Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің макроэкономикалық саясатының 2015-2016 жылдарға арналған негізгі бағдарлары туралы

Жоғары Еуразиялық экономикалық Кеңестің 2015 жылғы 8 мамырдағы № 11 шешімі

Келісілген макроэкономикалық саясатты жүргізу туралы хаттаманың (2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа № 14 қосымша) 4-тармағының 2) тармақшасын іске асыру мақсатында Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес шешті:

1. Қоса беріліп отырған Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің макроэкомикалық саясатының 2015-2016 жылдарға арналған негізгі бағдарлары бекітілсін.

2. Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің үкіметтеріне макроэкономикалық саясатты жүргізу кезінде осы Шешіммен бекітілген Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің макроэкомикалық саясатының 2015-2016 жылдарға арналған негізгі бағдарларын ескеріп отыру ұсынылсын.

3. Еуразиялық экономикалық комиссия Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің макроэкономикалық саясат саласында іске асыратын шараларына, олардың осы Шешіммен бекітілген Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің макроэкомикалық саясатының 2015-2016 жылдарға арналған негізгі бағдарларына сәйкес келуі бөлігінде талдау жүргізсін.

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңес мүшелері:

Армения Беларусь Қазақстан Ресей
Республикасынан Республикасынан Республикасынан Федерациясынан

Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің 2015 жылғы 8 мамырдағы № 11 шешімімен БЕКІТІЛГЕН

Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің макроэкономикалық саясатының 2015-2016 жылдарға арналған НЕГІЗГІ БАҒДАРЛАРЫ

Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттерде (әрі қарай тиісінше – мүше мемлекеттер, Одақ) қолайсыз сыртқы экономикалық конъюнктураның ықпалы және әлемдік шикізат нарықтарындағы орнықсыз ахуал, сондай-ақ мүше мемлекеттердің экономикаларында қордаланған теңгерімсіздіктер нәтижесінде қалыптасқан ағымдағы экономикалық жағдай негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің айтарлықтай нашарлауымен және экономикалық белсенділіктің бәсеңдеуімен сипатталады.

Мұнай бағасының күрт төмендеуі (2014 жылғы қыркүйек – 2015 жылғы қаңтар аралығында Brent маркасындағы мұнайға деген орташа айлық баға 51,4 пайызға төмендеді) мен шикізат тауарларына әлемдік сұраныстың азаюы мүше мемлекеттердің төлем теңгерімдерінің жай-күйіне теріс ықпал етті, өзара сауда және үшінші елдермен сауда көрсеткіштерінің нашарлауына сеп болды, халықаралық резервтік активтерге және ұлттық валюталардың бағамдарына қысым жасады және тұтастай алғанда мүше мемлекеттер экономикасының жай-күйіне теріс әсер етті.

Одақтың жалпы ішкі өнімінің өсу қарқындары 2014 жылы 1 пайызға дейін төмендеді, бұл ретте олар Армения Республикасында 3,4 пайызды, Беларусь Республикасында 1,6 пайызды, Қазақстан Республикасында 4,3 пайызды, Ресей Федерациясында 0,6 пайызды құрады.

Инфляция тұтастай алғанда Одақ бойынша 2014 жылы 11,1 пайызға дейін өсті, соның ішінде ол Армения Республикасында 4,6 пайызды, Беларусь Республикасында 16,2 пайызды, Қазақстан Республикасында 7,4 пайызды, Ресей Федерациясында 11,4 пайызды құрады.

2014 жыл бойы және 2015 жылдың басында ұлттық валюталар бағамдарының жетекші әлемдік валюталарға қатысты төмендеу үрдісі байқалды, әсіресе ол2014 жылдың аяғы – 2015 жылдың басында күшейді. Нәтижесінде АҚШ долларына Ресей рублінің орташа айлық бағамы 2014 жылғы қаңтар – 2015 жылғы қаңтар аралығы кезеңінде 84,4 пайызға төмендеді (1 АҚШ долларына 33,46-дан 61,7 рубльге дейін), Беларусь рублі сол кезеңде 50,3 пайызын жоғалтты (негізінен, 2015 жылғы қаңтар ішінде кезең-кезеңменқұнсыздану нәтижесінде). Армения драмының АҚШ долларына бағамы 2015 жылғы қаңтарда 2014 жылдың тиісті кезеңіне қарағанда 16,8 пайызға төмендеді, ал Қазақстан теңгесісол кезең ішінде 18,5 пайызға құнсызданды.

