғарыдан түсiп кету қаупiнен, конструкциясы мен орналасу орындарын шақтының бас инженерi (ШСБ) бекiтетiн, екiден кем емес мықты бөгеттермен қорғалуға тиiстi.
96. Жүргiзiлетiн қазба кенжарындағы кен ұңғымалау жабдықтарын алмастыру саңылаулардың келесiдей мөлшерiн қолданғанда рұқсат етiледi:
1) машинистiң басқару тетiгi (пультi) кабинада немесе кен ұңғымалау жабдығының шетiнде орналасқан кезде, жылжымалы және қозғалмайтын жабдықтар арасындағы саңылау 0,2 м кем, ал бекiтпе мен жабдық арасы қазбаның екi жағында да - 0,25 м кем болмауы керек;
2) машинистiң басқару тетiгi кен ұңғымалау жабдығының бүйiрiнде орналасқан кезде, онда жылжымалы және қозғалмайтын жабдықтар арасындағы саңылау 0,2 м кем, ал жабдық пен бекiтпе арасы-жылжымалы жабдық жағынан 0,7 м кем, қозғалмайтын жағынан - 0,25 м кем болмауға тиiстi;
3) айрықталар кезде механизмнiң бiрi қозғалмайтын қалыпта болуы керек;
4) көлбеу қазбаларды жүргiзу кезiнде адамдардың кен ұңғымалау жабдықтары айрықтылар жерден төменiрек болуларына тыйым салынады;
5) Өздiгiнен жүретiн вагондарды пайдаланғанда қазбалар бекiтпесiне дейiнгi, табаннан 1 м биiктiктегi, саңылаулар оның екi жағында да 0,7 м болуға тиiстi.

$3. Тiк қазбаларды өту, бекiту және әбзелдеу

97. Құрастырылған ұңғымалау жабдығын, оның iшiнде жылжымалы ұңғымалау жабдықтары комплексiн, басты мердiгер (подрядчик) белгiлейтiн комиссия оқпан өткiзу немесе тереңдету жұмыстары басталардан бұрын пайдалануға қабылдауы керек. Комиссия құрамы мүдделi мекемелермен келiсiм бойынша анықталады.
98. Тiк қазбаны оның нольдiк белгідегi сағасына алдын-ала арқа тiреу қоймай бекiткеннен кейiн өтудi әрi жалғастыруға, сол сияқты кенжардағы жұмысшыларды заттардың жоғарыдан түсiп кету мүмкiндiгiнен қорғайтын, жұмысшы сөресiнсiз оқпан (шыңырау) өту мен тереңдетуге тыйым салынады.
Сонымен қатар, тереңдетiлетiн оқпан кенжары жұмыс деңгей жиегiнiң iстеп тұрған көтергiштерiнен сақтандыру құрылғысымен (сөре немесе кен дiңгек) бөлiнуi керек.
Сақтау құрылғылары салмақ мөлшерi 4 кестеге сәйкес қабылданып көтерiлiп (түсiрiлетiн) жүктiң құлау жағдайына байланысты есептелiнедi.

4 кесте

Көтерме түрi	Құлайтын жүктiң есептi салмағы
1. Клеттi, парашюттер және тежеуiш 1,5 есеге көбейтiлген жүктiң арқандармен жабдықталған немесе жиынтық массасы клеттердiң көпарқанды iлiнген кезiнде бас арқандарының саны төрт және одан да артық 2. Машинасы көпарқанды скиптi және Скип жүгiнiң жартылай басты арқандар саны төрт және массасы одан да артық 3. Көтермелердiң басқа түрлерi Жүк тиелген көтерме сауыттың массасы

Оқпандағы (шыңыраудағы) сөрелер жұмыс орындаушы құрылыс мекемесiнiң (шақтының) техникалық басшысы бекiткен жобалар бойынша салынуға тиiстi.
Тереңдетiлетiн оқпанда жұмыс iстейтiн құрылыс мекемесiнiң бас инженерi бекiтiп, шақтының бас инженерiмен келiсiлген жобасыз қорғауыш кен дiңгектердi қазуға немесе сөрелердi бұзып алуға тыйым салынады.
99. Жынысты қауғалар арқылы сыртқа шығаратын кезде оқпанның тек қауғалар өткiзуге қажеттi бөлiгi ғана ашылуы керек, осыған сәйкес қақпақтарда тек олар өтетiн кезде ашылып тұруға тиiстi. Қақпақтар конструкциясы қауғалар жүгiн түсiру кезiнде жыныс немесе басқада заттардың оқпанға құлауын болдырмайтындай болуы керек. Қауғалар өткiзетiн тесiктiң бүкiл периметрi бойынша тұтас қоршаулы болуы керек.
Қауғалар мен жүктердiң сөрелер тесiгi арқылы қауiпсiз өткiзiлуiн, сигналдар берiлуiн және қауғалардың кенжар мен сөреде қабылданылуын, жүгi түсiрiлуiн, жөнелтiлуiн бақылау үшiн жауапты адам тағайындалуға тиiстi.
Сигнал берушi-тұтқашы қасында ұңғымалау шығырларын басқаратын кнопкалармен қатар ұңғыма шығырларын авариялық үзiп тастайтын қондырғы болуы керек.
100. Темiр арқандарды ауыстырғанда немесе қайта торлағанда, көтерiм сауытын ауыстырғанда, сол сияқты икемдi бетон құбырларды асып қою мен түсiргенде адамдардың оқпан (шыңырау) кенжарында болуына және басқада жұмыстар атқаруына тыйым салынады.
Бетон құбырлары бүкіл ұзындығы бойына тұтас арқанмен қауiпсiздендiруге тиiстi. Бетонның құбыр iшiнде "кептелуiн" жою жұмыстары инженер-техник қызметкерiнiң басшылығымен және "кептелмеден" төменiрек деңгейде адамдар болмаған кезде орындалуы керек.
101. Дiңдердегi технологиялық жабдықтар орналасатын ауданшалар тесiктерiнде қақпақтар немесе 1600 мм кем емес биiктiгi бар қоршаудың төменгi 300 мм аспайтын бөлiгi тұтастай қоршалған болуға тиiстi. Жүк түсiрiлетiн нольдiк және шкив астылық алаңдарға бекiтiлген жарықтану нормаларына сәйкес жарық түсiрiлуi керек.
102. Өткiзiлетiн немесе тереңдетiлетiн оқпанның кенжарiргелiк бөлiгi аспалы немесе жылжымалы сөрелермен жабдықталады. Бiрэтажды аспалы сөрелер ең кем дегенде төрт жерден сым арқанға iлiнiп қойылуға тиiстi; ол үшiн екi немесе көп этажды сөрелер сым арқанға оларды жылжытқанда жазық бағыттағы тұрақтылығы бұзылмайтындай және сыналанып қалу мүмкiншiлiгi жойылатындай етiп бекiтiлуi керек.
103. Адымдауыш сөренi оқпан бойымен жылжытқанда оқпан кенжары мен сөреде, сөренi жылжытуға қатынасатын машинист пен оның екi көмекшiсiнен басқа адамдар болмауға тиiстi. Осы кезде машинист басқару пультiнде, ал оның көмекшiлерi ригелдер қалпы мен оқпанның бетонды бекiтпесiндегi шұқырлар жағдайын көзбен шолып тексеру үшiн таянышты ригелдерге орналасқан этаждарда болуы керек.
104. Оқпанды сақиналы тюбингтермен бекiткен кезде:
1) тюбингтердi орнату аспалы жұмыс сөресiнен немесе тiкелей кенжардан жүргiзiлуге тиiстi;
2) негiзгi тәж бекiтпелерiн қойғанда қада қағу (пикеттеу) сенiмдiлгі мен бақылануы турасында акт жасалуы керек;
3) тюбингтi орнына қою кезiнде ұстағыштан босатуға тек оны кем дегенде екi болтпен бекiткеннен кейiн ғана рұқсат етiледi;
4) жалқы көтерме жағдайында сегмент қою қосалқы шығырлардың немесе оқпанға бекiтiлген полистпастар және блоктар көмегiмен iске асырылуға тиiстi. Қосымша шығырлар жер үстiнде немесе оқпан учаскесiнде тұрақты бекiтпемен бекiтiлiп жасалатын сөреге қойылуы керек;
5) цемент ерiтiндiсiн тюбингi артындағы кеңiстiкке берген кезде оған қажеттi айдамалау қысымы жұмыс жүргiзу жобасында белгiленуге тиiстi. Бекiтпе артындағы цементтелмеген кеңiстiктiң шамасы бiр енбеден аспауы керек.
105. Оқпан өткiзу мен тұрақты бекiтпе қою жұмыстарын қатарласа аспалы сөре үстiнен жүргiзгенде соңғысында сөре үстiнде жұмыс iстейтiндердi жоғарыдан заттар түсiп кету мүмкiндiгiнен сақтандыратын үстiңгi этаж болуға тиiстi.
Сөре мен оқпанға қойылатын бекiтпе, қалып немесе сыртқы қалқанның шығып тұратын бүйiр құрсаулары аралығындағы саңылау 120 мм артық болмауы және жұмыс кезiнде тығыз жабылып тұруы керек. Ол үшiн сөре немесе сыртқы-қалқан конструкцияларында арнайы құрылғылар қарастырылуға тиiстi.
Қосарлап ұңғымалау схемасын қолданғанда сөре мен оқпан бекiтпесi аралығындағы саңылау 400 мм артық болмауы керек. Бұл жағдайда сөренiң барлық этаждарында оның периметрi бойынша қойылған биiктiгi 1400 мм кем болмайтын решеткалы қоршау болуы керек. Қоршаудың төменгi жағында биiктiгi 300 мм кем болмайтындай тұтас металл қаптамасы болуға тиiстi.
Сөренiң этаж аралық тесiктерiнiң кеңейтiлген тұстары ұялық өлшемi 40х40 мм металл сеткалармен қапталуы керек. Сетканың сөреге кеңейтiлiп жалғасатын тұсының биiктiгi 300 мм кем түспейтiн төменгi бөлiгi тұтасымен қоршалып қапталады. Сөренiң жоғарғы этажы үстiнен кеңейтiлген жердiң биiктiгi 1600 мм кем болмауы керек.
Қауғаны кенжарға өткiзген кезде сигнал беру үшiн сөредегi ұңғымашы маңында дабылды сигнал қойылуға тиiстi.
Қауғалар мен жүктердi кеңейтiлген тесiктерден өткiзуге жауапты адамға кенжар жағдайы мен сөреден төмен орналасқан жабдықтарды көрiп тұру үшiн ұңғыма сөрелерi бақылау саңылауларымен қамтамасыз етiлуi керек.
106. Сөрелердi, қаптама-қалқанды, металл қалыпты, құбырлар мен кәбiлдердi жылжыту жұмыстары инженер-техник қызметкерiнiң жетекшiлiгiмен және басқарма бас инженерi бекiткен шаралар бойынша өткiзiлуге тиiстi.
Сөрелердi, қаптама-қалқанды, металл қалыпты, құбырлар мен кәбiлдердi жылжыту келесi схема: сөре-нольдiк алаң-шығырларды (шығырды) орталық басқару тетiгi арқылы берiлетiн сигналдар бойынша өткiзiлуi керек.
Сөрелердi, қаптама-қалқанды, металл қалыпты, өткiзгiш құбырлар мен кәбiлдердi жылжытқан кезде тыйым салынады:
1) көтергiш машина мен шығырға бiр уақытта сигнал беруге;
2) оқпан кенжары мен сөрелерде басқа да жұмыстар жүргiзуге;
3) көрсетiлген жабдықтарды жылжыту жұмыстарымен шұғылданбайтын басқа да адамдардың оқпан iшiнде болуына;
4) аспалы ұңғымалау жабдығы қисайып кеткен жағдайда оны әдеттегi қалпына келтiргенше жылжытуға;
5) қалыпты жылжыту мен арқандардың салбырап тұрған кезiнде оның үстiнде адамдардың болуына.
Сөрелердi, қаптама-қалқанды, металды қалыптарды, құбырлар мен кәбiлдердi жылжытқан соң оқпан өту мен тереңдету жұмыстарын қайтадан бастауға келесiдей жағдайларда рұқсат етiледi:
1) сөрелер қауғалар бойынша дәл ортаға келтiрiлген және сынамен бекiтiлген болса;
2) тереңдiк көрсеткiшi мен көтергiш машина барабаны қырында сөрелердiң жаңа орны туралы белгi қондырылса;
3) оқпандағы құбыр саптары мен кәбiлдердi бекiту сенiмдiлiгi тексерiлген болса, сол сияқты осы ережелер бойынша қалыптасқан саңылаулар сақталса;
4) барлық шығырлар тоқтатылса, олардың азулы (храповиктi) сақтандыру тежегiшi жұмыс атқару режимiне қойылса, шығырлар кернеуi ағытылып тасталса және сығымды ауа үзiлiп, ал шығыр ғимараты кiлтке жабылса. Сөрелердi кергiшсiз пайдалануға тыйым салынады.
107. Оқпанды өткiзу мен тереңдету жұмыстарын жүргiзу кезiнде арнайы кәсiпорындарда техникалық шарттарға сәйкес сыналу мен таңбаланудан өткiзiлiп жасалынған жүк ұстағыш құралдар (жүк асатын арқандар, траверсалар, шығыршықтар және басқалары) қолданылуға тиiстi.
Темiр арқанға iлiнген ұзын өлшемдi немесе өте iрi жүктердi (құбырларды, сегменттердi, жабдықтарды және т.б.) түсiрiп-көтерген кезде басқа көтергiш машиналар мен үңгi шығырларының жұмыс iстеуiне тыйым салынады.
Қақпақтардың ашық тұрған кезiнде дiң iшiндегi сым арқанға iлiнген қауғаға материалдар тиеуге және нәрселердi сым арқанға iлуге рұқсат етiлмейдi.
Қауғалар мен жүктердi сөренiң кеңiтiлген бөлiгiнен өткiзу және жүк тиелген қауғаларды сөре үстiне қабылдау операцияларын бiр адамға тапсыруға тыйым салынады.
108. Бекiтпе немесе қалып төменгi жиегiнiң кенжар мен қопарылған жыныс массасынан қалыс шамасы оқпан өткiзуге немесе тереңдетуге арналған жұмыстар жобасымен анықталады. Әлсiз және бос жыныстарда бұл арақашықтық 1,0-1,5 м аспауға тиiстi, ал жұмыс жасау жобаларында жыныстар опырылысынан сақтандыратын қосымша қауiпсiздiк шаралары ескерiлуi керек.
109. Оқпандарды арматуралау мен аспалы сөрелердi жылытуға арналған жұмыстарды сақтандыру белбеулерiнсiз жүргiзуге тыйым салынады.
110. Оқпанды арматуралау арнайы сөрелер немесе конструкциясы оқпанда жұмыс iстейтiн адамдар қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн басқа да құрылғылар арқылы жасалуға тиiстi. Оқпанды арматуралау мен дiндi немесе олардағы жабдықтарды монтаждау жұмыстарын бiруақытта өткiзуге арналған жоба оқпанда арнайы жабынды болуын қарастыруы керек.
Оқпанды арматуралаған кезде аспалы бесiктердi көтергiш сауыт ретiнде пайдалануға, сол сияқты белгiленген тәртiп бойынша сыннан өткен, қауға паспортында осы құрылғыға қажеттi жүктiң мүмкiн болатын максимальды шамасы көрсетiлiп, зауытта жасалатын арнайы аспалы құрылғылар болмайынша, материалдар мен арматура элементтерін қауғалар астына түсiруге тыйым салынады.

3. Тазалау жұмыстары

$1. Жалпы талаптар

111. Тазалау кенжарларында көмiр қазу кен алу учаскесi, жерасты қазбаларын жүргiзу мен бекiту паспортына сәйкес және барлық қауiптi де зиянды өндiрiстiк факторларды болдырмау жөнiндегi шаралар комплексiн қолдану арқылы жүзеге асуға тиiстi.
112. Желдету сенiмдiлiгiн арттыру мақсатында жобада қарастырылған оқпан (төтел) шақты алабы бөлiктерiнде әлi өткiзiлмеген және жұмыс iстеп тұрған қазбалармен түйiспеген жағдайда тазалау жұмыстарын жүргiзуге тыйым салынады. Шақты тау-кен иелiгiнде орналасқан оқпанды (төтелдi) суға толтыруға немесе желдетуiн тоқтатуға рұқсат етiлмейдi.
113. Кен алу жұмыстарын жапсарлас жатқан екiден де артық этаждарда жүргiзуге тыйым салынады. Кентiректердi жоюға, сол сияқты жоғарыда жатқан этаждардағы жекеленген қазба учаскелерiн қазуға шақтының бас инженерi бекiткен жоба бойынша рұқсат етiледi.
114. Комплекстi механикаландырылған тазалау кенжарларындағы барлық құрал-жабдықтар (мех. бекiтпе, конвейерлер, көмiр қазу машиналары және басқалар) кен алу учаскесiн пайдалануға қабылдаудан бұрын iске қосу алдындағы реттеуден өтулерi керек. Жұмыс кезiндегi осындай реттеулер дайындау зауыты инструциясы бекiткен мерзiмде үнемi өткiзiлiп тұруға тиiстi.
115. Негiзгi төбенiң бiрiншi рет отырысына дейiн тазалау жұмыстарын жүргiзу, негiзгi төбенi бiрiншi рет отырғызу, сол сияқты кенжардың кен алу учаскесi техникалық шекарасына жақындап келуi кен алу учаскесi, жерасты қазбаларын жүргiзу мен бекiту паспортында белгiленген шаралар бойынша өткiзiлуi керек. Дара бекiтпелi лаваларды негiзгi төбенi бiрiншi рет отырғызу учаске бастығы немесе оның орынбасары басшылығымен өткiзiлуге тиiстi.
Тазалау комплекстерiн демонтаждау күшi бар нормативтiк құжаттарға сәйкес дайындалған жоба бойынша орындалуы керек.
116. Тазалау қазбасындағы жұмыстар бiр сөткеден артық уақытқа тоқтап қалған жағдайда төбе жыныстарының кенжарiргелiк кеңiстiкке опырылып құлауынан, газ жинақталуынан немесе су тасқындауынан сақтандыратын шаралар қолданылуға тиiстi. Жұмысты қайта бастауға учаске инженер-техник қызметкерлерi тазалау қазбасын байқап шыққаннан кейiн шақты бас инженерi шешiмiмен рұқсат етiледi.
117. Жұмыс барысында төбе жыныстары мен кенжар тұрақтылығын бақылау және тықылдатып қағу жолымен тексерiстен өткiзу керек. Күрт құлама тақталардағы кенжар төбесiнде опырылу немесе табанында жылжу қаупiнiң белгiлерi болған кезде қабыршақтанған жыныс массасы шабақталып, қосымша бекiтпе қойылуы керек.
118. Механикаландырылған бекiтпелермен жабдықталған лаваларда адамдардың еркiн жүрiп-түру өткелiнiң енi 0,7 м, ал биiктiгi 0,5 м кем болмауға тиiстi. Дара бекiтпелi лаваларда енi 0,7 м кем болмайтын еркiн өткел қалдырылып, күтiлуi керек.
119. Механикаландырылған комплекстермен, таралқымды комбайндармен және жонғыш қондырғылармен жабдықталған лавалардағы конвейер бойымен, сол сияқты қуақаздардың (жүрiс жолдардың) лавамен түйiскен жерлерiнде әрбiр 10 м сайын қойылатын қабылдап-таратқыш құрылғылары бар дауыс-зорайтқыш байланыс құралы жабдықталуға тиiстi.
120. Өндiрiмдiк комбайндар жұмысы шынжырсыз жылжу арқылы iске асуы керек, Тартпа шынжырды комбайн жылжыту үшiн қолданылатын конструкцияда қарастырылған, жұмыс iстейтiндерге әсер ету (зақымдау) мүмкiндiгiн болдырмайтын сенiмдi таса болған жағдайда рұқсат етiледi. Құлау бұрышы 9' және одан да жоғары (конвейер рамасынан жұмыс iстегенде) болғанда комбайнның өз салмағы әсерiнен жылжып кету мүмкiндiгi туындайтын болса, онда оның екi тәуелсiз тежегiш құрылғысы болуы керек немесе ол арнайы қарастырылған қашықтықтан игерiлетiн шығырмен ұсталып тұруы керек.
Адамдардың лавадағы комбайннан төмен деңгейде болуына келесi жағдайларда тыйым салынады:
1) құлау бұрышы 20' асатын тақталарда кеңалқымды комбайндарды төмен қарай түсiргенде;
2) құлау бұрышы 25' асатын тақталарда таралқымды комбайндардың жұмыс iстеп тұрған және төмен түскен кездерiнде тек адамдар болатын жерлерге көмiр және жыныс кесектерiнiң түсуiне бөгет жасайтын қоршаулармен жабдықталған механикаландырылған бекiтпелердi ескермегенде.
Қоскомбайнды қазу кезiнде комбайндардың бiр шығыр шынжыры арқылы жылжып жүруi тек шынжырдағы тарту күштерiнiң жинақталуын (қосылуын) болдырмайтын арнайы секциялаушы құрылғыларын қолданған жағдайда ғана рұқсат етiледi. Секциялаушы құрылғылардағы шынжырлар бекiтілетiн жерлер анық белгiленуге және комбайн машинистерiне көрiнiп тұруға тиiстi. Шынжыр арқылы жылжытылатын екi комбайнның бiруақытта жұмыс iстеуi тек құлау бұрышы 9' төменгi тақталарда рұқсат етіледi.
121. Жонғыш қондырғысы жұмыс iстеп тұрған кезде адамдардың жүрiп-тұруына тыйым салынады:
1) бiрiншi қатардағы бекiтпе тiреулерi мен конвейер немесе лава кенжары аралығында;
2) тақта құлауы бағытында жетек бастарын бекiтетiн бағыттауыш арқалықтардан немесе басқада құрылғылардан 1 м аз қашықтықта;
3) кемерлер iшiндегi жоңғы тарту шынжыры немесе конвейер секцияларынан 1,5 м кем қашықтықта.
Жоңғы қондырғысын тақтаның өрлеу бағытында көтерген кезде лавада басқа жұмыстар жүргiзуге тыйым салынады.
122. Желдеткiш қуақаздар маңындағы қуақазүстi дiңгектердi төмен жатқан қабат лаваларымен бiруақытта қазуға, тек құлау бұрышы 30' дейiн және жиектеу қуақаздары (қимақаздары) бар болған жағдайда рұқсат етiледi.
123. Жазық және көлбеу тақталарда қуақазүстiлiк дiңгектер болған жағдайда көмiрдi тазалау қазбасынан тиеу орнына тек алдыңғы кесiндi үңгiлер мен гезенктер арқылы жеткiзуге рұқсат етiледi.
Тазалау қазбалары техникалық шекаралар мен қорғау дiңгектерiне жақындаған кезде шақтының бас инженерi бекiткен шараларға сай көмiрдi лавадан тиеу орындарына артқы пештер мен гезенктер арқылы жеткiзуге рұқсат етiледi.
124. Құлау бұрыштары 25' асатын тақталарды ұзындығы 10 м асатын кемерлер және тiксызықты кенжарлармен созылымды қазым бойынша алған кезде кенжар тұсында сақтық сөрелерi мiндеттi түрде қолданылуы керек. Көмiр төгiлме түрiнде тасымалданатын кезде, оның жылдамдығын жоятын, ал лава бұрылыстарында қоршағыш құрылғылар орнатылуға тиiстi.
Кемерлердегi көмiрдi ұрғы балғалармен төменнен жоғары бағытта қазуға, сондай-ақ кемерлер қалтарыстарында құтқару қоймалары болмаған жағдайда, тау соққы бойынша қатерлi тақталардан басқаларында жұмыс iстеуге тыйым салынады.
125. Көмiр мен жыныс түсiретiн сырғымалар (гезенктер, пештер) оларды iсiндiруден сақтандыратын құралдармен жабдықталуы керек. Төгiлме тасымалы кезiнде гезенктерде, төтелдерде, пештер мен сырғымаларда кептелiп қалған көмiрдi қайта түсiру тек учаске инженер-техникалық қызметкерiнiң қатысуымен рұқсат етiледi.
126. Құлау бұрышы 18' асатын тақталар лаваларындағы ағаш материалдарын, оларды ұстап тұру үшiн қажеттi құралдармен жабдықталмаған конвейерлерде тасымалдауға тыйым салынады.

$2. Төбенi бекiту және игеру

127. Тазалау қазбаларында негiзiнен сипаттамалары тау-кен геологиялық жағдайларына сәйкес келетiн механикаландырылған бекiтпелер қойылуға тиiстi.
Күрделi тау-кен геологиялық жағдайларда дара металл немесе ағаш бекiтпелерiн қолдануға рұқсат етiледi.
Тұрақты дара бекiтпе төзiмдiлiк қабiлетi бойынша сипаттамалары бiрдей, бiртиптес бекiтпелерден тұруы керек. Тазалау кенжары бекiтпесiнiң типi, конструкциясы мен параметрлерi кен алу учаскесi паспортымен анықталады.
128. Тазалау қазбасында ағаш бекiтпесiн қолданған кезде, кенжарға жақын орналасқан ағаш материалдарының олардың азаймайтын смендiк қоры болуы керек.
Тазалау кенжарында дара металл бекiтпесiн қолданған кезде осы бекiтпенi 5 % кем болмайтындай қоры болуы қажет.
129. Көмiрдi таралқымды комбайндармен және жоңғылармен алған кезде дара металл бекiтпесi металды тiреме маңдайшаларымен қоса қолданылуға тиiстi. Кенжарiргелiк кеңiстiк төбесiн, әсiресе комбайн артындағы конвейер бұрылыстарын сенiмдi ұстап тұруды қамтамасыз ететiн басқа да бекiтпе түрлерiн қолдануға рұқсат етiледi.
130. Тазалау қазбаларының тасымалдау (конвейерлi) және желдеткiш қуақаздармен (бремсбергтермен, еңiстермен, жүрiсжолдармен, және т.б.) түйiскен жерлерi механикаландырылған жылжымалы бекiтпемен бекiтiлуi тиiстi. Бекiтпенiң басқа түрлерiн механикаландырылған жылжымалы бекiтпенi пайдалану мүмкiндiгi болмайтын ерекше жағдайда қолдануға болады. Түйiспеде қолданылатын арнайы түрдегi бекiтпелер конструкциясын шақтының бас инженерi бекiтедi және ол кен алу учаскесi паспортында көрсетiледi.
131. Комплекстi механикаландырылған лавалардың аяққы бөлiктерiнде дара металл, сол сияқты тас жолақтары қаланатын жерлер мен геологиялық бұзылыстар кездесетiн жерлерде ағаш бекiтпесiн қолдануға рұқсат етiледi.
Дара металл бекiтпелi лаваларда ағашты бекiтпенi геологиялық бұзылыстарға ұшыраған жерлерде және аяққы бөлiктерде, тас жолақтары төселген немесе тазалау кенжарлары мен жанама қазбалар түйiспелерiн ұстап тұру үшiн қажеттi басқада құрылыстар салынатын жерлерде қолдануға болады.
132. Төбе отырғызу жұмыстары қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн шаралар паспортта қарастырылуға тиiстi.
Құлау бұрышы 35' асатын тақталарда механикаландырылған бекiтпе секцияларын жылжытуды төменнен жоғары бағытта өткiзуге рұқсат етiледi.
Тақтаның құлау бұрышы 15' асатын жағдайда лава төбесiн отырғызу үшiн бекiтпе тiреулерiн ұрып босатуды төменнен жоғары бағытта өткiзу керек.
Көлбеу, күрткөлбеу және тiк құлайтын тақталарда төбе отырғызу кезiнде отырма бекiтпенi жылжыту орнынан төменiрек басқа жұмыстар жүргiзуге тыйым салынады.
133. Лаваларда төбе отырғызу кезiнде ағаш тiреулердi жұлып алу механикаландырылған немесе жару әдiстерiмен iске асырылуы керек.
134. Дара бекiтпелермен бекiтiлетiн лаваларда төбе отырғызу лауазымы учаске бастығы көмекшiсiнен төмен болмайтын инженер-техник қызметкерлерiнiң тiкелей басқаруымен жүргiзiлуi тиiстi.
Төбе отырғызумен айналысып жүрген жұмысшылар бекiтiлген жерлерде болуы керек. Тағандық бекiтпеде енi 0,7 м кем болмайтын және бiр-бiрiнен ара қашықтығы 5 м аспайтын терезелер қалдырылуға тиiстi.
Құлау бұрышы 15' аспайтын тақталардағы ағаш бекiтпемен бекiтiлген лаваларда төбе отырғызуымен бiруақытта адамдардың тұрған жерi отырғызуға белгiленген учаскеден 30 м кем болмайтындай қашықтықта болса, онда басқада жұмыстарды (жарылыс жұмыстары мен шу шығаратын механизмдер жұмыстарынан басқа) жүргiзуге рұқсат етiледi.
Төбе лаваның барлық ұзындығы бойынша бiруақытта емес, жекеленген учаскелермен отырғызылса, онда олардың саны ең аз болуы керек. Бекiтпенi босатып алу мен төбе отырғызу процестерi бiр бағытта кезектесе өткiзiлуге тиiстi. Төбенi жекеленген учаскелермен немесе лаваның барлық ұзындығы бойынша отырғызу ретi мен жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу шаралары әрбiр жеке жағдайда кен алу учаскесi паспортымен анықталады.
Құлау бұрышы 25' дейiнгi тақталарда кенжарiргелiк металды дара және арнайы бекiтпенi қолданған кезде төбенi отырғызумен бiруақытта, отыру орнынан паспортпен анықталатын қашықтықта, басқада жұмыстарды жүргiзуге рұқсат етiледi.
135. Қазымқуақазы өз кенжарының 3 м кем болмайтын ұзындығы бойына уақытша бекiтпемен бекiтiлуге тиiстi.
Әрбiр қазымқуақазының лава жұмыс кеңiстiгiне шығатын бекiтiлген шығу жолы болуы керек. Қазымқуақаздарында жынысты қопару алдында лаваның жұмыс кеңiстiгiнде жыныстардың үзiлiс сызығы бойымен жиектегiш тағанды бекiтпе қағылуға тиiстi.
Көлбеу, күрт көлбеу және тiк құлайтын тақталардағы жоғарыдан қопарылатын және кенжар жағынан бұрғыланатын қазымқуақаздарында тас жолақтар өздiгiмен тығыздалып қалыптасатын болғандықтан, оларды бекiтпесе де болады.
136. Бүйiр жыныстары әлсiз, тұрақсыз болған жағдайда жұмыстар қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн төбенi, ал тiк тақталарда табандыда тартпамен (затяжкамен) бекiту қажет. Тақталарды төбекемерлiк кенжармен алған кезде кемерлер табанын мiндеттi түрде тартпамен бекiту керек.
137. Шабу мен уату, тасымалдау және жарылыс жұмыстары кездерiнде босап қалған, сол сияқты деформацияға ұшырау, жұмыс сұйығының ағып кетуi немесе күту қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн бөлшектердiң жоғалуы салдарынан iстен шыққан бекiтпе, бұрынғы қалпына келтiрiлуге немесе айырбасталуға тиiстi.
138. Төбе опырылысы паспортта белгiленген отырғызу қадымынан жоғары мөлшерге кiдiргенде жасанды опырып-құлату тәсiлiн қолдану керек. Бұл жағдайда лавада көмiр өндiру жұмыстарын төбе опырылысы бiткенше жүргiзуге тыйым салынады.
Төбенi жасанды тәсiлмен опырып-құлатуға дайындық жұмыстары шақтының бас инженерi бекiткен қосымша атқарылатын шараларға сәйкес өткiзiледi.
Ұзындығы 100 м дейiнгi дара бекiтпелi және төбелерi қыйын басқарылатын лаваларда тазалау мен төбе отырғызу жұмыстарын қоса жүргiзуге тыйым салынады.

$3. Қуатты тақталарды алу кезiнде
қойылатын қосымша талаптар

139. Құлау бұрышы 30' асатын тақталарда арақабаттарды құлата қазу жүйесiмен тек жоғарыдан төмен қарай атқаруға және жоғарыда жатқан арақабаттық опырылу кеңiстiгi астында өткiзуге рұқсат етiледi. Бұл жағдайда төмендегi тазалау кенжарының жоғары жатқан арақабаттық опырылу зонасы шекарасынан қалысы 15 м кем болмауы керек.
140. Тақтаны төменгi бағытта қатпарлап алғанда және жеткiлiктi тұрақтылықтағы қатпараралық жыныс пачкасы (қалыңдығы) болмай қалған тұста төбе қатпараралық жабындыға опырылып құлатылуға немесе қазым кеңiстiгi толтырмамен бекiтiлуге тиiстi. Егер де опырылған жыныс немесе толтырма заттары жақсы және сенiмдi нығыздалған болса, онда жабындысыз жұмыс iстеуге рұқсат етiледi. Әрбiр төменгi қатпардағы тазалау кенжарының жоғарыда жатқан қатпар кенжары опырылыс немесе бiтелген кеңiстiк шекарасынан қалысы 20 м кем болмауы керек.
141. Құрамды қазу жүйесiнде икемдi жабынды қолданғанда, монтаждау қатпарының кенжарлары, бәрi бiр мезгілде iстеп тұрған жабынды астындағы кенжарлардан созылым және құлау бағыттарында 20 м кем емес қашықтықта озып отыруы керек.
Монтаждау қатпарының төбесi опырылмаған кезде жабынды астында тазалау жұмыстарын жүргiзуге тыйым салынады.
142. Икемдi жабынды астындағы көмiрдi қатпарлап қазғанда әрбiр төменгi жатқан қатпар кенжарының қалысы кен алу учаскесiнiң паспортында қарастырылуы керек.
Икемдi металл жабындысының тазалау қазбасындағы жалаңаштану аралығы 6 м аспауға тиiстi. Икемдi жабындының жыртылған жерлерi тезiнен бүтiнделуi керек.
143. Тақтаның қазылу қуаты 3,5 метрден, ал құлау бұрышы 45' асқан кезде созылым бағытында дара тiреулi бекiтпе мен ұзын дiңгектi құлата қазу жүйесiн, сол сияқты типсiз қазу жүйелерiн (арақабаттық-қуақазды құлату және басқаларын) пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
Қатпарлап қазғанда қатпар қуаты тақтаның құлау бұрышына байланыссыз, 3,5 м аспауға тиiстi, ал икемдi жабынды жүйесiндегi қатпар қуаты паспорт бойынша анықталады.
Қуаты 4,5 м, құлау бұрышы 45' дейiнгi тақтаны жекелеген жағдайларда кен алу учаскесi паспорты бойынша толық қуатымен қазып алуға рұқсат етiледi.
144. Егер жұмыс орны мен толтырма комплексi арасында екiжақты байланыс болмаса, онда қазым кеңiстiгiн толтырмамен толтыру және толтырма жұмыстарын жүргiзу кезiнде адамдардың осы кеңiстiкте болуына тыйым салынады.
145. Қысымдық толтырма қолданғанда толтырылатын материал қазым кеңiстiгiне лақтырылар алдында мiндеттi түрде құбырға берiлетiн сумен бүркiлуi керек.
146. Көмiр түсiруге арналған сырғанамаларды толтырма массивiнде тұрғызған кезде судың көмiр түсiретiн және адам жүретiн бөлiктерге баруын шектейтiн шаралар қарастырылуға тиiстi.
147. Қалқанды жабындыны түсiруге тек оны сақтану құралдарымен (арқандар, басқыштар, торлармен) жабдықтағаннан, келесi қалқанды жабындының ең кем дегенде бiр секциясын (кен алу учаскесiндегi ең ақырғы қалқанды дiңгектi есептемегенде) монтаждағаннан және қалқан үстiне биiктiгi тақта қуатынан кем болмайтындай етiп қорғауыш жыныс жастығын қалыптастыру үшiн төбенi опырып құлатқаннан кейiн ғана рұқсат етiледi.
Төбешiк (этажаралық немесе арақабаттық кентiрек) опырылысы кешiгетiн немесе опырылған жыныстардың iлiнiп қалатын жағдайында қалқанды жабындыны түсiру процесiн тоқтатып, жасанды опыру әдiсiн пайдалану керек. Опырылу процесi өткенше қалқан астындағы адамдар қауiпсiз орынға шығарылуға тиiстi.
148. Қалқандық қазу жүйесiнде, жыныстар опырылысы жағынан есептегенде, бiрiншi және екiншi көмiрқұдықтармен түйiспе арқылы қосылатын және тақта төбесiне қарай ауытқи орналасқан желдету пешi жүргiзiлуге тиiстi. Түйiспенi уатылған көмiрмен жабылып қалуын болдырмау және көмiрдiң пештерде кептелуiн ескерту үшiн соңғылары негiзгi немесе аралық қуақаз үстiнде, биiктiгi бiр жолғы жарылыста шығатын көмiрдi орналастыру есебiнен алынатын сенiмдi бекiтiлген, жинақтау бункерлерi болып өзгертiлуi керек.
Желдету пешiнiң биiктiгi бункер (шанақ) биiктiгiнен кем дегенде 3 м артық болуы керек. Желдету пешi бекiтiлуге және сатылармен жабдықталуға тиiстi. Қуаты 5 м кем болатын тақталарда желдету пешiн жүргiзу орнына диаметрi 0,7 м кем емес төтел бұрғылауға рұқсат етiледi.

4. Көмiрдi гидравликалық тәсiлмен өндiру
кезiнде қойылатын қосымша талаптар

149. Арынды сукөлiктiң учаскелiк бекетiн арнайы кенүңгiлерде, ал қызмет мерзiмi бiр жылға созылатындарын ойма қазбаларда орналастыру керек. Бекет, көмiр шығыр кенүңгiлерден, пайдалы сыйымдылығы көмiрартқыш және апаттық ұлпа (пульпа) жинағыштың 10 минуттiк өнiмдiлiгiнен кем болмайтын сужима қабылдағыштан тұруға тиiстi.
150. Сушақты технологиялық құбырлары сушақты технологиялық құбырларын жобалау, салу, қабылдау және пайдалану Нұсқаунамасына сәйкес орнатылып, пайдаланылуы керек.
151. Сораптау ғимараты мен көмiршығыр қондырғылар кенүңгiсiнде тiкелей жалпышақтылық телефон бекетiмен немесе кен реттеушiмен байланысқа шығатын, сигналдық (белгi) құрылғысы бар, шуөткiзбейтiн кабинада телефон болуы керек.
152. Суатқыш жұмысы басталар алдында адамдар оның ағым өрiсi ықпалынан аластатылуы тиiстi. Суатқышты автоматты басқару жағдайындағы ағым өрiсi әсер ететiн маңайда "Кiруге тыйым салынады" деп жазылған белгi iлiнiп қойылуы керек.
153. Көмiрдi гидравликалық және механо-гидравликалық әдiстермен уатқанда әрбiр тазартқыш кенжарында ең кемi екi адам жұмыс атқаруға тиiстi.
154. Тыйым салынады:
1) су қысымы 3МПа (30кгс/см2) жоғары болатын суатқышты қолмен басқаруға;
2) қол күшi және алыстан басқарылып жұмыс атқаратын суатқышты бақылаусыз қалдыруға;
3) су, көмiр мен жыныс кесектерi шашырандылары әсерiнен қорғайтын тетiктерсiз суатқышпен жұмыс iстеуге;
4) тазартпа қазу кезiнде қазылым кеңiстегiнде жинақталған су ағызылып болғанынша енбеде жұмыстар атқарылуына.
155. Тазартпа кенжарларына су беру әлдеқалай тоқтатылған кезде көмiр уату жұмыстарын қайта бастауға тек конвейер арналарын, қазбалар табанын жуып, кен массасын тазалағаннан кейiн рұқсат етiледi.
156. Әрбiр суатқыш өзiне немесе суатқыштан 50 м аспайтын қашықтықта суағызар құбырға бекiтiлген ысырмамен жабдықталуы керек.
Ысырма орнатылатын жерде оны жабумен қатар "Ашпа! Адамдар жұмыс iстеп жатыр!" деп жазылған кесте iлiнiп қойылуға тиiстi.
157. Технологиялық сораптарды қосу мен ағыту, сол сияқты технологиялық суағызарлардағы ысырмаларды ашу мен жабу апаттық жағдайларды есептемегенде, кен кезекшiсiнiң рұқсатымен өткiзiлуi керек.
158. Кеналма пештерi мен қуақаздары аралығында гидравликалық тәсiлмен түйiспелер жүргiзгенде адамдар түйiспе жүргiзiлетiн кеналма қуақаздары немесе пештерiнен шығарылуға тиiстi, ал түйiспе шықпасынан екi жаққада бiрдей 20 м қашықтықта "Кiруге рұқсат жоқ" деген белгi қойылуы керек.
159. Жоғары қысымды сууатпада суатқыш ағымының бағыты жалпышақтылық қысым арқылы iске асатын ауа жүрiсi бағытына қарама-қарсы болмауға тиiстi.
160. Тазалау кенжарларын желдету жалпышақтылық қысым арқылы көршiлес кеналма қуақазы мен пешiне жүргiзiлетiн түйiспелер мен төтелдер арқылы iске асуы керек. Түйiспелердiң (төтелдердiң) бiр-бiрiнен қашықтығы 30 м аспауға тиiстi. Орта қуатты және қуатты тақталарда желдету төтелiнiң төменгi деңгейi кеналма пешi (қуақазы) табаны деңгейiнен кем дегенде 0,5 м-ге жоғары орналасуы керек.
Күрт құлайтын тақталарды қазғанда Мемкентехбақылауы АКТИ шешiмiмен тазалау кенжарларын оқшау желдеткiштермен желдетуге рұқсат етiледі.
Бiр кен алу учаскесiнде үштен аспайтын жалпышақтылық қысым арқылы қосымша таза ауа қосылып тiзбектi желдетiлетiн тазартпа қазба үшiн жабдықталған саны шектес тазалау кенжарлары болуына рұқсат етiледi.
Тазалау кенжарлары алдында жалпышақтылық қысым арқылы желдетiлетiн, шамасы екiден аспайтын резервтi пештер (қуақаздар) ұстауға рұқсат етiледi.
161. Тазалау кенжарларын түйiспелер немесе төтелдердi пайдаланып, жалпышақтылық қысым арқылы желдеткен кезде тазартпа кенжары алдынан кенжардан төмен бағытталған ағым жүретiн (өтетiн) iстеп тұрғандарынан басқа, ең кемi бiр резервтi түйiспе немесе төтел жүргiзiлуi керек.
162. Қазбаларды немесе ұлпа түсiрiм құбырларын көмiр ұлпасымен бiтеген кезде адамдар қауiптi зонадан шығарылуға тиiстi, адамдарды бұл жаққа кiруден сақтандыру үшiн күзет қойылуы керек.
Қазбаларды бiтелмеден босату тек тау-кен қазындысы жиналған жерде су толығымен сiңiп, құрғатылғаннан кейiн рұқсат етiледi.
Қазбалар мен ұлпа түсiрiм құбырларын бiтелмеден босату шақтының бас инженерi бекiткен шаралар бойынша және инженер-техник қызметкерiнiң жетекшiлiгiмен өткiзiлуге тиiстi.
163. Ұлпа түсiретiн қазбалар, арна жалғастары мен ұлпа түсiрiм құбырлары жағдайын кен мастерi ауысым сайын, ал учаске бастығы немесе оның орынбасары (көмекшiсi) сөтке сайын тексеруi керек.
164. Сукөтерiм кенүңгiсiн оқпан албары қазбаларымен жалғастыратын қазбаларда суөткiзбейтiн есiктер болуы мiндеттi.

5. Көмiр, жыныс пен газдың кенеттен лақтырылыстарынан
қауiптi тақталар мен тау соққыларына бейiм тақталарды
қазу кезiнде қойылатын қосымша талаптар

165. Шақтыларды салу мен жаңғырту, тақталары лақтырысқауiптi және соққықауiптi, сол сияқты жыныстары лақтырысқауiптi жаңа деңгейжиектердi дайындау жобалары көмiр, жыныс пен газдың кенеттен лақтырылыстары және тау соққыларымен күресу бөлiгi, жұмыстар қауiпсiздiгi жөнiнде қызмет етуге лицензиясы бар институтпен келiсiлуге және белгiленген тәртiп негiзiнде бекiтiлуге тиiстi.
Жобаларда көмiр, жыныс пен газдың кенеттен лақтырылыстарынан және тау соққыларынан сақтандыратын техникалық шешiмдер жүйесiн қамтитын арнайы бөлiм болуы керек.
166. Тақталарды көмiр мен газдың кенеттен лақтырылыстарынан қауiптi де қатерлi және тау соққысына бейiмдiлiк қатарына жатқызу, сол сияқты осындай тақталарда кен жұмыстарын жүргiзу көмiр, жыныс пен газдың кенеттен лақтырылыстарынан қауiптi тақталарда кен жұмыстары қауiпсiздiгiн сақтай отырып атқару Нұсқаунамасына және тау соққысына бейiм тақталарды алатын шақтылардағы кен жұмыстары қауiпсiздiгiн сақтау Нұсқаунамасына сәйкес өткiзiлуi керек.
167. Тақталары қатерлi және лақтырысқауiптi шақты алабтарын ашу мен дайындау, қорғаныш тақталарды озық қазым әдiсiмен, дайындық қазбаларын қауiпсiз және қорғалым тақталар мен лақтырыс қауiпсiз жыныстарда салуын, лақтырыс қауiптi тақталардың аз мөлшерде қыйлысуларын, дiңгектеп қазу жүйесiн пайдалануды, шақты алабында желдету ағымдарының бытырай орналасуын, кен алу учаскелерiнде секциялы желдету мен ылдилай ағыстарды тазарту, ауамен шаю, дайындық қазбаларын оқшау желдету, тақталарды кентiректер қалдырмай қазу мүмкiншiлiктерiн максималды пайдалану арқылы қамтамасыз етiлуге тиiстi. Тақталарды алу тәртiбi қорғаныш тақталарды пайдаланудың Келешек даму схемаларына сәйкес қабылданады.
168. Кен жұмыстарын дамыту жоспарларын бекiткенге дейiн басқарма, АҚ, концерн техникалық директоры, дербес шақты бас инженерi басшылығымен iстейтiн, жұмыстар қауiпсiздiгi жөнiнде қызмет етуге лицензиясы бар институттары, Мемкентехбақылау органдары өкiлдерi құрамынан тұратын комиссия, басқарма, концерннiң Мемкентехбақылау округiмен бiрлесiп шығарған бұйрығы бойынша лақтырысқауiптi шақтатақталардың немесе учаскелердiң; лақтырыс қауiптi, қатерлi, қорғаныш шақтатақталардың; лақтырыс қауiптi жыныстардың, үштiктердiң өтуiн; лақтырылыстарды болдырмау тәсiлдерi мен болжауды қолдану қажеттiлiгiн, сол сияқты қорғалмайтын лақтырыс қауiптi тақталарда жарма пештердiң (гезенктердiң) орналасу орындарын пайдалану тiзiмдерi мен қазым тәртiбiн әрбiр шақты бойынша жыл сайын анықтап бекiтедi.
169. Кенеттен лақтырылыс немесе тау соққысы белгiлерiн алдын-ала бiлген кезде барлық жұмысшылар мен ИТҚ қазбадан шығуға тиiстi, ал электр энергиясы ажыратылуы керек. Жұмыстарды тек шақты (ШСБ) бас инженерiнiң жазбаша рұқсатымен қайта бастауға болады.
170. Лақтырыс қауiптi және қатерлi тақталарда дайындық қазбаларын ашу, ұңғылаумен тазалау жұмыстарын жүргiзу мақсатында "Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылыстарынан қауіптi тақталардағы жұмыстарды қауiпсiз жүргізу Нұсқаунамасына" сәйкес көмiр, жыныс және газдың кенеттен лақтырылыстарымен күресетiн шаралар комплексi (жүйесi) жасалады.
Лақтырыс қауiптi тақталарды ашу, сол сияқты ерекше лақтырыс қауiптi тақталар немесе учаскелердi қазу, оларға енгiзiлетiн өзгерiстер мен қосымшалар жөнiндегi паспорттарды осы қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институты мақұлдап, басқарма (концерн, ассоциациялар және т.б.) техникалық директоры бекiтедi. Лақтырыс қауiптi тақталар мен қатерлi тақталарды ашу қазымына арналған паспорттарды қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институты келiсiмiмен шақты (ШСБ) бас инженерi бекiтедi.
171. Ашу, даярлау және тазалау жұмыстарының технологиясы, кенеттен лақтырылыстар мен тау соққыларын болдырмау тәсiлдерi, осы мақсаттар үшiн қажеттi жабдықтар, тақталарды қазу Технологиялық схемалары, көмiр, жыныс пен газдың кенеттен лақтырылыстарынан қауiптi тақталарда кен жұмыстарын қауiпсiз жүргiзу Нұсқаунамасы және тау соққыларына бейiм тақталарды алатын шақталардағы кен жұмыстарын қауiпсiз жүргiзу Нұсқаунамасы негiзiнде таңдалады.
Лақтырылыстар мен тау соққылары бойынша қауiптi де қатерлi тақталарда тақталарды ашуға, тазалау мен даярлау жұмыстарын жүргiзуге кенжар алда-жалда лақтырыс қауiпсiз және соққы қауiпсiз жағдайға келтiрiлсе немесе осындай қалыпта тұрса ғана рұқсат етiледi.
172. Қорғалмайтын лақтырыс қауiптi күрт және күрткөлбеу тақталарда тұтас қазу жүйесiн қолданған кезде тасымалық қуақазкенжары тазалау кенжарынан кем дегенде 100 м (лаваның бiрiншi кемерiнен немесе лава мен қуақаздың төменгi түйiспе жерiнен есептегенде) озық отыруға тиiстi. Қимақазбалар (төменгi пештер) тазалау кенжарынан кем дегенде 20 м озық болуы керек.
Жазық және көлбеу тақталарды тұтас жүйемен қазған кезде тасымалық (науалық) қуақазды көмiр қабатында лавамен бiр кенжарлап немесе 100 м кем емес қашықтықта озық жүргiзуге рұқсат етiледi. Қауiпсiздiк жұмыстары жөнiнде қызмет етуге лицензиясы бар институттың ұйғарымы бойынша Науалық қуақаздың озуы кен-техникалық жағдайларға байланысты 100 м-ден кем болып белгiленуi мүмкiн. Бұл жағдайда көмiр уатуды сiлкiндiрме аттырыс режимiнде алдын-ала iске асырады.
173. Далалық қазбаларды салу, лақтырыс қауiптi көмiр тақталарынан нормаль бағытында есептегенде 5 м кем болмайтындай қашықтықта өткiзiлуге тиiстi. Жұмыстар қауiпсiздiгi жөнiнде қызмет етуге лицензиясы бар институттың ұйғарымы бойынша далалық қазбаларды оданда кем қашықтықта салуға рұқсат етiледi. Сонымен далалық қазбаны әрбiр 5 м жылжыған сайын барлама төтелдер бұрғылап жүргiзу керек.
Далалық қазбаны бұрғыатпалық тәсiлмен жүргiзгенде сiлкiндiрме аттырыс режимiн тақтаға нормаль бағытында 4 м-ге жақындағанда енгiзедi.
174. Болжам арқылы анықталған қатерлi зоналардағы дайындық және тазалау жұмыстарын, көмiр мен газдың кенеттен лақтырылыстарын болдырмау тәсiлдерiн қолдану және олардың тиiмдiлiгiн бақылау арқылы немесе сiлкiндiре аттыру режимiнде "Жарылыс жұмыстары қауiпсiздiгi Бiрiңғай ережелерi" талаптарына сәйкес жүргiзуге тиiстi.
175. Лақтырыс қауiптi тақталарда көлбеу бұрышы 15' асатын дайындық қазбалары жоғарыдан төменгi бағытта жүргiзiлуi керек.
Қорғаулы аймақтарда көлбеу қазбаларды төменнен жоғары қарай жүргiзу газды шақтыларға қойылатын қауiпсiздiк талаптарын сақтаған жағдайларда мүмкiн болады.
176. Жазық және көлбеу лақтырыс қауiптi тақталардағы тазалау кенжарларында көмiр қазу өздiгiнен шауып кiретiн комбайндармен немесе жоңғы қондырғыларымен iске асады.
Өздiгiнен шауып кiре алмайтын комбайндарды пайдаланғанда оймалардан көмiр алу процесiн күнделiктi болжам негiзiнде белгiленген лақтырыс қауiпсiз зоналарды бұрғылау немесе ұрғы балғалар арқылы не кенжарды лақтырыс қауiпсiз жағдайға келтiргеннен кейiн өткiзуге рұқсат етiледi. Кенжарды лақтырыс қауiпсiз қалыпқа келтiруге болмайтын жағдайда қоймаларда көмiр қазуды сiлкiндiрме аттырыс режимiндегi бұрғы атпалық жұмыстар арқылы жүргiзуге рұқсат етiледi.
Көмiрдi келтеалымды комбайндармен қазуды бiржақты схемамен жүргiзу керек. Көмiрдi екiжақты схема бойынша қазу, күнделiктi болжам негiзiнде белгiленген қауiпсiз зоналарда және кенеттен лақтырылыстар тиiмдiлiгiн бақылап, сақтандыратын тәсiлдермен өңделген зоналарда рұқсат етiледi.
177. Лақтырыс қауiптi тақталардың тазалау кенжарлары төбесiн басқару толық құлата қазу немесе қазымкеңiстiгiн толығымен толтыру арқылы орындалуға тиiстi. Төбенi басқа тәсiлдермен басқаруға жұмыстар қауiпсiздiгi жөнiнде қызмет етуге лицензиясы бар институтының келiсiмiмен рұқсат етiледi.

6. Қазбаларды күтiп ұстау және жөндеу

178. Жұмыс iстеп тұрған қазбалардың бәріде пайдаланудың барлық мерзiмi бойына таза, дап-дайын жағдайда және осы Ережелер талаптары мен нормаларына сәйкес ұсталуға тиiстi.
179. Жұмыстағы жазық және көлбеу қазбалардың бәрiнде өздерi қарамағына алған инженер-техник қызметкерлерi: учаске кен мастерлерi - ауысым сайын, бастықтары немесе орынбасарлары (көмекшiлерi) - сөтке сайын, ЖТҚ учаскелерi кен мастерлерi - рудник атмосферасы күйiн тексерген кезде өздерi қарап байқауға мiндеттi. Адамдар мен жүк тасымалданбайтын қазбаларды шақтының бас инженерi тағайындаған адамдар сөтке сайын байқап қарап отырады.
Тiк және көлбеу оқпандар бекiтпесi мен әбзелiн көтерме механигi немесе қарамағына қазба жататын учаске бастығы (орынбасары) сирек дегенде аптасына бiр рет, көлбеу және тiк оқпандар бекiтпесi мен әбзелiн-шақтының бас инженерi - тоқсан сайын бiр рет қарап шығулары керек. Бұзылыстарды жоюды байқау және қолданылған шаралар қорытындыларын тексерушiлер "Шақты оқпандарын байқау кiтабына" енгiзедi.
Шақты салуға (қайта құруға, тереңдетуге) байланысты оқпандар өткiзу, тереңдету және пайдалану кездерiнде шақты өткiзу (шақты салу) басқарма бастығы немесе бас инженерi сирек дегенде айына бiр рет оларды байқап отыруға тиiстi. Сонымен қатар, әбзелдеу жағдайын бас немесе аға механик кем дегенде айына екi рет, ал көтерме механигi - аптасына бiр рет байқап отырулары керек. Шақты оқпандарын салу жобаларында, оларды салу процесi кезiнде бекiтпе күйiн тексерiп-өлшейтiн құралдар арқылы бақылау қарастырылуға тиiстi. Бекiтпе қалпын бақылау құрылыс жүргiзетiн мекеменiң маркшейдерлiк қызметiне жүктеледі.
Жөндеуге жауапты инженер-техник қызметкерi жөндеу жұмыстары орындалғаннан кейiн оқпанды толығымен байқап шығуы керек, сондай-ақ сауыттарды адамдар мен жүктен бос кезiнде түсiру және көтеру сынықтарынан өткiзуге мiндеттi.
Тiк оқпандарда, шақтының бас инженерi белгiлеген мерзiмге сәйкес, бiрақ кем дегенде екi жылда бiр рет саңылауларды өлшеу мен әбзелдiң жақсысызымдық түсiрмесi жасалуға тиiстi.
180. Қағылып түсiрiлген немесе бұзылған бекiтпенi қалпына келтiру, ал бекiтпесiз немесе қарнақ бекiтпелi қазбаларда олардың бүйiрлерi мен төбелерiнен қатпарлана бөлiнетiн жыныс пен көмiр кесектерiнен сақтандыру мақсатында инженер-техник қызметкерлерi мен жұмысшылар дереу шаралар қолдануға мiндеттi.
181. Қазбаны, оның көлденең қимасын кеңейту немесе жарамсызданып қалған бекiтпенi айырбастау мақсатында, қайта бекiту кезiнде бiруақытта екiден артық раманы (арканы) алып тастауға рұқсат етiлмейдi. Алынатындардың алды мен артында тұратын рамалар (аркалар) уақытша кермелер немесе бекiтпелермен күшейтiлiп, бекiтiлуi керек.
Қазбаларды қайта бекiту шақтының бас инженерi бекiткен паспорт бойынша жасалуға тиiстi және онымен жұмысшылар мен учаске бақылаушылары қолхат берiп таныстырылады. Қуақаздардың қылуеттер мен, бремсбергтермен, еңiстермен, кенүңгiлермен, жүрiсжолдармен түйiсетiн жерлерiн қайта бекiту учаскелiк бақылаушы адамның қатысуымен iстелуi керек.
Локомотивтi тасымал қолданылатын жазық қазбалардағы қайта бекiту мен жөндеу жұмыстары кезiнде жарық арқылы берiлетiн сигнал мен "Жөндеу жұмыстары" атты тежеу жолының ұзындығындай, бiрақта жұмыс орнынан екi жаққада бiрдей 80 м-ден кем болмайтындай қашықтықта ескерту белгiсi қойылуға тиiстi.
Қазбаларды қайта бекiту мен жөндеу жұмыстары орындарын қорғап тұрған сигналдар мен белгiлердi олардың толық аяқталғанынша және жол жағдайы тексерiлгенше алып тастауға тыйым салынады.
182. Тазалау және дайындық қазбаларында жаппай опырылыстарды жою жұмыстары опырылыстың қазба ұзындығы бойынша мөлшерiне байланыссыз, шақтының бас инженерi бекiткен арнайы шараларға сәйкес орындалуы керек.
183. Желдету және көлбеу қазбаларда жөндеу жұмыстарын жүргiзу кезiнде бұл қазбалар арқылы осындай жұмыстармен шұғылданбайтын адамдардың ерсiлi-қарсылы жүруiне немесе көтерiлуiне тыйым салынады.
Егер айтылған қазбалардың құлау бұрышы 18' асатын болса, онда жөндеу жұмыстарын бiр уақытта бiрден артық орында жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
Оқпандар, еңiстер мен бремсбергтердi жөндеуге арналған жүктердi түсiрiп-көтергенде сигнал беру жүйесi жүк алатын адамдардан сигнал берушi-тұтқашыға немесе көтерме қондырғысының машинисi бағытында жабдықталуға тиiстi.
184. Ұшсыз арқанмен жабдықталған тасыма көлбеу қазбаларды жөндеудi жүргiзуге тек, арқан вагонеткалардан ағытылғанда ғана рұқсат берiледi. Қазбаны жөндеуге арналған вагонеткаларды қалдыруға оларды сенiмдi бекiткен жағдайларда, ал аяққы арқанмен тасымалдау қазбаларында, сонымен қатар оларды тартпа арқанға тiркегенде рұқсат етiледi.
185. Оқпан жөндеу жобасы бойынша келесi шаралар алдынала ескерiлуге тиiстi:
1) жыныс кесектерi, әбзелдеу және құрал-сайман бөлшектерiнiң оқпан iшiне түсiп кетуiнен сақтандыру үшiн оқпанды жөндеу орнынан төменiрек қорғау сөресiмен жабу;
2) жұмысшыларды жоғарыдағы заттардың кездейсоқ құлап кетуiнен қорғау үшiн жұмыс орнынан 5 м аспайтын биiктiкте оқпанды жабу;
3) жұмыстарды тұрақты бекiтiлген немесе аспалы сөрелер үстiнде жүргiзу. Осындай сөреден сатылы бөлiмше сөресiне дейiн аспалы саты болу керек.
Оқпандар жөндеу жұмыстарын бригадирдiң (звено бастығының) қатысуымен тәжiрибелi жұмысшылар жүргiзуге тиiстi. Осыған байланысты инженер-техник қызметкерлерiнiң тұрақты қатысуы қажеттiлiгiн әрбiр нақтылы жағдайда шақтының бас инженерi шешедi.
Оқпан жөндеумен айналысатын жұмысшылар сақтық белбеулерiмен жабдықталуға тиiстi.
186. Сужима iшiнде қандайда болмасын жұмыстар жүргiзгенде көтерме сауыттардың оқпан арқылы қозғалысы толығымен тоқталуы керек, ал сужимада iстейтiндер жоғарыдан заттардың кездейсоқ құлап кетуiнен қорғалуы қажет.
187. Шақтылар оқпандары мен шыңырауларын қалпына келтiру кезiнде олар арқылы адамдар түсiруге тек осы қазбаларды желдеткеннен, бекiтпе жағдайы мен ауа құрамының белгiленген нормаға сәйкестiгi тексерiлгеннен кейiн ғана рұқсат етiледi.

