Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 11 сәуірдегі № 222/НҚ бұйрығы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 12 шілдедегі № 501 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 213-17) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Геодезия және картография комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрыққа қол қойылған күнінен бастап күнтізбелік бес күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі

Б. Мусин

Бұйрықпен бекітілген

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулық 1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін қалау, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) 2019 жылғы 12 шілдедегі № 501 Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 213-17) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Нұсқаулықта мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) геодезиялық пункт – жер бетінің нүктесін белгілі бір координаттармен және (немесе) биіктіктермен және (немесе) ауырлық күшінің мәндерімен бекітетін инженерлік конструкция;

2) геодезиялық желі – жер бетіндегі орналасуы геодезиялық координаттарды есептеудің өздеріне арналған ортақ жүйесіндегі геодезиялық өлшемдер негізінде айқындалған геодезиялық пункттердің жиынтығы;

3) гравиметриялық желі – гравиметриялық есептеудің өздеріне арналған ортақ жүйесінде ауырлық күші үдеуінің белгілі мәндері бар геодезиялық пункттердің жиынтығы;

4) масштаб – картадағы немесе жоспардағы сызық ұзындығының оның жергілікті жердегі көлденең проекциясына қатынасы;

5) мемлекеттік геодезиялық желі – мемлекеттік координаттық есептеу жүйесін белгілеу және (немесе) тарату мақсатында пайдаланылатын геодезиялық желі;

6) мемлекеттік нивелирлік желі – бірыңғай гравиметриялық негізді белгілеу және (немесе) тарату мақсатында пайдаланылатын нивелирлік желі;

7) нивелирлік желі – биіктіктерді есептеудің өздеріне арналған ортақ жүйесінде биіктіктері айқындалған геодезиялық пункттердің жиынтығы;

8) барлау – геодезиялық немесе топографиялық жұмыстар объектісінің осы жұмыстарды жүргізуге дайындық дәрежесін жергілікті жерде айқындаудан тұратын технологиялық процесс;

9) сұлба – арнайы объектіде жұмысты орындаушы жасаған сызба;

10) метадеректер – кеңістіктік деректер жинақтарын сипаттайтын ақпарат;

11) мемлекеттік кәсіпорын – мемлекеттік мүлік туралы заңнамаға сәйкес топографиялық-геодезиялық және картографиялық жұмыстарды жүргізуді жүзеге асыратын уәкілетті органның ведомстволық бағынысты ұйымы.

2-тарау. Мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілердің пункттері мен белгілерін салу

3. Нұсқаулықта геодезиялық және нивелирлік желілер пункттерінде орталықтар мен реперлерді салу жөніндегі жұмыстарға, салынған және салынбаған аумақтарда әртүрлі физика-географиялық аймақтар үшін орталықтар мен реперлердің үлгілік конструкцияларына бірыңғай талаптар белгіленген.

4. Геодезиялық орталықтар мен реперлерді жасау мен салу бекітілген нүктелердің жоспарлық және биіктік жағдайында сақталуы мен жылжымауын қамтамасыз етеді.

Геодезиялық орталыққа топырақ ерітіндісінің көтерілуге, механикалық жүктемеге және химиялық әсерге беріктік талаптарына сай болу қажет.

5. Орталықтар мен реперлердің типтік конструкциялары аймақтардың климаттық және физика-географиялық жағдайларын ескере отырып, сондай-ақ осы Нұсқаулықтың 1 және 2-қосымшаларына сәйкес схемалармен таңдалады.

Топырақтың қату тереңдігі 75 см кем аудандарда нивелирлік реперлер мен геодезиялық орталықтар 120 см тереңдікке орнатылады, барлық басқа жағдайларда топырақтың маусымдық қату саласында О орталықтарының төсеу тереңдігі О = Т + 50 см формуласы бойынша есептеледі.

6. Геодезиялық желілерді құру, инженерлік-геодезиялық және маркшейдерлік жұмыстарды орындау кезінде, сондай-ақ геодезиялық желілерді қалпына келтіру кезінде орталықтар мен реперлерді салу және дайындау ерекшеліктері осы Нұсқаулықпен регламенттеледі.

7. Көпжылдық мұз (үзіліссіз мұз) саласындағы орталықтар мен реперлерді салмас бұрын, жұмыс класына қарамастан, орталықтар мен реперлерді салу орындарын барлау қажет.

8. Орталықтар мен реперлерді төсеу механикалық құралдардың көмегімен жүзеге асырылады. Орталықтар мен реперлерді қазу тәсілімен салуға жол беріледі.

Әрбір салынған және зерттелген геодезиялық пунктке бұрын жасалған сұлба пен сипаттама жасалады немесе нақтыланады. Сонымен қатар, елді мекендерде, әдетте, ғимарат толығымен және оның орталығы немесе репер орналасқан бөлігі бөлек суретке түседі. Фотосуретте геодезиялық пункт нөмірі көрсетіледі. Смартфонмен суретке түсіру кезінде фотосуреттің Exif метадеректеріне координаттарды жазу мүмкіндігі қосылуы керек. Смартфоннан фотосуреттерді түсіру кезінде Exif метадеректерінің сақталуын қамтамасыз ету қажет.

9. Орталықтар мен реперлерді салуы аяқталғаннан кейін мынадай құжаттарды ұсынады:

орындалған жұмыстар бойынша түсіндірме жазба;

осы нұсқаулықтың 3-қосымшасына сәйкес ғасырлық, іргелі реперлерді салу журналы, онда репердің координаттары кемінде 1,0 м дәлдікпен көрсетіледі;

осы нұсқаулықтың 3-қосымшасына сәйкес геодезиялық пунктті салу, зерттеп-қарау, қалпына келтіру карточкасы;

нүктелерді белгілеу, триангуляция, полигонометрия, нивелирлеу карточкасы. Карточкада сұлба 1: 25 000 масштабты картамен ауыстырылады және оған пункттер қойылады;

геодезия, картография және кеңістіктік деректер саласындағы уәкілетті орган үшін 1:100 000 масштабтағы картада салынған орталықтардың, реперлердің тізімі және олардың орналасу схемасы;

сақталуын бақылау үшін геодезиялық пункттерді тапсыру туралы актілер;

ғасырлық және іргелі реперлерді салу орындарын, сондай-ақ осындай зерттеулер жүргізілген басқа орталықтар мен реперлерді салу орындарын геологиялық зерттеу материалдары. Сұлба масштабы геодезиялық пункттің сипаттамасында көрсетілген ең жақын бағдарларға сәйкес келетіндей етіп таңдалады. Сұлба шартты белгілердегі карталар мен аэротүсірілімдер бойынша, салу кезінде орындалған өлшемдер бойынша жасалады. Егер геодезиялық пункт немесе репер жанында сенімді бағдарлар болмаса, онда орталықтарды байланыстыру аспаптық түрде орындалады.

Өз орнын өзгерте алатын заттарды рельефке сілтеме ретінде пайдалануға жол берілмейді.

1-параграф. Топырақтың қату және еру тереңдігін анықтау

10. Тереңдікті анықтау үшін орталықтар мен реперлердің салуы осы нұсқаулықтың 1-қосымшада келтірілген арнайы схеманы қолданады. Схеманы құрастыру кезінде құрғақ климаты бар аудандар үшін топырақтың көтерілуінен болатын деформациялар ескерілді, мұнда мұздату топырақтың көтерілуіне әкелмейді. Орталықтар мен реперлердің тұрақтылығына әсер ететін қолайсыз жағдайлары бар аудандар үшін мұздату тереңдігі нақты жағдайдан 30-40 см-ге ұлғайтылды.

11. Схемада келтірілген мұздату және еріту тереңдігінің сандық мәндері ылғалдылығы 15-тен 30%-ға дейінгі сазды топырақтарға жатады, егер жер бедері 500 м биіктікте болса, табиғи қарлы және жартылай бұзылған шымтезек жамылғысы. Таулы аудандардағы топырақтың қату тереңдігі әр 1000 м сайын 50 см-ге артады, бұл осы аудандарда орталықтар мен реперлер салынады.

12. Топырақтың маусымдық қату аймағы екі аймаққа бөлінеді: оңтүстік –орталықтар мен реперлердің тұрақтылығы үшін ең қолайлы – және солтүстік –топырақтың айтарлықтай ылғалдануына байланысты онша қолайлы емес. Бұл аймақтар арасындағы шекара осы нұсқаулықтың 1-қосымшасына сәйкес бөлінген.

Көпжылдық мұз аймағы екі аймақты қамтиды: оңтүстік және солтүстік. Оңтүстік аймақ аязды жағдайда қолайсыз; солтүстік аймақ орталықтар мен реперлердің тұрақтылығы үшін ең қолайлы, ол топырақтың еру тереңдігімен 1,25 м-ге дейін және көпжылдық мұздатылған топырақтармен біріктіріледі.

Топырақтың маусымдық қату аймағына арналған орталықтар мен реперлердің қолдану аясы солтүстіктен екі есе қалың сызықпен шектелген. Бұрғыланған немесе еріген ұңғымаларға салынған көп дискілі зәкірі бар орталықтар мен реперлердің қолдану аясы оңтүстіктен бір қалың сызықпен шектелген.

13. Барлау кезінде көпжылдық мұздатылған жыныстар аймағында ерудің максималды тереңдігін анықтау үшін зондтар, бұрғылау немесе бұрғылау қолданылады. Ерітудің толық тереңдігі (Н) формула бойынша анықталады

Н = h/п,

мұндағы h -барлау кезінде топырақты еріту тереңдігі; п -еріту көрсеткіші.

h және п мәндері осы нұсқаулықтың 4-қосымшасына сәйкес нөлден өзгеше болады. Жоғарыда келтірілген формула бойынша ерудің толық тереңдігін анықтаудың сенімділігі күзге қарай артады.

14. Барлық орталықтар мен реперлер келесі топтарға біріктірілген:

1) Топырақтың маусымдық қату аймағы үшін:

анкерлік орталықтар (түрлері 3, 158, 160, 161, 162, 177, 180);

қадалар орталығы (147 түрі);

бұрғылау немесе бітеу арқылы салынған орталықтар (15, 175, 181, 183 типтері);

қабырға орталығы (143, 144 типтері).

Топырақтың маусымдық қату аймағында салынған орталықтар салу тереңдігі мен зәкір өлшемдерімен ерекшеленеді. Топырақтың қату тереңдігі 200 см-ден аз болған кезде геодезиялық орталықтардың екі маркасы (3 тип), қату тереңдігі 200 см-ден асқан кезде – бір маркасы (160 тип) болады;

2) көпжылдық мұз аймағы үшін:

бұрғылау қондырғылары (150, 178 типтері);

шұңқырға салынған зәкір орталықтары (165, 179 типтері);

3) басқа аймақтар үшін:

жылжымалы құм аудандарына арналған орталық (15 тип);

сулы-батпақты жерлерге арналған орталықтар (188 тип);

тау жыныстарына арналған орталықтар (түрлері 7, 8, 9, 99, 114, 164, 173, 174, 176).

Егер орталықтың үстінде анықтау бағанасы орнатылса, онда орталық түрінің нөміріне "оп.". Егер анықтау бағанасы белгілі бір қашықтықта орнатылса, онда "оп. белгі". Егер орталық металл қалпақпен немесе темірбетон қақпақпен жабылса, онда оларға қосымша "к" индексі қойылады.

2-параграф. Физика-географиялық және климаттық жағдайларға байланысты орталықтар мен реперлерді салу орнын таңдау

15. Геодезиялық пункттерді орнату орны көтерілу немесе жақындау үшін оңай қолжетімді болуы, жергілікті жерде жақсы танылуы және орталықтардың, реперлердің және сыртқы белгілердің ұзақ мерзімді сақталуын қамтамасыз етеді.

16. Барлық аудандарда орталықтар мен реперлерді төсеу үшін ең қолайлы орын тау жыныстарының шығуы, сондай-ақ жер асты суларының терең пайда болуымен және құмды сәл суланған топырақпен жер бедерінің жоғарылауы.

Тау жынысы массивті және монолитті болады. Тау жыныстарының шығуына орталықтар мен реперлерді салудан аулақ болу керек.

17. Топырақты маусымдық мұздату саласында орталықтар мен реперлер топырақтың қайтымсыз деформацияларына ұшырайтын аумақтарда (көшкіндер, карсттар, солифлюкция), су басқан аумақтарда, арнайы желілер құруды қоспағанда, құрылыс, жол, гидротехникалық, тау-кен және ауыл шаруашылығы жұмыстары жүргізілетін учаскелерде салынбауға тиіс. Бұрғылау мұнараларының, мұнай, газ және жер асты суларын өндіруге арналған ұңғымалардың (техногендік процестердің әсерінен жер бетінің деформациясы арнайы зерттелген жағдайларды қоспағанда) жанында орталықтар мен реперлерді салуға болмайды.

Жер асты суларының деңгейі орталықтар мен реперлер салынған жерлерде жер бетінен 3 метрден жақын болмайды. Жер асты суларының тереңдігі инженерлік гидрометеорологиялық зерттеулердің материалдары шоғырланған жергілікті мамандандырылған ұйымдарда, метеостанцияларда, сондай-ақ тұрғындардың сауалнамасынан алынған мәліметтер бойынша бұрғылау арқылы анықталады.

4-5 м тереңдікте топырақ пен гидрогеологиялық жағдайлар туралы мәліметтер алу үшін D–10, M–1 типті бурды қолданған жөн.

I сыныпты нивелирлеу желілерінде ғасырлық және іргелі реперлерді салу үшін ең жақсы орындарды таңдағанда, басқа жерді зерттеуге геодезисттен басқа геолог қатысады. Орталықтарды орман топырағына төсеу кезінде оларды топырақ сулануы мүмкін жер бедерінің төмен жерлеріне орнату ұсынылмайды.

Шымтезек алқаптарын үлкен кеңістіктерге тарату кезінде Орталықтың немесе репердің зәкірі минералды топыраққа кем дегенде 150 см көміліп, маркасы жер бетінен 30 см төмен болады.

18. Егістік жерлерде орталықтар мен реперлер жол жиектері мен қиылыстарында, электр беру және байланыс желілері реперлерінің, пайдалы орман белдеулерінің, әкімшілік шекаралардың, жерді пайдалану шекараларының жанында, көшелерде салынады. Пайдалы орман белдеулеріне төсеу кезінде жерді 100 см немесе одан да көп мөлшерде жағу мүмкіндігін ескеру қажет.

Сыртқы белгіні геодезиялық пунктте орнатқан жағдайда, пункт жолдардан, ғимараттардан, байланыс желілерінен алыс және сыртқы белгінің кемінде екі есе биіктігінде, ал жоғары кернеулі электр беру желілерінен кемінде 120 м қашықтықта болатындай етіп құрылыс орнын таңдау қажет.

Әуеайлақтарға жақын пункттерді таңдау кезінде Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 22 қаңтардағы № 32 бұйрығымен бекітілген Магистральдық құбырларды күзетуді ұйымдастыру қағидалары (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10849 болып тіркелген), байланыс желілерінің жанында Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 281 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы телекоммуникация желілерін күзету қағидалары (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10483 болып тіркелген) сақталуға тиіс.

19. Жылжымалы құм аудандарында орталықтар мен реперлер өсімдіктермен бекітілген, мүмкіндігінше едәуір мөлшердегі, сондай-ақ тақырлардың шеттерінде және барханалардың қозғалысы байқалмайтын басқа жерлерде төселеді. Жылжымалы құмдарда жұмыс істегенде, құмның қозғалуына жол бермеу үшін топырақтың жоғарғы қабатын бұзбау керек.

20. Көпжылдық мұз аймағында орталықтар мен рельефтерді салуға арналған орындар жер бедерінің немесе микрорельефтің жоғары формаларында таңдалады, топырақты еріту тереңдігі аз: солтүстік, батыс және шығыс беткейлері, егер оларда қар жиналмаса; орманмен көлеңкеленген және мүкпен қопсытылған жерлер. Белсенді қабаттың қуаты аз аймақтарға артықшылық беріледі.

Төселген орталықтың немесе репердің жанындағы топырақтың мұздату режимін бұзуға жол берілмейді. Көпжылдық аяз облысының аймақтарында орталықтар мен реперлер салу үшін қолайсыз учаскелерге мыналар жатады:

жер бедерінің көтерілуінің ашық оңтүстік беткейлері, мұнда белсенді қабаттың қуаты айтарлықтай, ал мұздатылған қабаттың температурасы 0 °C-қа жақын;

қыста қар жамылғысының күшті қабаты жиналатын ықжақ беткейлер;

төмендеу (су ағызу жолақтары, тұйық ойпаттар);

шымтезек пен мүк жамылғысы бұзылған ескі күйіктердің орындары;

полярлық аймақтың полигональды тундрасындағы аязға жақын жерлер;

көктемгі су тасқынымен су басқан учаскелер.

Көпжылдық мұзды облыстың оңтүстік аймағында маусымдық мұздатылған топырақ болған кезде орталықтар мен реперлер су айдындарында, оңтүстік беткейлерде, құмды топырағы бар өзендердің жайылмаларында салынады.

21. Топырақтардың маусымдық қатуы саласындағы қалалар мен ауылдарда реперлер мен орталықтар қабырғаларға (кірпіш, тас, бетон және темірбетон ғимараттар мен құрылыстардың негізгі репер элементтері) салынады, I және II сыныптарды нивелирлеу үшін арналған реперлерді төсеуге дейін кемінде 7 жыл бұрын және полигонометрия және III және IV сыныптарды нивелирлеу орталықтар мен реперлерді желілерге төсеуге дейін кемінде 3 жыл бұрын салынады. Қабырғалық реперлер мен орталықтар салынатын ғимараттар мен құрылыстарда қабырғаларда жарықтар мен іргетастың көрінетін бұзылыстары болмауы керек.

Қабырға орталықтары мен реперде мөлдір жартастардың шығуына да салуға болады.

Темір жолдан 50 м қашықтықта орналасқан ғимараттар мен құрылыстарды қабырғаға геодезиялық пункттер салу үшін пайдалану ұсынылуға жол берілмейді.

Қабырға орталықтары мен реперлерді көше қиылыстарының жанында, сондай-ақ блоктардың ортасында салу керек. Қабырға репері жер бетінен 30-60 см биіктікте, қабырға орталықтары – 30-120 см биіктікте, қабырғалардың шығыңқы жерлері өлшеу аспаптары мен рейкаларды орнатуға кедергі келтірмейтіндей етіп орналастырылуы тиіс.

Қалаларда полигонометрия әдісімен жоспарлы желілерді дамыту кезінде қабырға реперлері мен орталықтары біріктірілуі тиіс.

Қалалар мен басқа да елді мекендердегі топырақ орталықтары мен реперлерді қабырға орталықтары мен реперлерді салуға болмайтын жерлерде ғана салынады. Топырақ орталықтары мен реперлер көлік қозғалысы көп көшелерден, саябақтарда, бульварларда және ағаш екпелері бар басқа жерлерде салынады. Мұндай орталықтар мен реперлерді болжамды құрылыс салатын орындарға салуға жол берілмейді.

Топырақ орталықтары мен реперлерді төсеу кезінде елді мекенде белсенді қабаттың қуаты осы нұсқаулықтың 1-қосымшасына сәйкес схемада көрсетілгеннен әлдеқайда көп екенін ескеру қажет. Сондықтан ерудің (мұздатудың) ең үлкен тереңдігі жақын маңдағы метеостанцияның, Құрылыс және басқа ұйымдардың көпжылдық бақылауларының нәтижелері бойынша нақтыланады. Егер нақтылау жүргізілмесе, қалаларда және басқа елді мекендерде топырақ реперлері мен орталықтарын төсеу тереңдігі 50 см-ге артады.

Көпқабатты ғимараттардың шатырларында геодезиялық пункттерді орнату мүмкіндігі бар жерде жоспарлы желілерді құру кезінде орталықтар ретінде төбеге салынатын маркалар қолданылады.

22. Көпжылдық мұз саласында үрленетін жерасты (жер асты биіктігі кемінде 1 м) жартасты немесе қадалық негіздерде тұрған ғимараттар мен құрылыстарда ғана қабырға реперлерін салуға рұқсат етіледі. Қабырға реперлері ғимарат салынғаннан кейін 2 жылдан кейін іргетастың негізгі элементтеріне салынуы керек.

23. Үлгілік базистерді құру үшін орындарды таңдау кезінде базистердің орталықтары электр беру желілерінен кемінде 100 м, тұрақты жер жұмыстары жүргізілетін орындардан кемінде 1 километр қашықтықта болуын ескеру қажет. Базис тас жолдар мен қара жолдардан 15 м-ден жақын емес және теміржол төсемінен 100 м-ден жақын болмауы керек. Жыралар, арқалықтар және т. б. түріндегі базис трассасы бойынша кедергілердің ені 20 м аспауы тиіс.

Үлгілі базистерді құру үшін орынды таңдағанда қолайлы жағдайлар:

техногендік сипаттағы құбылыстардың болмауы, сейсмикалық тұрғыдан Базис салу ауданының тұрақтылығы;

қарапайым жер бедері, өлшеуге кедергілер мен кедергілер жоқ;

жылдың кез келген уақытында базис пункттеріне автокөлікпен кіруге қолжетімділік;

орталықтар салынатын жерлерде жер асты суларының деңгейі жер бетінен 5 м жақын болмауы тиіс.

3-параграф. Орталықтар мен реперлер жасау

24. Орталықтар мен реперлердің бетон және темірбетон элементтерін жасау үшін портландцементті, тез қататын портландцементті, сондай-ақ глиноземді және ангидритті-глиноземді цементті пайдалану керек. Роман цементін пайдалану ұсынылмайды. Батпақты және тұзды топырақтарда, сондай-ақ ағынды суларға бай топырақтарда силикат цементін қолдануға жол берілмейді.

Тасымалдауға арналған орталықтар мен реперлердің базаларында дайындау кезінде 300 – 500 маркалы цементті, ал бетон қоспасын (цемент, құм, қиыршық тас) 1:2:4 қатынасында (көлемі бойынша) қолдану керек. Шұңқырда орталықтар мен реперлерді дайындау кезінде 200 маркалы цементті пайдалануға рұқсат етіледі. Шұңқырда зәкір жасау үшін бетон қоспасы 1:3:5 қатынасында қолданылады; реперлерді жасау үшін – осы нұсқаулықтың 5-қосымшасына сәйкес 1:2:4 қатынасында.

Сақтау кезінде цементтің белсенділігі біртіндеп төмендейтінін есте ұстаған жөн: 3 айдан кейін цемент беріктігін 20 %-ға дейін жоғалтады, 6 айға дейін – 30% - ға дейін, ал бір жылдан кейін цементтің беріктігі түпнұсқаның тек 60 %-на тең.

25. Бетонның сапасы толтырғыштардың тазалығына (құм мен қиыршық тас) және судың сапасы мен мөлшеріне байланысты. Құмдағы саз және жер қоспаларының мөлшері салмағы бойынша 5 %-дан, ал қиыршық тас пен қиыршық таста 20%-дан аспауы керек.

Орталықтарды жасау үшін дәндердің диаметрі кемінде 0,1 см болатын орташа немесе ірі құмды қолдану ұсынылады; ал қиыршық тас бөлшектерінің оңтайлы мөлшері 0,5-тен 8,0 см-ге дейін, бірақ бетон блогының 1/4 бөлігінен аспайды.

Қиыршық тасты қиыршық тасқа ауыстырудан бетонның беріктігі 35 %-ға, қатты қиыршық тасты әлсізге ауыстырудан 20%-ға төмендейді. Қиыршық тас немесе құм ластанған кезде (қалыпты шектерде) бетонның беріктігі 10% төмендейді.

26. Бетон жасау кезінде тұщы таза суды қолдану керек. Батпақты, қатты минералданған немесе ластанған суды тұтынуға болмайды. Теңіз суын ерекше жағдайларда ғана қолдануға болады.

27. Пилондардың беріктігін арттыру үшін олар күшейтіледі. Арматура ретінде келесі қималардың ыстықтай илектелген болаты қолданылады: орталықтар мен реперлер үшін – 0,8 – 1,2 см; іргелі, ғасырлық реперлер, базистік орталықтар үшін – 1,2 – 1,8 см; көлденең қысқыштар үшін сәйкесінше 0,5 – 0,8 см қимасы бар болат қолданылады.

28. Арматура диаметрі 0,1 см болатын "тоқылған" сыммен дәнекерленген немесе бекітілген. Раманың ені жақтаудың сыртындағы бетоннан қорғаныс қабаты кемінде 2,0 см болатындай болуы керек.

29. Қол жетпейтін жерлерде қиыршық тас болмаған кезде топырақта зәкір жасау кезінде бетонның орнына цемент пен құмның 1:5 қатынасында цемент ерітіндісін қолдануға рұқсат етіледі.

30. Маркаларды жартасқа немесе ғимараттың (құрылыстың) қабырғасына төсеу кезінде 1:3 қатынасы бар цемент ерітіндісі қолданылады.

31. Ашық ауада +3 °C – тан төмен температурада бетон жасау кезінде құм мен қиыршық тасты +40 °C дейін, суды +90 °C дейін қыздыру керек. Бетонды жылытудың физикалық әдістерінен басқа, бетонның беріктігін арттыратын және жинайтын химиялық үдеткіштерді қолдану керек.

Қатаю процесін жеделдету үшін кальций хлориді (арматураланбаған үшін 3% және арматураланған бетон үшін 2%) немесе натрий хлориді (цемент массасының сәйкесінше 2 және 1,5%) бетонға енгізіледі.

32. Коррозиямен күресу үшін орталықтар мен реперлерді дайындау кезінде мырышталған немесе эмальданған құбырларды қолдану керек. Мұндай құбырлар болмаған жағдайда битум немесе эпоксидті жабындарды, сондай-ақ жабысқақ оқшаулағыш таспаны пайдалану керек. Кез-келген жабын алдында құбырдың бетінен тот, май дақтар мұқият алынып тасталады, механикалық немесе химиялық тазарту жүргізіледі.

33. Жер асты суларының минералдануы жоғары топырақтарда, яғни агрессивті топырақтарда орталықтар мен реперлерді қорғау күшейтіледі. Бұл жағдайда бетон орталықтары мен реперлер тығыз бетоннан жасалады. Бетонның тығыздығының жоғарылауына ондағы судың азаюы (су – цемент қатынасы 0,5), цемент мөлшерінің артуы (1 м3 үшін 400-450 кг дейін) және вибраторларды қолдану арқылы массаны мұқият бұрмалау арқылы қол жеткізіледі.

Сонымен қатар, бетон элементтері битумнің үш қабатымен немесе этинолмен, перхлорвинил лакпен, хлорин матасымен, эпоксидті лакпен жабылады.

34. Бетон мен металға қолданылатын осы нұсқаулықтың 6-қосымшасына сәйкес эпоксидті жабын коррозияға қарсы және антифункционалды агент ретінде қолданылады. Жабын эпоксидті шайырдан, полиэфиркрилаттан және полиэтиленполиаминнен тұрады.

35. Тасымалдауға дейін пилондар мен бетон тақталар кем дегенде +15 °С температурада 15 күн бойы суланған мүйізтұмсықтармен, бөренелермен, үгінділермен көлеңкеде сақталады. Төмен оң температурада (+4-тен +8 °С-қа дейін) бетонның қатаю мерзімі екі есе артады. 0°C температурада бетонның қатаюы тоқтайды. Жаңа төселген бетонды кез-келген сілкініске ұшыратуға болмайды; бетонның толық қатаюы жазда 2-3 аптадан кейін, ал күзде 4-5 аптадан кейін болады.

36. Барлық орталықтандырылған орталықтар мен реперлер далалық бөлімшелерге жіберілгенге дейін техникалық бақылау бөлімінің маманы қабылдайды.

4-параграф. Жерге орталықтар мен реперлерді орнату

37. Бур астындағы орталықтар мен реперлер келесідей орналастырылған:

қажетті тереңдіктегі ұңғыманы бұрғылап, түбіне цемент ерітіндісін 1:3 цемент пен құмға сәйкес кем дегенде 3 см қабатпен құйылады;

төменгі орталық, егер ол конструкциямен қамтамасыз етілсе, түсіріледі;

оптикалық немесе кәдімгі сызықтың көмегімен төменгі орталық маркасының ортасы жер бетіне шығарылады және қажет болған жағдайда алты қада мен үш ішектің көмегімен бекітіледі. Жіптердің қиылысы ±3 мм аспайтын қатесі бар төменгі орталық маркасы орталығының жағдайына сәйкес келуі тиіс;

ұңғымадан 5 – 10 м қашықтықта тұрған нивелирмен төменгі орталықтың маркасында белгіленген рейка бойынша санау жүргізіледі;

зәкірді түсіріледі;

егер зәкірде марка болса, онда оған рейка орнатылып, рейканы санау орындалады;

зәкірдің ойығына оның жартысына дейін цемент ерітіндісі құйылады (1:3), оған пилон түсіріледі;

пилонның жоғарғы бөлігі реперлер мен сызықшалардың көмегімен тік күйде бекітіледі, осылайша жоғарғы марка төменгі жақтан дәл жоғары болады;

ұңғыманы үстіңгі марканың орналасуын қадағалап, қабатты тегістеуішпен топырақпен толтырылады;

жоғарғы маркаға рейка орнатылады және ол бойынша санақ жүргізіледі (маркалар арасындағы асып кету 4 мм дәлдікпен анықталуы керек). Ұңғыма зәкірдің ойығында цемент ерітіндісі орнатыла бастағанға дейін, яғни пилон орнатылғаннан кейін 30 минуттан кешіктірілмей топырақпен жабылуы керек.

Зәкірге немесе ғасырлық және іргелі реперлердің басқа жерлеріне орналастырылған қосымша (бақылау) маркалар репердің негізгі маркасынан солтүстік бағытта болуы керек.

38. 1:3:5 қатынасында бетон ерітіндісімен ұңғымаларда 160 типті геодезиялық орталықтар, топырақ реперлерінің зәкірлерін дайындау кезінде ұңғыманы қажетті деңгейдің жартысына дейін құяды. Пилонның төменгі ұшын бетонға түсіріліп, репермен бекітеді және ерітіндіні қажетті деңгейге дейін қосады. Бетонның бетіне қалыңдығы кемінде 10 см құм немесе жұмсақ қопсытылған жер қабаты құйылады және ұңғыманы қабатталған қабатпен жергілікті топырақпен толтырады.

39. Көпжылдық мұз аймағында бұрғыланған (механикалық бұрғылау, термобур) ұңғымаға көп дискілі зәкірлері бар орталықтар мен реперлерді төсеу кезінде 20 – 25 литр қалың консистенциялы топырақ құйылады және орталық немесе репер дереу батырылады, оны сұйық топыраққа негіз ұңғыманың түбіне жететіндей етіп басады. Зәкірдің үстінде реперлер мен ұңғыманың қабырғалары арасындағы кеңістік еріген тығыздалған топырақпен толтырылады.

40. Қадалар мен қаңқасыз орталықтарды, сондай-ақ диаметрі 3-6 см болатын бірнеше бұралмалы штангалардан немесе құбырлардан тұратын реперлерді орнату кезінде діріл тиегіштер, дизель–балғалар және соққы–діріл механизмдері қолданылады.

41. Іргелі реперлер мен базалық орталықтар жергілікті жерде жасалады. Оларды шұңқырдың түбіне төсеу кезінде қалыңдығы 3-10 см бетонның қабаты алдын-ала құйылады, оған бір күннен кейін арматура орнатылады, орталық жасау үшін қалып орнатылады және қалып бетон ерітіндісімен үздіксіз толтырылады, әр 10-15 см сайын қабат-қабат тегістеледі, бетінде ылғал пайда болғанға дейін.

Қалыптар 4 күннен кейін алынып тасталады, өлшемдер арасындағы асып кету 2 мм дәлдікпен анықталады, цемент ерітіндісімен орталықтың бетін сүртіңіз (1:3). Қажет болса, олар орталықты түйіршікке қарсы немесе корозияға қарсы композициямен жауып, шұңқырды топырақпен толтырады (базистердің орталықтары – құм-қиыршық тас қоспасы).

42. Тас және қабырға орталықтары мен реперлерді сенімді төсеу үшін тез қататын цемент пен таза кварц құмын пайдалану керек. Марканы орнататын тесікті жуып, тұщы сумен қанықтыру керек, сонда қабырға (тас) цемент ерітіндісінің суын сіңірмейді, тесікті 1:3 қатынасында цемент ерітіндісімен толтырады және марканы басады.

43. Теріс температурасы бар тау жыныстарына орталықтар мен реперлерді төсеу кезінде бетонның қатаюын тездету үшін қоспалар, температурасы 90 °С ыстық су қолданылады. Орталықтар мен реперлер алдын ала оң температураға дейін жылытылған төбеге салынады.

5-параграф. Топырақты маусымдық мұздату аймағына арналған геодезиялық орталықтар

44. Геодезиялық желі (триангуляция, трилатерация және полигонометрия) пункттерінде физика-географиялық жағдайларға, топырақтың қату тереңдігіне және жұмыс класына байланысты әртүрлі типтегі орталықтар (3 оп., 7 оп., 8 оп., 9 оп., 92, 147, 158 оп. белгі, 160, 162, 183 типтері) салынады.

Егер орталықта екі марка болса, онда олар ±4 мм-ден аспайтын қатесі бар бір тік сызықта болуы керек.

