Жинақ ақшаларды қорғау және ынталандыру жөнiндегі iс-шаралар туралы

Қазақстан Республикасы Yкiметiнің қаулысы 2000 жылғы 18 тамыз N 1277

Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан қаржыгерлерiнiң 1999 жылғы 28 мамырда өткен I Конгресiнде сөйлеген сөзiнен туындайтын мiндеттердi жүзеге асыру жөнiндегi iс-шараларды орындау үшiн Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
1. Қоса берiлiп отырған Жинақ ақшаларды қорғау және ынталандыру

тұжырымдамасы мақұлдансын.

2. Қоса берiлiп отырған Жинақ ақшаларды қорғау және ынталандыру

жөнiндегi iс-шаралар жоспары бекiтiлсiн.

3. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы

Премьер-Министрiнiң Кеңсесiне жүктелсiн.

4. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап күшiне енедi және жариялауға

жатады.

Қазақстан Республикасы

Премьер-Министрінің

бірінші орынбасары

Жинақ ақшаларды қорғау және ынталандыру

ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ

Кiрiспе

Әртүрлi сараптау бағалаулары бойынша Қазақстанның тұрақты табысы бар немесе кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын (оның iшiнде заңды тұлға құрмастан) азаматтарының едәуiр бөлiгiнiң "жастық астында" сақталып жатқан, ұйымдастырылмаған, жасырын жинақ ақшалары бiр миллиардтан үш миллиардқа дейiнгi АҚШ долларын құрайды. Осындай бағалаулардың әдiстемелерi бiрiнiң негiзi ретiнде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң қолма-қол шетелдiк валютаны әкелу-әкету сальдосы (нетто-әкелiм 1997-1999 жылдары жыл сайын орташа есеппен 2,5 миллиардқа жуық АҚШ долларын құрады) туралы, қолма-қол шетелдiк валютаны нетто-сатулар (олар осы кезең iшiнде жыл сайын орта есеппен тек қана 2,4 миллиардқа жуық АҚШ долларын құрады) туралы статистикасы және қолма-қол шетелдiк валютаның қандай бөлiгi жинақ ақшаларды жүзеге асыруға арналғандығы, ал қандай бөлiгi "көпшiлiк қолды тауарлар" бизнесiне және есеп айырысулар ол бойынша шетелдiк валютамен "дәстүрлi" жүзеге асырылатын автомобиль, тұрғын үй және басқа тауарлар рыногындағы "сұрқай" айналымға қызмет көрсететiнi туралы шартты жорамал пайдаланылады. Осы сомалар елдiң iскерлiк айналымында пайдаланылмайды және америка экономикасындағы инфляция қарқынына сәйкес құнсызданады. Салыстыру үшiн - халықтың қазақстандық екiншi деңгейдегi банктердегi салымдары 2000 жылғы 1 наурызға 59,9 миллиард теңгенi (осы күнге биржалық бағам бойынша 426,7 миллионға жуық АҚШ долларына балама) құрайды. Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесiндегi жиынтық зейнетақы активтерi осы күнге 70,5 миллиард теңгенi (502,2 миллион АҚШ долларына жуық балама) құрайды. Халықтың сақтандыру ұйымдары және бағалы қағаздар рыногының кәсiпқой қатысушылары арқылы жүзеге асырылатын жинақ ақшаларының нақты түрде мүлдем болмауын ескерсек, халықтың жасырын жинақ ақшаларының көлемi банктiк және жинақтаушы зейнетақы жүйелерiндегi сомадан ең аз дегенде бiр жарым есе асып түседi. Бұл ретте барлық зейнетақы жинақтарының, iс жүзiнде, ерiкті емес, мiндеттеу сипатында жүретiнiн атап өту қажет.
Қаржы рыногында қалыптасқан басқа жағымсыз үрдiс, бұл салымшылар жасының ұлғаюы болып табылады. "ҚАЗАҚСТАННЫҢ ХАЛЫҚТЫҚ ЖИНАҚ БАНКI" ААҚ-ның (оның халықтың барлық депозиттерiнiң жартысынан астамы шоғырланған) бағалауы бойынша ақша жинақтауға бейiм және оларды банктiк депозиттер арқылы жүзеге асыратын адамдардың жасы 50-ден асады. 30-дан 40 жасқа дейiнгi аса жоғары табысты азаматтар өз ақшаларын қолма-қол шетелдiк валютаға немесе ұзақ пайдаланатын тауарларға салуға баса мән берiп, не өздерiнiң жинақ ақшаларын шетелдiк, ең алдымен оффшорлық банктерге әкетiп, өздерiнiң жинақ ақшаларын сақтауға арналған қазақстандық қаржы институттарының қызметiн пайдалануға ынталы емес. Қазақстан азаматтарының 20-30 жастағы ұрпағы да жинақ ақшаларға мүлдем бейiм емес және тек тұтынуға ғана бейiм. Егер, халықтың елдiң қаржы жүйесiне сенiмi артпаған және ұйымдастырылған жинақ ақшаларды қабылдамаған жағдайда аталған үрдiстiң сақталуы таяудағы онжылдықта банктiк депозиттiк базаның шұғыл қысқаруына әкеп соғады.