7. Адамдар мен заттардың қазба iшiне
құлап кетуiнен сақтандыру

188. Көтерме қондырғыларымен жабдықталып, iстеп тұрған және ұңғыланып жатқан тiк және көлбеу қазбалардың (оқпандардың, шыңыраулардың және басқалардың) ауыздары жұмыс iстелмейтiн жағынан қабырғалармен немесе биiктiгi 2,5 м кем болмайтын темiр торлармен қоршалуға тиiстi, ал жұмыс iстейтiн жағынан ашық есiк жағдайында машинистiң "Тоқта" сигналын қосатын блоктармен жабдықталған шарбақтар мен есiктер болуы керек.
Көтермемен жабдықталмаған оқпандар, шыңыраулар мен басқада тiк және көлбеу қазбалар ауыздары олардың бетiнен қазба бағытында кем дегенде 1 м шығып тұруға тиiстi.
Қазба ауыздары бекiтпелерге сенiмдi тиектермен мықты бекiтiлген қақпақтар немесе шарбақтар арқылы жабылуы керек.
Оқпандар сужимасында адамдардың оларға құлап кетуiнен сақтандыратын қоршаулар болуы керек.
Тiк қазба жазық қазбамен қиылысатын болса, онда адамдар жүрiп тұруы үшiн оралма қазба жүргiзiлуге тиiстi. Сатылы бөлiмшелер астынан өткел жабдықтауға рұқсат етiледi.
189. Құлау бұрышы 25' жоғары қазбалардың жазық қазбалармен түйiлiсетiн жерлерiндегi сағалары берiк сөрелермен, қақпақтармен немесе темiр торлармен жабылуға не қоршалуға тиiстi.
Осындай қазбаларды жойған кезде олардың аузы сөрелермен жабылуы және қоршалуы керек.
Қалқандық қазу жүйелерiндегi қалқанды жабынды астындағы темiр торлар жабындыға iлiнiп қойылуға тиiстi, бұл кезде кентiрекке жақынарақ орналасқан көмiртүсiрме пешi кiрме түйiспенiң табан деңгейiнде жабылуы керек. Жүрiсжол мен көмiртүсiрме пештерi аралығындағы басқа түйiспелер оңашаландырылуға тиiстi.
190. Қауғалармен жүк көтергенде төменгiде қандай болса, жоғарғы қабылдау алаңдарында да дәл сондай, тұтқашылар мен қауғашыларға тiрек болатындай оқпан ауыздарының алдыңғы жағында қалқалар қойылуға тиiстi. Қақпақтар ашатын механикалық құралдың жоқ кезінде тұтқашылар мен қауғашылар сақтандыру белбеулерiмен жұмыс iстеулерi керек.
191. Оқпандар мен шыңыраулардың сатылы бөлiктерi басқа бөлiктерден қазбаның iшкi жағынан бар ұзындығы бойынша 0,1 м аспайтындай аралықтармен жаппай немесе сиректелiп қойылатын ағаш немесе темiр қоршаумен оңашалануға тиiстi.

8. Қазбаларды жою

192. Көмiр шақтысын жою мен тоқтатып қою, лицензиясы бар жобалау мекемесi жасаған, осындай қызмет түрiне лицензиясы бар, жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен, Мемкентехбақылау жергiлiктi органымен және ӘТҚБ-мен келiсiлiп, белгiленген тәртiппен бекiтiлген, жоба бойынша өткiзiлуi керек.
Шақтыны толық және жартылай жою немесе тоқтатып қою кезiнде кен қазбалары тұрғындардың қауiпсiздiгiн, қоршаған табиғи орта, үйлер мен ғимараттардың қорғалуын, ал тоқтатылған кезде, сонымен қатар, кен орындары мен қазбалардың сақталуын қамтамасыз ететiндей жағдайға келтiрiлуге тиiстi.
Жойылатын шақтымен шектес орналасқан шақтыларда кен жұмыстарын жүргiзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн шаралар өткiзiлуi керек.
Жер бетiне шығып жататын жойылу кен қазбалары (тiк оқпандар, шыңыраулар мен диаметрi 200 мм және оданда жоғары төтелдер) жанбайтын материалдармен (балшықты қоспағанда) толығымен толтырылып тасталуға, ал сонан соң темiрбетон текшелерiмен жабылуға тиiстi.
Айтылған қазбаларды жою кезiнде олардың ауздары қоршалуы керек.
Тiк оқпандарды жою және оларды iстеп тұрған қазбалардан бөлектеу дербес шақты бас инженерi немесе өндiрiстiк бiрлестiк, концерн, АҚ техникалық директоры бекiткен және Мемкентехбақылау округiмен келiсiлген жоба бойынша, ал шыңыраулар, диаметрi үлкен төтелдердi жою Мемкентехбақылау РКТИ мен келiсiлiп, шақтының бас инженерi бекiткен жоба бойынша iске асуға тиiстi.
Жер бетiне шығатын, жойылған көлбеу қазбалар ауыздары кiрпiштермен, тасты немесе бетонды далдалармен жабылуы керек. Қазбалардың жерүстiлiк жағдайын, олардың ауыздарында зиянды газдардың болуын бақылау нормативтi құжаттарға сәйкес өткiзiледi.
193. Жер бетiне шығатын көлбеу және жазық кен қазбалары екi айырғыш кiрпiш, тас немесе бетонды далдалар қою арқылы жойылады, оның бiрi жер бетiнен 10h-тан кем емес (h-қазбаның үңгiлеудегi толық биiктiгi) тереңдiкте, ал екiншiсi-қазба аузынан 10 м қашықтықта қойылады. Далдалар арасындағы кен алу учаскелерiмен олардың жер бетiне дейiнгi қалған бөлiгi жанбайтын материалмен толық толтырылуы тиiстi.
Толтырма материалы мен толтырылатын учаскедегi бекiтпенi алуға тыйым салынады.
Көлбеу кен қазбалары шақтының бас инженерi бекiткен жоба бойынша жойылады.
194. Жойылған қазбалар ауызы су бұрғыш каналдармен қоршалуы керек. Қажеттi жағдайларда iстеп тұрған қазбаларды су алып кетуге қарсы бағытталған қосымша қорғау шараларын қолдану керек.
Жойылған қазбалар дер кезiнде кен жұмыстары жоспарында кескiнделуге тиiстi.
Жер бетiне шығатын жойылған қазбалар аузы шақтының бас инженерi тағайындаған комиссия құрамында жылына сирек дегенде бiр рет қарап шығарылады.
Қазбаларды жою мен байқау жобасын орындау қорытындылары актiлермен хатталады.
195. Қазбаларды жою, шақты бас инженерi бекiткен, бекiтпелердi алу үшiн механизмдер қолданысын қарастыратын жоба бойынша өткiзiлуге тиiстi.
Шақты оқпандары мен басқада тiк қазбалардан, сол сияқты көлбеу бұрышы 30' асатын қазбалардан, өндiрiстiк бiрлестiк, концерн, АҚ техникалық директоры, дербес шақтының бас инженерi бекiтетiн жоба жасалынуға тиiстi ерекше жағдайларды ескермегенде, бекiтпе алуға тыйым салынады.
Жазық және көлбеу қазбалардағы бекiтпенi арнайы дайындықтан өткен тәжiрибелi жұмысшылардың алуына болады. Қазбаны жою жұмыстарын шақты оқпанына шығу бағытында жүргiзу керек. Құлау бұрышы 15'-тан 30' дейiнгi көлбеу қазбалардан бекiтпе алуды тек төменнен жоғары бағытта және учаскелiк бақылаушы адамның қатысуымен жүргiзуге рұқсат етiледi.

3. ЖЕРАСТЫ ҚАЗБАЛАРЫН ЖЕЛДЕТУ ЖӘНЕ ШАҢ-ГАЗ РЕЖИМI

1. Жалпы талаптар

1. Кенiш ауасы және шақтылардың желдету тораптары

196. Шақтыларды желдету iстеп тұрған тау-кен қазбаларының ауа құрамы, жылдамдығы және температурасы осы Ереже талаптарына сәйкес болатындай етiлiп ұйымдастырылуы керек.
Шақтыларды желдету үшiн ауаның шығыны (мөлшерi) белгiленген тәртiп бойынша бекiтiлген жетекшi құжаттарға (нұсқаунамаларға) сәйкес анықталуға тиiстi.
Тау-кен қазбаларына жiберiлетiн ауаның шығыны есептелген мөлшерiне сәйкес болуы керек.
197. Iстеп тұрған тау-кен қазбаларының ауасындағы оттегiнiң мөлшерi 20%-тен (көлемi бойынша) кем болмауы керек.
Кенiш ауасында метанның мөлшерi 8 кестеде келтiрiлген нормаларға сәйкес болуға тиiстi, ал көмiртек диоксидінiң (көмiр қышқыл газының) мөлшерi жұмыс орындарының кенiш ауасында және кен алу учаскелерi мен тұйық қазбалардың шықпа ағысында 0,5%; қанаттың, деңгейжиектiң және бүтiндей шақтының шықпа ағысы бар қазбаларында - 0,75%; үйiндi арқылы қазбаларды жүргiзгенде және қалпына келтiргенде - 1% артық болмауы керек.
Зарядтау камераларында сутегiнiң мөлшерi 0,5 аспауға тиiстi. Iстеп тұрған жер асты қазбаларының ауасында зиянды газдардың мөлшерi 5 кестеде келтiрiлген шектiк рұқсат шамадан жоғары болмауы керек.
Басқа зиянды заттарды шығаруы мүмкiн материалдар мен технологиялық процестердi қолданған жағдайда, олардың мөлшерiн бақылау мемлекеттiк стандарттар талаптарына сәйкес iске асырылуға тиiстi.
Аттыру жұмыстарынан кейiн қазбаға адамдарды жiберу алдында 5 кестеде келтiрiлген зиянды газдардың мөлшерi шартты көмiртек оксидына есептелген көлемi бойынша 0,08%-тен аспауы керек. Зиянды газдарды осынша сұйылту зарядтар атылғаннан кейiн 30 минуттың iшiнде орындалуға тиiстi.
Атылыстың зиянды өнiмдерiн сұйылту жеткiлiктiгiн тексеруде азот диоксидінiң 1 литрiн көмiртек оксидінiң 6,5 литрiне балама етiп алу керек.
198. Қазбаларда ауа құрамы 197 п. келтiрiлген нормаларға сәйкес емес жағдайда жұмыстар тоқтатылып, адамдар таза ауа ағысына шығарылуы керек. Ол туралы тау-кен диспетчерiне (ауысым бастығына) дереу хабарлануы керек. Сонымен бiрге ауаның сапасын жақсарту жөнiндегi шаралар қолданылуға тиiстi.
199. Газсыз шақтыларда басты немесе көмекшi желдеткiш қондырғылары 30 мин. артық уақытқа тоқтағанда, адамдар таза ауа ағысы бар қазбаларға шығарылу керек. Жұмыстарды қайтадан бастауға тазалау және тұйық қазбаларды желдетiп, инженер-техникалық қызметкерлер тексергеннен кейiн шақтының бас инженерi рұқсат етедi.

5 кесте

Зиянды газдар	Шақтылардың iстеп тұрған қазбаларындағы газдың шектiк рұқсат мөлшерi
	Көлемi бойынша, %	мг/м 3
Көмiртек оксидi (СО) 0,00170 20
Азот оксидтары (NО2-ге қайта есептегенде) 0,00025 5
Азот диоксиды (NО2) 0,00010 2
Күкiрттi ангидрид (S02) 0,00038 10
Күкiрттi суттек (Н2S) 0,00070 10

200. Шақтылардың метан бойынша газмолшылығы Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес анықталуы керек.
201. Тау-кен қазбаларында ауаның жылдамдығы 6 кестеде келтiрiлген мөлшерден аспауы керек. Сонымен ауаның орташа жылдамдығы барлық шақтылардың тазалау қазбаларының кенжарiргелiк кеңiстiктерiнде және газды шақтылардың тұйық қазбаларында 0,25 м/с, ал III және одан жоғары категориялық шақтыларда, барлық көмiр арқылы және аралас кенжарлармен жүргiзiлетiн тау-кен қазбаларында, сондай-ақ қазым кеңiстiгiмен байланысы бар және жойылатын қазбаларда - 0,5 м/с кем болмауы керек. Шақтының жалпышақтылық депрессиясымен желденетiн қалған қазбаларында - 0,25 м/с кем болмауға тиiстi. Оқпандар мен шурфтарды үңгiлегенде және тереңдеткенде, газсыз шақтылардың тұйық қазбаларында - 0,15 м/с кем болмауы керек.
Камераларда ауаның ең аз жылдамдығы белгiленбейдi.
Ауаның температурасы 16% төмен жағдайда жұмыс жүргiзiлiп жатқан тазалау және тұйық қазбалардың кенжарiргелiк кеңiстiктерiнде ауа ағысының жылдамдығы 0,75 м/с аспауы керек, егер зиянды газдарды шығаруға үлкен жылдамдық қажет болмаса.
Оқпандарда жөндеу жұмыстарын жүргiзу және адамдардың сатылы бөлмелермен жүруi ауа жылдамдығы 8 м/с аспаса рұқсат етiледi.
Кейбiр жағдайларда оқпандарда ауа жылдамдығы 8 м/с артық болса да жөндеу жұмыстарын жүргiзуге және апат кезiнде адамдарды шығаруға рұқсат етiледi. Бұл жұмыстар тек шақтының бас инженерi бекiткен және Мемкентехбақылау АКТИ-мен келiсiлген арнайы дайындалған шараларды қолданған жағдайда ғана жүргiзiледi.

6 кесте

Тау-кен қазбалары, кенжарiргелiк кеңiстiкте, желдеткiш құрылғылар

Ауаның ең үлкен жылдамдығы, м/с

Желдеткiш төтелдер Шектелмеген Апат жағдайларында тек адамдарды 15 көтеруге арналған көтергiш қондырғылары бар оқпандар мен желдеткiш төтелдер, желдеткiш каналдар. Тек жүктердi түсiруге және көтеруге 12 арналған оқпандар. Құбырлы және аспалы көпiр типтi 10 кроссингтер. Адамдар мен жүктердi түсiру және 8 көтеру үшiн оқпандар; қылуеттер, басты тасымалдау және желдету қуақаздары, күрделi және панельдi бремсбергтер мен еңiстер. Көмiр және жыныс арқылы 6 жүргiзiлген барлық басқа тау-кен қазбалары. Тазалау және тұйық қазбалардың 4 кенжарiргелiк кеңiстiктерi.

* Ассоциация, корпорация, департаменттердің, концерндердің, комбинаттардың, трестердің, бірлестіктердің техникалық директорларының рұхсатымен және басқа да жергілікті органдардың төтенше жағдайлардың алдын алу мен жою жөніндегі мемлекеттік инспекцияларын басқару органдарымен келісу бойынша тазалау қазбасындағы сыдырма қондырғысы бар механикаландырылған кешенмен жабдықталған забой маңы кеңістігінде секундына 6 м/с жылдамдықта ауа қозғалысына жол беріледі.
Ескерту: 201-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
202. Температуралық фактор бойынша ауа көрсеткiштерiнiң шектi нормалардан айырмашылығы бар шақтыларда организмнiң тым қызып не тоңазып кетуiнен сақтайтын шаралар жүйесi қолданылуы керек.
Кенiш ауасын сапаландыру құрылғылары Тоңазытқыш қондырғыларды пайдалану жөнiндегi нұсқаунама талаптарына сәйкес болуға тиiстi.
203. Келме ауа ағысы бар оқпандар мен тауашарлардың калориферлiк құрылғылары болуы керек. Олар калорифер каналы мен оқпанның (тауашардың) түйiспесiнен 5 метрге дейiн жерде ауаның температурасын +2'-тан кем болмауын қамтамасыз етуге тиiстi.
Калориферлерде металл коррозиясын туғызатын төмен қатқыш ерiтiнділердi немесе ауа ағысына түсетiн адамдардың денсаулығы үшiн зиянды заттарды, оның iшiнде жану өнiмдерiн қолдануға рұқсат етiлмейдi.
Отты калориферлердi қолдануға болмайды.
204. Тәуелсiз желденетiн шақтыларды бiр желдету жүйесiне бiрiктiру тек жобалау институтының жобасы бойынша ғана рұқсат етiледi.
Бiр желдету жүйесiне бiрiктiрiлген шақтыларға ЖҚТ-ның бiр учаскесi қызмет көрсетуi керек және олардың бiрiңғай апаттарды жою жалпы жобасы болуға тиiстi.
Тәуелсiз желдету жүйелерi бар шақтыға ЖҚТ-ның жеке бөлек учаскелерi қызмет етуi керек. Әр желдету жүйесiне бөлек АЖЖ жасалынуға тиiстi.
205. Уақытша тоқтатылған кен алу учаскелерi мен тұйық қазбалар, сондай-ақ уақытша пайдаланылмайтын қазбалар, желдетiлуi керек. Мұндай қазбаларды жекелеу Мемкентехбақылау АКТИ-ның келiсiмiмен рұқсат етiледi. Жекелеудiң алдында қазбалардан барлық электр құралдары мен кәбiлдер шығарылуы керек, ал далданы тұрғызатын жерде құбырлар, рельстер және темiр бекiтпелер ажыратылып, далданың екi жағында 2 м жерге дейiн алынуы керек. Газды шақтыларда көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысымен күресуге арналған төтелдерден басқа барлық тұйық өрлеме төтелдер де жекеленуi керек.
Қазылған кен алу учаскелерi (алаптары) жекеленуге тиiстi.
Қазылған кен алу учаскелерiн (алаптарын) немесе уақытша тоқтатылған және пайдаланылмайтын қазбаларды жекелеу белгiленген тәртiп бойынша бекiтiлген жетекшi құжатқа сәйкес орындалуы керек.
Далдаларды ашу және жекелеген қазбаларды газсыздандыру шақтының бас инженерi бекiткен және тау-кен құтқару отрядының командирiмен келiсiлген шараларға сәйкес ӘАҚҚ "Көмiр" көмегiмен орындалуы керек. Жекеленген қазбалардың ашылғаны туралы Мемкентехбақылауы АКТИ-на хабар берiлуге тиiстi.
206. Зиянды немесе жанғыш газдар жиналуы мүмкiн қазбаларға жақындаған кенжарлардағы жұмыстар, сондай-ақ осындай қазбаларды ашу газдың жарып шығуынан қорғану шаралары қарастырылған және шақтының бас инженерi бекiткен жоба (паспорт) бойынша орындалуға тиiстi.
207. Шақтыларды желдету ағыстарының өздiгiнен керi аударылуы және қысқа тұйықталуы болмайтындай болуы керек. Шақтыларды, деңгейжиектердi, қазба блоктарын, панельдердi жобалауда желдету желiлерi еңiс алаптарын желдетуге таза ауа еңiстердiң төменгi нүктесiнен берiлетiндей болуы керек (желдетудiң бремсбергтiк желiсi - бұл қарама-қарсы бағытты желдеткiш ағыстары бар қазбалармен түйiспелерi жоқ ауаны арнайы жүргiзiлген немесе оған арналған қазбалар арқылы еңiс алабының төменгi биiктiк белгiсiне түсiретiн желi), сонымен қатар шақтылардың, қанаттардың, блоктардың, панельдердiң желдетiлуiн қамтамасыз ететін басты ауа бергіш және желдеткіш қазбалардың қиылыстары оралма қазбалармен жасалынуы керек. Желдету желілерінің тұрақтылығы көмір шақтыларын желдетуді жобалау жөніндегі белгіленген тәртіп бойынша бекітілген жетекші құжатқа сәйкес анықталады.
208. Ауаның таза және шықпа ағысын шақтының бір оқпаны немесе тауашары арқылы бір мезгілде өткізуге рұқсат етілмейді. Оқпандарды (тауаршаларды) және оқпаніргелік қазбаларды басқа оқпанмен немесе желдеткіш түсіммен қосылғанға дейінгі жүргізу кезінде бұл тыйым салынбайды.
209. Істеп тұрған камераларға, тұйық және тазалау қазбаларына таза ауаны беруге, сондай-ақ олардан оны үйінді және опырылыс арқылы шығаруға болмайды. Бұл тыйымның қазбаларды жою жұмыстарына, сондай-ақ белгіленген тәртіп бойынша бекітілген жетекші құжатқа сәйкес қазым кеңістіктерінен метанды жекелей шығаруына қатысы жоқ. Қазбаларды жою кезінде жалпы шақты депрессиясымен таза ауаның берілісін қамтамасыз ету мүмкіншілігі болмаған жағдайларда жергілікті желдету желдеткіштері қолданылу керек (ЖЖЖ).
210. Әр тазалау қазбасы өзімен жанасқан тұйық қазбалармен бірге таза ауаның бөлек ағысымен желдетілуі керек.
Бір қабаттың (панельдің) көлемінде бір тақтада орналасқан лаваларды (екіден артық емес) тізбектеп желдету көмір мен газдың кенеттен лақтырылысынан және метанның кенеттен бөлінісінен қауіпсіз тақталарды рұқсат етіледі. Газ бойынша ІІІ және одан жоғары категориялық шақтыларда лаваларды тізбектеп желдету ерекшелік ретінде Мемкентехбақылау округінің рұқсатымен орындалады.
Лаваларды тізбектеп желдеткенде мынандай жағдайлар сақталынуы керек:
1) лавалардың жалпы ұзындығы 400 м аспауы керек;
2) жанама лавалардың аралығы 300 м аспауы керек;
3) желдетілетін лаваға оған жанасқан аралық қуақаз арқылы қосымша таза ауа берілу керек. Сонымен ауа шығыны аралық қуақазда жылдамдық арқылы өлшенген шамасынан кем болмауы керек (0,25 м/с), ал газды шақтыларды, сонымен қатар ауа шығыны жоғарыдағы лаваға келетін ауада метанның мөлшері 0,5 аспайтындай болуы керек;
4) төмендегі лавада аттыру жұмыстарын жүргізгенде, егер жоғарғы лаваға келетін ауада зиянды газдардың мөлшері көлемі жағынан шартты көміртек оксидына есептелу бойынша 0,008% асса, жұмысшылар таза ауаның ағысына шығарылуы керек; газ бойынша ІІІ және жоғары категориялық шақтыларда, сондай-ақ шаң бойынша қауiптi тақталарда, жұмысшылар зиянды газдардың мөлшерiне байланыссыз таза ағысқа шығарылуға тиiстi;
5) жанама лавалардың аралық қуақазда ауаға көтерiлген шаңды басу немесе ұстау үшiн құрылғылар орнатылуы керек;
6) әр лавада телефон байланысы болуға тиiстi.
211. Зарядтау камералары мен жарылғыш материалдар қоймалары таза ауаның бөлек ағысымен желдетiлуi керек.
Қазбада бөлек желдетiлмейтiн зарядтау камераларын жасауға рұқсат етiледi, егер тiркеу салмағы 70 кН (7т) дейiн тоқарбалардың аккумуляторлық батареяларының саны бiр мезгiлде зарядтанған кезде үштен немесе тiркеу салмағы 70 кН (7т) артық тоқарбаның батареялары бiрден артық болмаса. Сонымен зарядтау камерасынан шығатын желдету ағысы тазалау және тұйық қазбаларға сұйылтусыз кiрмеуге тиiстi.
Газды немесе шаңнан қауiптi шақтылардың машиналары мен электр құралдарының барлық басқа камералары ауаның таза ағысымен желдетiлуi керек; тереңдiгi 5 м-ге дейiн камераларды жалпышақтылық депрессия арқылы желдетуге болады. Камераға кiрiстiң енi 1,5 м және биiктiгi 1,8 м кем болмай, кереге көз есiкпен жабылатын болуы керек. Мұндай камераларды көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi тақталардағы қазбалардан басқа метан мөлшерi 0,5%-тен артық емес ауаның шықпа ағысы бар қазбаларда жасауға болады.
212. Таспалы конвейерлермен жабдықталған басты тасымалдау қазбаларын желдету бөлек болуы керек. Бөлек желдету жоқ болған жағдайда бұл қазбалармен ауаның тек шықпа ағысы ғана өткiзiлуi керек.
Басты тасымалдау қазбаларына кен алу учаскесi мен оқпанiргелiк албары немесе көлбеу оқпандар болғанда, жер бетi арасында көмiрдi (тау-кен қазындысын) тасу үшiн арналған қазбалар жатады.

2. Желдеткiш құрылғылар

213. Желдету ағыстарының қысқа тұйықталуын болдырмау үшiн шлюздер, кроссингтер және бiтеу далдалар орнатылуы керек.
Оқпандарды (ауа кiргiзетiн және шығаратын) қосатын қазбаларда орнатылатын, сондай-ақ қанатқа, панельге, кен алу учаскелерiнiң бiр тобына келетiн желдету ағыстарын тұйықталудан сақтауға арналған шлюздер жанбайтын материалдардан салынуға тиiстi.
Желдеткiш құрылғылармен жабдықталған және адамдар жүруге, жүктерді тасымалдауға арналған оқпандардың, шурфтардың тағы басқа қазбалардың шлюздерi болу керек.
Шлюздегi әр далданың қарама-қарсы жаққа ашылатын негiзгi және керi бағыттау есiктерi (қақпақтары) болуы керек.
Желдеткiш құрылғылар жобаға сәйкес жасалынуға тиiстi.
Газ бойынша ІІІ және одан жоғары категориялық шақтыларда қанатқа, панельге, кен алу учаскелерiнiң бiр тобына келетiн желдету ағыстарын тұйықталудан сақтауға арналған шлюздерде желдету есiктерiнiң күйiн орталықты бақылау тау-кен диспетчерiнiң немесе аэрогаз бақылау (АГБ) операторының пультынан жүргiзiлуi керек. Қазба учаскелерiндегi желдету есiктерiнiң күйiн бақылау жүйесiнiң шлюздерде ауаның желдету ағыстары тұйықталған жағдайда тиiстi объектiлерге электр энергиясын беруге кедергi жасайтын тосқауылы (блокировка) болуға тиiстi.
Әр желдету құрылғысының нөмiрi мен ауаның нормативтiк және нақтылы кемуiн, байқау нәтижелерiн көрсететiн тақтайшасы болуы керек.
Бағытөзгертпе есiктердi (қақпақтарды) жасау жөнiнде қойылатын талаптар автоматтандырылған желдеткiш есiктерi бар далдаларға қатысты болмайды.
214. Желдеткiш есiктердi орнатуда жылжымалы құрамның ең шығып тұрған кемерiнен далданың ойықтық маңдайшасына дейiнгi аралық 0,5 (монорельстi және аспалы арқан жолдармен жабдықталған қазбалардағы есiктерден басқа), ал жақтауға дейiнгi аралық 0,25 м кем болмауға тиiстi.
Тасымалдау қазбаларында бiр қақпалы есiктердi орнатқанда сол далдаларда адамдар өту үшiн енi 0,7 м кем емес арнайы есiктердiң болуын қарастыру керек. Бiр жолды қазбаларда қос жармалы есiктердiң ойықтарында, егер далданың адамдар өтетiн арнайы есiгi болмаса, екi жақтың бiрiнде бүйiр саңылауы мен жылжымалы құрамның ең шығып тұрған кемерiнiң арасындағы саңлау 0,7 м болуы керек. Бұл талап автоматтандырылған шлюз құрылғыларға қатысты болмайды.
Шлюздердiң депрессиясы 50 даПа және одан артық болса, желдеткiш есiктер олардың ашылуын жеңiлдететiн құрылғылармен жабдықталуға тиiстi.
Барлық желдеткiш есiктер (олардың iшiнде бағытөзгертпе есiктер) өздiгiнен жабылатын және әрдайым жабық болуы керек. Қарқынды тасымалдау болатын (ауысымда 6 және одан артық құрамдар) қазбалар автоматты немесе дистанциялы ашылып-жабылатын болуға тиiстi.
Рельстiк көлiкпен, сондай-ақ монорельстi және аспалы арқан жолдармен жабдықталған көлбеу қазбалардың учаскелерiнде желдеткiш есiктердi орнатуға рұқсат етiлмейдi. Тасымалдау жүргiзiлетiн қазбалардың төменгi учаскелерiнде орнатылған желдеткiш есiктер бөгеулермен қорғалуы керек.
Барлық желдеткiш шлюздердiң түзулiгiн ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерлерi және арнайы тағайындалған адамдар тәулiк сайын тексерiп отыруға тиiстi.
Желдеткiш есiктер және олар үшiн салынған далдалар қажеттiлiгi өткеннен кейiн алып тасталынуы керек.
215. Қазбаларда ауа ағысын реттеудi тек ЖҚТ учаске бастығының көрсетуiмен орындауға рұқсат етiледi.
Ауа ағысын ауысым сайын реттеуге рұқсат етiлмейдi.

3. Желдеткiш қондырғылар

216. Жер асты қазбаларын желдету жер бетiнде герметикалы бiтелген оқпандардың, шурфтардың, тауашарлардың, төтелдердiң аузында орналасқан, үздiксiз жұмыс iстейтiн басты және көмекшi желдеткiш қондырғылардың көмегiмен орындалады.
Басты желдеткiш қондырғыларға бүкiл шақтыға немесе оның бөлiгiне қызмет ететiн (қанат, блок, панель) желдеткiш қондырғылар, сондай-ақ оқпандар түйiскеннен кейiнгі құрылыс кезiнде шақтыны желдетудi қамтамасыз ететiн желдеткiш қондырғылар жатады; көмекшi желдеткiш қондырғыларға - iргелес дайындау қазбаларымен бiрге бiр тазалау кенжарын желдететiн жұмыс iстеу мерзiмi 3 жылдан артық емес желдеткiш қондырғылар және камераларды жекелей желдетуге арналған желдеткiш қондырғылар жатады.
217. Басты желдеткiш қондырғылары екiден кем емес желдеткiш агрегаттардан тұруы керек және де олардың бiреуi резервтiк болуы керек. Газды шақтыларда, сондай-ақ жаңа және қайта құрастырылған қондырғыларда желдеткiштер бiр типтi және бiр өлшемдi болуы керек.
Газсыз және жойылатын шақтыларда басты желдеткiш қондырғылары резервтiк электр жетектi бiр агрегаттан тұруы мүмкін.
Егер iстеп тұрған шақтыларда резервтiк желдеткiштiң негiзгi желдеткiшке қарағанда ауа берiсi кем болса, онымен желдеткен жағдайда шақтының жұмыс iстеу режимiн бас инженер бекiтуге тиiстi.
Газ бойынша II және одан жоғары категориялық, сондай-ақ кенеттен лақтырылыстан қауiптi тақталарды қазып жатқан шақтыларда басты желдету желдеткiштерiнiң бiрiншi категориялық (РАҚ-мен) сенiмдi электр жабдығы болуы керек. Сонымен өз мұқтаждығы үшiн электр жабдықтау көзiнiң 100 % резервi болуға тиiстi.
Желдеткiштер жұмыс роторының өздiгiнен айналуына кедергi жасайтын тежегiш немесе тоқтатқыш құрылғылармен жабдықталуы керек.
Желдеткiш қондырғыларын жобалау және пайдалану барысында желдеткiштердiң, каналдардың және ауыстырып қосу құрылғыларының ағын бөлiктерiн мұздаудан, сондай-ақ тау-кен қазындысы (қоқым) мен су бөлшектерi желдеткiш қондырғысының ағыс бөлiгiне түспеуден, сақтау үшiн арнайы шараларды қолдану керек. Желдеткiш каналдар басқа заттармен ыбырсымай, ТПЕ талаптарына сәйкес шаңнан тазартылып отырылуы керек. Желдеткiш каналдардың шлюзбен жабдықтанған жер бетiне шығысы болуға тиiстi.
Желдеткiш қондырғысының каналында оқпанмен (шурфпен, төтелмен) түйiскен жерде және желдеткiш доңғалағының алдында биiктiгi 1,5 м кем емес қоршауыш шарбақ орнатылуы керек.
218. Басты желдеткiш қондырғылары жалпышақтылық депрессиямен желдетiлетiн барлық тау-кен қазбаларында желдету ағысының бағыт өзгертуiн қамтамасыз етуi керек.
Көмекшi желдеткiш қондырғылар желдету ағысының бағыт өзгертуiн сол жағдайда, егер ол апаттарды жою жобасымен белгiленген болса, қамтамасыз етуi керек.
Желдеткiш қондырғыларды бағытөзгертпе режимiне ауыстыру жұмысы 10 мин iшiнде орындалуы керек.
Бағытөзгертпе режимiмен желдетуде қазбалармен өтетiн ауа шығыны әдеттегi өтетiн ауа шығынының 60% кем болмауы керек.
219. Бағытөзгерткiш, ауыстырып қосқыш және саңылаусыздандырғыш құрылғыларының iс-әрекетiнiң дұрыстығын шақтының бас механигi және ЖҚТ учаскесiнiң бастығы бiр айда бiр реттен сирек емес тексерiп отыруға тиiстi. Тексерiстiң нәтижесiн "Желдеткiш қондырғыларды байқау және керi бағыттауды тексеру кiтабына" енгiзедi.
Барлық шақтыларда жылына екi реттен сирек емес (жазда және қыста), сондай-ақ желдету желiсi өзгергенде және желдеткiштер ауыстырылғанда немесе тоқтатылғанда, қазбаларда апаттарды жою жобасына сәйкес желдету ағысының бағыты өзгертiлуi керек. Сонымен бағытөзгертпе режимiнде жұмыс iстеу кезiнде жалпышақтылық депрессиямен (компрессиямен) желдетiлетiн қазбаларда метанның мөлшерi 2% аспауға тиiстi. Бағытөзгертпе кезiнде шақтыда қандай болмасын жұмыстарды жүргiзуге рұқсат етiлмейдi. Желдету ағысының бағыт өзгеруiн және бағытөзгертпе құрылғыларын тексеру Желдету ағысын бағытын өзгертуiн және желдеткiш қондырғылардың бағытөзгертпе құрылғыларының iс-әрекетiн тексеру жөнiндегі нұсқаунамаға сәйкес орындалады.
220. Желдеткiш қондырғыларды тәулiкте кемiнде бiр реттен сирек емес шақтының бас механигi арнайы тағайындаған қызметкерлер және айына екi реттен кем емес шақтының бас механигi немесе аға механигi байқап отыруы керек. Байқау нәтижесi "Желдеткiш қондырғыларды байқау және бағытөзгертпенi тексеру кiтабына" енгiзiледi.
Екi жылда бiр реттен сирек емес мамандандырылған ұйым желдеткiш қондырғыларды тексерiп, жеке сипаттамасын алып, жөнге келтiрiп отыруға тиiстi.
221. Желдеткiш қондырғылар ТПЕ-не сәйкес дистанциялық басқарылатын және бақылайтын аппаратурамен жабдықталуы керек.
Желдеткiш қондырғының жұмысын дистанциялық басқаратын және бақылайтын пульт шақтының жер бетiнде диспетчер пунктiнде немесе АГБ операторының бөлмесiнде болуы керек. Дистанциялы басқаратын және бақылайтын аппаратурамен жабдықталмаған iстеп тұрған желдеткiш қондырғыларында машинистер қызмет етуге тиiстi.
Желдеткiш қондырғысының ғимаратында шудан жекеленген кабинада шақтының жер бетiндегi орталық коммутатормен немесе диспетчерiмен тiкелей байланысқан әдейi сигнал құрылғысы бар телефон болуға тиiстi. Желдеткiш қондырғысының машинисi немесе бақылау пультiнде iстейтiн адам "Желдеткiш қондырғысының жұмысын есепке алу Кiтабына" жазып отыруға мiндеттi.
222. Желдеткiш қондырғысының жұмыс режимiн өзгерту тек ЖҚТ учаскесiнiң бастығына хабар берiлiп, шақтының бас инженерiнiң жазбаша жарлығымен ғана орындалады.
Желдеткiш қондырғысының бүлiнгендiгiнен немесе электр энергиясының берiлiсi үзiлгендiгiнен болатын кенет тоқталысы туралы дереу тау-кен диспетчерiне хабар беру керек, ол шақтының бас инженерiне, бас механигiне, ЖҚТ учаскесiнiң бастығына, шақтыға қызмет көрсететiн ӘТҚБ командирiне және Мемкентехбақылауы АКТИ-на бiлдiру керек.
Жұмыс iстейтiн желдету агрегаты тоқтап, резервтiк желдеткiштi iске қосуға мүмкiндiк болмаған жағдайда, оқпандардың үстiндегi шлюз ғимаратының есiктерiн немесе оқпанның аузын жабатын қақпақтарды ашу керек.
223. Электр энергия берiлiсiнiң болжамды тоқтауы немесе желдеткiш қондырғысының жұмысында болжамды үзiлiс туралы хабар алынғанда, тау-кен диспетчерi (салынып жатқан шақтыларда - жауапты кезекшi) шақтыдағы адамдардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн шараларды дер кезiнде қолдануға мiндеттi.
224. III категориялық; жоғары категориялық және кенеттен лақтырылыс бойынша қауiптi шақтыларда желдеткiш қондырғысының каналы немесе диффузоры өтетiн бөлмелерде жалпы арнаулы электр құралдары орнатылған жағдайда желдеткiш тоқтаған кезде iске қосылатын ерiксiз айдамалы желдету қарастырылуы керек.

4. Тұйық қазбаларды желдету

225. Тұйық қазбаларды желдету ЖЖЖ көмегiмен немесе жалпышақтылық депрессия арқылы орындалады.
Жалпышақтылық депрессия арқылы желдетуде және тақталармен қазбаларды енсiз кенжармен жүргiзгенде ауаның шықпа ағысы үшiн аралығы 30 м артық емес пештер (жанаспалар) негiзгi қазбамен түйiсiлетiн қатарлас қазбаларды жүргiзу керек. Жаңа пештердi (жанаспаларды) жүргiзгенде ескiлерi ауа өткiзбейтiн құрам жағылған тұрақты далдалармен жекеленуге тиiстi. Қатарлас қазбалардың тұйықтарын (ақырғы пештен кейiн) және арасындағы түйiсiмдердi жалпышақтылық депрессия арқылы желдету ұзындығы 60 м артық емес қатты желдеткiш құбырлардың көмегiмен iске асырылуы керек.
Жүргiзiлiп жатқан тұйық қазбалардан тұйықтарды жоюға және олардың ұзындығын қысқартуға арналған қазбалардан басқа жаңа тұйық қазбаларды жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
226. Желдету ЖЖЖ көмегiмен орындалғанда, олар үздiксiз жұмыс iстеп, автоматтық бақылау және телебасқару аппаратурасының көмегiмен шақтының диспетчер бөлмесiнен басқарылатын болу керек. Газсыз шақтыларда желдеткiштерде қызмет көрсетудi арнайы тағайындалған және тиiстi бiлiмi бар (қосымша жұмыс iстеушiлiк рұқсат етiледi) адамдар орындауға болады.
ЖЖЖ тоқтаған және желдету бұзылған жағдайда, тұйық қазбада жұмыстар тоқтатылып, электр құралдарынан кернеу автоматты алынып, адамдар одан желдетiлетiн қазбаға дереу шығарылуы керек, ал тұйық қазбаның ауыз жағында тыйым салатын белгi қойылуға тиiстi. Сонымен газсыз шақтыларда автоматтандырылған қондырғылардың электр құралдарынан кернеудi алмауға болады. Жұмыстарды қайта бастау инженер техникалық қызметкерлер қазбаларды желдетiп, тексергеннен кейiн рұқсат етіледi.
III және одан жоғары категориялық шақтыларда ұзындығы 100 м артық тұйық қазбалар резервтiк электр берiлiсi бар резервтiк ЖЖЖ-мен жабдықталуы керек. Лақтырылыстан қауiптi көмiр тақталарымен немесе жыныстармен қазбаларды жүргiзгенде пневматикалық қозғалтқышы бар ЖЖЖ-дi резервтiк ретiнде қолдануға болады.
227. ЖЖЖ-дi орнату шақтының бас инженерi бекiткен арнайы паспорт бойынша орындалу керек. Айдамалы жұмыс iстейтiн ЖЖЖ-i шықпа ағысынан 10 м кем емес қашықтықта ауа ағысы бар қазбада қондырылуға тиiстi. 81 п. талабына сәйкес тазалау қазбаларынан шығысы бар жергiлiктi геологиялық бұзылыс зоналарында оралма гезенктердi (пештердi) жүргiзу, сондай-ақ адамдардың әрқашан болатын орындарынан (арту пункттерi, отыру алаңдары т.с.с.) 25 м жақын болған жағдайлардан басқа тазалау қазбаларында ЖЖЖ-дi орнатуға рұқсат етiлмейдi.
ЖЖЖ-тiң берiсi оның орнатылған жерiнде қазбадағы ауа шығынының 70% аспауы керек. Әр қайсысы жеке бөлек құбырға жұмыс iстейтiн және бiр-бiрiнен 10 м аспайтын аралықта қойылған бiрнеше желдеткiштер бiр қазбада орнатылған болса, олардың жиынтық берiсi ағыс бағытымен есептегенде бiрiншi желдеткiштi орнатқан жердегi қазбадағы ауа шығынының 70% аспауға тиiстi. Егер желдеткiштердiң аралығы 10 м артық болса әр желдеткiштiң берiсi оны орнатқан жердегi қазбадағы ауа шығынының 70% аспауы керек. Газ бойынша қауiптi шақтыларда тармақтары бар бiр құбырдың көмегiмен екi және одан көп қазбаларды желдетуге рұқсат етiлмейдi.
Желдеткiш орнатылған жерде метанның мөлшерi 0,5%-тен аспай, ауа құрамы 197 п. талаптарына сәйкес болған жағдайда жалпы шақтылық депрессия арқылы желденетiн шықпа ағысы бар қазбаларда ЖЖЖ-дi орнатуға болады, ал ІІІ және жоғары категориялық шақтыларда желдеткiштiң алдында метанның мөлшерiн бақылау тұрақты автоматтық аппаратурамен iске асырылады.
Көмiр мен газдың лақтырылысынан қауiптi тақталардың ауаның шықпа ағысы бар қазбаларында электр қозғалтқыштары бар ЖЖЖ-дi орнатуға рұқсат етiлмейдi.
Әр желдеткiштiң жанында, қазбада желдеткiш орнатылған жерде ауаның нақты шығынын, желдеткiштiң нақты берiсiн, тұйық қазбаның кенжары жанында ауаның есептiк және нақты шығынын, сол желдеткiш қондырғыда жүргiзiлетiн қазбаның тұйық бөлiгiнiң ең шектi ұзындығын, аттыру жұмыстарынан кейiн қазбаны желдету уақытын жазатын тақтайша орнатылуы керек. Онда жазылған күнi көрсетiлiп, жазған адамның қолы қойылуға тиiстi.
Тазалау кенжарларына жанасқан желдету қазбаларын жүргiзгенде немесе жойғанда оларда пневматикалық қозғалтқышы бар ЖЖЖ-дi орнатуға болады, егер келесi жағдайлар сақталынатын болса:
1) желдеткiш лаваның кенжарына желдету ағысының бағытымен есептегенде 15 м жақын орнатылмау керек;
2) қазбаның тұйық бөлiгiнiң ұзындығы 30 м аспау керек;
3) желдеткiш орнатылған жерде ауаның құрамы 3.1.2 п. талаптарына сәйкес болуы керек, ал қазбаның тұйық бөлiгiнен шығатын ағыста метанның мөлшерi 1%-тен артық болмауға тиiстi;
4) айналмалы бөлшектердiң желдеткiш корпусына соғылуы мен үйкелуiнен метанның тұтануын болдырмау керек.
228. Газды шақтыларда желдеткiш құбырлардың ұшынан кенжарға дейiнгi аралық 5 м, ал газсыз шақтыларда 8 м аспауы керек. Газды шақтыларда комбайнмен тұйық қазбаларды көмiр арқылы жүргiзгенде желдеткiш құбырлардың жинақтары қолданылуы керек.
Иiлгiш ауаөткiзгiштердiң ұшына ұзындығы 2 м кем емес қатты материалдан жасалған құбыр iлiнуi керек немесе құбырдың тесiгiнде тиiстi қимасын қамтамасыз ететiн қатты кергiш сақиналар (екiден кем емес) қойылуға тиiстi. Иiлгiш ауа өткiзгiш ЖЖЖ-ке зауыт конструкциялы аралық металл келте құбырдың көмегiмен қосылуы керек.
229. Газды шақтылардың тұйық қазбаларын, ұзындығы 5 м дейiн тұйықтарды қоспағанда, диффузия арқылы желдетуге рұқсат етiлмейдi.
Газды шақтыларда жергiлiктi желдету құралдары қазбаны жүргiзу жұмыстары басталмай тұрып орнатылу керек.
Газсыз шақтыларда ұзындығы 8 м дейiн тұйықтарды диффузия арқылы желдетуге болады.
230. Оқпандар (шурфтар) барлық құрылыс мерзiмi iшiнде бүкiл тереңдiгi бойымен желдетiлуi керек.
Оқпандарды желдететiн желдеткiш қондырғылар жер бетiнде оларға 20 м жақын болмауы керек және үздiксiз жұмыс iстеуге тиiстi.
Жылдың суық мезгiлiнде оқпанға кiретiн ауаны +2'С төмен емес температураға дейiн жылыту керек. Оқпандарды көп жылдық тоң зонасында жүргiзгенде жылдың суық мезгілiнде ауаны жылыту температурасы жұмыстарды жүргiзу жобасымен белгiленедi.
Тiк оқпандарды (шурфтарды) желдету үшiн қатты материалдан жасалған құбырлар пайдаланылуы керек. Оқпанның (шурфтың) кенжарында иiлгiш желдеткiш құбырларды iлуге, сондай-ақ мұндай құбырларды iстеп тұрған деңгейжиектерден бiр қабат бойы оқпандарды тереңдеткенде қолдануға болады.
Желдеткiш құбырлардың ұшымен оқпанның (шурфтың) кенжарына дейiнгi аралық 15 м, ал грейфермен арту кезiнде - 20 м артық болмауы керек. Құбырлар арқанмен iлiнiп, оқпаннның (шурфтың) бекiтпесiне (әбзелге) мықты бекiтiлуi керек.
Шақтыларды салу кезiнде оқпандар түйiскенге дейiн оқпанiргелiк қазбаларды желдетуге ауа сорғыш камераларды қолдану Мемкентехбақылау округiнiң рұқсатымен орындалады.

2. Газдан қауiптi шақтылар үшiн қосымша талаптар

231. Газдан қауiптi шақтыларға ең болмағанда бiр қазбасында метан пайда болған шақтылар жатады. Метан бөлiнетiн (бөлiнген) шақтылар осы Ережеге сәйкес толығымен газ режимiне көшiрiлуге тиiстi. Шақтыларды жобалауда газ бойынша қауiптiлiгi газмолшылығын болжау арқылы анықталуы керек.
232. Салыстырмалы метанмолшылығының шамасы мен оның бөлiну түрiне қарай газды шақтылар 7 кестеге сәйкес бес категорияға бөлiнедi.
Егер оқпандарды, шурфтарды немесе басқа ашу қазбаларын жүргiзгенде метан байқалса немесе оның бөлiнуi мүмкiн болса, оларда газ режимi қолданылуға тиiстi.
233. Жерасты қазбаларының атмосферасында және құбырларда метанның мөлшерi 8 кестеде келтiрiлеген нормаларға сәйкес болуы керек.
Қазба учаскесi деп бөлек желдетiлетiн тазалау қазбасы мен оған жанасқан дайындау қазбаларын айтады (тiзбектеп желдетуде-жанасқан дайындау қазбаларымен екi тiзбектелiп желденетiн тазалау қазбалары).

7 кесте

Метан бойынша шақтылардың категориясы	Салыстырмалы метанмолшылығы; м 3 /т
5 дейiн II 5-тен 10 дейiн III 10-нан 15 дейiн Жоғары категориялық 15 және одан артық, кенеттен бөлiнiс. Кенеттен лақтырылыс Көмiр мен газдың кенеттен бойынша қауiпті лақтырылысынан қауiптi тақталар, сондай-ақ кенет. тен лақтырылыстан қауiптi жыныстар.

Жергiлiктi жинақтарға қазбалардың кейбiр жерлерiнде қазба қимасы бойынша орта мөлшерден асатын мөлшерлерi бар метанның жинақтары жатады. Жергiлiктi жинақтар үшiн норма (2%-тен артық емес) қазбаның көлденең iшкi қимасының кез келген нүктесiне қатысты болады.
234. 233 п. көрсетiлген қазбаларда метан шоғырлануы байқалған жағдайда (бұрғылау станоктарының, комбайндардың және үңгiлеу машиналарының жанындағы жинақтардан басқа) адамдар дереу таза ағысқа шығарылуы керек, қазбалар жабылып, РО түрде жасалынған электр құралдарынан басқа электр құралдарының кернеуi алынуға тиiстi. Ол туралы дереу тау-кен диспетчерiне хабар берiлiп, газ мөлшерiн белгiленген нормаға дейiн төмендету шараларын қолдану керек.
Қазбаларда газдан сұйылту Тау-кен қазбаларында газды сұйылту, газдануды тексеру, есепке алу және болдырмау жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес орындалуға тиiстi.
Бұрғылау станоктарының, комбайндардың және үңгiлеу машиналарының жанында 2% жеткен метанның жергiлiктi жинақтары пайда болған жағдайларда машиналарды тоқтатып, оларға энергия беретiн кәбiлден кернеудi алу керек. Егер метан мөлшерiнiң одан әрi үлкейгенi белгiлi болса немесе 15 мин. iшiнде ол төмендемесе, адамдар таза ағысқа шығарылуы керек. Машиналардың жұмысын метанның мөлшерi 1% дейiн төмендегеннен кейiн қайта бастауға болады.
235. Ауаның шықпа ағысы лавадан төменгi қуыстамамен жүргiзiлген жоғары жатқан қуақаздарға шықса, желдеткiш пештер

8 кесте

Желдету ағысы, құбыр

Метанның рұқсат емес мөлшерi, % көлемi бойынша

Тазалау немесе тұйық қазбадан, 1 артық камерадан, кен алу учаскесiнен, күтiп ұсталынатын қазбадан шығатын Қанаттан, шақтыдан шығатын 0,75 артық Қазба учаскесiне, тазалау қазбасына, 0,5 артық тұйық қазбалардың кенжарларына және камераларға келетін Тазалау, тұйық және басқа қазбаларда 2 артық метанның жергiлiктi жинақтары Қоспалайтын камералардың шығысында 2 артық Желдеткiш (эжекторлар) көмегiмен 3,5 артық метанды бөлек шығаратын құбырлар Газсыздандыру құбырлары Қазақстан Республикасының көмiр шақтыларын газсыздандыру жөнiндегi Нұсқаунамаға сәйкес

бірінен-бірі 10-нан 30 м дейiн аралықта лава кенжарының алдында болуы керек. Қажеттілiгi өткеннен кейiн пештер мұқият жекеленуге тиiстi.
236. Газды шақтыларда қазбалардың көлбеу бұрышы 10' артық болса, ауа қозғалысы тазалау қазбаларында және одан кейiнгi барлық жолдарында (ұзындығы 30 м кем қазбалардан басқа) өрлеме түрде болуы керек.
Көлбеу бұрышы 10' артық тазалау қазбаларын, оларды желдету "Көмiр шақтыларын желдетудi жобалау жөнiндегi жетекшi құжатта" келтiрiлген желiлер бойынша орындалатын жағдайда, Мемкентехбақылау жергілiктi органының рұқсатымен төмен бағытта желдетуге болады. Желiлер төменгi деңгейжиектегi тазалау кенжарына жанасқан қазба арқылы қосымша таза ауа берiлiсiн қарастыру керек, тазалау қазбаларының кенжарiргелiк кеңiстiгiнде ауаның қозғалыс жылдамдығы 1 м/с кем болмауға тиiстi.
Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiпсiз тақталарда көлбеу бұрышы 10' артық қазбалар мен тазалау қазбалардан желдеткiш шықпа ағысты төмен бағытта жүргiзуге болады, егер мынандай жағдайлар ескерiлсе:
1) қазбалармен жылжығанда ауаның жылдамдығы 1 м/с кем болмаса;
2) тазалау кенжарларына жанасатын қазбалардан басқа қазбалардың бекiтпесi жанбайтын немесе баяу жанатын болса;
3) қазбаларда электр құралдары мен кәбілдер болмаса.
Ескертулер:
1. Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiпсiз тақталарды лавалармен құлама (өрлеме) бағытта қазғанда төмен қозғалысты шықпа ағысы бар тазалау кенжарларына жанасқан қазбаларда, келесi шарттарды ескере отырып, электр құралдары мен кәбiлдердi орналастыруға болады:
1) қазбаның көлбеу бұрышы 15' аспауы керек;
2) қазылатын дiңгектiң көлбеу ұзындығы (қабаттың көлбеу биiктiгi) 1000 м артық болмағанда және учаске қазбаларында метан шығымы 5 м3/мин аспауға тиiстi;
3) тұйық қазбалардан шығатын желдету ағыстары учаскенiң таза ағысына түспеуi керек;
4) төмен қозғалысты желдету ағысы бар қазбалардың бекiтпесi жанбайтын немесе баяу жанатын болуға тиiстi. Учаскенiң шықпа желдету ағысы мен таза ағысын қосатын қазбада жанбайтын бекiтпе және металды бағыт өзгертпе есiктерi бар екiден кем емес өрт далдасы болуы керек.
2. Қазбаның көлбеу бұрышының 10' және 15' мөлшерi оның ұзындығы бойынша орта шамасы болады және қазбаның биiктiк белгiлерiнiң айырымы мен ұзындығын есепке алу арқылы анықталуы керек.
237. Газдан қауiптi шақтылардың тазалау кенжарларына жанасқан тұйық қазбалардан басқа тұйық қазбаларды желдету тек олардан шығатын ағыстар тазалау және тұйық қазбалар мен тазартпа желдету ағыстары бар қазбаларға кiрмейтiндей етiп ұйымдастырылуы керек.
Iстеп тұрған I және II категориялық шақтыларда тазалау кенжарларға жанаспайтын тұйық қазбалардың шықпа ағысын тазалау қазбаларға жiберуге болады, ал III және жоғары категориялық шақтыларда - Мемкентехбақылау округiнiң келiсiмiмен жiберiледi.
Жаңа салынып жатқан шақтыларда және шақтылардың жаңа деңгейжиектерiн дайындау кезiнде Мемкентехбақылау органының келiсiмiмен шықпа ағысын iстеп тұрған деңгейжиектiң таза ауа ағысы бар қазбаларына шығаруға болады, тек бұл ағыста метанның мөлшерi 0,5% аспай, ауаның құрамы 227 п. талаптарына сәйкес болған жағдайда ғана. Бұл жағдайда жаңа деңгейжиектiң қазбаларын газды сұйылту алдында iстеп тұрған деңгейжиекте жұмыстарды тоқтатып, адамдарды шығарып, электр құралдарынан кернеудi алу керек.
Жаңа деңгейжиекте қазбаларды кенеттен лақтырылыс немесе метанның кенеттен бөлiнуi жағынан қауiптi тақталар арқылы жүргiзу кезiнде шықпа ағысын iстеп тұрған деңгейжиектiң таза ағысына шығаруға рұқсат етiлмейдi.
238. Газ сақтағыш тақтаға жақындаған шақты оқпанын немесе қылуеттi нормаль бойынша 10 м қашықтықтан бастап тереңдiгi 5 м кем емес барлау төтелдерiн қолдану арқылы жүргiзу керек. Сонымен метанның мөлшерiн ауысымына үш реттен кем емес өлшеу жүргiзiлуге тиiстi.
Тақта мен қазбаның арасындағы зерттелген жыныстың қыртысы 5 м кем болмау есебiмен төтелдердiң (екіден кем емес) орналасу желiсiн, олардың тереңдiгiн және бұрғылау мезгiлдiлiгiн шақтының бас инженерi мен геологы анықтайды. Төтелдердiң нақты орындары маркшейдерлiк белгiмен байланыстырылып, қазбаның жұмыс эскизiне түсiрiлуi керек. Барлау бұрғылауының нәтижесi бойынша тақтамен салыстыра кенжардың орнын бақылау геологтың басшылығымен жүргiзiледi.
239. Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан және жыныс лақтырылысынан қауiптi тақталармен жүргiзiлетiн тұйық қазбаларды желдетуде пневматикалық қозғалтқыштары бар ЖЖЖ-дi орнату (айналғыш бөлшектерi корпусқа соғылудан және үйкелуден метанның тұтану мүмкiншiлiгi болмайтын желдеткiштердi қолданған жағдайда) 227 п. талаптарына сәйкес жасалынуы керек.
Электр қозғалтқышы бар желдеткiштердi тұйық қазбаның кенжарынан 150 м және тазалау кенжарынан 50 м кем емес қашықтықта таза ағысы бар қазбаларда орнатқан жағдайда, сондай-ақ желдеткiштердiң жанында метанның мөлшерiн автоматтық бақылау жүргiзiлетiн болғанда, оларды қолдануға рұқсат етiледi.
240. Басты немесе көмекшi желдеткiш қондырғы тоқтағанда не желдету бұзылған жағдайда кен алу учаскелерiнде және тұйық қазбаларда жұмыстарды тоқтатып, дереу адамдарды таза ағысқа шығарып, электр құралдарынан кернеудi алу керек.
Егер желдеткiш қондырғының тоқталуы 30 мин артыққа созылса, адамдар таза ауа беретiн оқпанға шығуы немесе жер бетiне көтерiлуi керек. Одан арғы әрекет апаттарды жою жобасымен анықталуға тиiстi.
241. Желдеткiш қондырғылардың (басты, көмекшi немесе жергiлiктi желдету) әрбiр тоқталысынан, сондай-ақ желдетудiң бұрылысынан кейiн, электр машиналарын, аппараттарды iске қосу және жұмыстарды қайта бастау тек желдетудiң әдеттегi тәртiбi қалпына келгеннен кейiн және инженер-техникалық қызметкерлер жұмыс жүргiзiлетiн жерлерде, электр машиналарының, аппараттардың жанында және барлық жанасқан қазбаларда олардың орнатылған жерiнен 20 м кем емес аралықта метанның мөлшерiн алдын ала өлшегеннен кейiн ғана рұқсат етiледi; сонымен басты желдеткiштiң тоқталысынан кейiн шақтыға электр энергиясы шақтының желдету бастығының (бас инженерiнiң) рұқсатымен берiледi. Бұл талаптар желдеткiштердiң бiр ауысым бойы және одан артық уақытқа тоқтағаннан кейiн жұмыстарды қайта бастау жағдайларына да, сондай-ақ қазбаларды газды сұйылту жағдайларына да қатысты болады.
242. Тау-кен қазбасының табанынан метанның әрбiр жарып шығуы немесе кенеттен бөлінісi туралы шақтының бас инженерi Мемкентехбақылаудың жергiлiктi органына хабар беруге мiндеттi. Барлық осындай оқиғалар "Метанды өлшеу және газдануды (көмiр қышқыл газының жоғары мөлшерiн) тiркеу кiтабына" тiркелiнуi керек.
Метанның жарып шығу немесе кенеттен бөлiну қауiптiлiгiн жою үшiн жұмыстардың қауiпсiздігi жөнiнде қызмет етуге лицензиясы бар институтпен келiсiлген және шақтының бас инженерi бекiткен шаралар орындалуы керек.
243. Газды шақтыларда желдету құралдарымен ауада метан мөлшерiнiң белгiленген норма шегiнде болуын қамтамасыз етуге мүмкiндiк болмаса газсызандыру iске асырылуға тиiстi. Шақтыларды салу және жаңғырту; деңгейжиектердi, блоктарды және панельдердi ашу және дайындау жобаларында желдету жөнiнде дәлелдеу жасалынып, оның iшiнде газсыздандыруды қолдану қарастырылуы керек.
Газсыздандыруды қолдану жағдайлары, газсыздандыру жүйесiн жобалау және пайдалану белгiленген тәртiп бойынша бекiтiлген көмiр шақтыларын газсыздандыру жөнiндегi жетекшi құжатпен белгiленедi.
244. II және одан жоғары категориялық газды шақтыларда жер бетiндегi учаскелерге метан бөлiнуi қауiптiлiк дәрежесi бойынша баға беру керек, ал қажет болса ғимараттарда метанның мөлшерiн бақылау және белгiленген тәртiп бойынша бекiтiлген ғимараттарды метанның кiруiнен қорғау жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес газданудан қорғау шараларын жүргiзу орындалуға тиiстi.
245. Сұйық және бу тәрiздi көмiрсутектер, сондай-ақ газ тәрiздi көмiрсутектер (метаннан басқа) бөлiнетiн шақталар, егер кейiнгiсiнiң мөлшерi жанғыш газдардың жалпы көлемiнiң 10%-нен артса, мұнай-газ бiлiну жағынан қауiптi шақтыларға жатады.
Мұндай шақтыларда жұмыстарды жүргiзу тәртiбi Ереженiң осы бөлiмiнiң талаптарымен және мұнай-газ бiлiну жағынан қауiптi көмiр шақтыларында жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi нұсқаунамамен белгiленедi.
Мұнай-газ бiлiну жағынан қауiпсiз шақтылардың қазбаларында қолданылатын технологиямен байланыссыз мұнай өнiмдерiнiң иiсi бiлiнген жағдайда дереу ауаның сынамалары алынып, ауыр көмiрсутектерге талдау жүргiзу үшiн, осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi институтқа жiберiлуi керек.
246. Күкiрттi газ немесе күкiрттi сутек бөлiнетiн шақтыларда кен алу учаскелерiнiң, жерасты қазбаларын жүргiзу және бекiту паспорттарында осы газдар бөлiнетiн жағдайларда осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi институттың келiсiмiмен қосымша шаралар қарастырылуға тиiстi.