45. Осы нұсқаулықтың 7-қосымшасына сәйкес топырақтың қату тереңдігі 200 см-ге дейін болған кезде 1-4 сыныптардың геодезиялық желінің пункттері төрт бөліктен тұратын орталықтармен бекітіледі:

1) көлденең қимасы 16х16 см болатын параллелепипед түріндегі темірбетон пилон. Пилонды сыртқы диаметрі кемінде 16 см, бетонмен және арматурамен толтырылған асбест-цемент құбырымен ауыстыруға болады. Пилонның ұзындығы топырақтың қату тереңдігіне байланысты. Жоғарғы марканы жер бетінен 50 см төмен орналастырады, марканың басы пилонның жоғарғы бетінен шықпауы керек;

2) бетон тақтасының диаметрі 48 см. Бетон тақтасының ортасында 20х20х15 см өлшемді ойық жасалады, оған темірбетон тірегі орнатылады. 50х50 см шаршы қималы тақталарды жасауға рұқсат етіледі. Пилон 39-тармаққа сәйкес цемент ерітіндісінің көмегімен ұңғымадағы бетон тақтасымен біріктіріледі. Егер асбест-цемент құбыры қолданылса, онда құбыр негізінің негізден 8 – 10 см қашықтықта зәкірмен байланысын арттыру үшін құбырды бетонмен толтырғанға дейін қалыңдығы 1,0 – 1,2 см және ұзындығы шамамен 25 см болатын екі перпендикуляр өзек енгізіледі. Құбырды бетон тақтасының тесігіне орнатқан кезде шыбықтардың ұштары ойықтың бұрыштарына орналастырылады.

Топырақтардың маусымдық қату аумағында бетон зәкірінің биіктігі 20 және 35 см. Биіктігі 35 см зәкір көпжылдық мұз аймағының оңтүстік шекарасынан екі жүз шақырымдық жолақта топырақтың маусымдық қатуының солтүстік аймағында орнатылады.

3) бетон тақтасының жоғарғы беті барлық жағдайларда топырақтың ең үлкен қату тереңдігінен 30 см төмен болуы тиіс;

төменгі орталық диаметрі 48 см бетон тақтасы түрінде, оған берілген маркамен. Бетон тақтасының биіктігі 15 см. 50х50 см шаршы қималы тақталарды жасауға рұқсат етіледі. Төменгі орталық маркасының басы бетон тақтасының жоғарғы бетінен жоғары шықпауы керек;

4) өлшемі 16х16х100 см бетонды анықтау бағанасы, ол жоғарғы марканың үстіне орнатылады және оған осы нұсқаулықтың 8-қосымшасына сәйкес күзет тақтасы бекітіледі.

Диаметрі 35 см бұрғылау механизмдерін қолданған кезде, төменгі орталық диаметрі 34 см, қалыңдығы 15 см болатын бетон тақтасы болып табылады. Зәкірдің биіктігі мен төсеу тереңдігі 30 см-ге артады, яғни топырақтың маусымдық қату аймағының оңтүстік аймағындағы бетон тақтасының биіктігі 50 см, солтүстік аймақта – 80 см болуы керек.

Маркалардың конструкциялары осы нұсқаулықтың 9-қосымшасына сәйкес келтірілген.

Топырақтың қату тереңдігі 200 см-ден асатын болса, төменгі орталық салынбайды. Бұл жағдайда геодезиялық пункттің орталығы осы нұсқаулықтың 10-қосымшасына сәйкес үш бөліктен тұрады:

16х16 см қимасы бар параллелепипед түріндегі темірбетон пилон. Пилонды асбест-цемент құбырымен ауыстыруға болады. Асбест цемент құбырының сыртқы диаметрі кемінде 16 см. құбыр бетонмен және арматурамен толтырылған;

диаметрі 48 см және биіктігі 20 және 35 см бетон тақтасын жасауға рұқсат етіледі шаршы қимасы 50х50 см;

марканың үстіне орнатылған 16х16х100 см өлшемді бетонды анықтау бағанасы. Қауіпсіздік тақтасы Анықтау бағанына бекітілген.

Темірбетон пилонын немесе асбестцемент құбырын диаметрі 6 см және қабырғаларының қалыңдығы 0,3 см кем емес металға ауыстырған кезде диаметрі 6 см және қабырғаларының қалыңдығы 0,3 см кем емес металл құбырдан және диаметрі 48 см, қалыңдығы 15 см зәкірден тұратын анықтау белгісі қолданылады. Негізден қалыңдығы 1,0 – 1,2 см және ұзындығы шамамен 25 см болатын екі перпендикуляр металл шыбықтар орнатылады. Құбырды зәкірге орнатқан кезде шыбықтардың ұштары ойықтың бұрыштарында орналасады.

Анықтау белгісінің бетон зәкірін өлшемі 50х50 және қалыңдығы кемінде 5 мм металмен ауыстыруға рұқсат етіледі.

46. Топырақты маусымдық мұздату аумағында осы нұсқаулықтың 11-қосымшасына сәйкес қадалар орталықтарын салуға да рұқсат етіледі. Орталықтардың бұл түрі – көлденең қимасы 20х20 см, ұзындығы 300 см – оңтүстік аймақ үшін және 400 см-топырақтың маусымдық қату аймағының солтүстік аймағы үшін темірбетон қадалары. Қаданың жоғарғы бөлігіне тығыздалған марка жер бетінде болатындай етіп, қаданың бүкіл ұзындығы жерге соғылады. Марканың басы қаданың жоғарғы бетінен шықпауы керек. Тығыз, құрғақ сазды, тасты, қиыршық тасты және басқа да ұқсас топырақтарда кейбір жағдайларда қадаларды бітеу мүмкін емес, өйткені қаданың басы соққылардың астында құлап кетеді. Бұл жағдайда орталықтар салынады. Қадалар орталықтарының бір ғана маркасы болғандықтан, қаданы орнатқаннан кейін бірден марканың ортасының орнын анықтау үшін (ол жоғалған кезде) өлшенеді және журналға және салу картасына марканың ортасынан бастап барлық бүйір беттері мен жиектеріне дейінгі қашықтықты (8 қашықтық) 0,1 см дәлдікпен жазады. Бұл қашықтықтарды анықтау, егер ол жоғалса, марканың ортасын қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

47. Осы нұсқаулықтың 12-қосымшасына сәйкес жер бетіне шығатын немесе 60 см тереңдікте жатқан тау жыныстарына салынған геодезиялық орталық тастағы цемент ерітіндісімен бекітілген маркадан тұрады. Марканың басы жартасқа 5 см көміліп, көлденең бетінен жоғары шықпауы керек. Жартастың тереңдігі 60-тан 80 см-ге дейін, ортасы 8 оп. түрі ол тасқа цемент ерітіндісімен бекітілген маркамен және диаметрі 48 см, биіктігі 15 см болатын бетон тақтасынан тұрады. Төменгі марканың басы да жартасқа 5 см көміліп, көлденең бетінен жоғары шықпауы керек. Тақтаны орнатқан кезде марканы оған цемент ерітіндісінің түсуінен қорғау керек. Тақта цемент ерітіндісімен таспен бекітіледі. Орталықтың (марканың) үстіне анықтау бағанасы орнатылады. 50х50 см шаршы қималы тақталар жасауға рұқсат етіледі.

48. 80 см-ден астам тереңдікте бұзылмаған тау жыныстары пайда болған кезде геодезиялық орталық тау жынысындағы цемент ерітіндісіне салынған маркадан, оның үстінде орналасқан екінші маркалы темірбетон пилонынан және бетон тақтасынан тұрады. Жоғарғы марка осы нұсқаулықтың 12-қосымшасына сәйкес жер бетінен 50 см төмен болуы керек. Пилонның биіктігі жартастың тереңдігіне байланысты. Жоғарғы марканың басы пилонның жоғарғы бетінен жоғары шықпауы керек. Барлық жағдайларда жоғарғы марканың үстіне 16х16х100 см мөлшеріндегі бетон анықтау бағанасы күзет тақтасымен орнатылады.

49. Егер геодезиялық пунктте тур салынса, онда оған екі марка мен қауіпсіздік тақтасы салынады. Төменгі марка тасқа марканың басы 5 см жартасқа көміліп, көлденең бетінен жоғары шықпайтындай етіп, жоғарғы марка – осы нұсқаулықтың 13-қосымшасына сәйкес турдың жоғарғы бетіне қойылады.

Марканы салмас бұрын тау жыныстарының жоғарғы сынған бөлігі алынып тасталады.

50. 1 – 4 сыныпты триангуляция, полигонометрия және трилатерация желілерін дамыту кезінде көп қабатты ғимараттар мен құрылыстар бар аудандарда спутниктік өлшеу әдістері қолданылады, сондай-ақ геодезиялық пункттер құру үшін осы ғимараттардың шатырларын пайдалану керек. Бұл жағдайда геодезиялық пункттер металдан, бетоннан және кірпіштен салынады. Бұл пункттер шатырдың едендеріне, ішкі капитал қабырғаларына және ғимараттардың басқа элементтеріне негізделетін қондырмалардың сипатына ие.

Ғимараттарда геодезиялық пункттер ретінде мыналар белгіленеді: пирамида–штативтер, алынбалы визирлік мақсаты бар турлар, осы нұсқаулықтың 14-қосымшасына сәйкес визирлік цилиндрлері бар алынбалы металл шыңдар.

Ғимараттарға орнатылған орталықтар бір маркамен бекітіледі.

Әрбір геодезиялық пункттегі сыртқы белгінің конструкциясы, пирамида түрі және тур техникалық жобамен ұсынылуы тиіс. Әрбір нақты объект пен ғимаратта геодезиялық пункттің конструкциясы әр түрлі болуы мүмкін.

Пирамидалар-штативтер шатырлы едендердің темірбетон тақталарына орнатылады. Пирамидалар-уақытша құрылымдар.

Тур ғимараттың ішкі капитал қабырғасында салынады.

51. Қалаларда, ауылдарда және салынған аумақтардағы өнеркәсіптік алаңдарда 2, 3, 4-сыныпты және 1 және 2-разрядты полигонометрия әдісімен жоспарлы желілерді құру кезінде геодезиялық пункттер қабырға орталықтарымен бекітілуі тиіс.

Орталық шойын нивелирлік реперге сәйкес келеді және осы нұсқаулықтың 15-қосымшасына сәйкес көрінеді. Нүктенің ортасы-орталықтың сфералық басының жоғарғы жағында бұрғыланған диаметрі 2 мм тесік.

52. 4-сыныпты полигонометрия пункттерінің, политонометрия, триангуляция және трилатерация пункттерінің орталықтары 1 және 2-разрядты елді мекендерден тыс жерлерде, сондай-ақ осы нұсқаулықтың 17-қосымшасына сәйкес қабырға орталықтарын елді мекендерде салуға болмайды. Олар кесілген пирамидадан тұрады, оның төменгі негізі 40х40 см, биіктігі 20 см, жоғарғы негізі 15х15 см, диаметрі 3,5 – 6,3 см және қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,3 см, құбырдың ұзындығы 50 см. Құбырдың жоғарғы ұшына марка дәнекерленген, құбырдың төменгі бөлігінде тесіктер бұрғыланған, оған құбырды бетон тақтасымен жақсы бекіту үшін ұзындығы 15-20 см болатын екі металл шыбық салынған. Құбырды өлшемі 14х14 см темірбетон пилонмен немесе диаметрі 12-14 см асбест-цемент құбырымен арматурамен және цементпен толтырылған құбырмен ауыстыруға рұқсат етіледі. Орталықтың маркасы жер бетінен 30 см төмен орналасқан.

4-сыныпты полигонометрияның репер пункттері, 1 және 2-разрядты полигонометрия, триангуляция және трилатерация пункттері елді мекендерден тыс жерлерде 1-4-сыныпты желілерді бекіту үшін белгіленген орталықтармен бекітіледі.

Елді мекендерде орталықтың үстіне шойын қалпақ орнатылады.

Елді мекендерден тыс орталықтан 80 см қашықтықта 60 см тереңдікке диаметрі 6 см және қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,3 см металл құбырдан тұратын, өлшемі 40х40 см және қалыңдығы 0,5 см металл тақта түріндегі зәкірі бар анықтау белгісі орнатылады, сондай-ақ 15х15 см және ұзындығы 140 см темірбетон пилон түріндегі анықтау белгісін орнатылады, зәкірсіз 80 см тереңдікке немесе цемент ерітіндісімен және арматурамен толтырылған диаметрі 14-16 см асбест-цемент құбырына салынады. Анықтау белгісінің жерден биіктігі 60 см, белгінің жоғарғы жағына күзет тақтасы бекітіледі. Орталықтың айналасында диаметрі 300 см, тереңдігі 30 см дөңгелек тақта жасалады; жоғарғы негіз бойынша қимасы 60 см, төменгі жағынан – 20 см.диаметрі 17-25 см қылқан жапырақты ағаштардан жасалған ағаш анықтау белгілерін қолдануға рұқсат етіледі. Темірбетон белгісін ағашпен ауыстыру техникалық жобада жұмыс жүргізуге негізделеді.

53. Қалаларда, елді мекендерде, құрылыс алаңдарында, тротуарлар мен жолдарда – қатты жабыны бар барлық орындарда, сондай-ақ ұзақ мерзімді бекітуді талап етпейтін полигонометрия пункттерінде уақытша орталықтар салуға рұқсат етіледі, осы нұсқаулықтың 18-қосымшасына сәйкес маркасы қатты жабындарда салынады.

6-параграф. Нивелирлік реперлердің түрлері мен конструкциялары, оларды салу

54. Топырақты маусымдық мұздату саласында тегістеу желілерінде 160, 161, 162, 175 және 183 типті реперлер салынады.

Көпжылдық мұзды аймақтың оңтүстік аймағында 161 және 165 типті реперлер, орта және солтүстік аймақтарда 150 және 161 типті реперлер, ал қиыршық тасты және тасты топырақтар болған кезде 165 типті реперлер қолданылады.

Жылжымалы құм аудандарында 15 типті реперлер, жақсы бекітілген құмдары бар бархан аралық ойпаттарда – 160, 161, 162 және 175 типті реперлер салынады.

Еліміздің барлық аудандарындағы жартасты топырақтарда 9, 99, 114, 164, 173, 174, 176 типтік реперлер салынады.

55. Жартас пен қабырға реперлерін барлық сыныптардың нивелирлеу сызықтарына оларды салғаннан кейін бір күннен кейін, III және IV сыныптардың нивелирлеу сызықтарындағы топырақ реперлерін – шұңқыр толтырылғаннан кейін 15 күннен ерте емес енгізуге болады.

Көпжылдық мұздың таралуы аумағында топырақты бұрғылау және еріту әдістерімен салынған осы сыныптардың топырақ реперлері оларды төсегеннен кейін 2 айдан ерте емес тегістеуге енгізіледі.

I және II сыныптардың нивелирлеу желілерінде топырақ реперлері нивелирлеудің алдындағы дала маусымында салынады.

7-параграф. Ғасырлық реперлер

56. Ғасырлық репердің дизайны геологиялық тұрақты, сығылмайтын жыныстардың пайда болу тереңдігіне байланысты. Ғасырлық реперлер тау жыныстары мен топырақ болуы мүмкін. Ғасырлық реперлердің түрлері жартастың тереңдігіне байланысты.

Ғасырлық репердің тұрақтылығы репердің негізін сығылмайтын жыныстарға кем дегенде 120 см (құбырлы реперлер) және 20 см (тас-бетон) тереңдету арқылы қамтамасыз етіледі. Ғасырлық реперді салу орнын таңдау экзогендік және техногендік күштердің әсерін болдырмауы керек. Геологпен бірге геодезист бірге ғасырлық реперді салу үшін орынды таңдайды.

57. Егер жартас 120 см тереңдікте болса, онда осы нұсқаулықтың 19-қосымшасына сәйкес бір-бірінен 25-50 м қашықтықта орналасқан төрт жартасты ғасырлық реперлер тобы салынады. Іргелес реперлердің биіктігі бір-бірінен кем дегенде 15 см ерекшеленуі керек. Репер маркадан (тот баспайтын болат немесе қола) және қақпағы бар бетон құдықтан тұрады. Ұңғыманың өлшемдері жартастың тереңдігіне байланысты. Тау жынысы күндізгі бетке шыққан кезде ұңғыманың сыртқы өлшемдері 50х50 см. Жартастың тереңдігі 50 см немесе одан да көп болса, бұл диаметрі 100 см – ден аспайтын құдық.

58. 120-дан 500 см-ге дейінгі тереңдікте тау жыныстары пайда болған кезде осы нұсқаулықтың 20-қосымшасына сәйкес 174к типті ғасырлық репер қойылады. Бұл репер граниттен немесе жоғары сапалы бетоннан жасалған параллелепипед пішіні мен көлденең қимасы 35х35 см болатын реперден, өлшемі 100х100х40 см бетон тақтасынан және диаметрі 100 см-ден асатын құдықтан тұрады. Биіктігі бойынша 20 см қашықтықта репердің жоғарғы бөлігіне екі марка (көлденең және тік) орнатылады. Пилонның жоғарғы ұшы жер бетінен 100 см тереңдікте орналасқан. Бетон тақтасы репер орнатылған жерде жасалады. Үшінші марка тақтаға цементтеледі. Пилонның тік маркасы және бетон тақтасындағы көлденең маркасы негізгі маркадан солтүстік бағытта орнатылады. Шұңқырды топырақпен толтырып, ұңғыманы орнатпас бұрын, барлық үш марканың арасындағы асып кетулер 1 мм дәлдікпен өлшенеді. Реперден 100-150 м қашықтықта спутникпен іргелі репер орнатылады.

59. Осы нұсқаулықтың 21-қосымшасына сәйкес 500 см-ден астам тереңдікте сығылмайтын жыныстар пайда болған кезде ғасырлық құбырлы репер қойылады. Репер диаметрі шамамен 25 см ұңғымаға салынады. Репер диаметрі 8-15 см металл құбырдан тұрады, қабырғаларының қалыңдығы кемінде 1 см, сығылмайтын жыныстарға 120 см көмілген. Репер құбыры ұзындығы кемінде 250 см болат ұшымен аяқталады, үш зәкір дискісі бар. Ұңғымаға құйылған бетонның көмегімен репер құбыры сығылмайтын жыныстармен бекітіледі.

Репер құбыры диаметрі 16-23 см, қабырғаларының қалыңдығы кемінде 1 см болатын қорғаныс құбырында орналасқан. Төменгі бөлігінде репер және қорғаныс құбырлары тығыздағыш пен битуммен, жоғарғы бөлігінде резеңке диафрагма мен битуммен бөлінген.

Репер құбырында бір-бірінен 20 см қашықтықта аз тотығатын материалдан жасалған екі марка дәнекерленген – көлденең және тік. Маркалар 160 см тереңдікке орнатылған темірбетон ұңғымасында орналасқан; репердің жоғарғы маркасы жер деңгейінен 100 см төмен. Құдық қиыршық таспен жабылады.

100 – 150 м қашықтықтағы ғасырлық құбырлы репердің жанында спутникпен іргелі репер салынады.

Ғасырлық реперлердің барлық үш түрінде қақпағы бар құдық битум негізінде бекітіледі.

8-параграф. Іргелі реперлер

60. Төсеу шарттарына байланысты іргелі реперлер топырақ (темірбетон, асбест-цемент, құбырлы металл) және тау жыныстарына бөлінеді.

61. Топырақтың маусымдық қату аймағына арналған іргелі репер шұңқырда жасалады. Репердің жалпы көрінісі осы нұсқаулықтың 22-қосымшасында келтірілген. Пилон мен тақтаның жоғарғы беттеріне аз тотығатын материалдан жасалған маркалар немесе жартылай сфералық төсемдері бар шойын маркалары, сондай-ақ аз тотығатын материалдан жасалған цементтеледі. Бақылау маркасы негізгі марканың солтүстігінде орналасқан.

Темірбетон пилонын сыртқы диаметрі кемінде 25 см асбест цемент құбырымен ауыстыруға рұқсат етіледі. Құбырдың ішіне металл арматура орнатылып, құбыр бетонмен толтырылады. Асбест-цемент құбырының негізі мен зәкір арасындағы байланысты арттыру үшін негізден 15-20 см қашықтықта (құбырды бетонмен толтырғанға дейін) диаметрі 1,0 – 1,5 см, ұзындығы 60 см болатын екі өзара перпендикуляр өзек енгізіледі. Бетон тақтасының жоғарғы беті топырақтың ең үлкен қату шекарасынан 60 см төмен, ал маркалы пилонның жоғарғы бөлігі 100 см төмен орналасқан жер бетінен төмен.

Жер бетінен 30 см тереңдікте репердің үстіне 30х30х10 см өлшемді бетон тақтасы төселген.

Бетон тақтасы үшін олар табиғи тығыздықтағы топырақта ойық қазады. Ол үшін тақтаның жоғарғы бетінің орналасу тереңдігіне сәйкес келетін шұңқыр қазылады. Шұңқырдың түбінде төртбұрыштық ойық жасалады. Ойықтың бүйір қабырғалары түбіне қарай кеңейіп, репер жасауға кіріседі. Тік бүйір беттері бар тақтаның өлшемдері 115х115х40 см.

62. Осы нұсқаулықтың 23-қосымшасында тау жыныстарына арналған іргелі реперлер көрсетілген. 114 оп. белгі типті репер 130 см-ге дейін жартас пайда болған кезде қойылады. Бір-бірінен 500 см-ден астам қашықтықта жартасқа цементтелген екі марка болып табылады. Олардың арасындағы биіктік айырмашылығы кемінде 100 миллиметр болуы керек. Маркалардың үстіндегі жер бетінен 30 см қашықтықта анықтау тақталары орнатылады. Егер маркаларды әр түрлі биіктікте қоюға рұқсат етілмесе, онда тек бір марка қойылады, оның жанына екінші маркасы бар цемент ерітіндісіне бетон тақтасы орнатылады. Егер тау жынысы 130 см-ден астам тереңдікке жатса, онда оған тақтасы бар темірбетон пилон (зәкір) құйылады. Тақтаның өлшемдері 80х80х30 см. Пилон мен тақтаның жоғарғы беттеріне аз тотығатын материалдан жасалған маркалар қойылады. Пилон оның жоғарғы беті жер бетінен 100 см төмен болатындай биіктікте құйылады. Тақтаның негізі тау жыныстарымен цемент ерітіндісімен бекітіледі.

9-параграф. Топырақ және қабырға реперлері

63. Топырақтың маусымдық қату аймағындағы топырақ реперлері диаметрі 50 см бұрғыланған ұңғымаларға салынады. Топырақ реперінің жалпы көрінісі осы нұсқаулықтың 24-қосымшасында көрсетілген.

Топырақ тірегі көлденең қимасы 16х16 см болатын параллелепипед түріндегі темірбетон пилоннан және диаметрі 48 см болатын алдын ала жасалған бетон тақтадан тұрады. 50х50 см шаршы қимасы бар тақталарды жасауға рұқсат етіледі. Пилонның жоғарғы бетіне марка цементтелуі керек. Бетон тақтасының ортасында 20х20 см тесік жасалады, оған темірбетон пилон орнатылады. Пилонды сыртқы диаметрі кемінде 16 см, бетонмен және арматурамен толтырылған асбест-цемент құбырымен ауыстыруға болады. Марка құбырдың жоғарғы бетіне енгізіледі. Құбыр негізінің зәкірмен байланысын арттыру үшін асбест-цемент құбырын пайдаланған кезде құбыр негізінен 7 – 10 см қашықтықта қалыңдығы 1,0-1,2 см және ұзындығы 25 см болатын екі өзара перпендикуляр өзек енгізіледі. Құбырды зәкір саңылауына орнатқан кезде шыбықтардың ұштары ойықтың бұрыштарына орналастырылады.

Топырақтың маусымдық қату аймағында бетон зәкірдің биіктігі 20 және 35 см. Биіктігі 35 см зәкір топырақтың маусымдық қатуының солтүстік аймағында және көпжылдық мұз аймағының оңтүстік шекарасынан екі жүз шақырымдық жолақта орнатылады. Реперлерді диаметрі 35 см ұңғымаларға салуға рұқсат етіледі, бұл жағдайда бетон зәкірдің биіктігі 30 см-ге артады.

I, II, III және IV сыныпты нивелирлеу реперінің бетон тақтасының жоғарғы беті ұңғыманың диаметріне қарамастан топырақтың қату тереңдігінен 30 см төмен болады. Барлық реперлерде марка жер бетінен 50 см төмен болады.

Ұңғымаға бетон сұйықтығын құю арқылы зәкірді дайындауға рұқсат етіледі. Диаметрі 50 см ұңғымаларға сәйкесінше 20 немесе 35 см, ал диаметрі 35 см ұңғымаларға 50 немесе 80 см құйылады. Бетон ерітіндісіне пилон немесе асбест-цемент құбыры енгізіледі. Пилонның немесе құбырдың ұзындығы марка жер бетінен 50 см қашықтықта болады. Төсеу кезінде 40-тармақтың талаптары басшылыққа алынады.

64. Темірбетон пилондарын осы нұсқаулықтың 25-қосымшасына сәйкес қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,3 см диаметрі 6 см металл құбырлармен ауыстыруға рұқсат етіледі. Металл құбырда құбырдан 25 см шығатын төрт түйреуіш бар.

65. Ұңғыманың немесе шұңқырдың түбіне реперлерді төсеу кезінде тақтаның түбіне қалыңдығы кемінде 3 см цемент ерітіндісінің қабаты құйылады. реперлерді шұңқырға қопсытылған немесе түбіне себілген топырақпен салуға жол берілмейді.

66. Бетінде орналасқан немесе 70 см тереңдікте жатқан таста осы нұсқаулықтың 26-қосымшасына сәйкес цемент ерітіндісіне маркасы қойылады. Егер тау жынысы 70 см-ден астам тереңдікте жатса, онда пилон немесе тақтасы бар асбест-цемент құбыры салынады. Пилонның жоғарғы маркасы жер бетінен 50 см төмен болуы керек. Тақтаның негізі жартаста цементтеледі.

67. Осы нұсқаулықтың 15 және 16-қосымшаларына сәйкес жасанды құрылыстардың, ғимараттардың қабырғаларына және жартастың тік бетіне шойыннан жасалған қабырға реперлері салынады. Биіктіктердің есебі қабырға реперінің ең биік нүктесінен жүргізіледі. Қабырға реперлері барлық сыныптардың нивелирлеу желілеріне салынады, ал I және II сыныптардың нивелирлеу желілеріне осы нұсқаулықтың 16-қосымшасында, ал III және IV сыныптардың нивелирлеу желілеріне осы нұсқаулықтың 15-қосымшасында көрсетілген қабырға реперлері салынады.

10-параграф. Көпжылдық мұз аймағына арналған орталықтар мен реперлердің түрлері

68. Көпжылдық мұзды облыстың орта және солтүстік аймақтарында осы нұсқаулықтың 27-қосымшасына сәйкес бұрғыланған немесе еріген ұңғымаларға құбырлы металл орталықтар мен реперлер салынады. Орталықты жасау үшін диаметрі 6 см, қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,3 см құбырлар қолданылады. Марка құбырдың жоғарғы ұшына, төменгі ұшына металл дискіден (қалыңдығы 0,5 – 0,6 см, диаметрі 15 см) және 8 жартылай дискіден тұратын көп дискілі зәкір дәнекерленген.

Құбыр бетонмен толтырылмайды. Құбырдың сыртқы және ішкі беттеріне коррозияға қарсы, ал сыртқы бетіне антифункционалды жабындар қолданылады.

Топырақты еріту тереңдігі 125 см-ге дейін болса, орталықтың негізі еріту шекарасынан 200 см төмен орналасуы керек. Егер еріту тереңдігі 125 см немесе одан көп болса, онда орталықтың негізі еріту шекарасынан 300 см төмен орналасқан.

69. Егер топырақта ұңғымаларды бұрғылау мен ерітуді қиындататын тасты қосындылар болса, құбырлы орталықтар мен реперлер шұңқырларға салынады. Көп дискінің орнына диаметрі 48 см және биіктігі 20 см болатын бетон зәкір жасалады. Бетон зәкірдің негізі топырақтың ең үлкен еру шекарасынан 100 см төмен орналасады. осы нұсқаулықтың 28-қосымшасына сәйкес 50х50 см шаршы қималы тақталарды дайындауға рұқсат етіледі.

70. Көпжылдық мұз аймағында барлық орталықтарда дәнекерленген маркасы бар құбырдың жоғарғы ұшы жер бетінің деңгейінде орналасады.

71. Көпжылдық мұз аймағының оңтүстік аймағында бетон зәкірлері бар құбырлы реперлер төселген. Егер көпжылдық мұздатылған топырақтар табылмаса, реперді төсеу тереңдігі 50 см-ге артады, ал құбырдың жоғарғы ұшы жер бетінен 50 см төмен орналасқан (осы ұлғайтуға байланысты). Көпжылдық мұздатылған топырақ аймағының оңтүстік аймағында бетонның орнына металл зәкір қолдануға жол берілмейді.

72. Жартасты топырақтарда көпжылдық мұз аймағында топырақтың маусымдық қату аймағындағыдай орталықтар мен реперлер қолданылады, бірақ темірбетон жартас орталығының орнына бетон зәкірі бар металл құбырлы репер қойылады.

73. Топырақтың еру тереңдігі 150 см-ге дейінгі көпжылдық мұз аймағының солтүстік және орта аймақтарына арналған іргелі реперлер 70-тармақта көрсетілген құбырлы реперлермен бірдей, бірақ іргелі репердің негізі еру шекарасынан 400 см төмен орналасқан.

Еріту тереңдігі 150 см немесе одан да көп болатын іргелі реперлер топырақтың маусымдық қату аймағындағыдай, бірақ пилон оның жоғарғы беті жер деңгейінде болатындай етіп жасалады. Репердің негізі топырақтың ең үлкен еру шекарасынан 100 см төмен, бірақ жер бетінен кемінде 250 см қашықтықта орналасқан.

Егер көпжылдық мұздатылған топырақтар табылмаса, онда репердің салу тереңдігі 50 см-ге артады, ал маркалы пилонның жоғарғы ұшы (осы ұлғайтуға байланысты) жер бетінен 50 см төмен орналасады.

Шұңқырға құбырлы іргетас реперлерін салуға жол берілмейді.

74. Көпжылдық аяз аймағының оңтүстік аймағына арналған іргелі тау жыныстары топырақтың маусымдық қату аймағымен бірдей, бірақ пилон оның жоғарғы беті жер деңгейінде болатындай етіп жасалады. Егер тау жынысы жер бетінен 80 см тереңдікте жатса, онда олардың арасындағы асып кету 10 см-ден асатындай етіп жартасқа екі марка қойылады.

Көпжылдық мұз саласында іргелі реперлерді жасау үшін тез қататын цемент пен цементті жабуды тездететін қоспалар қолданылады.

Іргелі реперлердегі анықтау белгілері 40 және 41-тармақтарда көрсетілгендей белгіленеді.

75. 4-сыныпты полигонометрия, триангуляция және 1, 2-разрядты полигонометрия пункттеріндегі көпжылдық мұз саласында осы нұсқаулықтың 29-қосымшасына сәйкес бұрғыланған немесе еріген ұңғымаларға көп дискілі зәкірлі құбырлы металл орталықтар салынады. Орталықтарды жасау үшін диаметрі 3,5 – 6,0 см, қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,2 см болатын құбырлар қолданылады. Дискіден және қалыңдығы шамамен 0,5 см, диаметрі 15 см болатын 8 жартылай дискіден тұратын көп дискілі зәкір құбырдың төменгі ұшына дәнекерленген. Орталықтың негізі топырақтың максималды еру тереңдігінен 100 см төмен орналасқан. Топырақта ұңғымаларды бұрғылау мен ерітуді қиындататын тас қосындылары болған кезде, ал оңтүстік аймақта көпжылдық мұздатылған топырақ болмаған кезде құбырлы орталықтар шұңқырға салынады. Көп дискінің орнына бетон немесе металл зәкір жасалады. Зәкірдің диаметрі 48 см, биіктігі 20 см (металл зәкірдің қалыңдығы 0,5 см). Бетон зәкірдің негізі топырақтың еру тереңдігінен 50 см төмен болуы керек. Орталықтарды жасау кезінде диаметрі 3,5 – 6,0 см және қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,2 см құбырлар қолданылады. Көпжылдық мұздың оңтүстік аймағында 178 типті орталықтар қолданылады. Бұл аймақта бетон зәкірлерін металға ауыстыруға жол берілмейді.

Маркасы мен күзет тақтасы бар құбырдың жоғарғы ұшы жер бетінен 50 см жоғары болуы керек.

11-параграф. Жылжымалы құмдар мен батпақты жерлерге арналған орталықтар мен реперлердің түрлері

76. Жылжымалы құм аудандарында орталықтар мен реперлер ретінде мырышталған құбырлар салынады, оларға диаметрі 20 см бұрандалы зәкір дәнекерленеді және осы нұсқаулықтың 30-қосымшасына сәйкес топыраққа кемінде 400 см тереңдікке бұралады. Маркалы құбырдың жоғарғы ұшы жер бетінен 80 см жоғары орналасқан, ол сонымен қатар Анықтау белгісі ретінде қызмет етеді. Қауіпсіздік тақтасы құбырға бекітіледі. Құбырдың бетіне шығатын бөлігі ашық түстермен (қызыл, қызғылт сары, сары) майлы бояумен боялады. Орталықтың айналасында 25 м радиуста құм химиялық реактивтермен немесе қамыс төсеніштерімен бекітіледі.

