Об утверждении требований к разработке и экспертизе технико-экономического обоснования бюджетного инвестиционного проекта и концессионного проекта, требующего софинансирования из республиканского или местного бюджетов и признании утратившими силу некоторых решений Министерства экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан

Приказ и.о. Министра экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан от 2 марта 2009 года № 30. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 18 марта 2009 года № 5593. Утратил силу приказом и.о. Министра экономического развития и торговли Республики Казахстан от 6 августа 2010 года № 136

Сноска. Утратил силу приказом и.о. Министра экономического развития и торговли РК от 06.08.2010 № 136 (вводится в действие с 19.08.2010).

В соответствии с пунктом 2 статьи 154 и пунктом 3 статьи 155 Бюджетного кодекса Республики Казахстан, ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Утвердить прилагаемые:
1) Требования к разработке и экспертизе технико-экономического обоснования бюджетного инвестиционного проекта;
2) Требования к разработке и экспертизе технико-экономического обоснования концессионного проекта, требующего софинансирования из республиканского или местного бюджета.
2. Департаменту инвестиционной политики и планирования (Тортаев Б.К.) и Юридическому Департаменту (Ешимова Д.А.) обеспечить государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан.
3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан Кусаинова М.А.
4. Признать утратившими силу:
1) приказ и.о. Министра экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан от 30 сентября 2004 года № 142 «Об утверждении требований к заключению экономической экспертизы бюджетного инвестиционного проекта (программы)» (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан 5 ноября 2004 года за № 3186);
2) приказ и.о. Министра экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан от 30 сентября 2004 года № 144 «Об утверждении требований к технико-экономическому обоснованию бюджетных инвестиционных проектов (программ)» (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов Республики Казахстан 5 ноября 2004 года за № 3184).
5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

И.о. министра М. Кусаинов

Утверждены
приказом И.о. Министра
экономики и бюджетного
планирования Республики Казахстан
от 2 марта 2009 года № 30

Требования к разработке и экспертизе технико-экономического обоснования бюджетного инвестиционного проекта

1. Общие положения

1. Настоящие Требования к разработке и экспертизе технико-экономического обоснования (далее - ТЭО) бюджетного инвестиционного проекта (далее - проект) разработаны в соответствии с пунктом 2 статьи 154 Бюджетного кодекса Республики Казахстан и определяют общую структуру и требования к содержанию технико-экономического обоснования (далее – ТЭО) и заключению экспертизы ТЭО бюджетного инвестиционного проекта.
2. В соответствии с пунктом 7 статьи 154 Бюджетного кодекса Республики Казахстан экономическая экспертиза республиканских бюджетных инвестиционных проектов, а также местных бюджетных инвестиционных проектов, планируемых к финансированию за счет целевых трансфертов на развитие и кредитов из республиканского бюджета, осуществляется юридическим лицом, определяемым Правительством Республики Казахстан.
3. В соответствии с пунктом 8 статьи 154 Бюджетного кодекса Республики Казахстан экономическая экспертиза местных бюджетных инвестиционных проектов осуществляется юридическими лицами, определяемыми местными исполнительными органами.
4. Экономическая экспертиза – результат комплексной оценки экономического анализа, приведенных в технико-экономическом обосновании проекта, позволяющий определить осуществимость и эффективность реализации проекта.
5. Результатом экономической экспертизы проекта являются положительное заключение или отрицательное заключение.
Положительное заключение экономической экспертизы представляется на технико-экономическое обоснование проекта, структура и содержание, которого соответствует настоящим требованиям и подтверждает установленные технико-экономические параметры, а также имеются предпосылки к осуществимости и эффективности реализации проекта.
Отрицательное заключение экономической экспертизы представляется на технико-экономическое обоснование проекта, результаты оценки экономического анализа которого показывают на неосуществимость и/или неэффективность реализации проекта.
ТЭО проекта направляются на доработку в случаях несоответствия его структуры и/или содержания настоящим требованиям.

2. Требования к разработке ТЭО проектов

6. Настоящие Требования являются обязательными для использования при разработке ТЭО проектов и рекомендуются для использования при разработке ТЭО инвестиционных проектов, предлагаемых к финансированию за счет средств негосударственных займов под государственную гарантию Республики Казахстан.
7. Целью разработки настоящих ТЭО является выработка оптимальных проектных решений, в том числе наиболее оптимальной структуры и масштаба инвестиционного проекта, предложений по наиболее целесообразным маркетинговым, технико-технологическим, финансовым, институциональным, экологическим, социальным и другим решениям, предполагаемых в рамках реализации проекта.
8. Требования к ТЭО проектов в части архитектурных, градостроительных и строительных решений определяются законодательством Республики Казахстан об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности.
9. В зависимости от специфики проектов допускается добавление дополнительных разделов.
10. По проектам не имеющим аналогов реализации в Республике Казахстан применяются данные с учетом международного опыта.
11. Содержание ТЭО проекта должно соответствовать следующей структуре:
резюме проекта;
введение;
маркетинговый раздел;
технико-технологический раздел;
экологический раздел;
институциональный раздел;
финансовый раздел;
экономический раздел;
социальный раздел;
общие выводы по проекту;
приложения.
12. Резюме проекта должно содержать:
наименование проекта;
наименование администратора бюджетных программ (заявителя);
общую стоимость проекта (в тенге и в валюте проекта);
масштаб проекта, в том числе мощность проекта;
компоненты проекта, с указанием стоимости каждого из них;
место реализации проекта (область, город);
цель и задачи проекта, в том числе в количественном выражении;
целевые группы, в том числе основные выгодополучатели;
предполагаемые источники и схемы финансирования;
источник и сумма финансирования разработки и экспертизы ТЭО (с указанием наименования программы администратора бюджетной программы);
период реализации проекта, с разбивкой финансирования по годам.
13. В разделе «Введение» описываются существующие политические, социально-экономические, природно-климатические, правовые и другие условия, в которых предполагается реализация проекта, в том числе указываются показатели существующего и прогнозируемого (на период жизненного цикла проекта, включающего инвестиционный и постинвестиционный периоды) уровня жизни населения, обеспеченность инфраструктурой, инвестиционный климат и другие социально-экономические показатели, характеризующие предполагаемое месторасположение и область влияния проекта.
В данном разделе определяется проблема, а также указываются все возможные варианты решения затрагиваемой проблемы (достижения цели проекта), по которым проводится сравнительный анализ в каждом из последующих разделов ТЭО проекта.
14. Маркетинговый раздел отражает оценку существующего и перспективного (на период жизни проекта) спроса на предполагаемую проектом продукцию (услуги).
Данный раздел должен включать:
анализ спроса (его тенденций) включает в себя анализ объемов, видов и цен на продукцию (услуги), которые будут производиться (предоставляться) в результате реализации проекта;
анализ объемов, видов и цен на продукцию (услуги), которые производятся (предоставляются) с учетом текущей ситуации в отрасли (регионе);
анализ социально-экономических выгод проекта, который представляет собой оценку и обоснование количественных параметров спроса, его тенденций и цен на продукцию (услуги) или оценку необходимости в социальных услугах;
оценку влияния проекта на рост экспортного потенциала страны;
анализ рынков сырья, материалов и других факторов производства, связанных с функционированием проекта;
анализ рынков и цен на товары, работы и услуги, закупаемые в рамках реализации проекта, который предусматривает сравнительный анализ производителей и поставщиков, их цен, качества и условий поставки, а также возможности удовлетворения потребностей проекта;
анализ работы существующих объектов в данной отрасли, в том числе анализ конкурентов;
рекомендуемые мероприятия по содействию сбыту продукции (услуг);
оценку коммерческих рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
используемые источники информации и методики проведения маркетинговых исследований.
15. технико-технологический раздел отражает различные технологические решения реализации проекта, с описанием структуры проекта, технических решений по проекту, определяющих параметры, компоненты проекта, а также их стоимость.
Данный раздел должен включать:
анализ различных технологических решений реализации проекта, их преимущества и недостатки, обоснование выбранного варианта;
месторасположение проекта, который обосновывает выбор места размещения проекта, расположенность относительно источников и поставщиков сырья, потребителей продукции и услуг, близость к инженерно-транспортной инфраструктуре (железнодорожным магистралям, автомобильным дорогам, трубопроводам, энергетическим источникам и т.д.) и связи, географические особенности, а также альтернативные варианты месторасположения проекта;
масштаб проекта, определяющий расчетное обоснование мощности проекта, динамики освоения мощности проекта;
оценку влияния проекта на инфраструктуру региона и развитие совокупных (смежных) отраслей;
обоснование выбора технологий и оборудования, соответствие мировым стандартам, технологическая совместимость с уже используемым оборудованием, оптимальное соотношение цена-качество, физическая и моральная амортизация, альтернативные варианты выбора технологий и оборудования, применение инновационного оборудования, использование ноу-хау, использование проектом стандартов качества, нормативные документы, устанавливающие технические и технологические требования к проекту;
обеспеченность проекта инженерными сооружениями, то есть имеющиеся в наличии транспортные подъезды и средства, энерго-, тепло-, водоснабжения и канализации, складские помещения;
график реализации проекта, который отражает инвестиционный период проекта по годам реализации и по технологическим этапам, с графическим отображением последовательности и продолжительности мероприятий по проекту во времени (план-график) с учетом источников и объемов финансирования (республиканский/местный бюджет, заемные средства);
оценку технических рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков.
При выборе проектных и технических решений выбираются только те решения, которые имеют наименьшее экологическое негативное воздействие и оказывают больший социально-экономический эффект.
16. Экологический раздел отражает экологические аспекты проекта.
Данный раздел должен включать:
оценку влияния проекта на состояние окружающей среды, количественную оценку экологического ущерба от реализации проекта и предполагаемые мероприятия по уменьшению его негативного воздействия;
мероприятия, предполагаемые проектом для улучшения экологической ситуации, как региона, так и страны в целом и их результат в количественном выражении;
оценку экологических рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предположительные мероприятия по снижению рисков. При выборе проектных и технических решений должны быть выбраны только те решения, которые соответствуют экологическим нормативам или являются выше действующих нормативов.
17. Институциональный раздел должен содержать схемы управления проектом на протяжении его жизненного цикла, с описанием правовой основы, структуры управления и оценкой финансовых затрат. В случае создания проектом новой институциональной схемы необходимо указание подробного обоснования создания данной схемы с приведением альтернативных вариантов.
В данном разделе указывается информация обо всех участниках проекта как в ходе реализации, так и в постинвестиционный период, (полное юридическое наименование, страна происхождения, организационно-правовая форма, уставной капитал, учредители и доли их участия, год образования, основные виды деятельности, опыт реализации проектов в данной сфере), их взаимодействие, распределение между собой затрат, выгод и ответственности, а также институциональные риски, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предположительные мероприятия по снижению рисков.
18. Финансовый раздел содержит оценку финансовых затрат и доходов, альтернативных схем и источников финансирования проекта, учет влияния инфляции на реализуемость проекта, а также оценку финансовой эффективности, финансовую модель реализации проекта.
Данный раздел должен включать:
расчет общих инвестиционных издержек, распределение потребностей в финансировании по стадиям проекта;
объем софинансирования из местного бюджета (при наличии);
расчет производственных издержек (эксплуатационные издержки);
финансовый анализ проекта, включающий:
расчет себестоимости продукции, тарифов, отпускной цены продукции (услуги);
расчет доходов от продаж, расчет нераспределенной и чистой прибыли;
сводный расчет потока денежных средств;
анализ проекта с помощью простых методов финансовой оценки, в том числе расчет срока окупаемости, простой нормы прибыли, коэффициента покрытия задолженности;
анализ проекта с помощью методов дисконтирования, в том числе расчет чистого дисконтированного дохода (NPV), внутренней нормы прибыльности (IRR), отношения дисконтируемых выгод и затрат (В/С), дисконтированного срока окупаемости;
анализ в условиях неопределенности, в том числе анализ чувствительности по основным параметрам (объем сбыта, цена сбыта, прямые издержки), анализ безубыточности проекта;
анализ ликвидности проекта (осуществляется при разработке ТЭО инвестиционных проектов, предлагаемых к финансированию за счет средств негосударственных займов под государственную гарантию Республики Казахстан);
текущее финансовое состояние участников проекта, являющихся получателем бюджетных средств;
анализ схемы, источников (республиканский/местный бюджет, заемные средства), условий финансирования, а также и их альтернативных вариантов;
оценку финансовых рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков.
19. Экономический раздел отражает анализ проекта с точки зрения экономики республики (региона) в целом.
Данный раздел должен включать:
анализ экономической ситуации с проектом и без проекта;
оценку экономических выгод и затрат, в том числе анализ результатов, следствий и влияния, анализ эффективности затрат и неизмеримые выгоды, приращенные выгоды и затраты, дополнительные выгоды потребителя, необратимые издержки, внешние эффекты, международные эффекты, косвенные выгоды проекта;
анализ наименьших затрат;
расчет показателей экономической эффективности проекта, в том числе экономического чистого дисконтированного дохода (ENPV) и экономической внутренней нормы доходности (EIRR);
расчет бюджетной эффективности проекта (осуществляется при разработке ТЭО инвестиционных проектов, предлагаемых к финансированию за счет средств негосударственных займов под государственную гарантию Республики Казахстан).
20. Социальный раздел отражает социальные аспекты проекта и выгоды от реализации проекта по бенефициарам.
Данный раздел должен включать:
обоснованность проекта с точки зрения социально-культурных и демографических характеристик населения;
потребность проекта в трудовых ресурсах и его влияние на занятость населения;
реальную обеспеченность трудовыми ресурсами соответствующей квалификации;
программу обучения и переподготовки рабочих и специалистов;
нормы охраны труда и техники безопасности;
расчет показателей уровня жизни населения (демографические показатели, доходы населения, уровень занятости, влияние на повышение уровня знаний и так далее);
оценку социальных рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков.
21. В разделе «Общие выводы» отражаются основные достоинства и недостатки проекта, выводы и описание логики по выбору оптимального варианта реализации проекта, основные риски по проекту, другие заключения.
22. Приложения к ТЭО проекта должны включать: финансово-экономические модели по каждому из рассматриваемых вариантов реализации проекта, таблицы расходов, динамик, графики окупаемости, диаграммы, рисунки, карты местности и другие материалы и документы, подтверждающие и раскрывающие информацию, приведенную в ТЭО проекта.
23. По проектам, предусматривающим отвод земельных участков, должны предоставляться решения об отводе земельных участков соответствующего местного исполнительного органа.
24. По проектам, предусматривающим строительство новых или реконструкцию существующих объектов предоставляются копии соответствующих правоустанавливающих документов на недвижимое имущество.