Сонымен бiр мезгiлде Қазақстан азаматтары әлдеқашан белгiлi болған фактiлерге және мемлекеттiк және өзге де органдардың ескертулерiне қарамастан, кезең-кезеңiмен түрлi қаржы пирамидаларының және басқа да алаяқтық нысандарының құрбандары болуда, мұның өзi, бiр мезгiлде мынадай бiрнеше тұжырымды растайды:
1) халықтың белгiлi бiр мөлшерде жинақ ақшалары бар;
2) халық өздерiнiң жинақ ақшалары бойынша кiрiс алуға ұмтылуда;
3) халық жария қаржылық жүйеге сенiм бiлдiрмейдi (оның iшiнде, қаржы рыногындағы кез-келген қызметтi жария және мемлекет қадағалауындағы қызмет ретiнде қабылдап, нақ сол қаржы пирамидаларының күйреуi себептi);
4) халық елдiң қаржы жүйесi туралы - ол қандай, ол қалай жұмыс iстейдi және қаржы рыногында қандай тәуекелдер бар екендiгi туралы қажеттi бiлiм деңгейiне ие емес;
5) халық ұжымдық iс әрекетке ынталы.

Ұйымдастырылған жинақ нысандарынан бас тарту елдiң iскерлiк айналымға тартылмаған жинақ ақшаларының құнсыздануынан жоғарыда аталған шығындарға тап болған азаматтарда ғана емес және сонымен қатар, банкроттыққа ұшыраған қаржы пирамидаларының салымдарында да керi көрiнiс табады. Қазақстан экономикасына оны қолдау және қаржы ресурстарын сыртқы қарыздармен және инвестициялармен (оның iшiнде үлкен көлемi қаржылық дағдарыстар туындауының негiзгi факторларының бiрi болып табылатын алыпсатарлық сипаттағы тұрақсыз портфельдiк инвестициялармен) дамыту үшiн қажеттi жетiспеушiлiктердi өтеуге мәжбүр болудан елеулi зала келтiрiлуде. Ұлттық экономика бастан кешiп отырған проблемалар, өз кезегiнде ел азаматтарының әл-ауқатын және қазақстандық шаруашылық субъектiлерiнiң қаржылық жай-күйiн нашарлатуға әкеп соғады.

ЖИНАҚ АҚШАЛАРДЫ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ ЫНТАЛАНДЫРУ
ЖӨНIНДЕГI IС-ШАРАЛАРДЫҢ МАҚСАТЫ

Жинақ ақшаларды қорғау және ынталандыру жөнiндегi iс-шаралар кешенiнiң (бұдан әрi - "Іс-шаралар кешенi") стратегиялық мақсаты жинақ ақшалар дәстүрiн жасау және оларды қаржы рыногының инфрақұрылымы арқылы инвестициялау жолымен Қазақстан экономикасын дамыту мақсатында пайдаланудан тұрады. Салымдарды жария қаржы жүйесi арқылы жүзеге асыру ұлттық дағдылары бар, екiншi дүниежүзiлiк соғыстың қиратушылық зардаптарын барынша жылдам жоюға мүмкiндiк берген, Германия мен Жапонияның экономикалық тәжiрибесiн Қазақстан қайталау керек.

Іс-шаралар кешенiнiң стратегиялық мақсатына жету барысында iс жүзiнде қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi екi қолданбалы мақсатқа қол жеткiзiлуi тиiс.

Іс-шаралар кешенiнiң қысқа мерзiмдi қолданбалы мақсаты халықтың жасырын жинақ ақшаларын елдiң қаржы жүйесiне тартудан, оның iшiнде қолма-қол шетелдiк валютамен жүзеге асырылғанынан тұрады. Жоғарыда келтiрiлген сараптау бағалауларына сүйене отырып, іс-шаралар кешенiн табысты жүзеге асыру 2000 жылдың аяғына елдiң қаржы жүйесiне 1 миллиард АҚШ долларына дейiнгi жасырын жинақ ақшалар тартылуы мүмкiн деп жорамалдауға болады.

Iс-шаралар кешенiнiң ұзақ мерзiмдi қолданбалы мақсаты тұрақты ұлттық инвестициялық база жасаудан және сыртқы қарыз көздерi мен инвестицияларға тәуелдiлiктi азайтудан тұрады. Бұл ретте осы мақсаттың Қазақстан экономикасының шетелдiк инвесторлар мен кредиторлар үшiн ашықтығы саясатынан бас тартуды бiлдiрмейтiндiгiн атап өту қажет. Тәуелдiлiктi азайту шетелдiк қаржыландыру көздерiнiң қысқаруы немесе мүлде жоғалуы Қазақстан экономикасына қауiптi әсер етуге әкеп соқпайтын тепе-теңдiк нүктесiнiң табылуын жорамалдайды. Осы мақсатқа жету, сондай-ақ Қазақстан үшiн қажеттi инвесторларды және ел үшiн қолайлы шарттармен қарыздар және инвестициялар тартуды таңдауға мүмкiндiк жасайды.