3. Шаңмен күресу

$1. Жалпы талаптар

247. Әр шақтыда нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкес ауаны шаңсыздандыру жөнiндегi шаралар iске асырылуы керек.
248. Жаңа және жаңғыртылатын шақтылардың (деңгейжиектердiң); блоктарды, панельдердi, қазу алаптарын ашу және дайындау жобаларында, сондай-ақ кен алу учаскелерiнiң, жерасты қазбаларын жүргiзу және бекiту паспорттарында шаңға қарсы күресу шаралары болуға тиiстi.
249. Тау-кен қазындысын опырып, тасымалдау үшiн жаңа жасалынатын кен машиналары шаңның ең аз пайда болуын қамтамасыз етуi керек. Кен машиналары, олар жұмыс iстегенде пайда болатын шаңды басатын, жасаушы зауыт машиналармен комплект түрiнде жiберетiн құралдармен жабдықталуы керек.
Шаң басатын құралдарсыз, сондай-ақ олардың конструкциясы мен жұмыс көрсеткiштерi машиналарды пайдалану жөнiндегi жетекшi құжаттардың талаптарына сәйкес емес жағдайларда, немесе шаң басу тәртiбi бұзылып машиналарды iске қосуға кедергi жасайтын тосқауыл бүлiнген болса кен машиналарын пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
250. Тазалау жұмыстарын жүргiзуде, сондай-ақ қуаты орташа және қуатты тақталармен таңдағыш әрекеттi комбайндармен жүргiзгенде массивтегi көмiрдi алдын-ала дымқылдандыру керек.
Жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттың қорытындысы бойынша Мемкентехбақылау жергiлiктi органының рұқсатымен дымқылдандырылмаған массивте жұмыстарды мынандай жағдайларда жүргiзуге рұқсат етiледi:
1) көмiрдiң табиғи ылғалдылығы 12% және одан артық болса;
2) шаңмен күресу әдiстерiн қолданғанда жұмыс зонасының ауасында шаң мөлшерi шектiк рұқсат шамасында тұрақты болса.
251. Егер iстеп тұрған кенжарларда шаңмен күресу құралдары ауаның шаңдылығын шектiк рұқсат мөлшерге дейiн төмендеуiн қамтамасыз етпесе, шаңдалған зонада адамдардың болуының қауiпсiздiгiн және бұл кенжарлардан шығатын ауаның шаңсыздануын қамтамасыз ететiн шаралар жасалынуы керек.
252. Қабылдау бункерлерi, аударғыштар, скиптердi тиеу және қотару үшiн құрылғылар ауа сорғыш және тазалағыш құралдармен, сондай-ақ тау-кен қазындысының төгiлуiн және олардан шаң ұшуын болдырмайтын құрылғылармен жабдықталуға тиiстi.
253. Скиптi көтергiштермен немесе аудармалы клеттермен жабдықталған оқпандар, сондай-ақ таспалы конвейерлермен жабдықталған көлбеу оқпандар және кен алу учаскелерiнiң шегiнен тыс қазбалар арқылы таза ауа ағысын жiберуге рұқсат етiлмейдi.
254. Көмір немесе жыныс тозаңдары ілесе жүретін өндірістік процестер кезінде кемінде үш жылда бір рет мерзімдік тозаңдарды алу жұмысы жүргізілуі, сондай-ақ көмір шахтыларында тозаңмен күрес жүргізу басшылығына сәйкес орындалатын тозаңмен күрес жөніндегі іс-шаралар жүргізілуі тиіс
Ескерту: 254-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
255. Зауыттық шаң басатын құралдар болмаса немесе iске жарамаса тау-кен жұмыстарын жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.

$2. Шаң жарылысынан қауiптi тақталарды қазуға
қосымша талаптар (шаң режимi)

256. Шаң жарылысынан қауiптi тақталарға 15% және одан артық ұшқын заттар шығатын көмiр тақталары, сондай-ақ аз шығымды ұшқын заттары бар, шаңының жарылғыштығы зертханалық сынаумен белгiленген, тақталар (антрациттен басқа) жатады.
257. Тау-кен қазбаларының шаң жарылысынан қорғау тәсiлдерi мен құралдарының көрсеткiштерi жерге тұнған көмiр шаңының жарылымпаздығының төменгi шегiне және сланстау нормасына сәйкес белгiленуi керек.
Жарылымпаздықтың төменгі шегi және сланецпен өңдеу нормасы, шығатын ұшқын заттары 15% кем игерiлiп жатқан шақтытақталардың көмiрлерi үшiн (антрациттен басқа) - жыл сайын; жаңадан пайдалануға берiлетiн шақтытақталардың көмiрлерi үшiн оларды iске енгiзу алдында; шығатын ұшқын заттары 15% және одан артық пайдаланылып жатқан шақтытақталарының көмiрлерi үшiн - Көмiр шаңының жарылысын болдырмау және шектеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес, осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi институттарда анықталуға тиiстi.
258. <*>
Ескерту: 258-тармақ алынып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
259. Шаң жарылысынан қауiптi тақталарды қазатын шақтыларда инерттi шаңды (сланецтiк шаң жарылысынан қорғану); суды (сулы шаң жарылысынан қорғану) немесе су мен инерттi шаңды (құрастырылған шаң жарылысынан қорғану) пайдалануға негiзделген көмiр шаңының жарылысын болдырмау және шектеу жөнiндегi шаралар iске асырылуы керек.
Сланецтiк шаң жарылысынан қорғануда шаң жарылысын болдырмау үшiн тау-кен қазбаларын ағарту және сланецпен өңдеу жүргiзiлуi керек, жарылысты шектеу үшiн сланец тосқауылдары орнатылуға тиiстi.
Сулы шаң жарылысынан қорғануда шаң жарылысын болдырмау үшiн тау-кен қазбаларын ағарту, жуу (ылғалды шаң жиыстыру), отырған шаңды гигроскопиялық дымқылдандырғыш-байланыстырғыш құрамдармен бiрiктiру, сондай-ақ үздiксiз жұмыс iстейтiн тұман жасағыш бүркемелер орнатылуы керек.
Құрастырылған шаң жарылысынан қорғануда суды да, инерттi шаңды да пайдаланып, шаң жарылысын шектейтiн тәсiлдер мен құралдар қолданылуға тиiстi.
Көмiр шаңы сумен дымқылданбайтын немесе суды қолдануға негiзделген қорғаныш шаралардың әсерiнiң ұзақтығы бiр ауысым бойына қамтамасыз етiлмейтiн тақталарда, тек суды пайдалануға негiзделген көмiр шаңымен күресу тәсiлдерiн қолдануға рұқсат етiлмейдi.
Аттыру жұмыстарын жүргiзгенде Аттыру жұмыстарында бiрiңғай қауiпсiздiк ережесi қарастырған шаң жарылысын болдырмау жөнiндегi шаралар iске асырылуы керек.
260. Жаңа салынып және жаңғыртылып жатқан III, жоғары категориялық және кенеттен лақтырылыс бойынша қауiптi шақтыларда, әр түрлi бағытта қозғалатын желдету ағыстарда көлбеу оқпандардың, күрделi көлбеу қазбалардың, басты және топталған қуақаздардың арасындағы түйiсiмдерде тұйық далдалар мен аркалар жарылысқа төзiмдi болуға тиiстi.
261. Сланец немесе су тосқауылдарымен қорғалыну керек:
1) тазалау қазбалары;
2) көмiр немесе көмiр мен жыныс арқылы жүргiзiлетiн дайындау қазбаларының кенжарлары;
3) әр тақтада шақты алабының қанаттары;
4) конвейер қазбалары;
5) өрт учаскелерi.
Тосқауылдар қазбаларда қорғалынатын қазбалардың кiрме және шықпа ағыстарында орналастырылады.
Автоматты жүйелердi iске енгiзгенге дейiн дайындау қазбаларының кенжарларын қорғау бытыраңқы орналасқан тосқауылдармен (сланецтiк немесе сулы) iске асырылуы керек. Сонымен қазбаның тұйық бөлiгiнде төрт қатардан кем емес ыдыстар немесе сөрелер қойылады. Бiрiншi қатар кенжардан 25 м жақын және 40 м алыс қойылмауға тиiстi. Дайындау кенжарларын қорғау үшiн бытыраңқы тосқауылдардың көрсеткiштерi мен орнату сызбалары "Көмiр және сланец шақтыларында шаңмен күресу және шаң жарылысынан қорғану жөнiндегi жетекшi құжатқа" сәйкес анықталуы керек.
Ұзындығы 40 м кем дайындау қазбалары жанама қазбаларда олардың түйiспелерiнен ең аз мүмкiндiк қашықтықта (60 м сланец және 75 м су тосқауылдары үшiн) орналасатын тосқауылдармен қорғалуы керек.
Қанаттарды қорғау үшiн тосқауылдар тасымалдау және желдету қуақаздарында бремсбергтердiң, еңiстердiң, қылуеттердiң және басқа жанасқан қазбалардың жанында орнатылады.
Конвейер қазбаларын қорғау үшiн сланец немесе су тосқауылдары қазбалардың бойымен сланец тосқауылдары 300 м және су тосқауылдары 250 м артық емес аралықта орнатылуы керек.
Конвейер қазбаларында, егер олар арқылы тек жыныс тасымалдаса, тосқауылдар қоюдың қажеттiлiгi болмайды.
Өрт учаскелерiн қорғау үшiн барлық оларға жанасқан қазбаларда тосқауылдар орналастырылады.
Көлденең және көлбеу бұрышы 18' дейiн көлбеу қазбаларда тосқауылдар орнатылады. Көлбеу бұрышы 18' артық болса, тосқауылдар жанама қазбаларда олардың қорғалатын қазбамен түйiскен жерлерiнен ең аз мүмкiндiк қашықтықта орнатылуы керек.
262. Тазалау және дайындау қазбаларының кенжарларынан; тасымалдау және желдету қуақаздардың бремсбергтермен, еңiстермен, қылуеттермен түйiскен жерлерiнен, сондай-ақ өрттi жекелейтiн далдалардан, сланец тосқауылдары 60 м кем емес және 300 м артық емес, су тосқауылдары 75 м кем емес және 250 м артық емес аралықта орнатылуы керек. Тазалау және желдету қуақаздарында бремсбергтермен, еңiстермен, қылуеттермен түйiскен жерлерiнде тосқауылдарды орнату қажет емес, егер тазалау және дайындау қазбаларының кенжарларын жекелейтiн сланец тосқауылдары сол түйiспелерден 300 м және одан кем, ал су тосқауылдары 250 м және одан кем аралықта болса.
Тосқауылдар қазбалардың тұрақты қимасы бар түзу учаскелерiнде орнатылуы керек. Қазбалардың бекiтпесi сыртында қуыстар (күмбездер, ескi жойылған қазбалар т.с.с.) бар учаскелерiнде тосқауылдарды орнатуға рұқсат етiлмейдi.
Учаске қазбаларындағы орнатылған тосқауылдардың сақталуы мен түзулiгiнiң жауапкершiлiгiн учаске бастығы, ал басқа қазбаларда оларға бекiтiлген ИТҚ атқарады.
Тосқауылдарды орнататын жерлердi ЖҚТ учаскесiнiң бастығы белгiлейдi және шақтының бас инженерi бекiтедi. Олар АЖЖ-на қоса тiркелген желдету сызбасына түсiрiлуi керек.
263. Әр түрлi бекiтпе түрiне қарай тосқауылдардың конструкциясын, сөрелер мен ыдыстардың пiшiнiн, оларды жасайтын материалды, осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi институт дайындайды және Мемкентехбақылау жергiлiктi органы бекiтедi. Тау-кен қазбаларының торабында тосқауылдарды орналастыру тәртiбi Көмiр шаңының жарылысын болдырмау және шектеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес болуы керек. Сонымен тосқауылда инерттi шаңның немесе судың мөлшерi оны қоятын жерде қазбаның көлденең қимасының 1 м2 400 кг (литр) есебiмен анықталуға тиiстi.
264. Егер шақтыда шаң жарылысынан қауiптi және қауiпсiз тақталар бiр мезгілде қазылса, оларды қосатын барлық қазбаларда 259 п. сәйкес көмiр шаңының жарылысын болдырмау және шектеу жөнiндегi шаралар қолданылуы керек.
265. Көмiр шаңының жарылысын болдырмау жөнiндегi шаралар квартал сайын ЖҚТ учаскесінің бастығы дайындаған және шақтының бас инженерi бекiткен графиктар бойынша орындалуы керек. Графиктер ӘАҚҚ "Көмiр" жiберiлуге тиiстi. Тау-кен қазбаларында шаң жарылысын болдырмау жөнiндегі шараларды жүргiзу мерзiмдiлiгі шаң отыру қарқындылығы арқылы қолданылатын шаралардың нәтижелiгiн және тау-кен қазбаларының шаң жарылысынан қауiпсiздiгiн бақылау нәтижелерiн талдау негiзiнде шаң отыру қарқындылығы бойынша және Көмiр шаңының жарылысын болдырмау және шектеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес белгiленедi.
Егер графиктерде қарастырылған шаралар бiр ауысым iшiнде тау-кен қазбаларының жарылыстан сенiмдi қорғануын қамтамасыз етпейтiн болса, шаң отыру қарқынын төмендету жөнiндегi шараларды қолдану немесе ауаны шаңсыздандырудың нәтижелi тәсiлдерiн не дымқылдандырғыш-байланыстырғыш құрамдарды пайдалану керек. Жарылыстан қорғану сенiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн қосымша шараларды қолданбаған жағдайда, жұмыстарды жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
266. Учаскенiң инженер-техникалық қызметкерлерi қарамағындағы тау-кен қазбаларының шаң жарылысы қауiпсiздiгiн бақылауды ауысым сайын және ЖҚТ-ның инженер-техникалық қызметкерлерi сөткесiне бiр реттен сирек емес жүргiзiп отыру керек. ЖҚТ учаскесi шаң режимiнiң жағдайын бақылау нәтижесiн "Шаң режимiнiң жағдайын бақылау кiтабына" енгiзiп отыруы керек. ӘАҚҚ "Көмiр" бөлiмшелерi квартал сайын бiр реттен сирек емес шаң жарылысы қауiпсiздiгiн бақылап отыруға тиiстi.
Шаң жарылысы қауiпсiздiгiн бақылау аспаптармен немесе зертханалық талдау арқылы орындалуы керек.
Қазбалардың шаң жарылысының қауiптiлiк жағдайы белгiлi болғанда ӘАҚҚ "Көмiр" командирi ол туралы шақтыға және Мемкентехбақылау жергiлiктi органына дереу хабар бередi.
Көмiр шаңының жарылысын болдырмау және шектеу жөнiндегi нұсқаунама талаптарына жағдайы сәйкес емес қазбаларда жұмыстар тоқтатылып, дереу шаң режимiнiң бүзылысын жою жөнiндегi шаралар қолданылуы керек.

$3. Кенiш атмосферасының жағдайын бақылау

267. ЖҚТ учаскесiнiң бастығы "Желдету жоспарларын жасау жөнiндегi нұсқаунамаға" сәйкес шақтының желдету жоспарын дайындауы керек.
Шақтының желдету жоспары әрқашан толтырылып отыруға тиiстi және жарты жылда бiр реттен сирек емес жаңадан жасалынуы керек. Желдеткiш қондырғылардың орналасқан жерлерiнде (есiктер, далдалар, кроссингтер, терезелер т.с.с.) -де, желдету ағысының бағытындағы өзгерiстер, сондай-ақ кертпеленген дайындау қазбалары бiр сөткенің iшiнде желдету сызбасына түсiрiлуге тиiстi.
Әр шақтыда бүтiндей шақтының ауамен қамтамасыздануын анықтай отырып, ауа шығыны мен депрессияның әрдайым әрекеттi есебi жүзеге асырылуы керек. Тау-кен қазбаларында ауа шығыны мен депрессияның өлшемдерi 9 кестеде көрсетiлген мерзiмде өңделуге, архивтелуге және пайдаланылуға тиiстi.
Қазбаларда және желдеткiш қондырғылардың каналдарында ауа шығыны мен депрессияны өлшеу нәтижелерi (өлшемдердiң уақытын көрсетiп) ЖҚТ учаскесiндегi желдету жұмыс сызбасына бiр сөткенiң iшiнде енгiзiлуi керек.
Шақтының желдету жоспары ЖҚТ учаскесiнiң бастығында және тау-кен диспетчерiнде (ауысым бастығында) болуға тиiстi.
268. Әр шақтыда 3 жылда бiр реттен, ал III және одан жоғары категориялық шақтыларда - 2 жылда бiр реттен сирек емес желдету жүйесiнде тексерiс жүргiзiлуi керек (өндiрiс бiрлестiктерiнен, концерндерден, департаменттерден және көмiр өндiрушi кәсiпорындардан әкiмшiлiк түрде тәуелсiз, лицензиясы бар маманданған ұйымның көмегiмен).
Шақтыларды, қазу алаптарын, деңгейжиектердi, блоктарды, панельдердi салу (жаңғырту және жою) жобаларындағы желдету бөлiмi таңдап алынған желдету желiсi жөнiнде маманданған ұйыммен келiсiлуге тиiстi.
269. Ауаның сапасын және шақтының метан бойынша газмолшылығын анықтау үшiн тазалау және тұйық қазбалардың, кен алу учаскелерiнiң, қанаттардың, тақталардың және бүтiндей шақтының шықпа ағыстарында, ал келме ағыстарда кенжарларды тiзбектеп желдеткенде немесе таза ағыстың өту жолында метан бөлiнетiн болғанда - ЖЖЖ-тiң жанында және зарядтау

9 кесте

Жұмыстардың түрлерi	Ең аз мерзiмдiлiк
1	2
1. ДЭЕМ-да желдету журналын жүргiзу Он күнде бiр рет
2. Топология, аэродинамикалык кедергi, Тәулiк iшiнде БЖЖ-дiң, ЖЖЖ-дiң жұмыс режимi өзгергенде шақтының математикалық моделiн түзету, өлшемдердi өңдеу және ДЭЕМ-ға енгiзу
3. Аэродинамикалық кедергiсi өзгеруiне Ай сайын бiр бейiм тау-кен қазбаларының аэро. реттен сирек емес динамикалық көрсеткiштерiн өлшеу (ауа шығыны, депрессия, көлденең қима ауданы)
4. Тазалау қазбалары мен кен алу Ай сайын бiр учаскелерiнің аэродинамикалық көрсеткiш. реттен сирек емес терiн өлшеу
5. Тазалау және дайындау кенжарларының, Он күнде бiр рет кен алу учаскелерiнiң газауа түсiрмесi және ЖЖЖ-дiң өнiмдiлiгiн анықтау
6. Зарядтау камераларында, қанаттардың, Он күнде бiр рет деңгейжиектiң шықпа ағыстарында, басты кiрме ағыстарда ауаның және метанның мөлшерiн өлшеу
7. Агрегаттан агрегатқа ауысқанда, Тәулік ішінде, қалақтардың бұрылу бұрышы өзгергенде бiрақ ай сайын бiр БЖЖ-дi тексеру реттен сирек емес
8. Тiк және көлбеу оқпандардың шақты Жыл сайын екі рет үстіндегi ғимараттарының аэродинамикалық көрсеткiштерiн өлшеу
9. Шақтының орташа метанмолшылығын есептеу Ай сайын
10. Желдетудi есептеу, тұрақтылығын тексеру, Жылдық тау-кен жұмыстарының даму бағдарламаларын бағдарламаларды есепке алып, желдетудi жақсарту жөнiндегi келiсiмге келтiру шараларды дайындау алдында, бiрақ жыл сайын бiр реттен сирек емес

камераларында, сондай-ақ газсыз шақтыларда тұйық өрлеме қазбалардың кенжарларының жанында ауаның құрамын тексеру және оның шығынын өлшеу жүргiзiлуi керек.
Ауаның құрамын тексеру газсыз шақтыларда, I және II категориялық газды шақтыларда ай сайын бiр рет, III категориялық шақтыларда - ай сайын екi рет, жоғары категориялық және көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi шақтыларда ай сайын үш рет жүргізiлуге тиiстi.
Телеөлшеудi жер бетiне берумен метан мөлшерiн бақылайтын тұрақты аппаратура көрсеткiштерiнiң орнатылған жерлерiнде ай сайын бiр реттен сирек емес ауа құрамын тексеру жүргiзiледi.
Өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарын қазатын шақтыларда ауаның құрамын тексеру "Жерасты эндогендiк өрттердi болдырмау және сөндiру жөнiндегi нұсқаунамаға" сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Аттыру жұмыстарынан кейiн оқпандарда тереңдiгiнен тәуелсiз және ұзындығы 300 м және одан артық басқа тұйық қазбаларда ай сайын бiр реттен сирек емес ауаның құрамын тексерiп отыру керек. Ауаның құрамы туралы мәлiметтер "Желдету журналына" енгiзiлуi керек.
Газ режимiне көшiрiлген оқпандарды жүргiзгенде ауаның құрамын тексеру ай сайын екi реттен сирек емес, ал басқа оқпандарда - бiр рет жүргiзiлуге тиiстi. Тексерiс екi жерде жүргiзiледi: оқпан ауасынан 20 м қашықтықта және кенжардың жанында.
Қазбаларда ауаның құрамын тексерудi "Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгілеу жөнiндегi нұсқаунамаға" сәйкес ӘАҚҚ "Көмiр" және ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерлерi орындауы керек.
270. Әрекеттегi тұйық қазбалар метан мен көмiр қышқыл газының мөлшерiн бақылайтын аспаптармен және аппаратуралармен жабдықталуға тиiстi (10 кесте).

10 кесте

Газ бойынша шақтылардың категориясы	Аспаптардың типi
	Тасмалды эпизодтық әрекеттi		Тасымалды үздіксіз әрекетті CH 4	Тұрақты автоматтық CH 4
	СН 2	СО 2
Газсыз, I және II категориялық: - метан бөлiнетiн қазбаларда - + - - - метан жоқ қазбаларда - + + - III категориялық, жоғарғы + + - - категориялық және кенеттен + + + + лақтырылыстан қауiптi

3-және одан жоғары санаттағы шахталарда қазу, аршып алу комбайндары мен үңгігіш машиналарда метанның болуына бақылау автоматты аспаптардың көмегімен жасалуы тиіс. Түпкі және тазалау қазбалары мен осындай шахталардың желдеткіш желімен метан исі келетін қазбалардағы жұмыстарды жүргізетін барлық жұмыскерлер жеке метан сигнализаторымен қамтамасыз етілуі тиіс.
Ауа жетектi комбайндар мен үңгiлеу машиналарын дистанциялы басқарғанда метан мөлшерiн бақылауды тұрақты аппаратураның немесе тасымалды автоматтық аспаптардың көмегiмен жүргiзуге рұқсат етiледi.
Метан мөлшерiн бақылайтын автоматтық тұрақты аппаратура метанның рұқсат етiлмейтiн мөлшерiнде тиiстi кенжарларда, сондай-ақ бақылаудағы метанның мөлшерi жоғары ауа ағысы өтетiн қазбаларда орнатылған тұтынушылардың электр энергиясының автоматтық түрде ажыратылуын қамтамасыз етуi керек. Машиналар мен механизмдерде орнатылған метанды бақылайтын аспаптар олардың электр энергиясын ажыратуға тиiстi.
Метан мөлшерiн бақылайтын автоматтық тасымалды аспаптарды және тұрақты аппаратураның көрсеткiштерiн орнататын жерлер Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес анықталады.
Шақтыларды метанның мөлшерiн бақылайтын iшке қондырылатын аспаптармен және дербес метан сигнализаторларымен жабдықтау мерзiмi Мемкентехбақылау жергiлiктi органдарының келiсiмi бойынша белгiленедi.
Газсыз және I, II категориялық газды шақтыларда ауаның құрамын бақылауға сақтандырғыш бензин шамдарын қолдануға рұқсат етiледi.
Ескерту: 270-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
271. Газды шақтыларда барлық қазбаларда метанның мөлшерiн бақылау жүргiзiлу керек. Өлшемдердi жүргiзу жерлерiн және мерзiмдiлiгiн ЖҚТ учаскесiнiң бастығы белгiлейдi және шақтының бас инженерi бекiтедi. Сонымен мынандай талаптар орындалуға тиiстi:
1) iстеп тұрған тұйық қазбалар мен оқпандар кенжарларының маңында, тұйық және тазалау қазбалар мен қазу учаскелерiнiң шықпа желдету ағыстарында автоматтық бақылау болмағанда метанның мөлшерiн өлшеу I және II категориялық шақтыларда ауысым сайын екi реттен кем емес, III категориялық, жоғары категориялық және кенеттен лақтырылыстан қауiптi шақтыларда ауысым сайын үш реттен сирек емес жүргiзiлуi керек. Өлшемдердiң бiреуi ауысымның басында жүргiзiлуге тиiстi. Барлық жоғарыда көрсетiлген жерлерде метан мөлшерiнiң өлшеулерiн учаскенiң ауысымдық инженер-технологиялық қызметкерлерi немесе бригадирлер мен звеньевойлар жүргiзуi керек. Сонымен ауысым сайын бiр реттен сирек емес өлшемдердi ЖҚТ учаскесiнiң бастығы да жүргiзуi керек;
2) тұйық және тазалау қазбаларының келме желдету ағыстарында, жұмыс жүргiзiлмейтiн тұйық және тазалау қазбаларында және олардың шықпа ағыстарында, қанаттар мен шақтылардың шықпа ағыстарында, сондай-ақ метан бөлiнiсi байқалмаған тақталарда және басқа қазбаларда метан мөлшерiнiң өлшемдерiн сөтке сайын бiр реттен сирек емес ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерлерi жүргiзуге тиiстi;
3) машина камераларында метан мөлшерiнiң өлшемдерiн учаскенiң ауысымдық инженер-техникалық қызметкерлерi немесе камерада қызмет етушiлер-ауысым бойы бiр реттен сирек емес және ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерi - сөтке сайын бiр реттен сирек емес жүргiзiп отыруы керек.
I және II категориялық шақтылардың метан мөлшерiн бақылайтын тасымалды автоматтық аспаптары бар тұйық қазбалары мен қазу учаскелерiнде, сондай-ақ III және одан жоғары категориялық шақтылардың метан мөлшерiн бақылайтын тұрақты аппаратурамен жабдықталған тұйық қазбалары мен қазу учаскелерiнде және оқпандарда ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерлерi сөтке бойы бiр реттен сирек емес өлшемдер жүргiзiп отыруға тиiстi.
Метанның мөлшерiн бақылайтын тұрақты аппаратураның бүзылғаны бiлiнгенде инженер-техникалық қызметкерлер, бригадирлер (звеньевойлар) дереу ол туралы тау-кен диспетчерiне хабар берiп, жұмысты тоқтатуы керек.
Метан мөлшерiн өлшеу Кенiш ауасының құрамын бақылау, газ-молшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес орындалуға тиiстi.
Аттыру жұмыстары кезiнде метанның мөлшерiн бақылау Аттыру жұмыстарындағы бiрiңғай қауiпсiздiк ережелерiне сәйкес жүргiзiлуi керек.
272. Ауысым бойы 271 п. сәйкес жүргiзiлген метан мөлшерiнiң өлшемдерiнiң нәтижелерi Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес орнатылған тақтайшаларға түсiрiлуге тиiстi. ЖҚТ учаскесiнiң ауысымдық инженер-техникалық қызметкерлерi, сонымен қатар өздерi жасаған өлшемдердiң нәтижелерiн наряд-жолдамаларға енгiзедi. Наряд жолдамалардың мәлiметтерi сол күнi "Метанды өлшеу және газдануды (көмiр қышқыл газының жоғары мөлшерiн) есепке алу кiтабына" жазылып, ЖҚТ учаскесiнiң бастығы қол қоюы керек. Наряд-жолдамалар 6 айдан кем емес уақыт iшiнде сақталынуға тиiстi.
ЖҚТ учаскесiнiң инженер-техникалық қызметкерлерi телефон арқылы өлшемдердiң нәтижелерiн ЖҚТ учаскесiнiң бастығына (орынбасарына немесе көмекшiсiне) жеткiзуi керек, ол учаскелердiң бастықтарын (орынбасарларын немесе көмекшiлерiн), сондай-ақ шақты бойынша наряд беретiн адамды, қол қойдырып, осы мәлiметтермен және метанның мөлшерiн бақылайтын тұрақты автоматтық аппаратураның көрсеткiштерiмен таныстыруға мiндеттi.
Қазбалардың апаттық газдану оқиғалары газданудың ұзақтығынан тәуелсiз (комбайндардың, үңгiлеу машиналарының және бұрғылау станоктарының маңындағы жергiлiктi жинақтардан басқа) тексерiлуi керек. Барлық газдану оқиғалары "Метанды өлшеу және газдануды (көмiр қышқыл газының жоғары мөлшерiн) есепке алу кiтабына" тiркелуi керек.
Газ бен көмiр шаңының барлық тұтану оқиғалары, олардың келтiрген салдарынан тәуелсiз белгiленген тәртiп бойынша тексерiлiп, актiлер жасалынуға тиiстi. Актының бiр данасы екi аптаның iшiнде жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтқа жiберiлуi керек.
273. Барлық газды шақтыларда квартал сайын бiр рет метанның қабаттама жинақтарынан қауiптi тау-кен қазбалары учаскелерiнiң тiзiмi жасалынуға тиiстi. Метанның қабаттама және жергiлiктi жинақтарын бақылау Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес жүргiзiлуi керек.
274. Газсыз шақтылардың тазалау және тұйық қазбаларында, сондай-ақ газды шақтыларда өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарын қазғанда және қазбаларды үйiндiлер арқылы жүргiзгенде ауысымдық инженер-техникалық қызметкерлерi көмiр қышқыл газының мөлшерiн ауысым бойы бiр реттен сирек емес өлшеп отыруға тиiстi. Өлшемдердiң нәтижелерi тақтайшаларға түсiрiлуi керек.
Көмiр қышқыл газының мөлшерiн өлшеу Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Көмiр қышқыл газының мөлшерi белгiленген нормадан асқан барлық оқиғалар тексерiлiп, "Метанды өлшеу және газдануды (көмiр қышқыл газының жоғары мөлшерiн) есепке алу кiтабына" түсiрiлуi керек.
275. Барлық инженер-техникалық қызметкерлер шақтыға түскенде, сондай-ақ бригадирлер (звеньевойлар) жұмыс орындарында метан мен көмiр қышқыл газының мөлшерiн өлшеп отыруға тиiстi. Метан мен көмiр қышқыл газының мөлшерi шектен асқан жағдайда олар тиiстi шараларды қолдануы керек.
276. Барлық газды шақтыларда тiк оқпандар мен шурфтардан басқа электр энергиясын пайдаланып жүргiзiлетiн және ЖЖЖ-мен желденетiн тұйық қазбаларда ауаның шығынын автоматты түрде бақылайтын аппаратура қолданылуға тиiстi.
III және жоғары категориялық шақтыларда электр жетектi ЖЖЖ-дiң жұмысын және телебасқарылуын автоматтық бақылау аппаратурасы, сондай-ақ кен алу учаскелерiнде ауа шығынын орталықтанған телебақылау қолданылуы керек.

4. РУДНИК КӨЛIГI МЕН КӨТЕРМЕСI

1. Адамдар мен жүктердi кен қазбалары
арқылы тасымалдау және жылжыту

277. Көлiк пен көтермеде қолданылатын техникалық құралдар, жұмыстар технологиясы мен ұйымдастыруы адамдар мен жүк тасымалдау кезiндегi қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге және апаттардың пайда болуын жою керек.

$1. Адамдарды жазық және көлбеу
қазбалар арқылы тасымалдау

278. Адамдарды кен қазбалары арқылы тасымалдау белгiленген тәртiп бойынша осы мақсаттар үшiн арналған және рұқсат етiлген жолаушы құралдарымен, оларды пайдалану жөнiнде зауыт нұсқаунамаларында болатын ережелерге сәйкес атқарылуға тиiстi.
Аккумуляторлы тоқарба тасымада адамдарды Мемкентехбақылау органдарымен келiсiлген шақты (ШСБ) бас инженерi рұқсаты бойынша жиналмалы отырғыштары бар әдеттегi вагондардан тұратын жекелеген поездармен тасымалдауға рұқсат етiледi. Вагондардағы отырғыштар, отырған адамның басы локомотив габаритiнен шығып тұрмайтындай етiлiп орнатылуы керек.
Материалдар мен жабдықтар тиелген құрамдарға қосшы адамдарды (сопровождающие) және жекелеген адамдарды жазық қазбаларда ауысым бойына тасымалдау үшiн жүктi құрамға ауысым аралық тасымалға қажеттi бiр жолаушы вагонын қосуға рұқсат етiледi. Бұл вагон құрамының басына тақау, локомотив артында орналасуы керек. Осындай вагонда адамдар тасымалдау жылдамдығы 12 км/сағ аспауға тиiстi. Вагон конструкциясы осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiледi. Жолаушылар вагонына материалдар мен жабдықтар тиелген платформаны, сол сияқты габаритiнен тасымалданатын жүк шығып тұратын вагондарды тiркеуге рұқсат етiлмейді.
279. Жазық қазбалар арқылы адамдарды жолаушы вагондарымен (поездарымен) тасымалдау кезiндегi жүрiс жылдамдығы 20 км/сағ, ал адамдарды жабдықталған жүк вагондарымен тасымалдаған кезде 12 км/сағ аспауы керек.
280. Адамдарды көлбеу қазбалар арқылы жолаушы поездарымен (вагондарымен) тасымалдаған кезде, осындай поезд (вагон) жылдамдығы белгiлеген межеден 25 % асып кеткен, арқан, тiркеме құрылғы немесе тiркеуiш үзiлiп кеткен жағдайларда поезды (вагонды) жұлқи тартпай тоқтатып, сенiмдi де тоқтаусыз жұмыс iстейтiн автоматты тетiктермен (парашюттармен) жабдықталуға тиiстi. Сонымен қатар, парашюттердi қол жетегiменде қозғалысқа келтiру мүмкiншiлiгi қарастырылуы керек.
Поезда (вагонда) арнайы дайындалған кеншi (кондуктор) қызмет iстеуге тиiстi, ол адамдар таситын кезде жүру бағытындағы бiрiншi вагонның алдыңғы жағында орналасуы тиiстi. Осы жерде парашюттердi қол жетегiмен iске қосу тұтқасы болуы керек.
Жолаушы вагондарымен адамдар тасымалданатын көлбеу қазбалардағы рельстер түрi мен рельс жолдарын төсеу тәсiлi парашюттiк құрылғы түрiне сәйкес келуге тиiстi.
281. Парашюттар көлбеу қазбалар арқылы адамдар тасуға арналған вагондарды iске қосу кезiнде, сол сияқты оқтын-оқтын, бiрақта сиректiгi 6 айда бiр рет зауыттың парашюттарды пайдалануға нұсқаунамаларына (ережелерiне) сәйкес сынақтан өткiзiлiп отыруы керек.
282. Қостарапты қазбалар арқылы адамдар тасымалдау үшiн пайдаланылатын вагондар маңы, сол сияқты отыру алаңдары бiрақ жағынан орналасатын қазбаларда, олардың жұмыс iстелмейтiн жақтары мен торап аралық бос қуыстары мықтап жабылуға тиiстi.
283. Көлбеу қазбалар арқылы адамдар тасу үшiн пайдаланылатын әрбiр поездың (вагон), оның жүру бағыты бойынша есептегенде бiрiншi вагоны сигналдық жарықпен жабдықталуы керек.
284. Көлбеу қазбалар бойынша адамдар тасымалдау үшiн пайдаланылатын жолаушы вагондары бiр бiрiмен қос тiркеуiштер арқылы жалғастырылуға тиiстi.
285. Аспалы кресло-арқандық, монорельстiк және топырақүстiлiк жолдарды салу мен пайдалану жерасты жолаушылық аспалы арқан жолдарын қауiпсiз пайдалану Нұсқаунамасына, көмiр шақтыларындағы монорельстi жолдарды пайдалану кезiндегi Уақытша қауiпсiздiк талаптарына және көмiр шақтыларындағы рельстiк топырақ үстiлiк жолдарды қауiпсiз пайдалану Нұсқаунамасына сәйкес iстелуге тиiстi.
286. Адамдар тасымалдау үшiн пайдаланылатын конвейерлер көмiр шақтыларының жерасты қазбаларында адамдарды тасымалы конвейерлер арқылы тасымалдауға арналған Нұсқаунамасына сәйкес жабдықталуы және пайдаланылуы керек.
287. Тыйым салынады:
1) адамдарды кен қазбалары арқылы жүк вагондарында тасуға, сол сияқты поездарда адамдармен бiрге құрал-саймандар мен қосалқы бөлшектердi, вагондар (сыртына) шанағы ернеуiнен шығып тұратын жарылғыш әрi тез тұтанғыш және улы заттар тасуға;
2) жүк вагондарын адам тасымалдайтын құрамдарға тiркеуге (жазық қазбаларда құрал-саймандар тасымалдау үшiн құрам соңына саны екiден аспайтын вагондар тiркеуге рұқсат етiледi);
3) адамдар тасымалдау уақытында темiр жолдар бойынша өте көлемдi және ұзын заттар тасуға;
4) адамдардың локомотивтер мен, жабдықталмаған вагондармен, платформалармен (басқыштармен) және с.с. жүруiне. Тоқарбада екiншi кабина (отыратын орын) болған жағдайда машинистiң рұқсатымен инженер-техник қызметкерлерi мен локомотив машинисiнiң стажерларына локомотив пен жүрулерiне рұқсат етiледi;
5) құрам қозғалысы кезiнде вагондар арасымен өтуге.
288. Локомотив машинисi адамдар тасымалдау алдында вагондарды ауысым сайын байқап отыруы керек, сонымен бiрге тiркеуiш пен сигнал құрылғыларына, жартылай өстерге, тежеуiштерге ерекше көңiл бөлiнуге тиiстi. Бақылау қорытындылары жөнiнде машинист кен мастерiне (ШІТ (ВШТ) жерасты диспетчерiне) хабарлайды. Адамдар тасымалдауға берiлген рұқсатты кен мастерi (ШIТ жерасты диспетчерi) локомотив машинисi жол қағазына жазады.
Жолаушы және арнайы жабдықталған вагондарды шақты көлiгi учаскесiнiң механигi жұма сайын қарап отыруы керек.
289. Адамдарды жолаушы вагондарымен түсiрiп-көтеруге арналған аяққы тасыма жекелеген қазбаларда орналасатын арнайы адамдар көтермелерiмен жабдықталуға тиiстi. Бұл талап көлбеу қазбаларды жүргiзу мен жөндеу кезеңдерiне қатысты емес.
Бiр көлбеу қазбада адамдарды түсiрiп-көтеруге арналған құралдар мен рельстi көлiктiң жүк түсiру (көтеруге) арналған құралдарының (осы қазбаларды жөндеу жағдайларынан басқа уақытта) жұмыс iстеулерiне тыйым салынады.
Бiр көтерме қондырғыны адамдар мен жүк көтерiп-түсiру үшiн пайдалануға тек сол жағдайда, егер сонымен бiрге көтерме сауыттарын (вагондарды) ауыстыру (қайта тiркеу) жұмыстары жүргiзiлмейтiн болса ғана рұқсат етiледi. Бұл жағдайда жұмыстарды ұйымдастыру жобасы осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлуi керек.
290. Аяққы тасымамен жабдықталған көлбеу қазбаларды жүргiзу, тереңдету және күрделi жөндеу жұмыстары аяқталғанға дейiн олар арқылы клеттерде немесе парашют қондырғысыз арнайы вагондарда, сол сияқты қайта жабдықталған скиптерде адамдар түсiрiп-көтеруге рұқсат етiледi. Арнайы вагондар мен скиптер конструкциясы, сол сияқты адамдар тасымалының технологиялық схемалары осы құралдарды пайдалану кезiнде қызметтiң осындай түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлуге тиiстi.
Механикаландырылған жеткiзбемен жабдықталған адам жүрiсжолдарын жөндеу кезiнде материалдар тасу мен бос жыныстар шығару үшiн толық тиелмеген жолаушы поезына жүк вагонын тiркеуге рұқсат етiледi. Бұл жағдайда келесi шарттар орындалуы керек:
1) поездың жүрiс жылдамдығы 3м/с аспауға тиiстi;
2) жүк вагонын тiркеу үшiн зауытта немесе жолаушы вагондарын жасаушы зауыттың техникалық құжаттары бойынша жөндеу мекемелерiнде жасалған тiркеме құрылғылары қолданылуы керек;
3) алдыңғы жолаушы вагонның тiркеме құрылғысы мен көтерме машинасына (шығырға) түсетiн күш есептi мөлшерден аспауға тиiстi;
4) адамдарды жүк вагоны тiркелген жолаушы поезында (вагонында) тасымалдауға рұқсат етiлмейдi. Бұл талаптың тап осы қазбаны жөндеумен шұғылданатын адамдарға қатысы жоқ.
291. Адамдар тасымалдау жұмыстары басталар алдында, оларды көлбеу қазбалар арқылы түсiрiп-шығару үшiн пайдаланылатын вагондар мен клеттердi, сол сияқты парашюттi және тiркеме қондырғыларын, арқанның қапталуын кезекшi электрслесарь мен кеншi (кондуктор) ауысым сайын бақылап отыруға тиiстi.
Айтылған жабдықтарды бақылау мен қосылатын парашют құрылғыларын қол жетегін қосу арқылы тексерудi осы мақсат үшiн тағайындалған көтерме механигi немесе ИТҚ өткiзуi керек. Осындай тексерiстi айына бiр рет бас механик немесе оның орынбасары өткiзуге тиiстi.
Бақылау қорытындысы "Көтерме қондырғысын бақылау кiтабына" енгiзiледi.
292. Адам және жүк-адам көтерме қондырғыларымен жабдықталған көлбеу қазбаларда шақты бойынша бұйрықпен тағайындалған жауапты адам бекiтпе мен жолды сөтке сайын қарап шығуға тиiстi, ал жұмысшылар ауысымы түсер (көтерiлер) алдында бос вагондар (клеттер) қазбаның екi жағына бiр реттен өткiзiлiп алуы керек. Бақылау қорытындылары "Көтерме қондырғысын бақылау кiтабына" енгiзiледi.
293. Iстеп тұрған және салынып жатқан шақтыларда көлбеу қазбалар арқылы адамдар тасымалын ұйымдастыруға жауапты адам болуы керек. Бұндай адамдар шақты бойынша шығатын бұйрықпен тағайындалуға тиiстi.

$2. Жазық және көлбеу қазбалар арқылы жүк тасу

294. Жүк вагондарын, сол сияқты бiрегей көлiк жүйесiне кiретiн секциялы поездарды, монорельстi және топырақүстiлiк жолдарды жұмыста пайдалануға келесi жағдайларда тыйым салынады:
1) жартылай вагон дөңгелектерiнде ақау болса (дөңгелектердiң босап қалуы, бекiтпе болттар мен бiлiктердiң жетiспеуi, жұп дөңгелектi өстердiң майысуы мен өстерде жарықтар түсуi, дөңгелектерде терең шұқырлардың пайда болуы және басқалары);
2) бұзылған тiркеуiштер, сырғалар мен басқада тартқыш бөлiктер, сол сияқты ұйғарымды (допустимый) нормадан артық тозған тiркеуiштер болғанда;
3) дүбаралар (буфер) мен тежеуiштер ақаулы болғанда;
4) тиектi механизмдер ақаулы және түбi арқылы жүк түсiретiн вагондардың (секциялы поездардың) түптерi тығыз жабысып тұрмайтын болғанда;
5) вагонастылық тiректер деформацияға ұшыраған немесе сынған болса;
6) вагондар шанақтарының қабырғасы қираған немесе 50 мм артығырақ сыртқа қарай бүгiлген болса;
7) секциялы поездардағы секцияаралық жабындылар бүлiнген болса;
295. Тыйым салынады:
1) тiркелмеген құрамды итеруге, ұзын өлшемдi материалдар тиелген платформаларды немесе вагондарды, сол сияқты көлiк құралдарының үстiңгi габаритiнен шығып тұратын ағаш немесе жабдықтар тиелген платформалар мен вагондарды тiкелей локомотивке тiркеуге;
2) құрам жүрiсi кезiнде вагондарды қолмен тiркеп-ағытуға, сол сияқты iлмектi тiркеуiштi арнайы тетiктер қолданысынсыз тiркепағытуға;
3) көлбеу қазбаларда, өзбетiмен сырғанау еңiстерi мен айналмаларда вагондарды тiркеп-ағытуға;
4) жылжымалы құрамды өзбетiмен сырғанау еңiсi бар қазбалар учаскелерiнде қалдыруға;
5) құрамды әртүрлi тiркеуiшi бар вагондардан құрастыруға;
6) вагондарды аударғыштардан, желдету есiктерiнен немесе басқада бөгеттерден 5 м-ден жақын қашықтықта тiркеп-ағытуға;
7) жылжымалы құрамды тежеп және ұстап түру үшiн қолда бар құралдарды қолдануға;
8) вагондарды, құрамдарды немесе локомотивтердi жолайрықтарда рамалы рельстiң стрелка аударғышынан 4 м-ден жақын қашықтықта қалдыруға.
Жылжымалы құрамның тоқтайтын аялдамалары сәйкес белгiлермен көрсетiлуi керек.
296. Ұзын өлшемдi материалдар мен жабдықтарды құрамдармен тасығанда осы мақсаттар үшiн арнайы тағайындалып бiр-бiрiмен қатты тiркемелер арқылы жалғасқан вагондар мен платформаларды қолдану қажет. Қатты тiркеуiштер ұзындығын таңдау есебi тек рельс жолының иiлiстерi мен бұрылыстарында iргелес тұрған платформалардағы ұзынөлшемдi материалдар мен жабдықтар аралығы құрам өтуiн қамтамасыз ететiн 300 мм-ден кем болмайтын қашықтық сақталатындай етiлiп қабылдануы керек.
297. Тұрақты тиеу орындары мен аударғыштар маңында итергiштер қолданылуға тиiстi. Итергiштердi басқару қызмет етушiлерге қауiпсiз, бiрақта мiндеттi түрде аударғыштар мен итергiштердi бiруақытта қосуға бөгет жасайтын, тосқауылы бар оймаларда немесе басқа жерлерде орналасқан орындардан iске асырылуы керек.
Басқа тиеу орындарында 354, 369 және 450 пункттерi талаптарын орындаған жағдайларда шығырларды немесе тоқарбаларды қолдануға рұқсат етiледi.
298. Көлбеу қазбалар арқылы өтетiн тасыма кезiнде арқан, тiркелетiн құрылғы немесе тiркеуiш үзiлiп кетуi салдарынан вагондардың төменгi және аралық қабылдау алаңдарына түсiп кетулерiне бөгет жасайтын құралдар қарастырылуға тиiстi.
Аяққы арқандармен тасымалдаған кезде:
1) жазық бұрылмалары бар көлбеу қазбалардың жоғарғы қабылдау алаңдарында тоқтатын бекiткiштерi қойылуы керек.
2) төменгi қабылдау алаңдарынан жоғары "Көлбеу қазбаларға соққы бәсеңдеткiш арқанды тосқауылдарды" пайдалану жөнiндегi нұсқаунама мен техникалық түсiндiрмеге сәйкес жасалынып, автоматты немесе дистанциялық басқарылатын соққы бәсеңдеткiш құрылғылармен жабдықталған қорғауыш тосқауылдар қойылуға тиiстi. Көлбеу қазбаларды амортизациялаушы тосқауылдармен жабдықтағанға дейiн босатпалы вагон ұстағыштар немесе сақтандыру арқандарымен алыстан басқарылатын қатаң тосқауылдар қолданылуы керек.
Құлау бұрышы 10 дейiнгi қазбалардағы құрам вагондарының саны аз мөлшерде (бiр-екi) болса, онда қатты тосқауылдар болуына рұқсат етiледi.
3) үстiңгi қабылдау алаңдарынан төменiрек, сол сияқты аралық қазбалар бұрмаларында берiктiгi есептеу мен анықталуға тиiстi тосқауылдардың қатты түрi қойылуы мүмкiн. Осындай тосқауылдарды басқару дистанциялық болуға тиiстi. Ұзындығы 30м дейiнгi қосалқы материалдар мен жабдықтар тасымалдауға арналған қазбаларда қолмен басқарылатын тосқауылдар қолданылуына рұқсат етiледi.
Бос және жүктi тарам жолдарда жоғарғылардан төмен және төменгiлерден жоғары, сол сияқты барлық аралық алаңдардан жоғары және төмен қарай ұшсыз арқанмен тасыған кезде, екi-екiден ұстағыш орнатылуға тиiстi: бiрi қабылдау алаңынан 5м қашықтықта және екiншiсi-бiрiншiден 5м қашықтықта.
Қазбалардың жазық учаскелерiндегi төменгi және аралық қабылдау алаңдарында жұмыс iстейтiндердi жасыру және басқару мен байланыс тетiктерiн орналастыру үшiн оймалар жасалуы керек.
Осы параграфтың талаптары, парашют қондырғыларымен жабдықталған адам не жүк-адам көлiк құралдары мен адамдар тасымалдау үшiн пайдаланылатын көлбеу қазбаларға жатпайды.
299. Рельстен шығып кеткен вагондар мен локомотивтердi орындарына қою шақтының жылжымалы құрамын рельстерге қауiпсiз қою жөнiндегi Нұсқаунамасына сәйкес өткiзiлуi керек. Әрбiр локомотивте, сол сияқты оқпанiргелiк албар мен көлбеу қазбалардың қабылдап-жөнелту аландарында домкраттар, өздiгiмен iстейтiн қондырғылар және басқада рельске қоятын құралдар және табандармен вагондарды тiркеп-босатуға арналған башмактар мен тетiктер тұруға тиiстi.
300. Көтерме қондырғы жұмыс iстеп тұрған уақытта адамдардың көлбеу қазбалар арқылы жүруiне тыйым салынады. Аралық қуақаздардың бремсбергтермен, еңiстермен және көлбеу оқпандармен қыйлыстарында бөгеттер, жарықты табло және сақтық белгiлерi қойылулары керек.
301. Көлбеу қазбаларда көтерме қондырғылар жұмыс iстеп тұрған уақытта вагондарды тiркеп-ағыту жүргiзiлетiн алаңдарға, осы жұмысқа қатысы жоқ адамдардың кiруiне тыйым салынады. Осы тыйымға сәйкестенген сақтық белгiлерi мiндеттi түрде iлiнуге тиiстi.
302. Вагонды қолмен жылжытқан кезде оның алдыңғы қабырғасының сыртына электр тоғы қосылған арнайы шырақ iлiнуi керек. Вагондар ара қашықтығы қолмен жылжытқанда 10 м артық болмауы керек. Еңкiштiк 0,01-ден жоғары болғанда қолмен жылжытуға тыйым салынады.
303. Вагондарды (платформаларды) ұшсыз және аяққы арқандармен тасығанда өзбетiмен ағытылуын болдырмайтын тiркеуiш және тiркелме қондырғылар, ал құлау бұрышы 18' жоғары қазбаларда ұшсыз арқанмен тасыған кезде, бұдан басқа контрарқандар қолданылуға тиiстi.
304. Вагондар тiркемесiн, аяққы және ұшсыз арқандармен тасымалдау үшiн қажеттi тiркеме қондырғыларын және локомотив тiркемелерiн тек құжаттамалар бойынша лицензиясы бар кәсiпорындарында, осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институты келiсiмiмен дайындауға рұқсат етiледi.
Осындай қондырғыларды қауiпсiздiк институтымен келiсiлген құжаттар бойынша Мемкентехбақылаудың арнайы рұқсатын алған мекемелерде жасауға жол берiледi.