3. Требования к экспертизе ТЭО бюджетного инвестиционного проекта

25. Настоящие Требования являются обязательными для использования при проведении экспертизы и анализа бюджетного инвестиционного проекта, проведенного в рамках разработки его ТЭО и рекомендуются для использования при проведении экономической экспертизы ТЭО инвестиционных проектов, предлагаемых к финансированию за счет средств негосударственных займов под государственную гарантию Республики Казахстан.
26. Экономическая экспертиза ТЭО проекта проводится на основании представленного ТЭО проекта и соответствующих положительных заключений экспертиз, требуемых в зависимости от специфики проекта, а именно:
1) государственной вневедомственной строительной экспертизы;
2) экспертизы отраслевого органа;
3) экологической экспертизы уполномоченного органа в области охраны окружающей среды;
4) банковской экспертизы;
5) государственной научно-технической экспертизы;
6) экспертизы уполномоченного органа в области санитарно-эпидемиологического надзора.
27. По проектам, предполагающим строительную деятельность, требуются заключения государственной вневедомственной строительной, экологической, санитарно-эпидемиологической экспертизы, акт выбора земельного участка, технические условия.
По проектам в области информатизации требуется заключение уполномоченного органа в области информатизации.
По проектам, предполагающим инновационную и/или космическую деятельность, требуется заключение государственной научно-технической экспертизы.
По инвестиционным проектам, предлагаемым к финансированию за счет средств негосударственных займов под государственную гарантию Республики Казахстан, требуется заключение банковской экспертизы.
В зависимости от специфики проекта представляются заключения других соответствующих отраслевых экспертиз.
28. При проведении экономической экспертизы эксперт руководствуется типовой структурой заключения экономической экспертизы проекта.
29. Типовая структура заключения экономической экспертизы проекта состоит из следующих разделов:
краткая характеристика инвестиционного проекта;
оценка состава документации по проекту;
оценка соответствия проекта приоритетам бюджетных инвестиций;
оценка маркетингового анализа проекта;
оценка технико-технологических решений;
экологическая оценка проекта;
институциональная оценка проекта;
финансовая оценка проекта;
экономическая оценка проекта;
социальная оценка проекта;
выводы и рекомендации.
30. Краткая характеристика инвестиционного проекта должна содержать:
наименование проекта;
наименование администратора бюджетных программ (заявителя проекта);
цель проекта;
период реализации проекта;
масштаб проекта, в том числе мощность проекта;
общую стоимость проекта;
источники и форму финансирования проекта.
31. Раздел «Оценка состава документации по проекту» должна содержать:
документы и материалы, принятые во внимание при проведении экономической экспертизы;
замечания к составу представленных документов.
32. Оценка соответствия проекта приоритетам бюджетных инвестиций, определенных стратегическими и программными документами Республики Казахстан.
33. Раздел «Оценка маркетингового анализа проекта» должна содержать:
оценку анализа спроса (его тенденций), с указанием объемов, видов и цен на продукцию (услуги) (с указанием видов продукции (услуг), которые будут производиться (предоставляться) в результате реализации проекта и объемов, видов и цен, которые производятся (предоставляются) с учетом текущей ситуации в отрасли (регионе);
оценку анализа рынков сырья, материалов и других факторов производства, связанных с функционированием проекта;
оценку анализа цен на товары, работы и услуги, закупаемые в рамках реализации проекта;
оценку коммерческих рисков, определяющую основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предположительные мероприятия по снижению рисков;
замечания по разделу.
34. Раздел «Оценка технико-технологических решений» должна содержать:
оценку выбора месторасположения с указанием оценки относительно географической особенности источников и поставщиков сырья, потребителей продукции и услуг, близости к инженерно-транспортной инфраструктуре (железнодорожным магистралям, автомобильным дорогам, трубопроводам, энергетическим источникам и т.д.) и связи, альтернативных вариантов;
оценку масштаба проекта, включающую расчетное обоснование проектной мощности, динамики освоения проектных мощностей;
оценку схемы реализации проекта и ее альтернативных вариантов;
оценку выбора оборудования, включающую его соответствие мировым стандартам, его технологическую совместимость с уже используемым оборудованием и предлагаемые альтернативные варианты;
оценку графика реализации проекта (технологических этапов);
оценку технико-технологических рисков, содержащую основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
замечания по разделу.
35. Раздел «Экологическая оценка проекта» должна содержать:
оценку влияния проекта на состояние окружающей среды, включающую оценку экологического ущерба, предполагаемые мероприятия по уменьшению вредного воздействия;
оценку экологических рисков, включающую основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предположительные мероприятия по снижению рисков;
замечания по разделу.
36. Раздел «Институциональная оценка проекта» должна содержать:
оценку институциональной схемы реализации проекта, включающую схему реализации проекта, распределение функций, затрат и выгод, ответственности между участниками проекта;
оценку институциональных рисков, включающую основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
замечания по разделу.
37. Раздел «Финансовая оценка проекта» должна содержать:
оценку расчетов общих инвестиционных издержек;
оценку расчетов эксплуатационных издержек;
оценку схемы финансирования, в том числе по стадиям проекта, а также с указанием условий финансирования, источников, потребности в финансовых средствах;
оценку расчета себестоимости продукции, тарифов, отпускной цены продукции (услуги);
оценку расчетов показателей финансовой эффективности, включающую сводный расчет потока денежных средств, анализ проекта с помощью простых методов финансовой оценки, расчет срока окупаемости, простой нормы прибыли, коэффициента покрытия задолженности, анализ с помощью методов дисконтирования, расчет чистой текущей стоимости проекта, внутренней нормы окупаемости, анализ проекта с помощью методов дисконтирования - расчет чистого дисконтированного дохода (NPV), внутренней нормы прибыльности (IRR), отношения дисконтируемых выгод и затрат (В/С), дисконтированного срока окупаемости;
оценку анализа в условиях неопределенности, включающий анализ чувствительности и безубыточности проекта;
оценку финансовых рисков, включающую основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
замечания по разделу.
38. Раздел «Экономическая оценка проекта» должна содержать:
оценку анализа экономической ситуации с проектом и без него;
оценку экономических выгод и затрат, содержащую анализ результатов, следствий и влияния, анализ эффективности затрат и неизменяемые выгоды, приращенные выгоды и затраты, дополнительные выгоды потребителя, внешние эффекты, международные эффекты проекта;
оценка анализа наименьших затрат (альтернативные варианты);
оценка показателей экономической эффективности, в том числе экономического чистого дисконтированного дохода и экономической внутренней нормы доходности;
оценка бюджетной эффективности проекта (осуществляется при проведении экономической экспертизы инвестиционных проектов, предлагаемых к финансированию за счет средств негосударственных займов под государственную гарантию Республики Казахстан);
замечания по разделу.
39. Раздел «Социальная оценка проекта» должна содержать:
оценку потребности в трудовых ресурсах, включая анализ реальной обеспеченности трудовыми ресурсами необходимой квалификации и необходимости реализации программ обучения и переподготовки рабочих и специалистов;
оценку социального значения реализации проекта, в том числе демографических показателей, доходов населения, уровень занятости, влияние на повышение уровня знаний и т.д.;
оценку социальных рисков, включающую основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
замечания по разделу.
40. Раздел «Выводы и рекомендации» должен содержать:
общие рекомендации;
основные достоинства и недостатки по проекту;
отрицательное или положительное заключение по проекту.
41. ТЭО проекта в обязательном порядке должно быть откорректировано с учетом замечаний и предложений соответствующих положительных заключений экспертиз, указанных в пункте 26 настоящих Требований, в зависимости от его специфики.

Утверждены
приказом и.о. Министра
экономики и бюджетного
планирования
Республики Казахстан
от 2 марта 2009 года № 30

Требования к разработке и экспертизе технико-экономического
обоснования концессионного проекта, требующего софинансирования
из республиканского или местного бюджета

1. Общие положения

1. Настоящие Требования к разработке и экспертизе технико-экономического обоснования концессионного проекта (далее – ТЭО проекта), требующего софинансирования из республиканского или местного бюджета разработаны в соответствии с пунктом 3 статьи 155 Бюджетного кодекса Республики Казахстан.
2. Настоящие требования являются обязательными к соблюдению при разработке ТЭО проекта, требующего софинансирования из республиканского или местного бюджета.
3. Настоящие требования являются обязательными к соблюдению при проведении экспертизы ТЭО проекта, требующего софинансирования из республиканского или местного бюджета.
4. Целью разработки ТЭО проекта является выработка оптимальных проектных решений, в том числе оптимальной структуры и масштаба концессионного проекта, по целесообразным маркетинговым, технико-технологическим, финансовым, институциональным, экологическим, социальным решениям, решениям по оценке и распределению рисков между участниками концессионного проекта, по определению видов и размера государственной поддержки, а также по влиянию проекта на государственный бюджет при его реализации.
5. Экономическая экспертиза – результат комплексной оценки экономического анализа, приведенных в технико-экономическом обосновании проекта, позволяющий определить осуществимость и эффективность реализации проекта.
6. Результатом экономической экспертизы проекта являются положительное заключение или отрицательное заключение.
Положительное заключение экономической экспертизы представляется на технико-экономическое обоснование проекта, структура и содержание, которого соответствует настоящим требованиям и подтверждает установленные технико-экономические параметры, а также имеются предпосылки к осуществимости и эффективности реализации проекта.
Отрицательное заключение экономической экспертизы представляется на технико-экономическое обоснование проекта, результаты оценки экономического анализа которого показывают на неосуществимость и/или неэффективность реализации проекта.
ТЭО проекта направляются на доработку в случаях несоответствия его структуры и/или содержания настоящим требованиям.
7. Целью проведения экономической экспертизы ТЭО проекта является определение экономической целесообразности реализации проекта по схеме концессии.