Мүше мемлекеттердегі жалпы экономикалық жағдайдың нашарлауы аясында үшінші елдерге экспорт төмендеді, ал шектеу шараларын қабылдау нәтижесінде импорт та төмендегенін көрсетті: тауарлармен сыртқы сауданың құндық көлемі 2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда 6,9 пайызға төмендеді, бұл ретте экспорт 5,3 пайызға, ал импорт 9,6 пайызға қысқарды. 2014 жылдың қорытындылары бойынша 2013 жылғы деңгейге қатысты 11 пайызға жеткен (Армения Республикасы бойынша деректерді есепке алмағанда), тауарлармен өзара сауданың құндық көлемінің қысқаруы ерекше алаңдатушылық туғызады.

Мүше мемлекеттердің үкіметтері теріс салдарды еңсеруге және ұлттық экономикаға қолайсыз сыртқы экономикалық конъюнктураның әсер етуін жұмсартуға бағытталған шараларды әзірлеп, іске асыруда.

Сонымен бірге, мүше мемлекеттер экономикасының өзара байланыстылығы мен өзара тәуелділігі олардың дағдарысқа қарсы шараларды іске асыруын үйлестіріп отыруды, сондай-ақ 2014 жылғы 29 мамырдағы Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартта (бұдан әрі – Шарт) айқындалған құралдарды пайдаланып, қалыптасқан экономикалық жағдайды еңсеруге бағытталған бірлескен интеграциялық іс-қимылды әзірлеу мен қабылдауды қажет етеді.

Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттер макроэкономикалық саясатының негізгі бағдарлары мүше мемлекеттердің экономикасы үшін неғұрлым маңызды қысқа және орта мерзімді міндеттерді шешуге арналғанын ескере отырып, 2015 – 2016 жылдар кезеңінде олар қалыптасқан теріс экономикалық жағдайды:

макроэкономикалық орнықтылықты қамтамасыз ету: баға тұрақтылығына қол жеткізу, мүше мемлекеттердің ұлттық валюталарын пайдалануды жандандыру, бюджет жүйелерінің теңгерімділігін қолдау, банк жүйелерінің орнықтылығын арттыру;

орнықты даму және экономикалық өсуді қалпына келтіру үшін жағдай жасау: экономиканы әртараптандыру (соның ішінде Одақтың интеграциялық әлеуетін іске асыруды ескеріп), іскерлік белсенділікті қолдау, қаржылай қаражат көздерін кеңейту және кредит ресурстарының қолжетімділігін арттыру, өзара сауданы жандандыру, сыртқы сауданы дамыту және өткізу нарықтарын әртараптандыру арқылы еңсеруге бағытталатын болады.

І. Макроэкономикалық орнықтылықты қамтамасыз ету

2014 жылы және 2015 жылдың басында барлық мүше мемлекеттер ұлттық макроэкономикалық жүйелердің тұрақтылығы қолайсыз сыртқы экономикалық факторлардың тұрақсыздандырушы ықпалына тап болды.

Энергия жеткізгіштерді әлемдік өндірудің ұлғаюы және Америка Құрама Штаттарында дамушы елдердің нарықтарынан капиталдың кетуіне септігін тигізетін сандық жұмсарту бағдарламасының аяқталуы шикізат нарықтарында бағалардың төмендеуіне алып келді және мүше мемлекеттердің ұлттық валюталарының бағамдарына және инфляция деңгейіне қысым көрсетті.

2014 – 2015 жылдарда Беларусь Республикасының Шартта белгіленген инфляция деңгейінің шекті мәнін (тұтыну бағалары индексін) асырып жіберуі сақталуда, Ресей Федерациясында 2013 жылмен салыстырғанда инфляцияның айтарлықтай өсуі байқалуда.

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттерде өсу қарқындарының баяулауы, сондай Еуропалық одақ пен Қытай Халық Республикасында күткендегіден неғұрлым аз өсу Одақта өндірілетін өнімге деген сұраныстың төмендеуіне ықпал етті, бұл мүше мемлекеттердің негізгі экспорттық тауарларына бағалардың төмендеуімен қоса алғанда жоспарланған мәндерге қатысты бюджет кірістерін толық алмау тәуекелін ұлғайтады және мүше мемлекеттер бюджеттерінің кіріс бөлігін жоғарылату және шығыс бөлігін оңтайландыру бойынша шаралар қабылдауды қажет етеді.