Жақсы бекітілген құмдары бар барқыт аралық ойпаттарда және басқа жерлерде темірбетон орталықтарын, реперлерді және оңтүстік маусымдық мұздату аймағына арналған Анықтау белгілерін пайдалануға болады.

77. Сулы-батпақты жерлерде геодезиялық пункттер мен нивелирлік желілер осы нұсқаулықтың 31-қосымшасына сәйкес 188 оп. белгі типті орталықтармен және реперлермен бекітіледі. Олар диаметрі 6 см құбырлардан жасалады, олардың төменгі бөлігінде диаметрі кемінде 15 см бұрандалы зәкір немесе диаметрі кемінде 10 см және ұзындығы кемінде 50 см бұрғылау спиральды ұшы дәнекерленеді. белгі бұрандалы зәкір түбіне енетін тереңдікке, сумен қаныққан қабат тығыз жыныс кем дегенде 150 см бұрау арқылы салынады. Барлық жағдайларда реперді төсеу тереңдігі топырақтың ең үлкен қату тереңдігінен кемінде 100 см төмен болуы керек. Құбырлы орталықтың маркасы жер бетінен 30 см төмен орналасуы керек. Муфталармен жалғанған құбырлардың бірнеше сегменттерінен тұруы мүмкін белгіні бұрау вагон немесе бұрғылау қысқышының көмегімен жүзеге асырылады.

Сулы-батпақты жерлерде топыраққа көмілген жоғарғы бөліктері бар белгілерді қолдануға ыңғайлы болу үшін жер асты сулары деңгейінің тереңдігі 50 см-ден асатын жерлерде (яғни жергілікті биіктіктерде) пункттерді таңдау қажет.

Репердің жоғарғы бөлігі жер бетінен төмен тереңдеген кезде, вагеге көлбеу позиция беріледі, ал орталықтың айналасындағы топырақ 40 см тереңдікке уақытша жойылады.

78. Осы нұсқаулықтың 32-қосымшасына сәйкес соққы-діріл әсер ету тетіктерін пайдалану мүмкіндігі болған кезде және мұздату тереңдігі 150 см-ден кем аудандарда, оның ішінде батпақты жерлерде, қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,3 см болатын диаметрі 3-6 см болатын бірнеше бұралатын бұрғылау штангалары, құбырлар немесе диаметрі 2–3 см металл шыбықтар түріндегі панкерсіз орталықтар орнатылады. Мұндай құбырлы белгінің төменгі ұшында оған дәнекерленген металл конус болуы керек. Штангалар, шыбықтар мен құбырлар топыраққа 3,5i тереңдікке айдалады.

Сулы-батпақты жерлерде мұндай орталықтар конус сулы-батпақты қабатқа кіретін тереңдікке дейін, тығыз жынысты кем дегенде 300 см құрайды.

Соққы-діріл механизмдерінің көмегімен салынатын құбырлы репердің маркасы жоғарғы буынға дәнекерленеді, ол соғу аяқталғаннан кейін қосқыш муфтаның көмегімен бұралады.

Сулы-батпақты жерлерде топыраққа көмілген жоғарғы бөліктері бар орталықтарды пайдаланудың қарапайымдылығы үшін жер асты сулары деңгейінің тереңдігі 50 см-ден асатын жерлерде, яғни биік жерлерде пункттерді таңдау қажет. Реперден 80 см қашықтықта құбырлы Анықтау белгісі орнатылады.

79. Жылжымалы құм аудандарында және батпақты жерлерде 4-сыныпты полигонометрия, триангуляция және 1 және 2-разрядты полигонометрия пункттерінің орталықтары осы аудандар үшін мемлекеттік геодезиялық желілердің орталықтары мен реперлері ретінде салынады.

80. Жылжымалы құмдар мен сулы-батпақты аудандарда маусымдық қату аймағына арналған іргелі реперлер салынады.

Салу орындары тақырлардың шеттерінде және бархан аралық ойпаттарда (жылжымалы құмдар), көтерілген рельеф формаларында (сулы-батпақты жерлерде) таңдалады.

12-параграф. 0, 1, 2, 3 және 4 разрядтардың үлгілі базистарын бекіту

81. 0-разрядтың үлгілі базистары гидрогеологиялық және климаттық жағдайларға сүйене отырып, әрбір негіз үшін арнайы әзірленген орталықтармен бекітіледі.

82. 1-разрядты үлгілі базистерді осы нұсқаулықтың 33-қосымшасына сәйкес 187-типті орталықтар бекітеді.

83. Осы нұсқаулықтың 34-қосымшасына сәйкес 2-разрядты үлгілі базистердің соңғы пункттерін және бастауыштан 288, 480, 984, 1488, 2016 және 3000 м қашықтықта орналасқан пункттерді бекіту үшін орталықтардың екі түрі – 187 және 181к қолданылады. Мәңгілік мұздың орта және солтүстік аймақтарында 181к типті орталық қолданылады.

84. 187 типті орталық – бұл негізде және жоғарғы бөлігінде 40х40 см болатын 120х120 см қимасы бар, бетон тақтасы 250х250 см және биіктігі 40 см, топырақтың маусымдық қату аймағында орнатылған темірбетон тірегі. Егер орталық қолайлы топырақ жағдайында салынса (құрғақ ірі түйіршікті топырақ), онда бетон тақтасының негізі 300 см-ге тең, ал бетон тақтасының негізі мұздатудың ең үлкен тереңдігінен 150 см-ге асатын тереңдікте болуы керек. Жер асты суларының деңгейі жоғары болған жағдайда бетон тақтасының негізі сығылмайтын жыныстарда болатындай етіп бетон тақтасының тереңдігі артады. Орталық табиғи тығыздығы бұзылмаған жерге орнатылады.

Орталықты орнату басталғанға дейін электр дәнекерлеу диаметрі 12, 16 немесе 18 мм ыстықтай илектелген болаттан және металдан немесе ағаштан жасалған қаңқаны жасайды.

Жақтау мен қалыптарды орнатудан екі күн бұрын шұңқырдың түбіне қалыңдығы 10 см бетон қабаты төселеді. Бұл қабатқа жақтау орнатылып, қалыптар дәйекті түрде бекітіледі. Дайындалған кеңістік қабатты бетонмен бекітіледі.

Пилонның жоғарғы жазықтығына бір марка қойылады. Маркалы орталықтың жоғарғы бөлігі жер деңгейінде де, 120 см биіктікте де болуы мүмкін, бұл өлшеу құралы үшін штатив рөлін атқарады. Белгінің жер бетінен шығып тұрған бөлігі ашық түстермен майлы бояумен боялады.

Шұңқыр топырақ жыныстарының екі түрімен жабылады. Пилонға іргелес кеңістік құм-қиыршық тас қоспасы, ол тығыздау үшін сумен суарылады, ал қалған кеңістік – шұңқырдан алынған топырақ, оны қабаттап тығыздайды. 85-тармақта көрсетілген орталықтар биіктігі кемінде 1 м қоршаумен қоршалады.

85. 181к типті орталық – құбырлы. Мұндай орталықтың салу тереңдігі кемінде 3,5i сәйкес келеді.

Орталықтың салудың минималды тереңдігі 600 см, максимум 2000 см; Орталықтың негізі сығылмайтын жыныстарға көмілуі керек. Орталықтың негізін сығылмайтын жыныстарға тереңдету туралы талап әсіресе жер асты суларының деңгейі жоғары жерлерде, сондай-ақ батпақты жерлерде қатаң түрде орындалады.

Орталықты жасау үшін диаметрі 6-9 см, қабырғаларының қалыңдығы кемінде 0,4 см, бір – бірімен муфталармен байланысқан кесіндіден тұратын металл түтік қолданылады. Құбырдың жоғарғы ұшына марка, төменгі жағына диаметрі ұңғыманың диаметрінен 2-3 см кіші металл диск дәнекерленеді. Марка қақпағы бар темірбетон құдықта жер бетінің деңгейінен 30 см төмен болады.

Әр 400-500 см сайын құбырға сақиналар диск сияқты диаметрді толтыру үшін бекітіледі. Ұңғыманы топырақпен толтырған кезде сақиналар құбырды иілуден қорғауға қызмет етеді. Бұл түрдің ортасында биіктігі 200 см бетон зәкір бар.

Ұңғыманың қабырғаларын төгілуден қорғау үшін ұңғыманы қираған топырақтарда бұрғылау кезінде оны корпуспен бекіту керек.

86. 3 және 4-разрядты үлгілі базистер орталықтары, сондай-ақ 85-тармақта көрсетілмеген 2-разрядты базистің қатардағы орталықтары стандартты орталықтармен бекітіледі. Орталықтың маркасы жер бетіне шығарылады. Бұрын салынған базистерді жаңғырту кезінде орталықтардың басқа түрлері пайдаланылуы мүмкін.

87. Егер марка жер деңгейінен жоғары болса, онда тексерілетін құрылғылардың қатаң орталықтандырылуы қамтамасыз етілуі керек.

13-параграф. Анықтау бағаналары мен белгілерінің түрлері

88. Анықтау бағаналары мен белгілері жергілікті жерлерде орталықтар мен реперлерді табуды жеңілдету үшін орнатылады.

Анықтау бағанасы тікелей орталықтың үстіне, анықтау белгісі – орталықтан және реперден біршама қашықтықта орнатылады. Анықтау белгісі зәкірге ие және үлкен тереңдікке орнатылады.

89. Анықтау бағанасы – бұл 16х16 см қимасы бар, жоғарғы жағында қиғаштары бар және ортасынан әр түрлі тереңдікке орнатылған темірбетон пилон.

90. Топырақты маусымдық мұздату саласында анықтау белгісі қимасы 16х16 см және биіктігі 140 см темірбетон пилон немесе қимасы 20х20 см және биіктігі 300 см темірбетон қадалар болып табылады. Пилонның төменгі бөлігі цемент ерітіндісінде диаметрі 48 см және биіктігі 15 см дөңгелек диск немесе өлшемі 50х50х15 параллелепипед тәрізді бетон зәкір саңылауына тығыздалады. Диаметрі 35 см бурды қолданған кезде зәкірдің биіктігі50 см-ге дейін артады.

Анықтау белгісінің салу тереңдігі – 80 см, жоғарғы бөлігі жерден 60 см қашықтықта орналасқан.

Анықтау белгілерінде, сондай-ақ анықтау бағандарында гравюра әдісімен және ультракүлгін басып шығару әдісімен күзет тақтасы нығайтылады. Темірбетон анықтау белгілерінің жер бөліктері ашық түстермен (сары, қызғылт сары, қызыл) майлы бояумен боялған.

91. Қауіпсіздік тақтасы құю немесе штамптау арқылы жасалады. Құю кезінде шойын немесе силумин қолданылады. Тақтаның қалыңдығы 5 мм, әріптер мен сандардың биіктігі 2 мм. Штамптау кезінде тақтаның қалыңдығы кемінде 0,8 мм, әріптер дөңес.

Күзет тақтасы анықтау бағаналары мен анықтау белгілеріне, бағананы құю кезінде – болттарға бекітіледі. Асбест-цемент құбырларын пайдаланған кезде оларда тақтаның өлшемі бойынша көлденең кесу жасалады, ал құбырды бетонмен толтырған кезде тақтаны бекіту үшін оған болттар бекітіледі. Металл құбырларды анықтау реперлері ретінде пайдаланған кезде қауіпсіздік тақтасы құбырға дәнекерленген металл тақтаға болттармен бекітіледі. Болттардың ұштары ашылады. Қадалардың орталықтарында тақта металл қысқыштармен бекітіледі. Орталық маркасының нөміріне және жұмыстарды орындайтын ұйымдардың бастапқы әріптеріне параллелепипед нысаны бар бағандарға қол қойылады. Қолтаңбалар бағананың бір жағында қара майлы бояумен, ал дөңгелек полюстерде бүйір бетінде қара бояумен жасалады.

92. Топырақтың маусымдық қату облысының қол жетпейтін аудандарында, сондай-ақ топырақтың қату тереңдігі 200 см-ден асатын аудандарда диаметрі 48 см немесе өлшемдері 50х50 см және биіктігі 15 см бетон зәкірі бар құбырлы (құбырдың диаметрі 60 см, қабырғаларының қалыңдығы 0,3 мм) анықтау белгісін қолдануға рұқсат етіледі. Диаметрі 35 см бурды пайдаланған кезде зәкірдің биіктігі 30 см-ге артады қараңыз

Анықтау белгісінің бетон зәкірін өлшемі 50х50 см және қалыңдығы кемінде 5 мм металмен ауыстыруға рұқсат етіледі.

Металл зәкір мен құбырдың жоғарғы ұшының тығыны анықтау белгісін жасау кезінде құбырға дәнекерлеу арқылы дәнекерленеді. Коррозияға қарсы жабынның үстіндегі құбырдың шығыңқы бөлігі ашық түстермен майлы бояумен боялған.

Құбырлы анықтау белгісінің салу тереңдігі 80 см, жоғарғы бөлігі жер бетінен 60 см жоғары орналасады.

93. Топырақтың маусымдық қату аймағының сулы-батпақты жерлеріне салынған анықтау белгісі конструкциясы бойынша осы аумақтар үшін орталықтардан ерекшеленбейді, бірақ зәкір суға қаныққан қабатты төсейтін жынысқа 50 см, ал оның жер бетінен биіктігі 100 см болады.

94. Көпжылдық мұз аймағында бұрғыланған немесе ерітілген ұңғымаларға немесе шұңқырларға салынған құбырлы анықтау белгілері қолданылады. Бірінші жағдайда белгінің диаметрі 15 см болатын көп дискілі зәкір, екіншісінде өлшемі 40х40 см (диаметрі 40 см) және қалыңдығы 0,4 – 0,5 см болатын металл зәкір болады. Көп дискілі зәкірдің негізі 100 см, ал бір дискілі зәкір еру шекарасынан 50 см төмен орналасқан. Бітеуіш құбырдың жоғарғы ұшына дәнекерленген.

95. Жартасты топырақтарда орнатылған іргелі және топырақ реперлерінде анықтау белгілері болады. Егер тау түбінің тереңдігі үлкен болса, анықтау белгілері 80 см тереңдікке қойылады немесе жартастың түбіне цемент ерітіндісімен тікелей бекітіледі, егер соңғысының тереңдігі 80 см-ден аз болса. Жер бетінен пилонның биіктігі 60 см.

70 см-ге дейінгі тереңдікке тасты топырақ реперлерді төсеу кезінде құбырлы анықтау белгісін қолдануға жол беріледі. Зәкір ретінде диаметрі шамамен 50 см (немесе шаршы 50х50 см), қалыңдығы 0,4 – 0,5 см, тасқа цемент ерітіндісімен бекітілген құбырға дәнекерленген металл диск қолданылады.

14-параграф. Геодезиялық пункттерді, нивелирлік реперлерді және базистік орталықтарды сыртқы безендіру

96. 1-4 сыныпты мемлекеттік геодезиялық желінің пункттері сыртқы белгінің айналасына сигналдың негізгі бағаналарынан 100 см қашықтықта тереңдігі 50 см, ені төменде 20 см, жоғарғы жағында – 120 см арықтармен осы нұсқаулықтың 35-қосымшасына сәйкес қазылады. Жер қазу техникасын пайдаланған кезде арықтың тереңдігі мен ені, сондай-ақ жұмыстың ыңғайлылығы үшін сигналдың негізгі реперлерінен қашықтығы ұлғайтылуы мүмкін.

Орталықтың үстіне анықтау бағанасы орнатылып, биіктігі 30 см, диаметрі 150 см болатын жер қорғаны құйылады.

Жартасты топырақтарда геодезиялық пункттер салу кезінде арықтар биіктігі 50 см және ені 70 см тастардан жасалған роликпен ауыстырылады. Сыртқы белгі болмаған жағдайда 120х120х30 см тастардан жасалған қорған салынады.

Жылжымалы құмдарға геодезиялық пункттер мен реперлерді төсеу кезінде орталықтан 25 м қашықтықта құм қамыс төсеніштерімен немесе топырақтың химиялық бекіткіштерімен бекітіледі. Орталықтың жер үстінен шығып тұрған бөлігінің үстінде қауіпсіздік тақтасы бекітіледі.

97. Қажет болған жағдайда геодезиялық пункттерде, барлық нивелирлік реперлерде анықтау белгісі немесе баған орнатылады. Пилонды құю кезінде қауіпсіздік тақтасы анықтау белгісіне мықтап бекітіледі. Анықтау белгісін орнатқан кезде күзет тақтасы орталыққа қаратылады. Анықтау белгісінің жер бетінен шығып тұрған бөлігі ашық түстермен (қызыл, қызғылт сары, сары) майлы бояумен боялған.

Сыртқы белгі болмаған кезде геодезиялық пункттер және топырақты маусымдық мұздату саласындағы топырақ реперлері осы нұсқаулықтың 36-қосымшасына сәйкес төртбұрышты арықпен қазылады, оның ішкі жиегі бойынша жағы 200 см-ге тең. Арықтың көлденең қимасы төменгі негіз бойынша 20 см, жоғарғы жағынан – 120 см, тереңдігі 50 см. Анықтау белгісі қазбаның ішіне геодезиялық пункттен немесе реперден 80 см қашықтықта орналасады. Күзет тақтасы анықтау белгісіне бекітіледі және орталыққа немесе реперге қаратылуы тиіс.

Көшелер қатты жабыны бар елді мекендерде топырақ орталықтарының жоғарғы бөлігі зақымданудан қорғау үшін осы нұсқаулықтың 37-қосымшасына сәйкес қақпағы бар шойын қалпақпен қорғалады. Қақпақтың үстіңгі жағы мен қақпағын құйып, мұқият жасалады. Орталықтардың тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қақпақтардың бүйір беттерін бетон ерітіндісімен құйып, репер бетон сақиналарына немесе кірпішке орнату керек. Сондай-ақ, шойын қақпағы бар бетон сақиналарын немесе шойын қақпақтарын орнатуға рұқсат етіледі.

98. Топырақтың маусымдық қату аймағындағы бағдарлы нүктелер диаметрі 100 см, тереңдігі 40 см, төменгі негізі бойынша қимасы 10 см, ал жоғарғы жағы – 60 см дөңгелек арықпен қазылады. Арықтан алынған жер арықтың сыртқы жиегі бойымен білік түрінде салынып, биіктігі 25 см және диаметрі бар нүктеден жоғары қорған жасау үшін қолданылады 75 см. Қорғанның беті шымтезекпен жабылады. Қазбаның жыртылуында орталықтан бағыт бойынша күзет тақтасы бар анықтау бағанасы орнатылады.

99. Көпжылдық мұзды облыстың орманды аудандарында, сондай-ақ топырақты маусымдық мұздату облысының сулы-батпақты аймақтарында геодезиялық орталық пен репердің үстінде көлемі 200х200 см, биіктігі 50 см қылқан жапырақты ағаштардың қырқылған бөренелерінен бөрене үй салынады, ол осы нұсқаулықтың 38-қосымшасына сәйкес шымтезек пен минералды топырақпен толтырылады. Орталықтан 15-20 см жоғары көтерілген ағаш бағана орнатылады. Орталықтың қалай салынғанына байланысты – бұрғылау, еріту немесе шұңқырға, 80 см қашықтықта бөрене үйіне металл анықтау белгісі орнатылады, оның жоғарғы бөлігі ашық түстермен бояумен боялған.

Анықтау белгілерін – 16х16 см темірбетон қимасымен, диаметрі кемінде 14 см, арматурамен және цементпен толтырылған асбест-цемент құбырын, қылқан жапырақты және диаметрі 17-25 см ағаштан орнатуға рұқсат етіледі.

Үстінен тұрақты ағаш немесе металл сигналдары орнатылған геодезиялық орталықтар, бұдан басқа, осы нұсқаулықтың 39-қосымшасына сәйкес сыртқы белгінің негізгі бағаналарының әрқайсысының айналасына қылқан жапырақты ағаштардың қырқылған бөренелерінен салынатын көлемі 150х100 см және биіктігі 50 см болатын үш (төрт) бөренемен қосымша бекітіледі.

Шымтезек пен минералды топырақ жердің ашық болуына және мұздату режимінің бұзылуына жол бермей, геодезиялық пункттен 15 м-ден жақын емес алынады. Орталықтан 100-150 м радиуста ағаштарда 150-250 см биіктікте 10 белгі 20-30 см ашық бояумен жасалады, белгілер орталыққа қарайды.

100. Сулы-батпақты жерлерде геодезиялық орталықтың үстінде орман болмаған кезде және жерден, шымтезектен және мүктен жасалған репер мөлшері 200х200х50 см болатын қорған салады. Қорған шымтезек қабатымен жабылған. Шымтезек пен минералды топырақ жердің ашық болуына және мұздату режимінің бұзылуына жол бермей, геодезиялық пункттен 15 м-ден жақын емес алынады. Қақпағы бар 25х25 см қимасы бар ағаш қорап орталықтың үстіне орнатылады. Қораптың ұзындығы – 60 см.

Орталықтардың қалай салынғанына байланысты – бұрғылау, балқыту немесе шұңқырға, анықтау металл белгісі орталықтан 80 см қашықтықта орнатылады.

Металл тұрақты сыртқы белгілер (сигнал, пирамида) оларды орталықтан жоғары тұрғызған кезде анықтау мақсатында қызмет етеді – оларға күзет тақталары бекітіледі. Бұл жағдайда анықтау белгісі белгіленбейді.

Көпжылдық мұз саласында, топырақтың маусымдық қату аймағының батпақты учаскелерінде бағдарлау пункттері үшін негізгі пункттер сияқты орталықтар қолданылады. Бағдарлау пункттерінің сыртқы безендірілуі геодезиялық желі пункттері сияқты орындалады, тек бөрене үйі мен қорған 15х150х50 см көлемінде салынады.

101. Ғасырлық реперлер түріне қарай ресімделеді сақтандырғыш темірбетон құдықтарымен жабдықталады. Ұңғыма шеттері сыртқа қарай қисайған темірбетон қақпақпен жабылған. Құдық пен қақпақ битум негізінде қосылады.

Темірбетон ұңғымасын орнатқаннан кейін ол қақпақпен жабылады, шұңқыр жермен жабылады, 50 см биіктіктегі қорған репердің үстіне құйылады, ал осы нұсқаулықтың 40-қосымшасына сәйкес жерге 20 см көмілген анықтау монолиті қойылады. Тақтаның материалы және оны жасау әдісі тақтаның ұзақ мерзімді қауіпсіздігін және оны монолитке бекітудің сенімділігін қамтамасыз етуі керек.

Қорғанның айналасында қабырғалары 3 м шаршы бұрыштарында күзет бағаналары (рейкалар, қимасы 20х20 см темірбетон бағаналар) 50х50х30 см зәкірмен орнатылады, жер бетінен 140 см төмен көміліп, жер бетінен 110 см жоғары шығып тұрады. 174 және 175 типті ғасырлық реперлердің айналасында 1 м қазу жүргізіледі және 150х20 және тереңдігі 70 см қоршаулар орнатылады 173 типті жартасты ғасырлық реперді қараңыз, қоршау жартасқа жабылады, қазу жүргізілмейді.

102. Топырақты маусымдық мұздату саласындағы іргелі реперлердің сыртқы дизайны 400 және 250 см ішкі жиегі бойынша жақтары бар тікбұрышты пішінді арықтан және осы нұсқаулықтың 41-қосымшасына сәйкес күзет тақтасы бар темірбетонды анықтау бағанасынан тұрады. Репердің үстінде 150х150 және биіктігі 30 см болатын қорған жасалады, оны шымтезекпен жабады. Анықтау бағанының жер үстінен шығатын бөлігі ашық түстермен боялған. Арықтың төменгі негіздегі қимасы 20 см, жоғарғы жағы 120 см, тереңдігі 70 см. Арықтан шыққан жер арықтың сыртқы жиегі бойымен білік түрінде төселіп, қорған құю үшін қолданылады; қара бояумен репер қойған ұйымның атауы, оның нөмірі анықтау бағанына қол қойылады. Қауіпсіздік тақтасы реперге қаратылады.

150х150 см және биіктігі 70 см тастардан тұратын қорған тау жыныстарының іргетасының үстіне төселген. Анықтау бағанасының негізі таспен немесе тау жыныстарымен цементтелген. Көпжылдық мұз саласында іргелі реперлердің сыртқы дизайны топырақпен бірдей.

103. Жер бетінен шығатын бөлігі бар 2-разрядты базистік орталықтарда монолиттің бүйір қабырғасына күзет тақтасы жабылады. Орталықтың жер бетінен шығатын бөлігі ашық түстермен майлы бояумен боялған.

Жер бетінің деңгейінде немесе одан төмен орналасқан базистік орталықтарда базис тұғырының сыртында күзет тақтасы бар темірбетонды анықтау бағанасы орнатылады. Қауіпсіздік тақтасы орталыққа қарауы керек.

Барлық базистік орталықтар осы нұсқаулықтың 42-қосымшасына сәйкес төменгі негіз бойынша қимасы 20 см, жоғарғы жағынан – 120 см, тереңдігі 80 см арықпен қазылады. Егер базалық орталық егістікте болса, онда арық тереңдігі 80 см, төменгі негіз бойымен қимасы 20 см, жоғарғы жағында – 150 см. Арықтан алынған жер арықтың сыртқы жиегі бойымен білік түрінде салынады. Базис дорбасындағы арық 100 см жыртылуы керек.

104. Қабырға пункттері мен реперлердің сыртқы дизайны қабырға белгісінің шығыңқы бөлігінің және ғимараттың бір бөлігінің диаметрі 20-25 см болатын ашық түсті майлы бояумен боялады.

3-тарау. Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін зерттеп-қарау және қалпына келтіру

105. Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық және нивелирлік желілерінің пункттері мен белгілерін зерттеп-қарау және қалпына келтіру олардың жергілікті жерде сақталуын зерттеп-қарау және топографиялық, геодезиялық және инженерлік-іздестіру жұмыстарын орындау кезінде пайдалану үшін жарамды күйде ұстау, сондай-ақ елдің қорғанысы мүддесінде спутниктік айқындамалар мақсатында жүргізіледі.

106. Геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау жөніндегі далалық жұмыстар жергілікті жердегі пункттерді іздестіруден және олардың орталықтарының жай-күйін және сыртқы безендірілуін белгілеуден тұрады.

Геодезиялық пункттерді қалпына келтіру олардың орталықтарын және сыртқы безендіруді тиісті жағдайға келтіру үшін қажетті барлық жұмыстарды орындауды көздейді.

107. Зерттеп-қарауге және қалпына келтіруге жатады:

1, 2, 3 және 4-сыныптардың мемлекеттік геодезиялық желісінің пункттері;

I, II, III және IV сыныптардың мемлекеттік нивелирлік желісінің белгілері;

полигонометрия пункттері.

108. Елдің әртүрлі аудандарындағы геодезиялық пункттер мен нивелирлік белгілерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру мемлекеттік қажеттіліктерге байланысты кезең-кезеңімен жүргізіледі.

Бұл жұмыстардың аумағын, кезектілігі мен мерзімін геодезия, картография және кеңістіктік деректер саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

Келісілген жоспарда белгіленген аумақтан тыс мемлекеттік геодезиялық және нивелирлік желілер пункттерін зерттеп-қарау және қалпына келтіру 1:10 000 және одан үлкен масштабтағы топографиялық карталарды жасау немесе жаңарту кезінде жүргізіледі.

1:25 000 және 1:50 000 масштабтағы карталарды жаңарту кезінде келісілген жоспарда белгіленген аумақтардан тыс пункттерді зерттеп-қарау осы нұсқаулықтың 43-қосымшасына сәйкес зерттеп-қарау карточкаларын міндетті түрде толтыра отырып, аэротүсірілімдерді дешифрлеу (жергілікті жерді далалық зерттеу) процесінде жұмыстарды жүргізуге арналған техникалық жобаларда айқындалған объектілердің шекаралары шеңберінде орындалады.

109. Геодезиялық пункттер мен нивелирлік белгілерді зерттеп-қарау және оларды қалпына келтіру жөніндегі жұмыстар, әдетте, бір далалық маусымда бір мезгілде орындалуы тиіс. Бұл жұмыстарды бөлек орындауға да рұқсат етіледі: дала маусымының бірінші кезеңінде тек зерттеп-қарау, ал екінші кезеңде – қалпына келтіру жүргізіледі.

1-параграф. Мемлекеттік геодезиялық желі пункттерін зерттеп-қарау

110. Мемлекеттік геодезиялық желі пункттерін зерттеп-қарау бойынша далалық жұмыстардың алдында жұмыс ауданының геодезиялық қамтамасыз етілу материалдарын жинау және зерделеу жүргізіледі.

Мұндай материалдарға мыналар жатады:

геодезиялық пункттердің координаттар каталогтары;

каталогтар шығарылғаннан кейін анықталған геодезиялық пункттердің координаттар тізімі;

егер тапсырмада оларды зерттеп-қарау және қалпына келтіру көзделген болса, арнайы геодезиялық желілер пункттерінің координаттар тізімі.

Осы материалдар бойынша барлық геодезиялық пункттер 1:25 000-1:100 000 масштабтағы топографиялық карталарға жазылады, ал олардың техникалық деректері (пункттің атауы, белгінің сыныбы, типі мен биіктігі, орталықтың типі, БДП қашықтық пен дирекциялық бұрыштар) осы нұсқаулықтың 43 қосымшасына сәйкес геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкаларына жазылады.

111. Геодезиялық пункттерді зерттеу жөніндегі далалық жұмыстарға мыналар жатады:

жергілікті жердегі пункттерді табу;

пункттерді зерттеп-қарау және олардың сыртқы белгілерінің, орталықтарының, БДП және сыртқы безендірілуінің жай-күйін анықтау;

навигациялық координаттарды ±5 м кем емес дәлдікпен анықтау;

пункттерді суретке түсіру;

пункттерді зерттеп-қарау нәтижелері бойынша есепті құжаттаманы пысықтау және ресімдеу.

112. Пункттің орналасқан жерін табу топографиялық картаның көмегімен жергілікті жерде сақталған сыртқы белгілер бойынша: сыртқы белгі бойынша, ал белгі болмаған кезде – қазба іздері бойынша, орталықтың үстіндегі қорған бойынша немесе жердің үстінен шығып тұрған орталық бойынша жүргізіледі.

Егер жергілікті жерді көзбен шолып қарау арқылы пунктті табу мүмкін болмаса, ал оның орталығын жоюдың айқын белгілері болмаса, зерттелетін пункттің орталығын іздеуге, оның ішінде жергілікті тұрғындардың сауалнамасын, сондай-ақ навигациялық спутниктік қабылдағыштарды пайдалануды қоса алғанда, барлық басқа да ықтимал шараларды қабылдау қажет.

113. Егер оның орталығын жоюдың айқын белгілері анықталса (пункт орнында қандай да бір құрылыс салынса, шұңқыр қазылса) немесе орталықты іздеу бойынша қабылданған шаралар оң нәтижеге әкелмесе, пункт жоғалды деп есептеледі.

114. Пунктті зерттеп-қарау, оның нақты орналасқан жерін анықтағаннан кейін, орталықтың жағдайын анықтаудан басталады. Осы мақсатта жоғарғы орталық оның жағдайы бұзылмайтындай етіп ашылады. Егер жоғарғы орталықтың маркасы жарамды болса, онда пункт сақталған болып саналады. Төменгі орталықты ашу жоғарғы орталық болмаған кезде немесе оның маркасы жоғалған кезде ғана жүргізіледі. Сақталған орталықтың маркасынан таңба алынады.

115. Сақталған сыртқы белгіні қарау кезінде оның бақылау жүргізуге жарамдылығы айқындалады. Байқауға жарамсыз сыртқы белгілер бұзылуға жатады.

116. Зерттелген пункттің жай-күйін сипаттайтын барлық мәліметтер, оның ішінде навигациялық координаттар "Геодезиялық пунктті зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкасына" енгізіледі. Бұл ақпарат қысқа және түсінікті болуы керек. Егер көрсетілген жазбалар үшін карточканың бөлінген бағандарында орын жеткіліксіз болса, онда қосымша түсініктемелер артына жазылады.

Толтырылған карточкада пункттің жай-күйі туралы толық мәліметтер және оны қалпына келтіру жөніндегі жұмыстардың көлемін айқындау үшін қажетті деректер болады.

117. Орталықтарын табу мүмкін болмаған геодезиялық пункттерде олардың белгілерінің, БДП және сыртқы ресімдеудің жай-күйі туралы мәліметтер геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкаларына енгізілмейді. Бұл жағдайда пункттың жоғалғаны көрсетіледі, жоғалту туралы акт жасалады, онда осы нұсқаулықтың 44-қосымшасына сәйкес қабылданған шараларды қысқаша баяндай отырып, пункттың орталығын табу жөніндегі жұмыстарды тоқтату туралы шешім келтіріледі.