2. Требования к разработке ТЭО концессионного проекта

8. В ТЭО проекта должны выполняться альтернативные проработки, расчеты предложенных вариантов, в том числе принципиальные объемно-планировочные решения, расчеты эффективности вложения инвестиций, а также данные социальных, экологических и других последствий при строительстве (реконструкции) и эксплуатации объекта.
9. Экономическая эффективность вложения инвестиций в целях реализации проекта по схеме концессии должна подтверждаться соответствующими расчетами и сравнением с проектами аналогами, если таковые имеются.
10. Основными задачами разработки ТЭО проекта являются:
оценка реализуемости проекта по схеме концессии – возможность осуществления проекта с учетом всех имеющихся ограничений технического, финансового, экономического и другого характера;
оценка абсолютной эффективности концессионного проекта – проверка выполнения условия: значимость достигаемых результатов выше значимости требуемых затрат (расхода ресурсов);
оценка альтернативных вариантов реализации проекта по источникам финансирования – сопоставление альтернативных вариантов реализации проекта с целью обоснования реализации проекта на основе концессии как наилучшего варианта реализации проекта.
11. Содержание ТЭО проекта должно соответствовать следующей структуре:
резюме проекта;
введение;
маркетинговый раздел;
технико-технологический раздел;
нормативно-правовой раздел;
экологический раздел;
институциональный раздел;
финансовый раздел;
оценка рисков;
экономический раздел;
социальный раздел;
виды и размер государственной поддержки, влияние на государственный бюджет;
общие выводы по проекту;
приложения.
12. В зависимости от специфики проекта, добавляются дополнительные разделы и подразделы, позволяющие более детально раскрыть и обосновать принятые в рамках ТЭО проектные решения.
13. В резюме проекта раскрывается краткая информация о проекте и указываются исходная документация и главные выводы о необходимости реализации проекта по схеме концессии с учетом или без учета оказания мер государственной поддержки в обоснованных в рамках ТЭО проектных решений.
Резюме проекта должно содержать:
наименование проекта;
место реализации проекта;
планируемую общую стоимость проекта в национальной валюте и иностранной валюте, принятой для расчетов в рамках ТЭО проекта;
масштаб проекта;
мощность проекта;
компоненты проекта, с указанием стоимости каждого из них;
цель и задачи проекта, в том числе в количественном выражении;
основные выгодополучатели от реализации проекта по схеме концессии;
предполагаемые источники финансирования с разбивкой по годам;
период реализации проекта с разбивкой по этапам реализации проекта по годам;
предполагаемые виды и размер государственной поддержки;
основные результаты реализации проекта в количественном выражении: социально-экономические, финансовые показатели, влияние на государственный бюджет.
14. В разделе «Введение» описывается внешнее окружение проекта, в том числе существующие социально-экономические, природно-климатические, правовые и другие условия, в которых предполагается реализация проекта.
В разделе указываются показатели существующего и прогнозируемого на период реализации концессионного проекта, включающего подготовительный период, период создания (реконструкции) объекта концессии, период эксплуатации объекта концессии, уровня жизни населения, обеспеченность инфраструктурой, инвестиционный климат и другие социально-экономические показатели, характеризующие предполагаемое месторасположение и область влияния проекта на окружающую среду.
В данном разделе определяется проблема в отрасли, которую решает реализация проекта по схеме концессии, а также указываются альтернативные варианты решения данной проблемы (достижения цели концессионного проекта, по которым проводится сравнительный анализ в каждом из последующих разделов ТЭО проекта).
15. Маркетинговый раздел отражает анализ и оценку существующей и перспективной (на период реализации концессионного проекта) конъюнктуры спроса на образующуюся в результате реализации проекта продукцию (товара/услуги) и предложения потребляемых факторов производства.
Раздел должен включать:
анализ спроса (его тенденций) включает в себя:
анализ объемов, видов и цен на продукцию (услуги), которые будут производиться (предоставляться) в результате реализации проекта по категориям потребителей;
анализ объемов, видов и цен на продукцию (услуги), которые производятся (предоставляются) с учетом текущей ситуации в отрасли (регионе) по категориям потребителей;
анализ социально-экономических выгод проекта, который представляет собой оценку и обоснование количественных параметров спроса, его тенденций и цен на продукцию (услуги) или оценку необходимости в услугах;
сравнительный анализ существующих, аналогичных или альтернативных объектов в данной отрасли на предмет их преимуществ и недостатков перед проектом;
сравнительный анализ готовности (возможности) потенциальных потребителей платить за производство единицы продукции (услуги) с ценой продукции (услуги), которая ранее была дотационной или бесплатной;
анализ приемлемой (социально-справедливой) цены за единицу продукции (услуги);
анализ рынков сырья, материалов, оборудования, потребляемых в рамках проекта, который включает в себя сравнительный анализ по производителям и поставщикам, их ценообразованию, качества и условий поставки продукции;
анализ обеспеченности проекта трудовыми ресурсами соответствующей квалификации в периодах создания/реконструкции, эксплуатации объекта, предлагаемого к передаче в концессию, а также обоснование привлечения иностранных специалистов;
рекомендуемые мероприятия по содействию сбыту продукции (товара/услуги), программа реализации данной продукции (товара/услуги) в натуральных единицах.
В каждом из подразделов указываются используемые источники информации и методики проведения маркетинговых исследований с приложением отчета по проведенному маркетинговому исследованию.
16. Технико-технологический раздел отражает процесс определения оптимальных проектных решений реализации проекта, в том числе по схеме концессии, с описанием структуры проекта, технико-технологических решений по проекту, определяющих параметры и компоненты проекта.
Раздел должен включать:
описание и сравнительный анализ технико-технологических решений с обоснованием выбранного наилучшего варианта реализации проекта;
обоснование выбранного месторасположения реализации проекта, который обосновывает выбор места реализации проекта относительно источников и потенциальных поставщиков сырья, потребителей продукции (товара/услуги) и близость к транспортным магистралям, географических особенностях;
расчетное обоснование мощности проекта с учетом принятых технико-технологических решений;
оценку влияния проекта на инфраструктуру региона, где предполагается реализация проекта;
обоснование выбранного проектного оборудования, в том числе технологическая совместимость с уже используемым оборудованием (если таковое предполагается в рамках реализации проекта), оптимальное соотношение «цена-качество», амортизация основных средств, альтернативные варианты по выбору оборудования, применение инновационного оборудования, использование ноу-хау, использование проектом стандартов качества, нормативные документы, устанавливающие технические и технологические требования к проекту;
обеспеченность реализации проекта инженерными сооружениями, с учетом имеющихся в наличии транспортных подъездов и средств, энерго-, тепло-, водоснабжения и канализации, а также обеспеченность складскими помещениями;
график реализации проекта, который отражает период создания/реконструкции объекта, предлагаемого к передаче в концессию, и его эксплуатацию по годам реализации и по технологическим этапам, с графическим отображением последовательности и продолжительности мероприятий по проекту во времени (план-график).
При выборе технических решений по проекту, в первую очередь, выбираются те решения, которые имеют наименьшее экологическое негативное воздействие или не имеют негативного экологического воздействия, а также оказывают больший социально-экономический эффект от реализации проекта.
17. Нормативно-правовой раздел включает в себя анализ возможностей реализации проекта по схеме концессии в рамках действующего законодательства Республики Казахстан, гражданско-правовые отношения, возникающие в ходе передачи концессионеру прав на создание (строительства) новых или реконструкцию существующих объектов государственной собственности во временное владение и пользование в целях улучшения и эффективной эксплуатации.
18. Раздел охраны окружающей среды отражает экологическое воздействие принятых в рамках реализации проекта технических решений и их соответствие утвержденным экологическим нормативам.
Оценка воздействия на окружающую среду в ТЭО проекта выполняется в соответствии с нормативными документами соответствующего уполномоченного государственного органа по охране окружающей среды Республики Казахстан и другими нормативными актами, регулирующими природоохранную деятельность.
Данный раздел должен включать:
оценку влияния проекта на состояние окружающей среды, количественную оценку экологического ущерба от реализации проекта и предполагаемые мероприятия по уменьшению его вредного воздействия;
мероприятия, предполагаемые проектом для улучшения экологической ситуации, как региона, так и Республики Казахстан в целом и их результат в количественном выражении.
При выборе технико-технологических решений в рамках проекта должны быть выбраны те решения, которые соответствуют установленным экологическим нормативам.
19. Институциональный раздел отражает институциональные схемы управления проектом на протяжении его жизненного цикла, с указанием информации обо всех участниках реализации проекта и их функциях, а также структуру управления с оценкой финансовых затрат.
Данный раздел должен содержать:
подробное описание мероприятий по реализации проекта на каждом этапе (план реализации проекта): подготовительный период, период создания/реконструкции объекта концессии, а также период эксплуатации;
сравнительный анализ альтернативных вариантов схемы управления проектом на каждом этапе реализации, структуры управления, выработка оптимальной схемы управления;
определение участников и сторон реализации проекта на каждом этапе, с указанием осуществляемых ими в рамках реализации проекта функций, указание прямых и косвенных выгодополучателей;
определение требований и характеристик, предъявляемых к потенциальному концессионеру для обеспечения стабильного функционирования и успешной реализации проекта.
20. Финансовый раздел, в том числе финансовые модели реализации проекта, отражает оценку финансовых затрат и доходов, с оценкой альтернативных схем и источников финансирования проекта, учет влияния инфляции на реализуемость проекта, оценку финансовой эффективности, раскрывает принятые в рамках ТЭО проекта финансовые решения по проекту.
Данный раздел должен включать:
расчет общих инвестиционных издержек, распределение потребностей в финансировании по стадиям проекта, план финансирования по этапам реализации проекта по схеме концессии;
расчет затрат на эксплуатацию, производственных издержек, текущих расходов на содержание (эксплуатационные издержки);
расчет себестоимости продукции, тарифов, отпускной цены продукции (услуги);
сравнительный анализ и определение оптимального уровня тарифа (цены) с учетом индексации по годам, рассмотренный в рамках финансовой модели, в случае предоставления услуги на платной основе или определение оптимального уровня цены, в случае производства товара при реализации проекта по схеме концессии;
расчет доходов от продаж, расчет нераспределенной и чистой прибыли;
расчет потока денежных средств, отчета о прибылях и убытках;
учет инфляции, курса валют, определение нормы дисконта и поправок на риск;
анализ проекта (программы) с помощью методов дисконтирования, в том числе расчет чистого приведенного дохода (Net Present Value - NPV), внутренней нормы прибыльности (Internal Rate of Return, IRR), отношения дисконтируемых выгод и затрат, дисконтированного срока окупаемости;
расчет удельной финансовой эффективности инвестиционного проекта;
сравнительный анализ альтернативных вариантов схемы, источников, условий финансирования при реализации проекта за счет стопроцентного финансирования из государственного бюджета, привлечения государственного займа или на основе концессии;
определение эффективного срока концессии;
определение приемлемых параметров привлечения заемных средств для финансирования проекта;
расчет границ безубыточности;
источники финансирования эксплуатационных расходов, с четким определением, кем и когда такие расходы будут финансироваться.
В разделе должны быть раскрыты порядок расчета (указаны формулы) показателей, принятые допущения. Данные и расчеты представляются в виде таблиц, графиков, диаграмм с текстовыми пояснениями.
Количественные и качественные показатели должны быть взаимоувязаны и представлены в сравнительных таблицах с экономически завершающимися умозаключениями. Анализ должен проводиться на базе обоснованных расчетов с математическим моделированием и с использованием эмпирических показателей, учитывая международную практику.
21. Раздел «Оценка рисков» отражает проектные риски, возможные к наступлению на каждом этапе реализации проекта: подготовительный этап, этап создания/реконструкции объекта концессии, эксплуатации.
Данный раздел должен включать:
оценку коммерческих рисков, определяющих основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
оценку социальных рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
оценку экономических рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
оценку технических рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
оценку финансовых рисков, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
сравнительный анализ распределения рисков между участниками проекта;
оценку специфических рисков для концессионера и концедента, определяющие основные факторы риска, предположительный характер и диапазон изменений, предполагаемые мероприятия по снижению рисков;
анализ в условиях неопределенности, в том числе анализ чувствительности по основным параметрам (объем сбыта, цена сбыта, прямые издержки), в том числе определение предельно допустимых значений изменения параметра.
Оценка рисков должна рассчитываться на основе современного моделирования.
22. Экономический раздел отражает влияние проекта на экономику Республики Казахстан (области, региона) в целом (макроэкономический анализ):
анализ ситуации в отрасли и перспективы ее развития без проекта, должны быть указаны значения основных отраслевых показателей (объем производства продукции (товара/услуги), доля отрасли в структуре внешне валового продукта (валового регионального продукта), объем инвестиций в отрасль и их динамика за последние три года и их прогнозируемое значение в будущем;
анализ перспектив развития отрасли с учетом реализации проекта, должны быть указаны значения основных отраслевых показателей (объем производства продукции (товара/услуги), доля отрасли в структуре внешне валового продукта (валового регионального продукта), объем инвестиций в отрасль и их прогнозируемое значение в будущем;
сравнительный анализ ситуации с учетом реализации проекта и его нереализации;
расчет показателей чистых общественных выгод, экономического чистого приведенного дохода (expected net present value – ENPV), экономической внутренней нормы доходности (Economic Internal Rate of Return – EIRR);
анализ влияния реализации проекта на развитие смежных отраслей;
анализ выгод и затрат проекта в целом и для прямых и косвенных выгодополучателей, который включает в себя анализ результатов, следствий и влияния, анализ эффективности затрат и неизмеримые выгоды, приращенные выгоды и затраты, дополнительные выгоды потребителя, необратимые издержки, внешние эффекты, международные эффекты, косвенные выгоды от реализации проекта;
анализ влияния проекта на рост экспортного потенциала Республики Казахстан и импортозамещения, развитие инноваций;
расчет прямого макроэкономического эффекта в текущих ценах и в сопоставимых ценах предыдущего года;
расчет косвенного макроэкономического эффекта в текущих ценах и в сопоставимых ценах предыдущего года;
расчет совокупного макроэкономического эффекта в текущих ценах и в сопоставимых ценах предыдущего года;
расчет годового индекса экономической эффективности проекта;
расчет интегрального индикатора экономической эффективности проекта;
расчет макроэкономической эффективности реализации проекта.
23. Социальный раздел отражает социальные аспекты проекта и социальные выгоды от реализации проекта.
Данный раздел должен включать:
анализ социальной ситуации в регионе и перспективы развития с учетом нереализации проекта в отрасли, должны быть указаны значения основных показателей уровня жизни населения Казахстана и региона, где предполагается реализация проекта (доходы населения, уровень занятости), их динамика за последние три года и их прогнозируемое значение в будущем;
анализ перспектив развития социальной ситуации с учетом реализации проекта;
анализ обоснованности проекта с точки зрения социально-культурных и демографических характеристик населения, в том числе исследование вопроса готовности населения оплачивать за потребление продукции (товара/услуги) при реализации проекта по схеме концессии;
потребность проекта в трудовых ресурсах по категориям работников, требования к их квалификации на каждом этапе и его влияние на занятость населения Республики Казахстан;
программы обучения и переподготовки рабочих и специалистов в рамках реализации проекта;
нормы охраны труда и техники безопасности;
анализ целесообразности (необходимости) развития социальной инфраструктуры;
анализ и оценка общественной (социально-экономической) необходимости проекта.
24. В разделе «Виды и размер государственной поддержки, влияние на государственный бюджет» отражаются обосновывающие в ТЭО проекта возможные виды и размер государственной поддержки деятельности концессионера, эффективность предоставления данных видов государственной поддержки с указанием объема в национальной валюте и влияния на реализацию проекта на государственный бюджет.
Раздел должен содержать:
обоснование выбора видов государственной поддержки, расчет оптимального размера государственной поддержки и индекса доходности государственной поддержки (без учета условных обязательств);
расчет дисконтированных бюджетных денежных потоков, бюджетного эффекта, индекса бюджетной эффективности проекта, чистого приведенного дохода, внутренней нормы доходности;
сравнительный анализ альтернативных вариантов реализации проекта по источникам финансирования (стопроцентное финансирование проекта за счет бюджетных средств государства, за счет государственного займа);
расчет нагрузки на государственный бюджет (республиканский и местный) по годам реализации проекта.
25. В разделе «Общие выводы» отражаются основные достоинства и недостатки по проекту, описание логики по выбору оптимального варианта реализации проекта, основные риски по проекту.
26. Приложения к ТЭО проекта должны включать финансово-экономические модели по каждому из рассматриваемых вариантов реализации проекта, таблицы расходов, графики окупаемости, диаграммы, рисунки, карты местности, подтверждающие и раскрывающие информацию, приведенную в ТЭО проекта.

