World Declaration on the Survival, Protection and Development of Children

New York, 30 September 1990

      1. We have gathered at the World Summit for Children to undertake a joint commitment and to make an urgent universal appeal - to give every child a better future.
      2. The children of the world are innocent, vulnerable and dependent. They are also curious, active and full of hope. Their time should be one of joy and peace, of playing, learning and growing. Their future should be shaped in harmony and co-operation. Their lives should mature, as they broaden their perspectives and gain new experiences.
      3. But for many children, the reality of childhood is altogether different.

The challenge

      4. Each day, countless children around the world are exposed to dangers that hamper their growth and development. They suffer immensely as casualties of war and violence; as victims of racial discrimination, apartheid, aggression, foreign occupation and annexation; as refugees and displaced children, forced to abandon their homes and their roots; as disabled; or as victims of neglect, cruelty and exploitation.
      5. Each day, millions of children suffer from the scourges of poverty and economic crisis - from hunger and homelessness, from epidemics and illiteracy, from degradation of the environment. They suffer from the grave effects of the problems of external indebtedness and also from the lack of sustained and sustainable growth in many developing countries, particularly the least developed ones.
      6. Each day, 40,000 children die from malnutrition and disease, including acquired immunodeficiency syndrome (AIDS), from the lack of clean water and inadequate sanitation and from the effects of the drug problem.
      7. These are challenges that we, as political leaders, must meet.

The opportunity

      8. Together, our nations have the means and the knowledge to protect the lives and to diminish enormously the suffering of children, to promote the full development of their human potential and to make them aware of their needs, rights and opportunities. The Convention on the Rights of the Child provides a new opportunity to make respect for children's rights and welfare truly universal.
      9. Recent improvements in the international political climate can facilitate this task. Through international co- operation and solidarity it should now be possible to achieve concrete results in many fields - to revitalize economic growth and development, to protect the environment, to prevent the spread of fatal and crippling diseases and to achieve greater social and economic justice. The current moves towards disarmament also mean that significant resources could be released for purposes other than military ones. Improving the well-being of children must be a very high priority when these resources are reallocated.

The task

      10. Enhancement of children's health and nutrition is a first duty, and also a task for which solutions are now within reach. The lives of tens of thousands of boys and girls can be saved every day, because the causes of their death are readily preventable. Child and infant mortality is unacceptably high in many parts of the world, but can be lowered dramatically with means that are already known and easily accessible.
      11. Further attention, care and support should be accorded to disabled children, as well as to other children in very difficult circumstances.
      12. Strengthening the role of women in general and ensuring their equal rights will be to the advantage of the world's children. Girls must be given equal treatment and opportunities from the very beginning.
      13. At present, over 100 million children are without basic schooling, and two-thirds of them are girls. The provision of basic education and literacy for all are among the most important contributions that can be made to the development of the world's children.
      14.Half a million mothers die each year from causes related to childbirth. Safe motherhood must be promoted in all possible ways. Emphasis must be placed on responsible planning of family size and on child spacing. The family, as a fundamental group and natural environment for the growth and well-being of children, should be given all necessary protection and assistance.
      15. All children must be given the chance to find their identity and realize their worth in a safe and supportive environment, through families and other care-givers committed to their welfare. They must be prepared for responsible life in a free society. They should, from their early years, be encouraged to participate in the cultural life of their societies.
      16. Economic conditions will continue to influence greatly the fate of children, especially in developing nations. For the sake of the future of all children, it is urgently necessary to ensure or reactivate sustained and sustainable economic growth and development in all countries and also to continue to give urgent attention to an early, broad and durable solution to the external debt problems facing developing debtor countries.
      17. These tasks require a continued and concerted effort by all nations, through national action and international co- operation.