118. 5-тармаққа сәйкес пункттерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі жұмыстар бөлек орындалған жағдайда, пункттерді зерттеп-қарау жөніндегі жұмыстарды орындаған ұйым (бұдан әрі – орындаушы) тапсыруға мынадай құжаттарды ұсынады:

әрбір зерттелген пунктке орталықтар маркаларының бедерлері бар геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкалары;

осы нұсқаулықтың 47-қосымшасына сәйкес пункттарды (реперді) жоғалту туралы актілер;

1:100 000-1:500 000 масштабтағы топографиялық картада (пункттердің тығыздығына байланысты) оған жазылған сақталған және жоғалған пункттермен орындалған геодезиялық пункттерді зерттеу нәтижелерінің сызбасы;

орындалған жұмыстар туралы қысқаша есеп.

Көрсетілген құжаттар, пункттерді жоғалту туралы актілерден басқа, бір данада орындалады және осы аудандағы мемлекеттік геодезиялық желі пункттерін қалпына келтіру немесе қалыңдату жөніндегі жұмыстарды жоспарлау және орындау кезінде техникалық жобаларды жасау кезінде пайдалануға арналған. Жоғалту туралы актілер екі данада жасалады, олардың біреуі қалған материалдармен бірге мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі, екіншісі жұмысты орындаған ұйымда қалады.

2-параграф. Мемлекеттік геодезиялық желі пункттерін қалпына келтіру

119. Мемлекеттік геодезиялық желі пункттерін қалпына келтіру кезінде мынадай жұмыстар орындалады:

пункттердің орталықтарын қалпына келтіру және олар сақталмаған пункттердің орталықтарының үстіне анықтау бағаналарын орнату;

120. Жаңа жоғарғы орталықты төсеу кезінде оның маркасын ескі орталықтың маркасынан қатаң жоғары қою, орталықтар арасындағы биіктік бойынша қашықтықты кемінде 5 мм дәлдікпен өлшеу және жаңа орталықтың биіктігін теңіз деңгейінен есептеу қажет.

121. Дала жұмыстары аяқталғаннан кейін орындаушы геодезиялық пункттерді қалпына келтіру бойынша тапсыруға мынадай материалдарды ұсынады:

1) 1:200 000 масштабтағы трапециялар бойынша папкаларға қалыптастырылған орталықтар маркаларының фотосуреттері бар геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкалары;

2) зерттелген және қалпына келтірілген геодезиялық пункттердің шартты белгілерде жасалған схемасы;

3) осы нұсқаулықтың 45-қосымшасына сәйкес 1:200 000 масштабтағы әрбір трапецияға зерттелген және қалпына келтірілген геодезиялық пункттердің тізімі;

4) Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 7 желтоқсандағы № 611/НҚ бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 33760 болып тіркелген) бекітілген Геодезиялық және картографиялық жұмыстар бойынша техникалық есептерді жасау жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес орындаушының бірінші басшысы немесе оның орынбасарымен бекітілген геодезиялық пункттерді қалпына келтіру бойынша орындалған жұмыстар туралы техникалық есеп.

Геодезиялық пункттерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкалары бір данада орындалады және мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі. зерттелген және қалпына келтірілген геодезиялық пункттердің схемасы және тізімі екі данада орындалады, олардың біреуі орындаушыда қалады, екіншісі мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі. Орындалған жұмыстар туралы техникалық есеп үш данада жасалады және мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі.

Барлық аталған материалдар геодезиялық пункттердің координаттарының жаңартылған каталогтары шығарылғанға дейін сақталады, содан кейін белгіленген тәртіппен жойылады.

3-параграф. Мемлекеттік нивелирлік желі белгілерін зерттеп-қарау және қалпына келтіру

122. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік нивелирлік желісінің белгілеріне Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 16 наурыздағы № 94/НҚ бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 32090 болып тіркелген) бекітілген Нивелирлеу жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес талаптарды айқындау дәлдігі бойынша жауап беретін іргелі реперлер, топырақ реперлер және қабырға реперлері мен маркалар жатады.

123. Нивелирлік белгіні зерттеп-қарау және қалпына келтіру кезінде мынадай жұмыстар орындалады:

жергілікті жерде белгіні табу және оның жай-күйін зерттеп-қарау;

таңбалар мен реперлердің нөмірлерінен бедерлерді алу;

металл құбырлардың маркалары мен ашылған бөліктерін топырақ реперін коррозияға қарсы оқшаулаумен жабу;

белгінің сыртқы безендірілуін қалпына келтіру;

белгінің орналасқан жерінің сипаттамасын оны салу немесе алдыңғы зерттеп-қарау және қалпына келтіру уақытынан бастап болған жер бетіндегі өзгерістерді ескере отырып түзету;

нивелирлік белгілерді үйлестіру.

124. Бетон фундаменталды реперді зерттегенде, оның негізгі маркасы жоғалған және бақылау маркасы сақталған кезде, белгі сақталған болып саналады.

Бұл жағдайда іргелі репер негізгі марканы белгілеп, оның бақылау маркасы мен репер спутникке қатысты асып кетуін анықтай отырып, жөндеуге жатады.

Асып кетуді анықтау қатесі 1 мм-ден аспайтын рейканың екі жағында екі көкжиекте нивелирлеу арқылы орындалады.

125. Егер олардың жойылуының айқын белгілері табылса (белгінің орнында құрылым салынса, шұңқыр қазылса), сондай–ақ белгінің жағдайы бұзылған кезде (құбыр бүгілген, қабырға белгісінің бекітпесі бұзылған, маркасы сынған және т.б.) нивелирлік белгілер жоғалды деп есептеледі.

Егер белгіні жоюдың айқын белгілері анықталмаса, бірақ оны анықтау мүмкін болмаса, белгіні табу жөніндегі жұмыстарды тоқтату туралы шешімді далалық бөлімшенің басшысы оның орналасқан жерін жеке зерттеп-қарау негізінде қабылдайды. Бұл жағдайда деңгей белгісі табылмады деп саналады, бірақ каталогтан алынып тасталмайды.

126. Мемлекеттік нивелирлік желінің белгілерін зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі далалық жұмыстар аяқталғаннан кейін орындаушы тапсыруға мынадай материалдарды ұсынады:

1) осы нұсқаулықтың 46-қосымшасына сәйкес зерттелген және қалпына келтірілген нивелирлік белгілердің тізімі;

2) осы нұсқаулықтың 47-қосымшасына сәйкес реперлерден жоғалту туралы актілер;

3) табылмаған нивелирлік белгілерге актілер;

4) осы нұсқаулықтың 48-қосымшасына сәйкес шартты белгілерде жасалған зерттелген және қалпына келтірілген нивелирлік белгілердің сызбасы;

5) маркалар мен реперлер нөмірлерінің фотосуреттері;

6) үйлестіру материалдары және нивелирлік белгілердің координаттар тізімі;

7) Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 7 желтоқсандағы № 611/НҚ бұйрығымен бекітілген Геодезиялық және картографиялық жұмыстар бойынша техникалық есептерді жасау жөніндегі нұсқаулыққа (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 33760 болып тіркелген) сәйкес орындаушының бірінші басшысы немесе оның орынбасарымен бекітілген нивелирлік белгілерді зерттеп-қарау және қалпына келтіру бойынша орындалған жұмыстар туралы техникалық есеп.

1), 2), 3) және 4) тармақтарда санамаланған құжаттар екі данада орындалады, олардың біреуі орындаушыда қалады, екіншісі мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі. 5) және 6) Құжаттар бір данада орындалады және мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі. Орындалған жұмыстар туралы техникалық есеп үш данада жасалады және мемлекеттік кәсіпорынға жіберіледі.

Аббревиатуралардың толық жазылуы:

см – сантиметр;

О – орталықтарының төсеу тереңдігі;

Т – топырақтың қату тереңдігі;

м – метр;

Н – ерітудің толық тереңдігі;

h – барлау кезінде топырақты еріту тереңдігі;

п – еріту көрсеткіші;

мм – миллиметр;

кг – килограмм;

i – топырақтың қату тереңдігі;

БДП – бағдарлы пункттар.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 1-қосымша

Орталықтар мен реперлерді төсеу тереңдігін анықтау үшін топырақты мұздату және еріту схемасы

1 – белгілерді қою тереңдігін есептеу кезінде қабылданатын топырақтың қату тереңдігі, см;

2 – белгілерді қою тереңдігін есептеу кезінде қабылданатын топырақты еріту тереңдігі, см;

3 – негізінен тасты жыныстары бар және көпжылдық мұздатылған топырақтың үзік-үзік таралуы бар биік таулы аймақтар;

4 – әр түрлі мұздату (еріту) тереңдігі бар аймақтардың шекаралары.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 2-қосымша

Орталықтар мен реперлерді қолдану салаларының сызбасы

1 – көпжылдық мұз аймағының солтүстік аймағы;

2 – көпжылдық мұз аймағының оңтүстік аймағы;

3 – жылжымалы құмдар аймағы;

4 – топырақтың маусымдық қату аймағының интерфейсі;

5 – тау жыныстарының белгілерін қолдану аясы.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 3-қосымша

Журналдың, карточкалардың, орталықтардың салуы және реперлердің үлгілері

Н–5 нысаны

______________________________________________________________________

(министрлік, ведомство)

______________________________________________________________________

(ұйым)

______________________________________________________________________

(экспедиция,

______________________________________________________________________

триангуляция, нивелирлеу, полигонометрия)

20__ ж. Объект ________________________________________________________

ЖУРНАЛ № ______

Геодезиялық орталықтар мен нивелирлік белгілерді төсеу

Республика, облыс ____________________________________________________

Орындаушы ________________________

Бөлім басшысы _____________________

Журналды тауып алғандардан мына мекен-жайға қайтаруын сұраймыз:

Мазмұны

1. _____________________________________________________________________

2. _____________________________________________________________________

3. _____________________________________________________________________

4. _____________________________________________________________________

5. ____________________________________________________________________

6. _____________________________________________________________________

7. ____________________________________________________________________

8._____________________________________________________________________

9. _____________________________________________________________________

Журналда геодезиялық белгілерді төсеу туралы деректер бар

Орындаушы ________________________ "___"_______________ 20__ ж.

Журнал қабылданды ____________________________________________________

_____________________ "___" _____________ 20__ ж. _______________________

______________________________________________________________________

(лауазымы, тегі, қолы)

Геодезиялық белгіні қою шарттары

1. Құбырдың төсеу тереңдігі, ұзындығы, диаметрі және оны орнатудың тіктігі.

Жоғарғы және төменгі тірек нүктелерінің биіктіктерінің айырмашылығы 1 мм-ге дейін.

Корпус. Оқшаулау. Монолиттердің өлшемдері және олардың материалы; шұңқырдың өлшемдері; толтыру.

Судың болуы. Беткі қабаттың дизайны, өлшемдері мен төсемінің түрі, сәйкестендіру белгісі

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

2. Орталықты немесе реперді салу кезінде жіберілген нұсқаулықтан ауытқулар және уәждеме

_______________________________________________________________________

3. Орталықты немесе реперды пайдалануға беру уақыты (мұздату қажеттілігі мен уақыты)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

4. Қандай да бір себептермен туындаған беттік безендірудің кемшіліктері және оларды

орындаудың қажетті мерзімдері (орталықтың жоғарғы жағын немесе реперді палубамен жабу)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

5. Жұмыста орын алған ерекшеліктер (ауа-райы, жүзу, жер асты сулары)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

Оның конструкциясы Топырақ мөлшерінің сызбасы	Қойылған геодезиялық белгінің сызбасы

Мәңгілік мұздың жоғарғы шекарасының тереңдігі және топырақтың қату және еріту дәрежесі

1. Анықтау әдісі және сенімділік дәрежесі (шифрлау арқылы бұрғылау, сауалнама,

шамамен кесте бойынша)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

2. Мәңгілік тоң шекарасының анықталған белгілері

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

3. Қабатты мәңгі тоңның болуы, еріген және қатқан қабаттардың саны мен кестесі және олардың тереңдігі

_______________________________________________________________________

4. Топырақтың еру тереңдігі (шектері)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

5. Топырақтың қату тереңдігі (шектері)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

Топырақ температурасы ____________________________ 10 см тереңдікте

Белгі қою кезеңінде ___-ден __ дейін сыртқы ауа температурасы

Бетбелгі қою уақыты: жыл __________ ай. _________________ күні __________

Жұмыстың басталуы ___________________________________________________

Жұмыстың соңы ______________________________________________________

Орындаушының қолы __________________________________________________

__________________________________________________________ класс/разряд

(пункт атауы немесе разрядты көрсете отырып репер нөмірі іргелі немесе қатардағы)

жол (желі) _____________________________________________________________

сызық/объект __________________________________________________________

трапеция M1:100000 ______

=____________

= ________________ бастап____

Республика, облыс __________________________________________________

Аудан _____________________________________________________________

Орын сипаттамасы ______________________________________________

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

Орналасу сипаттамалары

1. Рельеф (төбе, еңіс немесе аңғар, еңіс бағыты)

_______________________________________________________________________

2. Өсімдіктер (орман, шалғын, мүк батпақ)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

3. Топырақ (тас, топырақ, саз, құм, шымтезек және)

_______________________________________________________________________

_______________________________________________________________________

4. Гидрогеологиялық жағдайлар (өзендер, бұлақтар, ағынды сулар, жер үсті сулары,

жер асты суларының тереңдігі)

_______________________________________________________________________

Т-45 Құрылыс картасы, Кәсіпорын № ______________

Зерттеп-қарау және қалпына келтіру Экспедиция

№ ___________ Объект __________________ Триангуляция/полигонометрия пункты

Трапеция ________________ (Қолданылатын нәрсенің астын сызыңыз)

Аты Жоғарғы марка 1:50 000 ________________ _______________________________

1:200 000 (каталогқа сәйкес орнатылады, (онсыз № көрсетілген "б/н") "______"

классты______________ м теңіз деңгейінен биіктік

I. Зерттеп-қарау

Республика, облыс, аудан
Пункт Жаңа жерде немесе ескі жұмыстың (атауы, классы) орналасқан жері (каталогтағы жұмыстың атауы)
Орталық Ескі орталықтың жағдайы, түрі, нұсқауы. Түрге немесе қайта салу (жұмысты сипаттаңыз). Жаңа түрін орнатыңыз Анықтау тірегінің конструкциясы, белгілері
Белгі Ескі белгінің жағдайы, түрі, үстелге биіктігі, жалпы. Жөндеу, қалпына келтіру (жұмысты сипаттау). Жаңа типті, биіктігін салу. Бағыттар үшін қажетті ең жоғары биіктік
Көрнекті орындар Ескілердің жағдайы, түрі (сипаттау) түр МА, қашықтық Жаңаларын қою: МА, қашықтық
Координация туралы ақпарат Спутниктік өлшеулерде алдын ала географиялық және кедергілердің болуы

БАҒЫТ СХЕМАСЫ		№ б/б	Пунктағы бағыттар	Класс	Белгі түрі	Магниттік азимуттар		Қашықтық, км	Ол не үшін жасалған
						барл.	строит.
	Ескерту Құрылыс техникі магниттік азимуттарды теодолитпен және тек салынған нүктелерде анықтайды	1
		2
		3
		4
		5
		6
		7
		8
		9
		10

Нүктеге жақындау схемасы және сипаттау: ______________________________

Барлаған____________________________________________________

(күні) (Т.А.Ә) (қолы)

II. Пункт құрылысы

Орталық салынған (қайта салынған) __________________________________

(нұсқаулардың атауы, орталық түрі)

__________________________________ _______________________________

Анықтау тірегі (белгі) ________________ (конструкциясын көрсетіңіз)

Салынған ____________________________________ үстел биіктігі ____ м

жөнделген (белгінің түрі, материалы) және көру цилиндрінің жоғарғы жағына

дейінгі биіктік _____ м ( биіктіктер жоғарғы орталық белгіден өлшенеді )

Негізгі құрылымдардың өлшемдері :

Негізгі тіректердің қалыңдығы :

№ 1 № 2 № 3

төменгі бөлігінде ______см ______см ______см

жоғарғы жағында ______см ______см ______см

Сыртқы белгілер туралы ақпарат Негізгі тірек шұңқырларының тереңдігі _____ м.

негізгі тіректердің зәкірі келесідей орналастырылған осылайша

_________________________________

_________________________________

_________________________________

(зәкір құрылымын және зәкір құрылғысының ауданын сипаттаңыз)

Белгі сызбасы және өлшемдері Көру цилиндрі _________________________

(құрылғыны сипаттаңыз)

___________________________________________________________________

Белгілер жинағы: № № №

1 қашықтықта азимут

№ 2 қашықтықта ______ азимут______

№ 3 қашықтықта азимут

БДП туралы ақпарат :

Анықтау пункттың сыртқы безендіруі ______________________________

__________________________________________________________________

(анықтау пункттың конструкциясы, салу тереңдігін және сыртқы безендіруін

көрсетіңіз) түр______ түр_____

Белгілі орталықтардың сызбалары

Сыртқы безендіруі пункта, таңбалау (орлардың өлшемі немесе басқа жолмен жасалған безендіру)

(безендірмеген жағдайда белгілердің себептерін, таңбалау әдісін, пішіні мен өлшемін көрсетіңіз) _________________________________________________________________

Құйылған элементтердің графикалық анықтамасы	Қысқарту: ____________ е1 = _______________ м; (сызба бойынша) Басқару бұрышы ________________ = ____________ (өлшенген ____________ теодолитпен)
Қауіпсіздік бақылауына орналастыру	Бұл зат акт бойынша қауіпсіздік мақсатында бақылауға алынды бастап _________ 20___ ж. (күні) ____________ ауданына ______________ облыста _______________________________________ Құрылыс техникі ________________________________________ (Т.А.Ә., қолы, күні)

III. Пунктты қалпына келтіру

Орталық салынған (қайта салынған)

_____________________________________

( нұсқаулардың атауы, орталық түрі )

___________________________________

Анықтау тірегі (белгі) ________________ (конструкциясын көрсетіңіз )

Салынған ________________________________________ үстел биіктігі ____ м

жөнделген (белгінің түрі, материалы ) және көру цилиндрінің жоғарғы жағына дейінгі биіктік _____ м ( биіктіктер жоғарғы орталық белгіден өлшенеді )

Негізгі құрылымдардың өлшемдері :

Негізгі тіректердің қалыңдығы : № 1 № 2 № 3

төменгі бөлігінде ______см ______см ______см

жоғарғы жағында ______см ______см ______см

Сыртқы белгілер туралы ақпарат

Негізгі тірек шұңқырларының тереңдігі _________м.

негізгі тіректердің зәкірі келесідей орналастырылған осылайша

________________________________________

________________________________________

________________________________________

(зәкір құрылымын және зәкір құрылғысының ауданын сипаттаңыз)

Белгі сызбасы және өлшемдері

Көру цилиндрі _________________________

(құрылғыны сипаттаңыз)

_________________________________________________________________

Белгілер жинағы: № № № 1

қашықтықта ______ азимут ______

№ 2 қашықтықта азимут

№ 3 қашықтықта ______ азимут ______ БДП туралы ақпарат :

Анықтау пункттың сыртқы безендіруі __________________________________

(анықтау пункттың конструкциясы, салу тереңдігін және сыртқы безендіруін

көрсетіңіз) түр______ түр_____

Белгілі орталықтардың сызбалары

Сыртқы безендіруі _____________________________________ пункта, таңбалау

(орлардың өлшемі немесе басқа жолмен жасалған безендіру)

__________________________________________________________________

(безендірмеген жағдайда белгілердің себептерін, таңбалау әдісін, пішіні мен өлшемін көрсетіңіз) ___________________________________________________________________________

Құйылған элементтердің графикалық анықтамасы	Қысқарту: _______________ е1 = _______________ м; (сызба бойынша) Басқару бұрышы __________ = ____ (өлшенген ______ теодолитпен)
Қауіпсіздік бақылауына орналастыру	Бұл зат акт бойынша қауіпсіздік мақсатында бақылауға алынды бастап _________ 20__ж. (күні) __________ ауданына ________________ облыста ____________________________________________________________ Құрылыс техникі ________________________________________ (Т.А.Ә., қолы, күні)

IV. Қайта салу актісі

__________ 20____ ж.

Біз, төменде қол қоюшылар: (барл. инженері) __________ құрылыс техникі

__________ жұмысшы ______________________ осы актіні жаңа пунктпен "__" класса атауымен жасады

___________________________________________________________________

пунктпен біріктірілді ________________________.

Жаңа орталық дәл осы жерде орналасқан (название пункта) жоспарда _________.

Ескі орталықтардың және жаңа орталықтың жоспарланған позициялары туралау парағында көрсетілген

Тақта жазықтығынан жоғарғы жағына дейінгі қашықтық –

орташа –__________ , төмен – _____________________ескі орталық.

Тақта жазықтығынан төменгі белгіге дейінгі қашықтық –_______________

орташа – , төмен – жаңа орталық.

Жаңа орталықтың жоғарғы белгісі қаланған ___________ см _____________

(жоғары немесе

_________________________________________________________________

астыңғы, ортаңғы, астыңғы, ескі орталық)

Ескі және жаңа орталықтың сызбасы мен өлшемдері бетте толтырылады.

________________

Барлаушы инженер _________________________________________________

(Т.А.Ә., қолы, күні)

Қолы:

Құрылыс техникі ____________________ Жұмысшы_____________________

(Т.А.Ә., қолы) (Т.А.Ә., қолы)

V. Тексеру және қабылдау

Орындалған жұмыстардың сапасы және бақылау әдістері		Лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты, тексеру күні
Орталық (салу түрі, тереңдігі, сапасы)
Сыртқы белгі (құрылыс сапасы, қаттылық, тұрақтылық, зәкір дизайны)
Анықтамалық пункттер (жобалау, төсеу тереңдігі, сыртқы дизайн, қашықтық)
Көршілес бағыттардағы көріну мүмкіндігінің болуы
Басқа түсініктемелер (тұлға, белгі, қауіпсіздік тақтасы, таңбалау)

Пункт жалпы бағамен қабылданды _____________________ және төлеуге жата

Бөлім басшысы _________________________________________________

(Т.А.Ә., қолы, күні) "____"_____________ 20____ ж.

Пункт бағамен қабылданды ___________________

Бас инженер _____________________________ (қолы) _________ 20 ____ ж.

VI. Геодезиялық пунктті кейінгі түсіру және қалпына келтіру

Шығарылған жылы ____________

Кәсіпорын № ___________

Объект_________________________

Экспедиция № ____________

№ каталогқа сәйкес	Пункт аты, класс		марка №	Белгі түрі	Белгі биіктігі: мақсатты көру кесте		Орталық түрі	Теңіз деңгейінен биіктік
Пункт зерттеп-қарау нәтижелері		Орталық				Пунктты қалпына келтіру нәтижелері
		Анықтау тірегі (белгі)
		Монолит I
		Монолит II
		Монолит III и I
		Сыртқы белгі
		БДП–I түр МА, қашықтық
		БДП –II түр МА, қашықтық
		БДП –III түр МА, қашықтық
		Сыртқы безендіру

Орындаушы ______________________________

(Т.А.Ә., қолы, күні)

Орталықты қайта салу туралы ақпарат және басқа ескертулер

_____________________________ Тақта жазықтығы

_____________________________

_____________________________

_____________________________

Белгі сызбасы және өлшемдері

Барлау инженері _______________________
(Т.А.Ә., қолы, күні)

Пункт бағамен қабылданды __________

Бөлім басшысы _______________

(Ф.И.О., и.о., подпись, дата)

Бас инженер _____________________ (Т.А.Ә.)

Ескерту: 1. Бағандарда белгінің түрі, белгінің биіктігі, орталықтың түрі және теңіз деңгейінен биіктігі, нүктені қалпына келтіру нәтижесінде алынған мәліметтер көрсетіледі.

Т–44 нысан

Триангуляция, полигонометрия, Пункт аты № _______ Класс, нивелирлеу

(Қолданылатын нәрсенің астын сызыңыз)

разряд _____ Қала (елді мекен) __

Трапеция ____________________________

Сұлба	Орналасқан жерінің сипаттамасы
	Орталық түрі Жер деңгейінен жоғары белгінің биіктігі+ –	Орталықты пайдалану туралы ақпарат (қажет болған жағдайда астын сызу) Ескі орталық. Жаңа орталық. Құрылған жылы (құрылысы) __

Масштаб – 1:_______

Құрастырылды __________________ Қабылдады _____________________

(Т.А.Ә., қолы, күні) (Т.А.Ә., қолы, күні)

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 4-қосымша

Еріту индикаторының қазу уақытына тәуелділігі

Мысал. Топырақтың еру тереңдігі 15 тамыз 1990 ж. мәңгілік тоң аймақтың солтүстік аймағында орналасқан орталық үшін ол 1,45 м болды. Топырақтың жалпы еру тереңдігі тең болады

Н = 1,45/0,90 = 1,61 м.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 5-қосымша

Орталықтардың жасалуы

Бетон орталықтары мен репер өндіруге арналған материалдар: цемент, құм, қиыршық тас (қиыршық тас) және су.

Бетон орталықтары мен репер өндіруге арналған ең жақсы цемент 2-кестеде көрсетілген бетонның салыстырмалы түрде тез қатаюын және жоғары беріктігін қамтамасыз ететін портландцемент (бұдан әрі – ПЦ) деп қарастырылуы керек. Портландцементпен салыстырғанда шлакопортландцемент және пуццоландық цементтер баяу қатаяды және аязға төзімділігі төмен, бірақ олар химиялық тұрғыдан көбірек төзімді. Роман-цементін пайдалану ұсынылмайды, өйткені ол төмен бетон беріктігін береді және баяу қатаяды. Балшықты цемент те тез қататын цемент (бұдан әрі – БШЦ): агрессивті ортаға химиялық төзімді. Сульфатқа төзімді ПЦ сонымен қатар химиялық төзімді цемент болып табылады: ол теңіз суының және сульфатты топырақ суларының әсеріне төтеп бере алады.

Бетонның сапасы құрғақ бетон қоспасын да, бетон ерітіндісін де араластырудың мұқият болуына байланысты. Пішіндер жасалғаннан кейін 30 минуттан кешіктірмей бетонмен толтырылуы керек. Негіздерде бетон қоспасын дайындау үшін (стационарлық жағдайда) 3-кестеде көрсетілген бетон араластырғыштар мен ерітінді араластырғыштарды қолдануға болады.

2-кесте

Цемент маркасы	Қолданылуы және сипаттамалары
	Құрама бетон және темірбетон конструкциялары
ПЦ	Цементтің ең көп таралған түрі
БТЦ	ПЦ сияқты, бірақ ұсақтау. 24 сағаттан кейін ол 28 күндік беріктігінің 80-90% дейін қатаяды және химиялық төзімді.
ПЦ сульфатқа төзімді	Жер асты суларының сульфатты агрессия жағдайында
ПЦ гидрофобты	Оның гигроскопиялық қасиеті төмен және ұзақ уақыт бойы және тасымалдау кезінде жақсы сақталады.
ПЦ магний	Жер асты суларының жоғары деңгейінде қарсы Тұщы суға ұшыраған құрылымдар үшін
ПЦ пуццоландық	ПЦ-ке қарағанда баяу қатаяды, аязға төзімділігі аз, химиялық төзімділігі жоғары
Бірдей, сульфатқа төзімді	Агрессивті (сульфатты) сулардың тұрақты әсер ету жағдайында
Гипсті шлак пен шлаксыз клинкерсіз цемент	Сульфатты суға төзімді жер үсті, жер асты және су астындағы құрылыстар үшін
Батпақты цемент	Жылдам қататын, минералданған суларға төзімді
Ангидрит-батпақты	Бірдей
Роман-цемент	Баяу қатаю, төмен беріктік, белгілерді төсеу үшін ұсынылмайды

3-кесте

Көрсеткіші	Ерітінді араластырғыш түрі			Жылжымалы ерітінді-бетон қондырғысының түрі (ЕБК)
	СО–23А	СО–26	СО–46
Өнімділік, м3/с	1,2 – 1,5	2	2	4,5
Дайын партияның көлемі, л	65	65	65	165
Қозғалтқыш (түр)	АОЛ2–21–2Ф2 ру21	Ішкі жану. УД–1	АОЛ–22–4ц 2/ФЗ	Автокөлік тіркемесі	Трактор тіркемесі 2ПТС–4М
Қуат, кВт	1,5	1,6	1,5	11,45
Кернеу, кВт	220/380	–	220/380	220/380
Өлшемдері, см	180х70х100	190х73х116	168х73х116	385х315х425
Салмағы, кг	103,5	270	210	3240

В стационарных условиях для уплотнения бетона при изготовлении элементов знаков можно применять вибраторы приведенные в таблице 4.

4-кесте

Вибратор түрі	Параметрлер
	Кернеу, В	Корпустың сыртқы диаметрі, мм	Салмағы, кг
Электромеханикалық, иілгіш білікпен терең ИВ–75	36	28	26
Кірістірілген электр қозғалтқышы бар:
ИВ–55	36	51	10
ИВ–78	36	50	9
Жалпы мақсаттағы айналмалы тербеліс ИВ–19	220/380	–	12
Дәл солай, бағытталған тербелістермен ИВ–35	–	–	15
Пневматикалық терең:
ИВ–69	–	28	3,5
ИВ–14	–	50	6,5
ИВ–13	–	34	3,5

Топырақ орталықтары мен реперге арналған темірбетон тіректері суретте көрсетілген бір панельге көлденең орнатылған көп ұяшықты (6 – 8) жиналмалы қалыптарда жасалады.

Қалыптың ішкі қимасы 16х16 см. Пилондарды дайындау технологиясы келесідей. Пішіннің төменгі жағында (әр ұяшық) қалыңдығы кемінде 2,0 см болатын бетон қабаты төселеді және тығыздалады, оның үстіне арматуралық торлар қойылады. Содан кейін қалыптың бүкіл кеңістігі бетонмен толтырылады, ол мұқият нығыздалады (дірілдеткіштермен) немесе мұқият штыкпен жабылады, нығыздалады және қалыптардың шеттерімен тегістеледі.

Қалыпты бетонмен толтыру үшін әрбір пилон ұяшығының шеткі бөлігінде диаметрі 6,0 см тесік жасалады, оған белгі енгізіледі.

Көп ұялы қалып:

1 – сына; 2 – итеру блогы; 3 –марка басына арналған тесік; 4 – рама; 5 – пилон жасауға арналған ұяшық

Пилонның төменгі бөлігіне ойығы бар бетон анкерлерін жасау кезінде пішінді толтыратын бетонға 20x20x15 см көлденең қимасы бар ағаш блоктың бір бөлігі, төрт жағынан темірмен жиек салынады (жаңа толтырылған) 15 см тереңдікке дейін.

Бетонды қатайтудың басында бұл блок жойылады. Пилондар мен зәкірлер көлеңкеде

15 °C төмен емес температурада 10 күн бойы сақталады; Бетонның беріктігінің біркелкі өсуін қамтамасыз ету үшін қалып мезгіл-мезгіл сумен ылғалдандырылған жабынмен жабылады.

Бетон элементтерін қалыптардан шығару керек (немесе шұңқырларда тіреуіштерді жасау кезінде қалыптарды алып тастау керек) олар жасалғаннан кейін 3-5 күннен ерте емес. Өнімдер мұқият жабылады және цемент ерітіндісімен сүртіледі (цемент пен құм қатынасы 1: 3).

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 6-қосымша

Орталықтарды коррозиядан қорғау бойынша нұсқаулар

Құбырлар мен бетонды коррозиядан қорғау үшін олар битуммен, эпоксидті шайырмен, винилхлоридті жабысқақ таспамен және басқа құралдармен қапталады.

Битумды жабудың тиімділігі механикалық немесе химиялық тазалау нәтижесінде құбырдың бетінен тот және май дақтары мұқият жойылған жағдайда ғана мүмкін болады. Механикалық тазалау құм себетін машинаны, болат щеткаларды, қырғыштарды. Химиялық тазалау құбырларды күкірт (15–20%), тұз (10–12%) немесе фосфор (10–15%) қышқылдарының ерітіндісіне батыру, одан кейін сумен шаю және күйдірілген судың 5% ерітіндісімен бейтараптандырудан тұрады.

Битумды қолданар алдында құбыр үш бөліктегі битумның бір бөлігінің ерітіндісімен толтырылады. Битум (жақсырақ III дәрежелі) бензинде сұйықтыққа дейін ерітіліп, құбырдың бетіне жағылады. Бірінші қабатты (қалыңдығы 1 – 1,5 мм) және қатайтқаннан кейін, екінші қабатты қолданып, құбырды крафт қағазымен дереу оралады. Жер асты суларының минералдануы жоғары топырақта қабаттардың саны үшке дейін артады.

Қосымша шара ретінде орталықтың бетон элементтері битуммен қапталған. Бұл жағдайда битумның бетонның кеуектеріне енуін қамтамасыз ете алатын орталыққа праймер екі қабатын қолдану қажет.

Агрессивті топырақ жағдайында темірбетон тіректердің орнына бетонмен толтырылған асбест-цемент құбырларын қолданған жөн.

Металл құбырды винилхлоридті жабысқақ таспамен төменнен жоғары қарай (зәкірден белгіге дейін) орау алдында (спираль түрінде) ұсынылады.

алдымен құбырдың тазартылған бетіне бір қабат праймер жағыңыз.

