ИПС "Әділет"

"Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 25-бабының 5-1) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 580 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 159-1) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Терминологиялық жұмыстарды жүргізу қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрыққа қол қойылған күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін жіберуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің ресми интернет-ресурсына орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күннен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

С. Нұрбек

Қазақстан Республикасы
Ғылым және жоғары
білім министрінің
2024 жылғы "5" мамырдағы
№ 283 бұйрығымен
бекітілген

Терминологиялық жұмыстарды жүргізу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Терминологиялық жұмыстарды жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Қазақстан Республикасындағы тіл туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 25-бабының 5-1) тармақшасына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 19 тамыздағы № 580 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 159-1) тармақшасына сәйкес әзірленді және терминологиялық жұмыстарды реттеудің тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) Республикалық терминология комиссиясы (бұдан әрі – Комиссия) –экономиканың, ғылымның, техниканың және мәдениеттiң барлық салалары бойынша қазақ тiлiнiң терминологиялық лексикасы саласындағы ұсыныстарды әзiрлейтiн уәкілетті органның жанындағы консультативтік-кеңесшi орган;

2) тілдерді дамыту саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – Уәкілетті орган) – тілдерді дамыту саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган.

2-тарау. Қазақ тіліндегі терминдерді біріздендіру, терминологиялық жұмыстарды реттеу тәртібі және жұмысты ұйымдастыру

3. Уәкілетті орган қазақ тіліндегі терминдерді біріздендіру, терминологиялық жұмыстарды реттеуге бағытталған іс-шараларды жүзеге асырады.

4. Уәкілетті орган Шайсұлтан Шаяхметов атындағы "Тіл-Қазына" ұлттық ғылыми-практикалық орталығымен (бұдан әрі – Орталық) бірлесе отырып мына іс-шараларды:

Комиссия бекіткен терминдерге мониторинг жүргізуді;

терминология саласын өзектендіру мақсатында іс-шаралар (конференция, семинар, дөңгелек үстел және т.б.) өткізуді;

қазақ тілінің терминологиялық базасын жетілдіру мақсатында лингвистикалық сараптама жасауды;

бекітуге ұсынылатын терминдерге termincom.kz сайтының "Алаң" бөлімінде алдын ала көпшілік талқылау жүргізуді іске асырады.

5. Комиссияның қызметі Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрінің "Республикалық терминология комиссиясы туралы" 2024 жылғы 18 наурыздағы № 116 бұйрығына сәйкес реттеледі. Қазақ тілінде салалық терминдерді біріздендіру мақсатында Комиссия мына кезеңдерден өткен терминдерді жұмыс жоспарына сәйкес қарайды және бекітеді:

1) Республикалық терминология комиссиясының жұмыс органы болып табылатын Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігінің Тіл саясаты комитеті (бұдан әрі – Комиссияның жұмыс органы) мемлекеттік органдардың ұсыныстарын ескере отырып Комиссияның кезекті отырысында қаралатын терминдер тізбесін қалыптастырады және оны лингвистикалық сараптама жасау үшін Орталыққа жолдайды;

2) Орталық Комиссия жұмыс органы бекіткен құрамда Комиссияға қарауға ұсынылатын терминдер келіп түскен күннен бастап күнтізбелік 30 (отыз) күннен аспайтын мерзімде лингвистикалық сараптама жасап, қорытындысын Комиссияның жұмыс органына жолдайды.

3) Комиссияның жұмыс органы лингвистикалық сараптама өткізілгеннен кейін 10 (он) күнтізбелік күн ішінде тиісті терминологиялық секциялардың отырыстарын ұйымдастырады және олардың хаттамалық шешімдерін Орталыққа алдын ала жария талқылау жұмыстарын жүргізу үшін жолдайды;

4) Орталық Комиссияға қарауға ұсынылатын терминдерді алдын ала жария талқылау үшін салалық терминологиялық секциялар отырыстарының хаттамалық шешімдерін, лингвистикалық сараптаманың қорытындыларын қоса бере отырып, кемінде 10 (он) күнтізбелік күн мерзімге termincom.kz сайтының "Алаң" бөліміне орналастырады.

5) Комиссияның кезекті отырысы өткізілгенге дейін кемінде 5 (бес) жұмыс күні бұрын Орталық алдын ала жария талқылаудың қорытындыларын Комиссияның жұмыс органына жолдайды.

6) Комиссияның жұмыс органы Комиссияның жұмысын ұйымдастырады және хаттамаға қол қойылғаннан кейін 5 (бес) жұмыс күні ішінде Комиссия бекіткен терминдердің тізбесін орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдарға – жұмыста пайдалану үшін, Орталыққа Комиссияның электрондық бюллетенінде, termincom.kz сайтында жариялау үшін жолдайды.