The commitment

      18. The well-being of children requires political action at the highest level. We are determined to take that action.
      19. We ourselves hereby make a solemn commitment to give high priority to the rights of children, to their survival and to their protection and development. This will also ensure the well-being of all societies.
      20. We have agreed that we will act together, in international co-operation, as well as in our respective countries. We now commit ourselves to the following 10-point programme to protect the rights of children and to improve their lives:
      (1) We will work to promote earliest possible ratification and implementation of the Convention on the Rights of the Child. Programmes to encourage information about children's rights should be launched world-wide, taking into account the distinct cultural and social values in different countries.
      (2) We will work for a solid effort of national and international action to enhance children's health, to promote pre-natal care and to lower infant and child mortality in all countries and among all peoples. We will promote the provision of clean water in all communities for all their children, as well as universal access to sanitation.
      (3) We will work for optimal growth and development in childhood, through measures to eradicate hunger, malnutrition and famine, and thus to relieve millions of children of tragic sufferings in a world that has the means to feed all its citizens.
      (4) We will work to strengthen the role and status of women. We will promote responsible planning of family size, child spacing, breastfeeding and safe motherhood.
      (5) We will work for respect for the role of the family in providing for children and will support the efforts of parents, other care-givers and communities to nurture and care for children, from the earliest stages of childhood through adolescence. We also recognize the special needs of children who are separated from their families.
      (6) We will work for programmes that reduce illiteracy and provide educational opportunities for all children, irrespective of their background and gender; that prepare children for productive employment and lifelong learning opportunities, i.e. through vocational training; and that enable children to grow to adulthood within a supportive and nurturing cultural and social context.
      (7) We will work to ameliorate the plight of millions of children who live under especially difficult circumstances - as victims of apartheid and foreign occupation; orphans and street children and children of migrant workers; the displaced children and victims of natural and man-made disasters; the disabled and the abused, the socially disadvantaged and the exploited. Refugee children must be helped to find new roots in life. We will work for special protection of the working child and for the abolition of illegal child labour. We will do our best to ensure that children are not drawn into becoming victims of the scourge of illicit drugs.
      (8) We will work carefully to protect children from the scourge of war and to take measures to prevent further armed conflicts, in order to give children everywhere a peaceful and secure future. We will promote the values of peace, understanding and dialogue in the education of children. The essential needs of children and families must be protected even in times of war and in violence- ridden areas. We ask that periods of tranquillity and special relief corridors be observed for the benefit of children, where war and violence are still taking place.
      (9) We will work for common measures for the protection of the environment, at all levels, so that all children can enjoy a safer and healthier future.
      (10) We will work for a global attack on poverty, which would have immediate benefits for children's welfare. The vulnerability and special needs of the children of the developing countries, and in particular the least developed ones, deserve priority. But growth and development need promotion in all States, through national action and international co-operation. That calls for transfers of appropriate additional resources to developing countries as well as improved terms of trade, further trade liberalization and measures for debt relief. It also implies structural adjustments that promote world economic growth, particularly in developing countries, while ensuring the well-being of the most vulnerable sectors of the populations, in particular the children.

The next steps

      21. The World Summit for Children has presented us with a challenge to take action. We have agreed to take up that challenge.
      22. Among the partnerships we seek, we turn especially to children themselves. We appeal to them to participate in this effort.
      23. We also seek the support of the United Nations system, as well as other international and regional organizations, in the universal effort to promote the well-being of children. We ask for greater involvement on the part of non- governmental organizations, in complementing national efforts and joint international action in this field.
      24. We have decided to adopt and implement a Plan of Action, as a framework for more specific national and international undertakings. We appeal to all our colleagues to endorse that Plan. We are prepared to make available the resources to meet these commitments, as part of the priorities of our national plans.
      25. We do this not only for the present generation, but for all generations to come. There can be no task nobler than giving every child a better future.

Балалардың өмір сүруі, қорғанысы мен дамуын қамтамасыз ету туралы дүниежүзілік декларация

Нью-Йоркте 1990 жылғы 30 қыркүйекте қабылданды

      1. Біз жоғарғы дәрежедегі Дүниежүзілік кездесуде балалардың мүдделері үшін, бірлесе отырып, өзімізге міндеттеме ала, бұлжытпай жалпыға ортақ үндеу – әр балаға жарқын болашақ қамтамасыз ету – тастай отырып, бас қостық.
      2. Әлемдегі балалар пәк, осал және тәуелді. Олар сондай-ақ білмқұмар, энергия мен үмітке толы. Олардың уақыты қуаныш пен бейбітшіліктің, ойын, оқу мен дамудың уақыты болу керек. Олардың болашағы үйлесімділік пен ынтымақтастыққа негізделу керек. Олардың перспективалары кеңейіп, тәжірибелері артқан сайын олардың өмірі анағұрлым толыққандырақ болу керек.
      3. Бірақ көптеген балалар үшін балалық шақ шындықтары мүлде басқа.