Коррозияға қарсы және сонымен бірге көтерілуге қарсы агент ретінде келесі компоненттерден тұратын эпоксидті жабын K-ПП ("көтерілуге қарсы қосылыс") қолданылуы мүмкін:

ЭД–5 (эпоксидті шайыр) – салмағы бойынша 100 бөлік;

ТГМ–3 (полиэфирлі кристал) – салмағы бойынша 25 бөлік;

ПЭПА (полиэтиленді полиамин) – салмағы бойынша 15 бөлік.

Жұмыс қоспасын дайындау үшін жоғарыда көрсетілген пропорцияда эпоксидті шайырдың есептелген мөлшеріне ТГМ–3 пластификаторы қосылады. Қоспа мұқият араласады. ПЭПА қатайтқышы қоспаға (жоғарыда көрсетілген пропорцияда да) оны құбыр (бетон) қабырғаларының бетіне жағу алдында ғана қосылады, өйткені қатайтқышты қосқаннан кейін 1 – 1,5 сағаттан кейін қоспасы қатаяды, сондықтан оны дайындау керек. аз мөлшерде.

Үш компоненттің аралас қоспасы щеткамен пилонның (құбырдың) мұқият тазартылған бетіне жағылады және ауада +15°C төмен емес температурада 2-4 сағат бойы сақталады. Содан кейін екінші қабат қолданылады, ол толығымен емделмейінше ауада шамамен бір күн қалдырылады.

Нәтижесінде пилонның (құбырдың) қабырғасында -50°C дейін аязға төзімді және топырақпен әлсіз мұздатуға төзімді, қалыңдығы 0,4 мм-ге дейін қатты, берік пленка пайда болады.

1 м2 үшін К–ПП қоспасының шығыны: бетон үшін - 200 г, металл үшін - 100 г.

Сұйық түрінде қосылыстар улы болып табылады, әсіресе ПЭПА қатайтқышы, сондықтан онымен жұмыс ашық ауада немесе сору желдеткіші бар оқшауланған бөлмеде жүргізілуі керек. Қосылыстармен жұмыс істейтіндер резеңке қолғаппен жабдықталуы керек.

Қоспаны қолдану дөңес күштердің әсерін 3-4 есе азайтады.

15 типті белгілерді төсеу кезінде (көп дискілі зәкірмен) ең алдымен қосылыстарды пайдалану қажет.

Маусымдық топырақтың мұздату аймағының солтүстік аймағында қосындыларды жоғары топырақтарда орталықтарды төсеу кезінде және әсіресе белгілердің үстіңгі бетон немесе металл бөліктері жерге көмілмеген және бір деңгейде орналасқан жағдайларда қолданылуы керек. жер бетінің.

Коррозияға қарсы және көбіктенуге қарсы әртүрлі заттарды қолдану УБРХ-1 м (ауасыз бүрку қондырғысы), "Факел", СО-5 (бояу қондырғысы), SO-71 (бояу бүріккіш пистолет) сияқты механизмдер арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 7-қосымша

Топырақтың қату тереңдігі 200 см-ден кем 1 - 4 сыныпты мемлекеттік геодезиялық желі пунктінің орталығы. 3 оп. түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 8-қосымша

Қорғау тақтасы

Қорғау тақтасының сипаттамалары:

● Тақта материалы болат;

● Тақта өлшемі 130 х130 мм;

● Arial (regular) мәтін қарпі;

● "ГКК" 30-кегль;

● "Нивелирлік пункт", 36-кегль;

● "Мемлекеттің қорғауында" 26-кегль;

● Жазу "punkt@qgeo.kz" 18-кегль.

Қорғау тақтасы

Қорғау тақтасының сипаттамалары:

● Тақта материалы болат;

● Тақта өлшемі 130 х130 мм;

● Arial (regular) мәтін қарпі;

● "ГКК" 30-кегль;

● "Нивелирлік пункт", 36-кегль;

● "Мемлекеттің қорғауында" 26-кегль;

● Жазу "punkt@qgeo.kz" 18-кегль.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 9-қосымша

Марка түрлері

Шартты белгілер:

а – бетон маркасы; б – металл құбырға дәнекерленген марка

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 10-қосымша

Топырақтың қату тереңдігі 200 см-ден асатын 1 - 4 сыныпты мемлекеттік геодезиялық желінің орталық пункты. 160 оп. түрі

Мәңгілік тоң аймағының оңтүстік шекарасынан 200 шақырымдық белдеуде маусымдық топырақ қатуының солтүстік аймағында биіктігі 35 см зәкір орнатылған.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 11-қосымша

Топырақтың маусымдық қату аймағына арналған 1-4 сыныпты мемлекеттік геодезиялық желінің орталық пункті (қада). 147 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 12-қосымша

1 - 4 классты мемлекеттік геодезиялық желінің тасты топырақтарда орналасқан пункттың орталықтары

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 13-қосымша

Жартасты топырақтардың геодезиялық пунктінің орталығы (тур). 92 түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 14-қосымша

Ғимараттарға орнатылған геодезиялық пункттер

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 15-қосымша

Геодезиялық желінің қабырғалық пункті 2 – 4 сыныптар 1, 2 разрядтар III және IV сыныптардың қабырғаларын нивелирлеу репері. 143 түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 16-қосымша

I және II класстардың нивелирлеу сызықтарына арналған қабырғалық репер. 143 түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 17-қосымша

Топырақтың маусымдық қату аймағына арналған 4 класты (полигонометрия) және 1, 2 класты (триангуляция, полигонометрия және трилатерация) геодезиялық желілік пункт орталығы 158 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 18-қосымша

Жер бетінің қатты беті бар аймақтардағы 2, 3, 4 класты және 1, 2 разрядты полигонометриялық пункттың уақытша (жұмыс) орталығы

СМП-3м құрылыс-монтаждық тапаншасының көмегімен диск жақсартылған жол төсеміне шегемен бекітіледі.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 19-қосымша

Жартасты топырақтар үшін ғасырлық репер. 173к түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 20-қосымша

Жартасты топырақтар үшін ғасырлық репер. 174к түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 21-қосымша

Ғасырлық құбырлы репер 175к түр

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 22-қосымша

Топырақтың маусымдық қатуы бар аймақтар үшін, сондай-ақ мәңгі тоңы бар аймақтар үшін негізгі іргелі репер. 161 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 23-қосымша

Жартасты топырақтар үшін іргелі репер

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 24-қосымша

Топырақ репері 160 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 25-қосымша

200 см-ден астам маусымдық топырақ қату алаңы үшін 1 - 4 сыныпты мемлекеттік геодезиялық желі пунктінің орталығы және I - IV классты биік таулы желінің жерүсті репері. 162 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 26-қосымша

Жартасты топырақтар үшін репер

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 27-қосымша

1 - 4 класстары мемлекеттік геодезиялық жоспарлау желісі пунктінің орталығы және мәңгі мұзды аймақтың орта және солтүстік аймақтары үшін I - IV класстардың биік таулы желісінің реперы. 150 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 28-қосымша

1 - 4 класстардағы мемлекеттік геодезиялық жоспарлау желісінің орталық пункты және I - IV класстардағы мәңгі мұзды аймақ үшін. 165 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 29-қосымша

Мәңгілік тоң аймағына арналған геодезиялық орталықтар (полигонометрия 4 класс, триангуляция және полигонометрия 1 және 2 разряд)

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 30-қосымша

1–4 классты геодезиялық пунктінің орталығы және ауыспалы құмдар учаскелері үшін I–IV классты жерүсті реперы. 15 түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 31-қосымша

Топырақтың маусымдық қату аймағындағы сулы-батпақты жерлерге арналған геодезиялық пункттің орталығы (репер). 188 оп. белгі түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 32-қосымша

Топырақтың маусымдық қату аймағына арналған соққылы-діріл механизмі арқылы төселген геодезиялық пункттің орталығы

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 33-қосымша

1-ші және 2-ші разрядтың базис орталығы. 187 түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 34-қосымша

2-разряд базис орталығы 181к түрі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 35-қосымша

Сыртқы белгі болған кезде топырақтың маусымдық қатуы жағдайында 1 - 4 класстардағы мемлекеттік геодезиялық желі пункттерін сыртқы безендіру

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 36-қосымша

Сыртқы белгі болмаған кезде топырақтың маусымдық қату аймағындағы 1 - 4 классты мемлекеттік геодезиялық желінің жер үсті реперы мен пункттарының сыртқы безендіруі

Жер бетіндегі репердің сыртқы безендіруі

Іргелі репердің сыртқы безендіруі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 37-қосымша

Қақпағы бар шойын қалпақ (кілем).

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 38-қосымша

Мәңгілік тоңның орманды аймақтарында, сондай-ақ маусымдық топырақ қату аймағындағы сулы-батпақты жерлерде геодезиялық орталықтардың, репердің және бағдар пунктінің сыртқы безендіруі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 39-қосымша

Мәңгілік тоңның орманды аймақтарында және маусымдық мұздату аймағындағы сулы-батпақты жерлерде геодезиялық пункттерді сыртқы безендіруі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 40-қосымша

Ғасырлық репердің сыртқы безендіруі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 41-қосымша

Топырақтың маусымдық мұздату аймағындағы іргелі репердің сыртқы безендіруі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 42-қосымша

2-разрядты базисты орталықтардың сыртқы безендіруі

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 43-қосымша

Геодезиялық пунктті зерттеп-қарау және қалпына келтіру карточкасы

16	Каратумсык, 2 кл.	дв. пир.	9,76	27	132,4	М-43-38-В
		мет. пир.	4,32	–	131,8	М-43-VII
№ каталог бойынша	Пункт аты, классы	Белгі түрі	Белгі биіктігі, м	Орталық түрі	Теңіз деңгейінен биіктік, м	Трапеция м-ба 1:50 000 1:200 000
Пункт зерттеп-қарау нәтижелері			Орталық:	Пунктты қалпына келтіру нәтижелері
Не устанавливался			Анықтау тірегі	Жаңа монолит I үстіне орнатылған 12х12х70 см темірбетон тірек
Жоғалған			Монолит I	Ескі III монолиттің үстінен 50х50х20 см жаңа монолит төселді
Марканы алып жүретін жоғарғы бөлігі бұзылған			Монолит II	Ескі орталықтың сақталған III монолиті қабылданды
Монолит III аман қалды. Монолит IV ашылған жоқ			Монолит III және IV	III монолит - ескі орталықтың IV монолиті
Ағаш пирамида тозған, оны бұзу керек			Наружный знак	Ескі белгі жыртылып тасталды. Металл пирамида орнатылған
Оп. тірек жоқ. Орталық сақталған. Траншея жаңартуды қажет етеді			БДП-1	Сәйкестендіру бағанасы орнатылды. Траншея қалпына келтірілді
Жоғалған			БДП-2	Жаңа БДП салынды
Арықтар жыртылып, жаңартуды қажет етеді			Сыртқы безендіру	Арықтар қалпына келтірілді. Орталықтың үстіне қорған салынды

Сайтты зерттеу және қалпына келтіру жұмыстары аяқталды

_________________________________________________________ 20___ ж.

(Ұйымның атауы)

Жұмыс орындаушы Бөлім басшысы

(қызмет атауы, Т.А.Ә) (Т.А.Ә)

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 44-қосымша

Геодезиялық пункттің бүлінуі (жойылуы) туралы АКТ

"_____" _____________20___ж

___________________________________________________________________

(елді мекеннің атауы

___________________________________________________________________

пошталық мекенжай)

Біз, төменде қол қоюшылар ___________________________________________

(Т.А.Ә)

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

акт жасағандардың лауазымы, мекеменің атауы)

___________________________________________________________________

___________________________________________________________________

осы геодезиялық пунктті бүлінуі (жойылуы) туралы актісін жасады

___________________________________________________________________,

(пункт атауы немесе нөмірі) орналасқан

____________________________________ (пункт атын және орнын көрсетіңіз

___________________________________________________________________

қауіпсіздік бақылау пунктін тапсыру актісіне сәйкес) актісі бойынша қауіпсіздікті

қадағалау үшін қабылданған ________________20____ ж.

Тексеру кезінде табылды _____________________________________________

(орталықтың жағдайын көрсетіңіз,

___________________________________________________________________

сыртқы белгі, бағдар және сыртқы дизайн;

___________________________________________________________________

Пункт бүлінуі немесе жойылуына әкелген себептер

__________________________________________________________________

сондай-ақ кінәлілер)

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

Акт екі данада жасалды.

Бірінші данасы мемлекеттік кәсіпорынға мекенжайына __________________

_________________________________________________________________

Екіншісі __________________________________________________

(актіні жасаған мекеменің атауы)

Қолдары ________________________________ _________________________

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 45-қосымша

Зерттеп-қаралған және қалпына келтірілген геодезиялық пункттердің ТІЗІМІ

трацеция ______________ Дала жұмыстары аяқталды _________________________________ 20___ ж. (Мекеме атауы)

№ каталог боцынша	Пункт атауы, белгінің түрі, биіктігі, ортасының түрі және затты қалпына келтіргеннен кейін мөр нөмірі	Класс	Пункт қалпына келтірілгеннен кейін теңіз деңгейінен биіктігі м	Бағытталған бұрыштар мен қалпына келтірілген БДП-ге дейінгі қашықтық
				a	s, м	№ ОРП
1 2 3 4	М-43-11-А Коскудук, металл. пир. 4,2 м Орталық 7 оп (№ 2160) Елтай, сигн. 16,3 м Орталық 2 оп Придорожный (пункт орталығы жоғалады)	3 2	211.4 162.8	16°50'44" 99 21 48 144 21 22 230 15 13	545 513 943 750	1 2 1 2

Ескерту. Тізімде геодезиялық пункттар номенклатураның өсу реті бойынша 1:50 000 масштабта трапецияларға топтастырылған, ал трапеция шегінде пункттар абсциссалардың кему мәндері бойынша орналасады.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 46-қосымша

Зерттеп-қаралған және қалпына келтірілген нивелирлік белгілердің ТІЗІМІ

________________(жұмыс аймағының атауы

__________________________________________________________

масштаба 1:200 000 масштабты трапециялардың номенклатураларының тізімімен)

Дала жұмыстары аяқталды ______________________________________ 20___ ж.

(Мекеме атауы)

№ п/п	Белгі түрі, марка №, класс, салу жылы. 1:100 000 м-ғы тр.	Белгілердің орналасуының сипаттамасы	1. Белгінің жағдайы туралы мәлімет. 2. Белгіні қалпына келтіру бойынша орындалған жұмыстар	Белгі орнының түзетілген сипаттамасы
1
2
3

Ескерту: 1. Жеке нивелирлік сызықтар бойындағы белгілер тізбеде нивелирлік белгілердің биіктіктер каталогында орналастырылған ретімен орналастырылады. 2. Белгінің орналасқан жерінің сипаттамасы картадан құрастырылған.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 47-қосымша

БЕКІТЕМІН БЕКІТЕМІН

(қызмет атауы) (қызмет атауы)

__________________________ _______________________

(қолы, Т.А.Ә.) (қолы, Т.А.Ә)

_________________________ ________________________

(күні) (күні)

Репердің жойылуы туралы АКТ ______________(нөмірі)

"___"______________ 20____ж.

(жер, объект)

Актіні бөлім басшысы жасаған № (Т.А.Ә.)

және топ жетекшісі

жұмыс орнында (Т.А.Ә.)

Іздеу барысында мыналар табылды:

Сұлба Сипаттама

_________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________

Орталықты табу бойынша қабылданған шаралар

(жергілікті тұрғындарға сауалнама жүргізу, анықтаудың аналитикалық әдістері,

үлкен масштабты карталарды, аэрофотосуреттерді)

Жойылу себептері ___________________________________________________

(бұзылудың айқын белгілері)

бойынша бөлім басшысының қорытындысы

Акті жасалды:

Бөлім басшысы _______________________________

(қолы, Т.А.Ә.)

Топ басшысы __________________________

(қолы, Т.А.Ә.)

Қазақстан Республикасының мемлекеттік геодезиялық, нивелирлік және гравиметриялық желілерінің пункттері мен белгілерін салу, зерттеп-қарау және қалпына келтіру жөніндегі нұсқаулыққа 48-қосымша

ЕСЕПТІК СХЕМАНЫ БЕЗЕНДІРУГЕ АРНАЛҒАН ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕР 1. Зерттеп-қаралған және қалпына келтірілген

	- мемлекеттік геодезиялық желінің пункттері;
	- арнайы геодезиялық желінің пункттері;
	- мемлекеттік нивелирлеу желісінің белгілері.

2. Жоғалған

	- геодезиялық пункттер;
	- нивелирлеу белгілері;
	- анықталмаған нивелирлеу белгілері.

Об утверждении инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Приказ Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 11 апреля 2024 года № 222/НҚ

В соответствии с подпунктом 213-17) пункта 15 Положения о Министерстве цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2019 года № 501, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан.

2. Комитету геодезии и картографии Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) в течение пяти календарных дней после подписания настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

Б. Мусин

Утверждена приказом

Инструкция по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан (далее – Инструкция) разработана в соответствии с подпунктом 213–17) пункта 15 Положения о Министерстве цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2019 года № 501.

2. В Инструкции используются следующие понятия:

1) геодезический пункт – инженерная конструкция, закрепляющая точку земной поверхности с определенными координатами и (или) высотами, и (или) значениями силы тяжести;

2) геодезическая сеть – совокупность геодезических пунктов, положение которых на земной поверхности определено на основании геодезических измерений в общей для них системе отсчета геодезических координат;

3) гравиметрическая сеть – совокупность геодезических пунктов с известными значениями ускорения силы тяжести в общей для них гравиметрической системе отсчета;

4) масштаб – отношение длины линии на карте или плане к горизонтальной ее проекции на местности;

5) осударственная геодезическая сеть – геодезическая сеть, используемая в целях установления и (или) распространения государственной координатной системы отсчета;

6) государственная нивелирная сеть – нивелирная сеть, используемая в целях установления и (или) распространения государственной системы отсчета высот;

7) нивелирная сеть – совокупность геодезических пунктов, высоты которых определены в общей для них системе отсчета высот;

8) рекогносцировка – технологический процесс, заключающийся в определении на месте степени готовности объекта геодезических или топографических работ к проведению этих работ;

9) абрис – чертеж, составляемый исполнителем работ непосредственно на объекте;

10) метаданные – информация, описывающая наборы пространственных данных;

11) государственное предприятие – подведомственная организация уполномоченного органа, осуществляющая производство топографо-геодезических и картографических работ в соответствии с законодательством о государственном имуществе.

Глава 2. Закладка пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей

3. В Инструкции установлены единые требования к работам по закладке центров и реперов на пунктах геодезической и нивелирной сетей, к типовым конструкциям центров и реперов для различных физико-географических зон как на застроенных, так и на незастроенных территориях.

4. Изготовление и закладка геодезических центров и реперов обеспечивает сохранность и неподвижность закрепленных точек в плановом и высотном положении.

Геодезическому центру необходимо соответствовать требованию по устойчивости к пучению, механическим нагрузкам и химическому воздействию грунтового раствора.

5. Типовые конструкции центров и реперов выбирают с учетом климатических и физико-географических условий зон, а также со схемами согласно приложениям 1 и 2 к настоящей Инструкции.

В районах с глубиной промерзания грунта менее 75 см нивелирные реперы и геодезические центры устанавливают на глубину 120 см, во всех остальных случаях в области сезонного промерзания грунтов глубину закладки центров З вычисляют по формуле З = Г + 50 см.

6. Особенности закладки и изготовления центров и реперов при создании геодезических сетей, выполнении инженерно–геодезических и маркшейдерских работ, а также при восстановлении геодезических сетей регламентируется настоящей Инструкцией.

7. Перед закладкой центров и реперов в области многолетней мерзлоты (прерывистой мерзлоты) необходимо производить рекогносцировку мест закладки центров и реперов вне зависимости от класса работ.

8. Закладку центров и реперов выполняют с помощью механических средств. Допускается закладка центров и реперов котлованным способом.

На каждый заложенный и обследованный геодезический пункт составляют или уточняют составленные ранее абрис и описание. В населенных пунктах, фотографируют целиком здание и отдельно его часть, где находится центр или репер. На фотографии требуется присутствие номера геодезического пункта в качестве изображения При фотографировании с помощью смартфона включают функцию записи координат в метаданные Exif фотографии. При выгрузке фотографий со смартфона необходимо обеспечить сохранность метаданных Exif.

9. По окончании закладки центров и реперов представляют следующие документы:

пояснительную записку по выполненным работам;

журнал закладки вековых, фундаментальных реперов согласно приложению 3 к настоящей инструкции, в котором указывают координаты репера с точностью не менее 1,0 м;

карточку постройки, обследования, восстановления геодезического пункта согласно приложению 3 к настоящей инструкции;

карточку закладки пунктов, триангуляции, полигонометрии, нивелирования. На карточке абрис можно заменить картой масштаба 1:25 000 и крупнее с нанесением на ней пунктов;

список заложенных центров, реперов и схему их расположения на карте масштаба 1:100 000 для уполномоченного органа в сфере геодезии, картографии и пространственных данных;

акты о сдаче геодезических пунктов для наблюдения за сохранностью;

материалы геологического обследования мест закладки вековых и фундаментальных реперов, а также мест закладки других центров и реперов, где такие обследования проводились. Масштаб абриса выбирают с таким расчетом, чтобы на нем поместились ближайшие ориентиры, указанные в описании геодезического пункта. Абрисы составляют по промерам выполненным при закладке, по картам и аэроснимкам в условных знаках. Если вблизи геодезического пункта или репера нет надежных ориентиров, то привязку центров выполняют инструментально.

Использовать в качестве ориентиров на местности предметы, которые могут изменить свое положение, не допускается.

Параграф 1. Определение глубин промерзания и протаивания грунтов

10. Для определения глубин закладки центров и реперов пользуются специальной схемой приведенной в приложении 1 к настоящей Инструкции. При составлении схемы учитывают деформации от пучения грунта, для районов с сухим климатом, где промерзание не вызывает пучения грунта. Для районов с неблагоприятными условиями, влияющими на устойчивость центров и реперов, глубина промерзания увеличена на 30 – 40 см против фактической.

11. Численные значения глубины промерзания и протаивания, приведенные на схеме, относятся к суглинистым грунтам с влажностью от 15 до 30 % при условии равнинного рельефа местности, находящейся на высотах до 500 м, естественного снежного и частично нарушенного дернового покрова. Глубина промерзания грунта в горных районах увеличивается на 50 см на каждые 1000 м высоты при закладке центров и реперов в этих районах.

12. Область сезонного промерзания грунтов делится на две зоны: южную – наиболее благоприятную для устойчивости центров и реперов – и северную – менее благоприятную из–за значительного увлажнения грунта. Граница между южной и северной зонами выделена согласно приложению 1 к настоящей Инструкции.

Область многолетней мерзлоты включает две зоны: южную и северную. Южная зона неблагоприятна по мерзлотным условиям; северная зона наиболее благоприятна для устойчивости центров и реперов, она характеризуется глубиной протаивания грунта до 1,25 м и сливающимися многолетнемерзлыми грунтами.

Область применения центров и реперов, предназначенных для области сезонного промерзания грунтов, ограничена с севера двойной жирной линией. Область применения центров и реперов с многодисковыми якорями, закладываемыми в пробуренные или протаянные скважины, ограничена с юга одинарной жирной линией.

13. При рекогносцировке для определения максимальной глубины протаивания в области многолетнемерзлых пород применяют щупы, бурение или шурфование. Полную глубину протаивания (Н) определяют по формуле

Н = h/п,

Значениям h и п следует отличаться от нуля согласно приложению 4 к настоящей Инструкции. Надежность определения полной глубины протаивания по приведенной выше формуле увеличивается к осени.

14. Все центры и реперы объединены в следующие группы:

1) для области сезонного промерзания грунтов:

анкерные центры (типы 3, 158, 160, 161, 162, 177, 180);

свайный центр (тип 147);

центры, закладываемые бурением или забивкой (типы 15, 175, 181, 183);

стенной центр (типы 143, 144).

Центры, закладываемые в области сезонного промерзания грунтов, различаются по глубине закладки и размерам якоря. При глубине промерзания грунта менее 200 см геодезические центры имеют две марки (тип 3), при глубине промерзания более 200 см – одну марку (тип 160);

2) для области многолетней мерзлоты:

центры, закладываемые бурением (типы 150, 178);

анкерные центры, закладываемые в котлован (типы 165, 179);

3) для других зон:

центр для районов подвижных песков (тип 15);

центры для заболоченных территорий (тип 188);

центры для скальных грунтов (типы 7, 8, 9, 99, 114, 164, 173, 174, 176).

Если над центром установлен опознавательный столб, то к номеру типа центра добавляют буквы "оп.". Если опознавательный столб установлен на некотором расстоянии, то добавляют слова "оп. знак". Если центр закрывается металлическим колпаком или железобетонной крышкой, то на них дополнительно ставится индекс "к".

Параграф 2. Выбор места закладки центров и реперов в зависимости от физико-географических и климатических условий

15. Место установки геодезического пункта располагается в легкодоступном для подъема или подхода месте с определением на местности и обеспечивает долговременную сохранность центров, реперов и наружных знаков.

16. Наиболее благоприятным местом для закладки центров и реперов во всех областях является выход коренных скальных пород, а также повышенная форма рельефа с крупнозернистым и песчаным слабоувлажненным грунтом, с глубоким залеганием грунтовых вод.

Скальная порода является массивной и монолитной. Необходимо избегать закладки центров и реперов в выходы скал.

17. В области сезонного промерзания грунтов центры и реперы не закладываются на территориях, подвергающихся необратимым деформациям грунтов (оползни, карсты, солифлюкция), на затопляемых территориях, на участках, где проводятся строительные, дорожные, гидротехнические, горные и сельскохозяйственные работы, исключая создание специальных сетей. Не положено закладывать центры и реперы вблизи буровых вышек, скважин для добычи нефти, газа и подземных вод (кроме тех случаев, когда специально изучается деформация земной поверхности под влиянием техногенных процессов).

Уровень грунтовых вод в местах закладки центров и реперов находится не ближе 3 метров от поверхности земли. Глубину залегания грунтовых вод определяют бурением по данным, полученным в местных специализированных организациях, в которых сосредоточены материалы инженерных гидрометеорологических изысканий, на метеостанциях, а также из опроса жителей.

Для получения данных о грунте и гидрогеологических условиях на глубине 4-5 м целесообразно использовать буры типов Д–10, М–1.

При выборе наилучших мест для закладки вековых и фундаментальных реперов на линиях нивелирования I класса к рекогносцировке местности помимо геодезиста привлекается геолог. При закладке центров в лессовом грунте не рекомендуется устанавливать их в понижениях местности, где возможно намокание грунта.

При распространении торфяников на большие пространства необходимо, чтобы якорь центра или репера был заглублен в минеральный грунт не менее чем на 150 см, а марка находилась на 30 см ниже поверхности земли.

18. На пахотных землях центры и реперы закладывают по обочинам и на перекрестках дорог, вблизи опор линий электропередач и связи, полезащитных лесных полос, административных границ, границ землепользования, в перелесках. При закладке в полезащитных лесных полосах необходимо учитывать возможность наноса земли до 100 см и более.

В случае установки на геодезическом пункте наружного знака необходимо выбирать место постройки так, чтобы пункт находился в стороне от дорог, зданий, линий связи, на расстоянии не менее двойной высоты наружного знака, а от линий электропередач высокого напряжения – на расстоянии не менее 120 м.

При выборе пунктов вблизи аэродромов соблюдаются соответствующие Правила организации охраны магистральных трубопроводов, утвержденной приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 22 января 2015 года № 32 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10849), вблизи линий связи соответствующие Правила охраны сетей телекоммуникаций в Республике Казахстан утвержденной приказом министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 24 декабря 2014 года № 281 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10483).

19. В районах подвижных песков центры и реперы закладывают на закрепленных растительностью межбарханных понижениях, по возможности, значительных размеров, а также на краях такыров и в других местах, где не отмечается движение барханов. При работах на подвижных песках не следует нарушать верхний слой грунта, чтобы не вызвать движение песка.

20. В области многолетней мерзлоты места для закладки центров и реперов выбирают на повышенных формах рельефа или микрорельефа с небольшой глубиной протаивания грунта: северные, западные и восточные склоны, если на них не скапливается снег; места, затененные лесом и заросшие мхом. Предпочтение отдают участкам с небольшой мощностью деятельного слоя.

Не допускается нарушать мерзлотный режим грунта вблизи закладываемого центра или репера. К неблагоприятным участкам для закладки центров и реперов в зонах области многолетней мерзлоты относятся:

открытые южные склоны повышений рельефа, где мощность деятельного слоя, как правило, значительна, а температура мерзлого слоя близка к 0 °С;

подветренные склоны, где зимой скапливается мощный слой снегового покрова;

понижения (полосы стока вод, замкнутые впадины);

места старых гарей, где разрушены дерновый и моховой покровы;

места вблизи морозобойных трещин в полигональной тундре приполярной зоны;

участки, затопляемые весенними паводками.

В южной зоне области многолетней мерзлоты при наличии сезонно промерзающих грунтов центры и реперы закладывают на водоразделах, на южных склонах, в поймах рек с песчаным грунтом.

21. В городах и поселках в области сезонного промерзания грунтов реперы и центры закладывают в стены (основные несущие элементы кирпичных, каменных, бетонных и железобетонных зданий и сооружений), построенных не менее чем за 7 лет до закладки реперов для нивелирования I и II классов и не менее чем за 3 года до закладки центров и реперов на линиях полигонометрии и нивелирования III и IV классов. Здания и сооружения, в которых закладывают стенные реперы и центры, не имеют трещин в стенах и видимых нарушений фундамента.

Стенные центры и реперы могут закладываться также в выходы отвесных скал.

Не допускается использовать для закладки стенных геодезических пунктов здания и сооружения, расположенные от железной дороги на расстоянии 50 м.

Стенные центры и реперы следует закладывать вблизи перекрестков улиц, а также в середине кварталов. Стенные реперы располагаются на высоте 30 – 60 см от поверхности земли, стенные центры – на высоте 30 – 120 см так, чтобы выступы стен не мешали установке мерных приборов и реек.

При развитии в городах плановых сетей методом полигонометрии стенные реперы и центры совмещаются.

Грунтовые центры и реперы в городах и других населенных пунктах закладывают только на тех участках, где не допускается заложить стенные центры и реперы. Грунтовые центры и реперы закладываются в стороне от улиц с интенсивным движением, в парках, на бульварах и в других местах с древесными насаждениями. Не допускается закладывать такие центры и реперы в местах предполагаемых застроек.

При закладке грунтовых центров и реперов необходимо учитывать, что в населенном пункте мощность деятельного слоя значительно больше, чем показано на схеме согласно приложению 1 к настоящей Инструкции. Поэтому наибольшая глубина протаивания (промерзания) уточняется по результатам многолетних наблюдений ближайшей метеостанции, строительных и других организаций. Если уточнение не проводится, глубина закладки грунтовых реперов и центров в городах и других населенных пунктах увеличивается на 50 см.

При создании плановых сетей на местности, где есть возможность установить геодезические пункты на крышах многоэтажных зданий, в качестве центров применяют марки, заложенные в верхнее перекрытие.

22. В области многолетней мерзлоты разрешается закладывать стенные реперы только в зданиях и сооружениях, стоящих на скальном или свайном основаниях с продуваемым подпольем (высота подполья не менее 1 м). Стенные реперы следует закладывать в основные элементы фундамента через 2 года после постройки здания.

23. При выборе мест для создания образцовых базисов необходимо учитывать, что центры базисов отдаляют от линий электропередач не менее чем на 100 м, от мест проведения постоянных земляных работ – не менее 1 километр. Базис располагается не ближе 15 м от шоссейных и грунтовых дорог и не ближе 100 м от железнодорожного полотна. Препятствия по трассе базиса в виде оврагов, балок имеют ширину не более 20 м.

При выборе места для создания образцовых базисов благоприятными условиями являются:

отсутствие явлений техногенного характера, устойчивость района строительства базиса в сейсмическом отношении;

простой рельеф местности, отсутствие препятствий и помех для измерений;

доступность для подъезда к пунктам базиса на автотранспорте в любое время года;

уровень грунтовых вод в местах закладки центров находится не ближе 5 м от поверхности земли.

Параграф 3. Изготовление центров и реперов

24. Для изготовления бетонных и железобетонных элементов центров и реперов следует использовать портландцемент, быстротвердеющий портландцемент, а также глиноземный и ангидрито-глиноземный цемент. Не рекомендуется использовать роман-цемент. В болотистых и солончаковых грунтах, а также в почвах богатых проточными водами не допускается использовать силикатцемент.

При изготовлении на базах центров и реперов, предназначенных для перевозки, следует применять цемент марки 300 – 500, а бетонную смесь (цемент, песок, щебень) в соотношении 1:2:4 (по объему). При изготовлении центров и реперов в котловане допускается использовать цемент марки 200. Для изготовления в котловане якорей применяют бетонную смесь в соотношении 1:3:5; для изготовления пилонов – в соотношении 1:2:4 согласно приложению 5 к настоящей инструкции.

При хранении активность цемента постепенно падает: после 3 месяцев цемент теряет прочность до 20 %, при хранении в течение 6 месяцев – до 30 %, а через год – прочность цемента считается равной лишь 60 % от первоначальной.

25. Качество бетона зависит от чистоты заполнителей (песка и щебня), а также качества и количества воды. Количество глинистых и землистых примесей в песке не превышает по массе 5 %, а в щебне и гравии 20 %.

