2024-2028 жылдарға арналған Батыс Қазақстан облысы Жаңақала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын бекіту туралы

Батыс Қазақстан облысы Жаңақала аудандық мәслихатының 2024 жылғы 14 қарашадағы № 22-3 шешімі

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабының 3-тармағының 1) тармақшасына, "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының 1-тармағының 15) тармақшасына, "Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеу жөніндегі жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 18 мамырдағы №154-ө бұйрығына сәйкес, Жаңақала аудандық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. 2024-2028 жылдарға арналған Батыс Қазақстан облысы Жаңақала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы осы шешімнің қосымшасына сәйкес бекітілсін.

2. Осы шешім оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Мәслихат төрағасы

К. Каменов

Аудандық мәслихаттың 2024 жылғы 14 қарашадағы № 22-3 шешіміне қосымша

2024-2028 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ ЖАҢАҚАЛА АУДАНЫ БОЙЫНША КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Мазмұны

Мазмұны……………………………………………………………………..2

Кестелер тізімі……………………………………………………………….3

Терминдер мен анықтамалар…………………………………..…………4-5

Аннотация……………………………………………………………………6

1. Кіріспе.......................................................................................................7-9

2. Қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайын талдау..........................9

2.1 Қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайын бағалау….………9-20

2.2 Соңғы үш жылдағы динамикадағы қалдықтарды басқаруды талдау………..............................................................................................……20-22

2.3 Қалдықтарды басқару жөніндегі іс-шараларды талдау……….…22-23

2.4 Соңғы үш жылдағы динамикадағы бөлінген қаражаттың сипаттамасы және талдауы …....................................................................……...23

3. Бағдарламаның мақсаттары, міндеттері және нысаналы көрсеткіштері...........................................................................................................23

3.1 Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері...................................23-24

3.2 Қойылған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу жолдары..............................................................................................................24-25

3.3 Бағдарламаның нысаналы индикаторлары...........................................25

4. Негізгі бағыттар, қойылған мақсатқа жету жолдары және тиісті шаралар...............................................................................................................25-39

5. Қажетті ресурстар…………………………………………………….....39

6. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары………..40-48

7. Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаның көрсеткіштерін айқындау әдістемесі ………………………………………..48-49

Кестелер тізімі

№1 кесте – Жаңақала ауданы ауылдық округтеріндегі қалдықтарды шығару әдістері туралы ақпараттар.................................................................10-18

№2 кесте – Қалдықтарды басқару динамикасы...................................20-21

№3 кесте – Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктері мен қауіптерін талдау ….……..........................................................................................…........…............22

№ 4 кесте – Жаңақала ауданы бойынша 2020-2023 жылдарға арналған қалдықтарды басқару жөніндегі іс-шараларға арналған шығындар…..............23

№ 5 кесте – ТҚҚ жинауды және шығаруды ұйымдастыруды толық қамту үшін ауылдық елді мекендердегі үйлердің (аулалардың) санына сәйкес ТҚҚ контейнерлерінің ұсынылатын саны………………………………...….....29

№ 6 кесте – Коммуналдық қалдықтарды басқаруды ұйымдастыру үшін материалдық-техникалық жабдықтау қажеттілігі...............................................30

ТЕРМИНДЕР МЕН АНЫҚТАМАЛАР

Биологиялық ыдырайтын қалдықтар – анаэробты немесе аэробты ыдырауға ұшырауы мүмкін қалдықтар, соның ішінде бақша және саябақ қалдықтары, сондай-ақ тамақ өнеркәсібінің қалдықтарымен салыстырылатын тамақ қалдықтары, макулатура.

Қалдықтарды жою – қалдықтарды қауіпсіз сақтау үшін арнайы белгіленген орындарда оларды шығару мақсатынсыз шектеусіз мерзімге сақтау.

Коммуналдық қалдықтар – тұтыну қалдықтары, оның ішінде:

1) аралас қалдықтар және бөлек жиналған тұрмыстық қалдықтар, оның ішінде қағаз және картон, шыны, металдар, пластмассалар, органикалық қалдықтар, ағаш, тоқыма бұйымдары, қаптамалар, электр және электрондық жабдықтардың, батареялар мен аккумуляторлардың қалдықтары;

2) аралас қалдықтар және басқа көздерден бөлек жиналған қалдықтар, егер мұндай қалдықтар табиғаты мен құрамы бойынша тұрмыстық қалдықтарға ұқсас болса.

Көлемді қалдықтар – тұтынушылық қасиеттерін жоғалтқан және көлеміне байланысты мамандандырылған көліктерде тасымалдау мүмкіндігін жоққа шығаратын тұтыну және шаруашылық қызмет қалдықтары (тұрмыстық техника, жиһаз және т.б.).

Тұтыну қалдықтары – адам қызметінің нәтижесінде пайда болған қалдықтар, тұтынушылық қасиеттерін толық немесе ішінара жоғалтқан өнімдер және (немесе) өнімдер, олардың қаптамалары және басқа заттар немесе олардың қалдықтары, олардың физикалық күйіне қарамастан жарамдылық немесе пайдалану мерзімі өтіп кеткен, сондай-ақ иесі дербес жауапты болатын физикалық түрде кәдеге жаратылады немесе тұтыну қалдықтары санатына жатқызылады.

Электрондық және электр жабдықтарының қалдықтары – оның құрамдас бөліктерін, бөлшектерін, бөлшектерін қоса алғанда, қалдық, жарамсыз немесе ескірген электрондық және электр жабдықтары ретінде жіктеледі.

Тамақ қалдықтары – тамақ өнімдерін өндіру және тұтыну нәтижесінде пайда болатын тамақ өнеркәсібінің қалдықтарымен салыстырылатын қалдықтар.

Қалдықтарды жою алаңы – экологиялық, құрылыс және санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға жауап беретін қалдықтарды шығару мақсатынсыз тұрақты орналастыруға арналған арнайы жабдықталған орын.

Бөлек қалдықтарды жинау – одан әрі мамандандырылған басқаруды жеңілдету мақсатында қалдықтарды түрлері немесе топтары бойынша бөлек жинау.

Қалдықтарды жинау – мамандандырылған ұйымдардың жеке және заңды тұлғалардан қалдықтарды қайта қалпына келтіруге немесе кәдеге жаратуға одан әрі бағыттау мақсатында ұйымдасқан түрде қабылдау жөніндегі іс-шаралар.

Құрылыс қалдықтары – ғимараттарды, құрылыстарды, өнеркәсіптік объектілерді, жолдарды, инженерлік желілерді және басқа коммуникацияларды бұзу, бөлшектеу, реконструкциялау, жөндеу (соның ішінде күрделі) немесе салу кезінде пайда болатын қалдықтар.

Тұрмыстық қатты қалдықтар – қатты түрдегі коммуналдық қалдықтар.

Қалдықтарды тасымалдау – қалдықтарды жинау, сұрыптау, өңдеу, қалпына келтіру және (немесе) жою процесінде олардың пайда болу, жинақталу орындары арасында мамандандырылған көлік құралдарының көмегімен олардың орнын ауыстыруға байланысты қызмет.

Қалдықтарды жою – қалдықтарды термиялық, химиялық немесе биологиялық процестер арқылы жою тәсілі, оны қолдану нәтижесінде қалдықтардың көлемі және (немесе) массасы айтарлықтай азаяды және физикалық жағдайы мен химиялық құрамы өзгереді, бірақ оның негізгі мақсаты өнім өндіру немесе энергия алу болып табылмайды.

Қалдықтарды басқару – қалдықтар пайда болған кезден бастап түпкілікті жоюға дейін оларға қатысты жүргізілетін операциялар.

Қатты қалдықтарды жинаудың орталықтандырылған жүйесі – меншік нысанына және қызмет түріне қарамастан жеке және заңды тұлғалардың тұрғын үйлерде немесе жекелеген ғимараттарда (құрылыстарда) тұруын (орналасқан) және (немесе) қызметін жүзеге асыруын қамтамасыз ету шеңберінде жергілікті атқарушы органдар ұйымдастыратын жүйе және меншік құқығында контейнерлік контейнерлер мен контейнерлердің болмауы, сондай-ақ жалпы пайдаланудағы жерлерде орналасқан контейнерлік алаңшалар мен меншік құқығындағы контейнерлер, қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және тасымалдау бойынша қызметтер.

АННОТАЦИЯ

Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) 5 жылға (2024-2028) әзірленді.

Бағдарламаны әзірлеу үшін Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Экологиялық кодексі негіз болып табылады. Бағдарлама ҚР Экология және табиғи ресурстар министрінің 18.05.2023 ж. №154-ө бұйрығының "Жергілікті атқарушы органдарға коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу жөніндегі әдістемелік ұсынымды бекіту туралы" талаптарына сәйкес әзірленді.

Бағдарламаны әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган Батыс Қазақстан облысы "Жаңақала аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" мемлекеттік мекемесі болып табылады.

Орындаушылар: Жаңақала ауданының әкімдігі, Жаңақала ауданының мәслихаты, Жаңақала ауылы және а/о әкімдігі, қалдықтарды басқару саласындағы мамандандырылған ұйымдар.

Бағдарламаны әзірлеудің мақсаты өңірдің ерекшеліктерін ескере отырып және Жаңақала ауданы тұрғындарының қажеттіліктерін қанағаттандыратын заңнама талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтарды басқарудың тиімді жүйесін ұйымдастыру болып табылады.

Бағдарлама Қазақстан Республикасында қолданыстағы қоршаған ортаны қорғау жөніндегі заңнамалық, нормативтік және әдістемелік актілерге толық сәйкес жүзеге асырылды.

КІРІСПЕ

Жаңақала ауданы – Батыс Қазақстан облысының оңтүстік бөлігінде орналасқан. Облыстың ауданы батыстан шығысқа қарай 120 км, солтүстіктен оңтүстікке қарай 208 км. Аудан аумағы облыстың үш ауданымен: Ақжайық, Казталов, Бөкейорда аудандарымен және Атырау облысының Индер ауданымен шектеседі және олармен автомобиль жолдары байланысады. Аудан шекарасының жалпы ұзындығы 632 шақырымды құрайды.

Ауданның ауданы 20,8 мың км2 немесе облыс аумағының 13,75% құрайды. Аудан халқының саны 24,1 мың адам (2023 жылдың 1 қаңтарына) немесе облыс халқының 4,1%-ын құрайды. 1м2 халықтың орташа тығыздығы 1,16 адам.

Ауданның әкімшілік-аумақтық бөлінісі 9 ауылдық округтен тұрады. Аудан орталығы – Жаңақала ауылы. Аудан орталығы мен қаланың (Орал қ.) арасы 252 км.

Жаңақала ауылдық округі (Жаңақала ауылы); Бірлік ауылдық округі (Бірлік ауылы, Ақбалшық ауылы, Үшкемпір ауылы); Жаңажол ауылдық округі (Жаңажол ауылы, Кіші Айдархан ауылы, Сарыкөл ауылы) Жаңақазан ауылдық округі (Жаңақазан ауылы, Жуалыой ауылы) Көпжасар ауылдық округі (Көпжасар ауылы, Салтанат, Саралжын ауылы); Қызылоба ауылдық округі (Қызылоба ауылы, Айтпай ауылы, Жангелді ауылы); Мәштексай ауылдық округі (Мәштексай ауылы, Мұқыр ауылы); С.Меңдешев ауылдық округі (Қырқопа ауылы); Пятимар ауылдық округі (Пятимар ауылы, Аққұс ауылы, Борық ауылы, Плантация ауылы).

Аймақтың климаты континенттік. Қаңтардың орташа температурасы −12-13°С, шілдеде 24-25°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200-250 мм. Аумағы арқылы өзендер ағып өтеді: Үлкен Өзен, Кіші Өзен, Мұқыр, Көшім және т.б. Көлдері: Жалтыркөл, Етбатыр, Қошқар, Қаңбақ және т.б. Топырақтары құмды-сазды, сортаңды, құмды (Нарын құмы). Жусан, бидай, бетеге, қияқ, шия, қамыс өседі. Ақбөкен, қасқыр, түлкі, қоян, қабан, қарсақ түлкі, гофер мекендейді; үйрек, қаз және т.б. Облыс аумағы Каспий маңы ойпатының шегінде орналасқан. Оның беті оңтүстікке қарай Каспий аймағына қарай аздап еңісті төрттік шөгінділерінің қабатынан түзілген жазық.

Рельефтің сипаты бойынша облыс аумағы сәл толқынды жазықпен бейнеленген солтүстік бөлікке және қозғалмайтын және әлсіз бекітілген құмдар алып жатқан оңтүстік бөлікке бөлінеді. Борпылдақ ауыспалы құмдар – шағылдар 2 шаршы шақырымға дейінгі жеке, шағын аумақтарда кездеседі. Шатырлардың биіктігі 3-6 метрден аспайды.

Ең ірі өзендері: Үлкен Өзен – ұзындығы 70 км, Кіші Өзен – ұзындығы 60 км, Көшім – жалпы ұзындығы 90 км, Мұқыр – жалпы ұзындығы 25 км.

Аймақтың негізгі топырақтары – ашық каштан топырақтары, сортаңдар, қоңыр топырақтар, сортаңдар бар ашық каштан топырақтарының кешендері. Өсімдік жамылғысы түймедақ, сүтті, бидай және эфемерлер қоспасы бар сұр-жусанды бірлестікпен ұсынылған.

Облыстың негізгі саласы мал шаруашылығы, оның ішінде мал шаруашылығы, етті мал шаруашылығы және табындық жылқы шаруашылығы. Тұрғындар жеке қожалығында картоп пен көкөніс өсіріп, мал бағуда. Облыста Еділбай қойы, Көшім жылқысы, қазақтың ақбас сиыры, қызыл дала сиыры, Әулиекөл және шетелдік селекция, абердин-ангус, герефорд, голштейн тұқымды ірі қаралар өсіріледі. Бүгінгі таңда аудандағы асыл тұқымды малдың үлесі орта есеппен 10-12 пайызды құрайды.

Қазақстан Республикасында қалдықтарды басқару мәселелеріне үлкен көңіл бөлінеді. "Жасыл экономикаға" көшу тұжырымдамасы аясында қалдықтарды басқару жүйесін қалыптастыру және жетілдіру негізгі бағыттардың бірі болып табылады. Тұжырымдаманың коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу тиімділігін көрсететін нысаналы индикаторлары: халықты қатты тұрмыстық қалдықтарды шығарумен 100%-ға дейін, экологиялық және санитарлық талаптарға сәйкес келетін полигондармен 100%-ға қамту, қайта өңделген қалдықтардың үлесін 40%-ға дейін арттыру болып айқындалды. Сондай-ақ 2025 жылға дейін "Жасыл Қазақстан" ұлттық жобасы бекітілді. Ұлттық жобаның көрсеткіштері белгіленді: 2025 жылға дейін бөлек жинаумен қамту 80%-ға дейін, білім беру көлемінен қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату үлесі – 2025 жылға дейін 34%.

Батыс Қазақстан облысы бойынша 2022-2025 жылдарға арналған өңірлерді дамыту жоспарының нысаналы индикаторлары бекітілді. Батыс Қазақстан облысының 2022-2024 жылдарға арналған қоршаған ортаны қорғау іс-шаралар жоспары. Батыс Қазақстан облысының даму жоспарының мақсаттарының бірі – өңірдің экологиялық жағдайын жақсарту. Мақсатты индикаторлар халықтың өмір сүрудің экологиялық сапасына қанағаттану деңгейін арттыру, бөлек жинауды енгізу, қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу үлесін арттыру және т.б. Белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізу қалаларда 5 қатты тұрмыстық қалдықтар полигонын салу арқылы жоспарлануда. Орал және Ақсай, Ақжайық ауданының Чапаево, Казталов ауданының Казталовка, Жалпақтал ауылдарында. Іс-шараларды іске асыру нәтижесінде 2025 жылға қарай қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және орналастыру үлесін 11,0%-дан 30%-ға дейін арттыру күтілуде.

Тұрмыстық қалдықтарды басқару мәселелерін шешу әсіресе ауылдық елді мекендер деңгейінде маңызды. Ауылдық аумақтар бірқатар ерекшеліктермен сипатталады, мысалы, аудандар мен облыстардың әкімшілік орталықтарынан шалғай орналасуы, тұрмыстық жағдайда тұрмыстық қалдықтарды жағу тәжірибесі, үй жануарларына органикалық қалдықтарды беру, инфрақұрылымның жоқтығы және т.б.

Осы Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру, Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің (бұдан әрі – ҚР ЭК) талаптарын орындау, ұлттық стратегиялық және бағдарламаның басымдықтарын ескере отырып әзірленген. құжаттары, Батыс Қазақстан облысының 2022-2024 жылдарға арналған даму жоспары, сондай-ақ, Жаңақала ауданының ерекшеліктері мен қалыптасқан жағдай ескерілді.

Бағдарламаны әзірлеу барысында Жаңақала ауданында коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайына талдау жүргізілді, проблемалар анықталды және экологиялық заңнаманың талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін құруға бағытталған шаралар кешені әзірленді.

Бағдарламаны әзірлеу және іске асыру ауыл тұрғындарының коммуналдық қалдықтарды жүйелі түрде шығаруға қолжетімділігін жасауға, қажетті инфрақұрылымды құруға және пайдалануға, қалдықтарды бөлек жинау және қайта өңдеу үлесін арттыруға, кәдеге жарату үшін жіберілетін қалдықтардың көлемін және қалдықтарды басқару туралы халықтың хабардарлығын арттыру. Бағдарламаны іске асыру Жаңақала ауданында және тұтастай алғанда Батыс Қазақстан облысында коммуналдық қалдықтардың қоршаған ортаға теріс әсерін барынша азайтуға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының коммуналдық шаруашылық саласындағы стратегиялық көрсеткіштеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

2. ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

2.1 Қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайын бағалау

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабына сәйкес аудандардың, аудандық және облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырады.

Коммуналдық қалдықтарды басқару қалалар мен елді мекендер инфрақұрылымының маңызды бөлігі болып табылады және ол қоршаған ортаның сапасына және тұрғындардың денсаулығына тікелей әсер етеді. Бұл бөлім аудандағы қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайына баға беруге арналған. Жағдайды талдауы қалдықтарды басқару жүйесіндегі проблемалар мен кемшіліктерді анықтайды және жақсарту бағыттарын анықтайды.

Қолданыстағы инфрақұрылым

Ауылдық округтерде қалдықтарды жинау, тасымалдау және тазарту қондырғылары мен жүйелері бар.

Тұрғындар қоқысты белгілі бір қоқыс қоймаларына есепке алмай, өз бетінше тасымалдайды.

Сақтау орнын зерттеу кезінде қалдықтардың келесі морфологиялық құрамы анықталды:

- пластик түрі PET (E), PEHD, LDPE, PP, PS, O (басқа)-20 01 39;

- электрондық қалдықтар–16 02 14;

- сынған әйнек-17 02 02;

- тоқылған материалдардың қалдықтары-20 01 11;

- терілер - 02 01 02;

- құрылыс қалдықтары-17 09 04;

- көң-02 01 06;

- құс саңғырығы-02 01 06;

- күл-10 01 01.

Тұрғындар арасында сауалнама жүргізу барысында қалдықтардың бір бөлігін жергілікті тұрғындар күнделікті тұрмыста пайдаланып жүргені анықталды. Мұндай қалдықтарға мыналар жатады:

- PET (E) типті пластик;

- шыны ыдыстар;

- қағаз;

- ағаш;

- терілер;

- күл;

- құс тамшылары;

- сабаннан жасалған қоқыс қалдықтары;

- көң.

Төменде сауалнама алынғандардың қалдықтарды кәдеге жарату әдістері туралы ақпарат берілген, олардың үлесі пайызбен көрсетілген.

№1 кесте Жаңақала ауданы ауылдық округтеріндегі қалдықтарды шығару әдістері туралы ақпараттар

Жаңақала ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 0,5%.

Қалдық түрі	Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	Полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер	30			70
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама				100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары	10			90
Ағаш қалдықтары	20			80
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар				100
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)				100
Тамақ қалдықтары			20			80
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	20		80
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары				80		20
Көң			100
Күл			100

Бірлік ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 4,4%.

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер	20			80
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама				100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары	20			80
Ағаш қалдықтары	10			90
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар				100
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)				100
Тамақ қалдықтары			60			40
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	10		90
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары				70		30
Көң			100
Күл			100

Жаңажол ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 4%.

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер	20			80
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама			100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары			50	50
Ағаш қалдықтары	30		10	60
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар		50	20	30
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			50	50
Тамақ қалдықтары			50			50
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	50		50
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Жаңақазан ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 2,7%

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер	20	10		70
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары			50	50
Ағаш қалдықтары	30		10	60
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар		50	20	30
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			50	50
Тамақ қалдықтары			50			50
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	50		50
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Көпжасар ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 3,8%.

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер	20			80
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары			50	50
Ағаш қалдықтары	30		10	60
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар		50	20	30
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			50	50
Тамақ қалдықтары			50			50
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	50		50
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Қызылоба ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 2,9%

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер	10		90
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама			100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары	40			60
Ағаш қалдықтары				100
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар			100
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			100
Тамақ қалдықтары						100
Ірі қара мал/жылқы терісі		10	90
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	20		80
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Мәштексай ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 2,7%

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер			100
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама			100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары	40			60
Ағаш қалдықтары				100
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар			100
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			100
Тамақ қалдықтары						100
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)	20		80
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Меңдешев ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 7,3%.

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер			100
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама			100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары			100
Ағаш қалдықтары			100
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар			100
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			100
Тамақ қалдықтары			50			50
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)			100
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Пятимар ауылдық округі:

Сауалнама алынғандардың саны: 11 адам, үй санының 3%.