$3. Адамдар мен жүктердiң тiк қазбалар
арқылы қозғалысы мен тасымалдануы

305. Тiк қазбалар арқылы адамдарды түсiрiп-көтеру клеттермен атқарылуы керек. Тiк қазбаларды өткенде, тереңдеткенде, түйiстiрген және оларды әбзелдеген кездерде адамдарды түсiрiп-көтеру қауғалар арқылы орындалуы мүмкiн.
306. Адамдарды түсiрiп-көтеру үшiн пайдаланылатын клеттерде бiрыңғай металдан жасалған ашылмалы төбелер немесе саңлауы ашылатын төбелер және тұтас берiк еден болуы керек. Жаңадан жасалатын клеттер еденiнде шығып тұратын бөлiктер болмауға тиiстi. Ұзын жақтары (бүйiрлерi) толық биiктiгi бойынша металл табақтарымен қапталуы керек. Клеттердiң бағыттаушыларға қарсы бөлiгiн тесiктерi бар металл табақтарымен қаптауға тыйым салынады. Клеттердiң ұзын жақтары бойымен тұтқалар қойылуға тиiстi. Клеттiң қысқа жақтарында (думлерiнде) есiктер немесе адамдарды клеттен түсiп кету мүмкiншiлiгiнен сақтандыратын басқада сенiмдi қоршауыш тетiктер қойылуы керек.
Есiктер конструкциясы, сондай-ақ олардың клеттер қозғалысы кезiнде топсадан шығып кетуiне жол бермейтiндей болуға тиiстi. Есiктер клеттiң iшiне қарай ашылуы және сыртында орналасқан ысырмамен жабылуы керек. Есiктiң жоғарғы жиегi немесе басқада қоршаулар биiктiгi клет еденi деңгейiнен 1,2 м-ден кем, төменгi жиегi - 150 мм-ден артық болмауға тиiстi.
Клеттiң оқпан арқылы қозғалысы кезiнде вагондардың клет iшiнде сенiмдi ұсталып тұруын қамтамасыз ететiн бекiткiштер (стопорлар) қойылуы керек. Клеттiң әрбiр қабатында бiруақытта болатын адамдар саны оның 1 м2 түбiне 5 адамнан келетiн есептен анықталып және ол iшкi еңбек тәртiбi ережелерiнде көрсетiлуге тиiстi.
307. Адамдар түсiрiп-көтеруге арналған клеттер мен адам және жүк-адам көтерме қондырғыларындағы қарсы салмақ көтерме арқандардың үзiлiсi кезiнде баяу тежеп тоқтататын қондырғылармен (парашюттер мен) жабдықталуы керек. Парашюттiң жетекшi серiппесi сақтандырғыш қаптамамен қоршалуға тиiстi.
Арқандар саны төрт және оданда жоғары келетiн көп арқанды көтерме қондырғыларының клеттерi мен қарсы салмақ тетiктерiнде; екi және үшарқанды көтерме қондырғыларының клеттерi мен қарсы салмақ тетiктерiнде көтерме арқандарын таңдау мен iрiктеу жұмыстары 402 пунктiнiң 1) п. және 418-дiң
1) п. талаптарына сәйкес өткiзiлетiн болса; апат-жөндеу көтерме қондырғылары клеттерi мен қарсы салмақ тетiктерiнде; адамдарды тұрақты түсiрiп-шығаруға арналмаған қанатты оқпандар клеттерi мен қарсы салмақ тетiктерiнде; iстеп тұрған көлбеу көтерме қондырғылары қарсы салмақ тетiктерiнде; ауыр жағдайда (Ауыр жағдайға - қарсы салмақ тетiгiнде ұзындығы 1,5 м, енi 0,4 м ауданшаны ораналастыру мүмкiн болмайтын жағдайларды жатқызады) істеп тұрған тiк оқпандар көтерме қондырғылары қарсы салмақ тетiктерiнде, егер клет пен қарсы салмақ тетiгi бөлiктерi бiр-бiрiнен рельстерден немесе арқандардан жасалған қалқа арқылы бөлiнетiн болса, парашюттердiң болмауына жол берiледi.Егер қарсы салмақ тетiгi рамасының биiктiгi, бағыттағыштар екi жақты орналасқан жағдайда, әбзелдеудiң екi адымынан, бiр жақты орналасқанд-аәбзелдеудiң бiр адымынан асып кетсе, онда қалқалар болмауына рұқсат етiледi. Бұл жағдайда қарсы салмақ тетiк ұзындығы 400 мм кем емес кеңейтiлген саңлаулы сақтық тыянақтарымен (башмактарымен) жабдықталуға тиiстi.
Бос клеттердi парашюттармен тежегенде олардың баяулауы 50 м/с2 аспауы, ал адамдардың барынша көп санындағы тежеу көрсеткiшi 6 м/с2 кем болмауы керек.
Парашюттердi сынау парашюттың осы түрi үшiн бекiтiлген нұсқаунамаға сәйкес 6 айда бiр реттен кем емес сиректiкпен өткiзiлуi қажет.
Парашют қоңдырғыларын жаңалармен алмастыру, iлiнген күннен 5 жыл өткендегi сиректiкпен ауыстырылуға тиiстi тежеуiш арқанды парашюттердi есептемегенде, клеттердi ауыстырумен қоса өтуi керек.
Тежеуiш арқандармен жабдықталған парашюттiң қызмет мерзiмiн 2 жылға ұзартуға жол берiледi. Қызмет мерзiмiн ұзарту жөнiндегi шешiмдi шақтының бас механигi басқаратын комиссия дефектоскопия қорытындылары оң, топсалы жалғастардың тозуы парашюттi пайдалану жөнiндегi нұсқаунамаларда көрсетiлгендерден аспаған және парашюттердi сынақтан өткiзу қорытындылары қанағаттанарлық болған жағдайларда қабылдайды.
Осы комиссия 7 жылдан артық iстеген парашюттердiң қызмет мерзiмiн осы қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институты мамандары түйiндемесiн ескере отырып ұзартуы мүмкiн.
308. Адамдарды кенқауғалармен көтерiп-түсiргенде:
1) кенқауғалар бағыттауыш бойымен жылжытылуы керек; бағыттауышсыз кенқауғалар қозғалысы кенжардан 20м аспайтын қашықтыққа ғана рұқсат етiледi. Тiк қазбаларды өткiзу кезiнде ұңғыма агрегаттарын (тиеу машиналарын, грейферлердi және басқаларын) пайдаланғанда бұл қашықтық 40 м дейiн ұзартылуы мүмкiн;
2) адамдарды бағыттауыш рамаларынсыз және зонттармен жабдықталмаған кенқауғаларда түсiрiп-көтеруге тыйым салынады.
Бағыттауыш жақтауша оның iлiнiп, кептелiп қалуын бiлдiретiн сигнал бергiшпен жабдықталуы керек.
Оқпанда апат және жөндеу жұмыстарын орындау кезiнде адамдарды бағыттауыш рамасыз кенқауғаларымен түсiрiп-көтеруге рұқсат етіледi. Бұл кезде:
кенқауғаның оқпан бойымен қозғалу жылдамдығы 0,3 м/с аспауға тиiстi;
кенқауға ернеуi мен оқпан элементтерiнiң шығып тұратын металл конструкциялары арасындағы саңлаулар 400 мм кем болмауы керек;
кенқауға үстiне сақтық зонты қойылуға тиiстi;
жүк түсiру алаңында бағыттауыш жақтауша сенiмдi бекiтiлiп, ал жүк түсiретiн қақпақтар жабылып тұруы керек;
3) адамдарды кенқауғаларға отырғызу мен оларды шығару төменгi қабылдау алаңында арнайы сатылар немесе қауғалар баспалдақтарымен тек қақпақтардың жабылған және қауғалардың тоқтатылған кездерiнде ғана орындалуға тиiстi;
4) аралық деңгейжиектерде адамдарды кенқауғаларға отырғызу мен олардан шығару операциялары қайырмалы алаңдар арқылы, ал сөрелер мен керiлмелi рамаларда тек сол кезде, егер тоқтатылған қауға ернеуi кеңейтiлген тұста немесе кеңейтілген тұста есiктер болғанда, қабат табаны деңгейiнде өткiзiлуi керек.
5) кенқауға шетiнде тұрғанда немесе отырғанда көтерiлiп-түсуге, сол сияқты жүк тиеген қауғамен адамдар түсiрiп-көтеруге тыйым салынады.
Жүктердi түсiрiп-көтергенде кенқауға үстiнгi ернеуi шетiнен 100 мм-ге кем тиелуi керек. Имектердi (жұдырықшаларды) түсiрілген қалпында ұстап тұру үшiн қолданылатын құрылғысыз кенқауғамен пайдалануға тыйым салынады. Жұдырықшалар биiктiгi 40 мм кем болмауға тиiстi.
Жүк пен адамдарды кенқауғалармен түсiрiп-көтергенде ұңғылағыш көтерме қондырғылары раструб (кеңейтілген тұстың) астында тиегiш құрылғы тұрған кезде кенқауғаның төменгi сөре раструбы арқылы өтуiн болдырмайтын, блоктау құрылғыларымен жабдықталуы керек.
309. Адамдарды скиптер мен жүк клеттерiнде түсiрiп-көтеруге оқпанды байқау мен жөндеу, маркшейдер жұмыстарын жүргiзу және апатты жағдайларды қоспағанда тыйым салынады.
Адамдарды төңкермелi клеттермен түсiрiп-көтеруге олардың шанаққа аударылмауы, сол сияқты клеттiң оқпан арқылы жүргенде төңкерiлмеуiнен сақтандыратын тосқауылдар болған кезде рұқсат етiледi.
Адамдарды жүк тиелген клеттермен түсiрiп-көтеруге тыйым салынады. Бiр оқпанда жүк-адам және жүк көтермелерi орналасқан жағдайда адамдар түсiрiп-көтерген кезде соңғысының жұмысына тыйым салынады.
310. Оқпанды жөндеу мен бақылауға жүгi кем тиелген клет төбесiнен немесе скипте не қарсы салмақта арнайы жабдықталған бақылау алаңынан рұқсат етiледi. Алаңша ауданы 0,6м2 кем, ұзындық өлшемдерiнiң бiрi 0,4м кем және қоршау биiктiгi 1,2м кем болмауы керек. Оқпан арқылы сауыттармен, соның iшiнде қарсы салмақтармен жылжығанда адамдар көтерме арқандарға немесе көтерме сауыттың аспалы құрылғы элементтерiне сақтық белбеулерiмен бекiтiлуге және кездейсоқ құлайтын нәрселерден бекiтiлген қорғаныш зонттарымен қорғалатын болуға тиiстi.
Сақтық белбеулерi әрбiр 6 ай сайын берiктiк сынақтарынан өткiзiлуi керек.
Көтерме сауытта және оның iшiнде тек жөндеу (бақылау) жүргiзетiн адамдар болуы мүмкiн.
Көтерме сауыттардан қашықта орналасқан бекiтпе мен әбзелдеу учаскелерiн жөндеу және бақылау үшiн клет немесе скипке сенiмдi бекiтiлетiн қайырмалы (алынбалы) сөрелердi қолдануға рұқсат етiледi. Осындай сөрелердiң конструкциясы кәсiпорындар (мекемелер) конструкторлық-жобалау бөлiмдерi арқылы жасалуға және көтерме сауытын жасаған мекеме мен қызметтiң осы түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлуге тиiстi.
Қарсы салмағы бар көтерме қондырғыларында оқпанды бақылау мен жөндеу жұмыстарын теңестiрушi жүк пайдаланып жүргiзуге рұқсат етiледi.
311. Iстеп тұрған және салынып жатқан шақтыларда жүк пен адамдарды түсiрiп-көтерудi ұйымдастыруға жауапты адам бұйрықпен тағайындалуы керек.

2. Рудник көлiк құралдары

$1. Жалпы талаптар

312. Әрбiр шақтыда бас инженер бекiткен басты тасымал жолдарының тәсiмi болуға тиiстi, оларда барлық қазбалар бойынша тасыма түрлерi, тасыма жолдар ұзындығы, айырықтар мен олардың сыйымдылығы, стрелка ауыстырғыштар, адамдарды отырғызатын (түсiретiн) орындар көрсетiледi. Тасыма тәсiмiмен жерасты көлiгi учаскесiнiң жұмысшылары мен инженер-техник қызметкерлерi таныстырылуы керек. Конвейер көлiгiмен жабдықталған қазбаларда конвейерлер мен қазбаларды жөндеу үшiн қажеттi жүктердi жеткiзетiн жағдайлардан басқасында локомотив тасымасын да қатар қолдануға рұқсат етiлмейдi.
313. Барлық жаңадан жасалатын кенкөлiк жабдықтары, сол сияқты қорғау мен сақтандыру құрылғылары (тежеуiш және парашют құрылғылары, қалқалар, ұстағыштар және басқалары), тiркеуiш және тiркеме құрылғылары стандарттарға, техникалық тапсырмаларға, қауiпсiздiк жөнiндегi техникалық шарттар мен басқада нормативтi құжаттарға сәйкес жобалануы және жасалынуы керек.
314. Дизель жетектi көлiк машиналарын шақтыда пайдалану, дизельдi локомотивтердi (машиналарды) көмiр шақтыларында қауiпсiз пайдалану үшiн күшi бар нормалар мен техникалық талаптарға сәйкес iске асырылуға тиiстi.
315. Маневрлiк жұмыстар мен вагондарды еңкiштiгi 0,005 дейiнгi жазық қазбаларда тасымалдау үшiн жылдамдығы 1м/с дейiн болатын тартқыштарды қолдануға рұқсат етiледi.
Материалдар мен жабдықтарды тасу, сол сияқты көлбеу қазбаларды жөндеу мен қайта бекiтуде алынатын жынысты сыртқа шығару үшiн келесi талаптарға сай келетiн тартқыштар қолданылуы мүмкiн:
1) барабан (дөңгелек) диаметрiнiң арқан диаметрiне қатынасы 20-дан кем болмауы керек. Арқанды барабанға көп қатпарландырып орауға рұқсат етiледi;
2) арқанның орташа радиуспен орағандағы қозғалу жылдамдығы 1,8м/с аспауға тиiстi;
3) тартқыштарда екi тежеуiш болуға тиiстi, олардың бiрi барабанға (дөңгелекке) әсер етуi керек. Тежеуiштiң әрқайсысы жетектiң тежелу жағдайлары кезiнде тежеуiш моментiнiң статикалыққа қатынас шамасы 2 еседен кем болмауын қамтамасыз етедi.
Айтылған мақсаттарға арналып жаңадан жасалынатын тартқыштарда электр энергиясын берудi тоқтатқан кезде тежеуiштiң автоматты қосылуы қарастырылуға тиiстi.

$2. Жол шаруашылығы

316. Жаңадан енгiзiлетiн қазбалардағы рельс жолдары мен ауыстырма қисықтарының айналым радиустары табаны 600 мм жолдар үшiн 12 м-ден кем, ал табаны 900 мм жолдар үшiн 20 м-ден кем болмауы керек.
Локомотивтi тасымаға арналмаған қазбалар қиылыстарында қозғалмалы құрамның ең қатты деген базасынан 4 еседен кем болмайтын радиуспен айналыс жасауына рұқсат етiледi.
Iстеп тұрған қазбалардағы табаны 600 мм рельс жолдары айналыстарының радиусы 8 м-ден кем, ал табан 900 мм рельс жолдары үшiн - 12 м-ден кем болмауға тиiстi.
317. Жолдың төселу кезiндегi рельс табанының номинальды енiмен салыстырғандағы кеңеюi 4 мм, ал тарылуы - 2 мм артық болмауына рұқсат етiледi.
318. Рельс жолдарын пайдалануға тыйым салынады:
1) жылжымалы құрамның рельстерден шығып кету мүмкiндiгiн тудыратын рельс бастарының вертикаль бағытта тозуы Р-24 түрiндегi рельстерде 12 мм артық, Р-33 түрiндегi рельстерде - 16 мм асып кеткен, сол сияқты болттар басына дөңгелек қыры (ребордасы) тиiп тұрған, рельстерде бойлық және ендiк жарықтар болған, рельстер басы үгiтiлiп түскен, рельс табаны бөлiктерiнiң сынып түскен және басқа да ақаулар болған кездерiнде;
2) рельстердiң жол өсiнен түйiстерде (сынықтарда) ауытқулары 8 м-ден кем болмайтын рельс ұзындығында 50 мм-ден асатын болса.
319. Стрелкалы ауыстыруларды мынандай кезде пайдалануға тыйым салынады:
1) олардың ұштары (белдiктерi) бойлық және көлденең бағыттарда соғылған, үгiтiлген және майысқан болса;
2) стрелка тартқыштары ажыратылып тұрса;
3) стрелкалар қысылған ұшы (белдiгi) мен рамалы рельс аралығында 4 мм аса саңлау жасап тұйықталса;
4) стрелкалы ауыстырғыштар орындарын бекiткіштер немесе басқада құрылғылармен бекiту болмаса;
5) стрелкалы ауыстырғыштар жетектерi тартқыштарына арналған жырашықтар ашық болса.
320. Тасыма жолдардың стрелкалы ауыстырғыштарындағы механикалық және қол жетектерi адамдар өтетiн жағында, бiрақ жетектiң айрықша шығып тұратын бөлiгiнен жылжымалы құрам жиегiне дейiн 0,7 м кем емес болмайтындай бос аралық қамтамасыз етiлетiндей болып қойылуы керек.
Жетектен бекiтпеге дейiнгi аралық монтаждау, бақылау мен жөндеудi қамтамасыз етуге қолайлы болуға тиiстi. Қазба енi жеткiлiксiз болса, стрелкалы ауыстырғыштар жетектерi оймаларда орналастырылуға тиiстi.
321. Оқпан iргелiк албарлар мен негiзгi тасыма қазбалар қыйлыстарындағы (өзара және учаскелiктермен) стрелкалы ауыстырғыштар жылжымалы тоқарба кабинасынан дистанциялы басқарылатын болуы керек. Көлбеу қазбалар айналымдарында стрелкалы ауыстырғыштар тетiктерi арқылы дистанциялы басқарылуға тиiстi. Бұл талап гараждар, ОБП, сутөкпе кенүңгiрлерi, ЖЗ қоймалары және басқалар кiреберiстерiнде қойылып анда-санда пайдаланылатын стрелка ауыстырғыштарына жатпайды. Стрелка ауыстырғыштарды алыстан басқару мен жабдықтау мерзiмi Мемкентехбақылау жергiлiктi органдарымен келiсiлiп белгiленедi.
322. Локомотивтердi жерүстiнде жөндеуге арналған уақытша гараждарды тек оқпаннан 30 м-ден кем емес қашықтықтағы арнайы тұйық жолдарда жабдықтауға рұқсат етiледi.
Локомотив гараждарын оқпандармен жалғастыратын рельс жолдарында тұрақты жабық тұратын далдалар орнатылуға тиiстi.
323. Жазық және көлбеу тасыма қазбалардағы жолдарды, жол құрылғыларын, су бұрғыш жырашықтарды, стрелкалы ауыстырғыштарды, жол сигналдары мен белгiлерiн, саңлаулар мен өткелдердi, сол сияқты тоқарбалы тасыманың қосылу торабын шақты көлiгi учаскесiнiң бастығы немесе оның орынбасары (механигi) сирек дегенде айына бiр рет және кен мастерi немесе шақты бойынша арнайы бұйрықпен тағайындалған адам кем дегенде айына екi рет тексеруi керек. Кен мастерi немесе шақты бойынша бұйрықпен арнайы тағайындалған адам бақылау өткiзген кезде рельс табаны енiн және бiр рельстiң басқасынан артып тұру шамасын өлшеуге тиiстi.
Рельстер тозуы мен тасыма жолдар кескiнiн (профилiн) тегiстеудi тексеру сирек дегенде жылына бiр рет өткiзiлуi керек. Тегiстеу уақытын шақтының бас инженерi бекiтедi. Тегiстеу қортындыларын шақты бас маркшейдерiнiң қызметi жазып отырады.

$3. Локомотивтiк тасыма

324. Локомотивтермен тасыма өткiзiлетiн жазық қазбалардың еңкiштiгi 0,005 жоғары болмауы керек. ӨБ, АҚ, концерн және с.с. техникалық басшысы немесе дербес шақты бас инженерi рұқсатымен Мемкентехбақылау АКТИ келiсiмi бойынша еңкiштi реттен бөлек 0,050 дейiн көбейтуге рұқсат етiледi. Сонымен, тасыма адамдар мен жүктi еңкiштiгi 0,005 асатын қазбаларда қауiпсiз тасымалдауға арналған Типтiк шешiмдерге сәйкес орындалған, жұмыстар қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн жоба бойынша өткiзiлуге тиiстi. Жобаны шақты (ШСБ) бас инженерi бекiтуi керек.
325. Құрамның максимальды еңкiштiктегi тежеуiш жолының ұзындығы жүк тасыған кезде 40 м, ал адамдар тасымалдағанда 20 м аспауға тиiстi.
Тежеуiш жолы машинистiң тежеуiш жүйесiн басқаратын органға әсер ету мезетiнен құрамның толық тоқтағанша өтетiн қашықтығымен анықталады.
326. Қозғалыс уақытында локомотив құрамның басында болуы керек. Локомотивтiң құрам соңында болуына тек жүру жылдамдығы 2 м/с, ұзындығы 300 м аспайтын учаскеде маневрлiк операцияларды орындаған кезде рұқсат етiледi. Жалғыз жолды дайындық қазбаларын жүргiзгенде вагондар құрамын кенжарға қарай 400 м аспайтын қашықтыққа итерiп кiргiзуге рұқсат етiледi.
327. Поезды сәуле жарығымен белгiлеу үшiн соңғы вагонда қызыл сәулелi шырақ қойылуы керек. Локомотивтiң вагонсыз қозғалысы жағдайында қызыл сәулелi фарлары жоқ болса, онда қызыл сәулелi шырақ локомотивтiң (жүру бағыты бойынша) арт жағында қойылуға тиiстi.
Локомотив құрам соңында орналасса, онда жүру бағытынша бiрiншi вагонның алдыңғы қабырғасы сыртына ақ сәулелi арнайы шырақ iлiнуi керек.
328. Кәбине үстiлiк төбе болмайтын тоқарбалардың қосылған түйiспе сымы астындағы жол учаскелерiнде өз жүрiсiмен қозғалтуға, сол сияқты оларды кәбинеде машинист болған кезде буксирлеуге тыйым салынады.
329. Кәбинесi төбесiз локомотив пен тиеуiш құрылғылар аралығындағы саңлаулар биiктiгi бойынша 0,4 м-ден кем болмауға тиiстi.
330. Локомотивтердi пайдалануға тыйым салынады, егер:
1) локомотивтердегi жабдықтардың жарылыс қауiпсiздiгi бұзылса;
2) аккумуляторлы тоқарбаның батарейлiк жәшiгi қақпағы алынған немесе оның блоктау құрылғысы бүлiнген болса;
3) электр жабдықтары, блоктау құрылғылары мен қорғау құралдары, жылдамдық өлшеуiштерi (жаңадан енгiзiлетiн тоқарбалар мен дизел-көлiктерде) бұзылған болса;
4) тежеуiштер сынса (бүлiнсе) немесе ретке келтiрiлмеген болса;
5) құмсауыттар бүлiнсе немесе оларда құм болмаса;
6) тiркеме құрылғылар бұзылса;
7) буферлер бүлiнсе;
8) қалыптар өзiнiң 2/3 қалыңдығына және құрсаулар қақтамасы (прокаты) 10 мм артық тозса;
9) фаралар сәуле шығармайтын немесе бүлiнген болса;
10) сигнал құрылғылары бүлiнсе.
331. Локомотивтi басқару тек қана локомотив кәбинесiнен жүргiзiлуi керек, машинист одан жүрiп келе жатқанда шығуға, сол сияқты локомотивтi басқаруды басқа адамға өз еркiмен беруге және локомотивтi құрамға тiркеу мен ағыту қол операцияларын кәбинеде отырып орындауға тиiстi емес.
332. Пайдалануда жүрген әрбiр локомотив келесi мерзiмдерде байқаудан өткiзiлiп отыруы керек:
1) локомотив машинисi қабылдаған кезде - ауысым сайын;
2) кезекшi электрслесарь - локомотивтi жолға (линияға) шығару кезiнде;
3) тоқарба депосы бастығы, ал ол жоқ жерде шақты көлiгi учаскесiнiң механигi-жұма сайын;
4) учаске бастығы шақты көлiгi механигiмен қоса-тоқсан сайын бiр рет.
2), 3), 4) пункттерi бойынша бақылау қорытындылары арнайы кiтапқа, ал 1) пунктi - жол қағазына жазылады.
Локомотивтер Мемкентехбақылау бекiткен Ережеге сәйкес жыл сайын техникалық байқаудан (ТБ) өткiзiлуi керек.

$4. Түйiспе желiсi.
Аккумулятор батареяларын зарядтау

333. Түйiспе тоқарбаларымен тасымалдауда кернеуi 600В аспайтын тұрақты тоқты пайдалануға рұқсат етiледi.
Шақтылар жерасты қазбаларындағы тұрақты тоқтың түйiспе желiсi жерасты көлiгi түйiспе желiлерiн монтаждау мен пайдалануға арналған Нұсқауы талаптары бойынша жасалған жобаға сәйкес болуы керек.
334. Тоқарба тасымасының қосалқы тартқыш станциялары мен зарядтау қондырғыларында түрлендiргiштердi, трансформаторларды және түйiспе желiнi жабдықтайтын тарамды қосылуларды артық тоқтан, тоқтың жерге жайылуы мен айқас тұйықталуынан қорғау жүзеге асырылуға тиiстi. Айтылған мақсаттар үшiн қорғау шарттары уақытпен есептеспей қолданылуы керек.
335. Түйiспелi тасыма кезiнде кернеудi азайту үшiн рельс жолдарында электрлiк қосылғыштар қойылуға тиiстi.
336. Электраттырма жүрiгiзiлетiн шақтылардағы түйiспелi тоқарбалармен тасуға арналмаған барлық рельс жолдары, тоқ жүргiзiлетiн рельстер қыйлысатын жерлерде, соңғылардан бiр-бiрiнен құрам ұзындығындай максимальды мүмкiн болатын қашықтықта орналасқан екi нүкте арқылы оқшаулануы керек.
337. Түйiспе сымдарының iлiну биiктiгi рельс қалпақшасынан 11 кестеде көрсетiлгендегіден кем болмауға тиiстi.
338. Түйiспе сымынан бекiтпе маңдайшасына дейiнгi қашықтық 0,2 м кем болмауы керек.
Тоқарба тоқ қабылдағышынан қазба бекiтпесiне дейiнгi қашықтық 0,2 м кем болмауға тиiстi.

11 кесте

Қазбалар аты	Iлiну биiктiгi, м
Адамдардың вагондарға отыратын жерге дейiн жүретiн учаскелерiндегi оқпанiргелiк албар қазбалары	2,2
Адамдар жүретiн қазбалардың түйiспе сым iлiнген қазбалармен қыйлысатын жерлерiнде отырғызу мен тиеп-түсiретін алаңдары бар оқпанiргелiк албар қазбалары	2,0
Адамдар тасымалы механикаландырылған немесе адамдар жүруге арналған жеке қазбалары бар барлық басқа қазбалар	1,8 кем болмауына рұқсат етiледi

339. Ауысым жұмысшыларын түсiрiп-көтеру кезiнде оқпаннан бастап оқпанiргелiк албарда орналасқан отырғызу пунктiне дейiнгi учаскеде түйiспе сымы ажыратылуға тиiстi.
340. Өнеркәсiп алаңдары аумағында, тасыма жолдары жүргiншi және жаяулар жүретiн жолдарды кесiп өтпеген жағдайларда түйiспе сымының iлiнiсi рельс қалпақшасынан 2,2 м-ден кем болмайтындай биiктiкте өткiзiлуi керек.
Жолдар қыйлысатын жерлердегi iлiнiс биiктiгi жерүстiлiк электр темiр жолдарын салу ережелерiне сәйкес болуға тиiстi.
341. Түйiспе желiсi сөндiргiштермен бөлiктенуге тиiстi, ал олардың ара қашықтығы 50 м аспауы керек. Секциялы сөндiргiштер сондай-ақ түйiспе сымының барлық тарамдарында қойылуға тиiстi.
Екiтабанды және көптабанды учаскелердегi түйiспе желiлерiнде түйiспе сымдарын сөндiргiштердi пайдаланып, параллель жалғауға рұқсат етiледi.
Секциялы сөндiргiштер жасалғанша, өзгермелi тоқ желiстерiнде пайдаланылатын, секциялы ажыратқыштар мен автоматты сөндiргiштердi қолдануға жол берiледi.
Түйiспе желiсi бiрнеше қосалқы станциялардан тоқ алған кезде, оның жекелеген қосалқы станциядан тоқ алатын учаскесi басқалардан оқшаулануы керек.
342. Қазбалар жөндейтiн, ұзынөлшемдi материалдар мен жабдықтар түсiретiн (тиейтiн) жерлерде және отырғызу алаңдарында осы жұмыстарды орындау мен адамдар отырғызылып (түсiрiлiп) болғанша түйiспе сымы ажыратылуға тиiстi.
Адамдар жүретiн тиеу пунктарында, отырғызу, тиеп-түсiру аландарында және қазбалар қыйлыстарында, сол сияқты адамдар лавадан, пештерден және басқада қазбалардан шығатын жерлерде түйiспе сымы учаскесiн ажырататын құралдар қарастырылуы керек.
Түйiспе сымының арқандармен, кәбiлдермен, құбырлармен және с.с. түйiсетiн жерлерi олардың бiр-бiрiмен жанасу мүмкiндiгi болмайтындай етiлiп орындалуға тиiстi. Айтылған түйiспелер тәсiмiн шақтының бас инженерi бекiтуi керек.
343. Аккумулятор батареяларын зарядтау заряд кен үңгiрiндегi заряд үстелiнде өткiзiлуге тиiстi.
Жаңа деңгейжиектердi дайындау кезiнде аккумулятор батареяларын зарядтауды уақытша кенүңгiрлерде тоқарба рамасы үстінде өткiзуге рұқсат етiледi.
Аккумулятор батареясын зарядтау кезiнде батарея жәшiгiнiң қақпағы алып қойылуға тиiстi.
Аккумулятор мен батарея жәшiгiн тек аккумуляторлардың газ шығып тоқтағаннан кейiн, бiрақ зарядтау аяқталған межеден бiр сағат өткен соң ғана жабуға рұқсат етiледi.
Батарея жәшiгi батареяларды зарядтау уақытында сенiмдi жерлестiрiлуi керек.
Ақаулы немесе кiрленген аккумулятор батареяларын зарядтауға және пайдалануға тыйым салынады.
Электр жабдықтары мен кәбiлдердiң тоқарбалар корпусына қатысты оқшаулану кедергiсiнiң минимальды мүмкiндiк шамасы және оларды тексеру мерзiмдiлiгi пайдалануында жүрген кенiш аккумуляторлы тоқарбаларының электр жабдықтарын оқшаулау кедергiсiне қойылатын Уақытша талаптарында келтiрiлген нормаларына сәйкес болуға тиiстi.
Аккумулятор батареяларын зарядтау кезiндегi оқшаулау кедергiсiн автоматты бақылау зарядтау қондырғылары iшiнде орнатылған кемудi бақылау релесiмен, ал жолдарда-тоқарбалардың автоматты сөндiргiштерiнде болатын оқшаулау кедергiлерiн тексеретiн құрылғылармен iске асуы керек.
Жарылыс қауiпсiз тоқарбаны жолға шығару алдында батарея жәшiгiндегi сутегi мөлшерiн өлшеу қажет, ол 2,5 % аспауға тиiстi.
Егер барлық шақтылардың зарядтау кенүңгiрлерiнде кернеудi өлшеу батарея жәшiгi қақпағын алып қоюдан соң 10 минуттан ертеректеу өтпесе, онда жалпы мiндеттелетiн аккумулятор сынамаларын пайдалануға рұқсат етiледi.
344. Аккумуляторлы тоқарбалар жөнделуi газ бен шаңнан қауiптi шақтыларда электр жабдықтарын ашумен байланысты болатындықтан, оларды тек гаражда өткiзуге рұқсат етiледi.
345. Зарядтау кенүңгiрлерi бөлмесiне жалындағыш шаммен, соның iшiнде бензиндi сақтық шамдарымен кiруге тыйым салынады.
Зарядтау кенүңгiрлерiнде элекролиттен күйiп қалудан қорғайтын сiлтi әсерiн бейтараптандыратын тиiстi құралдар болуы керек.

$5. Конвейер көлігі

346. Таспалы конвейерлер жабдықталуға тиiстi:
1) таспа өз енiнен 10 % жоғары мөлшерде жан-жаққа ауытқып кеткен жағдайда конвейер жетегiн ажыратып тастайтын таспаның бүйiр ауытқуын қадағалайтын датчиктермен;
2) шамадан артық жүк тиелген жерлерде шаң басатын құралдармен;
3) барабандар мен таспаларды тазалайтын құрылғылармен;
4) таспаның жүк тармағын оның үзiлген кезiнде ұстап алатын құрылғылармен. Көлбеу бұрышы 10' асатын қазбалардағы таспа тростарының бүтiндiгiн (олардың сериялық шығуы игерiлгенше) тексеретiн құрылғылармен. Осындай құрылғымен жабдықталғанға дейiн арнайы мекеме таспаның қиылысатын жерлерiн арнайы мекеме сиректiгi жарты жылда бiр рет дефектоскопиядан өткiзуi керек;
5) артық жүк тиелетiн жерлерде материал деңгейi мүмкiндiктен асып кеткен кезде конвейердi ажыратуды, таспа жүрiсiн номинальды жылдамдықтың 75 % дейiн төмендетудi, бремсберг конвейерлерi таспасының номинальды жылдамдығын 8 % арттыруды қамтамасыз ететiн қорғау құралдарымен;
6) конвейердi оның ұзындығы бойында орналасқан кез келген нүктесiнен ажыратуға (тоқтатуға) арналған құрылғылармен;
7) көлбеу бұрыштары +-6 градус болғанда тежеуiш құрылғыларымен;
8) құбырдағы су қысымы белгiленген нормадан төменгi деңгейге азайғанда конвейердi ажыратушы блоктау құрылғыларымен.
Автоматты және дистанциялық басқару арқылы жұмыс iстейтiн конвейер линиялары үшiн, конвейер қазбаларындағы өрттi сөндiруге арналған құбыр учаскесiнiң ең алыс нүктесiндегi су жүрiсiне бағыттас су қысымы бар барлық линияны блоктауға рұқсат етiледi.
347. Автоматты немесе дистанциялық автоматтандырылған конвейер линияларын басқару аппаратурасы, 346 пункт талаптарына сәйкес таспалы конвейерлердi жабдықтайтын құралдар мен құрылғылардан басқа, мыналарды қамтамасыз етуге тиiстi:
1) линиядағы әрбiр келесi конвейердi тек алдыңғы конвейер тартқыш органынының номинальды қозғалыс жылдамдығын тағайындағаннан кейiн ғана қосуды;
2) тоқтап тұрған конвейерден жүк тасымалдайтын барлық конвейерлердi ағытып тастауды, ал сырма конвейерлерден тұратын линияларда, олардың бiрiнде ақаулық болса, онда алдында тұрғанын ағытуды;
3) электрқозғалтқыштың электр қорғауыштары белгi бергенде бүлiнген конвейердiң дистанциялық қайта қосылуын, конвейердiң механикалық бөлiгi бұзылысын (жұмыс не тартқыш органы үзілуiн немесе сыналасуын), конвейердi iске қосудың созылуы салдарынан қорғауыштар жұмыс iстеп кеткенде, таспа жылдамдығы номинальды мөлшердiң (тежелiстiң) 75 % дейiн төмендеуi мен бремсберг конвейерлерi таспасының жылдамдықты 8 % арттыруын болдырмауды;
4) белгiлi бiр конвейердi басқару пультiнен iске қосуды болдырмайтындай етiп жергiлiктi блокадалауды;
5) конвейердiң iске қосылуы созылып кеткенде оны ағытып тастауды;
6) конвейер жетектерi орнатылатын пункттер мен басқару пультi арасында екiжақты телефон немесе дауыс зорайтқыш байланысты;
7) өртке қарсы қалыпта су қысымы болмаған кезде конвейердi iске қосуды блокадалауды;
8) қоршау алынған кезде конвейердi iске қосуды блокадалауды.
Шақты конвейер көлiгiн басқару жүйесi мен жаңа техникалық құралдарын жасау, шақты конвейерлерi мен конвейер линияларын автоматтандыруға қойылатын Талаптарға сәйкес өткiзiлуi керек.
348. Конвейерлермен жабдықталған көлбеу қазбаларда тек осы қазбаларды жүргiзу мен жөндеуге қажеттi материалдар мен жабдықтарды тасуға арналған рельс жолын төсеу және шығырлар қоюға рұқсат етiледi.
Конвейер мен шығырдың бiр уақытта жұмыс iстеуiн болдырмау мақсатында қажеттi электрлiк блокада қойылуға тиiстi.
349. Қазбаларда сырма конвейерлердiң жетекшi, тарту және аяққы станцияларын бекiту, тазалау қазбаларында сырма конвейерлердi механикаландырып жылжыту, конвейерлер шынжырын оларды құрастырып-бөлшектеу кезiнде созу, таспалы конвейерлердi түйiстiргенде таспа ұштарын тартып буу үшiн, сол сияқты конвейерлердi ұнталымдау (расштыбовка) үшiн зауытта жасалатын құрылғылар пайдаланылуы керек.
Құрылғылар жасаушы-зауыттар құжаттары бойынша жөндеу кәсiпорындарында жасалатын осындай құрылғыларды пайдалануға рұқсат етiледi.
350. Конвейерлi қазбаларда конвейерлер арқылы қауiпсiз өткелдер жабдықталуға тиiстi.
351. Тыйым салынады:
1) қозғалмалы бөлшектердi жөндеп, майлау мен конвейерлер жұмысы кезiнде оларды тазалауға, ұнтақпен бiтелген конвейерде және ақаулы шығыршықтармен немесе олардың жоқ кезiнде жұмыс iстеуге, конвейер қалыбының қозғалмайтын элементтерiне немесе бекiтпеге таспаның жанасуына, сол сияқты 4.2.35 пункт талаптарын орындамауға;
2) адамдарды, ағаштарды, ұзынөлшемдi материалдар мен жабдықтарды осы мақсаттар үшiн қолайсыз конвейерлерде тасымалдауға.
352. Конвейердi, басқару аппараттарын, шығыршықтарды, тартқыш және тиегiш құрылғыларды, таспалар мен олардың түйiспелерiн, сол сияқты конвейердi пайдалану қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн құрылғылар бақылауын ауысымдық инженертехник қызметкерi немесе арнайы тағайындалған адам ауысым сайын өткiзiп отыруы керек.
Конвейердi (тежеуiштердi, таспа ұстағыштарды, қоршауды блокадалау және басқаларды) пайдалану қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн өртке қарсы сақтық құралдарын және өртке қарсы қалыпта судың бар-жоғын басқару аппараттары мен қорғау (таспаның тежелiсi мен шығып кетуiн, тиелу деңгейiн, төтенше жағдайда тоқтатылуын және басқаларды тексеретiн датчиктер) құрылғыларын бақылау мен тексеру жұмысын учаске механигi немесе арнайы белгiленген адам сөткесiне бiр рет өткiзуге тиiстi.
Тұрақты конвейерлердi бас механик қызметiнiң механигi ай сайын бақылап отыруы керек. Бақылаулар қорытындысы арнайы журналдарға жазылады.
Арнайы жөндеу мекемесi тұрақты конвейер линияларын жұмысқа енгiзер алдында, ал пайдалану процесiнде оларды жылына бiр рет тексеру мен жөндеуден өткiзiп отыруы керек.

3. Шактылық көтерме $1. Жалпы талаптар

353. Көмiр шақтыларында қолданылатын көтерме машиналары (шығырлары) осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлген ГОСТ, ТТ және ТБ талаптарына сәйкес болуға тиiстi. P090001940
Егер көтерiлетiн сауыттың асыра көтерiлу жолы шегiнде, ал түсiрiлетiннiң отыру (түсiру) алаңынан төмен орналасатын жолдың бос учаскесiнде тоқтатылуы қамтамасыз етiлетiн болса, онда көлбеу бұрышы 30' дейiнгi қазбаларда iстеп тұрған көтерме қондырғылары баяулауын 0,75 м/с ² төмендетуге рұқсат етiледi.
354. Тiк және көлбеу қазбалар арқылы адамдар мен жүктердi көтерiп-түсiрудiң максимал жылдамдықтары жоба бойынша анықталады, ал бiрақта 12 кестеде келтiрiлген шамалардан аспауы керек.

12 кесте

Қазба аттары	Көтерiп-түсiрудiң максимальды жылдамдығы, м/с
	адамдарды	жүктердi
Тiк қазбалар, жабдықталған: клеттермен скиптермен	12 -	Жобамен анықталады Жобамен анықталады
Көлбеу қазбалар, жабдықталған: скиптермен вагондармен	- 5	7 5
Ұңғыма тiк қазбалар, жабдықталған: қауғалармен (бағыттауыш бойымен) қауғалармен (бағыттауышсыз) аспалы ұңғыма жабдықтарымен құтқару сатылармен	8 2 - 0,35	12 2 0,2 -
Тiк және көлбеу қазбалар арқылы шойтастар түсiру		осы көтермедегi номинальды жылдамдықтың 1/3 бөлiгi

355. Жобалау кезiндегi көтерме қондырғысы баяулауының орташа шамасы төтенше жағдайлардағы сақтық тежеулерiнде қалай болса, жұмыстықтада солай, 13 кестеде келтiрiлген мәндерден аспауға тиiстi.

13 кесте

Көлбеу бұрышы, градус	2	10	15	20	25	30	40	50 және жоғары
Баяулау шамасы, м/с 2	0,8	1,2	1,8	2,5	3,0	3,5	4,0	5,0

Көтерме қондырғының орташа баяулау шамасы көлбеу бұрышы 30' дейiнгi қазбаларда 0,75 м/с ² кем, ал қазбалардың көлбеу бұрышы 30' жоғары болғанда 1,5 м/с ² кем болмауы керек.
Орташа баяулау деп максимал жылдамдықты тежелу басталған моменттен көтерме машинасы толық тоқтағанға дейiнгi уақытқа қатынасын айтады.
Үйкелiс доңғалақты көтерме қондырғыларында орташа баяулау шамасы тежеу процесi қалыптасқан учаскеде анықталады.
Көлбеу бұрышы өзгермелi қазбалардағы көтерме қондырғысының баяулау шамасы бұрышы тұрақты әрбiр жол учаскелерi үшiн 13 кестеде келтiрiлген тиiстi мәндерден аспауы керек. 13 кестеде келтiрiлмеген аралық көлбеу қазбалар бұрыштары үшiн баяулау шамасы сызықтық талдау (интерполяция) жолымен анықталады.
Үйкелiс дөңгелектi қондырғылардағы жұмыстық және сақтық тежеулерi кезiндегi баяулау, арқанның дөңгелек бойынша сырғып кету мүмкiншiлiгiнен туындайтын шамадан аспауы керек.
Iстеп тұрған бiрарқанды және көпарқанды үйкелiс дөңгелектi скиппен көтеру қондырғыларында, арқандардың жылжымау шарты бойынша, жекелеген жағдайларда осындай қондырғыларды 1 м/с асатын жылдамдықпен жүк түсiру мүмкiншiлiгiн болдырмайтын тосқауылмен жабдықтаса, онда баяулаудың төменгi деңгейiн 1,2 м/с ² шамасымен шектеуге рұқсат етiледi.
Тежеу жүйесiн реттеу арқылы қажеттi баяулауды қамтамасыз ете алмайтын үйкелiс дөңгелектi көтерме қондырғылары сақтық тежеуiшiн автоматты және iрiктеп реттеушi жүйелерiмен жабдықталуға тиiстi.
Осы параграфтың талаптары ұңғымалық шығыр мен құтқарушы сатылар шығырына (арқанның жүрiс жылдамдығы сәйкес 0,2 және 0,35 м/с артық болмағанда) жатпайды.
356. Шақты көтерме қондырғысын асыра көтеру мен жылдамдық асып кетуiнен қорғау үшiн, олар келесiдей сақтық құрылғыларымен жабдықталуға тиiстi:
1) әрбiр көтерме сауыт (қарсы салмақ)-дiнде немесе қазбада қойылатын және сауыт көтерiлу барысында үстiңгi қабылдау алаңы деңгейiнен 0,5 м жоғары асып кеткен кезде сақтандырғыш тежеуiштi аяққы сөндiргiшпен және де тереңдiк көрсеткiшiндегi (немесе тапсырыс аппараты мен жүрiс бақылауыштағы) қайталаушы аяққы сөндiргiшпен қосуға арналған.
Көлбеу қазбалардағы аяққы сөндiргiштер үстiңгi қабылдау алаңындағы жұмыс процесiне байланысты қалыптасқан әдеттегi орыннан 0,5 м қашықтықта қойылуы керек.
Төңкерме клеттi көтерме қондырғыларында, адамдарды клетке отырғызуға арналған алаң деңгейiнен 0,5 м жоғарырақ дiнде қойылатын қосымша аяққы сөндiргiштер болуға тиiстi. Осындай аяққы сөндiргiштер жұмысы тағы да тереңдiк көрсеткiшiнде (тапсырыстар аппараты мен жүрiс бақылауышта) қойылатын аяққы сөндiргiштермен қайталануы керек. Бұл талап тiк оқпандарды жүргiзу кезiндегi қауғалары өздiгiнен төңкерiлетiн көтерме қондырғыларына жатпайды.
Қайталанатын аяққы сөндiргiштердi дiнде негiзгiлермен бiр деңгейде қоюға оларды жекелеген кәбiлдермен жабдықтағанда ғана рұқсат етiледi. Төңкерме клеттi қондырғылардағы қосымша аяққы сөндiргiштер (негiзгiлер және қайталанатындар) қорғау тiзбегiне берiлген "жүк" немесе "адамдар" режимiне байланысты қосылуға тиiстi.
Негiзгi және қайталанатын сөндiргiштер түзулiгi мен қойылу дұрыстығын тексеру үшiн машинист пультiнде кнопкалар мен ауыстырып қосқыштар (қалпын белгiлемей-ақ) қойылулары керек. Егер тәсiммен олардың тұйықталу жағдайы туралы сигнал беретiн жабдық (дыбысты, жарықты) қарастырылса, онда шунттау элементтерiн бекiтушiлердi қолдануға рұқсат етiледi;
2) сақтық тежеуiшiн қосуды болдыратын жылдамдыққа шек қойғышпен, егерде:
жылдамдықтың баяулауы кезiнде қорғауыш тахограмма одан асып кетсе, ал баяулау жолының әрбiр нүктесiндегi оның шамасы скиптер мен клеттердiң апаттық асыра көтеруiн болдырмау шарттары негiзiнде анықталады;
бiр қалыпты қозғалыс жылдамдығынан 15 %-ке асса;
сауыт жоғарғы, төменгi және аралық қабылдау алаңдарына, сол сияқты оқпанды арқанмен әбзелдеу кезiнде қатты бағыттауышқа адамдар түсiрiп-көтергенде 1 м/с жоғары, ал жүк түсiрiп-көтергенде 1,5 м/с жылдамдықпен келсе.
3) пунктiнiң талаптары қозғалыс жылдамдығы 3 м/с асатын iстеп тұрған көтерме қондырғыларына және жылдамдығы 2 м/с асатын (шығырлармен жабдықталған жерасты көлбеу жүк қодырғыларынан басқа) жаңадан жобаланатындарға жатады.
Басқа көтерме қондырғылары бiрқалыпты қозғалыс жылдамдығын 15 % асырған жағдайда қондырғыны ажырататын аппараттармен жабдықталуы керек.
Жерасты қазбаларында iстеп тұрған адам көтерме көлбеу қондырғылары шығырлары мен шағын машиналарын жылдамдық шектеуiштермен жабдықтау мерзiмiн Мемкентехбақылау органдары келiсiмiмен шақты белгiлейдi.
Жерасты қазбаларында iстеп тұрған көлбеу жүк пен адам көтерме шығырлары оларды жылдамдық шектеуiштерiмен жабдықтағанға дейiн, бiрқалыпты қозғалыс жылдамдығынан 15 % асқан кезде, баяулау учаскелерiнiң 1-2 нүктелерiндегi жылдамдықты тексере отырып, сақтық тежеуiшiн қосуға ықпал ететiн аппаратпен жабдықталуға тиiстi.
4) жер үстiнде орналасатын қайта құрылуға тиiстi көтерме машиналы қондырғылардан басқа, көпарқанды көтерме қондырғысы бар, оқпан сужинамасы мен дiңiнде қойылатын амортизациялау құрылғыларымен.
357. Шақты көтерме қондырғылары келесідей қорғау және блокадалау құрылғыларымен жабдықталуы керек:
1) дайындаушы-зауыт белгiлеген барабан шеңберi мен тежеуiш қалып аралығында рұқсат етiлген максималды саңлаудан асқан кезде, iске қосылатын тежеу қалыптарын шектен тыс тозудан блокадалау;
2) максималды және нольдiк қорғау;
3) адам және жүк-адам көтермесi (пайда болуына қарай) клеттерiн төмен қарай қатты түсуден қорғау;
4) көтерме сауыттың қабылдау алаңына келуiнен бұрын шарбақтардың ашылу мүмкiндiгiн болдырмайтын және олардың ашық тұрған кезiнде машинист пультiндегi "тоқта" сигналын қосатын сақтық шарбақтар блокадалау;
5) сауытты тек асыра көтерудi жою жағына қарай асыра көтергеннен кейiн тартқышты қосу мүмкiндiгiн блокадалау;
6) егер жұмыс тежеуiш тұтқасы "тежелген" қалыпта тұрмаса, ал басқару аппаратының (бақылағыштың) тұтқасы нольдiк қалыпта тұрса, онда сақтау тежеуiшiн ағытып тастауды болдырмайтын блокадалау;
7) кен қауғаларының нольдiк алаңға жабулы қақпақтармен келгендегi тоқтауын қамтамасыз етудi блокадалау, сол сияқты оқпан өту кезiнде қауғаларды жұмыс сөресiне келуден 5 м әрi және оқпан кенжарына жақындағанда тоқтатуды қамтамасыз етуiн блокадалау;
8) тежеуiш арқандардың сужимада бекiтiлген жерлерiнен суырылған кездерiнде оқпангер немесе машинистке сигнал беретiн құрылғымен;
9) теңдестiрме арқан iлмегiнiң шектен тыс көтерiлген кездерiнде машинистке сигнал беретiн құрылғымен;
10) егер жылдамдық шектеуiшiндегi өзiн-өзi бақылау толық болмаса, онда көтерме машина бiлiгiнен тереңдiк көрсеткiшiне берiлiстiң бiртұтастығын тексерудi қамтамасыз етушi қайталауыш жылдамдық шектеуiшiмен немесе құрылғымен;
11) тербелмелi алаңдар мен отырғызу жұдырықтары жөнiнде машинистке сигнал беретiн құрылғымен;
12) баяулаудың басталу мерзiмi (автоматты режимде жұмыс атқаратын жүк көтерме қондырғыларын есептемегенде) жөнiнде сигнал беретiн автоматты қоңыраумен.
358. Астарлауды (футерлеудi) пайдалану қарастырылмаған құйма немесе штамп шеңберлi шкивтер, олардың қырлары немесе шеңберлерi бастапқы қалыңдығының 50 % тозған және барлық басқада сым сабақ қапталдары (торец) жалаңаштанатын жағдайларда жаңалармен ауыстырылуға тиiстi.
Егер шкив арнасы iшкi жағына қарай бастапқы қалыңдығының 50 % артық емес шамаға тозған болса, онда оны қаптауға (наплавка) рұқсат етiледi.
359. Көтерме машинасы сынатын немесе клеттер оқпанда кептелiп қалатындай жағдайлар болғанда Көмiр және сланец (жанғыш тақта тас) шақтыларындағы техникалық пайдалану ережелерiне (ТПЕ) сәйкес болатындай, апатты-жөндеу қондырғылары жабдықталуға тиiстi.
Бiр оқпанда екi көтерме қондырғысы немесе көтерме қондырғы мен сатылы бөлiк болған жағдайда қосымша апатты-жөндеу қондырғысы жоқ болуы мүмкiн.
Оқпандар өткiзу мен тереңдету кезiнде көтермеде апатты жағдай бола қалса, онда саны бойынша ең көп саналатын ауысымдағы барлық жұмыскерлердiң орналасуын қамтамасыз ететiндей ұзындықтағы апатты-құтқару сатысы болу қажет. Саты тежеуiштермен жабдықталған және құрамды (қол және механикалық) жетегi бар шығыр арқанына бекiтiледi. Сатының қол жетегi, электрэнергиясы апаттық үзiлген кезде, сатыны көтерудi қамтамасыз ету керек.
Жұмыс сөресiнiң төменгi қабатында, адамдарды оқпан кенжарынан ұңғыма сөресiне шығаратын, қажеттi ұзындықтағы апаттық арқан сатысы болуы керек. Құтқару сатысын кенжарға дейiнгi сөре арқылы өтуi мүмкiн болса, онда сөреде апаттық арқан сатысы болуы қажет емес.
100 м тереңдiкке дейiнгi оқпандарды өткен кезде, апаттық құтқару сатыларын асып қою үшiн пайдаланылатын шығырларды тек қол жетегi болуы мүмкiн және де олар тежеуiштермен, азулы (храпавиктi) тоқтатқышпен жабдықталуға тиiстi.
360. Оқпан көтерме бөлiктерi арқылы адамдардың өтуiне тыйым салынады. Шақтының барлық деңгейжиектерiндегi оқпандар алдында адамдардың көтерме бөлiктер арқылы өтуiн ескертетiн сақтандыру шарбақтары қойылуы керек. Жоғарғы деңгейжиектерде отырғызу жұдырықтарынсыз адам және жүк режимдерiнде жұмыс жасауға рұқсат етiледi.
Адамдарды түсiрiп-көтергенде және көтерменiң "тексеру" режимiнде жұмыс iстегенде оқпанның барлық қабылдау алаңдарындағы жүк (вагондар) алмастыру механизмдерi ажыратылуға тиiстi.
Iстеп тұрған шақтыларда клеттi жiберген мезгiлде оның толық тоқтағанынша адамдардың оқпанға жақындауына бөгет жасайтын қосымша қоршауы болғанда, жоғарғы қабылдау алаңында гильотина тәрiздi есiктердi қолдануға рұқсат етiледi. "Тоқта" сигналы талаптары (357 п. 5)п.) гильотина тәрiздес есiктермен жабдықталған көтерме қондырғыларына жатпайды.
361. Адамдар түсiп-шығуы қарастырылмаған шақтылар оқпандарында, көтерме қондырғыларын пайдалануға, тек осы оқпандарды бақылау және жөндеу жұмыстарымен айналысатын адамдарға ғана рұқсат берiледi.
Ұңғыма шығырларымен жабдықтарды түсiрiп-көтеру уақытындағы көтерме жұмысы оқпандарды өту кезiнде тек түсiрiп-көтеру жұмысын қадағалайтын жұмысшылар мен техникалық персоналдың жүрiп-тұруы үшiн ғана рұқсат етіледi.
362. Жүк көтерiп-түсiру вагондарымен өткiзiлетiн тiк оқпандардың барлық аралық, төменгi және жоғарғы қабылдау алаңдары, сол сияқты төңкерме алдындағы алаңдар жекелеп мөлшерленуi мен вагондардың өз бетiмен сырғанап кетуiн болдырмауды қамтамасыз ететiн тоқтату (стопор) құрылғыларымен жабдықталуы керек.
363. Барлық жаңадан жасалынатын қорғау және сақтық құралдары (тежеуiш, парашюттi, аспалы құрылғылар және басқалары), қорғау және сақтандыру аппараттары (жылдамдық шектеуiштер, қысым ретеуiштер және басқалары), адам және жүк-адам қондырғыларын басқару мен автоматтау тәсiмдерi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлуге тиiстi.