Iс-шаралар кешенiн табысты iске асыру ең алдымен, мынадай негiзгi мiндеттердi шешудi талап етедi:
1) халықтың және ұйымдардың жинақ ақшаларын ондағы қатерлерден қорғаудың қаржы рыногының инфрақұрылымы арқылы жүзеге асырылатын тетіктерiн жасау;
2) халықтың және ұйымдардың жинақ ақшаларын ынталандырудың қаржы рыногының инфрақұрылымы арқылы жүзеге асырылатын тетiктерiн жасау.
Қойылған мiндеттердің бiрiншiсiн шешу жүзеге асырылған жасырын жинақтарды қаржы жүйесiне тартуға және оған деген сенiмдiлiктi орнықтыруға мүмкiндiк жасайды.
Негiзгi мiндеттiң екiншiсiн шешу ұйымдастырылған жинақ ақшалардың ұзақ мерзiмдi өсу үрдiсiн жасайды.

ІС-ШАРАЛАР КЕШЕНIНІҢ НЕГIЗГI БАҒЫТТАРЫ

Халықтың және ұйымдардың жинақ ақшаларын
елдiң қаржы жүйесiне тарту тетiктерiн жасау

Ұлттық Банк қалыптастырған, банктер таратылған жағдайда клиенттерге ақша төлеу көзделетiн жеке тұлғалардың екiншi деңгейiндегi банктердегi шұғыл салымдарын (депозиттерiн) ұжымдық кепiлдендiру (сақтандыру) жүйесi банктiк жүйеге ақша тартудың маңызды факторы болуы тиiс. Таяу болашақта бұл жүйенiң мүшелерi болып табылмайтын екiншi деңгейдегi банктерге жеке тұлғалардан депозиттерге ақша қабылдауға тыйым салынады. 2001 жылы депозиттердi ұжымдық кепiлдендiру (сақтандыру) жүйесi жеке тұлғалардың талап етулерi бойынша депозиттерiне де қолданылады. Сонымен бiр мезгiлде салымдары ұжымдық жүйе шеңберiнде сақтандыруға жататын депозиторлардың шеңберi кеңи түседi.

Iс-шаралар кешенiн iске асыру барысында банктiк құпияны қатаң түрде қорғау қамтамасыз етiледi, олардың негiзгi принциптерi заңнамамен бекiтiлген. Жеке тұлғалардың банктер шоттарындағы ақшалары туралы мәлiметтер тергеу органдарына тек қылмыстық iс қозғалғанда және прокурордың рұқсаты болған кезде ғана берiледi. Бұдан басқа, бағалы қағаздардың құпиялығы ұғымы және оны қорғаудың тетiктерi (ашудың негiздерi және рәсiмдерi) заңды түрде айқындалады.

Бүгiнгi күнге салық және кеден қызметi органдарының заңды тұлғалардың банктiк және өзге де шоттары бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру жөнiндегi өкiлеттiктерi заңды түрде айқындалған. Бұдан былай салық және кеден органдары заңды тұлғалардың шоттары бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұруға тек салық қызметiне салық есептеуге және төлеуге байланысты есептi тапсырудың белгiленген мерзiмдерiнiң 10 күнi iшiнде бермеген жағдайда ғана құқығы бар. Мұндай жағдайларда салық органдары өздерiнiң iс-әрекеттерi туралы мiндеттi түрде прокурорға хабарлау керек.

Қаржы рыногының инфрақұрылымын жаңғырту

Осы бағыттың негiзгi iс-шаралары Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 1999 жылғы 27 мамырдағы N 658 P990658_ қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 1999-2000 жылдарға арналған бағалы қағаздар рыногын дамыту бағдарламасымен айқындалған.

Қаржы құралдарының және қаржылық қызмет көрсетулердiң
тiзбесiн кеңейту

Iс-шаралар кешенi бағыттарының бiрi сақтандыру ұйымдарын дамыту болып табылады. Едәуір бұрынырақ пайда болған (Қазақстан Республикасының егемендi мемлекет ретiндегi жасы жөнiнде) Қазақстан сақтандыру рыногының осы уақытқа дейiн қалыпты дамуы болған жоқ. 70 сақтандыру ұйымының төленген жарғылық жиынтық капиталы 2000 жылғы 1 қаңтарға 2 144 миллион теңгенi немесе орта есеппен бiр ұйымға тек қана 30,6 миллион теңгенi (көрсетiлген күнгi ресми бағам бойынша шамамен 221,7 мың АҚШ долларына балама) құрайды. Барлық сақтандыру ұйымдарының жиынтық сақтандыру резервi осы аталған күнге 4,0 миллиард теңгенi (26,9 миллион АҚШ долларына балама) құрады. Бұл ретте барлық сақтандыру ұйымдарының активтерi жалпы сомасының (оған сақтандыру резервтерi де және олардың өз қаражаты да енгiзiлген) 35,7 пайызы қаржы құралдарына (шұғыл банктiк депозиттер, қолма-қол ақшалар, мемлекеттiк және борыштық бағалы қағаздар) инвестицияланған, ал 21,6 пайызы жылжымайтын мүлiкке салынды. Сақтандыру ұйымдарының қазiргi кезде жүзеге асыратын негiзгi қызметi автокөлiк құралдары иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру болып табылады. Өмiрдi сақтандыру және жеке сақтандырудың басқа да түрiнiң, денсаулығын және еңбекке қабiлеттiлiгiн ұзақ мерзiмдi жинақтаушы өмiрдi сақтандыру жөнiндегi қызметтер сақтандыру рыногында iс жүзiнде жоқ.