Қалдық түрі		Жою әдісі, сауалнама алынғандардың пайызы
	Қайта пайдаланады	Қабылдау пунктіне жеткізіледі	полигонға шығаруға арналған қоймалар	Өртейді	Іргелес учаскеге орналастырады	Компост немесе жем үшін пайдаланады
Пластикалық бөтелкелер			100
Химиялық заттарға және басқа пластик қалдықтарына арналған пластик қаптама			100
Шыны бөтелкелер			100
Тоқыма қалдықтары			100
Ағаш қалдықтары			100
Қалдық электр құрылғылары, соның ішінде батареялар мен аккумуляторлар			100
Сұрыптаусыз қалдықтар қоспасы (әйнек, пластмасса, тоқыма және т.б.)			100
Тамақ қалдықтары			50			50
Ірі қара мал/жылқы терісі			100
Ұсақ малдың/шошқаның терісі			100
Құрылыс қалдықтары (сынған кірпіш пен бетон, пластик терезелер)			100
Құс саңғырығы			100
Қалдық сабан төсек-орындары			100
Көң			100
Күл			100

Жаңақала ауданында қалдықтарды сақтауға арналған орындар – 9.

1. Жаңақала ауылы, ауылдан қалдықтарды сақтау орны 3 км

2. Бірлік ауылы, ауылдан қалдықтарды сақтау орны 1 км

3. Жаңажол ауылы, ауылдан қалдықтарды сақтау орны 2 км

4. Жаңақазан ауылының қалдықтарын сақтау орны 4 км

5. Көпжасар ауылының қалдықтарын сақтау орны 5 км

6. Қызылоба ауылынан қоқыс қоймасы 2 км

7. Мәштексай ауылының қалдықтарды сақтау орны ауылдан 1 км

8. Қырқопа ауылы, қалдықтарды сақтау орны 1 км

9. Пятимар ауылы, ауылдан қалдықтарды сақтау орны 2 км

Қалдықтарды жинау және жинақтау

Жаңақала ауданында, атап айтқанда Жаңақала ауылында қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және жинақтау жүйесі 2015 жылдың басынан бастап жұмыс істей бастады. Осы кезеңде көпқабатты тұрғын үйлердің жанына қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және уақытша жинақтау үшін 84 контейнер орналастырылды.

Жергілікті тұрғындармен келісім бойынша әрбір 1 текше метрлік контейнер төрт көпқабатты үйге қызмет көрсетуге арналған. Бұл Жаңақала ауылындағы 44 үйдің (ауланың) жалпы санынан шамамен 44 көппәтерлі үйді қамтиды.

Осы есеп негізінде қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығару жүйесі Жаңақала ауылы тұрғындарының шамамен 20%-ын қамтиды деген қорытынды жасауға болады.

Жаңақала ауданында да заңды тұлғалардың аумақтарына (мемлекеттік мекемелер, мектеп, балабақшалар, дүкендер, т.б.) 84 контейнер және Жаңақала ауылының орталық көшелеріне 6 контейнер орнатылды.

Жаңақала ауданындағы қалған 8 ауылдық округте тұрғындардың қатты тұрмыстық қалдықтарын жинайтын контейнерлер жоқ.

Қатты тұрмыстық қалдықтарды ұйымдасқан түрде жинау мен жинақтаудың болмауы рұқсат етілмеген үйінділердің өсуіне әкелуі мүмкін.

Бөлек қалдықтарды жинау

Жаңақала ауданында қалдықтарды бөлек жинайтын контейнерлер, торлар мен қайталама шикізатты қабылдау пункттері бар.

Қауіпті қалдықтарды бөлек жинау (RSO, EO, медициналық)

Жаңақала ауданында құрамында сынап бар шамдар (бұдан әрі – РСҚ), жеке тұлғалар өндіретін қуат көздері сияқты коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін жинау жүйесі жоқ. Қауіпті қалдықтардың барлық түрлері полигондарға түсіп, қоршаған ортаға зиянын тигізеді.

Тасымалдау

Жаңақала ауылындағы қатты тұрмыстық қалдықтарды тасымалдауды ауылдық әкімдік жүзеге асырады. Жеке үйлер мен мемлекеттік мекемелердің жанына орнатылған контейнерлердегі қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару жұмыстары бірінен соң бірі жүргізіліп, Жаңақала ауылындағы полигонға жөнелтіліп жатыр.

Жаңақала ауылы мен а/о-да контейнерлері жоқ үйлерге қатты тұрмыстық қалдықтарды ұйымдасқан түрде шығару жұмыстары жүргізілмейді. Бұл коммуналдық қалдықтардың аулаларда жиналып, кей жағдайда ішінара аулаларда немесе пештерде өртеніп кетуіне немесе тұрғындардың өздері қоқыс алаңдарына тасуларына алып келеді.

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 337-бабына сәйкес, қалдықтарды жинау, сұрыптау және тасымалдау, қауіпті емес қалдықтарды кәдеге жарату және жою жөніндегі кәсіпкерлік қызметті жоспарлайтын немесе жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектілері өз қызметінің басталғаны туралы хабарламаны Қазақстан Республикасының ҚОҚМ жолдау қажет.

Жаңақала ауданы ауылшаруашылық қалдықтарының көп жиналуымен сипатталады, өйткені ауылдық округтердегі жергілікті тұрғындардың негізгі қызметі мал шаруашылығы болып табылады. Ауыл тұрғындары әдетте жылына бір-екі рет ауыл шаруашылығы қалдықтарын шығаруды өздері ұйымдастырып, Жаңақала ауылы мен ауылдық жерлердегі бар қоқыс полигондарына көлік жалға алады. Әдетте бір алып тастаудың құны шамамен 10 000 теңгені құрайды.

Сұрыптау және өңдеу

Жаңақала ауданында қоқыс сұрыптау желілері жоқ. Барлық коммуналдық қалдықтар бөлек жиналмай немесе сұрыпталмай полигондарға шығарылады.

Талдау нәтижесінде Жаңақала ауданында қосалқы материалдарды сұрыптау және өңдеумен айналысатын мамандандырылған ұйымдарды табу мүмкін болмады.

Жерлеу

Жаңақала ауданында әр ауылдық округте орналасқан және жалпы көлемі 91 гектар жерді алып жатқан 9 полигон бар. Бұл жерлерді ауылдық округ әкімдігі полигондар үшін арнайы бөлген, полигондар үшін жер телімдерін бөлу туралы шешімдері бар.

Алайда, бұл қалдықтарды орналастыру орындары экологиялық стандарттар мен талаптарға сәйкес келмейді. Полигон аумақтарында қоршаулар жоқ, бұл қалдықтардың шашырауына және қалдықтар алып жатқан аумақтың кеңеюіне әкеледі.

Барлық коммуналдық және ауыл шаруашылық қалдықтары полигондарға шығарылады.

2.2 Жаңақала ауданы бойынша соңғы үш жылдағы қалдықтарды өңдеуге талдау

№2 кесте Қалдықтарды басқару динамикасы

Жаңақала ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	1210	1050	820

Бірлік ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	150	200	210

Жаңажол ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	210	220	230

Жаңақазан ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	270	230	340

Көпжасар ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	280	265	290

Қызылоба ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	230	270	300

Мәштексай ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	200	260	280

Меңдешев ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	300	305	310

Пятимар ауылдық округі:

Жарату	2021	2022	2023
Қалыптасқан (тонна)
Қайта өңделген (тонна)
Жинақталған/көмілген (тонна)	150	200	220

Өңірдегі қалдықтарды басқарудың негізгі проблемасы – түзілетін қалдықтардың мөлшерін есепке алу жүйесінің жоқтығы.

Күшті, әлсіз жақтарын, мүмкіндіктерін талдау және коммуналдық қалдықтарды басқару секторындағы қауіптер

Жаңақала ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқаруды талдау барысында қалдықтарды өңдеудің негізгі әдісі оларды көму болып табылатыны анықталды. Қалдықтарды ішінара жинау және шығару тек Жаңақала ауылында жүргізіледі. Ауданда коммуналдық қалдықтарды басқару үшін жеткілікті инфрақұрылым жоқ. Жаңақала ауданының ерекшелігі – тұрғындардан мал қалдықтарының пайда болуы және оны қолданыстағы қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарына шығару.

Бағдарламаны іске асыру шеңберінде Жаңақала ауданында ауданның ерекшеліктері мен тұрғындардың қажеттіліктерін ескере отырып, табиғатты қорғау заңнамасының талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтарды басқарудың ұтымды және экологиялық таза жүйесін ұйымдастыру қажет.

№3 кесте Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы күшті және әлсіз жақтары, мүмкіндіктер мен қауіптерді талдау

Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
Батыс Қазақстан облысының, соның ішінде Жаңақала ауданының бағдарламалық құжаттарында нысаналы көрсеткіштер мен индикаторлардың болуы. Сұрыптау желісі бар жаңа полигон құрылысын жоспарлау.	Белгіленген тарифтер жоқ. Қалдықтарды ұйымдаспаған жинау және шығару. Тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау және тасымалдау үшін қажетті инфрақұрылымның, соның ішінде қоқыс таситын көліктердің, контейнерлердің және сұрыптау желілерінің болмауы. Санитарлық нормалар мен талаптарға сай келетін қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарының болмауы. Қалдықтарды басқару ережелері туралы халықтың хабардарлығының төмен деңгейі. RSO, WEEE және медициналық қалдықтар сияқты тұрғындардан коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін жинау жүйесінің болмауы.
Мүмкіндіктер	Қауіп-қатер
Тұрмыстық қатты қалдықтарды басқару жүйесіне аймақтық тәсілді енгізу. Полигонға түсетін қалдықтардың үлесін азайту, қайта өңделетін қалдықтардың көлемін ұлғайту. Жаңақала ауданының әкімшілік аумағындағы полигондарды рекультивациялау. (ластау көздерін оңтайландыру, жер тепе-теңдігін қалпына келтіру). Қоршаған ортаға теріс әсерді азайту. Заманауи технологиялардың болуы, қайталама шикізаттың әртүрлі түрлерін өңдеуге арналған қондырғылардың кең ауқымы.	Әр ауылдық округте полигондардың көп болуы. Тұрғындар мен заңды тұлғалардың рұқсат етілмеген жерлерде коммуналдық қалдықтарды бақылаусыз көмуі.

2.3 Қалдықтарды басқару қызметін талдау

"Облыстың ауылдық елді мекендерінің санитарлық тазалығын қамтамасыз ету" бағдарламасы бойынша Жаңақала ауданында қоқыс шығару және 9 полигонды толтыру жұмыстары жүргізілуде.

Жаңақала ауданындағы экологиялық жағдайды жақсарту және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздігін арттыру мақсатында қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының құрылысына (2025 жылға 10 000 000 теңге) және қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының құрылысына жобалық құжаттама әзірлеу бойынша іс-шара жоспарлануда. Жаңақала ауданы бойынша (2026 жылға 800 000 000 теңге). Бұл іс-шаралар мен жоспарланған шығыстар Батыс Қазақстан облысының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі 2025-2027 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының жобасына енгізілген.

2.4 Соңғы үш жылда бөлінген қаражатты сипаттау және талдау

№ 4 кесте – Жаңақала ауданы бойынша 2020-2023 жылдарға арналған қалдықтарды басқару жөніндегі іс-шараларға арналған шығындар

Аты	Нақты шығындар, теңге
	2020	2021	2022	2023
Жаңақала ауданының ауылдық елді мекендерінің санитарлық тазалығын қамтамасыз ету	18 123 000	7 266 000	10 326 000	7 962 000
КамАЗ негізіндегі қоқыс таситын көлікті (1 бірлік) және кәріздік машинаны (1 бірлік) сатып алуға кеткен шығындар	-	-	-	-
Қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлерді сатып алу	-	-	-	692 160
БАРЛЫҒЫ	18 123 000	7 266 000	10 326 000	8 654 160

3. БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТТАРЫ, МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ

3.1 Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері

Бағдарлама мақсаттары:

- түзілетін және жинақталған қалдықтардың, сондай-ақ кәдеге жаратылатын қалдықтардың қауіпті қасиеттерінің көлемі мен деңгейін біртіндеп төмендетуге бағытталған белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізу;

- қалдықтарды қайта өңдеу және полигондарды рекультивациялау үлесін арттыру;

- өндіріс және тұтыну қалдықтары жиналатын және жиналатын аумақтардың санитарлық-экологиялық жағдайын жақсарту.

Қалдықтарды басқару бағдарламасының мақсаттары:

- қатты тұрмыстық қалдықтарды іріктеп (бөлек) жинауды енгізу.

Бұл тапсырма қайта пайдалануға болатын қалдықтарды анықтау мақсатына жетуге бағытталған (қағаз, шыны, металл, полимерлі материалдар). Тапсырманы орындау көмуге жататын қалдықтардың көлемін азайтуға әкеледі;

- қалдықтарды дұрыс сақтауды және өңдеуді ұйымдастыру. Алға қойылған міндет – жинақталған және түзілетін қалдықтардың қоршаған ортаға әсерін азайту мақсатына қол жеткізу;

- рұқсат етілмеген қоқыс үйінділерін жою

- қалдықтарды уақтылы кәдеге жарату;

- қалдықтардың көлемін азайту және қалдықтарды қосымша шикізат көздері ретінде шаруашылық айналымға тарту бойынша жоспарлар мен іс-шаралардың орындалуын тексеру.

Қалдықтарды басқару ҚР ЭК 319-бабымен реттеледі

1. Қалдықтарды басқару қалдықтарды пайда болған кезден бастап түпкілікті жоюға дейін оларға қатысты жүргізілетін операцияларды білдіреді.

2. Қалдықтарды басқару операцияларына мыналар жатады:

1) қалдықтардың пайда болу орнында жинақталуы;

2) қалдықтарды жинау;

3) қалдықтарды тасымалдау;

4) қалдықтарды қайта өңдеу;

5) қалдықтарды кәдеге жарату;

6) осы тармақтың 1), 2), 4) және 5) тармақшаларында көзделген операцияларды жүргізу процесінде орындалатын көмекші операциялар;

7) қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату және (немесе) кәдеге жарату жөніндегі операцияларға бақылау жүргізу;

8) жойылған (жабық, пайдаланудан шығарылған) қалдықтарды орналастыру объектілеріне қызмет көрсету жөніндегі қызмет.

3.2 Мақсаттар мен міндеттерге жету жолдары

Негізгі бағыттар, мақсатқа жету жолдары және соған сәйкес шаралар мақсатқа жету және проблемаларды шешу жолдарын, сондай-ақ белгіленген мақсатты көрсеткіштерге толық көлемде және уақытында қол жеткізуді қамтамасыз ететін шаралар жүйесін қамтиды. Қол жеткізу жолдары мен шаралар жүйесіне қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіруге бағытталған ұйымдастырушылық, ғылыми-техникалық, технологиялық, сондай-ақ экономикалық шаралар жатады.

Қалдықтарды тиімді басқару кешенді және жүйелі көзқарасты, сондай-ақ барлық мүдделі тараптардың белсенді өзара іс-қимылын талап етеді. Алға қойған мақсат-міндеттерге қол жеткізу үшін аудан көлемінде ғана емес, облыстың басқа аудандарымен ынтымақтастықты жүзеге асыру үшін күш біріктіру қажет.

Келесі қадамдарды орындау қажет.

1. Тиімді инфрақұрылымды дамыту.

2. Қалдықтарды жинау, тасымалдау және қайта өңдеу объектілерін салу және жаңғырту.

3. Шығындарды азайту үшін жинау және тасымалдау бағыттарын оңтайландыру.

4. Ақпараттық науқандар мен білім беруді енгізу.

5. Қалдықтарды сұрыптау және кәдеге жарату ережелеріне халықты оқыту іс-шараларын ұйымдастыру.

6. Қайта өңдеуге және қалдықтарды азайтуға белсенді қатысқандарға сыйақы немесе жәрдемақы бағдарламаларын қолдау.

7. Қалдықтардың көлемін, жинау және қайта өңдеу тиімділігін қадағалау үшін мониторинг жүйесін құру.

8. Бағдарлама нәтижелерін жүйелі түрде бағалау және алынған мәліметтерге сәйкес стратегияны бейімдеу.

9. Мүдделі тараптармен ынтымақтастық:

10. Қалдықтарды өңдеу процесіне жеке компанияларды, үкіметтік емес ұйымдарды және халықты тарту.

11. Ресурстарды біріктіру және күш-жігерді үйлестіру үшін жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен серіктестік.

12. Қалдықтарды басқару саласындағы заңнаманы және нормативтік құқықтық актілерді сақтау.

13. Қолданылатын болса, халықаралық келісімдер мен стандарттарға сәйкестік.

14. Қалдықтарды басқарудың және оның қоршаған ортаға әсерін азайтудың жаңа жолдарын іздеуге бағытталған ғылыми-зерттеу және инновациялық жобаларды қолдау және қаржыландыру.

15. Қалдықтарды басқару бағдарламасының тұрақты қаржылық моделін, оның ішінде қаржыландырудың және бюджеттеудің ашық жүйесін әзірлеу.

16. Қалдықтарды басқару бойынша күш-жігерді біріктіру үшін басқа аймақтармен ынтымақтастық.

3.3 Бағдарламаның мақсаттары

Қалдықтарды басқару бағдарламасының мақсаттары нақты, өлшенетін, қол жеткізуге болатын, өзекті және уақытқа байланысты болуы керек (SMART критерийлері).

Полигонға жіберілетін қалдықтардың жалпы көлемін азайту:

Мақсат: 5 жылдық кезеңнің соңына дейін полигонға жіберілетін қалдықтардың жалпы көлемін 20%-ға қысқарту.

Өлшем: Жыл сайын полигонға жіберілетін тонна қалдықтар саны.

Мақсаты: 2 жыл ішінде ауданның 95 пайызында қалдықтарды бөлек жинау және сұрыптау бойынша стандартты тәжірибеге қол жеткізу.

Өлшем: Бөлек жинау ұйымдастырылған аумақтың пайызы.

Парниктік газдар шығарындыларын азайту:

Мақсаты: Қалдықтарды басқару саласындағы барлық қолданыстағы заңнама мен стандарттарды сақтауды қамтамасыз ету.

Өлшем: сәйкестікті тексеру және аудит нәтижелері.

Мақсаттар қалдықтарды басқару бағдарламасының нақты мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестендірілген және белгіленген мақсаттарға қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін жүйелі түрде бақыланып, бағалануы керек.

4. НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ, МАҚСАТҚА ЖЕТУДІҢ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ ТИІСТІ ШАРАЛАР

Жаңақала ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін табиғатты қорғау заңнамасының талаптарына сәйкес келтіру:

- қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының нормативтерін бекіту;

- тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және орналастыру бойынша халыққа арналған тарифті бекіту;

- қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және тасымалдау жөніндегі кәсіпорынды анықтау үшін конкурс (тендер) өткізуге;

- халықпен жария ұсыныс шарттарын жасасуға көшу.

Қалдықтардың түзілу және жинақталу көрсеткіштерін есептеу. Тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және орналастыру бойынша халыққа тарифтерді бекіту

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабының 4-тармағына сәйкес, коммуналдық қалдықтардың пайда болуы мен жинақталуының нормативтерін және халыққа жинауға, тасымалдауға, тасымалдауға тарифтерді әзірлеп, жергілікті өкілді органдарға бекітуге ұсыну қажет. Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау және кәдеге жарату. Коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын есептеу Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 1 қыркүйектегі № 347 бұйрығы "Коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының нормаларын есептеудің үлгілік қағидалары" сәйкес жүзеге асырылады.

Тариф Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 14 қыркүйектегі № 377 "ҚТҚ-ны жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму бойынша халыққа арналған тарифті есептеу әдістемесіне" сәйкес есептеледі.

2023 жылғы маусымда Қазақстан Республикасының ЕҚМ және Қазақстан Республикасы Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігімен бірлесіп, қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару саласындағы бәсекелестікті дамытудың Жол картасы қабылданды, онда бизнес пен халық үшін әділ тариф құру қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және кәдеге жарату тарифін 2 жылда 1 рет қайта қарау қажет.

Жаңақала ауданы бойынша тариф бекітілгеннен кейін оларды 2 жылда бір рет қайта қарау қажет. Өңірдегі заманауи шындықтарды және инфляциялық процестерді ескере отырып, тарифтерді бекіту және уақытылы қайта қарау мамандандырылған ұйымдардың қызметін теңгерімдеуге және көрсетілетін қызметтердің сапасына тиісті талаптарды белгілеуге мүмкіндік береді.

Конкурс (тендер) арқылы қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және тасымалдау бойынша кәсіпорындарды анықтау

ҚР ЭК 367-бабына сәйкес ҚТҚ жинау бойынша нарыққа қатысушыларды айқындау "Мемлекеттік сатып алу туралы" ҚР Заңының 4-тарауына сәйкес конкурс (тендер) өткізу арқылы жүзеге асырылады.

