О земле

Закон Республики Казахстан от 24 января 2001 года N 152. Утратил силу - Законом РК от 8 июля 2003 года N 479.

Раздел I. Основные положения
Глава 1. Общие положения

Статья 1. Земельный фонд Республики Казахстан

      1. Земельный фонд Республики Казахстан в соответствии с целевым назначением подразделяется на следующие категории:

      1) земли сельскохозяйственного назначения;

      2) земли населенных пунктов (городов, поселков и сельских населенных пунктов);

      3) земли промышленности, транспорта, связи, обороны и иного несельскохозяйственного назначения;

      4) земли особо охраняемых природных территорий, земли оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения;

      5) земли лесного фонда;

      6) земли водного фонда;

      7) земли запаса.

      2. На территории Республики Казахстан по природным условиям выделяются следующие зоны:

      1) лесостепная;

      2) степная;

      3) сухостепная;

      4) полупустынная;

      5) пустынная;

      6) предгорно-пустынно-степная;

      7) субтропическая пустынная;

      8) субтропическо-предгорно-пустынная;

      9) среднеазиатская горная;

      10) южно-сибирская горная.

Статья 2. Собственность на землю

      Земля в Республике Казахстан находится в государственной собственности. Земельные участки могут находиться также в частной собственности на основаниях, условиях и в пределах, установленных настоящим Законом.

Статья 3. Принципы земельного законодательства

      Земельное законодательство Республики Казахстан основывается на следующих принципах:

      1) целостности, неприкосновенности и неотчуждаемости территории Республики Казахстан;

      2) сохранения земли как природного ресурса, основы жизни и деятельности народа Республики Казахстан;

      3) рационального использования земель;

      4) обеспечения экологической безопасности;

      5) целевого использования земель;

      6) приоритета земель сельскохозяйственного назначения;

      7) обеспечения информацией о состоянии земель и ее доступности;

      8) государственной поддержки мероприятий по использованию и охране земель;

      9) предотвращения нанесения ущерба земле или устранения его последствий;

      10) платности использования земли.

Статья 4. Задачи земельного законодательства

      Задачами земельного законодательства Республики Казахстан являются: установление оснований, условий и пределов возникновения, изменения и прекращения права собственности на земельный участок и права землепользования, порядка осуществления прав и обязанностей собственников земельных участков и землепользователей, регулирование земельных отношений в целях обеспечения рационального использования и охраны земель, воспроизводства плодородия почв, сохранения и улучшения природной среды, создание условий для равноправного развития всех форм хозяйствования, охрана прав на землю физических и юридических лиц и государства, создание и развитие рынка недвижимости, укрепление законности в области земельных отношений.

Статья 5. Земельное законодательство

      1. Земельное законодательство в Республике Казахстан основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

      2. Отношения по использованию и охране недр, вод, атмосферного воздуха, лесов и иной растительности, животного мира, объектов окружающей среды, имеющих особую экологическую, научную и культурную ценность, особо охраняемых природных территорий регулируются специальным законодательством.

      3. Осуществление субъектами земельных отношений принадлежащих им прав не должно наносить вреда земле как природному ресурсу и иным объектам окружающей среды, а также правам и законным интересам других лиц.

      4. Гражданско-правовые отношения, связанные с правом собственности на земельные участки и правом землепользования, регулируются нормами гражданского законодательства.

      5. Установленные законодательными актами права физических и юридических лиц не могут ограничиваться актами органов государственного управления и местных представительных и исполнительных органов. Такие акты не имеют юридической силы и не подлежат исполнению.

      6. Иностранцы, лица без гражданства, а также иностранные юридические лица пользуются правами и несут обязанности в земельных отношениях наравне с гражданами и юридическими лицами Республики Казахстан, если иное не предусмотрено настоящим Законом или другими законодательными актами.

      7. Право землепользования других государств на территории Республики Казахстан возникает в соответствии с международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Статья 6. Международные договоры

      Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, применяются правила указанного договора. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, к земельным отношениям применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание законодательного акта.

Статья 7. Зонирование земель

      1. Зонирование определение территории земель с установлением их целевого назначения и режима использования.

      2. Отнесение земель к категориям, указанным в статье 1 настоящего Закона, а также перевод земель из одной категории в другую в связи с изменением их целевого назначения производятся государственными органами в пределах их компетенции по изъятию и предоставлению земельных участков, установленной настоящим Законом и иными законодательными актами. (Прим. РЦПИ. См. P931235 )

      3. Центральный исполнительный орган по управлению земельными ресурсами (далее - уполномоченный орган) совместно с заинтересованными центральными исполнительными органами организует зонирование земель на республиканском уровне и обеспечивает разработку и утверждение республиканских схем зонирования территории.

      Областные (городов Астаны и Алматы) уполномоченные органы совместно с местными органами по охране окружающей среды, архитектуры и градостроительства и другими заинтересованными органами по поручению областного (городов Астаны и Алматы) исполнительного органа организуют и обеспечивают разработку проектов (схем) зонирования земель на областном (городском) уровне, и вносят их на утверждение областным (городов Астаны и Алматы) представительным органам.

      4. Целевой режим использования территории, определенный при зонировании земель, утверждается в порядке, предусмотренном пунктом 3 настоящей статьи, и является для субъектов земельных правоотношений обязательным.

      5. Зонирование земель, проводимое по решению местных исполнительных органов, осуществляется за счет бюджетных средств.

      6. Положения и принципы зонирования земель определяются законодательством Республики Казахстан. (Прим. РЦПИ. См. P971435 )

Статья 8. Платежи за землю

      1. Земельные участки, находящиеся в собственности, постоянном землепользовании или первичном безвозмездном временном землепользовании, облагаются земельным налогом в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан. (Прим. РЦПИ. См.

      Z952235 )

      За землю, предоставленную государством во временное возмездное землепользование (аренду), взимается арендная плата с зачислением ее в местный бюджет.

      Порядок исчисления и уплаты в бюджет платы за пользование земельными участками определяется в соответствии с Налоговым кодексом Республики Казахстан.

      2. При предоставлении на территории Республики Казахстан земельного участка другим государствам размер арендной платы определяется международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

      3. Предоставление земельных участков из государственной собственности в частную производится за плату единовременно либо в рассрочку по решению местного исполнительного органа, за исключением случаев, когда земельный участок предоставляется в собственность на безвозмездной основе:

      1) гражданам Республики Казахстан собственникам жилых помещений как идеальная доля в объектах кондоминиумов;

      2) гражданам Республики Казахстан для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства, индивидуального жилищного и дачного строительства в пределах установленных норм;

      3) в иных случаях, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.

      4. При полном изменении целевого назначения земельного участка, бесплатно предоставленного для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства, индивидуального жилищного и дачного строительства, взимается плата за землю, предусмотренная законодательством Республики Казахстан для измененного целевого назначения. (Прим. РЦПИ. См. P960401 , Р960576 )

      5. Земельные участки и право землепользования в виде государственных натурных грантов предоставляются инвестору в соответствии с настоящим Законом и законодательством Республики Казахстан об инвестициях. (Прим. РЦПИ. См. Z970075 )

      6. Базовые ставки платы за земельные участки при их предоставлении на возмездной основе в частную собственность, а также при сдаче государством или государственными землепользователями в аренду устанавливаются Правительством Республики Казахстан. При этом ставки платы за пользование земельными участками устанавливаются не ниже размеров ставок земельного налога.

      Оценочная стоимость конкретного земельного участка определяется уполномоченным органом в соответствии с базовыми ставками платы за землю, предоставляемую в частную собственность государством. Оценочная стоимость земельных участков в населенных пунктах, предоставляемых в частную собственность, определяется с применением к базовым ставкам поправочных (повышающих или понижающих) коэффициентов.

      Поправочные коэффициенты и границы зон в городах районного значения, поселках и сельских населенных пунктах утверждаются решением районного представительного органа по предложению районного исполнительного органа, а в городах областного значения (городах Астане и Алматы) областным (городов Астаны и Алматы) представительным органом по предложению областного (городов Астаны и Алматы) исполнительного органа.

      Оценочная стоимость дополнительных земельных участков, предоставляемых гражданам Республики Казахстан в частную собственность для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства сверх установленных норм бесплатной передачи, определяется исходя из базовых ставок платы за землю сельских населенных пунктов, наиболее близко расположенных к оцениваемым участкам.

      По земельным участкам, расположенным за пределами черты населенных пунктов, предоставленным (предоставляемым) гражданам и негосударственным юридическим лицам под застройку или застроенным производственными зданиями (строениями, сооружениями) и их комплексами, включая земли, предназначенные для обслуживания зданий (строений и сооружений) в соответствии с их назначением, оценочная стоимость определяется исходя из размера десяти процентов базовых ставок платы за землю, предоставленную (предоставляемую) для указанных целей в городах областного значения.

      Оценочная стоимость земельных участков, предоставляемых (предоставленных) на праве землепользования для ведения сельскохозяйственного производства, а также размер платы за предоставление таких земельных участков в аренду определяются с применением к базовым ставкам поправочных коэффициентов, устанавливаемых Правительством Республики Казахстан.

      7. При продаже или сдаче в аренду собственником земельного участка, при продаже негосударственным землепользователем принадлежащего ему права землепользования другим лицам, а также при сдаче им земельного участка в аренду вторичным землепользователям размер, сроки и форма платы за земельные участки определяются договорами купли-продажи или имущественного найма в соответствии с гражданским законодательством. (Прим. РЦПИ. См. K990409 )

      Сноска. Статья 8 с дополнениями - Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276 ; с изменениями - Законом Республики Казахстан
      от 8 января 2003 года N 375 .

Статья 9. Основные понятия, используемые в Законе

      В настоящем Законе используются следующие понятия:

      1) базовая ставка платы - норматив платы за землю, предоставляемую в частную собственность, или землепользование государством;

      2) временные землепользователи - лица, право землепользования которых ограничено определенным сроком;

      3) вторичные землепользователи - лица, получившие право временного землепользования на основе договора о вторичном землепользовании от первичного землепользователя, сохраняющего за собой этот статус;

      4) государственные землепользователи - государственные республиканские и коммунальные юридические лица;

      5) государственные натурные гранты - земельные участки, предоставляемые безвозмездно в собственность или в землепользование инвестору в порядке, установленном настоящим Законом и законодательством Республики Казахстан об инвестициях; (Прим. РЦПИ. См. Z970075 )

      6) залог земельного участка или права землепользования - основанный на договоре залога либо на основании законодательных актов способ обеспечения исполнения обязательств, в силу которого кредитор (залогодержатель) имеет право в случае неисполнения должником обеспеченного залогом обязательства получить удовлетворение из стоимости заложенного земельного участка или права землепользования преимущественно перед другими кредиторами лица, которому принадлежит этот земельный участок или право землепользования (залогодатель), за изъятиями, установленными Гражданским кодексом Республики Казахстан;

      7) земельная доля - количественно определенная доля участия вместе с другими лицами в правах и обязанностях на земельный участок, выделение которой может быть произведено в случаях и на условиях, установленных настоящим Законом и иными законодательными актами; (Прим. РЦПИ. См. P971232 )

      8) земельные правоотношения - правоотношения по использованию и охране земли, связанные с управлением земельными ресурсами, закреплением земельных участков за отдельными субъектами, с осуществлением права собственности и иных прав на землю;

      9) земельные ресурсы - земля, которая используется или может быть использована в процессе хозяйственной и иной деятельности для удовлетворения материальных, культурных и других потребностей общества;

      10) земельный участок - выделенная в замкнутых границах часть земли, закрепляемая в установленном настоящим Законом порядке за субъектами земельных отношений;

      11) земля - территориальное пространство, в пределах которого устанавливается суверенитет Республики Казахстан, природный ресурс, всеобщее средство производства и территориальная основа любого процесса труда;

      12) иностранные землепользователи - иностранцы, лица без гражданства, иностранные юридические лица, иностранные государства, международные объединения и организации;

      13) кондоминиум - особая форма собственности (иного права) на недвижимость, при которой отдельные части недвижимости находятся в раздельной (индивидуальной) собственности (ином праве) физических и (или) юридических лиц, а общее имущество, в том числе и земельный участок, принадлежат им на праве общей долевой собственности (ином общем праве) и неотделимы от прав на части недвижимости, находящиеся в раздельной (индивидуальной) собственности (ином общем праве);

      14) личное домашнее (подсобное) хозяйство - вид деятельности для удовлетворения собственных нужд на земельном участке, расположенном в сельской местности и в пригородной зоне;

      15) национальные землепользователи - граждане Республики Казахстан, казахстанские юридические лица, в том числе предприятия с иностранным участием;

      16) негосударственные землепользователи - граждане и (или) негосударственные юридические лица;

      17) объект земельных отношений - вся земля в пределах территории Республики Казахстан, отдельные земельные участки, независимо от того, что на них расположено, и от правовых оснований их закрепленности за отдельными субъектами, а также права на земельные участки и земельные доли;

      18) объекты права собственности - земли, находящиеся в государственной и частной собственности;

      19) первичные землепользователи - лица, право землепользования которых получено непосредственно от государства в порядке, предусмотренном статьей 25 настоящего Закона, либо от других первичных землепользователей в порядке отчуждения этого права;

      20) персонификация условных земельных долей - проектное определение границ условной земельной доли в составе общего землепользования для последующего получения земельного участка в натуре и совершения сделок;

      21) постоянные землепользователи - лица, право землепользования которых носит бессрочный характер;

      22) почвенный слой - поверхностный слой суши земли, особое природное образование, обладающее только ему присущим строением, составом и свойствами. Мощность (глубина) почвенного слоя зависит от его зональных особенностей, рельефа и состава почвообразующих пород;

      23) право владения землей - юридически обеспеченная возможность осуществлять фактическое обладание землей;

      24) право временного пользования земельным участком, находящимся в частной собственности, - право субъекта владеть и пользоваться земельным участком, возникающее на основе договора о временном пользовании земельным участком между собственником земельного участка и временным пользователем (арендатором или безвозмездным пользователем);

      25) право землепользования - право лица владеть и пользоваться земельным участком, находящимся в государственной собственности, бессрочно (постоянное землепользование) или в течение определенного срока (временное землепользование) на возмездной и (или) безвозмездной основе;

      26) право распоряжения землей - юридически обеспеченная возможность государства определять юридическую судьбу земли и частного собственника совершать сделки, не запрещенные законодательными актами, в отношении своего земельного участка;

      27) право частной собственности на земельный участок - право граждан и негосударственных юридических лиц владеть, пользоваться и распоряжаться принадлежащим им земельным участком на основаниях, условиях и в пределах, установленных настоящим Законом;

      28) сервитут - право ограниченного целевого пользования чужим земельным участком, в том числе для прохода, проезда, прокладки и эксплуатации необходимых коммуникаций и иных нужд;

      29) специальный земельный фонд - резервные земли, образуемые за счет угодий сельскохозяйственного назначения, а также земельных участков, не используемых по назначению либо используемых с нарушением законодательства, и земель, от которых отказались обладатели условных земельных долей и землепользователи;

      30) среднерайонная земельная доля - средний размер условной земельной доли по району с учетом специализации производителей сельскохозяйственной продукции;

      31) субъект земельных правоотношений - субъект, являющийся участником земельного правоотношения и в силу этого имеющий права, и несущий обязанности в данном правоотношении;

      32) условная земельная доля - количественно определенная доля членов ликвидированных или реорганизованных колхозов, работников преобразованных государственных сельскохозяйственных организаций в негосударственные, а также иных лиц, указанных в настоящем Законе, в соответствии с которой осуществляется предоставление прав на земельные участки, ранее входившие в состав землепользования указанных организаций, или реализуются иные права, предусмотренные настоящим Законом. <*>

      Сноска. Статья 9 с изменениями - Законом Республики Казахстан
      от 8 января 2003 года N 375.

Глава 2. Компетенция государственных органов в области
земельных отношений

Статья 10. Компетенция Правительства Республики Казахстан

      Ведению Правительства Республики Казахстан в области регулирования земельных отношений подлежат:

      1) разработка основных направлений в области использования и охраны земельного фонда Республики;

      2) разработка государственных программ по рациональному использованию земель, сохранению и повышению плодородия почв, охране земельных ресурсов в комплексе с другими мероприятиями по охране окружающей среды;

      3) предоставление и изъятие земельных участков из земель всех категорий в случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий республиканского значения, выполнением международных обязательств и использованием земель для нужд обороны;

      4) определение порядка оформления права собственности на земельный участок и права землепользования;

      5) утверждение форм документов на право собственности на земельный участок и на право землепользования;

      6) согласование предложений областных представительных и исполнительных органов по вопросам изменения границ районов и городов областного значения, а также установление и изменение пригородных зон вокруг городов областного значения;

      7) утверждение порядка отнесения земель к особо охраняемым природным территориям и резервирования земель под эти территории, перечня особо охраняемых природных территорий республиканского и международного значения;

      8) утверждение порядка проведения землеустройства, ведения государственного земельного кадастра и мониторинга земель;

      9) установление порядка осуществления государственного контроля за использованием и охраной земель;

      10) регулирование земельных отношений между областями;

      11) иные вопросы, отнесенные к его компетенции настоящим Законом и иными законодательными актами.

Статья 11. Компетенция центрального уполномоченного органа по управлению земельными ресурсами и его органов на местах

      1. Ведению центрального уполномоченного органа и его органов на местах подлежат:

      1) проведение единой государственной политики в области управления земельными ресурсами и регулирования земельных отношений;

      2) осуществление государственного контроля за использованием и охраной земель;

      3) организация ведения государственного земельного кадастра и мониторинга земель;

      4) организация проведения землеустройства;

      5) защита интересов государства в области земельных отношений;

      6) организация планирования и прогнозирования использования земель на основе зонирования, установление границ земельных участков и оформление соответствующих документов;

      7) лицензирование производства землеустроительных работ;

      8) определение оценочной стоимости конкретных земельных участков, продаваемых в частную собственность или предоставляемых в землепользование государством;

      9) организация работ по зонированию земель;

      10) определение делимости и неделимости земельных участков;

      11) выявление неиспользуемых земель и земель, используемых с нарушением законодательства;

      12) принятие мер по устранению нарушений земельного законодательства;

      13) проведение экспертизы республиканских, областных, районных программ, схем и проектов, затрагивающих вопросы использования и охраны земель;

      14) приостановление строительства, разработки месторождений полезных ископаемых, эксплуатации объектов, геологоразведочных и других работ, если они осуществляются с нарушением земельного законодательства, установленного режима использования земель, а также если эти работы ведутся по проектам, не прошедшим экспертизу или получившим отрицательное заключение;

      15) выдача обязательных для исполнения предписаний по устранению выявленных нарушений земельного законодательства;

      16) рассмотрение дел об административных правонарушениях в области земельного законодательства.

      2. Уполномоченный орган и его органы на местах осуществляют свою деятельность в соответствии с положением, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.

Статья 12. Компетенция местных представительных органов и органов местного самоуправления

      1. Ведению местных представительных органов в области регулирования земельных отношений на соответствующих территориях подлежат:

      1) утверждение программ по рациональному использованию земель, повышению плодородия почв, охране земельных ресурсов в комплексе с другими природоохранными мероприятиями;

      2) утверждение планов земельно-хозяйственного устройства территории населенных пунктов, включая сельскохозяйственные угодья, переданные в ведение аульных (сельских) исполнительных органов;

      3) утверждение расходов по охране земельных ресурсов и повышению плодородия почв в составе местных бюджетов;

      4) заслушивание отчетов руководителей местных исполнительных органов и организаций о состоянии использования и охраны земельных ресурсов;

      5) принятие решений об установлении границ между административно-территориальными образованиями в пределах компетенции, установленной законодательными актами;

      6) иные вопросы, отнесенные к их компетенции настоящим Законом и иными законодательными актами.

      2. Органы местного самоуправления в области регулирования земельных отношений обеспечивают участие населения в решении вопросов местного значения в пределах полномочий, установленных законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 13. Компетенция областного исполнительного органа

      Ведению областного исполнительного органа в области регулирования земельных отношений подлежат:

      1) разработка для внесения на утверждение областного представительного органа областных программ по рациональному использованию земель, повышению плодородия почв, охране земельных ресурсов в комплексе с другими природоохранными мероприятиями и их выполнение;

      2) предоставление земельных участков под скотопрогонные трассы временного пользования межрайонного значения;

      3) выдача разрешений на использование земельных участков для проведения изыскательских работ согласно пункту 2 статьи 54 настоящего Закона;

      4) предоставление земельных участков государственным научно-исследовательским, учебным и другим сельскохозяйственным научным организациям и их опытным хозяйствам, а также государственным семеноводческим хозяйствам и племенным заводам;

      5) резервирование земель для создания особо охраняемых природных территорий всех видов;

      6) предоставление и изъятие земельных участков из земель всех категорий в случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий местного значения, за исключением случаев, предусмотренных подпунктом 3) статьи 10 настоящего Закона;

      7) регулирование земельных отношений между районами в соответствии с компетенцией, установленной настоящим Законом и другими законодательными актами;

      8) предоставление и изъятие земельных участков в случаях, предусмотренных статьей 72 настоящего Закона, за исключением земель лесного фонда;

      9) координация, руководство и контроль за деятельностью районных, городских (областного значения) исполнительных органов в части использования и охраны земельных ресурсов;

      10) иные вопросы, отнесенные к его компетенции настоящим Законом и иными законодательными актами.

Статья 14. Компетенция районного (кроме районов в городах), городского, поселкового, аульного и сельского исполнительных органов

      Ведению районного (кроме районов в городах), городского, поселкового, аульного и сельского исполнительных органов (акимов) в области регулирования земельных отношений на соответствующих территориях подлежат:

      1) предоставление земельных участков в частную собственность и землепользование;

      2) изъятие (выкуп) земель для государственных надобностей;

      3) разработка и внесение на утверждение соответствующего представительного органа и выполнение районных и городских программ по рациональному использованию земель, повышению плодородия почв, охране земельных ресурсов в комплексе с другими природоохранными мероприятиями;

      4) разработка планов земельно-хозяйственного устройства территории населенных пунктов, включая сельскохозяйственные угодья, переданные в ведение аульных (сельских) исполнительных органов для утверждения соответствующим представительным органом, и их выполнение;

      5) выдача разрешений на использование земельного участка для изыскательских работ согласно пункту 2 статьи 54 настоящего Закона;

      6) образование специального земельного фонда района;

      7) осуществление контроля за использованием и охраной земель;

      8) выдача разрешений на передачу земельного участка в долгосрочную аренду государственными землепользователями в соответствии с пунктом 5 статьи 30 настоящего Закона;

      9) иные вопросы, отнесенные к его компетенции настоящим Законом и иными законодательными актами.

Раздел 2. Право собственности, право землепользования
и иные права на землю
Глава 3. Право собственности на землю

Статья 15. Виды права собственности на землю

      1. В Республике Казахстан признаются и равным образом защищаются государственная и частная собственность на землю.

      2. Субъекты права собственности:

      субъект права государственной собственности на землю на территории Республики Республика Казахстан;

      субъект права частной собственности на земельные участки на основаниях, условиях и в пределах, установленных настоящим Законом, граждане и негосударственные юридические лица.

Статья 16. Содержание права собственности

      1. Собственнику принадлежат права владения, пользования и распоряжения принадлежащим ему земельным участком.

      2. Права государства как собственника земли осуществляют государственные органы управления в соответствии с их компетенцией, установленной настоящим Законом и иными законодательными актами.

      3. Собственник земельного участка может осуществлять права собственника на основаниях, условиях и в пределах, предусмотренных настоящим Законом и иными законодательными актами.

Статья 17. Реализация права государственной собственности

      Земельные участки из земель, находящихся в государственной собственности, могут быть:

      1) проданы или переданы безвозмездно в частную собственность;

      2) предоставлены в постоянное или временное землепользование на возмездной или безвозмездной основе;

      3) реализованы в иных правовых формах в случаях, предусмотренных настоящим Законом, иными законодательными актами или международными договорами.

Статья 18. Объекты права частной собственности

      1. В частной собственности граждан Республики Казахстан могут находиться земельные участки, предоставленные (предоставляемые) для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства.

      При выходе гражданина, являющегося собственником земельного участка, предоставленного для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства, из гражданства Республики Казахстан право собственности подлежит отчуждению или переоформлению согласно нормам статьи 49 настоящего Закона.

      2. В частной собственности граждан и негосударственных юридических лиц могут находиться земельные участки, предоставленные (предоставляемые) под застройку или застроенные производственными и непроизводственными, в том числе жилыми зданиями (строениями, сооружениями) и их комплексами, включая земли, предназначенные для обслуживания зданий (строений, сооружений) в соответствии с их назначением.

      3. Не могут находиться в частной собственности земельные участки:

      1) сельскохозяйственного назначения, кроме случаев, указанных в пункте 1 настоящей статьи;

      2) используемые для нужд обороны;

      3) особо охраняемых природных территорий, оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения;

      4) лесного и водного фондов;

      5) общего пользования на землях населенных пунктов;

      6) запаса.

      4. Земельные участки, предоставленные (предоставляемые) для целей, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, не могут находиться в частной собственности иностранцев и лиц без гражданства.

Статья 19. Реализация права частной собственности

      1. Собственник земельного участка осуществляет права владения, пользования и распоряжения земельным участком по своему усмотрению без получения каких-либо разрешений государственных органов, если иное не предусмотрено настоящим Законом и иными законодательными актами.

      2. Собственник вправе совершать в отношении своего земельного участка любые сделки, не запрещенные законодательными актами.

      Право собственности на земельный участок передается другому лицу со всеми обременениями, имевшимися на момент совершения

      сделки.

      3. Собственник земельного участка вправе сдавать земельный участок во временное пользование на основе договора о временном пользовании земельным участком. Договор о временном пользовании земельным участком заключается в форме договора аренды (с арендатором) или договора о безвозмездном пользовании (с безвозмездным пользователем).

Глава 4. Право землепользования

Статья 20. Режим права землепользования

      Право землепользования является вещным правом.

      К праву землепользования применяются нормы о праве собственности постольку, поскольку оно не противоречит настоящему Закону или природе вещного права.

Статья 21. Виды права землепользования

      1. Право землепользования может быть постоянным или временным, отчуждаемым или неотчуждаемым, приобретаемым возмездно или безвозмездно.

      2. Никто не может быть лишен права землепользования иначе как по основаниям, установленным настоящим Законом и другими законодательными актами.

Статья 22. Субъекты права землепользования

      Землепользователи подразделяются на:

      1) государственных и негосударственных;

      2) национальных и иностранных;

      3) физических и юридических лиц;

      4) постоянных и временных;

      5) первичных и вторичных.

Статья 23. Предоставление земельных участков репатриантам (оралманам)

      1. Предоставление земельных участков для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства репатриантам (оралманам) осуществляется на праве временного безвозмездного землепользования из земель сельских населенных пунктов, сельскохозяйственного назначения, иммиграционного земельного фонда, специального земельного фонда и земель запаса.

      После приобретения гражданства Республики Казахстан предоставленные земельные участки переходят в их частную собственность в порядке и на условиях, установленных настоящим Законом.

      2. Предоставление земельных участков для ведения товарного сельскохозяйственного производства репатриантам (оралманам) на праве временного землепользования осуществляется из земель сельскохозяйственного назначения, специального земельного фонда, иммиграционного земельного фонда и земель запаса.

Статья 24. Возникновение права землепользования

      1. Право землепользования возникает путем:

      1) предоставления права землепользования;

      2) передачи права землепользования;

      3) перехода права землепользования в порядке универсального правопреемства (наследование, реорганизация юридического лица).

      2. Предоставление, передача и переход права землепользования должны осуществляться с учетом целевого назначения земельного участка.

      3. Право землепользования возникает на основе:

      1) актов государственных органов;

      2) гражданско-правовых сделок;

      3) иных оснований, предусмотренных законодательством.

Статья 25. Предоставление права землепользования

      1. Предоставление права землепользования означает наделение лица правом землепользования непосредственно государством.

      2. Предоставление права землепользования государственным юридическим лицам производится на основании акта государственного органа о предоставлении земельного участка в постоянное или временное землепользование.

      3. Предоставление негосударственным землепользователям права временного землепользования производится на основании договора аренды земельного участка или договора временного безвозмездного землепользования.

      4. Если земельный участок предназначен для осуществления деятельности или совершения действий, требующих лицензии (патента) или заключения контракта на недропользование, то предоставление права землепользования на данный участок производится после получения соответствующей лицензии (патента) или заключения контракта на недропользование.

Статья 26. Передача права землепользования

      1. Передача права землепользования означает наделение лица правом землепользования другим землепользователем.

      Передача права землепользования производится на основе гражданско-правовых сделок, а также по иным основаниям, предусмотренным законодательством.

      Отчуждение права землепользования производится на основе гражданско-правовых сделок (купли-продажи, дарения, мены и другого).

      Передача права землепользования другому лицу на определенный срок производится на основе договора аренды или временного безвозмездного землепользования.

      2. Не допускается совершение сделок землепользователями в отношении права землепользования, включая его отчуждение, на землях:

      1) общего пользования;

      2) предоставленных для нужд обороны;

      3) особо охраняемых природных территорий, оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения;

      4) служебного земельного надела.

      3. Передача землепользователем принадлежащего ему участка во временное землепользование другому лицу (вторичному землепользователю), а также отчуждение права временного землепользования производятся в порядке, предусмотренном пунктом 4 статьи 25 и статьей 28 настоящего Закона.

Статья 27. Право постоянного землепользования

      1. На праве постоянного землепользования предоставляются земельные участки следующим государственным землепользователям:

      1) юридическим лицам, владеющим зданиями (строениями, сооружениями), помещениями в объектах кондоминиума, на праве хозяйственного ведения или праве оперативного управления;

      2) юридическим лицам, осуществляющим сельскохозяйственное и лесохозяйственное производство;

      3) юридическим лицам, осуществляющим землепользование на землях особо охраняемых природных территорий;

      4) в иных случаях, предусмотренных законодательными актами.

      2. Право постоянного землепользования не может принадлежать иностранным землепользователям.

Статья 28. Право временного землепользования

      1. Право временного землепользования может быть краткосрочным (до 5 лет) и долгосрочным (от 5 до 49 лет).

      Сроки предоставления права временного землепользования устанавливаются с учетом целевого назначения.

      2. Временный землепользователь, надлежащим образом исполнявший свои обязанности, имеет, если иное не установлено законодательными актами или договором, по истечении срока договора при прочих равных условиях преимущественное перед другими лицами право на заключение договора на новый срок. Временный землепользователь обязан письменно уведомить арендодателя о намерении заключить такой договор в срок, указанный в договоре, если в договоре такой срок не указан, то в трехмесячный срок до окончания срока действия договора.

      3. Негосударственные землепользователи с правом первичного возмездного долгосрочного землепользования вправе сдавать принадлежащие им земельные участки (или их части) в аренду (субаренду) или во временное безвозмездное землепользование, если иное не установлено настоящим Законом, а также отчуждать принадлежащее им право временного землепользования.

      Государственные землепользователи реализуют указанные права в порядке, установленном статьей 30 настоящего Закона.

      4. В случае, когда первичный временный землепользователь передает земельный участок по договору о вторичном землепользовании, срок последнего не может превышать срока первичного землепользования и не должен приводить к нарушению целевого назначения земельного участка.

      5. Вторичные землепользователи распоряжаются принадлежащим им правом в порядке, установленном статьей 29 настоящего Закона.

Статья 29. Право вторичного землепользования

      1. Вторичное землепользование возникает на основе договора о вторичном землепользовании в случаях, когда первичный землепользователь не производит отчуждение своего права землепользования, а передает другому лицу принадлежащий ему участок (или часть его) во временное землепользование с уведомлением уполномоченного органа.

      Вторичный землепользователь всегда является временным землепользователем без права передачи своих прав другим землепользователям.

      2. При передаче земельного участка во вторичное землепользование первичный и вторичный землепользователи несут перед государством обязанности землепользователя в полном объеме.

      3. Договор о вторичном землепользовании заключается в форме договора аренды или договора о временном безвозмездном землепользовании.

      4. Вторичный землепользователь осуществляет хозяйствование на земельном участке, а также реализует другие права и обязанности землепользователя (статьи 47 и 48 настоящего Закона) с соблюдением условий, установленных договором о вторичном землепользовании.

      5. Иностранцы, лица без гражданства и иностранные юридические лица, предприятия с иностранным участием могут получать земельные участки в аренду, но не вправе передавать земельные участки сельскохозяйственного назначения во вторичное землепользование.

Статья 30. Особенности правового положения государственных землепользователей

      1. Государственные землепользователи осуществляют хозяйствование на земельном участке, а также реализуют другие права землепользователя с учетом целевого назначения данного участка и уставных целей деятельности землепользователя.

      2. Государственный землепользователь не вправе отчуждать, а также сдавать в залог принадлежащее ему право землепользования, за исключением случаев, когда это связано с отчуждением в установленном порядке расположенного на земельном участке недвижимого имущества либо его залога.

      3. Право землепользования, принадлежащее государственным землепользователям, не может быть предметом взыскания по требованиям кредиторов, кроме случаев обращения взыскания на право землепользования в связи с обращением взыскания по требованиям кредиторов на здания (строения, сооружения), принадлежащие государственным землепользователям (пункт 3 статьи 61 настоящего Закона).

      4. В случае сдачи государственным землепользователем в установленном порядке в аренду принадлежащих ему зданий (строений, сооружений) вместе с ним по правилам, установленным пунктом 3 статьи 36 настоящего Закона, передается в аренду земельный участок, который занят указанным имуществом и необходим для его эксплуатации в соответствии с установленными нормами.

      Сдача земельного участка, на котором расположены здания (строения, сооружения), в аренду другому лицу без соответствующей сдачи в аренду самого здания (строения, сооружения) не допускается.

      5. Государственный землепользователь может сдать принадлежащий ему земельный участок в долгосрочную аренду лишь с согласия государства в лице уполномоченного органа, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.

      6. Сдача государственным землепользователем принадлежащего ему земельного участка во временное безвозмездное землепользование не допускается, кроме случаев предоставления земельного участка в порядке служебного надела.

Статья 31. Переход права землепользования в порядке универсального правопреемства

      1. Переход права землепользования в порядке универсального правопреемства означает возникновение права землепользования у правопреемника при наследовании по закону или при реорганизации юридического лица.

      2. В случае смерти гражданина, которому земельный участок принадлежит на праве долгосрочного временного землепользования, право землепользования наследуется в порядке, предусмотренном гражданским законодательством. Если договором временного землепользования не предусмотрено иное, в таком же порядке наследуется и право временного краткосрочного землепользования.

      3. В случае реорганизации юридического лица принадлежащее ему право землепользования переходит к правопреемнику в соответствии с нормами гражданского законодательства.

Статья 32. Служебный земельный надел

      1. Служебный земельный надел является особой разновидностью временного долгосрочного землепользования.

      2. Перечень категорий работников, имеющих право на служебный земельный надел, устанавливается Правительством Республики Казахстан.

      3. Служебный земельный надел выделяется из земель, находящихся в землепользовании государственных юридических лиц, где работают лица, имеющие право на надел.

      4. Служебный земельный надел предоставляется для обслуживания служебного жилого дома, возделывания сельскохозяйственных культур, сенокошения и пастьбы скота.

      5. Служебный земельный надел относится к вторичному временному безвозмездному землепользованию и предоставляется на период работы, в связи с которой он выделен. В случае, когда на служебном земельном наделе произведен посев сельскохозяйственных культур, право пользования служебным земельным наделом уволенным работником прекращается после снятия урожая.

      6. Служебный земельный надел сохраняется:

      1) за работниками, прекратившими трудовые отношения после ухода на пенсию по возрасту или инвалидности;

      2) за семьями работников, призванных на действительную срочную службу в ряды Вооруженных Сил или поступивших на учебу, на весь срок нахождения этих работников на действительной службе или в учебном заведении;

      3) за семьями работников, погибших в связи с исполнением служебных обязанностей: для нетрудоспособного супруга и престарелых родителей пожизненно, для детей до их совершеннолетия.

      7. Право на служебный земельный надел в виде участка для обслуживания служебного жилого дома сохраняется постольку, поскольку в соответствии с жилищным законодательством сохраняется право проживания в служебном жилом помещении.

      8. Предоставление земельного участка в порядке служебного земельного надела осуществляется на основе договора о предоставлении служебного земельного надела, заключаемого между работником и администрацией юридического лица.

      9. Совершение каких-либо сделок в отношении права землепользования служебным земельным наделом не допускается.

Глава 5. Земельный участок как объект права
собственности, права землепользования и иных прав

Статья 33. Пределы права на земельный участок

      1. Поскольку иное не установлено законодательными актами, права на земельный участок распространяются на находящиеся в границах этого участка поверхностный почвенный слой, замкнутые водоемы, насаждения.

      Использование собственником земельного участка или землепользователем недр земли, находящихся под почвенным слоем, осуществляется в соответствии с целевым назначением земельного участка и в соответствии с законодательными актами, регулирующими отношения в сфере недропользования.

      2. Собственник земельного участка или землепользователь вправе использовать по своему усмотрению и без необходимости получения каких-либо разрешений все, что находится на поверхности и под поверхностью этого участка, если такое использование не нарушает права других лиц или государства, в том числе права на недра, воды, растительный, животный мир и воздушное пространство.

Статья 34. Порядок предоставления права на земельный участок

      1. Предоставление земельных участков в собственность или землепользование осуществляется местными исполнительными органами в пределах их компетенции, установленной настоящим Законом.

      Решение о предоставлении земельного участка принимается на основании заключения комиссии, создаваемой местными исполнительными органами из числа депутатов местного представительного органа, представителей территориальных органов по управлению земельными ресурсами, архитектуры и градостроительства и органов местного самоуправления.

      2. Физические и юридические лица, заинтересованные в предоставлении им прав на государственные земельные участки в собственность и (или) землепользование, подают заявление в местный исполнительный орган по месту нахождения земельного участка.