Келтiрiлген мәлiметтер сақтандыру ұйымдарының осы уақытқа дейiн толыққанды қаржы делдалдары ретiнде де, белсендi институционалдық инвесторлар ретiнде де дамымағанын айғақтайды. Бұл ретте сақтандыру ұйымдарының, олардың сақтандыру резервтерiнің өтiмдiлiгi аз құрылымына және олардың арасында кеңiнен таралған сақтандыру төлемдерi бойынша демпингтiк жеңiлдiктер беру практикасына байланысты қабылдаған тәуекелдер бойынша, мiндеттемелерiнiң орындалу қабiлеттiгiне елеулi күмән туындайды.

Қысқа мерзiм iшiнде сақтанушылардың құқықтары мен зиянды мүдделерiн қорғау, сақтандыру ұйымдарының қаржылық тұрақтылығын арттыру және олар жүзеге асыратын қаржылық мәмiлелердiң ашық жүргiзiлуiн қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қабылдануы тиiс. Сондай-ақ, мiндеттi сақтандырудың түрлерiн енгiзудiң және жұмыс iстеуiнiң тетiктерiн жетiлдiру ерiктi сақтандыруды дамыту үшiн көтермелеу қажет.

Қазақстанның әртүрлi аймақтарындағы халықтың сақтандыру қызметiмен бiрдей қамтылуын қамтамасыз ету маңызды. Осыған байланысты, сақтандыру ұйымдарына мемлекеттiк пошта-жинақтаушы жүйесiнiң сақтандырудың жаппай түрлерi бойынша делдалдық қызмет көрсету саласын дамытуды жалғастыру қажет.

Қазақстандағы сақтандыру индустриясын дамыту жөнiндегi негiзгi iс-шаралар Қазақстан Республикасындағы сақтандыруды дамытудың 2000-2002 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының шеңберiнде iске асырылуы тиiс.

Зейнетақы реформасы iске қосылған толық емес өткен екi жыл iшiнде жинақтаушы зейнетақы қорлары және зейнетақы активтерiн басқару женiндегi компаниялар халықтан тартылған қаражаттың көлемi бойынша екiншi деңгейдегi банктермен тез теңесе (бұған мiндеттiлiк сипаттағы зейнетақы аударымдарын енгiзген мемлекеттiк тiкелей қатысуымен қол жеткiзiлсе де) отырып, қазақстандық қаржы институттарының ең қуатты тобына айналды.

Жинақтаушы зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесi негiзгi екi бағытта дамиды: зейнетақы активтерiн ықтимал инфляциялық және басқа да қатерден қорғау тетiктерiн сақтай отырып, қолайлы қаржы құралдарының тiзбесiн кеңейту (зейнетақы жинақтарының тұрақты өсуiне байланысты ерекше көкейкестi болады), сондай-ақ ерiктi зейнетақымен қамтамасыз етудiң кеңiнен түсiндiрiлуi.

Жинақтаушы зейнетақы жүйесiнен жекелеген алушыға оның жеке шотындағы ақшаны толық алуға дейiн төлеу жүргiзу - жинақтаушы зейнетақы жүйесi ерекшелiктерiнiң бiрi болып табылады, бұл осындай алушыға ұзақ өмiр сүрген жағдайда зейнетақысыз қалу қаупiн туғызады. Сондықтан, өмiрiнiң ұзақтығына қарамастан, сақтандырылған тұлғаға оның зейнетақы жасына жетуi бойынша мерзiмдi сомалар (аниуитеттер) төлеу көзделетiн сақтандырудың жаңа түрi - зейнетақыны сақтандыруды енгiзу жөнiндегi шаралар қабылдануы тиiс.

Жұмыс iстеп тұрған жинақтаушы зейнетақы жүйесi жинақтаушы сақтандыру жүйесiн дамытуды талап етедi. Осындай тетiктi жасау сақтандыру компанияларының есебiнен зейнетақы жасына жеткенге дейiн еңбек ету қабiлетiнен айрылған адамдарды (мүгедектердi), сондай-ақ асыраушысы қайтыс болған жағдайда еңбекке қабiлетсiз асырауындағы адамды тұрақты өмiр бойғы жәрдемақымен қамтамасыз етуге мүмкiндiк туғызады.

Iрi институциональдық инвесторлардың болуы және банктiк кредиттермен салыстырғанда, неғұрлым арзан ресурстарды тарту мүмкiндiгi мемлекеттiк емес коммерциялық ұйымдарды өздерiнiң, қор рыногында орналастыруға арналған, бағалы қағаздарын шығаруға итермелейдi. Көптеген менеджерлер олар басқаратын кәсiпорындарға бақылау жасауды жоғалтудан қауiптенген жағдайда, ал акциялар бойынша кiрiс әлi де инфляция қарқынымен салыстыруға келмеген жағдайларда, қаржыландыру көздерiн тартудың неғұрлым кең таралған тәсiлi сыйақы (мүдде) қаржылық индикаторлардың бiрi - инфляция қарқынына немесе басқалармен байланыстырылған облигациялардың шығарылымы болу керек. Бұл ретте, оларды шығарудың көлемi және шарттары, ен алдымен институциональдық инвесторлар үшiн белгiленген нормаларға сай болады.