Нарық қатысушыларын айқындау бойынша конкурс (тендер) өткізу кезінде ЖАО ҚТҚ жинау және шығару жөніндегі мамандандырылған ұйымдарға арналған талаптарды ҚР ЭК және коммуналдық қалдықтарды басқару қағидаларына сәйкес белгілеу. Экологиялық заңнаманың талаптарына сәйкес ҚТҚ жинау және тасымалдау бойынша конкурсқа қатысушыларға мынадай ең төменгі талаптар белгіленді:

1) Кодекстің 337-бабының талаптарына сәйкес қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы кәсіпкерлік субъектілерінің рұқсаттар мен хабарламалардың мемлекеттік электрондық тізілімінде тіркелуінің болуы;

2) экологиялық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішіне сәйкес 38110 "Қауіпсіз қалдықтарды жинау", 38210 "Қауіпсіз қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату" кіші сыныбының болуы;

3) меншігінде және (немесе) жалға алынған спутниктік навигация жүйелерімен жабдықталған көлік құралдарының болуы;

4) көлік құралдарын қоюға, сақтауға, техникалық қызмет көрсетуге және жөндеуге арналған жылытылатын өндірістік үй-жайларға меншік құқығының және/немесе жалға алу құқығының болуы;

5) коммуналдық қалдықтарды шығару бойынша қызмет көрсету үшін білікті басқарушы және техникалық персоналдың болуы және т.б.

Тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау және шығару бойынша көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру үшін конкурстық негізде коммуналдық қалдықтарды басқаруға ұзақ мерзімді шарттар жасасу қажет. Ұзақ мерзімді келісім-шарттар қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығарумен айналысатын субъектілерге компанияларды дамытуға өз қаражаттарын салуға мүмкіндік береді. Ұзақ мерзімді шарттарды орындау барысында алынған нәтижелерді талдау арқылы көрсетілетін қызметтердің сапасын бағалауға болады. Кемінде 5 жылға созылатын келісімшарттардың нұсқаларын қарастыру маңызды.

Жұртшылықпен ашық ұсыныс келісімдерін жасау

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 367-бабына сәйкес, тұрғын үйлерде тұратын жеке тұлғалар мемлекеттік шарттар негізінде қатты тұрмыстық қалдықтарды жинаудың орталықтандырылған жүйесін пайдалануға және жергілікті өкілді органмен бекітілген қалдықтарды тасымалдау жөніндегі қызметтерге ақы төлеуге міндетті.

Жаңақала ауданында тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау және шығару субъектісі анықталғаннан кейін аудан тұрғындарының барлығын қамту үшін ашық ұсыныс келісімдерін жасау тәжірибесін енгізу маңызды сияқты. Ашық оферта түріндегі келісім мамандандырылған компаниялардың сайттарында және аудан әкімдігінің ресми сайтында танысу үшін қолжетімді болады. Осындай келісімдер негізінде әр үйге барып, тұрғындарға төлем түбіртектерін беру арқылы немесе басқа да ыңғайлы жолмен төлемақы алынады. Қоғамдық келісім-шарттарды қолдану компаниялар үшін процедураны жеңілдетіп, тұрғындарға қолайлылық береді.

Сондай-ақ, Жаңақала ауданының әкімдігі ашықтық пен қор жинауды арттыру мақсатында барлық мемлекеттік қызмет көрсету бойынша бірыңғай есеп айырысу-қаржы орталығын құру мүмкіндігін қарастыруы қажет. Айта кету керек, ауылдық округтер шалғай елді мекендерде орналасқан және бұл тұрғыда төлемдерді қабылдау мен төлеудің бірыңғай орталығы қаражатты тиімді жинаудың аса қолайлы құралына айналады.

Ауыл тұрғындарының коммуналдық қалдықтарды жинауға және жүйелі түрде шығаруға қолжетімділігін қамтамасыз ету, инфрақұрылымды құру және пайдалану

Ауыл тұрғындарының коммуналдық қалдықтарды жинауға және жүйелі түрде шығаруға қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін мыналар қажет:

- коммуналдық қалдықтарды жинау және тұрақты шығару үшін мамандандырылған көлік сатып алу;

- қатты тұрмыстық қалдықтарды (құрғақ және дымқыл фракциялар) бөлек жинауды енгізу үшін контейнерлерді сатып алу;

- Жаңақала ауылындағы көпқабатты үйлердің аулаларындағы және қоғамдық орындардағы контейнер алаңдарын санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкестендіру.

Коммуналдық қалдықтарды жинау және тұрақты шығару үшін мамандандырылған автокөліктерді сатып алу.

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабының 5-тармағына сәйкес жергілікті атқарушы органдар коммуналдық қалдықтарды жүйелі түрде шығаруды ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

Тұрғындардың коммуналдық қалдықтарды шығару бойынша тұрақты қызметтерге қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған бағдарлама аясында екі мамандандырылған автокөлік сатып алу қажет. Қазір Жаңақала ауданында мұндай көліктің бір түрі ғана бар. Апта сайын ауылдық округтерден коммуналдық қалдықтарды шығару жоспарлануда. Арнайы көліктердің қажетті санының болмауы қоқыс жинау кестелерінің кешігуіне және тұрғындарға қолайсыздық тудыруы мүмкін. Нәтижесінде бұл рұқсат етілмеген үйінділердің пайда болуына себеп болуы мүмкін. Сатып алынған көліктер конкурс (тендер) арқылы іріктеліп алынған және қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және тасымалдаумен айналысатын компанияның басқаруына беріледі.

Жаңақала ауылында тұрмыстық қатты қалдықтарды шығару жұмыстары күн сайын жүргізілетін болады. Бұл ретте, "Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және орналастыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Санитариялық қағидалардың 58-бабына сәйкес қалдықтарды контейнерлерде температурада сақтау мерзімі 0°С және одан төмен температура үш күннен аспайды, оң температурада – тәуліктен аспайды.

Тұрмыстық қатты қалдықтар ауылдық елді мекендерге бекітілген кесте бойынша көшелер мен ауылдық үйлерді аралап, мысалы, аптасына бір рет шығарылады.

Жаңақала ауданында коммуналдық қалдықтарды шығарудың ұсынылатын кестесі:

- Жаңақала ауылында күнделікті алып кету;

- ауылдан апта сайын көшіру.

Қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлерді сатып алу, бөлек жинауды енгізу (құрғақ және дымқыл фракциялар).

Қалдықтарды түзілу көзіне бөлек жинау табиғатты қорғау заңнамасының міндетті талабы болып табылады. ҚР ЭК 321-бабына сәйкес, бөлек жинау мынадай фракциялар бойынша жүзеге асырылады:

1) "құрғақ" (қағаз, картон, металл, пластик және шыны);

2) "дымқыл" (тағам қалдықтары, органикалық заттар және т.б.).

Қалдықтарды бөлек жинау жүйесін енгізу үшін жергілікті өзін-өзі басқару органы (Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 қаулысымен) бөлек жинауға арналған контейнерлердің қажетті санын (кемінде 2) орнатуды қамтамасыз етеді. Контейнер алаңдары, ол популяция саны мен қалдықтардың жинақталу нормалары, олардың сақтау мерзімі және басқа да қажетті факторлар негізінде анықталады.

Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу қағидаларына сәйкес, егер коммуналдық қалдықтар бөлек жиналса, қалдықтардың әрбір санатының (фракциясы, түрі) шығарудың өзіндік жиілігі болатыны белгіленген.

Қазіргі таңда Жаңақала ауданында тұрмыстық қатты қалдықтарды (ТҚҚ) жинайтын 84 контейнер орнатылған.

Қатты қалдықтарды жинау және шығару жүйесін жақсарту үшін екі нұсқаны қарастыру қажет:

- қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының нормативтерін есептеу және бекіту, сәйкесінше барлық тұрғындар үшін контейнерлердің қажетті санын есептеу;

- төрт үйге (аулаға) бір контейнер орнатылған ағымдағы тәжірибе негізінде қажетті контейнерлер санын есептеңіз.

5-кестеде аулалардың (үйлердің) санына сәйкес контейнерлер саны көрсетілген. Бірақ нақты сома қалдықтардың пайда болуы мен жинақталуының бекітілген стандарттарына сәйкес есептелуі керек.

№5 кесте ТҚҚ жинауды және шығаруды ұйымдастыруды толық қамту үшін ауылдық елді мекендердегі үйлердің (аулалардың) санына сәйкес қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлердің ұсынылатын саны

№	А/о атауы	Үйлердің саны (аулалар)	Қол жетімді контейнерлер саны, дана.	Қажетті контейнерлер саны, дана.
1.	Жаңақала	1937	84	126
2	Бірлік	250	0	16
3	Жаңажол	273	0	18
4	Жаңақазан	409	0	27
5	Көпжасар	285	0	19
6	Қызылоба	374	0	24
7	Мастексай	405	0	26
8	Меңдешев	151	0	10
9	Пятимар	359	0	23
	БАРЛЫҒЫ	4443	84	289

Осылайша, қатты тұрмыстық қалдықтарға қажетті контейнерлердің саны туралы шешім қалдықтардың жинақталу жылдамдығын есептеу негізінде қабылдануы мүмкін.

№6 кесте Коммуналдық қалдықтарды басқаруды ұйымдастыру үшін материалдық-техникалық жарақтандыру қажеттілігі

№	А/о атауы	Қажетті мамандандырылған көлік саны (қоқыс таситын көлік), бірлік.	Қажетті қалдықтарды сұрыптау желілерінің саны, бірлік	Қажетті жабдық саны (пресс), бірлік.
1	Жаңақала	1	1	1
2	Бірлік	1	-	-
3	Жаңажол	1	-	-
4	Жаңақазан	1	-	-
5	Көпжасар	1	-	-
6	Қызылоба	1	-	-
7	Мастексай	1	-	-
8	Меңдешев	1	-	-
9	Пятимар	1	-	-
	БАРЛЫҒЫ	9	1	1

Контейнер алаңдарын санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес келтіру

Жаңақала ауылында абаттандырылған үйлердің жанында ҚТҚ жинауға арналған 5 контейнерлік алаңдары бар.

Жаңақала ауданында заңды тұлғалардың аумағында (мемлекеттік мекемелер, мектептер, балабақшалар, дүкендер және т.б.) 38 контейнерлер және 6 контейнерлер Жаңақала ауылының орталық көшелерінде орналасқан.

Контейнер алаңдары "Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және орналастыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Санитариялық қағидаларында белгіленген санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес келмейді.

Орталық көшелердегі және заңды тұлғалардың аумағындағы барлық қолданыстағы контейнер алаңдары және жаңа контейнер алаңдары қатты жабынмен қамтамасыз етілуі және қалдықтардың желмен таралу (тарату) мүмкіндігін болдырмайтын биіктікке дейін үш жағынан қоршалуы керек, бірақ кем емес. 1,5 м-ден астам Контейнер алаңдары тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттардан кемінде 25 м қашықтықта орналастырылуы және көлікке кіру жолдары болуы керек.

Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және қайта өңдеу жүйесін әзірлеу

Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату жүйесін әзірлеу мыналар арқылы жүзеге асырылуы тиіс:

-жергілікті тұрғындармен және жергілікті бизнес-қауымдастықпен өзара іс-қимылды күшейту;

-органикалық коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ынталандыру, оның ішінде компосттау арқылы;

-коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін жинау мен өңдеуді дамыту;

-азаматтық және құрылыс қалдықтарын жинау үшін арнайы орындар ұйымдастыру.

Жергілікті тұрғындармен және жергілікті бизнес қауымдастығымен өзара әрекеттесуді күшейту және т.б.

Жаңақала ауданында коммуналдық қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу жүйесін дамыту үшін ауданда жұмыс істейтін барлық кәсіпорындармен өзара іс-қимылды күшейту қажет.

Жергілікті бизнес-қоғамдастық өкілдерінің мүмкіндіктері мен мүдделерін анықтау қажет. Өңірдегі қалдықтарды басқару секторын талқылау және дамыту үшін жергілікті билік пен бизнес және басқа да мүдделі тараптардың өзара іс-қимылы бойынша түрлі кездесулер, дөңгелек үстелдер өткізу. Тұрмыстық қатты қалдықтарды бөлек жинау мен өңдеуді дамытудағы ынтымақтастық мәселелерін қарастыру қажет. ЖАО бизнес бастамаларға қолдау мен көмек көрсетуі керек. Мысалы, контейнерлер орнату үшін жер учаскелерін беру, қайталама шикізатты қабылдау пункттері, бөлек жиналған қайталама шикізатты, азаматтық және құрылыс қалдықтарын, биологиялық ыдырайтын қалдықтарды және т.б. өңдеу және кәдеге жарату объектілерін құру. Ауданда қалдықтарды бөлек жинауды және қайта өңдеуді дамытуға мүмкіндік береді.

Органикалық коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды және оларды қалпына келтіруді ұйымдастыру, соның ішінде компосттау арқылы

Органикалық коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ынталандыру және оларды кәдеге жарату, оның ішінде компосттау арқылы алу аудандардың жергілікті атқарушы органдарының құзыретіне жатады (ҚР Экоголиялық кодексінің 365-бабы).

Сондай-ақ, коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу қағидаларының 19-тармағына сәйкес аудандардың, ауылдардың, қалалардың, ауылдық округтердің жергілікті мемлекеттік органдары жеке тұрғын үй құрылысы секторында органикалық қалдықтарды компосттауды енгізу бойынша халыққа ақпараттық науқандар жүргізеді (жеке сектор).

Компосттау – оның табиғи биодеградациясына негізделген қалдықтарды өңдеу технологиясы. Осы себепті компосттау органикалық шыққан қалдықтарды өңдеу үшін кеңінен қолданылады. Бүгінгі күні тамақ қалдықтарын да, бөлінбеген ағынды да компост жасау технологиялары бар.

Органикалық қалдықтарды компосттау тікелей үй шаруашылығында немесе орталықтандырылуы мүмкін. Тікелей үй шаруашылығында компосттау жай ғана компост шұңқырларында немесе арнайы компост машиналарын пайдалану арқылы жүзеге асырылады.

Жаңақала ауданының ерекшелігі – мал шаруашылығының органикалық қалдықтарының түзілуі. Бұл қалдықтар түрлері әр ауылдық округтердегі тұрмыстық қалдықтармен бірге қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарына көміліп жатыр.

Жануарлар қалдықтарымен оны тиімді пайдалану және қоршаған ортаға тигізетін кері әсерін азайту үшін бірқатар шараларды жүзеге асыруға болады.

Компосттау: Жануарлардың қалдықтарын кәдеге жаратудың ең кең таралған әдістерінің бірі компосттау болып табылады. Жануарлардың көңі мен басқа да органикалық материалдарды компостқа өңдеуге болады, содан кейін оны ауыл шаруашылығы мен бағбандық үшін тыңайтқыш ретінде пайдалануға болады.

Биогаз: Көң және жем қалдықтары сияқты жануарлар қалдықтарын биогаз өндіру үшін пайдалануға болады. Биогазды жылыту, электр энергиясын өндіру үшін энергия көзі ретінде пайдалануға немесе тіпті ас үйдегі газ плиталарында тікелей пайдалануға болады.

Тыңайтқыш: Мал көңін ауыл шаруашылығына табиғи тыңайтқыш ретінде пайдалануға болады. Ол топырақты маңызды қоректік заттармен байытады.

Вермикомпост өндірісі: Вермикомпост компостқа қарағанда органикалық тыңайтқыштың тұрақты түрі болып табылады. Бұл топырақ құрылымын жақсартуға және ылғалды ұстауға көмектеседі.

Айта кету керек, мал қалдықтарымен тиімді күресу қандай жануарлардың ұсталатынына, шаруашылықтардың көлеміне және кәсіпкерлік субъектілерінің дамуына қолдау көрсету шараларына байланысты. Қандай әдістерді қолдану туралы шешім нақты жағдайлар мен қажеттіліктерді ескере отырып қабылдануы керек. Тұрғындар түзетін мал қалдықтарының көлеміне зерттеулер жүргізіп, мал қалдықтарын өңдеу мен өңдеуге қызығушылықты анықтап, мал қалдықтарынан алынатын өнімге күтілетін сұранысты бағалау қажет.

Жаңақала ауылында қуаттылығы төмен қатты тұрмыстық қалдықтар полигонын салу кезінде компост алаңын қарастыру қажет. Бөлек жиналған органикалық қалдықтар компост төселетін арнайы жабдықталған алаңға тасымалданады. Кейіннен мұндай компостты ауылшаруашылық қажеттіліктері үшін және уақытша қалдықтарды сақтау орындарын (полигондарды) қалпына келтіру үшін пайдалануға болады.

Биологиялық ыдырайтын қалдықтардың жеткілікті көп мөлшері түзілетін және қосалқы шаруашылығы бар ұйымдар мен мекемелерде (мысалы, мектептерде) компост жасауды жеке-жеке жүргізуге немесе қатты тұрмыстық қалдықтар полигонындағы компосттау алаңына апаруға болады.

Сондай-ақ, мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс және жергілікті атқарушы органдардың қызметі аясында халық пен заңды тұлғалар арасында компостингті пайдалану мәселелері бойынша кеңінен түсіндіру жұмыстарын жүргізу қажет.

Коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін бөлек жинауды және қалпына келтіруді ұйымдастыру.

Коммуналдық қалдықтардың қауіпті құрамдас бөліктері (электрондық және электр жабдықтары, құрамында сынап бар қалдықтар, аккумуляторлар, аккумуляторлар және басқа да қауіпті компоненттер) бөлек жиналып, қайта қалпына келтіру үшін мамандандырылған кәсіпорындарға берілуі тиіс (ҚР ЭК 365-бап).

Құрамында сынап бар қалдықтар (MCW)

Халықтан РСО жинау жүйесін ұйымдастыру үшін жергілікті мемлекеттік органдар:

–халық өндіретін ROM жинау үшін орнатылған арнайы әмбебап контейнерлердің орнатылуын және қызмет көрсетуін бақылау;

–арнайы әмбебап контейнерлердің сақталуын қамтамасыз ету шараларын қамтамасыз етуге, контейнерлерге қызмет көрсететін мамандандырылған кәсіпорынмен өзара іс-қимыл жасауға, оларға еркін қол жеткізуді қамтамасыз етуге, тұрғындармен түсіндіру жұмыстарын жүргізуге, кондоминиум объектісін басқару органдарының қызметін бақылау және ұйымдастыру; контейнерде бөгде заттарды сақтау, бөгде жарнамаларды, хабарландыруларды және т.б. контейнерге жабыстыру;

–халықты демеркуризациялау жөніндегі іс-шаралар кешенін іске асыру үшін мамандандырылған кәсіпорындардың жұмыстарын (қызметтерін) сатып алуға және жөндеуге (ауыстыруға) қаражат бөлу арқылы халық пайдаланған құрамында сынап бар энергия үнемдейтін шамдарды кәдеге жаратуды ұйымдастыру) RSO үшін контейнерлер.

Мамандандырылған кәсіпорындардың халық үшін демеркуризациялау жөніндегі шаралар кешенін іске асыруға және ЖАО РСО үшін контейнерлерді жөндеуге (ауыстыруға) арналған жұмыстарды (көрсетілетін қызметтерді) сатып алу ҚР ЭК, "Мемлекеттік сатып алу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 4-тарауына және коммуналдық қалдықтарды басқару қағидаларына сәйкес конкурс (тендер) арқылы жүргізілетін болады, ҚР ЭГТРМ м.а. 2021 жылғы 28 желтоқсан № 508 бұйрығы.

Электрондық және электрлік жабдық (EEE)

Жергілікті атқарушы органдар ақпараттық науқандарды, конкурстар мен лекцияларды өткізуді қоса алғанда, бірақ онымен шектелмей, тұрғындардан БЭЕ бөлек жинау үлесін арттыруға бағытталған шараларды қабылдауы қажет.

Тұрғындардан коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін жинау жүйесін ұйымдастыру үшін келесі шараларды қабылдау қажет:

- Тұрмыстық қауіпті қалдықтарды, мысалы, батареялар, электронды және электр жабдықтары үшін тұрақты немесе жылжымалы жинау пункттерін/пункттерін құру.

- Тұрғындарды қоқыс жинау пункттерінің ұйымдастырылуы туралы хабардар етуді қамтамасыз ету және оларды қауіпсіз өңдеуге ықпал ету.

- Қалдықтарды жинау және кәдеге жарату шығындарының бір бөлігін жабу мақсатында кеңейтілген өндіруші жауапкершілігінің операторы ретінде жұмыс істейтін "Жасыл Даму" АҚ-мен ынтымақтастықты нығайту.

WEEE жинау үшін стационарлық қабылдау пункттерін қамтамасыз ету қажет. Қабылдау пункттері көрсетілген тауарларды сататын дүкендерде (дүкен бөлімшелері, сауда нүктелері) құрылуы мүмкін.

Коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін бөлек жинауды енгізу және кәдеге жарату пункттерін құру бөлек жинау мақсатына жетуге мүмкіндік береді.

Мемлекеттік органдардан және заңды тұлғалардан коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін бөлек жинау және қалпына келтіру

Қауіпті коммуналдық қалдықтар заңды тұлғалардың қызмет түріне қарамастан түзетін қалдықтары да бөлек жиналып, мамандандырылған ұйымдарға (кәсіпорындарға) қалпына келтіру үшін берілуі тиіс (ҚР ЭК 365-бабы).

Жаңақала ауданының барлық мемлекеттік органдары мен бюджеттік ұйымдары қауіпті қалдықтармен жұмыс істеу бойынша қызмет көрсетуге келісім-шарт жасасуға міндетті болады. Жаңақала ауылының әкімдігі мен ауылдық округтердің әкімдіктері заңды тұлғалармен және мемлекеттік мекемелермен алдын алу жұмыстарын жүргізу қажет.

Азаматтық қалдықтарды және тұрғындардан түзілетін құрылыс қалдықтарын жинау үшін арнайы орындар ұйымдастыру

Қалдықтарды бөлек жинауға қойылатын талаптардың 19-тармағына сәйкес әрекет ету тәртібі. 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 ЖАО жабындысы және құрылысқа арналған қоршаулары бар және жеке тұлғалар (тұрғындар) шығаратын көлемді қалдықтармен кемінде 12 м2 орынды ұйымдастырады.

