Об утверждении методики расчета и нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов

Приказ Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 27 июня 2019 года № 140/НҚ. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 июня 2019 года № 18927.

В соответствии с подпунктом 23) статьи 7 Закона Республики Казахстан от 24 ноября 2015 года "Об информатизации" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые:

1) методику расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов, согласно приложению 1 к настоящему приказу;

2) нормативы затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов, согласно приложению 2 к настоящему приказу.

2. Признать утратившими силу следующие приказы:

1) приказ исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 133 "Об утверждении методики расчета и нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 13351, опубликован 31 марта 2016 года в информационно-правовой системе "Әділет");

2) приказ Министра информации и коммуникаций Республики Казахстан от 21 июня 2017 года № 226 "О внесении изменений в приказ исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 133 "Об утверждении методики расчета и нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15381, опубликован 27 августа 2017 года в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан);

3) приказ Министра информации и коммуникаций Республики Казахстан от 27 декабря 2018 года № 548 "О внесении изменений в приказ исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 января 2016 года № 133 "Об утверждении методики расчета и нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение информационных систем государственных органов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 18148, опубликован 14 января 2019 года в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан).

3. Департаменту цифровизации Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

Приложение 1 к приказу министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от "27" июня 2019 года № 140/НҚ

Методика расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов (далее – Методика) разработана в соответствии с подпунктом 23) статьи 7 Закона Республики Казахстан "Об информатизации".

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности РК от 30.09.2022 № 366/НҚ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Методика применяется на этапе планирования проектов в области информационно-коммуникационных технологий, направленных на создание и развитие объектов информатизации (далее – проект в области ИКТ), финансируемых за счет бюджетных средств, а также в процессе планирования расчетов расходов, направленных на сопровождение объектов информатизации.

3. В настоящей Методике используются следующие основные понятия и сокращения:

1) актор – любая внешняя по отношению к системе вычислительная сущность, которая взаимодействует с системой и использует ее функциональные возможности для достижения определенных целей или решения частных задач;

2) информационно-коммуникационная инфраструктура – (далее – ИК-инфраструктура) – совокупность объектов информационно-коммуникационной инфраструктуры, предназначенных для обеспечения функционирования технологической среды в целях формирования электронных информационных ресурсов и предоставления доступа к ним;

3) внешнее устройство ИК-инфраструктуры – устройства ввода-вывода, распечатки, хранения и передачи информации, связанные функционально с центральным процессором в соответствии с ИК-инфраструктурой;

4) разработчик – физическое или юридическое лицо, выполняющее работы по разработке (включая анализ требований, проектирование, тестирование, внедрение и другое) в процессе жизненного цикла объекта информатизации;

5) программное обеспечение – совокупность программ, программных кодов, а также программных продуктов с технической документацией, необходимой для их эксплуатации;

6) качество программных средств – совокупность свойств программного средства, которые обуславливают его пригодность удовлетворять заданные или подразумеваемые потребности в соответствии с его назначением;

7) показатели трудоемкости – трудоемкость реализации функциональной единицы измерения в человеко-часах для определенного процесса создания и развития объекта информатизации;

8) эластичность – мера чувствительности одной переменной к изменению другой, показывающая, на сколько процентов изменится первый показатель при изменении второго на 1 %;

9) класс – абстрактный тип данных в объектно-ориентированном программировании, характеризующийся своими свойствами и методами и реализующий поведение типа объектов, в том числе, типа объектов предметной области;

10) трудоемкость разработки прикладного программного обеспечения – затраты труда, рабочего времени на производство прикладного программного обеспечения объекта информатизации, измеряемых в человеко-месяцах;

11) оценщик прикладного программного обеспечения – пользователь или пользователи данной методики, рассчитывающие трудоемкость и стоимость разработки прикладного программного обеспечения;

12) технические требования к прикладному программному обеспечению – требования к среде разработки, поддержке, эксплуатации программного обеспечения. Техническими требованиями могут быть требования к языкам программирования, операционным системам, инструментам тестирования, к базам данных и пользовательскому интерфейсу;

13) функциональные возможности прикладного программного обеспечения – набор функций и процедур, которые осуществляет прикладное программное обеспечение, чтобы выполнить функциональные требования пользователя. Функциональные требования пользователя не включают в себя технические требования и требования качества;

14) функциональный размер прикладного программного обеспечения – размер прикладного программного обеспечения, измеряемый в функциональных единицах измерения и определяемый измерением количества функциональных требований пользователя;

15) прикладное программное обеспечение (далее - ППО) – программное обеспечение объекта информатизации, предназначенное для выполнения определенных пользовательских задач и рассчитанное на непосредственное взаимодействие с пользователем;

16) тип объекта – объект предметной области, обладающий уникальными свойствами состояния и поведения в рамках создания и развития объекта информатизации;

17) пользовательский интерфейс – совокупность средств и методов, при помощи которых пользователь взаимодействует с объектом информатизации;

18) вариант использования – внешняя спецификация последовательности действий, которые система или другая сущность выполняет в процессе взаимодействия с акторами;

19) требования пользователя – желаемое свойство, характеристика или поведение программных средств, которые устанавливаются пользователями и являются обязательными. Требования пользователя подразделяется на функциональные требования пользователя, технические требования и требования качества к объектам информатизации;

20) функциональные требования пользователя – требования пользователя, определяющие функциональные возможности объектов информатизации, которые разработчик ППО должен реализовать, чтобы акторы смогли выполнить свои задачи в рамках бизнес требований;

21) требования качества – это любые требования, относящиеся к качеству объекта информатизации;

22) узел – аппаратное обеспечение, которое обладает вычислительным ресурсом и размещает полную или составную часть лицензионного и/или прикладного программного обеспечения объектам информатизации;

23) функциональные единицы измерения – устанавливаемые данной методикой метрики для измерения функционального размера ППО;

24) RUP (Rational Unified Process – "рациональный унифицированный процесс") - методология разработки прикладного программного обеспечения, созданная компанией Rational Software;

25) UML (Unified Modeling Language – "унифицированный язык моделирования") - унифицированный язык моделирования, использующий графическую нотацию и предназначенный для спецификации, визуализации, конструирования и документирования систем программного обеспечения, разрабатываемых на основе объектно-ориентированных технологий и компонентного подхода.

4. Методика основана на следующих принципах:

1) принцип поддержки жизненного цикла объекта информатизации, который означает, что расчет основывается на процессах жизненного цикла объекта информатизации;

2) принцип измерения функционального размера, который означает, что расчет базируется на методе измерения функционального размера функциональных требований пользователей;

3) принцип универсальности (не локальности), который означает, что расчет применим в отношении расчета трудоемкости и стоимости работ на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации;

4) принцип улучшающейся оценки, который означает, что точность расчета трудоемкости и стоимости работ на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации повышается с увеличением степени детализации функциональных требований объекта информатизации;

5) принцип учета технологии разработки программного обеспечения, который означает, что расчет базируется на процессах разработки ППО – методологии RUP, которая обеспечивает реализацию процессов разработки, развития и сопровождения ППО согласно жизненного цикла определенного в СТ РК 34.019-2005 (ISO/IEC 12207:1995, MOD) "Информационная технология. Процессы жизненного цикла программных средств". Перечень основных процессов разработки ППО согласно методологии RUP:

1) бизнес моделирование;

2) управление требованиями;

3) проектирование;

4) разработка;

5) тестирование;

6) внедрение.

Глава 2. Расчет затрат на создание и развитие объектов информатизации

5. Затраты на создание и развитие объекта информатизации в зависимости от объекта информатизации могут состоят из затрат на создание ППО объекта информатизации, а также затраты на приобретение и (или) имущественный найм (аренду) необходимого для его функционирования комплекса технических средств и программного обеспечения.

Также в состав затрат на создание и развитие объекта информатизации могут быть включены затраты на управление проектом по созданию и развитию объекта информатизации, проведение испытаний на информационную безопасность, качество, и другие затраты на приобретение услуг (работ), предусмотренных для этапа создания и развития объекта информатизации законодательством Республики Казахстан в сфере информатизации.

6. Расчет затрат на создание и развитие ППО определяется в соответствии с главой 3 настоящей Методики.

7. Расчет затрат на приобретение и (или) имущественным найм (аренду) комплекса технических средств и программного обеспечения, необходимых для обеспечения функционирования ППО, а также расчет затрат на приобретение услуг, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в сфере информатизации, определяется путем сбора прайс-листов и ценовых предложений.

Прайс-листы и ценовые предложения представляются не менее чем от двух поставщиков товаров, работ и услуг (в случае отсутствия прайс-листов и ценовых предложений по аналогичным товарам, работам и услугам предоставляется не менее двух независимых оценочных заключений), за исключением случаев приобретения услуг у лиц определенных законодательством Республики Казахстан.

Глава 3. Расчета затрат на создание прикладного программного обеспечения объекта информатизации

Параграф 1. Основные положения расчета затрат на создание прикладного программного обеспечения

8. Расчет затрат на создание ППО представлен следующими этапами:

1) оценка функционального размера ППО;

2) оценка базовой трудоемкости создания ППО;

3) определение значений поправочных коэффициентов трудоемкости;

4) расчет трудоемкости создания ППО;

5) оценка срока разработки ППО;

6) корректировка трудоемкости создания ППО при уменьшении срока разработки ППО;

7) оценка затрат на создание ППО.

9. Базовая трудоемкость каждого основного процесса разработки ППО в человеко-месяцах. Базовая трудоемкость каждого процесса определяется на основе показателей трудоемкости в соответствии с Нормативами затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов.

10. Значения поправочных коэффициентов трудоемкости определяются исходя из характеристик создаваемого объекта информатизации и требований к его функционированию, качеству и технических требований в соответствии с нормативами затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов.

11. На основании поправочных коэффициентов трудоемкости разработки ППО проводится расчет трудоемкости создания ППО с учетом поправочных коэффициентов, согласно пункту 40 настоящей Методики.

12. Оценка срока разработки ППО. На данном этапе оценивается средний срок разработки ППО в соответствии с нормативами затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов.

13. Корректировка трудоемкости создания ППО при уменьшении срока разработки ППО. На данном этапе производится корректировка трудоемкости разработки ППО в случае уменьшения среднего срока разработки ППО на основе коэффициента эластичности трудоемкости.

14. Оценка затрат на создания ППО. На данном этапе, на основании рассчитанной трудоемкости создания ППО определяются затраты на создание ППО в соответствии с нормативами затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов.

Параграф 2. Этап оценки функционального размера прикладного программного обеспечения

15. Оценка функционального размера ППО производится на основе модели и функциональных требований пользователей. Функциональный размер задается набором из пяти элементов, каждый элемент которого измеряется в соответствующей функциональной единице измерения. Наименования и обозначения функциональных единиц измерения:

1) количество вариантов использования (Case) – C;

2) количество типов объектов (бизнес объектов) (Entity) – Е;

3) количество свойств типов объектов (Tool) – Т;

4) количество взаимодействий между типами объектов (Interaction) – I;

5) количество типов узлов (Node) – N.

16. Функциональный размер ППО обозначается – SIZE = {C, E, T, I, N}. Функциональный размер ППО, записанный в виде SIZE = {12, 26, 134, 102, 4} означает, что модель объекта информатизации имеет следующие значения функциональных единиц измерения:

1) 12 вариантов использования;

2) 26 типов объектов;

3) 134 свойств типов объектов;

4) 102 взаимоотношения между типами объектов;

5) 4 типа узла.

17. Функциональный размер ППО определяется путем подсчета значений функциональных единиц измерения для модели объекта информатизации. Входными документами для оценки функционального размера ППО могут служить:

1) видение объекта информатизации;

2) концепция объекта информатизации;

3) техническое задание на создание и развитие объекта информатизации.