      В заявлении должны быть указаны: цель использования земельного участка, его предполагаемые размеры, местоположение, испрашиваемое право пользования, наличие (отсутствие) другого земельного участка (по земельным участкам, указанным в пункте 2 статьи 35 настоящего Закона). В случае разработки полезных ископаемых к ходатайству прилагается копия Контракта на недропользование.

      Заявление о предоставлении права на земельный участок рассматривается в срок до трех месяцев с момента его поступления.

      3. Местные уполномоченные органы по поручению исполнительного органа определяют (в населенных пунктах совместно с органами архитектуры и градостроительства) возможность использования испрашиваемого земельного участка по заявленному целевому назначению в соответствии с территориальным зонированием.

      4. Отказ в предоставлении права на земельный участок оформляется решением местного исполнительного органа с вручением заявителю копии в семидневный срок после принятия решения.

      5. Решение местного исполнительного органа о предоставлении соответствующих прав на земельные участки принимается на основе землеустроительного проекта с вручением заявителю копии решения о предоставлении права собственности или права землепользования на земельный участок в семидневный срок с момента принятия решения.

      6. Земельные участки и право аренды на земельные участки, находящиеся в государственной собственности, могут быть объектами продажи на аукционе.

      Перечень земельных участков или прав аренды на земельные участки, предлагаемых для продажи на аукционе, определяется местными исполнительными органами и утверждается соответствующим решением местных представительных органов.

      7. Документами, удостоверяющими право на земельный участок, выдаваемыми уполномоченными органами, являются:

      при частной собственности на земельный участок и постоянном землепользовании акт на право собственности на земельный участок и право постоянного землепользования;

      при временном возмездном землепользовании договор об аренде земельного участка;

      при временном безвозмездном землепользовании договор о временном безвозмездном землепользовании.

      Правоудостоверяющие документы на земельный участок должны содержать идентифицирующие признаки, необходимые для целей ведения земельного, правового кадастров.

      8. Порядок оформления права собственности и права землепользования, формы документов, удостоверяющих право на земельный участок, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

      9. Пользование земельным участком до установления границ этого участка в натуре (на местности) и выдачи местным уполномоченным органом документов, удостоверяющих право на земельный участок, не допускается.

Статья 35. Нормы предоставления земельных участков

      1. Размеры земельных участков, предоставляемых гражданам и юридическим лицам для несельскохозяйственных целей, определяются по утвержденным в установленном законодательством порядке нормам отвода земель для этих видов деятельности либо в соответствии с архитектурно-градостроительной и (или) строительной документацией.

      2. Земельные участки предоставляются гражданам Республики Казахстан бесплатно в частную собственность в следующих размерах:

      1) для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства (включая приусадебный и полевой наделы) в сельской местности 0,25 гектара на неорошаемых и 0,15 гектара на орошаемых землях;

      2) для индивидуального жилищного строительства 0,10 гектара;

      3) для садоводства, а также дачного строительства 0,12 гектара.

      Повторное бесплатное предоставление земельных участков для указанных целей не допускается.

      3. Предельные (максимальные) размеры земельных участков, перечисленных в пункте 2 настоящей статьи, которые могут находиться в частной собственности, а также в долгосрочном землепользовании для ведения товарного сельскохозяйственного производства, устанавливаются совместными решениями местных представительных и исполнительных органов в зависимости от местных условий и особенностей.

      Предельные (максимальные) размеры земельных участков, которые могут находиться в землепользовании для ведения крестьянских (фермерских) хозяйств, устанавливаются в размере не более пятнадцати среднерайонных земельных долей на каждого члена хозяйства.

Статья 36. Делимые и неделимые земельные участки

      1. Земельный участок может быть делимым и неделимым. Делимым является земельный участок, который без изменения своего целевого назначения и без нарушения противопожарных, санитарных, экологических, строительных и иных обязательных норм и правил может быть разделен на части, каждая из которых после раздела образует самостоятельный земельный участок, в противном случае он является неделимым.

      2. Неделимость земельного участка отражается в документе, удостоверяющем право на земельный участок.

      3. При совершении сделки с частью делимого земельного участка эта часть в установленном порядке должна быть предварительно выделена в самостоятельный земельный участок, кроме случаев, когда, исходя из существа возникающих отношений, в соответствии с настоящим Законом и законодательством о государственной регистрации прав на недвижимое имущество предмет сделки может быть определен путем его описания в договоре или нанесением на плане земельного участка сферы распространения устанавливаемого права на часть земельного участка. (Прим. РЦПИ. См. U952727 )

Статья 37. Право на земельный участок и право на расположенные на нем здания (строения, сооружения)

      1. Право собственности либо право хозяйственного ведения или право оперативного управления на здания (строения, сооружения) влечет за собой, в установленном законодательством порядке, право собственности (статья 18 настоящего Закона) либо право постоянного землепользования (статья 27 настоящего Закона), или право временного долгосрочного землепользования (статья 28 настоящего Закона) на земельный участок, который занят указанными зданиями (строениями, сооружениями), кроме случаев, предусмотренных настоящим Законом. Если несколько зданий (строений, сооружений), расположенных на земельном участке, находятся в раздельной (индивидуальной) или общей собственности двух или более лиц, земельный участок переходит в их общую долевую, а в случаях, установленных законодательными актами, в общую совместную собственность (общее землепользование).

      Указанные права неотделимы друг от друга.

      2. При переходе права собственности либо права хозяйственного ведения или права оперативного управления на здания (строения, сооружения) (включая незавершенное строительство) и другое недвижимое имущество к приобретателю переходит право собственности, а в установленных настоящим Законом случаях право постоянного или временного долгосрочного землепользования на весь земельный участок либо его определенную часть, выделенную при отчуждении здания (строения, сооружения) в самостоятельный земельный участок, или доля в праве общей собственности на земельный участок, в праве общего землепользования, если земельный участок не разделен или в связи с неделимостью не подлежит разделу.

      При разделе земельного участка приобретателю здания (строения, сооружения) выделяется та часть делимого земельного участка, которая занята зданием (строением, сооружением) и необходима для его эксплуатации. По соглашению сторон приобретателю здания (строения, сооружения) может быть передана большая часть земельного участка, чем та, которая необходима для эксплуатации и содержания здания (строения, сооружения).

      Если указанный участок является неделимым либо специально предназначен для обслуживания расположенных на нем зданий (строений, сооружений), являющихся предметом отчуждения, он переходит к приобретателю недвижимости полностью.

      3. Отчуждение права собственности либо права постоянного или права временного землепользования на земельный участок, который занят зданиями (строениями, сооружениями), а также предназначен для их эксплуатации, без соответствующего отчуждения указанной недвижимости не допускается.

      4. Сдача во временное пользование землепользователем принадлежащих ему зданий (строений, сооружений) влечет сдачу во временное землепользование на тот же срок земельного участка, занятого указанными зданиями (строениями, сооружениями) и предназначенного для их эксплуатации.

      Сдача земельного участка, на котором расположены здания (строения, сооружения) и предназначенного для их эксплуатации, во временное землепользование другому лицу без соответствующей сдачи во временное пользование указанной недвижимости не допускается.

      5. В случае, если землепользователь не вправе отчуждать принадлежащее ему право землепользования другим лицам, он не вправе также отчуждать расположенные на данном участке здания (строения, сооружения), если иное не установлено настоящим Законом.

      6. В тех случаях, когда временный землепользователь в порядке, установленном подпунктом 5) пункта 1 статьи 47 настоящего Закона, приобретает право собственности на возведенные с разрешения собственника земельного участка и при наличии согласований соответствующих служб на земельном участке здания (строения, сооружения), по истечении срока договора земельный участок подлежит возврату. Соглашением сторон может быть установлен иной порядок реализации прав собственника зданий (строений, сооружений), возведенных на чужом земельном участке.

Статья 38. Общая собственность на земельный участок или общее землепользование

      1. Земельный участок, находящийся в собственности двух или нескольких лиц, принадлежит им на праве общей собственности.

      2. Общая собственность на земельный участок возникает в случаях, предусмотренных законодательными актами при неделимости участка (статья 36 настоящего Закона), а также при добровольном объединении собственниками принадлежащих им земельных участков в один участок.

      3. Земельный участок может находиться в общей собственности с определением доли каждого из собственников (долевая собственность) или без определения долей (совместная собственность).

      4. Право общего землепользования возникает на основаниях, предусмотренных в пунктах 1, 2 и 3 настоящей статьи.

      5. Земельные доли в земельном участке, находящемся в общей долевой собственности или общем долевом землепользовании, являются самостоятельным объектом земельных прав и обязанностей, если законодательными актами не установлено иное.

      6. Порядок пользования земельным участком, находящимся в общей собственности (общем землепользовании), определяется договором между участниками общей собственности (общего землепользования). При недостижении соглашения между ними порядок пользования определяется судом. Соглашение участников или решение суда о порядке пользования земельным участком подлежит регистрации в органе, осуществляющем государственную регистрацию прав на недвижимое имущество.

Статья 39. Порядок определения земельной доли в общей долевой собственности или в общем долевом землепользовании

      1. Если размеры земельных долей участников общей долевой собственности (общего долевого землепользования) на участок не могут быть определены на основании законодательства и не установлены соглашением всех ее участников, земельные доли считаются равными.

      2. Соглашением всех участников общей долевой собственности (общего долевого землепользования) может быть установлен порядок определения и изменения их земельных долей в зависимости от вклада каждого из них в приобретение и освоение общего земельного участка.

Статья 40. Раздел земельного участка, находящегося в общей долевой собственности (общем долевом землепользовании) и выдел из него доли

      1. При недостижении участниками общей долевой собственности (общего долевого землепользования) соглашения о способе и условиях раздела общего земельного участка каждый участник вправе потребовать выдела своей земельной доли из общего земельного участка в натуре (на местности), за исключением случаев, предусмотренных пунктом 2 статьи 45 настоящего Закона, и в других случаях, установленных законодательными актами.

      2. Если выдел земельной доли в натуре не допускается законодательными актами или невозможен без несоразмерного ущерба земельному участку и всему, что с ним прочно связано, выделяющийся собственник (землепользователь) имеет право на выплату ему стоимости его земельной доли другими участниками общей долевой собственности (общего землепользования), за исключением случая, когда земельная доля находится в составе объекта кондоминиума.

Статья 41. Раздел земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (общем совместном землепользовании)

      1. Раздел земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (общем совместном землепользовании), может быть осуществлен при условии предварительного определения земельной доли каждого участника.

      2. При разделе земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (общем совместном землепользовании), доля каждого из участников считается равной, если иное не предусмотрено законодательными актами или соглашением участников.

      3. Условия и порядок раздела земельного участка, находящегося в общей совместной собственности (общем совместном землепользовании), определяются в соответствии со статьями 39 и 40 настоящего Закона, поскольку иное не вытекает из существа отношений между участниками.

Статья 42. Недопустимость раздела земельного участка, признанного неделимым

      1. Если в соответствии со статьей 36 настоящего Закона земельный участок признан неделимым, его раздел и выдел из него земельной доли в натуре не допускаются.

      2. Выделяющийся участник долевой или совместной собственности (землепользования) в этом случае имеет право на выплату ему стоимости его земельной доли другими участниками общей собственности (общего землепользования) на земельный участок, за исключением объектов кондоминиума.

Статья 43. Общая собственность супругов на земельный участок

      1. Правовой режим права собственности или права землепользования, принадлежащего супругам, определяется в соответствии с нормами, предусмотренными гражданским и брачно-семейным законодательством Республики Казахстан, регулирующими имущественные отношения между супругами. (Прим. РЦПИ. См. K941000 , Z980321 )

      2. Земельные участки и земельные доли, принадлежавшие супругам до вступления в брак, а также полученные ими в порядке наследования в дар, находятся в собственности (землепользовании) каждого из них.

      Земельные участки каждого из супругов могут быть признаны их совместной собственностью (совместным землепользованием), если будет установлено, что в течение брака за счет общего имущества супругов были произведены вложения, значительно увеличивающие стоимость этих земельных участков, если иное не предусмотрено договором между супругами.

      3. По желанию супругов в документы, удостоверяющие право собственности на землю (право землепользования), могут быть внесены фамилии обоих супругов с указанием, на каком праве приобретен земельный участок (общей совместной или общей долевой собственности, общего совместного или общего долевого землепользования).

      4. Порядок определения долей супругов в совместной собственности (совместном землепользовании) при разделе земельного участка устанавливается статьей 41 настоящего Закона.

Статья 44. Право собственности на недвижимость, находящуюся на общем земельном участке

      1. Собственник недвижимости, находящейся на общем земельном участке, имеет право владеть, пользоваться и распоряжаться этой недвижимостью по своему усмотрению, в том числе сносить соответствующие здания (строения, сооружения), если это не противоречит условиям пользования общим земельным участком, установленным законодательным актом или договором.

      2. При переходе права собственности на недвижимость, находящуюся на общем земельном участке, к другому лицу оно, если иное не установлено настоящим Законом, приобретает право на земельный участок в том же объеме, что и прежний собственник недвижимости.

Статья 45. Право на земельный участок при доме, в котором находятся несколько квартир и (или) нежилых помещений, и в других объектах кондоминиума

      1. Земельный участок, необходимый для размещения, эксплуатации, содержания многоквартирного дома или иного объекта кондоминиума, переходит в установленном порядке в общую долевую собственность собственников помещений, находящихся в составе объекта кондоминиума.

      Участники кондоминиума государственные землепользователи, которым помещения принадлежат на праве хозяйственного ведения или праве оперативного управления, приобретают на земельные участки в установленном порядке право общего постоянного землепользования, если иное не установлено настоящим Законом.

      Право на земельный участок участников кондоминиума, которым на территории Республики Казахстан земельные участки не могут принадлежать на праве собственности или на праве постоянного землепользования, определяются в соответствии с пунктом 7 статьи 5 настоящего Закона.

      Деление земельного участка, входящего в состав объекта кондоминиума, допускается с письменного согласия всех участников кондоминиума при условии соблюдения санитарно-гигиенических, экологических, противопожарных, строительных и других норм.

      2. Доля каждого собственника помещений (иного правообладателя) в общем имуществе неотделима от раздельной (индивидуальной) собственности (иного вещного права) на принадлежащее ему помещение. Размер доли, если иное не установлено соглашением участников кондоминиума, определяется отношением полезной площади жилого и площади нежилого помещения, находящегося в раздельной (индивидуальной) собственности (ином вещном праве), к сумме полезных площадей всех жилых и площадей всех нежилых помещений, находящихся в данном объекте кондоминиума. Такая доля не может быть выделена в натуре (идеальная доля).

      Порядок пользования земельным участком, расположенным вне (за пределами) фундамента здания, определяется соглашением участников кондоминиума с условием соблюдения общественных интересов, санитарно-гигиенических, экологических, противопожарных, градостроительных и других норм.

      3. Земельный участок при здании (строении, сооружении) может быть предоставлен в раздельную собственность участникам кондоминиума в случаях необходимости обеспечения технологических нужд функционирования нежилых помещений при условии, что этот земельный участок будет расположен вне контура здания (строения, сооружения) и его использование не будет противоречить условиям эксплуатации земельного участка, входящего в состав объекта кондоминиума, а также санитарно-гигиеническим, экологическим, противопожарным, строительным и другим нормам.

      4. Переход права собственности на квартиру (помещение) к другому лицу влечет переход к приобретателю квартиры (помещения) соответствующей доли в праве на земельный участок (земельные участки).

      5. Для управления общей собственностью и ее эксплуатации, надлежащего содержания всего дома (здания, строения, сооружения) и придомового земельного участка (земельных участков) участники кондоминиума избирают форму управления объектом кондоминиума в соответствии с законодательством. (Прим. РЦПИ. См. P971813 ,

      V980637 )

      6. Реализация права на земельный участок, находящийся в общей собственности участников кондоминиума (общем землепользовании), а также плата за землю осуществляются в порядке и на условиях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

      7. В гаражных, дачных и других потребительских кооперативах к правам участников на земельные участки, находящиеся в общей собственности, применяются нормы о кондоминиуме.

Статья 46. Обращение взыскания на земельный участок, находящийся в частной собственности, и на право землепользования

      1. Земельный участок, находящийся в частной собственности, а также право постоянного и долгосрочного временного землепользования входят в состав имущества физических и юридических лиц, которым они отвечают по своим обязательствам, включая случаи признания банкротом.

      Не может быть обращено взыскание на земли, перечисленные в пункте 2 статьи 26 настоящего Закона, а также принадлежащие государственным землепользователям, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 статьи 30 настоящего Закона.

      2. Обращение взыскания на земельный участок и на право постоянного и долгосрочного временного землепользования производится в порядке, установленном гражданским и гражданско-процессуальным законодательством, и регистрируется в органе, осуществляющем государственную регистрацию прав на недвижимое имущество. (Прим. РЦПИ. См. U952727 )

Глава 6. Права и обязанности собственников земельных
участков и землепользователей

Статья 47. Права собственников земельных участков и землепользователей

      1. Собственники земельных участков и землепользователи, если иное не установлено настоящим Законом и иными законодательными актами, имеют право:

      1) самостоятельно хозяйствовать на земле, используя ее в целях, вытекающих из назначения земельного участка;

      2) собственности, хозяйственного ведения, оперативного управления на посевы и посадки сельскохозяйственных и иных культур и насаждений, на произведенную сельскохозяйственную и иную продукцию, полученную в результате использования земельного участка, и доходы от ее реализации;

      3) на использование в установленном порядке без намерения последующего совершения сделок для нужд своего хозяйства имеющиеся на земельном участке песок, глину, гравий и другие общераспространенные полезные ископаемые, торф, насаждения, поверхностные и подземные воды, а также эксплуатировать иные полезные свойства земли;

      4) на возмещение убытков в полном объеме при изъятии (выкупе) земельного участка для государственных надобностей;

      5) возводить на праве собственности, хозяйственного ведения, оперативного управления жилые, производственные, бытовые и иные здания (строения, сооружения), не противоречащие целевому назначению земельного участка;

      6) проводить оросительные, осушительные и иные мелиоративные работы, строить пруды и иные водоемы в соответствии с установленными строительными, экологическими, санитарно-гигиеническими и иными специальными требованиями.

      2. Полномочия, предусмотренные подпунктами 2), 3), 5) и 6), пункта 1 настоящей статьи, для временных землепользователей могут быть ограничены актом предоставления земельного участка или договором аренды (договором о временном безвозмездном землепользовании).

Статья 48. Обязанности собственников земельных участков и землепользователей

      1. Собственники земельных участков и землепользователи обязаны:

      1) использовать землю в соответствии с ее целевым назначением, а при временном землепользовании в соответствии с актом предоставления земельного участка или договором аренды (договором временного безвозмездного землепользования);

      2) применять технологии производства, соответствующие санитарным и экологическим требованиям, не допускать причинение вреда здоровью населения и окружающей среде, ухудшения санитарно-эпидемиологической, радиационной и экологической обстановки в результате осуществляемой ими хозяйственной и иной деятельности;

      3) не ухудшать плодородие почв, осуществлять мероприятия по охране земель, предусмотренные статьей 107 настоящего Закона;

      4) своевременно вносить земельный налог (арендную плату) и другие предусмотренные законодательством и договором платежи;

      5) соблюдать порядок пользования лесными, водными и другими природными ресурсами, обеспечивать охрану памятников истории, архитектуры, археологического наследия и других расположенных на земельном участке объектов, охраняемых государством, согласно законодательству;

      6) при осуществлении хозяйственной и иной деятельности на земельном участке соблюдать строительные, экологические, санитарно-гигиенические и иные специальные требования (нормы, правила, нормативы);

      7) своевременно представлять в государственные органы установленные земельным законодательством сведения о состоянии и использовании земель;

      8) не нарушать прав других собственников и землепользователей;

      9) не допускать снятия плодородного слоя почвы с целью продажи или передачи ее другим лицам, за исключением случаев, когда такое снятие необходимо для предотвращения безвозвратной утери плодородного слоя;

      10) обеспечивать предоставление сервитутов в порядке, предусмотренном настоящим Законом.

      2. Землепользователи могут иметь другие обязанности, предусмотренные законодательными актами и договорами о временном землепользовании.

      3. Собственники земельных участков и землепользователи участка несут все обязанности, обременяющие земельный участок (его использование по назначению, предоставление сервитутов, уплата налогов и иных обязательных платежей и другое), если иное не предусмотрено настоящим Законом.

      Целевое назначение и режим использования земельного участка, сервитута и другие условия использования, установленные на основании нормативных правовых актов, не могут быть самостоятельно изменены собственником земельного участка или землепользователем.

Статья 49. Права и обязанности собственников земельных участков и землепользователей, которым права на земельный участок в силу настоящего Закона не могут принадлежать

      1. В тех случаях, когда по основаниям, предусмотренным законодательными актами, лицо приобретает на земельный участок право, которое оно (лицо) не может иметь в соответствии с нормами, установленными настоящим Законом, указанное право подлежит в течение одного года отчуждению по правилам, установленным гражданским законодательством Республики Казахстан, или должно быть в указанный срок переоформлено в право на землю, которое в соответствии с настоящим Законом такому субъекту может принадлежать.

      2. При отчуждении земельного участка, находящегося в собственности или в землепользовании, в связи с отчуждением зданий (строений, сооружений) лицу, которому отчуждаемое право на земельный участок не может принадлежать, оно должно быть переоформлено приобретателями в право, которое в соответствии с настоящим Законом и иными законодательными актами может принадлежать такому лицу.

Глава 7. Сервитуты

Статья 50. Основания возникновения сервитута

      1. В случаях, предусмотренных настоящим Законом и иными законодательными актами, собственник или землепользователь обязан предоставить заинтересованным физическим и юридическим лицам право ограниченного целевого пользования земельным участком, на который ему принадлежит право собственности или землепользования.

      2. Право ограниченного целевого пользования чужим земельным участком (сервитут) может возникать:

      1) непосредственно из нормативного правового акта;

      2) на основе договора заинтересованного лица с собственником или землепользователем;

      3) на основе акта местного исполнительного органа;

      4) на основании решения суда;

      5) в иных случаях, предусмотренных законодательными актами.

      3. Если нормативный правовой акт предусматривает установление сервитута на основании договора заинтересованного лица с собственником или землепользователем, отказ последних заключить такой договор или условия договора, предлагаемые собственником или землепользователем, могут быть оспорены в судебном порядке заинтересованным лицом путем предъявления иска к собственнику или землепользователю.

      4. Если нормативный правовой акт предусматривает установление сервитута на основе акта местного исполнительного органа, этот акт может быть обжалован в судебном порядке заинтересованным в установлении сервитута лицом, собственником или землепользователем.

Статья 51. Право нахождения физического лица на чужих земельных участках и прохода через них

      1. Физические лица имеют право свободно, без каких-либо разрешений находиться на не закрытых для общего доступа земельных участках.

      2. Если земельный участок, находящийся в чьей-либо частной собственности или землепользовании, не огорожен или если частный собственник или землепользователь иным способом не обозначил, что вход на участок без его разрешения не допускается, любое лицо может пройти через этот участок, если это не причиняет вреда частному собственнику или землепользователю.

Статья 52. Право ограниченного пользования соседним или иным земельным участком

      1. Частный собственник или землепользователь вправе требовать от субъекта права частной собственности или землепользования на соседний земельный участок, а в необходимых случаях от субъектов права частной собственности или землепользования и на иной участок, предоставления права ограниченного пользования этими участками.

      2. Право ограниченного пользования соседним или иным земельным участком может устанавливаться для обеспечения:

      1) прохода и проезда через соседний или иной земельный участок, если другой путь частного собственника или землепользователя к своему участку невозможен, крайне затруднен или требует несоразмерных расходов;

      2) прокладки и эксплуатации необходимых линий электропередачи, связи, обеспечения водоснабжения, водоотвода, теплоснабжения, мелиорации и других нужд частного собственника или землепользователя, которые не могут быть обеспечены без установления сервитута на соседний или иной участок.

      3. Сервитут на соседний или иной участок устанавливается по договору с субъектами права частной собственности или землепользования на эти участки.

      4. Субъект права ограниченного пользования земельным участком должен возместить частному собственнику или землепользователю все убытки, связанные с сервитутом, согласно акту независимых экспертов и (или) по решению суда.

      5. Договором может быть установлена плата за сервитут.

      6. При установлении сервитута по земельным участкам, находящимся в государственной собственности и не предоставленным в землепользование, плата за сервитут поступает в местный бюджет.

Статья 53. Скотопрогонные трассы временного (сезонного) пользования

      1. Скотопрогонные трассы временного (сезонного) пользования могут устанавливаться районными (на территории района) или областными (на территории двух и более районов) исполнительными органами по согласованию с частными собственниками или землепользователями, по землям которых пролегает трасса, без изъятия земли у частных собственников или землепользователей.

      2. Владельцы скота несут перед частными собственниками или землепользователями ответственность за убытки, причиняемые при перегоне скота по трассе.

Статья 54. Использование земельных участков для изыскательских работ

      1. Физические и юридические лица, осуществляющие геологические, геофизические, поисковые, геодезические, почвенные, геоботанические, землеустроительные, археологические и другие изыскательские работы, могут проводить эти работы без изъятия земельных участков у частных собственников или землепользователей.

      2. Разрешение на использование земельных участков для проведения работ, перечисленных в пункте 1 настоящей статьи, с указанием срока его действия выдают районные, городские, поселковые, аульные, сельские исполнительные органы, а на пашне, улучшенных сенокосах и пастбищах, на землях, занятых многолетними насаждениями, а также на землях особо охраняемых природных территорий и землях лесного фонда областные исполнительные органы.

      3. Сроки проведения, место указанных работ, размеры платежей за использование земель, обязанности по возмещению убытков и приведению земель в состояние, пригодное для их использования по целевому назначению, а также другие условия определяются в договоре, заключенном изыскателем с частным собственником или землепользователем.

      4. Приведение земельных участков, используемых для изыскательских работ, в состояние, пригодное для использования по прямому назначению, определяется договором между частным собственником или землепользователем и изыскателем с учетом того, что работы по приведению участков в пригодное для использования по назначению состояние должны проводиться в ходе изыскательских работ, а при невозможности этого не позднее, чем в месячный срок после завершения работ, исключая период промерзания почв.

Статья 55. Другие сервитуты

      В случаях, предусмотренных законодательными актами или соглашением сторон, могут быть установлены другие сервитуты, кроме указанных в настоящем Законе.

Статья 56. Сохранение сервитута при переходе права на земельный участок

      1. Сервитут сохраняется в случае перехода права собственности на земельный участок или права землепользования земельным участком, обремененным сервитутом, к другому лицу.

      2. Сервитут не может быть самостоятельным предметом сделок, в том числе купли-продажи и залога. Сервитут может переходить к другим лицам лишь вместе с правом, для обеспечения которого установлен сервитут.

Статья 57. Прекращение сервитута

      1. Действие сервитута прекращается в результате отказа правообладателя, длительного неиспользования (3 года), истечения срока, на который он был установлен, на основании соглашения между сторонами, на основании решения суда и по иным основаниям, предусмотренным законодательными актами.

      2. В одностороннем порядке действие сервитута прекращается по основаниям, предусмотренным законодательными актами или соглашением сторон.

      3. Сервитут в судебном порядке может быть прекращен по требованию частного собственника или землепользователя в связи с ненадлежащим его использованием правообладателем, а также ввиду отпадения причин, по которым он был установлен.

      4. В случаях, когда сервитут установлен на определенный срок, его действие прекращается по истечении установленного срока, если иное не установлено соглашением сторон. В тех случаях, когда сервитут на основании договора установлен до момента востребования или на неопределенный срок, действие сервитута прекращается по истечении месячного срока с момента требования обладателя недвижимого имущества, обремененного сервитутом, о прекращении сервитута.

Статья 58. Регистрация сервитута

      1. Государственной регистрации в правовом кадастре подлежат возникновение, изменение и прекращение сервитутов, предоставляющих правообладателю право ограниченного целевого пользования чужим земельным участком, если иное не установлено настоящей статьей и законодательным актом о государственной регистрации прав на недвижимое имущество.

      2. Не подлежат государственной регистрации сервитуты, возникающие на основании нормативных правовых актов, а также иные сервитуты, не являющиеся объектами регистрации в соответствии с законодательным актом о государственной регистрации прав на недвижимое имущество.

Глава 8. Залог земельного участка и права землепользования

Статья 59. Предмет залога

      1. Предметом залога может быть земельный участок, принадлежащий залогодателю на праве частной собственности или праве землепользования.

      2. К залогу земельного участка и права землепользования применяются правила об ипотеке недвижимости, если иное не установлено законодательством. (Прим. РЦПИ. См. U952723 )

      3. В случае обращения заложенного земельного участка или права землепользования в собственность залогодержателя в отношении лиц, которым право на земельный участок не может принадлежать в силу настоящего Закона, применяются нормы, установленные статьей 49 настоящего Закона.

Статья 60. Ограничения залога земельного участка и права землепользования

      1. Залог земельного участка и права землепользования не допускается в случаях, когда совершение сделок в отношении земельного участка или права землепользования запрещено (пункт 2 статьи 26 настоящего Закона).

      2. Не допускается залог части земельного участка или права землепользования на часть земельного участка, если эта часть не может быть в соответствии с целевым назначением использована в качестве самостоятельного участка.

      Не допускается залог всего или части делимого земельного участка, или права землепользования на весь земельный участок или его часть без одновременного залога здания (строения, сооружения), находящегося на предоставляемом в залог земельном участке или на предоставляемой в залог его части.

      Не допускается залог неделимого земельного участка или права землепользования на неделимый земельный участок без одновременного залога находящегося на нем здания (строения, сооружения).

      Залог здания (строения, сооружения) без одновременного залога части делимого земельного участка или права землепользования на часть делимого земельного участка, занятого этим зданием (строением, сооружением) и необходимого для его использования, либо без одновременного залога всего неделимого земельного участка или права землепользования на весь неделимый земельный участок, на котором находится здание (строение, сооружение), не допускается.

      При установлении залога на часть земельного участка должны быть соблюдены требования, предусмотренные пунктом 3 статьи 36 настоящего Закона.

      3. Залог неделимого земельного участка, находящегося в общей собственности, или права общего землепользования неделимым земельным участком допускается при наличии письменного согласия всех участников общей собственности или общего землепользования.

      4. Залог права временного долгосрочного землепользования в форме аренды земельного участка допускается на срок действия договора аренды.

      Залог права краткосрочного временного возмездного и временного безвозмездного землепользования не допускается.

Статья 61. Залог земельного участка или права землепользования земельным участком, на котором имеются здания (строения, сооружения)

      1. Залог здания (строения, сооружения), находящегося на делимом земельном участке, означает, что одновременно передается в залог часть делимого земельного участка или право землепользования на часть делимого земельного участка, которая занята зданием (строением, сооружением) и необходима для его обслуживания, если соглашением сторон в залог не предоставляется большая, чем указанная, часть земельного участка или право землепользования на часть земельного участка, либо весь земельный участок, или право землепользования на весь земельный участок.

      Залог здания (строения, сооружения), расположенного на неделимом земельном участке либо на земельном участке, специально предназначенном для обслуживания расположенной на нем недвижимости, означает, что одновременно передается в залог весь земельный участок или право землепользования на весь земельный участок.

      При залоге зданий (строений, сооружений) должна учитываться стоимость соответствующего земельного участка или его делимой части либо право землепользования на земельный участок или его делимую часть.

      2. Если на неделимом земельном участке расположены здания (строения, сооружения), находящиеся в общей собственности (ином общем вещном праве), залог здания (строения, сооружения) означает, что одновременно передается в залог земельный участок, необходимый для расположения, содержания и эксплуатации здания (строения, сооружения). Если предметом залога в указанных случаях является часть здания (строения, сооружения), выделенная в установленном законодательством порядке, или доля в праве на общее имущество, залог одновременно устанавливается на долю в земельном участке, соответствующую площади части здания (строения, сооружения), переданной в залог. Залог помещения, находящегося в объекте кондоминиума, означает, что одновременно предметом залога является доля в общем имуществе и земельном участке, определяемая в соответствии с законодательством, регулирующим отношения между участниками кондоминиума.

      3. Государственные землепользователи вправе передавать в залог принадлежащее им право постоянного землепользования лишь в случае, если они обращают в залог здания (строения, сооружения), расположенные на данном земельном участке, и в той его части, которая занята этим зданием (строением, сооружением) и предназначена для его обслуживания.

Статья 62. Регистрация залога земельного участка или права землепользования

      Залог земельного участка или права землепользования подлежит государственной регистрации в порядке, установленном для регистрации сделок с недвижимым имуществом.

Глава 9. Прекращение права собственности, права
землепользования и иных прав на земельный участок

Статья 63. Основания прекращения права частной собственности на земельный участок или права землепользования

      1. Право частной собственности на земельный участок или право землепользования прекращается при:

      1) отчуждении земельного участка собственником или права землепользования землепользователем другим лицам;

      2) отказе собственника от права собственности или землепользователя от права землепользования;

      3) утрате права собственности на земельный участок или права землепользования в иных случаях, предусмотренных законодательными актами.

      2. Изъятие (выкуп) земельного участка у собственника и права землепользования у землепользователя не допускается, кроме случаев:

      1) обращения взыскания на земельный участок или право землепользования по обязательствам собственника или землепользователя;

      2) изъятия (выкупа) у частного собственника или землепользователя земельного участка для государственных надобностей;

      3) изъятия у собственника или землепользователя земельного участка, не используемого по назначению или используемого с нарушением законодательства в случаях, предусмотренных статьями 74 и 75 настоящего Закона;

      4) изъятия у собственника или землепользователя земельного участка, подвергшегося радиоактивному загрязнению, с предоставлением равнозначного земельного участка;

      5) конфискации.

      3. Кроме этого, право землепользования может прекращаться по следующим основаниям:

      1) истечения срока, на который был предоставлен участок;

      2) досрочного прекращения договора аренды земельного участка или договора временного безвозмездного землепользования, за исключением случаев, когда земельный участок находится в залоге;

      3) прекращения трудовых отношений, в связи с которыми землепользователю был предоставлен служебный земельный надел (статья 32 настоящего Закона).

Статья 64. Отказ от права частной собственности или права землепользования

      1. Собственник или землепользователь может отказаться от права собственности на принадлежащий ему земельный участок или от права землепользования, объявив об этом либо совершив другие действия, определенно свидетельствующие об их устранении от принадлежащих им прав на земельный участок без намерения сохранить эти права.

      Отказ от права временного землепользования или от права временного пользования на земельный участок, находящийся в частной собственности, осуществляется в порядке, установленном для прекращения договора аренды или договора о временном безвозмездном землепользовании.

      2. В случае совершения собственником земельного участка или землепользователем действий, определенно свидетельствующих об их отказе от прав собственности или землепользования (отъезд, длительное неиспользование участка и другое), этот участок принимается органами, ведущими земельный кадастр, с уведомлением органа, осуществляющего государственную регистрацию прав на недвижимое имущество, на учет как бесхозяйное имущество.

      По истечении одного года со дня взятия на учет как бесхозяйного имущества соответствующий исполнительный орган может обратиться в суд с требованием о признании земельного участка поступившим в государственную собственность. Бесхозяйный земельный участок, не признанный по решению суда поступившим в государственную собственность, может быть вновь принят во владение, пользование и распоряжение оставившим собственником или землепользователем либо приобретен в собственность или землепользование в силу приобретательной давности.

      3. На время нахождения на учете как бесхозяйное имущество такой участок может быть передан во временное землепользование другому лицу.

Статья 65. Обращение взыскания на земельный участок или на право землепользования по обязательствам собственника или землепользователя

      При обращении взыскания на земельный участок или на право землепользования по обязательствам собственника или землепользователя (статья 46 настоящего Закона) право собственности на земельный участок или право землепользования прекращается у собственника или землепользователя с момента возникновения права собственности на изъятый земельный участок или права землепользования у лица, к которому право собственности или право землепользования переходит в порядке, предусмотренном законодательством.

Статья 66. Изъятие или выкуп земельного участка для государственных надобностей

      1. Земельный участок может быть изъят для государственных надобностей путем выкупа или предоставления с согласия собственника или землепользователя другого равноценного земельного участка.

      2. Основаниями для изъятия или выкупа земельных участков для государственных надобностей являются:

      1) международное обязательство;

      2) предоставление земель для нужд обороны, особо охраняемых природных территорий, оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения;

      3) обнаружение под участком месторождения полезных ископаемых (кроме общераспространенных);

      4) строительство дорог, линий электропередачи, связи и магистральных трубопроводов, а также других объектов, имеющих государственное значение, определяемых Правительством Республики Казахстан;

      5) генеральные планы городов и иных населенных пунктов, схемы зонирования территории и иная утвержденная в установленном порядке градостроительная или землеустроительная документация.

      3. Законодательными актами могут предусматриваться другие основания, кроме указанных в пункте 2 настоящей статьи.

      4. Изъятие для государственных надобностей земельного участка, предоставленного во временное безвозмездное землепользование, осуществляется без выкупа права землепользования. Землепользователям возмещаются убытки в полном объеме, а также по их желанию может быть предоставлен другой земельный участок.

Статья 67. Выкуп земельного участка

      1. Изъятие земельных участков для государственных надобностей у собственников и негосударственных землепользователей, если право землепользования ими выкуплено, осуществляется в порядке выкупа в соответствии с гражданским законодательством.

      2. Собственник земельного участка или негосударственный землепользователь должны быть не позднее чем за год до предстоящего выкупа участка, письменно уведомлены об этом органом, принявшим решение о выкупе, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан. Выкуп земельного участка до истечения года со дня получения собственником или землепользователем такого уведомления допускается только с согласия собственника или землепользователя, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.

      Сноска. В статью 67 внесены изменения - Законом РК от 10 июля 2001 г. N 227 .

Статья 68. Право собственника или землепользователя земельного участка, подлежащего выкупу для государственных надобностей

      Собственник или землепользователь земельного участка, подлежащего выкупу для государственных надобностей, с момента принятия решения о выкупе до достижения соглашения о цене или принятия судом решения о выкупе участка могут осуществлять принадлежащие им права на земельный участок и производить необходимые затраты, обеспечивающие использование участка в соответствии с его назначением. При этом собственник или землепользователь несут риск отнесения на них затрат и убытков, связанных с новым строительством, расширением или реконструкцией зданий (строений, сооружений) на земельном участке в указанный период.