3. Требования к экспертизе ТЭО проекта

27. Экспертизу ТЭО проекта проводит специализированная организация по вопросам концессии.
28. При проведении экономической экспертизы (далее - экспертиза) эксперт руководствуется принципами:
результативности проекта – положительность эффекта его осуществления, то есть превышение оценки слагаемых результатов над оценкой совокупных затрат, требуемых для реализации проекта;
адекватности и объективности – правильное отражение структуры и характеристик объекта, применительно к которому рассматривается проект с учетом степени недостоверности и неопределенности;
комплексности – учет разносторонних последствий реализации проекта, как в экономической, так и в социальной, экологической и в других внеэкономических сферах и определение соответствующих видов и величин результатов и затрат;
индивидуальности – оценка эффективности проекта с позиций каждого участника;
согласованности – данные и информация, отраженные в различных разделах ТЭО проекта и представленные в документах согласуются между собой;
достоверности – информация и данные, представленные в разделах ТЭО проекта подтверждены в заключениях других экспертиз ТЭО проекта, а также представленные в документах и в расчетах;
обоснованности – решения, принятые в рамках ТЭО проекта, являются обоснованными;
правильности расчета – порядок расчета и полученные показатели являются верными.
29. Задачами экспертизы являются:
анализ социальной эффективности реализации проекта по схеме концессии;
анализ экономической эффективности реализации проекта по схеме концессии;
анализ коммерческой эффективности реализации проекта по схеме концессии;
анализ бюджетной эффективности реализации проекта по схеме концессии с учетом оказания мер государственной поддержки;
анализ системы управления рисками проекта.
30. Экспертиза ТЭО проекта проводится на основании представленного ТЭО проекта и соответствующих положительных экспертиз, необходимых к проведению на ТЭО проекта в зависимости от специфики проекта, а именно:
1) государственной экспертизы юридического лица, уполномоченного Правительством Республики Казахстан на осуществление государственной экспертизы проектов;
2) экспертизы отраслевого органа;
3) экологической экспертизы уполномоченного органа в области охраны окружающей среды;
4) банковской экспертизы;
5) государственной научно-технической экспертизы;
6) экспертизы уполномоченного органа в области санитарно-эпидемиологического надзора.
31. Результатом проведения экспертизы является экспертное заключение специализированной организации по вопросам концессии на ТЭО проекта.
32. Содержание экспертного заключения должно соответствовать следующей структуре:
общие сведения;
паспорт проекта;
оценка состава документации по проекту;
возможность реализации проекта в рамках действующего законодательства Республики Казахстан;
социально-экономическая эффективность реализации проекта;
коммерческая эффективность реализации проекта;
бюджетная эффективность реализации проекта с учетом оказания мер государственной поддержки;
система управления рисками проекта;
выводы по проекту.
33. В разделе «Общие сведения» указывается правовое основание и цель проведения специализированной организацией по вопросам концессии экспертизы ТЭО проекта.
34. Раздел «Паспорт проекта» должен включать в себя:
наименование проекта;
цель проекта;
задачи проекта, в том числе в количественном выражении;
планируемый период реализации проекта;
общую стоимость проекта в национальной валюте и иностранной валюте, принятой для расчетов в рамках технико-экономического обоснования;
основные технические параметры в рамках реализации проекта;
компоненты проекта, с указанием стоимости каждого из них;
место реализации проекта;
предполагаемые источники финансирования проекта;
виды и размеры государственной поддержки.
35. Раздел «Оценка состава документации по проекту» должен включать в себя оценку наличия:
в ТЭО проекта необходимой в соответствии с настоящими требованиями информации;
соответствующих положительных экспертиз в соответствии с пунктом 30 настоящих требований.
36. Раздел «Возможность реализации проекта в рамках действующего законодательства Республики Казахстан» включает в себя анализ возможности реализации проекта в рамках действующего законодательства Республики Казахстан по вопросам концессии.
37. Раздел «Социально-экономическая эффективность проекта» включает в себя анализ:
социальной эффективности реализации проекта;
экономической эффективности реализации проекта.
Анализ социальной эффективности реализации проекта должен включать анализ:
общественных выгод от реализации проекта;
потребности в трудовых ресурсах;
готовности населения оплачивать за потребление продукта (товара/услуги);
обучения и переподготовки специалистов в целях реализации проекта;
социального эффекта от реализации проекта.
Анализ экономической эффективности реализации проекта должен включать в себя анализ:
спроса и предложения на товары (услуги), планируемые к предоставлению концессионером конечным потребителям;
экономической необходимости в производстве концессионером товара (услуги) при реализации проекта;
мировой опыт по реализации аналогичных проектов и их экономическая эффективность;
ситуации в отрасли «с проектом» и «без проекта»;
влияния реализации проекта на развитие смежных отраслей.
38. Раздел «Коммерческая эффективность проекта» должен включать в себя:
анализ финансовой модели в рамках ТЭО проекта;
анализ определенного оптимального тарифа (цены) в рамках ТЭО проекта;
анализ источников и условий финансирования проекта.
39. Раздел «Бюджетная эффективность реализации проекта с учетом оказания мер государственной поддержки» должен включать в себя:
анализ влияния реализации проекта по схеме концессии на государственный бюджет (республиканский и местный);
анализ возможности реализации проекта в рамках установленных на соответствующий финансовый год лимитов по мерам государственной поддержки, рассматриваемых в рамках ТЭО проекта;
анализ необходимости и возможности оказания, указанных в ТЭО проекта, видов и объемов государственной поддержки.
40. Раздел «Система управления рисками проекта» должен включать в себя:
анализ идентификации рисков проекта;
анализ качественной и количественной оценки рисков проекта;
анализ распределения рисков по проекту;
анализ мероприятий по снижению или предотвращению рисков проекта.
41. Раздел «Выводы и рекомендации» должен содержать:
общие рекомендации;
основные достоинства и недостатки по проекту;
отрицательное или положительное заключение по проекту;
объемы государственной поддержки деятельности концессионера;
рекомендуемые тарифы.
42. ТЭО проекта в обязательном порядке должно быть откорректировано с учетом замечаний и предложений соответствующих положительных заключений экспертиз, указанных в пункте 30 настоящих Требований, в зависимости от его специфики.

Бюджеттік инвестициялық жобаның және республикалық немесе жергілікті бюджеттерден қоса қаржыландыруды қажет ететін концессиялық жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеуге және сараптауға қойылатын талаптарды бекіту және Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігінің кейбір шешімдерінің күші жойылды деп тану туралы

Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрінің міндетін атқарушының 2009 жылғы 2 наурыздағы N 30 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2009 жылғы 18 наурызда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 5593 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрінің м.а. 2010 жылғы 6 тамыздағы № 136 Бұйрығымен.

Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрінің м.а. 2010.08.06 № 136 Бұйрығымен.

Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 154-бабының 2-тармағына және 155-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған:
1) Бюджеттік инвестициялық жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеуге және сараптауға қойылатын талаптар;
2) Республикалық немесе жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыруды қажет ететін концессиялық жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеуге және сараптауға қойылатын талаптар бекітілсін.
2. Инвестициялық саясат және жоспарлау департаменті (Б.Қ. Тортаев) және Заң департаменті (Д.А. Ешімова) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттік жоспарлау вице-министрі М.Ә. Құсайыновқа жүктелсін.
4. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:
1) Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі міндетін атқарушысының "Бюджеттік инвестициялық жобаның (бағдарламаның) экономикалық сараптамасының қорытындысына қойылатын талаптарды бекіту туралы" 2004 жылғы 30 қыркүйектегі N 142 бұйрығы (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2004 жылғы 5 қарашада N 3186 тіркелген);
2) Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі міндетін атқарушысының "Бюджеттік инвестициялық жобалардың (бағдарламалардың) техникалық-экономикалық негіздемесіне қойылатын талаптарды бекіту туралы" 2004 жылғы 30 қыркүйектегі N 144 бұйрығы (Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде 2004 жылғы 5 қарашада N 3184 тіркелген).
5. Осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелген күнінен бастап он күнтізбелік күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министрдің
міндетін атқарушы М. Құсайынов

Қазақстан Республикасы
Экономика және бюджеттiк
жоспарлау министрінің м.а.
2009 жылғы 2 наурыздағы
N 30 бұйрығымен бекiтiлген

Бюджеттiк инвестициялық жобаның техникалық-экономикалық
негiздемесiн әзірлеуге және сараптауға қойылатын талаптар 1. Жалпы ережелер

1. Осы бюджеттiк инвестициялық жобалардың (бұдан әрi - жоба) техникалық-экономикалық негіздемелерін (бұдан әрі – ТЭН) әзірлеуге және сараптауға қойылатын Талаптар Қазақстан Республикасы Бюджет кодексiнiң 154-бабының 2-тармағына сәйкес әзiрлендi және техникалық экономикалық негіздеме (бұдан әрі - ТЭН) мен ТЭН сараптама қорытындысының жалпы құрылымы мен мазмұнына қойылатын талаптарды айқындайды.
2. Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 154-бабының 7-тармағына сәйкес Республикалық бюджеттік инвестициялық жобалардың, сондай-ақ республикалық бюджеттен нысаналы даму трансферттері мен кредит есебінен қаржыландыруға жоспарланып отырған жергілікті бюджеттік инвестициялық жобалардың экономикалық сараптамасын Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын заңды тұлға жүзеге асырады.
3. Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 154-бабының 8-тармағына сәйкес жергілікті бюджеттік инвестициялық жобалардың экономикалық сараптамасын жергілікті атқарушы органдар айқындайтын заңды тұлғалар жүзеге асырады.
4. Экономикалық сараптама – жобаның техникалық-экономикалық негіздемесінде келтірілген, жобаның жүзеге асырылуы мен тиімділігін анықтауға мүмкіндік беретін экономикалық талдаудың кешендік бағалау нәтижесі.
5. Жобаны экономикалық сараптаудың нәтижесі оң қорытынды немесе теріс қорытынды болып табылады.
Экономикалық сараптаудың оң қорытындысы құрылымы мен мазмұны осы талаптарға жауап беретін және белгіленген техникалық-экономикалық өлшемдерді растайтын, сондай-ақ жобаны іске асырудың жүзеге асырылымдығы және тиміділігінің алғышарттары бар жобаның техникалық-экономикалық негіздемесіне ұсынылады.
Экономикалық сараптаудың теріс қорытындысы оны экономикалық талдауды бағалау нәтижесі жобаны іске асырудың жүзеге аспайтындығын және/немесе тиімсіздігін көрсететін жобаның техникалық-экономикалық негіздемесіне беріледі.
Жобаның ТЭН құрылымы және/немесе мазмұны осы талаптарға сәйкес болмаған жағдайда қайта түзетуге жолданады.