18. Для обеспечения наибольшей точности оценки функционального размера рекомендуется использовать модель объекта информатизации, реализованной на языке моделирования UML. Для применения Расчета сначала строят следующие диаграммы:

1) диаграмма вариантов использования (Use case diagram, диаграмма прецедентов);

2) диаграмма классов;

3) диаграмма коммуникаций;

4) диаграмма развертывания.

19. После построения диаграмм расчет выполняется следующим образом:

1) этап 1 – количество вариантов использования (С) определяется из диаграммы вариантов использования модели информационной системы;

2) этап 2 – количество типов объектов (E) оценивается подсчетом количества неодинаковых классов, изображенных на диаграммах классов;

3) этап 3 – количество свойств типов объектов (T) оценивается подсчетом количества свойств классов, изображенных на диаграммах классов;

4) этап 4 – количество взаимодействий между типами объектов (I) оценивается подсчетом количества связей (отношений) между классами на диаграмме коммуникаций;

5) этап 5 – количество типов узлов (N) оценивается подсчетом количества типов узлов на диаграмме развертывания.

20. При разработке объекта информатизации на основе готового программного обеспечения, в расчет не включаются, созданные в готовом программном обеспечении:

1) варианты использования;

2) типы объектов;

3) свойства типов объектов.

21. При отсутствии модели объекта информатизации на языке UML оценщику рекомендуется самостоятельно построить модель создаваемого объекта информатизации.

22. Оценка функционального размера ППО состоит из следующих этапов:

1) оценка количества вариантов использования объекта информатизации;

2) оценка количества типов объектов предметной области;

3) оценка количества свойств типов объектов;

4) оценка количества взаимодействий между типами объектов;

5) оценка количества типов узлов;

6) оценка функционального размера.

23. Целью оценки количества вариантов использования объекта информатизации является оценка окружения объекта информатизации (выявление акторов) и определение количества вариантов использования. Каждый из акторов отождествляется с вычислительной сущностью, взаимодействующей с объектом информатизации. Актор выполняет функции:

1) ввод данных в объект информатизации;

2) прием данных из объекта информатизации;

3) запрос в объект информатизации на обработку данных.

Множество акторов обнаруживаются в результате анализа требований или в ходе обсуждения проблемы с заинтересованными лицами и экспертами в предметной области.

Вопросы для выявления акторов приведены в приложении 1 к настоящей Методике. Процедура выявления акторов системы носит повторяющийся характер - первый вариант списка редко бывает окончательным. Появление новых акторов возможно в любой фазе разработки объекта информатизации.

Чем полнее и правильнее определен перечень акторов, тем точнее можно оценить трудоемкость разработки.

24. Далее производится выявление вариантов использования объекта информатизации акторами. Основная задача модели вариантов использования - представлять собой единое средство, позволяющее заказчику и разработчику совместно обсуждать функциональность и поведение объекта информатизации. Каждый актор использует объект информатизации для получения конкретных результатов, для удовлетворения своих потребностей. Для каждого актора составляется перечень вариантов использования объекта информатизации. Вопросы для выявления вариантов использования (функциональных возможностей объектов информатизации) приведены в приложение 2 к настоящей Методике.

25. Перечень акторов и вариантов использования приводится в соответствии с приложением 3 к настоящей Методике.

26. Перечень уникальных вариантов использования приводится в соответствии с приложением 4 к настоящей Методике. Перечень уникальных вариантов использования является оценкой количества (С) вариантов использования.

27. На этапе оценки количества типов объектов предметной области выявляются все типы объектов предметной области (бизнес объекты), участвующие в вариантах использования. При выполнении каждого варианта использования объекта информатизации оперирует объектами предметной области и реализует поведение этих объектов при достижении результатов варианта использования. Перечень типов объектов предметной области приводится в соответствии с приложением 5 к настоящей Методике.

28. Из сформированного перечня типов объектов предметной области выявляется количество уникальных типов объектов предметной области. Данное значение является оценкой количества типов объектов (E).

29. Оценкой количества свойств типов объектов (T) является количество свойств типов объектов, указанных в приложении 6 к настоящей Методике.

30. Оценкой количества взаимодействий между типами объектов (I) является сумма взаимодействий между типами объектов, указанных в приложении 7 к настоящей Методике.

Количество взаимодействий между типами объектов (I) оценивается подсчетом взаимодействий, изображенных на диаграмме взаимодействий для оцениваемого объекта информатизации. В случае отсутствия диаграммы взаимодействий количество взаимодействий типов объектов (I) оценивается по следующей формуле:

I = (количества типов объектов/4)*(количества типов объектов/4).

31. Оценка количества типов узлов определяется на основании диаграммы развертывания объекта информатизации. Количество типов узлов подсчитывается как общее число типов узлов на диаграмме развертывания. Если UML-диаграмма развертывания не построена, то количество типов узлов оценивается по количеству типов ЭВМ и внешних устройств ЭВМ, используемых при функционировании объекта информатизации. Примерами ЭВМ и внешних устройств ЭВМ служат серверы, рабочие станции (в случае размещения составных частей объекта информатизации).

32. Оценка функциональной единицы измерения производится путем определения количества типов узлов (N), представляющих собой количество типов ЭВМ и внешних устройств ЭВМ, используемых при функционировании объекта информатизации.

Параграф 3. Этап оценки базовой трудоемкости создания прикладного программного обеспечения

33. Базовая трудоемкость создания ППО {Sj, j=1-6} определяется на основе оценки трудоемкости каждого процесса разработки ППО. Ниже приведен перечень основных процессов разработки ППО согласно методологии RUP:

1) бизнес моделирование;

2) управление требованиями;

3) проектирование;

4) разработка;

5) тестирование;

6) внедрение.

34. Базовая трудоемкость каждого процесса разработки рассчитывается как сумма произведений единиц измерения функционального размера и значений показателей трудоемкости соответственно.

Базовая трудоемкость Sj процесса разработки с номером j рассчитывается по следующей формуле:

Sj=1/165·[C*Sj(C)+E*Sj(E)+T*Sj(T)+I*Sj(I)+N*Sj(N)], (1)

где:

Sj - трудоемкость процесса разработки с номером j в [человеко-месяц];

j - номер процесса разработки (значения от 1 до 6);

Sj(C) - показатель трудоемкости реализации одного варианта использования в процессе разработки с номером j=1,2,…,6 {[человеко-час]/[вариант использования]};

Sj(E) – показатель трудоемкости реализации одного типа объектов в процессе разработки с номером j=1,2,...,6 {[человеко-час]/[тип объектов]};

Sj(T) – показатель трудоемкости реализации одного свойства типа объекта в процессе разработки с номером j=1,2,...,6 {[человеко-час]/[свойство типа объектов]};

Sj(I) – показатель трудоемкости реализации одного взаимодействия между типами объектов в процессе разработки с номером j=1,2,...,6 {[человеко-час]/[взаимодействие между типами объектов]};

Sj(N) – показатель трудоемкости реализации одного типа узла в процессе разработки с номером j=1,2,...,6 {[человеко-час]/[узел]};

165 – количество человеко-часов в одном человеко-месяце;

{C,E,T,I,N} - функциональный размер объекта информатизации, определенный в параграфе 2 настоящей Методики, в функциональных единицах измерения.

Параграф 4. Этап определения значений поправочных коэффициентов трудоемкости

35. Оценка базовой трудоемкости создания ППО определяет трудоемкость реализации функциональных требований пользователя, которые не включают в себя технические требования к объекту информатизации и требования качества пользователя. Влияние этих требований в расчете учитывается через поправочные коэффициенты. Поправочные коэффициенты трудоемкости процессов разработки ППО определяются, рассчитываются по формулам (2)-(7) через частные поправочные коэффициенты разработки и сопровождения ППО:

1) КП1=К11·К16·К17; (2)

2) КП2=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К16·К17·К18; (3)

3) КП3=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К11·К12·К13·К14·К15·К16·К17·К18; (4)

4) КП4=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К12·К13·К14·К15·К16·К17·К18; (5)

5) КП5=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К11·К12·К13·К14·К15·К16· К17· К18; (6)

6) КП6=К1·К2·К11·К16·К18. (7)

36. Все частные поправочные коэффициенты разработки и сопровождения ППО являются величинами и сгруппированы в три группы в зависимости от типов влияющих факторов:

1) внутренние факторы;

2) факторы среды;

3) факторы данных.

Каждая группа состоит из соответствующих факторов, влияющих на трудоемкость разработки, а каждый фактор из возможных значений фактора.

37. Значения поправочных коэффициентов трудоемкости разработки и сопровождения ППО вычисляются по формулам (2)-(7), указанным в пункте 35 настоящей Методики и значениям 18 факторов, определенных в пункте 35 настоящей Методики.

Параграф 5. Этап расчета трудоемкости создания прикладного программного обеспечения

38. На основании поправочных коэффициентов трудоемкости разработки ППО делается расчет трудоемкости создания ППО с учетом поправочных коэффициентов по следующей формуле:

S=КП1*S1+КП2*S2+КП3*S3+КП4*S4+КП5*S5+КП6*S6, (8)

где:

S – скорректированная трудоемкость процесса разработки ППО в человеко-месяцах;

Sj – базовая трудоемкость процесса разработки с номером j в человеко-месяцах;

КПj – поправочный коэффициент трудоемкости процесса разработки с номером j.

Параграф 6. Этап оценки срока разработки прикладного программного обеспечения

39. Для определения срока разработки ППО необходимо для полученного в пункте 38 настоящей Методики значения S (трудоемкости создания ППО) найти минимальное и максимальное количество месяцев разработки ППО по данным, указанным в таблице "Зависимость срока разработки от трудоемкости" Нормативов затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации. Среднее арифметическое определенное по минимальному и максимальному значению количества месяцев разработки ППО является оценкой срока разработки ППО (обозначается R).

Параграф 7. Этап корректировки трудоемкости создания прикладного программного обеспечения при уменьшении срока разработки прикладного программного обеспечения

40. Срок разработки ППО может быть уменьшен до минимального срока разработки, определенного в пункте 39 настоящей Методики. При этом посчитанная трудоемкость разработки увеличивается пропорционально коэффициенту эластичности трудоемкости. Если срок разработки уменьшается на Х %, то трудоемкость создания ППО увеличивается на L*X %, где L – коэффициент эластичности трудоемкости.

Например, если трудоемкость составляет 140 человеко-месяцев, то минимальный срок разработки равен 3 месяцам, а средний срок разработки равен 7 месяцам. Если средний срок разработки уменьшается до 5 месяцев (на 28,5 %), то трудоемкость разработки ППО увеличивается на 28,5*L %.

Параграф 8. Этап оценки затрат на создание прикладного программного обеспечения

41. Определение стоимости создания ППО основано на расчете средней стоимости одного человека-месяца инженера-программиста и трудоемкости создания ППО.

На стоимость создания ППО влияют следующие факторы:

1) срок разработки проекта в области ИКТ;

2) планируемое начало или конец проекта в области ИКТ;

3) место реализации;

4) уровень ежегодной инфляции.

Исходя из этих факторов, для конкретного проекта в области ИКТ в предпроектной документации (инвестиционное предложение, финансово-экономическое обоснование и другое) проекта необходимо указать срок реализации и место реализации проекта в области ИКТ.

42. По опубликованному на интернет-ресурсе уполномоченного органа в области государственной статистики (http://stat.gov.kz) статистическому бюллетеню "Занятость населения и оплата труда" определяем зарплату по профессии "Инженер программного обеспечения" для конкретного места реализации проекта в области ИКТ за последний завершенный год - З0 cp. Далее за предыдущие три года определяем средний размер инфляции как среднеарифметическое значение трех последних законченных лет по историческим данным уполномоченного органа в области государственной статистики - Иcp. По формуле (9) определяем среднее количество лет реализации проекта в области ИКТ:

Гср=[R/12] +1, (9)

где:

Гср – среднее количество лет реализации проекта в области ИКТ;

квадратные скобки означают целую часть числа;

R - срок реализации проекта в области ИКТ в месяцах (ранее определенный по пункту 39 настоящей Методики).