$2. Әбзелдеу

364. Көтерме сауыт (қарсы салмақ) сырғанауын бағыттаушы башмақтар мен бағыттауыштар аралығындағы саңлаулар жиынтығы оларды қойған кезде:
1) негiзгi (базалық) белгіде (Көтерме сауыттың жүк түсiретін орнынан, жоғарғы қабылдау алаңы деңгейiнен сауыт 0,5 м аса көтерiлгенде (жүк түсiру кезiндегi қалыпты жай) сақтық тежеуiшiн қосуға арналған, діңдегi аяққы ажыратқыш қойлатын орынға дейiнгi бағыттауыштар учаскесi негiзгi (базалық) белгi болып саналады):
рельстi бағыттауыштар үшiн - 10 мм,
ағаштыларда - 20 мм;
2) оқпан тереңдiгi бойынша:
рельстi бағыттауыштар үшiн - 10 +- 8 мм,
ағаштыларда - 20+-10 мм болуы керек.
Негiзгi белгiде бағыттауыштер іздерiнiң номинальды мөлшерi сақталуы тиiстi.
Көтерме сауыттарда тербелмелi құрылғыларының серпiмдi жұмыс бағыттауыштарын пайдаланған кезде, көтерме сауыттың салмақ түсетiн конструкциясында тiкелей орналасқан және жұмыстық бағыттауыш құрылғыларымен конструктивтi байланыспаған сақтық башмақтарының болуы мiндеттi. Сырғанама сақтық башмақтарының түйiсу беттерi мен бағыттауыштар арасындағы жиынтық саңлау оларды қойған кезде негiзгi белгiде:
рельстi бағыттаруыштар үшiн - 20 мм, кораптыда - 30 мм болуы керек.
Жылжу башмақтары не олардың алмастырмалы астарларының (вкладыши) түйiсу беттерi жан-жағына қарай 8 мм артық тозған кезде ауыстырылуға жатады.
Бағыттауыштар мен башмақтардың жан-жағына қарай жиынтық тозуы аспау керек:
рельстi бағыттауыштарда - 10 мм, ағаштыларда - 18 мм.
Бұл жағдайда башмақ бүйiр беттерi мен екiжақты орналасатын рельстi бағыттауыштың 20 мм-ге дейiн жалпы тозуына жол берiледi.
Ашық түрдегi сырғанама башмақтардың жұмыс бағыттауыштарындағы жұтқыншақ (зева) тереңдiгi оларды қойған кезде:
рельстi бағыттауыштар үшiн - 60 мм, ағаштыларда - 80 мм болуға тиiстi.
Сақтық сырғанама башмақтарының жұтқыншақ тереңдiгi оларды қойған кезде болуы керек:
рельстен жасалған бағыттауыштар үшiн - 65 мм, қораптүрлiлерде - 110 мм.
Сырғанама құрылғысы жұмыс бағыттауышындағы жаңа астарлардың iшкi диаметрi арқанды бағыттауыштар үшiн оларды қойған кезде бағыттауыш арқаны диаметрiнен 10 мм-ге артық болуға тиiстi. Шығыршықтар жырашығының тереңдiгi шығыршықтаянышты бағыттауыштарды қолданған кезде бағыттауыш арқаны диаметрiнiң 1/3-нен кем болмауы керек. Сақтандыратын бағыттауыш құрылғылар үшiн арқанды бағыттауыштарды қолданған кезде жаңа астар мен бағыттауыш арқан диаметрлерi айырмасы 20 мм құрауға тиiстi, ал бағыттауыштар астарларының болжамды тозуы - диаметрi бойынша 15 мм.
365. Бағыттауыштар тозуын аспапты тексерiс әбзелдеудiң әрбiр ярусында:
металдан жасалғандарға - 1 жылдан кейiн, ағаштыларға, сол сияқты металл бағыттауыштардың қызмет мерзiмi 5 жылдан аз болатын оқпандарда - 6 айдан кейiн өткiзiлуi керек.
Тексеруге жауапты адам болып шақтының бас механигi есептеледi.
Бағыттауыштардың бiр жағына қарай тозу шамасы келесiдей болғанда айырбасталуға жатады:
рельстiлер - 8 мм артық, ал әбзелдеудегi бағыттауыштардың сауытқа қатысты екiжақты орналасуындағы бүйiрлiк тозу жиынтығы 16 мм артық;
ағаштылар - 15 мм артық, кораптылар-қабырға қалындығының жартысынан асқанда.
Рельстi бағыттауыштар қалпақшасын табанымен жалғастыратын сөрелердiң тозуы оның номинальды қалыңдығының 25 % аспайтын болғанда рұқсат етiледi.
Жекелеген жағдайларда рельстi бағыттауыштардың бiр жаққа 12 мм дейiн тозуына жол берiледi (бағыттауыштар екiжақты орналасқан кезде олардың жиынтық тозуы - 24 мм дейiн). Бұл жағдайда оларды әрi қарай пайдалану мүмкiншiлiгi туралы шешiмдi Мемкентехбақылау жергiлiктi органы келiсiмiмен бiрлестiк (концерн, АҚ, және с.с.) немесе дербес шақты бас механигi басшылығымен iстейтiн арнайы комиссия, сауыттардың бағыттауыштармен әрекеттесу кинематикасы мен динамикасын ескерiп әбзелдердi аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша жасалған осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсіздігi институтының түйiндемесi негiзiнде қабылдауға тиiстi. Бұл жағдайда бағыттауыштар тозуын аспапты тексеру 6 айдан сирек өткiзiлмеуi керек.
Кесiлгi парашюттермен жабдықталған оқпан iшiндегi ағашты бағыттауыштар олардың жиынтық тозуы 20 мм асқан кезде ауыстырылуға жатады.
366. Тiк оқпандардағы тұрақты көтерме қондырғылары көтерме сауыттарының максимальды шығып тұратын бөлiктерiнiң және бекiтпе мен кермелер аралықтарындағы пайдалану саңлаулары 14 кестеде келтiрiлген шамаларға сәйкес болуы керек.
Ұңғымалы көтеру кезiнде ортаңғы бағыттауыш арқандар арасындағы саңлау шамасы 300 мм кем болмауы керек. Оқпан тереңдiгi 400 м жоғары болған кезде уатпа арқандарын немесе қауғаларды соқтығысу мүмкiндiгiнен сақтандыратын басқа құрылғылардың қойылуы мiндеттi. Егер ортаңғы бағыттауыш арқандар аралығындағы саңлаулар 250+Н/3мм тең болса (Н-оқпан тереңдiгi, м), онда мұндай құрылғылардың керегi жоқ.
Қозғалмалы қауғалар мен оқпан бекiтпесi немесе оқпан iшiнде орналасқан жабдықтардың (құбырлардың, балкалардың және т.б.) шығып тұратын бөлiктерi аралығындағы саңлау 400 мм кем болмауға тиiстi.
Ұңғылама сөресiнiң кеңейтiлген тұстарымен (раструба) қауғаларды бағыттауыш жақтаушалардың шығыңқы бөлiктерi аралығындағы саңлау 100 мм кем болмауы керек.
Оқпандарды параллель немесе кейiн әбзелдеп өткiзген кезде қауғаның ең шығыңқы бөлiгi немесе бағыттауыш жақтаушалар мен кергiштерге перпендикуляр жазықтықта орналасқан арқанды бағыттауыштардағы керме аралық саңлаулар 350 мм кем, кермелерге параллель жазықтықта орналасқан арқанды бағыттауыштарда - 400 мм кем; бағыттауыш жақтаушасы тiреуiнiң ең шығыңқы бөлiгi мен бағыттауыш аралығы қатты бағыттауыштарда - 30 мм кем болмауға тиiстi.
Жаңадан iлiнетiн немесе жөндеуден шыққан көтерме сауытты (салмақ теңегiштi), сол сияқты оқпан iшiнде әбзелдеудi, бағыттауыштарды немесе бекiтпенi, әбзелдеу жағдайына әсер етуi мүмкiн болатын заттардың оқпан iшiне құлауы немесе әбзелдердi, бағыттауыштарды және бекiтпенi түзетуге байланысты жүргiзiлген жөндеу жұмыстарынан соң, оларды iске қосар алдында саңлаулар тексеруден өткiзiлуi керек. Әбзелдер немесе бағыттауыштар ауыстырылуымен байланысты жөндеуден соң, бағыттауыштарды пiшiндеу (профилировка) жұмыстары өткiзiлуi керек.

14 кесте

Оқпан бекiт- песiнiң түрi	Әбзелдеу түрi мен орналасуы	Саңлау аты	Саң- лаудың мини- маль ша- масы, мм	Ескерту
1. Ағашты	Бағыттауыш- тары бiр жә- не екiжақты орналасқан, ағашты және темiрлi	Көтерме сауыттар мен бекiтпе аралығы	200	Пайдаланылып жатқан шақтылар- дың ағашпен әб- зелденген оқпа- нында көтерме сауыттардың ай- рықша жағдайға ұшырайтын, бағыттауыштары қарсы орналаса- тын кезiнде, сол сияқты олардың екiжақты орнала- суында, егер сауыттың ең шы- ғыңқы бөлiгi ба- ғыттауыштар өсiнен 1 м ас- пайтындай қашық- тықта тұратын болса, 150 мм кем болмайтындай саңлау қалдыруға рұқсат етiледi
2. Бетон- ды, кiр- пiштi, тюбингтi, бетониттi	Бағыттауыш- тары бiр және екiжақ- ты орналас- қан, темiрлi	Сондай	150
3. Бетон- ды, кiр- пiштi, тюбингті бетониттi	Бағыттауыш- тары бiр және екiжақ- ты орналас- қан, ағашты	сондай	200
4. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті	Темiр және ағашты кер- мелер, сал- мақ түспей- тін бағыт- тауыштар	Көтерме сауыттар мен бағыт- тауыштар аралығы	150	Көтерме қондыр- ғылардың оқпанда айрықша тығыз орналасқан ке- зінде бұл саңлау 100 мм дейін кішірейтілуі мүмкін
5. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингтi	Көтерме са- уыттар ара- сында керме болмайды	Қозғалмалы екі сауыт аралығы	200	Қатты бағытта- уыштарды пайда- ланған кезде
6. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті, бетонитті	Бағыттауыш- тардың бір- жақты, екі- жақты, бүйір және маңдай алды орнала- суы	Бекітпе мен отыр- ғызу құ- рылғылары элементте- рі аралығы	60	1973 жылға дейін енгізіліп, пай- далануда тұрған оқпандарда осын- дай саңылау 40мм кем болмауы керек
7. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті, бетонитті	Бағыттауыш- тардың бір- жақты, екі- жақты, бүйір және маңдай алды орнала- суы	Бағытта- уыштар өсінен 750 мм дейін- гі қашық- тықта ор- наласқан кермелер мен көтер- ме сауыт- тардың шығып тұ- ратын бө- ліктері аралығы	40	Көтерме сауыты шығып тұратын түсірме шығыр- шықтар болған кезде шығыршық- пен керме аралық саңлау 25 мм үл- кейтілуге тиісті
8. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті, бетонитті	Бағыттауыш- тары маңдай алды орналас- қан ағашты	Керме, салмақ түсетiн бағытта- уышпен бекiтпе аралығы	50	Жобаланатын шақтылар үшін
9. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті, бетонитті	Бағыттауыш- тардың орна- ласуына бай- ланыссыз те- мiрлi және ағашты	Көтерме сауыт ті- рек төсе- мiнiң сыртқы жиегi мен бағыта- уыштарды кермелерге бекiтуге арналған қысқыш құрылғысы аралығы	15
10. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті, бетонитті	Бағыттауыш- тардың бiр- жақты, екi- жақты және маңдай алды орналасуы	Сауыттың центрден шығып тұр- ған және алыс жат- қан бөлік- тері мен бағытта- уыштар және та- бандар то- зуы, сол сияқты сауыттың бұрылыс мүмкінші- лігін ес- кергендігі керме аралығы	25
11. Ағаш- ты, бе- тонды, кiрпiштi, тюбингті, бетонитті	Бағыттауыш- тардың орна- ласуына бай- ланыссыз темiрлi және ағашты	Қабылдау 3 алаңдары рельстерi мен клет- тер ара- лығы	30
12. Бе- кiтпенiң барлық түрi	Көпарқанды көтерменiң арқанды ба- ғыттауыштары	Көтерме сауыты мен бекiтпе, керме не- месе оқ- панiшiлік қаптама аралығы	225 265	Оқпан тереңдігі 800мм дейін болғанда Оқпан тереңдігі 800мм артық болғанда
13. Бе- кiтпенiң барлық түрі	Бiр арқанды көтерменiң арқанды ба- ғыттауыштары	Бір кө- термедегі қозғалмалы сауыттар аралығы Ірігелес көтерме- лердегі қозғалмалы сауыттар араалығы Бiр көтер- медегi қозғалмалы сауыттар аралығы Іргелес көтерме- лердегі қозғалмалы сауыттар аралығы Көтерме сауыты мен бекiтпе, керме не- месе оқ- панiшiлік қаптама аралығы	300 350 300 350 240	Жобалау саңлау- лары "Көпарқанды көтерме қондырғы- ларының арқанды бағыттауыштарын жобалау мен пай- далану кауіпсіз- дігі нормалары" бойынша таңда- лады, пайдаланы- латын саңлаулар барлық жағдайда жобаланылатын- дардың 0,73 кем болмауы керек Жобалау саңлау- лары "Көпарқанды көтерме қондырғы- ларының арқанды бағыттауыштарын жобалау мен пай- далану қауiпсiз- дiгi нормалары" бойынша таңдалады

Көлбеу қазбалардағы екi көтерме сауыт аралығындағы саңлау 200 мм кем болмауға тиiстi. Қазба бекiтпесi мен көтерме сауыттың ең шығыңқы қыры аралығындағы саңлау ағаш бекiтпе, метал және темiрбетон тiреулерiн қолданғанда 250 мм кем, ал бетон мен тасты-пайдаланған кезде 200 мм кем болмауы керек.

$3. Көтерме машиналары мен ұңғымалык шығырлар

367. Адам және жүк-адам көтерме қондырғыларында электр жетегi болуы керек. Реостатты басқарылатын асинхронды жетек динамикалық тежеу жүйесiмен жабдықталуға тиiстi. Динамикалық тежеу жүйесi оның тәсiмi бұзылатын жағдайда сақтық тежеуiшiн қосуы керек.
Көлбеу және тiк қазбалар бойынша клеттер мен вагондарда адамдар түсiрiп-көтеру үшiн қызмет ететiн шығырлар көтерме машиналарына қойылатын барлық талаптарға сай болуға тиiстi.
368. Тiк оқпандарды, шыңырауларды, төтелдердi ұңғылау кезiнде ұңғыма жабдықтарын асып қою және әртүрлi жабдықтар мен материалдарды түсiрiп-көтеру операцияларын жүзеге асыру үшiн күшi бар стандарттар талаптарына, ұңғымалық шығырлар мен аспалы жабдықтарды техникалық пайдалану Ережелерiне және қазiргi Ережелерге сәйкес келетiн ұңғымалық шығырларды қолдану керек.
369. Сауыттың оқпандағы күйiн машинист көрiп тұру үшiн көтерме машиналары мен шығырлары аппаратпен (индикатормен) жабдықталуға тиiстi.
Көтерме машинасының оқпанды ұңғылау немесе тереңдету жұмысы кезiнде барабан қырына (ребордына) аспалы ұңғыма сөресiнiң жоғарғы кесiк қыры таңбасы қойылуы керек.
Тiк оқпандарды өткiзу кезiнде жабдықтар асып қою үшiн пайдаланылатын шығырларда тереңдiк индикаторының қажетi жоқ.
Әрбiр көтерме машинада келесідей әрекеттегi аспаптар болуға тиiстi:
1) өздiгiнен жазатын жылдамдық өлшеуiшi (жер үстiнде қойылған жылдамдығы 3 м/с жоғары машиналарға арналған);
2) вольтметр мен амперметр;
3) қысымды ауа немесе тежеуiш жүйесiндегi май қысымын көрсетушi монометрлер.
370. Әрбiр көтерме машинасында (шығырында) жетектi тәуелсiз қосатын жүмыстық және сақтық тежеуiштерi болуы керек. Тежеуiш орайтын органға әсер етуге тиiстi.
Ұңғыма шығырлары мен құтқару сатыларына арналған шығырлардағы (аяққы жүктi жылжыту жылдамдығы сәйкес 0,2 және 0,35 м/с жоғары болмайтын) қозғалтқыш бiлiгiнде немесе аралық бiлiкте маневрлi тежеуiш, сақтандыру тежеуiшi, барабанда бекiткiш құрылғы (азулы тоқтатқыш) және сақтандыру тежеуiшi мен бекiткiш құрылғысы қосылып тұрған кезiнде жүк түсiру бағытында электр тартқыштың iске қосылуын болдырмайтын блокадалау болуы керек.
371. Көтерме машинасы (шығыры) тежелген (қозғалмайтын) жағдайда сақтық тежеуiшi тудыратын моменттер шамаларының максимальды статикалық моменттерге қатынасы 15 кестеде келтiрiлгендерден кем болмауы керек.
15 кестеде көрсетiлмеген аралық көлбеу бұрыштар үшiн К коэффициентiнiң мәнi сызықтық интерполяциялау жолымен анықталады.
Тежеуiш моментi өзгермелi көлбеу бұрышты қазбаларда жолдың әрбiр көлбеу бұрышты тұрақты учаскелерi үшiн есептелуге және алынған мәндердiң ең үлкен шамасы негiзiнде қабылдануға тиiстi.

15 кесте

Көлбеу бұрышы, градус	20-ға дейiн	25	30 және жоғары
К=Мтеж/Мстат	2,1	2,6	3,0

Көтерме машинасының қозғалмайтын жағдайдағы жұмыстық тежеуiшi сақтық тежеуiшi тудыратыннан кем болмайтын момент алуды қамтамасыз етуi керек.
Барабандарды ауыстырып қойған кезде тежеуiш құрылғы сыналанған барабанда бос сауыт массасы мен бас (теңдестiру) арқандар массасы тудыратын статикалық моменттiң 1,2 кем болмайтын момент өрiстетуге тиiстi. Барабандарды алмастыру мен сауытты қозғаған кезде адамдардың сауыт пен оқпанда болуына тыйым салынады.
Ұңғыма шығырлары мен құтқару сатылары шығырларындағы (аяққы жүктi жылжыту жылдамдығы сәйкес 0,2 және 0,35 м/с болғанда) маневрлiкте қалай болса, сақтық тежеуiшiнде де солай жеке тудырылатын тежеуiш моменттерi, салмақтық ең көп статикалық моментiнен 2 еседен кем болмауы керек. Сонымен бiрге сақтық тежеуiшiнiң қосылуы маневрлiк тежеуiштiң автоматты iске қосылуымен қатар өтуге тиiстi.
372. Iстеп тұрған көтерме машиналарындағы сақтық тежеуiшi бос жүрiсiнiң ұзақтығы аспауы керек:
пневможүктi жетекте - 0,5с,
гидрожүктi жетекте - 0,6с,
пневмосерiппелi және гидросерiппелi жетектерде, сол сияқты жаңадан жасалынатын тежеуiш қондырғылары конструкцияларында - 0,3 с.
Тежеуiштiң iске қосылу уақыты тежеуiш жетегi түрiне байланыссыз 0,8 с аспауға тиiстi. Сақтық тежеуiшi таңдама немесе автоматты басқару жүйесiмен жабдықталған, үйкелiс доңғалақты көтерме машиналары үшiн бұл талап тек жүк (қарсы салмақ) түсiру режимiне жатады.
Ұңғыма шығырлар үшiн бос жүрiс ұзақтығы 1,5 с аспауы керек.
Көлбеу қазбаларда орналасқан көтерме қондырғылары тежеу жүйесiн реттеу арқылы вагондардың арқан бағытында, сақтық тежелiсi кезiнде жинақталуын болдырмау орайы келмей қалғанда, осындай қозғалыс кезiнде әрi сақтық тежеуiшiн басқаратын, әрi көтеру режимiнде жинақталуды болдырмайтын, сол сияқты машина барабаны тоқтаған сәтте 372 пунктте қарастырылған тежеуiш моментi шамасын қамтамасыз ететiн, құрылғы болуға тиiстi. Сақтық тежеуiшiнiң бұл жағдайда iске қосылу уақыты 0,8 с асуы мүмкін.
Тежеуiштiң бос жүрiсi деген түсiнiкке қорғау тiзбегiн ажырату мезетiнен бастап тежеуiштiң атқару органында күш пайда болатын мезетке дейiн өтетiн уақыты жатқызады.
Тежеуiштiң iске қосылу (срабатывания) уақыты деп қорғау тiзбегiн ажыратқан кезден бастап шамасы бойынша статикалыққа тең келетiн тежеу күшi пайда болатын кезге дейiн өтетiн уақытты айтады.
373. Тежеу жүйесi элементтерiн (тежеуiш қалыптарды, тартқыштарды, цилиндрлердi және басқаларды) ауыстырғаннан кейiн оларды сынақтан өткiзу қажет. Сынақ қорытындылары бойынша акт жасалады.
374. Жерүстiлiк тiк және көлбеу адам және жүк-адам көтермелерiнде машиналар барабанның орамы бiрқабатты болуы керек.
Апатты жағдайларда адамдар тасу үшiн жер үстiне орнатылған тiк жүк көтермелерiндегi, қанатты және желдету оқпандары көтермелерiндегi, көлбеу бұрышы 30'-тан 60' дейiнгi жерасты қазбаларының адам және жүк-адам көтермелерiндегi көтерме машиналарында арқандарды барабанға екiқабатты етiп орауға рұқсат етiледi.
Үшқабатты орам барлық басқа пайдаланылатын көтермелерде және де тiк және көлбеу қазбаларды жүргiзгенде рұқсат етiледi.
Апатты-жөндеу және қосалқы жүк көтерме қондырғыларында (жыныс оқпандары, эстакадаға жүк көтеру, циклдар саны ауысымына 10-нан аспайтын жүктер мен қосалқы материалдарды тiк және көлбеу қазбалар арқылы түсiрiп-көтеру), сол сияқты жылдамдығы 0,4 м/с аспайтын ұңғыма шығырлары мен құтқару сатылары (жылдамдығы 0,35 м/с) үшiн көпқабатты орама рұқсат етiледi.
Барабанға арқан орамы бiр қабаттан артық болғанда, келесi шарттар орындалуға тиiстi:
1) барабан қыры жоғарғы қабат үстiнен арқанның 2,5 диаметрiндей шамаға шығып тұруы керек;
2) ұзындығы төменгi қатардағы ақырғы орамның төрттен бiрiн құрайтын (жоғарғы қатарға ауысатын жер) арқанның қатерлi учаскесiнде күшейтiлген бақылау жүргiзiлуi (осы жерде үзiлген сымдарды есепке алу) керек; әрбiр 2 ай сайын арқанды орамының төрттен бiрiне жылжыту өткiзiледi.
Ұңғыма шығырлар барабанында орамның үстiңгi қабатынан арқанның 2,5 диаметрiнен кем болмай шығып тұратын екiжақты ребордалар болуы керек.
Iстеп тұрған көлбеу көтерме қондырғыларында деңгейжиектердi қазу жұмыстарын аяқтау кезiнде жергiлiктi Мемкентехбақылау органымен келiсе отырып, келтiрiлген қабаттар санын бiрге арттыруға, 1) және 2) пункттерi талаптарын орындаған жағдайда және арқанның бiр қабатын келесiсiне бiр қалыпты берiлуiн, ал 4 қабатты болған кезде барабанға оралуын қамтамасыз ететiн құрылғы болғанда, сонымен қатар, арқанның бесiншi қабатқа оралуы кезiнде көтерменiң жұмыс iстеу мүмкiншiлiгiн болдырмайтын қорғауыш болған кезде рұқсат етiледi.
Жылдамдығы 0,4 м/с аспайтын ұңғыма шығырларында орамның жоғарғы қабаты үстiнде биiктiгi арқанның 1,5 диаметрiнен кем болмайтындай қыры болуына рұқсат етiледi.
Барабандар астарлануында арқанға оралатын қабаттар санына байланыссыз ойылған жырашықтар болуға тиiстi.
Ұңғыма шығырлары барабандарында (жылдамдығы 0,2 м/с аспайтын) және құтқару сатылары шығырларында (жылдамдығы 0,35 м/с) астарлау және ойылған жырашықтар болуы мiндеттi емес.
Блоктап ашу тәсiмдi шақтыларды салу мен жаңғырту және қанатты оқпандар өткiзу кездерiнде, сол сияқты, қанат болғанда оқпанiргелiк албар қазбаларын скиптi оқпан арқылы жүргiзгенде, келтiрiлген оқпандардағы жүк-адам көтерме барабанына жазық және көлбеу қазбалар жүргiзген мезгiл iшiнде екiқабатты және үшқабатты арқандар орауға рұқсат етiледi. Бұл жағдайда жоғарыда келтiрiлген шарттарды сақтаумен қатар шақтысалушы мекеме түсiрiп-көтеру қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн қосымша шараларды АКТИ келiсiп, жүзеге асыруға тиiстi.
375. Арқан тартылысын (керiлiсiн) оның барабанға бекiтiлген жерiнде азайту үшiн соңғысының бетiнде машина жасайтын-зауытпен келiсiлген ағаш, сығымды масса мен басқада материал арқылы астарланған үштен кем үйкелiс орамы және астарлаусыз барабандарда бестен кем үйкелiс орамы болмауы керек.
376. Сөрелердi, қалыптарды, бағыттауыш арқандарды iлу үшiн пайдаланылатын ұңғыма шығырлары, сол сияқты технологиялық құбырларды жалғау, шойынбекiтпелер мен әбзелдеу элементтерiн қою үшiн пайдаланылатын шығырлар арқандар тартылысын тексеретiн құрылғылармен жабдықталуға тиiстi.

$4. Қызмет көрсетуге қойылатын талаптар

377. Көтерме сауыттарды, парашюттердi, бекiткiштердi, аспалы құрылғыларды, бағыттауыш башмақтарды, отырғызатын, тиейтiн және түсiретiн құрылғыларды, бағыттауыш және ауытқу шкивтерiн олардың астарлауы мен подшипниктерiн, көтерме машинасының тежеуiш жүйесi мен басқада элементтерiн, қорғау мен басқару жүйесi аппараттарын көтерме механигi немесе сәйкес мамандығы бар және осы мақсатта шақты бойынша берiлетiн бұйрықпен тағайындалған адам сөтке сайын бақылауы және тексеруi керек. Осы адам әбзелдердi сауыттар қозғалысының жылдамдығы 1 м/с болғанда сөтке сайын, ал жылдамдығы 0,3 м/с болғанда сиректiгi жұмасына бiр рет бақылап отыруға тиiстi. Жөндеуде тұрған оқпан учаскелерi 0,3 м/с жылдамдықта сөтке сайын бақылануы керек. Арнайы дайындығы бар, шақты бойынша бұйрықпен тағайындалған жұмыскер оқпан әбзелдеуi мен бекiтпенi бiруақытта бақылап отыруы керек.
Оқпанның көршiлес бөлiктерiндегi әбзелдеудi бақылауды бiруақытта жүргiзуге, бақылау өткiзiлетiн көтерме сауыттар арасындағы белгiлер биiктiгi бойынша айырма 5 м-ден аспаса ғана рұқсат етiледi.
Жаңа арқанды iлу алдында және әрi қарай шақтының бас механигi немесе аға механигi тоқсан сайын бiр рет дөңгелектерге бақылау өткiзедi. Осы кезде бақылау тесiгi арқылы арна қимасы мен оның қалыңдығы өлшенедi және арна қимасы ауданындағы әбден тозған жердiң суретi салынады.
Шақты бас механигi немесе аға механигi сиректiгi 15 күнде бiр рет сақтау тежеуiшi мен қорғау құрылғылары жұмыстары дұрыстығын және сиректiгi айына бiр рет-көтерме қондырғының барлық басқа жоғарыда көрсетiлген элементтерi түзулiгiн тексерудi өткiзуге тиiстi. Бақылау қорытындылары "Көтерме қондырғыны бақылау кiтабына" жазылуы керек.
Дiңдердi шақты бас инженерi төрағалығымен iстейтiн комиссия бақылаудан өткiзуге тиiстi.
Металды және темiрбетонды дiңдердi жылына бiр рет, ал ағашты және ұңғымалыларды-жылына екi рет бақылаудан өткiзу керек.
Металды дiндерде жұмыс атқару кезiнде шақты дiндерiндегi жүк көтергiш метал конструкцияларын тексеру тәртiбi мен ұйымдастыруын белгiлеу құжаттарын басшылыққа алу қажет.
378. Ұңғыма шығырлар бақылауын ауысым сайын және әрбiр түсiрiп-көтеру операциясы алдынан элекрослесарь, жұмасына бiр рет-шақты жүргiзу (шақты салу) басқармасы бас механигi өткiзуi керек.
Бақылау қорытындылары "Ұңғымалау шығырларын бақылау кiтабына" енгiзiлуге тиiстi.
379. Көтерме машиналар машинистерi болып арнайы дайындығы бар немесе 2-айлық стажировка өтуiне сәйкес куәлiк алған, шақтыдағы жалпы жұмыс стажы 1 жылдан кем болмайтын адам, шақты бойынша берiлген бұйрықпен тағайындалуы керек. Адам және жүк-адам, сол сияқты көпарқанды көтермелер машинистерi болып жүк көтерме машиналарында кем дегенде 1 жыл жұмыс атқарған адам тағайындалуға тиiстi. Оқпандарды өткiзу мен тереңдету кездерiнде көтерме машинистерi болып арнайы дайындығы бар және осыған сәйкес куәлiк алған, сол сияқты оқпан өту кезiнде көтермеде 3 айлық сынақтан өткен адам тағайындалуы керек.
Басқа машинаны басқаруға, сонымен қатар жұмыста 1 айдан аса үзiлiс болған кезде сынақтан өтуге мiндеттi. Стажировка уақытын шақтының бас механигi белгiлейдi. Машинистер бiлiмiн тексерудi сиректiгi жылына бiр рет шақты бас механигi төрағалығымен iстейтiн комиссия өткiзедi.
380. Ауысым жұмысшыларын түсiрiп-көтеретiн сағаттарда ауысымшыдан басқа осы машинаны басқаруға правосы бар мiндетiне көтерiп-түсiру процесiн бақылау мен көтерме машинаның әдеттегi жұмысы бұзылған немесе ауысымдық машинист дұрыс әрекет етпеген жағдайларында қажеттi шаралар қабылдайтын, екiншi машинист болуға тиiстi.
381. Ауысым қабылдап алушы машинист жұмыс басталар алдында шақты көтерме қондырғылары машинистерiне арналған Нұсқаунамаға сәйкес машина түзулiгiн тексеруге мiндеттi. Адамдарды түсiрiп-көтерудi өткiзуге тек екi көтерме ыдысты төменнен-жоғары босқа-бекер алдын-ала айдағаннан кейiн рұқсат етiледi. Тексеру қорытындысын машинист "Ауысымды қабылдап-тапсыру кiтабына" жазуға мiндеттi.
Барлық бiлiнген ақаулықтар жөнiнде көтерме машинасы машинисi көтерме механигiне немесе шақтының бас механигi мен кен диспетчерiне хабарлауға мiндеттi, олардың көтерме машинасы жұмысына рұқсат тек машинист хабарынан кейiн ғана мүмкiн болады.
Ақаулықтар себептерi мен оларды жою үшiн қабылданған шараларды келтiрiлген кiтапқа көтерме механигi жазуға тиiстi.
382. Клеттi көтерме жұмысы кезiнде шақты үстiлiк ғимараттың қабылдау (отырғызу) алаңында тұтқашылар болуы керек. Iстеп тұрған деңгей жиектердiң оқпанiргелiк албарларында-оқпангерлер. Адамдарды клетке әржақты отырғызып және клеттен шығару кезiнде тұтқашылар мен оқпангерлердiң клеттiң басқа жағында тұратын көмекшiлерi болуы керек.
Механикалық көтермемен жабдықталған және тек апатты жағдайларында адамдар шығару үшiн пайдаланылатын барлық оқпандарын қабылдау алаңдарында көтерме машиналар машинистерi, оқпангерлер мен тұтқашылар болуы АЖЕмен анықталады.
Егер көпқабатты клеттiң бiрнеше қабатында адамдарды отырғызу немесе олардан шығару бiруақытта өткiзiлетiн болса, онда әрбiр қабылдау алаңында тұтқашы, ал оқпанiргелiк албарда оқпангер тұруға тиiстi. Осындай тұтқашылар мен оқпангерлер сәйкес бас тұтқашы мен бас оқпангерге сигнал бередi.
Машинист пен тұтқашыға жұмыстық сигнал беру жабдығы, сол сияқты олармен тiкелей телефон байланысы бар аралық деңгейжиектерде, оларда оқпангерлер болмаған кезде, адамдарды түсiруге (көтеруге) келесi жағдайларда рұқсат етiледi:
1) тұтқашы мен машиниске тiкелей сигнал беру үшiн клетте қондырғы, сол сияқты телефон байланысы болғанда;
2) клетте лифт жүргiзушi (оқпангер) болғанда.
Лифт жүргiзушi көтерме қондырғыға клет iшiнен қызмет көрсеткенде тұтқашы мен оқпангер болуларының қажетi жоқ.
Лифтпен жұмыс iстейтiн режимге осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлген арнайы жоба жасалуы керек.
383. Барлық отырғызу пункттерi мен машиналық бөлiмшелер маңында келесi көрсетiлген хабарландырулар iлiнуге тиiстi:
1) адамдарды қауiпсiз түсiрiп-көтерудi ұйымдастыруға жауапты адамның фамилиясы;
2) адамдарды түсiру мен көтеру кестелерi;
3) қолданылатын сигналдар;
4) клеттiң әрбiр қабатында, қауғада және адам тасымалдайтын вагонда бiруақытта көтерiлетiн және түсiрiлетiн адамдар саны.
Адамдарды түсiрiп-көтеру үшiн отырғызу пунктерiндегi көтерме қондырғыларын пайдалануға салынатын барлық тыйым немесе шек қою турасында хабарландырулар iлiнуге және көтерме машинистерiмен, оқпангерлермен және тұтқашылармен осындай тыйым мен шектеу себептерi түсiндiрiлiп, инструктаж өткiзiлуi керек.
384. Барлық қабылдау алаңдарында клеттердiң тиелу мүмкiншiлiгiн көрсететiн кестелер, ал үйкелiс шкивтi көтерме қондырғылары үшiн енi клеттiң қауiптi жылжуын болдырмайтын бiруақытты тиеу ережелерi iлiнуге тиiстi. Оқпангерлер мен тұтқашылар тиеу ережелерi мен нормалары жөнiнде сиректiгi тоқсан сайын бiр рет нұсқау алулары керек.
Ұзынөлшемдi материалдар мен iрiгабариттi жабдықтарды клет астында түсiрiп-көтеру техникалық бақылаушы адам басшылығымен өткiзiлуге тиiстi. Ол жөнiнде диспетчерге, аралық деңгейжиектер оқпангерлерiне, көтерме тұтқашысы мен машинисiне алдын-ала хабарлау қажет.
385. Арнайы жөндеу мекемесi шақты энергомеханикалық қызмет өкiлiн қатыстыра отырып, көтерме қондырғысын пайдалануға берер алдында және әрi қарай жылына бiр рет шақты көтерме қондырғыларын тексеру, жөндеу және сынақтау Нұсқауында қарастырылған көлемде, тексеру мен дайындық (жөндеу) өткiзуi керек. Бұл талап жабдықтар мен материалдарды түсiрiп-көтеруге арналған жүк шығырларына жатпайды.
Автоматтандырылған көтерме қондырғыларының электрлiк бөлiгi мен аппараттары 6 айдан кейiн тексеру мен жөндеуге жатады.
Шақты маркшейдерлiк қызметi немесе осыған правосы бар арнайы мекеме, сиректiгi жылына бiр рет маркшейдерлiк жұмыстар жасау жөнiндегi Нұсқаунамаға сәйкес, шақты көтермесi мен дiңiнiң геометриялық байланысын толық тексеруден өткiзедi. Тексеру қорытындылары бойынша акт жасалады, оны шақтының бас инженерi бекiтедi. Осы актiнiң бiр данасы шақтының бас механигiне берiледi.
Көтерме машинасы тексеру мен жөндеуден өткеннен кейiн шақты бас механигi мен жөндеу мекемесiнiң өкiлi оны тексеру сынағынан өткiзедi. Тексеру сынағын өткiзу жөнiнде мәжiлiс хат жасалады, оны шақты директоры немесе бас инженерi бекiтедi.
Әрбiр пайдалану және ұңғымалық көтерме қондырғысы тексеру мен жөндеу өткеннен кейiн 6 айдан соң шақты (шақты салу мекемесi) бас механигi басшылық ететiн комиссияның техникалық бақылауы мен сынағына түсуi керек.
Техникалық бақылау мен сынақтау көлемi пайдалану және ұңғымалау көтерме қондырғыларын бақылау мен сынауға арналған Нұсқаунама бойынша анықталады.
Өткiзiлген бақылау мен сынау жөнiнде акт жасалады.
386. Зауыт құжаттарына сәйкес қызмет мерзiмi өтiп кеткен көтерме машиналарын жөндеу мекемелерi мен Мемкентехбақылау АКТИ өкiлдерi қатысатын, жоғарғы сатыдағы мекемелердiң (концерннiң, ассоциацияның, өндiрiстiк бiрлестiктiң) бас механигi басшылығымен жұмыс iстейтiн комиссия тексеруге тиiстi.
Машинаны әрi қарай тағы 5 жыл пайдалану мүмкiншiлiгi жөнiндегi шешiмдi жөндеу жұмыстарын тексеру нәтижелерi мен институт немесе лицензиясы бар басқада арнайы мекеме беретiн эксперттiк қорытынды негiзiнде комиссия қабылдайды.
Эксперттiк қорытынды қорытындылар дайындауға қажет дефектациялық, дефектоскопиялық және басқада жұмыстар негiзiнде орындалуы керек.
387. Әрбiр көтерме қондырғыда болуға тиiстi:
1) көтерме қондырғысы элементтерiне сөтке сайын бақылау өткiзу үшiн қажеттi уақыт көрсетiлiп, шақты бас инженерi бекiткен көтерме жұмысының графигi;
2) көтерме машина мен редуктор паспорты;
3) негiзгi өлшемдерi көрсетiлген тежеуiш қондырғысының нақтылы тәсімі;
4) орындалатын электрлiк (принциптi, монтажды) тәсiмдерi;
5) тексерiлiмдi өлшемдерi бар парашюттi құрылғылар тәсiмi;
6) көтерме қондырғылары машинистерiне арналған нұсқаунама;
7) бау өкiзiлiп тiгiлген "Көтерме қондырғыларын бақылау кiтабы", "Арқандар мен олардың шығынын бақылау кiтабы", "Ауысымды қабылдап-тапсыру кiтабы".
Тежеуiш қондырғы тәсiмi, электрлiк атқару тәсiмi, парашют қондырғылары тәсiмi мен машиниске арналған нұсқаунама машина ғимаратында iлiнiп қойылулары керек.

4. Шақты көлiгi мен көтермесiндегi
сигнал беру жүйесi және байланыс

388. Әрбiр көтерме қондырғы оқпангерден тұтқашыға және тұтқашыдан машинистке сигнал беретiн қондырғымен, сол сияқты оқпанды, көтерме сауыттары мен дiң станын бақылау және жөндеу үшiн пайдаланылатын, жөндеу кезiндегi сигнал жүйесiмен жабдықталуға тиiстi. Тереңдiгi 500 м-ден асатын оқпандарда жөндеу сигналдары ретiнде сымсыз байланыс құралдары пайдаланылуы керек. Шақтыларды осындай құралдармен жабдықтау Мемкентехбақылаудың жергiлiктi органдарымен келiсiлiп шешiлуге тиiстi.
389. Тiк және көлбеу адам мен жүк-адам тасымалдайтын көтерме қондырғыларында (қазбалардың көлбеу бұрышы 50'-тан асқанда) жұмыс және жөндеу сигналдарынан басқа, жұмыстық сигнал берудiң кез келген ақаулықтарында сигналдау жүйесiнiң жұмыс атқару қабiлетiн қамтамасыз ететiн жеке кәбiл немесе канал арқылы оңаша жалғанатын, резервтi (сақтық) сигнал беру жүйесi қарастырылуға тиiстi. Функциональдық мүмкiншiлiгi бойынша резервтi сигнал жүйесi жұмыстықтан өзгеше болуға тиiстi емес. Бiр оқпанда екi бiрдей көтерме болса, онда олардың әрбiреуi адамдарды барлық деңгейжиектерден түсiрiп-көтерудi қамтамасыз етедi, резервтi сигнал жүйесi болмауы мүмкiн.
390. Апатты жағдайларда, адамдарды шақтыдан скиптермен көтеру кезiнде отыру алаңынан үстiңгi қабылдау алаңына және үстiңгi қабылдау алаңынан көтерме машинисiне, апатты жою жоспарында қарастырылған сигналдар беру мүмкiншiлiгi қамтамасыз етiлуге тиiстi.
391. Егерде көтерме қондырғысы бiрнеше деңгейжиекке қызмет етсе, онда сигналдың қандай деңгейжиектен берiлгенiн көрсететiн құрылғы, сол сияқты сигналдың әртүрлi пунктерден бiруақытта түсуiне бөгет жасайтын құрылғы болуы керек.
392. Сигналды клеттен беретiндей етiп жабдықталған бiрклеттi адам көтерме қондырғыларында сигналды клеттен машинистке берудi тек арнайы дайындықтан өткен және шақты бойынша бұйрықпен тағайындалған лифт жүргiзушiсi iске асыруға тиiстi. Клеттен тiкелей сигнал беретiндей етiп жабдықталған бiрклеттi жүк-адам көтерме қондырғыларында бұдан басқа қабылдау алаңдарынан сигнал берудi, сол сияқты бiруақытта клеттен және қабылдау алаңдарынан сигналдар берiлуiн болғызбайтын құрылғы қарастырылуы керек. Осындай көтерме қондырғыларында жөндеу сигналдары болмауы мүмкiн.
393. Жазық қазбалар арқылы адамдар таситын вагондар локомотив машинисiне "тоқта" сигналын беретiн құрылғылармен жабдықталуға тиiстi.
Көлбеу бұрышы 50'-қа дейiнгi қазбалардағы жолаушы вагондары бар адам көтермелерiнде көтерме машинисiне беретiн сигналды поездағы кеншi (кондуктор) қамтамасыз ететiндей сигнал беру жабдығы қарастырылуы керек. Осындай сигнал жабдығы қазбалар мен рельс жолдарын бақылап-жөндеу кезiнде, сол сияқты апатты жағдайларда "тоқта" сигналын беру үшiн пайдаланылуы мүмкін.
Егер адам тасымалдауда пайдаланылатын поезд 3-тен де артық вагондардан тұрса, онда кеншiге (кондукторға) берілетiн сигнал вагондарда болатын жолаушылардың бәрiнеде түсiнiктi болуын қарастыру керек.
Барлық қабылдау алаңдары көтерме машинисiмен телефон немесе өндiрiстiк дауыс зорайтқыш (репродуктор) байланысымен қамтамасыз етiлуге тиiстi.
394. Оқпан өткiзу мен тереңдетуде пайдаланылатын әрбiр көтерме қондырғысында екiден кем емес тәуелсiз сигнал құрылғылары болуы керек, олардың бiрi жұмыстық сигнал беру, ал екiншiсi резервтi және жөндеу функцияларын орындауға тиiстi. Жұмыстық сигнал беретiн құрылғы кенжардан сөрелерге, сөреден тұтқашыға және тұтқашыдан машинистке, ал жөндеу немесе резервтiлiк, егер ол жөндеу функцияларын да қоса орындайтын болса, онда оқпанның кез келген нүктесiнен сигналдар беру мүмкiншiлiгiн қамтамасыз етуi керек.
395. Ұңғымалауда тұрған бiр оқпанда екi бiрдей көтерме қондырғылары болғанда, резервтi және жөндеу сигнал жабдықтары функциялары екi көтерме қондырғы сауыттарынанда кiруге болатын жалғыз сигнал қондырғысымен орындалуы мүмкiн. Егер оқпан бiрденде артық көтерме қондырғысымен жабдықталса орындалатын сигнал берудi тек әрбiр көтерме қондырғының тұтқашысы ғана орындауға тиiстi.
396. Барлық көтерме қондырғылардың оқпандық сигнал беру тәсiмi кез келген деңгейжиектен тiкелей машиниске "тоқта" сигналын беру мүмкiншiлiгiн қарастыруы керек. Әрбiр түсiнiксiз сигналды тұтқашы, оқпангер және машинист "тоқта" сигналы ретiнде қабылдауға тиiстi. Көтерме қондырғы жұмысын қайта бастауға тек түсiнiксiз сигнал берiлу себебiн машинистiң тiкелей өзi анықтағаннан кейiн ғана рұқсат етiледi.
397. Оқпанiргелiк албардан тұтқашыны кесiп өтiп тiкелей машинистке сигнал беруге тыйым салынады. Келтiрiлген тыйым жатпайды:
1) тұтқашыдан рұқсат сигналын алғанға дейiн машинаны iске қосуға кедергi жасайтын блокадалуы бар сигнал құрылғысына;
2) сигналды клеттен беретiн жалғызклеттi көтерме қондырғыларына;
3) скиптi көтерме қондырғыларына;
4) тек жүк көтеретiн кезде төңкерме клеттi қондырғыларға;
5) жөндеу уақытындағы сигнал жабдықтарына.
398. Көтерме машина машинисi мен тұтқашы арасында, сол сияқты тұтқашы мен оқпангер арасында тiкелей телефон байланысы орнатылуы керек. Дәл осындай байланыс скиптi көтерме қондырғыларында да машинист пен тиейтiн және түсiретiн құрылғылар операторлары арасында болуы керек. Жаңа салынып жатқан шақтыларда оларды пайдалануға беру кезiнде бұдан басқа өндiрiстiк екiжақты дауыс зорайтқыш байланысы орнатылуы қажет.
399. Оқпандарды ұңғымалау (өту) мен тереңдету кезiнде тiкелей екiжақты телефон байланысы немесе жер бетiн сөремен байланыстыратын репродуктор жабдықталуы керек.

5. Шақты арқандары $1. Жалпы талаптар

400. Көмiр шақтыларындағы көтерме-тасыма қондырғыларында қолданылатын арқандар осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институтымен келiсiлген, күшi бар ГОСТ немесе ТЖ талаптарына сәйкес болуға тиiстi.
Сырты жанғыш заттармен қапталған арқандарды шақты оқпандарында қолдануға рұқсат етiлмейдi.
Арқандар конструкциясы таңдау мен пайдалану кездерiнде нақты оқпандарында болат арқандарды пайдалану жөнiндегi нұсқаунама талаптары сақталуы керек.
401. Адам және жүк-адам көтерме-тасымалдау қондырғыларының көтерме және тартқыш арқандары жүк-адам ВК кәне В маркалы, қалғандары - 1 маркадан төмен болмауға тиiстi.
402. Шақты көтерме қондырғыларындағы арқандарды iлу кезiнде, оларда 16 кестеде келтiрiлген мәндерден кем болмайтындай берiктiк қоры болуы керек.

16 кесте

Арқандар мен қондырғылар қызметi, көтерме машина түрi	Берiктiк қоры
1	2
1) Машиналары барабан типтес адамдарды және апатты-жөндеу қондырғыларын, парашюттармен жабдықталмаған үйкелiс шкивi бар қосарқанды (адамдар бойынша есептегенде) көтергiштер	9,0
2) Адам, жүк-адам мен бiрарқанды жүктi және көпарқанды үйкелiс шкивi бар жүктi мен жүк-адам көтергiштерi	8,0
3) Машиналары барабан типтес жүк-адам және парашюттармен жабдықталмаған үйкелiс шкивтерi бар үшарқанды жүк-адам қондырғылары көтергiштерi, оқпан iшiнде тиегiштер (грейферлер) мен ұңғыма бесiктерiн асып қоюға арналған арқандар	7,5
4) Көпарқанды жүк қондырғылары көтергiштерi	7,0
5) Машиналары барабан типтес жүк қондырғыларының көтергiштерi	6,5
6) Апаттық жылжымалы жұмыста тұрған шақты оқпандардағы арқанды бағыттауыштарды, оқпан өткiзу кезiнде сөрелер асу үшiн, құтқару сатыларын, сораптарын, сутөкпе құбырларын, ұңғыма агрегаттарын асып қою үшiн пайдаланылатын арқандар көтергiштерi	6,0
7) Арқанды бағыттауышты уатпа қондырғыларын, ұңғымалық көтерме қондырғыларының арқанды бағыттауыштарын, ұңғыма жабдықтарын асып қоюға арналған арқандар, соның iшiнде тереңдiгi 1500-ден 2000м дейiнгi оқпандарды өткiзу кезiнде сөрелердi асып қою үшiн қолданылатын 3) және 6) пункттерiнде көрсетiлгендердi ескермегенде, тереңдiгi 900 м асатын оқпандардағы оқпан ұңғымалау комбайндарын, ауырсалмақты жүктердi көтерме сауытпен немесе олардың астындағы габаритсiз жүктердi көпарқанды көтерме қондырғыларындағы көтерме сауыттарды асу (ауыстыру) кезiнде бiр кезектi түсiруге арналған жаңа көтерме арқандар	5,0
8) Динамикалық жүктелуге қатысты клеттер парашюттерiнiң тежелу және аммортизациялау арқандары	3,0
9) Габаритсiз және ұзынөлшемдi жүктердi сауыт астынан түсiргенде бiрнеше рет пайдаланылатын iлмектер, жүк-адам және адам көтерме қондырғыларының сигналдық сым арқандары	10,0

Резеңке тросты теңгермелi арқандардың түйiспелiк жалғастары шақты оқпандарындағы резеңке тросты теңгермелi отқатөзiмдi арқандарды пайдалану жөнiндегi Нұсқаунама талаптарына сәйкес берiктiк қорына ие болуға тиiстi.
403. Тiк оқпандарға арналған көтерме арқандары тiктеуiшiнiң максималь ұзындығы 600 м артық болған кезiнде, арқанның барлық сымдары жиынтық үзу күштерiнiң аяққы жүкке қатысы бойынша (көтерме арқан массасын ескермей) iлiнуi мүмкiн. Көрсетiлген қатынас 17 кестеде келтiрiлгендерден кем болмауы керек.

17 кесте

Көтерме машиналар түрi мен көтерме машиналар қызметi (жұмысы)	Көтерме арқан сым- дары үзіліс күштері жиынтығының аяққы жүкке қатынасы
1. Барабан түрiндегi машиналар
1.1. Адамдар көтеретiн	13
1.2. Жүк-адам көтеретiн	10
1.3. Жүк көтеретiн	8,5
2. Үйкелiс шкивтi көтерме машиналары
2.1. Бiрарқанды адам, жүк-адам мен жүк және парашюттармен жабдықталмаған екi және үшарқандылардан басқа көпарқанды адам және жүк-адам көтеретiн қондырғылар	11,5
2.2. Көпарқанды жүк көтеретiн	9,5

Арқандарды 17 кестеде келтiрiлген қатынасқа байланысты iлген кезде, олардың массасы ескерiле отырып есептелетiн берiктiк қоры жүктi көтерме қондырғыларында 4,5 еседен, ал жүкадамдықтарда 5 еседен кем болмауға тиiстi.
404. Ұңғыма жабдықтарын iлу үшiн жұмыр сымдардан бiрқабат етiп есiлген арқандарды, сол сияқты көтерме қауға бағыттауыштары ретiнде жабық көтерме арқандарды пайдалануға тыйым салынады.
405. Арқанды бағыттауыштары бар дараарқанды көтерме қондырғыларындағы көтерме сауыттардың екеуiнде де диаметрi, конструкциясы және есiлу бағыттары да бiрдей бас арқандар iлiнуi керек.
406. Әрбiр көпарқанды көтермеде теңгермелi арқан екіден кем болмауға тиiстi.
407. Шақтылардың қосалқы көлiк жолдары арқандарының берiктiк қоры iлiнген кезде 18 кестеде келтiрiлген мәндерден төмен болмауы керек.

18 кесте

Арқандар қызметi	Берiктiк қоры
1. Жолаушыларға арналған жерасты арқан жолдарын, адамдар бойынша есептелетiн дара рельстi және топырақ үстiлiк рельс жол- дарын, жолаушыларға арналған жерасты керiлмелi аспа арқан жолдарын тарту үшiн	6
2. Монорельстi және жерүстiлiк жүк бойынша есептелетiн рельс жолдарын көлбеу қаз- балардағы қосалқы шығырларды тарту үшiн	5
3. Сырғытпалар, маневрлiк және қосалқы (жазық қазбалар бойынша) шығырларды тарту үшiн	4

408. Қазбалар арқылы ұшсыз арқанмен тасымада берiктiк қоры iлген кезде 19 кестеде келтiрiлген мәндерден кем болмайтын арқандар қолданылуға тиiстi.

19 кесте

Тасыма ұзындығы, м	300-ге дейiн	300-ден 600-ге дейiн	600-ден 900-ге дейiн	900-ден 1200-ге дейін	1200-ден жоғары
Берiктiк қоры	5,5	5	4,5	4	3,5

409. Кенжар жабдықтарын жылжытуға арналған жұмыстық (тартқыш) арқандарда, олардың берiктiк қоры жұмыс барабандарындағы номинальды тарту күштерiне қарағанда 3 еседен кем болмауы керек.
Кенжар машиналарының сақтық арқандары берiктiк қоры тақта құлау бұрышын ескергенде, қазу машинасы массасына қатысты 6 еседен кем болмауға тиiстi.

$2. Арқандарды сынау

410. Шақты арқандары шақты арқандарының лицензиясы бар арқан сынама станцияларында сынақтауға арналған Нұсқаунамаға сәйкес сынақтан өткiзiлулерi керек.
Сынақтан өткен резервтi арқан, егер оның сақталу мерзiмi 12 айдан аспаса iлiнер алдында екiншi рет сыналмауы мүмкiн.
411. Тiк және көлбеу шақты көтермелерiнiң барлық көтерме арқандары, сөрелердi, құтқару сатыларын және ұңғыма бесiктерiн асуға арналған арқандар, көлбеу бұрышы 30' төменгi көлбеу жүк көтермелерi арқандарын есептемегенде, iлiнер алдында сынақтан өтуге тиiстi.
Резеңкетросты теңгерiмдi арқандар шақты оқпандарындағы резеңкетросты, отқа төзiмдi, теңгерме арқандарды пайдалануға арналған Нұсқаунамаға сәйкес сынақталады.
412. Тiк оқпандардағы органикалық негiзде 6 бумалы және құлау бұрышы 60'-тан асатын көлбеу қазбалардың клеттi адам және жүк-адам көтермелерiндегi дефектоскоппен тексерiлетiн, Мемкентехбақылауы қолданысқа рұқсат еткен арқандардан, үйкелiс шкивтi дара арқанды және көпарқанды қондырғылар арқандарынан, сөрелердi асуға арналған арқандардан басқа iлiну алдында сыналған көтерме қондырғылары мен ұңғыма арқандары келесiдей мерзiмде екiншi рет сынақтан өтуi керек:
1) адам және жүк-адам көтерме қондырғыларында, сол сияқты ұңғылау аспа бесiктерi үшiн әрбiр 6 ай сайын;
2) жүк, апатты-жөндеу және жылжымалы көтерме қондырғыларында, сол сияқты құтқару сатыларында iлiнуден кейiн 12 айдан соң және кейiннен әрбiр 6 ай сайын;
3) көпбұрымды аз иiрiлетiн, цинктелмеген (жүк және жүк-адам) көтерме арқандар iлiнгеннен бастап 6 айдан кейiн, ал содан соң әрбiр 3 ай сайын.
Сынақтан қайта өту мерзiмi олардың iлiнген кезiнен бастап есептеледi.
Құтқару сатылары мен ұңғымалау бесiктерiн асып қою үшiн пайдаланылатын арқандар, егер оларды 21 кесте талаптарына сәйкес тексеретiн болса, онда қайталау сынағынан өтпеуi мүмкiн.
Қатты отырғызу құрылғыларымен жабдықталатын оқпандар iшiнде орналасқан барабанды адам, жүк-адам және жүк көтерме қондырғыларының, алтыөрiмдi көтеру арқандары тiркеме қондырғылары тұсында 6 айдан кем болмайтын сиректiкпен қайтадан қапталуға жатады.
413. Жерасты жолаушылық арқан жолдарының тартпа және керме арқандары, дарарельстi және топырақты жолдардың тартпа арқандары iлiнер алдында сынақтан өтуге тиiстi.
6 ай сайын қайталанып тек дарарельстi және топырақты жолдардың тартпа арқандары сынақтан өтулерi керек.
414. Егер үзу мен иiлу сынақтарынан өте алмаған сымдар көлденең қималарының жиынтық ауданы барлық арқан сымдары көлденең қимасы жалпы ауданының 25 %-iн құраса, онда қайта сынақтан өткен кезде арқан орнынан алынып, басқамен ауыстырылуға тиiстi.

$3. Арқандарды бақылау

415. Бұрымдары үзiлiп-қопсыған немесе iшiне кiрiп кеткен, түйiнделген "қоңызданған" және басқада бүлiншiлiктерге ұшыраған, сол сияқты номинальды диаметрi 10 % де артығырақ шамаға кiшiрейген болат арқандарды асуға немесе қолдануға тыйым салынады.
Тiркес пайдаланылатын арқандарды қолдануға тек көлбеу бұрышы 30' дейiнгi жазық және көлбеу қазбалардағы жүктi ұшсыз арқанмен тасымалдағанда, сол сияқты жерасты жолаушылық аспалы арқанды дарарельстi және топырақты жолдарда ғана рұқсат етiледi. Оқпандарды ұңғымалау кезiндегi аспалы жабдықтар үшiн ұзындығы 1000 м асатын арқандар қолданылатын жағдайда, оларды сынақ өткiзу мекемелерi қорытындысы бойынша белгiленген тәртiппен пайдалануға ұсынылған құрылғылармен жалғауға рұқсат берiледi.
Арқандар жалғауға арналған құрылғыны жұмасына бiр рет бақылап отыру керек. Қысқышты сына бекiтпе қолданылған жағдайда жалғау сенiмдiлiгi гайкаларды тарту арқылы 3 айда бiр рет тексерiлуге тиiстi.
416. Шақты көтерме қондырғыларының арқандары шақты бойынша берiлетiн бұйрықпен арнайы бөлiнiп тағайындалған адамдардың келесiдей мерзiм iшiндегi бақылауларына жатады:
1) сөтке сайын - тiк және көлбеу көтерме қондырғылары сауыттары мен қарсы салмақ көтерме арқандары, үйкелiс шкивтi көтерме қондырғыларының теңестiру арқандары, оқпан өткiзу кезiнде механикалық жүк тиегiштердi (грейферлердi) асу үшiн пайдаланылатын арқандар.
Көпарқанды қондырғылар арқанындағы үзiлген сымдар саны сымдардың бiр адым есiлу ұзындығына келетiн жалпы санының 2 % аспаса, онда бiр адамның бiр уақытта 4-тен аспайтын бас немесе теңгерiлме арқандарын бақылауына рұқсат етiледi;
2) жұма сайын көтерме механигi (аға механигi) қатысуымен барабан типтi машинасы бар көтерме қондырғыларының теңгерме арқандар, тежеуiш және бағыттауыш арқандар, сөрелердi, кәбiлдер мен ұңғыма жабдықтарын асып қою үшiн пайдаланылатын арқандар, сол сияқты көтерме және теңгерiмдi резеңкетросты арқандар;
3) ай сайын шақты бас механигi немесе аға механигi қатысуымен - амортизациялық және уатпа арқандар, көтерме және теңгерме арқандар, қаптау процесiндегi учаскелерiн қоса; ұңғыма механигi немесе аға механик қатысуымен оқпандарда тұрақты болатын арқандар.
417. Арқандардың барлық түрiн бүкiл ұзындығы бойынша қарап шығу қозғалыс жылдамдығы 0,3 м/с аспайтын кезде өткiзiлуi керек.
Арқандардың бүлiнген учаскелерi сол сияқты резеңке тросты арқандардың қосылып, жалғасқан жерлерi арқан қозғалыссыз тұрған кезде қаралуға тиiстi.
Көтерме қондырғыларындағы арқандардың үзiлген сымдары саны есiлiстiң бiр адымдай ұзындығына келетiн арқан сымдары жалпы санының 2 % аспаса, 1 м/с аспайтын қозғалыс жылдамдығында күн сайын бақылау өткiзуге рұқсат етiледi. Көпарқанды көтерме қондырғыларында бұл кезде бiр адам екiден аспайтын көршiлес арқандарды бiруақытта бақылайды. Әрбiр арқанды мұқият бақылау 0,3 м/с аспайтын жылжу жылдамдығында жұма сайын өткiзiлуi керек.
418. Шақты көтерме қондырғыларындағы есiлген болат арқандарды пайдалануға тыйым салынады, егер қандайда бiр учаскелерде сымдар үзiлiсi болған кезде, олардың бiр адым есудегi саны арқандағы жалпы санның келесiдей пайызын құраса:
1) сауыттар мен қарсы салмақ көтеретiн арқандар үшiн, сөрелер мен механикалық жүк тиегiштердi (грейферлердi) асу үшiн - 5 %;
2) көлбеу бұрышы 30' дейiнгi көлбеу қазбалары арқылы аяққы жүк таситын арқандар, теңгерме, тежеуiш, амортизациялау, бағыттауыш, уатпа арқандары үшiн - 10 %.
Егерде осындай учаске арқанды тiркеме қондырғысына бекiтетiн жерде орналасса, онда арқан сымдарының үзiлген бөлiгiн шауып тастауға және арқанды сынабекiтпеге қайта бекiтуге рұқсат етiледi.
Үзiлген сымдар саны жалпы арқан сымдары санының 2 % асатын өте бүлiнген учаскесi (адым) "Арқанды бақылау және олардың шығындары кiтабында" белгiленуi керек.
419. Жабық конструкциялы көтеру арқандарын пайдалануға тыйым салынады:
1) сыртқы қабаттағы сымдар -з биiктiгiнiң жартысынан аса тозғанда;
2) сыртқы сымдардың үлгi профильдi құлпы бүлiнгенде (сымдардың тарамдануы);
3) сымның құлыптан арқан бетiне шыққан кезiнде, егер ол арқанға бiтелуге немесе дәнекерленуге берiлмесе;
4) арқанның бүкiл жұмыстық ұзындығы бойында оларды есудiң 5 немесе 12 адымына тең, учаске ұзындығындағы сыртқы қабаты үлгi профилдi дәнекерленгендерiн қоса есептегенде 3 үзiлген сым болған кезде.
Сыртқы сымдарының құлпы бүлiнбеген, толқын тәрiздi учаскелерi бар және сыртқы сымдарының құлпы (шарбыланған) нақтылы бүлiнгенге дейiн бетi тегiс сақталатын немесе айтылған учаскеде құлыптан бiр сымы шығып тұратын арқандарды пайдалануға рұқсат етiледi. Түзу сызықты арқан құлпынан (үзiлiстiң болған және болмаған кездерiнде) бiр сыртқы (зет түрiндегi) сымы шығып тұрған жағдайда оны арқанның бүкiл ұзындығы бойымен тарқатып алуға және сыртқы сымдар қабатында пайда болатын саңлау, олардың арасындағы құлып бүлiнiсiне апармаса, онда оны пайдалануды жалғастыруға рұқсат етiледi.
420. Бағыттауыш арқандар ауыстыруға жатады:
номинальды диаметрiнiң 15% тозған кезде, бiрақ сыртқы сымдар диаметрi мен биiктiгiнiң жартысынан аспаса;
егер жабық конструкциялы арқанның 100м ұзындығында сыртқы сымдардың екi үзiлiсi бiлiнсе.
Егер жабық конструкциялы арқанның сыртқы сымдары үзiлген кезде құлыптан шығып кетсе, онда оларды дәнекерлеу қажет.
421. Қызметтiң шектi мерзiмi өткеннен кейiн арқандар 20 кестесiне сәйкес ауыстырылады.