      Если собственник земельного участка или землепользователь после изъятия части земельного участка не может использовать по прежнему назначению оставшуюся часть, то выкупается весь земельный участок.

Статья 69. Цена за выкупаемый земельный участок

      1. Цена за земельный участок, выкупаемый для государственных надобностей, сроки и другие условия выкупа определяются соглашением с собственником или землепользователем.

      2. При определении цены за выкупаемый земельный участок в нее включаются рыночная стоимость земельного участка или прав на него и находящегося на нем недвижимого имущества, а также все убытки, причиненные собственнику или землепользователю в связи с утратой земельного участка, включая убытки, которые они несут в связи с досрочным прекращением обязательств перед третьими лицами.

      3. По соглашению с собственником или землепользователем им может быть предоставлен взамен земельного участка, выкупаемого для государственных надобностей, другой земельный участок с зачетом стоимости земельного участка или прав на него в цену. В тех случаях, когда изымаемый для государственных надобностей земельный участок или право на него должны были быть выкуплены у государства, но выкуп не был произведен, рыночная стоимость земельного участка в цену не включается, по соглашению с землепользователем ему может быть предоставлен взамен другой земельный участок.

Статья 70. Выкуп земельного участка по решению суда

      Если собственник или землепользователь не согласен с решением о выкупе у него земельного участка для государственных надобностей либо с ним не достигнуто соглашение о цене за выкупаемый земельный участок или других условиях выкупа, государственный орган, принявший решение о выкупе, может предъявить в суд иск о выкупе земельного участка.

      Такой иск может быть предъявлен по истечении года, но не позднее двух лет с момента направления собственнику или землепользователю участка уведомления, указанного в пункте 2 статьи 67 настоящего Закона, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.

      Сноска. В статью 70 внесены изменения - Законом РК от 10 июля 2001 г. N 227 .

Статья 71. Изъятие земельного участка у государственного землепользователя для государственных надобностей

      Изъятие земельного участка у государственного землепользователя для государственных надобностей производится на основании одностороннего решения исполнительного органа, осуществляющего изъятие.

      Такое решение может быть обжаловано в вышестоящий орган либо в судебном порядке. Подача жалобы приостанавливает исполнение решения об изъятии.

Статья 72. Ограничение изъятия земель отдельных категорий

      Изъятие сельскохозяйственных угодий с кадастровой оценкой выше среднерайонного уровня, а также земель пригородных зон, опытных полей научно-исследовательских и учебных заведений сельскохозяйственного, биологического и ирригационно-мелиоративного профиля, лесного фонда допускается только в исключительных случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий, выполнением международных обязательств, обнаружением под участком месторождения ценных полезных ископаемых, строительством дорог, линий электропередачи, линий связи и магистральных трубопроводов, а также объектов, имеющих важное государственное значение.

Статья 73. Временное изъятие земельного участка при чрезвычайных ситуациях

      1. В случае стихийных бедствий, аварий, эпидемий, эпизоотии и при иных чрезвычайных ситуациях земельный участок в интересах общества по решению местных исполнительных органов может быть временно изъят у собственника или землепользователя с возмещением ему убытков. Оценка, по которой собственнику или землепользователю компенсируются убытки, может быть оспорена в судебном порядке.

      2. При прекращении действия чрезвычайной ситуации земельный участок подлежит возврату собственнику (землепользователю), и при наличии спора он вправе требовать его возврата в судебном порядке.

      3. В случае невозможности возврата земельного участка собственнику или землепользователю возмещается стоимость земельного участка или права землепользования.

      4. Порядок реквизиции имущества, в том числе недвижимого, при временном изъятии земельного участка осуществляется по нормам гражданского законодательства.

Статья 74. Изъятие у землепользователя земельного участка, не используемого по назначению

      Земельный участок может быть изъят у землепользователя в случаях, когда участок, предназначенный для сельскохозяйственного производства либо жилищного и иного строительства, не используется для соответствующей цели в течение одного года, если более длительный срок не предусмотрен законодательством. В этот период не включается время, необходимое для освоения участка, а также время, в течение которого участок не мог быть использован по назначению из-за стихийных бедствий или ввиду иных обстоятельств, исключающих такое использование.

Статья 75. Изъятие у собственника и землепользователя земельного участка, используемого с нарушением законодательства

      Земельный участок может быть изъят у собственника и землепользователя, если использование участка осуществляется с грубым нарушением правил рационального использования земли, установленных настоящим Законом или иным законодательством, в частности, если участок используется не в соответствии с целевым назначением или его использование приводит к существенному снижению плодородия сельскохозяйственных земель либо значительному ухудшению экологической обстановки, после применения мер взыскания, предусмотренных законодательством об административных правонарушениях. (Прим. РЦПИ. См. K010155 )

Статья 76. Порядок изъятия земельного участка, не используемого по назначению либо используемого с нарушением законодательства

      1. Изъятие земельных участков у собственников и землепользователей, предусмотренное статьями 74 и 75 настоящего Закона, производится в судебном порядке по иску уполномоченного органа.

      2. Иск об изъятии земельного участка в случае, предусмотренном статьей 74 настоящего Закона, может быть предъявлен только после письменного предупреждения землепользователя о необходимости использовать участок по назначению, сделанного не менее чем за год до предъявления иска и при условии, что за это время землепользователь не принял необходимых мер по использованию участка по назначению.

      3. Иск об изъятии земельного участка в случае, предусмотренном статьей 75 настоящего Закона, может быть предъявлен только после применения мер взыскания, предусмотренных законодательством об административных правонарушениях и письменного предупреждения собственника или землепользователя о необходимости устранить нарушения законодательства, сделанного не менее чем за три месяца до предъявления иска и при условии, что за этот срок собственником или землепользователем не будут устранены нарушения законодательства при использовании участка.

      Если нарушение законодательства собственником или землепользователем заключалось в использовании участка не по целевому назначению, уполномоченный орган до предъявления иска об изъятии обязан рассмотреть вопрос об изменении целевого назначения земельного участка по заявке собственника участка или землепользователя, иск в этом случае может быть предъявлен лишь при отрицательном решении вопроса об изменении целевого назначения участка.

      4. В случае изъятия участка у собственника или землепользователя по решению суда по основаниям, указанным в статьях 74 и 75 настоящего Закона, право собственности на земельный участок или право землепользования продается на публичных торгах в порядке, установленном гражданским процессуальным и исполнительным законодательством, а вырученная сумма, за вычетом расходов по изъятию участка, выплачивается бывшему собственнику или землепользователю. При невозможности реализации такого земельного участка или права землепользования на него после проведения не менее трех торгов в течение одного года земельный участок зачисляется по решению суда в специальный земельный фонд.

Статья 77. Конфискация

      В случаях, предусмотренных законодательными актами, земельный участок может быть безвозмездно изъят у собственника или землепользователя в судебном порядке в виде санкции за совершение преступления или иного правонарушения.

      Не подлежат конфискации необходимые для осужденного и лиц, находящихся на его иждивении, земельные участки, принадлежащие осужденному на праве частной собственности или являющиеся его долей в общей собственности, на которых расположены дом и хозяйственные постройки, а также земельные участки, необходимые для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, согласно перечню, предусмотренному уголовно-исполнительным законодательством. (Прим. РЦПИ. См. Z970208 )

      Конфискованные земельные участки возвращаются в государственную собственность. Реализация таких земельных участков либо права землепользования, являющегося объектом конфискации, может быть произведена в порядке, установленном законодательством.

Статья 78. Оценка земельного участка при прекращении права собственности или землепользования

      При прекращении права собственности или землепользования земельный участок или право землепользования оценивается по рыночной стоимости.

Раздел 3. Категория земель
Глава 10. Земли сельскохозяйственного назначения

Статья 79. Понятие и состав земель сельскохозяйственного назначения

      1. Землями сельскохозяйственного назначения признаются земли, предоставленные для нужд сельского хозяйства или предназначенные для этих целей.

      2. В составе земель сельскохозяйственного назначения выделяются сельскохозяйственные угодья и земли, занятые внутрихозяйственными дорогами, коммуникациями, замкнутыми водоемами, мелиоративной сетью, постройками и сооружениями, необходимыми для функционирования сельского хозяйства.

      3. К сельскохозяйственным угодьям относятся: пашня, залежь, земли, занятые многолетними насаждениями, сенокосы и пастбища.

      Сельскохозяйственные угодья подлежат особой охране. Использование этих земель в целях, не связанных с сельскохозяйственным производством, допускается в исключительных случаях (статья 72 настоящего Закона).

      Порядок перевода сельскохозяйственных угодий из одного вида в другой устанавливается Правительством Республики Казахстан в соответствии с положениями настоящего Закона.

      4. Земли сельскохозяйственного назначения предоставляются:

      1) в землепользование физическим и юридическим лицам Республики Казахстан для товарного сельскохозяйственного производства, защитного лесоразведения, научно-исследовательских, опытных и учебных целей, ведения подсобного сельского хозяйства, огородничества и животноводства;

      2) в частную собственность гражданам Республики Казахстан для развития личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства;

      3) иностранцам и лицам без гражданства во временное землепользование на условиях аренды сроком до 10 лет.

      5. Физические и негосударственные юридические лица Республики Казахстан, получившие земельные участки для организации товарного сельскохозяйственного производства, вправе в общих интересах объединяться в соответствии с законодательством в коллективы для осуществления местных социальных программ аула (села) и ведения совместного хозяйства.

      6. В целях перераспределения земель между производителями сельскохозяйственной продукции создается специальный земельный фонд за счет земель сельскохозяйственного назначения и земель других категорий. В специальный земельный фонд не включаются участки земель, состояние которых не позволяет выращивать сельскохозяйственную продукцию, соответствующую санитарным нормам и требованиям. Порядок создания специального земельного фонда устанавливается Правительством Республики Казахстан.

      7. Граждане, вышедшие из сельскохозяйственных организаций, земли которых не подлежат разделу, а также ранее не наделенные правом на условную земельную долю и проживающие на данной территории, имеют первоочередное право на получение земельного участка из земель специального земельного фонда для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства или иной деятельности, связанной с сельскохозяйственным производством.

Статья 80. Земельные участки для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства

      1. Для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства земельные участки предоставляются гражданам на праве временного землепользования (краткосрочное до 5 лет и долгосрочное до 49 лет).

      Преимущественным правом получения земельного участка для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства пользуются граждане, обладающие специальными сельскохозяйственными знаниями и квалификацией, имеющие практический опыт работы в сельском хозяйстве и проживающие в данном районе, городе, ауле (селе), поселке.

      2. Гражданам, выходящим из состава реорганизуемых государственных сельскохозяйственных организаций, для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства предоставляются из земель указанных организаций земельные участки, кадастровая оценка которых должна быть на уровне средней по хозяйству (по угодьям).

      3. За гражданами, получившими земельные участки для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства и имеющими жилой дом в ауле (селе), сохраняется приусадебный земельный участок на праве собственности, который не включается в состав земельного участка крестьянского (фермерского) хозяйства.

      4. Гражданам, не являющимся работниками сельскохозяйственных организаций, земельные участки для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства предоставляются из земель специального земельного фонда и запаса.

      5. Порядок предоставления земельных участков для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства и осуществления в иной форме предпринимательской деятельности, связанной с производством сельскохозяйственной продукции, а также использования земельных участков для целей, не связанных с основным целевым назначением, определяется законодательством.

Статья 81. Земельные участки для личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства

      1. Гражданам Республики Казахстан для личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства предоставляются в частную собственность земельные участки из земель сельскохозяйственного назначения, населенных пунктов и земель запаса.

      2. Граждане, являющиеся собственниками земельных участков для ведения личного домашнего (подсобного) хозяйства, садоводства и дачного строительства, вправе в общих интересах объединяться в простые товарищества, садоводческие или иные потребительские кооперативы, правовое положение которых определяется законодательными актами.

      3. В тех случаях, когда земельные участки, предназначенные для садоводства или дачного строительства, находятся в раздельной собственности граждан, а земельные участки и другое имущество, предназначенное для удовлетворения общих нужд собственников земельных участков, находятся в их общей долевой собственности, к отношениям между собственниками, связанным с общим имуществом, применяются нормы о кондоминиуме.

Статья 82. Правовой режим условной земельной доли

      1. Работники реорганизуемых или ликвидируемых государственных сельскохозяйственных организаций, а также пенсионеры и лица, занятые в производственной и социально-культурной сферах обслуживания данных организаций и проживающие на их территории, имеют право на определенную в соответствии с законодательством условную земельную долю.

      На получение земельного участка в соответствии с условной земельной долей для организации крестьянского (фермерского) хозяйства или иной предпринимательской деятельности, связанной с сельскохозяйственным производством, из землепользования реорганизуемой организации обладатель условной земельной доли подает ходатайство в местный исполнительный орган, обладающий правом предоставления права землепользования, и на имя реорганизуемой организации, из которой он хочет выделиться.

      2. Разделу на условные земельные доли подлежат сельскохозяйственные угодья реорганизуемых или ликвидируемых государственных сельскохозяйственных организаций в пределах границ их землепользования, за исключением земельных участков:

      1) вошедших в черту населенных пунктов;

      2) включенных в состав специального земельного фонда района;

      3) подвергшихся сверхнормативному радиационному загрязнению или иным образом представляющих угрозу жизни и здоровью населения;

      4) нарушенных при разработке полезных ископаемых и не рекультивированных в состояние, пригодное для использования их по назначению;

      5) отгонного животноводства, находящихся во временном землепользовании.

      3. Размер земельной доли рассчитывается:

      1) в гектарах путем деления общей площади сельскохозяйственных угодий, находившихся в землепользовании сельскохозяйственной организации, на число лиц, имеющих право на условную земельную долю;

      2) в балло-гектарах (балл бонитета почвы, умноженный на площадь) путем деления суммы балло-гектаров сельскохозяйственных угодий, находившихся в землепользовании сельскохозяйственной организации, на число лиц, имеющих право на условную земельную

      долю.

      4. Право граждан на условную земельную долю удостоверяется свидетельством о праве на условную земельную долю.

      5. Выделение земельных участков в счет условных земельных долей производится в порядке землеустройства с учетом создания условий рационального использования земель, оставшихся у землепользователей.

      6. Обладатели права на условную (персонифицированную) земельную долю имеют право:

      1) передать право на условную (персонифицированную) земельную долю в качестве вклада в уставный капитал хозяйственных товариществ или в качестве взноса в производственные кооперативы, образуемые на землях ликвидированных или реорганизованных государственных сельскохозяйственных организаций;

      2) на получение земельного участка в соответствии с условной (персонифицированной) земельной долей для организации крестьянского (фермерского) хозяйства или иной деятельности, связанной с сельскохозяйственным производством;

      3) передать по наследству или произвести отчуждение права на условную (персонифицированную) земельную долю.

      7. Обладатели права на условную (персонифицированную) земельную долю, передавшие принадлежащие им права в качестве вклада в уставный капитал хозяйственных товариществ или в качестве взноса в производственные кооперативы, а также вошедшие в состав крестьянских (фермерских) хозяйств, утрачивают права на условные (персонифицированные) земельные доли. Указанные лица имеют право выхода из состава участников (членов). При выходе из состава участников (членов) для образования крестьянского (фермерского) хозяйства или иной деятельности, связанной с сельскохозяйственным производством, они имеют право на выдел (раздел) в натуре доли или пая, включая земельный участок. При этом местоположение выделяемого в натуре земельного участка определяется в порядке, предусмотренном в учредительных документах хозяйственных товариществ, производственных кооперативов, крестьянских (фермерских) хозяйств, или соглашением сторон.

      8. При выходе гражданина, являющегося обладателем условной земельной доли, из гражданства Республики Казахстан его права на земельную долю считаются прекращенными.

Статья 83. Скотопрогонные трассы долгосрочного пользования

      1. Для перегона скота сельских товаропроизводителей на сезонные пастбища, к мясокомбинатам и на пункты закупки скота предоставляются земельные участки под скотопрогонные трассы долгосрочного пользования, как правило, по пастбищным угодьям вдоль границ землепользовании в размерах, обеспечивающих подножным кормом перегоняемый скот.

      2. Земельные участки под скотопрогонные трассы долгосрочного пользования, предназначенные для перегона скота в пределах одного района, предоставляются районным исполнительным органом.

      Для перегона скота по территории нескольких районов решение о предоставлении земельных участков под скотопрогонные трассы принимает областной исполнительный орган.

      3. Лица, являющиеся землепользователями скотопрогонных трасс долгосрочного пользования, обязаны сооружать на них необходимое количество колодцев, площадок для водопоя и отдыха скота, строений и сооружений, обеспечивающих соблюдение экологических требований и нормальную эксплуатацию трасс, беспрепятственно допускать перегон скота в согласованные с органами ветеринарного надзора сроки.

      4. Выделение скотопрогонных трасс временного (сезонного) пользования без предоставления земельных участков на праве землепользования производится по правилам сервитута (статья 53 настоящего Закона).

Статья 84. Возмещение потерь сельскохозяйственного производства

      1. Потери сельскохозяйственного производства, вызванные изъятием сельскохозяйственных угодий для использования их в целях, не связанных с ведением сельского хозяйства, подлежат возмещению в целях сохранения уровня сельскохозяйственного производства путем восстановления площадей сельскохозяйственных угодий и их качества.

      Эти потери компенсируются, помимо возмещения убытков, предусмотренных статьей 120 настоящего Закона.

      2. Возмещение потерь сельскохозяйственного производства производится лицами, которым предоставляются земельные участки из земель сельскохозяйственного назначения для нужд, не связанных с ведением сельского хозяйства, а также лицами, для которых устанавливаются охранные, санитарные и защитные зоны.

      3. От возмещения потерь освобождаются физические и юридические лица, которым земельные участки из земель сельскохозяйственного назначения и лесного фонда предоставляются для:

      1) индивидуального жилищного строительства, строительства школ, детских дошкольных учреждений, лечебных заведений и объектов культурно-бытового назначения в границах населенных пунктов;

      2) строительства мелиоративных систем;

      3) строительства прудовых и озерных рыбных хозяйств, рыбопитомников, нерестово-выростных хозяйств и рыбоводных заводов;

      4) строительства объектов, обеспечивающих охрану окружающей среды, не вызывающих ухудшения состояния прилегающих земельных угодий;

      5) лесомелиорации деградированных угодий, земель, загрязненных химическими и радиоактивными веществами.

      Потери не возмещаются также при предоставлении земельных участков заповедникам, национальным, зоологическим и дендрологическим паркам, ботаническим садам, а также в иных случаях, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.

      4. Размеры и порядок определения потерь сельскохозяйственного производства, подлежащих возмещению, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Глава 11. Земли населенных пунктов

Статья 85. Понятие и состав земель населенных пунктов

      1. Земельные участки, предоставленные для развития городов, поселков, аулов, сел и других поселений, относятся к категории земель населенных пунктов.

      2. Земли населенных пунктов отграничиваются от земель иных административно-территориальных образований городской чертой, поселковой чертой, чертой сельского населенного пункта.

      3. В состав земель населенных пунктов могут входить земли:

      1) жилой застройки занятые строениями и предназначенные для застройки многоквартирными и многоэтажными жилыми домами, индивидуальными жилыми домами с приусадебными земельными участками;

      2) общественно деловой застройки занятые и предназначенные для размещения объектов здравоохранения, культуры, торговли, общественного питания, бытового обслуживания, коммерческой деятельности, а также учреждений общеобразовательного, среднего специального и высшего образования, административных, научно-исследовательских учреждений, культовых зданий и иных деловых зданий, строений и сооружений;

      3) производственной застройки занятые и предназначенные для размещения промышленных, коммунальных и складских объектов, обеспечивающих их функционирование, объектов инженерной и транспортной инфраструктуры, а также для установления санитарно-защитных зон этих объектов;

      4) транспорта, связи, инженерных коммуникаций занятые и предназначенные для сооружений железнодорожного, автомобильного, речного, морского, воздушного и трубопроводного транспорта, магистралей инженерной инфраструктуры и связи;

      5) особо охраняемых природных территорий, оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения;

      6) водоемов и акваторий занятые реками, естественными и искусственными водоемами и акваториями, водоохранными зонами, гидротехническими и другими водохозяйственными сооружениями;

      7) сельскохозяйственного использования;

      8) общего пользования занятые и предназначенные для занятия площадями, улицами, проездами, дорогами, набережными, парками, скверами, бульварами, водоемами, пляжами, кладбищами и иными объектами, предназначенными для удовлетворения нужд населения (водопроводы, отопительные трубы, очистные сооружения и другие инженерные системы общего пользования);

      9) резервные и иные не вовлеченные в градостроительную деятельность, предназначенные для территориального развития населенного пункта и развития личного домашнего (подсобного) хозяйства;

      10) специального назначения выделяемые для размещения крематориев, скотомогильников, свалки бытовых отходов и иных объектов, использование которых невозможно без установления специальных нормативов и правил;

      11) обороны и иного режима использования.

      4. Отнесение земельных участков к землям общего пользования на землях населенных пунктов осуществляется местными исполнительными органами в соответствии с их компетенцией с учетом требований, установленных статьей 87 настоящего Закона.

Статья 86. Установление и изменение границ (черты) населенных пунктов

      1. Установление и изменение границ (черты) населенных пунктов производится на основе утвержденной в установленном порядке градостроительной документации по совместному представлению соответствующих органов землеустройства, архитектуры и градостроительства.

      2. Границы (черта) городов республиканского значения и столицы Республики Казахстан устанавливаются и изменяются Президентом Республики Казахстан по представлению Правительства Республики Казахстан.

      3. Границы (черта) городов областного значения устанавливаются и изменяются совместным решением областных представительных и исполнительных органов по согласованию с Правительством Республики Казахстан.

      4. Границы (черта) городов районного значения устанавливаются и изменяются совместным решением областных представительных и исполнительных органов.

      5. Границы (черта) поселков и аулов (сел) устанавливаются и изменяются совместным решением районных (городских) представительных и исполнительных органов.

      6. Включение земельных участков в черту города, поселка, села не влечет прекращения права собственности или права землепользования на эти участки.

Статья 87. Использование земель населенных пунктов

      1. Все земли городов, поселков, сельских населенных пунктов используются в соответствии с их генеральными планами, проектами планировки и застройки и проектами земельно-хозяйственного устройства территории.

      В населенных пунктах с числом жителей свыше 5 тысяч человек при отсутствии утвержденных в установленном порядке генеральных планов допускается использование земель с упрощенной схемой генерального плана развития и застройки этого населенного пункта или утвержденной в установленном порядке градостроительной документацией.

      2. Земельные участки из земель общего пользования могут предоставляться гражданам и юридическим лицам во временное землепользование под размещение сооружений облегченного типа (торговые палатки, киоски, рекламные сооружения, стоянки и другие объекты сервиса) без ущерба для общего пользования.

      3. Из земель общего пользования, занятых и предназначенных под кладбища, каждому умершему жителю поселения и лицу без определенного места жительства, если он умер в данном поселении, для похорон бесплатно выделяется участок не менее шести квадратных метров.

Статья 88. Пригородные зоны

      1. В состав земель пригородных зон могут включаться земли за пределами городской черты, составляющие с городом единую социальную, природную и хозяйственную территорию.

      2. В пригородных зонах осуществляется зонирование территории с выделением зон интенсивного развития пригородного сельскохозяйственного производства, особого градостроительного регулирования (резервных территорий для развития города, размещения и строительства сооружений, необходимых для нормального функционирования инженерной и транспортной инфраструктур), зеленых зон, занятых лесами, лесопарками и другими зелеными насаждениями, выполняющими защитные и санитарно-гигиенические функции и являющимися местом отдыха населения.

      3. Размеры и границы пригородных зон городов устанавливаются и изменяются государственными органами, утверждающими генеральные планы этих городов, по совместному предложению государственных органов землеустройства, архитектуры и градостроительства.

      4. Включение земель в пригородную зону не влечет за собой прекращение права собственности и права землепользования этими землями.

      5. Порядок и режим использования земель, включенных в пригородную зону, определяются органом, установившим пригородную зону.

      Порядок и режим использования земель, включенных в пригородную зону города Астаны и городов республиканского значения, определяются их исполнительными органами по согласованию с соответствующими местными представительными органами.

Глава 12. Земли промышленности, транспорта, связи,
обороны и иного несельскохозяйственного назначения

Статья 89. Понятие и состав земель промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения

      1. Землями промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения признаются земли, предоставленные в установленном настоящим Законом и иными законодательными актами порядке гражданам и юридическим лицам для соответствующего целевого назначения.

      2. Особенности использования земель промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения устанавливаются специальным законодательством.

Статья 90. Земли для нужд обороны

      1. Землями для нужд обороны признаются земельные участки, предоставленные Правительством Республики Казахстан для размещения и постоянной деятельности войсковых частей, военных полигонов, военно-учебных заведений и иных организаций Вооруженных Сил и других войск, их объектов и сооружений, выполняющих задачи в области обороны.

      2. При необходимости временного использования земель для проведения учений и других мероприятий, связанных с нуждами обороны, земельные участки могут предоставляться на договорной основе собственниками и землепользователями.

      3. Правительство Республики Казахстан и местные исполнительные органы по согласованию с войсковыми частями и Министерством обороны Республики Казахстан могут передавать отдельные земельные участки из земель, предоставленных для нужд обороны, во временное землепользование физическим и юридическим лицам для сельскохозяйственного использования.

Статья 91. Зоны с особыми условиями пользования землей

      1. В целях обеспечения безопасности населения и создания необходимых условий для эксплуатации промышленных, транспортных и иных объектов устанавливаются зоны, в пределах которых ограничиваются или запрещаются те виды деятельности, которые несовместимы с целями установления зон.

      2. К зонам с особыми условиями пользования землей относятся:

      1) санитарно-защитные зоны промышленных предприятий;

      2) селеопасные, оползнеопасные и защитные лесные зоны, примыкающие к полосе отвода железных и автомобильных дорог;

      3) защитные зоны водозаборных сооружений;

      4) приаэродромные полосы;

      5) охранные зоны магистральных трубопроводов, линий связи, радиофикации и электропередачи;

      6) водоохранные зоны и полосы;

      7) территория военных полигонов.

      3. Земли, включенные в зоны с особыми условиями пользования, обозначаются на местности специальными знаками. Эти земли изъятию у собственников и землепользователей не подлежат, за исключением первого пояса зоны охраны водозаборных сооружений.

      4. Границы указанных зон и режим использования земель в них определяются органом, принявшим решение о предоставлении земель в собственность или землепользование, в соответствии с нормами и проектно-технической документацией.

Глава 13. Земли особо охраняемых природных территорий,
земли оздоровительного, рекреационного и
историко-культурного назначения

Статья 92. Состав земель особо охраняемых природных территорий и земель оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения

      1. К землям особо охраняемых природных территорий относятся земли государственных природных заповедников, государственных национальных парков, государственных природных резерватов, государственных природных парков, государственных памятников природы, государственных заповедных зон, государственных природных заказников, государственных зоологических парков, государственных ботанических садов, государственных дендрологических парков, государственных природных заповедников-сепортеров.

      2. К землям оздоровительного назначения относятся курорты, обладающие природными лечебными факторами, а также земельные участки, благоприятные для организации профилактики и лечения.

      3. Землями рекреационного назначения признаются земли, предназначенные и используемые для организованного массового отдыха и туризма населения.

      4. Землями историко-культурного назначения признаются земельные участки, занятые историко-культурными заповедниками, мемориальными парками, погребениями, археологическими парками (курганами, городищами, стоянками), архитектурно-ландшафтными комплексами, наскальными изображениями, сооружениями религиозного культа, полями битв и сражений.

Статья 93. Отнесение земель к категории особо охраняемых природных территорий и их резервирование

      1. Отнесение земель к категории особо охраняемых природных территорий производится в соответствии с законом Республики Казахстан.

      2. Резервирование земель под особо охраняемые природные территории осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан об особо охраняемых природных территориях. (Прим. РЦПИ. См. Z970162 )

Статья 94. Правовой режим земель особо охраняемых природных территорий и земель оздоровительного, рекреационного и историко-культурного назначения

      1. Изъятие земель особо охраняемых природных территорий и оздоровительного назначения для иных нужд не допускается.

      2. В отношении земель особо охраняемых природных территорий и оздоровительного назначения устанавливается правовой режим особой охраны либо регулируемый режим хозяйственной деятельности.

      3. Режим земель особо охраняемых природных территорий и оздоровительного назначения устанавливается в соответствии с настоящим Законом и иным законодательством Республики Казахстан. (Прим. РЦПИ. См. Z970162 )

      4. Порядок использования земель рекреационного назначения определяется местными представительными и исполнительными органами.

      5. Использование земель историко-культурного назначения осуществляется в порядке и на условиях, установленных настоящим Законом и законодательством о памятниках истории и культуры. (Прим. РЦПИ. См. Z922900 )

      6. Земли особо охраняемых природных территорий, оздоровительного, рекреационного и историко-культурного значения учитываются отдельной строкой в составе тех категорий земельного фонда, из которых они выделены.

Статья 95. Земли охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон

      1. Для обеспечения особой охраны могут устанавливаться охранные, санитарно-защитные и иные защитные зоны особо охраняемых природных территорий и земель оздоровительного назначения с запрещением в пределах этих зон любой деятельности, отрицательно влияющей на сохранение и воспроизводство объектов государственного природно-заповедного фонда.

      Размеры, границы и режимы использования охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий определяются местными представительными и исполнительными органами.

      2. Земли охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий выделяются в отдельную категорию местными исполнительными органами и обозначаются на местности специальными знаками.

      3. Земельные участки в пределах охранных, санитарно-защитных и иных защитных зон особо охраняемых природных территорий используются с соблюдением установленного режима охраны этих зон и могут быть изъяты (выкуплены) для государственных надобностей в соответствии с условиями, установленными настоящим Законом.

Глава 14. Земли лесного фонда

Статья 96. Понятие и состав земель лесного фонда

      1. Землями лесного фонда признаются земельные участки, покрытые лесом, а также не покрытые лесом, но предоставленные для нужд лесного хозяйства.

      2. Земли лесного фонда предоставляются в постоянное и временное землепользование государственным организациям, ведущим лесное хозяйство, и используются ими в порядке и на условиях, установленных настоящим Законом и иным законодательством.

      3. Земельные участки лесного фонда, находящиеся в границах сельскохозяйственных организаций, могут предоставляться им в землепользование для комплексного ведения сельского и лесного хозяйства. Пользование лесным фондом на таких участках осуществляется в соответствии с требованиями лесного законодательства. (Прим. РЦПИ. См. K932000 )

Статья 97. Предоставление земель лесного фонда в землепользование для сельскохозяйственных целей

      Неиспользуемые для нужд лесного хозяйства сельскохозяйственные угодья на землях лесного фонда могут предоставляться местными исполнительными органами по согласованию с уполномоченными органами по управлению лесным хозяйством во временное землепользование физическим и юридическим лицам для сельскохозяйственных целей.

Статья 98. Ограничения в переводе земель лесного фонда в другие категории земель

      Перевод земель лесного фонда в земли других категорий для целей, не связанных с ведением лесного хозяйства, осуществляется в исключительных случаях Правительством Республики Казахстан.

Статья 99. Возмещение потерь лесохозяйственного производства

      1. Потери лесохозяйственного производства, вызванные изъятием лесных угодий для использования их в целях, не связанных с ведением лесного и сельского хозяйства или ухудшением качества земель в результате влияния, вызванного деятельностью физических и юридических лиц, подлежат возмещению.

      2. Возмещение потерь лесохозяйственного производства производится лицами, которым предоставляются земельные участки из земель лесного фонда для нужд, не связанных с ведением лесного и сельского хозяйства.

      3. Средства от возмещения потерь лесохозяйственного производства поступают в государственный бюджет.

Глава 15. Земли водного фонда

Статья 100. Понятие и состав земель водного фонда

      Землями водного фонда признаются земли, занятые водоемами (реками, озерами, водохранилищами, каналами, внутренними водами, территориальными водами), ледниками, болотами, гидротехническими и другими водохозяйственными сооружениями, а также земли, выделенные под водоохранные полосы.

Статья 101. Выделение земель под водоохранные зоны по берегам водоемов

      1. По берегам водоемов местными исполнительными органами выделяются земельные участки под водоохранные зоны. На эти земельные участки распространяется правовой режим, предусмотренный статьей 91 настоящего Закона.

      2. Пользование земельными участками, включенными под водоохранные зоны, осуществляется в соответствии с требованиями водного законодательства. (Прим. РЦПИ. См. K933000 )

Статья 102. Предоставление земель водного фонда во временное землепользование

      Земли водного фонда местными исполнительными органами по согласованию с уполномоченными органами по управлению водным хозяйством могут предоставляться во временное землепользование физическим и юридическим лицам для нужд сельского, лесного, рыбного, охотничьего хозяйства и других целей.

Статья 103. Порядок использования земель водного фонда

      Использование земель водного фонда осуществляется в порядке и на условиях, установленных настоящим Законом и водным законодательством.

Глава 16. Земли запаса

Статья 104. Состав земель запаса

      1. Землями запаса являются все земли, не предоставленные в собственность или землепользование.

      2. Земли запаса находятся в ведении районных исполнительных органов, за исключением земельных участков, на которых проводились испытания ядерного оружия.

      3. Земельные участки, на которых проводились испытания ядерного оружия, переводятся по решению Правительства Республики Казахстан в состав земель запаса и находятся в его ведении.

Статья 105. Предоставление земель запаса

      Земли запаса предоставляются в собственность или землепользование для нужд сельского хозяйства, промышленности и иных целей в порядке и на условиях, установленных настоящим

      Законом.

Раздел 4. Охрана земель, государственный контроль,
землеустройство, мониторинг и земельный кадастр
Глава 17. Охрана земель и контроль за их использованием

Статья 106. Цели и задачи охраны земель

      1. Охрана земель включает систему правовых, организационных, экономических, технологических и других мероприятий, направленных на охрану земли как части окружающей среды, на рациональное использование земель, предотвращение необоснованного изъятия земель из сельскохозяйственного и лесохозяйственного оборота, а также на восстановление и повышение плодородия почв.

      2. Целями охраны земель являются:

      1) предотвращение деградации и нарушения земель, других неблагоприятных последствий хозяйственной деятельности путем стимулирования экологически безопасных технологий производства и проведения лесомелиоративных, мелиоративных и других мероприятий;

      2) обеспечение улучшения и восстановления земель, подвергшихся деградации или нарушению;

      3) внедрение в практику экологических нормативов оптимального землепользования.

Статья 107. Охрана земель

      1. Собственники земельных участков и землепользователи обязаны проводить мероприятия, направленные на:

      1) защиту земель от водной и ветровой эрозии, селей, подтопления, заболачивания, вторичного засоления, иссушения, уплотнения, загрязнения отходами производства и потребления, химическими, биологическими, радиоактивными и другими вредными веществами, от других процессов разрушения;

      2) защиту от заражения сельскохозяйственных земель карантинными вредителями и болезнями растений, от зарастания сорняками, кустарником и мелколесьем, от иных видов ухудшения состояния земель;

      3) рекультивацию нарушенных земель, восстановление их плодородия и других полезных свойств земли и своевременное вовлечение ее в хозяйственный оборот;

      4) снятие, сохранение и использование плодородного слоя почвы при проведении работ, связанных с нарушением земель.

      2. В случаях, когда невозможно восстановить плодородие почв деградированных сельскохозяйственных угодий, земель, загрязненных химическими, биологическими, радиоактивными и другими вредными веществами сверх установленных нормативов их предельно допустимых концентраций и предельно допустимого уровня радиационного воздействия, отходами производства и потребления, сточными водами, а также земель, зараженных карантинными вредителями и болезнями растений, предусматривается консервация земель в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 108. Нормативы предельно допустимых концентраций вредных веществ в почве

      1. Нормативы предельно допустимых концентраций вредных веществ, вредных микроорганизмов и других биологических веществ, загрязняющих почву, устанавливаются для оценки ее состояния в интересах охраны здоровья человека и окружающей среды.

      2. Указанные нормативы утверждаются в порядке, устанавливаемом законодательством Республики Казахстан.

Статья 109. Экологические, санитарно-гигиенические и иные специальные требования к проектированию и вводу в эксплуатацию зданий (строений, сооружений) и других объектов, влияющих на состояние земель

      1. При размещении, проектировании и вводе в эксплуатацию новых и реконструируемых зданий (строений, сооружений) и других объектов, при внедрении новой техники и технологий, отрицательно влияющих на состояние земель, должны предусматриваться и осуществляться мероприятия по охране земель, обеспечиваться соблюдение экологических, санитарно-гигиенических и других специальных требований (норм, правил, нормативов).

      2. Оценка отрицательного воздействия на состояние земель и эффективность предусмотренных мероприятий по их охране производится по результатам государственной экологической экспертизы, иных государственных экспертиз, без положительного заключения которых запрещается внедрение новой техники и технологий, осуществление программ мелиорации земель, финансирование строительства (реконструкции) зданий (строений, сооружений) и других объектов.

Статья 110. Земли, подвергшиеся радиоактивному загрязнению и на которых проводились испытания ядерного оружия

      1. Не могут передаваться в собственность, постоянное или временное землепользование земельные участки, подвергшиеся сверхнормативному радиоактивному загрязнению или иным образом представляющие угрозу жизни и здоровью населения.

      2. Земельные участки, подвергшиеся радиоактивному загрязнению, на которых не обеспечивается получение продукции, соответствующей установленным законодательством санитарным требованиям и нормативам, подлежат исключению из сельскохозяйственного оборота и подлежат консервации. Производство сельскохозяйственной продукции на этих землях и ее реализация запрещаются. (Прим. РЦПИ. См. P970235 , Р970976 )

      3. Земельные участки, на которых проводились испытания ядерного оружия, могут быть предоставлены Правительством Республики Казахстан в собственность или в землепользование только после завершения всех мероприятий по ликвидации последствий испытания ядерного оружия и комплексного экологического обследования при наличии положительного заключения государственной экологической экспертизы.