Одақтың аса ірі экономикасы бар мүше мемлекеті – Ресей Федерациясына қатысты бірқатар елдер тарапынан шектеу (санкциялық) шараларының қолданылуы сыртқы қаржы нарықтарына қолжетімділікті шектеуге және инвестициялық белсенділікті қысқартуға ықпал етті. Сонымен бірге сауда және қаржы арналары арқылы бұл шаралар белгілі бір дәрежеде басқа мүше мемлекеттердің ұлттық экономикасына теріс ықпал етуде.

Бұл факторлар макроэкономикалық тұрақсыздану және мүше мемлекеттердің экономикалық даму орнықтылығын айқындайтын, Шартта белгіленген макроэкономикалық көрсеткіштердің сандық мәндерін асырып жіберу тәуекелдерін туғызады.

Осыған байланысты қалыптасқан теріс жағдайды еңсеру үшін макроэкономикалық орнықтылықты қамтамасыз етуге бағытталған, бірінші кезектегі бірлескен және ұлттық шараларды (мүше мемлекеттер ұлттық (орталық) банктерінің тәуелсіз ақша-кредит саясатын жүргізуін ескеріп) қолдану жөнінде мүше мемлекеттердің күш-жігерін мынадай негізгі бағыттар бойынша шоғырландыру қажет.

Мыналарды:

әлеуметтік маңызы бар тауарлар мен қызметтер көрсетуге бағалардың едәуір өсуіне жол бермеуді;

мүше мемлекеттердің аумақтарында бәсекелестік (монополияға қарсы) заңнамасын және бәсекелестіктің ортақ қағидаларын бұзушылықтардың жолын кесуді;

табиғи монополиялардың қызметтер көрсетуіне арналған тарифтерді оларды тұтынушылар мен өндірушілер мүдделері теңгерімінің сақталуын ескере отырып, экономикалық тұрғыдан негіздеп реттеуді қоса алғанда, баға тұрақтылығына қол жеткізу.

Мыналарды:

ұлттық валюталардағы депозиттерді қалыптастыруға ынталандыратын экономикалық жағдай жасауды;

ішкі нарықта шартты бірліктермен немесе үшінші елдердің үлттық валюталарымен баға белгілеуге тыйым салуды;

валюталық құқық қатынастарын реттеу тәсілдемелерін келісуді;

сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыру кезінде өзара есептесуде ұлттық валюталардың пайдаланылуын кеңейту үшін жағдай жасау бойынша жұмысты жалғастыруды;

мүше мемлекеттердің резиденттері арасында төлем-есептесу қатынастары тетіктерін жетілдіруді;

мүше мемлекеттердің валюта заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын валюталық бақылау саласындағы іс-қимылдар үйлестіруді күшейтуді қоса алғанда, мүше мемлекеттердің ұлттық валюталарын пайдалануды жандандыру.

Мыналарды:

салық жүйесін жетілдіру және салықтық әкімшілендірудің тиімділігін арттыру жолымен мүше мемлекеттер бюджеттерінің кіріс бөлігін ұлғайтуды;

заңсыз қаржы операцияларына қарсы іс-қимылға бағытталған шараларды әзірлеу мен іске асыруды;

басым даму бағыттарына арналған ресурстарды шоғырландыру есебінен бюджет шығыстарын оңтайландыруды;

үкіметаралық қарыздар беру құралдарын жетілдіруді;

үшінші елдердегі төмен салықтық юрисдикцияларды пайдалануға қарсы іс-қимылды қоса алғанда, бюджет жүйелерінің теңгерімділігін қолдау.

Мыналарды:

ұлттық валюталардағы өтімділікті қолдау, соның ішінде қажет кезде қолданылатын құралдарды кеңейту жолымен қолдау бойынша шаралар қабылдауды;

проблемалы активтерді басқару институттарын құру мүмкіндігін қарастыруды;

жүйе құраушы банктерді қосымша капиталдандыру бойынша шаралар қабылдауды;

депозиттерді сақтандыру өтемінің шекті сомаларын ұлғайтуды қоса алғанда, банк жүйелерінің орнықтылығын арттыру.

Көрсетілген шараларды қабылдау мүше мемлекеттердің орнықты экономикалық өсуінің негізі болып табылатын макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етуге септігін тигізетін болады.

ІІ. Орнықты даму және экономикалық өсуді қалпына келтіру үшін жағдай жасау

Мүше мемлекеттердің орнықты экономикалық дамуының ұзақ мерзімді перспективалары үшін тәуекелдер тудыратын тұрақсыздандырушы процестердің белсенді көрініс табуы жағдайында экономикалық өсудің ішкі көздерін іздеу, соның ішінде мүше мемлекеттер экономикасының тиімді іс-қимылы және Одақтың интеграциялық әлеуетін іске асыру есебінен іздеу өте маңызды болып табылады.