Мәселе

      4. Күн сайын әлемдегі көптеген балалар олардың өсуі мен дамуына кедергі келтіретін қауіп-қатерге шалдығады. Олар соғыс пен зорлықтың құрбандары бола тұра; нәсілдік кемсітушілік, апартеид, басқыншылық, шетелдік басып алу мен аннексия; босқын және күшпен орындары ауысқан балалар болып, өзінің үйлері мен ошақтарын тастауға мәжбүр бола тұра; мүгедек бола тұра; немесе немұрайдылық, қатыгездік пен қанау сынды көптеген азаптарға шалдығады.
      5. Күн сайын миллиондаған бала кедейлік пен экономикалық дағдарыс ауыртпалығынан – аштық пен үйдің болмауынан, эпидемия мен сауатсыздықтан, қоршаған орта деградациясынан зардап шегеді. Сыртқы қарызбен байланысты мәселелердің ауыр салдарынан, сондай-ақ көптеген дамушы мемлекеттерде, әсіресе артта қалушы мемлекеттерде тұрақты және бірқалыпты дамудың жоқтығынан зардап шегеді.
      6. Күн сайын аштық, ауру, соның ішінде жұқтырылған иммун тапшылығы синдромының (ЖИТС-тан), таза судың жоқтығынан, нашар тазалық жағдайларынан, сондай-ақ нашақорлық мәселесімен байланысты салдардан 40 000 бала қаза болады.
      7. Біз саяси көшбасшылар ретінде шешуіміз керек мәселелер осы.

Мүмкіндіктер

      8. Бірлесе отырып, біздің мемлекеттерд, балалар өмірін қорғау мен олардың азаптарын жеңілдету, олардың адамгершілік әлеуетінің жан-жақты дамуына қолдау жасау және олар өздерінің қажеттіліктері, құқықтары мен мүмкіндіктерін өздері түсіну үшін қаражат пен білім жеткілікті. Бала құқықтары туралы конвенция балалардың құқықтары мен игілігіне жалпыға ортақ құрметке жаңа мүмкіндік ашады.
      9. Соңғы уақытта орын алған халықаралық саяси ахуалдың жетілдірулері бұл мәселені шешуді жеңілдете алады. Халықаралық келісім мен ынтымақтастық негізінде, қазіргі таңда көптеген салаларда – экономикалық өсу мен дамуды жандандыру, қоршаған ортаны қорғау, қатерлі және мүгедектікке әкелетін аурулардың таралуын тоқтату және анағұрлым әлеуметтік және экономикалық әділдікке қол жеткізу сынды нақты нәтижелерге жетуге болады. Қазіргі таңдағы қарудан бас тарту қадамдары, сондай-ақ әскери емес сипаттағы мақсаттарға жету үшін маңызды ресурстардың босатылуы мүмкін екендігін білдіреді. Бұл ресурстар қайта таратылған кезде балалар амандығын қамтамасыз ету бірінші кезектегі мәселе болу керек.

Міндеттер

      10. Балалардың тамақтануы мен денсаулығын жақсарту шешімін тапқан, бірінші кезектегі міндеттеме болып тапбылады. Күн сайын ондаған мың ұлдар мен қыздардың өмірі сақталуы мүмкін, себебі олардың қаза болу себептерін жоюға болады. Әлемнің көптеген бөлігінде балалар мен нәрестелердің өлімі тым жоғарғы деңгейде, бірақ қазіргі таңда белгілі болған әрі қол жетімді құралдарды қолдану арқылы едәуір төмендеуі мүмкін.
      11. Мүгедек балалар, сондай-ақ аса ауыр жағдайлардағы балаларға ерекше назар аударып, қамқорлық, қолдау көрсету керек.
      12. Әйел адамдардың рөлін нығайту мен оларға тең құқықтарды беру бүкіл әлем балаларына оң әсер етеді. Басынан бастап қыз балаларға тең қарым-қатынасты қамтамасыз етіп, оларға тең мүмкіндіктер беру керек.
      13. Қазіргі таңда 100 миллионнан артық баланың негізгі орта білім жоқ, оның үштен екі бөлігі қыздар. Негізгі білім беру мен сауаттылықты қамтамасыз ету әлем балаларының даму мүддесінде жасалған маңызды үлес болып табылады.
      14. Жыл сайын бала туумен байланысты себептерден жарты миллион ана көз жұмады. Барлық мүмкін құралдармен аналардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету керек. Негізгі назарды отбасы мүшелері санының саналы жоспарлауы мен бала туу арасындағы аралыққа аудару керек. Балалардың өсуі мен амандығының табиғи ортасы мен негізгі ұяшық болып табылатын отбасын қамқорлық пен көмектің барлық мүмкін түрлерімен қамтамасыз ету керек.
      15. Барлық балаларға қауіпсіз әрі жағымды жағдайларда, олардың игіліктерін қамтамасыз етуші отбасы немесе қамқоршы ортада өздерін тұлға ретінде анықтау мен өз мүмкіндіктерін дамытуға мүмкіндік туғызылу керек. Олар еркін қоғамда жауапкершілік өмірге дайын болу керек. Ерте жастан бастап олардың өз мемлекеттерінің мәдени өміріне араласуын көтермелеу керек.
      16. Экономикалық жағдайлар бала тағдырына, әсіресе дамушы мемлекеттерде, ерекше әсер етеді. Барлық балалардың болашағы үшін барлық мемлекеттерде тұрақты және ұдайы экономикалық өсу мен дамуды қамтамасыз ету немесе жандандыру, сондай-ақ дамушы мемлекет-дебиторлар шалдығатын сыртқы қарыз мәселелерін жедел, түгелдей және ұзақ мерзімді шешілуіне аса назар аударуды жалғастыру қажет.
      17. Бұл міндеттер барлық мемлекеттердің ұлттық деңгейдегі іс-шаралары мен халықаралық ынтымақтастық негізіндегі ұзақ және келісімді күштерді талап етеді.