      4. Мероприятия по ликвидации последствий испытаний ядерного оружия на указанных территориях предусматриваются в республиканской и областных программах по охране окружающей среды, по охране и рациональному использованию земельных ресурсов и других специальных программах.

      5. Порядок изъятия, охраны и хозяйственного использования земель, подвергшихся радиоактивному загрязнению, определяется законодательством.

Статья 111. Государственный контроль за соблюдением земельного законодательства, использованием и охраной земель

      1. Задачи государственного контроля состоят в обеспечении надлежащего исполнения земельного законодательства, выполнения мероприятий по рациональному использованию и охране земель государственными органами, физическими и юридическими лицами, должностными лицами.

      2. Государственный контроль за соблюдением земельного законодательства, использованием и охраной земель осуществляют местные исполнительные органы, уполномоченные органы по управлению земельными ресурсами, охране окружающей среды и другие уполномоченные органы.

      3. Указания органов, осуществляющих государственный контроль по вопросам использования и охраны земель в пределах их компетенции, обязательны для всех собственников земельных участков и землепользователей.

      4. Порядок осуществления государственного контроля за использованием и охраной земель устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Глава 18. Землеустройство, мониторинг и
государственный земельный кадастр

Статья 112. Назначение и содержание землеустройства

      1. Землеустройство является системой мероприятий по обеспечению соблюдения земельного законодательства, направленного на регулирование земельных отношений, организацию рационального использования и охрану земель.

      2. Землеустройство включает и обеспечивает:

      1) разработку республиканских, областных и региональных схем (проектов) землеустройства, зонирования земель, программ использования, улучшения и охраны земельных ресурсов;

      2) составление проектов межхозяйственного землеустройства по образованию и упорядочению существующих землепользований, отвод и установление границ земельных участков на местности, изготовление документов на право собственности на земельный участок и на право землепользования;

      3) определение и установление на местности границ (черты) населенных пунктов, составление проектов их земельно-хозяйственного устройства;

      4) установление на местности границ административно-территориальных образований, особо охраняемых природных территорий и других земельных участков с особыми условиями пользования и охраны земель;

      5) разработку проектов землеустройства, рекультивацию нарушенных и освоение новых земель, а также других проектов, связанных с использованием и охраной земель;

      6) проведение инвентаризации земель, выявление неиспользуемых, нерационально используемых или используемых не по целевому назначению земель;

      7) проведение топографо-геодезических, картографических, почвенных, геоботанических и других обследовательских и изыскательских работ;

      8) ведение земельного кадастра и мониторинга земель;

      9) составление кадастровых и тематических карт и атласов состояния и использования земельных ресурсов;

      10) проведение земельно-оценочных работ.

Статья 113. Проведение землеустройства

      1. Землеустройство проводится по решению исполнительных органов либо по ходатайству заинтересованных собственников земельных участков или землепользователей, а также по инициативе уполномоченных органов.

      2. Землеустроительные проекты составляются при участии заинтересованных собственников земельных участков и (или) землепользователей и после утверждения их в установленном законодательством порядке переносятся на местность с обозначением границ земельных участков знаками установленного образца.

      3. Землеустроительные работы, связанные с предоставлением, продажей и оценкой земельных участков из земель государственной собственности в частную собственность или землепользование, а также работы по установлению границ административных образований, ведению земельного кадастра и инвентаризации земель относятся к государственной монополии.

      4. Порядок проведения землеустройства устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Статья 114. Финансирование работ, проводимых при землеустройстве

      1. Землеустройство, проводимое по решению исполнительных органов, осуществляется за счет бюджетных средств.

      2. Выполнение землеустроительных работ по заявкам частных собственников земельных участков и землепользователей производится за счет их средств.

Статья 115. Мониторинг земель

      1. Задачами мониторинга земель являются:

      1) своевременное выявление изменений состояния земель, их оценка, прогноз и выработка рекомендаций по предупреждению и устранению последствий негативных процессов;

      2) информационное обеспечение ведения государственного земельного кадастра, землеустройства, контроля за использованием и охраной земель и иных функций государственного управления земельными ресурсами.

      2. Содержание мониторинга земель составляют систематические наблюдения (съемки, обследования и изыскания) за состоянием земель, выявление происходящих в них изменений и их оценка.

      3. Объектом мониторинга земель являются все земли Республики Казахстан, независимо от форм собственности на землю, целевого назначения и характера использования земель.

      4. Ведение мониторинга осуществляется за счет бюджетных средств.

      5. Порядок ведения мониторинга земель определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 116. Государственный земельный кадастр

      1. Государственный земельный кадастр представляет собой систему сведений о природном и хозяйственном положении земель Республики Казахстан, местоположении, целевом использовании, размерах и границах земельных участков, их качественной характеристике, об учете землепользования и оценке земельных участков, иных необходимых сведений.

      Мелиоративный кадастр на орошаемых землях составная часть земельного кадастра представляет систему сведений о мелиоративном состоянии, оценку ее качественных характеристик по природным и ирригационно-хозяйственным условиям, об учете их использования.

      2. Данные государственного земельного кадастра являются основой при планировании использования и охраны земель, при проведении землеустройства, оценке хозяйственной деятельности и осуществлении других мероприятий, связанных с использованием и охраной земель, могут быть использованы при совершении сделок с землей, при определении размеров платежей за землю, при ведении правового и других кадастров.

Статья 117. Ведение земельного кадастра

      1. Ведение государственного земельного кадастра осуществляется за счет бюджетных средств на основании государственного заказа, формируемого уполномоченным органом и его органами на местах.

      Производство работ для учета земельных участков для целей регистрации осуществляется за счет средств заказчиков.

      2. Государственные органы и должностные лица, осуществляющие ведение государственного земельного кадастра, обязаны обеспечить достоверность сведений, включаемых в кадастровую документацию.

      Сведения земельного кадастра являются общедоступными и предоставляются заинтересованным лицам на платной основе.

      Предоставление сведений земельного кадастра в государственные органы осуществляется на бесплатной основе.

      3. Порядок ведения государственного земельного кадастра устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Раздел 5. Обеспечение исполнения земельного
законодательства и заключительные положения
Глава 19. Защита права собственности и права
землепользования и возмещение убытков

Статья 118. Защита права частной собственности и права землепользования

      Право собственности и право землепользования защищаются в порядке, предусмотренном Гражданским кодексом Республики Казахстан и другими законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 119. Основания возмещения убытков, причиненных собственникам или землепользователям

      Убытки, причиненные собственникам или землепользователям, подлежат возмещению в полном объеме в случаях:

      1) изъятия (выкупа) земель на государственные нужды, влекущего прекращение права собственности или землепользования;

      2) ограничения права собственности или землепользования в связи с установлением особого режима землепользования;

      3) нарушения прав собственников или землепользователей;

      4) ухудшения качества земель в результате строительства и эксплуатации объектов, приводящих к нарушению плодородия почвы, ухудшающих водный режим, выделяющих вредные для сельскохозяйственных культур и насаждений вещества;

      5) изъятия земель, предусмотренных статьей 73 настоящего Закона.

Статья 120. Порядок возмещения убытков

      1. Убытки собственнику или землепользователю возмещаются за счет их причинителя. В случае, когда убыток причинен вследствие решения государственного органа, убыток возмещается за счет средств соответствующего бюджета.

      2. При определении размера компенсации в нее включаются:

      1) рыночная стоимость земельного участка или права землепользования;

      2) рыночная стоимость находящегося на участке недвижимого имущества, включая фруктовые деревья и многолетние насаждения;

      3) стоимость затрат, связанных с освоением земельного участка, его эксплуатацией, проведением защитных мероприятий, повышением плодородия почвы и других затрат с учетом их инфляции;

      4) все убытки, причиненные собственнику или землепользователю изъятием земельного участка, включая убытки, которые они несут в связи с досрочным прекращением своих обязательств перед третьими лицами;

      5) упущенная выгода.

Статья 121. Земельные споры

      Споры, вытекающие из земельных правоотношений, рассматриваются в судебном порядке.

Статья 122. Ответственность за нарушение земельного законодательства

      Физические и юридические лица, государственные органы и их должностные лица, виновные в нарушении земельного законодательства, несут ответственность в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан.

Глава 20. Заключительные и переходные положения

Статья 123. Порядок применения настоящего Закона

      Настоящий Закон применяется к земельным правоотношениям, возникшим после введения его в действие.

      Принятые до введения в действие настоящего Закона нормативные правовые акты, регулирующие земельные отношения, применяются в части, не противоречащей настоящему Закону.

      Приостановить до 31 декабря 2002 года действие пункта 6 статьи 124 с момента введения в действие настоящего Закона.

      Статус физических и юридических лиц, определенных в пункте 6 статьи 124, приравнять к статусу постоянных землепользователей по уплате земельного налога на период до 31 декабря 2002 года, освободив их от уплаты арендной платы на этот срок.

      Сноска. Статья 123 с дополнениями - Законом РК от 24 декабря 2001 года N 276 .

Статья 124. Изменение прав на земельный участок в связи с введением в действие настоящего Закона

      1. Граждане и негосударственные юридические лица, которые выкупили ранее предоставленные права на земельные участки, предназначенные для застройки или застроенные производственными и другими объектами, прочно связанными с землей, включая земельный участок, предназначенный для их обслуживания, приобретают на земельные участки право частной собственности.

      Граждане и негосударственные юридические лица, которые не выкупили земельные участки для указанных целей, должны выкупить земельные участки в собственность или переоформить право на земельные участки во временное краткосрочное или долгосрочное землепользование на условиях аренды до их выкупа в собственность.

      Отчуждение прав на такие земельные участки допускается при условии, если обязанности по переоформлению прав на земельный участок во временное краткосрочное или долгосрочное землепользование на условиях аренды или выкупа земельного участка в собственность будут осуществлены приобретателем по договору с отчуждателем.

      Земельные участки, застроенные животноводческими помещениями, переданными гражданам Республики Казахстан на возмездной или безвозмездной основе в виде имущественного пая и предназначенные для их обслуживания, с момента введения в действие настоящего Закона переходят в их собственность безвозмездно.

      2. Земельные участки, предназначенные для размещения, эксплуатации и содержания существующих объектов кондоминиума, с даты введения в действие настоящего Закона переходят в установленном порядке в общую долевую собственность участников кондоминиума, являющихся собственниками помещений, и общее долевое постоянное землепользование участников кондоминиума, которым помещения принадлежат на праве оперативного управления или праве хозяйственного ведения, если иное не установлено настоящим Законом. Земельные участки, ранее предоставленные в собственность юридических лиц, образованных собственниками помещений, с момента возникновения таких прав признаются общим имуществом участников кондоминиума с приобретением прав на земельный участок, предусмотренных настоящим пунктом.

      3. Обладатель права на условную земельную долю, не реализовавший предусмотренные пунктом 6 статьи 82 настоящего Закона права в течение года с момента введения в действие настоящего Закона, утрачивает право на условную земельную долю, и земельный участок зачисляется в специальный земельный фонд.

      4. Обладатели права на условную (персонифицированную) земельную долю, которые ранее передали принадлежащее им право в аренду, обязаны в течение трех лет с момента введения в действие настоящего Закона получить во временное общее или раздельное землепользование земельный участок, предоставленный во временное землепользование арендатору права на условную (персонифицированную) земельную долю. С момента возникновения права землепользования прежние договоры (договор аренды права на условную (персонифицированную) земельную долю и договор аренды (безвозмездного землепользования) земельного участка в счет арендованных долей) теряют силу. В дальнейшем отношения между участниками договора аренды права на условную (персонифицированную) земельную долю могут возникнуть на основании договора о передаче земельного участка во вторичное землепользование.

      Если обладатель права на условную (персонифицированную) земельную долю, передавший принадлежащее ему право в аренду, не реализует право на получение земельного участка в течение срока, установленного настоящим пунктом, его право на условную (персонифицированную) земельную долю теряет силу.

      Обладатели права на условную (персонифицированную) земельную долю, ранее передавшие свои права на условную (персонифицированную) земельную долю посредством продажи или в качестве дара, могут оспорить в судебном порядке эти сделки при наличии оснований, предусмотренных статьей 159 Гражданского кодекса Республики Казахстан.

      5. Правоудостоверяющие документы на земельный участок крестьянских (фермерских) хозяйств и негосударственных юридических лиц, землепользование которых сформировано за счет условных земельных долей, подлежат перерегистрации в уполномоченном органе в течение двух лет с даты введения в действие настоящего Закона.

      Все споры, связанные с правом на условную земельную долю, рассматриваются в судебном порядке.

      6. Физические и негосударственные юридические лица, которым в соответствии с ранее действовавшим законодательством земельные участки для ведения крестьянского (фермерского) хозяйства и сельскохозяйственного производства были предоставлены на праве постоянного или долгосрочного временного землепользования, с момента введения в действие настоящего Закона становятся первичными временными долгосрочными землепользователями на условиях аренды на максимальный срок в пределах норм земельных участков, установленных настоящим Законом.

      7. Ставки арендной платы в случаях, предусмотренных в пункте 6 настоящей статьи, устанавливаются не выше ставок земельного налога.

      8. Документы, удостоверяющие права на земельные участки, предоставленные гражданам и юридическим лицам до введения в действие настоящего Закона в соответствии с ранее действовавшим законодательством, сохраняют юридическую силу. Замена таких документов на документы, удостоверяющие право собственности или право землепользования на земельные участки в соответствии с настоящим Законом, осуществляется по желанию правообладателей. При государственной регистрации прав на земельные участки или сделок с ними на основании ранее выданных документов, имеющих юридическую силу, восполнение недостающей информации для правового кадастра осуществляется в порядке, установленном центральными исполнительными органами по ведению земельного и правового кадастров по единой для Республики Казахстан методике.

Президент


Республики Казахстан



Жер туралы

Қазақстан Республикасының Заңы 2001 жылғы 24 қаңтар N 152-ІІ. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 479 Заңымен.


1-бап. Қазақстан Республикасының жер қоры

      1. Қазақстан Республикасының жер қоры нысаналы мақсатына сәйкес мынадай санаттарға бөлiнедi:

      1) ауыл шаруашылық мақсатындағы жер;

      2) елдi мекендердiң (қалалардың, поселкелер мен ауылдық елдi мекендердiң) жерi;

      3) өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс жерi және өзге де ауыл шаруашылық мақсатына арналмаған жер;

      4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер;

      5) орман қорының жерi;

      6) су қорының жерi;

      7) босалқы жер.

      2. Қазақстан Республикасының аумағында табиғи жағдайлары бойынша мынадай аймақтар ерекшеленедi:

      1) орманды дала;

      2) дала;

      3) қуаң дала;

      4) шөлейттi;

      5) шөлдi;

      6) тау етегi-шөлдi-дала;

      7) субтропикалық шөлдi;

      8) субтропикалық-тау етегi-шөлдi;

      9) орта азиялық таулы;

      10) оңтүстiк-сiбiрлiк таулы.

2-бап. Жерге меншiк

      Қазақстан Республикасында жер мемлекеттiк меншiкте болады. Осы Заңда белгiленген негiздерде, шарттар мен шектерде жер учаскелерi жеке меншiкте де болуы мүмкiн.

3-бап. Жер заңдарының принциптерi

      Қазақстан Республикасының жер заңдары:

      1) Қазақстан Республикасы аумағының тұтастығы, қол сұғылмаушылығы және бөлiнбейтiндiгi;

      2) жердi табиғи ресурс, Қазақстан Республикасы халқының өмiрi мен қызметiнiң негiзi ретiнде сақтау;

      3) жердi ұтымды пайдалану;

      4) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;

      5) жердi нысаналы пайдалану;

      6) ауыл шаруашылығына арналған жердiң басымдығы;

      7) жердiң жай-күйi туралы ақпаратпен қамтамасыз ету және оның қолжетiмдiлiгi;

      8) жердi пайдалану мен қорғау жөнiндегi iс-шараларды мемлекеттiк қолдау;

      9) жерге келтiрiлетiн залалды болғызбау немесе оның зардаптарын жою;

      10) жердi ақы төлеп пайдалану принциптерiне негiзделедi.

4-бап. Жер заңдарының мiндеттерi

      Қазақстан Республикасы жер заңдарының мiндеттерi: жер учаскесiне меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығы пайда болуының, өзгертiлуi мен тоқтатылуының негiздерiн, шарттары мен шектерiн, жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтары мен мiндеттерiн жүзеге асыру тәртiбiн белгілеу, жердi ұтымды пайдалану мен қорғау, топырақ құнарлылығын ұдайы қалпына келтiрiп отыру, табиғи ортаны сақтау мен жақсарту мақсатында жер қатынастарын реттеу, шаруашылық жүргiзудiң барлық нысандарын тең құқықпен дамыту үшiн жағдайлар жасау, жеке және заңды тұлғалар мен мемлекеттiң жерге құқықтарын қорғау, жылжымайтын мүлiк нарығын жасау мен дамыту, жер қатынастары саласында заңдылықты нығайту болып табылады.

5-бап. Жер заңдары

      1. Қазақстан Республикасындағы жер заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

      2. Жер қойнауын, суды, атмосфералық ауаны, орман-тоғайды және басқа да өсiмдiктердi, жануарлар дүниесiн, экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды қоршаған орта объектiлерiн, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану мен қорғау жөнiндегi қатынастар арнаулы заңдармен реттеледi.

      3. Жер қатынастары субъектiлерiнiң өздерiне тиесiлi құқықтарды жүзеге асыруы табиғи ресурс ретiндегi жерге және қоршаған ортаның өзге де объектiлерiне, сондай-ақ басқа тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерiне зиян келтiрмеуге тиiс.

      4. Жер учаскелерiне меншiк құқығымен және жер пайдалану құқығымен байланысты азаматтық-құқықтық қатынастар азаматтық заңдардың нормаларымен реттеледi. (РҚАО-ның ескертуі: K941000 )

      5. Жеке және заңды тұлғалардың заң актілерiнде белгiленген құқықтарын мемлекеттiк басқару органдары мен жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың актiлерiмен шектеуге болмайды. Мұндай актiлердiң заңдық күшi жоқ және олар орындалмауға тиiс.

      6. Егер осы Заңда немесе басқа да заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, шетелдiктер, азаматтығы жоқ адамдар, сондай-ақ шетелдiк заңды тұлғалар жер қатынастары жөнiнен Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бiрдей құқықтарды пайдаланады және сондай мiндеттер атқарады.

      7. Басқа мемлекеттердiң Қазақстан Республикасы аумағында жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарға сәйкес пайда болады.

6-бап. Халықаралық шарттар

      Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, аталған шарттың ережелерi қолданылады. Халықаралық шарттан оны қолдану үшiн заң актiсiн шығару талап етiлетiн жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттар жер қатынастарына тiкелей қолданылады.

7-бап. Жердi аймақтарға бөлу

      1. Аймақтарға бөлу - жер аумағын оның нысаналы мақсатын және пайдаланылу режимiн белгiлей отырып анықтау.

      2. Жердi осы Заңның 1-бабында аталған санаттарға жатқызуды, сондай-ақ жердi оның нысаналы мақсатының өзгеруiне байланысты бiр санаттан екiншiсiне көшiрудi өздерiнiң осы заңда және өзге де заң актiлерiнде белгiленген жер учаскелерiн алып қою және беру жөнiндегi құзыретi шегiнде мемлекеттiк органдар жүргізеді. (РҚАО-ның ескертуі: P931235 )

      3. Жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық атқарушы орган (бұдан әрi - уәкiлеттi орган) мүдделi орталық атқарушы органдармен бiрлесiп, республикалық деңгейде жердi аймақтарға бөлудi ұйымдастырады және аумақтарды аймақтарға бөлудiң республикалық схемаларын әзiрлеу мен бекiтудi қамтамасыз етедi.

      Облыстық (Астана және Алматы қалалық) уәкiлеттi органдар облыстық (Астана және Алматы қалалық) атқарушы органдарының тапсыруы бойынша қоршаған ортаны қорғау, сәулет және қала құрылысы жөнiндегi жергiлiктi органдармен және басқа да мүдделi органдармен бiрлесе отырып, облыстық (қалалық) деңгейде жердi аймақтарға бөлудiң жобаларын (схемаларын) әзiрлеудi ұйымдастырып, қамтамасыз етедi және оларды облыстық (Астана және Алматы қалалық) өкiлдi органдардың бекiтуiне енгiзедi.

      4. Аумақты пайдаланудың жерлердi аймақтарға бөлу кезiнде белгiленген нысаналы режимi осы баптың 3-тармағында көзделген тәртiппен бекiтiледi және жер құқығы қатынастарының субъектiлерi үшiн мiндеттi болып табылады.

      5. Жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмi бойынша жүргiзiлетiн жердi аймақтарға бөлу бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

      6. Жердi аймақтарға бөлудiң ережелерi мен принциптерi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi. (РҚАО-ның ескертуі: P971435 ).

8-бап. Жер үшiн төленетiн төлемдер

      1. Меншiктегi, тұрақты жер пайдаланудағы немесе бастапқы өтеусiз уақытша жер пайдаланудағы жер учаскелерiне Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес жер салығы салынады.

      Мемлекет уақытша өтемдi пайдалануға (жалға) берген жер үшiн жалдау ақысы алынып, ол жергiлiктi бюджетке аударылады.

      Жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемдердi бюджетке есептеу мен төлеу тәртiбi Қазақстан Республикасының Салық кодексiне сәйкес белгiленедi.

      2. Қазақстан Республикасының аумағында басқа мемлекеттерге жер учаскесi берiлген жағдайда жалдау ақысының мөлшерi Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттармен белгiленедi.

      3. Жер учаскелерiн мемлекеттiк меншiктен жеке меншiкке беру жергiлiктi атқарушы органның шешiмi бойынша ақысы бiрден не мерзiмін ұзарту арқылы төленiп жүргiзiледi, бұған:

      1) Қазақстан Республикасының азаматтарына - кондоминиум объектiлерiндегi тұрғын үй-жайлардың меншiк иелерiне мiнсiз үлес ретiнде;

      2) Қазақстан Республикасының азаматтарына белгiленген нормалар шегiнде өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылыстары үшiн;

      3) Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда жер учаскелерi меншiкке өтеусiз негiзде берiлетiн реттер қосылмайды.

      4. Өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысы үшiн тегiн берiлген жер учаскесiнiң нысаналы мақсаты толық өзгертілген жағдайда жер үшін нысаналы мақсатының өзгеруiне арналған Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген ақы алынады. (РҚАО-ның ескертуі: P960401 , P960576 ).

      5. Жер учаскелерi және мемлекеттiк заттай гранттар түрiнде жер пайдалану құқығы инвесторға осы Заңға және Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдарына сәйкес берiледi. <*>

      6. Жер учаскелерi жеке меншiкке өтемдi негiзде берiлген кезде, сондай-ақ мемлекет немесе мемлекеттiк жер пайдаланушылар жалға берген кезде олар үшiн төленетiн ақының базалық ставкаларын Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi. Бұл ретте жер учаскелерiн пайдаланғаны үшiн төлемдердiң ставкалары жер салығы ставкаларының мөлшерiнен төмен емес болып белгiленедi.

      Нақты жер учаскесiнiң бағалау құнын мемлекет жеке меншiкке беретiн жер үшiн төленетiн ақының базалық ставкаларына сәйкес уәкiлеттi орган анықтайды. Елдi мекендердегi жеке меншiкке берiлетiн жер учаскелерiнiң бағалау құны базалық ставкаларға түзету (көтеретiн немесе төмендететiн) коэффициенттерi қолданыла отырып анықталады.

      Аудандық маңызы бар қалаларда, поселкелер мен селолық елдi мекендерде түзету коэффициенттерi мен аймақтардың шекаралары аудандық атқарушы органның ұсынысы бойынша аудандық өкiлдi органның, ал облыстық маңызы бар қалаларда (Астана және Алматы қалаларында) облыстық (Астана және Алматы қалалық) атқарушы органның ұсынысы бойынша облыстық (Астана және Алматы қалалық) өкiлдi органның шешiмiмен бекiтiледi.

      Қазақстан Республикасының азаматтарына өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу, бағбандық және саяжай құрылысы үшiн тегiн берудiң белгiленген нормасынан тыс жеке меншiкке берiлетiн қосымша жер учаскелерiнiң бағалау құны бағаланатын учаскелерге неғұрлым жақын орналасқан селолық елдi мекендер жерi үшiн төленетiн базалық ақы ставкалары негiзге алына отырып анықталады.

      Елдi мекендер шегiнен тыс орналасқан, азаматтарға және мемлекеттiк емес заңды тұлғаларға құрылыс жүргiзу үшiн берiлген (берiлетiн) немесе үйлерге (құрылыстар мен ғимараттарға) өздерiнiң мақсатына сәйкес қызмет көрсетуге арналған жердi қоса алғанда, өндiрiстiк үйлер (құрылыстар, ғимараттар) мен олардың кешендерi салынған жер учаскелерi бойынша бағалау құны облыстық маңызы бар қалаларда аталған мақсаттар үшiн берiлген (берiлетiн) жер үшiн төленетiн базалық ақы ставкасының он процентi мөлшерi негiзге алына отырып анықталады.

      Ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзуге арналған жер пайдалану құқығында берiлетiн (берілген) жер учаскелерiн бағалау құны, сондай-ақ осындай жер учаскелерiн жалға бергенi үшiн төлем мөлшерi базалық ставкаларға Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейтiн түзету коэффициенттерi қолданыла отырып айқындалады.

      7. Меншiк иесi жер учаскесiн сатқан немесе жалға берген кезде, мемлекеттiк емес жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын басқа тұлғаларға сатқан кезде, сондай-ақ ол жер учаскесiн кейiнгi жер пайдаланушыларға жалға берген кезде жер учаскелерi үшiн ақы төлеудiң мөлшерi, мерзiмi мен нысаны азаматтық заңдарға сәйкес сатып алу-сату немесе мүлiктiк жалдау шарттарымен белгіленедi. (РҚАО-ның ескертуі: K990409 )

      Ескерту. 8-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276 Заңымен .
      ЕСКЕРТУ. 8-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.01.08. N 375 Заңымен.

9-бап. Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

      Осы заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

      1) базалық ақы ставкасы - мемлекет жеке меншiкке немесе пайдалануға беретiн жер үшiн төленетiн ақы нормативi;

      2) уақытша жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығы белгiлi бiр мерзiммен шектелген тұлғалар;

      3) кейiнгi жер пайдаланушылар - бастапқы жер пайдалану мәртебесiн сақтап қалатын пайдаланушылардан кейiнгi жер пайдалану туралы шарт негiзiнде уақытша жер пайдалану құқығын алған тұлғалар;

      4) мемлекеттiк жер пайдаланушылар - мемлекеттiк республикалық және коммуналдық заңды тұлғалар;

      5) мемлекеттiк заттай гранттар - инвесторға осы Заң мен Қазақстан Республикасының инвестициялар туралы заңдарында белгiленген тәртiппен меншiкке немесе пайдалануға өтеусiз берiлетiн жер учаскелерi; (РҚАО-ның ескертуі: Z970075 ).

      6) жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлге салу - мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз етудiң кепiл шартына негiзделген не заң актiлерiнiң негiзiндегi әдiсi, оған сәйкес борышкер кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеменi орындамаған жағдайда кредитордың (кепiл ұстаушының) кепiлге салынған жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының құнынан, Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексiнде белгiленген қайтарып алуды қоспағанда, осы жер учаскесi немесе жер пайдалану құқығы тиесiлi тұлғаның (кепiл берушiнiң) басқа кредиторлары алдында қайтарым алуға басым құқығы болады;

      7) жер үлесi - жер учаскесiне құқықтар мен мiндеттерге басқа тұлғалармен бiрге қатысудың осы Заңда және өзге де заң актiлерiнде белгiленген жағдайлар мен шарттарда бөлiнуi мүмкiн сан жағынан анықталған үлесi; (РҚАО-ның ескертуі: P971232 )

      8) жер құқығы қатынастары - жер ресурстарын басқаруға, жекелеген субъектiлерге жер учаскелерiн бекiтiп беруге, жерге меншiк құқығын және өзге де құқықтарды жүзеге асыруға байланысты жердi пайдалану мен қорғау жөнiндегi құқықтық қатынастар;

      9) жер ресурстары - қоғамның материалдық, мәдени және басқа да қажеттерiн қанағаттандыру үшiн шаруашылық және өзге де қызмет процесінде пайдаланылатын немесе пайдаланылуы мүмкін жер;

      10) жер учаскесi - осы заңда белгiленген тәртiппен жер қатынастары субъектiлерiне бекiтiлiп берiлетiн, тұйықталған шекара iшiнде бөлiнген жер бөлiгi;

      11) жер - Қазақстан Республикасының егемендiгi белгiленетiн шектегi аумақтық кеңiстiк, табиғи ресурс, жалпыға бiрдей өндiрiс құралы және кез келген еңбек процесiнiң аумақтық негiзi;

      12) шетелдiк жер пайдаланушылар - шетелдiктер, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдiк заңды тұлғалар, шет мемлекеттер, халықаралық бiрлестiктер мен ұйымдар;

      13) кондоминиум - жылжымайтын мүлiкке меншiктiң ерекше (өзге де құқықтық) нысаны, бұл ретте жылжымайтын мүлiктiң жекелеген бөлiктерi жеке және (немесе) заңды тұлғалардың бөлек (дара) меншiгiнде (өзге де құқықта) болады, ал ортақ мүлiк, оның iшiнде жер учаскесi де, оларға ортақ үлестiк меншiк құқығымен (өзге де ортақ құқықпен) тиесiлi болады және бөлек (дара) меншiктегi (өзге де ортақ құқығы) жылжымайтын мүлiк бөлiктерiне құқықтардан ажыратылмайды;

      14) өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығы - ауылдық жерде және қала маңындағы аймақта орналасқан жер учаскесiнде өз қажеттерiн қанағаттандыруға арналған қызмет түрi;

      15) ұлттық жер пайдаланушылар - Қазақстан Республикасының азаматтары, қазақстандық заңды тұлғалар, соның iшiнде шетел қатысатын кәсiпорындар;

      16) мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар - азаматтар және (немесе) мемлекеттiк емес заңды тұлғалар;

      17) жер қатынастарының объектiсi - Қазақстан Республикасының аумағы шегiндегi бүкiл жер, онда не орналасқандығына және олардың жекелеген субъектiлерге бекiтілiп берiлуiнiң құқықтық негiздерiне қарамастан, жекелеген жер учаскелерi, сондай-ақ жер учаскелерi мен жер үлестерiне құқықтар;

      18) меншiк құқығының объектiлерi - мемлекеттiк және жеке меншiктегi жер;

      19) бастапқы жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығын осы Заңның 25-бабында көзделген тәртiппен тiкелей мемлекеттен не бұл құқықтан айыру тәртiбiмен басқа да бастапқы жер пайдаланушылардан алған тұлғалар;

      20) шартты жер үлестерiн дараландыру - кейiннен жер учаскесiн нақты күйінде алу және мәмілелер жасасу үшін ортақ пайдаланатын жер құрамындағы шартты жер үлесiнiң шекарасын жобалап белгiлеу;

      21) тұрақты жер пайдаланушылар - жер пайдалану құқығы мерзiмсiз сипатта болатын тұлғалар;

      22) топырақ қабаты - жердiң құрғақ үстiңгi қабаты, тек өзiне тән құрылысы, құрамы мен қасиеттерi бар ерекше табиғи құрылым. Топырақ қабатының қуаты (тереңдiгi) оның аймақтық ерекшелiктерiне, бедерiне және топырақ құрайтын жыныстар құрамына байланысты болады;

      23) жер иелену құқығы - жердi нақты иеленудi жүзеге асырудың заң арқылы қамтамасыз етiлген мүмкiндiгi;

      24) жеке меншiктегi жер учаскесiн уақытша пайдалану құқығы - жер учаскесiнiң меншiк иесi мен уақытша пайдаланушы (жалға алушы немесе өтеусiз пайдаланушы) арасындағы жер учаскесiн уақытша пайдалану туралы шарт негiзiнде туындайтын, субъектiнiң жер учаскесiн иелену және пайдалану құқығы;

      25) жер пайдалану құқығы - тұлғаның мемлекеттiк меншiктегi жер учаскесiн өтеулi және (немесе) өтеусiз негiзде мерзiмсiз (жердi тұрақты пайдалану) немесе белгiлi бiр мерзiм iшiнде (жердi уақытша пайдалану) иелену және пайдалану құқығы;

      26) жерге билiк ету құқығы - жердiң және жеке меншiк иесiнiң өз жер учаскесiне қатысты заң актiлерiнде тыйым салынбаған мәмiлелер жасауының заңдық тағдырын мемлекет анықтауының заң арқылы қамтамасыз етiлген мүмкiндiгi;

      27) жер учаскесiне жеке меншiк құқығы - азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың өздерiне тиесiлi жер учаскесiн осы Заңда белгiленген негiздерде, жағдайлар мен шектерде иелену, пайдалану және оларға билiк ету құқығы;

      28) сервитут - бөтен жер учаскесiн шектеулi мақсатты пайдалану, оның iшiнде жаяу өту, көлiкпен өту, қажеттi коммуникацияларды тарту мен пайдалану және басқа да мұқтаждар үшiн пайдалану құқығы;

      29) арнайы жер қоры - ауыл шаруашылық мақсатындағы алқаптардың, сондай-ақ мақсаты бойынша пайдаланылмай жатқан не заңдарды бұза отырып пайдаланылып жүрген жер учаскелерiнiң және шартты жер үлестерiнiң иелерi мен жер пайдаланушылар бас тартқан жердiң есебiнен құрылатын резервтегi жер;

      30) орташа аудандық жер үлесi - ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушiлердiң мамандануын ескергенде аудан бойынша шартты жер үлесiнiң орташа мөлшерi;

      31) жер құқығы қатынастарының субъектiсi - жер құқығы қатынасына қатысушы болып табылатын және соған орай осы құқық қатынасында құқығы бар және мiндет атқаратын субъект;

      32) шартты жер үлесi - таратылған немесе қайта ұйымдастырылған ұжымшар мүшелерiнiң, мемлекеттiк емес болып қайта құрылған мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұйымдары қызметкерлерiнiң, сондай-ақ осы заңда аталған өзге де тұлғалардың сандық тұрғыдан анықталған үлесi, оған сәйкес бұдан бұрын аталған ұйымдардың жер пайдалану құрамына енген жер учаскелерiне құқықтар беру жүзеге асырылады немесе осы заңда көзделген өзге де құқықтар iске асырылады.

      ЕСКЕРТУ. 9-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2003.01.08. N 375 Заңымен.

2-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ОРГАНДАРДЫҢ ЖЕР ҚАТЫНАСТАРЫ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰЗЫРЕТI

10-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

      Жер қатынастарын реттеу саласында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қарауына мыналар жатады:

      1) Республиканың жер қорын пайдалану мен қорғау саласындағы негiзгi бағыттарды әзiрлеу;

      2) қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi басқа да iс-шаралармен кешендi түрде жердi ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығын сақтау мен арттыру, жер ресурстарын қорғау жөнiндегi мемлекеттiк бағдарламаларды әзiрлеу;

      3) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды жасау мен кеңейтуге, халықаралық мiндеттемелердi орындауға және жердi қорғаныс қажеттерi үшiн пайдалануға байланысты жағдайларда барлық санаттағы жерден жер учаскелерiн беру және қайтарып алу;

      4) жер учаскесiне меншiк құқығы мен жердi пайдалану құқығын ресiмдеу тәртiбiн анықтау;

      5) жер учаскесiне меншiк құқығына және жердi пайдалану құқығына берiлетiн құжаттардың нысандарын бекiту;

      6) облыстық өкiлдi және атқарушы органдармен олардың аудандар мен облыстық маңызы бар қалалардың шекараларын өзгерту мәселелерi жөнiндегi ұсыныстарын келiсу, сондай-ақ облыстық маңызы бар қалалар төңiрегiнде қала маңы аймақтарын белгiлеу мен өзгерту;

      7) жердi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жатқызу және жердi осы аумақтардың резервiне қалдыру тәртiбiн, республикалық және халықаралық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тiзбесiн бекiту;

      8) жерге орналастыруды жүргiзу, мемлекеттiк жер кадастры мен жер мониторингiн жүргiзу тәртiбiн бекiту;

      9) жердi пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылау жасауды жүзеге асыру тәртiбiн белгiлеу;

      10) облыстар арасындағы жер қатынастарын реттеу;

      11) осы Заңмен және өзге де заң актiлерiмен өз құзыретiне жатқызылған өзге де мәселелер.

11-бап. Жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi органның және оның жергiлiктi жерлердегi органдарының құзыретi

      1. Орталық уәкiлеттi орган мен оның жергiлiктi жерлердегi органдарының қарауына мыналар жатады:

      1) жер ресурстарын басқару мен жер қатынастарын реттеу саласында бiрыңғай мемлекеттiк саясат жүргiзу;

      2) жердi пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылау жасауды жүзеге асыру;

      3) мемлекеттiк жер кадастры мен жер мониторингiн жүргiзудi ұйымдастыру;

      4) жерге орналастыруды жүргiзудi ұйымдастыру;

      5) жер қатынастары саласында мемлекет мүдделерiн қорғау;

      6) жердi аймақтарға бөлу негiзiнде оның пайдаланылуын жоспарлау мен оған болжам жасауды ұйымдастыру, жер учаскелерiнiң шекараларын белгiлеу және тиiстi құжаттарды ресiмдеу;

      7) жерге орналастыру жұмыстарын жүргiзуге лицензия беру;

      8) мемлекет жеке меншiкке сататын немесе пайдалануға беретiн нақты жер учаскелерiнiң бағалау құнын анықтау;

      9) жердi аймақтарға бөлу жөнiндегi жұмысты ұйымдастыру;

      10) жер учаскелерiнiң бөлiнетiндiгi мен бөлiнбейтiндiгiн анықтау;

      11) пайдаланылмай жатқан жердi және заңдарды бұза отырып пайдаланылып жүрген жердi анықтау;

      12) жер заңдарын бұзушылықты жою жөнiнде шаралар қолдану;

      13) жердi пайдалану мен қорғау мәселелерiне қатысты республикалық, облыстық, аудандық бағдарламаларға, схемалар мен жобаларға сараптама жүргiзу;

      14) егер құрылыс, пайдалы қазбалар кенiштерiн дайындау, объектiлердi пайдалану, геологиялық-барлау және басқа жұмыстар жер заңдарын, жердi пайдаланудың белгiленген режимiн бұза отырып жүзеге асырылса, сондай-ақ бұл жұмыстар сараптамадан өтпеген немесе терiс қорытынды алған жобалар бойынша жүргiзiлсе, оларды тоқтата тұру;

      15) анықталған жер заңдарын бұзушылықты жою жөнiнде орындау үшiн мiндеттi нұсқамалар беру;

      16) жер заңдары саласындағы әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы iстердi қарау.