Для изготовления центров рекомендуется применять средний или крупный песок с диаметром зерен не менее 0,1 см; а оптимальные размеры частиц щебня и гравия составляют от 0,5 до 8,0 см, но не более 1/4 сечения бетонного блока.

От замены щебня на гравий прочность бетона уменьшается на 35 %, от замены твердого щебня слабым – на 20 %. При загрязнении щебня или песка (в пределах нормы) прочность бетона уменьшается на 10 %.

26. При изготовлении бетона следует применять пресную чистую воду. Болотную, сильно минерализованную или загрязненную воду употреблять не следует. Морская вода может применяться лишь в исключительных случаях.

27. Для повышения прочности пилонов их армируют. В качестве арматуры используют горячекатаную сталь следующих сечений: для центров и реперов – 0,8 – 1,2 см; для фундаментальных, вековых реперов, базисных центров – 1,2 – 1,8 см; для поперечных хомутиков применяется сталь соответственно сечением 0,5 – 0,8 см.

28. Арматуру сваривают или скрепляют "вязальной" проволокой диаметром 0,1 см. Каркас имеет достаточную ширину, чтобы защитный слой из бетона снаружи каркаса был не менее 2,0 см.

29. В труднодоступных районах при отсутствии щебня при изготовлении якорей в грунте допускается использовать вместо бетона цементный раствор в соотношении цемента и песка 1:5.

30. При закладке марок в скальную породу или стену здания (сооружения) применяют цементный раствор с соотношением 1:3.

31. При изготовлении бетона на открытом воздухе при температуре ниже +3 °С необходимо нагревать песок и щебень до +40 °С, воду – до +90 °С. После заливки и трамбовки бетона формы следует покрыть теплоизоляционным материалом. Кроме физических методов согревания бетона, следует использовать химические ускорители схватывания и нарастания прочности бетона.

Для ускорения процесса твердения в состав бетона вводят хлористый кальций (3 % для неармированного и 2 % для армированного бетона) или хлористый натрий (соответственно 2 и 1,5 % от массы цемента).

32. В целях борьбы с коррозией при изготовлении центров и реперов следует применять оцинкованные или эмалированные трубы. При отсутствии таких труб следует пользоваться битумным или эпоксидным покрытиями, а также липкой изоляционной лентой. Перед любым покрытием с поверхности трубы тщательно удаляют ржавчину, жировые пятна, производя механическую или химическую очистку.

33. В грунтах с повышенной минерализацией грунтовых вод, то есть, в агрессивных грунтах, защита центров и реперов усиливают. В этом случае бетонные центры и реперы изготавливают из плотного бетона. Повышение плотности бетона достигается уменьшением в нем воды (водоцементное отношение 0,5), увеличением количества цемента (до 400 – 450 кг на 1 м3) и тщательным трамбованием массы с применением вибраторов.

Бетонные элементы покрывают тремя слоями битумной грунтовки или этинолем, перхлорвиниловым лаком, хлориновой тканью, эпоксидным лаком.

34. В качестве антикоррозионного и противопучинистого средства используют эпоксидное покрытие согласно приложению 6 к настоящей Инструкции, которое наносят на бетон и металл. Покрытие состоит из эпоксидной смолы, полиэфиркрилата и полиэтиленполиамина.

35. Пилоны и бетонные плиты до транспортировки выдерживают в тени при температуре не менее +15 °С в течение 15 дней покрытыми смоченными рогожами, мешковиной, опилками. При небольших положительных температурах (от +4 до +8 °С) срок твердения бетона увеличивается вдвое. При 0 °С твердение бетона прекращается. Свежеуложенный бетон не допускается подвергать каким–либо сотрясениям; полное затвердение бетона происходит в летний период через 2 – 3 недели, а осенью – через 4 – 5 недель.

36. Все централизованно изготовленные центры и реперы до отправки в полевые подразделения принимает специалист отдела технического контроля.

Параграф 4. Установка центров и реперов в грунте

37. Центры и реперы под бур закладывают следующим образом:

пробуривают скважину необходимой глубины и наливают на дно цементный раствор в соответствии цемента и песка 1:3 слоем не менее 3 см;

опускают нижний центр, если он предусмотрен конструкцией;

при помощи оптического или обычного отвеса выносят положение центра марки нижнего центра на поверхность земли и, в случае необходимости, закрепляют при помощи шести кольев и трех струн. Пересечение струн соответствует положению центра марки нижнего центра с ошибкой не более ±3 мм;

нивелиром, стоящим на расстоянии 5 – 10 м от скважины, производят отсчет по рейке, установленной на марке нижнего центра;

опускают якорь;

если в якоре есть марка, то устанавливают на нее рейку и выполняют отсчет по рейке;

в выемку якоря до ее половины наливают цементный раствор (1:3), в который опускают пилон;

верхнюю часть пилона с помощью распорок и отвеса закрепляют в вертикальном положении так, чтобы верхняя марка находилась точно над нижней;

заполняют скважину грунтом с послойной трамбовкой, следя при помощи отвеса за положением верхней марки;

устанавливают на верхнюю марку рейку и производят по ней отсчет (превышение между марками определяют с точностью 4 мм). Скважину засыпают грунтом до того как началось схватывание цементного раствора в выемке якоря, то есть не позднее чем через 30 мин после установки пилона.

Дополнительные (контрольные) марки, размещенные на якоре или других местах вековых и фундаментальных реперов, находится в северном направлении от основной марки репера.

38. При изготовлении якорей грунтовых реперов, геодезических центров типа 160 в скважинах раствором бетона в соотношении 1:3:5 заливают скважину до половины необходимого уровня. Опускают в бетон нижний конец пилона, закрепляют пилон в отвесном положении при помощи распорок и доливают раствор до необходимого уровня. Насыпают на поверхность бетона слой песка или мягкой разрыхленной земли толщиной не менее 10 см и засыпают скважину местным грунтом с послойной его трамбовкой.

39. В зоне многолетней мерзлоты при закладке центров и реперов с многодисковыми якорями в пробуренную (механическим буром, термобуром) скважину заливают 20 – 25 л грунта густотекучей консистенции и тут же пускают центр или репер, вдавливая его в текучий грунт так, чтобы основание достигло дна скважины. Выше якоря пространство между пилонами и стенками скважины заполняют талым утрамбованным грунтом.

40. При установке свайных и безанкерных центров, а также реперов, состоящих из нескольких свинчивающихся штанг или труб диаметром 3 – 6 см, используют вибропогружатели, дизель–молоты и ударно–вибрационные механизмы.

41. Фундаментальные реперы и базисные центры изготавливаются на месте. При их закладке на дно котлована предварительно наливают слой бетона толщиной 3 – 10 см, на котором через сутки монтируют арматуру, устанавливают опалубку для изготовления центра и непрерывно заполняют опалубку бетонным раствором, с послойной трамбовкой его через каждые 10 – 15 см, до появления на поверхности влаги.

Опалубку снимают через 4 дня, определяют превышение между мерками с точностью 2 мм, затирают поверхность центра цементным раствором (1:3). При необходимости покрывают центр противопучинистым или антикорозионным составом и заполняют котлован грунтом (центры базисов – песчано-гравийной смесью) с послойной трамбовкой.

42. Для надежной закладки скальных и стенных центров и реперов необходимо использовать быстротвердеющий цемент и чистый кварцевый песок. Отверстие, в которое устанавливают марку, необходимо промыть и напитать пресной водой так, чтобы в дальнейшем стена (скала) не впитывала в себя воду цементного раствора, заполнить отверстие цементным раствором в соотношении 1:3 и вдавить марку.

43. При закладке центров и реперов в скальные породы, имеющие отрицательную температуру, используют добавки для ускорения твердения бетона, горячую воду с температурой 90°С. Центры и реперы закладывают в предварительно нагретую до положительных температур скалу.

Параграф 5. Геодезические центры для области сезонного промерзания грунтов

44. На пунктах геодезической сети (триангуляции, трилатерации и полигонометрии) в зависимости от физико-географических условий, глубины промерзания грунта и класса работ закладывают центры разных типов (типы 3 оп., 7 оп., 8 оп., 9 оп., 92, 147, 158 оп. знак, 160, 162, 183).

Если центр имеет две марки, то им необходимо находиться на одной отвесной линии с ошибкой не более ±4 мм.

45. При глубине промерзания грунта до 200 см пункты геодезической сети 1 – 4 классов закрепляют центрами согласно приложению 7 к настоящей инструкции, которые состоят из четырех частей:

1) железобетонного пилона в форме параллелепипеда с поперечным сечением 16х16 см. Пилон может быть заменен асбоцементной трубой с внешним диаметром не менее 16 см, заполненной бетоном и арматурой. Длина пилона зависит от глубины промерзания грунта. Верхнюю марку располагают на 50 см ниже поверхности земли, головка марки не выступает над верхней гранью пилона;

2) бетонной плиты диаметром 48 см. В середине бетонной плиты делают выемку размером 20х20х15 см, в которую устанавливают железобетонный пилон. Разрешается изготавливать плиты квадратного сечения 50х50 см. Пилон соединяют с бетонной плитой в скважине при помощи цементного раствора согласно пункту 39. Если используют асбоцементную трубу, то для увеличения связи основания трубы с якорем на расстоянии 8 – 10 см от основания вставляют до заполнения трубы бетоном два взаимно перпендикулярных стержня толщиной 1,0 – 1,2 см и длиной около 25 см. При установке трубы в отверстие бетонной плиты концы стержней размещают в углах выемки.

В области сезонного промерзания грунтов высоты бетонного якоря 20 и 35 см. Якорь высотой 35 см устанавливается в северной зоне сезонного промерзания грунтов в двухсоткилометровой полосе от южной границы области многолетней мерзлоты.

3) Верхняя грань бетонной плиты во всех случаях находится ниже глубины наибольшего промерзания грунта на 30 см;

нижнего центра в виде бетонной плиты диаметром 48 см с заданной в него маркой. Высота бетонной плиты 15 см. Разрешается изготавливать плиты квадратного сечения 50х50 см. Головка марки нижнего центра не выступает над верхней поверхностью бетонной плиты;

4) бетонного опознавательного столба размером 16х16х100 см, который устанавливают над верхней маркой и к которому крепят охранную пластину согласно приложению 8 к настоящей инструкции.

При использовании буровых механизмов с диаметром бура 35 см, нижний центр представляет собой бетонную плиту диаметром 34 см, толщиной 15 см. Высоту якоря и глубину закладки увеличивают на 30 см, то есть высота бетонной плиты в южной зоне области сезонного промерзания грунтов равна 50 см, в северной зоне – 80 см.

Конструкции марок приведены согласно приложению 9 к настоящей Инструкции.

При глубине промерзания грунта более 200 см нижний центр не закладывают. В этом случае центр геодезического пункта состоит из трех частей согласно приложению 10 к настоящей инструкции:

железобетонного пилона в форме параллелепипеда сечением 16х16 см. Пилон может быть заменен асбоцементной трубой. Внешний диаметр асбоцементной трубы не менее 16 см. Трубу заполняют бетоном и арматурой;

бетонной плиты диаметром 48 см и высотой 20 и 35 см. Разрешается изготовление плиты квадратного сечения 50х50 см;

бетонного опознавательного столба размером 16х16х100 см, который устанавливают над маркой. К опознавательному столбу крепят охранную пластину.

При замене железобетонного пилона или асбоцементной трубы на металлическую, имеющую диаметр 6 см и толщину стенок не менее 0,3 см, применяется опознавательный знак, состоящий из металлической трубы диаметром 6 см и толщиной стенок не менее 0,3 см и якоря диаметром 48 см, толщиной 15 см. На асбоцементной или металлической трубе на расстоянии 8 – 10 см от основания устанавливают два взаимно перпендикулярных металлических стержня толщиной 1,0 – 1,2 см и длиной около 25 см. При установке трубы в якорь концы стержней располагаются в углах выемки.

Бетонный якорь опознавательного знака разрешается заменять металлическим с размерами 50х50 и толщиной не менее 5 мм.

46. В области сезонного промерзания грунтов разрешается также закладывать свайные центры согласно приложению 11 к настоящей Инструкции. Этот тип центров представляет собой железобетонную сваю сечением 20х20 см, длиной 300 см – для южной зоны и 400 см – для северной зоны области сезонного промерзания грунтов. Сваю забивают в грунт на всю длину так, чтобы марка, заделанная в верхнюю часть сваи, находилась на поверхности земли. Головка марки не выступает над верхней гранью сваи. Плотные, сухие глинистые, каменистые, щебенистые и другие подобные грунты в отдельных случаях забивка свай невозможна, так как головка сваи под ударами крошится. В этот случае закладывают центры. Так как свайные центры имеют всего одну марку, то сразу после установки сваи для определения положения центра марки (при ее утрате) измеряют и записывают в журнал и карточку закладки расстояния от центра марки до всех боковых граней и ребер (8 расстояний) с точностью 0,1 см. Определение этих расстояний позволит восстановить положение центра марки, если она будет утрачена.

47. Геодезический центр, закладываемый в скальную породу, которая выходит на земную поверхность или залегает на глубине до 60 см согласно приложению 12 к настоящей инструкции, состоит из марки, закрепленной цементным раствором в скале. Головка марки заглублена в скалу на 5 см и не выступает над горизонтальной поверхностью. При глубине залегания скалы от 60 до 80 см центр тип 8 оп. состоит из марки, закрепленной цементным раствором в скале, и бетонной плиты диаметром 48 см, высотой 15 см с маркой. Головка нижней марки также заглублена в скалу на 5 см и не выступает над горизонтальной поверхностью. При установке плиты марку необходимо предохранять от попадания на нее цементного раствора. Плита при помощи цементного раствора скрепляется со скалой. Над центром (маркой) устанавливается опознавательный столб. Разрешается изготавливать плиты квадратного сечения 50х50 см.

48. При залегании неразрушенной скальной породы на глубине более 80 см геодезический центр состоит из марки, заделанной на цементном растворе в скале, расположенного над ней железобетонного пилона со второй маркой и бетонной плиты. Верхняя марка находится на 50 см ниже поверхности земли согласно приложению 12 к настоящей Инструкции. Высота пилона зависит от глубины залегания скалы. Головка верхней марки не выступает над верхней гранью пилона. Над верхней маркой во всех случаях устанавливают бетонный опознавательный столб размером 16х16х100 см с охранной пластиной.

49. Если на геодезическом пункте сооружают тур, то в нем закладывают две марки и охранную пластину. Нижнюю марку закладывают в скалу таким образом, чтобы головка марки была заглублена в скалу на 5 см и не выступала над горизонтальной поверхностью, верхнюю марку – в верхнюю грань тура согласно приложению 13 к настоящей инструкции.

Перед закладкой марки верхняя разрушенная часть скальной породы удаляется.

50. При развитии сетей триангуляции, полигонометрии и трилатерации 1 – 4 классов используют спутниковые методы измерений в районах, где имеются многоэтажные здания и сооружения, а так же, следует использовать крыши этих зданий для создания геодезических пунктов. Геодезические пункты в этом случае сооружают из металла, бетона и кирпича. Эти пункты носят характер надстроек, опирающихся своим основанием на чердачные перекрытия, внутренние капитальные стены и другие элементы зданий.

В качестве геодезических пунктов на зданиях устанавливают: пирамиды–штативы, туры со съемной визирной целью, съемные металлические верхи с визирными цилиндрами согласно приложению 14 к настоящей Инструкции.

Центры, устанавливаемые на зданиях, закрепляют одной маркой.

Конструкция наружного знака, тип пирамиды и тура на каждом геодезическом пункте рекомендованы техническим проектом. На каждом отдельном конкретном объекте и здании конструкция геодезического пункта может различаться.

Пирамиды-штативы устанавливают на железобетонных плитах чердачных перекрытий. Пирамиды являются временными сооружениями.

Тур сооружают на внутренней капитальной стене здания.

51. При создании плановых сетей методом полигонометрии 2, 3, 4 класса и 1 и 2 разрядов в городах, поселках и на промышленных площадках на застроенных территориях геодезические пункты закрепляются стенными центрами.

Центр соответствует чугунному нивелирному реперу и имеет вид согласно приложению 15 к настоящей инструкции. Центром пункта является отверстие диаметром 2 мм, просверленное в верхней части сферической головки центра.

52. Центры пунктов полигонометрии 4 класса, пунктов политонометрии, триангуляции и трилатерации 1 и 2 разрядов вне населенных пунктов, а также в населенных пунктах, где не допускается закладывать стенные центры согласно приложению 17 к настоящей Инструкции. Они состоят из усеченной пирамиды, нижнее основание которой 40х40 см, высота 20 см, верхнее основание 15х15 см с заделанной в него металлической трубой диаметром 3,5 – 6,3 см и толщиной стенок не менее 0,3 см, длина трубы 50 см. К верхнему концу трубы приваривают марку, в нижней части трубы просверливают отверстия, в которые вставляют два металлических стержня длиной 15 – 20 см для лучшего скрепления трубы с бетонной плитой. Разрешается заменять трубу на железобетонный пилон размером 14х14 см или на асбоцементную трубу диаметром 12 – 14 см с арматурой и заполненную цементом. Марку центра располагают на 30 см ниже поверхности земли.

Опорные пункты полигонометрии 4 класса, пункты полигонометрии, триангуляции и трилатерации 1 и 2 разрядов вне населенных пунктов закрепляются центрами, установленными для закрепления сетей 1 – 4 классов.

В населенных пунктах над центром устанавливают чугунный колпак.

Вне населенных пунктов на расстоянии 80 см от центра на глубину 60 см устанавливают опознавательный знак, состоящий из металлической трубы диаметром 6 см и толщиной стенок не менее 0,3 см с якорем в виде металлической пластины размером 40х40 см и толщиной 0,5 см. Также устанавливают опознавательный знак в виде железобетонного пилона 15х15 см и длиной 140 см, закладываемый без якоря на глубину 80 см, или асбоцементную трубу диаметром 14 – 16 см, заполненную раствором цемента и арматурой. Высота опознавательного знака над землей 60 см, к верхней части знака прикрепляется охранная пластина. Вокруг центра делают круглую скопку диаметром 300 см, глубиной 30 см; сечение по верхнему основанию 60 см, по нижнему – 20 см. Разрешается применять деревянные опознавательные знаки из хвойных пород диаметром 17 – 25 см. Замена железобетонного знака на деревянный обосновывается в техническом проекте на производство работ.

53. В городах, населенных пунктах, на строительных площадках, тротуарах и дорогах – во всех местах, имеющих твердое покрытие, а также на пунктах полигонометрии, не требующих долговременного закрепления, разрешается закладывать временные центры, марка закладывается в твердых покрытиях согласно приложению 18 к настоящей инструкции.

Параграф 6. Типы и конструкции нивелирных реперов, их закладка

54. В области сезонного промерзания грунтов на линиях нивелирования закладывают реперы типов 160, 161, 162, 175 и 183.

В южной зоне области многолетней мерзлоты применяют реперы типов 161 и 165, в средней и северной зонах – реперы типов 150 и 161, а при наличии щебенистых и каменистых грунтов реперы типа 165.

В районах подвижных песков закладывают реперы типа 15, в межбарханных понижениях с хорошо закрепленными песками – реперы типов 160, 161, 162 и 175.

В скальных грунтах во всех районах страны закладывают реперы типов 9, 99, 114, 164, 173, 174, 176.

55. Скальные и стенные реперы можно включать в нивелирные линии всех классов через сутки после их закладки, грунтовые реперы на линиях нивелирования III и IV классов – не ранее чем через 15 дней после засыпки котлована.

В области распространения многолетней мерзлоты грунтовые реперы этих классов, заложенные способами бурения и протаивания грунта, включают в нивелирование не ранее чем через 2 месяца после их закладки.

На линиях нивелирования I и II классов грунтовые реперы закладывают в предшествующий нивелированию полевой сезон.

Параграф 7. Вековые реперы

56. Конструкция векового репера зависит от глубины залегания геологически устойчивых, несжимаемых пород. Вековые реперы могут быть скальными и грунтовыми. Типы вековых реперов зависят от глубины нахождения скалы.

Стабильность векового репера обеспечивается заглублением основания репера в несжимаемые породы не менее чем на 120 см (трубчатые реперы) и на 20 см (скально-бетонные). Выбор места закладки векового репера исключают влияние экзогенных и техногенных сил. Выбирать место для закладки векового репера вместе с геодезистом совместно с геологом.

57. Если скала находится на глубине до 120 см, то закладывают группу из четырех скальных вековых реперов, находящихся на расстоянии 25 – 50 м друг от друга согласно приложению 19 к настоящей Инструкции. Высоты смежных реперов отличаются друг от друга не менее чем на 15 см. Репер состоит из марки (нержавеющая сталь или бронза) и бетонного колодца с крышкой. Размеры колодца зависят от глубины залегания скалы. При выходе скалы на дневную поверхность внешние размеры колодца равняются 50х50 см. При глубине залегания скалы 50 см и более – это колодец с диаметром не более 100 см.

58. При залегании скалы на глубине от 120 до 500 см закладывают вековой репер типа 174К согласно приложению 20 к настоящей Инструкции. Этот репер состоит из пилона с формой параллелепипеда и поперечным сечением 35х35 см, изготовляемого из гранита или высококачественного бетона, бетонной плиты размером 100х100х40 см и колодца диаметром более 100 см. В верхнюю часть пилона на расстоянии 20 см по высоте устанавливают две марки (горизонтальную и вертикальную). Верхний конец пилона располагают на глубине 100 см от поверхности земли. Бетонную плиту изготавливают на месте установки репера. В плиту цементируют третью марку. Вертикальная марка пилона и горизонтальная марка в бетонной плите устанавливаются в северном направлении от основной марки. До засыпки котлована грунтом и установки колодца измеряют превышения между всеми тремя марками с точностью до 1 мм. Репер в колодце засыпают гравием. На расстоянии 100 – 150 м от репера устанавливают фундаментальный репер со спутником.

59. Вековой трубчатый репер закладывают при залегании несжимаемых пород на глубине более 500 см согласно приложению 21 к настоящей инструкции. Репер закладывают в скважину диаметром около 25 см. Репер состоит из металлической трубы диаметром 8 – 15 см с толщиной стенок не менее 1 см, заглубленной в несжимаемые породы на 120 см. Реперная труба заканчивается стальным наконечником длиной не менее 250 см с тремя якорными дисками. Реперная труба при помощи залитого в скважину бетона скрепляется с несжимаемыми породами.

Реперная труба находится в защитной трубе диаметром 16 – 23 см с толщиной стенок не менее 1 см. В нижней части реперная и защитная трубы разделены сальником и битумом, в верхней – резиновой диафрагмой и битумом.

На реперной трубе на расстоянии 20 см друг от друга приваривают две марки из малоокисляющегося материала – горизонтальную и вертикальную. Марки находятся в железобетонном колодце, установленном на глубину 160 см; верхняя марка репера находится ниже уровня земли на 100 см. Колодец засыпают гравием.

Рядом с вековым трубчатым репером на расстоянии 100 – 150 м закладывают фундаментальный репер со спутником.

Во всех трех типах вековых реперов колодец с крышкой крепится на битумной основе.

Параграф 8. Фундаментальные реперы

60. В зависимости от условий закладки фундаментальные реперы подразделяются на грунтовые (железобетонные, асбоцементные, трубчатые металлические) и скальные.

61. Фундаментальный репер для области сезонного промерзания грунтов изготавливают в котловане. Общий вид репера приведен в приложении 22 к настоящей Инструкции. В верхние грани пилона и плиты цементируют марки из малоокисляющегося материала или чугунные марки с полусферическими вкладышами, также из малоокисляющегося материала. Контрольная марка располагается к северу от основной марки.

Железобетонный пилон разрешается заменять асбоцементной трубой с внешним диаметром не менее 25 см. Внутри трубы устанавливают металлическую арматуру и заполняют трубу бетоном. Для увеличения связи основания асбоцементной трубы с якорем на расстоянии 15 – 20 см от основания вставляют (до заполнения трубы бетоном) два взаимно перпендикулярных стержня диаметром 1,0 – 1,5 см, длиной 60 см. Верхнюю грань бетонной плиты располагают на 60 см ниже границы наибольшего промерзания грунта, а верхнюю часть пилона с маркой – на 100 см ниже поверхности земли.

Над репером на глубине 30 см от поверхности земли закладывают опознавательную бетонную плиту размером 30х30х10 см.

Для бетонной плиты роют углубление в грунте естественной плотности. Для этого выкапывают котлован, соответствующий глубине расположения верхней грани плиты. На дне котлована делают четырехгранную выемку. Боковые стенки выемки расширяют к низу, и приступают к изготовлению репера. Размеры плиты с вертикальными боковыми гранями – 115х115х40 см.

62. Фундаментальные реперы для скальных грунтов показаны в приложении 23. Репер типа 114 оп. знак закладывают при залегании скалы до 130 см. Он представляет собой две марки, зацементированные в скалу, на расстоянии более 500 см друг от друга. Разность высот между ними не менее 100 мм. На расстоянии 30 см от поверхности земли над марками устанавливаются опознавательные плиты. Если марки не допускается заложить на разной высоте, то закладывают только одну марку, рядом с которой устанавливают бетонную плиту на цементном растворе со второй маркой. Если скала залегает на глубину более 130 см, то на ней отливают железобетонный пилон с плитой (якорем). Размеры плиты – 80х80х30 см. В верхние грани пилона и плиты закладывают марки из малоокисляющегося материала. Отливают пилон такой высоты, чтобы его верхняя грань располагалась на 100 см ниже поверхности земли. Основание плиты скрепляется со скальной породой цементным раствором.

Параграф 9. Грунтовые и стенные реперы

63. Грунтовые реперы в области сезонного промерзания грунтов закладывают в пробуренные скважины диаметром 50 см. Общий вид грунтового репера показан в приложении 24.

Грунтовый репер состоит из железобетонного пилона в форме параллелепипеда с поперечным сечением 16х16 см и бетонной плиты диаметром 48 см, изготавливаемых заблаговременно. Разрешается изготавливать плиты квадратного сечения 50х50 см. В верхнюю грань пилона необходимо зацементировать марку. В середине бетонной плиты делают отверстие размером 20х20 см, в которое устанавливают железобетонный пилон. Пилон может быть заменен асбоцементной трубой с внешним диаметром не менее 16 см, заполненной бетоном и арматурой. В верхнюю грань трубы вставляют марку. При использовании асбоцементной трубы для увеличения связи основания трубы с якорем на расстоянии 7 – 10 см от основания трубы вставляют два взаимно перпендикулярных стержня толщиной 1,0 – 1,2 см и длиной 25 см. При установке трубы в отверстие якоря концы стержней размещают в углах выемки.

В области сезонного промерзания грунтов высота бетонного якоря 20 и 35 см. Якорь высотой 35 см устанавливается в северной зоне сезонного промерзания грунтов и двухсоткилометровой полосе от южной границы области многолетней мерзлоты. Допускается закладка реперов в скважины диаметром 35 см, в этом случае высота бетонного якоря увеличивается на 30 см.

Верхняя грань бетонной плиты репера нивелирования I, II, III и IV классов находится ниже глубины промерзания грунта на 30 см независимо от диаметра скважины. У всех реперов марке следует находиться на 50 см ниже поверхности земли.

Допускается изготовление якоря путем заливки в скважину жидкости бетона. В скважины диаметром 50 см бетон заливают соответственно на 20 или 35 см, а в скважины диаметром 35 см – на 50 или 80 см. В бетонный раствор вставляют пилон или асбоцементную трубу. Длина пилона или трубы бывает такой, чтобы марка находилась на расстоянии 50 см от поверхности земли. При закладке руководствуются требованиями пункта 40.

64. Разрешается заменять железобетонные пилоны металлическими трубами диаметром 6 см с толщиной стенок не менее 0,3 см согласно приложению 25 к настоящей инструкции. Металлическая труба имеет четыре штыря, которые выступают из трубы на 25 см.

65. При закладке реперов на дно скважины или котлована под основание плиты наливают слой цементного раствора толщиной не менее 3 см. Не допускается закладывать реперы в котлован с разрыхленным или подсыпанным на дно грунтом.

66. В скале, находящейся на поверхности или залегающей на глубине до 70 см, закладывают марку на цементном растворе согласно приложению 26 к настоящей инструкции. Если скала залегает на глубине более 70 см, то закладывают пилон или асбоцементную трубу с плитой. Верхней марке пилона необходимо находиться ниже поверхности земли на 50 см. Основание плиты цементируют в скале.

67. В стены искусственных сооружений, зданий и в вертикальную поверхность скалы закладывают стенные чугунные реперы согласно приложениям 15 и 16 к настоящей инструкции. Счет высот ведется от наивысшей точки стенного репера. Стенные реперы закладывают на линиях нивелирования всех классов, причем на линиях нивелирования I и II классов закладывают стенные реперы, указанные в приложении 16, а на линиях нивелирования III и IV классов – в приложении 15.

Параграф 10. Типы центров и реперов для области многолетней мерзлоты

68. В средней и северной зонах области многолетней мерзлоты закладывают в пробуренные или протаянные скважины трубчатые металлические центры и реперы согласно приложению 27 к настоящей инструкции. Для изготовления центра используют трубы диаметром 6 см, с толщиной стенок не менее 0,3 см. К верхнему торцу трубы приваривают марку, к нижнему концу – многодисковый якорь, состоящий из металлического диска (толщина 0,5 – 0,6 см, диаметр 15 см) и 8 полудисков.

Бетоном трубу не заполняют. На наружную и внутреннюю поверхности трубы наносят антикоррозионное, а на наружную противопучинистое покрытия.

При глубине протаивания грунта до 125 см основание центра располагается на 200 см ниже границы протаивания. Если глубина протаивания 125 см и более, то основание центра располагают на 300 см ниже границы протаивания.

69. При наличии в грунте каменистых включений, затрудняющих бурение и протаивание скважин, трубчатые центры и реперы закладывают в котлованы. Вместо многодискового делают бетонный якорь диаметром 48 см и высотой 20 см. Основание бетонного якоря располагают на 100 см ниже границы наибольшего протаивания грунта. Разрешается изготавливать плиты квадратного сечения 50х50 см согласно приложению 28 к настоящей инструкции.

70. В области многолетней мерзлоты у всех центров верхний конец трубы с приваренной маркой располагают на уровне поверхности земли.

71. В южной зоне области многолетней мерзлоты закладывают трубчатые реперы с бетонными якорями. Если многолетнемерзлые грунты не обнаружены, то глубину закладки репера увеличивают на 50 см, верхний конец трубы с маркой (за счет этого увеличения) располагают на 50 см ниже поверхности земли. Применять в южной зоне области многолетнемерзлых грунтов металлические якоря вместо бетонных не допускается.

72. В области многолетней мерзлоты при скальных грунтах применяют те же центры и реперы, что и в области сезонного промерзания грунтов, однако вместо железобетонного скального центра закладывают металлический трубчатый репер с бетонным якорем.

73. Фундаментальные реперы для северной и средней зон области многолетней мерзлоты с глубиной протаивания грунта до 150 см такие же, как и трубчатые реперы, указанные в пункте 70, но основание фундаментального репера располагают на 400 см ниже границы протаивания.

Фундаментальные реперы при глубине протаивания 150 см и более такие же, как в области сезонного промерзания грунтов, но пилон делают такой длины, чтобы его верхняя грань была на уровне земли. Основание репера располагают на 100 см ниже границы наибольшего протаивания грунта, но не менее 250 см от поверхности земли.

Если многолетнемерзлые грунты не обнаружены, то глубину закладки репера увеличивают на 50 см, а верхний конец пилона с маркой располагают (за счет этого увеличения) на 50 см ниже поверхности земли.

Закладка в котлован трубчатых фундаментальных реперов не допускается.

74. Фундаментальные скальные реперы для южной зоны области многолетней мерзлоты таких же типов, как и для области сезонного промерзания грунта, но пилон изготовляют такой длины, чтобы его верхняя грань располагалась на уровне земли. Если скала залегает на глубине до 80 см от поверхности земли, то закладывают две марки в скалу так, чтобы превышение между ними было более 10 см. Марку закрывают плитами разборной скалы без примеси грунта.

Для изготовления фундаментальных реперов в области многолетней мерзлоты используют быстротвердеющий цемент и добавки, ускоряющие охватывание цемента.

Опознавательные знаки у фундаментальных реперов устанавливаются, как указано в пункте 40 и 41.

75. В области многолетней мерзлоты на пунктах полигонометрии 4 класса, триангуляции и полигонометрии 1, 2 разрядов закладывают в пробуренные или протаянные скважины трубчатые металлические центры с многодисковыми якорями согласно приложению 29 к настоящей инструкции. Для изготовления центров используют трубы диаметром 3,5 – 6,0 см, с толщиной стенок не менее 0,2 см. К нижнему концу трубы приваривают многодисковый якорь, состоящий из диска и 8 полудисков толщиной около 0,5 см, диаметром 15 см. Основание центра располагают на 100 см ниже максимальной глубины оттаивания грунта. При наличии в грунте каменных включений, затрудняющих бурение и протаивание скважин, а в южной зоне также при отсутствии многолетнемерзлых грунтов, трубчатые центры закладывают в котлован. Вместо многодискового якорь делают бетонный или металлический. Диаметр якоря 48 см, высота 20 см (толщина металлического якоря 0,5 см). Основание бетонного якоря находится на 50 см ниже наибольшей глубины оттаивания грунта. При изготовлении центров используют трубы диаметром 3,5 – 6,0 см и толщиной стенок не менее 0,2 см. В южной зоне многолетней мерзлоты применяют центры типа 178. В этой зоне замена бетонных якорей на металлические не допускается.