20 кесте

Арқан конструк- циясы мен атқа- ратын қызметi	Шектi қызмет мерзiмі, жыл	Қызмет мерзiмiн ұзарту тәртiбi мен шарттары
1	2	3
Үйкелiс шкивтi қондырғыларды көтергiштер: 1) органикалық өзекті алтыиiрiмдi	2	Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 4 жылға дейiн және болат сымдар мен сымдар үзiлiс- терi қималар жоғалымын аспаптық тексеру арқылы 4 жылдан аса
2) темiр өзектi алты - иiрiмдi, көпиiрiмдi және бiрқалыпты иiрiмдi	2	Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру, сол сияқты сымдар үзiлiсiн аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 4 жылға дейiн
Көтерме қондырғылары теңестiрушiлерi: 1) органикалық өзектi алты иiрiм- дi, мырышпен қап- талған аз айнала- тын домалақ көпиiрiмдi	2	Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 4 жылға дейiн, сымдар үзiлiсiн аспаптық тексеру бойынша - 4 жылдан аса
2) тегiс болатты: барабан типтi машиналары үйкелiс шкивтерi	4 2	Ұзартылмайды Әрбiр 6 ай сайынғы бақылау негiзiнде 4 жылға дейiн
3) түйiспеден тү- йiспеге дейiнгi резеңкетросты (немесе тiркеме қондырғысы маңында ақырына дейiн Парашюттер тежеуiштерi	5 4	Шақты оқпандарында отқа төзiмдi резеңкетросты теңгерме арқанда- рын пайдалануға арналған Нұсқау- намадағы ескертуге сәйкес - 10 жылға дейiн, ал берiктiк қоры 12 еседен асырылып асылатын кезде - 15 жылға дейiн Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 7 жылға дейiн
Клеттер парашютте- рiндегi амортиза- циялаушылар	5	Әрбiр 12 ай сайынғы бақылаулар негiзiнде 7 жылға дейiн
Iстеп тұрған шақ- тылардың бағытта- уыштары мен уатқыштары: 1) жабықтары 2) иiрiмдiлерi	15 4	Ұзартылмайды Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 7 жылға дейiн
Салынып жатқан шақтылар	3	Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 5 жылға дейiн
Сөре мен ұңғыма жабдықтарын (құ- бырларды, кәбiл- дердi және басқа- ларын) асуға арналған: 1) қималар жоға- лысын тексеруге болатын, иiрiмдi: диаметрi 45 мм дейiн баратын, қаптамасыз;	3	Болат сымдар қималары жоғалымын осы ережелердiң "Аспаптық тексеру" бөлiмi талаптарына сәйкес өткiзiлген бақылау мен аспаптық тексеру нәтижелерi бойынша - 10 жылға дейiн
қаптамасыз, диа- метрi 45 мм және артық, сондай-ақ мырышпен қапталған	5	Сондай
2) иiрiлетiн, оларды темiр қимасы жоғалымына тексеруге болмайды (мысалы жағдайдың қысыңтаяңдығынан)	3	Ұзартылмайды
3) көтерме жабық	5	Болат сымдар қимасының барлық ұзындығы бойынша жоғалымы, егер ол мүмкiн болса, әрбiр жыл сайын бақылау мен аспаптық тексеру нәтижесi бойынша - 10 жылға дейiн немесе төменгi жағынан алынған арқан үзiндiсiн әр жыл сайын арқан сынақтау станциясын- да сынақтан өткiзу нәтижелерi бойынша - 7 жылға дейiн
Оқпандар өту ке- зiнде механикалық жүк тиегiштердi шөмiштердi асуға арналған	2	Ұзартылмайды

Арқанның қызмет мерзiмiн ұзарту жөнiндегi шешiмдi комиссия қабылдап және оны шақты директоры бекiтедi.
422. Көпарқанды көтерме қондырғысына арқандар iлген кезде, сол сияқты сиректiгi жұмасына бiр рет арқандар арасында күштер таралуын бақылауды өткiзу керек. Арқандар iлiнiсiнен кейiн олардың қарқынды созылысы тоқтағанға дейiн (көтерменiң екi жұмалық жұмысынан кем болмайтын) күштер таралысын бақылау сөтке сайын iске асырылуға тиiстi. Егер көпарқанды көтерме қондырғысының бiр арқанына келетiн бiршама артық жүк көтерме сауыттардың төменгi жағдайында 15 % немесе жоғарғысында - 25 % асып кетсе, онда арқандарға түсетiн күштер таралысын реттеу үшiн көтерме қондырғысы тоқтатылуы керек.
423. Қосалқы көлiк арқандары келесi мерзiмдерде бақылануға жатады:
1) сөтке сайын арнайы бөлiнген адам-жолаушылық аспалы арқаны мен дарарельстi жүк-адам және топырақты жолдар арқандарын, көлбеу қазбалардағы қосалқы шығырлар арқандарын;
2) жұма сайын учаске механигi-жолаушылық аспалы арқан жолдарының, ұшсыз тасымалар, дарарельстi және топырақты жолдар арқандарын, сырма, маневрлi және қосалқы шығырлар арқандарын;
3) жарты жылда бiр рет аға механиктiң қатысуымен-жолаушылық аспа жолдар, дарарельстi және топырақты жолдар арқандарын. Жазық және көлбеу қазбалардағы шығырлар мен жолдар арқандары қозғалыс жылдамдығы 0,3 м/с аспайтын кезде бүкiл ұзындығы бойынша бақылануға тиiстi.
Iстеп тұрған жылдамдығы 0,3 м/с болмайтын арқандарды, сол сияқты жылдамдығы реттелмейтiн шығырлар арқандарын тоқтатылған кезiнде оларды тексеру арқылы бақылау керек.
424. Қосалқы көлiктiң бұрымды болат арқандарын пайдалануға тыйым салынады, егер олардың қандай да болсын бiр учаскесiнде есiлу адымы саны арқанның жалпы санының келесідей пайызын құрайтын сымдар үзiлiсi болғанда:
1) 5 % - жерасты жолаушылық аспалы арқанды, дарарельстi және топырақты жолдардың арқандары үшiн;
2) 15 % - көлбеу қазбалардағы жүк шығырлары арқандары үшiн;
3) 25 % - көлбеу қазбалардағы ұшсыз тасыма арқандары, скреперлi, маневрлi және қосалқы (жазық қазбалар бойынша) шығырлар арқандары үшiн.
425. Кенжар жабдықтарын жылжыту мен ұстап тұруға арналған арқандарды машинист немесе оның көмекшiсi ауысым сайын жұмыс басталар алдында тексерiп отыруға тиiстi. Учаске механигi бұл оқпандарды жұма сайын тексеруден өткiзедi. Бұл кезде есу адымына келетiн үзiлiстiң максимальды саны анықталады.
Егер есiлу адымына келетiн сымдар үзiлiсiнiң саны олардың жалпы санының 10 % жетсе, онда арқандар айырбасталуы керек.

4. Аспаптық бақылау

426. Тiк оқпандар мен көлбеу қазбалардағы адам және жүкадам көтермелерiнде пайдаланылатын бұрымды көтерме арқандарын, сол сияқты тереңдiгi 600м асатын оқпандар жүргiзу кезiнде сөрелердi және берiк қоры 6 еседен кем болып асылатын оқпанұңғыма комбайндарын асып қою үшiн қолданылатын арқандарды олардың бүкiл ұзындығы бойында болат сым қималарын жоғалтуын анықтау мақсатында арнайы мекеме қызметкерлерi аспаптық тексерiстен өткiзулерi керек. Аспапты бақылауға жататын арқандарды iлу кезiнде, соның iшiнде қызмет мерзiмiн 20 кестеде келтiрiлген тәртiп пен жағдайға сәйкес ұзартқан кезде, олардан шағын тексерме кесiндiлер кесiлiп алынып, көтерме ғимаратында барлық қызмет мерзiмi iшiнде сақталуға тиiстi.
Шақтылық арқандарды бұзбай тексеруге арналған отандық және импорттық құралдар қолданылуға осындай қызмет түрiне лицензиясы бар жұмыстар қауiпсiздiгi институты қорытындысы бойынша Мемкентехбақылау органымен рұқсат етiледi.
Аспапты бақылау өткiзу уақыты (мерзiмдiлiгi) 21 кестеде келтiрiлген.

21 кесте

Арқан қызметi	Қазба- лардың көлбеу бұрышы, град	Кезең уақыты, ай
		бiрiншi тексе- рiске дейiн	келесі тексерістер аралығы металл қимасының жоғалымы мынандай пайыздар (%) құрағанда
			12-ге дейін	15-ге дейін	>15
Көтергiш:
мырышпен қапталған	90	12	6	1	0,5
қапталмаған	90	6	2	1	0,5
Көтергiш	>60	6	2	1	0,5
Көтергiш	<60*	2	1	0,5	0,25
Құтқару сатылары мен ұңғыма бесiктерiн асуға арналған	90	6	2	1	0,5
Оқпан ұңғымалау ком- байндарын асуға ар- налған берiктiк қоры 6 еседен кем болатын	90	12	2	1	3
Оқпан ұңғымалау ке- зiнде сөрелердi асуға арналған берiктiк қоры 6 еседен кем болатын	90	12	2	2	-
Iрi болат теңестiрушiлер	90	4.10 кес.	12	6	3
Парашюттердi тежейтiн	90	4.10 кес.	3	-	-
Иiрiлмелi бағыттауыш	90	4.10 кес.	6	3	3
Ұңғыма жабдықтарын асуға арналған	90	4.10 кес.	12	6	3

*) Көлбеу бұрышы 60' аспайтын қазбалардағы қызмет мерзiмi 6 айдан астам болып тұрақталған арқандардың тексерiс мерзiмдiлiгiн бас механик белгiлейдi.
427. Болат сымдар қимасын жоғалтуы келесi пайыздарға жеткен кезде, арқандар ағытылып алынып, жаңалармен алмастырылуы керек:
1) 10 % - барлық сымдар үзiлiс күштерi жиынтық шамасының аяққы жүкке қатынасы жөнiндегi 403 п. талаптарына сәйкестенiп iлiнетiн тiк оқпандардағы көтерме арқандары үшiн, парашюттермен жабдықталмаған адам және жүк-адамдық екi және үшарқанды көтерме қондырғыларының көтерме арқандары үшiн, полиспаст тәсiмi бойынша сөрелер асқан кезде, 6 реттен аз берiктiк шегiмен iлiнетiн сөрелiк арқандар, сол сияқты парашюттер тежеуiш арқандар үшiн;
2) 15 % - берiктiк шетi бойынша 402 п. сәйкестенiп iлiнетiн, металл өзектi, үш қырланып ширатылған, домалақ бұрымдары пластикалық сығылуға ұшыраған көтерме арқандар үшiн, тiктеме ұзындығы 900м дейiн баратын тiк оқапандардағы 403 п. сәйкес iлiнетiн барлық конструкциялардың арқандары үшiн;
3) 18 % - тiк және көлбеу адам және жүк-адам көтермелерiндегi органикалық өзектi жұмыр есiлетiн және берiктiк шетi бойынша 402 п. сәйкестенiп iлiнетiн диаметрi 45 мм және төмен келетiн жүк көтермелерi арқандары үшiн, сол сияқты шақтылар салу мен пайдалану кезiнде қолданылатын бағыттауыш арқандар мен ұңғыма жабдықтарын асатын арқандар үшiн;
4) 20 % - тiк жүк көтермелерiндегi берiктiк шегi 6,5 еседен кем болмайтын органикалық өзектi, диаметрi 45 мм асатын жұмыр еспелi арқандар үшiн, уатпа арқандар мен сөрелер асып қоятын арқандар үшiн;
5) 24 % - теңгерме арқандар үшiн;
428. Болат арқандар бүтiндiгiн анықтау мақсатында резеңке тросты теңгерме арқандар аспапты бақылаудан өткiзiлуге және резеңке тросты, отқа төзiмдi теңгерме арқандарды пайдалануға арналған Нұсқаунамаға сәйкес жарамсыз деп шығарылуы керек.
429. Арқандарды бақылау мен тексеру қорытындылары сол күнi "Арқандарды бақылау мен олардың шығындары кiтабына" жазып қойылады. Бұл кiтапқа сонымен қатар арқандар бүлiнiсi мен оларды қайта қаптау жағдайларының бәрi түгел енгiзiледi.
430. Егер пайдалану кезiнде арқандар экстремальды жүктенуге ұшыраса, онда қондырғы жұмысы арқандарды бақылау үшiн дереу тоқтатылуға тиiстi. Бақылау қорытындылары тиiстi арқандарды бақылау кiтабына енгiзiлуi керек. Егерде қазiргi Ережелер талаптарына сәйкес болмаса, онда ол ауыстырылуға тиiстi.

6. Аспалық және тiркеме құрылғылар

431. Адам және жүк-адам көтермелерiндегi клеттерде екi тәуелсiз жұмыстық және сақтық аспалары болуы керек.
Сауыттар мен қарсы салмақтарды арқандарға кем дегенде екi нүктеде бекiткен жағдайда көпарқанды көтермелерде сақтық аспасы болмауына жол берiледi. Бiр арқанды көтермелердiң жүк теңегiштерi сақтық аспасымен жабдықталмайды.
Жұмыр теңегiш арқандар сауыттарға ұршықты қондырғылар арқылы бекiтiлуге тиiстi.
432. Берiктiк шегi асу кезiнде (есептi статикалық күшке қатысты) кем болмауы керек:
1) 13 еседен-адам көтерме қоңдырғыларының аспалы және тiркеме қондырғылары үшiн, сол сияқты тiркеме құрылғылары мен ұңғыма қауғалар иiндерi үшiн;
2) 10 еседен-аяққы арқанды тiк көтермелер мен көлбеу көтермелер сауыттарының аспалы және тiркеме құрылғылары, қызметтерiне байланыссыз монорельстi және топырақты жолдар, оқпан ұңғымалау жабдықтары (сөрелер, қалыптар және с.с.) тiркеме қондырғылары мен көтерме қондырғылардың теңгерме арқандары үшiн. Тiркеме құрылғылардың берiктiк шегi теңгерiмдi арқандар үшiн олардың салмағына байланысты анықталуға тиiстi. Жүк-адам көтерме қондырғыларының аспалы және тiркеме құрылғылары түсiрiлетiн адамдардың максимальды салмағына қарағанда 13 есе асатындай берiктiк шегiн қамтамасыз етуi керек.
3) 6 еседен-бағыттауыш және уатпа арқандардың тiркеме құрылғылары, вагондардың тiркеме құрылғылары мен ұшсыз арқанмен тасығанда қолданылатын тiркеме құрылғылары үшiн;
4) 4 еседен-материалдың аққыштық шегiне байланысты-ұшсыз арқанмен тасымал кезiндегi "баранчик" түрiндегi тiркеме қондырғы үшiн.
433. Тiркеме қондырғының әрбiр түрi оған бекiтiлген арқан берiктiгiне жаңа арқанның 85% агрегатты берiктiгiн қамтамасыз етуі керек.
Пайдаланылатын көтерме-көлiк қондырғыларындағы аспалы және тiркеме құрылғылардың қызмет мерзiмi 5 жылдан артық (апатты-жөндеу, сол сияқты желдету және қанатты оқпандардың адамдар тасымалдауға арналған көтерме қондырғыларында 7 жылдан артық), ал қауғалар тiркеме құрылғыларында - 2 жылдан артық болмауға тиiстi. Аспалы және тiркеме құрылғылардың қызмет мерзiмi бүлiндiрмей тексеретiн әдiстердi пайдаланатын аспапты бақылау қорытындылары негiзiнде шақты бас механигi басқаратын арнайы комиссия шешiмiмен пайдаланылатын қондырғыларда 2 жылға, ал тiркеме құрылғыларындағы ұңғымалау қауғаларының тұтқаларында - 1 жылға ұзартылуы мүмкiн.
Осы комиссия аспа және тiркеме құрылғылар қызмет мерзiмiн аспа (тiркеме) элементтерiн дефектiлеу және дефектоскопиялау, көтерме қондырғы динамикасын талдау және қондырғыларын қалдық берiктiгiн (долговечность) анықтау негiздерiнде 7 жылдан аса тағыда 3 жылға ұзартады.
Қауғалар тұтқасы оның тесiктерi немесе ауыстырма төлкесi (втулкасы) өс диаметрiнiң 5 % аса тозған кезде ауыстыруға немесе жөндеуге жатады.
Аралық сырға немесе оны қауғамен қосатын ауыстырымды төлке тұтқасы мен өсiнiң жиынтық тозуы өсь диаметрiнiң 10 % аспауға тиiстi.
Кенқауғалар тiркеме қондырғыларында қауғалар қозғалысы кезiнде iлмек мойнын (жұтқыншағын) сенiмдi жабатын және оның өз бетiмен ағытылуын болдырмайтын тетiктер болуы керек.
Аспалы және тiркеме қондырғылардың барлық түрлерiнде зауыт номерi мен жасау уақыты көрсетiлген таңбалар болуға тиiстi.
Ұсталық пiсiру немесе қолмен электрлiк пiсiру әдiсiмен жасалған сақтандыру аспалары ретiнде қолданылатын шынжырларды дайындауға тыйым салынады.
434. Көлбеу немесе тiк қазбаларды ұңғылаған кезде, жүк пен адамдар көтеріп-түсiрiлетiн аспалы құрылғылар iлiнер алдында аяққы екi еселеген салмақ сынағынан өткiзiлуi керек. Ұңғыма жабдықтары құрылғыларын есептемегенде барлық аспалы құрылғылар сиректiгi жарты жылда бiр рет осындай сынақтарға түсiрiледi.
Көлбеу қазбалар арқылы аяққы арқандармен тасымалдау кезiнде, қапталған тiркеме қондырғылары, арқанды әрбiр қаптаған сайын максималь жүктi түсiрiп-көтеру жолымен сынақталуға тиiстi. Сынақ қорытындылары "Көтерме қондырғыны бақылау кiтабына" жазылуы керек.
435. Ұңғыма жабдықтарын асу қондырғылары мен оқпанiшiндегi арқандар бекiтiлетiн түйiндердi кезекшi слесарь жұма сайын, ұңғыма (учаске) механигi - айына екi рет және шақты салу басқармасы бас механигi - айына бiр рет бақылап отыруға тиiстi.
Егер пайдалану процесi кезiнде аспа құрылғысы экстремальды салмақтар әсерiне ұшыраса, онда оны бақылау мақсатында жұмысты дереу тоқтату керек.
Бақылау мен бүлiнiстердi жою үшiн қабылданған шаралар қорытындылары "Аспалы ұңғыма жабдықтарын бақылау кiтабына" енгiзiлуге тиiстi.

5. ЭЛЕКТРОТЕХНИКАЛЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚ

1. Жалпы талаптар

436. Шақтыларда қолданылатын электр құралдары, кәбiлдер мен электр жабдықтау жүйелерi шақты қызметкерлерiнiң электр қауiпсiздiгiн, сондай-ақ жарылыс және өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуi керек.
437. Жер бетiндегi шақты электр қондырғылары Электр қондырғыларының құрылыс ережелерiнiң, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану ережелерiнiң, Көмiр шақтыларын техникалық пайдалану ережелерiнiң және зауыт нұсқаунамаларының талаптарына сай болуға тиiстi.
Жерасты электр қондырғылары да көрсетiлген ережелердiң талаптарына сәйкес болуы керек.
438. Салынып жатқан және жаңғыртылатын шақтылардың электр жабдығы жерасты электр қабылдағыштарға жекелеп тоқ беретiн желiлер арқылы орындалуы керек. Жерасты жағдайында электр жабдығының сақина тәрiздi желiлерiн қолдануға рұқсат етiлмейдi.
439. Шақтыларда тоқарба тасымалының түйiспе тораптардың өзгерткiш құрылғыларына тоқ беруге арналған трансформаторлары бар тораптардан басқа трансформаторларының жерлестiрiлген нейтралi бар тораптарды қолдануға рұқсат етiлмейдi. Осы Ережеде қарастырылғаннан басқа жағдайларда мұндай трансформаторларға және оларға тоқ беретiн тораптарға басқа тұтынушылар мен құрылғыларды қосуға рұқсат етiлмейдi.
440. Электр тоғымен зақымданудан адамдарды қорғау қорғаныш жерлестiрудi қолдану арқылы, ал жер асты электр қондырғыларында бүлiнген торапты автоматты түрде ажыратумен тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараттарды пайдалану арқылы iске асырылуы керек. Жарылыстан қауiпсiз жасалынған кернеуi 1.2кВ жоғары тораптар үшiн тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараттардың шығарылуын өнеркәсiпте игергенге дейiн уақытша жерге бiр фазалық тұйықталудан қорғануды қолдануға болады.
Кернеуi 380, 660В бүлiнген торапты және түйiспе тораптарды ажыратудың жалпы уақыты 0,2с, ал кернеуi 1200В болса - 0,12с артық болмауға тиiстi. Кернеуi 127 және 220В тораптар үшiн, сондай-ақ зарядтау тораптары үшiн тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараттардың iске қосылу уақыты лицензиясы бар сынау ұйымының ұсынысы бойынша зауыт нұсқаунамасымен белгiленедi.
441. Жер бетiнде тұрған және токтың кемуiнен сақтайтын қорғанышпен жабдықталған жерасты электр тораптарына тоқ беретiн трансформаторларда тесiлеме сақтандырғыштарды қойылмауы да мүмкiн.
442. Кернеуi 1200В жоғары электр қабылдағыштарды дистанциялық, телемеханикалық және автоматтық басқару, тек максимальдi тоқ қорғанышы немесе жерге тұйықталудан қорғаныш әрекет еткеннен кейiн iске қосылуды блокадалайтын құрылғылары бар болса ғана рұқсат етiледi. Бұл талап орталық жерасты подстанцияларға (ОЖП) және таратқыш жерасты пункттерге (ТЖП) тоқ беретiн линияларға қатысты болмайды. Жер бетiндегi басты подстанцияда (ЖБП) оперативтiк қызметшiлер жоқ болса, тау-кен диспетчерiнiң (ауысым бастығының) пультiне тұйықталудан қорғаныштың iске қосылу сигналы берiлуi керек.
443. Әр шақтыда Шақтылардың жерасты электр жабдығының сызбаларын типтi түрде дайындау жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес жасалынған жерасты электр жабдығының сызбалары болуы керек. Сонымен тау-кен қазбаларының нобайлық жоспарына түсiрiлген түйiспе тоқарба тасымалы мен шақтының түйiспе торабы электр жабдығының бiрлескен сызбаларын жасауға болады.
Әр учаскеде тазалау комплекстi немесе комбайнды электрмен жабдықтау және басқару жүйесiнiң құрылымдық сызбасы болуы керек. Онда таратқыш пунктке (ТП) жиналған коммутациялық аппаратураның құрамы және олардың қазбаларда (лавада және қуақаздарда) орналасуы және одан бөлек-машиналар, құралдар, кәбiлдер, пульттар және жүйенiң басқа құралдары көрсетiлуге тиiстi. Осындай сызба учаскенiң наряд бөлмесiнде көрiнетiн жерде iлiнуi керек.
Мердiгерлiк ұйымдардың қарамағындағы жер асты электр қондырғыларының электрмен жабдықтау сызбалары осы Ережеде белгiленген тәртiп бойынша келiсiлiп, бекiтiлуге тиiстi.
444. Газдан қауiптi шақтыларда электр құралдарын құрастыру және жөндеу кезiнде жұмыстарды жүргiзетiн жерлерде Жерасты электр қондырғыларында қауiпсiз жұмыс жүргiзу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес метанның мөлшерiн бақылап отыру керек.
Кәбiлдi сынау жұмыстарында ол орнатылған қазбаларда метанның мөлшерiн бақылап отыру керек және ол 1%-тен аспауға тиiстi.
445. Әр коммутациялық ақпарат, жинақты таратқыш құрылғысы (ЖТҚ), басқару станцияның күш беретiн өткiзгiшi, iске қосылатын қондырғы немесе учаске, сондай-ақ максимальдi тоқ қорғанышы iске қосылатын белгiлеменiң есептiк шамасын көрсететiн, анық жазумен белгiленуi керек.
Аппаратураның электр қорғанышы бар бөлiктерiнiң қақпақтары, блокадалау және реттеу құрылғылары атаулы пломбалармен пломбалануға тиiстi.
446. Рұқсат етiлмейдi:
1) Электр құралдарын және тораптарын арнаулы аспаптарсыз және құрал-саймандарсыз күтуге және жөндеуге;
2) кернеуi 1200В жоғары электр қондырғыларында қорғаныш құралдарсыз (диэлектрикалық қолқаптарсыз, ботыларсыз немесе жекелегiш бастырмаларсыз) оперативтiк қызмет көрсетуге;
3) кернеуi 42В және төмен электр құралдарынан, сондай-ақ ұшқыннан қауiпсiз тiзбектi электр құралдарынан және телефон байланысы аппаратурасынан басқа электр қондырғыларында диэлектрикалық қолқаптарсыз оперативтiк қызмет көрсетуге және басқаруға;
4) кернеу астындағы электр қондырғыларын және кәбiлдердi жөндеуге, газдан немесе шаңнан қауiпсiз шақтыларда кернеуi 42В және төмен құралдардан басқа, газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда ұшқыннан қауiпсiз тiзбектерi бар сондай құрылғылардан басқа кернеу астындағы ұшқыннан қауiптi электр қондырғылары мен электр өлшеуiш аспаптарды қосуға және ажыратуға;
5) жарылыстан қорғану құралдарында, тосқауылдарда, жерлестiруде, қорғаныш аппараттарда бүлiнiс болғанда; басқару желiсi бұзылғанда және кәбiлдер бүлiнгенде электр құралдарын пайдалануға;
6) резервтегіден басқа пайдаланылмайтын электр тораптарын кернеу астында ұстауға;
7) газды шақтыларда жарылыстан қауiпсiз электр құралдары қабықтарының қақпақтарын алдын-ала қабықтың ашылатын бөлiгiнен кернеудi алмай және метанның мөлшерiн өлшемей (1%-тен артық болмауы керек) ашуға;
8) электр құралдарының зауыттық құрылмасы мен желiсiн; басқару, қорғау және бақылау аппаратурасының желiлерiн, сондай-ақ қорғаныш құрылғылардың градуировкасын жасаушы зауыттың келiсiмiсiз өзгертуге;
9) аппаратардан белгiлердi, жазбаларды және пломбаларды құқығы жоқ адамдардың алып тастауына;
10) шлангты қабығы жарылған және кәбiлдер сымдарының изоляциясы бүлiнген электр торабын iске қосуға;
11) патронсыз сақтандырғыштарды және калибрленбеген балқығыш ендiрмелердi қолдануға;
12) электр жабдығы далдалардан 10 метр жақынырақ орнатылсын.
Ескерту: 57-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2007.05.24., ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2007.05.23. N 133 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі) бірлескен бұйрығымен .

2. Электр құралдарын пайдалану саласы және жағдайлары

447. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтылардың жерасты қазбаларында, сол шақталардың шықпа ауа ағысы бар оқпандарында және оларға жанасқан шақты үстiндегi ғимараттарда, сондай-ақ көмiрдiң, жыныстың және газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi шақтылардың таза ауа ағысы бар оқпандарында және оларға жанасқан шақты үстіндегі ғимараттарында, егер шақты ауасы сол ғимараттардың iшiне кiруi мүмкiн болса, жарылыстан қорғану дәрежесi РВ төмен емес электр құралдары және жарылыстан қорғану дәрежесi РВ төмен емес жеке пайдаланылатын аккумуляторлық шырақтар олардың сериялы шығарылуын игерiлуiне қарай Мемкентехбақылау жергiлiктi органымен келiсiлген график бойынша қолданылуы керек.
448. Көмiрдiң, жыныстың және газдың кенеттен лақтырылысынан қауіптi күртқұламалы тақталардың тазалау және дайындау қазбаларында, сондай-ақ осындай тақталардан шығатын шықпа ауа ағысы бар қазбаларда қолданылуы керек:
- РО жарылыстан қорғану дәрежедегi электр құралдары;
- РВ жарылыстан қорғану дәрежедегi электр құралдары, егер олар автоматтық тез әрекеттi ажырату және күш беретiн тiзбектерде фазалардың арасында және жерге немесе қай фаза болсын жерге тұйықталғанда 2,5мс артық емес уақыт iшiнде э.қ.к. көздерiн бiр мезгiлде тұйықтау желiсiмен немесе метан мөлшерi қауiптi шамаға жеткенше тоқ берiлiсiн автоматты ажырататын басқа желiлермен бiрге қолданылатын болса.
Осындай жүйелердi қолдану лицензиясы бар сынау ұйымның қорытындысы бойынша Мемкентехбақылаудың рұқсатымен орындалады.
Тазалау кенжарларына тiкелей жанасқан, көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi ауаның шықпа ағысы бар қазбаларда ерекшелiк ретiнде Мемкентехбақылау АКТИ-ның рұқсатымен тез әрекеттi ажырататын жүйесiз кейбiр тоқ қабылдағыштарды (сорап, бұрғылау станогы, шығыр, толтырым комплексi) орналастыруға болады. Сонымен көмiр қазу жұмыстары жүргiзiлмейтiн және лақтырылысқа қарсы шаралар орындалатын ауысымдарда көрсетiлген тоқ қабылдағыштарға кернеу беруге болады.
РВ жарылыстан қорғау дәрежедегi электр құралдарының қолдану саласы және жағдайлары Күртқұлама тақталарды қазатын, кенеттен лақтырылысатын қауiптi шақтыларда электр жабдығын және электр құралдарын қолдану жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес белгiленедi. Электр жабдығының жобалары нұсқаунамаға сәйкес орындалып, оларды шақтының бас инженерi бекiтуi керек. Сонымен метанның мөлшерiн бақылайтын тұрақты автоматтық аспаптармен электр энергиясының автоматтық қорғаныш ажыратылуы қарастырылуға тиiстi. Метанның мөлшерiн бақылайтын көрсеткiштердiң саны және орнатылатын жерi Кенiш ауасының құрамын бақылау, газмолшылықты анықтау және метан бойынша шақтылардың категориясын белгiлеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес анықталады.
449. Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi жазық және көлбеу тақталарда кенжарлық машиналар мен комплекстердiң электр жабдығының желiлерi осы машиналарды басқару пультiнен электр қабылдағыштардың және лава кәбiлдерiнiң дистанциялық ажыратылуын қамтамасыз етуi керек. Электр құралдары да метанның мөлшерiн бақылайтын тұрақты автоматтық аспаптармен ажыратылуға тиiстi.
450. Газдан қауiптi шақтылардың ЖЖЖ-мен желденетiн тұйық қазбаларында электр құралдарын қолданғанда Газдан қауiптi шақтылардың ЖЖЖ-мен желденетiн тұйық қазбаларында электр жабдығы және электр құралдарын қолдану жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес қосымша қауiпсiздiк талаптар орындалуы керек.
451. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтылардың қазбаларында РВ жарылыстан қорғану дәрежедегi тоқарбалар қолданылуға тиiстi. Сонымен газ бойынша IІІ категориялық жоғары категориялық және кенеттен лақтырылысынан қауiптi шақтылардың шықпа ауа ағысы бар және ЖЖЖ-мен желденетiн тұйық қазбаларында тоқарбаларда метанның мөлшерiн бақылайтын тасымалды (жеке) автоматтық аспаптардың болуын қарастыру керек. РВ дәрежеде жаңа жасалынатын тоқарбалардың автоматтық газ қорғанысы болуға тиiстi.
РП жарылыстан қорғану дәрежедегi аккумуляторлық тоқарбаларды қолдануға болады:
1) газ бойынша I және II категориялық немесе шаңнан қауiптi шақтылардың тасымалдау қазбаларында, сондай-ақ газ бойынша III категориялық, жоғары категориялық шақтылардың таза ағысы бар тасымалдау қазбаларында және кенеттен лақтырылысынан қауiпсiз тақталардың, лақтырыл ыстан қауiптi шақтылардың осындай қазбаларында;
2) көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi және газдың кенеттен бөлiнiсi болатын шақтылардың таза ауа ағысы бар қазбаларында, олар тазалау кенжарларына 50м дейiн жақындаған жағдайда;
РН1 дәрежеде орындалған кенiштiк түйiспе және аккумуляторлық тоқарбалармен тасымалдау жұмыстарын газ немесе шаң бойынша қауiпсiз шақтылардың барлық қазбаларында, газ бойынша І және II категориялық немесе шаңнан қауiптi шақтылардың таза ауа ағысы бар қазбаларында жүргiзуге болады.
452. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтылардың жерасты қазбаларында РП жарылыстан қорғану дәрежедегi мезгiл-мезгiл қолданылатын тасымалды электр аспаптарын, сондай-ақ РН1 дәрежеде орындалған нормалы ұшқын шығаратын бөлшектерi жоқ немесе жалпы арнаулы аспаптарды, егер олар кенiштiк түрде орындалып шығарылмайтын болса, пайдалануға болады. Мұндай аспаптарды торапқа қосу немесе оларды ажырату алдында аспапты қосу (ажырату) жерлерiнде метанның мөлшерiн өлшеп, ал көрсеткiштерi өлшенетiн торап учаскесiнiң барлық өн бойында қазба нормалы желдендiрiлуi керек. Аспаптардың ауыстырып қосқыштарын тек оларды торапқа қосу алдында пайдалануға рұқсат етiледi.
453. Газ бойынша І және ІІ категориялық немесе шаңнан қауiптi шақтылардың таза ауа ағысы бар тасымалдау қазбаларында РП жарылыстан қорғау дәрежедегi электр құралдарын қолдануға болады.
454. Газдан немесе шаңнан қауiптi, оның iшiнде кенеттен лақтырылыстан қауiптi шақтылардың бөлек желденетiн зарядтау камераларында РП төмен емес жарылыстан қорғану дәрежедегi электр құралдары қолданылуы керек. Сонымен зарядталатын батареяларды желдендiретiн ауа ағысы зарядтау камерасының электр құралдарын үрлемеуге тиiстi.
455. Газдан қауiпсiз, бiрақ көмiр шаңының жарылысынан қауiптi, шақтылардың барлық қазбаларында РП-ден төмен емес жарылыстан қорғану дәрежедегi электр құралдары қолданылуы керек. Жалпы шақтылық депрессия арқылы таза ауа ағысымен желденетiн қазбаларда шақтының бас инженерiнiң рұқсатымен РН1 дәрежеде жасалынған электр құралдарын қолдануға болады.
456. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтылардың оқпандарында, таза ауа ағысымен желдетiлетiн оқпанiргелiк қазбаларда және жалпышақтылық депрессия арқылы таза ауа ағысымен желдетiлетiн тұрақты қондырғылардың камераларында, таза ауаның ағысын өткiзетiн осы және оларға жанасқан қазбаларда газдың кенеттен бөлiнiсi бар немесе шақты кенеттен лақтырылысынан қауiптiлерге жататын жағдайларды қоспағанда, кенiштiк нормалы жасалынған электр құралдарын қолдануға болады.
457. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда РН1 дәрежеде жасалынған электр құралдарын қолдану тәртiбi Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда кенiштiк нормалы және жалпы арнаулы электр құралдарын қолдану жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес белгiленедi.
Кенiштiк емес түрде жасалынған жарылыстан қорғалған және импортты электр құралдарын қолдануға лицензиясы бар сынау ұйымының қорытындысы бойынша Мемкентехбақылау рұқсат етедi.
458. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда, желдеткiш немесе калорифер қондырғыларының бөлмелерiнде оларға шақты ауасы мен көмiр шаңы кiрмейтiн жағдайларда, жалпы арналған электр құралдарын қолдануға болады. Осындай жағдайларда газдан немесе шаңнан қауiптi шақтылардың шықпа ауа ағысы бар оқпандардың дiңдерiнде орнатылған көтергiш қондырғыларда электр машиналық бөлмелерiнде жалпы арнаулы электр құралдарын қолдануға болады.
Кенеттен лақтырылыстан қауiптi шақтыларда шақты ауасы мен көмiр шаңының кiруiн болдырмайтын құрылғылар таза ауа ағыстары бар оқпандарда да орнатылуы керек.
459. Газдан немес шаңнан қауiпсiз шақтылардың барлық қазбаларында кенiштiк түрде жасалынған электр құралдары қолданылуға тиiстi.
Шақтының бас инженерiнiң рұқсатымен жалпы арнаулы электр құралдарын уақытша қолдануға болады. Жалпы арнаулы шырақтарды, сондай-ақ кенжарды жарықтандыратын арматурасыз шамдарды тек 24В жоғары емес кернеуде ғана қолдануға болады.
Газдан немесе шаңнан қауiпсiз шақтылардың барлық қазбаларында жалпы арнаулы өлшеуiш аспаптарды пайдалануға рұқсат етiледi.
460. Мұнай-газ бiлiнуiнен қауiптi шақтыларда электр құралдарын қолдану Мұнай-газ бiлiнуiнен қауiптi көмiр шақтыларында жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi уақытша нұсқаунамаға сәйкес iске асырылуы керек.
461. Осы Ережеде белгiленген пайдалану саласына сәйкес емес орындалған шақтылардағы электр құралдарының ауыстыру мерзiмiн Мемкентехбақылаудың келiсiмiмен сала басшылығы анықтайды.

3. Электр сымдары

462. Жер асты қазбаларында электр энергиясын беру немесе бөлу жануын таратпайтын шақты кәбiлдерiнiң көмегiмен iске асырылады. Олар мынандай жағдайларға арналған:
1) күрделi және негiзгi тiк және көлбеу бұрышпен жүргiзiлген (45' жоғары) қазбалармен және шегенделген төтелдермен жаңадан тұрақты етiп салу үшiн - поливинилхлорид, резеңке не аз сiңдiрiлген қағаз изоляциясымен қорғасын немесе поливинилхлорид қабықта (ПВХ) сым бронясы бар броняланған кабілдер.
Көлденең және 45' дейiн (оны қоса санағанда) бұрышпен жүргiзiлген көлбеу қазбалар үшiн таспалық бронясы және нормалы сiңiрiлген қағаз изоляциясы бар броняланған кәбiлдердi қолдануға болады.
Иiлгiш экранданған кәбiлдермен тұрақты орнатылған электр қозғалтқыштарды iске қосу аппараттарына қосуға болады, егер осы қозғалтқыштардың кiрiспе құрылғылары иiлгiш кәбiлге арналған болса;
2) жылжымалы учаскелiк подстанцияларды және учаскелердiң таратқыш пункттерiн қосу үшiн - жоғары иiлгiштiктi және берiктiлiктi броняланған, экранданған кәбiлдер. Кенеттен лақтырылыстан қауiптi тақталарда тазалау кенжарларына тiкелей жанасқан ауаның шықпа ағысы бар қазбалардан басқа сымды және таспалы бронямен қапталған кәбiлдердi қолдануға болады. Мұндай кәбiлдер дайындау қазбаларының кенжарларынан 150м және тазалау қазбаларының кенжарларынан 50м кем емес қашықтықта салынуы керек.
Таратқыш пункттердi иiлгiш экранданған кәбiлдермен қосуға болады;
3) жылжымалы машиналар мен механизмдердi қосу үшiн, сондай-ақ жарық беретiн тораптар үшiн - иiлгiш экранданған кәбiлдер;
4) тiк көлбеулi тақталарда үңгiлеу машиналарын кәбiл төсеуiштердi қолданып қосу үшiн - жоғары берiктiлiктi арнайы конструкциялық иiлгiш экранданған кәбiлдер;
5) қолды электр тескiш пен кернеу қосқыштың (муфтаның) арасындағы линия бөлiгi үшiн-арнайы иiлгiш экранданған кәбiл;
6) тұрақты жарық беретiн тораптар үшiн-қорғасын немесе пластмасса қабықта броняланған кәбiлдер, сондай-ақ иiлгiш экранданған немесе экранданбаған кәбiлдер.
Газдан немесе шаңнан қауiпсiз шақтылардың тазалау кенжарларының линиялық кернеуi 24В жоғары емес жарық тораптары үшiн жекеленген тiректерде жекеленбеген сымдарды қолдануға болады. Бұл жағдайда трансформаторда 24В кернеу бар жағынан шығарылған өткiзгiш иiлгiш кәбiл болуы керек, ал жарық беретiн трансформатордың (төмен және жоғары кернеудiң) орамдары жерлестiрiлген металл экранмен бөлiнуi керек.
463. Тiк және көлбеу бұрышы 45' артық қазбаларда жаңадан тұрақты етiп салынатын бақылау, басқару және сигнал беру тiзбектерi үшiн сым бронясы бар бақылау кәбiлдерi қолданылуға тиiстi, сондай-ақ таспалы бронясы бар кәбiлдердi уақытша қолдануға болады; көлденең қазбаларда-таспалы бронясы бар бақылау кәбiлдерi, иiлгiш бақылау және күш беретiн кәбiлдер қолданылуы керек. Жылжымалы машиналар үшiн иiлгiш кәбiлдер немесе иiлгiш күш беретiн кәбiлдердiң көмекшi сымдары қолданылуға тиiстi.
464. Жалпы шақтылық, диспетчерлiк және апаттық телефон байланысының, сондай-ақ көтеру қондырғыларының жергiлiктi байланысының линиялары үшiн шақтылық телефон кәбiлдерi қолданылуы керек. Кенжарларда жергiлiктi байланыс линиялары үшiн иiлгiш бақылау кәбiлдерi, сондай-ақ иiлгiш экранданған күш беретiн кәбiлдердiң көмекшi сымдары қолданылуға тиiстi.
465. Басқару, байланыс, сигнал беру, телебақылау және диспетчерлiк ұшқыннан қауiпсiз тiзбектер үшiн бөлек шақтылық телефон кәбiлдерiн және байланыс кәбiл линияларының бос сымдарын қолдануға болады.
Кернеуi 24В жоғары емес электр қондырғыларының сигнал беру және апаттық тоқтату линиялары үшiн жекеленбеген сымдарды (алюминийден басқа) қолдануға болады. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда оларды қолданғанда қосымша жағдай ретiнде ұшқыннан қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету болып табылады.
466. Күш беретiн кәбiлдердiң қосымша сымдарын басқару, байланыс, сигнал беру және жергiлiктi жарық тiзбектерi үшiн пайдалануға болады. Ұшқыннан қауiпсiз тiзбектер үшiн күш беретiн кәбілдiң көмекшi тарамдарын пайдалану тек экранданған кәбiлдерде рұқсат етiледi. Ұшқыннан қауiпсiз емес және қауiпсiз тiзбектер үшiн бiр кәбілдiң көмекшi тарамдарын пайдалануға рұқсат етiлмейдi, егер осы тарамдар экрандармен бөлiнбеген болса.
467. Кәбiлдердi қолдану жағдайлары Көмiр шақтыларында, байыту фабрикаларының бөлмелерiнде және разрездерде қолдануға рұқсат етiлген кәбiлдердiң және сымдардың тiзiмiнде келтiрiлген.
Шақтылардың жерасты қазбалары мен оқпандарында, сондай-ақ шақтылардың жер бетiндегi жарылыстан қауiптi бөлмелерiнде алюминий тарамдары бар немесе алюминий қабықта барлығына арналған кәбiлдердi (күш беретiн, бақылау т.б.) қолдануға рұқсат етiлмейдi.
468. Таза ауа ағысын жiберетiн және шақтылық жүк вагонеткалары бар рельс көлiгiмен құралдандырылған көлбеу оқпандарда, бремсбергтерде және еңiстерде сол көлiктi тек құралдар мен материалдарды жеткiзуге және жөндеу жұмыстарын жүргiзуге пайдаланудан басқа жағдайларда, күш беретiн кәбiлдердi салуға рұқсат етiлмейдi. Мұндай тыйым ағаш бекiтпесi бар тiк оқпандарға да қатысты болады.
Кейбiр жағдайларда Мемкентехбақылау жергiлiктi органының рұқсатымен көрсетiлген талаптардан ауытқушылық болады.
469. Iстеп тұрған шақтылар мен деңгейжиектерде сыртқы кендiр (жанғыш) жамылғысы бар броняланған кәбiлдердi қолданған жағдайда, камераларда тартылған кәбiлдердiң бөлiктерiнен жамылғысы алыну керек, ал броня - коррозиядан оны сақтайтын арнайы құраммен жабылуға тиiстi. Осындай жабуды мұнан былай қажеттiлiгi болғанда жүргiзу керек.
470. Иiлгiш кәбiлдердiң әр 100 метрiнде 4-тен артық емес вулканизациямен қосылған жерлерi болуына рұқсат етiледi.
Кәбiлдiң жеке бөлiктерiн жарылыстан қауiпсiз құрылғының көмегiмен бiр-бiрiне жалғастыруға болады.
Басқару тiзбегiнде тұйықталудан қорғанышы бар ұшқыннан қауiпсiз дистанциялық басқару желiлерiн қолданған жағдайда жұмыс процесiнде ажыратылуын керек қылатын иiлгiш кәбiлдердi өзара линиялық кернеу қосқыштарымен жалғауға болады.
Кернеуi 42В жоғары емес ұшқыннан қауiпсiз тiзбектердi қоспағанда, кернеу қосқыштарының түйiспе саусақтары тiзбектi ажырату кезiнде кернеусiз болуы керек, ол үшiн оларды электр қабылдағыш (электр қозғалтқыш) жағынан кәбiлге орнату керек.
471. Қабылдағыштар жүктемесiнiң жалпы тоғын өткiзетiн кернеуi 1200В дейiн тоқ беретiн кәбiл линиялары үшiн, әдеттегiдей, қимасы бiркелкi кәбiлдердi қолдану керек. Осындай линиялар үшiн линияның барлық бөлiктерi тоқтың қысқа тұйықталуынан қорғалуы қамтамасыз етiлген жағдайда, тарамдарының қимасы әртүрлi кәбiлдердi қолдануға болады.
Магистральды тоқ беретiн линияның тармақтарында кәбiл тарамдарының қимасы кiшiрейген жерлерiнде, тармақтың қысқа тұйықталу тоқтарынан қорғайтын аппарат орнатылуға тиiстi. Тоқ беретiн линиядан ұзындығы 20м дейiн тармақтар болуы мүмкiн, егер қысқа тұйықталу тоқтарынан қорғану магистральды линияның аппаратымен қамтамасыз етiлетiн болса.
Таратқыш қораптарды қорғану аппараттарының электр қозғалтқыштарына тартылған тармақтарда орнатылмай тек көп қозғалтқышты жетектер ғана үшiн мына жағдайда қолдануға болады, егер әр тармақтың кәбiлi қысқа тұйықталу тоқтарынан топтық қорғану аппаратымен қорғалған болса.
472. Лаваларда салынатын кәбiлдер комплекстiң құрамына кiретiн құрылғылардан болатын механикалық бүлiнiстерден қорғалуы керек. Шақты учаскесiнiң электр жабдығының жобасында қарастырылған басқа механикалық қорғаныш құралдарын да қолдануға болады.
Жылжымалы машиналарға тоқ беретiн иiлгiш кәбiлдiң машинаға жақын 30м аспайтын бөлiгiн жерге салуға болады.
Кәбiл жинағыш немесе сол сықылды құрылғысы бар машиналар үшiн иiлгiш кәбiлдi қазбаның табанына төсеуге рұқсат етiледi.
Қуаты 1,5м дейiн тақталарда iстейтiн комбайндар мен үңгiлеу машиналарында, егер олардың конструкциясында кәбiл төсеуiшi қарастырылмаса, иiлгiш кәбiлдi тазалау қазбасының табанына төсеуге болады.
473. Кернеу астындағы иiлгiш кәбiлдер тартылып және iлiнiп қойылуы керек. Иiлгiш кәбiлдердi бухта және сегiздiк тәрiздi жинап, кернеу астында ұстауға рұқсат етiлмейдi.
Бұл тыйым пайдалану жағдайына қарай бухталарда немесе барабандарда болатын, жануын таратпайтын қабығы бар экранданған кәбiлдерге қатысты болмайды. Бұл жағдайда кәбiлдiң тоқ жүктемесi номинальды шамасынан 30%-ке төмендетiлуi керек.
474. Көлденең және көлбеу қазбаларда кәбiлдер жүретiн көлiк құралдарынан бүлiну мүмкiндiгi болмайтын биiктiкте орналастырылуға тиiстi.
Газдан қауiптi шақтыларда кәбiлдер, метанның қабатты жинақтарының пайда болуы екi талай биiктiкте орнатылуы керек.
Байланыс және сигнал беру кәбiлдерiн, сондай-ақ қазбаларда жекеленбеген сымдарды, күш беретiн кәбiлдерден 0,2 м кем емес аралықта жүргiзу керек. Жекеленбеген сымдар изоляторларға орнатылуға тиiстi.
Күш беретiн кәбiлдер әр түрлi металл құбырларынан 0,5 м кем емес аралықта салынуы керек.
Электр кәбiлдерi мен желдеткiш құбырларды қазбаның бiр жағында бiрге орнатуға рұқсат етiлмейдi.

4. Электр машиналары мен аппараттары

475. Электр машиналары мен аппараттарына тоқ беру үшiн кернеу қолданылуы керек:
- электр энергиясының тұрақты қабылдағыштарында, жылжымалы подстанциялар мен трансформаторларда, сондай-ақ оқпандарды жүргiзуде - 10000В жоғары емес;
- жылжымалы электр қабылдағыштарында - 1200В жоғары емес. Кей жағдайларда Мемкентехбақылаудың рұқсатымен 10000 немесе 6000В кернеудi қолдануға болады;
- қол машиналары мен құрал-саймандарында - 220В жоғары емес;
- дистанциялық басқару және сигнал беретiн ЖТҚ тiзбектерiнде - 60В жоғары емес, егер осы тiзбектiң бiр де сымы жерлестiруге қосылмаса;
- тұрақты және жылжымалы машиналар мен механизмдердi дистанциялық басқару тiзбектерiнде - 42В жоғары емес.
476. Шақтының жерасты торабында қысқа тұйықталудың қуаты шақтыда орнатылған электр құралдарының номинальдi сипаттамасына және кәбiлдердiң қимасына сәйкес шамамен шектелуi керек, бiрақ 100МВхА аспауға тиiстi.
Жалпы арналған ЖТҚ ажыратқыштарының ағыту қуаты, оларды шақтыларда орнатқанда тораптың қысқа тұйықталуының қуатынан екi есе жоғары болуы қажет.
477. Электр құралдарына кәбiлдердiң кiрiс жалғанысы берiк бекiтiлу керек. Кәбiлдердiң пайдаланылмаған кiрiс жалғанысы электр құралдарының жарылыстан қорғану дәрежесiне сәйкес бұқтырмалары болуға тиiстi.
478. Электр құралдарының қысқыштарына кәбiлдердiң тарамдарын қосу ұштықтар, арнайы шайбалар немесе оларға тең кәбiл тарамдарын қысқыштан тыс қалуын болдырмайтын басқа тетiктер арқылы орындалуы керек.
Кәбiлдердiң бiрнеше тарамдарын бiр қысқышқа жалғауға рұқсат етiлмейдi, егер бұл қысқыш конструкциясында қарастырылмаған болса.

5. Электр машиналары мен подстанцияларға
арналған камералар

479. Жерасты қазбаларында майы немесе басқа жанғыш сұйығы бар коммутациялық және iске қосу аппараттары мен күш беретiн трансформаторларды қолдануға рұқсат етiлмейдi. Бұл талап бекiтпесiнiң жоғары дәрежелi отқа төзiмдiлiгi бар камераларда орнатылған ЖТҚ-на қатысты болмайды.
Қатарлас қазбалардың арасында май құйылған ЖТҚ үшiн камераларды жасауға рұқсат етiлмейдi.
480. Май құйылған электр құралдары орнатылған барлық камераларда өртке қарсы решеткелi және тұтас есiктер болуы керек. Басқа камераларда бекiту тиегi бар решеткелi есiктер болуға тиiстi. Тұрақты қызмет етушiлерi жоқ камералардың есiктерi жабық болу керек. Камераға кiре берiсте жазу iлiнуi керек "Бөтен адамдарға кiруге рұқсат жоқ", ал камера iшiнде көрiнетiн жерде тиiстi сақтық белгiлерi қойылуға тиiстi.
Май құйылған электр құралдары орнатылған камераларда биiктiгi 100 мм кем емес табалдырық салынуы керек.
481. Ұзындығы 10 м артық подстанциялар мен электр машиналарының камераларында бiрiнен-бiрi барынша аулақтанған бөлiктерiнде орнатылған екi шығыс есiгi болуға тиiстi.
482. Камераларда машиналар мен аппараттардың аралығында оларда жөндегенде немесе ауыстырғанда тасымалдау үшiн жеткiлiктi, бiрақ 0,8 м кем емес, өтетiн жол болу керек. Камералардың қабырға жағында енi 0,5 м кем емес монтаж үшiн өтетiн жер болуға тиiстi.
Егер машиналарға немесе аппараттарға сыртынан және жанынан қызмет көрсетуге, оларды монтаждауға және жөндеуге кiру қажет болмаса, онда оларды бiр-бiрiне және камералардың қабырғаларына тиiстiре орнатуға болады.
Аппараттың жоғарғы бөлiгiнен төбеге дейiнгi аралық 0,5 м кем болмауға тиiстi.
483. Жылжымалы трансформаторлық подстанциялар, жинақты таратқыш құрылғылар жақсы бекiтiлген және күтуге ыңғайлы орналастырылып, тамшылардан және механикалық бүлiнiстерден қорғалынып, трансформатордың жұмысына және адамдардың жүруiне бөгет жасамайтын болуы керек. Электр құралдарынан жылжымалы құрамға (құрамқа) немесе конвейерге дейiнгi аралық 0,8 м кем болмауы керек, қазбаның қабырғаларына және төбеге дейiнгi саңлау 0,5 м кем болмауға тиiстi. Бөгеулермен және ұстағыштармен жабдықталған оймалар мен бұрылмалардан басқа рельстiк еңiстерде подстанцияларды орнатуға рұқсат етiлмейдi.
Кей жағдайларда қырғыш конвейердiң үстiне жинақты құралдарды орнатуға болады, егер бұл оның конструкциясында қарастырылған болса. Бұл жағдайда электр құралдары мен төбенiң аралығындағы саңлау қызмет көрсету үшiн жеткiлiктi, бiрақ 0,5 м кем емес, ал конвейердiң жиегi мен сөренiң аралығы 0,4 м кем болмауы керек.
Төбеде бұл жерлерде метанның жергiлiктi (қабаттық) жинақтарының пайда болуына мүмкiндiк туғызатын қуыстар және басқа факторлар болмауға тиiстi.

6. Компрессорлық қондырғылар және ауа құбырлары

484. Жер бетi және жер асты компрессорлық қондырғылары мен ауа құбырларын орнату құрастыру және пайдалану, тұрақты компрессорлық қондырғыларды, ауа және газ құбырларын орнату және пайдалану Ережесiнiң, ТПЕ және осы Ереженiң талаптарына сәйкес болуы керек.
485. Шақтыда жылжымалы компрессорлық станцияны орнатуға жоба жасалынады. Онда жалпы және өрт қауiпсiздiгiнiң шаралары көрсетiлуi керек және оны шақтының бас инженерi бекiтедi.
Жерасты жылжымалы компрессорлардың құрғақ қысымды компрессорды сығылған ауаның температурасы 182'С асқанда, ал май құйылған компрессорды - 125'С асқанда ажырататын жылулық қорғанышы болуы керек.
Бұл компрессорлардың сығылған ауасының жұмыс қысымы 0,6МПа (6кг/см2) аспауға тиiстi, ал компрессордың қорғауыш қақпағы 0,66МПа (6,6кг/см2) қысымда iске кiрiсу күйiне келтiрiлiп, пломбалануға тиiстi.
Май құйылған компрессорлардың майдың тұтану мүмкiншiлiгiн болдырмайтын қорғанышы болуы керек.
486. Жерасты жылжымалы компрессорлық қондырғы жанбайтын бекiтпесi бар жерлерде, таза ауа ағысында көлденең алаңға орналасуға тиiстi. Жанбайтын бекiтпенiң ұзындығы компрессор станцисының екi жағында 10 м кем болмауы керек. Көмiр артатын жерден аралығы 30 м кем болмауға тиiстi.
Қондырғы орнатылған жерлерде күш беретiн кәбiлдер мен байланыс өрттiң немесе жарылыстың салдарынан қорғалып (құбырлар, экрандар т.с.с.), қазбаның қарама-қарсы жағына салынған жөн.
Қондырғының екi жағында көлемi 0,4 м2 кем емес құмы немесе инерттi шаңы бар жәшiктер және 5 ұнтақты отсөндiргiштер қойылуы керек. Телефон аппараты компрессор жұмыс iстеу кезiнде сөйлесуге мүмкiндiк беретiн қашықтықта болуға тиiстi.
487. Жерасты жылжымалы компрессорлық қондырғыда, пайдалану жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес арнайы оқыған адам қызмет етуi керек.
Жерасты жылжымалы компрессорлық қондырғыны оны қауiпсiз пайдалануға жауапты адам күн сайын, учаске механигi - жұма сайын бiр реттен сирек емес және шақтының (шақты қазу басқармасының) бас механигi (аға механигi) - квартал сайын-бiр реттен кем емес байқап отыруға тиiстi. Байқаудың нәтижелерi "Компрессорлық қондырғының жұмысын есепке алу кiтабына" енгiзiлуi керек.
488. Жерасты жылжымалы компрессорлық қондырғының iске қосылуы және жұмыс iстеуi келесi жағдайларда рұқсат етiлмейдi:
1) қондырғы орнатылған жерде метанның мөлшерi 0,5% артық болғанда;
2) жылу қорғанышы жоқ немесе бүлiнгенде;
3) өнiмдiлiк реттеуiш, сақтандырғыш қақпақтары, монометрлер және термометрлер бүлiнгенде;
4) май ағып кемiгiнде;
5) компрессор винттары керi айналғанда.
489. Локомотивтерде және басқа машиналарда тежеуiш құрылғыларға, құм салғыштарға, сақтық сигналын беру құрылғыларына және басқа көмекшi механизмдерге сығылған ауа беру үшiн орнатылатын компрессорларды тек белгiленген тәртiп бойынша берiлген рұқсат болса ғана қолдануға болады.
490. Ауа құбырларының фланецтi қосылған жерлерiндегi төсем материалдары ретiнде паронит, асбест және бықсып жанатын температурасы 350'С төмен емес басқа материалдар қолданылуға тиiстi.
Ауа құбырларының бүлiнген бөлiктерi бүтiндерiмен ауыстырылуы керек.
Бұл бөлiктердi жөндеу кезiнде металл штуцерлер мен қамыттарды пайдалану керек.