2. Жобалардың ТЭН әзірлеуге қойылатын талаптар

6. Осы Талаптар жобалардың ТЭН-iн әзiрлеген кезде пайдалану үшiн мiндеттi болып табылады және Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі берілетін мемлекеттік емес қарыз қаражаты есебінен қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобалардың ТЭН-ін әзірлеген кезде пайдалануға ұсынылады.
7. Оңтайлы жобалық шешімдерді, оның ішінде инвестициялық жобаның неғұрлым оңтайлы құрылымы мен ауқымын, жобаны іске асыру шеңберінде көзделетін неғұрлым орынды маркетингтік, техникалық-технологиялық, қаржылық, институционалдық, экологиялық, әлеуметтік және басқа шешімдер жөніндегі ұсынысты тұжырымдау ТЭН-ді әзірлеудің мақсаты болып табылады.
8. Жобалардың ТЭН-не сәулет, қала құрылысы және құрылыс шешiмдерi бөлiгiнде қойылатын талаптар Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметi туралы заңнамасында айқындалады.
9. Жобалардың ерекшелiгiне қарай, қосымша бөлiмдер қосуға жол беріледі.
10. Қазақстан Республикасында іске асыруда ұқсасы жоқ жобалар бойынша халықаралық тәжірибені ескеретін деректер қолданылады.
11. Жобаның ТЭН-нiң мазмұны мынадай құрылымға сай болуы тиiс:
жоба түйiнi;
кiрiспе;
маркетингтiк бөлiм;
техникалық-технологиялық бөлiм;
экологиялық бөлiм;
институционалдық бөлiм;
қаржылық бөлiм;
экономикалық бөлiм;
әлеуметтiк бөлiм;
жоба (бағдарлама) бойынша жалпы қорытынды;
қосымшалар.
12. Жоба түйiнi мынадай тармақтарды қамтуға тиiс:
жоба атауы;
бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің (жобаның өтiнiм берушiсі) атауы;
жобаның жалпы құны (теңгемен және валютамен);
жоба ауқымы, соның ішінде жоба қуаты;
әрбiр құрамдауыштың құны көрсетiлген жоба құрамдауыштары;
жоба iске асырылатын жер (облыс, қала);
жобаның, соның iшiнде сандық көрiнiстегi мақсаты мен мiндеттерi;
мақсатты топтар, соның ішінде негiзгi пайда алушылар; қаржыландырудың болжамды көздерi мен схемасы;
қаржыландыру жылдары бойынша бөлiнген жобаны iске асыру кезеңi
ТЭН әзірлеу және сараптаудың қаржыландыру көзі мен сомасы (ББӘ бағдарламасының атауын көрсете отырып).
13. "Кiрiспе" деген бөлiмде қазiргi саяси, әлеуметтiк-экономикалық, табиғи-климаттық, құқықтық және жобаны iске асыру көзделiп отырған басқа да жағдайлар сипатталады, оның iшiнде халықтың тұрмыс деңгейiнiң қазiргi және болжамды (жобаның инвестициялық және инвестициялықтан кейiнгi кезеңдердi қамтитын әрекет ету циклы кезеңiне арналған) көрсеткiштерi, инфрақұрылыммен қамтамасыз етiлуi, инвестициялық ахуал және жобаның болжамды орнын және әсер ету саласын сипаттайтын басқа да әлеуметтiк-экономикалық көрсеткiштер көрсетiледi.
Осы бөлiмде проблема айқындалады, сондай-ақ бұл проблеманы шешудiң (жоба мақсатына қол жеткiзудiң) барлық ықтимал нұсқалары көрсетiледi, бұл нұсқалар бойынша жоба ТЭН-нiң кейiнгi әрбiр бөлiмiнде салыстырмалы талдау жүргiзiледi.
14. Маркетингтiк бөлiм жобада ұсынылатын өнiмге (қызметтерге) (жобаның әрекет ету кезеңiне арналған) қазiргi және келешектегі сұраныстың бағалануын көрсетедi.
Бұл бөлiм:
сұранысты (оның тенденцияларын) талдау өзіне жобаны іске асыру нәтижесінде өндірілетін (ұсынылатын) өнімдердің (қызметтердің) көлемдерін, түрлерін және бағаларды қамтиды;
саладағы (өңірдегі) ахуалды ескере отырып өндірілетін (ұсынылатын) өнімдердің (қызметтердің) көлемдерін, түрлерін және бағаларды талдау;
сұраныстың сандық көрсеткiштерiнiң талдануы мен негiздемесiн, оның үрдiстерiн және өнiмнiң (қызметтердiң) бағаларын немесе әлеуметтiк қызметтерге қажеттiлiктi бағалауды бiлдiретiн сұранысты немесе жобаның әлеуметтiк-экономикалық пайдаларын талдауды;
жобаның елдiң экспорттық әлеуетiнiң өсуiне әсерiнiң бағасын;
жобаның жұмыс iстеуiмен байланысты шикiзат, материалдар рыногын және өндiрiстiң басқа да факторларын талдауды;
өндірушілер мен жеткізушілерді, олардың бағаларын, жеткізу сапасы мен шарттарын, сондай-ақ жоба қажеттіктерін қанағаттандыру мүмкіншілігін салыстырмалы талдауды көздейтін, жобаны іске асыру шеңберінде сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің нарықтары мен бағаларын талдауды;
осы салада жұмыс iстеп тұрған объектiлердiң жұмысын, соның ішінде бәсекелестердi талдауды;
өнiмдi (қызметтердi) өткiзуге жәрдемдесу жөнiнде ұсынылатын iс-шараларды;
тәуекелдiң негiзгi факторларын, өзгерiстердiң болжамды сипаты мен ауқымын айқындайтын коммерциялық тәуекелдердi бағалауды, тәуекелдердi азайту жөнiнде ұсынылатын iс-шараларды;
пайдаланылатын ақпарат көздерiн және маркетингтiк зерттеулер жүргiзу әдiстемесiн қамтуға тиiс.
15. Техникалық-технологиялық бөлiм жобаның құрылымын, жоба бойынша жобаның өлшемдерін, құрамдаушыларын, сондай-ақ оның құнын айқындайтын техникалық шешімдерді сипаттаумен бірге жобаны іске асырудың әртүрлі технологиялық шешімдерін көрсетеді.
Осы бөлім:
жобаны іске асырудың әртүрлі технологиялық шешімдерін, олардың басымдықтары мен кемшіліктерін талдау, таңдалған нұсқаны негіздемесін талдауды;
жобаны орналасу орнын, шикізат көздері мен жеткізушілеріне, өнім мен қызметтерді тұтынушыларға қатысты орналасуды, инженерлік-көліктік инфрақұрылым (теміржол магистралдарына, автомобиль жолдарына, құбыр желілеріне, энергетика көздеріне және т.б.) мен байланысқа жақын болуын негіздейтін жобаның орналасатын жері, сондай-ақ жобаның орналасуының баламалы нұсқаларын;
жоба қуаттылығының есептік негіздемесін, жоба қуаттылығын игеру серпінін айқындайтын жобаның ауқымын, жобаның өңірлердің инфрақұрылымына және жиынтық (аралас) салалардың дамуына әсерін бағалауды;
жобалық жабдықты таңдауды негіздеу, қазіргі пайдаланудағы жабдықпен технологиялық үйлесімділігі (егер ол жобаны іске асыру аясында көзделсе), "баға-сапа" арақатынасының оңтайлылығы, негізгі құрал-жабдықтар амортизациясы, жабдықтарды таңдау бойынша балама нұсқалар, инновациялық жабдықтарды қолдану, ноу-хауды пайдалану, жобаға қойылатын технологиялық және техникалық талаптарды белгілейтін жобаның сапа стандартын пайдалануды;
инженерлік құрылыстар жобаларын, яғни қолда бар көлік кіреберіс жолдары мен құралдарын, электр-, жылу-, сумен жабдықтау және канализацияны, сондай-ақ қойма орындарымен қамтамасыз етілуін ескере отырып жобаның қамтамасыз етуді;
қаржыландыру көздері мен көлемдерін ескеріп (республикалық/жергілікті бюджет, заемдық қаражаттар), ұзақтығын кескіндеп көрсете отырып, іске асырылу жылдары және технологиялық кезеңдері бойынша жобаның концессия объектісін құру/жетілдіру кезеңін көрсететін жобаны іске асыру кестесі (жоспар-кесте).
тәуекелдiң негiзгi факторларын, өзгерiстердiң болжамды сипаты мен ауқымын айқындайтын техникалық тәуекелдердi бағалауды, тәуекелдердi азайту жөнiнде ұсынылатын iс-шараларды қамтуы тиіс.
Жобалау және техникалық шешімдерді таңдаған кезде экологиялық қолайсыз әсері барынша аз, сондай-ақ жобаны іске асырудан әлеуметтік-экономикалық тиімділігі көп шешімдер таңдалады.
16. Экологиялық бөлiм жобаның экологиялық аспектiлерiн көрсетедi.
Бұл бөлiм:
жобаның қоршаған орта жай-күйiне әсерiн бағалауды, жобаны iске асырудан тиетiн экологиялық залалды сандық бағалауды және оның зиянды әсерiн азайту жөнiндегi болжамды iс-шараларды;
өңір саясаты тұтастай елдің экологиялық жағдайын жақсарту үшін жобада ұсынылған іс-шаралар және олардың сандық нәтижелері;
тәуекелдiң негiзгi факторларын, өзгерiстердiң болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдердi азайту жөнiнде ұсынылатын iс-шараларды көрсететiн экологиялық тәуекелдердi бағалауды қамтуға тиiс.
Жобалық және техникалық шешімдер таңдалған кезде экологиялық нормативтерге сәйкес немесе қолданыстағы нормативтерден асатын шешімдер ғана таңдалады.
17. Институционалдық бөлiм құқықтық негiз, басқару құрылымы және қаржы шығындарын бағалау сипатталған, жобаның әрекет ету кезеңiнде оны басқарудың схемасын қамтуға тиiс. Жобада жаңа институционалдық схема жасалған жағдайда баламалы нұсқаларды келтiре отырып, бұл схеманы жасаудың егжей-тегжейлi негiздемесiн көрсету қажет.
Бұл бөлiмде iске асыру барысында да, инвестициялықтан кейiнгi кезеңде де жобаға қатысушылардың барлығы туралы ақпарат (толық заңды атауы, шыққан елi, ұйымдық-құқықтық нысаны, жарғылық капиталы, құрылтайшылары мен олардың қатысу үлестерi, құрылған жылы, қызметiнiң негiзгi түрлерi, осы саладағы жобаларды iске асыру тәжiрибесi), олардың өзара iс-қимылы, шығындар мен түсiмдердiң, жауапкершiлiктiң бөлiнуi, сондай-ақ институционалдық тәуекелдер (тәуекелдiң негiзгi факторлары, өзгерiстердiң болжамды сипаты мен ауқымы, тәуекелдердi азайту жөнiнде ұсынылатын iс-шаралар) көрсетiледi.
18. Қаржылық бөлiм жобаны қаржыландырудың баламалы схемалары мен көздерiн, қаржы шығындары мен кiрiстердi, жобаны іске асыру барысына инфляцияның әсерін бағалауды, сонымен қатар қаржылық тиімділігін, жобаны іске асырудың қаржылық моделін бағалауды қамтиды.
Бұл бөлiм мыналарды:
жалпы инвестициялық шығындарды, қаржыландыруға қажеттiлiктiң жоба кезеңдерi бойынша бөлiнуiн;
жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыру көлемі (болған жағдайда);
өндiрiстiк шығындардың (пайдалану шығындары) есебiн;
мыналарды қамтитын жобаны қаржылық талдау:
өнiмнiң, тарифтің, өнімді (қызметті) өткізу бағасының өзiндiк құнының есебiн;
сатудан түсетiн кiрiстердiң есебiн, бөлiнбеген және таза пайданың есебiн;
ақша қаражаты ағынының жиынтық есебiн;
қаржылық бағалаудың қарапайым әдiстерiнiң көмегiмен жобаны талдауды, соның ішінде өзiн-өзi ақтау мерзiмiнiң, қарапайым пайда нормасының, берешектi өтеу коэффициентiнiң есебiн;
дисконттау әдiстерiнiң көмегiмен жобаны талдауды - дисконтталған таза кiрiстiң (NPV), iшкi пайда нормасының (IRR), дисконтталатын түсiмдер мен шығындар қатынасының (В/С), дисконтталған өтелу мерзiмiнiң есебiн;
белгiсiздiк жағдайларындағы, соның ішінде негiзгi өлшемдер (өткiзу көлемi, өткiзу бағасы, тiкелей шығындар) бойынша сезiмталдықты, жобаның шығынсыздығын талдауды;
жобаның өтімділігін талдауды қамтитын қаржылық талдауды (Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі берілетін мемлекеттік емес қарыз қаражаты есебінен қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобалардың ТЭН-ін әзірлеген кезде жүзеге асырылады).
бюджет қаражатын алушылар болып табылатын жобаға қатысушылардың ағымдағы қаржылық жай-күйiн;
қаржыландыру схемасын, көздерiн (республикалық/жергілікті бюджет, заемдық қаражаттар), шарттарын және олардың баламалы нұсқаларын талдауды;
тәуекелдiң негiзгi факторларын, өзгерiстердiң болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдердi азайту жөнiнде ұсынылатын iс-шараларды айқындайтын қаржылық тәуекелдердi бағалауды қамтуға тиiс.
19. Экономикалық бөлiм жобаның тұтастай республика (өңiр) экономикасы тұрғысынан талдануын көрсетедi.
Бұл бөлiм:
жобамен бiрге және жобасыз экономикалық жағдайды талдауды;
экономикалық түсiмдер мен шығындарды бағалауды, соның iшiнде нәтижелердi, салдарлар мен әсерлердi, шығындардың тиiмдiлiгiн және өлшенбейтiн түсiмдердi, өсiрiлген түсiмдер мен шығындарды, тұтынушының қосымша түсiмдерiн, жобаның қайтымсыз шығасыларын, сыртқы тиiмдiлiгiн, халықаралық тиiмдiлiгiн, жанама түсiмдерiн талдауды;
ең аз шығындарды талдауды;
жобаның экономикалық тиiмдiлiгi көрсеткiштерiнiң, оның iшiнде экономикалық дисконтталған таза кiрiстiң (ЕNPV) және экономикалық iшкi пайда нормасының (ЕIRR) есебiн қамтуға тиiс;
жобаның бюджеттік тиімділігін есептеуді (Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі берілетін мемлекеттік емес қарыз қаражаты есебінен қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобалардың ТЭН-ін әзірлеген кезде жүзеге асырылады).
20. Әлеуметтiк бөлiм жобаның (бағдарламаның) экономикалық аспектiлерiн және бенефициарлар бойынша жобаны (бағдарламаны) iске асырудан түсетiн түсiмдердi көрсетедi.
Бұл бөлiм:
жобаның халықтың әлеуметтiк-мәдени және демографиялық сипаттамалары тұрғысынан негiзделуiн;
жобаның еңбек ресурстарын қажет етуiн және оның халықтың жұмыспен қамтылуына әсер етуiн;
қажеттi бiлiктiлiгi бар еңбек ресурстарымен нақты қамтамасыз етiлуiн;
жұмысшылар мен мамандарды оқыту және қайта даярлау бағдарламасын;
еңбектi қорғауды және қауiпсiздiк техникасын;
халықтың тұрмыс деңгейi көрсеткiштерiнiң есебiн (демографиялық көрсеткiштер, халықтың кiрiсi, жұмыспен қамтылу деңгейi, бiлiм деңгейiн арттыруға әсерi және т.б.);
тәуекелдiң негiзгi факторларын, өзгерiстердiң болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдердi азайту жөнiнде ұсынылатын iс-шараларды қамтитын әлеуметтiк тәуекелдердi бағалауды қамтуға тиiс.
21. "Жалпы қорытындылар" бөлiмінде жобаның негiзгi жетiстiктерi мен кемшiлiктерi, жобаны iске асырудың оңтайлы нұсқасын таңдау жөнiндегi қорытындылар мен логиканың сипаты, жоба бойынша негiзгi тәуекелдер, басқа да қорытындылар көрсетiледi.
22. Жобаның ТЭН-не қосымшалар: жобаны iске асырудың қарастырылып отырған әрбiр нұсқасы бойынша қаржы-экономикалық модельдердi, шығыстар, серпiндер кестесiн, өтелу кестесiн, диаграммаларды, суреттердi, орналасатын жер картасын және жобаның ТЭН-де көрсетiлген ақпаратты растайтын және ашатын басқа да материалдар мен құжаттарды қамтуға тиiс.
23. Жер учаскелерін пайдалануды көздейтін жобалар бойынша тиісті жергілікті атқарушы органның жер учаскелерін беру туралы шешімдері ұсынылуы қажет.
24. Жаңадан құруды немесе қайта құруды көздейтін жобалар бойынша жылжымайтын мүлікке арналған құқықты бекітетін құжаттар көшірмесі ұсынылуы тиіс.