6. Комиссия бекіткен терминдер лингвистикалық сараптама қорытындысы және мониторингтің негізінде қайта қаралуы мүмкін.

7. Қазақстан Республикасы аумағында қағаз тасымалдағышта және (немесе) электрондық форматта шығарылатын және таратылатын салалық терминологиялық сөздіктердегі терминдер қазақ тілінің емле ережелеріне, терминжасам принциптеріне сәйкес келуі керек.

В соответствии с подпунктом 5-1) статьи 25 Закона Республики Казахстан "О языках в Республике Казахстан", а также подпунктом 159-1) пункта 15 Положения о Министерстве науки и высшего образования Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 августа 2022 года № 580, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила проведения терминологических работ.

2. Комитету языковой политики Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) в течение десяти календарных дней после подписания настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на официальном интернет-ресурсе Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра науки и высшего образования Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

С. Нурбек

Утверждены
приказом Министра
науки и высшего образования
Республики Казахстан
от 5 июня 2024 года № 283

Правила проведения терминологических работ

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила проведения терминологических работ (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 5-1) статьи 25 Закона Республики Казахстан "О языках в Республике Казахстан" (далее – Закон), и подпунктом 159-1) пункта 15 Положения о Министерстве науки и высшего образования, утвержденного Постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 августа 2022 года № 580, а также определяет порядок регулирования терминологической работы.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) Республиканская терминологическая комиссия (далее – Комиссия) – консультативно-совещательный орган при уполномоченном органе, вырабатывающий предложения в области терминологической лексики казахского языка по всем отраслям экономики, науки, техники и культуры;

2) уполномоченный орган в сфере развития языков (далее – Уполномоченный орган) – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство и межотраслевую координацию в сфере развития языков.

Глава 2. Порядок унификации терминов на казахском языке, регулирования терминологических работ и организация работы

3. Уполномоченный орган осуществляет мероприятия, направленные на унификацию терминов на казахском языке, регулирование терминологических работ.

4. Уполномоченный орган совместно с некоммерческим акционерным обществом "Национальный научно-практический центр "Тіл-Қазына" имени Шайсултана Шаяхметова" (далее – Центр) реализует проведение:

мониторинга утвержденных Комиссией терминов;

мероприятий (конференций, семинаров, круглых столов) с целью актуализации области терминологии;

лингвистической экспертизы в целях совершенствования терминологической базы казахского языка;

предварительного публичного обсуждения, предлагаемых на утверждение терминов, в разделе "Алаң" сайта termincom.kz.

5. Деятельность Комиссии регулируется в соответствии с приказом Министра науки и высшего образования Республики Казахстан "О Республиканской терминологической комиссии" от 18 марта 2024 года № 116. В целях унификации отраслевых терминов на казахском языке Комиссия в соответствии с планом работы рассматривает и утверждает термины, прошедших следующие этапы:

1) Комитет языковой политики Министерства науки и высшего образования Республики Казахстан, явяляющийся рабочим органом Комиссии (далее – Рабочий орган Комиссии), с учетом предложений государственных органов формирует перечень терминов, который будет рассматриваться на очередном заседании Комиссии, и направляет его в Центр для проведения лингвистической экспертизы;

2) Центр в составе, утвержденным рабочим органом Комиссии, в срок, не превышающий 30 (тридцать) календарных дней со дня поступления терминов, представляемых на рассмотрение Комиссии, проводит лингвистическую экспертизу, и направляет в рабочий орган Комиссии заключение;

3) Рабочиий орган Комиссии в течении 10 (десять) календарных дней после проведения лингвистической экспертизы организовывает заседания соответствующих отраслевых терминологических секций и их протокольные решения направляет в Центр для проведения работ по предварительному публичному обсуждению;

4) представляемые на рассмотрение Комиссии термины для предварительного публичного обсуждения размещаются Центром в разделе "Алаң" сайта termincom.kz на срок не менее чем 10 (десять) календарных дней с приложением протокольных решений заседаний отраслевых терминологических секций, заключений лингвистической экспертизы;

5) итоги публичного обсуждения в течении не менее чем на 5 (пять) рабочих дней до проведения заседания Центром направляются в рабочий орган Комиссии;

6) Рабочий орган Комиссии организует заседания Комиссии и в течение 5 (пять) рабочих дней после подписания протокола направляет перечень утвержденных Комиссией терминов в центральные государственные и местные исполнительные органы для использования в работе, в Центр – для опубликования в электронном бюллетени Комиссии, на сайте termincom.kz.

6. Термины, утвержденные Комиссией, могут быть пересмотрены на основании заключения лингвистической экспертизы и мониторинга.

7. Термины в отраслевых терминологических словарях, выпускаемых и распространяемых на бумажном носителе и (или) в электронном формате на территории Республики Казахстан, должны соответствовать правилам правописания, принципам терминообразования казахского языка.