Қалыптасқан жағдайда өңдеу өнеркәсіптерін дамыту, өңірлік кооперациялық тізбектер қалыптастыру және қосылған құн құрудың халықаралық тізбектеріне кірігу есебінен жоғары қосылған құны бар өнімнің ішкі өндірісін арттыра түсу жолымен экономиканың неғұрлым әртараптандырылған моделіне өту бойынша мүше мемлекеттердің бірлескен күш-жігерін қолдану өте маңызды болады.

Арзан қаржылай қаражаттың сыртқы көздеріне қолжетімділіктің төмендеуі және мүше мемлекеттер экономикасының нақты секторларының жеткілікті түрде инвестициялық тартымды болмауы жағдайында шаруашылық субъектілердің қаржылық жағдайын жақсартуға, іскерлік белсенділікті арттыруға және ұзақ мерзімді қаржыландырудың ұлттық және өңірлік институттарын дамытуға ерекше көңіл бөлу қажет.

Ұлттық валюталар бағамдарының байқалып отырған әртүрлі жылдамдықпен құнсыздануы сауданың баға жағдайларының өзгеруіне және өндірушілердің Одақтың ішкі нарығындағы бәсекеге қабілеттілігіне айтарлықтай ықпал етеді және өзара саудадағы диспропорцияның күшеюіне септігін тигізеді. Аталған шектеулерді еңсеру және өзара сауданы дамыту шаруашылық субъектілердің өзара іс-қимыл жасауына және мүше мемлекеттерде экономикалық қызметті жандандыруға қуатты ынталандырушы болуға қабілетті.

Одақта өндірілетін өнімді өткізу нарықтарын кеңейту, қазірде өзінде қалыптасқан сауда әріптестерімен өзара пайдалы экономикалық қатынастарды қолдау және үшінші елдермен сауда-экономикалық қатынастарды тауарлық және географиялық әртараптандыруға жәрдемдесу де қысқа және орта мерзімді перспективада аса маңызды міндет болып табылады.

Қазіргі кезде қалыптасқан экономикалық жағдай алға қойылған міндеттерді шешу жолында 2015 – 2016 жылдар кезеңінде мынадай іс-қимылды іске асыру арқылы белгілі бір қадамдарды қажет етеді.

Мыналарды:

Шартты іске асыру шеңберінде Одақтың интеграциялық әлеуетін пайдаланудың басым бағыттарын таңдау бойынша жұмыс жүргізуді;

Одақ шеңберінде Өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттарын әзірлеу мен келісуді;

инновациялық белсенділікті ынталандыруды;

жоғары технологиялық өндірістер дамытуды ынталандыру мақсатында бірлескен ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар жүргізу тетіктерін әзірлеуді қоса алғанда (соның ішінде Одақтың интеграциялық әлеуетін іске асыруды ескере отырып), экономиканы әртараптандыру.

Мыналарды:

экономиканың нақты секторы мен қызметтер көрсету саласы кәсіпорындарына салықтық жүктеменің өсуіне жол бермеуге ұмтылуды;

шағын және орта бизнесті қолдау шараларын жүзеге асыруды;

бизнес жүргізудің жайлы болуы халықаралық рейтингтерінде мүше мемлекеттердің позицияларын жақсартуды қамтамасыз ететін шаралар қабылдауды;

озық практикалар және мүше мемлекеттердің ұлттық даму институттарының өзара іс-қимылы тетіктерін қалыптастыру негізінде шаруашылық субъектілерді мемлекеттік қолдау шараларының ұлттық жүйелерін жетілдіруді қоса алғанда, іскерлік белсенділікті қолдау.

Мыналарды:

экономиканың неғұрлым маңызды секторына айналым және инвестиция ресурстарын тарту үшін мүмкіндіктер жасауды;

басым жобаларға кредит қаражатын нысаналы бөлу және оларды алушыға дейін тиімді жеткізу тетіктерін одан әрі дамытуды;

өндіріс саласы кәсіпорындарының негізгі капиталына жекеше инвестициялардың өсуі үшін жағдай жасауды;

озық халықаралық практикалар мен мүше мемлекеттердің практикаларын ескере отырып, мүше мемлекеттердің мемлекеттік-жекеше әріптестік тетіктерін қолдану саласын регламенттейтін заңнамасын жетілдіруді;

өңірлік даму институттарының (ЕурАзЭҚ Дағдарысқа қарсы қоры, Еуразиялық даму банкі) қаржылық мүмкіндіктерін пайдалануды жандандыруды қоса алғанда, қаржылай қаражат көздерін кеңейту және кредиттік ресурстардың қолжетімді болуын арттыру.