3. Бюджеттік инвестициялық жобаның ТЭН сараптамасына қойылатын талаптар

25. Осы Талаптар оның ТЭН әзірлеу аясында жүргізілген бюджеттік инвестициялық жобаны экономикалық талдауды кешенді бағалаудың міндетті нысаны болып табылады және Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі берілетін мемлекеттік емес қарыз қаражаты есебінен қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобалардың экономикалық сараптама жүргізу кезінде пайдалануға ұсынылады.
26. ТЭН экономикалық сараптама жүргізуге ұсынылған ТЭН жобасының және жобалардың ерекшелiгiне байланысты талап ететiн оң сараптамалар қорытындылары, атап айтқанда:
1) мемлекеттік ведомстволық емес құрылыс сараптамасының;
2) салалық орган сараптамасының;
3) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның экологиялық сараптамасының;
4) банктiк сараптаманың;
5) мемлекеттiк ғылыми-техникалық сараптаманың;
6) санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау саласындағы уәкілеттi орган сараптамасының негiзiнде жүргiзіледi.
27. Құрылыс қызметін болжайтын жобалар бойынша мемлекеттік ведомстволық емес құрылыс сараптамасының, экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық сараптама қорытындысы, жер учаскелерін таңдау актісі, техникалық шарттар талап етіледі.
Ақпараттандыру саласындағы жобалар бойынша ақпараттандыру саласындағы уәкілетті органның қорытындысы қажет.
Инновациялық және/немесе ғарыштық қызметті болжайтын жобалар бойынша мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама қорытындысы қажет.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі берілетін мемлекеттік емес қарыз қаражаты есебінен қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобалар бойынша банктік сараптама қорытындысы қажет.
Жоба ерекшелігіне тәуелді қолданыстағы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қажет болып табылатын басқа да сараптамалар енгізіледі.
28. Экономикалық сараптауды жүргізген кезде сарапшы жобаны экономикалық сараптау қорытындысының үлгі құрылымын басшылыққа алады.
29. Бюджеттік инвестициялық жобаны экономикалық сараптау қорытындысының үлгі құрылымы келесі бөлімдерден тұрады:
инвестициялық жобаның қысқаша сипаттамасы;
жоба бойынша құжаттама құрамын бағалау;
жобаның бюджеттік инвестициялау басымдықтарына сәйкестігін бағалау;
жобаны маркетингтік талдауды бағалау;
техникалық-технологиялық шешімдерді бағалау;
жобаны экологиялық бағалау;
жобаны институционалдық бағалау;
жобаны қаржылық бағалау;
жобаны экономикалық бағалау;
жобаны әлеуметтік бағалау;
қорытындылар мен ұсынымдар.
30. Инвестициялық жобаның қысқаша сипаттамасы:
жобаның атауын;
бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің атауы (жобаға өтінім берушінің) жобаның мақсатын;
жобаны іске асыру мерзімін;
жобаның ауқымын, соның ішінде жобаның қуатын;
жобаның жалпы құнын;
жобаны қаржыландыру көздері мен нысанын қамтуға тиіс.
31. "Жоба жөніндегі құжаттама құрамын бағалау" бөлімі:
экономикалық сараптама жүргізген кезде назарға алынған құжаттар мен материалдарды;
ұсынылған құжаттардың құрамына байланысты ескертулерді қамтуға тиіс.
32. Жобаның Қазақстан Республикасының стратегиялық және бағдарламалық құжаттарымен айқындалған бюджеттік инвестициялар басымдықтарына сәйкестігін бағалау.
33. "Жобаны маркетингтік талдауды бағалау" бөлімі:
сұранысты (оның үрдістерін), жобаны іске асыру нәтижесінде өндірілетін өнімдер (қызметтер) көлемдері мен бағаларын көрсете отырып, бәсекелестердің бағаларын немесе жобаның әлуеметтік-экономикалық қажеттігін бағалауды;
шикізат, материалдар рыноктарын және жобаның жұмыс істеуімен байланысты өндірістің басқа факторларын талдауды бағалауды;
жобаны іске асыру шеңберінде сатып алынатын тауарлардың, жұмыстар мен қызметтердің бағаларын талдауды бағалауды;
тәуекелдің негізгі факторларын, өзгерістердің болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдерді азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды айқындайтын коммерциялық тәуекелдерді бағалауды;
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
34. "Техникалық-технологиялық шешімдерді бағалау" бөлімі:
шикізат көздері мен жеткізушілеріне, өнім мен қызметтерді тұтынушыларға, инженерлік-көліктік инфрақұрылымға (теміржол магистралдарына, автокөлік жолдарына, құбыр желілеріне, энергия көздеріне және т.б.) мен байланысқа жақындығына және географиялық ерекшелігі мен баламалы нұсқаларына қатысты бағалауды көрсете отырып, орналасатын жерді таңдауды бағалауды;
жобалық қуатының, жобалық қуаттарды игеру серпінінің есептік негіздемесін қамтитын жобаның ауқымын бағалауды;
жобаны іске асыру схемасын және оның баламалы нұсқаларын бағалауды;
әлемдік стандарттарға сәйкестігін, қолданылып жүрген жабдықпен технологиялық сәйкестігін айқындайтын жабдықты таңдауды және ұсынылған баламалы нұсқаларын бағалауды;
жобаның іске асыру кестесін (технологиялық кезеңдерін) бағалауды;
тәуекелдің негізгі факторларын, өзгерістердің болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдерді азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды қамтитын техникалық-технологиялық тәуекелдерді бағалауды;
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
35. "Жобаны экологиялық бағалау" бөлімі:
экологиялық нұқсанды бағалауды, зиянды әсерін азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды қамтитын жобаның қоршаған ортаның жай-күйіне әсерін бағалауды;
тәуекелдің негізгі факторларын, өзгерістердің болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдерді азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды қамтитын экологиялық тәуекелдерді бағалауды;
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
36. "Жобаны институционалдық бағалау" бөлімі:
жобаны басқару схемасын, функцияларды, шығындар мен пайданы, жауапкершілікті жобаға қатысушылар арасында бөлуді қамтитын жобаны іске асырудың институционалдық схемасын бағалауды;
тәуекелдің негізгі факторларын, өзгерістердің болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдерді азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды айқындайтын институционалдық тәуекелдерді бағалауды;
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
37. "Жобаны қаржылық бағалау" бөлімі:
жалпы инвестициялық шығасылардың есептелуін бағалауды;
пайдалану шығасыларының есептелуін бағалауды;
қаржыландыру схемасын, оның ішінде жоба кезеңдері бойынша бағалауды, сондай-ақ қаржыландыру шарттарын, көздерді, қаржы қаражатын қажет етуді бағалау;
өнімнің өзіндік құнының есептелуін бағалауды;
ақша қаражаты ағынының жиынтық есебін, жобаны қаржылық бағалаудың қарапайым әдістерінің көмегімен талдауды, өтелу мерзімін, қарапайым пайда нормасын, берешекті жабу коэффициентін есептеуді, дисконттау әдістерінің көмегімен талдауды, жобаның таза ағымдағы құнын, ішкі өтелу нормасын есептеуді, жобаны дисконттау әдістерінің көмегімен талдауды - дисконтталған таза кірісті (NPV), табыстылықтың ішкі нормасын (ІRR), дисконтталатын пайда мен шығындардың қатынасын (В/С), дисконтталған өтелу мерзімін есептеуді қамтитын қаржылық тиімділік көрсеткіштерінің есептелуін бағалауды;
жобаның сезімталдығын және зиянсыздығын талдауды қамтитын белгісіздік жағдайларындағы талдауын бағалауды;
тәуекелдің негізгі факторларын, өзгерістердің болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдерді азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды айқындайтын қаржылық тәуекелдерді бағалауды;
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
38. "Жобаны экономикалық бағалау" бөлімі:
экономикалық ахуалды жобамен және жобасыз талдауын бағалауды;
нәтижелерді, салдарлар мен әсерлерді талдауды, шығындардың тиімділігін талдауды және өлшенбейтін түсімдерді, өсірілген түсімдер мен шығындарды, тұтынушының қосымша түсімдерін, жобаның сыртқы әсерін, халықаралық әсерін қамтитын экономикалық түсімдер мен шығындарды бағалауды;
ең аз шығындарды талдауды бағалауды (баламалы нұсқалар);
экономикалық тиімділік көрсеткіштерінің, оның ішінде экономикалық дисконтталған таза кірістің (ЕNPV) және экономикалық ішкі пайда нормасының (ЕІRR) есебін;
жобаның бюджеттік тиімділігін бағалау (Қазақстан Республикасының мемлекеттік кепілдігі берілетін мемлекеттік емес қарыз қаражаты есебінен қаржыландыруға ұсынылатын инвестициялық жобаларға экономикалық сараптама жүргізу кезінде жүзеге асырылады).
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
39. "Жобаны әлеуметтік бағалау" бөлімі:
қажетті біліктілігі бар еңбек ресурстарымен нақты қамтамасыз етілуін талдауды және жұмысшылар мен мамандарды оқыту және қайта даярлау бағдарламаларын іске асыру қажеттігін қоса алғанда, еңбек ресурстарының қажеттілігін айқындауды;
жобаны іске асырудың әлеуметтік маңызы, оның ішінде демографиялық көрсеткіштерді, халықтың кірістерін, жұмыспен қамтылу деңгейін, білім деңгейінің жоғарылауына әсерін және т.б. бағалауды;
тәуекелдің негізгі факторларын, өзгерістердің болжамды сипаты мен ауқымын, тәуекелдерді азайту жөніндегі болжамды іс-шараларды айқындайтын әлеуметтік тәуекелдерді бағалауды;
бөлім бойынша ескертулерді қамтуға тиіс.
40. "Қорытындылар мен ұсынымдар" бөлімі:
жалпы ұсынымдарды;
жоба бойынша негізгі басымдықтар мен кемшіліктерді;
жоба бойынша теріс немесе оң қорытындыны қамтуға тиіс.
41. Жобаның ТЭН-ні жоба ерекшелігіне байланысты, осы Талаптардың 26-тармағында көрсетілген тиісті сараптамалардың оң қорытындыларының ескертулері мен ұсыныстарын ескере отырып міндетті түрде түзетілуі тиіс.

Қазақстан Республикасы
Экономика және бюджеттік
жоспарлау министрінің м.а.
2009 жылғы 2 наурыздағы
N 30 бұйрығымен
бекітілген

Республикалық немесе жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыруды талап ететін концессиялық жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін әзірлеуге және сараптауға қойылатын талаптар Жалпы ережелер

1. Осы Республикалық немесе жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыруды қажет ететін концессиялық жобаның техникалық–экономикалық негіздемесін (бұдан әрі – жобаның ТЭН) әзірлеуге және сараптауға қойылатын талаптар Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 155-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленген.
2. Республикалық немесе жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыруды қажет ететін жобаның ТЭН әзірлеген кезде осы талаптар сақталуы тиіс.
3. Республикалық немесе жергілікті бюджеттен қоса қаржыландыруды қажет ететін жобаның ТЭН сараптау жүргізген кезде осы талаптар сақталуы тиіс.
4. Оңтайлы жобалық шешімдер, оның ішінде концессиялық жобаның барынша оңтайлы құрылымы мен ауқымын, жобаны іске асыру бойынша барынша орынды маркетингтік, техника-технологиялық, қаржы, институционалдық, экологиялық, әлеуметтік және басқа да шешімдер жөнінде ұсыныстар тұжырымдау, концессиялық жобаны іске асырудың әлеуметтік-экономикалық салдарларын айқындау, ТЭН қабылданған шешімдерді ескере отырып, оны іске асыру жөніндегі тәуекелдерді бағалау, мемлекеттік қолдау түрлері мен мөлшерін, сондай-ақ жобаны іске асырудың мемлекеттік бюджетке әсерін айқындау жобаның ТЭН әзірлеудің мақсаты болып табылады.
5. Жобаны концессия схемасы бойынша іске асырудың экономикалық орындылығын айқындау жобаның ТЭН сараптаудың мақсаты болып табылады.
6. Жобаны экономикалық сараптаудың нәтижесі оң қорытынды немесе теріс қорытынды болып табылады.
Экономикалық сараптаудың оң қорытындысы құрылымы мен мазмұны осы талаптарға жауап беретін және белгіленген техникалық-экономикалық өлшемдерді растайтын, сондай-ақ жобаны іске асырудың жүзеге асырылымдығы және тиімділігінің алғы шарттары бар жобаның техникалық-экономикалық негіздемесіне ұсынылады.
Экономикалық сараптаудың теріс қорытындысы оны экономикалық талдауды бағалау нәтижесі жобаны іске асырудың жүзеге аспайтындығын және/немесе тиімсіздігін көрсететін жобаның техникалық-экономикалық негіздемесіне беріледі.
Жобаның ТЭН құрылымы және/немесе мазмұны осы талаптарға сәйкес болмаған жағдайда қайта түзеуге жолданады.
7. Жоба ТЭН экономикалық сараптауды жүргізудің мақсаты жобаны концессия схемасы бойынша іске асырудың экономикалық дұрыстығын айқындау болып табылады.