Қалдықтарды бөлек жинауға қойылатын талаптардың 17-тармағына сәйкес жылжымайтын мүліктің құрылысын немесе жөндеуін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар ЭБЖМ м.а. 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығына сәйкес, құрылыс және ірі көлемдегі қалдықтарды жергілікті атқарушы органдар ұйымдастыратын арнайы орындарға дербес шығаруды жүзеге асырады.

Жаңақала ауылының әкімдігі мен ауылдық округтердің әкімдіктері одан әрі тұрғындардан азаматтық және құрылыс қалдықтарын жинау үшін арнайы ұйымдастырылған орындарды белгілеуі қажет. ҚТҚ полигондарының жанында құрылыс және азаматтық қалдықтарды орналастыруға арналған арнайы орындарды орналастыруға болады.

Құрылыс қалдықтарын жинау, әдетте, келесі жолдардың бірімен жүзеге асырылуы тиіс: қаптарға жинау және оларды кейіннен борттық немесе автосамосвалға тиеу; қалдықтарды кейіннен борттық немесе автосамосвалға қайта тией отырып, үйіндіде сақтау.

Заң талаптарына сәйкес, жергілікті мемлекеттік органдар тұрғындардың өзі түзетін азаматтық және құрылыс қалдықтарын жинау үшін арнайы орындарды ұйымдастыруды қамтамасыз етеді. Алайда, бүгінгі күннің басты проблемалық мәселесі – қалдықтардың осы түрлерін одан әрі басқарудың шешімдерінің жоқтығы.

Жаңақала ауданында құрылыс қалдықтарын қайта өңдеуді дамыту мақсатында оларды өңдеу технологияларын енгізу ұсынылады. Жергілікті атқарушы органдар қалалар мен ауылдарда тұрғындардан құрылыс және азаматтық қалдықтарды жинау үшін арнайы орындар жасайды. Бұл орындардан шыққан бұл қалдықтар құрылыс және мемлекеттік қызметшілер үшін арнайы ұсақтау қондырғысы бар арнайы алаңға (Жаңақала ауылындағы полигон маңында немесе полигон аумағында) тасымалданады. Бұл учаскеде ҚБҰ және құрылыс қалдықтарын ұсақтау жүргізіледі. CSW және құрылыс қалдықтарын қайта өңдеудің негізгі әдісі механикалық қайта өңдеу болып табылады, ол материалдарды ұсақтауды, содан кейін оларды көлеміне, түріне және сапасына қарай сұрыптауды қамтиды. Ұнтақтау технологиясы материалдың гранулометриялық құрамын өзгертуге және жолдарды, топырақ үйінділерді салуға, бос жерлерді толтыруға және т.б. пайдалануға арналған өнімдерді алуға мүмкіндік береді.

Ұсақталғаннан кейін алынған өнімді Жаңақала ауылындағы полигонда оқшаулағыш қабат ретінде пайдалануға болады.

Экологиялық аспектілерді ескере отырып, полигондарды тұрақты басқару

Экологиялық аспектілерді ескере отырып, полигондарды тұрақты басқару келесі негізгі шараларды қамтиды:

- Жаңақала ауылында қуаттылығы төмен қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының құрылысы.

- Жаңақазан, Мәштексай және Айдархан сияқты шалғай ауылдық округтер үшін қалдықтарды тасымалдайтын үш пункт құру.

- қолданыстағы полигондарды жабу және біртіндеп рекультивациялау.

Бұл шаралар Жаңақала ауданында қалдықтарды басқаруды жақсартуға, қоршаған ортаның ластануын азайтуға және жер ресурстарын үнемді пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған.

Жаңақала ауылында сұрыптау желісі бар қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының құрылысы

Қазіргі таңда Жаңақала ауданында тұрмыстық қалдықтар ауылдың қоқыс алаңдарына көміліп жатыр. Аудан бойынша мұндай полигондардың жалпы саны 9 болса, олардың орналасуын ауыл әкімдіктері арнайы белгілейді.

Маңызды стратегиялық міндеттердің бірі – полигондардың санын азайту және қолданыстағы полигондардың немесе құрылысы жоспарланған жаңа полигондардың экологиялық және санитарлық нормаларға сәйкестігін қамтамасыз ету.

Коммуналдық қалдықтарды қауіпсіз орналастыру үшін Жаңақала ауданы, Жаңақала ауылында сыйымдылығы аз жаңа полигон салу жұмыстары жоспарлануда. 2024-2025 жылдарға арналған жобалық-сметалық құжаттаманы әзірлеу, жаңа полигон салу және пайдалануға беру 2026 жылға жоспарлануда. Бұл шара коммуналдық қалдықтарды басқаруды жақсартуға және қоршаған ортаға тигізетін кері әсерді азайтуға бағытталған.

Полигондар экологиялық және санитарлық нормаларды, сондай-ақ ұлттық стандарттарды ескере отырып салынуы тиіс (ҚР Экологиялық кодексінің 350-бабы). Полигонның сыйымдылығын анықтау кезінде Жаңақала ауданының барлық тұрғындарынан шығатын қалдықтардың көлемін ескеру қажет. Жаңа полигон құрылысын жеделдетіп, сұрыптау желісін тиімді пайдалану, қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару бойынша заң талаптарының сақталуын қамтамасыз ету қажет.

Қолданыстағы СТ 3696-2020 сәйкес сыйымдылығы төмен қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған полигондар көму үшін тәулігіне 50 тоннадан аз қалдықтарды қабылдайтын, арнайы өңдеу (сұрыптау), компосттау және қалдықтарды көму үшін арнайы алаңдары бар шектеулі аумақ болып табылады. жою. СТ 3696-2020 сәйкес, полигонның операторы полигондағы қалдықтардың мөлшерін азайту мақсатында ШОБ аумағында одан әрі өңдеу үшін пайдалы фракцияларды бөліп, барлық түсетін қалдықтарды 100% сұрыптауды ұйымдастыруға міндетті.

Қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының операторы биологиялық ыдырайтын қалдықтарды орналастыру көлемін азайту арқылы полигонда метанның түзілуін азайту бойынша шаралар қабылдауы қажет. Биологиялық ыдырайтын қалдықтарды компост жасайтын жерге жіберу керек.

Қалдықтарды өңдеу кешені қатты тұрмыстық қалдықтар полигонында кем дегенде макулатура мен картонға, полиэтиленге және тетрапакетке арналған гидравликалық пресс болуы керек. Кейіннен өңделген қалдықтар үшінші тарап мамандандырылған ұйымдарына беріледі немесе оператордың өз өндірісінде пайдаланылады.

Қатты тұрмыстық қалдықтар полигондарында кәдеге жаратуға жатпайтын қалдықтардың көлемін азайту үшін полигон операторы жану камерасында кемінде 760˚C температура режимі бар иннератор пештерін және қалдықтар үшін қосымша жану камерасын қамтамасыз етуге міндетті. Температурасы 900˚С дейінгі газдар және міндетті түрде орнату кезінде атмосфераға негізгі зиянды заттардың шығарындыларының шекті мәндерін қамтамасыз ететін тазарту дәрежесі кемінде 94% болатын түтін газдарын тазартудың біріктірілген жүйесі.

Шалғайдағы ауылдық округтер үшін қалдықтарды тасымалдау пункттерін құру

Коммуналдық қалдықтарды басқаруды оңтайландыру және полигондардың қажетті санын азайту үшін, сондай-ақ қалдықтарды кәдеге жаратудың неғұрлым тиімді жүйесін қамтамасыз ету мақсатында Жаңақала ауданының шалғайдағы ауылдық округтері үшін қайта тиеу пункттерінің қоқысын жасау мүмкіндігін қарастыру қажет. Осылайша, шалғай үш ауылдық округтер (Жаңақазан, Мәштексай және Айдархан) үшін қалдықтарды тасымалдау пунктін құру жоспарлануда.

Бұл қалдықтарды тасымалдау пункттері келесі функцияларды орындайды:

Қалдықтарды уақытша сақтау: олар коммуналдық қалдықтарды одан әрі өңдеуге немесе кәдеге жаратуға дейін алты айға дейінгі мерзімге уақытша сақтау мүмкіндігін қамтамасыз етеді.

Қалдықтарды сұрыптау: Бұл қондырғылар қалдықтарды полигонға тасталатындардан қайта өңдеуге болатын бөлек материалдарға сұрыптай алады.

Тасымалдауды оңтайландыру: Қалдықтарды тасымалдау пункттері шалғай ауылдық округтерден облыс орталығына немесе түпкілікті кәдеге жарату алаңына қалдықтарды тасымалдау процесін оңтайландырады.

Мұндай шаралар қалдықтарды тиімдірек басқаруға және қоршаған ортаға, әсіресе Жаңақала ауданының шалғай елді мекендеріне кері әсерін азайтуға септігін тигізеді.

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің 320-бабына сәйкес қалдықтарды жинақтау орындары мыналарға арналған:

1) қалдықтарды жинақтау (мамандандырылған ұйымдарға беру) күніне дейін алты айдан аспайтын мерзімде пайда болу орнында уақытша сақтау немесе осы қалдықтарды қалпына келтіру немесе кәдеге жарату жөніндегі операциялар жүргізілетін объектіге дербес әкету;

2) қауіпті емес қалдықтарды жинау кезінде (контейнерлерде, тасымалдау және сұрыптау станцияларында) осы қалдықтарды қалпына келтіру немесе кәдеге жарату жөніндегі операциялар жүргізілетін объектіге әкетілген күнге дейін үш айдан аспайтын мерзімде уақытша сақтау.

Орындау тәртібі бойынша Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу қағидаларын бекіту туралы 2021 жылғы 28 желтоқсандағы № 508 Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2021 жылғы 28 желтоқсандағы № 508 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы:

- қағаз және картон қалдықтарын жинау кезінде оларға майдың, органикалық еріткіштердің, майлардың, лактардың, бояулардың, эмульсиялардың, химиялық заттардың және ластаушы заттардың түсуіне жол бермеу қажет;

- қағаз және картон қалдықтарын жинақтауға арналған үй-жайлардың ылғалға төзімді болуын және атмосфералық әсерлердің болмауын қамтамасыз ету;

-пластик қалдықтары үй ішінде немесе сыртында оқшауланған еденде сақталуы керек. Пластикалық қалдықтар ашық ауада жиналған кезде оқшаулағыш пленканы қолдану арқылы рұқсат етілмеген қол жеткізуден, ластанудан немесе ауа-райының әсерінен зақымданудан қорғалады;

-шыны ыдыстардың қалдықтарын ластайтын материалдар мен заттар (қышқылдар, сілтілер, тұздар, органикалық еріткіштер, бояулар, лактар, ерітінділер және т.б.) жинақтау орнына қойылмайды;

Қағаз бен картон қалдықтары, пластик пен шыны көліктің барлық түрлерімен тасымалданады. Қалдық шыны ыдыстарды тасымалдау, тиеу және түсіру кезінде олардың сақталуын және механикалық әсерлерден қорғалуын қамтамасыз ететін шараларды қолдану қажет.

Коммуналдық қалдықтарды уақытша орналастыру орындарындағы жерлерді кезең-кезеңімен рекультивациялау және қалпына келтіру (рұқсат етілмеген полигондарды жою)

Жаңа қатты тұрмыстық қалдықтар полигоны салынғаннан кейін қолданыстағы полигондарды жабу және кейіннен бұл аумақтарды рекультивациялау жоспарлануда. Аумақтың жерлерін рекультивациялау және қалпына келтіру кезең-кезеңімен жүргізілетін болады. Қоршаған ортаға теріс әсер етудің алдын алу.

Жаңа полигондардың пайда болуына жол бермеу үшін Жаңақала ауданында тұрғындарды, заңды тұлғаларды және жеке кәсіпкерлерді қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметтерімен 100% қамтуды қамтамасыз ету қажет.

Рұқсат етілмеген полигондармен байланысты мәселелерді шешу үшін "Қазақстан Ғарыш Сапары" ҰК есепке алған барлық полигондарға мұқият аудит жүргізіп, оларды рекультивациялау шараларын белгілеу қажет.

Полигонды залалсыздандырудың қолданыстағы жалпы қабылданған әдістемесі келесі кезеңдерді қамтиды: полигонның қауіптілік дәрежесін анықтау; баламаларды бағалау; бейтараптандыру және рекультивациялау технологиясын әзірлеу.

Жаңақала ауданының тұрғындарын, мемлекеттік органдарын және басқа да заңды тұлғаларды коммуналдық қалдықтармен дұрыс жұмыс істеу туралы ақпараттандыруды арттыру.

Қазақстан Республикасының ЭК деректері бойынша аудандардың, ауылдардың, қалалардың, ауылдық округтердің жергілікті атқарушы органдары халықты коммуналдық қалдықтарды жинаудың, орналастырудың және қайта өңдеудің ұтымды жүйесі туралы, оның ішінде:

- қайталама ресурстарды (шикізаттарды) бөлек жинау;

- коммуналдық қалдықтардың компоненттерін (қағаз, пластик, органикалық қалдықтар және т.б.) рұқсатсыз жағудың алдын алу;

- жеке тұрғын үй құрылысы секторында (жеке сектор) органикалық қалдықтарды компосттауды енгізу.

Жаңақала ауданында аймақтың ерекшеліктерін ескеретін және тұрғындардың сұранысын қанағаттандыратын коммуналдық қалдықтарды басқарудың тиімді жүйесін ұйымдастыру үшін халықты ақпараттандыруды ұдайы арттыру қажет.

Жаңақала ауданының әкімдігі, сондай-ақ ауыл және ауылдық округ әкімдіктері коммерциялық емес ұйымдармен (ҮЕҰ) бірлесе отырып, коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша халықты ақпараттандыру жоспарын әзірлейді. Бұл жоспар келесі мәліметтерді қамтамасыз етеді:

Қалдықтарды бөлек жинау: тұрғындарға қалдықтарды қайта өңдеуді жеңілдету және қоршаған ортаға кері әсерін азайту мақсатында әр түрлі қалдықтарды бөлек жинау қажеттілігі туралы түсіндіру және оқыту.

Қалдықтарды рұқсатсыз жағуға тыйым салу: коммуналдық қалдықтарды рұқсатсыз жағуға тыйым салатын заңдар мен ережелерді сақтаудың маңыздылығын атап өту, себебі бұл ауаның ластануына және халықтың денсаулығына әкелуі мүмкін.

Органикалық қалдықтарды компосттауды енгізу: қалдықтарды азайту және ауыл шаруашылығы мен бау-бақша үшін тыңайтқыштар жасау үшін органикалық қалдықтарды компосттау тәжірибесін насихаттау.

Коммуникациялық жоспар жергілікті қажеттіліктер мен басымдықтарға байланысты коммуналдық қалдықтарды басқаруға қатысты басқа да маңызды мәселелерді қамтуы мүмкін.

Бұл жоспардың мақсаты тұрғындардың барлығына таза, сау ортаны құру үшін қалдықтарды басқарудың дұрыс және экологиялық тұрақты тәжірибесі туралы ақпараттандырылуын және білім алуын қамтамасыз ету болып табылады. Әкімдік халықтың хабардарлығын арттыруда, ақпарат таратуда және ысыраптың алдын алу бойынша бастамаларды қолдауда, сондай-ақ тиісті жағдайлар жасауда маңызды рөл атқаратын болады.

Мүдделі жұртшылықтың негізгі топтарына басымдық беріледі:

•халық (жұмыс істейтін және жұмыс істемейтін (үй шаруасындағы әйелдер, зейнеткерлер, балалар);

•мұғалімдер, волонтерлар, белсенді топтар және үкіметтік емес ұйымдар.

•мемлекеттік мекемелер, ауруханалар, дүкендер және т.б.

5. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР

Бағдарлама мен іс-шараларды қаржыландыру мыналар есебінен жүзеге асырылуы мүмкін:

- республикалық және жергілікті бюджеттер;

- жеке инвестициялар;

- ROP қорлары,

- халықаралық қаржы ұйымдарының қаражаты;

- екiншi деңгейдегi банктерден алынған несиелер және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер.

Ұсынылған бағдарламаны іске асыруға және жоспарланған табиғатты қорғау іс-шараларын іске асыруға арналған қаржылық шығындарды ҚР ЭК 29-бабына сәйкес бюджет қаражаты есебінен жүзеге асыру жоспарлануда. Бұл тетік осы іс-шаралар жоспарын әзірлеу және бекіту жылының алдындағы үш жыл ішінде жергілікті бюджетке түскен қоршаған ортаға теріс әсер еткені үшін төлемақының сомасынан кем емес мөлшерде қаражатты пайдалануға мүмкіндік береді.

Бағдарламаны іске асыру бойынша ұсынылған шараларды қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралардың үлгілік тізбесін негізге ала отырып, облыс әкімдігі үш жылдық перспективаға әзірлейтін Батыс Қазақстан облысының қоршаған ортаны қорғау іс-шаралар жоспарына енгізу жоспарлануда. 2025-2027 жылдарға арналған ҚР ЭК 4-қосымшасында көзделген.

Қалдықтарды басқару шараларына мыналар жатады:

- қалдықтардың кез келген түрін, соның ішінде иесіздерді жинау, тасымалдау, залалсыздандыру, пайдалану және өңдеу технологияларын енгізу;

- зауыттарды, цехтарды және өндіріс орындарын салу, қайта құру, қондырғыларды алу және пайдалану: қалдықтардың барлық түрлерін сақтауға арналған полигондар; қалдықтарды жинау, тасымалдау, өңдеу, сұрыптау, кәдеге жарату және кәдеге жарату үшін; қайталама материалдық ресурстарды жинау және өңдеу үшін; қалдықтардан пайдалы компоненттерді алумен байланысты шикізатты немесе дайын өнімді алу үшін;

- қайта құру, қалдықтардың түзілу және кәдеге жарату көлемін барынша азайтуға бағытталған жабдықтар мен технологиялық процестерді жаңғырту.

БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ МОНИТОРИНГІ

Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасының іске асырылуын бақылауды тұрақты негізде іс-шаралар жоспарының орындалуын бақылау негізінде коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға жауапты ЖАО бірінші басшысының орынбасары жүзеге асырады.

Бағдарламаның мониторингі Бағдарламаны іске асыру туралы есепті қалыптастыру арқылы жүзеге асырылады. Есепте іске асырылған іс-шаралардың сипаттамасы, қол жеткізілген нәтижелер, оларды жүзеге асыруға бөлінген қаржы ресурстарының нақты көлемдері, сондай-ақ есепті кезеңге жоспарланған іс-шаралардың орындалмау себептері мен нәтижелердің болмауы көрсетіледі.

Халықты және жұртшылықты ақпараттандыру мақсатында Бағдарламаны іске асыру барысы туралы есептер Жаңақала ауданы әкімдігінің интернет-ресурсында орналастырылады, аралық ағымдағы есепті кезеңнің 15 шілдесіне дейін жарты жылда бір рет және келесі жылдың 30 қаңтарына дейін жыл сайын.

Жылдық есеп өткен жылдың қорытындысы бойынша жасалады.

6.БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ

Қойылған мақсаттарға қол жеткізу және қойылған міндеттерді орындау үшін Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары әзірленді, ол төменде келтірілген.

Іс-шаралар жоспары міндеттер мен көрсеткіштер бойынша топтастырылған, орындау мерзімдері мен жауапты тұлғалар көрсетілген. Іс-шаралар жоспары күтілетін нәтижелерге қол жеткізу үшін кешенді тәсілді және Бағдарламаны барлық жауапты орындаушылардың жұмысын үйлестіруді көздейді.

Бағдарламаға енгізілген үлгілік техникалық және жобалық құжаттаманы әзірлеуді қоса алғанда, құрылыс қызметі энергия үнемдеуді қамтамасыз ету және коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы қызметтің энергия тиімділігін арттыру үшін ең жақсы қолжетімді әдістерді пайдалануды қамтамасыз етуі тиіс.

Мониторинг нәтижелері бойынша негізделген ұсыныстар болған жағдайда Іс-шаралар жоспарына түзетулер қажет болған жағдайда жүзеге асырылады. Мониторинг нәтижелері бойынша қойылған мақсаттарға, міндеттер мен көрсеткіштерге қол жеткізу мүмкін еместігі анықталған жағдайда, басқа да шаралар белгіленеді және анықталған проблемалық мәселелерді шешу бойынша шаралар қабылданады.

Мониторинг нәтижелері бойынша экономиканың нақты секторы мыналарға бағытталған шешімдер қабылдайды:

- Бағдарламалардың белгіленген мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу мақсатында жоспарланған іс-шараларды іске асырудың тиімділігін арттыру (басқа іс-шараларды анықтау);

- анықталған проблемалық мәселелер бойынша шаралар қабылдау.

Экономиканың нақты секторы Бағдарламаның тапсырысшысы ретінде келесі функцияларды жүзеге асырады:

1) барлық бағдарламаны жүзеге асырушылардың іс-әрекеттерін үйлестіре отырып, Жаңақала ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы мәселелерді шешуге бірыңғай орталықтандырылған кешенді тәсілді қалыптастырады және қамтамасыз етеді;

2) бюджет қаражаты есебінен Бағдарламаны іске асыруға арналған қаржылық шығыстар бойынша Батыс Қазақстан облысының әкімдігімен өзара іс-қимыл жасайды;

3) Бағдарлама іс-шараларын іске асыру мәселелері бойынша Жаңақала ауылының әкімдігімен және ауылдық округтердің әкімдіктерімен өзара іс-қимыл жасайды;

4) Бағдарлама іс-шараларының орындалуына бақылауды жүзеге асырады, мониторинг нәтижелерін коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға жауапты жергілікті атқарушы орган басшысының бірінші орынбасарының талқылауына енгізеді;

5)І с-шараларға, нысаналы индикаторларға, Бағдарлама іс-шараларын іске асыруға арналған шығыстарға, оның ішінде Бағдарламаға тиісті өзгерістер енгізу қажеттілігін негіздей отырып, алынған ұсыныстар негізінде түзетулер енгізеді;

6) Бағдарлама іс-шараларының іске асырылуын тексеруге қатысады;

7) Бағдарламаны, сондай-ақ Бағдарлама іс-шараларының іске асырылу барысы туралы ақпаратты Жаңақала ауданы әкімдігінің ресми интернет-ресурсында жариялайды.