Мыналарды:

экспортты сақтандыру мен кредиттеуді қоса алғанда, мүше мемлекеттер арасында сауда қатынастарын дамыту үшін тиімді қаржы тетіктерін пайдалануды;

алулар мен шектеулерді, соның ішінде Одақ нарығына шаруашылық субъектілерінің өзара қолжетімділігіне кедергілерді анықтау және жою жөніндегі жұмысты жалғастыруды;

ауыл шаруашылығы өнімі мен азық-түліктің негізгі түрлері бойынша мүше мемлекеттердің сұранысы мен ұсынысы болжамдарын дайындауды;

сезімтал ауыл шаруашылығы тауарларының тізбесін қалыптастыру бойынша жұмыс жүргізуді;

Одақтың газ, мұнай, мұнай өнімдері мен электр энергетикасы ортақ нарықтарын қалыптастыру бойынша жұмысты жалғастыруды;

қабылданған әдіснама негізінде Одақ газының, мұнайы мен мұнай өнімдерінің индикативті (болжамды) теңгерімдерін әзірлеуді қоса алғанда, өзара сауданы жандандыру.

Мыналарды:

кедендік реттеу реттеу саласындағы әкімшілік рәсімдерді оңайлатуды;

мемлекеттік бақылау нысандарының тиімділігін арттыру кезінде, сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыру үшін қажетті мемлекеттік рәсімдерді ұсыну уақытын, олардың құны мен санын қысқартуға бағытталған шараларды іске асыруды;

сыртқы экономикалық қызметті реттеу жүйесінде "бір терезе" тетігін дамытуды;

үшінші елдермен Одақ мүдделерін әлемдік нарықта ілгерілетуге бағытталған сауда-экономикалық қатынастарды дамытуды;

үшінші елдермен еркін сауда режимін орнататын шарттар жасасу бойынша жұмыс жүргізуді;

Одақтың кедендік шекарасын арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдары туралы үшінші елдермен ақпарат алмасуды ұйымдастыру үшін жағдай жасауды;

озық халықаралық практикалар деңгейінде экспортты қолдау, кредиттеу және сақтандыру тетіктерін әзірлеуді;

үшінші елдердің нарықтарына қолжетімділікті қиындататын техникалық кедергілер мен шектеу шараларын анықтауды және жоюды;

электрондық және ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, үшінші елдермен сауданы дамытуды ынталандыру бойынша ұсыныстар дайындауды;

транзиттік және сабақтас тасымалдарды дамытуды қоса алғанда, сыртқы сауданы дамыту және өткізу нарықтарын әртараптандыру.

Көрсетілген шаралар кешенін іске асыру мүше мемлекеттердің теріс экономикалық құбылыстар салдарын еңсеруіне, мүше мемлекеттердің экономикасын қалпына келтіруді қамтамасыз етуге және экономикалық интеграция артықшылықтарын пайдалана отырып, олардың экономикалық өсу қарқындарын арттыруға септігін тигізетін болады.

Об основных ориентирах макроэкономической политики государств – членов Евразийского экономического союза на 2015 – 2016 годы

Решение Высшего Евразийского экономического совета от 8 мая 2015 года № 11

В целях реализации подпункта 2 пункта 4 Протокола о проведении согласованной макроэкономической политики (приложение № 14 к Договору о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года) Высший Евразийский экономический совет решил:
1. Утвердить прилагаемые основные ориентиры макроэкономической политики государств – членов Евразийского экономического союза на 2015 – 2016 годы.
2. Рекомендовать правительствам государств – членов Евразийского экономического союза учитывать при проведении макроэкономической политики утвержденные настоящим Решением основные ориентиры макроэкономической политики государств – членов Евразийского экономического союза на 2015 – 2016 годы.
3. Евразийской экономической комиссии проводить анализ мер, реализуемых государствами – членами Евразийского экономического союза в области макроэкономической политики, в части их соответствия утвержденным настоящим Решением основным ориентирам макроэкономической политики государств – членов Евразийского экономического союза на 2015 – 2016 годы.