Верхний конец трубы с маркой и охранной пластиной находится на 50 см выше поверхности земли.

Параграф 11. Типы центров и реперов для подвижных песков и заболоченных территорий

76. В районах подвижных песков в качестве центров и реперов закладывают оцинкованные трубы, к которым привариваются винтовые якоря диаметром 20 см и завинчиваются в грунт на глубину не менее 400 см согласно приложению 30 к настоящей инструкции. Верхний конец трубы с маркой располагают на 80 см выше поверхности земли, он же служит опознавательным знаком. Охранная пластина крепится к трубе. Выступающая на поверхность часть трубы окрашивается масляной краской ярких тонов (красной, оранжевой, желтой). Вокруг центра в радиусе 25 м песок закрепляют химическими реактивами или камышовыми матами.

На межбарханных понижениях и других участках с хорошо закрепленными песками можно использовать железобетонные центры, реперы и опознавательные знаки, предусмотренные для южной зоны сезонного промерзания.

77. На заболоченных территориях геодезические пункты и нивелирные линии закрепляют центрами и реперами типа 188 оп. знак согласно приложению 31 к настоящей инструкции. Они изготавливаются из труб диаметром 6 см, к которым в нижней части приваривается винтовой якорь диаметром не менее 15 см или буровой спиральный наконечник диаметром не менее 10 см и длиной не менее 50 см. Знак закладывается путем завинчивания на глубину, при которой винтовой якорь войдет в подстилающую водонасыщенный слой плотную породу не менее чем на 150 см. Во всех случаях глубина закладки репера не менее 100 см ниже глубины наибольшего промерзания грунта. Марка трубчатого центра располагается на 30 см ниже земной поверхности. Завинчивание знака, который может состоять из нескольких отрезков труб, соединенных муфтами, производят при помощи ваги или бурового хомута.

В заболоченных районах для удобства пользования знаками с заглубленными в грунт верхними частями необходимо выбирать пункты в местах с глубиной залегания уровня грунтовых вод более 50 см (то есть на местных повышениях).

При заглублении верхней части репера ниже земной поверхности ваге придают наклонное положение, а грунт вокруг центра на глубину до 40 см временно удаляют.

78. При возможности использования механизмов ударно–вибрационного действия и в районах, где глубина промерзания менее 150 см, в том числе на заболоченных территориях, устанавливают безанкерные центры в виде нескольких свинчивающихся между собой буровых штанг, труб диаметром 3 – 6 см, с толщиной стенок не менее 0,3 см, или металлических стержней диаметром 2 – 3 см согласно приложению 32 к настоящей инструкции. Нижний конец такого трубчатого знака имеет приваренный к нему металлический конус. Штанги, стержни и трубы вбивают в грунт на глубину 3,5i.

На заболоченных территориях такие центры забивают на глубину, при которой конус входит в подстилающую водоносный слой плотную породу не менее чем на 300 см.

Марка трубчатого репера, закладываемого с помощью ударно–вибрационных механизмов, приваривается на верхнее звено, которое навинчивают с помощью соединительной муфты после окончания забивки.

В заболоченных районах для удобства пользования центрами с заглубленными в грунт верхними частями необходимо выбирать пункты в местах с глубиной залегания уровня грунтовых вод более 50 см, то есть на возвышенных местах. На расстоянии 80 см от репера устанавливают трубчатый опознавательный знак.

79. Центры пунктов полигонометрии 4 класса, триангуляции и полигонометрии 1 и 2 разрядов в районах подвижных песков и на заболоченных территориях закладываются, как центры и реперы государственных геодезических сетей для этих районов.

80. В районах подвижных песков и заболоченных территорий закладываются фундаментальные реперы, предназначенные для области сезонного промерзания.

Места для закладки выбирают на краях такыров и на межбарханных понижениях (подвижные пески), на возвышенных формах рельефа (заболоченные районы).

Параграф 12. Закрепление образцовых базисов 0, 1, 2, 3 и 4 разрядов

81. Образцовые базисы 0 разряда закрепляют центрами, которые специально разрабатывают для каждого базиса, исходя из гидрогеологических и климатических условий.

82. Образцовые базисы 1 разряда закрепляются центрами типа 187 согласно приложению 33 к настоящей инструкции.

83. Для закрепления конечных пунктов образцовых базисов 2 разряда и пунктов, расположенных на расстояниях 288, 480, 984, 1488, 2016 и 3000 м от начального, используют два типа центров – 187 и 181к согласно приложению 34 к настоящей инструкции. В средней и северной зонах вечной мерзлоты применяется центр типа 181к.

84. Центр типа 187 – это железобетонный пилон сечением 120х120 см у основания и в верхней части 40х40 см, с бетонной плитой 250х250 см и высотой 40 см, устанавливаемый в области сезонного промерзания грунтов. Если центр закладывают в благоприятных грунтовых условиях (сухой крупнозернистый грунт), то глубина закладки равна 300 см, причем основание бетонной плиты находится на глубине, превышающей наибольшую глубину промерзания на 150 см. В случае высокого уровня грунтовых вод глубина закладки увеличивается, чтобы основание бетонной плиты находилось в несжимаемых породах. Центр устанавливают на грунт с ненарушенной естественной плотностью.

До начала установки центра электросваркой изготавливают каркас из горячекатаной стали диаметрами 12, 16 или 18 мм и опалубку из металла или дерева.

За два дня до установки каркаса и опалубки на дно котлована укладывают слой бетона толщиной 10 см. На этот слой устанавливают каркас и последовательно закрепляют опалубку. Подготовленное пространство закрепляют бетоном с послойной трамбовкой.

В верхнюю плоскость пилона закладывают одну марку. Верхняя часть центра с маркой может находиться как на уровне земли, так и возвышаться над ней на 120 см, выполняя роль штатива для измерительного прибора. Часть знака, выступающую над поверхностью земли, окрашивают масляной краской ярких цветов.

Котлован засыпают двумя видами пород. Пространство, примыкающее к пилону – песчано-гравийной смесью, которая для уплотнения поливается водой, а оставшееся пространство – извлеченным из котлована грунтом, послойно утрамбовывая его. Центры, указанные в пункте 85, обносятся забором высотой не менее 1 м.

85. Центр типа 181к – трубчатый. Глубина закладки такого центра соответствует не менее 3,5i.

Минимальная глубина закладки центра 600 см, максимальная 2000 см; основание центра необходимо заложить в несжимаемые породы. Требование о заглублении основания центра в несжимаемые породы выполняется на участках местности с высоким уровнем грунтовых вод, а также на заболоченных территориях.

Для изготовления центра берут металлическую трубку диаметром 6 – 9 см, с толщиной стенок не менее 0,4 см, состоящую из отрезков, соединенных между собой муфтами. К верхнему концу трубы приваривают марку, к нижнему – металлический диск диаметром на 2 – 3 см меньше диаметра скважины. Марка находится ниже уровня земной поверхности на 30 см в железобетонном колодце с крышкой.

Через каждые 400 – 500 см к трубе прикрепляют кольца для распирания такого же диаметра, как и диск. При засыпке скважины грунтом кольца служат для предохранения трубы от изгиба. Центр этого вида имеет бетонный якорь высотой 200 см.

В процессе бурения скважины в осыпающихся грунтах для предохранения стенок скважины от осыпания ее необходимо закреплять обсадной трубой.

86. Центры образцовых базисов 3 и 4 разрядов, а также рядовые центры базиса 2 разряда, не указанные в пункте 85, закрепляют стандартными центрами. Марка центра выводится на поверхность земли. При модернизации ранее заложенных базисов могут использоваться другие типы центров.

87. Если марка заложена выше уровня земли, то необходимо обеспечивать жесткое центрирование проверяемых приборов.

Параграф 13. Типы опознавательных столбов и знаков

88. Опознавательные столбы и знаки устанавливаются для облегчения отыскания на местности центров и реперов.

Опознавательный столб устанавливается непосредственно над центром, опознавательный знак – на некотором расстоянии от центра и репера. Опознавательный знак имеет якорь и устанавливается на большую глубину.

89. Опознавательный столб – это железобетонный пилон сечением 16х16 см, в верхнем конце имеющий скосы и устанавливаемый на различную глубину над центром.

90. В области сезонного промерзания грунтов опознавательный знак представляет собой железобетонный пилон сечением 16х16 см и высотой 140 см или железобетонную сваю сечением 20х20 см и высотой 300 см. Нижнюю часть пилона заделывают на цементном растворе в отверстие бетонного якоря, имеющего форму круглого диска диаметром 48 см и высотой 15 см или параллелепипеда размером 50х50х15 см. При использовании бура диаметром 35 см высоту якоря увеличивают до 50 см.

Глубина закладки опознавательного знака – 80 см, верхняя часть располагается над землей на расстоянии 60 см.

На опознавательных знаках, также как и на опознавательных столбах, укрепляется охранная пластина, имеющая надпись методом гравировки и методом ультрофиолетовой печати. Наземные части железобетонных опознавательных знаков окрашивают масляной краской ярких цветов (желтый, оранжевый, красный).

91. Охранная пластина изготавливается либо методом литья, либо методом штамповки. При литье используют чугун или силумин. Толщина пластины соответствует 5 мм, высота букв и цифр 2 мм. При штамповке толщина пластины не менее 0,8 мм, буквы выпуклые.

Охранная пластина закрепляется на опознавательных столбах и опознавательных знаках, при отливке столба – на болтах. При использовании асбоцементных труб в них по размерам пластины делается поперечный вырез, а при заполнении трубы бетоном заделывают в нее болты для крепления пластины. При использовании в качестве опознавательных столбов металлических труб охранную пластину крепят на болтах к металлической пластине, приваренной к трубе. Концы болтов расклепывают. На свайных центрах пластина прикрепляется металлическими хомутиками. Номер марки центра и начальные буквы организаций, выполняющих работы, подписывают на столбах, имеющих форму параллелепипеда. Подписи выполняют на одной из сторон столба черной масляной краской, а на столбах круглой формы – черной краской на боковой поверхности.

92. В труднодоступных районах области сезонного промерзания грунтов, а также в районах с глубиной промерзания грунтов свыше 200 см разрешается применять трубчатый (диаметр трубы 60 см, толщина стенок 0,3 мм) опознавательный знак с бетонным якорем диаметром 48 см или размерами 50х50 см и высотой 15 см. При использовании бура диаметром 35 см высота якоря увеличивается на 30 см.

Бетонный якорь опознавательного знака разрешается заменить металлическим с размерами 50х50 см и толщиной не менее 5 мм.

Металлический якорь и заглушка верхнего конца трубы привариваются сваркой к трубе при изготовлении опознавательного знака. Выступающую часть трубы поверх антикоррозийного покрытия окрашивают масляной краской ярких цветов.

Глубина закладки трубчатого опознавательного знака 80 см, верхняя часть располагается на 60 см выше земной поверхности.

93. Опознавательный знак, закладываемый в заболоченных территориях области сезонного промерзания грунта, по конструкции не отличается от центров для этих территорий, но якорь входит в породу, подстилающую водонасыщенный слой, на 50 см, а высота его над поверхностью земли составляет 100 см.

94. В зоне многолетней мерзлоты применяют трубчатые опознавательные знаки, закладываемые в пробуренные или протаенные скважины или котлованы. В первом случае знак имеет многодисковый якорь диаметром 15 см, во втором – металлический якорь размером 40х40 см (диаметром 40 см) и толщиной 0,4 – 0,5 см. Верхняя часть опознавательного знака, несущего охранную плиту, находится на 100 см выше земной поверхности. Основание многодискового якоря располагают на 100 см, а однодискового – на 50 см ниже границы протаивания. К верхнему концу трубы приваривают заглушку.

95. Фундаментальные и грунтовые реперы, установленные в скальных грунтах, имеют опознавательные знаки. Опознавательные знаки закладывают на глубину 80 см, если скальное основание имеет большую глубину, или непосредственно скрепляют цементным раствором с основанием скалы, если последняя имеет глубину менее 80 см. Над поверхностью земли высота пилона равна 60 см.

При закладке скальных грунтовых реперов на глубину до 70 см допускается применение трубчатого опознавательного знака. В качестве якоря используют приваренный к трубе металлический диск диаметром около 50 см (или квадрат 50х50 см), толщиной 0,4 – 0,5 см, скрепляемый со скалой цементным раствором.

Параграф 14. Внешнее оформление геодезических пунктов, нивелирных реперов и базисных центров

96. Пункты государственной геодезической сети 1 – 4 классов окапывают вокруг наружного знака на расстоянии 100 см от основных столбов сигнала канавами глубиной 50 см, шириной внизу 20 см, вверху – 120 см согласно приложению 35 к настоящей инструкции. При использовании землеройной техники глубина и ширина канавы, а также расстояние от основных столбов сигнала для удобства работ могут быть увеличены.

Над центром устанавливают опознавательный столб и насыпают земляной курган высотой 30 см, диаметром 150 см.

При постройке геодезических пунктов на скалистых грунтах канавы заменяют валиком из камней высотой 50 см и шириной 70 см. При отсутствии наружного знака сооружают курган из камней размером 120х120х30 см.

При закладке геодезических пунктов и реперов в подвижных песках песок на расстоянии 25 м от центра закрепляют камышовыми матами или химическими закрепителями грунта. Над частью центра, выступающей над землей, крепят охранную пластину.

97. При необходимости на геодезических пунктах, и на всех нивелирных реперах устанавливают опознавательный знак или столб. При отливке пилона к опознавательному знаку надежно прикрепляют охранную пластину. При установке опознавательного знака охранная пластина направлена в сторону центра. Выступающую над поверхностью земли часть опознавательного знака окрашивают масляной краской ярких цветов (красной, оранжевой, желтой).

Геодезические пункты при отсутствии наружного знака и грунтовые реперы в области сезонного промерзания грунтов окапывают квадратной канавой согласно приложению 36 к настоящей инсрукции, сторона которой по внутреннему краю равна 200 см. Поперечное сечение канавы по нижнему основанию 20 см, по верхнему – 120 см, глубина 50 см. Опознавательный знак устанавливают внутри окопки на расстоянии 80 см от геодезического пункта или репера. Охранная плита крепится к опознавательному знаку и необходимо повернуть в сторону центра или репера.

В населенных пунктах, где улицы имеют твердое покрытие, верхнюю часть грунтовых центров для предохранения от повреждений защищают чугунным колпаком с крышкой согласно приложению 37 к настоящей инструкции. Верхняя часть колпака и крышка отлиты и изготовлены особо тщательно. Для обеспечения большей устойчивости и сохранности центров боковые грани колпаков следует заливать бетонным раствором и устанавливать на опорные бетонные кольца или кирпичную кладку. Допускается также установка бетонных колец с чугунной крышкой или чугунных колпаков.

98. Ориентирные пункты в зоне сезонного промерзания грунтов окапывают круглой канавой диаметром по внутренней бровке 100 см, глубиной 40 см, сечением по нижнему основанию 10 см, а по верхнему – 60 см. Землю, вынутую из канавы, укладывают в виде вала вдоль внешней кромки канавы и используют для создания кургана над пунктом высотой 25 см и диаметром 75 см. Поверхность кургана обкладывают дерном. В разрыве окопки, по направлению от центра, устанавливают опознавательный столб с охранной пластиной.

99. В залесенных районах области многолетней мерзлоты, а также на заболоченных территориях области сезонного промерзания грунтов над геодезическим центром и репером сооружают сруб из ошкуренных бревен хвойных пород размером 200х200 см, высотой 50 см, который заполняют торфом и минеральным грунтом, согласно приложению 38 к настоящей инструкции. Над центром устанавливают деревянный столб, возвышающийся над срубом на 15 – 20 см. В зависимости от того, как закладывают центр – бурением, протаиванием или в котлован, в срубе на расстоянии 80 см устанавливают металлический опознавательный знак, верхнюю часть которого окрашивают краской ярких цветов.

Разрешается устанавливать опознавательные знаки – железобетонным сечением 16х16 см, асбоцементная труба диаметром не менее 14 см, заполненная арматурой и цементом, деревянные из хвойных пород и диаметром 17 – 25 см. Указанные опознавательные знаки закладываются без якоря на глубину до 100 см.

Геодезические центры, над которыми установлены постоянные деревянные или металлические сигналы, кроме того, дополнительно закрепляют тремя (четырьмя) срубами размером 150х100 см и высотой 50 см, сооружаемыми из ошкуренных бревен хвойных пород, устанавливаются они вокруг каждого из основных столбов наружного знака согласно приложению 39 к настоящей инструкции.

Торф и минеральный грунт берут не ближе 15 м от геодезического пункта, не допуская оголения земли и нарушения мерзлотного режима. В радиусе 100 – 150 м от центра на деревьях на высоте 150 – 250 см делают 10 отметок яркой краской размером 20 – 30 см, отметки направлены в сторону центра.

100. На заболоченной местности при отсутствии леса над геодезическим центром и репером из земли, торфа и мха сооружают курган размером 200х200х50 см. Курган покрывают слоем дерна. Торф и минеральный грунт берут не ближе 15 м от геодезического пункта, не допуская оголения земли и нарушения мерзлотного режима. Над центром устанавливают деревянный короб сечением 25х25 см с крышкой. Длина короба – 60 см.

В зависимости от того, как закладывают центры – бурением, протаиванием или в котлован, опознавательный металлический знак устанавливают на расстоянии 80 см от центра.

Металлические постоянные наружные знаки (сигнал, пирамида) при сооружении их над центром служат для опознавательных целей – к ним прикрепляются охранные пластины. Опознавательный знак в этом случае не устанавливается.

В области многолетней мерзлоты, на заболоченных участках области сезонного промерзания грунтов для ориентирных пунктов применяются такие же центры, как и для основных пунктов. Внешнее оформление ориентирных пунктов выполняется так же, как и для пунктов геодезической сети, за исключением того, что сруб и курган сооружают размером 15х150х50 см.

101. Вековые реперы оформляются в зависимости от типа оборудуются предохранительными железобетонными колодцами. Колодец закрывают железобетонной крышкой с покатыми наружу краями. Колодец и крышка соединяются на битумной основе.

После установки железобетонного колодца его закрывают крышкой, котлован засыпают землей, над репером насыпают курган высотой 50 см, а на кургане устанавливают заглубленный на 20 см в грунт опознавательный монолит согласно приложению 40 к настоящей инструкции. Материал пластины и способ ее изготовления обеспечивает долговременную сохранность пластины и надежность крепления ее к монолиту.

Вокруг кургана в углах квадрата со сторонами 3 м устанавливают охранные столбы (рельсы, железобетонные столбы сечением 20х20 см) с якорем 50х50х30 см, заглубленным на 140 см ниже поверхности земли и выступающим над поверхностью на 110 см. Вокруг вековых реперов типов 174 и 175 производится окопка в 1 м и устанавливаются ограждения размером 150х20 и глубиной 70 см. У скального векового репера типа 173 ограждение заделывается в скалу, окопка не производится.

102. Внешнее оформление фундаментальных реперов в области сезонного промерзания грунтов состоит из канавы прямоугольной формы со сторонами по внутреннему краю 400 и 250 см и железобетонного опознавательного столба с охранной пластиной согласно приложению 41 к настоящей инструкции. Над репером делают курган со сторонами 150х150 и высотой 30 см, который обкладывают дерном. Выступающую над землей часть опознавательного столба окрашивают краской ярких цветов. Сечение канавы по нижнему основанию 20 см, по верхнему – 120 см, глубина 70 см. Землю из канавы укладывают в виде вала вдоль внешней кромки канавы и используют для насыпки кургана; черной краской подписывают на опознавательном столбе название организации, которая заложила репер, его номер. Охранная пластина направлена в сторону репера.

Над скальным фундаментальным репером выкладывают курган из камней размером 150х150 см и высотой 70 см. Основание опознавательного столба цементируют со скалой или в скальной породе. В области многолетней мерзлоты внешнее оформление фундаментальных реперов такое же, как грунтовых.

103. У базисных центров 2 разряда, имеющих выступающую над поверхностью земли часть, в боковую стенку монолита заделывают охранную пластину. Часть центра, выступающую над поверхностью земли, окрашивают масляной краской ярких цветов.

У базисных центров, заложенных на уровне или ниже поверхности земли, вне створа базиса устанавливают железобетонный опознавательный столб с охранной пластиной. Охранная пластина направлена в сторону центра.

Все базисные центры окапываются канавой сечением по нижнему основанию 20 см, по верхнему – 120 см, глубиной 80 см согласно приложению 42 к настоящей инструкции. Если базисный центр находится на пашне, то канаву делают глубиной 80 см, сечением по нижнему основанию 20 см, по верхнему – 150 см. Землю, вынутую из канавы, укладывают в виде вала вдоль внешней кромки канавы. Канава по створу базиса имеет разрыв в 100 см.

104. Внешнее оформление стенных пунктов и реперов производится окраской масляной краской ярких цветов выступающей части стенного знака и части здания окружностью диаметром 20 – 25 см.

Глава 3. Обследование и восстановление пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

105. Обследование и восстановление пунктов и знаков государственной геодезической и нивелирной сетей Республики Казахстан производится с целью проверки их сохранности на местности и поддержания в исправном состоянии для использования при выполнении топографических, геодезических и инженерно-изыскательских работ, а также спутниковых определений обороны страны.

106. Полевые работы по обследованию геодезических пунктов заключаются в нахождении пунктов на местности и установлении состояния их центров и внешнего оформления.

Восстановление геодезических пунктов предусматривает выполнение всех работ, необходимых для приведения их центров и внешнего оформления в надлежащее состояние.

107. Обследованию и восстановлению подлежат:

пункты государственной геодезической сети 1, 2, 3 и 4 классов;

знаки государственной нивелирной сети I, II, III и IV классов;

пункты полигонометрии.

108. Обследование и восстановление геодезических пунктов и нивелирных знаков в различных районах страны производится периодически в зависимости от государственных потребностей.

Территория, очередность и сроки проведения этих работ определяется уполномоченным органом в сфере геодезии, картографии и пространственных данных.

Обследование и восстановление пунктов государственной геодезической и нивелирной сетей вне территории, установленной согласованным планом, производится при создании или обновлении топографических карт масштаба 1:10 000 и крупнее.

При обновлении карт масштабов 1:25 000 и 1:50 000 обследование пунктов вне территорий, установленных согласованным планом, выполняется в рамках границ объектов, определенных техническими проектами на производство работ, в процессе дешифрирования аэроснимков (полевого обследования местности) с обязательным заполнением карточек обследования согласно приложению 43 к настоящей инструкции.

109. Работы по обследованию геодезических пунктов и нивелирных знаков и их восстановлению выполняются одновременно в один полевой сезон. Допускается также и раздельное выполнение этих работ: в первый период полевого сезона производится только обследование, а во второй - восстановление.

Параграф 1. Обследование пунктов государственной геодезической сети

110. Полевым работам по обследованию пунктов государственной геодезической сети предшествует сбор и изучение материалов геодезической обеспеченности района работ.

К таким материалам относятся:

каталоги координат геодезических пунктов;

списки координат геодезических пунктов, определенных после издания каталогов;

списки координат пунктов специальных геодезических сетей, если заданием предусмотрено их обследование и восстановление.

По этим материалам все геодезические пункты наносятся на топографические карты масштабов 1:25 000—1:100 000, а их технические данные (название пункта, класс, тип и высота знака, тип центра, расстояния и дирекционные углы на ОРП выписываются в карточки обследования и восстановления геодезических пунктов согласно приложению 43 к настоящей инструкции.

111. Полевые работы по обследованию геодезических пунктов включают:

отыскание пунктов на местности;

осмотр пунктов и выяснение состояния их наружных знаков, центров, ОРП и внешнего оформления;

определение навигационных координат с точностью не менее ±5 м;

фотографирование пунктов;

отработку и оформление отчетной документации по результатам обследования пунктов.

112. Отыскание местоположения пункта производится с помощью топографической карты по сохранившимся на местности внешним признакам: по наружному знаку, а при отсутствии знака – по следам окопки, по кургану над центром или по выступающему над землей центру.

Если визуальным осмотром местности отыскать пункт не представляется возможным, а явные признаки уничтожения его центра отсутствуют, нужно принять все другие возможные меры к отысканию центра обследуемого пункта, включая опрос местных жителей, а также использование навигационных спутниковых приемников.

113. Пункт считается утраченным, если обнаружены явные признаки уничтожения его центра (на месте пункта построено какое–либо сооружение, вырыт котлован) или когда принятые меры по отысканию центра не привели к положительному результату.

114. Осмотр пункта, после установления его точного местоположения, начинается с выяснения состояния центра. С этой целью вскрывается верхний центр так, чтобы не было нарушено его положение. Если марка верхнего центра исправна, то пункт считается сохранившимся. Вскрытие нижнего центра производится лишь при отсутствии верхнего центра или когда утрачена его марка. С марки сохранившегося центра снимается оттиск.

115. При осмотре сохранившегося наружного знака определяется его пригодность для производства наблюдений. Не пригодные для наблюдения наружные знаки подлежат сносу.

116. Все сведения, характеризующие состояние обследованного пункта, включая навигационные координаты, заносятся в "Карточку обследования и восстановления геодезического пункта". Если в отведенных графах карточки для указанных записей недостаточно места, то дополнительные разъяснения записываются на обороте.

Заполненная карточка содержит исчерпывающие сведения о состоянии пункта и данные, необходимые для определения объема работ по его восстановлению.

117. На тех геодезических пунктах, центры которых отыскать не представилось возможным, сведения о состоянии их знаков, ОРП и внешнего оформления в карточки обследования и восстановления геодезических пунктов не заносятся. В этом случае указывается, что пункт утрачен, составляется акт об утрате, в котором приводится решение о прекращении работ по отысканию центра пункта с кратким изложением принятых мер согласно приложению 44 к настоящей инструкции.

118. В соответствии с пунктом 5 в случае раздельного выполнения работ по обследованию и восстановлению пунктов, организации, выполнявшей работы (далее – исполнитель) по обследованию пунктов, предъявляют к сдаче следующие документы:

карточки обследования и восстановления геодезических пунктов, с оттисками марок центров на каждый обследованный пункт;

акты об утрате пунктов (репера) согласно приложению 47 к настоящей инструкции;

схему результатов обследования геодезических пунктов, выполненную на топографической карте масштабов 1:100 000—1:500 000 (в зависимости от густоты пунктов) с нанесенными на ней сохранившимися и утраченными пунктами;

краткий отчет о выполненных работах.

Указанные документы, кроме актов об утрате пунктов, исполняются в одном экземпляре и предназначаются для использования при составлении технических проектов, планировании и выполнении работ по восстановлению или сгущению пунктов государственной геодезической сети в данном районе. Акты об утрате составляются в двух экземплярах, один из которых вместе с остальными материалами высылается в государственное предприятие, второй остается в организации, выполнявшей работы.

Параграф 2. Восстановление пунктов государственной геодезической сети

119. При восстановлении пунктов государственной геодезической сети выполняются следующие работы:

восстановление центров пунктов и установка опознавательных столбов над центрами тех пунктов, где они не сохранились;

120. При закладке нового верхнего центра необходимо с помощью отвеса и (или) тахеометра установить его марку строго над маркой старого центра, измерить расстояние по высоте между центрами с точностью не менее 5 мм и вычислить высоту нового центра над уровнем моря.

121. По окончании полевых работ исполнитель по восстановлению геодезических пунктов, предъявляет к сдаче следующие материалы:

1) карточки обследования и восстановления геодезических пунктов с фотографиями марок центров, сформированные в папки по трапециям масштаба 1:200 000;

2) схему обследованных и восстановленных геодезических пунктов, составленную в условных знаках;

3) список обследованных и восстановленных геодезических пунктов на каждую трапецию масштаба 1:200 000 согласно приложению 45 к настоящей инструкции;

4) технический отчет о выполненных работах по восстановлению геодезических пунктов утвержденный первым руководителем или его заместителем исполнителя согласно Инструкции по составлению технических отчетов по геодезическим и картографическим работам, утвержденные приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 7 декабря 2023 года № 611/НҚ (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 33760).

Карточки обследования и восстановления геодезических пунктов исполняются в одном экземпляре и высылаются в государственное предприятие. Схема и список обследованных и восстановленных геодезических пунктов исполняются в двух экземплярах, один из которых остается у исполнителя, второй высылается в государственное предприятие. Технический отчет о выполненных работах составляется в трех экземплярах и высылается в государственное предприятие.

Все перечисленные материалы хранятся до издания обновленных каталогов координат геодезических пунктов, после чего уничтожаются установленным порядком.

Параграф 3. Обследование и восстановление знаков государственной нивелирной сети

122. К знакам государственной нивелирной сети Республики Казахстан относятся фундаментальные реперы, грунтовые реперы и стенные реперы и марки, отвечающие по точности определения требованиям согласно Инструкции по нивелированию, утвержденной приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 16 марта 2023 года № 94/НҚ (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 32090).

123. При обследовании и восстановлении нивелирного знака выполняются следующие работы:

отыскание знака на местности и осмотр его состояния;

снятие оттисков с номеров марок и реперов;

покрытие марок и вскрытых частей металлических труб грунтовых реперов антикоррозийной изоляцией;

возобновление внешнего оформления знака;

исправление описания местоположения знака с учетом изменений на местности, происшедших со времени его постройки или предыдущего обследования и восстановления;

координирование нивелирных знаков.

124. При обследовании бетонного фундаментального репера, когда его основная марка утрачена, а контрольная сохранилась, знак считается сохранившимся.

В этом случае фундаментальный репер подлежит ремонту, с закладкой основной марки и определением ее превышений относительно контрольной марки и репера-спутника.

Определение превышения выполняется нивелированием при двух горизонтах по обеим сторонам рейки с ошибкой не более 1 мм.

125. Нивелирные знаки считаются утраченными, если обнаружены явные признаки их уничтожения (на месте знака построено сооружение, вырыт котлован), а также когда нарушено положение знака (погнута труба, разрушено крепление стенного знака, отломана марка).

Если не установлено явных признаков уничтожения знака, но обнаружить его не удалось, решение о прекращении работ по отысканию знака принимается руководителем полевого подразделения на основании личного осмотра его местоположения. В этом случае нивелирный знак считается ненайденным, но из каталога не исключается.

126. После окончания полевых работ по обследованию и восстановлению знаков государственной нивелирной сети исполнитель предъявляет к сдаче следующие материалы:

1) список обследованных и восстановленных нивелирных знаков согласно приложению 46 к настоящей инструкции;

2) акты об утрате пунктов (реперов) согласно приложению 47 к настоящей инструкции;

3) акты на не найденные нивелирные знаки;

4) схему обследованных и восстановленных нивелирных знаков, составленную в условных знаках согласно приложению 48 к настоящей инструкции;

5) фотографии номеров марок и реперов;

6) материалы координирования и список координат нивелирных знаков;

7) технический отчет о выполненных работах по обследованию и восстановлению нивелирных знаков утверждается первым руководителем или его заместителем исполнителя согласно Инструкции по составлению технических отчетов по геодезическим и картографическим работам, утвержденные приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 7 декабря 2023 года № 611/НҚ (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 33760).

Документы, перечисленные в пункте 1), 2), 3) и 4) исполняются в двух экземплярах, один из которых остается у исполнителя, второй высылается в государственное предприятие. Документы 5) и 6) исполняются в одном экземпляре и высылаются в государственное предприятие. Технический отчет о выполненных работах составляется в трех экземплярах и высылается в государственное предприятие.

Расшифровка аббревиатур:

см-сантиметр;

Г – глубина промерзания грунта;

З – глубину закладки центров;

м – метр;

Н – полная глубина протаивания;

h – глубина протаивания грунта на момент рекогносцировки;

п – показатель протаивания;

мм – миллиметр;

кг – килограмм;

i – глубина промерзания или протаивания грунта;

ОРП – ориентирных пунктах;

Приложение 1 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Схема промерзания и протаивания грунтов для определения глубины закладки центров и реперов

1 – глубина промерзания грунтов, принимаемая при расчете глубины закладки знаков, см;

2 – глубина протаивания грунтов, принимаемая при расчете глубины закладки знаков, см;

3 – высокогорные области с преимущественно каменистыми породами и прерывистым распространением многолетнемерзлых грунтов;

4 – границы зон с различной глубиной промерзания (протаивания).

Приложение 2 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Схема областей применения центров и реперов

1 – северная зона области многолетней мерзлоты;

2 – южная зона области многолетней мерзлоты;

3 – область подвижных песков;

4 – граница раздела области сезонного промерзания грунта;

между зонами с применением различных типов знаков; 7 – южная граница многолетней мерзлоты;

5 – область возможного применения скальных знаков.

Приложение 3 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Образцы журнала, карточек закладки центров и реперов

Форма Н–5

____________________________________________________________________
(министерство, ведомство)
___________________________________________________________________
(организация)
___________________________________________________________________
(экспедиция,
___________________________________________________________________
триангуляция, нивелирование, полигонометрия)
20__ г.