Для каждого года реализации i определяем среднемесячную номинальную заработную плату Зicp по формуле (10):

Зicp= Зi-1cp * Иср/100, (10)

где:

Зicp – среднемесячная номинальная заработная плата;

i меняется от 1 до Гср;

Иср - средний размер инфляции;

Значения нормативных коэффициентов расхода разработчика (ПНР, ПРП, ПР) приведены в Нормативах затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов.

Определяем трудоемкость разработки ППО по годам реализации по формуле (12):

Si = S/Гср , (12)

где i меняется от 1 до Гср.

Стоимость работ на разработку ППО производится по формуле (13):

Сиспыт – стоимость испытаний программного обеспечения.

Сноска. Пункт 42 - в редакции приказа Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности РК от 30.09.2022 № 366/НҚ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 9. Оценка затрат на развитие прикладного программного обеспечения

43. Процесс развития ППО заключается в реализации дополнительных функциональных требований, а также модернизации объекта информатизации, введенного в промышленную эксплуатацию с целью оптимизации его функционирования и (или) расширения его функционала.

44. Оценка затрат на развития ППО проводится аналогично оценке затрат на создание ППО согласно параграфам 1-8.

Глава 4. Расчет затрат на сопровождение объекта информатизации

45. Под сопровождением объекта информатизации понимается обеспечение использования введенного в промышленную эксплуатацию объекта информатизации в соответствии с его назначением, включающее мероприятия по проведению корректировки, модификации и устранению дефектов программного обеспечения, без проведения модернизации и реализации дополнительных функциональных требований и при условии сохранения его целостности.

Процесс сопровождения объекта информатизации содержит следующие работы:

1) взаимодействие с заказчиками, выработка и поддержание соглашений, контроль и коррекция уровня обслуживания;

2) работа с процессами управления инцидентами и проблемами объекта информатизации;

3) управление процессом корректировки, модификации и устранению дефектов программного обеспечения;

4) перенос объекта информатизации на новую эксплуатационную среду.

46. Расчет сопровождения объектов информатизации в течение одного года рассчитывается по следующей формуле:

Ссои = Ссппо+ Ссто+Слпо+……n, (14)

Ссои – стоимость сопровождения объекта информатизации;

Ссто – стоимость системно-технического обслуживания объекта информатизации;

Слпо – стоимость технической поддержки лицензионного программного обеспечения.

В стоимость сопровождения объекта информатизации могут быть включены затраты на приобретение иных услуг - n, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в сфере информатизации для обеспечение использования введенного в промышленную эксплуатацию объекта информатизации в соответствии с его назначением, без проведения модернизации и реализации дополнительных функциональных требований и при условии сохранения целостности объекта информатизации.

Затраты на приобретение Ссто, Слпо и иных услуг – n определяются путем сбора прайс-листов и ценовых предложений.

Прайс-листы и ценовые предложения представляются не менее чем от двух поставщиков товаров, работ и услуг (в случае отсутствия прайс-листов и ценовых предложений по аналогичным товарам, работам и услугам предоставляется не менее двух независимых оценочных заключений), за исключением случаев приобретения услуг у лиц определенных законом Республики Казахстан.

47. Стоимость сопровождения ППО оценивается как доля от приведенных затрат на создание текущей версии ППО.

Приведенная стоимость текущей версии ППО определятся по следующей формуле:

Сппо=*kiМРП, (15)

где:

Сппо - стоимость разработки ППО затраченных за определенный год разработки (i);

kiМРП - коэффициент изменения МРП расчетного года сопровождения к МРП i-того года (года разработки).

Стоимость сопровождения ППО в течение одного года - Сcппо определяется от приведенной стоимости создания текущей версии ППО по формуле:

Ссппо = Сппо* *K2*K3*K16 + Сэксп (16)

Где:

Ссппо – стоимость сопровождения ППО;

N – коэффициент трудоемкости сопровождения ППО определяется из значений нормативных коэффициентов расхода разработчика согласно Нормативам затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов;

К2, К3, К16 – частные поправочные коэффициенты разработки и сопровождения ППО определяются согласно Нормативам затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов;

С эксп – стоимость поддержки эксплуатации ППО.

Определение С эксп основано на расчете средней стоимости одного человека-месяца задействованного персонала, определяемой по данным уполномоченного органа в области государственной статистики по среднемесячной номинальной заработной плате одного работника по разделу "Профессиональная, научная и техническая деятельность".

Стоимость 1 года поддержки эксплуатации ППО определяется по формуле:

Сэксп = (nn +nn.польз)*Cср, (17)

где:

Сср - стоимость 1 человеко-месяца занятого в эксплуатации персонала;

nn - норма занятого персонала в подготовке процесса поддержки эксплуатации ППО;

nnпольз - норма занятого персонала в поддержке пользователей ППО.

48. Приобретение услуг предусмотренных в рамках сопровождения объекта информатизации может осуществляться централизовано либо по отдельности.

	Приложение 1 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Вопросы для выявления акторов

Вопросы	Ответы
Кто именно заинтересован в выполнении определенного требования?
В каком подразделении организации используется объект информатизации?
Кто получит преимущества от ввода объекта информатизации в эксплуатацию?
Кто будет поставлять объекту информатизации те или иные данные, обращаться к ним и нести ответственность за их обновление и удаление?
Кому предстоит выполнять функции администратора объекта информатизации?
Будет ли объект информатизации использоваться совместно с какими-либо существующими унаследованными объектами информатизации?

	Приложение 2 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Вопросы для выявления вариантов использования (функциональных возможностей объектов информатизации)

Вопросы	Ответы
Какие задачи решает каждый актор?
Способен ли тот или иной актор создавать, сохранять, изменять, удалять или считывать фрагменты данных в контексте объекта информатизации?
Какие варианты использования гарантируют выполнение указанных выше функций обработки данных?
Какие варианты использования связаны с поддержкой и администрированием объекта информатизации?
Какие специфические функциональные требования предъявляет каждый актор к объекту информатизации?

	Приложение 3 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Перечень акторов и вариантов использования

	Наименование актора	Наименование варианта использования
	Актор 1
	Актор 2
	Актор 3
	Актор N

	Приложение 4 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Перечень уникальных вариантов использования

	Наименование варианта использования

	Приложение 5 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Перечень типов объектов предметной области

	Актор	Вариант использования	Типы объектов предметной области

	Приложение 6 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Количество свойств типов объектов

	Акторы	Варианты использования	Типы объектов предметной области	Количество свойств (атрибутов), которые не являются ссылкой

	Приложение 7 к Методике расчета затрат на создание, развитие и сопровождение объекта информатизации государственных органов
	Форма

Взаимодействия между типами объектов

	Тип (1)	Тип (2)	Тип (3)	…	Тип (N-1)	Тип (N)
Тип (1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (2)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (3)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
…	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (N-1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Тип (N)	Х	Х	Х	Х	Х	Х

Х равен:

если тип объектов строки не взаимодействует с типом объектов столбца таблицы – 0;

если тип объектов строки взаимодействует с типом объектов столбца таблицы – 1.

Приложение 2 к приказу министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности от "27" июня 2019 года № 140/НҚ

Нормативы затрат на создание, развитие и сопровождение объектов информатизации государственных органов

Раздел 1. Показатели трудоемкости по процессам в разрезе функциональных единиц

№	Наименование процесса	Функциональная единица измерения
		вариант использования	тип объекта	свойства типа объект	свойства взаимоотношения между объектами	тип узла
		Трудоемкость, чел.час
1	Бизнес моделирование	32,12	28,33	0,00	14,15	0,00
2	Управление требованиями	58,03	28,04	0,00	20,32	0,00
3	Проектирование	45,42	61,75	31,35	37,52	24,02
4	Разработка	31,57	81,51	50,72	36,11	0,00
5	Тестирование	88,96	0,00	0,00	0,00	0,00
6	Внедрение	8,69	0,00	0,00	0,00	23,74

Раздел 2. Частные поправочные коэффициенты трудоемкости разработки и сопровождения прикладного программного обеспечения

Группа частных поправочных коэффициентов	Фактор и обозначение частного поправочного коэффициента	Описание фактора частного поправочного коэффициента	Значение
1	2	3	4
Внутренние факторы	Режим эксплуатации объекта информатизации К1	Определяется в зависимости от конкретных технологий или типов обработки, принятых в системе программного обеспечения. Принимает следующие значения:
		обработка данных в режиме разделения времени	1
		параллельная обработка данных	1,04
		обработка данных в режиме реального времени	1,05
		совмещенная обработка данных	1,07
	Масштаб объекта информатизации К2	Масштаб может быть определен количеством одновременно работающих пользователей. Принимает следующие значения:
		малые объекты информатизации (до 10 пользователей с непродолжительным ЖЦ)	0,95
		средние объекты информатизации (от 11 до 100 пользователей с длительным ЖЦ с возможностью роста до крупных систем)	1
		крупные объекты информатизации (от 101 до 1000 пользователей с длительным ЖЦ и миграцией унаследованных систем)	1,05
		сверхбольшие (cвыше 1000 пользователей)	1,08
	Стабильность объекта информатизации К3	Определяется в зависимости от ее внутренних эволюционных аспектов или стабильности в процессе сопровождения. Принимает следующие значения:
		постоянное внесение изменений	1,1
		дискретное внесение изменений	1
		маловероятное внесение изменений	0,95
	Защита от несанкционированного доступа К4	Предотвращение или существенное затруднение несанкционированного доступа. Принимает следующие значения:
		сильная	1,05
		средняя	1
		слабая	0,98
	Защита программ и данных (на уровне операционной системы, на уровне сетевого программного обеспечения, на уровне СУБД) К5	сильная	1, 03
		средняя	1
		слабая	0,97
	Контрольный след операций К6	Возможность фиксации несанкционированных изменений в системе:
		не имеется	1
		выборочное отслеживание	1,08
		полное отслеживание	1,13
	Отказоустойчивость К7	Свойство объекта информатизации непрерывно сохранять работоспособное состояние в течении некоторого времени. Принимает следующие значения:
		высокая	1,15
		средняя	1
		низкая	0,92
	Восстанавливаемость К8	Среднее время восстановления работоспособности после отказа
		Принимает следующие значения
		высокая	1,12
		средняя	1
		низкая	0,98
	Длительность обработки (время отклика) К9	Быстрота реакции объекта информатизации на входные воздействия. Принимает следующие значения:
		быстрая (время отклика менее 3 сек)	1,21
		умеренная (время отклика более 4 сек, но менее 10 сек)	1
		медленная (время отклика более 11 сек)	0,92
	Исходный язык разработки объекта информатизации К10	Определяется в зависимости от типа исходного языка, используемого при разработке объекта информатизации. Принимает следующие значения:
		традиционный (Кобол, Фортран и т.д.)	1,08
		процедурный (Си или эквивалентный)	1,09
		функциональный (Лисп или эквивалентный)	1,07
		объектно-ориентированный (Си++ или эквивалентный)	1
Факторы среды	Класс пользователя К11	Определяется в зависимости от уровня мастерства или характеристик определенного класса пользователей. Пользователем может быть объект информатизации, являющаяся внешней по отношении к рассматриваемому объекту информатизации. Принимает следующие значения:
		начинающий	1,12
		средний	1,07
		специалист (эксперт)	1
		случайный	1,14
		другой объект информатизации (ПО)	1,06
		Технические средства	1,09
	Требования к центральному обрабатывающему устройству (процессору) К12	Определяются требованиями к тактовой частоте процессора (скорости процессора). Принимает следующие значения:
		высокая (3Ггц и выше)	0,99
		средняя (менее 3Ггц)	1
	Требования к оперативной (основной) памяти К13	Объект информатизации должен быть идентифицирован по требованиям, предъявляемым к оперативной памяти (объем, быстродействие). Принимает следующие значения:
		большая (более 32 Гб)	1
		малая (менее 32 Гб)	1,04
	Требования к внешней памяти К14	Объект информатизации должен быть идентифицирован по требованиям, предъявляемым к внешней памяти (объем, быстродействие). Принимает следующие значения:
		большая (более 10 Тб)	1
		малая (менее 10 Тб)	1,01
	Требования к локальной вычислительной сети К15	Объект информатизации должен быть идентифицирован по требованиям, предъявляемым к ЛВС (пропускная способность, зашита информации в сети). Принимает следующие значения:
		высокие требования (выше 10 Гб)	1
		средние требования (до 10 Гб)	1,02
	Критичность объекта информатизации К16	Определяется в зависимости от уровня целостности продукции, с учетом конкретной методологии оценки. Принимает следующие значения:
		человеческая жизнь	1,18
		национальная безопасность	1,16
		социальный хаос и паника	1,13
		организационная безопасность	1
	Готовность К17	Определяется в зависимости от типа имеющегося в наличии ППО. Принимает следующие значения:
		наличие в готовом виде (есть альтернативные продукты)	0,99
		общедоступная (известная методика)	1
		заказное (методика заказчика специфическая)	1,11
		запатентованное (методика разработчика)	1,09
Факторы данных	Представление данных К18	Определяется в зависимости от элементов, типов и структур данных. Принимает следующие значения:
		реляционный	1
		индексируемый (иерархический)	1
		сетевой	1,08
		объектный	1,09
		форматированный файл	0,95