      2. Уәкiлеттi орган мен оның жергiлiктi жерлердегi органдары өз қызметiн Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтетiн ережеге сәйкес жүзеге асырады.

12-бап. Жергiлiктi өкiлдi органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының құзыретi

      1. Тиiстi аумақтарда жер қатынастарын реттеу саласында жергiлiктi өкiлдi органдардың қарауына мыналар жатады:

      1) жердi ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығын арттыру, басқа да табиғат қорғау iс-шараларымен кешендi түрде жер ресурстарын қорғау жөнiндегi бағдарламаларды бекiту;

      2) ауыл шаруашылық алқаптарын қоса алғанда ауылдық (селолық) атқарушы органдардың қарамағына берiлген елдi мекендер аумағында жер-шаруашылық жағынан жайғастыру жоспарларын бекiту;

      3) жергiлiктi бюджеттер құрамында жер ресурстарын қорғау және топырақ құнарлылығын арттыру жөнiндегi шығыстарды бекiту;

      4) жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдар басшыларының жер ресурстарының пайдаланылуы мен қорғалуының жай-күйі туралы есептерiн тыңдау;

      5) заң актiлерiнде белгiленген құзыретi шегiнде әкiмшiлiк-аумақтық құрылымдар арасындағы шекараларды белгiлеу туралы шешiмдер қабылдау;

      6) осы Заңмен және өзге де заң актiлерiмен өз құзыретiне жатқызылған өзге де мәселелер.

      2. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары жер қатынастарын реттеу саласында Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген өкiлеттiк шегiнде халықтың жергiлiктi маңызы бар мәселелердi шешуге қатысуын қамтамасыз етедi.

13-бап. Облыстық атқарушы органның құзыретi

      Жер қатынастарын реттеу саласында облыстық атқарушы органның қарауына мыналар жатады:

      1) облыстық өкiлдi органның бекiтуiне енгiзу үшiн жердi ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығын арттыру, басқа да табиғат қорғау шараларымен кешендi түрде жер ресурстарын қорғау жөнiндегi облыстық бағдарламаларды әзiрлеу және оларды орындау;

      2) ауданаралық маңызы бар уақытша пайдаланылатын мал айдау жолдарына жер учаскелерiн беру;

      3) осы Заңның 54-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстарын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн пайдалануға рұқсат беру;

      4) мемлекеттiк ғылыми-зерттеу, оқу және басқа да ауыл шаруашылық ғылыми ұйымдары мен олардың тәжiрибе шаруашылықтарына, сондай-ақ мемлекеттiк тұқым өсiру шаруашылықтары мен асыл тұқымды мал зауыттарына жер учаскелерiн беру;

      5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың барлық түрлерiн құру үшiн жердi резервте сақтау;

      6) осы Заңның 10-бабының 3) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда, жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру мен кеңейтуге байланысты жағдайларда жердiң барлық санаттарынан жер учаскелерiн беру және қайтарып алу;

      7) осы Заңда және басқа да заң актiлерiнде белгiленген құзыретiне сәйкес аудандар арасындағы жер қатынастарын реттеу;

      8) орман қоры жерiн қоспағанда, осы Заңның 72-бабында көзделген жағдайларда жер учаскелерiн беру және қайтарып алу;

      9) аудандық, қалалық (облыстық маңызы бар) атқарушы органдардың қызметiн жер ресурстарын пайдалану мен қорғау жағынан үйлестiрiп отыру, оған басшылық ету және бақылау жасау;

      10) осы Заңмен және өзге де заң актiлерiмен өз құзыретiне жатқызылған өзге де мәселелер.

14-бап. Аудандық (қалалардағы аудандардан басқа), қалалық, поселкелiк, ауылдық және селолық атқарушы органдардың құзыретi

      Тиiстi аумақтарда жер қатынастарын реттеу саласында аудандық (қалалардағы аудандардан басқа), қалалық, поселкелiк, ауылдық және селолық атқарушы органдардың (әкiмдердiң) қарауына мыналар жатады:

      1) жер учаскелерiн жеке меншiкке және жер пайдалануға беру;

      2) жердi мемлекеттiк қажеттер үшiн қайтарып алу (сатып алу);

      3) жердi ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығын арттыру, басқа да табиғат қорғау шараларымен кешендi түрде жер ресурстарын қорғау жөнiндегi аудандық және қалалық бағдарламаларды әзiрлеу және тиiстi өкiлдi органның бекiтуiне енгiзу және оларды орындау;

      4) тиiстi өкiлдi органның бекiтуiне енгiзу үшiн ауылдық (селолық) атқарушы органдардың қарауына берiлген ауыл шаруашылық алқаптарын қоса, елдi мекендер аумағында жер-шаруашылық жайғастыру жоспарларын әзiрлеу және орындау;

      5) осы Заңның 54-бабының 2-тармағына сәйкес iздестiру жұмыстары үшiн жер учаскелерiне орналасуға рұқсат беру;

      6) ауданның арнаулы жер қорын құру;

      7) жердi пайдалану мен қорғауға бақылау жасауды жүзеге асыру;

      8) осы Заңның 30-бабының 5-тармағына сәйкес мемлекеттiк жер пайдаланушылардың жер учаскелерiн ұзақ мерзiмдi жалға беруiне рұқсат беру;

      9) осы Заңмен және өзге де заң актілерiмен өз құзыретiне жатқызылған өзге де мәселелер.

2-бөлiм. ЖЕРГЕ МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫ, ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫ ЖӘНЕ ЖЕРГЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚҰҚЫҚТАР
3-тарау. ЖЕРГЕ МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫ

15-бап. Жерге меншiк құқығының түрлерi

      1. Қазақстан Республикасында жерге мемлекеттiк және жеке меншiк танылады және тең дәрежеде қорғалады.

      2. Меншiк құқығының субъектiлерi:

      Республика аумағында жерге мемлекеттiк меншiк құқығының субъектiсi - Қазақстан Республикасы;

      осы Заңмен белгiленген негiздерде, жағдайлар мен шектерде жер учаскелерiне жеке меншiк құқығының субъектiсi - азаматтар және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар.

16-бап. Меншiк құқығының мазмұны

      1. Меншiк иесiнiң өзiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануға және оған билiк етуге құқығы бар.

      2. Жердiң меншiк иесi ретiндегi мемлекеттiң құқықтарын осы заңда және өзге де заң актiлерiнде белгiленген өз құзыретiне сәйкес мемлекеттiк басқару органдары жүзеге асырады.

      3. Жер учаскесiнiң меншiк иесi осы заңда және өзге де заң актiлерiнде көзделген негiздерде, жағдайлар мен шектерде меншік иесі құқығын жүзеге асыра алады.

17-бап. Мемлекеттiк меншiк құқығын iске асыру

      1. Мемлекеттiк меншiктегi жерден жер учаскелерi:

      1) жеке меншiкке сатылуы немесе өтеусiз берiлуi;

      2) өтемдi немесе өтемсiз негiзде тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға берiлуi;

      3) осы заңда, өзге де заң актiлерiнде немесе халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда өзге де құқықтық нысандарда iске асырылуы мүмкін.

18-бап. Жеке меншiк құқығының объектiлерi

      1. Өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу, бағбандық және саяжай құрылысы үшiн берiлген (берiлетiн) жер учаскелерi Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке меншiгiнде болуы мүмкiн.

      Өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу, бағбандық және саяжай құрылысы үшiн берiлген жер учаскесiнiң меншiк иесi болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан жағдайда меншiк құқығы иелiктен алынуға немесе осы Заңның 49-бабының нормаларына сәйкес қайта ресiмделуге тиiс.

      2. Үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) олардың мақсатына сәйкес күтiп ұстауға арналған жердi қоса алғанда өндiрiстiк және өндiрiстiк емес, оның iшiнде тұрғын үйлер (құрылыстар, ғимараттар) мен олардың кешендерiн салуға берiлген (берiлетiн) немесе олар салынған жер учаскелерi азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың жеке меншiгiнде болуы мүмкiн.

      3. Мыналар:

      1) осы баптың 1-тармағында аталған жағдайларды қоспағанда, ауыл шаруашылық мақсатындағы;

      2) қорғаныс қажеттерi үшiн пайдаланылатын;

      3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, сауықтыру мақсатындағы, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы;

      4) орман және су қорларының;

      5) елдi мекендер жерiндегi жалпы пайдаланылатын;

      6) босалқы жер учаскелерi жеке меншiкте бола алмайды.

      4. Осы баптың 1-тармағында көзделген мақсаттарға берiлген (берiлетiн) жер учаскелерi шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың жеке меншiгiнде бола алмайды.

19-бап. Жеке меншiк құқығын іске асыру

      1. Егер осы Заңда және өзге де заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, жер учаскесiнiң меншiк иесi жер учаскесiн мемлекеттiк органдардың қандай да болсын рұқсатын алмай-ақ, өз қалауы бойынша иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығын жүзеге асырады.

      2. Меншiк иесi өзiнiң жер учаскесiне қатысты заң актiлерiнде тыйым салынбаған кез келген мәмiлелердi жасасуға құқылы.

      Жер учаскесiне меншiк құқығы басқа адамға мәмiле жасалған кезде болған барлық ауыртпалықтарымен қоса берiледi.

      3. Жер учаскесiнiң меншiк иесi жер учаскесiн уақытша пайдалану туралы шарттың негiзiнде жер учаскесiн уақытша пайдалануға беруге құқылы. Жер учаскесiн уақытша пайдалану туралы шарт жалдау шарты (жалға алушымен) немесе өтеусiз пайдалану туралы шарт (өтеусiз пайдаланушымен) нысанында жасалады.

4-тарау. ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫ

20-бап. Жер пайдалану құқығының режимi

      Жер пайдалану құқығы заттық құқық болып табылады.

      Жер пайдалану құқығына, осы Заңға немесе заттық құқықтың табиғатына қайшы келмейтiндiктен, меншiк құқығы туралы нормалар қолданылады.

21-бап. Жер пайдалану құқығының түрлерi

      1. Жер пайдалану құқығы тұрақты немесе уақытша, иелiктен алынатын немесе алынбайтын, ақы төлеп немесе өтеусiз алынатын болуы мүмкiн.

      2. Осы заңда және басқа да заң актiлерiнде белгiленген негiздерден басқа реттерде ешкiмдi де жер пайдалану құқығынан айыруға болмайды.

22-бап. Жер пайдалану құқығының субъектiлерi

      Жер пайдаланушылар:

      1) мемлекеттiк және мемлекеттiк емес;

      2) ұлттық және шетелдiк;

      3) жеке және заңды тұлғалар;

      4) тұрақты және уақытша;

      5) бастапқы және кейiнгi болып бөлінедi.

23-бап. Оралмандарға жер учаскелерiн беру

      1. Оралмандарға өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу, бағбандық және саяжай құрылысы үшiн жер учаскелерiн беру селолық елдi мекендердiң жерiнен, ауыл шаруашылық мақсатындағы жерден, көшiп келушiлердiң жер қорының, арнайы жер қорының жерiнен және босалқы жерден өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығымен жүзеге асырылады.

      Берiлген жер учаскелерi Қазақстан Республикасының азаматтығын алғаннан кейiн осы заңда белгiленген тәртiп пен жағдайларда олардың жеке меншiгiне өтедi.

      2. Оралмандарға жердi уақытша пайдалану құқығымен тауарлы ауыл шаруашылық өндiрiсiн жүргiзу үшiн жер учаскелерiн беру ауыл шаруашылық мақсатындағы жерден, арнайы жер қорының, көшiп келушiлердiң жер қорының жерiнен және босалқы жерден жүзеге асырылады.

24-бап. Жер пайдалану құқығының пайда болуы

      1. Жер пайдалану құқығы:

      1) жер пайдалану құқығын беру;

      2) жер пайдалану құқығын тапсыру;

      3) жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен (мұраға қалдыру, заңды тұлғаны қайта ұйымдастыру) ауысуы арқылы пайда болады.

      2. Жер пайдалану құқығын беру, басқа бiреуге тапсыру және оның ауысуы жер учаскесiнiң нысаналы мақсатын ескере отырып жүзеге асырылуға тиiс.

      3. Жер пайдалану құқығы:

      1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң;

      2) азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң негiзiнде;

      3) заңдарда көзделген өзге де негiздерде пайда болады.

25-бап. Жер пайдалану құқығын беру

      1. Жер пайдалану құқығын беру тұлғаға жер пайдалану құқығын тiкелей мемлекет беретiнiн бiлдiредi.

      2. Мемлекеттiк заңды тұлғаларға жер пайдалану құқығын беру мемлекеттiк органның жер учаскесiн тұрақты немесе уақытша пайдалануға беру туралы актісінің негiзiнде жүргiзiледi.

      3. Уақытша жер пайдалану құқығын мемлекеттiк емес жер пайдаланушыларға беру жер учаскесiн жалға беру шартының немесе өтеусiз уақытша жер пайдалану шартының негiзiнде жүргiзiледi.

      4. Егер жер учаскесi лицензияны (патенттi) немесе жер қойнауын пайдалануға Келiсiм-шарт жасасуды керек ететiн қызметтi жүзеге асыруға немесе iс-қимыл жасауға арналса, осы учаскеге жер пайдалану құқығын беру тиiстi лицензия (патент) алынғаннан кейiн немесе жер қойнауын пайдалануға Келiсiм-шарт жасалғаннан кейiн жүргiзiледi.

26-бап. Жер пайдалану құқығын тапсыру

      1. Жер пайдалану құқығын тапсыру тұлғаға жер пайдалану құқығын басқа бiр жер пайдаланушы беретiнiн бiлдiредi.

      Жер пайдалану құқығын тапсыру азаматтық-құқықтық мәмiлелер негiзiнде, сондай-ақ заңдарда көзделген өзге де негiздер бойынша жүргiзiледi.

      Жер пайдалану құқығынан айыру азаматтық-құқықтық мәмілелер (сатып алу-сату, сыйға тарту, айырбастау және басқалар) негiзiнде жүргiзiледi.

      Жер пайдалану құқығын белгiлi бiр мерзiмге басқа тұлғаға тапсыру, жалдау немесе жердi өтеусiз уақытша пайдалану шартының негiзiнде жүргiзiледi.

      2. Жер пайдаланушылардың, жерді иелiктен алуды қоса алғанда:

      1) жалпы пайдаланылатын;

      2) қорғаныс мұқтаждарына берiлген;

      3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы;

      4) қызметтiк жер телiмi жерiнде жер пайдалану құқығына қатысты мәмiлелер жасауына жол берiлмейдi.

      3. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi учаскенi басқа тұлғаға (кейiнгi жер пайдаланушыға) уақытша пайдалануға тапсыруы, сондай-ақ уақытша жер пайдалану құқығын иелiктен алу осы Заңның 25-бабының 4-тармағында және 28-бабында көзделген тәртiппен жүргiзiледi.

27-бап. Жердi тұрақты пайдалану құқығы

      1. Тұрақты жер пайдалану құқығымен жер учаскелерi мынадай мемлекеттiк жер пайдаланушыларға:

      1) кондоминиум объектiлерiндегi үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды), үй-жайларды шаруашылық жүргiзу құқығымен немесе оралымды басқару құқығымен иеленетiн заңды тұлғаларға;

      2) ауыл шаруашылық және орман шаруашылығы өндiрiсiн жүзеге асыратын заңды тұлғаларға;

      3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнде жер пайдалануды жүзеге асыратын заңды тұлғаларға;

      4) заң актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда берiледi.

      2. Тұрақты жер пайдалану құқығы шетелдiк жер пайдаланушыларға тиесiлi бола алмайды.

28-бап. Уақытша жер пайдалану құқығы

      1. Уақытша жер пайдалану құқығы қысқа мерзiмдi (5 жылға дейiн) және ұзақ мерзiмдi (5 жылдан 49 жылға дейiн) болуы мүмкiн.

      Уақытша жер пайдалану құқығын беру мерзiмдерi нысаналы мақсатын ескере отырып белгiленедi.

      2. Егер заң актiлерiнде немесе шартта өзгеше белгiленбесе, өз мiндеттерiн тиiстi түрде орындаған уақытша жер пайдаланушының шарт мерзiмi бiткен соң басқа жағдайлары тең болған кезде жаңа мерзiмге шарт жасасуға басқа тұлғалар алдында басым құқығы болады. Уақытша жер пайдаланушы жалға берушіге осындай шарт жасасу ниетi бар екенiн - шартта көрсетiлген мерзiмде, егер шартта мұндай мерзiм көрсетiлмесе, шарттың қолданылу мерзiмi аяқталардан үш ай бұрын жазбаша түрде хабардар етуге мiндеттi.

      3. Бастапқы ұзақ мерзiмдi ақылы жер пайдалану құқығы бар мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар, егер осы Заңда өзгеше белгіленбесе, өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн (немесе олардың бiр бөлiгiн) жалға (кiшi жалға) немесе өтеусiз уақытша жер пайдалануға беруге, сондай-ақ өздерiне тиесiлi уақытша жер пайдалану құқығын иелiгiнен шығаруға құқылы.

      Мемлекеттiк жер пайдаланушылар аталған құқықтарды осы Заңның 30-бабында белгiленген тәртiппен iске асырады.

      4. Бастапқы уақытша жер пайдаланушы жер учаскесiн кейiнгi жер пайдалану туралы шарт бойынша басқаға берген жағдайда, соңғысының мерзiмi бастапқы жер пайдалану мерзiмiнен аспауы керек және жер учаскесiнiң нысаналы пайдаланылу мақсатын бұзуға әкеп соқтырмауға тиiс.

      5. Кейiнгi жер пайдаланушылар өздерiне тиесiлi құқыққа осы Заңның 29-бабында белгiленген тәртiппен билiк етедi.

29-бап. Кейiнгi жер пайдалану құқығы

      1. Кейiнгi жер пайдалану бастапқы жер пайдаланушы өзiнiң жер пайдалану құқығын иелiгiнен шығармай, өзiне тиесiлi учаскенi (немесе оның бiр бөлiгiн) уәкiлеттi органға хабарлай отырып, басқа тұлғаға уақытша пайдалануға беретiн жағдайларда кейiнгi жер пайдалану туралы шарттың негiзiнде пайда болады.

      Кейiнгi жер пайдаланушы өз құқықтарын басқа жер пайдаланушыларға беру құқығы болмайтын әрдайым уақытша жер пайдаланушы болып табылады.

      2. Жер учаскесiн кейiнгi жер пайдалануға берген кезде бастапқы және кейiнгi жер пайдаланушылар мемлекет алдындағы жер пайдаланушының мiндеттерiн толық көлемiнде атқара бередi.

      3. Кейiнгi жер пайдалану туралы шарт жалдау шарты немесе өтеусiз уақытша жер пайдалану туралы шарт нысанында жасалады.

      4. Кейiнгi жер пайдаланушы жер учаскесiнде шаруашылық жүргiзудi жүзеге асырады, сондай-ақ кейiнгi жер пайдалану туралы шартта белгiленген талаптарды сақтай отырып, жер пайдаланушының басқа да құқықтары мен мiндеттерiн (осы Заңның 47 және 48-баптары) iске асырады.

      5. Шетелдiктердiң, азаматтығы жоқ адамдардың және шетелдiк заңды тұлғалардың, шетел қатысатын кәсiпорындардың жер учаскесiн жалға алуына болады, бiрақ олардың ауыл шаруашылық мақсатындағы жер учаскелерiн кейiнгi жер пайдалануға беруге құқығы жоқ.

30-бап. Мемлекеттiк жер пайдаланушылардың құқықтық жағдайының ерекшелiктерi

      1. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскесiнде шаруашылық жүргiзудi жүзеге асырады, сондай-ақ осы учаскенің нысаналы мақсаты мен жер пайдаланушы қызметiнiң жарғылық мақсаттарын ескере отырып, жер пайдаланушының басқа да құқықтарын iске асырады.

      2. Мемлекеттiк жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын иелiгiнен шығаруға, сондай-ақ кепiлге салуға құқығы жоқ, бұған жер учаскесiнде орналасқан жылжымайтын мүлiктi белгiленген тәртiппен иелiктен шығаруға не оны кепiлге салуға байланысты жағдайлар қосылмайды.

      3. Мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi үйлерден (құрылыстардан, ғимараттардан) кредиторлардың талап етуi бойынша өндiрiп алуға байланысты жер пайдалану құқығынан өндiрiлiп алынатын жағдайларды қоспағанда (осы Заңның 61-бабының 3-тармағы), мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi жер пайдалану құқығы кредиторлардың талап етуi бойынша өндiрiп алу нысанасы бола алмайды.

      4. Мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) белгiленген тәртiппен жалға берген жағдайда, осы Заңның 36-бабының 3-тармағында белгiленген ережелер бойынша, оларға қоса аталған мүлiк орналасқан және белгiленген нормаларға сәйкес оның пайдаланылуына қажеттi жер учаскесi де жалға берiледi.

      Үйдiң (құрылыстың, ғимараттың) өзiн тиiсiнше жалға бермейiнше, үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскесiн басқа тұлғаға жалға беруге болмайды.

      5. Егер Қазақстан Республикасының заң актілерiнде өзгеше көзделмесе, мемлекеттiк жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер учаскесiн уәкілетті орган арқылы мемлекеттің келісiмiмен ғана ұзақ мерзімді жалға бере алады.

      6. Жер учаскесi қызметтiк телiм тәртiбiмен берiлетiн жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер учаскесiн өтеусiз уақытша жер пайдалануға беруiне болмайды.

31-бап. Жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы

      1. Жер пайдалану құқығының әмбебап құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен ауысуы заң бойынша мұраға алған жағдайда немесе заңды тұлға қайта ұйымдастырылған жағдайда құқықтық мирасқорда жер пайдалану құқығының пайда болуын бiлдiредi.

      2. Жер учаскесiне ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы бар азамат қайтыс болған жағдайда жер пайдалану құқығы азаматтық заңдарда көзделген тәртiппен мұраға қалдырылады. Егер уақытша жер пайдалану шартында өзгеше көзделмесе, қысқа мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы да осындай тәртiппен мұраға қалдырылады.

      3. Заңды тұлға қайта ұйымдастырылған жағдайда оған тиесiлi жер пайдалану құқығы азаматтық заңдардың нормаларына сәйкес құқықтық мирасқорына ауысады.

32-бап. Қызметтiк жер телiмi

      1. Қызметтiк жер телiмi ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдаланудың ерекше бiр түрi болып табылады.

      2. Қызметтiк жер телiмiне құқығы бар қызметкерлер санаттарының тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгілейдi.

      3. Қызметтiк жер телiмi үлеске құқығы бар адамдар жұмыс iстейтiн мемлекеттiк заңды тұлғалардың жер пайдалануындағы жерден бөлiнедi.

      4. Қызметтiк жер телiмi қызметтiк тұрғын үйге күтiм жасау, ауыл шаруашылық дақылдарын өсiру, шөп шабу және мал жаю үшiн берiледi.

      5. Қызметтiк жер телiмi өтеусiз кейiнгi уақытша жер пайдалануға жатады және өзiнiң бөлiнуiне байланысты жұмыс кезеңiне берiледi. Қызметтік жер теліміне ауыл шаруашылық дақылдары егілген жағдайда жұмыстан босатылған қызметкердiң қызметтiк жер телiмiн пайдалану құқығы өнiм жинап алынғаннан кейiн тоқтатылады.

      6. Қызметтiк жер телiмi:

      1) жасы немесе мүгедектiгi бойынша зейнеткерлiкке шыққан соң еңбек қатынастарын тоқтатқан қызметкерлерде;

      2) Қарулы Күштер қатарына мiндеттi мерзiмдi қызметке шақырылған немесе оқуға түскен қызметкерлердiң отбасында - бұл қызметкерлердiң мiндеттi қызметте немесе оқу орнында болған бүкiл мерзiмiне;

      3) қызмет мiндеттерiн орындауына байланысты қаза тапқан қызметкерлердiң отбасында: жұмысқа жарамсыз жұбайы мен қартайған ата-аналары үшiн - өмiр бойы, балалары үшiн - олар кәмелетке толғанға дейiн сақталады.

      7. Тұрғын үй заңдарына сәйкес қызметтiк тұрғын жайда тұру құқығы сақталатындығына қарай, қызметтiк тұрғын үйдi күтiп ұстауға арналған учаске түрiндегi қызметтiк жер телiмiне құқықта сақталады.

      8. Қызметтiк жер телiмi тәртiбiмен жер учаскесiн беру қызметкер мен заңды тұлға әкiмшiлiгiнiң арасында жасалатын қызметтiк жер телiмiн беру туралы шарт негiзiнде жүзеге асырылады.

      9. Қызметтiк жер телiмiн пайдалану құқығына қатысты қандай да болсын мәмiле жасасуға жол берiлмейдi.

5-тарау. ЖЕР УЧАСКЕСI - МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ, ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚҰҚЫҚТАРДЫҢ ОБЪЕКТIСI

33-бап. Жер учаскесiне құқық шектерi

      1. Заң актiлерiнде өзгеше белгiленбегендiктен, жер учаскесiне құқықтар осы учаске шекарасындағы топырақтың үстiңгi қабатына, тұйық су тоғандарына, екпелерге қолданылады.

      Жер учаскесi меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының топырақ қабаты астында жатқан жер қойнауын пайдалануы жер учаскесiнiң нысаналы мақсатына сәйкес және жер қойнауы саласындағы қатынастарды реттейтiн заң актiлерiне сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Егер пайдалану кезiнде басқа тұлғалардың немесе мемлекеттiң құқықтарын, соның iшiнде жер қойнауына суға өсiмдiктер, жануарлар дүниесiне және әуе кеңiстiгiне құқықтарын бұзбаса, жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы өз қалауы бойынша және қандай да бiр рұқсат алмай-ақ, осы учаскенiң үстiнде және астында бар нәрсенiң бәрiн пайдалануға құқылы.

34-бап. Жер учаскесiне құқық беру тәртiбi

      1. Жер учаскелерiн меншiкке немесе жер пайдалануға берудi өздерiнiң осы заңда белгiленген құзыретi шегiнде жергiлiктi атқарушы органдар жүзеге асырады.

      Жер учаскесiн беру туралы шешiм жергiлiктi өкiлдi органның депутаттары, жер ресурстарын басқару, сәулет және қала құрылысы жөнiндегi аумақтық органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдардың өкiлдерi қатарынан жергiлiктi атқарушы органдар құратын комиссияның қорытындысы негiзiнде қабылданады.

      2. Мемлекеттiк жер учаскелерiне меншiк және (немесе) жер пайдалану құқығын алуға мүдделi жеке және заңды тұлғалар жер учаскесi орналасқан жердегi жергiлiктi атқарушы органға өтiнiш бередi.

      Өтiнiште жер учаскесiн пайдаланудың мақсаты, оның болжамды мөлшерi, орналасқан жерi, сұралатын пайдалану құқығы, басқа жер учаскесiнiң (осы Заңның 35-бабының 2-тармағында аталған жер учаскелерi бойынша) болуы (болмауы) көрсетiлуге тиiс. Пайдалы қазбалар өндiрiлетiн жағдайда өтiнiшке Жер қойнауын пайдалануға арналған келiсiм-шарттың көшiрмесi қоса тiркеледi.

      Жер учаскесiне құқық беру туралы өтiнiш түскен кезiнен бастап үш айға дейiнгi мерзiмде қаралады.

      3. Жергілiктi уәкiлеттi органдар атқарушы органның тапсыруымен (елдi мекендерде сәулет және қала құрылысы органдарымен бiрлесе отырып) сұралып отырған жер учаскесiн аумақтық аймаққа бөлуге сәйкес мәлiмделген нысаналы мақсаты бойынша пайдалану мүмкiндiгiн анықтайды.

      4. Жер учаскесiне құқық беруден бас тарту жергiлiктi атқарушы органның шешiмiмен ресiмделiп, өтiнiш берушiге шешiм қабылданғаннан кейiн жетi күн мерзiмде көшiрмесi тапсырылады.

      5. Жергiлiктi атқарушы органның жер учаскелерiне тиiстi құқықтар беру туралы шешiмi жерге орналастыру жобасы негiзiнде қабылданып, өтiнiш берушiге шешiм қабылданған кезден бастап жетi күн мерзiмде жер учаскесiне меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын беру туралы шешiмнiң көшiрмесi тапсырылады.

      6. Мемлекеттiк меншiктегi жер учаскелерi мен жер учаскелерiн жалға алу құқығы аукционда сатылатын объектiлер болуы мүмкiн.

      Аукционда сатуға ұсынылатын жер учаскелерiнiң немесе жер учаскелерiн жалға алу құқықтарының тiзбесiн жергiлiктi атқарушы органдар белгiлейдi және ол жергiлiктi өкiлдi органның тиiстi шешiмiмен бекiтiледi.

      7. Уәкiлеттi органдар беретiн мына құжаттар:

      жер учаскесiне жеке меншiк және тұрақты жер пайдалану кезiнде - жер учаскесiне меншiк құқығына және тұрақты жер пайдалану құқығына берiлетiн акт;

      өтеулi уақытша жер пайдалану кезiнде - жер учаскесiн жалға алу туралы шарт;

      өтеусiз уақытша жер пайдалану кезiнде - өтеусiз уақытша жер пайдалану туралы шарт жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжаттар болып табылады.

      Жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжаттарда жер, құқық кадастрларын жүргiзу мақсаттары үшiн қажеттi бiрiздiлiк белгiлерi болуға тиiс.

      8. Меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығын ресiмдеу тәртiбiн, жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжаттардың нысанын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

      9. Жер учаскесiнiң нақты (жергiлiктi жердегi) шекарасы белгiленгенге және жергiлiктi уәкiлеттi орган жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжаттарды бергенге дейiн осы жер учаскесiн пайдалануға жол берілмейдi.

35-бап. Жер учаскелерiн беру нормалары

      1. Азаматтар мен заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығынан басқа мақсаттар үшiн берiлетiн жер учаскелерiнiң мөлшерi қызметтiң осы түрлерiне жер бөлудiң заңдарда белгiленген тәртiбiмен бекiтiлген нормалар бойынша не сәулет-қала құрылысы және (немесе) құрылыс құжаттамасына сәйкес белгiленедi.

      2. Жер учаскелерi Қазақстан Республикасының азаматтарының отбасына жеке меншiкке мынадай мөлшерде тегiн берiледi:

      1) ауылдық жерлерде өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын (үй маңындағы және егiстiк телiмдердi қоса алғанда) жүргiзу үшiн - суарылмайтын жерде 0,25 гектар және суарылатын жерде 0,15 гектар;

      2) жеке тұрғын үй құрылысы үшiн - 0,10 гектар;

      3) бағбандық, сондай-ақ саяжай құрылысы үшiн - 0,12 гектар.

      Жер учаскелерiн аталған мақсаттар үшiн қайталап тегiн беруге жол берiлмейдi.

      3. Осы баптың 2-тармағында келтiрiлген, жеке меншiкте, сондай-ақ тауарлы ауыл шаруашылық өндiрісiн жүргізу үшiн ұзақ мерзiмдi жер пайдалануда болуы мүмкiн жер учаскелерiнiң шектi (ең үлкен) мөлшерi жергiлiктi жағдайлар мен ерекшелiктерге қарай жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен шешiмдерiмен белгiленедi.

      Шаруа (фермер) қожалықтарын жүргiзу үшiн жер пайдалануда болуы мүмкiн жер учаскелерiнiң шектi (ең үлкен) мөлшерi қожалықтың әрбiр мүшесiне орташа аудандық он бес жер үлесiнен аспайтын мөлшерде белгiленедi.

36-бап. Бөлiнетiн және бөлiнбейтiн жер учаскелерi

      1. Жер учаскесi бөлiнетiн және бөлiнбейтiн болуы мүмкiн. Нысаналы мақсатын өзгертпей және өртке қарсы, санитариялық, экологиялық, құрылыстық және өзге де мiндеттi нормалар мен ережелердi бұзбай бөлiктерге бөлуге болатын, бөлiнгеннен кейiн әрқайсысы дербес жер учаскесiн құрайтын жер учаскесi бөлiнетiн жер учаскесi болады, ал олай болмаған жағдайда ол бөлiнбейтiн болып табылады.

      2. Жер учаскесiнiң бөлiнбейтiндiгi жер учаскесiне құқықты куәландыратын құжатта көрсетiледi.

      3. Туындайтын қатынастардың мәнi негiзге алына отырып, осы Заңға және жылжымайтын мүлiкке құқықты мемлекеттiк тiркеу туралы заңдарға сәйкес, мәмiле нысанасы шартта оны сипаттап көрсету жолымен немесе жер учаскесiнiң жоспарында жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне белгiленетiн құқықтың қолданылу аясын көрсету арқылы анықталуы мүмкiн жағдайларды қоспағанда, бөлінетін жер учаскесінің бір бөлігімен мәміле жасалған кезде бұл бөлiк белгiленген тәртiппен алдын ала дербес жер учаскесiне бөлiнуге тиiс. (РҚАО-ның ескертуі: U952727 )

37-бап. Жер учаскесiне құқық және онда орналасқан үйге (құрылысқа, ғимаратқа) құқық

      1. Yйге (құрылысқа, ғимаратқа) меншiк құқығы не шаруашылық жүргiзу құқығы немесе оларды оралымды басқару құқығы, осы заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, аталған үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан жер учаскесiне заңдарда белгiленген тәртiппен меншiк құқығын (осы Заңның 18-бабы) не тұрақты жер пайдалану құқығын (осы Заңның 27-бабы) немесе ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығын (осы Заңның 28-бабы) әпередi. Егер жер учаскесiнде орналасқан бiрнеше үйлер (құрылыстар, ғимараттар) екi немесе одан да көп тұлғаның бөлек (дара) немесе ортақ меншiгiнде болса, жер учаскесi олардың ортақ үлестiк меншiгiне, ал заң актiлерiнде белгiленген жағдайларда бiрлескен ортақ меншiгiне (ортақтасып жер пайдалануына) ауысады.

      Аталған құқықтарды бiр-бiрiнен ажыратуға болмайды.

      2. Yйлерге (құрылыстарға, ғимараттарға) (аяқталмаған құрылысты қоса алғанда) және басқа да жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы не шаруашылық жүргiзу құқығы немесе оралымды басқару құқығы ауысқан жағдайда бүкiл жер учаскесiне не үй (құрылыс, ғимарат) иелiктен алынған кезде оның дербес жер учаскесi болып бөлiнген белгiлi бiр бөлiгiне меншiк құқығы, ал осы заңда белгiленген жағдайларда, тұрақты немесе ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы, егер жер учаскесi бөлiнбесе немесе бөлуге болмайтындығына байланысты бөлiнбеуге тиiстi болса, жер учаскесiне ортақ меншiк құқығындағы немесе ортақтасып жер пайдалану құқығындағы үлесi сатып алушыға ауысады.

      Жер учаскесiн бөлген кезде үйдi (құрылысты, ғимаратты) сатып алушыға бөлiнетiн жер учаскесiнiң үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан және оны пайдалану үшiн қажеттi бөлiгi бөлiп беріледi. Тараптардың келiсiмi бойынша үйдi (құрылысты, ғимаратты) сатып алушыға жер учаскесiнiң үйдi (құрылысты, ғимаратты) пайдалану және күтiп ұстау үшiн қажет болатын бөлiктен үлкен бөлiгi берiлуi мүмкiн.

      Егер аталған учаске бөлiнбейтiн болса не онда орналасқан, иеліктен шығару нысанасы болып табылатын үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) күтуге әдейi арналған болса, ол жылжымайтын мүлiктi сатып алушыға толық ауысады.

      3. Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан, сондай-ақ оларды пайдалануға арналған жер учаскесiне меншiк құқығын не тұрақты немесе уақытша жер пайдалану құқығын иелiктен алуға аталған жылжымайтын мүлiктi тиiсiнше иелiктен алмайынша жол берiлмейдi.

      4. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) уақытша пайдалануға беруi аталған үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан және оларды пайдалануға арналған жер учаскесiнiң дәл сондай мерзiмге уақытша жер пайдалануға берiлуiне жеткiзедi.

      Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан және оларды пайдалануға арналған жер учаскесiн басқа тұлғаға уақытша жер пайдалануға беруге аталған жылжымайтын мүлiк тиiсiнше уақытша пайдалануға берiлмейiнше рұқсат етiлмейдi.

      5. Жер пайдаланушының өзiне тиесiлi жер пайдалану құқығын басқа тұлғаларға иелiктен шығарып беруге құқығы болмаған жағдайда, егер осы заңда өзгеше белгiленбесе, оның сол учаскеде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) де иелiктен айыруға құқығы жоқ.