Халықтың бағалы қағаздар рыногындағы белсендiлiгiн арттыруға және қаржы құралдарына сенiмдерiн арттыруға мемлекеттiң, шетелдiк валютаға номинациялануы мүмкiн және тек қана халық арасында орналастырылған, кұжаттандырылған облигациялар шығаруы ықпал жасайды. Халықтың неғұрлым қалың жiктерiн тарту үшiн төмен бағаны, сондай-ақ теңгемен де және шетелдiк валютамен де есеп айырысу мүмкіндігін көздеу қажет.

Басқару қызметкерлерiнiң экономикалық сауаттылығының артуына қарай акциялардың қор рыногындағы ұсыныстарын күту керек. Бұл ретте маңызды рөлдi брокерлiк-дилерлiк ұйымдар және бағалы қағаздардың жаңа андеррайтерлерi және эмитенттердiң консультанттары ретiндегi олардың синдикаттары орындауы тиiс.

Қазақстандық акцияларға және мемлекеттiк емес облигацияларға инвесторлардың сенiмдiлiк деңгейiн көтеру мемлекеттiк емес бағалы қағаздардың эмитенттерi - ұйымдардың ашықтылығы деңгейiн көтеруге ықпал жасайды. Қазақстанда аса iрi компанияларға өз қызметтерi туралы ақпаратты ашу жөнiнде қойылатын талаптарды арттыру керек. Қор биржасына листинг рәсiмiнен өткен эмитенттердiң оған беретiн ақпараттар тiзбесi, сондай-ақ осындай ақпаратты берудiң тәртiбiн заңнамалық деңгейде айқындау қажет.
Аударымдық вексельдердi төлем құралы ретiнде пайдаланудың тәжiрибесi жинақталады және борыштарды қауiпсiздендiру практикасы таратылады. Азаматтық құрылыстың қалпына келтiрiлуiне қарай қаржылық айналымға тұрғын үй сертификаттары (облигациялар) тартылатын болады.

Қаржылық қызметтер көрсетудiң тiзбесiн кеңейту жинақ ақшаларды көтермелеу және ынталандыру жүйесiн енгiзумен байланысты. Халықтың жинақ ақшаларын тартуға ғана емес, сонымен қатар және халықтың ұзақ мерзiмдi қаржы ресурстарына еркiн көз жеткiзуiн қамтамасыз ететiн қаржы құралдарын шығаруды ынталандыру қажет. Бұл, бiрiншi кезекте, ипотекалық несиелеу жүйесiне және құрылыс жинақ ақшалары жүйесiне қатысты. Ипотекалық несиелеу жүйесi, негiзiнен тұрғындардың жан басына шаққанда орта деңгейден жоғары кiрiсi бар жiктерiне бағдарланғандығын, ал құрылыс жинақ ақшалары жүйесiнiң тұрғындардың табысы аз топтарының қатысуларын жорамалдайтындығын ескере отырып, Қазақстанда тұрғын үй қаржыландыруының тиiмдi тетiгiн құру кезiнде ипотекалық несиелеу жүйесiн де және сол сияқты құрылыс жинақ ақшаларын да дамыту қажет.

Осы бағыттың қалған iс-шаралары Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 1999 жылғы 27 мамырдағы N 658 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 1999-2000 жылдарға арналған бағалы қағаздар рыногын дамыту бағдарламасымен және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1999 жылғы 1 маусымдағы N 683 P990683_ қаулысымен бекiтiлген 1999-2000 жылдарға арналған жекешелендiру және мемлекеттiк мүлiктi басқарудың тиiмдiлiгiн арттыру бағдарламасымен айқындалған.

Салық заңдарын жетiлдiру

Осы бағыттың негiзгi iс-шаралары Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 1999 жылғы 27 мамырдағы N 658 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 1999-2000 жылдарға арналған бағалы қағаздар рыногын дамыту бағдарламасымен айқындалған.
Қысқа мерзiм iшiнде өмiрдi, денсаулықты және еңбекке қабiлеттiлiктi сақтандыруға азаматтарды және олардың жұмыс берушiлерiн ынталандыру жөнiндегi шаралар қабылдау қажет. Сондай-ақ, сақтандыру ұйымдарына олардың қаржылық делдалдар ретiндегi қызмет ерекшелiктерiн ескере отырып, салық салу тетiктерiн жетiлдiру қажет. Сақтандыру саласындағы салық заңдарын жетiлдiру жөнiндегi негiзгi iс-шаралар Қазақстан Республикасында сақтандыруды дамытудың 2000-2002 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының шеңберiнде айқындалады.