Раздел 3. Функциональный размер

	Количество вариантов использования	Количество типов объектов	Количество свойств типов объектов	Количество взаимодействий между типами объектов	Количество узлов
SIZE	С	E	T	I	N

Глава 1. Значения нормативных коэффициентов расхода разработчика

№	Наименование показателя	Обозначение	Норматив
1	Накладные расходы (аренда, командировочные, канцелярские товары, отпускные и др.)	ПНР	71,5 %
2	Расходы периода (расходы на административный управленческий персонал и маркетинг)	ПРП	48 %
3	Рентабельность	ПР	25 %
4	Коэффициент эластичности трудоемкости	L	0,75
5	Коэффициент трудоемкости сопровождения ППО	N	15 %

Глава 2. Зависимость срока разработки от трудоемкости

№	Срок разработки ППО	Трудоемкость (человеко-месяц)
1	1 месяц	5 - 30
2	2 месяца	10 - 80
3	3 месяца	17 - 140
4	4 месяца	26 - 210
5	5 месяцев	37 - 280
6	6 месяцев	50 - 340
7	7 месяцев	65 - 400
8	8 месяцев	80 - 450
9	9 месяцев	100 - 500
10	10 месяцев	120 - 550
11	11 месяцев	140 - 610
12	12 месяцев	160 - 670
13	13 месяцев	180 - 720
14	14 месяцев	200 - 770
15	15 месяцев	230 - 820
16	16 месяцев	260 - 870
17	17 месяцев	290 - 930
18	18 месяцев	330 - 990
19	19 месяцев	370 - 1040
20	20 месяцев	420 - 1090
21	21 месяц	470 - 1150
22	22 месяца	530 - 1200
23	23 месяца	600 - 1250
24	24 месяца	670 - 1300
25	25 месяцев	750 - 1350
26	26 месяцев	830 - 1400
27	27 месяцев	900 - 1450
28	28 месяцев	970 - 1500
29	29 месяцев	1150 - 1550
30	30 месяцев	1230 - 1600
31	31 месяц	1310 - 1660
32	32 месяца	1390 - 1720
33	33 месяца	1470 - 1780
34	34 месяца	1520 - 1840
35	35 месяцев	1570 - 1900
36	36 месяцев	1620 - 1960
37	37 месяцев	1680 - 2020
38	За каждый последующий месяц	Добавляется 40 чел-мес.

Глава 3. Нормы занятого персонала процесса поддержки эксплуатации

Количество пользователей охваченных процессом поддержки	Норма занятого персонала в подготовке процесса поддержки эксплуатации, чел.мес	Норма занятого персонала в поддержке пользователей объекта информатизации, чел. мес
	nn	nnисп
		для учетных объектов информатизации	для аналитических объектов информатизации
1-50	1	12	60
51-100		24	120
101-200		36	180
201-400		48	240
Каждые дополнительные 100 пользователей		+ 12	+60

Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі мен олардың нормативтерін бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2019 жылғы 27 маусымдағы № 140/НҚ бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2019 жылғы 28 маусымда № 18927 болып тіркелді.

"Ақпараттандыру туралы" 2015 жылғы 24 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы 7-бабының 23) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған:

1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі;

2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған нормативтер бекітілсін.

2. Мыналардың:

1) "Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі мен олардың нормативтерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 133 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13351 болып тіркелген, 2016 жылғы 31 наурызда "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған);

2) "Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі мен олардың нормативтерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 133 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрінің 2017 жылғы 21 маусымдағы № 226 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15381 болып тіркелген, 2017 жылғы 27 тамызда Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде жарияланған);

3) "Мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі мен олардың нормативтерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 28 қаңтардағы № 133 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Ақпарат және коммуникациялар министрінің 2018 жылғы 27 желтоқсандағы № 548 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 18148 болып тіркелген, 2019 жылғы 14 қаңтарда Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Цифрландыру департаменті:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде ресми жариялау және енгізу үшін "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2019 жылғы 27 маусымдағы № 140/НҚ бұйрығына 1-қосымша

Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Ақпараттандыру туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 23) тармақшасына сәйкес әзірленді.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 30.09.2022 № 366/НҚ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Әдістеме бюджет қаражаттары есебінен қаржыландырылатын ақпараттандыру объектілерін құру мен дамытуға бағытталған ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласындағы жобаларды (бұдан әрі - АКТ саласындағы жоба) жоспарлау кезеңінде, сондай-ақ ақпараттандыру объектілерін қолдап отыруға бағытталған шығыстар есептерін жоспарлау процесінде қолданылады.

3. Осы Әдістемеде мынадай негізгі түсініктер мен қысқартулар қолданылады:

1) актор - жүйемен өзара іс-қимылда және оның функционалдық мүмкіндіктерін белгілі бір мақсаттарға жету немесе жеке міндеттерін шешу үшін пайдаланатын жүйеге қатысты кез келген сыртқы есептеу болмысы;

2) ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым - (бұдан әрі - АК-инфрақұрылымы) электрондық ақпараттық ресурстарды қалыптастыру және оларға қол жеткізуді ұсыну мақсатында технологиялық ортаның жұмыс істеуін қамтамасыз етуге арналған ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілерінің жиынтығы;

3) АК-инфрақұрылымының сыртқы құрылғысы - АК-инфрақұрылымына сәйкес орталық процессормен функционалды байланысқан ақпаратты енгізу-шығару, баспаға шығару, сақтау және беру құрылғысы;

4) әзірлеуші - ақпараттандыру объектісінің өмірлік циклі процесінде әзірлеу (талаптарды талдауды, жобалауды, тестілеуді, енгізуді және басқаларды қоса алғанда) бойынша жұмыстарды орындайтын жеке немесе заңды тұлға;

5) бағдарламалық қамтылым - бағдарламалардың, бағдарламалық кодтардың, сондай-ақ оларды пайдалану үшін қажетті техникалық құжаттамасы бар бағдарламалық өнімдердің жиынтығы;

6) бағдарламалық құралдардың сапасы - оның мақсаттарына сәйкес көрсетілген немесе көзделген қажеттіліктерді қанағаттандыруға жарамдылығын анықтайтын бағдарламалық құралдар қасиеттерінің жиынтығы;

7) еңбек сыйымдылығының көрсеткіштері - ақпараттандыру объектісін әзірлеу мен дамытудың белгілі бір процесі үшін адам-сағатпен өлшеудің функционалдық өлшем бірлігін іске асырудың еңбек сыйымдылығы;

8) икемділік - екіншісі 1%-ға өзгерген кезде бірінші көрсеткішінің қанша пайызға өзгергенін көрсететін, бір көрсеткіштің басқасына өзгеру сезімталдығының шамасы;

9) класс - объектіге бағытталған бағдарламалаудағы өзінің ерекшеліктерімен және әдістерімен сипатталатын және объект типінің, оның ішінде арнаулы саланың объектісі типінің әрекетін іске асыратын деректердің абстрактілік типі;

10) қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеудің еңбек сыйымдылығы - адам-айлармен өлшенетін қолданбалы бағдарламалық қамтылымды өндіруге жұмсалатын ақпараттандыру объектісінің еңбек, жұмыс уақытының шығыны;

11) қолданбалы бағдарламалық қамтылымның бағалаушысы - қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеудің еңбек сыйымдылығын және құнын есептейтін осы әдістеменің пайдаланушысы немесе пайдаланушылары;

12) қолданбалы бағдарламалық қамтылымға қойылатын техникалық талаптар - бағдарламалық қамтылымды әзірлеу, қолдау, пайдалану ортасына қойылатын талаптар. Техникалық талаптар бағдарламалау тілдеріне, операциялық жүйелерге, тестілеу құралдарына, деректер қорына және пайдаланушылық интерфейске қойылатын талаптар болуы мүмкін;

13) қолданбалы бағдарламалық қамтылымның функционалдық мүмкіндіктері - пайдаланушының функционалдық талаптарын орындау үшін қолданбалы бағдарламалық қамтылымды жүзеге асыратын функциялар мен рәсімдер жиынтығы. Пайдаланушының функционалдық талаптарына техникалық талаптар мен сапа талаптары кірмейді;

14) қолданбалы бағдарламалық қамтылымның функционалдық өлшемі - функционалдық өлшем бірліктермен өлшенетін және пайдаланушының функционалдық талаптарының санын өлшеу арқылы анықталатын қолданбалы бағдарламалық қамтылым өлшемі;

15) қолданбалы бағдарламалық қамтылым (бұдан әрі - ҚБҚ) - пайдаланушымен өзара тікелей іс-қимылға есептелген және белгілі бір пайдаланушылық міндеттерді орындауға арналған ақпараттандыру объектісінің бағдарламалық қамтылымы;

16) объект типі - ақпараттандыру объектісін құру және дамыту аясында жай-күй және әрекеттің бірегей ерекшеліктері бар арнаулы саланың объектісі;

17) пайдаланушылық интерфейс - пайдаланушы оның көмегімен ақпараттандыру объектісімен өзара іс-қимылда болатын құралдар мен әдістердің жиынтығы;

18) пайдалану нұсқасы - акторлармен өзара іс-қимыл процесінде жүйе немесе басқа болмыс орындайтын іс-қимылдар тізбесінің сыртқы ерекшеліктері;

19) пайдаланушының талаптары - пайдаланушылар белгілейтін және міндетті болып табылатын бағдарламалық құралдардың қажет ететін ерекшеліктері, сипаттамасы немесе әрекеті. Пайдаланушының талаптары пайдаланушының функционалдық талаптары, ақпараттандыру объектісіне қойылатын техникалық талаптары және сапа талаптары болып бөлінеді;

20) пайдаланушының функционалдық талаптары - акторлар бизнес талаптары аясында өз міндеттерін орындау мүмкіндігі болуы үшін ҚБҚ әзірлеуші ақпараттандыру объектісінің функционалдық мүмкіндіктерін анықтайтын пайдаланушы талаптарын іске асыруы тиіс;

21) сапа талабы - бұл ақпараттандыру объектісінің сапасына қатысты кез келген талаптар;

22) торап - есептеу ресурсына ие және ақпараттандыру объектісінің лицензиялық және/немесе қолданбалы бағдарламалық қамтылымының құрылымдық бөлігі орналасқан аппараттық қамтамасыз ету;

23) функционалдық өлшем бірліктері - ҚБҚ функционалдық өлшемін өлшеуге арналған осы әдістемеде белгіленетін метрикалар;

24) RUP (Rational Unified Process - "рационалды бірегейленгендірілген процесс") - Rational Software компаниясы құрған ҚБҚ әзірлеу әдістемесі;

25) UML (Unified Modeling Language - "үлгілеудің бірегейленгендірілген тілі") - графикалық нотацияны қолданатын және объектіге бағытталған технологиялар мен компоненттік тәсіл негізінде әзірленетін бағдарламалық қамтылым жүйелерін ерекшелеуге, көзбен шолуға, құрылымдауға және құжаттауға арналған модельдеудің бірегейленгендірілген тілі.