Міндеттемелер

      18. Балалардың амандығы ең жоғарғы дәрежедегі саяси шараларды талап етеді. Біз бұл шараларды қабылдауға әзірміз.
      19. Осымен біз салтанатты түрде бала құқытарына, олардың өміріне, қорғанысы мен дамуына бірінші кезекте назар аудару бойынша өз мойнымызға міндеттеме аламыз. Бұл сондай-ақ барлық мемлекеттердің игілігін қамтамасыз етеді.
      20. Біз халықаралық ынтымақтастық шеңберінде, сондай-ақ жеке мемлекеттер дәрежесінде бірлесе отырып жұмыс жасауға келістік. Осымен біз мақсаты бала құқықтарын қорғау мен олардың өмірлерін жақсарту болып табылатын 10 тармақтан тұратын келесі бағдарламаға адалдығымызды білідреміз:
      1) Мүмкіндігіне қарай Бала құқықтары туралы конвенцияны ратификациялау мен жүзеге асырылуын жылдамдатуға тырысамыз. Әр түрлі мемлекеттердегі сан алуан мәдени және әлеуметтік құндылықтарды ескере отырып, бала құқықтары туралы ақпарат беру бойынша бағдарламаларды бүкіл әлемде өркендету.
      2) Барлық мемлекеттер мен барлық ұлттар арасында балалар денсаулығын нығайту, тууға дейінгі медициналық көмекті қамтамасыз ету және нәрестелер мен балалардың өлімін азайту мақсатында ұлттық және халықаралық деңгейде табанды шаралар қолдануға тырысамыз. Біз барлық қауымдағы бар балаларды таза сумен қамтамасыз етуге, сондай-ақ жақсы тазалық жағдайларына қол жетімділікке қолдау көрсетеміз.
      3) Өзінің барлық тұрғындарын асырай алатындай жағдайлары бар әлемде миллондаған баланы қайғылы азаптардан босататындай етіп, аштық, тоя жей алмауды жоюға бағытталған шаралар негізінде балалық шақта оңтайлы өсу мен дамуды қамтамасыз етуге тырысамыз.
      4) Біз әйелдердің рөлі мен жағдайын нығайтуға мүмкіндік туғызамыз. Біз отбасы мүшелерінің санын жауапкершілікпен джоспарлау, бала туу арасындағы аралықты қамтамасыз ету, омыраумен емізу мен қауіпсіз аналыққа мүмкіндік туғызамыз.
      5) Балаларды қамтамасыз етудегі отбасы рөлін құрметтеуге, ата-аналар, басқа қамқоршылар мен қауымдардың балалық шақтың ең ерте кезінен бастап жасөспірім кезге дейінгі балаларға тамақтану мен емдеудегі талпыныстарын қолдауға мүмкіндік туғызамыз. Біз сондай-ақ өз отбасынан айырылған балалардың ерекше қажеттіліктерін мойындаймыз.
      6) Біз сауатсыздық деңгейін төмендетін және оның шығу тегі мен жынысына байланыссыз барлық балаларға білім алуға мүмкіндік жасайтын; балаларды еңбек қызметіне дайындайтын және кәсіби дайындық сынды жолдармен өмір бойы білім алуға мүмкіндік жасайтын; және балаларға қолдауды сезіне отырып, игі мәдение және әлеуметтік жағдайларда кәмелет жасқа жетуге мүмкіндік беретін бағдарламаларды жүзеге асыруға тырысамыз.
      7) Апартеид немесе шетел басқыншылығы, жетімдер мен қараусыз қалған балалар, еңбек етуші мигранттардың балалары; адамдар әрекеттерінен туындаған табиғи апаттар мен зілзалар құрбандары; мүгедек балалар және төмен әлеуметтік жағдайларда тұратын, қанауға душар болған, қатыгез қарым-қатынасқа ұшыраған балалар сынды аса ауыр жағдайларда өмір сүретін миллиондаған баланың жағдайын жақсартуға тырысамыз. Олар жаңа өмірде қалыптасуына босқын балаларға көмектесу керек. Біз жұмыс істейтін балалардың ерекше қамқорлығын қамтамасыз етуге және заңсыз бала еңбегін пайдалануды жоюға ұмтыламыз. Біз балалар нашақорлықты заңсыз пайдаланудың құрбаны болмауы үшін барлық мүмкін шараларды қолданамыз.
      8) Балаларға бейбіт және қауіпсіз болашақты түгелдей қамтамасыз ету мақсатында болашақта қарулы қақтытығыстарды алдын алуға бағытталған шараларды қолдана отырып, балаларды соғыс апаттарынын қорғауға тапжылмай тырысамыз. Біз балаларды оқыту барысында бейбітшілік, түсіністік пен келісім мәнін үгіттейміз. Соғыс мерзімі мен зорлық әрекеттері жүріп жатқан аймақтарда балалар мен олардың отбасыларының негізгі қажеттіліктеріне кепілдік беру керек. Балалар мүдделерінде біз тыныштық мерзімдерін сақтау мен соғыс және зорлық әлі жалғасып жатқан жерлерде арнайы қауіпсіздік коридорларын жасақтауға шақырамыз.
      9) Біз барлық деңгейлерде барлық балалар қауіпсіз әрі экологиялық сау болашақта өмір сүре алатындай етіп, бірлескен қоршаған ортаны қорғау бойынша шараларды қабылдауға тырысамыз.
      10) Балалар амандығын қамтамасыз ету ісінде тікелей пайда әкелетін кедейлікке жаһандық шабуылды өркендетуге тырысамыз. Дамушы мемлекеттерде, әсіресе артта қалушы мемлекеттерде бірінші кезекте балалардың осалдығы мен ерекше қажеттіліктері назар аударуға лайықты. Бірақ өсу мен даму ұлттық және халықаралық келісім деңгейіндегі іс-шаралар негізінде барлық мемлекеттердің бірлескен әрекетін талап етеді. Бұл сәйкес қосымша ресурстардың дамушы мемлекеттерге берілуін, сондай-ақ анағұрлым әділетті сауда шарттарын, сауданың әрі қарайғы ырықтандыруы мен қарыз ауыртпалығын жеңілдету бойынша шараларды талап етеді. Бұл сондай-ақ осы уақытта халықтың едәуір осал секторларының, соның ішінде балалардың амандығын қамтамасыз ете отырып, әсіресе дамушы мемлекеттерде кең экономикалық өсуге ықпалдастық жасайтын құрылымдық қайта құруды қарастырады.