Қаржы рыногының ақпараттық инфрақұрылымын
қалыптастыру

Инвесторлардың қаржылық ақпараттарға қол жеткiзу мүмкiндiктерiн кеңейту мақсатында оны таратудың тәсiлдерiн кеңейту жөнiндегi бiрқатар шаралар қабылдау керек, оның iшiнде:
1) беттерiнде ақпараттық-талдау материалдары және қаржы рыногының мәселелерi жөнiндегi нормативтiк құқықтық кесiмдер жарияланатын "Қаржы рыноктарының бюллетенi" газетiн шығару және кеңiнен тарату басталуы тиiс;
2) Интернет желiсi арқылы қаржы рыногының мәселелерi бойынша ақпараттық қызмет көрсетудi ұсыну тиiс;
3) қаржы институттары және олардың трансфер-агенттерi өздерiнiң

клиенттерiне оларға қатысты ақпаратты уақытылы және толық жеткiзулерi үшiн

мемлекет мақсатты бақылау жасалуын жүзеге асыруы тиiс.

Осы бағыттың қалған iс-шаралары Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң

1999 жылғы 27 мамырдағы N 658 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан

Республикасының 1999-2000 жылдарға арналған бағалы қағаздар рыногын дамыту

бағдарламасымен және Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 1999 жылғы 1

шiлдедегi N 911

P990911_

қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында

тiкелей инвестициялар тартудың 1999-2000 жылдарға арналған бағдарламасымен

айқындалған.

Қазақстан Республикасы

Үкіметінің

2000 жылғы 18 тамыздағы

N 1277 қаулысымен

бекітілген

Жинақ ақшаларды қорғау және ынталандыру жөніндегі

іс-шаралар жоспары

ЕСКЕРТУ. 6,7-жолдар өзгерді - ҚР Үкіметінің 2001.10.28. N 1369

қаулысымен.

P011369_

Халықтың және ұйымдардың жинақ ақшаларын елдің қаржы жүйесіне

тартудың тетіктерін құру

---------------------------------------------------------------------------

Реттік! Шара ! Орындауға ! Аяқталу ! Орындау

N ! ! жауаптылар ! нысаны ! мерзімі

---------------------------------------------------------------------------

1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5

---------------------------------------------------------------------------

1 Жеке тұлғалардың Қазақ. Ұлттық Банк Ұлттық Банктің Тұрақты

стан Республикасының (келісім нормативтік

екінші деңгейдегі банк. бойынша) құқықтық

теріндегі салымдарын кесімдері

(депозиттерін) міндетті

ұжымдық кепілдендіру

(сақтандыру) ережесін

жетілдіру

---------------------------------------------------------------------------

2 Салымдарды (депозиттер. Ұлттық Банк Ұлттық Банктің 2001 жылдың

ді) ұжымдық кепілдендіру (келісім нормативтік бірінші

(сақтандыру) тетігін бойынша) құқықтық жартыжылдығы

жеке тұлғалардың талап кесімдері

ету депозиттеріне қол.

дану

---------------------------------------------------------------------------

3 Заң кесімдеріне бағалы БҚҰК (келісім "Қазақстан 2000 жылдың

қағаз құпиялығын қорғау бойынша), Республикасы. ІІ тоқсаны

мәселелері жөнінде Ұлттық Банк ның кейбір

қажетті өзгерістер мен (келісім заң келісім.

толықтырулар әзірлеу бойынша), деріне аза.

Қаржымині, маттардың

Мемкірісмині, жинақ ақшалар.

Әділетмині, дың қаржы

Қазақстан жүйесіне тарту

қаржыгерлер мәселелері

қауымдастығы бойынша өзге.

(келісім рістер мен то.

бойынша), ІІМ, лықтырулар ен.

ҰҚК, Бас про. гізу туралы"

куратура (ке. заң жобасы,

лісім бойын. нормативтік

ша), Жоғарғы құқықтық

Сот (келісім кесімдер

бойынша)

---------------------------------------------------------------------------

Қаржы құралдарының және қаржылық қызмет көрсетулердің тізбесін кеңейту

4 Сақтандыру ұйымдары Ұлттық Банк "Сақтандыру 2000 жылдың

клиенттерінің (келісім және сақтан. ІІ тоқсаны

(сақтандырушылардың, бойынша) дыру қызметі

пайда табушылардың және туралы" заң.

сақтандырылған тұлғалар. ының жобасы,

дың) заңды мүдделерінің Ұлттық Банк.

тиімді қорғалуын тің норматив.

қамтамасыз ету тік құқықтық

актілері

---------------------------------------------------------------------------

5 Қазақстан Республика. Ұлттық Банк Президенттің 2000 жылдың

сындағы сақтандыруды (келісім жарлығы ІІІ тоқсаны

дамытудың 2000-2002 бойынша)

жылдарға арналған

мемлекеттік

бағдарламасын әзірлеу

---------------------------------------------------------------------------

6

Институциональдық Үкіметтің Тұрақты

инвесторлардың қаражат. нормативтік

тарын ықтимал инфляция. Қаржымині, құқықтық

лық және девальвациялық Ұлттық Банк кесімдері,

қатерден қорғау тетік. (келісім Ұлттық

терін сақтай отырып бойынша) Банктің

қаржы құралдарының тіз. нормативтік

бесін кеңейтуге құқықтық

мүмкіндік жасау кесімдері

---------------------------------------------------------------------------

7

Аннуитет шарттары арқылы Ұлттық Банк "Қазақстан 2001 жылдың

зейнеткерлік жасына (келісім Республика. екінші

жеткен адамға, оның бойынша), сында зейне. жартыжылдығы

зейнетақы салымдарының ЕХҚМ Жинақтау. тақымен қам.