4. Әдістеме мынадай қағидаттарға негізделген:

1) есептеу ақпараттандыру объектісінің өмірлік циклі процестеріне негізделгендігін білдіретін ақпараттандыру объектісінің өмірлік циклін қолдау қағидаты;

2) пайдаланушылардың функционалдық талаптарының функционалдық өлшемін өлшеу әдісіне негізделгендігін білдіретін функционалды өлшемді өлшеу қағидаты;

3) ақпараттандыру объектісін құру, дамыту және қолдап отыру жұмыстарының еңбек сыйымдылығын және құнын есептеуге қолданылатынын білдіретін әмбебап қағидаты (жергілікті емес);

4) ақпараттандыру объектісін құру, дамыту және қолдап отыру жұмыстарының еңбек сыйымдылығын және құнын есептеу дәлдігі, ақпараттандыру объектісіне қойылатын функционалдық талаптарын нақтылау кезеңі ұлғайған сайын өсуін білдіретін бағалаудың реттелетін қағидаты;

5) "Ақпараттық технология. Бағдарламалық құралдардың өмірлік циклінің процесі" 34.019 - 2005 (ISO/IEC 12207:1995, MOD) ҚР СТ-да айқындалған өмірлік циклге сәйкес ҚБҚ әзірлеу, дамыту және қолдап отыру процестерін іске асыруды қамтамасыз ететін RUP әдіснамасына - ҚБҚ әзірлеу процестерімен негізделгендігін білдіретін бағдарламалық қамтылымды әзірлеу технологиясын есепке алу қағидаты. RUP әдіснамасына сәйкес ҚБҚ әзірлеудің негізгі процестерінің тізімі:

1) бизнес модельдеу;

2) талаптарды басқару;

3) жобалау;

4) әзірлеу;

5) тестілеу;

6) ендіру.

2-тарау. Ақпараттандыру объектілерін құруға және дамытуға арналған шығындарды есептеу

5. Ақпараттандыру объектісін құруға және дамытуға арналған шығындар ақпараттандыру объектісіне байланысты ақпараттандыру объектісінің ҚБҚ-сын құруға арналған шығындарды, сондай-ақ оның жұмыс істеуі үшін қажетті техникалық құралдар кешенін және бағдарламалық қамтылымды сатып алуға және (немесе) мүліктік жалдауға (жалға беруге) бағытталған ұйымдастырушылық шығындарды қамтуы мүмкін.

Сондай-ақ, ақпараттандыру объектісін құруға және дамытуға арналған шығындардың құрамына ақпараттандыру объектісін құру және дамыту бойынша жобаны басқаруды, ақпараттық қауіпсіздікке, сапаға сынақ жүргізуге және Қазақстан Республикасының ақпараттандыру саласындағы заңнамасында көзделген ақпараттандыру объектісін құру және дамыту кезеңіне арналған басқа да қызметтерді (жұмыстарды) сатып алу шығындары енгізілуі мүмкін.

6. ҚБҚ-ны әзірлеу мен дамытуға арналған шығындарды есептеу осы Әдістеменің 3-тарауына сәйкес айқындалады.

7. ҚБҚ жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қажетті техникалық құралдар кешенін және бағдарламалық қамтылымды сатып алуға және (немесе) мүліктік жалдауға (жалға беруге) бағытталған ұйымдастырушылық шығындарды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ақпараттандыру саласындағы заңнамасында көзделген ақпараттандыру объектісінің құру және дамыту арналған қызметтерді (жұмыстарды) сатып алуға шығындар прайс-парақтар мен баға ұсыныстарын жинау арқылы айқындалады.

Қазақстан Республикасының заңында айқындалған тұлғалардан қызметтерді сатып алу жағдайларын қоспағанда, прайс-парақтарды және баға ұсыныстарын кемінде екі тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді жеткізуші ұсынады (ұқсас тауарлар, жұмыстар және қызметтер бойынша прайс-парақтар мен баға ұсыныстары болмаған жағдайда, кемінде екі тәуелсіз бағалау қорытындысы ұсынылады).

3-тарау. Ақпараттандыру объектісінің қолданбалы бағдарламалық қамтылымын құруға арналған шығындарды есептеу

1-параграф. Ақпараттандыру объектісінің қолданбалы бағдарламалық қамтылымын құруға арналған шығындарды есептеудің негізгі ережелері

8. ҚБҚ құру шығындарын есептеу мынадай:

1) ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау;

2) ҚБҚ құрудың базалық еңбек сыйымдылығын бағалау;

3) еңбек сыйымдылығын түзету коэффициенттерінің мәнін анықтау;

4) ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын есептеу;

5) ҚБҚ әзірлеудің мерзімін бағалау;

6) ҚБҚ әзірлеу мерзімі қысқарған кезде ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын түзету;

7) ҚБҚ құруға шығындарды бағалау кезеңдермен ұсынылады.

9. ҚБҚ әзірлеудің әрбір негізгі процесінің адам-айлармен өлшенетін негізгі еңбек сыйымдылығы бағаланады. Әр процестің негізгі еңбек сыйымдылығы еңбек сыйымдылығының көрсеткіштері мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған нормативтерге сәйкес анықталады.

10. Еңбек сыйымдылығын түзету коэффициенттерінің мәні құрылатын ақпараттандыру объектісінің және оның жұмыс істеуіне қойылатын талаптары, сапаға қойылатын талаптары және техникалық талаптарымен мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған нормативтерге сәйкес айқындалады.

11. ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығын түзету коэффициенттері негізінде осы Әдістеменің 40-тармағына сәйкес түзету коэффициенттерін ескере отырып ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығын есептеу жүргізіледі.

12. ҚБҚ-ны әзірлеу мерзімін бағалау. Аталған кезеңде ҚБҚ әзірлеудің орташа мерзімі мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған нормативтерге сәйкес бағаланады.

13. ҚБҚ әзірлеу мерзімі азайтылған кезде ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығын түзету. Аталған кезеңде ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығын түзету еңбек сыйымдылығының икемді коэффициентінің негізінде ҚБҚ әзірлеудің орташа мерзімі азайтылған жағдайда жүргізіледі.

14. ҚБҚ құру шығындарын бағалау. Аталған кезеңде ҚБҚ құрудың есептелген еңбек сыйымдылығы негізінде ҚБҚ құруға арналған шығындар мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған нормативтерге сәйкес айқындалады.

2-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылымның функционалдық өлшемін бағалау кезеңі

15. ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау пайдаланушылардың моделі және функционалдық талаптары негізінде жүргізіледі. Функционалдық өлшем бес элементтен тұратын жиынтықпен беріледі, оның әрбір элементі тиісті функционалдық өлшем бірлігін білдіреді. Функционалдық өлшем бірліктерінің атауы және белгіленуі:

1) пайдаланылатын нұсқалардың саны (Case) - C;

2) объектілер (бизнес объектілер) типінің саны (Entity) - Е;

3) объектілер типі ерекшеліктерінің саны (Tool) - Т;

4) объектілер типі арасындағы өзара іс-қимылдар саны (Interaction) - I;

5) тораптар типінің саны (Node) - N.

16. ҚБҚ функционалдық өлшемі былай белгіленеді - SIZE={C, E, T, I, N}. SIZE={12, 26, 134, 102, 4} түрінде жазылған ҚБҚ функционалдық өлшемі ақпараттандыру объектісінің моделі мынадай:

1) пайдаланудың 12 нұсқасы;

2) объектілердің 26 типі;

3) объектілер типінің 134 ерекшелігі;

4) объектілер типі арасындағы 102 өзара қарым-қатынас;

5) тораптың 4 типі функционалдық өлшем бірліктерінің мәніне ие екендігін білдіреді.

17. ҚБҚ функционалдық өлшемі ақпараттандыру объектісінің моделі үшін функционалдық өлшем бірліктері мәнін есептеу арқылы анықталады. ҚБҚ функционалдық өлшемін бағалау үшін мыналар:

1) ақпараттандыру объектісінің көрінісі;

2) ақпараттандыру объектісінің тұжырымдамасы;

3) ақпараттандыру объектісін әзірлеуге арналған техникалық тапсырмасы кіріс құжаттар бола алады.

18. Функционалдық өлшемді бағалаудың неғұрлым дәлдігін қамтамасыз ету үшін ақпараттандыру объектісінің UML модельдеу тілінде іске асырылған моделін қолдану ұсынылады. Есептемені қолдану үшін бастапқыда мынадай диаграммаларды құрады:

1) пайдаланылатын нұсқалардың диаграммасы (Use case diagram, прецеденттер диаграммасы);

2) кластар диаграммасы;

3) коммуникация диаграммасы;

4) ендіру диаграммасы.

19. Диаграммаларды құрғаннан кейін есептеу мына түрде жүргізіледі:

1) 1-кезең - пайдаланылатын нұсқаларының саны (С) ақпараттандыру объектісінің моделін пайдалану нұсқалары диаграммасынан анықталады;

2) 2-кезең - объектілер типінің саны (E) кластар диаграммасында бейнеленген бірдей емес кластар санын санау арқылы бағаланады;

3) 3-кезең - объектілер типі ерекшеліктерінің саны (T) кластар диаграммасында бейнеленген кластар ерекшеліктерін санау арқылы бағаланады;

4) 4-кезең - объектілер типі арасындағы өзара іс-қимылдар саны (I) коммуникация диаграммасындағы кластар арасындағы байланыстарды санау арқылы (қатынастарды) бағаланады;

5) 5-кезең - тораптар типінің саны (N) ендіру диаграммасындағы тораптар типін санау арқылы бағаланады.

20. Дайын бағдарламалық қамтылымның негізінде ақпараттандыру объектісін әзірлеу кезінде:

1) пайдаланылатын нұсқалары;

2) объектілер типі;

3) объектілер типінің ерекшеліктері есепке алынбайды.

21. UML тіліндегі ақпараттандыру объектісінің моделі болмаған жағдайда, бағалаушыға құрылатын ақпараттандыру объектісінің моделін өздігінен құрастыру ұсынылады.

22. ҚБҚ функционалды өлшемін бағалау келесі кезеңдерден тұрады:

1) ақпараттандыру объектісінің пайдаланылатын нұсқалары санын бағалау;

2) арналатын саласына қарай объектілер типінің санын бағалау;

3) объектілер типінің ерекшеліктері санын бағалау;

4) объектілер типі арасындағы өзара іс-қимылдар санын бағалау;

5) тораптар типінің санын бағалау;

6) функционалдық өлшемді бағалау.

23. Ақпараттандыру объектісінің пайдалану нұсқаларының санын бағалау мақсаты ақпараттандыру объектісінің айналасын бағалау (акторларды анықтау) және пайдалану нұсқалар санын анықтау болып табылады. Акторлардың әрқайсысы ақпараттандыру объектісімен бірге өзара әрекеттесетін есептеу болмысы теңдестіріледі. Актор мынадай қызметтерді орындайды:

1) ақпараттандыру объектісіне деректерді енгізу;

2) ақпараттандыру объектісінен деректерді қабылдау;

3) деректерді өңдеу үшін ақпараттандыру объектісіне сұраныс.