Члены Высшего Евразийского экономического совета:

От Республики Армения

От Республики Беларусь

От Республики Казахстан

От Российской Федерации

УТВЕРЖДЕНЫ

Решением Высшего
Евразийского экономического совета
от 8 мая 2015 г. № 11

ОСНОВНЫЕ ОРИЕНТИРЫ
макроэкономической политики государств – членов
Евразийского экономического союза на 2015 – 2016 годы

Текущая экономическая ситуация в государствах – членах Евразийского экономического союза (далее соответственно – государства-члены, Союз), сложившаяся в результате влияния неблагоприятной внешнеэкономической конъюнктуры и неустойчивости положения на мировых сырьевых рынках, а также накопленных в экономиках государств-членов дисбалансов, характеризуется существенным ухудшением основных макроэкономических показателей и замедлением экономической активности.
Резкое снижение цен на нефть (с сентября 2014 г. по январь 2015 г. среднемесячная цена на нефть марки Brent снизилась на 51,4 процента) и сокращение мирового спроса на сырьевые товары оказали негативное влияние на состояние платежных балансов государств-членов, способствовали ухудшению показателей взаимной торговли и торговли с третьими странами, оказали давление на международные резервные активы и курсы национальных валют и негативно повлияли на состояние экономик государств-членов в целом.
Темпы роста валового внутреннего продукта Союза в 2014 году снизились до 1 процента, при этом в Республике Армения они составили 3,4 процента, в Республике Беларусь – 1,6 процента, в Республике Казахстан – 4,3 процента, в Российской Федерации – 0,6 процента.
Инфляция выросла в целом по Союзу в 2014 году до 11,1 процента, в том числе в Республике Армения она составила 4,6 процента; в Республике Беларусь – 16,2 процента, в Республике Казахстан – 7,4 процента, в Российской Федерации – 11,4 процента.
В течение 2014 года и в начале 2015 года наблюдалась тенденция снижения курсов национальных валют к ведущим мировым валютам, особенно усилившаяся в конце 2014 – начале 2015 года. В результате среднемесячный курс российского рубля к доллару США за период с января 2014 г. по январь 2015 г. снизился на 84,4 процента (с 33,46 до 61,7 рубля за 1 доллар США), белорусский рубль за тот же период потерял 50,3 процента (главным образом, в течение января 2015 г. в результате поэтапной девальвации). Курс армянского драма к доллару США в январе 2015 г. по отношению к соответствующему периоду 2014 года снизился на 16,8 процента, а казахстанский тенге девальвировался в течение того же периода на 18,5 процента.
На фоне ухудшения общей экономической ситуации в государствах-членах снизился экспорт в третьи страны, а в результате принятия ограничительных мер продемонстрировал снижение и импорт: стоимостной объем внешней торговли товарами в 2014 году по сравнению с 2013 годом снизился на 6,9 процента, при этом экспорт сократился на 5,3 процента, а импорт – на 9,6 процента. Особую обеспокоенность вызывает сокращение стоимостного объема взаимной торговли товарами, которое по итогам 2014 года достигло 11 процентов относительно уровня 2013 года (без учета данных по Республике Армения).
Правительствами государств-членов разработаны и реализуются меры, направленные на преодоление негативных последствий и смягчение воздействия неблагоприятной внешнеэкономической конъюнктуры на национальные экономики.
Вместе с тем взаимосвязанность и взаимозависимость экономик государств-членов требует координации реализации ими антикризисных мер, а также разработки и принятия совместных интеграционных действий, направленных на преодоление сложившейся экономической ситуации с использованием инструментов, определенных Договором о Евразийском экономическом союзе от 29 мая 2014 года (далее – Договор).
Учитывая, что основные ориентиры макроэкономической политики государств – членов Евразийского экономического союза призваны решать наиболее важные для экономик государств-членов кратко- и среднесрочные задачи, в период 2015 – 2016 годов они будут направлены на преодоление сложившейся негативной экономической ситуации посредством:
обеспечения макроэкономической устойчивости: достижения ценовой стабильности, активизации использования национальных валют государств-членов, поддержания сбалансированности бюджетных систем, повышения устойчивости банковских систем;
создания условий для устойчивого развития и восстановления экономического роста: диверсификации экономики (в том числе с учетом реализации интеграционного потенциала Союза), поддержания деловой активности, расширения источников финансовых средств и повышения доступности кредитных ресурсов, активизации взаимной торговли, развития внешней торговли и диверсификации рынков сбыта.