есебінен, сондай-ақ шы зейнетағы сыздандыру

зейнетақы жасына жеткен. қорларының туралы" заңға

ге дейін еңбекке қызметін өзгерістер

қабілеттілігін жоғалтқан реттеу мен толықты.

адамға, және асыраушысы жөніндегі рулар енгізу

қайтыс болған жағдайда комитеті туралы" заң

еңбекке қабілетсіз (бұдан әрі - жобасы, Ұлттық

біреудің асырауындағы ЖЗҚ ҚРК, Банктің норма.

адамдарға жүйелі түрде тивтік құқықтық

сомаларды төлеу көзделе. кесімдері, ЖЗҚ

тін зейнетақылық ҚРК-ның норма.

сақтандыруды енгізу тивтік құқық.

тық кесімдері

---------------------------------------------------------------------------

8 Жұмыс істейтін азамат. Ұлттық Банк "Жұмыс істейтін 2001 жылдың

тардың өмірін, денсау. (келісім азаматтардың бірінші

лығын және еңбекке бойынша), өмірін, денсау. жартыжылдығы

қабілеттілігін міндетті ЕХҚМ, БҚҰК лығын және ең.

сақтандыруды енгізу (келісім бекке қабілетті.

бойынша) лігін міндетті

сақтандыру

туралы" заң

жобасы

---------------------------------------------------------------------------

9 Вексельдерді қаржы құ. Ұлттық Банк Нормативтік 2000 жылдың

ралдары ретінде пайдала. (келісім құқықтық екінші

ну тәртібін белгілеу бойынша), кесімдер жартыжылдығы

және борыштарды қауіп. БҚҰК

сіздендіру практикасын (келісім

қолдануға мүмкіндік бойынша)

жасау

---------------------------------------------------------------------------

10 Халық арасында орналас. Қаржымині, Үкіметтің 2000 жылдың

тыруға арналған құжат. Ұлттық Банк қаулысы екінші

тандырылған облигация. (келісім жартыжылдығы

ларды шығаруға кірісу бойынша),

БҚҰК

(келісім

бойынша)

---------------------------------------------------------------------------

11 Ипотекалық несиелеу Ұлттық Банк Нормативтік 2000 жылдың

жүйесін және құрылыс (келісім құқықтық екінші

ақшалай жинақтары бойынша), кесімдер жартыжылдығы

жүйесін дамытуды БҚҰК

ынталандыру (келісім

бойынша)

---------------------------------------------------------------------------

12 Қор биржасында листинг. БҚҰК "Акционерлік 2000 жылдың

тен өткен мемлекеттік (келісім қоғамдар екінші

емес бағалы қағаздардың бойынша) туралы", жартыжылдығы

эмитенттері - ұйымдардың "Бағалы қа.

қор биржасына беретін ғаздар рыногы

ақпараттың тізбесін, туралы" заң.

сондай-ақ осындай ақпа. дарға өзгеріс.

ратты берудің тәртібін тер мен толық.

заңнамалық деңгейде тырулар енгізу

айқындау туралы" заң

жобасы

---------------------------------------------------------------------------

Қаржы рыногының ақпараттық инфрақұрылымын қалыптастыру және

ақпараттық-ағарту бағдарламаларын жүзеге асыру

13 "Қаржы рыноктарының БҚҰК "Қаржы рынок. 2001 жылдың

бюллетені" газетін (келісім тарының бюл. І тоқсаны

шығаруды бастау бойынша), летені" газе.

Қаржымині, тін шығару

Ұлттық Банк

(келісім

бойынша),

"Қазақстан

қор биржасы"

ЖАҚ (бұдан

әрі - KASE)

(келісім

бойынша)

---------------------------------------------------------------------------

14 Интернет желісі арқылы БҚҰК WЕВ-сайттарды 2000 жылдың

қаржы рыноктарының (келісім құру бірінші

мәселелері бойынша ақ. бойынша), жартыжылдығы

параттық қызмет көрсе. Қаржымині,

тулер ұсынуды қамтама. Ұлттық Банк

сыз ету (келісім

бойынша),

KASE

(келісім

бойынша)

---------------------------------------------------------------------------

Оқығандар:

Қобдалиева Н.М.

Орынбекова Д.К.

О мероприятиях по защите и стимулированию сбережений

Постановление Правительства Республики Казахстан от 18 августа 2000 года N 1277

Во исполнение мероприятий по реализации задач, вытекающих из

выступления Президента Республики Казахстан на I Конгрессе финансистов

Казахстана 28 мая 1999 года, Правительство Республики Казахстан

постановляет:

1. Одобрить прилагаемую Концепцию защиты и стимулирования сбережений.