Көптеген акторлар талаптарды талдау нәтижесінде немесе мәселені арнаулы саласына қарай сарапшылармен немесе мүдделі адамдармен талқылау барысында анықталады.

Акторларды анықтауға арналған сұрақтар осы Әдістеменің 1-қосымшасында келтірілген. Акторларды анықтау процесі қайталанылатын сипатқа ие - тізімнің бірінші варианты көбінесе түпкілікті бола бермейді. Ақпараттандыру объектісін әзірлеудің кез-келген фазасында жаңа акторлар пайда болуы мүмкін.

Акторлар тізбесі толық және дұрыс анықталған сайын әзірлеудің еңбек сыйымдылығын дәлірек бағалауға болады.

24. Бұдан әрі акторлар ақпараттандыру объектісін пайдалану нұсқаларын анықтауды жүргізеді. Пайдалану нұсқасы моделінің негізгі мақсаты - тапсырыс берушіге және әзірлеушіге ақпараттандыру объектісінің функционалдығын және әрекетін бірігіп талқылауға мүмкіндік беретін, бірыңғай құралды ұсыну. Әрбір актор ақпараттандыру объектісінің нақты нәтижелерін алу үшін, өзінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайдаланылады. Әрбір актор үшін жүйенің пайдалану нұсқаларының тізбесі құрылады. Пайдалану нұсқаларын анықтауға арналған сұрақтар (ақпараттандыру объектілерінің функционалдық мүмкіндіктері) осы Әдістемеге 2-қосымшада көрсетілген.

25. Акторлар мен пайдалану нұсқаларының тізбесі осы Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес келтірілген.

26. Пайдаланудың бірегей нұсқаларының тізбесі осы Әдістемеге 4-қосымшаға сәйкес келтірілген. Бірегей пайдалану нұсқаларының тізбегі пайдалану нұсқалары (С) санының бағасы болып табылады.

27. Объектілер типі санын бағалау кезеңінде пайдалану нұсқаларындағы қатысатын барлық объектілер типі (бизнес объектілері) анықталады. АЖ пайдаланудың әрбір нұсқаларын орындау кезінде арнайы сала объектілермен операция жасайды және пайдалану нұсқалары нәтижелеріне жеткенде, осы объектілердің іс-қимылын іске асырады. Арнаулы сала объектілері типінің тізбесі осы Әдістемеге 5-қосымшада келтірілген.

28. Қалыптастырылған арнаулы сала объектілері типінің тізбесінен арнаулы сала объектілерінің бірегей типтерінің саны шығады. Осы мән объектілер типі санының бағасы (E) болып табылады.

29. Объектілер типі қасиеттерінің санын бағалау (Т) осы Әдістемеге 6-қосымшасында келтірілген объектілер типінің қасиеттерінің саны болып табылады.

30. Объектілер типі арасындағы өзара іс-қимыл санын бағалау (І) осы Әдістемеге 7-қосымшада көрсетілген объектілер типі арасындағы өзара іс-қимылдар санының сомасы болып табылады.

Объектілер типтері арасындағы өзара іс-қимыл саны (I) бағаланатын ақпараттандыру объектісінің өзара іс-қимыл диаграммасында бейнеленген өзара іс-қимылды есептеу арқылы бағаланады. Өзара іс-қимыл диаграммасы болмаған жағдайда, объектілер типтерінің өзара іс-қимыл саны (I) мынадай формула бойынша бағаланады:

I= (объектілер типтерінің саны/4)*(объектілер типтерінің саны/4);

31. Тораптар типінің санын бағалау ақпараттандыру объектісінің ендіру диаграммасының негізінде анықталады. Тораптар типінің саны ендіру диаграммасындағы торап типтерінің жалпы саны ретінде есептеледі. Егер ендіру UML-диаграммасы құрылмаған болса, онда тораптар типінің санын ақпараттандыру объектісінің жұмыс істеу кезінде пайдаланылатын ЭЕМ типінің саны және ЭЕМ сыртқы құрылғыларының саны бойынша бағаланады. ЭЕМ және ЭЕМ сыртқы құрылғыларының мысалы ретінде серверлер, жұмыс станциялары (ақпараттандыру объектісінің құрамдас бөліктерін орналастырған жағдайда) болады.

32. Функционалдық өлшем бірлігін бағалау ақпараттандыру объектісінің жұмыс істеуі кезінде пайдаланылатын ЭЕМ және ЭЕМ сыртқы құрылғылар типін ұсынатын тораптар типі санын (N) анықтау арқылы жүргізіледі.

3-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылым құрудың негізгі еңбек сыйымдылығын бағалау кезеңі

33. ҚБҚ {Sj, j=1-6} құрудың негізгі еңбек сыйымдылығы ҚБҚ құрудың әрбір процесінің еңбек сыйымдылығын бағалау негізінде анықталады. Төменде RUP әдіснамасына сәйкес ҚБҚ жасаудың негізгі процесінің тізбесі келтірілген:

1) бизнес модельдеу;

2) талаптарды басқару;

3) жобалау;

4) әзірлеу;

5) тестілеу;

6) ендіру.

34. Әзірлеудің әрбір процесінің негізгі еңбек сыйымдылығы функционалды өлшемнің әрбір өлшем бірлігінің тиісті еңбек сыйымдылығының көрсеткіш коэффициентінің мәніне көбейтіндісінің қосындысы арқылы анықталады.

Нөмірі j болатын Sj негізгі еңбек сыйымдылығы мынадай формула бойынша есептеледі:

Sj=1/165·[C*Sj(C)+E*Sj(E)+T*Sj(T)+I*Sj(I)+N*Sj(N)], (1)

мұндағы:

Sj - j нөмірі бар әзірлеу процесінің еңбек сыйымдылығы [адам-ай];

j - әзірлеу процесінің нөмірі (мәні 1-ден 6-ға дейін);

Sj(C) - нөмірі j=1,2,…,6 [адам-ай] болатын процесте бір пайдалану нұсқасын іске асыру нөмірі j болатын процесте еңбек сыйымдылығы көрсеткіші;

Sj(E) - нөмірі j=1,2,…,6 {[адам-сағат]/[объект типі]} болатын процесте бір объект типін іске асырудың еңбек сыйымдылығы көрсеткіші;

Sj(T) - нөмірі j=1,2,…,6 {[адам-сағат]/[объект типінің қасиеті]} болатын процесте бір объект типінің ерекшелігін іске асырудың еңбек сыйымдылығы көрсеткіші;

Sj(I) - нөмірі j=1,2,…,6 {[адам-сағат]/[объект типі арасындағы өзара іс-қимыл]} болатын процесте бір объект типінің арасындағы өзара іс-қимылды іске асырудың еңбек сыйымдылы көрсеткіші;

Sj(N) - нөмірі j=1,2,…,6 {[адам-сағат]/[торап]} болатын процесте бір торабы типін іске асырудың еңбек сыйымдылығы көрсеткіші;

165 - бір адам-айдағы адам-сағат саны;

{C, E, T, I, N} - функциональдық өлшем бірліктеріндегі, осы Әдістеменің 2-параграфында анықталған ақпараттандыру объектісінің функционалдық өлшемі.

4-параграф. Еңбек сыйымдылығын түзету коэффициенттерінің мәнін анықтау кезеңі

35. ҚБҚ құрудың базалық еңбек сыйымдылығын бағалау пайдаланушының сапаны талап етуін және ақпараттандыру объектісіне қойылатын техникалық талаптарын қамтымайтын, пайдаланушылардың функционалдық талаптарын іске асыру еңбек сыйымдылығын анықтайды. Есептеуде осы талаптардың әсері түзету коэффициенттері арқылы есепке алынады. ҚБҚ әзірлеу процесі еңбек сыйымдылығының түзету коэффициенттері ҚБҚ әзірлеу және қолдап отырудың жеке түзету коэффициенттері арқылы (2)-(7) формулалар бойынша есептеледі:

1) КП1= К11·К16·К17; (2)

2) КП2= К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К16·К17·К18; (3)

3) КП3=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К11·К12·К13·К14·К15·К16 К17·К18; (4)

4) КП4=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К12·К13·К14·К15·К16·К17·К18; (5)

5) КП5=К1·К2·К4·К5·К6·К7·К8·К9·К10·К11·К12·К13·К14·К15·К16· К17·К18; (6)

6) КП6=К1·К2·К11·К16·К18. (7)

36. ҚБҚ әзірлеу және қолдап отырудың барлық жеке түзету коэффициенттері өлшемсіз шама болып табылады және әсер ететін факторлар типіне байланысты мынадай үш топқа:

1) ішкі факторлар;

2) орта факторлары;

3) деректер факторлары болып топтастырылады.

Әрбір топ әзірлеу еңбек сыйымдылығына әсер ететін тиісті факторлардан, ал әрбір фактор фактордың ықтимал мәндерінен тұрады.

37. ҚБҚ әзірлеу және қолдап отыру еңбек сыйымдылығын түзету коэффициентінің мәндері осы Әдістеменің 35-тармағында айқындалған, 18 фактордың мәндері және осы Әдістеменің 35-тармағында көрсетілген (2)-(7) формулалар бойынша есептеледі.

5-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылым құрудың еңбек сыйымдылығын есептеу кезеңі

38. ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығының түзету коэффициенттері негізінде мынадай формула бойынша түзету коэффициенттерін ескере отырып, ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығының есебі жүргізіледі:

S=КП1*S1+КП2*S2+КП3*S3+КП4*S4+КП5*S5+КП6*S6, (8)

мұндағы:

S - ҚБҚ әзірлеу процесі адам-аймен өлшенетін түзетілген еңбек сыйымдылығы;

Sj - нөмірі j болатын адам-аймен өлшенетін базалық еңбек сыйымдылығы;

КПj - нөмірі j болатын әзірлеу процесі еңбек сыйымдылығының түзету коэффициенті.

6-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеу мерзімін бағалау кезеңі

39. ҚБҚ әзірлеу мерзімін анықтау үшін осы Әдістеменің 38-тармағында алынған S мәні (ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығы) ақпараттандыру объектісін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындар нормативтерінің "Әзірлеу мерзімінің еңбек сыйымдылығына тәуелділігі" кестесінде көрсетілген деректер бойынша ақпараттандыру объектісінің ҚБҚ әзірлеу айларының ең аз және ең көп санын табу қажет. Ақпараттандыру объектісінің ҚБҚ әзірлеу айларының ең аз және ең көп мәні бойынша анықталған орташа арифметикалық саны ақпараттандыру объектісінің ҚБҚ әзірлеу мерзімін бағалау болып табылады (R-мен белгіленеді).

7-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеу мерзімін азайту кезінде қолданбалы бағдарламалық қамтылымды құрудың еңбек сыйымдылығын түзету кезеңі

40. ҚБҚ әзірлеу мерзімі жоғарыдағы осы Әдістеменің 39-тармағында анықталған ең аз мерзімге дейін азайтылуы мүмкін. Бұл ретте, әзірлеудің есептелген еңбек сыйымдылығы икемділік коэффициентіне пропорционал ұлғаяды. Егер әзірлеу мерзімі Х%-ға азайтылса, онда ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығы L*X%-ға ұлғаяды, мұндағы L - еңбек сыйымдылығының икемділік коэффициенті.

Мысалы, егер еңбек сыйымдылығы 140 адам-ай болса, онда әзірлеудің ең аз мерзімі 3 айға тең, ал әзірлеудің орташа мерзімі 7 айға тең болады. Егер әзірлеудің орташа мерзімі 5 айға дейін азайтылса (28,5%-ға), онда ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығы 28,5*L%-ға ұлғаяды.