7. Кәбiлдердi, электр қозғалтқыштарын және
трансформаторларды қорғау

491. Кернеуi 1200В жоғары жерасты тораптарында линияларды, трансформаторларды (жылжымалы подстанциялардың) және электр қозғалтқыштарының қысқа тұйықталу тоқтарынан және тоқтың жерге кетуiнен (тұйықталуынан) қорғау iске асырылуға тиiстi.
Салынып жатқан және жаңғыртылатын шақтыларда жерге тұйықталудан қорғану қондырғысы ОЖП-ға тоқ беретiн линияларда да болуы керек.
ОЖП-сы мен ТЖП-ден шығатын линияларда қысқа тұйықталу тоқтарынан және тоқтың жерге кетуiнен (тұйықталуынан) қорғаныш шапшаң әрекеттi (уақыт үзiлiссiз) болуға тиiстi.
ОЖП-ға тоқ беретiн линияларда шектi-тәуелдi уақыт мерзiмi және әрекет зонасы ОЖП-тың құрама шиналарында қамтитын шапшаң әрекеттi бөлiсi бар максимальды тоқ қорғанышын, сондай-ақ уақыт мерзiмi 0,7с дейiн жерге тұйықталудан қорғанышты қолдануға болады.
Электр қозғалтқыштары үшiн де тоқтың артық жүктемесiнен қорғану және нөлдiк қорғаныш қарастырылуы керек.
Барлық жағдайларда торапты қорғанышпен ажыратуға бiр рет әрекеттi автоматтық қайта қосылуды (АҚҚ) қолдануға болады, сондай-ақ жерге қатысты изоляциясы бүлiнгенде және қысқа тұйықталғанда линия мен электр қондырғыларына кернеу берiлуiне қарсы тосқауылы (блокировкасы) бар резервтiк автоматтық қосылу (РАҚ) құрылғысын қолдануға болады.
Ажыратқыш аппараттарды, релелiк қорғаныш құрылғыларды, АҚҚ және РАҚ таңдап алу, сондай-ақ осы құрылғылардың iске кiрiсу көрсеткiштерiн есептеу және тексеру Кернеуi 1200В жоғары электр аппараттарын таңдау және тексеру жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес орындалуы керек.
Кернеуi 1200В жоғары жерасты тораптарын жетiспейтiн релелiк қорғаныш түрлерiмен жабдықтау мерзiмiн Мемкентехбақылау белгiлейдi.
492. 1200В дейiн кернеуде қорғаныш қолданылуы керек:
1) трансформаторларда және олардан шыққан әр қосындыда тоқтың қысқа тұйықталуынан - максимальды тоқ қорғанышы бар автоматтық ажыратқыштармен - шапшаң және селекциялық, 0,2с дейiн уақыт iшiнде;
2) электр қозғалтқыштарында және тоқ беретiн кәбiлдерде:
- қысқа тұйықталу тоқтарынан - шапшаң немесе селекциялық, 0,2с дейiн уақыт iшiнде;
- артық жүктемеден, өте қызып кетуден, экстремальды артық жүктеме режимiнде жұмыс iстейтiн электр қозғалтқыштарының аударылуынан және iске қосылмауынан - нөлдiк;
- жерге қатысты изоляцияның кедергiсi төмендегенде кернеудiң қосылуынан;
3) аппаратқа қондырылған төмендеткiш трансформатордың екiншi орамынан шыққан ұшқыннан қауiптi тiзбектерде қысқа тұйықталу тоқтарынан;
4) электр торабында тоқтың кему қауiптiлiгiнен - бiр немесе қатарласа жұмыс iстейтiн трансформаторлар тобына жалғанған электрлi байланысқан бүкiл торапқа тоқтың кемуiнен бiр аппарат арқылы қорғанышы бар комплексте автоматтық ажыратқыштармен немесе бiр ажыратқыш аппаратпен, тоқтың кемуiнен қорғау аппараты iске қосылғанда трансформаторды жалпы тораптық автоматты ажыратқышқа қосатын ұзындығы 10 м артық емес кәбiлдiң бөлiгiнен басқа көрсетiлген трансформаторға жалғанған бүкiл торап ажыратылуы керек.
Бiр немесе қатарласа жұмыс iстейтiн трансформаторлар тобына жалғанған кәбiлдердiң жалпы ұзындығы бiр фазаға 1мкФ артық емес шамада жерге қатысты сыйымдылықпен шектелiнуге тиiстi.
Жер бетiнен төтелдер арқылы жерасты электр қабылдағыштарға тоқ беруде төтел астына одан 10 м артық емес қашықтықта тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараты бар автоматты ажыратқышты орнатуға болады. Бұл жағдайда тоқтың кемуiнен қорғайтын аппарат iске қосылғанда жер бетiндегi электр қабылдағыштар мен төтелдегi кәбiлдi ажыратпауға болады, егер жер бетiнде қорғаныш аппаратының жұмысына әсер етпейтiн тораптың изоляциясын бақылайтын құрылғы болса, ал электр қабылдағыштардың шақты жұмысына (желдеткiштер, шығырлар және т.б.) тiкелей қатысы бар және кәбiлдер арқылы қосылған болса.
Кернеуi 42В артық емес тiзбектерде, ЖТҚ дистанциялық басқару және блокадалау тiзбектерiнде, сондай-ақ iшiне қондырылған жарық беретiн трансформаторлардан тоқ алатын жылжымалы подстанциялардың жергiлiктi жарығының тiзбектерiнде, егер сол трансформаторлар подстанция корабына металлмен берiк немесе иiлгiш болып сырттай қосылса, жарық тiзбегiнде сөндiргiш болып, шырақтарда "Тораптан ажыратып, ашу керек" деген жазуы бар жағдайда, тоқтың кемуiнен қорғануды қолданбауға да болады.
Тоқтың кемуiнен қорғану талабы ұшқыннан қауiпсiз жүйелерге қатысты болмайды.
Қорғаныш ажыратудың барлық жағдайларында линияға немесе электр қондырғыларына олар iске кiргеннен кейiн кернеу беруге қарсы тосқауылдары бар ЖТҚ-да максимальды тоқ қорғанышы және тоқтың жерге кетуiнен (т9йықталуынан) қорғаныш бар болған жағдайда бiр реттiк АҚҚ-ды қолдануға болады.
493. Автоматтық ажыратқыштардың, магниттiк жүргiзгiштердiң және басқару станцияларының максимальды тоқ релесiнiң iске кiрiсу тоқ белгiлемесiнiң шамасы, сондай-ақ сақтандырғыштардың ерiгiш ендiрмесiнiң номинальды тоғы Кернеуi 1200В дейiн тораптарда қысқа тұйықталу тоқтарын анықтау, максимальды тоқ қорғанышының белгiлемесiн iрiктеп алу және тексеру жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес алынуы керек. Патронсыз сақтандырғыштарды және калибрленбеген ерiгiш ендiрмелердi қолдануға рұқсат етiлмейдi.

8. Учаскенің электр жабдығы және машиналарды басқару

494. Учаскенiң электр жабдығы ЖТҚ-ның көмегiмен таратқыш торапқа қосылатын жылжымалы трансформаторлық подстанциялар арқылы iске асырылуы керек. Учаскенiң технологиялы байланысқан машиналарына электр энергиясын беретiн трансформаторларды және бiрнеше жылжымалы подстанцияларды бiр ЖТҚ-ға қосып қоюға болады. Кей жағдайларда учаскенiң электр жабдығы тұрақты учаскелiк подстанциялар арқылы орындалуы мүмкiн. Жер бетiнен төтелдер арқылы учаскелердi электрмен жабдықтауға болады. Сонымен шақтылық жылжымалы подстанцияларды жер бетiнде орнатқан жағдайда оларды найзағайдан тоқ кернеуiнiң күшеюiнен қорғайтын шаралар қолданылуға тиiстi.
Кенеттен лақтырылыстан қауiптi жазық және көлбеу тақталардың тазалау кенжарларына тiкелей жанасқан ауаның шықпа ағысы бар қазбаларда өндiрiс бiрлестiгiнiң техникалық директорының рұқсатымен кей жағдайларда орнатылатын жылжымалы трансформаторлық подстанцияларға тоқ беру тоқтың жерге кетуiнен (тұйықталуынан) қорғанышы бар бөлектенген торап арқылы орындалуы керек. Подстанциялар орнатылатын жерлер метанның мөлшерi шектi шамадан асқанда, тоқ беретiн торапты ажырататын аппаратурамен жабдықталуға тиiстi.
495. ІІI және одан жоғары категориялық шақтылардың ауаның шықпа ағысы бар қазбаларында орнатылатын жылжымалы подстанциялардың және трансформаторлардың торабына қосу үшiн жерге қатысты тораптың изоляциясын алдын ала бақылайтын аппараттары (КБР) және ұшқыннан қауiпсiз тiзбектермен дистанциялық басқаруы бар ЖТК-да телемеханикалық басқаруды қолдануға болады. Камераларда ЖТК, таза ауа ағысында орнатылуға тиiстi.
Учаскенiң ТЖП-iн және ауа шықпа ағысы бар қазбаларда орналасқан басқа электр құралдарын iске қосу үшiн қорғаныш ажыратуды және жерлестiру тiзбегi кедергiсiнiң қауiпсiз мөлшерiн автоматтық бақылауды қамтамасыз ететiн КБР-i бар коммутациялық аппараттар қолданылуы керек.
496. Барлық кенжарлық машиналар торапқа дистанциялы басқарылатын магниттiк жүргiзгiштердiң немесе арнайы магниттiк станциялардың (басқару станциялары) көмегiмен қосылуға тиiстi.
Жеке электр қозғалтқыштарын басқару үшiн магниттiк станциялар немесе қол ажыратқыштар орнатылған машиналар да торапқа дистанциялық басқарылатын жүргiзгiштердiң көмегiмен қосылуы керек.
497. Лақтырыстан қауiптi тақталарда немесе қатерлi тақталардың лақтырыстан қауiптi зоналарында қолданылатын, лаваларында көмiр қазу, дайындау қазбаларын жүргiзу, жүк түсiретiн ойықтарды (тесiктердi) кесу және көмiр арқылы диаметрi 80мм артық төтелдердi бұрғылау машиналарын басқару жүйелерiнiң Көмiрдiң, жыныстың және газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi тақталарда тау-кен жұмыстарын қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi нұсқаунамамен белгiленген қауiпсiз қашықтықтан дистанциялық басқарылу қабiлеттiлiгi болуы керек.
498. Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда кенжарлық машиналарға кернеу беру үшiн ұшқыннан қауiпсiз басқару желiлерi бар жүргiзгiштердi (магниттi станцияларда) қолдану керек.
499. Кенжарлық машиналарды және механизмдердi басқару желiсi қамтамасыз ету керек:
- нөлдiк қорғанышты;
- машина корпусының жерлестiруiн үздiксiз бақылауда;
- басқарудың сыртқы тiзбектерiнде тұйықталу болғанда, аппараттың өздiгiнен iске қосылуынан қорғануды;
- басқарудың сыртқы тiзбектерiнiң ұшқыннан қауiпсiздiгiн (газдан және шаңнан қауiптi шақтылар үшiн).
Магниттiк жүргiзгiштердi басқару үшiн бiр кнопкалық бекеттердi, оларды тек ажырату үшiн қолданудан басқа жағдайларда, қолдануға рұқсат етiлмейдi.
500. Бiр мезгiлде екi не одан көп басқару пульттарынан машиналарды жүргiзетiн немесе оларға кернеу беретiн желiлердi қолдануға рұқсат етiлмейдi. Бұл талап ЖЖЖ-дi басқару желiлерiне қатысты болмайды.
501. Машиналарда жөндеу және қосалқы жұмыстарды жүргiзу алдында кернеу алынып, машиналардың кенеттен жүрiп кетуiн болдырмайтын шаралар қолданылуға тиiстi.
502. Комбайнды басқару пультiнен және лаваларда орнатылған арнайы пульттерден конвейердi лаваларда тоқтату мүмкiншiлiгi қарастырылуы керек.
503. Машиналарда гидромуфталарды пайдалану тек температуралық релемен немесе арнайы калибрленген ерiгiш сақтық тығындармен орындалатын түзу қорғаныш болса ғана қолданылады. Температуралық реле пломбалануы керек.
Гидромуфталарға жанбайтын сұйықтар құйылуға тиiстi.
Гидромуфталардың кожухтарысыз - машиналарды пайдалануға рұқсат етiлмейдi.

9. Байланыс және сигнал беру

504. Әр шақты байланыс пен сигнал берудiң мынандай түрлерiмен құралдандырылуы керек:
1) телефон байланысының жүйесiмен;
2) жалпышақты апаттық хабарлағыш жүйесiмен;
3) технологиялық учаскелерде (көтермеде, көлiкте, тазалау кенжарларында және т.б.) оперативтiк және сақтық сигнал берудiң жергiлiктi жүйелерiмен;
4) жалпышақтылық және жергiлiктi технологиялық радио байланысының құралдарымен (сериялық өндiрiстi игеруiне қарай).
Байланыс пен сигнал берудiң жоғарыда көрсетiлген түрлерi, әдеттегiдей, конструкция жағынан бiрге болуы керек.
505. Байланыстың ұшқыннан қауiпсiз жүйелерiнiң барлық жерасты линиялары ТПЕ-нiң талаптарына сәйкес жасалынуы керек және күш беретiн тораптардан және жер бетiнiң байланыс линияларынан гальвандық түрде бөлуiне тиiстi.
Шақтыларда жерасты телефон линиялары қос сымдық болуы керек. Бiр сымның орнына жердi пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
506. Телефон аппараттары жобаға сәйкес барлық пайдалану учаскелерiнде, жүктердi тасымалдаудың негiзгi пункттерiнде, барлық элекромашиналық камераларда, ОЖП-да, кернеуi 1200В жоғары таратқыш пункттерде, оқпандардың жанында, жарылғыш материалдар қоймаларында, сауықтыру пункттерiнде, дайындау деңгейжиектерiнiң қазбаларында, дайындау учаскелерiнiң қазбаларында және апаттарды жою жоспарында белгiленген жерлерде орнатылуға тиiстi.
507. Тау-кен қазбаларында жалпышақты апаттық дауыс зорайтқыш хабарлағыш жүйесi мынандай әрекеттердi қамтамасыз ету керек:
1) жер астындағы адамдарды апат туралы хабарландыруды;
2) шақтыдан апат туралы берiлген хабарды жер бетiнде қабылдауды;
3) өзара сөйлесудi және апатты жоюмен байланысты нұсқауларды магнитофонға автоматтық түрде жазумен хабарлауды.
Радио байланысы негiзiнде апаттық хабарлау жүйелерi шақтыда апат туралы жұмысшыларды ықшам радиостанциялары арқылы жалпышақтылық хабарлау жүйесiне қойылған Функционалдық талаптарға сәйкес болуы керек.
Жалпышақтылық телефон торабының барлық телефон аппараттарында есте оңай сақталатын арнайы нөмiрдi алу арқылы апат туралы хабар беру мүмкiншiлiгi қарастырылуға тиiстi.
Апаттық хабарлау және байланыс арнайы аппаратурасынан басқа апат туралы хабар беру үшiн жергiлiктi технологиялық байланыс құралдары пайдаланылуы керек.
508. Апаттық байланыс және хабарлау аппаратурасы орнатылуы керек:
- шақтыда - шақтының бас инженерiнiң нұсқауы бойынша және апаттарды жою жоспарына сәйкес абонементтердiң жанында;
- жер бетiнде - шақтының бас инженерi мен диспетчерiнде.
509. Шақтының радио байланыс құралдары автоматика, сигнал беру жүйелерiмен, қорғаныш және энергия жабдығы құралдарымен өз жұмысының үйлесiмдiлiгiн қамтамасыз етуi керек.
510. Жазық және көлбеу тақталарда тазалау кенжарлары комбайн машинисiнiң пультi мен лава бойы және жанасқан қазбаларда қойылған сөйлесу постыларының арасында дауыс зорайтқыш байланысымен құралдануға тиiстi.
511. Адамдарды көтерiп-түсiруге арналған клеттер машина бөлiмiмен байланыс құралдары арқылы жабдықталуға тиiстi (дайындалуы мен жабдықталуына қарай).
512. Тасымалдық сигнал беретiн құралдарға тоқты кернеуi 275В жоғары емес түйiспе торабынан беруге болады, егер де сол құрылғылар көрсетiлген кернеуге есептелген болса. Олар түйiспе сымына кәбiлмен қосылады (ал қажеттi жағдайларда арнайы қосқыш құрылғыларымен де), ол қорғаныш ерiгiш сақтандырғыштарымен iске асырылады.
513. Тораптық тоқ берiлiсi бар байланыс құрылғылары жұмысын 3 сағаттан кем емес уақытқа қамтамасыз ететiн резервтiк автономиялы тоқ көзiмен жабдықталуы керек.
514. Жаңа тау-кен машиналарын, механизмдерiн, көлiк құралдарын және технологияларын жасауда әзiрлеушiлер жұмыстардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн байланыс пен сигнал берудiң қажеттi түрлерiн пайдалану жағын қарастыру керек. Хабардың көлемi, оның беру түрi, байланыс түрi және сигналдардың көрсеткiштерi жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтпен келiсiлуi керек.
Жаңа жасалынатын шақтылық байланыстың және сигнал берудiң жүйелерi мен құралдары да аталған ұйыммен келiсiлуге тиiстi.

10. Жерлестiру

515. Электротехникалық құрылғылардың әдетте кернеу болмайтын, бiрақ изоляциясының бүлiнуi салдарынан кернеу астында қалатын, металл бөлiктерiн, сондай-ақ электр қондырғылары мен сымдары бар қазбаларда орналасқан құбырлар, сигнал беру тростары тағы басқалары жерлестiрудi орнатуға жатады.
Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда статикалық электрдiң жиналуынан қорғау үшiн жеке металл ауа өткiзгiштер мен пневматикалық желдеткiштер жерге қосылады.
Осы параграфтың талаптары бекiтпеге, тоқ өткiзбейтiн рельстерге, тоқарбалық түйiспе тасымалының сорып алу кәбiлдерiнiң қабықтарына, сондай-ақ кәбілдi iлу үшiн металл құрылғыларға қатысты болмайды.
516. Шақтылардың жерасты қазбаларында жерге қосуға жататын барлық объектiлер жалғанған жалпы жерлестiру тармағы орнатылуға тиiстi.
Жерлестiру Шақтылық жерлестiрудi орнату, байқау және кедергiсiн өлшеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес орындалып, бақылануы керек.
517. Жерлестiрудiң жалпы торабы кернеу шамасына байланыссыз кәбiлдердiң барлық металл қабықтары мен жерге қосу сымдарын, оларды басты және жергiлiктi жерлестiруге қоса отырып, өзара үздiксiз электрлiк қосу арқылы жасалынуы керек.
Бұдан басқа тоқарбалық түйiспе тасымалының тарту подстанциясының маңында жерлестiрудiң жалпы торабына түйiспе торабының керi сымы ретiнде қолданылатын тоқ өткiзгiш рельстер жалғастырлуы керек.
Шақтыда бiренеше деңгейжиектер болған жағдайда, басты жерлестiруге әр деңгейжиектiң жерлестiруiнiң жалпы торабы қосылуы керек. Ол үшiн деңгейжиектер арасына салынған күш беретiн кәбiлдердiң бронясын пайдалануға болады. Мұндай кәбiлдер жоқ болғанда деңгейжиектiң жалпы торабын басты жерлестiрумен қосу арнайы жүргiзiлген өткiзгiштiң көмегiмен орындалуға тиiстi.
518. Шақтыларда басты жерлестiру зумпфтарда немесе су жинағыштарда орнатылуы керек.
Шақтының электр жабдығы төтелдер арқылы жүргiзiлген кәбiлдердiң көмегiмен орындалған жағдайда, басты жерлестiрудi жер бетiнде немесе шақтының су жинағыштарында орнатуға болады. Мұнда басты жерлестiрудiң бiреуi ретiнде төтелдердi бекiтетiн шегендеушi құбырларды пайдалануға болады.
Барлық жағдайларда әр жерде орнатылған; байқау, тазалу және жөндеу кезiнде бiр-бiрiне резерв болатын, екiден кем емес басты жерлестiрудi орнату керек.
Блоктарды электрмен бөлек жабдықтағанда және басты су төкпесi болмағанда, басты жерлестiру зумпфтарда немесе су толтырылған арнайы құдықта орналасуға тиiстi.
519. Жергiлiктi жерлестiру үшiн қуақаз суайырық канаваларда немесе басқа жарамды жерлерде жасанды жерлестiру орнатылуы керек.
Гидрошақтыларда жергiлiктi жерлестiру ретiнде көмiрдiң өздiгiнен ағатын гидрокөлiктiң металл науаларын пайдалануға болады.
Жергiлiктi жерлестiру үшiн әрекеттегi нұсқаунамаға сәйкес рамалық металл бекiтпенi пайдалануға болады.
520. Металл корпусы бар әр кәбiл муфтасының, жылжымалы машиналарға тоқ беретiн иiлгiш кәбiлдердегi кернеу қосқыштарынан басқа, жергiлiктi жерлестiруi болуы керек және ол шақты жерлестiруiнiң жалпы тiзбегiне қосылуға тиiстi.
Тұрақты жарық тораптары үшiн жергiлiктi жерлестiру әр мұфтаға немесе шыраққа емес, ал кәбiл торабының әр 100 м орнатуға болады.
Бронясыз кәбiлдерi бар тораптың бөлiктерiндегi телефон байланысының аппаратурасы мен кәбiл муфталары үшiн жерлестiрудiң жалпы тармағына қосылусыз жергiлiктi жерлестiрудi қолдануға болады.
Түйiспе тоқарбалармен тасымалдауда рельстерге тiкелей жақын орналасқан тұрақты тоқ электр қодырғыларының жерлестiруi түйiспе торабының керi сымы ретiнде пайдаланылатын рельстерге жерге қосылатын конструкцияларды жалғау арқылы iске асырылады.
521. Кенжарiргелiк кеңiстiкте орнатылған жылжымалы машиналардың, кенжарлық конвейерлердiң, аппараттардың және торапқа иiлгiш кәбiлдермен қосылған шырақтардың, сондай-ақ платформаларға орнатылып, рельспен қозғалатын (жылжымалы подстанцияларды қоспағанда) электр құралдарының корпустарын жерге қосу оларды тоқ беретiн кәбiлдердiң жерге қосқыш сымдарының көмегiмен жерлестiрудiң жалпы тармағына қосу арқылы iске асырылады.
Жерге қосатын тарам екi жағынан кәбiл муфталарындағы және кiргiзу құрылғыларындағы iшкi жерге қосу қысқыштарына жалғануы керек.
Жылжымалы машиналар мен кенжарлық конвейерлердiң жерлестiруiн үздiксiз бақылап отыру жағы қарастырылуға тиiстi.
Газдан немесе шаңнан қауiптi шақтыларда жерлестiрудiң үздiксiз бақылау желiлерiнiң ұшқыннан қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету керек. Тоқ беретiн күш кәбiлдерiнiң жерлендiру тарамдарын машиналарды үздiксiз бақылау үшiн пайдаланғанда ұшқыннан қауiпсiздiктi тек машиналарға кернеу берудiң алдында ғана қамтамасыз етуге болады.
522. Жерлестiрудiң қайсысы болсын, оның торабының жалпы өтпелi кедергiсi 20м аспау керек.

11. Кенiш жарығы

$1. Торапты шырақтармен жарықтандыру

523. Шақтының өнеркәсiп алаңында барлық жұмыс орындары, оқпанiргелiк қабылдау алаңдары, сатылар, адамдар өтетiн жерлер, электромеханикалық қондырғылардың бөлмелерi, автокөлiк, темiржол және т.б. жолдар жарықтандырылуы керек.
524. Көтеру машинасының, бас желдеткiш қондырғының, компрессорлардың, тоңазытқыш қодырғылардың машина бөлiмдерiнiң ғимараттарында, оқпандардың шақты үстiндегi ғимараттарында, жыныс үйiндiлерi мен сымарқан жолдарының шығырлары ғимараттарында, газсыздандыру қондырғыларының ғимараттарында, қазаншықтарда, көмiр бункерлерiнiң ғимараттарында, әкiмшiлiк-тұрмыс комбинаттарында тәуелсiз көзден тоқ алатын апаттық жарық қарастырылуға тиiстi.
Барлық көрсетiлген ғимараттарда, көтеру машиналарының ғимараттарынан басқа, апаттық жарық беру үшiн жеке аккумуляторлық шырақтарды қолдануға болады.
525. Электр торабынан тоқ алатын шырақтармен жерасты жағдайында ПТЕ нормалаған жарықтылығы қамтамасыз етiлiп, келесiлер жарықтандырылуы керек:
1) электромашиналық, шығырлық және диспетчерлiк камералар, орталық жерасты подстанциялар; локомотив гараждары, сауықтыру пункттерi, жарылғыш материалдарды таратып беретiн камералар, жерасты жөндеу шеберханалары;
2) оқпан албарының iшiндегi тасымалдау қазбалары;
3) еңiстер мен бремсбрегтердiң қабылдау алаңдары, оқпанiргелiк және учаскелiк тасымалдау қазбаларындағы жол айырғыштар, қазбалардың көмiр артатын жерлерi, адамдардың тасымалдау құралдарына отыратын пункттерi және оларға келу жолдары;
4) оқпандардың, түйiспелердiң және камералардың қазу кезiнде кенжарiргелiк кеңiстiгi және үңгiлеу аспалы сөрелер;
5) жазық және көлбеу тақталарда механикаландырылған комплекстермен және жоңғылы қондырғылармен (комплекс немесе қондырғы құрамына кiретiн шырақтармен) жабдықтанған тазалау қазбалары;
6) тұрақты қызмет көрсетiлетiн электромашиналық қондырғылар, жылжымалы подстанциялар және арнайы камералардан тыс таратқыш пункттер;
7) таспалық конвейерлермен және адамдар тасуға арналған аспалы орындықты жолдармен құралдандырылған қазбалар;
8) механикаландырылған тасымалмен құралдандырылған адамдардың жүрiс жолдары.
Үңгiлеу комплекстерiн немесе комбайндарын қолданып жүргiзiлетiн дайындау қазбаларының кенжарiргелiк кеңiстiгi комплекске немесе комбайнға қондырылған шырақтармен жарықтандырылуы керек.
526. Жерасты жарық беретiн қондырғыларға тоқ беру үшiн 220В жоғары емес кернеу қолданылуға тиiстi.
Ұшқыннан қауiпсiз көздерден тоқ алатын қолды тасымал шырақтар үшiн 42В жоғары емес кернеудi қолдануға болады.

$2. Жеке пайдаланылатын аккумуляторлық
шырақтармен жарықтандыру

527. Әр шақтыда түзу аккумуляторлық шырақтардың саны, метан сигнализаторларымен бiрлескен шырақтарды қоса есептегенде, жерасты жұмыстарындағы қызметкерлердiң тiзiмдiк санынан 10 % артық болуы керек.
528. Аккумуляторлық шырақтар түзу күйде, диамтерi 1 мм кем емес сыммен пломбаланған болу керек және 10 сағаттан кем емес уақытта үздiксiз нормалы жануын қамтамасыз етуге тиiстi. Шырақтар екi қылды шамдармен жабдықталуы керек.
Шақтыда шырақтарды ашуға рұқсат етiлмейдi.
Шырақтар мен зарядтау станцияларын айына бiр реттен кем емес шақтының бас механигi немесе оның тағайындаған адамы бақылау тексерiске салуы керек.
529. Әр аккумуляторлық шырақ әр қызметкерге бекiтiлiп, оның табель нөмiрi көрсетiлген кестемен жабдықталуға тиiстi.
530. Шырақтарға олардың түзулiгiн әрдайым бақылап отыратын шамхана жұмыскерлерi қызмет көрсетуi керек. Жаңа жасалынатын шырақтарда аккумуляторлық батареяларды зарядтайтын құрылғы шақтыда батарея немесе фара корпусының сыртқы бетiне орнатылған зарядтау түйiспелерi бүлiнген немесе тоқ өткiзгiш шаңмен ластанған жағдайда, қауiптi потенциалдың алыну мүмкiншiлiгi болмайтындай етiлiп жасалынуға тиiстi.

$3. Шамханалар

531. Әр шақтыда немесе бiр топ шақтыларда жанбайтын материалдардан салынған бөлмеге орналасқан шамхана болуы керек. Шамхана әкiмшiлiк-тұрмыс комбинатының iшiнде ғимараттың басқа бөлiгiнен металл есiктерi бар ойықтарды жасауға болатын жанбайтын материалдардан салынған қабырғалармен бөлiнуi керек.
Шамханалардың барлық бөлмелерiнде жалпы және жергiлiктi үрлеп-сорғыш желдету болуға тиiстi.
532. Шамхана герметикалық және үстеп құйғыш аккумуляторлық батареяларды пайдалануға арналған автоматтық зарядтау станцияларымен құралдандырылуы керек, сондай-ақ жаттығатын зарядтау станциясы болуға тиiстi. Шамханада зарядтау станциялары тоқ өткiзгiш бөлiктерi жекеленiп немесе қоршалып орнатылуы керек. Кернеуi 24В аспайтын жағдайда аккумуляторлық шырақтарды зарядтау құрылғысына қосуға арналған түйiспелер ашық болуы мүмкiн.
533. Электролит ерiтiндiсiн дайындап, оны аккумуляторларға құйғанда шашырап, төгiлуден сақтандыратын арнайы құралдар қолданылуы керек. Қызмет етушiлер қорғаныш көзiлдiрiктермен, резеңке қолқаптармен және алжапқыштармен жабдықталуға тиiстi. Бөлмеде электролиттен күйiк алған жағдайда қолданылатын бейтараптандырғыш ерiтiндiлер немесе ұнтақтар болуы керек.
534. Бензин шамдарына арналған шамхана бөлмелерiнiң мынандай бөлiмшелерi болуы керек:
1) шамдарды қабылдау, тарату және сақтау үшiн;
2) шамдарға бензин құю үшiн;
3) шамдарды тазалау үшiн;
4) шамдарды жағу және үрлеу үшiн.
Бензин шамдарын толтыру және тазалау бөлiмшесiнiң өз алдына сыртқа шығатын есiгi болуға тиiстi және басқа бөлмелерден тек айналмалы қақпағы бар терезелер арқылы ғана қатынасатын болуы керек. Бензин шамдарының барлық бөлмелерi бiрiнен-бiрi жанбайтын материалдардан салынған қабырғалармен бөлiнуi керек. Шамдарға бензин құятын бөлмеде тек жарылыстан қорғалған электр құралдары ғана қолданылуға тиiстi.

12. Қадағалау және бақылау

535. Электр құралдарын ашып, жөндеуге тек тиiстi мамандығы бар және сондай жұмыстарды iстеуге хақылы адамдарға рұқсат етiледi. Электротехникалық қызметшiлердiң бiлiмiнiң мамандылық тобына сәйкестiгiн тексеру Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану ережелерiмен белгiленген мерзiмдiлiкпен жүргiзiлуi керек. Сонымен Жерасты электр қондырғыларында жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi нұсқаунаманың 1 Қосымшасының 3а п. көрсетiлген қызметшiлердiң бiлiмiн тексеру комиссия жұмысы жөнiнде 5 күн бұрын хабарлаған Мемкентехбақылау өкiлiнiң қатысуымен жүргiзiледi.
536. Барлық әлектромашиналарын, аппараттарды, трансформаторларды және басқа электр құралдарын, олардың жарылыстан қауiпсiз қабықтарын, кәбiлдерiн, жерлестiрудi мезгiл-мезгiл байқап отыру керек:
1) машиналар мен механизмдерде жұмыс iстейтiн адамдар, сондай-ақ учаскенiң кезекшi электр слесарьлары - ауысым сайын;
2) учаскенiң механигi немесе оның орынбасары - апта сайын, нәтижесiн учаскенiң оперативтiк журналына енгiзу арқылы;
3) шақтының бас энергетигi (бас механигi) немесе ол тағайындаған адамдар - 3 айда бiр реттен сирек емес, нәтижесiн кiтапқа енгiзу арқылы. Шақтының бас энергетигiнiң (бас механигiнiң) немесе оның тағайындаған адамының бақылауымен, шақтының бас инженерi бекiткен график бойынша шақтының электр слесарьларының арнайы тобы, сондай-ақ электр құралдары шақтыға түсiрiлу алдында Кенiштiк жарылыстан қауiпсiз электр қондырғыларын байқау және тексеру жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес тексерiске салынуы керек және олардың жарылыстан қауiпсiздiгi тексрелiуге тиiстi. Тексерiстiң нәтижелерi "Электр қондырғыларының және жерлестiрудiң күйiн тiркеу кiтабына" енгiзiледi.
537. Электр қондырғыларын құрастыру, дайындау, сынау, жөндеу, тексеру және бөлшектеу жұмыстары Жерасты электр қондырғыларында жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес орындалуы керек.
Кернеуi 1200В жоғары орталық жерасты подстанциялардың және таратқыш пункттердiң тоқ беретiн линиялары мен жинақты таратқыш құрылғыларында жүргiзiлетiн жөндеу және дайындау жұмыстары кезiнде оперативтiк ауыстырып қосу бас энергетиктiң (бас механиктiң) немесе оның орнындағы адамның рұқсатымен орындалуға тиiстi.
Шақты электр қондырғыларындағы барлық оперативтiк ауыстырып қосу оперативтiк журналға жазу арқылы шақтының тау-кен диспетчерiнiң (немесе энергия диспетчерiнiң) келiсiмiмен орындалады.
538. Дайындау және басқа арнайы жұмыстарды кернеу алынып, оларды жүргiзу мүмкiншiлiгi болмағанда бас энергетиктiң рұқсатымен кернеуi бар өткiзгiш бөлшектерде және олардың маңында мынандай жағдайларда жүргiзуге болады:
- қауiпсiздiк техникасы жөнiндегi шараларды, оның iшiнде кернеуi 42В жоғары ұшқыннан қауiптi тiзбектердiң тоқ өткiзгiш бөлшектерiне тiкелей түйiсуiн болдырмайтын шараларды көрсеткен жұмыстарды жүргiзуге жасалынған наряд болса;
- қызметкерлердi үздiксiз қадағалау жағдайы қамтамасыз етiлсе;
- жұмыс жүргiзетiн адамдар куәлiктерiнде мамандық тобына сәйкес арнайы жұмыстарды орындауға жiберу туралы жазу болса.
Газдан қауiптi шақтыларда осындай жұмыстарды жүргiзу тек таза ауа ағысы бар, жалпышақтылық депрессия арқылы желденетiн қазбаларда орындалады. Сонымен метан мөлшерiн үздiксiз бақылау қамтамасыз етiлуi керек, ол наряд - ЖҚТ учаскесiнiң басшылығымен келiсiлуге тиiстi.
Көмiр мен газдың кенеттен лақтырылысынан қауiптi тақталарда ОЖП және оқпан албарының қазбаларынан басқа қазбаларда көрсетiлген жұмыстарды жүргiзгенде қосымша мынандай жағдайлар жасалынуға тиiстi:
1) жұмыстарды жүргiзетiн орындар көмiр мен газдың лақтырылысынан қауiптi тақталардың iстеп тұрған кенжарларына 600 м жақын болмауы керек;
2) жұмыстар көмiр қазылмайтын, тау-кен қазбалары жүргiзiлмейтiн, сондай-ақ лақтырылысқа қарсы шаралар қолданылмайтын ауысымдарда және сiлкiнiстi жарылыстан кемi 4 сағаттан кейiн орындалуы керек;
3) метанның мөлшерiн үздiксiз бақылауды ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерi жүргiзуi керек. Метанның мөлшерi 0,5 %-тен артық болса, жұмыстар тоқтатылып, кернеу алынуға тиiстi.
Дайындау және басқа арнайы жұмыстардың жауапты басшысының қауiпсiздiк техникасы жөнiндегi мамандылық тобының V-шi дәрежесi, бригада мүшелерiнiң IV-шi тобынан төмен емес дәрежесi болуы керек.
539. Торапқа қосу алдында және пайдалану барысында барлық аппараттардың максимальды тоқ қорғанышы Шақты аппараттарының максимальды тоқ қорғанышын тексеру жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес тексерiске салынуы керек.
540. Әр ауысымның алдында учаскенiң инженер-техникалық қызметкерi немесе оның нұсқауымен электр слесары тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараттың iске кiрiсуiн тексеру керек. Түзулiгiн өзi бақылайтын қорғаныш аппаратын сөткесiне бiр рет жөндеу ауысымында тексеруге болады.
Ажырату аппаратының изоляциясын алдын ала бақылау құрылғысы болып, тексерiстен кейiн қорғалынатын линияны автоматты түрде қайта iске қосуға қабiлеттi болған жағдайда, тоқтың кемуiнен қорғайтын аппаратураны дистанциялық тексеруге болады.
Тексерiстiң нәтижесi қорғаныш аппаратының орнатылған жерлерiндегi арнайы журналдарға енгiзiлуi керек.
Тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараттың әсерiмен кернеуi 380, 660 және 1200В тораптың ажыратылуының жалпы уақытын 6 айда бiр реттен сирек емес жиiлiкпен тексерiп отыру керек. Қорғаныш аппаратының тексерiс нәтижесi "Электр құралдары мен жерлестiрудiң күйiн тiркеу кiтабына" енгiзiлуге тиiстi.
541. Шақтыда айнымалы тоқтың 127-1700В номиналды кернеуiне жұмыс iстейтiн электр қондырғылары мен кәбiлдердiң изоляциясының жерге қатысты кедергiсi мына нормалардан төмен болмауы керек:
1) көмiр қазып шығаратын және үңгiлеу машиналарының электр қозғалтқыштарының - 0,5 МОм;
2) шақтылық басқа машиналардың, жарық беру трансформаторларының, iске қосу аппараттарының және қол электр тескiштердiң - 1 МОм;
3) iске қосқыш және таратқыш аппаратураның, ұзындығы қанша болсада броняланған және иiлгiш кәбiлдердiң - 1 МОм фазаға.
542. Электр құралдары мен кәбiлдердi iске қосу алдында изоляциясының кедергiсiн өлшеу құрастырудан және тасымалдаудан, қорғанышпен апаттық ажыратудан және көп уақыт әрекетсiздiктен кейiн жүргiзiлуi керек, егер тоқтың кемуiнен қорғайтын аппарат торапты iске қосуға мүмкiндiк бермесе, ал тұрақты электр құралдары үшiн - және мезгiл-мезгiл, бiрақ жыл сайын бiр реттен сирек емес.
Нормаға сәйкес емес және тоқтың кемуiнен қорғайтын аппараттың iске қосылуын тудыратын изоляциясының кедергiсi бар - электр құралдары мен кәбiлдер олардың изоляциясының кедергiсiн жоғарлату шараларын жүргiзу немесе жөндеу үшiн тораптан ажыратылуы керек.
543. Электр қүралдарының жарылыстан қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн желiнiң бөлшектерiн немесе элементтерiн ауыстырумен байланысты қол электр құралдарын жөндеу тек осыған лицензиясы бар кәсiпорындарда жүргiзiледi. Жарылыс өтпейтiн қабықтың iшiндегi электр құралдарын жөндеу РД 16-407-95 "Жарылыстан қорғалған электр құралдары. Жөндеу" талаптарына сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Шақтыларда жүргiзiлетiн ағымдағы және сақтық жөндеу жұмыстарында жарылыстан қауiпсiздiгi қамтамасыз етiлетiн бөлшектердiң iшiнен өтпелi қысқыштарды, штепсельдiк түйiспелердi, жекелегiш қалыптарды, тығыздағыш сақиналарды, кәбiлдердiң кiрiс жалғанысының қысқыш құрылғылары мен баспаларын, түгелдей кәбiл муфталарын, сондай-ақ электр құралдары қабығының бекiту болттарын ауыстыруға болады.
544. Шақтының арнайы белгiленген және үйретiлген қызметкерлерi 3 айда бiр реттен сирек емес Шақтылық жерлестiрудi жасау, байқау және кедергiсiн өлшеу жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес жүйенiң жалпы кедергiсiн өлшеп отыру керек.
Сондай-ақ жаңадан немесе басқа жерге орнатылған қоңдырғыларды iске қосу алдында жерлестiрудiң кедергiсiн өлшеу керек.
Жерлестiрудi байқау және өлшеу нәтижелерi "Электр құралдары мен жерлестiрудiң күйiн тiркеу кiтабына" енгiзiлуге тиiстi.

6. ӨРТ ҚАУIПСIЗДIГI ЖӘНЕ ӨРТКЕ ҚАРСЫ ҚОРҒАНЫШ 1. Жалпы талаптар

545. Шақтының өртке қарсы қорғанышы өрт шығу мүмкiншiлiгi болмайтындай, ал технологиялық процестiң немесе жөндеу жұмыстарының қайсысы болсада жүргiзiлу барысында кеншақты құралдарын пайдалануда өрт шыққан жағдайда, оны бастапқы сатысында нәтижелi тоқтату және сөндiру қаматамасыз етiлетiндей қылып жобалануы және орындалуы керек.
546. Жаңа салынып, жаңғырылатын және iстеп тұрған шақтылардың жобаларындағы өртке қарсы қорғану бөлiмдерiнде, сондай-ақ кеншақтылық құраладарды дайындағанда және жетiлдiру барысында өрт болдырмау, адамдарға өрттiң қауiптi факторларының әсерiн бейтараптандыру және өрт шыққан жағдайда материалдық құнды заттардың сақталуын қамтамасыз ету үшiн мынандай шаралар қарастырылуы қажет:
1) жарылыс-өрт қауiптi ортаның пайда болмауын қамтамасыз ететiн желдету жүйелерi мен тәсiлдерiн қолдану, апаттық жағдайда желдету ағыстарын сенiмдi басқару және адамдардың шақтыдан немесе таза ағысқа шығуының қауiпсiздiгi;
2) шақты алаптарын ашуда және дайындауда өрт жөнiнде қауiпсiз тәсiлдердi, өздiгiнен жануға бейiмдi көмiр тақталарын қазу жүйелерiн қолдану, қазу учаскелерiнiң (тазалау қазбаларының) игерiлгеннен кейiн сенiмдi жекеленуiн қамтамасыз ету мүмкiншiлiгi, сондай-ақ өрттердi тез арада шектеп, белсендi сөндiру мүмкiншiлiгі;
3) өздiгiнен жануға бейiм барлық көмiр тақталарын қазу жобаларына (паспорттарына) көмiрдiң өздiгiнен жануынан шығатын өрттердi болдырмау жөнiндегi шаралар көрсетiлген бөлiмдердi кiргiзу;
4) көмiрдiң химиялық әрекеттiлiгiн төмендететiн, жекелегiш құрылыстардың саңлаусыздығын жоғарлататын және өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарын қазу барысында өрт шығуының белгiлерiн бақылау сенiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн арнайы тәсiлдер мен құралдарды қолдану;
5) өрт жөнiнде қауiпсiз машиналар мен механизмдердi, құралдарды, құрылғыларды және электр жабдықтарының желiлерiн қолдану;
6) жанбайтын және баяу жанатын заттар мен матераилдарды, соның iшiнде жұмыс сұйықтарын қолдану;
7) бұрғылап-қопару жұмыстарының едәуiр азаюын қамтитын дайындау қазбаларының қазып алу және жүргiзу технологиясын қолдану;
8) сериялы шығарылуына қарай жер асты өрттерiнiң бастапқы сатысын бiлдiру құралдарын, жетектердегі, аралық, тарту станцияларының, жүк түсіретін және соңғы секцияларда, артық салмақ бар жерлерде таспалы конвейерлердің температурасын бақылау құралдарын, өрт сөндiру құбырында су қысымының сәйкессiздiгi болғанда машиналар мен механизмдердiң, соның iшiнде таспалық конвейерлердiң жұмысын жүргiзбейтiн тосқауылдарды; өртке қарсы қондырғыларды қолдану;
9) өрт шыққанда адамдарды эвакуациалау немесе бос отыру кезiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ететiн ұжымдық және жеке қорғану құралдарын қолдану.
Шақтылардың өртке қарсы қорғану жобалары жылына бiр реттен сирек емес қайта қаралуға тиiстi.
Ескерту: 546-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
547. Өртке қарсы қорғану техникалық құралдарының саны мен түрi, қолданылатын от сөндiргiш құралдар, өрт сөндiру үшiн су беретiн көздер мен құралдар, арнайы от сөндiргiш заттардың (ұнтақты, көбiктi, газды және т.б.) қоры Көмiр шақтыларының өртке қарсы қорғану жөнiндегi нұсқаунамамен, Жерасты қазбаларында және шақты үстiндегi ғимараттарда отты жұмыстарды жүргiзу жөнiндегi нұсқаунамамен, Жерасты эндогендiк өрттердi болдырмау және сөндiру жөнiндегi бассейндiк нұсқаунамаларымен анықталады.
548. Шақтыларда жаңа материалдарды, соның iшiнде тау-кен қазбаларын бекiту үшiн, сондай-ақ құралдарды олардың өрт қауiптiлiгiнiң дәрежесi, электростатикалық және фрициялық ұшқыннан қауiпсiздiгi туралы жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттың қорытындысыз қолдануға рұқсат етiлмейдi.
549. Апаттарды жою жоспарларын дайындауда желдетудiң есебiн жасау керек және өрт шыққан жағдайда желдету ағысының өздiгiнен аударылуын және адамдар бар қазбалармен газ тәрiздi жану өнiмдерiнiң таралуын болдырмауға, өрттiң қарқынын төмендетуге, оны сөндiру үшiн ең қолайлы жағдайлар жасауға және жанғыш газдардың жарылысын болдырмауға мүмкiншiлiк туғызатын желдету режимiн қолдану керек. Қабылданған желдету режимi басқарылмалы және тұрақты болуға тиiстi.

2. Көмiрдің өздiгiнен жануынан шығатын
жерасты өрттерiн болдырмау

550. Өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақаталарын қазуда өрттен сақтандыру шараларын жүргiзу тәртiбi, тәсiлдерi және мерзiмi әр көмiр бассейнiнде Жерасты эндогендiк өрттердi болдырмау және сөндiру жөнiндегi нұсқаунамамен белгiленуге тиiстi. Оны 5 жылда бiр реттен сирек емес жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институт қайта қарау керек және Мемкентехбақылаудың, ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiмi бойынша салалық басқару органдары бекiтуге тиiстi.
551. Жыл сайын өндiрiс бiрлестiгiнде (концернде, ассоциацияда, акционерлiк қоғамда) өздiгiнен жануға бейiм көмiр шақты тақталардың тiзiмi жасалынады. Мекентехбақылау жергiлiктi органдарымен, ӘАҚҚ "Көмiр", жүмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтпен келiсiлген және өндiрiс бiрлестiгiнiң (концерннiң, ассоциацияның, акционерлiк қоғамның) техникалық директоры бекiткен тiзiм жыл сайын, желтоқсанның 15-не дейiн шақтыларға, ӘАҚҚ "Көмiр" штабтарына, Мемкентехбақылау органдарына және жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттарға жiберiледi.
Барлық көмiр шақты тақталардың өздiгiнен жануға бейiмдiлiгiн шақты алабы жағдайларында геологиялық барлау жұмыстарын жүргiзу сатысында жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институт белгiлейдi. Қажет болғанда, бiрақ 5 жылда бiр реттен сирек емес, қазылатын шақты тақталардың өздiгiнен жануға бейiмдiлiгi анықталуы керек.
552. Өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарын ашу, дайындау және қазу далалық қазбалар арқылы орындалуға тиiстi.
Кейбiр жағдайларда өздiгiнен жануға бейiм жұқа және орта қуатты, жарылыстан қауiптi және жоғары газдылығы бар көмiр тақталарын қазу кезiнде тақталық қазбаларды қолдануға болады. Бұл жағдайда қазу жобалары жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтпен және Мемкентехбақылау округiмен келiсiлуге тиiстi.
553. Жұмыс iстеу мерзiмi 1 жылдан артық басты және учаскелiк қылуеттер өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарымен түйiскен жерлерiнде және түйiспенiң екi жағында 5 м аралықта жанбайтын бекiтпемен бекiтiлiп, бекiтпе сыртындағы қуыстар қататын ерiтiндiлермен толтырылуы керек.
554. Өздiгiнен жануға бейiм тiк көлбеу көмiр тақталары, әдеттегiдей, қазылған бос кеңiстiктерi толық толтырмамен қазылуға тиiстi. Толтырма жұмыстары үшiн өздiгiнен жануға бейiм материалдарды қолдануға болмайды.
555. Қуатты тақталарды қабаттық тәсiлмен дайындауда жоғарғы деңгейжиектiң тасымалдау қуақазы мен төменгi деңгейжиектiң желдету қуақазының аралығында көмiр дiңгелерi қалдырылуы керек немесе жанбайтын қатқыш материалдардан жасалынған ауа өткiзбейтiн жекелегiш жолақтарды орнату керек.
Өздiгiнен жануға бейiм күрт және күрт көлбеу көмiр тақталарын қазу тау-кен қазбаларымен кесiлмейтiн өртке қарсы дiңгелердi араларына қалдырып, жеке-жеке блоктармен жүргiзiлуге тиiстi.
Қуатты жазық және көлбеу тақталарда екiден көп емес қазба дiңгектерiн (лаваларды) дiңгесiз схемамен қазған жағдайда, кейiн қазып алынатын бөгеу дiңгектерiн (лаваларды) қалдыру керек.
556. Қазба учаскелерiн желдету қайталама ағысты да, тура ағысты да болуы керек. Желдету желiлерi "Көмiр шақтыларын желдетудi жобалау жөнiндегi жетекшi құжатқа" сәйкес iрiктеп алынады.
557. Өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарын қазуда жоба да келтiрiлмеген көмiр дiңгелерi мен қатпарларын, сондай-ақ опырылған және уатылған көмiрдi қазым кеңiстiкте қалдыруға болмайды. Геологиялық бұзылыстар бар және жобаларда белгiленген жерлерде дiңгелердi амалсыз қалдыратын жағдайларда, олар антипирогендермен өңделуге немесе жекеленуге тиiстi. Тақтаның төбесiнде (табанында) және қабатшалардың арасында көмiр қатпарларын қалдырған жағдайда, жобаларда бассейндiк нұсқаунамаларда келтiрiлген көмiрдiң өздiгiнен жануын болдырмау жөнiндегi шараларды қарастыру керек.
558. Өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарында тасымалдау (конвейерлiк) және желдету қуақаздарында (жүрiс жолдарында) тазалау жұмыстары басталғанға дейiн өртке қарсы аркалар орнатылуға тиiстi.
Шақтыда немесе арнайы жасалынған қоймада далдаларды тез салу үшiн гипстiң және басқа материалдардың ұсталмайтын қоры, қажет құралдар болуы керек.
559. Барлық тұрақты далдаларға, соның iшiнде өрт сөндiру кезiнде салынған, шақты бойынша рет нөмiрi берiледi және олар тау-кен қазбаларының жоспарына кiргiзiледi. Салынғаннан кейiн далда акты бойынша қабылданады және әрқашан байқауда болады. Актылер ЖҚТ-нiң басшысында сақталынады.
Далдалардың, қапталдардың, өртке қарсы аркалардың конструкциясын және олардың саңлаусыздығын бақылау тәсiлдерiн iрiктеп алу Шақтыларда қазылып болған учаскелердi, уақытша тоқтатылған және пайдаланылмайтын тау-кен қазбаларын жекелеу жөнiндегi жетекшi құжаттың талаптарына сәйкес орындалады.
560. Барлық қазылып алынған учаскелер өздiгiнен жанудың инкубациялық кезеңiнен аспайтын мерзiмде жекеленуге тиiстi.
561. Өздiгiнен жануға бейiм көмiр тақталарын қазатын шақтыларда көмiрдiң өздiгiнен қызуының (өздiгiнен жануының) алғашқы белгiлерiн бiлуге бақылау ұйымдастырылуы керек. Аппаратура жоқ болса, көмiртек оксидiнiң, сутектiң мөлшерiн анықтауды және ауаның температурасын өлшеудi ИТҚ-дiң арасынан арнайы тағайындалған адамдар орындайды. Байқаудың нәтижелерi ЖҚТ-нiң учаскелiк қадағалаудың наряд-жолдамасына жазылуы керек.
Бақылауға жататын жерлерде СО және Н2 фонын анықтап, оның өзгеруiн бақылап отыру керек. СО немесе Н2 мөлшерi ұлғайған жағдайда газдану мүмкiншiлiгi бар зоналарда жұмыстар тоқтатылып, адамдар қауiпсiз жерлерге шығарылуы керек, бұл газдардың бөлiну көздерi анықталып, оларды оқшаулау шаралары қолданылуға тиiстi.
Өздiгiнен жанудың (өздiгiнен қызудың) алғашқы сатыларын бақылаудың орындары мен мерзiмдiлiгiн ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiмiмен шақтының бас инженерi белгiлейдi.
562. Учаске қадағалаушысы айына бiр реттен сирек емес өзiне берiлген жекелендiргiш құрылыстардың күйiн тексерiп отыруға тиiстi. Қажет болса оларды жөндеу жүргiзiлуi керек.
ЖҚТ учаскесiнiң қызметкерлерi жекелендiргiш құрылыстарда жүргiзiлетiн ай сайын тексерiстiң нәтижесi, сондай-ақ байқалған кемiстiктердi жою үшiн орындалған жұмыстардың тiзiмi "Жекелендiргiш далдалардың күйiн тексеру және өрт учаскелерiн бақылау жөнiндегi журналға" енгiзiлуге тиiстi.
563. Көмiр тақталарын жерасты тәсiлi арқылы қазып алудан жер бетiнде пайда болатып отырған жерлердi және көмiр жармаларынан (разрезы) қазып алынған жерлерiн жанбайтын материалдармен толтыру, оңашалау және қалпына келтiру керек.
Көмiлмей отырған жерлердiң және ашық кенiш жұмыстарымен қазып алынған жерлердiң астындағы көмiрдi қазуға рұқсат етiлмейдi.
Көму және қалпына келтiру жағдайын тексерудi жоғарғы ұйым тағайындаған комиссия жүргiзуге тиiстi.