      6. Уақытша жер пайдаланушы осы Заңның 47-бабы 1-тармағының

      5) тармақшасында белгiленген тәртiппен жер учаскесiне жер учаскесi меншiк иесiнiң рұқсатымен және тиiстi қызметтердiң келiсiмдерi болған жағдайда тұрғызылған үйге (құрылысқа, ғимаратқа) меншiк құқығын сатып алған реттерде жер учаскесi шарт мерзiмi бiткеннен кейiн қайтарылуға тиiс. Тараптардың келiсiмiмен бөтен жер учаскесiне тұрғызылған үйлердiң (құрылыстардың, ғимараттардың) меншiк иесi құқығын iске асырудың өзге де тәртiбi белгiленуi мүмкiн.

38-бап. Жер учаскесiне ортақ меншiк немесе ортақтасып жер пайдалану

      1. Екi немесе бiрнеше тұлғаның меншiгiндегi жер учаскесi оларға ортақ меншiк құқығымен тиесiлi болады.

      2. Жер учаскесiне ортақ меншiк заң актiлерiнде көзделген реттерде учаске бөлiнбейтiн болған жағдайда (осы Заңның 36-бабы), сондай-ақ меншiк иелерi өздерiне тиесiлi жер учаскелерiн бiр учаскеге ерікті түрде бiрiктiрген кезде пайда болады.

      3. Жер учаскесi әрбiр меншiк иесiнiң үлесi анықталған (үлестiк меншiк) немесе үлестер анықталмаған (бiрлескен меншiк) ортақ меншiкте болуы мүмкiн.

      4. Ортақтасып жер пайдалану құқығы осы баптың 1, 2, 3-тармақтарында көзделген негiздерде пайда болады.

      5. Егер заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, ортақ үлестiк меншiктегi немесе ортақтасып үлестiк жер пайдаланудағы жер учаскесiндегi жер үлестерi жер құқықтары мен мiндеттерiнiң дербес объектiсi болып табылады.

      6. Ортақ меншiктегi (ортақтасып жер пайдаланудағы) жер учаскесiн пайдалану тәртiбi ортақ меншiкке (ортақтасып жер пайдалануға) қатысушылар арасындағы шартпен белгiленедi. Олардың арасында келiсiмге қол жеткiзiлмеген жағдайда пайдалану тәртiбiн сот белгiлейдi. Жер учаскесiн пайдалану тәртiбi туралы қатысушылардың келiсiмi немесе соттың шешiмi жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асыратын органда тiркелуге тиiс.

39-бап. Ортақ үлестiк меншiктегi немесе ортақтасып үлестiк жер пайдаланудағы жер үлесiн анықтау тәртiбi

      1. Егер учаскеге ортақ үлестiк меншiкке (ортақтасып үлестiк жер пайдалануға) қатысушылардың жер үлестерiнiң мөлшерi заңдар негiзiнде анықтауға мүмкiн болмаса және оның барлық қатысушыларының келiсiмiмен белгiленбесе, жер үлестерi тең болып есептеледi.

      2. Ортақ үлестiк меншiктiң (ортақтасып үлестiк жер пайдаланудың) барлық қатысушыларының келiсiмiмен олардың әрқайсысының ортақ жер учаскесiн сатып алуға және игеруге қосқан үлесiне қарай олардың жер үлестерiн анықтау мен өзгерту тәртiбi белгiленуi мүмкiн.

40-бап. Ортақ үлестiк меншiктегi (ортақтасып үлестiк жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлу және одан үлестi бөлiп шығару

      1. Ортақ үлестiк меншiктiң (ортақтасып үлестiк жер пайдаланудың) қатысушылары ортақ жер учаскесiн бөлудiң әдiсi мен шарттары жөнiнде келiсiмге келе алмаған жағдайда әрбiр қатысушы ортақ жер учаскесiнен өзiнiң жер үлесiн нақты (орналасқан жерiнде) бөлiп берудi талап етуге құқылы, бұған осы Заңның 44-бабының 2-тармағында көзделген жағдайлар мен заң актiлерiнде белгiленген басқа да жағдайлар қосылмайды.

      2. Егер жер үлесiн нақты бөлiп беруге заң актiлерiнде жол берiлмесе немесе жер учаскесіне және онымен тығыз байланысты нәрсенің бәріне қисынсыз залал келтiрмей жасалмайтын болса, бөлiнiп шығатын меншiк иесiнiң (жер пайдаланушының) ортақ үлестiк меншiкке (ортақтасып жер пайдалануға) басқа қатысушылардан өзiнiң жер үлесiнiң құнын төлетуге құқығы бар, бұған жер үлесi кондоминиум объектiсiнiң құрамында болатын жағдай қосылмайды.

41-бап. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақтаса бiрлесiп жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлу

      1. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақтаса бiрлесiп жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлудi әрбiр қатысушының жер үлесi алдын ала анықталған жағдайда жүзеге асыруға болады.

      2. Егер заң актiлерiнде немесе қатысушылардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақтаса бiрлесiп жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлу кезiнде әрбiр қатысушының үлесi тең болып есептеледi.

      3. Ортақ бiрлескен меншiктегi (ортақтаса бiрлесiп жер пайдаланудағы) жер учаскесiн бөлудiң шарттары мен тәртiбi, қатысушылар арасындағы қатынастардың мәнiнен өзгеше туындамаса, осы Заңның 39 және 40-баптарына сәйкес белгiленедi.

42-бап. Бөлiнбейтiн болып танылған жер учаскесiн бөлуге жол берiлмейтiндiгi

      1. Егер жер учаскесi осы Заңның 36-бабына сәйкес бөлiнбейтiн болып танылса, оны бөлуге және одан жер үлесiн нақты бөлiп алуға жол берiлмейдi.

      2. Бұл жағдайда үлестiк немесе бiрлескен меншiктiң (жер пайдаланудың) бөлiнiп шығатын қатысушысының, кондоминиум объектiлерiн қоспағанда, жер учаскесiне ортақ меншiктiң (ортақтасып жер пайдаланудың) басқа қатысушыларынан өзiнiң жер үлесiнiң құнын төлетiп алуға құқығы бар.

43-бап. Жер учаскесiне ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi

      1. Ерлi-зайыптыларға тиесiлi меншiк құқығының немесе жер пайдалану құқығының құқықтық режимi Қазақстан Республикасының азаматтық және ерлi-зайыптылар арасындағы мүлiктiк қатынастарды реттейтiн неке-отбасы заңдарында көзделген нормаларға сәйкес белгiленедi. (РҚАО-ның ескертуі: K941000 , Z980321 )

      2. Ерлi-зайыптыларға олар некеге тұрғанға дейiн тиесiлi болған, сондай-ақ олардың мұрагерлiк тәртiбiмен, сыйға алған жер учаскелерi мен жер үлестерi олардың әрқайсысының меншiгiнде (жер пайдалануында) болады.

      Егер некеде тұрған кезiнде ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi есебiнен осы жер учаскелерiнiң құнын едәуiр арттыратын еңбек сiңiрiлгенi анықталса және ерлi-зайыптылар арасындағы шартта өзгеше көзделмесе, ерлi-зайыптылардың әрқайсысының жер учаскелерi олардың бiрлескен меншiгi (бiрлесiп жер пайдалануы) болып танылуы мүмкiн.

      3. Ерлi-зайыптылардың қалауы бойынша жерге меншiк құқығын (жер пайдалану құқығын) куәландыратын құжаттарға жер учаскесiнiң қандай құқықпен сатып алынғаны (ортақ бiрлескен немесе ортақ үлестiк меншiк, ортақтаса бiрлесiп жер пайдалану немесе ортақтаса бiрлесiп үлестiк жер пайдалану) көрсетiле отырып, ерлi-зайыптылардың екеуiнiң де аты-жөнi енгiзiлуi мүмкiн.

      4. Жер учаскесiн бөлу кезiнде ерлi-зайыптылардың бiрлескен меншiктегi (бiрлесiп жер пайдаланудағы) үлестерiн анықтау тәртiбi осы Заңның 41-бабымен белгiленедi.

44-бап. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлікке меншiк құқығы

      1. Егер ортақ жер учаскесiн пайдаланудың заң актiлерiнде немесе шартта белгiленген талаптарына қайшы келмесе, ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiк меншiк иесiнiң осы жылжымайтын мүлiктi өз қалауы бойынша иеленуге, пайдалануға және оған билiк етуге, соның iшiнде тиiстi үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) бұзуға құқығы бар.

      2. Ортақ жер учаскесiндегi жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы басқа тұлғаға ауысқан кезде, егер осы заңда өзгеше белгiленбесе, жер учаскесiне ол жылжымайтын мүлiктiң бұрынғы меншiк иесiнде болған көлемде құқық алады.

45-бап. Бiрнеше пәтерi және (немесе) кiсi тұрмайтын үй-жайлары бар үй және кондоминиумның басқа да объектiлерi жанындағы жер учаскесiне құқық

      1. Көп пәтерлi үйдi немесе кондоминиумның өзге де объектiсiн орналастыру, пайдалану, ұстау үшiн қажеттi жер учаскесi белгiленген тәртiппен кондоминиум объектiсi құрамында болатын үй-жайлардың меншiк иелерiнiң ортақ үлестiк меншiгiне өтедi.

      Егер осы Заңда өзгеше белгiленбесе, өздерiне үй-жайлар шаруашылық жүргiзу құқығымен немесе оралымды басқару құқығымен тиесiлi болатын кондоминиум қатысушылары - мемлекеттiк жер пайдаланушылар жер учаскелерiне белгiленген тәртiппен ортақтасып тұрақты жер пайдалану құқығын алады.

      Қазақстан Республикасының аумағында жер учаскелерi меншiк құқығымен немесе тұрақты жер пайдалану құқығымен тиесiлi бола алмайтын кондоминиум қатысушыларының жер учаскесiне құқықтары осы Заңның 5-бабының 7-тармағына сәйкес анықталады.

      Кондоминиум объектiсiнiң құрамына кiретiн жер учаскесiн бөлуге кондоминиумға барлық қатысушылардың жазбаша келiсiмiмен санитариялық-гигиеналық, экологиялық, өртке қарсы, құрылыс және басқа да нормалар сақталған жағдайда жол берiледi.

      2. Yй-жайдың әрбiр меншiк иесiнiң (өзге де құқық иесiнiң) ортақ мүлiктегi үлесi оған тиесілi бөлек (дара) меншiктегi (өзге де заттық құқықтағы) үй-жайдан бөлiнбейдi. Егер кондоминиум қатысушыларының келiсiмiнде өзгеше белгiленбесе, үлестiң мөлшерi бөлек (дара) меншiктегi (өзге де заттық құқықтағы) тұрғын үй-жайдың пайдалы алаңы мен кiсi тұрмайтын үй-жай алаңының осы кондоминиум объектiсiндегi барлық тұрғын үй-жайдың пайдалы алаңының және барлық кiсi тұрмайтын үй-жай алаңының жиынтығына қатынасы арқылы анықталады. Мұндай үлесті нақты бөлiп беруге болмайды (мiнсiз үлес).

      Үйдiң iргетасынан тыс (шегiнен тыс) орналасқан жер учаскесiн пайдалану тәртiбi кондоминиум қатысушыларының келiсiмiмен, қоғамдық мүдделерді, санитариялық-гигиеналық, экологиялық, өртке қарсы, қала құрылысы және басқа да нормаларды сақтау шартымен белгiленедi.

      3. Үй (құрылыс, ғимарат) жанындағы жер учаскесiн, бұл жер учаскесi үйдiң (құрылыстың, ғимараттың) қаңқасынан тыс орналасқан және оны пайдалану кондоминиум объектiсiнiң құрамына кiретiн жер учаскесiн пайдалану талаптарына, сондай-ақ санитариялық-гигиеналық, экологиялық, өртке қарсы, құрылыс және басқа нормаларға қайшы келмейтiн жағдайларда кісі тұрмайтын үй-жайлардың жұмыс iстеуiнiң технологиялық қажеттерiн қамтамасыз ету керек болған реттерде кондоминиум қатысушыларының бөлек меншiгiне берiлуi мүмкiн.

      4. Пәтерге (үй-жайға) меншiк құқығының басқа тұлғаға ауысуы жер учаскесiне (жер учаскелерiне) құқықтағы тиiстi үлестiң пәтердi (үй-жайды) сатып алушыға ауысуына жеткiзедi.

      5. Ортақ меншiктi басқару және оны пайдалану, бүкiл үйдi (жайды, құрылысты, ғимаратты) және үй жанындағы жер учаскесiн (жер учаскелерiн) тиiсiнше күтiп ұстау үшiн кондоминиумға қатысушылар заңдарға сәйкес кондоминиум объектiсiн басқару нысанын таңдап алады. (РҚАО-ның ескертуі: P971813 , V980637 )

      6. Кондоминиумға қатысушылардың ортақ меншiгiндегi (ортақтасып жер пайдалануындағы) жер учаскесiне құқықты iске асыру, сондай-ақ жер үшiн ақы төлеу Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртiп пен жағдайларда жүзеге асырылады.

      7. Гараж, саяжай және басқа тұтыну кооперативтерiнде қатысушылардың ортақ меншiктегi жер учаскелерiне құқықтарына кондоминиум туралы нормалар қолданылады.

46-бап. Жеке меншiктегi жер учаскесiнен және жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу

      1. Жеке меншiктегi жер учаскесi, сондай-ақ тұрақты және ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығы жеке және заңды тұлғалар мүлкiнiң құрамына кiредi, банкрот деп танылған жағдайларды қоса алғанда, олар өз мiндеттемелерi бойынша осы мүлiкпен жауап бередi.

      Өндiрiп алуды осы Заңның 26-бабының 2-тармағында келтiрiлген, сондай-ақ мемлекеттiк жер пайдаланушыларға тиесiлi жерге қолдануға болмайды, бұған осы Заңның 30-бабының 3-тармағында көзделген жағдайлар қосылмайды.

      2. Жер учаскесi мен тұрақты және ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу азаматтық және азаматтық iс жүргiзу заңдарында белгiленген тәртiппен жүргiзiлiп, ол жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асыратын органда тiркеледi. (РҚАО-ның ескертуі: U952727 )

6-тарау. ЖЕР УЧАСКЕЛЕРI МЕНШIК ИЕЛЕРIНIҢ ЖӘНЕ ЖЕР ПАЙДАЛАНУШЫЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

47-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтары

      1. Егер осы Заң мен өзге де заң актiлерiнде өзгеше белгiленбесе, жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың:

      1) жер учаскесiн оның нысанасынан туындайтын мақсатта пайдалана отырып, жерде дербес шаруашылық жүргiзуге;

      2) ауыл шаруашылық және өзге де дақылдар егiстерiне және отырғызылған көшеттерге, өндiрiлген ауыл шаруашылық өнiмi мен жер учаскесiн пайдалану нәтижесiнде алынған өзге де өнiмге және оны өткiзуден түскен табысқа меншiк, шаруашылық жүргiзу, оралымды басқару;

      3) өз шаруашылығының қажеттерi үшiн жер учаскесiнде бар құмды, сазды, қиыршық тасты және басқа да жалпы таралған пайдалы қазбаларды, шымтезектi, екпелердi, жерүстi және жерасты суларын кейiннен мәмiлелер жасасу ниетiн көздемей, белгiленген тәртiппен пайдалану, сондай-ақ жердiң өзге де пайдалы қасиеттерiн пайдалану;

      4) жер учаскесi мемлекеттiк қажеттер үшiн алып қойылған (сатып алынған) жағдайда келтiрiлген залалды толық көлемiнде өтетiп алу;

      5) меншiк, шаруашылық жүргiзу, оралымды басқару құқығымен жер учаскесiнiң нысаналы мақсатына қайшы келмейтiн тұрғын үйлер, өндiрiстiк, тұрмыстық және өзге де үйлер (құрылыстар, ғимараттар) салу;

      6) белгiленген құрылыс, экологиялық, санитариялық-гигиеналық және өзге де арнаулы талаптарға сәйкес суландыру, құрғату және өзге де мелиорациялық жұмыстар жүргізу, тоғандар мен өзге де суаттар жасау құқығы бар.

      2. Уақытша жер пайдаланушылар үшiн осы баптың 1-тармағының 2), 3), 5) және 6) тармақшаларында көзделген өкiлеттiк жер учаскесiн беру актiсiмен немесе жалдау шартымен (өтеусiз уақытша жер пайдалану туралы шартпен) шектелуi мүмкiн.

48-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың мiндеттерi

      1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:

      1) жердi оның нысаналы мақсатына сәйкес, ал уақытша жер пайдаланған кезде - жер учаскесiн беру актiсiне немесе жалдау шартына (өтеусiз уақытша жер пайдалану шартына) сәйкес пайдалануға;

      2) тиiстi санитариялық және экологиялық талаптарға сәйкес келетiн өндiрiс технологиясын қолдануға, халықтың денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтiрiлуiне, өздерi жүзеге асыратын шаруашылық және өзге де қызмет нәтижесiнде санитариялық-эпидемиологиялық, радиациялық және экологиялық жағдайдың нашарлатылуына жол бермеуге;

      3) топырақтың құнарлылығын нашарлатпауға, осы Заңның 107-бабында көзделген жер қорғау жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға;

      4) жер салығын (жалдау ақысын) және заңдар мен шартта көзделген басқа да төлемдердi уақтылы төлеуге;

      5) орман, су ресурстары мен басқа да табиғи ресурстарды пайдалану тәртiбiн сақтауға, жер учаскесiнде орналасқан, заңдарға сәйкес мемлекет қорғайтын тарих, сәулет ескерткiштерi, археологиялық мұра мен басқа да объектiлердiң қорғалуын қамтамасыз етуге;

      6) жер учаскесiнде шаруашылық және өзге де қызметтi жүзеге асырған кезде құрылыс, экологиялық, санитариялық-гигиеналық және өзге де арнаулы талаптардың (нормалардың, ережелердiң, нормативтердiң) сақталуын қамтамасыз етуге;

      7) жердiң жай-күйi мен пайдаланылуы туралы жер заңдарында белгiленген мәлiметтердi мемлекеттiк органдарға уақтылы табыс етіп отыруға;

      8) басқа меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтарын бұзбауға;

      9) топырақтың құнарлы қабатын сыдырып алу оның бiржола жоғалуын болғызбау үшiн қажет болған жағдайларды қоспағанда, басқа тұлғаларға сату немесе беру мақсатымен құнарлы қабатты сыдырып алуға жол бермеуге;

      10) осы Заңда көзделген тәртiппен сервитуттар берiлуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.

      2. Жер пайдаланушылардың заң актiлерiнде және уақытша жер пайдалану туралы шарттарда көзделген басқа да мiндеттерi болуы мүмкiн.

      3. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен учаскедегi жер пайдаланушылар, егер осы Заңда өзгеше көзделмесе, жер учаскесiне ауыртпалықтар артатын барлық мiндеттердi (оны мақсаты бойынша пайдалануды, сервитуттар берудi, салықтар мен өзге де мiндеттi төлемдердi төлеудi және басқаларын) орындайды.

      Жер учаскесiн пайдаланудың нысаналы мақсаты мен режимiн, сервитуттарды және нормативтiк құқықтық актiлер негiзiнде белгіленген басқа да пайдалану талаптарын жер учаскесi меншiк иесiнің немесе жер пайдаланушының өз бетiмен өзгертуiне болмайды.

49-бап. Осы Заңға сәйкес жер учаскесiне құқықтары бола алмайтын жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың құқықтары мен мiндеттерi

      1. Заң актiлерiнде көзделген негiздер бойынша тұлға өзiнің (оның) осы Заңда белгiленген нормаларға сәйкес алуына болмайтын жер учаскесiне құқықты алатын жағдайларда аталған құқық Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарында белгiленген ережелер бойынша бiр жыл iшiнде иелiктен алынуға тиiс немесе аталған мерзiмде осы Заңға сәйкес жерге сондай субъектiнiң алуына болатын құқық етiп қайта ресiмделуге тиiс.

      2. Yйлердiң (құрылыстардың, ғимараттардың) жер учаскесiне иелiктен алынатын құқық тиесiлi болмайтын тұлғаға иелiктен шығарылып берiлуiне байланысты меншiктегi немесе жер пайдаланудағы жер учаскесiн иелiктен алу кезiнде алушылар бұл құқықты осы Заңға және өзге де заң актiлерiне сәйкес сондай тұлғаға тиесiлi болатын құқық етiп қайта ресiмдеуге тиiс.

7-тарау. СЕРВИТУТТАР

50-бап. Сервитуттың пайда болу негiздерi

      1. Осы Заңда және өзге де заң актiлерiнде көзделген жағдайларда меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мүдделi жеке және заңды тұлғаларға өздерiне меншiк немесе жер пайдалану құқығымен тиесiлi жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану құқығын беруге мiндеттi.

      2. Бөтен жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану құқығы (сервитут):

      1) тiкелей нормативтiк құқықтық актiден;

      2) мүдделi тұлғаның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шартының негiзiнде;

      3) жергiлiктi атқарушы органның актiсi негiзiнде;

      4) сот шешiмi негiзiнде;

      5) заң актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда пайда болуы мүмкiн.

      3. Егер нормативтiк құқықтық актiде мүдделi тұлғаның меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен шарты негiзiнде сервитут белгiленуi көзделсе, соңғылардың мұндай шарт жасасудан бас тартуына немесе шарттың меншiк иесi немесе жер пайдаланушы қоятын талаптарына мүдделi тұлға меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға талап қоюы арқылы сот тәртiбiмен дауласа алады.

      4. Егер нормативтiк құқықтық актiде жергiлiктi атқарушы органның актiсi негiзiнде сервитут белгiлеу көзделсе, бұл актiге сервитут белгiлеуге мүдделi тұлға, меншiк иесi немесе жер пайдаланушы сот тәртiбiмен шағым бере алады.

51-бап. Жеке тұлғаның бөтен жер учаскелерiнде болу және солар арқылы өту құқығы

      1. Жеке тұлғалардың жалпы жұрт кiруге жабық емес жер учаскелерiнде еркiн, қандай да бiр рұқсатсыз болуға құқығы бар.

      2. Егер бiреудiң жеке меншiгiндегi немесе жер пайдалануындағы жер учаскесi қоршалмаған болса немесе жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы учаскеге өзiнiң рұқсатынсыз кiруге болмайтынын өзге де әдiспен белгiлеп қоймаса, егер жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға зиян келтiрмейтiн болса, бұл учаске арқылы кез келген адам өте алады.

52-бап. Көршi немесе өзге де жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығы

      1. Жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы - көршi жер учаскесiне жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығының субъектiсiнен, ал қажет болған жағдайда өзге учаскеге де жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығының субъектiлерiнен осы учаскелердi шектеулi пайдалану құқығын берудi талап етуге құқылы.

      2. Көршi немесе өзге де жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығы:

      1) егер жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының өз учаскесiне басқа жолмен өтуi мүмкiн болмаса, өте қиын болса немесе үлкен шығындарды керек етсе, көршi немесе өзге де жер учаскесi арқылы жаяу және көлiкпен жүрiп өтудi;

      2) қажеттi электр қуаты, байланыс желілерiн тарту және пайдалану, сумен, суағармен, жылумен жабдықтауды, мелиорацияны және жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының көршi немесе өзге де учаскеге сервитут белгiленбейiнше қамтамасыз етуге болмайтын басқа да мұқтаждарын қамтамасыз ету үшiн белгiленуi мүмкiн.

      3. Көршi немесе өзге де учаскеге сервитут осы учаскелерге жеке меншiк немесе жер пайдалану құқығы субъектiлерiмен жасалатын шарт бойынша белгiленедi.

      4. Жер учаскесiн шектеулi пайдалану құқығының субъектiсi тәуелсiз сарапшылардың актiсiне сәйкес және (немесе) сот шешiмi бойынша жеке меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға сервитутқа байланысты барлық залалдарды өтеуге тиiс.

      5. Шартта сервитут үшiн ақы белгiленуi мүмкiн.

      6. Мемлекет меншiгiндегi және жер пайдалануға берiлмеген жер учаскесi бойынша сервитут белгiленген кезде, сервитут үшiн төленетiн ақы жергiлiктi бюджетке түседi.

53-бап. Уақытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдау жолдары

      1. Уақытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдау жолдарын жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жердi алып қоймай, жерiнен жол өтетiн жеке меншiк иелерiмен немесе жер пайдаланушылармен келiсе отырып, аудандық (аудан аумағында) немесе облыстық (екi немесе одан көп аудандардың аумағында) атқарушы органдар белгiлей алады.

      2. Мал иелерi малды жолмен айдап өткен кезде келтiрiлген залал үшiн жеке меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың алдында жауап бередi.

54-бап. Жер учаскелерiн iздестiру жұмыстары үшiн пайдалану

      1. Геологиялық, геофизикалық, iздеу, геодезиялық, топырақ, геоботаникалық, жерге орналастыру, археологиялық және басқа да iздестiру жұмыстарын жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар бұл жұмыстарды жеке меншiк иелерiнен немесе жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн алмай-ақ жүргiзе алады.

      2. Осы баптың 1-тармағында келтiрiлген жұмыстарды жүргiзу үшiн жер учаскелерiн пайдалануға рұқсатты, оның қолданылатын мерзiмiн көрсете отырып - аудандық, қалалық, поселкелiк, ауылдық, селолық атқарушы органдар, ал егiстiкте, жақсартылған шабындықтар мен жайылымдарда, көп жылдық екпелер бар жерде, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерi мен орман қоры жерiнде облыстық атқарушы органдар бередi.

      3. Аталған жұмыстарды жүргiзу мерзiмдерi, орны, жердi пайдаланғаны үшiн төлемдердiң мөлшерi, залалды өтеу және жердi нысаналы мақсаты бойынша пайдалануға жарамды күйге келтiру жөнiндегi мiндеттер, сондай-ақ басқа да жағдайлар iздестiрушiнiң жеке меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен жасасқан шартында белгiленедi.

      4. Iздестiру жұмыстары үшiн пайдаланылатын жер учаскелерiн тiкелей мақсаты бойынша пайдалануға жарамды күйге келтiру жеке меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мен іздестіруші арасындағы шартта, учаскелерді мақсаты бойынша пайдалануға жарамды күйге келтiру жөнiндегi жұмыстар iздестiру жұмыстарының барысында, ал бұл мүмкiн болмаған жағдайда - жұмыстар аяқталғаннан кейiн, топырақтың тоңдану кезеңiн қоспағанда, бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей жүргiзiлуге тиiс екенi ескерiле отырып анықталады.

55-бап. Басқа да сервитуттар

      Заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде көзделген жағдайларда осы заңда аталғандардан басқа да сервитуттар белгiленуi мүмкiн.

56-бап. Жер учаскесiне құқық ауысқан кезде сервитуттың сақталуы

      1. Сервитут ауыртпалығы бар жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер учаскесiн пайдалану құқығы басқа тұлғаға ауысқан жағдайда сервитут сақталады.

      2. Сервитут мәмiленiң, оның iшiнде сатып алу-сатудың және кепiлге салудың дербес нысанасы бола алмайды. Сервитут басқа тұлғаларға қамтамасыз етiлуi үшiн сервитут белгiленген құқықпен бiрге ғана ауыса алады.

57-бап. Сервитуттың тоқтатылуы

      1. Сервитуттың қолданылуы құқық иесiнiң бас тартуы, ұзақ уақыт (3 жыл) пайдаланылмауы, сервитут белгiленген мерзiмнiң өтуi нәтижесiнде, тараптар арасындағы келiсiм негiзiнде, сот шешiмi негiзiнде және заң актiлерiнде көзделген өзге де негiздер бойынша тоқтатылады.

      2. Сервитуттың қолданылуы заң актiлерiнде немесе тараптардың келiсiмiнде көзделген негiздер бойынша бiржақты тәртiппен тоқтатылады.

      3. Сервитут оны құқық иесiнiң тиiсiнше пайдаланбауына байланысты жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының талап етуi бойынша, сондай-ақ ол белгiленген себептердiң ендiгi жерде болмауы себептi сот тәртiбiмен тоқтатылуы мүмкiн.

      4. Сервитут белгiлi бiр мерзiмге белгiленген жағдайда оның қолданылуы, егер тараптардың келiсiмiнде өзгеше белгіленбесе, белгiленген мерзiм аяқталған соң тоқтатылады. Сервитут шарт негiзiнде талап етiлетiн кезге дейiн немесе белгiсiз мерзiмге белгiленген жағдайларда сервитуттың қолданылуы сервитут ауыртпалығы бар жылжымайтын мүлiк иесiнiң сервитутты тоқтату туралы талап еткен кезiнен бастап бiр ай мерзiм өткен соң тоқтатылады.

58-бап. Сервитутты тiркеу

      1. Егер осы бапта және жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеу туралы заң актiсiнде өзгеше белгiленбесе, құқық иесiне бөтен жер учаскесiн шектеулi нысаналы пайдалану құқығын беретiн сервитуттардың пайда болуы, өзгертiлуi және тоқтатылуы құқық кадастрында мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

      2. Нормативтiк құқықтық актiлер негiзiнде пайда болатын сервитуттар, сондай-ақ жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеу туралы заң актiсiне сәйкес тiркеу объектiлерi болып табылмайтын өзге де сервитуттар мемлекеттiк тiркелуге жатпайды.

8-тарау. ЖЕР УЧАСКЕСI МЕН ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫН КЕПIЛГЕ САЛУ

59-бап. Кепiлдiң нысанасы

      1. Кепiл салушыға жеке меншiк құқығымен немесе жер пайдалану құқығымен тиесiлi жер учаскесi кепiл нысанасы болуы мүмкiн.

      2. Егер заңдарда өзгеше белгiленбесе, жер учаскесiнiң және жер пайдалану құқығының кепiлiне жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы ережелер қолданылады. (РҚАО-ның ескертуі: U952723 )

      3. Кепiлге салынған жер учаскесi немесе жер пайдалану құқығы кепiл ұстаушының меншiгiне айналған жағдайда осы Заңға байланысты жер учаскесiне құқығы бола алмайтын тұлғаларға қатысты осы Заңның 49-бабында белгiленген нормалар қолданылады.

60-бап. Жер учаскесiн және жер пайдалану құқығын кепiлге салуды шектеу

      1. Жер учаскесiне немесе жер пайдалану құқығына қатысты мәмiлелер жасауға тыйым салынған жағдайларда (осы Заңның 26-бабының 2-тармағы) жер учаскесiн және жер пайдалану құқығын кепілге салуға жол берілмейдi.

      2. Егер жер учаскесiнiң бiр бөлiгiн нысаналы мақсатына сәйкес дербес учаске ретiнде пайдалану мүмкiн болмаса, жер учаскесiнiң бұл бөлiгiн немесе оның бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.

      Кепiлге салынатын жер учаскесiнде немесе оның кепiлге салынатын бөлiгiнде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) қоса кепiлге салмайынша, бөлiнетiн жер учаскесiнiң бәрiн немесе бiр бөлiгiн не бүкiл жер учаскесiне немесе оның бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.

      Бөлiнбейтiн жер учаскесiнде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) қоса кепiлге салмайынша бөлiнбейтiн жер учаскесiн немесе оған жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.

      Yй (құрылыс, ғимарат) орналасқан және оны пайдалануға қажеттi бөлiнетiн жер учаскесiнiң бiр бөлiгiн немесе бөлiнетiн жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығын қоса кепiлге салмайынша, не үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан бүкiл бөлiнбейтiн жер учаскесiн немесе бүкiл бөлiнбейтiн жер учаскесiне жер пайдалану құқығын қоса кепiлге салмайынша, ол үйдi (құрылысты, ғимаратты) кепiлге салуға жол берiлмейдi.

      Жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне кепiлдi белгілеген кезде осы Заңның 35-бабының 3-тармағында көзделген талаптар сақталуға тиiс.

      3. Ортақ меншiктегi бөлiнбейтiн жер учаскесiн немесе бөлiнбейтiн жер учаскесiне ортақтасып жер пайдалану құқығын кепiлге салуға ортақ меншiкке немесе ортақтасып жер пайдалануға барлық қатысушылардың жазбаша келiсiмi болған жағдайда жол беріледi.

      4. Жер учаскесiн жалға беру нысанында ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығын жалдау шартының қолданылу мерзіміне кепілге салуға болады.

      Қысқа мерзiмдi өтеулi уақытша және өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығын кепiлге салуға жол берiлмейдi.

61-бап. Үйлер (құрылыстар, ғимараттар) бар жер учаскесiн немесе сондай жер учаскесiне жер пайдалану құқығын кепiлге салу

      1. Бөлiнетiн жер учаскесiне орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) кепiлге салу онымен бiрге, егер тараптардың келiсiмiнде жер учаскесiнiң немесе жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығының аталғаннан үлкен бөлiгi кепiлге берiлмейтiн болса, үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан және оған қызмет көрсетуге қажеттi бөлiнетiн жер учаскесiнiң бiр бөлiгi немесе бөлiнетiн жер учаскесiнiң бiр бөлiгiне жер пайдалану құқығы, не бүкiл жер учаскесi немесе бүкiл жер учаскесiне жер пайдалану құқығы кепiлге салынатынын бiлдiредi.

      Бөлiнбейтiн жер учаскесiне не өзiнде орналасқан жылжымайтын мүлiкке қызмет көрсетуге әдейi арналған жер учаскесiне орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) кепiлге салу сонымен бiрге бүкiл жер учаскесiнiң немесе бүкiл жер учаскесiне жер пайдалану құқығының кепiлге салынатынын білдiредi.

      Yйлер (құрылыстар, ғимараттар) кепілге салынған жағдайда тиiстi жер учаскесiнiң немесе оның бөлiнетiн бөлiгiнiң не жер учаскесiне немесе оның бөлiнетiн бөлiгiне жер пайдалану құқығының құны ескерiлуге тиiс.

      2. Егер бөлiнбейтiн жер учаскесiнде ортақ меншiктегi (өзге де ортақ заттық құқықтағы) үйлер (құрылыстар, ғимараттар) орналасқан болса, үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) кепiлге салу сонымен бiрге үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) орналастыруға, күтуге және пайдалануға қажеттi жер учаскесiнiң кепiлге салынатынын бiлдiредi. Егер аталған жағдайларда кепiл нысанасы заңдарда белгіленген тәртiппен бөлiнген үйдiң (құрылыстың, ғимараттың) бiр бөлiгi немесе ортақ мүлiкке құқықтағы үлес болса, кепiл сонымен бiрге жер учаскесiндегi кепілге салынған үй (құрылыс, ғимарат) бөлiгiнiң алаңына сәйкес келетiн үлеске белгiленедi. Кондоминиум объектiсiнде орналасқан үй-жайды кепiлге салу сонымен бiрге кондоминиумға қатысушылар арасындағы қатынастарды реттейтiн заңдарға сәйкес анықталатын ортақ мүлiктегi және жер учаскесiндегi үлестiң де кепiл нысанасы болатынын бiлдiредi.

      3. Мемлекеттiк жер пайдаланушылар белгiлi бiр жер учаскесiнде орналасқан үйдi (құрылысты, ғимаратты) және оның осы үй (құрылыс, ғимарат) орналасқан, оған қызмет көрсетуге арналған бөлігін кепілге салатын жағдайда ғана өздерiне тиесiлi тұрақты жер пайдалану құқығын кепiлге салуға құқылы.

62-бап. Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлге салуды тiркеу

      Жер учаскесiн немесе жер пайдалану құқығын кепiлге салу жылжымайтын мүлiкпен жасалатын мәмiлелердi тiркеу үшiн белгiленген тәртiппен мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

9-тарау. ЖЕР УЧАСКЕСIНЕ МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫН, ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫН ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚҰҚЫҚТАРДЫ ТОҚТАТУ

63-бап. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын тоқтату негiздерi

      1. Жер учаскесiне жеке меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы:

      1) жер учаскесiн меншiк иесi немесе жер пайдалану құқығын жер пайдаланушы басқа тұлғаларға иелiктен шығарып берген;

      2) меншiк иесi меншiк құқығынан немесе жер пайдаланушы жер пайдалану құқығынан бас тартқан;

      3) жер учаскесiне меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан заң актiлерiнде көзделген өзге де реттерде айрылған жағдайларда тоқтатылады.

      2. Меншiк иесiнен жер учаскесiн және жер пайдаланушыдан жер пайдалану құқығын алып қоюға (сатып алуға):

      1) меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер учаскесiнен немесе жер пайдалану құқығынан өндiрiп алынған;

      2) жеке меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан жер учаскесi мемлекеттiк қажеттер үшiн алып қойылған (сатып алынған);

      3) осы Заңның 74 және 75-баптарында көзделген жағдайларда, меншік иесінен немесе жер пайдаланушыдан мақсаты бойынша пайдаланылмай отырған немесе заңдарды бұза отырып пайдаланылып жүрген жер учаскесi алып қойылған;

      4) меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан радиоактивтi ластануға ұшыраған жер учаскесi оған тең жер учаскесiн берiп алып қойылған;

      5) тәркiленген реттен басқа жағдайларда жол берiлмейдi.

      3. Бұған қоса, жер пайдалану құқығы мынадай негiздер бойынша тоқтатылуы мүмкiн:

      1) учаске берiлген мерзiмнiң өтуі;

      2) жер учаскесi кепiлде тұрған жағдайларды қоспағанда, жер учаскесiн жалға беру шартының немесе өтеусiз уақытша жер пайдалану шартының мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы;

      3) соларға байланысты жер пайдаланушыға қызметтiк жер үлесiн беруге негiз болған еңбек қатынастарының тоқтатылуы (осы Заңның 32-бабы).

64-бап. Жеке меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан бас тарту

      1. Меншiк иесi немесе жер пайдаланушы өзiне тиесiлi жер учаскесiне меншiк құқығынан немесе жер пайдалану құқығынан бас тартып, бұл жөнiнде хабарлауы не өздерiне тиесiлi жер учаскесiне құқықтарды сақтауға ниет бiлдiрмей, ол құқықтардан шеттетiлгенiн айқын дәлелдейтiн басқа да iс-әрекеттер жасауы мүмкiн.