Объект ____________________________________________________________

ЖУРНАЛ № ______

Закладки геодезических центров и нивелирных знаков

Республика, область _________________________________________________

Исполнитель _______________________
Руководитель отдела ____________________

________________________________________________________________________

Нашедшего журнал просят возвратить его по адресу:

________________________________________________________________________

Оглавление

1. _________________________________________________________________

2. _________________________________________________________________

3. _________________________________________________________________

4. _________________________________________________________________

5. _________________________________________________________________

6. _________________________________________________________________

7. _________________________________________________________________

8._________________________________________________________________

9. _________________________________________________________________

В журнал вписаны данные по закладке геодезических знаков

Исполнитель

_____________________ "______"_______________ 20__ г.

Журнал принят _____________________________________________________

_____________________ " " _____________ 20__ г.

___________________________________________________________________
(должность, фамилия, подпись)

Условия закладки геодезического знака

1. Глубина закладки, длина, диаметр трубы и вертикальность ее установки. Разность высот верхнего и нижнего репера до 1 мм. Кожух. Изоляция. Размеры монолитов и их материал; размеры котлована; засыпка. Присутствие воды. Поверхностное оформление, размеры и род настила, опознавательный знак и пр.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Отступления от инструкции, допущенные при закладке центра или репера и мотивировка
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Время включения центра или репера в эксплуатацию (необходимость и сроки промораживания и пр.)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Недоделки поверхностного оформления, вызванные какими–либо причинами, и необходимые сроки их выполнения (закрытие верха центра или репера настилом и пр.)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5. Особенности, имевшие место в работе (условия погоды, плывуны, грунтовые воды и пр.)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Его конструкция Чертеж размера грунтов	Чертеж заложенного геодезического знака

Глубина верхней границы мерзлоты и величины промерзания и оттаивания почвы

1. Способ определения и степень достоверности (бурением шифровкой, опросом, по приближенной таблице и т.д.)

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

2. Обнаруженные признаки границы мерзлоты
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Наличие слоистой мерзлоты, количество и таблица талых и мерзлых прослоев и глубина их залегания
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Глубина оттаивания почвы (пределы)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5. Глубина промерзания почвы (пределы)
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Температура почвы__________________________________на глубине 10 см
Температура наружного воздуха в период закладки знака от ___ до __

Время закладки: год ______________мес. ________________число___________
Начало работы ______________________________________________________
Конец работы _______________________________________________________
Подпись исполнителя работ ___________________________________________

__________________________________________________________класса/разряда
(название пункта или № репера с указан. разряда фундаментальный или рядовой)

ряд (сеть) ____________________________________________________________

линия/объект ________________________________________________________
трапеция M1:100000 ______ ϕ = ____________ l = ___________________ от ____
Республика, область ___________________________________________________
Район _______________________________________________________________
Описание местоположения _____________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Характеристика местоположения

1. Рельеф (вершина, склон или долина, направление ската и пр.)
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
2. Растительность (лес, луг, моховое болото и пр.)
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
3. Почва (скала, россыпь, глина, песок, торф и пр.)
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
4. Гидрогеологические условия (реки, ключи, сточные воды, сток поверхностных вод, глубина грунтовых вод и пр.)
_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________

Т-45

Карточка постройки, Предприятие № ______________
обследования и восстановления Экспедиция № _______________

Объект _____________________

Пункта триангуляции/полигонометрии Трапеция ____________________
(нужное подчеркнуть)

Название ___________________ Верхняя марка_______________________________

1:50 000

___________________ _______________ 1:200 000
(установлено по каталогу, (при отсутствии № указывается "б/н")

"______" класса _____________________ м
высота над уровнем моря

I. Обследование

Республика, край, область, район, сельсовет
Пункт Намечен на новом месте или на месте пункта (название, класс) старой работы (название работы по каталогу)
Центр Состояние старого центра, тип, инструкция. Перезаложить на тип или дозаложить (описать работу). Заложить новый тип Конструкция опознавательного столба, знаки
Знак Состояние старого знака, тип, высота до столика, общая. Отремонтировать, восстановить (описать работы). Построить новый тип, высоты. Максимальная высота необходима для направлений
Ориентирные пункты Состояние старых, тип (описать) тип МА, расстояние Заложить новые: МА, расстояние
Информация о координатах Предварительно географические и наличие препядствий при спутниковых измерениях

СХЕМА НАПРАВЛЕНИЙ		№ п/п	Направления на пункты	Класс	Тип знака	Магнитные азимуты		Расстояние, км	На что проектируется
						реког.	строит.
	Прим. Техник-строитель, магнитные азимуты определяет теодолитом и только на отстроенные пункты	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Схема подхода к пункту и описание: ____________________________________
Рекогносцировал ____________________________________________________
(дата) (Ф.И.О) (подпись)

II. Постройка пункта

Центр заложен (перезаложен)

__________________________________________

__________________________________________

(назв. инструкции, тип центра)

__________________________________________

Опознавательный столб (знак) ________________
__________________________________________
(указать конструкцию)

Построен ____________________________________ высотой до столика _____ м
Отремонтирован (тип знака, материал) и высотой до верха визирного цилиндра _____ м

(высоты измерены от марки верхнего центра)
Размеры основных конструкций:
Толщина основных столбов: № 1 № 2 № 3
в нижней части ______см ______см ______см в
верхней части ______см ______см ______см
Сведения о наружном знаке
Глубина ям основных столбов_____________м.
Якорь основных столбов устроен следующим образом
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
(описать устройство якорей и площадь якорного устройства)

Чертеж знака и размеры
Визирный цилиндр _______________________________
(описать устройство)

__________________________________________________________________________

Ориентирные пункты установлены: № №

№ 1 на расстоянии ______ азимут ______
№ 2 на расстоянии ______ азимут ______
№ 3 на расстоянии ______ азимут ______
Сведения об ОРП:
Наружное оформление ориентирных пунктов
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
(указать конструкцию ориентирного пункта, глубину закладки и наружное оформление)
тип______ тип_____

Чертежи центров ориентирных пунктов

Наружное оформление
___________________________________________________________________________
пункта, маркировка (размеры канав или оформление, произведенное другим способом)
___________________________________________________________________________
(если не оформлялся, указать причины, способ маркировки, форма и размеры знака)
___________________________________________________________________________

Графическое определение элементов приведения	Редукция: _______________ е1 = _______________ м; (на чертеже) Контрольный угол ________________ q1 = ____________ (измеренный на п. __________ теодолитом)
Сдача пункта под наблюдение за сохранностью	Пункт сдан под наблюдение на сохранность по акту от ____________ 20______ г. (дата) в __________________ район __________________ области ____________________________________ Техник–строитель ___________________________ (Ф.И.О., подпись, дата)

III. Восстановление пункта

Центр заложен (перезаложен)

__________________________________________
(назв. инструкции, тип центра)
__________________________________________
__________________________________________
Новый центр совмещен по марке
__________________________________________
(заполняется при перезакладке)
Сведения о центре ____________________________ старого центра

Опознавательный столб (знак) ___________________
_____________________________________________
(указать конструкцию)

Чертеж старого Чертеж нового _____________________________________
центра и размеры центра и размеры ______________________________________________________________________

Построен ______________________________________ высотой до столика _____ м
отремонтирован (тип знака, материал)
и высотой до верха визирного цилиндра ______м
(высоты измерены от марки верхнего центра)
Размеры основных конструкций:
Толщина основных столбов: № 1 № 2 № 3
в нижней части ______см ______см ______см
в верхней части ______см ______см ______см
Сведения о наружном знаке
Глубина ям основных столбов ___________м.
Якорь основных столбов устроен следующим образом
_________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
(описать устройство якорей и площадь якорного устройства)
Чертеж знака и размеры
Визирный цилиндр _______________________________
(описать устройство)
_______________________________________________________________________

Ориентирные пункты установлены: № №

№ 1 на расстоянии ______ азимут ______

№ 2 на расстоянии ______ азимут ______

№ 3 на расстоянии ______ азимут ______

Сведения об ОРП:

Наружное оформление ориентирных пунктов _______________________________
_______________________________________________________________________
(указать конструкцию ориентирного пункта, глубину закладки и наружное оформление)
тип______ тип_____

Чертежи центров ориентирных пунктов

Наружное оформление __________________________________________________
пункта, маркировка (размеры канав или оформление, произведенное другим способом)

_________________________________________________________________________
(если не оформлялся, указать причины, способ маркировки, форма и размеры знака)
_______________________________________________________________________

Графическое определение элементов приведения	Редукция: _______________ е1 = _______________ м; (на чертеже) Контрольный угол ________________ q1 = ____________ (измере на п. ____________ теодолитом)
Сдача пункта под наблюдение за сохранностью	Пункт сдан под наблюдение на сохранность по акту от ____________ 20______ г. (дата) в __________________ район ___________________________ области (края) ________________________________________ Техник–строитель ____________________________________ (ф. и. о., подпись, дата)

IV. Акт перезакладки

__________ 20____ года.

Мы, нижеподписавшиеся: (инженер–рекогн.) ___________________________

техник–строитель _____________ рабочий _______________________________
составили настоящий акт в том, что новый пункт "______" класса под названием
_______________________________________________________________________
совмещен с пунктом

________________________________________________________________________.

Новый центр совмещен точно в (название пункта) плане с _____________________.
Плановые положения старых центров и нового центра показаны на центрировочном листе
_______________________________________________________________________

Расстояние от плоскости доски до верхнего –________________________________ среднего –_______________ , нижнего –_______________________ старого центра.
Расстояние от плоскости доски до марки нижнего –___________________________ среднего – _______________ верхнего – ____________________ нового центра.
Верхняя марка нового центра заложена на __________________ см _____________
_________________________________________________________________________
(выше или ниже верхнего, среднего, нижнего, старого центра)
Чертеж и размеры старого и нового центра заполняются на стр. __________________

Инженер–рекогносц. _________________________________________________
(Ф.И.О., подпись, дата)
Подпись:
Техник–строитель ____________________ Рабочий __________________________
(Ф.И.О., подпись) (Ф.И.О., подпись)

V. Контроль и приемка

Качество выполненных работ и способы контроля		Должность, фамилия, имя, отчество, дата проверки
Центр (тип, глубина, качество закладки)
Наружный знак (качество сборки, жесткость, устойчивость, устройство якорей)
Ориентирные пункты (конструкция, глубина закладки, наружное оформление, расстояние)
Наличие видимости по смежным направлениям
Прочие замечания (опознав. столб, знак, охранная табличка, маркировка)

Пункт принят с общей оценкой _____________________ и подлежит оплате
Руководитель отдела ________________________________________________________
(фамилия, и. о., подпись, дата)

"____"_____________ 20____ г.

Пункт принят с оценкой ___________________

Главный инженер _____________________________
(подпись)

_____________ 20 ____ г.

VI. Последующее обследование и восстановление геодезического пункта

Год производства работ____________ Предприятие № ___________
Объект_________________________ Экспедиция № ____________

№ по каталогу	Название пункта, класс	№ марки	Тип знака	Высота знака: визир цели столика	Тип центра	Высота над уровнем моря

Результаты обследования пункта	Центр	Результаты восстановления пункта
	Опознавательный столб (знак)
	Монолит I
	Монолит II
	Монолит III и I
	Наружный знак
	ОРП–I тип МА, расстояние
	ОРП–II тип МА, расстояние
Результаты обследования пункта	Центр	Результаты восстановления пункта
	ОРП–III тип МА, расстояние
	Внешнее оформление

Исполнитель _______________________________________________________
(Ф.И.О., подпись, дата)

Сведения о перезакладке центра и прочие замечания

_____________________________ Плоскость доски
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________ Чертеж знака и размеры

Инженер–рекогносц. _______________________________________________
(Ф.И.О., подпись, дата)

Пункт принят с оценкой__________ Руководитель отдела _______________
(Ф.И.О., и.о., подпись, дата)

Главный инженер __________________________________________________
(Ф.И.О.)

Примечания: 1. В графах тип знака, высота знака, тип центра и высота над уровнем моря указываются сведения, полученные в результате восстановления пункта.

Форма Т–44

Триангуляция, полигонометрии, Название пункта № ________Класс,
нивелирование
(нужное подчеркнуть)

разряд _____ Город (населенный пункт) _____________
___________________________________
Трапеция ____________________________

Абрис	Описание местоположения пункта
	Тип центра Высота верхней марки над уровнем земли + –	Сведения об использовании центра (нужное подчеркнуть) Старый центр. Новый центр. Год закладки (постройки) _____

Масштаб – 1:_______

Составил ___________________ Принял ________________________________
(Ф.И.О., подпись, дата) (Ф.И.О., подпись, дата)

Приложение 4 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Зависимость показателя протаивания от времени шурфования

Пример. Глубина протаивания грунта 15 августа 1990 г. для центра, находящегося в северной зоне области многолетней мерзлоты, была 1,45 м. Полная глубина протаивания грунта будет равна

Н = 1,45/0,90 = 1,61 м.

Приложение 5 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Изготовление центров

Материалами для изготовления бетонных центров и реперов служат: цемент, песок, щебень (гравий) и вода.

Наилучшим цементом для изготовления бетонных центров и реперов следует считать портландцемент (далее – ПЦ), обеспечивающий сравнительно быстрое твердение и высокую прочность бетона приведенные в таблице 2. Шлакопортландцемент и пуццолановые цементы по сравнению с портландцементом твердеют медленнее и обладают меньшей морозостойкостью, однако химически они более стойки. Не рекомендуется к использованию романцемент, дающий невысокую прочность бетона и медленно твердеющий. К числу быстротвердеющих цементов (далее – БТЦ) относится и глиноземистый цемент: он химически стоек к агрессивным средам. Химически стойким цементом является и сульфостойкий ПЦ: он выдерживает действие морской воды и сульфатных грунтов вод.

Качество бетона зависит от тщательности перемешивания как сухой бетонной смеси, так и бетонного раствора. Заполнять формы бетоном следует не позже чем через 30 мин после его изготовления. Для приготовления бетонной смеси на базах (в стационарных условиях) можно применять бетономешалки и растворосмесители приведенные в таблице 3.

Таблица 2

Марка цемента

Применение и характеристика

ПЦ БТЦ ПЦ сульфатостойкий ПЦ гидрофобный ПЦ магнезиальный ПЦ пуццолановый То же, сульфатостойкий Гипсошлаковый и шлаковый бесклинкерный цемент Глиноземистый цемент Ангидритоглиноземистый Романцемент

Сборные бетонные и железобетонные конструкции Наиболее распространенный вид цемента То же, что и ПЦ, но более тонкого помола. Через сутки затвердевает на 80 – 90 % своей 28–дневной прочности, химически стоек В условиях сульфатной агрессии грунтовых вод Обладает малой гигроскопичностью, хорошо сохраняется длительное время и при перевозках Противопоказан при высоких грунтовых водах Для сооружений подвергающихся воздействий пресных вод Твердеет медленно, менее морозостойкий, более стоек химически, чем ПЦ В условиях постоянного воздействия агрессивных (сульфатных) вод Для наземного, подземного и подводного строительства, стойкий к воздействию сульфатных вод Быстросхватывающий, стоек к минерализованным водам То же Медленно твердеющий, малопрочный, не рекомендуется для закладки знаков

Таблица 3

Показатель	Тип растворосмесителя			Тип передвижного растворобетонного узла (РБУ)
	СО–23А	СО–26	СО–46
Производительность, м3/ч Объем готового замеса, л Двигатель (тип) Мощность, кВт Напряжение, кВт Габаритные размеры, см Масса, кг	1,2 – 1,5 65 АОЛ2–21–2Ф2 ру21 1,5 220/380 180х70х100 103,5	2 65 Внутр. сгоран. УД–1 1,6 – 190х73х116 270	2 65 АОЛ–22–4ц 2/ФЗ 1,5 220/380 168х73х116 210	4,5 165 Автомобильный прицеп 11,45 220/380 385х315х425 3240	Тракторный прицеп 2ПТС–4М

В стационарных условиях для уплотнения бетона при изготовлении элементов знаков можно применять вибраторы приведенные в таблице 4.

Таблица 4

Тип вибратора	Параметры
	Напряжение, В	Наружный диаметр корпуса, мм	Масса, кг
Электромеханический, глубинный с гибким валом ИВ–75 Со встроенным электродвигателем: ИВ–55 ИВ–78 Общего назначения с круговыми колебаниями ИВ–19 То же, с направленными колебаниями ИВ–35 Пневматические глубинные: ИВ–69 ИВ–14 ИВ–13	36 36 36 220/380 – – – –	28 51 50 – – 28 50 34	26 10 9 12 15 3,5 6,5 3,5

Железобетонные пилоны для грунтовых центров и реперов изготавливают в многоячейковых (6 – 8) разборных опалубках, смонтированных в горизонтальном положении на одном щите, показанном на рисунке.

Поперечное внутреннее сечение опалубки 16х16 см. Технология изготовления пилонов следующая. На дно опалубки (каждой ячейки) укладывают и утрамбовывают слой бетона толщиной не менее 2,0 см, на который кладут арматурные каркасы. Затем все пространство опалубки заполняют бетоном, который тщательно уплотняют (вибраторами) или тщательно штыкуют, утрамбовывают и выравнивают заподлицо с краями опалубки.

Для заполнения опалубки бетоном в торцевой части каждой ячейки пилонов делают отверстие диаметром 6,0 см, в которое вставляют марку.

Многоячейковая опалубка:

1 – клин; 2 – упорный брусок; 3 – отверстие для головки марки; 4 – рама; 5 – ячейка для изготовления пилона

При изготовлении бетонных якорей с выемкой для нижней части пилона, в бетон, заполняющий опалубку (свежий, только что заполненный), вставляют на глубину 15 см окантованный железом на четыре грани отрезок деревянного бруска сечением 20х20х15 см.

В начале затвердения бетона этот брусок вынимают. Пилоны и якори выдерживают в тени при температуре не ниже ±15 °С в течение 10 дней; для равномерного набирания прочности бетона, опалубку укрывают смоченной мешковиной, которую периодически смачивают водой.

Вынимать бетонные элементы из опалубки (или снимать опалубку при изготовлении пилонов в котлованах) следует не ранее чем через 3 – 5 дней после их изготовления. Изделия при этом тщательно заделываются и затираются цементным раствором (соотношение цемента и песка 1:3).

Приложение 6 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Указания по защите центров от коррозии

Для защиты труб и бетона от коррозии их покрывают битумом, эпоксидной смолой, хлорвиниловой липкой лентой и другими средствами.

Эффективность битумного покрытия возможна лишь при условии тщательного удаления с поверхности трубы ржавчины, жировых пятен, в результате механической или химической очистки. Механическая очистка осуществляется с помощью пескоструйного аппарата, стальных щеток, стребков и т.п. Химическая очистка состоит в погружении труб в раствор серной (15 – 20 %), соляной (10 – 12 %) или фосфорной (10 – 15 %) кислоты с последующей промывкой водой и нейтрализацией 5 % раствором кальцинированной воды.

Перед нанесением битума труба грунтуется раствором одной части битума в трех частях бензина. Битум (желательно марки III) растворяют в бензине до текучего состояния и наносят на поверхность трубы. После нанесения первого слоя (толщиной 1 – 1,5 мм) и его затвердения наносят второй слой и сразу же трубу обертывают крафт-бумагой. В грунте с повышенной минерализацией грунтовых вод количество слоев доводят до трех.

В качестве дополнительной меры бетонные элементы центра покрывают битумом. В этом случае наносят на центр два слоя грунтовки, которая сможет обеспечить проникновение битума в поры бетона.

В условиях агрессивных грунтов желательно вместо железобетонных пилонов использовать асбоцементные трубы, заполненные бетоном.

Перед обмоткой (по спирали) металлической трубы снизу вверх (от якоря до марки) липкой хлорвиниловой лентой желательно

предварительно нанести на очищенную поверхность трубы один слой грунтовки.

В качестве антикоррозионного и одновременно противопучинистого средства может быть использовано эпоксидное покрытие К-ПП ("компаунд против пучения"), состоящий из следующих компонентов:

ЭД–5 (эпоксидная смола) – 100 весовых частей;

ТГМ–3 (полиэфиркриалат) – 25 весовых частей;

ПЭПА (полиэтиленполиамин) – 15 весовых частей.

Для приготовления рабочей смеси в рассчитанное количество эпоксидной смолы прибавляют в указанной выше пропорции пластификатор ТГМ–3. Смесь тщательно перемешивают. Отвердитель ПЭПА добавляют в смесь (также в указанной выше пропорции) лишь непосредственно перед нанесением ее на поверхность стенок трубы (бетона), так как спустя 1 – 1,5 ч после добавления отвердителя смесь твердеет, поэтому следует составлять ее в небольших количествах.

Перемешанную смесь из трех компонентов наносят кистью на тщательно очищенную поверхность пилона (трубы) и выдерживают на воздухе 2 – 4 ч при температуре не ниже +15 °С. Затем наносят второй слой, который до полного отвердения выдерживают на воздухе около суток.

В результате на стенке пилона (трубы) образуется твердая прочная пленка толщиной до 0,4 мм, стойкая против морозов до –50 °С и слабосмерзающаяся с грунтом.

Расход компаунда К-ПП на 1 м2 составляет: для бетона – 200 г, для металла – 100 г.

В жидком виде компаунды токсичны, особенно отвердитель ПЭПА, в связи с чем работы с ним следует проводить или на открытом воздухе, или в изолированном помещении с вытяжной вентиляцией. Работающие с компаундами снабжаются резиновыми перчатками.

Применение компаунда может понижать действие выпучивающих усилий в 3 – 4 раза.

Использовать компаунды необходимо в первую очередь при закладке знаков типа 15 (с многодисковыми якорями).

В северной зоне области сезонного промерзания грунтов компаунды следует применять при закладке центров в пучинистые грунты и особенно в случаях, когда верхние бетонные или металлические части знаков не заглублены в грунт и располагаются на уровне земной поверхности.

Нанесение различных антикоррозионных и противопучинистых средств можно выполнять с помощью механизмов типа УБРХ-1 м (установка безвоздушного распыления), "Факел", СО-5 (окрасочный агрегат), СО-71 (пистолет–краскораспылитель).

Приложение 7 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта государственной геодезической сети 1 – 4 классов при глубине промерзания грунта менее 200 см. Тип 3 оп.

Приложение 8 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Охранная пластина

Характеристики охранной пластины:

● Материал пластины сталь;

● Размер пластины 130 х130 мм;

● Шрифт текста Arial (regular);

● "ГКК" кегль 30;

● "Нивелирлік пункт", кегль 36;

● "Мемлекеттің қорғауында" кегль 26;

● Надпись "punkt@qgeo.kz" кегль 18.

Охранная пластина

Характеристики охранной пластины:

● Материал пластины сталь;

● Размер пластины 130 х130 мм;

● Шрифт текста Arial (regular);

● "ГКК" кегль 30;

● "Геодезиялық пункт", кегль 36;

● "Мемлекеттің қорғауында" кегль 26;

●Надпись "punkt@qgeo.kz" кегль 18.

Приложение 9 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Типы марок

Условные обозначения:

а – марка, закладываемая в бетон; б – марка, привариваемая к металлической трубе

Приложение 10 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта государственной геодезической сети 1 – 4 классов при глубине промерзания грунта более 200 см. Тип 160 оп.

Якорь высотой 35 см устанавливается в северной зоне сезонного промерзания грунтов в 200–километровой полосе от южной границы области многолетней мерзлоты.

Приложение 11 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта государственной геодезической сети 1 – 4 классов для области сезонного промерзания грунта (свая). Тип 147 оп. знак

Приложение 12 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центры пунктов государственной геодезической сети 1 – 4 классов, закладываемых в скальные грунты

Приложение 13 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр геодезического пункта для скальных грунтов (тур). Тип 92

Приложение 14 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Геодезические пункты, устанавливаемые на зданиях

Приложение 15 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Стенной пункт геодезической сети 2 – 4 классов 1, 2 разрядов

Стенной репер нивелирования III и IV классов. Тип 143

Приложение 16 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Стенной репер для линий нивелирования I и II классов. Тип 143

Приложение 17 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта геодезической сети 4 класса (полигонометрии) и 1, 2 разрядов (триангуляции, полигонометрии и трилатерации) для области сезонного промерзания грунта. Тип 158 оп. знак

Приложение 18 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Временный (рабочий) центр пункта полигонометрии 2, 3, 4 классов и 1, 2 разрядов на участках с твердым покрытием поверхности земли

Диск при помощи строительно-монтажного пистолета СМП-3м крепят дюбель-гвоздем к усовершенствованному дорожному покрытию

Приложение 19 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Вековой репер для скальных грунтов. Тип 173к

Приложение 20 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Вековой репер для скальных грунтов. Тип 174к

Приложение 21 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Вековой трубчатый репер. Тип 175к

Приложение 22 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Фундаментальный репер для районов с сезонным промерзанием грунтов, а также для районов с многолетней мерзлотой. Тип 161 оп. знак

Приложение 23 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Фундаментальный репер для скальных грунтов

Приложение 24 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Грунтовый репер Тип 160 оп. знак

Приложение 25 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта государственной геодезической сети 1 – 4 классов и грунтовый репер высотной сети I – IV классов для области сезонного промерзания грунтов свыше 200 см. Тип 162 оп. знак

Приложение 26 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Репер для скальных грунтов

Приложение 27 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта государственной геодезической плановой сети 1 – 4 классов и репер высотной сети I – IV классов для средней и северной зон области многолетней мерзлоты. Тип 150 оп. знак

Приложение 28 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта государственной геодезической плановой сети 1 – 4 классов и высотной сети I – IV классов для области многолетней мерзлоты. Тип 165 оп. знак

Приложение 29 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Геодезические центры для области многолетней мерзлоты (полигонометрия 4 класса, триангуляция и полигонометрия 1 и 2 разрядов)

Приложение 30 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр пункта геодезической сети 1 – 4 классов и грунтовый репер I – IV классов для районов подвижных песков. Тип 15

Приложение 31 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр геодезического пункта (репер) для заболоченных территорий области сезонного промерзания грунтов. Тип 188 оп. знак

Приложение 32 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр геодезического пункта, закладываемого при помощи механизма ударно–вибрационного действия, для области сезонного промерзания грунтов

Приложение 33 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр базисов 1 и 2 разрядов. Тип 187

Приложение 34 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Центр базиса 2 разряда. Тип 181к

Приложение 35 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление пунктов государственной геодезической сети 1 – 4 классов в условиях сезонного промерзания грунтов при наличии наружного знака

Приложение 36 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление грунтовых реперов и пунктов государственной геодезической сети 1 – 4 классов в области сезонного промерзания грунта при отсутствии наружного знака

Наружное оформление грунтового репера

Наружное оформление фундаментального репера

Приложение 37 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Чугунный колпак (ковер) с крышкой

Приложение 38 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление геодезических центров, реперов и ориентирных пунктов в залесенных районах области многолетней мерзлоты, а также на заболоченных территориях в области сезонного промерзания грунта

Приложение 39 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление геодезических пунктов в залесенных районах области многолетней мерзлоты и на заболоченных территориях в области сезонного промерзания грунта

Приложение 40 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление векового репера

Приложение 41 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление фундаментальных реперов в области сезонного промерзания грунтов

Приложение 42 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Внешнее оформление базисных центров 2 разряда

Приложение 43 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

Карточка обследования и восстановления геодезического пункта

16	Каратумсык, 2 кл.	дв. пир.	9,76	27	132,4	М-43-38-В
		мет. пир.	4,32	–	131,8	М-43-VII
№ по каталогу	Название пункта, класс	Тип знака	Высота знака, м	Тип центра	Высота над уровнем моря, м	Трапеция м-ба 1:50 000 1:200 000
Результаты обследования пункта			Центр:	Результаты восстановления пункта
Не устанавливался			Опознавательный столб	Железобетонный столб 12×12×70 см установлен над новым монолитом I
Утрачен			Монолит I	Заложен новый монолит 50×50×20 см непосредственно над старым монолитом III
Разрушена верхняя часть, несущая марку			Монолит II	Принят сохранившийся монолит III старого центра
Монолит III сохранился. Монолит IV не вскрывался			Монолиты III и IV	Монолитом III служит монолит IV старого центра
Дв. пирамида ветхая, подлежит сносу			Наружный знак	Старый знак снесен. Установлена металлическая пирамида
Оп. столб отсутствует. Центр сохранился. Окопка требует возобновления			ОРП-1	Установлен опознавательный столб. Возобновлена окопка
Утрачен			ОРП-2	Построен новый ОРП
Канавы запаханы, требуют возобновления			Внешнее оформление	Возобновлены канавы. Насыпан курган над центром

Работы по обследованию и восстановлению пункта выполнены
_________________________________________________________ в 20___ г.
(название организации)

Исполнитель работ Руководитель отдела
____________________________ _____________________________
(должность, Ф.И.О) (Ф.И.О)

Приложение 44 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

АКТ
о повреждении (уничтожении) геодезического пункта

"_____" _____________20___г.

__________________________________________________________________________
(наименование населенного
_________________________________________________________________________
пункта, почтовый адрес)

Мы, нижеподписавшиеся
________________________________________________________________________
(фамилия, имя, отчество,
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
должность составивших акт, наименование учреждения)
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
составили настоящий акт о повреждении (уничтожении) геодезического пункта
_______________________________________________________________________,
(наименование или номер пункта)
расположенного (название и месторасположение пункта указать
_________________________________________________________________________ ,
в соответствии с актом сдачи пункта для наблюдения за сохранностью)
принятого для наблюдения за сохранностью по акту от ________________20____ г.
При осмотре обнаружено _________________________________________________
(указать состояние центра,
_______________________________________________________________________
наружного знака, ориентирных пунктов и внешнего оформления;
_______________________________________________________________________
причины, повлекшие повреждение или уничтожение
_______________________________________________________________________
пункта, а также виновных лиц)
_______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Акт составлен в двух экземплярах.
Первый экземпляр выслан в государственное предприятие по адресу
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Второй находится в _____________________________________________________
(наименование учреждения, составившего акт)

Подписи _______________________________
_______________________________________
________________________________________

Приложение 45 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

СПИСОК
обследованных и восстановленных геодезических пунктов
трацеция ______________

Полевые работы выполнены_________________________________ в 20___ г.
(наименование организации)

№ по каталогу	Название пункта, тип знака, его высота, тип центра и номер марки после восстановления пункта	Класс	Высота над уровнем моря в м после восстановления пункта	Дирекционные углы и расстояния до восстановленных ОРП
				a	s, м	№ ОРП
1	М-43-11-А Коскудук, металл. пир. 4,2 м	3	211.4	16°50'44" 99 21 48	545 513	1 2
2	Центр 7 оп (№ 2160) Елтай, сигн. 16,3 м	2	162.8	144 21 22	943	1
3	Центр 2 оп	−	−	230 15 13 −	750 −	2
4	Придорожный(центр пункта утрачен)

Примечание. В списке геодезические пункты группируются по трапециям масштаба 1:50 000 в порядке возрастания номенклатур, а внутри трапеции пункты располагаются по убывающим значениям абсцисс.

Приложение 46 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

СПИСОК
обследованных и восстановленных нивелирных знаков________________
(название района работ
__________________________________________________________________
с перечислением номенклатур трапеций масштаба 1:200 000)

Полевые работы выполнены _____________________________________ в 20___ г.
(наименование организации)

№ п/п	Тип знака, № марки, класс, год закладки. Тр. м–ба 1:100 000	Описание местоположения знака	1. Сведения о состоянии знака. 2. Работы, выполненные по восстановлению знака	Исправленное описание местоположения знака
1
2
3

Примечания:

1. В список помещаются знаки по отдельным нивелирным линиям в том же порядке, как они помещены в каталоге высот нивелирных знаков.

2. Описание местоположения знака составляется по карте.

Приложение 47 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

УТВЕРЖДАЮ УТВЕРЖДАЮ
(должность) (должность)
________________________________________ _____________________________
(подпись, Ф.И.О.) (подпись, Ф.И.О.)
________________________________________ _____________________________
(дата) (дата)

АКТ
об утрате пункта (репера)
______________
(номер)

от "_____"______________ 20____г. (место, объект)

Акт составлен Руководитель отдела № (Ф.И.О.)

и руководителем бригады (Ф.И.О.)

на месте работ Во время поиска установлено:

	Абрис	Описание
		_____________________________________ ____
		______________________________________ ____
		______________________________________ ____
		_______________________________________ ____
		________________________________________ ____

Меры, принятые к отысканию центра
_________________________________________________________________
(опрос местных жителей, аналитические способы отыскания,

использование крупномасштабных карт, аэроснимков и т. д.)

Причины утраты
_________________________________________________________________
(явные признаки уничтожения)

Заключение руководителя отдела об утрате

_________________________________________________________________

Акт составили:

Руководитель отдела ______________________________________________
(подпись, Ф.И.О.)

Руководитель бригады _____________________________________________
(подпись, Ф.И.О.)

Приложение 48 к Инструкции по закладке, обследованию и восстановлению пунктов и знаков государственных геодезических, нивелирных и гравиметрических сетей Республики Казахстан

УСЛОВНЫЕ ЗНАКИ ДЛЯ ОФОРМЛЕНИЯ ОТЧЕТНЫХ СХЕМ

1. Обследованные и восстановленные

	- пункты государственной геодезической сети;
	- пункты специальных геодезических сетей;
	- знаки государственной нивелирной сети

2. Утраченные

	- геодезические пункты;
	- нивелирные знаки;
	- ненайденные нивелирные знаки