I. Обеспечение макроэкономической устойчивости

В 2014 году и начале 2015 года все государства-члены столкнулись с дестабилизирующим влиянием неблагоприятных внешнеэкономических факторов на стабильность национальных макроэкономических систем.
Увеличение мировой добычи энергоносителей и завершение программы количественного смягчения в Соединенных Штатах Америки, способствующее оттоку капитала с рынков развивающихся стран, вызвали снижение цен на сырьевых рынках и оказали давление на курсы национальных валют государств-членов и уровень инфляции.
В 2014 – 2015 годах сохраняется превышение Республикой Беларусь установленного Договором предельного значения уровня инфляции (индекса потребительских цен), в Российской Федерации наблюдается существенный рост инфляции по сравнению с 2013 годом.
Замедление темпов роста в государствах – участниках Содружества Независимых Государств, а также более низкий рост, чем ожидалось, в Европейском союзе и Китайской Народной Республике способствовали снижению спроса на продукцию, производимую в Союзе, что в совокупности со снижением цен на основные экспортные товары государств-членов увеличивает риск недополучения бюджетных доходов относительно запланированных значений и требует принятия мер по повышению доходной и оптимизации расходной частей бюджетов государств-членов.
Принятые ограничительные (санкционные) меры со стороны ряда стран по отношению к государству-члену с крупнейшей экономикой Союза – Российской Федерации – оказали влияние на ограничение доступа к внешним финансовым рынкам и сокращение инвестиционной активности. В то же время посредством торгового и финансового каналов эти меры оказывают в определенной степени негативное влияние на национальные экономики других государств-членов.
Данные факторы создают риски макроэкономической дестабилизации и превышения государствами-членами установленных Договором количественных значений макроэкономических показателей, определяющих устойчивость экономического развития.
В связи с этим для преодоления сложившейся негативной ситуации необходима консолидация усилий государств-членов по принятию первоочередных совместных и национальных мер (с учетом проведения национальными (центральными) банками государств-членов независимой денежно-кредитной политики), направленных на обеспечение макроэкономической устойчивости, по следующим ключевым направлениям.

Достижение ценовой стабильности, включая:
недопущение значительного роста цен на социально значимые товары и услуги;
пресечение нарушений конкурентного (антимонопольного) законодательства и общих правил конкуренции на территориях государств-членов;
экономически обоснованное регулирование тарифов на услуги естественных монополий с учетом соблюдения баланса интересов их потребителей и производителей.
Активизация использования национальных валют государств-членов, включая:
создание экономических условий, стимулирующих формирование депозитов в национальных валютах;
введение запрета на установление цен на внутреннем рынке в условных единицах или национальных валютах третьих стран;
согласование подходов к регулированию валютных правоотношений;
продолжение работы по созданию условий для расширения использования национальных валют во взаимных расчетах при осуществлении внешнеэкономической деятельности;
совершенствование механизма платежно-расчетных отношений между резидентами государств-членов;
усиление координации действий в сфере валютного контроля, осуществляемого в соответствии с валютным законодательством государств-членов.

Поддержание сбалансированности бюджетных систем, включая:
увеличение доходной части бюджетов государств-членов путем совершенствования налоговой системы и повышения эффективности налогового администрирования;
разработку и реализацию мер, направленных на противодействие незаконным финансовым операциям;
оптимизацию бюджетных расходов за счет концентрации ресурсов на приоритетных направлениях развития;
совершенствование инструментов предоставления межправительственных займов;
противодействие использованию низконалоговых юрисдикций, находящихся в третьих странах.

Повышение устойчивости банковских систем, включая:
принятие мер по поддержанию ликвидности в национальных валютах, в том числе путем расширения при необходимости применяемых инструментов;
рассмотрение возможности создания институтов управления проблемными активами;
принятие мер по докапитализации системообразующих банков;
увеличение предельных сумм страхового покрытия депозитов.

Принятие указанных мер будет способствовать обеспечению макроэкономической стабильности, являющейся основой устойчивого экономического роста государств-членов.