Іс-шара жоспары

Жаңақала ауданы бойынша 2024-2028 жылдарға арналған коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын іске асыру үшін.

№	Іс-шараның атауы	Аяқтау нысаны	Орындау уақыты	Орындауға жауаптылар	Қажетті шығындар, теңге	Қаржыландыру көздері
1	2	3	4	5	6	7
1-тапсырма. Жаңақала ауданында коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін табиғатты қорғау заңнамасының талаптарына сәйкестендіру.
1.1	Қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының стандарттарын әзірлеу және бекіту	Мәслихат шешімі	2024	Жаңақала ауданының әкімдігі, Мәслихат	1 500 000	Жергілікті бюджет
1.2	Тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және орналастыру тарифтерін әзірлеу және бекіту	Мәслихат шешімі	2024	Жаңақала ауданының әкімдігі, Мәслихат	1 500 000	Жергілікті бюджет
1.3	Тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, тасымалдау және кәдеге жарату бойынша тендер өткізу	Жаңақала ауданы әкімдігінің қаулысы	2025	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	Қажет емес
1.4	Жергілікті атқарушы органдардың тендер жеңімпаздарымен ұзақ мерзімді шарттар жасасу (кемінде 5-10 жыл)	Келісімге қол қою	2025	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	Қажет емес
1.5	Мамандандырылған ұйымның веб-сайтында және әкімдіктің сайтында жария ұсыныс шартын орналастыру аудан	Келісім сайтында жарияланған	2025	Жаңақала ауданының әкімдігі, мамандандырылған кәсіпорын	-	Қажет емес
1.6	Тұрғындардың пікірін ескере отырып, қатты тұрмыстық қалдықтарды шығару кестесін әзірлеу және бекіту.	Кесте бекітілді	2025	Жаңақала ауданының әкімдігі, мамандандырылған кәсіпорын	-	Қажет емес
1.7	Жаңақала ауданында коммуналдық қызметтерге ақы төлеудің бірыңғай есеп айырысу жүйесін құру және енгізу мәселесін қарастыру.	Нарықты зерттеу	2027	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	Қажет емес
1.8	Бекітілген Бағдарламаны интернет-ресурста орналастыру аудан әкімдігінің сайты	Сайтта PUP орналастыру	2024	Жаңақала қаласының әкімдігі аудан	-	Қажет емес
1.9	Бағдарламаның іске асырылуын бақылау	Бақылау нәтижелері туралы есеп	жылына 2 рет	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	Қажет емес
2-тапсырма. Ауыл тұрғындарының коммуналдық қалдықтарды жинау және тұрақты шығару қызметтеріне қол жеткізуі үшін қажетті инфрақұрылымды құру және пайдалану
2.1	Мамандандырылған көлікті сатып алу – 9 бірлік.	Аударуды, тасымалдауды қабылдау актісі	2026	Жаңақала ауданының әкімдігі, Мәслихат	405 000 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
2.2	Пресс аппарат сатып алу – 1 бірлік.	Қабылдау-беру актісі	2026	Жаңақала ауданының әкімдігі, Мәслихат	500 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
2.3	Қатты тұрмыстық қалдықтарға арналған контейнерлер сатып алу - 289 дана (Жаңақала-126 д., Бірлік-16 д., Жаңажол-18 д., Жаңақазан-27 д., Көпжасар- 19 д., Қызылоба- 24 д., Мәстексай- 26 д., Мендешев-10 д., Пятимар-23 д.)	Қабылдау-беру актісі	2026 (144 бірлік) 2028 (145 бірлік)	Жаңақала ауданының әкімдігі, Мәслихат	3 330 000 3 330 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
2.4	Жаңақала ауданы бойынша РСО үшін контейнерлерді орнату және техникалық қызмет көрсету бойынша конкурс өткізу	Конкурс нәтижелері	2025	Жаңақала ауданының әкімдігі	1 000 000	Жергілікті бюджет
3-тапсырма. Коммуналдық қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату жүйесін әзірлеу
3.1	Жергілікті тұрғындармен және жергілікті өкілдермен өзара іс-қимылды күшейту	Ақпарат	2024-2025 жж	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	Қажет емес
	Бизнес-қоғамдастық кездесулер, дөңгелек үстелдер және т.б. арқылы мүмкіндіктермен қызығушылықтарды анықтау			Аудан, ауылдық округтер әкімдіктері
3.2	Ауыл шаруашылығы қалдықтарын, атап айтқанда қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату технологиясын нарықтық зерттеу	Нарықты зерттеу есебі	2025	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	Қажет емес
3.3	Полигонда компост алаңын ұйымдастыру, компост зауытын сатып алу	Қабылдау-беру актісі	2025-2026 жж	Аудан әкімдігі, полигон операторы	7 500 000	Жергілікті бюджет
3.4	Муниципалитеттің қауіпті компоненттерін бөлек жинауды және қалпына келтіруді ұйымдастыру	Есеп беру	2024-2028 жж	Аудан әкімдігі, ауылдық әкімдіктер	-	Жеке инвестиция
3.5	Тұрмыстық қатты қалдықтарды тасымалдауға міндетті шарт жасасу бойынша тұрғын үйлерде немесе жекелеген ғимараттарда қызметін жүзеге асыратын заңды тұлғалармен және жеке кәсіпкерлермен конкурс нәтижелері бойынша жергілікті атқарушы органдар айқындайтын мамандандырылған ұйымдармен профилактикалық жұмыс	Аудан әкімдігіне ақпарат	2024-2025 жж	Аудан әкімдігі, ауыл және ауыл әкімдіктері, ҮЕҰ	-	Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс шеңберінде
3.6	CGO және құрылыс қалдықтары үшін ұсақтағыш сатып алу	Қабылдау-беру актісі	2028	Аудан әкімдігі, полигон операторы	5 000 000	Жергілікті бюджет
4-тапсырма. Рационалды экологиялық аспектілерді ескере отырып, полигондарды басқару
4.1	Жаңақала ауданындағы қатты тұрмыстық қалдықтар полигонының жобалық құжаттамасын әзірлеу	Жобалық құжаттама әзірленді	2024-2025 жж	Жаңақала ауданының әкімдігі	10 000 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
4.2	Жаңақала ауылында қалдықтарды сұрыптау желісі бар қатты тұрмыстық қалдықтар полигонын салу және пайдалануға беру	Пайдалануға беру туралы куәлік	2026	Жаңақала ауданының әкімдігі	800 000 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
4.3	Шалғайдағы ауылдық округтер үшін қалдықтарды тасымалдау пункттерін құру–Жаңақазан, Мәштексай және Айдархан	Жерді бөлу	2027	Жаңақала ауданының әкімдігі, ауылдық округтердің әкімдіктері	3 000 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
4.4	Уақытша қалдықтарды орналастыру орындарының жерлерін кезең-кезеңімен рекультивациялау және қалпына келтіру (рұқсат етілмеген үйінділерді жою)	Қабылдау комиссиясының есебі	2027-2028 жж	Жаңақала ауданының әкімдігі, ауылдық округтердің әкімдіктері	4 000 000	Республикалық бюджет, жергілікті бюджет
4.5	Қалдықтарды классификациялау негізінде қабылдаудың бірыңғай тәртібін әзірлеу	Қалдықтарды қабылдау тәртібі	2026	Оператор сынақ алаңы	-	Қажет емес
4.6	Оны жабу және жерді қалпына келтіру үшін тарату қорын құру	Тарату қорының болуы	2026	Оператор сынақ алаңы	-	Қажет емес
5-тапсырма . Жаңақала ауданының тұрғындарын, мемлекеттік органдарын және басқа да заңды тұлғаларды коммуналдық қалдықтармен дұрыс жұмыс істеу туралы ақпараттандыруды арттыру.
5.1	Коммуналдық қалдықтарды экологиялық қауіпсіз басқару туралы халықтың хабардарлығын арттыру мақсатындаҮЕҰарасында мемлекеттік әлеуметтік келісімшарт алуға конкурс өткізу	ҮЕҰ-мен мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс туралы келісім	2024	Жаңақала ауданының әкімдігі	1 500 000	жергілікті бюджет
			2026		1 500 000
5.2	Коммуналдық қалдықтарды экологиялық қауіпсіз басқару туралы халықтың хабардарлығын арттыру бойынша мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыру (ақпараттық науқанды әзірлеу, оның ішінде ақпараттық материалдарды әзірлеу, халықпен кездесулер, акциялар, сенбіліктер, дөңгелек үстелдер өткізу, қала тұрғындары арасында волонтерлік клубтар құру, мектеп оқушылары, жергілікті БАҚ-тағы жарияланымдар, әлеуметтік желілер, оқу сапарлары және т.б.)	Аяқтау сертификаты	2024-2025 жж	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	ҮЕҰ-ға бөлінген жергілікті бюджет шегінде
		Аяқтау сертификаты	2026-2028 жж	Жаңақала ауданының әкімдігі	-	ҮЕҰ-ға бөлінген жергілікті бюджет шегінде

*Қаржыландыру көздері бойынша қажетті шығыстар мен шығыстардың мөлшерлері Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерді бекіту жән енақтылау ескеріле отырып түзетілетін болады.

7. Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасының көрсеткіштерін анықтау әдістемесі

№	Мақсатты индикатордың атауы	Жиілік және уақыт нысаналы индикаторларды қалыптастыру	Негіздеме	Есептеу әдісінің сипаттамасы
1	Тұрғындарды қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығарумен қамту	Бағдарлама бекітілген күннен бастап бір жыл өткен соң.	Көрсеткіш Қазақстан Республикасының "жасыл" экономикаға көшу тұжырымдамасына сәйкес келеді және қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығару қызметтеріне қолжетімділігі бар халықтың үлесін анықтау үшін қажет.	Көрсеткішті абоненттер санын (1 абонент = 4 аула (үй)) облыстағы аулалардың (үйлердің) жалпы санына бөлу арқылы алуға болады.
2	Бөлек жинауды қамту (халық немесе қала): -фракциясы бойынша -белгілі бір қауіпті қалдықтар түрлері (медициналық және құрамында сынап бар, WEEE)	Бағдарлама бекітілген күннен бастап бір жыл өткен соң	Көрсеткіш Қазақстан Республикасының "жасыл" экономикаға көшу тұжырымдамасына сәйкес келеді.	Көрсеткіш қатты тұрмыстық қалдықтардың (пластик, картон және қағаз қалдықтары, шыны, металл банкілер) тоннадағы бөлек жиналған құрғақ фракциясының көлемін тоннамен түзілген қатты тұрмыстық қалдықтардың (тұрмыстық қалдықтар) жалпы көлеміне бөлу арқылы қалыптасады, нәтижені мына түрде көрсетеді: пайыз. Қауіпті қалдықтардың жеке түрлері бойынша көрсеткіш сонымен қатар бөлек жиналған қауіпті қалдықтардың (RSO, WEEE және медициналық) мөлшерін қауіпті қалдықтардың түзілуінің жалпы болжамды көлеміне бөлу арқылы қалыптасады. Нәтижені пайызбен көрсететін қатты қалдықтардың морфологиялық құрамы.
3	Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және орналастыру үлесі (түзу көлемінен)	Бағдарлама бекітілген күннен бастап бір жыл өткен соң.	Көрсеткіш Қазақстан Республикасының "жасыл" экономикаға көшу тұжырымдамасына сәйкес келеді.	Көрсеткіш қаланың барлық қайта өңделген және қайта пайдаланылатын қатты тұрмыстық қалдықтарының (тұрмыстық қалдықтардың қауіпті құрамдастарын қоса алғанда), бөлек жиналған, полигонда сұрыпталған және қайталама ресурстарды қоса алғанда, барлық пайда болған қатты қалдықтардың жалпы сомасына бөлу арқылы алынады. (қалалық қалдықтар) жылы нәтижені пайызбен көрсететін аудан.
4	Экологиялық талаптарға сәйкес қатты тұрмыстық қалдықтар полигонын жабу және рекультивациялау	Бағдарлама бекітілген күннен бастап бір жыл өткен соң.	Көрсеткіш Қазақстан Республикасының "жасыл" экономикаға көшу тұжырымдамасына сәйкес келеді.	Көрсеткіш рекультивациялық және жою жұмыстары аяқталған объектілердің санын болжайды.

Об утверждении Программы по управлению коммунальными отходами по Жангалинскому району Западно-Казахстанской области на 2024-2028 годы

Решение Жангалинского районного маслихата Западно-Казахстанской области от 14 ноября 2024 года № 22-3

В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, подпунктом 15) пункта 1 статьи 6 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", Приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18 мая 2023 года №154-п "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами", Жангалинский районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить программу управления коммунальными отходами по Жангалинскому району Западно-Казахстанской области на 2024-2028 годы согласно приложению к настоящему решению.

2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель маслихата

К. Каменов

Приложение к решению районного маслихата от 14 ноября 2024 года № 22-3

ПРОГРАММА ПО УПРАВЛЕНИЮ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ПО ЖАНГАЛИНСКОМУ РАЙОНУ ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ НА 2024-2028 ГОДЫ

Содержание

Содержание………………………………………………………………….2

Список таблиц……………………………………………………………….3

Термины и определения……........………………………………………. 4-5

Аннотация……………………………………………………………………6

1. Введение..................................................................................................7- 9

2. Анализ текущего состояния управления отходами.................................9

2.1 Оценка текущего состояния управления отходами ………………9-19

2.2 Анализ управления отходами в динамике за последние три года......................................................................................................................19-22

2.3 Анализ мероприятий по управлению отходами ………………….....22

2.4 Описание и анализ выделенных средств в динамике за последние три года………………………………………………………………………………...22

3. Цели, задачи и целевые показатели Программы ..................................22

3.1 Цели и задачи Программы................................................................22-23

3.2 Пути достижения поставленных целей и задач....................................................................................................................23-24

3.3 Целевые показатели Программы.....................................................24-25

4. Основные направления, пути достижения поставленной цели и соответствующие меры.....................................................................................25-38

5. Необходимые ресурсы…………………………...….........................38-39

6. План мероприятий по реализации Программы……………………39-46

7. Методика определения показателей Программы по управлению коммунальными отходами……………………………………………………47-48

Список таблиц

Таблица №1 – Информация о способах утилизации отходов в сельских округах Жангалинского района........................................................................10-17

Таблица №2 – Динамика управления отходами............................................19-21

Таблица №3 – Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз в сфере управления коммунальными отходами………............................................………….………………....……21-22

Таблица №4 – Затраты на мероприятия по управлению отходами на 2020-2023 гг. по Жангалинскому району....................................……………………………....……………………...22

Таблица №5 – Предлагаемое количество контейнеров ТБО согласно количеству домов (дворов) с/о для полного охвата сбором и организации вывоза ТБО…………………………………………………….............………28-29

Таблица №6 – Потребность в материально-техническом оснащении для организации управления коммунальными отходами…………………………..29

ТЕРМИНЫ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ

Биоразлагаемые отходы – отходы, которые способны подвергаться анаэробному или аэробному разложению, в том числе садовые и парковые отходы, а также пищевые отходы, сопоставимые с отходами пищевой промышленности, макулатура.

Захоронение отходов – складирование отходов в местах, специально установленных для их безопасного хранения в течение неограниченного срока, без намерения их изъятия.

Коммунальные отходы – отходы потребления, включающие:

1) смешанные отходы и раздельно собранные отходы домашних хозяйств, включая, помимо прочего, бумагу и картон, стекло, металлы, пластмассы, органические отходы, древесину, текстиль, упаковку, использованные электрическое и электронное оборудование, батареи и аккумуляторы;

2) смешанные отходы и раздельно собранные отходы из других источников, если такие отходы по своему характеру и составу сходны с отходами домашних хозяйств.

Крупногабаритные отходы – отходы потребления и хозяйственной деятельности (бытовая техника, мебель и другое), утратившие свои потребительские свойства и по своим размерам исключающие возможность транспортировки на специализированных транспортных средствах.

Отходы потребления - отходы, образующиеся в результате жизнедеятельности человека, полностью или частично утратившие свои потребительские свойства продукты и (или) изделия, их упаковка и иные вещества или их остатки, срок годности либо эксплуатации которых истек независимо от их агрегатного состояния, а также от которых собственник самостоятельно физически избавился либо документально перевел в разряд отходов потребления.

Отходы электронного и электрического оборудования – отнесенное к отходам, непригодное или вышедшее из употребления электронное и электрическое оборудование, в том числе его узлы, части, детали.

Пищевые отходы – отходы, сопоставимые с отходами пищевой промышленности, образующиеся в результате производства и потребления продуктов питания.

Полигон захоронения отходов – специально оборудованное место постоянного размещения отходов без намерения их изъятия, соответствующее экологическим, строительными санитарно-эпидемиологическим требованиям.

Раздельный сбор отходов – сбор отходов раздельно по видам или группам в целях упрощения дальнейшего специализированного управления ими.

Сбор отходов – деятельность по организованному приему отходов от физических и юридических лиц специализированными организациями в целях дальнейшего направления таких отходов на восстановление или удаление.

Строительные отходы – отходы, образующиеся в процессе сноса, разборки, реконструкции, ремонта (в том числе капитального) или строительства зданий, сооружений, промышленных объектов, дорог, инженерных и других коммуникаций.

Твердые бытовые отходы – коммунальные отходы в твердой форме.

Транспортировка отходов – деятельность, связанная с перемещением отходов с помощью специализированных транспортных средств между местами их образования, накопления в процессе сбора, сортировки, обработки, восстановления и (или) удаления.

Уничтожение отходов – способ удаления отходов путем термических, химических или биологических процессов, в результате применения которого существенно снижаются объем и (или) масса и изменяются физическое состояние и химический состав отходов, но который не имеет в качестве своей главной цели производство продукции или извлечение энергии.

Управление отходами – операции, осуществляемые в отношении отходов с момента их образования до окончательного удаления.

Централизованная система сбора твердых бытовых отходов –система, организуемая местными исполнительными органами в рамках обеспечения физических и юридических лиц независимо от форм собственности и вида деятельности, проживающих (находящихся) и (или) осуществляющих свою деятельность в жилых домах либо отдельно стоящих зданиях (сооружениях) и не имеющих на праве собственности контейнерных площадок и контейнеров, а так же имеющих на праве собственности контейнерные площадки и контейнеры, расположенные на землях общего пользования, услугами по сбору, транспортировке твердых бытовых отходов.

АННОТАЦИЯ

Программа управления коммунальными отходами Жангалинского района, Западно - Казахстансой области (далее- Программа) разработана на 5 лет (2024-2028г.г.).

Основанием для разработки программы является Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года №400-VI ЗРК. Программа разработана в соответствии с требованиями приказа министра экологии и природных ресурсов РК №154-пот 18.05.2023 г. "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами".

Государственный орган, ответственный за разработку Программы-Государственное учреждение "Жангалинский районный отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог", Западно - Казахстанской области.

Исполнители Акимат Жангалинского района, Маслихат Жангалинского района, акимат села Жангала и с/о, специализированные организации в сфере управления отходами.

Цель разработки Программы - организация эффективной системы управления коммунальными отходами в соответствии с требованиями законодательства, учитывающего особенности региона и удовлетворяющего потребностям населения Жангалинского района.

Программа выполнена в полном соответствии с действующими в Республике Казахстан законодательными и нормативно-методическими актами по охране окружающей среды.

ВВЕДЕНИЕ

Жангалинский район - расположен в южной части Западно - Казахстанской области. Территория района с запада на восток составляет 120 км, с севера на юг - 208 км. Территория района граничит с тремя районами области: Акжаикским, Казталовским, Бокейординским районам и Индерским районом Атырауской области, связывается с ними автомобильными дорогами. Общая протяженность границ района составляет - 632 км.

Площадь района составляет 20,8 тыс. км 2 или 13,75% территории области. Численность населения района составляет - 24,1 тыс. человек (на 1 января 2023 года) или 4,1% населения области. Средняя плотность населения 1м2 - 1,16 чел.

Район по административно-территориальному отделению состоит из 9 сельских округов. Районный центр - село Жангала. Расстояние между районным центром и городом (Уральск) - 252 км.

Жангалинский с/о (с.Жангала), Бирликский с/о (с.Бирлик, с.Акбалшык, с.Ушкемпир); Жанажаолский с/о (с.Жанажол, с.КишиАйдархан, с.Сарыколь, с.Тендик) Жанаказанский с/о (с.Жанаказан, с.Балдырган, с.Жуалыой) Копжасарский с/о (с.Копжасар, с.Садтанат, с.Саралжын, с.Уштас); Кызылобинский с/о (с.Кызылоба, с. Айтпай, с. Торткулак); Маштексайский с/о (с.Маштексай, с.Мукыр); Мендешевский с/о (с. Кыркопа, с.Балгын, с.Карташово; Пятимарский с/о (с.Пятимар, с.Аккус, с.Борык, с. Плантация).