      Уақытша жер пайдалану құқығынан немесе жеке меншiктегi жер учаскесiн уақытша пайдалану құқығынан бас тарту жалдау шартын немесе өтеусiз уақытша жер пайдалану туралы шартты тоқтату үшiн белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

      2. Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы меншiк немесе жер пайдалану құқықтарынан бас тартқандығын айқын дәлелдейтiн iс-әрекет жасаған жағдайда (басқа жаққа кету, учаскенi ұзақ уақыт бойы пайдаланбау және басқалар) бұл учаскенi жер кадастрын жүргiзетiн органдар иесiз мүлiк ретiнде есепке алып, жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тіркеудi жүзеге асыратын органға хабарлайды.

      Иесiз мүлiк ретiнде есепке алынған күннен бастап бiр жыл өткен соң тиiстi атқарушы орган жер учаскесiн мемлекеттiк меншiкке түстi деп тану туралы талап қойып, сотқа жүгіне алады. Сот шешімі бойынша мемлекеттiк меншiкке түстi деп танылмаған иесiз жер учаскесi қалдырып кеткен меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының иеленуiне, пайдалануына және билiк етуiне қайта алынуы не сатып алу мерзiмiнiң өтуi себептi меншiкке немесе жер пайдалануға сатып алынуы мүмкiн.

      3. Иесiз мүлiк ретiнде есепте болған кезiнде мұндай учаске басқа тұлғаға уақытша жер пайдалануға берiлуi мүмкiн.

65-бап. Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер учаскесiнен немесе жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу

      Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының мiндеттемелерi бойынша жер учаскесiнен немесе жер пайдалану құқығынан өндiрiп алу кезiнде (осы Заңның 46-бабы) меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы заңдарда көзделген тәртiппен меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы ауысатын тұлғада алынған жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы пайда болған кезден бастап тоқтатылады.

66-бап. Жер учаскесiн мемлекеттiк қажеттер үшiн алып қою немесе сатып алу

      1. Жер учаскесi мемлекеттiк қажеттер үшiн сатып алу немесе жеке меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының келiсiмiмен соған тең басқа жер учаскесiн беру арқылы алып қойылуы мүмкiн.

      2. Жер учаскелерiн мемлекеттiк қажеттер үшiн алып қоюға немесе сатып алуға:

      1) халықаралық мiндеттемелер;

      2) қорғаныс мұқтажына, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсатқа арнап жер беру;

      3) учаскенiң астынан пайдалы қазба кенiштерiнiң (жалпы таралғандарынан басқасының) табылуы;

      4) жол салу, электр, байланыс желiлерi мен магистральды құбыр жолдарын тарту, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн мемлекеттік маңызы бар басқа да объектілер салу;

      5) қалалар мен өзге де елдi мекендердің бас жоспарлары, аумақты аймақтарға бөлу схемалары және белгiленген тәртiппен бекiтiлген өзге де қала құрылысы немесе жерге орналастыру құжаттамасы негiз болып табылады.

      3. Заң актiлерiнде осы баптың 2-тармағында аталғандарынан басқа да негiздер көзделуi мүмкiн.

      4. Өтеусiз уақытша жер пайдалануға берiлген жер учаскесiн мемлекеттiк қажеттерге алып қою жер пайдалану құқығын сатып алусыз жүзеге асырылады. Жер пайдаланушыларға залалдар толық көлемiнде өтеледi, сондай-ақ олардың қалауы бойынша басқа жер учаскесi берілуi мүмкін.

67-бап. Жер учаскесiн сатып алу

      1. Мемлекеттiк қажеттер үшiн меншiк иелерiнен және мемлекеттiк емес жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн алып қою, егер олар жер пайдалану құқығын сатып алған болса, азаматтық заңдарға сәйкес сатып алу тәртiбiмен жүзеге асырылады.

      2. Жер учаскесiнiң меншiк иесiне немесе мемлекеттiк емес жер пайдаланушыға, егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше көзделмесе, сатып алу туралы шешiм қабылдаған орган бұл жөнiнде учаскенi сатып алудан кемiнде бiр жыл бұрын жазбаша түрде хабарлауға тиiс. Меншiк иесi немесе жер пайдаланушы, егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше көзделмесе, осындай хабар алған күннен бастап бiр жыл өтпей тұрып жер учаскесiн сатып алуға меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының келiсiмiмен ғана жол берiледi.

      ЕСКЕРТУ. 67-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.07.10. N 227-II Заңымен .

68-бап. Мемлекеттiк қажеттер үшiн сатып алынуға тиiстi жер учаскесi меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушысының құқығы

      Мемлекеттiк қажеттер үшiн сатып алынуға тиiстi жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушысы сатып алу туралы шешiм қабылданған кезден бастап, учаскенiң бағасы туралы келiсiм жасалғанға немесе учаскенi сатып алу туралы сот шешiмi қабылданғанға дейiн жер учаскесiне қатысты өздерiне тиесiлi құқықтарды жүзеге асыруы және учаскені оның мақсатына сәйкес пайдалануды қамтамасыз ететін қажетті шығындар жұмсауы мүмкiн. Бұл орайда меншiк иесi немесе жер пайдаланушы аталған кезеңде жер учаскесiндегi жаңа құрылысқа, үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) кеңейтуге немесе қайта құруға байланысты шығындар мен залалды өздерi көтеруге тәуекел жасайды.

      Егер жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы жер учаскесiнiң бiр бөлiгi алып қойылғаннан кейiн қалған бөлiгiн бұрынғы мақсаты бойынша пайдалана алмаса, онда бүкiл жер учаскесi сатып алынады.

69-бап. Сатып алынатын жер учаскесi үшiн төленетiн баға

      1. Мемлекеттiк қажеттер үшiн сатып алынатын жер учаскесiне төленетiн баға, сатып алудың мерзiмi мен басқа да жағдайлар меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен келiсiм арқылы белгiленедi.

      2. Сатып алынатын жер учаскесi үшiн төленетiн бағаны анықтау кезiнде оған жер учаскесiнiң немесе оған құқықтың және онда орналасқан жылжымайтын мүлiктiң нарықтық құны, сондай-ақ үшiншi тұлғалар алдындағы мiндеттемелерiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуға байланысты өздерi шеккен залалды қоса алғанда, жер учаскесiнен айрылуға байланысты меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген барлық залал енгiзіледi.

      3. Меншiк иесiмен немесе жер пайдаланушымен келiсiм бойынша мемлекеттiк қажеттер үшiн сатып алынатын жер учаскесiнiң орнына оларға осы жер учаскесiнiң немесе оған құқықтардың құнын бағаға есептей отырып, басқа жер учаскесi берiлуi мүмкiн. Мемлекеттiк қажеттер үшiн алынатын жер учаскесi немесе оған құқық мемлекеттен сатып алынуға тиiстi болып, бiрақ сатып алу жүргiзiлмеген жағдайларда, жер учаскесiнiң нарықтық құны бағаға қосылмайды, жер пайдаланушымен келiсiм бойынша оның орнына оған басқа жер учаскесi берiлуi мүмкiн.

70-бап. Жер учаскесiн сот шешiмi бойынша сатып алу

      Егер меншiк иесi немесе жер пайдаланушы өздерiнен жер учаскесiн мемлекеттiк қажеттер үшiн сатып алу туралы шешiммен келiспесе не олармен сатып алынатын жер учаскесi үшiн төленетiн баға немесе сатып алудың басқа да жағдайлары туралы келiсiмге қол жеткiзiлмесе, сатып алу туралы шешім қабылдаған мемлекеттік орган сотқа жер учаскесін сатып алу туралы талап-арыз бере алады.

      Мұндай талап-арыз учаскенiң меншiк иесiне немесе жер пайдаланушысына, егер Қазақстан Республикасының заң актілерінде өзгеше көзделмесе, осы Заңның 67-бабының 2-тармағында аталған хабарлама жiберiлген кезден бастап бiр жыл өткен соң, бiрақ екi жылдан кешiктiрiлмей берiлуге тиiс.

      ЕСКЕРТУ. 70-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.07.10. N 227-II Заңымен .

71-бап. Мемлекеттiк қажеттер үшiн мемлекеттiк жер пайдаланушыдан жер учаскесiн алып қою

      Мемлекеттiк қажеттер үшiн мемлекеттiк жер пайдаланушыдан жер учаскесiн алып қою оны алып қоюды жүзеге асыратын атқарушы органның бiржақты шешiмi негiзiнде жүргiзiледi.

      Мұндай шешiмге жоғары тұрған органға не сот тәртiбiмен шағым жасалуы мүмкiн. Шағым беру алып қою туралы шешiмнің орындалуын тоқтата тұрады.

72-бап. Жекелеген санаттағы жердi алып қоюды шектеу

      Кадастрлық бағасы аудандық орташа деңгейден жоғары ауыл шаруашылық алқаптарын, сондай-ақ қала маңындағы аймақтардың, ауыл шаруашылық, биологиялық және ирригациялық-мелиорациялық бағдардағы ғылыми-зерттеу және оқу орындарының тәжiрибелiк танаптарының, орман қорының жерiн алып қоюға ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру мен кеңейтуге, халықаралық мiндеттемелердi орындауға, учаскенiң астынан бағалы пайдалы қазбалар кенiшiнiң табылуына, жолдар, электр, байланыс желiлерi мен магистралды құбыр жолдарын, сондай-ақ мемлекеттiк маңызы зор объектiлер салуға байланысты ерекше жағдайларда ғана жол берiледi.

73-бап. Төтенше жағдайлар кезiнде жер учаскесiн уақытша алып қою

      1. Дүлей зiлзалалар, авариялар, эпидемиялар, эпизоотиялар жағдайында және өзге де төтенше жағдайлар кезiнде жер учаскесi жергілiктi атқарушы органдардың шешiмiмен меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан олардың шеккен залалын өтей отырып, қоғам мүдделерi үшiн уақытша алып қойылуы мүмкiн. Меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының шеккен залалы өтелетiн баға жөнінде сот тәртібімен дауласуға болады.

      2. Төтенше жағдайлардың қолданылуы тоқтатылған кезде жер учаскесi меншiк иесiне (жер пайдаланушыға) қайтарылуға тиiс және дау туындаған жағдайда ол сот тәртiбiмен оның қайтарылуын талап етуге құқылы.

      3. Жер учаскесiн меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға қайтару мүмкiн болмаған жағдайда жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының құны өтеледi.

      4. Жер учаскесi уақытша алып қойылған кезде мүлiктi, соның iшiнде жылжымайтын мүлiктi реквизициялау тәртiбi азаматтық заңдардың нормалары бойынша жүзеге асырылады.

74-бап. Жер пайдаланушыдан мақсаты бойынша пайдаланылмай жатқан жер учаскесiн алып қою

      Егер заңдарда неғұрлым ұзақ мерзiм көзделмесе, ауыл шаруашылық өндiрiсiне не тұрғын үй құрылысы мен өзге де құрылысқа арналған учаске бiр жыл iшiнде тиiстi мақсатында пайдаланылмаған жағдайларда жер учаскесi жер пайдаланушыдан алып қойылуы мүмкiн. Учаскенi игеру үшiн қажеттi уақыт, сондай-ақ дүлей зiлзалалар салдарынан немесе осылайша пайдалануға мүмкiндiк бермеген өзге де мән-жайларға байланысты учаскенi мақсаты бойынша пайдалану мүмкiн болмаған уақыт бұл кезеңге кiрмейдi.

75-бап. Заңдарды бұза отырып пайдаланылған жер учаскесiн меншiк иесi мен жер пайдаланушыдан алып қою

      Егер учаскенi пайдалану осы Заңда немесе өзге де заңдарда белгiленген жердi ұтымды пайдалану ережелерiн өрескел бұзу арқылы жүзеге асырылса, атап айтқанда, учаске нысаналы мақсатына сәйкес пайдаланылмаса немесе оны пайдалану ауыл шаруашылық жерi құнарлылығының едәуiр төмендеуiне не экологиялық жағдайдың едәуiр нашарлауына әкеп соғатын болса, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңдарда көзделген жазалау шаралары қолданылғаннан кейін жер учаскесі меншiк иесi мен жер пайдаланушыдан алып қойылуы мүмкiн.

76-бап. Мақсаты бойынша пайдаланылмайтын не заңдарды бұза отырып пайдаланылатын жер учаскесiн алып қою тәртiбi

      1. Меншiк иелерiнен және жер пайдаланушылардан жер учаскесiн осы Заңның 74 және 75-баптарында көзделгендей алып қою уәкілеттi органның талабы бойынша сот тәртiбiмен жүргiзiледi.

      2. Осы Заңның 74-бабында көзделген жағдайда жер учаскесiн алып қою туралы талап жер пайдаланушыға талап қойылғанға дейiн кемiнде бiр жыл бұрын учаскенi мақсаты бойынша пайдалану қажеттiгi туралы жазбаша ескерту жасалғаннан кейiн және осы уақыт iшiнде жер пайдаланушы учаскенi мақсаты бойынша пайдалану жөнiнде қажеттi шаралар қолданбаған жағдайда ғана берiлуi мүмкiн.

      3. Осы Заңның 75-бабында көзделген жағдайда жер учаскесiн алып қою туралы талап әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңдарда көзделген жазалау шаралары қолданылып, меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға заңдардың бұзылуын жою қажеттiгi туралы талап қабылдардан кемiнде үш ай бұрын жазбаша ескерту жасалғаннан кейiн ғана және осы мерзiм iшiнде меншiк иесi немесе жер пайдаланушы учаскенi пайдалану кезiнде заңдардың бұзылуын жоймаған жағдайда берiлуi мүмкiн.

      Егер меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының заңдарды бұзуы учаскенi нысаналы мақсатта пайдаланбауда болса, алып қою туралы талап берерден бұрын уәкiлеттi орган учаскенiң меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының өтiнiмi бойынша жер учаскесiнiң нысаналы мақсатын өзгерту туралы мәселенi қарауға мiндеттi, бұл ретте учаскенiң нысаналы мақсатын өзгерту туралы мәселе дұрыс шешiлмеген жағдайда ғана оны алып қоюға талап қойылуы мүмкiн.

      4. Осы Заңның 74 және 75-баптарында аталған негiздер бойынша сот шешiмiмен учаскенi меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан алып қойған жағдайда жер учаскесiне меншiк құқығы немесе жер пайдалану құқығы азаматтық iс жүргiзу және атқарушылық заңдарында белгiленген тәртіппен жария саудада сатылады, ал одан түскен сома учаскені алып қою кезiндегi шығыстар шегерiле отырып, бұрынғы меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға төленедi. Бiр жыл iшiнде кемiнде үш рет саудаға шығарудан кейiн ондай жер учаскелерiн немесе оларға жер пайдалану құқықтарын сату мүмкiн болмаған жағдайда жер учаскесi сот шешiмiмен арнаулы жер қорына есептеледi.

77-бап. Тәркiлеу

      Заң актiлерiнде көзделген жағдайларда, қылмыс немесе өзге де құқық бұзушылық жасағаны үшiн меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан жер учаскесi сот тәртiбiмен санкция түрiнде өтеусiз алып қойылуы мүмкiн.

      Сотталған адам және оның асырауындағы адамдар үшiн қажеттi, сотталған адамға жеке меншiк құқығымен тиесiлi немесе оның ортақ меншiктегi үлесi болып табылатын, үй мен қора-қопсы орналасқан жер учаскелерi, сотталған адам мен оның асырауындағы адамдарға қажеттi жер учаскесi, сондай-ақ қылмыстық атқару заңдарында көзделген тiзбеге сәйкес өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын жүргiзу үшiн қажеттi жер учаскелерi тәркiленбеуге тиiс (РҚАО-ның ескертуі: Z970208 ).

      Тәркiленген жер учаскелерi мемлекеттiк меншiкке қайтарылады. Мұндай жер учаскелерiн не тәркiлеу объектiсi болып табылатын жер пайдалану құқығын сату заңдарда белгiленген тәртiппен жүргiзiлуi мүмкiн.

78-бап. Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жер учаскесiн бағалау

      Меншiк немесе жер пайдалану құқығы тоқтатылған жағдайда жер учаскесi немесе жер пайдалану құқығы нарықтық құны бойынша бағаланады.

3-бөлiм. ЖЕР САНАТТАРЫ

10-тарау. АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МАҚСАТЫНДАҒЫ ЖЕР

79-бап. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер ұғымы және оның құрамы

      1. Ауыл шаруашылығының мұқтаждары үшiн берiлген немесе осы мақсаттарға арналған жер ауыл шаруашылық мақсатындағы жер деп танылады.

      2. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер құрамында ауыл шаруашылық алқаптары мен ауыл шаруашылығының жұмыс iстеуiне қажетті ішкі шаруашылық жолдары, коммуникациялар, тұйық суаттар, мелиорациялық жүйе, қора-қопсылар мен ғимараттар орналасқан жерлер болады.

      3. Ауыл шаруашылық алқаптарына егiстiктер, тыңайған жер, көп жылдық екпелер егiлген жер, шабындықтар мен жайылымдар жатады.

      Ауыл шаруашылық алқаптары айрықша қорғалуға тиiс. Бұл жердi ауыл шаруашылық өндiрiсiне байланысты емес мақсаттарға пайдалануға ерекше жағдайларда жол берiледi (осы Заңның 72-бабы).

      Ауыл шаруашылық алқаптарын бiр түрден екiншiсiне ауыстыру тәртiбiн осы Заңның ережелерiне сәйкес Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.

      4. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жер:

      1) жер пайдалануға - Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларына тауарлы ауыл шаруашылық өндiрiсi, қорғаныш ағаштар өсiру, ғылыми-зерттеу, тәжiрибе жүргiзу және оқыту мақсаттары үшiн, қосалқы ауыл шаруашылығын, бақша және мал шаруашылығын жүргiзу үшiн;

      2) жеке меншiкке - Қазақстан Республикасының азаматтарына өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын, бағбандықты, саяжай құрылысын дамыту үшін;

      3) шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарға 10 жылға дейiнгi мерзiмге жалдау шартымен уақытша жер пайдалануға берiледi.

      5. Тауарлы ауыл шаруашылық өндiрiсiн ұйымдастыру үшiн жер учаскесiн алған Қазақстан Республикасының жеке және мемлекеттiк емес заңды тұлғалары ауылдың (селоның) жергiлiктi әлеуметтiк бағдарламаларын жүзеге асыру және бiрлескен шаруашылық жүргiзу үшiн заңдарға сәйкес ортақ мүдденi көздеп ұжымдарға бiрiгуге құқылы.

      6. Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушiлер арасында жердi қайта бөлу мақсатында ауыл шаруашылық мақсатындағы жер мен басқа да санаттағы жердiң есебiнен арнайы жер қоры құрылады. Санитариялық нормалар мен талаптарға сай келетiн ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiруге жай-күйi мүмкiндiк бермейтiн жер учаскелерi арнайы жер қорына қосылмайды. Арнайы жер қорын құру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгілейдi.

      7. Жерi бөлiнуге жатпайтын ауыл шаруашылық ұйымдарынан шыққан, сондай-ақ бұрын шартты жер үлесi құқығы берiлмеген және осы аумақта тұратын азаматтардың арнайы жер қорынан шаруа (фермер) қожалығын немесе ауыл шаруашылық өндiрiсiмен байланысты өзге де қызметтi жүргiзу үшiн жер учаскесiн бiрiншi кезекте алуға құқығы бар.

80-бап. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзуге арналған жер учаскелерi

      1. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн азаматтарға уақытша жер пайдалану құқығымен (5 жылға дейiн қысқа мерзiмдi және 49 жылға дейiн ұзақ мерзiмдi) жер учаскелерi берiледi.

      Жер учаскесiн шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн алуға арнаулы ауыл шаруашылық бiлiмi мен бiлiгi бар, ауыл шаруашылығында iстеген жұмыс тәжiрибесi бар және сол ауданда, қалада, ауылда (селода), поселкеде тұратын азаматтар басым құқықты пайдаланады.

      2. Қайта ұйымдастырылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұйымдарының құрамынан шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн шығатын азаматтарға аталған ұйымдардың жерiнен жер учаскелерi берiледi, олардың кадастрлық бағасы шаруашылық бойынша (алқаптар бойынша) орта деңгейде болуға тиiс.

      3. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн алған және ауылда (селода) тұрғын үйi бар азаматтардың үй жанындағы жер учаскесi жеке меншiк құқығымен сақталып қалады, ол шаруа (фермер) қожалығындағы жер учаскесiнiң құрамына кiрмейдi.

      4. Ауыл шаруашылық ұйымдарының қызметкерлерi болып табылмайтын азаматтарға шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерi арнайы жер қорының жерiнен және босалқы жерден берiледi.

      5. Шаруа (фермер) қожалығын жүргiзу үшiн жер учаскелерiн беру және ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiруге байланысты кәсiпкерлiк қызметтi өзге де нысанда жүзеге асыру, сондай-ақ жер учаскелерiн негiзгi нысаналы мақсатына байланысты емес мақсатта пайдалану тәртiбi заңдармен белгiленедi.

81-бап. Өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығына, бағбандыққа және саяжай құрылысына арналған жер учаскелерi

      1. Қазақстан Республикасының азаматтарына өзіндік (қосалқы) үй шаруашылығы, бағбандыққа және саяжай құрылысы үшiн жеке меншiкке жер учаскелерi ауыл шаруашылық мақсатындағы, елдi мекен жерi мен босалқы жерден берiледi.

      2. Өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығына, бағбандыққа және саяжай құрылысына арналған жер учаскелерiнiң меншiк иесi болып табылатын азаматтар ортақ мүдделер үшiн құқықтық жағдайы заң актілерiмен анықталатын жай серiктестiктерге, бағбандық немесе өзге де тұтыну кооперативтерiне бiрiгуге құқылы.

      3. Бағбандыққа немесе саяжай құрылысына арналған жер учаскелерi азаматтардың бөлек меншiгiнде болып, ал жер учаскелерiнiң меншiк иелерiнiң ортақ қажеттерiн қанағаттандыруға арналған жер учаскелерi мен басқа да мүлiк олардың ортақ үлестiк меншiгiнде болған жағдайда меншiк иелерi арасындағы ортақ мүлiкке байланысты қатынастарға кондоминиум туралы нормалар қолданылады.

82-бап. Шартты жер үлесiнiң құқықтық режимi

      1. Қайта құрылатын немесе таратылатын мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұйымдарының қызметкерлерi, сондай-ақ зейнеткерлер мен осы ұйымдардың өндiрiстiк және әлеуметтiк-мәдени қызмет көрсететiн салаларында iстейтiн әрi олардың аумағында тұратын адамдардың заңдарға сәйкес белгiлi бiр шартты жер үлесiне құқығы бар.

      Шаруа (фермер) қожалығын немесе ауыл шаруашылық өндiрiсiмен байланысты өзге де кәсiпкерлiк қызметтi ұйымдастыру үшiн шартты жер үлесiне сәйкес қайта ұйымдастырылатын ұйымның пайдаланатын жерiнен жер учаскесiн алу үшiн шартты жер үлесiнiң иесi жер пайдалану құқығын беруге құқығы бар жергiлiктi атқарушы органға және өзi бөлiнiп шыққысы келетiн қайта ұйымдастырылатын ұйымның атына өтiнiш бередi.

      2. Қайта ұйымдастырылатын немесе таратылатын ауыл шаруашылық ұйымдарының өздерi пайдаланатын жер шекарасы шегiндегi ауыл шаруашылық алқаптары шартты жер үлестерiне бөлуге жатады, бұған:

      1) елдi мекендер шегiне кiретiн;

      2) ауданның арнайы жер қоры құрамына енгiзiлген;

      3) нормадан тыс радиациялық ластануға ұшыраған немесе халықтың өмiрi мен денсаулығына басқадай қауiп төндiретiн;

      4) пайдалы қазбаларды қазу кезінде бүлінген және мақсаты бойынша пайдалану үшін қайтадан жарамды күйге келтірілмеген;

      5) шалғайдағы мал шаруашылығының уақытша жер пайдаланудағы учаскелерi қосылмайды.

      3. Жер үлесiнiң мөлшерi:

      1) ауыл шаруашылық ұйымы пайдаланатын жердегi ауыл шаруашылық алқаптарының жалпы көлемiн шартты жер үлесiне құқығы бар адамдардың санына бөлу арқылы, гектармен;

      2) ауыл шаруашылық ұйымы пайдаланып отырған жердегi ауыл шаруашылық алқаптарының балл-гектар жиынтығын шартты жер үлесiне құқығы бар адамдар санына бөлу арқылы, балл-гектармен (жер көлемiне көбейтiлген топырақ бонитетi баллы) есептеп шығарылады.

      4. Азаматтардың шартты жер үлесiне құқығы шартты жер үлесiне құқық туралы куәлiкпен куәландырылады.

      5. Жер учаскелерiн шартты жер үлесi есебiне бөлу жер пайдаланушыларда қалған жердi ұтымды пайдалану жағдайының жасалуы ескерiле отырып, жерге орналастыру тәртiбiмен жүргiзiледi.

      6. Шартты (дараландырылған) жер үлесi құқығын иеленушiлердiң:

      1) шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқығын шаруашылық серiктестiктерiнiң жарғылық капиталына үлес ретiнде немесе таратылған немесе қайта ұйымдастырылған мемлекеттiк ауыл шаруашылық ұйымдарының жерiнде құрылатын өндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде беруге;

      2) шаруа (фермер) қожалығын немесе ауыл шаруашылық өндiрiсiмен байланысты өзге де қызметтi ұйымдастыру үшiн шартты (дараландырылған) жер үлесiне сәйкес жер учаскесiн алуға;

      3) шартты (дараландырылған) жер үлесi құқығын мұрагерлiк бойынша беруге немесе иелiктен шығаруға құқығы бар.

      7. Өздерiне тиесiлi құқықтарды шаруашылық серiктестiктерiнiң жарғылық капиталына үлес ретiнде немесе өндiрiстiк кооперативтерге жарна ретiнде берген, сондай-ақ шаруа (фермер) қожалықтарының құрамына кiрген шартты (дараландырылған) жер үлесi құқығын иеленушілер шартты (дараландырылған) жер үлесi құқығынан айрылады. Аталған адамдардың қатысушылар (мүшелер) құрамынан шығуға құқығы бар. Шаруа (фермер) қожалығын құру немесе ауыл шаруашылық өндiрiсiне байланысты өзге қызмет жүргiзу үшiн қатысушылар (мүшелер) құрамынан шыққан жағдайда олардың жер учаскесiн қоса алғанда, үлесiн немесе пайын нақты бөлiп алуға құқығы бар. Бұл орайда нақты бөлiнетiн жер учаскесiнiң орналасқан жерi шаруашылық серiктестiктерiнiң, өндiрiстiк кооперативтердiң, шаруа (фермер) қожалықтарының құрылтай құжаттарында көзделген тәртiппен немесе тараптардың келiсiмiмен анықталады.

      8. Шартты жер үлесiнiң иесi болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде оның жер үлесiне құқығы аяқталған болып саналады.

83-бап. Ұзақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдау жолдары

      1. Селолық тауар өндiрушiлердiң малын маусымдық жайылымдарға, ет комбинаттары мен мал сатып алу пункттерiне айдап апару үшiн ұзақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдау жолдарына, әдетте, жер пайдалану шекарасының бойындағы жайылымдық алқаптардан айдалатын малдың жолдағы азығын қамтамасыз ететiн мөлшерде жер учаскелерi берiледi.

      2. Бiр ауданның шегiнде мал айдауға арналған ұзақ мерзiмдi пайдаланатын мал айдау жолдарына жер учаскелерiн аудандық атқарушы орган бередi.

      Бiрнеше аудандардың аумағы арқылы мал айдау үшiн мал айдайтын жолдарға жер учаскелерiн беру туралы шешiмдi облыстық атқарушы орган қабылдайды.

      3. Ұзақ мерзiмдi пайдаланылатын мал айдайтын жолдардың жер пайдаланушылары болып табылатын тұлғалар қажеттi мөлшерде мал суаратын құдықтар мен мал дамылдатуға арналған алаңдар, экологиялық талаптардың сақталуын және жолдардың қалыпты пайдаланылуын қамтамасыз ететiн құрылыстар мен ғимараттар салуға, айдалатын малды мал дәрiгерлiк қадағалау органдарымен келiсiлген мерзiмде кедергiсiз өткiзуге мiндеттi.

      4. Жер пайдалану құқығымен жер учаскелерiн бермей уақытша (маусымдық) пайдаланылатын мал айдайтын жолдарды бөлу сервитут ережелерi бойынша жүргiзiледi (осы Заңның 53-бабы).

84-бап. Ауыл шаруашылық өндiрiсi ысырабының орнын толтыру

      1. Ауыл шаруашылық алқаптарының көлемi мен олардың сапасын қалпына келтiру арқылы ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң деңгейiн сақтау мақсатында ауыл шаруашылығын жүргiзуге байланысты емес мақсаттарға пайдалану үшiн ауыл шаруашылық алқаптарын алып қоюдан туындаған ауыл шаруашылық өндiрiсi ысырабының орны толтырылуға тиiс.

      Бұл ысырап осы Заңның 120-бабында көзделген залалдың орнын толтырудан тыс өтеледi.

      2. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерден ауыл шаруашылығын жүргiзуге байланысы жоқ қажеттiлiктер үшiн жер учаскелерi берiлетiн тұлғалар, сондай-ақ өздерi үшiн күзет, санитариялық және қорғаныш аймақтары белгiленетiн тұлғалар ауыл шаруашылық өндiрiсi ысырабының орнын толтырады.

      3. Ауыл шаруашылық мақсатындағы жерден және орман қоры жерiнен:

      1) елдi мекендер шегiнде жеке тұрғын үй салу, мектептер, мектепке дейiнгi балалар мекемелерiн, емдеу мекемелерi мен мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлер салу;

      2) мелиорациялық жүйелер салу;

      3) тоған және көл-балық шаруашылықтарын, балық питомниктерiн, уылдырықты балық өсiретiн шаруашылықтар мен балық-су зауыттарын салу;

      4) қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететiн, жапсарлас жатқан жер алқаптарының жағдайын нашарлатпайтын объектiлер салу;

      5) азып-тозған алқаптарға, химиялық және радиоактивтi заттармен ластанған жерге орман мелиорациясын жүргiзу үшiн жер учаскесi берiлетiн жеке және заңды тұлғалар ысыраптың орнын толтырудан босатылады.

      Қорықтарға, ұлттық, зоологиялық және дендрологиялық парктерге, ботаникалық бақтарға жер учаскелерiн беру кезiнде де, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда ысыраптың орны толтырылмайды.

      4. Ауыл шаруашылық өндiрiсiнiң орны толтырылуға тиiстi ысырабының мөлшерi мен оны анықтау тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

11-тарау. ЕЛДI МЕКЕНДЕРДIҢ ЖЕРI

85-бап. Елдi мекендер жерi ұғымы мен оның құрамы

      1. Қалаларды, поселкелердi, ауылдарды, селолар мен басқа да қоныстарды дамыту үшiн берiлген жер учаскелерi елдi мекендер жерi санатына жатады.

      2. Елдi мекендердiң жерi өзге әкiмшiлiк-аумақтық құрылымдардың жерiнен қала шегi, поселке шегi, селолық елдi мекен шегi арқылы межеленедi.

      3. Елдi мекендер жерiнiң құрамына:

      1) құрылыстар алып жатқан және көп пәтерлi және көп қабатты тұрғын үйлер, үй жанындағы жер учаскелерi бар жеке тұрғын үйлер салуға арналған тұрғын үй құрылысы жерi;

      2) денсаулық сақтау, мәдениет, сауда, қоғамдық тамақтандыру, тұрмыстық қызмет көрсету, коммерциялық қызмет объектiлерi, сондай-ақ жалпы бiлiм беру, арнаулы орта және жоғары бiлiм беру мекемелерi, әкiмшiлiк, ғылыми-зерттеу мекемелерi, ғибадат үйлерi мен өзге де iскерлiк үйлер, құрылыстар мен ғимараттар салынған және соларды орналастыруға арналған қоғамдық iскерлiк құрылыс жерi;

      3) өнеркәсiп, коммуналдық және олардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн қойма объектiлерi, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерi салынған және соларды орналастыруға арналған, сондай-ақ осы объектiлердiң санитариялық-қорғаныш аймақтарын белгiлеуге арналған өндiрiстiк құрылыс жері;

      4) темiр жол, автомобиль, өзен, теңiз, әуе және құбыр тасымалы жолдары, инженерлiк инфрақұрылым мен байланыс магистралы өтетiн және соларды салуға арналған көлiк, байланыс, инженерлiк коммуникациялар жерi;

      5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер;

      6) өзендер, табиғи және жасанды су айдындары мен акваториялары, су қорғау аймақтары, гидротехникалық және басқа да су шаруашылығы құрылыстары орналасқан су айдындары мен акваторияларының жерi;

      7) ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер;

      8) алаңдар, көшелер, өтпелi орындар, жолдар, жағалаулар, парктер, скверлер, бульварлар, тоғандар, жағажайлар, зираттар және халықтың мұқтаждарын қанағаттандыруға арналған өзге де объектiлер (су жолдары, жылыту құбырлары, тазартқыш қондырғылар және жалпы жұрт пайдаланатын басқа да инженерлiк жүйелер) орналасқан және соларды орналастыруға арналған жалпы пайдаланудағы жер;

      9) қала құрылысы қызметiне тартылмаған, елдi мекендi аумақтық тұрғыдан дамытуға және өзiндiк (қосалқы) үй шаруашылығын дамытуға арналған резервтегi және өзге де жер;

      10) крематорийлердi, мал өлiктерiн көму, тұрмыстық қалдықтар тастау орындарын және арнаулы нормативтер мен ережелер белгiленбейiнше пайдалануға болмайтын өзге де объектiлердi орналастыру үшiн бөлiнетiн арнаулы мақсаттағы жер;

      11) қорғаныс және өзге де пайдалану режимiнiң жерi кiруi мүмкiн.

      4. Жер учаскелерiн елдi мекендер жерiндегi жалпы пайдаланудағы жерге жатқызуды осы Заңның 87-бабында белгiлеген талаптарды ескере отырып, өз құзыретiне сәйкес жергiлiктi атқарушы органдар жүзеге асырады.

86-бап. Елдi мекендердiң шекараларын (шектерiн) белгiлеу және өзгерту

      1. Елдi мекендердiң шекараларын (шектерiн) белгiлеу мен өзгерту тиiстi жерге орналастыру, сәулет және қала құрылысы органдары бiрлесiп жасаған ұсыныс бойынша белгiленген тәртiппен бекiтiлген қала құрылысы құжаттары негiзiнде жүргiзiледi.

      2. Республикалық маңызы бар қалалар мен Қазақстан Республикасы астанасының шекараларын (шектерiн) Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президентi белгiлейдi және өзгертедi.

      3. Облыстық маңызы бар қалалардың шекаралары (шектерi) Қазақстан Республикасы Yкiметiмен келiсу арқылы облыстық өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi және өзгертiледi.

      4. Аудандық маңызы бар қалалардың шекаралары (шектерi) облыстық өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi және өзгертiледi.

      5. Поселкелер мен ауылдардың (селолардың) шекаралары (шектерi) аудандық (қалалық) өкiлдi және атқарушы органдардың бiрлескен шешiмiмен белгiленедi және өзгертiледi.

      6. Жер учаскелерiн қала, поселке, село шегiне қосу осы учаскелерге меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын тоқтатуға әкеп соқпайды.

87-бап. Елдi мекендердiң жерiн пайдалану

      1. Қалалардың, поселкелердiң, селолық елдi мекендердiң барлық жерi олардың бас жоспарларына, жоспарлау мен құрылыс салу жобаларына және аумақты жер-шаруашылық жайғастыру жобаларына сәйкес пайдаланылады.

      Тұрғындар саны 5 мыңнан асатын елдi мекендерде белгiленген тәртiппен бекiтiлген бас жоспарлар болмаған жағдайда осы елдi мекендi дамыту мен онда құрылыс салудың бас жоспарының оңайлатылған схемасымен немесе белгiленген тәртiппен бекiтiлген қала құрылысы құжаттарымен жер пайдалануға жол берiледi.

      2. Жалпы пайдаланудағы жерден жер учаскелерi заңды тұлғалар мен азаматтарға, жалпы пайдалануға нұқсан келтiрiлмей, жеңiл үлгiдегi құрылыстарды (сауда шатырлары, дүңгiршiктер, жарнама құрылғылары, тұрақтар және басқа да сервис объектiлерi) орналастыру үшiн уақытша жер пайдалануға берiлуi мүмкiн.

      3. Зираттар орналасқан және соларға арналған жалпы пайдаланудағы жерден сол қоныстың қайтыс болған әрбiр тұрғынына және тұрғылықты жерi белгiсiз адамға, егер ол сол қоныста өлсе, жерлеуге арнап кемiнде алты шаршы метр жер тегiн бөлiнедi.

88-бап. Қала маңындағы аймақтар

      1. Қала маңындағы аймақтар жерiнiң құрамына қаламен бiртұтас әлеуметтiк, табиғи және шаруашылық аумақ құрайтын қала шегiнен тыс жер қосылуы мүмкiн.

      2. Қала маңындағы аймақтарда қала маңындағы ауыл шаруашылық өндiрiсiн интенсивтi дамыту, қала құрылысын ерекше реттеу аймақтарын (қаланы дамытуға, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымының қалыпты жұмыс iстеуi үшiн қажеттi ғимараттарды орналастыру мен салуға арналған резервтiк аумақтарды), ормандар, орманды парктер және қорғаныш әрi санитариялық-гигиеналық қызмет атқаратын және халықтың демалыс орны болып табылатын басқа да жасыл екпелер алып жатқан жасыл аймақтарды белгiлей отырып аумақты аймақтандыру жүзеге асырылады.