3. Сыртқы себептерден шығатын өрттерден сақтандыру

564. Жерасты қазбаларында және шақты үстiндегi ғимараттарда отты жұмыстар Жерасты қазбаларында және шақты үстіндегi ғимараттарда отты жұмыстарды жүргiзу жөнiндегі нұсқаунамаға сәйкес жүргiзiлуi керек.
Жер бетiндегi басқа объектiлер мен құрылыстарда отты жұмыстарды жүргiзген кезде Халық шарушылығының объектiлерiнде пiсiру жұмыстарын жүргiзу кезiндегi өрт қауiпсiздiгiнiң ережесiнде қарастырылған қауiпсiздiк шаралары сақталынуға тиiстi.
565. Жерасты қазбаларында және шақты үстiндегi ғимараттарда тез тұтанғыш материалдарды қолдануға және сақтауға рұқсат етiлмейдi. Майлайтын және сүртетiн материалдар сөткелiк қажеттiлiгiнен аспайтын мөлшерде, жабық ыдыстарда сақталуға тиiстi. Сөткелiк қажеттiгiнен артық майлар мен жағын материалдардың қорын өртке қарсы металл есiктерi бар, жанбайтын материалдармен бекiтiлген арнайы камераларда (бөлмелерде) жабық ыдыстарда сақтаған жөн.
Жанғыш сұйықтардың апатты кемуi немесе жерге төгiлуi болған жағдайда, оларды жинау және төгiлген жерлердi өрттен қауiпсiз күйге келтiру жөнiндегi шаралар қолданылуға тиiстi. Пайдаланылған жағар және сүрткiш материалдар сөтке сайын жер бетiне шығарылуы керек.
566. Тау-кен қазбаларында және шақты үстiндегi ғимараттарда қолданылатын конвейер таспалары, желдету құбырлары, электр кәбiлдерiнiң қабықтары және басқа бұйымдар жануын жайылдырмайтын материалдардан жасалынуы керек.
Жанғыштық дәрежесi және жану кезiнде шығатын улы заттардың мөлшерi нормативтерге сәйкес болуға тиiстi.
Желдеткiш құбырлар мен конвейер таспалары материалдарының беттiк электр кедергiсiнiң шамасы 3х10/8 Ом артық болмауы керек.
Конвейерлердiң барабандары мен шығыршықтарының футеровкасы, таспалы конвейерлердiң жетектiк және тартқыш секцияларын бекiту, таспаның жан-жағына шығуын болдырмайтын тетiктердi орнату, конвейер таспасының астындағы төсемдер, конвейерлер арқылы өтуге арналған баспалдақтар үшiн ағашты және басқа жанғыш материалдарды қолдануға рұқсат етiлмейдi.
Ұстап тұратын брустар мен таспалы және сырма конвейерлердiң (жетектiк секцияларынан басқа) астындағы төсемдерiн дайындауға, адамдардың конвейерлерге мiнiп-түсу жерлерiндегi алаңдарды және құралдардың (жетектiк секциялардың сыртында) астындағы уақытша төсемдердi жасау үшiн оттан қорғайтын құрам сiңiрiлген ағаш материалдарды қолдануға болады.
567. Таспалы конвейерлердi пайдалану барысында келесiлер рұқсат етiлмейдi:
1) конвейер қазбасында орнатылған өрт сөндiру құбырында судың қысымы нормалық шамадан төмен кезде конвейердiң жұмыс iстеуiне;
2) өртке қарсы сақтық құралдарының жоғында немесе бұзылғанда конвейердiң жұмыс iстеуiне;
3) сырғанаудан, ұнтақпен кептелуден, таспаның жан-жағына шығуынан және жылдамдығының төмендеуiнен қорғаныш iстен шыққанда, таспаның конвейер конструкциясы мен қазба бекiтпесiнiң элементтерiне үйкелiнетiн жағдайда конвейердiң жұмыс iстеуiне;
4) автоматтанған конвейер линиясын екi және одан көп жерден (пульттан) бiр мезгiлде басқарғанда, сондай-ақ жасаушы зауыттың нұсқаунамасында көрсетілмеген әдiстермен және құралдармен аппаратураның қозғалмалы элементтерi тоқтатылғанда;
5) жетектiк барабандарда таспаның тартылысы азайып, сырғанауы болса;
6) шығыршықтар бүлiнгенде немесе жоғында конвейердiң жұмыс iстеуiне;
7) резеңке-тросты таспаларды жұмыс бетiнiң қаптамасы 50 % тозған жағдайда пайдаланғанда.
568. Таспалық конвейерлермен жабдықталған қазбалар өрттердi бастапқы сатысында автоматты табу жүйелерiмен (сериялы шығарылуына қарай) жабдықталуы керек.
569. Таспалық конвейерлердi басқару жүйесi өрт сөндiру құбырында қысым нормативтiк шамадан төмендегенде конвейер жетегiнiң iске қосылуын болдырмайтын және ажыратылуын қамтамасыз ететiн су қысымын көрсеткiштермен жабдықталуға тиiстi. Конвейердiң ажыратылғаны туралы сигнал тау-кен диспетчерiнiң пультына берiлуi керек.
570. Таспалық конвейерлер тұрақты автоматтық өрт сөндiргiш қондырғылармен жабдықталуға тиiстi.
Конвейерлердiң линиялық бөлiгi барлық ұзындық бойы тұрақты автоматтық өрт сөндiргiш қондырғылармен жабдықталғанға дейiн бiрлестiктiң, концерннiң, ассоциацияның, акционерлiк қоғамның техникалық директорының рұқсаты бойынша және Мемкентехбақылау жергiлiктi органының келiсiмiмен өрт қорғанышын жоғарлататын басқа тәсiлдердi қолдануға болады.
571. Iстеп тұрған тау-кен қазбаларында ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiмiмен шақтының бас механигi белгiлеген нүктелерде су қысымының автоматтық бақылауы бар өрттi сөндiру-суландыру құбыры салынуы керек.
Құбырдың диаметрi есеппен анықталады, бiрақ 100 мм кем болмауы керек. Құбыр әрқашан сумен толық болуға тиiстi және қай нүктеде болсада өрт сөндiру үшiн су шығыны мен қысымын қамтамасыз етуi керек.
Өрт сөндiру құбырын шаңмен күресу үшiн пайдалану жағдайынан басқа жағдайларда (су ағызу және т.б.) пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
Құбырларды жобалау "Көмiр және сланец шақтыларын технологиялық жобалау нормаларына" және "Көмiр шақтыларының жерасты қазбаларында құбырларды жобалау жөнiндегi құралдарға" сәйкес жасалынуы керек.

4. Жерасты өрттерiн сөндiру

572. Өрт шығуының белгiлерi бiлiнген кезде АЖЖ iске кiрiсуге тиiстi.
Апаттарды жою шақтының бас инженерi дайындаған оперативтiк жоспар бойынша ӘАҚҚ "Көмiр" командирiмен бiрлесiп, iске асырылуы керек.
Шақтының бас инженерi, ал ол жоғында тау-кен диспетчерi апатқа шақырумен келген ӘАҚҚ "Көмiр" командирiмен бiрге оперативтiк апатты жою жоспарын жасайды.
Қажеттi жағдайда апаттарды жоюдың ең нәтижелi қауiпсiз тәсiлдерi жөнiнде ұсыныстар дайындау үшiн апатты жою жұмысына ғылыми-зерттеу институттарынан және басқа ұйымдардан тиiстi профильдi мамандар тобы қатыстырылуы мүмкiн.
573. Өрттiң шыққан уақытынан бастап, оны сөндiру аяқталғанға дейiн шақты атмосферасының құрамын тексерiп, тау-кен құтқару жұмыстарын жүргiзетiн жерлерде температураны бақылап отыру керек.
Өрт сөндiру кезiнде өрт ошағына түсуi мүмкiн метанның жиналу қауiптiлiгi туған жағдайда, оның жарылыстан қауiптi жинақтарын болдырмау шаралары қолданылуға тиiстi.
Егер шараларды қолданғаннан кейiн метанның мөлшерi одан әрi ұлғайып, 2 % жетсе, барлық адамдар, соның iшiнде кенқұтқарушылар да, қауiптi зонадан шығарылуы керек, ал өрттi сөндiру үшiн жұмыстардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн тәсiл қолданылуға тиiстi.
Өрттi сөндiру кезiнде тау-кен қазбаларында ауаның құрамын тексеру және температураны өлшеу орындарын және мезгiлдiлiгiн апатты жою жөнiндегi жұмыстардың жауапты басшысы белгiлейдi. Ауа құрамын тексеру нәтижелерi өрт есептен шыққанша сақталынады.
574. Жерасты өрт шығуының әр жағдайы белгiленген тәртiп бойынша тексерiлуге тиiстi, ал тексерiс материалдары жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттарға жiберiлуi керек.
Өрт ошақтары мен өрт учаскесiнiң шегi шақтының тау-кен жүмыстарының жоспарларына түсiрiлуге тиiстi. Әр шыққан өрттiң шақты (көмiр ауданы) бойынша шығуына қарай кезектiлiк тәртiбiмен берiлетiн нөмiрi болуы керек.
Белсендi тәсiлмен сөндiрiлмеген өрттер жанбайтын материалдардан жасалынған далдалармен жекеленуге тиiстi, газды шақтыларда-жарылысқа төзiмдi далдалармен жекеленуi керек.
575. Шақтының бас инженерi әр жекеленген өрттiң жекеленген қазбалардың көлемiн азайтуды, өрттi тез сөндiрудi, көмiр қорын консервациядан шығару және т.б. қамтамасыз ететiн шараларды қамтитын сөндiру жоспарын жасауға тиiстi. Сөндiру жоспары ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiледi және оны бiрлестiктiң (концерннiң, ассоциацияның, акционерлiк қоғамның) техникалық директоры бекiтедi.

5. Өрттердi сөнген өрттердің категориясына
жатқызу және өрттерi сөнген учаскелердi ашу

576. Барлық жекеленген эндогендiк және экзогендiк өрттер сөндiрiлуге және есептен шығарылуға жатады. Өрт болған учаскелерде қалпына келтiру және пайдалану жұмыстарына тек арнайы комиссия өрттi есептен шығарғаннан кейiн, Мемкентехбақылау жергiлiктi органдардың және ӘАҚҚ "Көмiр" өкiлдерiнiң қатысуымен кiрiсуге рұқсат етiледi.
Комиссияның құрамы және өрттi есептен шығаруға тапсырылатын керектi құжаттардың тiзiмi, сондай-ақ өрт сөндiру жұмыстары аяқталғаннан оны есептен шығарғанға дейiн өрт учаскесiнiң күйiн бақылау уақыты мен тәсiлi Жерасты эндогендiк өрттердi болдырмау және сөндiру жөнiндегi нұсқаунамамен анықталады.
577. Учаскенi барлау жоспарлары мен өрт сөнген және есептен шығарылған учаскенi ашу жобасын ӘАҚҚ "Көмiр" командирiмен бiрлесiп шақтының бас инженерi дайындайды.
Жоспарда мыналар қарастырылуы керек:
1) учаскенi ашуға дейiнгi тексеру тәртiбi;
2) ашу кезiндегi сақтық шаралары;
3) учаскенi ашу әдiсi;
4) учаскенi желдету режимi;
5) ӘАҚҚ "Көмiр" бөлiмшелерiнiң жүретiн маршруттары;
6) ауаның құрамын тексеретiн және температураны өлшейтiн орындар.
Учаскенi ашу, барлау және алғашқы желдету ӘАҚҚ "Көмiр" қызметкерлерiнiң көмегiмен орындалуға тиiстi.
578. Ашылатын учаскеден шығатын ауа ағысының өтетiн жолдарында болатын адамдар алдын-ала шығарылуға тиiстi. Өртi сөндiрiлген учаскеде желдетудiң нормалы режимi қалпына келгеннен кейiн "Қарағанды бассейнiнiң шақтыларында эндогендiк өрттерден сақтандыру жөнiндегi нұсқаунамаға" сәйкес анықталған уақыт iшiнде шықпа ағыста көмiртек оксидiнiң, метанның, сутегiнiң, этиленнiң және ацетиленнiң мөлшерi анықталуы керек. Шықпа ағыста осы учаскенiң фондық мөлшерiнен жоғары мөлшерi бар көмiртек оксидi, сутегi, этилен немесе ацетилен бiлiнсе, учаскенi желдету тоқтатылып, далдалардың ойықтары жабылуға тиiстi.

6. Өрт шыққан учаскелердің аймағында
жұмыстарды жүргiзу

579. Болып жатқан өрттiң шегiнде пайдалану жұмыстарын жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
Жану өнiмдерiнiң кiруi және өрттiң басқа қауiптi факторларының әсер етуi мүмкiн өрт шыққан учаскенiң шегiнен тыс зонаға тазалау жұмыстары, бөгеу көмiр дiңгелерiн немесе жанбайтын материалдардан жасалған ауа өтпейтiн жолақтарды қалдыру және жұмыстардың қауiпсiз жүргізiлуін қамтамасыз ететiн арнайы шараларды қолдану арқылы жүргiзiлуi керек. Бұл шаралар жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттармен келiсiлуi керек және оларды шақтының бас инженерi бекiтуге тиiстi.
580. Шендескен тақталарда өрт болып жатқан учаскелердiң астында тау-кен жұмыстарын, сондай-ақ күрт және күрт көлбеу тақталарда өрт шегiне жанасқан төмен жатқан қазба дiңгегiнде (лавада) тазалау жұмыстарын жүргiзуге рұқсат етiлмейдi.
581. Төмен жатқан деңгейжиекте тақта арқылы болып жатқан өрттiң астынан, сондай-ақ өрт ошағы бар тақтаның астынан қазатын шендес тақталардың төмен жатқан деңгейжиегiнде негiзгi және желдету қуақаздарын жүргiзуге рұқсат етіледi.
Көрсетiлген қазбаларды жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институтпен және Мемкентехбақылау органымен келiсiлген арнайы шаралар бойынша жүргiзуге болады.

7. IСТЕП ТҰРҒАН КАЗБАЛАРДЫ СУ БАСЫП
КЕТУДЕН САҚТАНДЫРУ 1. Сутөкпе

582. Iстеп тұрған қазбаларға максимальды ағып келетiн суларды сыртқа ағызып шығару үшiн шақтыларда сутөкпе қондырғылары болуы керек.
Негiзгi және учаскелiк сутөкпе қондырғыларында екi және оданда артық тармақтардан тұратын, бiр-бiрiнен оңашаланған сужинамалар болуға тиiстi.
Учаскелiк сутөкпе қондырғыларында Мемкентехбақылаудың АКТИ келiсiмiмен бiр ғана қазбадан тұратын сужинамалар болуына рұқсат етiледi.
Негiзгi сутөкпедегi сужинамалар сыйымдылығы тұнбаларды есепке алғанда, ағып келетiн судың 4 сағаттық максималь шамасынан, ал учаскелiктерде 2 сағаттық ағысынан кем болмайтындай етiлiп есептелiнуi керек.
Сужинамалар жұмысқа дайындық қалпында сақталуға тиiстi олардың тұнбалануы көлемiнiң 30% аспауға тиiстi.
583. Негiзгi сутөкпе сораптық кенүңгiрi қосылуға тиiстi:
шақты оқпанымен-көлбеу жүрiс жолы арқылы, ал оқпан iшiне шығатын жерiнiң орналасуы сораптық кенүңгiр еденi деңгейiнен 7 м-ден төмен болмауы керек;
оқпанiргелiк албармен-бiтiк жабылатын есiктi жүрiсжол арқылы;
сужинамамен-судың кiруiн реттеу мен сораптың кенүңгiрдi саңлаусыз жабуға мүмкiндiк беретiн құрылғы арқылы.
Негiзгi сутөкпенiң сораптық кен үңгiрi жүккөтерме механизмдерiмен жабдықталуға тиiстi. Сораптық кенүңгiр еденi оқпанiргелiк албар табанынан 0,5 м жоғары орналасуы керек.
Судың ағып келу жылдамдығы 50 м3/сағ төмен болғанда, учаскелiк сутөкпе қондырғыларын арнайы кен үңгiрсiз орналастыруға рұқсат етiледi.
584. Аралықтағы сораптық кенүңгiрлердiң оқпан өту кезiндегi оқпан iшiне шығатын жерiнiң енi 2,5 м және биiктiгi 2,2 м кем болмауға тиiстi.
Кенүңгiрге кiретiн жер берiк кереге көз қоршаумен жабылуы керек.
585. Негiзгi және учаскелiк сутөкпе қондырғылар жұмыстық және резервтi агрегаттардан тұруға тиiстi.
Негiзгi сутөкпе қондырғылары мен су ағымы 50м3/сағ асатын қондырғылар саны үштен кем болмайтын сораптық агрегаттармен жабдықталуы керек.
Әрбiр агрегаттың немесе бiр топ жұмыс агрегаттарының су тартысы, резервтiлердi есептемегенде, судың сөткемен максимальды кемуiн 20 сағаттан аспайтын уақыт iшiнде шығаруды қамтамасыз етуге тиiстi.
Оқпандарды өткiзу немесе тереңдету кезiнде су ағып келуiне байланыссыз бiр аспалы сорапты пайдалануға, бiрақ оқпан iргесiнде мiндеттi түрде резервтi сорап болғанда ғана рұқсат етiледi.
586. Негiзгi сутөкпе қондырғы екiден де кем болмайтын тегеуiрiндi құбырлармен жабдықталуы керек, олардың бiреуi резервтi болады. Жұмыстық құбырлар саны үшке дейiн жеткенде бiр құбыр, ал саны үштен асқанда-екеуi резервтi болуға тиiстi. Учаскелiк сутөкпе қондырғыларында бiр құбыр болуына рұқсат етiледi.
587. Сораптың кенүңгiрдегi тегеуiрiндi құбырларды коммутациялау, олардың кез келген элементiн жөндеу кезiнде сөткелiк суақпаны тартып шығаруды қамтамасыз етуi керек.
588. Салынып жатқан сушақтыларында апатты жағдайлар үшiн екi агрегаттан (бiр топ агрегаттардан) тұратын сутөкпе қондырғысы болуы қажет. Әрбiр агрегаттың (топ агрегаттардың) су тартысы 585-пунктiне сәйкес болуға тиiстi.
582-пункт талаптарына сәйкес iстелген сутөкпе қондырғы сужинамасы оған су ұлпажинағышта тек апаттық деңгейге жеткен кезде ғана баратындай етiлiп жүргiзiледi.
Сутөкпе агрегаттары көмiр тартқыштармен бiр кенүңгiрде қойылуы мүмкiн.
Көмiрдi су арқылы көтеру көмiр тарқыштарымен iске асатын және шақтыға келетiн су қабылдағыш ұлпасужинағышқа кiретiн болса, онда iстеп тұрған сушақтыларында қосымша сутөкпе агрегаттар болмауы мүмкiн. Осындай жағдайларда қабылдау ұлпасужинағышынан басқа, сыйымдылығы шақты суларының 8 сағаттық әдеттегiдей ағып келуi мен техникалық сулар және барлық ұлпасуқұбырларында жобаға сәйкес болатын ұлпалар көлемдерiне сәйкес есептелген, апаттық ұлпасужинағыштар орнатылуы керек.
Ұлпасужинағыштар оларды ұлпаны әрбiр апаттық түсiргеннен кейiн тазартылып отыруға тиiстi.
589. Жобаланатын және жаңадан салынатын оқпандарда олар арқылы қысымы 6,4МПа (64 кг/см2) асатын құбырларды клеть дүмiне қарсы өткiзуге тыйым салынады.
Қысымы 6,4МПа (64 кг/см2) асатын, клет дүмiне қарсы орналасатын құбырларды пайдалануға оның жоғары қысымды жалғамасы бүкiл ұзындығы бойынша тұтас қоршалған уақытта рұқсат етiледi.
590. Негiзгi сутөкпе қондырғыларының тегеуiрiндi құбырлары монтаждаудан кейiн және пайдаланудың әрбiр 5 жылы сайын жұмыстық қысымның 1,25 есесiн құрайтын гидравликалық қысым сынағынан өткiзiлуi керек.
591. Барлық автоматтандырылған сутөкпе қондырғыларын шақты бойынша берiлетiн бұйрықпен тағайындалған адам сөтке сайын бақылап отыруға тиiстi.
Негiзгi сутөкпе қондырғысын аға механик сиректiгi жұмасына бiр рет және шақтының бас механигi сиректiгi тоқсан сайын бiр рет қарап шығуы керек. Бақылау қорытындылары "Сутөкпе қондырғылары жұмыстарын бақылау мен есепке алу кiтабында" жазылуға тиiстi.
Сиректiгi жылына бiр рет негiзгi сутөкпе қондырғысы тексерiс пен жөндеуден өткiзiлуi керек.
Тексерiс пен жөндеу актiсiн шақты бас инженерi бекiтуге тиiстi.

2. Су басып кеткен қазбалар мен сулы объектiлерден
шығатын газ бен су тасқындауынан сақтандыру

592. Су басқан қазбалардан, су тасқындауынан қауiптi зоналар шекараларын анықтау, осындай зоналарды жобалау, дайындық және кез келген тау-кен және бұрғылау жұмыстарын жүргiзу, кен жұмыстарын су басқан қазбаларда қауiпсiз жүргiзу Нұсқаунамасы талаптарына және кен жұмыстарын қауiптi зоналарда қауiпсiз жүргiзу тәртiбi мен тексерiсi жөнiндегi Ережелерiне сәйкес жүзеге асырылуы керек.
593. Қазбалардың су басқан нұсқасы анық белгiлi болатын тақталарда, су қарқындығы бойынша қауiптiге тосқауылды кентiрек зонасы, ал су басқан қазбалар нұсқасы белгiсiз болғанда - осы нұсқа мен кен жұмыстарын жүргiзу қауiпсiз шекарасы аралығындағы зона жатады.
Қазбаларын су басқан тақтаның үстi мен астында жататын тақталарда су кенеттен тасқындауынан қауiптiге сақтау кентiректер зонасы жатады.
Тосқауыл және сақтау кентiректерi шегiнде тазалау жұмыстары тек су басқан қазбалардан суды ағызып жiбергеннен кейiн ғана мүмкiн болады.
594. Бұзып өтуден қауiптi зоналарда кен жұмыстары су мен зиянды газдардың iстеп тұрған қазбаларды бұзып кiруiн болдырмау шараларын қарастыратын бекiтiлген жобаға сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Су басып кеткен сужималар, сужинағыштар және 0,1МПа (1 кг/см2) төмен қысымдағы 200 м аз көлемде суы бар, нақтылы нұсқаудағы басқада пайда болған суаттар маңындағы қауiптi зоналар шекарасы жобаларын шақтының бас инженерi бекiтедi. Барлық басқа жағдайларда қауiптi зоналардағы шекара жобаларын бiрлестiк, концерн, АҚ және с.с. техникалық басшылығы бекiтуi керек.
Қауiптi зоналардағы шекара жобалары олардың пайда болуына сәйкес бекiтiлуге тиiстi.
595. Шақты аралық тосқауыл кентiрегi шегiнде дайындық қазбаларын жүргiзуге, оны жартылай немесе толық қазып алуға, үстемелеп қазу мен асты қазылынған шақтылардың бiрлесiп жасаған жобасы бойынша рұқсат берiледi.
596. Су басудан қауiптi зонадағы су басып кеткен қазбалар нұсқасы белгiсiз болғанда, тазартпа қазуға көзделген учаскенi, 597 п. қарастырылған талаптарды сақтай отырып жүргiзiлетiн дайындық және тiлме қазбаларымен алдын-ала қоршағаннан кейiн, тазалау жұмыстарына рұқсат етiледi.
597. Су ағызып жiберуге (түсiруге) арналған дайындық қазбаларын қауiптi зона деңгейiнде тақта немесе жыныс арқылы жүргiзуге тек келесi шарттарды орындағанда мүмкiн болады:
1) қазбалар тар кенжарлармен озық төтелдер бұрғылау арқылы жүргiзiлуi керек;
2) көлбеу бұрышы 25' және жоғары тақталарда жұпты қазбалар жүргiзiлуге тиiстi;
3) озық төтелдер диаметрi 100 мм аспауы керек.
Суды жоғарыдағы деңгейжиектерден iстеп тұрған қазбалардың сутөкпе жүйесiне жiберу шақты бас инженерi бекiткен арнайы жоба бойынша өткiзiлуi керек.
598. Бұрғылау төтелдерiн жою кезiнде оларды мiндеттi түрде бiтемелеу (тампонаждау) керек. Бiтеме сулы деңгейжиектердi сенiмдi оқшаулауды қамтамасыз етуге тиiстi. Төтелдердi бiтеу жөнiндегi қорытындыны төтелдi бұрғылаған геологиялық зерттеу мекемесi беруi керек.
599. Техникалық бiтелген (обсаженных) төтелдердi кен қазбаларымен ашу және түйiспелердi жөндеу, төтел жүргiзген мекемемен келiсiлiп, шақты бас инженерi бекiткен жоба бойынша орындалады.
600. Шақты бас маркшейдерi қауiптi зоналардың бекiтiлген шекараларын кен жұмыстары жоспарына түсiруге және осы зоналарға кен қазбаларының жақындап келуi, сол сияқты қауiптi зонада кен жұмыстарының басталуы мен аяқталуы жөнiнде шақты бас инженерi мен учаске бастығы бiр ай бұрын жазбаша хабарлауға мiндеттi.
601. Қауiптi зонада кен жұмыстарын жүргiзудiң бекiтiлген жобасымен, осы жұмыстарды орындауға және олардың қауiпсiздiгi қамтамасыз етілуiн тексеруге (бақылайтын) қатысты барлық адамдарды шақты бас инженерi қолхат алып таныстыруға мiндеттi.
602. Егер су тасқындауынан қауiптi зонаға жақындаған кенжарда мүмкiн болатын су тасқындауының белгiлерi бiлiнсе (кенжардың булануы, тамшылаудың күшеюi және басқалары), онда звено бастығы (бригадир) немесе ауысымдық учаске бақылаушы адам су басып кету қауiпiнде тұрған осы және басқада қазбалардан адамдарды дереу шығаруға тиiстi және келтiрiлген белгiлердiң пайда болуы жөнiнде учаске бастығы мен кен диспетчерiне хабарлауға, ал ол бас инженер мен ӘАҚҚ "Көмiр" бiлдiруi керек.
603. Су басып кеткен қазбалардағы суды ағызып жiберу шақты бас инженерi бекiткен жоба бойынша өткiзiледi. Су ағызар кезде су айнасынан жоғарыдағы ауа құрамын тексеруге, адамдар мен электр жабдықтары тұратын жерлерге газдар шығысынан сақтандыру шараларына ерекше көңiл бөлiнуге тиiстi. Ауа құрамын оларда СО, СО2, СН4, Н2S және O2 болуына тексерiстi ӘАҚҚ "Көмiр" қызметкерлерi өткiзулерi керек.
604. Кен қазбаларын жоспар бойынша сумен толтыруға бiрлестiк, концерн, АҚ және с.с. техникалық басшы бекiтетiн жобаға сәйкес тек ерекше жағдайларда рұқсат етiледi. Iргелес шақтының техникалық шекарасынан 200 м аз қашықтықта орналасқан қазбаларға су тасқындаған кезде, бұл туралы шақты бас инженерi көршiлес шақты бас инженерiне жазбаша хабарлауға және оған жобаның бiр данасын беруге мiндеттi.
605. Су ағындары, суаттар, су тұтқыш деңгейжиектерi мен су басқан зоналар астындағы көмiрдi қауiпсiз қазып алу мүмкiншiлiгi көмiр кен орындарындағы құрылыстар мен табиғи объектiлердi жерасты кен қазбаларының зиянды әсерiнен сақтау Ережелерiне сәйкес анықталады.
Жерүстiлiк жыралар, сайлар және с.с. кен қазбалары салдарынан пайда болған ойық жерлер балшықпен толтырылуға, нығыздалуға және мүмкiн болатын суағар арнасына қойылатын науалармен жабдықталуға тиiстi.
Нөсер сулар ағыны өтуi мүмкiн өзендердiң кеуiп қалған арнасы өзендерге теңестiрiледi.
606. Шақтының тiк және көлбеу оқпандары, шыңыраулары, тауашар қазбалар мен техникалық төтелдер ауыздары жерүстi сулары, олар арқылы кен қазбалар iшiне кiре алмайтындай етiлiп жабдықталулары керек.
Жерасты қазбалары әсерiнен жерүстi отыруы салдарынан iстеп тұрған кен қазбаларымен байланысы бар, жойылатын тiк немесе көлбеу қазбалар ауыздарын жерүстi сулары басып кету мүмкiн болған жағдайларда, жойылатын қазбалар ауыздары маңындағы қауiптi учаскелерде, бiрақ олардан 20 м аспайтын қашықтықта судан қорғайтын бөгеттер тұрғызылуға немесе судың жойылған қазбалардан iстеп тұрғандарына кiретiн мүмкiншiлiгiн болдырмайтын басқа да шаралар қолданылуға тиiстi.

3. Iстеп тұрған кен қазбаларын балшықтар
мен ұлпалар тасқындауынан сақтаныру

607. Батпақтанған учаскелер астындағы немесе нормаль бойынша 0,5 т кем (мұнда m-төменде жатқан тақта қуаты) қашықтықта орналасқан жоғарыдағы тақтада тазалау жұмыстары басталар алдында, шақты бас инженерi осы учаскенi оңашаландыратын далдаларды бақылаумен қоса үстемелеп қазылатын балшықтанған учаскенi, сол сияқты олардың үстiндегi жер бетiн зерттеудi қамтамасыз етуге мiндеттi.
Зерттеу жұмыстары қазылатын учаске немесе көршiлес тақталардың желдету деңгейжиегi қазбаларынан диаметрi 75-100 мм төтелдер бұрғылау арқылы жүзеге асырылады. Зерттеу қорытындылары актпен хатталады.
Оңашаландыру делдалдарының ашылуымен қабаттаса жүргiзiлетiн үстемелеп қазу учаскесiн зерттеу ӘАҚҚ "Көмiр" келiсiлiп, шақты бас инженерi бекiткен жоба бойынша өткiзiлуi керек.
Үстемелеп қазу учаскесiнде су немесе сұйық балшық болғанда, тазалау жұмыстарына кiрiсер алдында, балшықты құрғату мен суды ағызып жiберу шараларын қолдану қажет.
608. Бiрiншi деңгейжиектi төбенi құлата қазу жүйесiмен алғанда, сары топырақ тасқындауынан қатерлiге өзендер жайылмаларынан, суөткiзгiш өзен шөгiндiлерiнен (өзеншелерден), шалшықтанған шұңқырлардан келетiн сулармен толтырылатын сайлар астында, сол сияқты ылғалдылығы пластикалық шегiн 3 % асыра артып түсетiн, балшықты жыныстармен толтырылған кез келген қазындылар немесе қазым кеңiстiктерi (ескерусiз қалған карьерлер және басқалар) астында орналасқан қазу қуаты тек 2,5 м асатын, балшықты тасымалармен жабылған тiк құлама тақталар учаскесi жатады.
Құлау бұрышы 55' асатын қуатты тақталарды толық қуатымен немесе қуаты 3,5 м асатын қабатшаларға бөлiп алатын кездердегi, екiншi және төмен жатқан деңгейжиектер төбесiн құлата қазу жүйесiмен қазғанда, сары топырақ тасқындауынан қауiптiге келесi шарттардың ең болмаса бiреуi орындалатын кен алу учаскелерi жатады:
1) тақталар шықпасындағы шаң-топырақты тасындылардың бастапқы қуаты 10 м және жоғары болса;
2) шықпалар қуаты 5-тен 10м дейiн болғанда, жоғарғы деңгейжиектердi қазу салдарынан пайда болған ойық жерлер, сазды топырақпен толтырылса;
3) профилактикалық батпақтану кезiнде немесе дайындалатын учаске үстiнен жоғары жатқан деңгейжиектер қазым кеңiстiгіндегi өрттi сөндiру кезiнде түсiрiлетiн батпақтанған балшық мөлшерi алынатын көмiр көлемнiң 10 % асса.
609. Балшық тасқындауынан қауiптi қуатты тақтаның қазылған учаскелерiн төменде жатқан орташа қуатты тақтамен үстемелеп қазатын кезiндегi қабат аралық қуат, төменгi тақта қуатынан 5 еседей кем болса, онда соңғының төбенi құлата қазу әдiсiмен алатын қазба учаскелерi, балшық тасқындауынан қауiптiге жатады.
610. Жаңадан дайындалатын учаскелердi саз балшық тасқындауынан қауiптiге жатқызуды шақтының бас инженерi басқаратын мамандандырылған комиссия Мемкентехбақылау жергiлiктi органдары өкiлдерiнiң қатысуымен, тасындылар қуаты, балшықтану жұмыстары көлемдерi, бүйiр жыныстары берiктiгі, тасындылардағы балшықты жыныстар ылғалдылығы, сол сияқты қазым кеңiстiгінде жерүстi немесе жерасты суларының енуi салдарынан жыныстар ылғалдануы пайда болған жерлер және жоғарыда жатқан деңгейжиекте балшықтар тасқындануы немесе эндогендi өрттердi сөндiру ошақтары болған жерлер болуы туралы мәлiметтерi енетiн геологиялық-маркшейдерлiк құжаттар негiзiнде өткiзедi.
Балшық тасқындауынан қауiптi учаскелердi қазып алу, осы учаскелердi төменде жатқан тақталармен үстемелеп қазу, сол сияқты кен үңгiрлiк және төтелдiк зарядтарды балшықтар тасқынын болдырмайтын шаралар ретiнде жару, Мемкентехбақылаудың АКТИ келiсiлiп, шақты бас инженерi бекiткен қазба учаскелерiнiң паспорттары бойынша өткiзiледi.
Iстеп тұрған кен қазбаларында балшықтар тасқынын болдырмау жөнiндегi бассейндiк Нұсқаунамаға сәйкес қосымша қауiпсiздiк шараларын қамтамасыз ету туралы паспортта арнайы бөлiм болуы керек.
611. Тазалау кенжарында немесе оған жанаса жатқан қазбаларда балшықтың тасқындау мүмкiншiлiгiн бiлдiретiн белгiлер (тамшылау, тау қысымының күрт өсуi, оңашаландыру делдалдарының деформациялануы, бақылау кезiнде делдалдар сыртынан балшық табылуы және басқалар) болғанда, сол сияқты iстеп тұрған кенжарға балшықтың тiкелей кiруi жағдайында звено бастығы (бригадир) немесе учаскелiк ауысым қадағалаушы адам, барлық адамдарды осы кенжармен iргелес қазбалардан қауiпсiз орынға дереу шығаруға және ол туралы учаске бастығымен ӘАҚҚ "Көмiр" және шақты бас инженерiне бiлдiруге мiндеттi кен реттеушiге (диспетчерге) хабарлауға тиiстi.

8. ӨНДІРIСТIК САНИТАРИЯ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯ

1. Жалпы талаптар

612. Әр шақтыда еңбектiң нормалы жағдайын және кәсiби аурулардың болмауын қамтамасыз ететiн техникалық және санитарлық-гигиеналық шаралардың комплексi iске асырылуға тиiстi.
613. Шақтыда еңбек жағдайларын санитарлық-гигиеналық паспорты болуы керек.
Шақтыда жұмыстарды жүргiзудiң жобалау құжаттарында, соның iшiнде кен алу учаскелерiнiң, жерасты қазбаларын жүргiзу және бекiтпе паспорттарында қауiптi және зиянды өндiрiстiк факторларды болдырмау жөнiндегi шаралар, сондай-ақ олардың әсерiнен ұжымдық және жеке қорғану құралдары қарастырылуға тиiстi.
614. Әр технологиялық процесте ауыр қол еңбегiн болдырмайтын немесе мейiлiнше азайтатын тек негiзгi ғана емес, көмекшi жұмыстарды да механикаландыру құралдары қолданылуы керек.
615. Iстеп тұрған және жаңа салынып жатқан шақтыларда жұмыс орны 1 км және одан артық қашықтықта болса, адамдарды мiндеттi түрде тасымалдау керек. Адамдарды тiк және көлбеу қазбалармен тасымалдау мiндеттi, егер олардың шеткi пункттерiнде биiктiк белгiлерiнiң арасындағы айырымы 25 м артық болса.
616. Шақтыда адамдарды тасымалдау үшiн арнайы шақтылық тасымал құралдары қолдануға тиiстi.
Адамдарды негiзгi өндiрiс алаңынан алыстағы оқпандарға (шурфтарға, тауашарларға) тасымалдауға адамдарды тасу үшiн рұқсат етiлген арнайы көлiктi пайдалану керек.
617. Адамдарды түсiрiп-шығаратын шақты оқпандарының жанында күту бөлмелерi немесе камералары, ал адамдарды жолаушы вагондарда тасымамен құралдандырылған көлбеу қазбалардың қабылдау алаңдарында - арнайы күту орындары ұйымдастырылуға тиiстi.
Күту бөлмелерi, камералары және орындары жылы, жарықтанған және орындықтармен, телефон байланысымен және көлiкке отыру туралы сигнал беру құралымен жабдықталған болуы керек.
618. Адамдар өтетiн жердiң енi кем дегенде 0,7 м болуға тиiстi. Тау-кен қазбаларында еннiң бұл шамасы табаннан 1,8 м биiктiкке дейiн сақталынуы керек.
Тазалау кенжарларында бекiтпенiң жұмыс күйiнде биiктiгi 0,5 м кем болмауы керек.
Қазбалармен адамдардың жүру және тасымалдау жолдары ыңғайлы және қауiпсiз, құрғатылған және қоқыстанбаған болуы керек, су ағатын канавалар жабық болуға тиiстi.
619. Тау-кен қазбаларын, жұмыс орындары мен бөлмелерiн күтiп ұстау санитарлық нормалар мен ережелерге сәйкес болуы керек.
620. Оқпанiргелiк, басты тасымал және желдеткiш қазбалар, машиналар мен трансформаторлардың камералары кiрлеуiне қарай, бiрақ жарты жылда бiр реттен сирек емес, ағартылып отырылуға тиiстi.
Шаңнан қауiптi шақтыларда көрсетiлген қазбаларды ағарту график бойынша және шаң-газ режимiнiң талаптарына сәйкес орындалуы керек.
621. Шақты оқпандарында су ұстағыштар, клеттерде су тамшыларынан қорғану тетiктерi орнатылуға тиiстi, ал клетке адамдар кiрiп-шығатын жерлерде оларды су ағысынан қорғау жөнiндегi шаралардың комплексi орындалуы керек.
Жерасты қазбаларында және жұмыс орындарында адамдарды суланудан қорғау шаралары қолданылуға тиiстi.
Судың мол тамшысы және ағысы бар кенжарларда жұмысшылар судан қорғайтын арнайы киiммен қамтамасыз етiлуi керек.
622. Шаң басу үшiн мемлекет стандарттарының талаптарына сай iшiмдiк сапалы суды пайдалану керек.
Санитарлық қадағалау органдарының келiсiмiмен шақты суын механикалық қоспалардан тазартылғаннан және бактериялық зиянсыздандырылғаннан кейiн пайдалануға болады.
623. Жұмыс орындарында және жұмыс зоналарында шудың деңгейi 22 кестеде көрсетiлген шеттiк рұқсат шамадан аспауға тиiстi.

22 кесте

Жұмыс орындары (зоналары) және жұмыстардың түрлерi	Шудың шектiк рұқсат деңгейi, дБ шкала бойынша
1. Тау-кен қазбалары, өндiрiс бөлмелерi, жер бетi аумағы	80
2. Бақылау және дистанциялық басқару кабиналары: телефон арқылы сөйлеусiз байланыс телефон арқылы сөйлеумен байланыс	80 65
3. Жинақтылықты және ұқыптылықты керек қылатын жоғары маманды жұмыстар	60

Жоғары деңгейлi шуы бар құралдар (желдеткiштер, компрессорлар және т.б.) өндiрiс процесiнде шу бөгет жасамайтын және жұмысшыларға зиянды әсерiн тигiзбейтiн жерлерде орнатылуы керек.
624. Кеншақты құралдарының жұмыс iстеу кезiнде жұмыс орындарында вибрацияның деңгейi 23 кестеде көрсетiлген шектiк рұқсат шамадан аспауы керек.
625. Шу мен вибрацияның шектi деңгейiн және әсерiнiң ұзақтығын бақылау әрекеттегi нормативтiк құжаттарға сәйкес аттестациядан өткен жағдайда мамандандырылған ұйымдардың көмегiмен жүргiзiлуi керек.
626. Шақтыда "Радиациялық қауiпсiзлiк нормаларының" (НРБ-76/87) және гигиеналық нормативтердiң (ГН 2.6.1.054-96) талаптарын орындауды қамтамасыз ететiн ұйымдастыру-техникалық шаралардың комплексi iске асырылуға тиiстi.

23 кесте

Вибрация- ның түрі	Вибрация категориясы (машиналар мен құралдардың түрі)	Жиiлiк бойынша түзету және вибрация үдеуiнің баламалы түзетілген шамасы, дБ
		вибрация үндеуінің	Вибрация жылдам- дығының
Жергiлікті	Ұрғы балғалар, бұрғылар, перфораторлар	126	112
Жалпы	1. Көлiктiк (өздiгiнен жүретiн шақты көлiгi)	112	116
	2. Көлiк-технологиялық (кен комбайндары, шақты- лық арту машиналары, өз- дiгінен жүретiн бұрғылау қондырғылары)	109	101
	3. Технологиялық (сорғыш- тар, желдеткiштер, көтеру машиналары, компрессорлар және т.с.с.)	100	92

627. Шақтылардың жобаларында, соның iшiнде шақтыларды, деңгейжиектердi жаңғырту жобаларында, радиациялық қауiпсiздiктi бақылауды және қамтамасыз етудi қарастыратын арнайы бөлiм болуы керек.

2. Шақты атмосферасы

628. Шақты атмосферасының құрамы, температурасы және ылғалдылығы бойынша адамның барлық жер астында болу уақыты iшiнде нормалы тiршiлiк әрекетiн қамтамасыз ету керек.
629. Ауысым бойы адамдар болатын iстеп тұрған қазбаларында ауаның температурасы мен ылғалдылығы 24 кестеде көрсетiлген нормаларға сәйкес болуға тиiстi.
Егер микроклиматтың көрсеткіштерi шектiк рұқсат шамадан өзгеше болса, қазбаларда тым ысуды немесе тоңуды болдырмау жөнiнде шаралар жүйесi қолданылуы керек.

24 кесте

Ауаның жылдамдығы, м/с	Шектi температура, t', салыстырмалы ылғалдықта, %
	60-75	76-90	>90
0,25 дейін	16-24	18-23	18-22
0,50	18-25	19-24	19-23
1,00	19-26	20-25	20-24
2,00 және жоғары	20-26	22-26	22-26

630. Егер жұмыс зонасының ауасында шаңның мөлшерi шектiк рұқсат шоғырлануынан (25 кесте) жоғары болса, жұмысшыларға зиянды әсерiн тигiзбейтiн қосымша шаралар қолдануға тиiстi, соның iшiнде ауаны шаңсыздандыру комплексi, жұмысшыларды шаң мөлшерi жоғары зоналардан шығару, шаңнан тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары.

25 кесте

Шаңның сапалық сипаттамасы	Шаң iшiнде кремнийдiң бос қос тотығының мөлшерi, %	ШРШ, мг/м 3 жалпы масса бойынша
Жыныс, көмiртек	10-нан 70-ке дейiн	2
Көмiртек, көмiр	5-тен 10-ға дейiн	4
Антрацит	5-ке дейiн	6
Тас көмiр шаңы	5-ке дейiн	10

3. Жеке қорғану құралдары

631. Шақты қызметкерлерi әрекеттегi нормаларға сәйкес жеке қорғану құралдарымен жабдықталуға тиiстi және олар қолдану ережесiне үйретiлуi керек.
632. Шақтыларды жеке қорғану құралдарын (ЖҚҚ) сақтау, iске кiрiсу дайындығын тексеру, тазалау және жөндеу үшiн бөлмелер болуға тиiстi. Оларды күту кеншiлердiң жеке қорғану құралдарын пайдалану жөнiндегi зауыт нұсқаунамаларына сәйкес жүргiзiлуге тиiстi.
Жеке қорғану құралдарын шақты аумағынан тыс жерде сақтауға рұқсат етiлмейдi.
633. Шақтыда сертификатсыз арнайы киiмдердi, қорғаныш каскаларды, өзiн құтқарғыштарды және басқа жеке қорғану құралдарын пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
634. Жеке шырақтың конструкциясы 10 сағат бойы үздiксiз жұмыс iстеуге қажеттi жарықтылықты қамтамасыз ету керек, сондай-ақ электролиттiң киiмге және жұмыскердiң денесiне тию мүмкiндiгiн болдырмауға тиiстi.
635. Көздi қорғау үшiн буланбайтын қорғаныш көзiлдiрiктер, экрандар немесе қалқандар қолданылуы керек.
636. Есту мүшелерiнде ЖҚҚ-ын қолданбай перфораторлармен шпурларды бұрғылауға, пневматикалық шығырларды басқаруға, комрессорларда қызмет етуге рұқсат етiлмейдi.
637. Тазалау және дайындау кенжарларында, сондай-ақ тау-кен қазбаларын қайта бекiту кезiнде, қорғаныш каскалардан басқа жұмыскердiң бел омыртқасын, қолдарын және аяқтарын жеке қорғау құралдары (сериялық өндiрiлуiне қарай) қолданылуға тиiстi.
638. Қуаты аз тақталардың кенжарларында жұмыс iстейтiн жұмыскерлер бурсит ауруынан сақтайтын жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз етiлуге және пайдалануға тиiстi.

4. Медициналық және гигиеналық жабдықтау

639. Шақтыларда санитарлық нормаларға сәйкес жер бетiнде медпункттер ұйымдастырылуы керек.
Жерасты медпунктi оқпан албарында, арнайы камерада, ауаның таза ағысында, жұмыскерлердiң көпшiлiгi жүретiн жолда орналасуға тиiстi. Ұзындығы едәуiр қазбаларда жерасты сауықтыру пункттерiн жұмыс орындарының ең көбi орналасқан жерлерiне жақындату керек, егер ӘТҚБ-нiң реанимациялық шокқа қарсы қызметi шақтыға қызмет көрсететiн болса, жерасты медициналық пункттi орнату талаптары бұл шақтыға қатысты болмайды.
640. Шақтылардың барлық қызметкерлерi бiрiншi медициналық көмек көрсетуге үйретiлуi керек және өздерiмен бiрге белгiленген тәртiп бойынша берiлген берiк, су өткiзбейтiн қабықта таңу пакеттерi болуға тиiстi.
641. Шақты бетiндегi цехтарда, гардеробтарда, шақты үстiндегi ғимараттарда, оқпан албарларында, жерасты учаскелерiнде, тазалау және дайындау кенжарларының шығыстарында, сондай-ақ машина камераларында бiрiншi медициналық көмек аптечкалары және қатты төсегi бар зембiлдер болуы керек.
Зембiлдер зақымданған адамды санитарлық көлiкке ауыстырып салмай орналастыруға ыңғайлы болуы керек.
642. Шақтының қызмет-тұрмыс комбинаты шақты үстi ғимаратының жанында орналасуы керек және онымен жылытылған өткелмен қосылуға тиiстi.
Шақты үстi ғимаратында адамдардың күту орындарында қыс мезгiлiнде ауаның температурасы +16'С кем болмауы керек.
643. Шақты үстiнде ашық ауада жұмыс iстейтiндерге +10'С төмен температурада жылыну үшiн бөлмелер қарастырылуы керек.
644. Санитарлық-тұрмыс бөлмелерi, шақтының тұрмыс комбинаты әрекеттегi құрылыс және санитарлық нормалар мен ережелерге сәйкес салынуға тиiстi. Оларда тазалық, таза ауа сақталынуы керек және душ бөлмелерi мен гардеробтарда температура +22'С төмен болмауға тиiстi.
Жаңадан салынып жатқан шақтыларда оқпандар мен тауашарларды жүргiзу жұмыстарының басталуына қарсы санитарлық-тұрмыс бөлмелерi салынуы керек.
645. Шаруашылық қажеттерi үшiн шақтылар мемлекеттiк стандарттардың талаптарына сай iшуге жарамды сумен қамтамасыз етiлуге тиiстi.
Кей жағдайларда Мемкентехбақылау органдарының рұқсатымен душ бөлмелерiнде тазаланған және зиянсыздандырылған шақты суын пайдалануға болады.
646. Шешiну және душ бөлмелерiнiң 45-минуттық өткiзу қабiлетi болуы керек. Душ бөлмелерi бiр жуынатын адамға 60 л есебiмен ыстық және суық сумен қамтамасыз етiлуге тиiстi және реттеу крандары бар қоспалайтын құрылғылары болуы керек.
Душ бөлмелерi үшiн суды жылытқыштарда ысыту керек. Ашық буды су жылыту үшiн пайдалануға рұқсат етiлмейдi.
Суық және ыстық судың ағуын реттейтiн крандардың айырмашылық белгiлерi немесе жазуы болуы керек.
Жуыну бөлiмiнде ыстық судың құбыры жекеленуi керек немесе 2 м кем емес биiктiкте қоршалынуға тиiстi.
Ыстық судың ең жоғары шектi температурасы +65'С, ең төменгi шектi температурасы +37'С болуы керек.
647. Шақты моншаларында шақты қызметкерлерi айына бiр кiсiге 800 г кем емес есебiнен сабынмен, жөкемен, орамалмен және пластмассадан немесе резеңкеден жасалынған монша аяқ киiмiмен қамтамасыз етiлуге тиiстi.
Гардеробтар мен душ бөлмелерiнiң едендерi адамдар тайғанап, құламайтындай етiлiп жасалынуға тиiстi.
648. Әр шақтыда ультракүлгiн сәулеге түсiру, ингаляция жасау, сондай-ақ зиянды факторларды бейтараптандыру және жұмысқа қабiлеттiлiктi қалпына келтiру жөнiндегi процедуралар қолданылуы керек.
649. Әр шақтыда iш киiмдi күн сайын жуу, арнайы киiмдi айына екi реттен сирек емес жуу немесе химиялық тазалау, арнайы киiм мен аяқ киiмдi дер кезiнде жамау, сондай-ақ шаңға қарсы респираторларды, қорғаныш каскаларды, шылғауларды (шұлықтарды) және арнайы аяқ киiмдi санитарлық өңдеу ұйымдастырылуға тиiстi.
650. Кәсiпорын барлық жұмыскерлердi газданған сумен немесе денсаулық сақтау органдары ұсынған басқа сусындармен қамтамасыз етуге мiндеттi. Салқындатар микроклимат жағдайында қызметкерлер ыстық шаймен қамтамасыз етiлуi керек.
Жерасты жұмыскерлерi флягалармен немесе сыйымдылығы 0,75 л кем емес сынбайтын термостармен жабдықталуға тиiстi. Флягалардың немесе термостардың тасу үшiн белдiктерi болуы керек, олар орталықта сақталынып күн сайын өңделуге тиiстi.
Қажет болғанда жұмыс орындарына флягалар мен термостарды толтыруға газданған су немесе басқа сусындар құйылған герметикалық ыдыстар жеткiзіледi.
651. Әр шақтыда ауысым ауысу кезiнде жұмыс iстейтiн ыстық тамағы бар асхана немесе буфет болуы керек.
652. Шақтыда iшiмдiк су жабдығында қызмет ететiн адамдар, асханалар мен буфеттер Мемсанбақылау органдары белгiлеген мерзiмде медициналық байқаудан өтуi керек.
653. Шақтылардың ӘТК-да кемiргiштер мен насекомдар пайда болғанда, оларды жою шаралы қолданылуы керек.

5. Экология

654. Шақтыларда тау-кен жұмыстарын жүргiзгенде су бассейндерiн және жер бедерiн сақтау жөнiндегi арнайы шаралар қолданылуы керек.
Жер бетiнiң бүлiнген учаскелерi қалпына келтiрiлуге тиiстi.
655. Шақтылардан тартып шығарылатын су, лай сулар, сондай-ақ шаруашылық-тұрмыс ағынды сулары, гидрографикалық торапқа түсiрiлуi алдында қоршаған табиғи ортаны қорғау туралы заңдардың талаптарына сәйкес тазартылуға және зиянсыздандырылуға тиiстi. K070000212
656. Тау-кен қазбаларында және жер бетiнде мұнай өнiмдерiн, су эмульсияларын, химиялық және басқа ластағыш заттарды құюға (төгуге) рұқсат етiлмейдi.
657. Тұрақты көздерден атмосфераға шектiк рұқсат нормалардан жоғары ластағыш заттардың тастандыларын болдырмау үшiн Мемсанбақылау және қоршаған табиғи ортаны қорғаудың жергiлiктi органдарымен келiсiлген арнайы шаралар қолданылуы керек.
658. Шақтыларды жобалау кезiнде, әдеттегiдей, жынысты шақтыда қалдыратын немесе оны өнеркәсiп және шаруашылық қажеттері үшiн шикiзат ретінде пайдаланатын қалдықсыз технология қарастырылуға тиiстi.
659. Жыныс үйiндiлерiнiң жаңасын салу және iстеп тұрғанын пайдалану, сондай оларды сөндiру және қопару арнайы жобаларға немесе шақтылар мен байыту фабрикаларын салу (жаңғырту) жобаларының бөлiмдерiне сәйкес орындалуға тиiстi.
Жыныс үйiндiлерiнiң пайдалану, сөндiру және қопару жобалары Жыныс үйiндiлерiн өздiгiнен жануын болдырмау, сөндiру және қопару жөнiндегi нұсқаунамаға сәйкес дайындалуға тиiстi.
660. Iстеп тұрған жыныс үйiндiлерiнде олардың жануын және жер эрозиясын болдырмау жөнiндегi шаралар қолданылуы керек. Жанып жатқан жыныс үйiндiлерiн пайдалануға рұқсат етiлмейдi. Жанған жыныс үйiндiлерi мiндеттi түрде сөндiрiлуге тиiстi.
661. Биiктiгi 10 м артық жыныс үйiндiлерi үшiн қорғану зонасы белгiленедi. Механикалық қорғану зонасының контуры бойынша зонаға кiруге рұқсат етпейтiн белгiлер қойылуы керек.
Тұрғын, өндiрiстiк және басқа ғимараттарды және адамдар тұрақты және уақытша болатын құрылыстарды (үйiндiлердi пайдаланумен байланысты ғимараттар мен құрылыстардан басқа) механикалық қорғану зонасының iшiнде орналастыруға рұқсат етiлмейдi.
Механикалық қорғану зонасының iшiнде үйiндiлердiң жобалы контурынан 50 м жақын емес (тоқтатылғандарының-нақтылы контурынан) тек инженерлiк коммуникацияларды ғана орналастыруға рұқсат етiледi.
662. Жыныс үйiндiлерiнiң ең жоғары биiктiгi қиябеттерiнiң тұрақтылығы және табанының көтеру қабiлетi жағдайымен анықталады. Биiктiгi 100м артық жыныс үйiндiлерiн Мемкентехбақылау органдарының рұқсатымен пайдалануға болады.
663. Жаңадан салынатын жыныс үйiндiлерi жазық түрде болуы керек. Жаңбыр және тасқын суларын қайырып, ағызып жiберудi қамтамасыз ете отырып, оларды жыраларға, сайларға және қазылған ашық кенiштерге орналастыру жөн болады.
664. Жаңа жыныс үйiндiлерiн немесе емдеу-сақтандыру, мәдени-тұрмыстық және тұрғын үйлердi енi 500 м кем емес санитарлық-қорғану зонасын жасау арқылы салу керек. Жыныс үйiндiлерiнен оқпандарға (шурфтарға) дейiнгi аралық 200 м кем болмауға тиiстi.
Жыныс үйiндiлерi тұрғын үйлердiң, қоғамдық және коммуналдық арнаулы ғимараттардың, сондай-ақ оқпандардың (шурфтардың) ық жағына (басымдылық бағыттағы желдер үшiн) орналастырылуы керек.
665. Жыныс үйiндiлерiн салындылардың (наносы) 5 м дейiн қалындығында көмiр тақталарының жер бетiне жақын шығысына, сондай-ақ астын қазған кезде жер бетiнде опырылыс болатын алаңдарда орналастыруға рұқсат етiлмейдi.
Тау-кен жұмыстарынан жер бетiнде пайда болатын опырылыстарды, олардың ернеуi жасалынып, ашылған негiзгi жыныстар қалыңдығы 5 м кем емес балшық салындыларымен жабылса, сондай-ақ опырылыстар арқылы тау-кен қазбаларына ауа өтпейтiн болып, толтыру барысында маркшейдерлiк болжам арқылы анықталатын кенеттен шөгу қауiпi болмаған жағдайда, тау-кен жыныстарын орналастыру үшiн пайдалануға болады.
666. Жыныс үйiндiсiн пайдалану, сөндiру және қопару барысында деформация белгiлерi пайда болса, жұмыстарды одан әрi қарай қауiпсiз жүргiзу үшiн шараларды дайындағанға дейiн тоқтату керек.
667. Жанып жатқан жыныс үйiндiлерiн сөндiру кезiнде әр ауысымның басында жұмыс орындарында көмiртек оксидi мен күкiрттi ангидридтiң мөлшерi өлшенуге тиiстi. Зиянды газдардың мөлшерi шектiк нормадан асатын шамада болса, жұмыстардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн шаралар қолданылуы керек.
668. Жыныс үйiндiсiн жаңғандардың есебiнен шығаруды шақтының, Мемкентехбақылау және Мемсанбақылау органдарының және жұмыстардың қауiпсiздiгi жөнiндегi осындай қызмет түрiне лицензиясы бар институттың өкiлдерiнен құралған комиссия акт жасап жүргiзедi.
669. Рұқсат етiлмейдi:
1) қазан қондырғыларының суымаған күлiн және тез тұтанғыш материалдарды (ағаш, үгiндi, қағаз, сүрткiш материал және т.б.) жыныс үйiндiлерiне төгуге;
2) баспалдақпен құралдандырылмаған террикониктердi пайдалануға;
3) жобада қарастырылған арнайы тиiстi жарықсыз түнгi уақытта үйiндiнi сөндiру және қопару жұмыстарын жүргiзуге;
4) жыныс үйiндiлерi үстiнде нөсер жаңбыр және найзағай кезiнде адамдар қатысуымен байланысты қандай болсада жұмыстарды жүргiзуге;
5) жыныс үйiндiлерiнде шлак жинағыштарды орналастыруға;
6) қосымша қауiпсiздiк шараларсыз үйiндiде жанған жарықшақтар мен қуыстарға су жiберуге;
7) жанған үйiндiнi сөндiру жұмыстарын бiр кiсi жүргiзуге;
8) терриконикке қызметкерлердi скиппен (вагонеткамен) көтеруге (түсiруге).
670. Барлық жыныс үйiндiлерi қалпына келтiрiлуге (көгалдандырылуға) жатады. Iстеп тұрған жазық жыныс үйiндiлерiнде қалпына келтiрудi жүргiзу қатарлас немесе бiр ярус кейiн қалу арқылы iске асырылуы керек.
671. Көмір мен жынысты арқан жолдарымен, автомобиль, конвейер және рельс көлігімен шығарғанда, оларды белгіленбеген жерлерге түсіріп, үюге рұқсат етілмейді.

9. ҚАУIПСIЗДIК ЕРЕЖЕСIН БҰЗҒАНЫ ҮШIН ЖАУАПКЕРШIЛIК

672. Шахта директоры (жұмыс беруші) қолданыстағы заңнамаға сәйкес өндірісте қауіпсіз және дұрыс жағдайда еңбек етуді қамтамасыз етпегені үшін әкімшілік, тәртіптік, материалдық немесе қылмыстықжауапкершілікке тартылады.
Ескерту: 672-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
673. <*>
Ескерту: 673-тармақ алынып тасталды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
674. Әрбір жұмысшы еңбектің қауіпсіздігі мен қорғалуы жөніндегі ережелер мен нұсқаулықтардағы нормалар талаптарының, сондай-ақ жұмыс берушінің өндіріс жұмыстарын қауіпсіз жүргізу талаптарының сақталуына жеке жауапкершілік арқалайды.
Ескерту: 672-тармақ жаңа редакцияда жазылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 2005 жылғы 14 қаңтардағы N 35, ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2004 жылғы 14 желтоқсандағы N 293 Бірлескен бұйрығымен .
675. Мемкентехбақылау органдары тоқтатқан жұмыстарды өз бетiмен қайтадан жүргiзген адамдар әрекеттегi заңға және нормативтi актiлерге сәйкес тәртiптiк, әкiмшiлiк немесе қылмыстық жолмен жауапкершiлiктi атқарады.
676. Шақты жарылыс-өрт жағдайларын жасауда, электр қүралдарының жарылыстан қауiпсiздiгiн бұзуда, аэрогаз бақылау аспаптарын және басқа қорғаныш құралдарын бүлдiруде және iстен шығаруда; алкогольдiк, есiрткелiк немесе уланған мастық күйде келген не жұмыс орнында болған; жұмыскерлердiң денсаулығы мен өмiрiне немесе адамдарға зақымдану қауiпiн туғызатын жұмыстарды қауiпсiз жүргiзу ережесiнiң бұзылуына келтiрген темекi, алкоголь, есiрткi немесе улағыш заттарды шақтыға әкелген кiнәлi адамдар әрекеттегi заңдарға сәйкес жауапқа тартылады.