Климат района континентальный. Средние температуры января −12-13°С, июля 24-25°С. Годовое количество атмосферных осадков 200-250 мм. По территории протекают реки: Большой Узень, Малый Узень, Мухор, Кошим и другие. ОзҰра: Жалтырколь, Етбатыр, Кошкар, Канбак и другие. Почвы песчано-глинистые, солончаковые, песчаные (пески Нарын). Растут полынь, пырей, типчак, осока, чий, камыш. Обитают сайгак, волк, лисица, заяц, кабан, корсак, суслик; утка, гусь и другие. Территория области расположена в пределах Прикаспийской низменности. Его поверхность представляет собой равнину, образованную слоем четвертичных отложений с небольшим уклоном на юг к Каспийскому региону.

По характеру рельефа территория района делится на северную часть, представленную слабоволнистой равниной, и южную часть занятую закрепленными и слабо закрепленными песками. Незакрепленные сыпучие пески - барханы встречаются отдельными, небольшими до 2 квадратных километров, площадями. Высота барханов не превышает 3-6 метров.

Наиболее крупные реки: Большой Узень - длина 70 км, Малый Узень - длина 60 км, Кушум - общая длина 90 км, Мухор - общая длина 25 км.

Основными почвами района являются светло-каштановые, комплексы светло-каштановых почв с солонцами, бурые почвы, солончаками. Растительный покров представлен серо-полынной ассоциацией с примесью ромашника, молочная, житняка и эфемеров.

Основная отрасль района - это животноводство, включая отгонное овцеводство, мясное скотоводство и табунное коневодство. В личном подворье жители занимаются выращиванием картофеля и овощей, содержат скот. В районе разводят породу едильбайских овец, кушумской лошади, казахской белой коровы, красной степной коровы, аулиекольской и зарубежной селекции, абердин-ангусского, герефордского, голштинского скота. На сегодняшний день доля племенных животных в районе составляет в среднем 10-12%.

Вопросам управления отходами в Республике Казахстан уделяется значительное внимание. В рамках Концепции перехода к "зеленой экономике", одним из главных направлений является, формирование и совершенствование системы управления отходами. Целевыми индикаторами Концепции, отражающими эффективность в части управления коммунальными отходами определены - покрытие населения вывозом ТБО до 100%, полигоны, отвечающие экологическим и санитарным требованиям, 100% и повышение доли переработанных отходов до 40% до 2030 года. Также до 2025 года утвержден национальный проект "Зеленый Казахстан". Установлены показатели национального проекта: охват раздельным сбором до 80% до 2025 года, доля переработки и утилизации ТБО от объема образования - 34% до 2025 года.

По Западно - Казахстанской области утверждены Целевые индикаторы плана развития области на 2022 - 2025 гг. и план мероприятий по охране окружающей среды по Западно - Казахстанской области на 2022-2024 гг. Одной из целей Плана развития Западно - Казахстанской области является улучшение экологической ситуации в регионе. Показателями цели является повышение уровня удовлетворенности населения экологическим качеством жизни, внедрение раздельного сбора, повышение доли переработки ТБО и пр. Достижение установленных показателей планируется за счет строительства 5 полигонов твердых бытовых отходов в городах Уральске и Аксае, в селах Чапаево, Акжаикского района, Казталовка, Жалпактал, Казталовского района. В результате реализации мероприятий ожидается увеличение доли переработки и утилизации твердо-бытовых отходов с 11,0 % до 30 % к 2025 году. и пр.

Решение вопросов управления коммунальными отходами особенно актуально на уровне сельских населенных пунктов. Сельские районы характеризуются рядом особенностей, таких как удаленное местоположение от административных центров районов и областей, практика сжигания коммунальных отходов в бытовых условиях, скармливание органических отходов домашним животным, отсутствие инфраструктуры и пр.

Настоящая Программа по управлению коммунальными отходами разработана с целью реализации государственной политики в области управления коммунальными отходами, исполнения требований Экологического Кодекса Республики Казахстан (далее - ЭК РК) с учетом приоритетов национальных стратегических, программных документов, плана развития Западно-Казахстанской области на 2022-2024 годы, также с учетом особенностей Жангалинского района и существующей ситуации.

В ходе разработки Программы проведен анализ текущей ситуации управления коммунальными отходами в Жангалинском районе, выявлены проблемы и разработан комплекс мер, направленных на создание системы управления коммунальными отходами в соответствии с требованиями экологического законодательства.

Разработка и реализация Программы приведет к созданию доступа для сельского населения к услугам регулярного вывоза коммунальных отходов, к созданию и функционированию необходимой инфраструктуры, повышению доли раздельного сбора и переработки отходов, уменьшению объемов отходов, направляемых на захоронение, и повышению осведомленности населения по обращению с отходами. Реализация Программы будет способствовать минимизации негативного влияния коммунальных отходов на окружающую среду в Жангалинском районе и в целом в Западно-Казахстанской области, также достижению стратегических показателей Республики Казахстан в сфере управления коммунальными отходами.

2. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕГО СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ ОТХОДАМИ

2.1 Оценка текущего состояния управления отходами

В соответствии со статьей 365 ЭК РК местные исполнительные органы районов, городов районного и областного значения, городов республиканского значения, столицы реализуют государственную политику в области управления коммунальными отходами.

Управление коммунальными отходами является важной частью инфраструктуры городов и населенных пунктов, и оно напрямую влияет на качество окружающей среды и здоровье жителей. Этот раздел предназначен для проведения оценки текущего состояния управления отходами в районе. Анализ состояния позволит выявить проблемы и недостатки в системе управления отходами и определить области для улучшения.

Существующая инфраструктура

В сельских округах отсутствуют существующие объекты и системы сбора, транспортировки и обработки отходов.

Жители самостоятельно вывозят мусор на определенные места для складирования отходов без какого-либо учета.

При изучении места складирования определен следующий морфологический состав отходов:

- пластик типа PET(E), PEHD, LDPE, PP, PS, O (ther) - 20 01 39;

- электронные отходы - 16 02 14;

- бой стекла - 17 02 02;

- отходы тканных материалов - 20 01 11;

- шкуры - 02 01 02;

- строительные отходы - 17 09 04;

- навоз - 02 01 06;

- птичий помет - 02 01 06;

- зола - 10 01 01.

В ходе опроса населения установлено, что часть отходов используются местными жителями в быту. К таким отходам относятся:

- пластик типа PET (E);

- стеклотара;

- бумага;

- дерево;

- шкуры;

- зола;

- птичий помет;

- отходы подстилки из соломы;

- навоз.

Ниже представлена информация о способах утилизации отходов, которые осуществляются анкетируемыми, их доля указана в процентах.

Таблица №1 Информация о способах утилизации отходов в сельских округах Жангалинского района.

Жангалинский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 0,5 % от количества домов.

Вид отхода	Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика	30			70
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика				100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы	10			90
Отходы дерева	20			80
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы				100
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)				100
Пищевые отходы			20			80
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича ибетона, пластиковые окна)	20		80
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы				80		20
Навоз			100
Зола			100

Бирликский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 4,4% от количества домов.

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика	20			80
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика				100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы	20			80
Отходы дерева	10			90
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы				100
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)				100
Пищевые отходы			60			40
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)	10		90
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы				70		30
Навоз			100
Зола			100

Жанажолский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 4% от количества домов.

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика	20			80
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика			100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы			50	50
Отходы дерева	30		10	60
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы		50	20	30
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			50	50
Пищевые отходы			50			50
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)	50		50
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Жанаказанский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 2,7% от количества домов

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика	20	10		70
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы			50	50
Отходы дерева	30		10	60
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы		50	20	30
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			50	50
Пищевые отходы			50			50
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)	50		50
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Копжасарский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 3,8% от количества домов.

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика	20			80
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы			50	50
Отходы дерева	30		10	60
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы		50	20	30
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			50	50
Пищевые отходы			50			50
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)	50		50
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Кызылобинский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 2,9% от количества домов

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика	10		90
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика			100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы	40			60
Отходы дерева				100
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы			100
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			100
Пищевые отходы						100
Шкуры крупно рогатого скота/лошади		10	90
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)	20		80
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Маштексайский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 2,7% от количества домов

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика			100
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика			100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы	40			60
Отходы дерева				100
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы			100
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			100
Пищевые отходы						100
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)	20		80
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Мендешевский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 7,3% от количества домов.

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика			100
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика			100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы			100
Отходы дерева			100
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы			100
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			100
Пищевые отходы			50			50
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)			100
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Пятимарский сельский округ:

Количество анкетируемых: 11 чел, составляет 3% от количества домов.

Вид отхода		Способ утилизации, доля анкетированных
	Повторно использует	Сдает в пункт приема	складирует для вывоза в полигон	Сжигает	Размещает на прилегающем участке	Использует для компоста или корма
Бутылки пластика			100
Пластиковая упаковка из-под химии и другие отходы из пластика			100
Бутылки из стекла			100
Текстильные отходы			100
Отходы дерева			100
Отходы электроприборов, в том числе батареи и аккумуляторы			100
Смесь отходов без сортировки (стеклобой, пластик, текстиль и т.д.)			100
Пищевые отходы			50			50
Шкуры крупно рогатого скота/лошади			100
Шкуры мелко-рогатого скота/свиней			100
Строительные отходы (бой кирпича и бетона, пластиковые окна)			100
Птичий помет			100
Отходы подстилки из соломы			100
Навоз			100
Зола			100

Места для складирования отходов в Жангалинском районе - 9.

1. с.Жангала место расположение для складирования отходов от села 3 км

2. с.Бирлик место расположение для складирования отходов от села 1 км

3.с.Жанажол место расположение для складирования отходов от села 2 км

4.с.Жанаказан место расположение для складирования отходов от села 4 км

5.с.Копжасар место расположение для складирования отходов от села 5 км

6.с. Кызылобаместо расположение для складирования отходов от села 2 км

7.с.Маштексай место расположение для складирования отходов от села 1 км

8.с.Кыркопа место расположение для складирования отходов от села 1 км

9.с.Пятимар место расположение для складирования отходов от села 2 км

Сбор и накопление отходов

В Жангалинском районе, в частности в селе Жангала, система сбора и накопления ТБО начала функционировать лишь с начала 2015 года. В этом периоде было размещено 84 контейнеров для сбора и временного накопления ТБО рядом с многоквартирными жилыми домами.

По договоренности с местными жителями, каждый контейнер объемом 1 кубический метр предназначен для обслуживания четырех многоквартирных домов. Это охватывает приблизительно 44 многоквартирных домов из общего числа 44 домов (дворов) в селе Жангала.

Исходя из данного расчета, можно сделать вывод, что системой сбора и вывоза ТБО охвачено примерно 20% жителей села Жангала.

По Жангалинскому району также установлены 84 контейнеров на территории юридических лиц (госучреждений, школы, садики, магазины и пр.) и 6 контейнеров на центральных улицах села Жангала.

В остальных 9 сельских округах Жангалинского района не имеются контейнеры для сбора и накопления ТБО у жителей.

Отсутствие организованного сбора и накопления ТБО могут привести к росту не санкционированных свалок.

Раздельный сбор отходов

В Жангалинском районе имеются контейнеры для раздельного сбора отходов, сетки и пункты приема вторичного сырья.

Раздельный сбор опасных видов отходов (РСО, ЭО, медицинские)

В Жангалинском районе отсутствует система сбора опасных составляющих коммунальных отходов, такие как ртуть содержащие лампы (далее РСО), источников питания, образующихся у физических лиц. Все виды опасных отходов в общем потоке попадают на свалки, нанося вред окружающей среде.

Транспортировка

Транспортировку ТБО в селе Жангала осуществляетсельский акимат. Вывоз ТБО из контейнеров, установленных возле частных домов и государственных учреждении, осуществляется очерҰд на и направляется на свалку села Жангала.

Организованный вывоз ТБО не выполняется для домов, где отсутствуют контейнеры, в селе Жангала и с/о. Это приводит к тому, что коммунальные отходы накапливаются во дворах, а в некоторых случаях частично сжигаются в дворах или в печах, либо жители сами осуществляют вывоз на свалки.

Согласно статье 337 ЭКРК субъекты предпринимательства, планирующие или осуществляющие предпринимательскую деятельность по сбору, сортировке и транспортировке отходов, восстановлению и уничтожению неопасных отходов, должны подать уведомление о начале деятельности в МЭПР РК.

Жангалинский район характеризуется высоким объемом образования сельскохозяйственных отходов, поскольку животноводство является основной сферой деятельности местных жителей в сельских округах. Жители сел обычно сами организуют вывоз сельскохозяйственных отходов один или два раза в год, арендуя транспорт на существующие свалки села Жангала и с/о. Обычно стоимость одного вывоза составляет около 10 000 тенге.

Сортировка и переработка

Мусоросортировочные линии в Жангалинском районе отсутствует. Все коммунальные отходы вывозятся на свалки без раздельного сбора и без сортировки.

В результате проведенного анализа не удалось обнаружить специализированные организации, занимающиеся сортировкой и переработкой вторичных материалов в Жангалинском районе.

Захоронение

В Жангалинском районе имеется 9 свалок, которые расположены в каждом сельском округе и занимают общую площадь 91 га земли. Эти участки были специально отведены акиматом сельских округов для свалок, имеются решения по выделению земель под свалки.

Однако данные места захоронения отходов не соответствуют экологическим нормам и требованиям. Территории свалок не имеют ограждения, что приводит к рассеиванию отходов и расширению площади, занятой отходами.

На свалки вывозятся все коммунальные отходы, сельскохозяйственные отходы.

2.2 Анализ управления отходами в динамике за последние три года в Жангалинском районе

Таблица №2 Динамика управления отходами

Жангалинский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	1210	1050	820

Бирликский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	150	200	210

Жанажолский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	210	220	230

Жанаказанский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	270	230	340

Копжасарский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	280	265	290

Кызылобинский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	230	270	300

Маштексайский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	200	260	280

Мендешевский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	300	305	310

Пятимарский сельский округ:

Отходы	2021год	2022 год	2023 год
Образовано (тонн)
Утилизировано (тонн)
Накоплено/захоронено (тонн)	150	200	220

Основной проблемой управления отходами района является отсутствие системы учета количества образованных отходов.

Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз в секторе управления коммунальными отходами

В ходе проведенного анализа управления коммунальными отходами в Жангалинском районе было выявлено, что основным методом обращения с отходами является их захоронение. Частично сбор и вывоз отходов осуществляются только в селе Жангала. В районе отсутствует достаточная инфраструктура для управления коммунальными отходами. Особенностью Жангалинского района является образование отходов животноводства у населения и их захоронение на существующих свалках ТБО.

В рамках Программы необходимо в Жангалинском районе организовать рациональную и экологически безопасную системы управления коммунальными отходами в соответствии с требованиями экологического законодательства с учетом специфики района и потребности населения.

Таблица №3 Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз в сфере управления коммунальными отходами

Сильные стороны	Слабые стороны
Наличие целевых показателей и индикаторов в программных документах Западно - Казахстансой области, включая Жангалинский район. Планирование строительства нового полигона с сортировочной линией.	Отсутствие установленных тарифов. Неорганизованный сбор и вывоз отходов. Нехватка необходимой инфраструктуры для сбора и транспортировки ТБО, включая мусоровозы, контейнеры и сортировочные линии. Отсутствие полигонов для ТБО, соответствующих санитарным нормам и требованиям. Низкий уровень информированности населения о правилах обращения с отходами. Отсутствие системы сбора опасных компонентов коммунальных отходов у населения, таких как РСО, ОЭЭО, а также медицинские отходы.
Возможности	Угрозы
Внедрение регионального подхода в системе обращения ТБО. Уменьшение доли отходов, поступающих на захоронение, увеличение объемов извлекаемого вторсырья. Рекультивация свалок на административной территории Жангалинского районе.(оптимизация очагов загрязнения, восстановление земельного баланса). Снижение негативного воздействия на окружающую среду. Наличие современных технологий, широкого ассортимента установок для обращения с различными видами вторичного сырья.	Наличие множества свалок в каждом сельском округе. Неконтролируемое захоронение коммунальных отходов населением и юридическими лицами в несанкционированных местах.

2.3 Анализ мероприятий по управлению отходами

По программе "Обеспечение санитарии сельских населенных пунктов района" выполняются работы по вывозу мусора и буртование 9 свалок по Жангалинскому району.

Для улучшения экологической обстановки в Жангалинском районе и повышения санитарно-эпидемиологической безопасности населения запланировано мероприятие по разработке ПСД для строительства полигона ТБО (10 000 000 тенге 2025 г.) и строительство полигона ТБО в Жангалинском районе (800 000 000 тенге на 2026 г.).

2.4 Описание и анализ выделенных средств в динамике за последние три года

Таблица №4 Затраты на мероприятия по управлению отходами на 2020-2023 гг. по Жангалинскому району

Наименование	Фактические затраты,тенге
	2020	2021	2022	2023
Обеспечение санитарии сельских населенных пунктов Жангалинского района	18123 000	7266 000	10326 000	7962 000
Затраты на закуп мусоровоза на базе КАМАЗ (1 ед.) и ассенизаторской машины(1ед.)	-	-	-	-
Приобретение контейнеров для ТБО(14 шт.)	-	-	-	692 160
ИТОГО	18123 000	7266 000	10326 000	8 654 160

3. ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ ПРОГРАММЫ

3.1 Цели и задачи Программы

Цели Программы:

- достижение установленных показателей, направленных на постепенное сокращение объемов и уровня опасных свойств образуемых и накопленных отходов, а также отходов, подвергаемых удалению;

- увеличение доли восстановления отходов и рекультивации свалок мусора;

- улучшение санитарного и экологического состояния территорий сбора и накопления отходов производства и потребления.

Задачами программы управления отходами являются:

- внедрение селективного (раздельного) сбора твердо бытовых отходов.

Данная задача направлена на достижение цели по выявлению отходов, которые могут быть повторно использованы (макулатура, стекло, металл, полимерные материалы). Выполнение задачи приведет к уменьшению объемов отходов, подлежащих захоронению;

- организация правильного хранения и обращения с отходами. Поставленная задача на достижение цели по сокращению воздействия накопленных и образуемых отходов на окружающую среду;

- ликвидация несанкционированных свалок размещения отходов

- своевременное захоронение отходов;

- проверка выполнения планов и мероприятий по уменьшению количества отходов и вовлечению отходов в хозяйственный оборот в качестве дополнительных источников сырья.

Управление отходами регламентируется статьей 319ЭК РК

1. Под управлением отходами понимаются операции, осуществляемые в отношении отходов с момента их образования до окончательного удаления.

2. К операциям по управлению отходами относятся:

1) накопление отходов на месте их образования;

2) сбор отходов;

3) транспортировка отходов;

4) восстановление отходов;

5) удаление отходов;

6) вспомогательные операции, выполняемые в процессе осуществления операций, предусмотренных подпунктами 1), 2), 4) и 5) настоящего пункта;

7) проведение наблюдений за операциями по сбору, транспортировке, восстановлению и (или) удалению отходов;

8) деятельность по обслуживанию ликвидированных (закрытых, выведенных из эксплуатации) объектов удаления отходов.

3.2 Пути достижения поставленных целей и задач

Основные направления, пути достижения поставленной цели и соответствующие меры содержит пути достижения цели и решения стоящих задач, а также систему мер, которая в полном объеме и в сроки обеспечит достижение установленных целевых показателей. Пути достижения и система мер включает организационные, научно-технические, технологические, а также экономические меры, направленные на совершенствование системы управления отходами.

Эффективное управление отходами требует комплексного и системного подхода, а также активного взаимодействия всех заинтересованных сторон. Для достижения поставленных целей и задач необходимо объединить усилия не только внутри района, но и реализовать сотрудничество с другими районами области.

Необходимо сделать следующие шаги.

1. Развитие эффективной инфраструктуры.

2. Строительство и модернизация объектов для сбора, транспортировки и обработки отходов.

3. Оптимизация маршрутов сбора и транспортировки для снижения затрат.

4. Внедрение информационных кампаний и образования.

5. Организация обучающих мероприятий для населения о правилах сортировки и утилизации отходов.

6. Поддержка программ вознаграждения или льгот для тех, кто активно участвует в переработке и уменьшении отходов.

7. Установление системы мониторинга для отслеживания объемов отходов, эффективности сбора и переработки.

8. Проведение регулярной оценки результатов программы и адаптация стратегии в соответствии с полученными данными.

9. Сотрудничество с заинтересованными сторонами:

10. Во влечение частных компаний, неправительственных организаций и общественности в процесс управления отходами.

11. Партнерство с местными органами власти, чтобы объединить ресурсы и координировать усилия.

12. Соблюдение законодательства и нормативов в сфере управления отходами.

13. Соблюдение международных соглашений и стандартов, если они применимы.

14. Поддержка и финансирование исследовательских и инновационных проектов, направленных на поиск новых способов управления отходами и уменьшения их воздействия на окружающую среду.

15. Разработка устойчивой финансовой модели для программы управления отходами, включая прозрачную систему финансирования и бюджетирования.

16. Сотрудничество с другими районами, чтобы объединить усилия в управлении отходами.

3.3 Целевые показатели Программы

Целевые показатели программы управления отходами должны быть конкретными, измеримыми, достижимыми, релевантными и ограниченными по времени (критерии SMART).

Снижение общего объема отправляемых на свалку отходов:

Цель: Снижение общего объема отходов, отправляемых на свалку, на 20% к концу 5-летнего периода.

Измерение: Количество тонн отходов, отправляемых на свалку ежегодно.

Цель: Достижение стандартной практики раздельного сбора и сортировки отходов на 95% территории района в течение 2 лет.

Измерение: Процент территории с организованным раздельным сбором.

Сокращение выбросов парниковых газов:

Цель: Обеспечение соответствия всем действующим законодательным нормам и стандартам в области управления отходами.

Измерение: Результаты проверок и аудитов соответствия.