8-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылым құруға шығындарды бағалау кезеңі

41. ҚБҚ әзірлеудің құнын анықтау ҚБҚ құрудың еңбек сыйымдылығы және инженер-бағдарламашының бір адамның-айдағы орташа құны есебіне негізделген.

ҚБҚ құру құнына мынадай факторлар:

1) АКТ саласындағы жобаны әзірлеу мерзімі;

2) АКТ саласындағы жобаның жоспарланған басталуы немесе аяқталуы;

3) іске асыру орны;

4) жыл сайынғы инфляция деңгейі әсер етеді.

Осы факторларды негізге ала отырып, АКТ саласындағы нақты жоба үшін жоба алдындағы құжаттамада (инвестициялық ұсыныс, қаржылық-экономикалық негіздеме және басқалары) АКТ саласындағы жобаның іске асыру мерзімі мен іске асырылу орны көрсетілуі қажет.

42. Мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органның интернет-ресурсында (http://stat.gov.kz) жарияланған "Халықты жұмыспен қамту және жалақы төлемі" статистикалық бюллетені бойынша соңғы жыл үшін жобаның іске асырылуының нақты орны үшін "Бағдарламалық қамтылым инженері" - Жоорт. кәсібі бойынша жалақы мөлшерін анықтаймыз. Әрі қарай соңғы үш жыл үшін инфляцияның орташа мөлшерін мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті органның тарихи деректері бойынша өткен соңғы үш жыл мәнінің орташа арифметикалық мәні ретінде анықтаймыз - Иорт. Мына формула (9) бойынша АКТ саласындағы жобаның іске асырылуының орташа жыл санын анықтаймыз:

Жылорт=[R/12] +1, (9)

онда:

Жылорт – АКТ саласындағы жобаның іске асырылуының орташа жыл саны;

шаршы жақшалар санның тұтас бөлігін білдіреді;

R – АКТ саласындағы жобаны іске асыру мерзімінің айлары (осы Әдістеменің 39-тармағы бойынша бұрын анықталған).

Әрбір іске асыру жылы – і үшін орташа айлық номиналдық жалақыны- Жiорт формула бойынша (10) анықтаймыз:

Жiорт=Жi-1орт * (1+И орт/100), (10)

Жiорт – орташа айлық номиналдық жалақы;

i – 1-ден Жылорт-ға дейін өзгереді;

Иорт – инфляцияның орташа мөлшері.

Әзірлеушінің нормативтік шығыс коэффициенттерінің мәндері (ПҮШ, ПКШ, ПР) мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектісін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындар нормативтерінде келтірілген.

(12) формуласы бойынша іске асыру жылдары бойынша ҚБҚ әзірлеудің еңбек сыйымдылығын анықтаймыз:

Si = S/Жылорт, (12)

мұнда i 1-ден Жылорт-ға дейін өзгереді.

СҚБҚ ақпараттандыру объектісінің ҚБҚ әзірлеу жұмыстарының құны мынадай формула бойынша жүргізіледі:

онда:

Ссынау – бағдарламалық қамтылымның сынау құны.

Ескерту. 42-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 30.09.2022 № 366/НҚ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9-параграф. Қолданбалы бағдарламалық қамтылымды дамытуға арналған шығындарды бағалау

43. ҚБҚ дамыту процесі оның жұмыс жасауын оңтайландыру және (немесе) оның функционалын кеңейту мақсатында өнеркәсіптік пайдалануға енгізілген ақпараттандыру объектісін қосымша функционалдық талаптармен қамтуды, сондай-ақ жаңартуды іске асыру арқылы жүзеге асырылады.

44. ҚБҚ дамытуға арналған шығындарды бағалау 1-8-параграфтарға сәйкес ҚБҚ әзірлеуге арналған шығындарды бағалауға ұқсас жүргізіледі.

4-тарау. Ақпараттандыру объектісін қолдап отыру шығындарын есептеу

45. Ақпараттандыру объектісін қолдап отыру өнеркәсіптік пайдалануға енгізілген ақпараттандыру объектісіне жаңғырту жүргізбестен және қосымша функционалдық талаптарды іске асырмастан және оның тұтастығы сақталған жағдайда, бағдарламалық қамтылымға түзету, түрлендіру жүргізу, оның ақауларын жою жөніндегі іс-шараларды қамтитын мақсатқа сәйкес пайдалануды қамтамасыз ету деп саналады.

Ақпараттандыру объектісін қолдап отыруға мынадай жұмыстар жатады:

1) тапсырыс берушілермен өзара әрекеттесу, келісімдерді дайындау және қолдау, қызмет көрсету деңгейін бақылау және түзету;

2) ақпараттандыру объектісінің оқиғалары мен проблемаларын басқару процесімен жұмыс;

3) бағдарламалық қамтылымды түзету, түрлендіру және ақауларын жою процесін басқару;

4) ақпараттандыру объектісін жаңа пайдалану ортасына көшіру;

46. Бір жыл ішінде ақпараттандыру объектісін қолдап отыруды есептеу мына формулаға (16) сәйкес анықталады:

Саоқ = Сқбққ+ Стқк+Слбқ+……n, (14)

Саоқ - ақпараттандыру объектісін қолдап отыру құны;

Сқбққ - ақпараттандыру объектісін ҚБҚ қолдап отыру шығындары;

Стқк - ақпараттандыру объектісін жүйелік-техникалық қызмет көрсету шығындары;

Слбқ - ақпараттандыру объектісінің пайдаланылатын лицензиялық бағдарламалық қамтылымына техникалық қолдау жасау құны.

Ақпараттандыру объектісін қолдап отыру құнына ақпараттандыру объектісінің тұтастығын сақтаған жағдайда жаңғырту жүргізусіз және қосымша функционалдық талаптарды іске асырусыз ақпараттандыру объектісінің тағайындалуына сәйкес өндірістік пайдалануға енгізілген оны мақсатына сәйкес қолданылуын қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының ақпараттандыру саласындағы заңнамасында көзделген басқа да n-қызметтерді сатып алуға арналған шығындар енгізілуі мүмкін.

Стқк, Слбқ және өзге де n-қызметтер шығындары прайс-парақтар мен баға ұсыныстарын жинау жолымен айқындалады.

Прайс-парақтар мен баға ұсыныстары Қазақстан Республикасының заңында айқындалған тұлғалардан көрсетілетін қызметтерді сатып алу жағдайларын қоспағанда, кемінде екі тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді (ұқсас тауарлар, жұмыстар және қызметтер бойынша прайс-парақтар мен баға ұсыныстары болмаған жағдайда кемінде екі тәуелсіз бағалау қорытындысы ұсынылады) жеткізушілерден ұсынылады.

47. ҚБҚ-ны қолдап отырудың құны ҚБҚ-ның ағымдағы нұсқасын құру шығынына келтірілген үлесі ретінде бағаланады.

ҚБҚ ағымдағы нұсқасының келтірілген құны мынадай формуламен айқындалады:

Сқбқ=*kiАЕК, (15)

мұндағы:

Сқбқ - ҚБҚ әзірлеудің белгілі жылға (i) шығындалған құны;

kiАЕК - қолдап отырудың есептік жылдағы АЕК өзгерісінің АЕК i-ші жылға (әзірлеу жылына) өзгеру коэффициенті;

Бір жыл ішіндегі ҚБҚ-ны қолдап отыру құны - Сқбққ қолданыстағы ҚБҚ нұсқасын құрудың көрсетілген құны бойынша мынадай формулаға сәйкес анықталады:

Сқбққ= Сқбқ* *K2*K3*K16 + Спайд (16)

мұндағы:

Сқбққ - ҚБҚ-ны қолдап отыру құны;

N - мемлекеттік органның ақпараттандыру объектісін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған нормативтік шығындарына сәйкес әзірлеуші шығынының нормативтік коэффициенттер мәнінен анықталады;

К2, К3, К16 - ҚБҚ әзірлеу және қолдап отырудың жеке түзетудің коэффициенттерінің көрсеткіштері мемлекеттік органның ақпараттандыру объектісін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындар нормативтерне сәйкес анықталады;

С пайд - ҚБҚ пайдалануды қолдап отыру құны.

С пайд анықтамасы мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган айқындайтын деректер бойынша "Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет" бөліміндегі бір қызметкердің атаулы орташа жалақысы бойынша тартылған персоналдың бір адам-ай құнының орта есебі негізінде анықталады.

ҚБҚ пайдалануды қолдаудың 1 жылының құны мына формула бойынша есептеледі:

Спайд = (nn +nn.пайд)*Cорт, (17)

мұндағы:

Сорт - пайдаланумен айналысатын персоналдың 1 адам-айдағы құны;

nn - ҚБҚ пайдалануды қолдау процесін дайындаумен айналысатын персоналдың нормасы;

nnпайд - ҚБҚ пайдаланушыларын қолдаумен айналысатын персоналдың нормасы.

48. Ақпараттандыру объектісін қолдап отыру шеңберінде қызметтерді сатып алу орталықтандырылып немесе бөлек жүзеге асырылуы мүмкін.

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 1-қосымша
	Нысан

Акторларды анықтауға арналған сұрақтар

Сұрақтар	Жауаптар
Белгілі бір талаптарды орындауға атап айтқанда кім мүдделі?
Ұйымның қандай бөлімшесінде ақпараттандыру объектісі пайдаланылады?
Ақпараттандыру объектісін пайдалануға енгізуден артықшылықтарға кім ие болады?
Ақпараттандыру объектісіне қандай да бір деректерді кім жеткізеді, оларға жүгінеді және оларды жаңарту мен жою үшін жауапты болады?
Ақпараттандыру объектісі әкімшісінің функцияларын кім орындайтын болады?
Ақпараттандыру объектісі қолданыстағы мұраға қалған қандай да бір ақпараттандыру объектісімен бірге пайдаланыла ма?

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 2-қосымша
	Нысан

Пайдалану нұсқаларын анықтауға арналған сұрақтар (ақпараттандыру объектілерінің функционалдық мүмкіндіктері)

Сұрақтар	Жауаптар
Әрбір актор қандай міндеттерді шешеді?
Қандай да бір актордың ақпараттандыру объектісінің мәнмәтінінде деректер фрагменттерін жасауға, сақтауға, өзгертуге, жоюға немесе оқуға қабілеті бар ма?
Қандай пайдалану нұсқалары жоғарыда көрсетілген деректерді өңдеу функцияларын орындауға кепілдік береді?
Ақпараттандыру объектісін қолдау және әкімшілендірудің қандай пайдалану нұсқаларымен байланысы бар?
Ақпараттандыру объектісіне әрбір актор қандай ерекше функционалдық талаптар қояды?

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 3-қосымша
	Нысан

Акторлар мен пайдалану нұсқаларының тізбесі

	Актордың атауы	Пайдалану нұсқасының атауы
	Актор 1
	Актор 2
	Актор 3
	Актор N

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 4-қосымша
	Нысан

Пайдаланудың бірегей нұсқаларының тізбесі

	Пайдалану нұсқасының атауы
.
.
.
.

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 5-қосымша
	Нысан

Арнаулы сала объектілері типтерінің тізбесі

	Актор	Пайдалану нұсқалары	Арнаулы сала объектілерінің типі

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 6-қосымша
	Нысан

Объектілер типтері қасиеттерінің саны

	Акторы	Пайдалану нұсқалары	Арнаулы сала объектілерінің типі	Сілтеме болып табылмайтын қасиеттердің саны (атрибуттар)

	Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындарды есептеу әдістемесіне 7-қосымша
	Нысан

Объектілер типтерінің арасындағы өзара іс-қимыл

	Типі (1)	Типі (2)	Типі (3)	…	Типі (N-1)	Типі (N)
Типі (1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Типі (2)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Типі (3)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
…	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Типі (N-1)	Х	Х	Х	Х	Х	Х
Типі (N)	Х	Х	Х	Х	Х	Х

Х тең:

- 0, егер жолдың объектілер типі кестедегі бағанның объектілер типімен өзара іс-қимыл жасамаса;

- 1, егер жолдың объектілер типі кестедегі бағанның объектілер типімен өзара іс-қимыл жасамаса.