Әрі қарайғы қадамдар

      21. Балалар мүдделері үшін жоғарғы дәрежедегі дүниежүзілік кездесу біздің алдымызға нақты шараларды қабылдау міндеттерін қойды. Біз осы шақыруды қабылдадық.
      22. Біз іздеуге тырысатын серіктестер ішінде, біз бірінші кезекте балалардың өзіне жүгінеміз. Біз оларды осы талпыныстарды жүзеге асыруға қатысуға шақырамыз.
      23. Біз сондай-ақ балалардың амандығын қамтамасыз етудегі жалпыға ортақ күш салулар шеңберінде Біріккен Ұлттар Ұйымы жүйесінің тарапынан, сондай-ақ басқа халықаралық және аймақтық ұйымдардың қолдауын табуыға тырысамыз. Біз осы саладағы ұлттық деңгейдегі және бірлескен халықаралық әрекеттерді жүзеге асырудағы ынталарға үкіметтік емес ұйымдардың кеңірек тартылуын шақырамыз.
      24. Ұлттық және халықаралық деңгейдегі анағұрлым нақты шаралардың негізі болып табылатын Әрекеттер жоспарын бекітіп, іске асыруды шештік. Біз өзіміздің барлық әріптестерімізді осы жоспарды мақұлдауға шақырамыз. Біздің ұлттық жоспарларымыздың бөлігі болып табылатын осы міндеттемелерді жүзеге асыруға біз қаражат бөлуге дайынбыз.
      25. Біз бұны тек қана қазіргі ұрпақтың емес, сондай-ақ болашақтағы барлық ұрпақтардың мүдделерінде жасап отырмыз. Әр балаға жарқын болашақты қамтамасыз етуден артық игі міндет болуы мүмкін емес.