Целевые показатели должны быть адаптированы к конкретным целям и задачам программы управления отходами, а также регулярно мониториться и оценивается для обеспечения достижения установленных целей.

4.ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННОЙ ЦЕЛИ И СООТВЕТСТВУЮЩИЕ МЕРЫ

Для приведения системы управления коммунальным и отходами в Жангалинском районе в соответствие с требованиями экологического законодательства:

- утвердить нормы образования и накопления отходов;

- утвердить тариф для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО;

- провести конкурс (тендер), определить компанию по сбору и транспортировке ТБО;

- переход на заключение договоров публичной оферты с населением.

Расчет норм образования и накопления отходов. Утверждение тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО

Согласно п.4 статьи 365 ЭК РК необходимо разработать и представить на утверждение местным представительным органам нормы образования и накопления коммунальных отходов и тарифы для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО. Расчет норм образования и накопления коммунальных отходов будет осуществляться согласно Типовым правила расчета норм образования и накопления коммунальных отходов, приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 1 сентября 2021 года №347.

Тариф будет рассчитываться согласно Методике расчета тарифа для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО, приказ Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 14 сентября 2021 года №377.

В июне 2023 года совместно с МЭПРРК и Агентством по защите и развитию конкуренции РК принята Дорожная карта по развитию конкуренции в сфере управления ТБО, где для формирования справедливого тарифа для бизнеса и населения необходимо пересматривать тариф на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО 1 раз в 2года.

После утверждения тарифа для Жангалинского района, необходимо пересматривать их 1раз в 2 года. Утверждение и своевременный пересмотр тарифов с учетом современных реалий и инфляционных процессов в районе позволит сбалансировать деятельность специализированных организаций и предъявлять соответствующие требования к качеству предоставляемых услуг.

Определение компаний по сбору и транспортировке ТБО по средствам проведения конкурса (тендера)

Согласно ст. 367 ЭК РК определение участников рынка по сбору ТБО осуществляется посредством проведения конкурса (тендера) в соответствии с главой 4 Закона РК" О государственных закупках".

При проведении конкурса (тендера) по определению участников рынка, МИО устанавливать требования для специализированных организаций по сбору и вывозу ТБО в соответствии с ЭКРК и Правилами управления коммунальными отходами. Согласно требованиям экологического законодательства, установлены следующие минимальные требования к участникам конкурса по сбору и транспортировке ТБО:

1) наличие регистрации в государственном электронном реестре разрешений и уведомлений, субъектов предпринимательства в сфере управления отходами в соответствии с требованиями статьи 337 Кодекса;

2) иметь подкласс 38110 "Сбор неопасных отходов", 38210 "Обработка и удаление не опасных отходов" по общему классификатору видов экономической деятельности;

3) наличие транспортных средств, оснащенных спутниковым и навигационным и системами, в собственности и (или) в аренде;

4) наличие на праве собственности и/или аренды отапливаемых производственных помещений для стоянки, хранения, технического обслуживания и ремонта автотранспортных средств;

5) располагать квалифицированным управленческим и техническим персоналом для оказания услуг по вывоз у коммунальных отходов и пр.

Для повышения качества услуг по сбору и вывозу ТБО необходимо заключение долгосрочных контрактов на управление коммунальными отходами с сна конкурентной основе. Долгосрочные контракты позволят субъектам по сбору и вывозу ТБО вкладывать собственные средства в развитие компаний. Путем анализа результатов, полученных входе выполнения долгосрочных контрактов, можно оценить качество оказанных услуг. Рассмотрение вариантов заключения контрактов продолжительностью не менее 5 лет представляется важным.

Заключение договоров публичной оферты с населением

Согласно статье 367 ЭК РК физические лица, проживающие в жилых домах, обязаны пользоваться централизованной системой сбора твердых бытовых отходов на основании публичных договоров и оплачивать услуги за транспортировку отходов согласно утвержденным местным представительным органом тарифам.

После определения субъекта по сбору и вывозу ТБО в Жангалинском районе, представляется важным внедрить практику заключения договоров публичной оферты, чтобы охватить всех жителей района. Соглашение в форме публичной оферты будет доступно для ознакомления на веб-сайтах специализированных компаний и на официальном сайте акимата района. На основе таких договоров будет осуществляться сбор платы, путем обхода каждого дома и предоставления жителям оплатных квитанций или другим удобным способом. Использование публичных договоров упростить процедуру для компаний обеспечит удобство для населения.

Также акимату Жангалинского района необходимо рассмотреть возможность создания единого расчетно-финансового центра для всех коммунальных услуг, с целью повышения прозрачности и сбора средств. Следует отметить, что сельские округа находятся в отдаленных районах и в данном контексте единый центр для оплаты и приема платежейстановятсячрезвычайноудобнымсредствомдляэффективногосбораденежныхсредств.

Обеспечения доступа сельского населения к услугам сбора и регулярного вывоза коммунальных отходов, создания и функционирования инфраструктуры

Для обеспечения доступа сельского населения к услугам сбора и регулярного вывоза коммунальных отходов необходимо выполнить:

-закуп специализированного транспорта для сбора и регулярного вывоза коммунальных отходов;

- закуп контейнеров, для внедрения раздельного сбора ТБО (сухая и мокрая фракции);

-приведение в соответствие санитарным - эпидемиологическим требованиям контейнерных площадок во дворах многоквартирных жилых домов в с. Жангала и общественных местах.

Закуп специализированного транспорта для сбора и регулярного вывоза коммунальных отходов

Согласно п.5 статьи 365 ЭК РК МИО обеспечивают организацию регулярного вывоза коммунальных отходов.

В рамках программы, направленной на обеспечение доступа населения к регулярным услугам по вывозу коммунальных отходов, необходимо провести закупку двух специализированных транспортных средств. В настоящее время в Жангалинском районе доступен только один такой вид транспорта. Планируется осуществлять вывоз коммунальных отходов из сельских округов еженедельно. Отсутствие необходимого количества специализированных автомобилей может повлечь за собой задержку в выполнении графиков вывоза отходов и создание неудобств для жителей. Как результат, это может спровоцировать возникновение несанкционированных свалок. Приобретенные транспортные средства будут переданы в управление компании, выбранной через проведение конкурса (тендер) и занимающейся сбором и транспортировкой ТБО.

В селе Жангала вывоз ТБО будет осуществляться ежедневно. При этом согласно ст.58 Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" сроки хранения отходов в контейнерах при температуре 0°С и ниже – не более трех суток, при плюсовой температуре – не более суток.

В с/о ТБО будут вывозиться согласно утвержденному графику путем объезда улиц, домов с/о, например, 1 раз в неделю.

Предлагаемый график вывоза коммунальных отходов в Жангалинском районе:

- ежедневный вывоз в селе Жангала;

- еженедельный вывоз из с/о.

Закуп контейнеров для ТБО, внедрение раздельного сбора (сухой и мокрые фракции).

Раздельный сбор отходов у источника образования является обязательным требованием экологического законодательства. Согласно ст. 321 ЭК РК раздельный сбор осуществляется по следующим фракциям:

1) "сухая" (бумага, картон, металл, пластик и стекло);

2) "мокрая" (пищевые отходы, органика и иное).

Для внедрения системы раздельного сбора отходов МИО обеспечивает (приказ и.о. МЭГПР РК от 2 декабря 2021 года №482) установку необходимого количества контейнеров для раздельного сбора (не менее 2) на контейнерных площадках, что определяется исходя из численности населения, норм накопления отходов, сроков их хранения и других необходимых факторов.

Согласно Правилам управления коммунальными отходами установлено, если коммунальные отходы собираются раздельно, для каждой категории (фракции, вида) отходов определяется своя периодичность вывоза.

На данный момент в Жангалинском районе установлено 84 контейнеров для сбора твердых бытовых отходов (ТБО).

Чтобы усовершенствовать систему сбора и вывоза ТБО, необходимо рассмотреть два варианта:

- подсчитать и утвердить нормативы образования и накопления отходов, и соответственно посчитать необходимое количество контейнеров для всех жителей;

- рассчитать количество необходимых контейнеров на основе текущей практики, где один контейнер устанавливают на четыре дома (двора).

В таблице 5 представлено количество контейнеров согласно количеству дворов (домов). Но точное количество необходимо посчитать согласно утвержденным нормам образования и накопления отходов.

Таблица №5 Предлагаемое количество контейнеров ТБО согласно количеству домов (дворов) с/о для полного охвата сбором и организации вывоза ТБО

№	Наименование с/о	Количество домов (дворов)	Количестово контейнеров в наличии, шт.	Количество необходимых контейнеров, шт.
1	Жангала	1937	84	126
2	Бирлик	250	0	16
3	Жанажол	273	0	18
4	Жанаказан	409	0	27
5	Копжасар	285	0	19
6	Кызылоба	374	0	24
7	Мастексай	405	0	26
8	Мендешев	151	0	10
9	Пятимар	359	0	23
	ВСЕГО	4443	84	289

Таким образом, решение о количестве необходимых контейнеров ТБО может быть принято на основе расчета норм накопления отходов.

Таблица №6 Потребность в материально-техническом оснащении для организации управления коммунальными отходами

№	Наименование с/о	Количествонеобходимого специализированного транспорта (мусоровоз), ед.	Количество необходимых мусоросортировочных линий, шт.	Количество необходимого оборудавания (пресс), ед.
1	Жангала	1	1	1
2	Бирлик	1	-	-
3	Жанажол	1	-	-
4	Жанаказан	1	-	-
5	Копжасар	1	-	-
6	Кызылоба	1	-	-
7	Мастексай	1	-	-
8	Мендешев	1	-	-
9	Пятимар	1	-	-
	ВСЕГО	9	1	1

Приведение контейнерных площадок в соответствие санитарно-эпидемиологическим требованиям

В селе Жангала возле благоустроенных домов имеются 5 контейнерных площадок для сбора ТБО.

В Жангалинском районе на территории юридических лиц (госучреждений, школы, садики, магазины и пр.) установлено 38 контейнеров и 6 контейнеров на центральных улицах села Жангала.

Контейнерные площадки не соответствуют санитарно-эпидемиологическим требованиям, установленным Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления".

Все существующие контейнерные площадки на центральных улицах и на территории юридических лиц и новые контейнерные площадки необходимо обеспечить твердым покрытием и оградить с трех сторон на высоту, исключающую возможность распространения (разноса) отходов ветром, но не менее 1,5 м. Контейнерные площадки должны быть размещены на расстоянии не менее 25 м от жилых и общественных зданий и иметь подъездные пути для транспорта.

Развитие системы переработки и утилизации ТБО

Развитие системы переработки и утилизации ТБО необходимо осуществить через:

-усиление взаимодействия с местными жителями и местным бизнес сообществом;

-стимулирование раздельного сбора органических коммунальных отходов, в том числе путем компостирования;

-развитие сбора и переработку опасных составляющих коммунальных отходов;

-организацию специальных мест для сбора КГО и строительных отходов, образующихся у населения.

Усиление взаимодействия с местными жителями и местным бизнес сообществом и пр.

Для развития системы утилизации и переработки коммунальных отходов в Жангалинском районе необходимо усиление взаимодействия со всем и предприятиями, которые осуществляют деятельность на территории района.

Необходимо выявлять возможности и заинтересованность представителей местного бизнес сообщества. Проводить различные встречи, круглые столы по взаимодействию МИО и бизнеса и других заинтересованных сторон для обсуждения и развития сферы управления отходами в регионе. Необходимо рассмотреть вопросы сотрудничества в развитии раздельного сбора и переработки ТБО. МИО должны оказать поддержку и содействие инициативам бизнеса. Например, предоставление земельных участков для установки контейнеров, пунктов приема вторичного сырья, создания мощностей по переработке и утилизации раздельно собранного вторичного сырья, КГО и строительных отходов, биоразлагаемых отходов и пр. Это в свою очередь дает возможность развивать раздельный сбор и переработку отходов в районе.

Организация раздельного сбора органических коммунальных отходов и их восстановления, вт.ч. путҰм компостирования

Стимулирование раздельного сбора органических коммунальных отходов и их восстановления, в том числе путем компостирования находится в компетенции МИО районов (ст. 365 ЭК РК).

Также согласно п. 19 Правил управления коммунальными отходами МИО районов, сел, поселков, сельских округов проводят информационные компании для населения по внедрению компостирования органических отходов в секторе индивидуальной жилой застройки (частный сектор).

Компостирование представляет собой технологию переработки отходов, которая основана на их естественном биоразложении. По этой причине компостирование широко применяется для переработки отходов, имеющих органическое происхождение. Сегодня существуют технологии компостирования как пищевых отходов, так и для неразделенного потока.

Компостирование органических отходов может происходить как непосредственно в домашних хозяйствах, так и централизованно. Непосредственно в домашних хозяйствах компостирование происходит либо просто в компостных ямах, либо с применением специальных компостирующих аппаратов.

Особенностью Жангалинского района является образования органических отходов от животноводства. Данные виды отходов захораниваются на свалках ТБО в каждом сельском округе совместно с коммунальными отходами.

С отходами животноводства можно предпринять ряд действий, чтобы эффективно использовать их и снизить негативное воздействие на окружающую среду.

Компостирование: одним из наиболее распространенных методов утилизации отходов животноводства является компостирование. Животный навоз и другие органические материалы могут быть переработаны в компост, который затем может использоваться как удобрение для сельского хозяйства и садоводства.

Биогаз: отходы животноводства, такие как навоз и остатки корма, могут использоваться для производства биогаза. Биогаз можно использовать как источник энергии для отопления, генерации электроэнергии или даже для прямого использования в кухонных газовых плитах.

Удобрение: навоз животных можно использовать как натуральное удобрение для сельского хозяйства. Оно богатит почву необходимым и питательным и веществами.

Производство биогумуса: Биогумус является более стабильной формой органического удобрения, чем компост. Он способствует улучшению структуры почвы и удержанию влаги.

Необходимо отметить, что эффективное управление отходами животноводства зависит от того, какие животные содержатся, масштабов ферм и мер поддержки развития субъектов предпринимательства. Решение о том, какие методы использовать, следует принимать с учетом конкретных условий и потребностей. Необходимо провести исследования по объему отходов животноводства, образующихся у населения, выявить заинтересованность в развитии и переработке отходов животноводства и оценить предполагаемый спрос на продукцию, получаемую из отходов животноводства.

При строительстве полигона ТБО малой мощности в селе Жангала необходимо предусмотреть участок компостирования. Раздельно собранные органические отходы будут вывозиться на специально оборудованную площадку, где и будет происходить закладка компоста. В последствии такой компост можно использовать для нужд сельского хозяйства и при рекультивации мест временного хранения отходов (свалок).

В организациях и учреждениях (например, в школах), где образуется достаточно большое количество биоразлагаемых отходов и имеется подсобное хозяйство, компостирование может производиться в индивидуальном порядке или вывозиться на участок компостирования на полигоне ТБО.

Также необходимо в рамках государственного социального заказа и деятельности МИО проводить широкую осведомительную работу среди населения и юридических лиц по применению компостирования.

Организация раздельного сбора и восстановления опасных составляющих коммунальных отходов.

Опасные составляющие коммунальных отходов (электронное и электрическое оборудование, ртуть содержащие отходы, батарейки, аккумуляторы и прочие опасные компоненты) должны собираться раздельно и передаваться на восстановление специализированным предприятиям (ст. 365 ЭК РК).

Ртуть содержащие отходы (РСО)

Для организации системы сбора РСО у населения МИО осуществляют:

–контроль за установкой и обслуживанием специальных универсальных контейнеров, устанавливаемых для сбора РСО, образовывавшихся у населения;

–контроль и организацию деятельности органов управления объектом кондоминиума, которые обязаны обеспечивать меры по сохранности специальных универсальных контейнеров, осуществлять взаимодействие со специализированным предприятием, обслуживающим контейнеры, обеспечивать свободный доступ к ним, вести разъяснительную работу с жильцами, не допускать складирование в контейнер посторонних предметов, наклеивание на контейнер посторонних реклам, объявлений и т.д.;

–организацию переработки ртуть содержащих энергосберегающих ламп, находившихся в употреблении у населения путем выделения средств для приобретения работ (услуг) специализированных предприятий на реализацию комплекса мер по демеркуризации для населения и на ремонт (замену) контейнеров для РСО.

Приобретение работ (услуг) специализированных предприятий на реализацию комплекса мер по демеркуризации для населения и на ремонт (замену) контейнеров для РСО МИО будет проводить посредством конкурса (тендера) в соответствии с ЭК РК, Главой 4 Закона Республики Казахстан "О государственных закупках" и Правилами управления коммунальными отходами, приказ и.о. МЭГПР РК от 28 декабря 2021 года № 508.

Электронное и электрическое оборудование (ОЭЭО)

МИО должны принимать меры, направленные на увеличение доли раздельного сбора ОЭЭО от населения, включая, но не ограничиваясь проведением информационных кампаний, конкурсов, лекций.

Для организации системы сбора опасных составляющих коммунальных отходов у населения необходимо принятие следующих мер:

- Создание стационарных или передвижных пунктов/точек сбора опасных бытовых отходов, таких как батарейки, электронное и электрическое оборудование.

- Обеспечение информирования населения об организованных пунктах приема отходов и пропаганды безопасного обращения с ними.

- Укрепление сотрудничества с АО "Жасыл Даму", осуществляющим функции оператора расширенной ответственности производителя с целью покрытия части расходов на сбор и утилизацию отходов.

Для сбора ОЭЭО необходимо предусмотреть стационарные пункты приема. Пункты приема могут быть созданы в магазинах (отделах магазинов, торговых точках), осуществляющих реализацию указанных товаров.

Внедрение раздельного сбора опасных составляющих коммунальных отходов и создание пунктов вторичного сырья позволит достичь целевой показатель по раздельному сбору.

Раздельный сбор и восстановление опасных составляющих коммунальных отходов у госучреждений и юридических лиц

Опасные оставляющие коммунальных отходов, образующиеся у юридических лиц в независимости от вида деятельности, также должны собираться раздельно и передаваться на восстановление специализированными организациям и (предприятиям) (ст.365ЭКРК).

Все государственные учреждения и бюджетные организации Жангалинского района должны будут заключить договоры на услуги по управлению с опасными отходами. Акимату села Жангала и акиматам с/о необходимо провести профилактическую работу с юридическими лицами и государственными учреждениями.

Организация специальных мест для сбора КГО и строительных отходов, образующихся у населения

Согласно пункту 19 Требовании к раздельному сбору отходов приказ и.о. МЭГПР от2 декабря 2021 года № 482 МИО организуют место площадью не менее 12 м2 с покрытием и ограждением для строительных и крупногабаритных отходов, образующихся у физических лиц (жителей).

Физические и юридические лица, осуществляющие строительство или ремонт недвижимых объектов, согласно пункту 17 Требовании к раздельному сбору отходов приказ и.о. МЭГПР от 2 декабря 2021 года № 482 производят самостоятельный вывоз строительных и крупно габаритных отходов в специальные места, организованные местными исполнительными органами.

Акимату села Жангала и акиматам с/о необходимо в дальнейшем определить специально организованные места для сбора КГО и строительных отходов от населения. Специальные места для строительных и КГО можно разместить вблизи полигонов ТБО.

Сбор строительных отходов необходимо осуществлять, как правило, одним из следующих способов: сбор в мешки с последующих загрузкой в бортовой или самосвальный автомобиль; складирование отходов навалом с последующей перегрузкой в бортовой или самосвальный автомобиль.

В соответствии с требованиями законодательства МИО обеспечивают организацию специальных мест для сбора КГО и строительных отходов, образующихся у населения. Однако, основным проблемным вопросом на сегодняшний день является отсутствие решений по дальнейшему обращению с данными видами отходов.

В целях развития переработки строительных отходов в Жангалинском районе рекомендуется внедрить технологии по их переработке. МИО будут создавать специальные места в поселках и селе для сбора строительных отходов и КГО от населения. Данные отходы с этих мест будут вывозится на специальную площадку (возле полигона села Жангала или на территории полигона) для строительных и КГО со специальной дробильной установкой. На этой площадке будет производится дробление КГО и строительных отходов. Основной метод переработки КГО и строительных отходов – это механическая переработка, которая включает раздробление материалов и их последующую сортировку на основе размера, типа и качества. Технология дробления позволяет изменять гранулометрический состав материала и получить продукцию для использования в строительстве дорог, земляных насыпей, заполнения пустот и т.д.

После дробления, полученную продукцию, можно использовать как изоляционный слой на полигоне села Жангала.

Рациональное управление полигонами с учетом экологических аспектов

Рациональное управление полигонами с учетом экологических аспектов включает в себя следующие ключевые меры:

- строительство полигона ТБО малой мощности в селе Жангала.

- создание трех мусороперегрузочных пунктов для отдаленных сельских округов, таких как Жанақазан, Маштексай и Айдархан.

- закрытие и постепенная рекультивация действующих свалок.

Данные меры направлены на улучшение управления отходами, снижение загрязнения окружающей среды и обеспечение устойчивого использования земельных ресурсов в Жангалинском районе.

Строительство полигона ТБО с сортировочной линией в селе Жангала

На данный момент в Жангалинском районе коммунальные отходы захораниваются на поселковых свалках. Общее количество таких свалок в районе составляет 9, и их местоположение специально определено акиматами поселков.

Одной из важных стратегических задач является уменьшение количества свалок и обеспечение того, чтобы имеющиеся полигоны или новые планирующиеся к строительству полигоны соответствовали экологическим и санитарным нормам.

Для обеспечения безопасного захоронения коммунальных отходов запланирована работа по строительству нового полигона малой мощности в селе Жангала, Жангалинского района. На 2024-2025 гг. запланирована разработка ПСД, строительство и введение в эксплуатацию нового полигона запланирована на 2026 г. Данная мера направлена на улучшение управления коммунальными отходами, снижение негативного воздействия на окружающую среду.