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2019 жылғы 27 маусымдағы № 140/НҚ 2-қосымша

Мемлекеттік органдардың ақпараттандыру объектілерін құруға, дамытуға және қолдап отыруға арналған шығындар нормативтері

1-бөлім. Функционалдық бірліктер бөлінісінде процестер бойынша еңбек сыйымдылығының көрсеткіштері

Р/с №	Процестің атауы	Функционалдық өлшем бірлігі
		пайдалану нұсқасы	объектінің типі	объект типінің қасиеттері	объектілер арасындағы өзара қарым-қатынас қасиеттері	торап типі
		Еңбек сыйымдылығы, адам сағ.
1	Бизнес модельдеу	32,12	28,33	0,00	14,15	0,00
2	Талаптарды басқару	58,03	28,04	0,00	20,32	0,00
3	Жобалау	45,42	61,75	31,35	37,52	24,02
4	Әзірлеу	31,57	81,51	50,72	36,11	0,00
5	Тестілеу	88,96	0,00	0,00	0,00	0,00
6	Ендіру	8,69	0,00	0,00	0,00	23,74

2-бөлім. Қолданбалы бағдарламалық қамтылымды әзірлеу және қолдап отырудың еңбек сыйымдылығының жеке түзету коэффициенттері

Жеке түзету коэффициенттерінің тобы	Жеке түзету коэффициентінің факторы және белгіленуі	Жеке түзету коэффициенті факторының сипаттамасы	Мәні
1	2	3	4
Ішкі факторлар	К1 ақпараттандыру объектісін пайдалану режимі	Бағдарламалық қамтылым жүйесінде қабылданған нақты технологияларға немесе өңдеу типтеріне байланысты анықталады. Мына мәндерді қабылдайды:
		уақытты бөлу режимінде деректерді өңдеу	1
		деректерді параллель өңдеу	1,04
		нақты уақыт режимінде деректерді өңдеу	1,05
		деректерді біріктіріп өңдеу	1,07
	К2 ақпараттандыру объектісінің масштабы	Масштаб бір уақытта жұмыс істейтін пайдаланушылардың санымен анықталуы мүмкін. Мына мәндерді қабылдайды:
		шағын ақпараттандыру объектілері (ұзақ емес ӨЦ бар 10 пайдаланушыға дейін)	0,95
		ақпараттандырудың орташа объектілері (11-ден 100-ге дейін ірі жүйелерге дейін өсу мүмкіндігі бар ұзақ ӨЦ бар пайдаланушылар)	1
		ақпараттандырудың ірі объектілері (101-ден 1000-ға дейін пайдаланушының ұзақ ЖЦ және мұраға қалған жүйелердің көші-қоны)	1,05
		аса үлкен (1000 пайдаланушыдан жоғары)	1,08
	К3 ақпараттандыру объектісінің тұрақтылығы	Оның ішкі эволюциялық аспектілеріне немесе қолдап отыру процесінде тұрақтылығына байланысты анықталады. Мына мәндерді қабылдайды:
		тұрақты өзгерістер енгізу	1,1
		дискретті өзгерістер енгізу	1
		екіталай өзгерістер енгізу	0,95
	К4 рұқсатсыз қол жеткізуден қорғау	Рұқсат етілмеген қол жеткізудің алдын алу немесе елеулі қиындықтары. Мына мәндерді қабылдайды:
		күшті	1,05
		орта	1
		әлсіз	0,98
	К5 Бағдарламалар мен деректерді қорғау (Операциялық жүйе кезеңінде, желілік бағдарламалық қамтылым кезеңінде, ДҚБЖ кезеңінде)	күшті	1, 03
		орта	1
		әлсіз	0,97
	К6 операцияларының бақылау ізі	Жүйедегі рұқсатсыз өзгерістерді тіркеу мүмкіндігі:
		жоқ	1
		таңдамалы бақылау	1,08
		толық бақылау	1,13
	К7 бас тарту тұрақтылығы	Ақпараттандыру объектісінің қасиеті біраз уақыт бойы жұмысқа қабілетті күйін үздіксіз сақтауы. Мына мәндерді қабылдайды:
		жоғары	1,15
		орта	1
		төмен	0,92
	К8 қалпына келу	Бас тартудан кейінгі жұмысқа қабілеттілікті қалпына келтірудің орташа уақыты
		Мына мәндерді қабылдайды
		жоғары	1,12
		орта	1
		төмен	0,98
	К9 өңдеу ұзақтығы (жауап беру уақыты)	Ақпараттандыру объектісінің кіріс әсерлеріне реакция жылдамдығы. Мына мәндерді қабылдайды:
		Жылдам (жауап беру уақыты кемінде 3 сек.)	1,21
		орташа (жауап беру уақыты 4 секундтан көп, бірақ 101 секундтан кем емес)	1
		баяу (жауап беру уақыты 11 секундтан көп)	0,92
	К10 ақпараттандыру объектісін әзірлеудің бастапқы тілі	Ақпараттандыру объектісін әзірлеу кезінде пайдаланылатын бастапқы тілдің типіне байланысты анықталады. Мына мәндерді қабылдайды:
		дәстүрлі (Кобол, Фортран және т. б.)	1,08
		рәсімдік (Си немесе баламалы)	1,09
		функционалдық (Лпайд немесе баламалы)	1,07
		объектіге бағытталған (Си++ немесе баламалы)	1
Орта факторлары	К11 пайдаланушы класы	Пайдаланушылардың шеберлік деңгейіне немесе белгілі бір класының сипаттамаларына байланысты анықталады. Қарастырылып отырған ақпараттандыру объектісіне қатысты сыртқы ақпараттандыру объектісі болып табылатын пайдаланушы болуы мүмкін. Мына мәндерді қабылдайды:
		бастауыш	1,12
		орта	1,07
		маман (сарапшы)	1
		кездейсоқ	1,14
		басқа ақпараттандыру объектісі (БҚ)	1,06
		Техникалық құралдар	1,09
	К12 орталық өңдеу құрылғысына (процессорға) қойылатын талаптар	Процессордың тактикалық жиілігіне (процессор жылдамдығына) қойылатын талаптармен анықталады. Мына мәндерді қабылдайды:
		жоғары (3 Ггц және жоғары)	0,99
		орта (3 Ггц кем)	1
	К13 жедел (негізгі) жадыға қойылатын талаптар	Ақпараттандыру объектісі жедел жадқа қойылатын талаптар бойынша сәйкестендірілуі тиіс (өлшемі, жылдамдығы). Мына мәндерді қабылдайды:
		үлкен (32 Гб көп)	1
		кіші (32 Гб кем)	1,04
	К14 сыртқы жадыға қойылатын талаптар	Ақпараттандыру объектісі сыртқы жадыға қойылатын талаптар бойынша сәйкестендірілуі тиіс (өлшемі, жылдамдығы). Мына мәндерді қабылдайды:
		үлкен (10 Тб көп)	1
		кіші (10 Тб кем)	1,01
	К15 жергілікті есептеу желісіне қойылатын талаптар	Ақпараттандыру объектісі ЖЕЖ қойылатын талаптар бойынша сәйкестендірілуі тиіс (өткізу қабілеті, желіде ақпаратты қорғау). Мына мәндерді қабылдайды:
		жоғары талаптар (10 Гб жоғары)	1
		орташа талаптар (10 Гб дейін)	1,02
	К16 ақпараттандыру объектісінің қатерлігі	Бағалаудың нақты әдіснамасын ескере отырып, өнімнің тұтастығының кезеңіне байланысты анықталады. Келесі мәндерді қабылдайды:
		адам өмірі	1,18
		ұлттық қауіпсіздік	1,16
		әлеуметтік хаос және үрей	1,13
		ұйымдастыру қауіпсіздігі	1
	К17 дайындық	Қолда бар ҚБҚ типіне байланысты анықталады. Мына мәндерді қабылдайды:
		дайын түрде болуы (балама өнімдер бар)	0,99
		жалпы қолжетімді (белгілі әдістеме)	1
		тапсырыс (тапсырыс берушінің әдістемесі ерекше)	1,11
		патенттелген (әзірлеушінің әдістемесі)	1,09
Деректер факторлары	К18 деректерді ұсыну	Деректер элементтеріне, типтеріне және құрылымына байланысты айқындалады. Мына мәндерді қабылдайды:
		реляциялық	1
		индекстелетін (иерархиялық)	1
		желілік	1,08
		объектілік	1,09
		пішімделген файл	0,95

3-бөлім. Функционалдық өлшемі

	Пайдалану нұсқаларының саны	Объектілер типтерінің саны	Объектілер типтері қасиеттерінің саны	Объектілер типтері арасындағы өзара іс-қимыл саны	Тораптардың саны
SIZE	С	E	T	I	N

1-тарау. Әзірлеуші шығысының нормативтік коэффициенттерінің мәні

№	Көрсеткіштің атауы	Белгісі	Норматив
1	Үстеме шығындар (жалға алу, іссапар, кеңсе тауарлары, демалыс және т. б.)	ПҮШ	71,5 %
2	Кезең шығыстары (әкімшілік басқару персоналына және маркетингке арналған шығыстар)	ПКШ	48 %
3	Рентабельділік	ПР	25 %
4	Еңбек сыйымдылығы икемділік коэффициенті	L	0,75
5	ҚБҚ қолдап отыру еңбек сыйымдылығының коэффициенті	N	15 %

2-тарау. Әзірлеу мерзімінің еңбек сыйымдылығына тәуелділігі

№	ҚБҚ әзірлеу мерзімі	Еңбек сыйымдылығы (адам-ай)
1	1 ай	5 - 30
2	2 ай	10 - 80
3	3 ай	17 - 140
4	4 ай	26 - 210
5	5 ай	37 - 280
6	6 ай	50 - 340
7	7 ай	65 - 400
8	8 ай	80 - 450
9	9 ай	100 - 500
10	10 ай	120 - 550
11	11 ай	140 - 610
12	12 ай	160 - 670
13	13 ай	180 - 720
14	14 ай	200 - 770
15	15 ай	230 - 820
16	16 ай	260 - 870
17	17 ай	290 - 930
18	18 ай	330 - 990
19	19 ай	370 - 1040
20	20 ай	420 - 1090
21	21 ай	470 - 1150
22	22 ай	530 - 1200
23	23 ай	600 - 1250
24	24 ай	670 - 1300
25	25 ай	750 - 1350
26	26 ай	830 - 1400
27	27 ай	900 - 1450
28	28 ай	970 - 1500
29	29 ай	1150 - 1550
30	30 ай	1230 - 1600
31	31 ай	1310 - 1660
32	32 ай	1390 - 1720
33	33 ай	1470 - 1780
34	34 ай	1520 - 1840
35	35 ай	1570 - 1900
36	36 ай	1620 - 1960
37	37 ай	1680 - 2020
38	Әрбір келесі ай үшін	40 адам-ай қосылады.

3-тарау. Пайдалануды қолдап отыру процесіне жұмыспен қамтылған персоналдың нормалары

Қолдау процесімен қамтылған пайдаланушылар саны	Пайдалануды қолдау процесін дайындаудағы жұмыспен қамтылған персоналдың нормасы, адам-ай	Ақпараттандыру объектісін пайдаланушыларды қолдаудағы жұмыспен қамтылған персоналдың нормасы, адам-ай
		ақпараттандырудың есептік объектілері үшін	ақпараттандырудың талдамалық объектілері үшін
1-50	1	12	60
51-100		24	120
101-200		36	180
201-400		48	240
әрбір қосымша 100 пайдаланушылар		+ 12	+60