2. Концессиялық жобаның ТЭН-ін әзірлеуге қойылатын талаптар

8. ТЭН жобасында ұсынылған нұсқалардың балама пысықтаулары, есептеулері, соның ішінде жоспарлық шешімдері, инвестицияларды енгізудің тиімділігі бойынша есептеулер, сонымен қатар салу (қайта салу) және пайдалану кезіндегі әлеуметтік, экологиялық және басқа да салдар көрсетілуі қажет.
9. Жобаны концессия схемасы бойынша іске асыру мақсатында инвестицияларды салудың экономикалық тиімділігі тиісті есептеулермен және егер ондайлар бар болса ұқсас жобалармен салыстырумен расталуы тиіс.
10. ТЭН әзірлеудің негізгі міндеттері:
жобаның концессия схемасы іске асырымдылығын бағалау – қолда бар барлық техникалық, қаржылық, экономикалық және басқа да сипаттағы шектеулерді ескере отырып, жобаны жүзеге асыру мүмкіндігі;
концессиялық жобаның абсолютті тиімділігін бағалау – шарттың орындалуын тексеру:
қол жеткізілетін нәтижелердің мәні талап етілетін шығындардың мәнінен (ресурстық шығыстардан) жоғары;
қаржыландыру көздері бойынша жобаны іске асырудың баламалы нұсқауларын бағалау – жобаны концессия негізінде іске асыруды жобаны іске асырудың ең орынды нұсқасы ретінде дәйектеу мақсатында жобаны іске асырудың балама нұсқаларын салыстыру;
11. Жобаның ТЭН-нің мазмұны мынадай құрылымға сәйкес келуі тиіс:
жобаның түйіндемесі;
кіріспе;
маркетингтік бөлім;
техникалық-технологиялық бөлім;
нормативтік құқықтық бөлім;
экологиялық бөлім;
институционалдық бөлім;
қаржылық бөлім;
тәуекелдерді бағалау;
экономикалық бөлім;
әлеуметтік бөлім;
мемлекеттік қолдаудың түрлері мен мөлшері, оның мемлекеттік бюджетке әсері;
жоба бойынша жалпы қорытындылар;
қосымшалар.
12. Жобаның ерекшелігіне қарай, ТЭН шеңберінде қабылданған шешімдерді барынша егжей-тегжейлі ашуға және негіздеуге мүмкіндік беретін қосымша бөлімдер мен кіші бөлімдер қосылады.
13. Жобаның түйіндемесінде жоба туралы қысқаша ақпарат ашылады және бастапқы құжаттама және жобалық шешімдердің ТЭН-і шеңберінде негізделген мемлекеттік қолдау шараларын ескеріп немесе ескерусіз жобаны концессия схемасы бойынша жобаны іске асыру қажеттілігі жөніндегі басты қорытындылар көрсетіледі.
Жоба түйіндемесі мыналарды қамтуы тиіс:
жобаның атауы;
жобаның іске асырылатын орны;
ұлттық валютадағы және жоба ТЭН-нің шеңберінде есепке алынған шетелдік валютадағы жобаның жоспарланған жалпы құны;
жобаның ауқымы;
жобаның қуаты;
әрбірінің құнын көрсете отырып жобаның компоненттері;
жобаның мақсаты мен міндеті, оның ішінде, сандық мәні;
концессия схемасы бойынша жобаны іске асырудан негізгі пайда алушылар;
жылдар бойынша бөлінген болжанып отырған қаржыландыру көздері;
іске асыру кезеңдері жылдарға бөлінген жобаны іске асыру мерзімі;
мемлекеттік қолдаудың түрлері мен мөлшері;
сандық мәнде жобаны іске асырудың негізгі нәтижелері: әлеуметтік – экономикалық көрсеткіштер, қаржылық көрсеткіштер, мемлекеттік бюджетке әсері.
14. "Кіріспе" бөлімінде жобаның сыртқы ортасы, оның ішінде, жобаны іске асыру болжанып отырған қазіргі әлеуметтік-экономикалық, табиғи-климаттық, құқықтық және басқа да жағдайлар баяндалады.
Бөлімде концессиялық жобаны іске асыру кезеңіне арналған және дайындық кезеңін, концессия объектісін құру (қайта жаңғырту) кезеңін, концессия объектісін пайдалану кезеңін, халықтың өмір сүру деңгейін, инфрақұрылыммен қамтамасыз етілуін, инвестициялық климат және жобаның болжанатын орналасқан жерін, әсер ету саласын сипаттайтын басқа да әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштерді қамтитын қазіргі және болжанатын көрсеткіштер көрсетіледі.
Бұл бөлімде концессия схемасы бойынша жобаны іске асыруды шешетін саланың проблемасы айқындалады, сондай-ақ осы проблеманы шешудің баламалы нұсқалары көрсетіледі (жоба ТЭН-нің әрбір келесі бөлімдерінде салыстырмалы талдау жүргізілетін концессиялық жобаның мақсатына қол жеткізу).
15. Маркетингтік бөлім жобаны іске асыру нәтижесінде құрылатын өнімге деген сұраныстың ағымдағы және перспективадағы (концессиялық жобаны іске асыру мерзімінде) конъюнктурасын талдауды және бағалауды және тұтынылатын өндіріс факторларының ұсыныстарын көрсетеді.
Бөлім мыналарды қамтуы тиіс:
сұранысты (оның тенденцияларын) талдау мыналарды қамтиды:
тұтынушылар санаты бойынша жобаны іске асыру нәтижесінде өндірілетін (ұсынылатын) өнімдердің (қызметтердің) көлемдерін, түрлерін және бағаларды талдау;
тұтынушылар санаты бойынша саладағы (өңірдегі) ағымдағы ахуалды ескере отырып, өндірілетін (ұсынылатын) өнімдердің (қызметтердің) көлемдерін, түрлерін және бағаларды талдау;
сұраныстың сандық өлшемдерін, оның тенденцияларын және өнім (қызметтер) бағаларын бағалаудан немесе қызметтер бойынша қажеттіктерді бағалаудан тұратын жобаның әлеуметтік-экономикалық пайдаларын талдау;
осы саладағы қолданыстағы, ұқсас немесе балама объектілерді олардың жоба алдындағы басымдықтары және кемшіліктері тұрғысында салыстырмалы талдау;
бұрын бағасы дотациялық немесе тегін болған өнім (қызмет) бағасымен бірге өнім (қызмет) бірлігін өндіру үшін ықтимал тұтынушылардың төлеу дайындығын (мүмкіншілігін) салыстырмалы талдау;
өнім (қызмет) бірлігі үшін тиімді (әлеуметтік-әділетті) бағаны талдау;
өндірушілер және жеткізушілер, олардың бағаны қалыптастыруы, өнімді жеткізудің сапасы мен шарттары бойынша салыстырмалы талдауды қамтитын жоба шеңберінде тұтынылатын шикізат, материалдар, жабдықтар нарықтарын талдау;
концессияға беруге ұсынылатын объектіні құру/қайта жаңғырту, пайдалану кезеңдерінде тиісті біліктіліктегі еңбек ресурстарымен жобаның қамтамасыз етілуін сондай-ақ шетел мамандарын тарту негіздемесін талдау;
өнімді (тауарды/қызметті) өткізуге жәрдемдесу жөніндегі ұсынылатын іс-шаралар, өнімді (тауарды/қызметті) табиғи бірлікте сату бағдарламасы.
Әрбір кіші бөлімде ақпараттың қолданылатын көздері және жүргізілген маркетингтік зерттеулер бойынша есептермен бірге маркетингтік зерттеу өткізу әдістемесі көрсетіледі.
16. Техникалық-технологиялық бөлім жоба құрамын, жобаның өлшемдері мен компоненттерін айқындайтын жоба бойынша техникалық-технологиялық шешім сипатталған, оның ішінде, концессия схемасы бойынша жобаны іске асыруға арналған оңтайлы жобалық шешімдерді айқындайтын процесті көрсетеді.
Бөлім мынаны қамтуы тиіс:
таңдалған үздік жобаны іске асыру нұсқасын негіздеумен бірге техникалық-технологиялық шешімдерді сипаттау және салыстырмалы талдау;
шикізат көздері мен ықтимал өнім берушілерге, өнім (тауар/қызмет) тұтынушылары мен көлік магистраліне жақындығына, географиялық ерекшеліктеріне қарай жобаны іске асыру орнын таңдауды негіздейтін жобаны іске асырудың таңдап алынған орнын негіздеу;
қабылданған техникалық-технологиялық шешімдерді есепке ала отырып, жобаның қуатын есептік негіздеу;
жоба іске асырылатын өңірлердің инфрақұрылымына жобаның әсерін бағалау;
жобалық жабдықты таңдауды негіздеу, оның ішінде, қазіргі пайдаланудағы жабдықпен технологиялық үйлесімділігі (егер ол жобаны іске асыру аясында көзделсе), "баға-сапа" арақатынасының оңтайлылығы, негізгі құралдар амортизациясы, жабдықтарды таңдау бойынша балама нұсқалар, инновациялық жабдықтарды қолдану, ноу-хауды пайдалану, жобаға қойылатын техникалық және технологиялық талаптарды белгілейтін нормативтік құжаттарды, сапа стандартын пайдалануы;
жобаның қолда бар көліктік кіреберіс жолдары мен құралдарын, электр, жылу, сумен жабдықтау мен кәріздерді, сондай-ақ қойма үй-жайларымен қамтамасыз етілуін ескере отырып жобаның инженерлік құрылыстарының іске асырылуының қамтамасыз етілуі;
уақытпен жоба бойынша іс-шаралар ұзақтығы мен дәйектілігін кескіндеп көрсете отырып, іске асырылу жылдары және технологиялық кезеңдері бойынша пайдалануын және концессияға беруге ұсынылған объектіні құру/қайта жаңғырту кезеңін көрсететін жобаны іске асыру кестесі (жоспар-кесте).
Жоба бойынша техникалық шешімдерді таңдаған кезде, бірінші кезекте экологиялық қолайсыз әсері барынша аз немесе теріс экологиялық әсері жоқ, сондай-ақ жобаны іске асырудан әлеуметтік-экономикалық әсері барынша көп шешімдер таңдалады.
17. Нормативтік құқықтық бөлім қолданыстағы Қазақстан Республикасының заңнамасы шеңберінде жобаны концессия схемасы бойынша іске асыру мүмкіндігін, концессионерлерге мемлекет меншігі объектілерінің жаңасын құру (құрылысын салу) немесе қолданыстағыларын қайта жаңғырту объектілерін жақсарту және тиімді пайдалану мақсатында кейіннен концессияға беруге байланысты туындайтын азаматтық-құқықтық қатынастарды, уақытша иелену және пайдалану құқығын беруді қамтиды.
18. Қоршаған ортаны қорғау бөлімі жобаны іске асыру аясында қабылданған техникалық шешімдерінің іске асырылуының қоршаған ортаға әсерінің экологиялық қырларын және олардың бекітілген экологиялық нормаларға сәйкестігін көрсетеді.
Қоршаған ортаға әсерді бағалау ТЭН–де тиісті Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау бойынша уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік құжатына және табиғат қорғау қызметін реттейтін басқа да нормативтік актілермен орындалады.
Осы бөлім мыналарды қамтуы тиіс:
жобаның қоршаған ортаға әсерін бағалауды, жобаны іске асырудан болатын сандық бағалауды және оның зиянды әсерін азайту бойынша болжамды іс-шараларды;
өңірдің де, сондай-ақ тұтастай Қазақстан Республикасының экологиялық ахуалын және олардың сандық мәндегі нәтижесін әзірлеуді жақсарту үшін жобада болжанған іс-шаралар.
Жоба аясында техникалық-технологиялық шешімдерді таңдаған кезде бекітілген экологиялық нормативтер талаптарына сәйкес шешімдер таңдап алынуы керек.
19. Институционалдық тарау оның өмірлік циклы бойында жобаны іске асыруға қатысушылардың барлығы жөніндегі ақпаратты және олардың функцияларын, сондай-ақ қаржылық шығыстарды бағалаумен бірге басқару құрылымын көрсететін институционалдық схемасын көрсетеді.
Осы тарау мыналарды қамтуы тиіс:
жобаны іске асыру бойынша әр кезеңде іс-шараларды егжей-тегжейлі сипаттау (жобаны іске асыру жоспары):
даярлық, концессия объектілерін құру/жетілдіру кезеңі, концессия объектісін пайдалану кезеңі;
іске асырудың әр кезеңінде жобаны басқару, басқару құрылымының, басқарудың оңтайлы сызбасын әзірлеу сызбасының балама нұсқаларын салыстырмалы талдау;
олардың жобаны іске асыру шеңберінде жүзеге асыратын функцияларын, тікелей және жанама пайда алушыларды көрсете отырып әр кезеңде жобаны іске асыруға қатысушылар мен тараптарды айқындау;
жобаның орнықты жұмыс істеуі мен табысты жүзеге асырылуын қамтамасыз ету үшін әлеуетті концессионерге қойылатын талаптар мен сипаттамаларды айқындау.
20. Қаржы тарауы, оның ішінде жобаны іске асырудың қаржылық үлгісі, жобаны қаржыландырудың баламалы сызбасы мен көздерін бағалауды, инфляцияның жобаның іске асырылуына әсерін есепке алуды, қаржылық тиімділікті бағалауды, жобаның ТЭН аясында қабылданған жоба бойынша қаржылық шешімдерді ашып көрсетеді.
Осы тарау мыналарды қамтуы тиіс:
жалпы инвестициялық шығындарды есептеуді, жобаның сатылары бойынша қаржыландыру қажеттігін таратуды, концессия схемасы бойынша жобаны іске асыру кезеңдері бойынша қаржыландыру жоспарын;
пайдалану шығынын, өндірістік шығынды, ағымдағы ұстау шығыстарын (пайдалану шығыны) есептеуді;
өнімнің, тарифтің, өнімнің өткізу бағасының өзіндік құнын есептеуді;
жылдар бойынша индексацияны есепке ала отырып, қаржылық үлгі аясында қаралған өнімді ақылы негізде берген жағдайында салыстырмалы талдау және оңтайлы тарифті (бағаны) айқындауды және оңтайлы баға деңгейін анықтау, егер жобаны концессия схемасы бойынша іске асырғандағы тауар өндірілген жағдайда;
сауда-саттықтан түскен кірісті есептеу, бөлінбеген және таза пайданы есептеуді;
ақша қаражаты ағынын есептеуді, пайда мен шығындар туралы есепті;
инфляция есебін, валюта бағамын, дисконт нормасын және тәуекелге түзетуді айқындауды;
дисконттау әдісінің көмегімен жобаны (бағдарламаны) талдау, оның ішінде келтірілген таза кіріс есебі ( Net Present Value - NPV ), пайдалылықтың ішкі нормасы ( Internal Rate of Return , IRR ), дисконттық пайда мен шығыстардың қатынасы, өзін өзі ақтаудың дисконттық мерзімін;
инвестициялық жобаның меншікті қаржылық тиімділігін есептеуді;
жобаны жүз пайыз мемлекеттік бюджеттен, мемлекеттік қарыз тарту есебінен немесе концессия негізінде іске асырғандағы қаржыландырудың сызбаларының, көздерінің, жағдайларының балама нұсқаларын салыстырмалы талдауды;
концессияның тиімді мерзімін анықтауды;
жобаны қаржыландыру үшін қарыз қаражатын тартудың қолдануға жарамды параметрлерін анықтауды;
залалсыздық шегін есептеуді;
осындай шығыстарды кім және қашан қаржыландырылатынын нақты айқындай отырып, пайдалану шығыстарын қаржыландыру көздерін.
Тарауда көрсеткіштерді есептеу тәртібі (формулалар көрсетілген), қабылданған жол берулер ашып көрсетілуі тиіс. Деректер мен есептер мәтіндік түсіндірмесі бар кестелер, графиктер, диаграммалар түрінде ұсынылады.
Сандық және сапалық көрсеткіштер өзара байланыстырылған және экономикалық ойша тұжырымдалып қорытындыланған салыстырмалы кестеде ұсынылуы тиіс. Талдау халықаралық практиканы ескере, эмпирикалық көрсеткіштерді пайдалана отырып математикалық үлгілеумен негізделген есептеулер негізінде жүргізілуі тиіс.
21. "Қауіп-қатерлерді бағалау" бөлімі әрбір кезеңде іске асырылуға қабілетті әртүрлі қауіп қатерлерді көрсетеді: дайындық, концессия объектісін құру/жетілдіру кезеңі, концессия объектісін пайдалану және жобаның сыртқы жағдайларына байланысты кезең.
Бұл бөлім мыналарды қамтуы тиіс:
қауіп-қатерлердің негізгі факторларын, болжамды сипаттаманы және өзгерістер өрісін, қауіп-қатерлерді төмендету бойынша болжамды іс-шараларды айқындайтын коммерциялық қауіп-қатерлерді бағалау;
қауіп-қатерлердің негізгі факторларын, болжамды сипаттаманы және өзгерістер өрісін, қауіп-қатерлерді төмендету бойынша болжамды іс-шараларды айқындайтын әлеуметтік қауіп-қатерлерді бағалау;
қауіп-қатерлердің негізгі факторларын, болжамды сипаттаманы және өзгерістер өрісін, қауіп-қатерлерді төмендету бойынша болжамды іс-шараларды айқындайтын экономикалық қауіп-қатерлерді бағалау;
қауіп-қатерлердің негізгі факторларын, болжамды сипаттаманы және өзгерістер өрісін, қауіп-қатерлерді төмендету бойынша болжамды іс-шараларды айқындайтын техникалық қауіп-қатерлерді бағалау;
қауіп-қатерлердің негізгі факторларын, болжамды сипаттаманы және өзгерістер өрісін, қауіп-қатерлерді төмендету бойынша болжамды іс-шараларды айқындайтын қаржылық қауіп-қатерлерді бағалау;
жобаға қатысушылар арасындағы қауіп-қатерлерді бөлудің салыстырмалы талдау;
қауіп-қатерлердің негізгі факторларын, болжамды сипаттаманы және өзгерістер өрісін, қауіп-қатерлерді төмендету бойынша болжамды іс-шараларды айқындайтын концессионер мен конседент үшін ерекше қауіп-қатерлерді бағалау;
белгісіздік жағдайларындағы талдау, оның ішінде, негізгі өлшемдер (өткізу көлемі, өткізу бағасы, тікелей шығасылар) бойынша сезімталдықты талдау, оның ішінде, өлшемдер өзгеруінің жол берілетін шекті мәнін айқындау.
Қауіп-қатерлерді бағалау қазіргі заманғы үлгілеу негізінде есептелуі тиіс.
22. Экономикалық бөлім жобаның жалпы Қазақстан Республикасының (облыстың, өңірдің) экономикасына әсерін білдіреді (макроэкономикалық талдау):
саладағы ахуалды және оның жобасыз даму перспективаларын талдауы, негізгі салалық көрсеткіштердің (өнімдерді (қызметтердің) өндіру көлемі, жалпы сыртқы өнімнің (жалпы өңірлік өнімнің) құрылымындағы саланың үлесі, салаға инвестициялардың көлемі және мәндері және олардың болашақтағы болжамды мәні көрсетуі тиіс;
жобаның іске асырылуын ескере отырып, саланың даму келешегін талдау негізгі салалық көрсеткіштердің (өнімдердің (қызметтердің) өндіру көлемі, жалпы сыртқы өнімнің (жалпы өңірлік өнімнің) құрылымындағы саланың үлесі, салаға инвестициялардың көлемі және мәндері және олардың болашақтағы болжамды мәні көрсетуі тиіс;
жобамен және жобасыз ахуалды салыстырмалы талдау;
таза қоғамдық пайдалардың, экономикалық таза келтірілген кірістің ( expected net present value – ENPV), кірістіліктің экономикалық ішкі нормаларының (Economic Internal Rate of Return – EIRR) көрсеткіштерінің есебі;
жобаны іске асырудың аралас салалардың дамуына әсерін талдау;
жалпы жоба үшін және жоба нәтижелерінің, салдарының және әсерінің талдауын, шығындар тиімділігінің және өлшенбейтін пайдаларының, ұлғайған пайдалары мен шығындарының, тұтынушының қосымша пайдаларын, қайтарусыз шығасылардың, сыртқы әсерлердің, халықаралық әсерлердің, жобаның жанама пайдаларының талдауды қамтитын тура және тікелей пайда табушылар үшін пайдалар мен шығындарды талдау;
жобаның Қазақстан Республикасының экспорттық әлеуетінің өсуіне және импортты толықтыруға, инновациялар дамуына әсерін талдау;
ағымдағы бағалардағы және өткен жылғы салыстырмалы бағалардағы тікелей макроэкономикалық әсердің есебі;
ағымдағы бағалардағы және өткен жылғы салыстырмалы бағалардағы жанама макроэкономикалық әсердің есебі;
ағымдағы бағалардағы және өткен жылғы салыстырмалы бағалардағы жиынтық макроэкономикалық әсердің есебі;
жобаның экономикалық тиімділігінің жылдық индексінің есебі;
жобаның экономикалық тиімділігінің интегралдық индикаторларының есебі;
жобаны іске асырудың макроэкономикалық тиімділігінің есебі.
23. Әлеуметтік бөлім жобаның әлеуметтік аспектілерін және жобаны іске асырудан түсетін әлеуметтік пайдаларды көрсетеді.
Бұл бөлім мыналарды қамтуы тиіс:
өңірдегі әлеуметтік ахуалды және жобасыз даму перспективаларын талдау, Қазақстанның және жоба іске асыру болжанатын өңірдегі халықтың өмір сүру деңгейінің (халықтың кірістері, жұмыспен қамтылу деңгейі) негізгі көрсеткіштерінің мәндері, және олардың соңғы үш жылғы серпіні мен болашақтағы болжамды мәні көрсетілуі тиіс;
жобаның іске асырылуын ескере отырып, әлеуметтік ахуалдың даму перспективаларын талдау;
халықтың әлеуметтік-мәдени және демографиялық сипаттамалары тұрғысынан жобаның негізділігін талдау, оның ішінде, жоба концессия схемасы бойынша іске асырылғандағы халықтың өнімдерді (тауарды/қызметті) тұтынғандығы үшін төлеуге дайындық мәселелерін зерттеу;
жобаның қызметкерлердің санаттары бойынша еңбек ресурстарына мұқтаждығы, әрбір кезеңде олардың біліктіліктеріне қойылатын талаптар және оның Қазақстан Республикасы халқының жұмыспен қамтылуына әсері;
жобаны іске асыру аясында оқыту бағдарламалары және жұмысшылар мен мамандарды қайта даярлау;
еңбекті қорғау және техника қауіпсіздігі нормалары;
әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту орындылығын (қажеттілігін) талдау;
жобаның қоғамдық (әлеуметтік-экономикалық) қажеттілігін талдау/бағалау.
24. "Мемлекеттік қолдаудың түрі мен көлемі, бюджетке ықпал етуі" бөлімінде жобаның ТЭН негізделетін концессионердің қызметін мемлекеттік қолдаудың мүмкін болатын түрлері мен мөлшері, ұлттық валютадағы көлемін және жобаны іске асырудың мемлекеттік бюджетке әсерін көрсетумен бірге мемлекеттік қолдаудың берілген түрін ұсыну тиімділігі көрсетіледі.
Бөлім келесілерді:
мемлекеттік қолдау түрлерін таңдау негізін, мемлекеттік қолдаудың оңтайлы мөлшерінің есебін және мемлекеттік қолдаудың пайдалылығы индексін (негізгі міндеттемелерді қоспағанда);
дисконтты бюджеттік ақшалай ағындар есебін, бюджеттік әсерді, жобаның бюджеттік тиімділігі есебін, келтірілген таза пайданы, ішкі пайдалылық нормасын;
қаржыландыру көздері бойынша жобаны іске асырудың баламалы нұсқаларын салыстырмалы талдау (жүз пайыз мөлшерде мемлекет бюджетінің есебінен, мемлекеттік қарыз есебінен);
жобаны іске асыру жылдары бойынша мемлекеттік бюджетке (республикалық және жергілікті) ықпал ету жүктемесінің есебін қамтуы тиіс.
25. "Жалпы тұжырым" бөлімінде жобаның негізгі құндылықтары мен кемшіліктері, жобаны іске асырудың оңтайлы нұсқасын таңдау бойынша қисынды сипаттау және қорытындылау, басқа қорытындылар көрініс табады.
26. Жобаның ТЭН қосымшалары жобаның ТЭН-де келтірілген ақпаратты растайтын және ашып көрсететін жобаны іске асырудың қарастырылып жатқан әр нұсқасы бойынша қаржы-экономикалық үлгісі; шығыстар кестесін, динамикті өзін-өзі өтеу кестесін, диаграммаларды, суреттерді, жергілікті жерлер картасын қамтуы қажет.