      3. Қалалардың қала маңындағы аймақтарының ауқымы мен шекараларын жерге орналастыру, сәулет және қала құрылысы мемлекеттiк органдарының бiрлесiп жасаған ұсынысы бойынша осы қалалардың бас жоспарларын бекiтетiн мемлекеттiк органдар белгiлейдi және өзгертедi.

      4. Жердi қала маңындағы аймаққа қосу бұл жерге меншiк құқығы мен оны пайдалану құқығының тоқтатылуына әкеп соқпайды.

      5. Қала маңы аймағына енгiзiлген жердi пайдаланудың тәртiбi мен режимiн қала маңы аймағын белгiлеген орган анықтайды.

      Астана қаласы мен республикалық маңызы бар қалалардың қала маңы аймағына енгiзiлген жердi пайдаланудың тәртiбi мен режимiн тиiстi жергiлiктi өкiлдi органдармен келiсе отырып, олардың атқарушы органдары анықтайды.

12-тарау. ӨНЕРКӘСIП, КӨЛIК, БАЙЛАНЫС, ҚОРҒАНЫС ЖЕРI ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНА АРНАЛМАҒАН ӨЗГЕ ДЕ ЖЕР

89-бап. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер ұғымы және оның құрамы

      1. Осы заңда және өзге де заң актiлерiнде белгіленген тәртiппен тиiстi нысаналы мақсат үшiн азаматтар мен заңды тұлғаларға берiлген жер өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерi және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер деп танылады.

      2. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс жерiн және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жердi пайдалану ерекшелiктерi арнаулы заңдармен белгiленедi.

90-бап. Қорғаныс қажеттерiне арналған жер

      1. Қарулы Күштердiң және қорғаныс саласындағы мiндеттердi атқаратын басқа да әскерлердiң әскер бөлiмдерiн, әскери полигондарды, әскери-оқу орындары мен өзге де ұйымдарын және олардың объектiлерi мен ғимараттарын орналастыру мен олардың тұрақты қызметi үшiн Қазақстан Республикасының Yкiметi берген жер учаскелерi қорғаныс қажеттерiне арналған жер деп танылады.

      2. Қорғаныс қажеттерiне байланысты жаттығулар мен басқа да шаралар жүргiзу үшiн жердi уақытша пайдалану қажет болған жағдайда жер учаскелерi меншiк иелерiмен және жер пайдаланушылармен жасалған шарт негiзiнде берiлуi мүмкiн.

      3. Қазақстан Республикасының Үкiметi мен жергiлiктi атқарушы органдар әскер бөлiмдерiмен және Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлiгiмен келiсе отырып, қорғаныс қажеттерiне берiлген жерден ауыл шаруашылығына пайдалану үшiн жеке және заңды тұлғаларға жекелеген жер учаскелерiн уақытша жер пайдалануға бере алады.

91-бап. Жердi ерекше шарттармен пайдалану аймақтары

      1. Халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және өнеркәсiп, көлiк объектiлерi мен өзге де объектiлердi пайдалану үшiн қажеттi жағдайлар жасау мақсатында аймақтар белгiленiп, олардың шегiнде аймақтардың белгiлеу мақсатымен сыйыспайтын қызмет түрлерiне шек қойылады немесе тыйым салынады.

      2. Жердi ерекше шарттармен пайдалану аймақтарына:

      1) өнеркәсiп орындарының санитариялық-қорғаныш аймақтары;

      2) темiр жол мен автомобиль жолдары бойына жанасып жатқан сел қаупi, көшкiн қаупi бар және қорғаныштық орман аймақтары;

      3) су тартқы құрылғылардың қорғаныш аймақтары;

      4) аэродром маңындағы өңiрлер;

      5) магистральды құбыр жолдарының, байланыс, радио және электр желiлерiнiң күзет аймақтары;

      6) су күзету аймақтары мен өңiрлерi;

      7) әскери полигондардың аумақтары жатады.

      3. Ерекше жағдайларда пайдаланылатын аймақтарға енгiзiлген жер сол жерлерде арнаулы белгiлермен көрсетiледi. Су тартқы құрылғыларды күзету аймағының бiрiншi белдеуiн қоспағанда, бұл жерлер меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан алып қоюға болмайды.

      4. Аталған аймақтардың шекаралары мен олардағы жердi пайдалану режимiн нормаларға және жобалау-техникалық құжаттарға сәйкес жердi меншiкке немесе жер пайдалануға беру туралы шешiм қабылдаған орган белгiлейдi.

13-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫҢ ЖЕРI, САУЫҚТЫРУ, РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ТАРИХИ-МӘДЕНИ МАҚСАТТАҒЫ ЖЕР

92-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнiң және сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жердiң құрамы

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiне мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, мемлекеттiк табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк қорық аймақтарының, мемлекеттiк табиғи заказниктердiң, мемлекеттiк зоологиялық парктердiң, мемлекеттiк ботаникалық бақтардың, мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң, мемлекеттiк табиғи қорық-сепортерлердiң жерi жатады.

      2. Сауықтыру мақсатындағы жерге табиғи шипалы факторлары бар курорттар, сондай-ақ алдын алу мен емдеудi ұйымдастыру үшiн қолайлы жер учаскелерi жатады.

      3. Халықтың ұйымдасқан түрде жаппай демалысы мен туризмiне арналған және сол үшiн пайдаланылатын жер рекреациялық мақсаттағы жер деп танылады.

      4. Тарихи-мәдени қорықтар, мемориалдық парктер, қорымдар, археологиялық парктер (қорғандар, қала жұрттары, тұрақтар), сәулет-ландшафт кешендерi, жартастағы кескiндер, дiни ғибадат ғимараттары, шайқас және ұрыс алаңдары алып жатқан жер учаскелерi тарихи-мәдени мақсаттағы жер деп танылады.

93-бап. Жердi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар санатына жатқызу және оны резервке қалдыру

      1. Жердi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар санатына жатқызу Қазақстан Республикасының заңына сәйкес жүргiзiледi.

      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жердi резервке қалдыру Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. (РҚАО-ның ескертуі: Z970162 )

94-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерi мен сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жердің құқықтық режимi

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн және сауықтыру мақсатындағы жердi өзге қажеттiлiктер үшiн алып қоюға жол берiлмейдi.

      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi мен сауықтыру мақсатындағы жерге қатысты ерекше қорғаудың құқықтық режимi не шаруашылық қызметiн реттеу режимi белгiленедi.

      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi мен сауықтыру мақсатындағы жердiң режимi осы Заңға және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарына сәйкес белгіленедi. (РҚАО-ның ескертуі: Z970162 )

      4. Рекреациялық мақсаттағы жердi пайдалану тәртiбiн жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар белгiлейдi.

      5. Тарихи-мәдени мақсаттағы жердi пайдалану осы Заң мен тарих және мәдениет ескерткiштерi туралы заңдарда белгiленген тәртiп пен жағдайларда жүзеге асырылады. (РҚАО-ның ескертуі: Z922900 )

      6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерi, сауықтыру, рекреациялық және тарихи-мәдени мақсаттағы жер олар бөлiнiп шығарылған жер қоры санаттарының құрамында жеке жолмен ескерiледi.

95-бап. Күзет, санитариялық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының жерi

      1. Ерекше қорғауды қамтамасыз ету үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен сауықтыру мақсатындағы жердiң күзет, санитариялық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтары белгiленiп, осы аймақтар шегiнде мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн сақтау мен молайтуға терiс әсер ететiн кез келген қызметке тыйым салынуы мүмкiн.

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет, санитариялық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының мөлшерiн, шекарасы мен пайдаланылу режимiн жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар белгiлейдi.

      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет, санитариялық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтарының жерiн жергiлiктi атқарушы органдар жеке санатқа бөледi және ол жер арнаулы белгiлермен көрсетiледi.

      3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет, санитариялық-қорғаныш және өзге де қорғаныш аймақтары шегiндегi жер учаскелерi осы аймақтарды күзетудің белгiленген режимiн сақтай отырып пайдаланылады және осы заңда белгiлеген талаптарға сәйкес мемлекеттiк қажеттер үшiн алып қойылуы (сатып алынуы) мүмкiн.

14-тарау. ОРМАН ҚОРЫНЫҢ ЖЕРI

96-бап. Орман қорының жерi ұғымы мен оның құрамы

      1. Орманы бар, сондай-ақ ормансыз, бiрақ орман шаруашылығының мұқтаждарына берiлген жер учаскелерi орман қорының жерi деп танылады.

      2. Орман қорының жерi орман шаруашылығын жүргiзетiн мемлекеттiк ұйымдарға тұрақты және уақытша жер пайдалануға берiлiп, осы Заңда және өзге де заңдарда белгiленген тәртiп пен жағдайларда пайдаланылады.

      3. Ауыл шаруашылық ұйымдарының шегiнде жатқан орман қорының жер учаскелерi оларға жердi ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығын кешендi түрде жүргiзу үшiн жер пайдалануға берiлуi мүмкiн. Мұндай учаскелерде орман қорын пайдалану орман заңдарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. (РҚАО-ның ескертуі: K932000 )

97-бап. Орман қорының жерiн ауыл шаруашылық мақсаттары үшiн жер пайдалануға беру

      Орман қоры жерiнде орман шаруашылығының мұқтаждарына пайдаланылмайтын ауыл шаруашылық алқаптарын жергiлiктi атқарушы органдар орман шаруашылығын басқару жөнiндегi уәкiлеттi органдармен келiсе отырып, жеке және заңды тұлғаларға жердi ауыл шаруашылық мақсаттары үшiн уақытша жер пайдалануға беруi мүмкiн.

98-бап. Орман қоры жерiн жердiң басқа санаттарына ауыстырудағы шектеулер

      Орман қоры жерiн орман шаруашылығын жүргiзуге байланысты емес мақсаттар үшiн жердiң басқа санаттарына ауыстыруды ерекше жағдайларда Қазақстан Республикасының Yкiметi жүзеге асырады.

99-бап. Орман шаруашылығы өндiрiсi ысырабының орнын толтыру

      1. Орман шаруашылығы мен ауыл шаруашылығын жүргiзуге байланысты емес мақсаттарға орман алқаптарын пайдалану үшiн алып қоюдан немесе жеке және заңды тұлғалардың қызметi салдарынан жер сапасының нашарлауынан туындаған орман шаруашылығы өндiрiсi ысырабының орны толтырылуға тиiс.

      2. Орман шаруашылығы өндiрiсi ысырабының орнын толтыруды орман шаруашылығы мен ауыл шаруашылығын жүргiзуге байланысты емес мұқтаждар үшiн орман қоры жерiнен жер учаскелерi берiлетiн тұлғалар жүргiзедi.

      3. Орман шаруашылығы өндiрiсi ысырабының орнын толтырудан алынған қаражат мемлекеттiк бюджетке түседi.

15-тарау. СУ ҚОРЫНЫҢ ЖЕРI

100-бап. Су қорының жерi ұғымы мен оның құрамы

      Су айдындары (өзендер, көлдер, су қоймалары, каналдар, iшкi сулар, аумақтық сулар), мұздақтар, батпақтар, гидротехникалық және басқа да су шаруашылығы құрылыстары орналасқан жер, сондай-ақ суды қорғау өңiрiне бөлiнген жер су қорының жерi деп танылады.

101-бап. Су айдындары жағалауын бойлай су қорғау аймақтарына жер бөлу

      1. Жергiлiктi атқарушы органдар су айдындары жағалауын бойлай су қорғау аймақтарына жер учаскелерiн бөледi. Бұл жер учаскелерiне осы Заңның 91-бабында көзделген құқықтық, режим қолданылады.

      2. Су қорғау аймақтарына енгiзiлген жер учаскелерiн пайдалану су заңдарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. (РҚАО-ның ескертуі: K933000 )

102-бап. Су қоры жерiн уақытша жер пайдалануға беру

      Су қорының жерiн жергiлiктi атқарушы органдар су шаруашылығын басқару жөнiндегi уәкiлеттi органдармен келiсе отырып, жеке және заңды тұлғаларға жердi ауыл шаруашылығының, орман, балық, аңшылық шаруашылықтарының мұқтаждары және басқа мақсаттар үшiн уақытша жер пайдалануға беруi мүмкiн.

103-бап. Су қорының жерiн пайдалану тәртiбi

      Су қорының жерiн пайдалану осы заңда және су заңдарында белгiленген тәртiп пен жағдайларда жүзеге асырылады.

16-тарау. БОСАЛҚЫ ЖЕР

104-бап. Босалқы жер құрамы

      1. Меншiкке немесе жер пайдалануға берiлмеген барлық жер босалқы жер болып табылады.

      2. Ядролық қарулар сынағы жүргiзiлген жер учаскелерiн қоспағанда, босалқы жер аудандық атқарушы органдардың қарауында болады.

      3. Ядролық қару сынағы жүргiзiлген жер учаскелерi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмiмен босалқы жер құрамына көшiрiледi және оның қарауында болады.

105-бап. Босалқы жердi беру

      Босалқы жер осы заңда белгiленген тәртiп пен жағдайларда ауыл шаруашылығының, өнеркәсiптiң мұқтаждары және өзге де мақсаттар үшiн меншiкке немесе жер пайдалануға берiледi.

4-бөлiм. ЖЕРДI ҚОРҒАУ, МЕМЛЕКЕТТIК БАҚЫЛАУ, ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ, МОНИТОРИНГ ЖӘНЕ ЖЕР КАДАСТРЫ
17-ТАРАУ. ЖЕРДI ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ОНЫ ПАЙДАЛАНЫЛУЫН БАҚЫЛАУ

106-бап. Жердi қорғаудың мақсаттары мен мiндеттерi

      1. Жердi қорғау жердi қоршаған табиғи ортаның бiр бөлiгi ретiнде қорғауға, жердi ұтымды пайдалануға, ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығы айналымынан жердiң негiзсiз алып қойылуын болғызбауға, сондай-ақ топырақтың құнарлылығын қалпына келтiру мен арттыруға бағытталған құқықтық, ұйымдық, экономикалық, технологиялық және басқа iс-шаралар жүйесiн қамтиды.

      2. Жердi қорғаудың мақсаттары:

      1) өндiрiстiң экологиялық қауiпсiз технологияларын ынталандыру және орман мелиорациялау, мелиорациялау және басқа шараларын жүргiзу жолымен жердiң азып-тозуы мен бүлiнуiн, шаруашылық қызметтiң басқа да қолайсыз зардаптарын болғызбау;

      2) азып-тозған немесе бүлiнген жердi жақсарту мен қалпына келтiрудi қамтамасыз ету;

      3) жердi оңтайлы пайдаланудың экологиялық нормативтерiн тәжiрибеге енгiзу болып табылады.

107-бап. Жердi қорғау

      1. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:

      1) жердi су және жел эрозиясынан, селден, су басудан, батпақтанудан, қайталап сортаңданудан, құрғап кетуден, тапталудан, өндiрiс пен тұтыну қалдықтарымен, химиялық, биологиялық, радиоактивтi және басқа да зиянды заттармен ластанудан, басқа да бүлiну процестерiнен қорғауға;

      2) ауыл шаруашылық жерiн карантиндiк зиянкестер мен өсiмдiктер ауруларын жұқтырудан, арамшөп, бұта мен шiлiк басып кетуден, жердiң жай-күйi нашарлауының өзге де түрлерiнен қорғауға;

      3) бүлiнген жердiң жаңғыртылуына, оның құнарлылығын және жердiң басқа да пайдалы қасиеттерiн қалпына келтiру мен оны шаруашылық айналымына уақтылы тартуға;

      4) жердiң бүлiнуiне байланысты жұмыстар жүргiзген кезде топырақтың құнарлы қабатын алуға, сақтауға және пайдалануға бағытталған шаралар жүргiзуге мiндеттi.

      2. Азып-тозған шаруашылық алқаптарының топырақ құнарлылығын, химиялық, биологиялық, радиоактивтi және басқа да зиянды заттармен жол беруге болатын шектi шоғырлану және жол беруге болатын шектi радиациялық әсер деңгейi нормативтерiнен тыс ластанған, өндiрiс және тұтыну қалдықтарымен, сарқынды сулармен ластанған жердi, сондай-ақ карантиндiк зиянкестер мен өсiмдiк аурулары жұққан жердi қалпына келтiру мүмкiн болмаған жағдайларда Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн тәртiппен жердi консервациялау көзделедi.

108-бап. Топырақта зиянды заттардың жол беруге болатын шектi шоғырлану нормативтерi

      1. Топырақта зиянды заттардың, зиянды микроорганизмдердiң және топырақты ластайтын басқа да биологиялық заттардың жол беруге болатын шектi шоғырлану нормативтерi адамның денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғау мүдделерiн көздеп, оның жай-күйiн бағалау үшiн белгiленедi.

      2. Аталған нормативтер Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленетiн тәртiппен бекiтіледi.

109-бап. Жердiң жай-күйiне әсер ететiн, үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) және басқа да объектiлердi жобалау мен пайдалануға беруге қойылатын экологиялық, санитариялық-гигиеналық және өзге де арнайы талаптар

      1. Жердiң жай-күйiне терiс ықпал ететiн жаңа және қайта құрылатын үйлердi (құрылыстарды, ғимараттарды) және басқа да объектiлердi орналастыру, жобалау мен пайдалануға беру кезiнде, жаңа техника мен технологияларды енгiзу кезiнде жердi қорғау жөнiндегi iс-шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, экологиялық, санитариялық-гигиеналық және өзге де арнайы талаптардың (нормалардың, ережелердiң, нормативтердiң) сақталуы қамтамасыз етiлуге тиiс.

      2. Жердiң жай-күйiне жасалатын терiс әсердi және жердi қорғау жөнiнде көзделген iс-шаралардың тиiмдiлiгiн бағалау мемлекеттік экологиялық сараптаманың, өзге де мемлекеттiк сараптамалардың нәтижелерi бойынша жүргiзiледi, олардың оң қорытындысы болмайынша, жаңа техника мен технологияларды енгiзуге, жердi мелиорациялау бағдарламаларын жүзеге асыруға, үйлер (құрылыстар, ғимараттар) және басқа да объектiлер салуды (реконструкциялауды) қаржыландыруға тыйым салынады.

110-бап. Радиоактивтi ластануға ұшыраған және ядролық қару сынағы өткiзiлген жер

      1. Нормативтен тыс радиоактивтi ластануға ұшыраған немесе халықтың өмiрi мен денсаулығына өзге де түрде қатер төндiретiн жер учаскелерiн меншiкке, тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға беруге болмайды.

      2. Заңдарда белгiленген санитариялық талаптар мен нормативтерге сай өнiм алу қамтамасыз етiлмейтiн, радиоактивтi ластануға ұшыраған жер учаскелерi ауыл шаруашылық айналымынан алынуға және консервациялануға тиiс. Бұл жерде ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiруге және оны өткiзуге тыйым салынады. (РҚАО-ның ескертуі: P970235 , P970976 )

      3. Қазақстан Республикасының Үкiметi ядролық қару сынағы өткiзiлген жер учаскелерiн ядролық қару сынағының зардаптарын жою жөнiндегi барлық iс-шаралар аяқталып, кешендi экологиялық тексеру жүргізілгеннен кейін, мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған жағдайда ғана меншiкке немесе жер пайдалануға беруi мүмкiн.

      4. Аталған аумақтардағы ядролық қару сынақтарының зардаптарын жою жөнiндегi iс-шаралар қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi, жер ресурстарын қорғау мен ұтымды пайдалану жөнiндегi республикалық және облыстық бағдарламалар мен басқа да арнаулы бағдарламаларда көзделедi.

      5. Радиоактивтi ластануға ұшыраған жердi алып қою, күзету және шаруашылыққа пайдалану тәртiбi заңдармен белгiленедi.

111-бап. Жер заңдарының сақталуын, жердi пайдалану мен қорғауды мемлекеттiк бақылау

      1. Мемлекеттiк бақылаудың мiндеттерi жер заңдарының тиiсiнше орындалуын, мемлекеттiк органдардың, жеке және заңды тұлғалардың, лауазымды адамдардың жердi ұтымды пайдалану мен қорғау жөнiндегi iс-шараларды орындауын қамтамасыз ету болып табылады.

      2. Жер заңдарының сақталуын, жердi пайдалану мен қорғауды мемлекеттiк бақылауды жергiлiктi атқарушы органдар, жер ресурстарын басқару, қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi уәкiлеттi органдар мен басқа да уәкiлеттi органдар жүзеге асырады.

      3. Жердi пайдалану мен қорғау мәселелерi жөнiндегi мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын органдардың өз құзыретi шегiндегi нұсқаулары барлық жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар үшiн мiндеттi.

      4. Жердi пайдалану мен қорғауға мемлекеттiк бақылау жасауды жүзеге асыру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

18-тарау. ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ, МОНИТОРИНГ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТIК ЖЕР КАДАСТРЫ

112-бап. Жерге орналастырудың қызметi мен мазмұны

      1. Жерге орналастыру жер қатынастарын реттеуге, жердi ұтымды пайдалану мен қорғауды ұйымдастыруға бағытталған жер заңдарының сақталуын қамтамасыз ету жөнiндегi iс-шаралар жүйесi болып табылады.

      2. Жерге орналастыру:

      1) жерге орналастырудың, жердi аймақтарға бөлудiң республикалық, облыстық және аймақтық схемалары (жобалары) мен жер ресурстарын пайдалану, жақсарту және қорғау бағдарламаларын әзірлеуді;

      2) қолданылып жүрген жер пайдалану iсiн жолға қою мен ретке келтiру жөнiндегi шаруашылықаралық жерге орналастыру жобаларын жасауды, орналасқан жерiнде жер учаскелерiн бөлу мен олардың шекараларын белгiлеудi, жер учаскесiне меншiк құқығына және жер пайдалану құқығына құжаттар жасауды;

      3) орналасқан жерiнде елдi мекендердiң шекараларын (шегiн) анықтау мен белгiлеудi, олардың жер-шаруашылық құрылысының жобаларын жасауды;

      4) орналасқан жерiнде әкiмшiлiк-аумақтық құрылымдардың, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың және жердi пайдалану мен қорғаудың ерекше жағдайлары бар басқа да жер учаскелерiнiң шекараларын белгiлеудi;

      5) жерге орналастыру, бүлiнген жерлердi жаңғырту мен жаңа жердi игеру жобаларын, сондай-ақ жердi пайдалану мен қорғауға байланысты басқа да жобалар әзiрлеудi;

      6) жердi есепке алу iсiн жүргiзудi, пайдаланылмай жатқан, ұтымды пайдаланылмай жүрген немесе нысаналы мақсаты бойынша пайдаланылмай отырған жердi анықтауды;

      7) топографиялық-геодезиялық, картографиялық, топырақтық, геоботаникалық және басқа да зерттеу мен iздестiру жұмыстарын жүргiзудi;

      8) жер кадастры мен жер мониторингiн жүргiзудi;

      9) жер ресурстарының жай-күйi мен пайдаланылуының кадастрлық және тақырыптық карталары мен атластарын жасауды;

      10) жер-бағалау жұмыстарын жүргiзудi қамтиды және қамтамасыз етедi.

113-бап. Жерге орналастыруды жүргiзу

      1. Жерге орналастыру атқарушы органдардың шешiмi бойынша не жер учаскелерiнiң мүдделi меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың өтiнiшi бойынша, сондай-ақ уәкілеттi органдардың бастамасы бойынша жүргiзiледi.

      2. Жерге орналастыру жобалары жер учаскелерiнiң мүдделi меншiк иелерінің және (немесе) жер пайдаланушылардың қатысуымен жасалады және олар заңдарда белгіленген тәртiппен бекiтiлгеннен кейiн анықталған үлгiдегi белгiлермен жер учаскелерiнiң шекараларын көрсете отырып, орналастырылатын жерге көшiрiледi.

      3. Мемлекеттiк меншiктегi жерден жеке меншiкке немесе жер пайдалануға жер учаскелерiн беруге, сатуға және бағалауға байланысты жерге орналастыру жұмыстары, сондай-ақ әкiмшілiк құрылымдардың шекараларын белгiлеу, жер кадастрын жүргiзу және жердi есепке алу жөнiндегi жұмыстар мемлекеттiк монополияға жатады.

      4. Жерге орналастыруды жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.

114-бап. Жерге орналастыру кезiнде жүргiзiлетiн жұмыстарды қаржыландыру

      1. Атқарушы органдардың шешiмi бойынша жүргiзiлетiн жерге орналастыру бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

      2. Жер учаскелерiнiң жеке меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың тапсырыстары бойынша жерге орналастыру жұмыстарын орындау солардың қаражаты есебiнен жүргiзiледi.

115-бап. Жер мониторингi

      1. Жер мониторингiнiң мiндеттерi:

      1) жерiн жай-күйiнiң өзгерiстерiн уақтылы анықтау, оларды бағалау, болжам жасау және келеңсiз процестердiң зардаптарынан сақтандыру мен оларды жою жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу;

      2) мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзудi, жерге орналастыруды, жердiң пайдаланылуы мен қорғалуын бақылауды және жер ресурстарын мемлекеттiк басқарудың өзге де мiндеттерiн ақпараттық жағынан қамтамасыз ету болып табылады.

      2. Жер мониторингiнiң мазмұнын жердiң жай-күйiн үнемi қадағалап отыру (суретке түсiру, зерттеп отыру және iздестiру), ондағы болып жатқан өзгерiстердi анықтау мен оларды бағалау құрайды.

      3. Жерге меншiк нысандарына, жердi пайдаланудың нысаналы мақсаты мен сипатына қарамастан, Қазақстан Республикасының барлық жерi жер мониторингiнiң объектiсi болып табылады.

      4. Мониторинг жүргiзу бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

      5. Жер мониторингiн жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi анықтайды.

116-бап. Мемлекеттiк жер кадастры

      1. Мемлекеттiк жер кадастры Қазақстан Республикасы жерiнiң табиғи және шаруашылық жағдайы, жер учаскелерiнiң орналасқан жерi, нысаналы пайдаланылуы, көлемi мен шекарасы, олардың сапалық сипаттамасы туралы, жер пайдаланудың есебi мен жер учаскелерiн бағалау туралы мәлiметтердiң, өзге де қажеттi мәлiметтердiң жүйесi болып табылады.

      Суармалы жерге мелиорациялық кадастр - жер кадастрының құрамдас бөлiгi мелиорациялық жай-күй, оның табиғи және ирригациялық-шаруашылық жағдайлары жөнiндегi сапалық сипаттамаларын бағалау туралы, оларды пайдаланудың есебi туралы мәлiметтер жүйесi болып табылады.

      2. Мемлекеттiк жер кадастрының деректерi жердi пайдалану мен қорғауды жоспарлаған кезде, жерге орналастыруды жүргізген, шаруашылық қызметтi бағалаған кезде және жердi пайдалану мен қорғауға байланысты басқа да шараларды жүзеге асырған кезде негiз болып табылады, жермен мәміле жасау кезiнде, жер үшiн төлем мөлшерiн анықтау кезiнде, құқықтық және басқа кадастрды жүргiзген кезде пайдаланылуы мүмкiн.

117-бап. Жер кадастрын жүргiзу

      1. Мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзу уәкiлеттi орган мен оның жергiлiктi жерлердегi органдары қалыптастыратын мемлекеттiк тапсырыс негiзiнде бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

      Тiркеу мақсаттары үшiн жер учаскелерiнiң есебi жөнiндегi жұмыстар тапсырысшылардың қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

      2. Мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзудi жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар кадастрлық құжаттамаға енгiзiлетiн мәлiметтердiң дұрыс болуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

      Жер кадастрының мәлiметтерiне баршаның қолы жете алады және мүдделi тұлғаларға ақылы негiзде берiледi.

      Мемлекеттiк органдарға жер кадастры мәлiметтерiн беру тегiн негiзде жүзеге асырылады.

      3. Мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.

5-бөлiм. ЖЕР ЗАҢДАРЫНЫҢ ОРЫНДАЛУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ ЖӘНЕ ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР
19-тарау. МЕНШIК ҚҰҚЫҒЫ МЕН ЖЕР ПАЙДАЛАНУ ҚҰҚЫҒЫН ҚОРҒАУ ЖӘНЕ КЕЛТIРIЛГЕН ЗАЛАЛДЫ ӨТЕУ

118-бап. Жеке меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығын қорғау

      Меншiк құқығы мен жер пайдалану құқығы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде және Қазақстан Республикасының басқа да заң актiлерiнде көзделген тәртiппен қорғалады.

119-бап. Меншiк иелерiне немесе жер пайдаланушыларға келтiрiлген залалды өтеу негiздерi

      Меншiк иелерiне немесе жер пайдаланушыларға келтiрiлген залал:

      1) жер мемлекеттiк қажеттерге меншiк немесе жер пайдалану құқығының тоқтатылуына әкеп соғатындай етiп алып қойылған (сатып алынған);

      2) жер пайдаланудың ерекше режимi белгiленуiне байланысты меншiк немесе жер пайдалану құқығы шектелген;

      3) меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың құқығы бұзылған;

      4) топырақ құнарлылығының бүлiнуiне әкеп соғатын, су режимiн нашарлататын, ауыл шаруашылық дақылдары мен екпелерiне зиянды заттар бөлiп шығаратын объектiлердi салу мен пайдалану салдарынан жер сапасы нашарлаған;

      5) осы Заңның 73-бабында көзделген жер алып қойылған жағдайларда толық көлемiнде өтелуге тиiс.

120-бап. Залалды өтеу тәртiбi

      1. Меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген залал оны келтiрушiнiң есебiнен өтеледi. Мемлекеттiк органның шешiмi салдарынан залал келтiрiлген жағдайда залал тиiстi бюджет қаражаты есебiнен өтеледi.

      2. Өтем мөлшерiн анықтау кезiнде оған:

      1) жер учаскесiнiң немесе жер пайдалану құқығының нарықтық құны;

      2) жемiс ағаштары мен көп жылдық екпелердi қоса алғанда, учаскедегi жылжымайтын мүлiктiң нарықтық құны;

      3) жер учаскесiн игеруге, оны пайдалануға, қорғаныш шараларын жүргiзуге, топырақ құнарлылығын арттыруға байланысты шығындардың және олардың инфляциясын ескергендегi басқа да шығындардың құны;

      4) үшiншi тұлғалар алдындағы өз мiндеттемелерiн мерзiмiнен бұрын тоқтатуына байланысты өздерiне келген залалды қоса алғанда, жер учаскесiнiң алып қойылуы арқылы меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген барлық залал;

      5) алынбай қалған пайда қосылады.

121-бап. Жер даулары

      Жер жөнiндегi құқықтық қатынастардан туындайтын даулар сот тәртiбiмен қаралады.

122-бап. Жер заңдарын бұзғандық үшiн жауапкершiлiк

      Жер заңдарының бұзылуына кiнәлi жеке және заңды тұлғалар, мемлекеттiк органдар мен олардың лауазымды адамдары Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен жауапты болады.

20-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР ЖӘНЕ ӨТПЕЛI КЕЗЕҢ ЕРЕЖЕЛЕРI

123-бап. Осы Заңның қолданылу тәртiбi

      Осы Заң өзi қолданысқа енгiзiлгеннен кейiн пайда болған жер жөнiндегi құқықтық қатынастарға қолданылады.

      Осы Заң қолданысқа енгiзiлгенге дейiн қабылданған, жер қатынастарын реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер осы Заңға қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады.

      Осы Заңды қолданысқа енгiзген сәттен бастап 124-баптың 6-тармағының қолданылуы 2002 жылдың 31 желтоқсанына дейiн тоқтатыла тұрсын.

      Жеке және заңды тұлғалардың 124-баптың 6-тармағында айқындалған мәртебесi 2002 жылдың 31 желтоқсанына дейiнгi кезеңге жер салығын төлеу жөнiндегi тұрақты жер пайдаланушылар мәртебесiне теңестiрiлiп, олар осы мерзiмге жал ақысын төлеуден босатылсын.

      Ескерту. 123-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 2001.12.24. N 276 Заңымен .

124-бап. Осы Заңның қолданысқа енгiзiлуiне байланысты жер учаскесіне құқықтардың өзгеруі

      1. Жермен тығыз байланысты өндiрiстiк және басқа да объектiлер салуға арналған немесе олар салынған жер учаскелерiне, оның iшiнде оларға қызмет көрсетуге арналған жер учаскелерiне бұрын берiлген құқықтарды сатып алған азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалар жер учаскелерiне жеке меншiк құқығын алады.

      Жер учаскелерiн аталған мақсаттар үшiн сатып алмаған азаматтар мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалар жер учаскелерiн меншiкке сатып алуға немесе жер учаскелерiне құқығын оларды меншiкке сатып алғанға дейiн жалдау талаптарымен қысқа мерзiмдi немесе ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалануға қайта ресiмдеуге тиiс.

      Егер жер учаскесiне құқықтарды жалдау немесе жер учаскесiн меншiкке сатып алу талаптарымен қысқа мерзiмдi немесе ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалануға қайта ресiмдеу жөнiндегi мiндеттердi сатып алушы иелiктен шығарушымен шарт бойынша жүзеге асыратын болса, ондай жер учаскелерiне құқықтарды иелiктен алуға жол берiледi.

      Қазақстан Республикасының азаматтарына өтеулi немесе өтеусiз негiзде мүлiктiк пай түрiнде берiлген мал шаруашылығы қора-қопсылары орналасқан және олардың қызметiне арналған жер учаскелерi осы Заң күшiне енгiзiлген кезден бастап олардың меншiгiне өтеусiз көшiрiледi.

      2. Кондоминиумда бар объектiлердi орналастыруға, пайдалануға және ұстауға арналған жер учаскелерi, егер осы заңда өзгеше белгiленбесе, осы Заң күшiне енгiзiлген күннен бастап, белгiленген тәртiппен кондоминиумның үй-жайлардың меншiк иесi болып табылатын қатысушыларының ортақ үлестiк меншiгiне және кондоминиумның үй-жайлар оралымды басқару құқығымен немесе шаруашылық жүргiзу құқығымен тиесiлi қатысушыларының ортақтасып үлестiк тұрақты жер пайдалануына ауысады. Yй-жайлардың меншiк иелерi құрған заңды тұлғалардың меншiгiне бұрын берiлген жер учаскелерi мұндай құқықтар пайда болған кезден бастап, жер учаскесiне осы тармақта көзделген құқықтарды алу арқылы кондоминиум қатысушыларының ортақ мүлкi болып танылады.

      3. Осы Заңның 82-бабының 6-тармағында көзделген құқықтарын осы Заң күшiне енгiзiлген кезден бастап бiр жыл iшiнде iске асырмаған шартты жер үлесi құқығының иесi шартты жер үлесiне құқығынан айрылады және жер учаскесi арнайы жер қорына есептеледi.

      4. Бұрын өздерiне тиесiлi құқығын жалға берген шартты (дараландырылған) жер үлесi құқығының иелерi осы Заң күшiне енгiзiлген кезден бастап үш жыл iшiнде жер учаскесiн уақытша ортақтасып немесе бөлек жер пайдалануға, жалгерге уақытша пайдалануға берiлген шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқықты алуға мiндеттi. Жер пайдалану құқығы пайда болған кезден бастап бұрынғы шарттар (шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқықты жалдау шарты және жер учаскесiн жалданған үлестер есебiне жалдау шарты (өтеусiз жер пайдалану)) күшiн жояды. Бұдан әрi шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқықты жалдау шартына қатысушылар арасындағы қатынастар жер учаскесін кейінгі жер пайдалануға беру туралы шарт негiзiнде туындауы мүмкiн.

      Егер өзiне тиесiлi құқықты жалға берген шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқықтың иесi осы тармақта белгiленген мерзiм iшiнде жер учаскесiн алу құқығын iске асырмаса, оның шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқығы күшiн жояды.

      Өзiнiң шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқығын бұрын сату арқылы немесе сыйға тарту ретiнде берген шартты (дараландырылған) жер үлесiне құқықтың иесi Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң 159 бабында көзделген негiздер болған жағдайда бұл мәмiлелерге сот тәртiбiмен дауласа алады.

      5. Жер пайдалануы шартты жер үлестерi есебiнен қалыптастырылған шаруа (фермер) қожалықтары мен мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың жер учаскесiне құқығын куәландыратын құжаттар осы Заң күшiне енгiзiлген күннен бастап екi жыл iшiнде уәкiлеттi органда қайта тiркелуге тиiс. Шартты жер үлесiне құқыққа байланысты барлық даулар сот тәртiбiмен қаралады.

      6. Бұрын қолданылып келген заңдарға сәйкес шаруа (фермер) қожалығын және ауыл шаруашылық өндiрiсiн жүргiзуге арналған жер учаскелерi тұрақты немесе ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдалану құқығымен берiлген жеке тұлғалар және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар осы Заң күшiне енгiзiлген кезден бастап осы Заңда белгiленген жер учаскелерi нормалары шегiнде ең ұзақ мерзiмге жалдау жағдайларында бастапқы ұзақ мерзiмдi уақытша жер пайдаланушыларға айналады.

      7. Осы баптың 6-тармағында көзделген жағдайларда жалдау ақысының ставкалары жер салығы ставкасынан аспайтындай болып белгiленедi.

      8. Осы Заң күшiне енгiзiлгенге дейiн азаматтар мен заңды тұлғаларға бұрын қолданылып келген заңдарға сәйкес берiлген жер учаскелерiне құқықты куәландыратын құжаттар заңды күшiн сақтап қалады. Осы Заңға сәйкес мұндай құжаттарды жер учаскелерiне меншiк құқығын немесе жер пайдалану құқығын куәландыратын құжаттармен ауыстыру құқық иелерiнiң қалауы бойынша жүзеге асырылады. Жер учаскелерiне құқықтарды немесе олармен жасалған мәмiлелердi бұрын берiлген заң күшi бар құжаттар негiзiнде мемлекеттiк тiркеу кезiнде құқық кадастры үшiн жетiспейтiн ақпараттың орнын толтыру Қазақстан Республикасы үшiн бірыңғай әдістеме бойынша жер және құқық кадастрларын жүргізу жөніндегі орталық атқарушы органдар белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

Қазақстан Республикасының


Президенті