II. Создание условий для устойчивого развития
и восстановления экономического роста

В условиях активного проявления дестабилизирующих процессов, несущих риски для долгосрочных перспектив устойчивого экономического развития государств-членов, важнейшей задачей является поиск внутренних источников экономического роста, в том числе за счет эффективного взаимодействия экономик государств-членов и реализации интеграционного потенциала Союза.
В сложившейся ситуации критически важным становится принятие совместных усилий государств-членов по переходу к более диверсифицированной модели экономики путем развития обрабатывающих производств, наращивания объемов внутреннего производства продукции с высокой добавленной стоимостью за счет формирования региональных кооперационных цепочек и встраивания в международные цепочки создания добавленной стоимости.
В условиях снижения доступности внешних источников дешевых финансовых средств и недостаточной инвестиционной привлекательности реальных секторов экономик государств-членов необходимо уделить особое внимание улучшению финансового положения хозяйствующих субъектов, повышению деловой активности и развитию национальных и региональных институтов долгосрочного финансирования.
Наблюдающаяся разноскоростная девальвация курсов национальных валют оказывает существенное влияние на изменение ценовых условий торговли и конкурентоспособность производителей на внутреннем рынке Союза и способствует усилению диспропорций во взаимной торговле. Преодоление данных ограничений и развитие взаимной торговли способно придать мощный стимул взаимодействию хозяйствующих субъектов и активизации экономической деятельности в государствах-членах.
Важнейшей задачей в кратко- и среднесрочной перспективе будет являться также расширение рынков сбыта продукции, производимой в Союзе, поддержание взаимовыгодных экономических отношений с уже сложившимися торговыми партнерами и содействие товарной и географической диверсификации торгово-экономических отношений с третьими странами.
Сложившиеся в настоящее время экономические условия требуют определенных шагов на пути решения поставленных задач путем реализации в период 2015 – 2016 годов следующих действий.

Диверсификация экономики (в том числе с учетом реализации интеграционного потенциала Союза), включая:
проведение работы по выбору приоритетных направлений использования интеграционного потенциала Союза в рамках реализации Договора;
разработку и согласование Основных направлений промышленного сотрудничества в рамках Союза;
стимулирование инновационной активности;
разработку механизмов проведения совместных научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ с целью стимулирования развития высокотехнологичных производств.

Поддержание деловой активности, включая:
стремление к недопущению роста налоговой нагрузки на предприятия реального сектора экономики и сферы услуг;
осуществление мер поддержки малого и среднего бизнеса;
принятие мер, обеспечивающих улучшение позиций государств-членов в международных рейтингах комфортности ведения бизнеса;
совершенствование национальных систем мер государственной поддержки хозяйствующих субъектов на основе лучших практик и формирования механизмов взаимодействия национальных институтов развития государств-членов.

Расширение источников финансовых средств и повышение доступности кредитных ресурсов, включая:
создание возможностей для привлечения в наиболее значимые сектора экономики оборотных и инвестиционных ресурсов;
дальнейшее развитие механизмов целевого выделения кредитных средств под приоритетные проекты и эффективного доведения их до получателя;
создание условий для роста частных инвестиций в основной капитал предприятий производственной сферы;
совершенствование законодательства государств-членов, регламентирующего сферу применения механизмов государственно-частного партнерства, с учетом лучших международных практик и практик государств-членов;
активизацию использования финансовых возможностей региональных институтов развития (Антикризисный фонд ЕврАзЭС, Евразийский банк развития).

Активизация взаимной торговли, включая:
использование эффективных финансовых механизмов для развития торговых отношений между государствами-членами, включая страхование и кредитование экспорта;
продолжение работы по выявлению и устранению изъятий и ограничений, в том числе барьеров, взаимного доступа хозяйствующих субъектов на рынок Союза;
подготовку прогнозов спроса и предложения государств-членов по основным видам сельскохозяйственной продукции и продовольствия;
проведение работ по формированию перечня чувствительных сельскохозяйственных товаров;
продолжение работы по формированию общих рынков газа, нефти, нефтепродуктов и электроэнергии Союза;
разработку индикативных (прогнозных) балансов газа, нефти и нефтепродуктов Союза на основе принятой методологии.

Развитие внешней торговли и диверсификация рынков сбыта, включая:
упрощение административных процедур в сфере таможенного регулирования;
реализацию мер, направленных на сокращение времени предоставления, стоимости и количества государственных процедур, необходимых для осуществления внешнеэкономической деятельности, при повышении эффективности форм государственного контроля;
развитие механизма «единого окна» в системе регулирования внешнеэкономической деятельности;
развитие торгово-экономических отношений с третьими сторонами, направленных на продвижение интересов Союза на мировом рынке;
проведение работы по заключению с третьими сторонами договоров, устанавливающих режим свободной торговли;
создание условий для организации информационного обмена с третьими сторонами о товарах и транспортных средствах, перемещаемых через таможенную границу Союза;
разработку механизмов поддержки, кредитования и страхования экспорта на уровне лучших международных практик;
выявление и устранение технических барьеров и ограничительных мер, затрудняющих доступ на рынки третьих сторон;
подготовку предложений по стимулированию развития торговли с третьими сторонами с использованием электронных и информационных технологий;
развитие транзитных и смешанных перевозок.

Реализация указанного комплекса мер будет способствовать преодолению государствами-членами последствий негативных экономических явлений, обеспечению восстановления экономик государств-членов и повышению темпов их экономического роста с использованием преимуществ экономической интеграции.