Полигоны должны быть построены с учетом экологических и санитарных норм, а также национальных стандартов (ст. 350 ЭК РК). При определении мощности полигона необходимо учитывать объем образующихся отходов от всего населения Жангалинского района. Необходимо ускорить строительство нового полигона, эффективной работы сортировочной линии, и обеспечить соблюдение требований законодательства по захоронению ТБО.

Согласно действующему СТ 3696-2020 Полигоны для твердо-бытовых отходов малой мощности -это ограниченная территория, на которую поступает менее 50 тонн отходов в сутки для захоронения, имеющий специальные площадки переработки (сортировки), компостирования и размещения отходов без намерения изъятия. Согласно СТ 3696-2020 с целью сокращения количества захораниваемых отходов оператор полигона обязан организовать работу по 100 % сортировке всех поступающих отходов на территории МСП с выделением полезных для дальнейшей переработки фракций.

Оператор полигона ТБО должен принять меры по уменьшению образования метана на полигоне путем сокращения объемов захоронения биоразлагаемых отходов. Биоразлагаемые отходы должны быть направлены на участок по сортирования.

Мусороперерабатывающий комплекс полигона ТБО должен включать в себя, как минимум, пресс гидравлический для отходов бумаги и картона, полиэтилена, тетрапакетов. В дальнейшем переработанные отходы передаются сторонним специализированным организациям, либо используются в собственном производстве оператора.

На полигонах ТБО в целях уменьшения объемов не утильных остатков, подлежащих захоронению, оператор полигона обязан предусмотреть печи инсенераторы с режимом температуры в камере сжигания не менее от 760 ˚C и дополнительной камерой дожига от ходящих газов с температурой до 900˚Cи, с обязательной установкой комплексной системы очистки отходящих дымовых газов со степенью очистки не менее 94% , которая обеспечивает пороговые значения выбросов в атмосферу основных вредных веществ.

Создание мусороперегрузочных пунктов для отдаленных сельских округов

Для оптимизации управления коммунальными отходами и уменьшения необходимого количества полигонов, а так же с целью обеспечения более эффективной системы утилизации отходов, необходимо рассмотреть возможность создания мусора перегрузочных пунктов для отдаленных сельских округов Жангалинского района.

Так, планируется создание трех мусора перегрузочных пунктов для отдаленных сельских округов, таких как Жаңақазан, Маштексай и Айдархан.

Эти мусора перегрузочные пункты будут выполнять следующие функции:

Временное хранение отходов: они предоставят возможность временного хранения коммунальных отходов до их дальнейшей переработки или захоронения, сроком до шести месяцев.

Сортировка отходов: в этих пунктах можно будет осуществлять сортировку отходов, чтобы выделить материалы, которые могут быть подвергнуты переработке, и отделить их от тех, которые должны быть захоронены.

Оптимизация транспортировки: Мусора перегрузочные пункты позволят оптимизировать процесс транспортировки от ходов из отдаленных сельских округов в районный центр или к месту окончательного захоронения.

Такие меры могут способствовать более эффективному управлению отходами и снижению негативного воздействия на окружающую среду, особенно в отдаленных районах Жангалинского района.

Согласно статье 320 ЭКРК места накопления отходов предназначены для:

1)временного складирования отходов на месте образования на срок не более шести месяцев до даты их сбора (передач и специализированным организациям) или самостоятельного вывоза на объект, где данные отходы будут подвергнуты операциям по восстановлению или удалению;

2)временного складирования не опасных отходов в процессе их сбора (в контейнерах, на перевалочных и сортировочных станциях), на срок не более трех месяцев до даты их вывоза на объект, где данные отходы будут подвергнуты операциям по восстановлению или удалению.

Согласно приказу и.о. МЭПР РК от 28 декабря 2021 года № 508 Об утверждении правил управления коммунальными отходами необходимо соблюдать следующее:

- при сборе отходов бумаги и картона нужно предотвратить попадание в них пластичных смазок, органических растворителей, жиров, лаков, красок, эмульсий, химических веществ и загрязнений;

помещения для накопления отходов бумаги и картона обеспечить влагу непроницаемостью и исключением атмосферного воздействия;

-отходы пластика следует хранить в крытых помещениях или на открытом воздухе на изолированном полу. При накоплении отходов пластика под открытым небом обеспечивается их защита от несанкционированного доступа, загрязнения или порчи в следствие погодных условий с помощью изолирующей пленки;

-на площадке для накопления не размещаются материалы и вещества, загрязняющие отходы стеклянной тары (кислоты, щелочи, соли, органические растворители, краски, лаки, строительные растворы и другие);

Отходы бумаги и картона, пластика и стекла транспортируют всеми видами транспорта. При транспортировке, погрузке и выгрузке отходов стеклянной тары следует принимать меры, обеспечивающие их сохранность, защиту от механических воздействий.

Поэтапная рекультивация и восстановление земель мест временного захоронения коммунальных отходов (ликвидация не санкционированных свалок)

Планируется закрытие действующих свалок и последующая рекультивация этих территорий, после строительства нового полигона ТБО. Будет проведена по этапная рекультивация и восстановление земель территории. чтобы предотвратить негативное воздействие на окружающую среду.

Для предотвращения образования новых свалок необходимо обеспечить 100% охват населения, ЮЛ и ИП в Жангалинском районе услугами по сбору и транспортировке отходов.

Для решения проблем с не санкционированными свалками необходимо проведение тщательного аудита по всем свалкам зафиксированным "НК "Қазақстан Ғарыш Сапары" и определение мер по их рекультивации.

Существующая общепринятая методика обезвреживания свалки, включает следующие этапы: определение степени опасности свалки; оценка альтернативных вариантов; разработка технологии обезвреживания и рекультивации.

Повышение осведомленности населения, государственных учреждении и других юридических лиц Жангалинского района по правильному обращению с коммунальными отходами

Согласно ЭКРКМИО районов, сел, поселков, сельских округов проводят информационные компании для населения по осведомлению о рациональной системе сбора, утилизации и переработки коммунальных отходов, включая

- раздельный сбор вторичных ресурсов (сырья);

- предотвращение не санкционированного сжигания компонентов коммунальных отходов (бумага, пластик, органические отходы и другое);

- внедрения компостирования органических отходов в секторе индивидуальной жилой застройки (частный сектор).

Для организация эффективной системы управления коммунальными отходами, при этом учитывающей особенности региона и удовлетворяющей потребности населения в Жангалинском районе необходимо постоянно повышать информированность населения.

Акимат Жангалинского района, а также акиматы сел и сельских округов в сотрудничестве с некоммерческими организациями (НПО) разработают план информационной работы с общественностью по управлению коммунальными отходами. В рамках этого плана будет проводиться информирование о следующих аспектах:

Раздельный сбор отходов: Объяснение и обучение жителей о необходимости раздельного сбора различных видов отходов, чтобы упростить их переработку и уменьшить негативное воздействие на окружающую среду.

Запрет на несанкционированное сжигание отходов: Подчеркивание важности соблюдения законов и нормативов, запрещающих несанкционированное сжигание коммунальных отходов, так как это может привести к загрязнению воздуха и здоровью жителей.

Внедрение компостирования органических отходов: Популяризация практики компостирования органических отходов, чтобы снизить объем мусора и создать удобрения для сельского хозяйства и садоводства.

План информационной работы также может включать в себя другие важные вопросы, связанные с управлением коммунальными отходами, в зависимости от местных потребностей и приоритетов.

Цель этого плана - обеспечить информирование и обучение жителей о правильных и экологически устойчивых методах обращения с отходами, чтобы создать более чистую и здоровую среду для всех. Акимат будет играть ключевую роль в повышении осведомленности населения, распространении информаций и поддержке инициатив по предотвращению отходов, а так же в создании соответствующих условий.

Первоочередное внимание будет сосредоточено на ключевых группах заинтересованной общественности:

•население (работающее и не работающее (домохозяйки, пенсионеры, дети);

•учителя, волонтеры, группы активистов и негосударственные организации.

•госучреждения, больницы, магазины и пр.

5. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ

Финансирование Программы и мероприятий может быть за счет:

- республиканского и местного бюджета;

- частных инвестиций;

- средства РОП;

- средства международных финансовых организаций;

- кредитов банков второго уровня и других источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

Финансовые затраты на реализацию представленной Программы и выполнение намеченных природоохранных мероприятий планируется осуществлять согласно статье 29 ЭК РК за счет бюджетных средств. Данный механизм позволяет использовать средства в объеме не менее суммы платы за негативное воздействие на окружающую среду, поступивших в местный бюджет в течение трех лет, предшествовавших году разработки и утверждения данного плана мероприятий.

Предлагаемые мероприятия по реализации Программы планируется включить в План мероприятий по охране окружающей среды Западно-Казахстанской области, которая разрабатывается акиматом области на трехлетнюю перспективу, исходя из типового перечня мероприятий по охране окружающей среды, предусмотренного приложением 4 к ЭКРК на 2025-2027 гг.

К мероприятиям по обращению с отходами относятся:

- внедрение технологий по сбору, транспортировке, обезвреживанию, использованию и переработке любых видов отходов, в том числе бесхозяйных;

- строительство, реконструкция заводов, цех, производств, приобретение и эксплуатация установок: полигонов для складирования любых видов отходов; по сбору, транспортировке, переработке, сортировке, утилизации и захоронению отходов; по сбору и переработке вторичных материальных ресурсов; по получению сырья или готовой продукции, связанных с извлечением полезных компонентов из отходов;

- реконструкция, модернизация оборудования и технологических процессов, направленных на минимизацию объемов образования и размещения отходов.

МОНИТОРИНГ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

Контроль за реализацией Программы по управлению коммунальными отходами осуществляется на постоянной основе заместителем первого руководителя МИО, ответственного за реализацию государственной политики области управления коммунальными отходами на основе мониторинга выполнения плана мероприятий.

Мониторинг Программы осуществляется путем формирования отчета о реализации Программы. В отчете излагается описание реализованных мероприятий, достигнутые результаты, фактические объемы финансовых средств, направленных на их реализацию, а также причины не выполнения мероприятий и отсутствия результатов, запланированных на отчетный период.

В целях информирования населения и общественности на Интернет-ресурсе акимата Жангалинского района будут размещаться отчеты о реализации Программы, промежуточный, раз в полгода до 15 июля текущего отчетного и годовой до 30 января следующего года.

Годовой отчет формируется по итогам предыдущего года.

6. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

Для достижения целей и выполнения задач разработан план мероприятий по реализации программы, который приведен ниже. План мероприятий сгруппирован по задачам и показателями, указаны сроки и ответственные исполнители. План мероприятий обеспечивает комплексный подход и координацию работ всех ответственных исполнителей Программы с целью достижения ожидаемых результатов.

Мероприятия по строительству, включая разработку типовой технической и проектной документации, включенные в Программу, должны предусматривать использование наилучших доступных техник, обеспечивающих энергосбережение и повышение энергетической эффективности деятельности в сфере управления коммунальными отходами.

Корректировка Плана мероприятий осуществляется по мере необходимости, при наличии обоснованных предложений по результатам мониторинга. По результатам мониторинга, в случае обнаружившейся невозможности достижения поставленных целей, задач и целевых показателей определяются иные мероприятия, и принимаются меры по выявленным проблемным вопросам.

По результатам мониторинга Отдел реального сектора экономики выносит решения, нацеленные на:

- повышение эффективности реализации запланированных мероприятий (определению иных мероприятий) в целях достижения установленных целей и задач Программ;

- принятие мер по выявленным проблемным вопросам.

Отдел реального сектора экономики, как заказчик Программы осуществляет следующие функции:

1) Формирует и обеспечивает единый централизованный комплексный подход к решению задач в сфере управления коммунальными отходами на территории Жангалинского района, координируя действия всех исполнителей Программы;

2) взаимодействует с Акиматом Западно-Казахстансой области по финансовым затратам на реализацию Программы за счет бюджетных средств;

3) осуществляет взаимодействие с акиматом села Жангала и акиматами с/о по вопросам реализации мероприятий Программы;

4) осуществляет мониторинг реализации мероприятий Программы, выносит результаты мониторинга для обсуждения заместителю первого руководителя МИО, ответственного за реализацию государственной политики в области управления коммунальными отходами;

5) осуществляет корректировку мероприятий, целевых показателей, затрат на реализацию мероприятий Программы, в том числе на основании поступивших предложений с обоснованием необходимости внесения соответствующих изменений в Программу;

6) участвует в проверках хода реализации мероприятий Программы;

7) размещает Программу, а также информацию о ходе реализации мероприятий Программы на официальном сайте акимата Жангалинского района.

План мероприятий

По реализации Программы по управлению коммунальными отходами Жангалинского района на 2024-2028гг.

№п/п	Наименование, мероприятия	Форма завершения	Срок исполнения	Ответственные за исполнение	Необходимые затраты, тенге	Источники финансирования
1	2	3	4	5	6	7
Задача 1. Приведение системы управления коммунальными отходами в Жангалинском районе в соответствие с требованиями экологического законодательства
1.1	Утверждение Закона о разработке нормативов образования и накопления отходов	Решение маслихата	2024	Акимат Жангалинского района, Маслихат	1 500 000	Местный бюджет
1.2	Разработка и утверждение тарифов на сбор, транспортировку, переработку и размещение твердых бытовых отходов	Решение маслихата	2024	Акимат Жангалинского района, Маслихат	1 500 000	Местный бюджет
1.3	Проведение тендера на сбор и транспортировку, захоронение ТБО	Постановление акимата Жангалинского района	2025	Акимат Жангалинского района	-	Не требуется
1.4	Заключение долгосрочных контрактов МИО с победителями тендеров (мин.5-10 лет)	Договор подписания	2025	Акимат Жангалинского района	-	Не требуется
1.5	Размещение договора публичной оферты на сайте специализированной организации и на сайте акимата района	Договор размещен на сайте	2025	Акимат Жангалинского района, специализированная компания	-	Не требуется
1.6	Разработка и утверждение графика вывоза ТБО с учетом мнения населения.	График утвержден	2025	Акимат Жангалинского района, специализированная компания	-	Не требуется
1.7	Рассмотреть создания и внедрения единой расчетной системы для оплаты коммунальных услуг в Жангалинском районе	Изучение рынка	2027	Акимат Жангалинского района	-	Не требуется
1.8	Размещение утвержденной Программы на Интернет-ресурсе сайта акимата района	Размещение ПУО на сайте	2024	Акимат Жангалинского района	-	Не требуется
1.9	Мониторинг реализации Программы	Отчет по результатам мониторинга	2 раза в год	Акимат Жангалинского района	-	Не требуется
Задача 2. Создание и функционирование необходимой инфраструктуры для доступа сельского населения к услугам сбора и регулярного вывоза коммунальных отходов
2.1	Закуп специализированного транспорта– 9 ед.	Акт-приема передачи, транспорт	2026	Акимат Жангалинского района, Маслихат	405 000 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
2.2	Закуп пресса – 1 ед.	Акт-приема передачи	2026	Акимат Жангалинского района, Маслихат	500 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
2.3	Контейнеры для ТБО – 289 ед. (Жангалинский с/о-126 ед., Бирлик-16 ед., Жанажол-18 ед., Жанаказан-27 ед., Копжасар- 19 ед., Кызылоба- 24 ед., Мастексай- 26 ед., Мендешев-10 ед., Пятимар-23 ед.)	Акт-приема передачи	2026 (144ед.) 2028 (145ед.)	Акимат Жангалинского района, Маслихат	3 330 000 3 330 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
2.4	Проведение конкурса на установление и обслуживание контейнеров для РСО в Жангалинском районе	Результаты конкурса	2025	Акимат Жангалинскогорайона	1 000 000	Местный бюджет
Задача 3. Развитие системы переработки и утилизации коммунальных отходов
3.1	Усиление взаимодействия с местными жителями и представителями местного	Информация	2024-2025	Акимат Жангалинского района	-	Не требуется
	Бизнес сообщества по выявлению возможностей и заинтересованности путем проведения встреч, круглых столов и др.			Акимат Жангалинского района, акиматы с/о
3.2	Изучение рынка технологии по переработке и утилизации сельскохозяйственных отходов, в частности отходов животноводства	Отчет изучение рынка	2025	Акимат Жангалинскогорайона	-	Не требуется
3.3	Организация участка компостирования на полигоне, закупком постной установки	Акт приема-передачи	2025-2026	Акимат района, оператор полигона	7 500 000	Местный бюджет
3.4	Организация раздельного сбора и восстановления опасных составляющих коммунальных отходов для населения	Отчет	2024-2028	Акимат района, акиматы с/о	-	Частные инвестиции
3.5	Профилактическая работа с ЮЛ и ИП, осуществляющие деятельность в жилых домах или отдельностоящих зданиях по обязательному заключению договора на транспортировку ТБО, со специализированными организациями, определенными МИО по результатам конкурса (тендера)	Информация в акимат района	2024-2025	Акимат района, Акиматы села и с/о, НПО	-	В рамках государственного социального заказа
3.6	Закуп дробилки для КГО и строительных отходов	Акт приема-передачи	2028	Акимат района, Оператор полигона	5 000 000	Местный бюджет
Задача 4. Рациональное управление полигонами с учетом экологических аспектов
4.1	Разработка ПСД для полигона ТБО в Жангалинском районе	ПСД разработан	2024-2025	Акимат Жангалинскогорайона	10 000 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
4.2	Строительство и введение в эксплуатацию полигона ТБО в селе Жангала, с мусоросортировочной линией	Акт-ввода в эксплуатацию	2026	Акимат Жангалинскогорайона	800 000 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
4.3	Создание мусороперегрузочных пунктов для отдаленных сельских округов – Жаңақазан, Маштексай и Айдархан	Выделение земельного участка	2027	Акимат Жангалинскогорайона, акиматы с/о	3 000 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
4.4	Поэтапная рекультивация и восстановление земель мест временного захоронения отходов (ликвидация несанкционированных свалок) в селе Жангала и с/о района	Акт приемочной комиссии	2027-2028	Акимат Жангалинскогорайона, акиматы с/о	4 000 000	Республиканский бюджет, местный бюджет
4.5	Разработка унифицированной процедуры приема отходов на основе их классификации.	Процедура приема отходов	2026	Оператор полигона	-	Не требуется
4.6	Создание ликвидационного фонда для его закрытия, рекультивации земель	Наличие ликвидационного фонда	2026	Оператор полигона	-	Не требуется
Задача 5. Повышение осведомленности населения, государственных учреждении и других юридических лиц Жангалинского района по правильному обращению с коммунальными отходами
5.1	Проведение конкурса на получение государственного социального заказа среди НПО по повышению осведомленности населения экологически безопасному обращению с коммунальными отходами	Договор о государственном социальном заказе с НПО	2024	Акимат Жангалинского района	1 500 000	Местный бюджет
			2026		1 500 000
5.2	Реализация государственного социального заказа по повышению осведомленности населения экологически безопасному обращению с коммунальными отходами (разработка информационной кампании, включающий разработку информационных материалов, проведение встреч с населением, акции, субботников, круглых столов, создание волонтерских клубов среди школьников, публикации в местных СМИ, соц. сетях, ознакомительные визиты и др.)	Акт выполненных работ	2024-2025	Акимат Жангалинского района	-	В рамках местного бюджета, выделенного НПО
		Акт выполненных работ	2026-2028	Акимат Жангалинского района	-	В рамках местного бюджета, выделенного НПО

*Необходимые затраты и суммы расходов по источникам финансирования будут корректироваться с учетом утверждения и уточнений республиканского и местного бюджетов на соответствующий финансовый год в соответствии с законодательством Республики Казахстан

7. Методика определения показателей Программы по управлению коммунальными отходами

№	Наименование целевого показателя	Периодичность и сроки формирования целевых показателей	Обоснование	Описание методики расчетов
1	Охват населения сбором и вывозом ТБО	По истечению одного года с момент утверждения Программы.	Показатель соответствует Концепции по переходу РК к "зеленой" экономике и необходим для определения доли населения, имеющей доступ к услугам по сбору и вывозу ТБО.	Показатель можно получить путем деления количества абонентов (1 абонент=4 двора (дома) на общее количество дворов (домов) района.
2	Охват раздельным сбором (населения или города): -по фракциям -отдельным опасным видам отходов (медицинских и ртуть содержащих,ОЭЭО)	По истечению одного года с момента утверждения Программы	Показатель соответствует Концепции по переходу РК к "зеленой" экономике.	Показатель формируется путем деления количества раздельно собранной сухой фракции ТБО (пластик, картон и отходы бумаги, стекло, металлические банки) в тоннах на общее количество образования ТБО (коммунальных отходов) в тоннах, выражая результат в процентах. Показатель по отдельным опасным видам отходов также формируется путем деления количества раздельно собранных опасных отходов (РСО, ОЭЭО и медицинские), на общий расчетный объем образования опасных отходов исходя из морфологического состава ТБО , выражая результат в процентах.
3	Доля переработки и утилизации ТБО (от объема образования)	По истечению одного года с момента утверждения Программы.	Показатель соответствует Концепции по переходу РК к "зеленой" экономике.	Показатель получают путем деления количества всех переработанных и вторично использованных твердых бытовых отходов города (включая опасные составляющие коммунальных отходов), в том числе раздельно собранных отходов, отсортированных на полигоне и вторичных ресурсов, на общее количество всех образовавшихся ТБО (коммунальных отходов) в районе, выражая результат в процентах.
4	Закрытие и рекультивация полигона ТБО в соответствии с экологическими требованиями	По истечению одного года с момента утверждения Программы.	Показатель соответствует Концепции по переходу РК к "зеленой" экономике.	Показатель предполагает количество объектов, по которым завершены работы по рекультивации и ликвидации.