3. ТЭН жобасын сараптауға қойылатын талаптар

27. Жобаның ТЭН сараптауды концессия мәселелері жөніндегі мамандандырылған ұйым жүргізеді.
28. Экономикалық сараптаманы (бұдан әрі - сараптама) жүргізген кезде сарапшы мына принциптерді басшылыққа алады:
жобаның нәтижелілігі – оны жүзеге асыру тиімділігінің оң болуы, яғни қосылатын нәтижелер бағалауының жобаны іске асыру үшін талап етілетін қажет жиынтық шығындардың бағалауынан асуы;
бара-барлық және объективтілік – оған қатысты күмәнділік және белгісіздік дәрежесін ескере отырып жоба қаралатын, объектінің құрылымы мен сипатын дұрыс көрсету;
кешенділік – жобаны іске асырудың жан-жақты салдарын есепке алу, тек экономикалық емес, сонымен бірге әлеуметтік, экологиялық және басқа да экономикадан тыс салалардағы салдарын және нәтижелер мен шығындардың тиісті түрлері мен өлшемдерін анықтау;
даралық – әрбір қатысушы ұстанымымен жоба тиімділігін бағалау;
келісушілік – ТЭН әр түрлі бөлімдерінде және ұсынылған құжаттарда көрсетілген деректер мен ақпарат өзара келісіледі;
дұрыстығы – ТЭН бөлімдерінде ұсынылған ақпараттар мен деректер ұсынылған құжаттар мен есептеулердегі басқа сараптамалардың қорытындыларында расталған;
негізділік – ТЭН шеңберінде қабылданған шешімдер неігізделген болып табылады;
есептіліктің дұрыстығы – есептеу тәртібі және алынған көрсеткіштер дұрыс болып табылады.
29. Мыналар:
жобаны іске асырудың әлеуметтік тиімділігін концессия схемасы бойынша талдау;
жобаны іске асырудың экономикалық тиімділігін концессия схемасы бойынша талдау;
жобаны іске асырудың коммерциялық тиімділігін концессия схемасы бойынша талдау;
мемлекеттік қолдау шараларын көрсетуді ескере отырып жобаны іске асырудың бюджеттік тиімділігін концессия схемасы бойынша талдау;
жоба тәуекелдерін басқару жүйесін талдау сараптама міндеттері болып табылады.
30. ТЭН жобасының сараптамасы ұсынылған ТЭН жобасы және жоба ерекшеліктеріне сәйкес талап етілетін сараптамалардың тиісті оң қорытындысы негізінде, атап айтқанда:
1) Қазақстан Республикасының Үкіметі жобаларды мемлекеттік сараптау өкілеттігін берген заңды тұлғаның мемлекеттік сараптамасы;
2) салалық орган сараптамасы;
3) қоршаған ортаны қорғау салысындағы уәкілетті органның экологиялық сараптамасы;
4) банк сараптамасы;
5) мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама;
6) санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау саласындағы уәкілетті органның сараптамасы.
31. Сараптаманы жүргізу нәтижесі ТЭН жобасына жүргізілген концессия мәселелері бойынша мамандандырылған ұйымның сараптамалық қорытындысы болып табылады.
32. Сараптама қорытындысының мазмұны келесі тараулардан тұрады:
жалпы деректер;
жоба паспорты;
жоба бойынша құжаттама құрамын бағалау;
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасы аясында жобаны іске асыру мүмкіншілігі;
жобаны іске асырудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігі;
жобаны іске асырудың коммерциялық тиімділігі;
мемлекеттік қолдау шараларын ескере отырып жобаны іске асырудың бюджеттік тиімділігі;
жоба тәуекелдерін басқару жүйесі;
жоба бойынша қорытындылар.
33. "Жалпы мәліметтер" бөлімінде концессия мәселелері жөніндегі мамандандырылған ұйымның жобаның ТЭН сараптауды жүргізудің құқықтық негізі мен мақсаты көрсетіледі.
34. "Жоба паспорты" бөлімі мыналарды қамтиды:
жобаның атауы;
жобаның мақсаты;
жобаның міндеттері, соның ішінде сандық өлшемде;
жоспарланатын іске асыру мерзімі;
концессиялық жобаның ұлттық валютадағы және техникалық-экономикалық негіздеме аясында есептеулер үшін қабылданған шетел валютасындағы жалпы құны;
жобаны іске асыру аясындағы негізгі техникалық параметрлер;
жоба компоненттері, олардың әрбіреуінің құны көрсетілген;
жобаны іске асыру орны;
қаржыландырудың болжанатын көздері;
мемлекеттік қолдаудың түрлері мен мөлшері.
35. "Жоба бойынша құжаттама құрамын бағалау" тарауы мыналардың болуын бағалауды қамтиды:
жобаның ТЭН-де талаптарға сәйкес қажетті ақпарат;
осы талаптардың 30-тармағына сәйкес тиісті оң сараптамалар.
36. "Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасы аясында жобаны іске асыру мүмкіншілігі" тарауы жобаны Қазақстан Республикасының концессия мәселелері жөніндегі қолданыстағы заңнамасы аясында іске асыру мүмкіншілігін талдауды қамтиды.
37. "Жобаның әлеуметтік-экономикалық тиімділігі" тарауы мыналарды талдауды қамтиды:
жобаны іске асырудың әлеуметтік тиімділігі;
жобаны іске асырудың экономикалық тиімділігі.
Жобаны іске асырудың әлеуметтік тиімділігін талдау мыналарды талдауды қамтиды:
жобаны іске асырудан түсетін қоғамдық пайда;
еңбек ресурстарындағы қажеттілік;
халықтың өнімді (тауарды/қызметті) тұтынғаны үшін төлеу дайындығы;
жобаны іске асыру мақсатында мамандарды оқыту және қайта дайындау;
жобаны іске асырудан туындайтын әлеуметтік әсер ескеріледі.
Жобаны іске асырудың экономикалық тиімділігін талдау мыналарды талдауды қамтиды:
концессионер түпкілікті тұтынушыларға ұсынуға жоспарлайтын тауарларға (қызметтерге) деген сұраныс және ұсыныс;
жобаны іске асырғандағы концессионердің тауарды (қызметті) өндіруінің экономикалық қажеттігі;
саладағы "жобамен" және "жобасыз" жағдайлар;
жобаны іске асырудың аралас салалардың дамуына әсері.
38."Жобаның коммерциялық тиімділігі" бөлімі:
жобаның ТЭН шеңберінде қаржылық модельді талдауды;
жобаның ТЭН шеңберінде анықталған оңтайлы тарифті (бағаны) талдауды;
жобаны қаржыландырудың көздері мен шарттарын талдауды қамтуы тиіс.
39. "Мемлекеттік қолдау шараларын көрсетуді ескере отырып жобаны іске асырудың бюджеттік тиімділігі" бөлімі:
жобаны концессия схемасы бойынша іске асырудың мемлекеттік бюджетке (республикалық және жергілікті) әсерін;
жобаның ТЭН аясында қаралатын мемлекеттік қолдаулардың тиісті қаржылық жылға белгіленген лимиттерінің аясында жобаны іске асыру мүмкіншілігін талдауды;
жобаның ТЭН көрсетілген мемлекеттік қолдаудың түрлері мен мөлшерін көрсетудің қажеттілігі мен мүмкіншілігін талдауды қамтуы тиіс.
40. "Жоба тәуекелдерін басқару жүйесі" бөлімі:
жоба тәуекелдерін айқындауды талдауды;
жоба тәуекелдерін сапалық және сандық бағалауды талдауды;
жоба тәуекелдерін бөлуді талдауды;
жоба тәуекелдерін төмендету немесе алдын алу бойынша іс-шараларды талдауды қамтуы тиіс.
41. "Қорытындылар мен ұсынымдар" бөлімі:
жалпы ұсынымдарды;
жоба бойынша негізгі басымдықтар мен кемшіліктер;
жоба бойынша оң немесе теріс қорытындыны;
концессионер қызметін мемлекеттік қолдаудың көлемдерін;
ұсынымдық тарифтерді қамтуы тиіс.
42. Жобаның ТЭН осы талаптардың 30-тармағында көрсетілген тиісті оң сараптамалық қорытындылардың ескертулері мен ұсыныстарын ескере отырып, оның ерекшелігіне тәуелді міндетті түрде түзетілуі тиіс.