2. Утвердить прилагаемый План мероприятий по защите и стимулированию

сбережений.

3. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на

Канцелярию Премьер-Министра Республики Казахстан.

4. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания и

подлежит опубликованию.

Первый заместитель

Премьер-Министра

Республики Казахстан

Концепция

защиты и стимулирования сбережений

Введение

По различным экспертным оценкам неорганизованные, скрытые накопления значительной части граждан Казахстана, имеющих стабильный доход или занимающихся предпринимательской деятельностью (в том числе без образования юридического лица), хранящиеся "под подушкой", составляют от одного до трех миллиардов долларов США. В качестве основ одной из методик подобных оценок используется статистика Национального Банка Республики Казахстан о сальдо ввоза-вывоза наличной иностранной валюты (нетто-ввоз в 1997-1999 годах составлял ежегодно в среднем только в долларах США около 2,5 миллиарда), о нетто-продажах наличной иностранной валюты (которые за этот же период составляли ежегодно в среднем только в долларах США 2,4 миллиарда) и условное предположение о том, какая часть наличной иностранной валюты предназначается для осуществления накоплений, а какая - обслуживает "челночный" бизнес и "серый" оборот на рынках автомобилей, жилья и других товаров, расчеты по которым "традиционно" осуществляются в иностранной валюте. Данные суммы не используются в деловом обороте страны и обесцениваются соответственно темпами инфляции в американской экономике. Для сравнения - вклады населения в казахстанских банках второго уровня составляют на 1 марта 2000 года 59,9 миллиарда тенге (эквивалент около 426,7 миллиона долларов США по биржевому курсу на данную дату). Суммарные пенсионные активы в накопительной пенсионной системе Казахстана составляют на эту же дату 70,5 миллиарда тенге (эквивалент около 502,2 миллиона долларов США). С учетом практически полного отсутствия сбережений населения, осуществляемых через страховые организации и профессиональных участников рынка ценных бумаг, объем скрытых накоплений населения минимум в полтора раза превышает суммы, находящиеся в банковской и накопительной пенсионной системах. При этом необходимо отметить, что фактически все пенсионные накопления носят не добровольный, а обязательный характер.
Другой негативной тенденцией, складывающейся на финансовом рынке, является старение вкладчиков. По оценке ОАО "НАРОДНЫЙ СБЕРЕГАТЕЛЬНЫЙ БАНК КАЗАХСТАНА" (в котором сосредоточено более половины всех депозитов населения) возраст людей, склонных к сбережениям и осуществляющих их посредством банковских депозитов, превышает 50 лет. Наиболее высокооплачиваемая группа граждан - в возрасте от 30 до 40 лет - не склонна пользоваться услугами казахстанских финансовых институтов для хранения своих накоплений, предпочитая вкладывать деньги в наличную иностранную валюту или товары длительного пользования, либо вывозя свои сбережения в иностранные, прежде всего оффшорные, банки. Поколение же 20-30-летних граждан Казахстана вообще не склонно к сбережениям и ориентировано только на потребление. В случае, если доверие населения к финансовой системе страны не возрастет и не примет формы организованных сбережений, сохранение отмеченной тенденции приведет в ближайшее десятилетие к резкому сокращению банковской депозитной базы.
В то же время граждане Казахстана периодически, несмотря на уже широко известные факты и публичные предупреждения государственных и иных органов, становятся жертвами различных финансовых пирамид и других форм мошенничества, что подтверждает одновременно несколько выводов:
1) у населения есть определенные накопления;
2) население стремится к получению доходов по своим накоплениям;
3) население не доверяет легальной финансовой системе (в том числе и по причине крахов тех же финансовых пирамид, воспринимая любую деятельность на финансовом рынке как легальную и находящуюся под государственным надзором);
4) население не обладает необходимым уровнем знаний о финансовой системе страны - о том, что она из себя представляет, как она функционирует и какие риски присутствуют на финансовом рынке;
5) население склонно к коллективному поведению.
Уход от организованных форм сбережений негативно отражается не только на гражданах страны, которые несут вышеотмеченные потери на инфляционном обесценении накоплений, не вовлеченных в деловой оборот, и на вложениях в обанкротившиеся финансовые пирамиды. Существенный урон наносится экономике Казахстана, которая вынуждена компенсировать недостаток необходимых для ее поддержания и развития финансовых ресурсов внешними заимствованиями и инвестициями (в том числе и нестабильными портфельными инвестициями спекулятивного характера, чей большой объем служит одним из основных факторов возникновения финансовых кризисов). В свою очередь, проблемы, испытываемые национальной экономикой, ведут к ухудшению благосостояния граждан страны и финансового состояния казахстанских хозяйствующих субъектов.

Цели мероприятий по защите и стимулированию сбережений

Стратегическая цель комплекса мероприятий по защите и стимулированию сбережений (далее - "Комплекс мероприятий") состоит в создании традиций сбережений и их использования в целях развития экономики Казахстана посредством инвестиций через инфраструктуру финансового рынка. Казахстан должен повторить экономический опыт Германии и Японии, где национальные привычки осуществлять накопления через легальную финансовую систему позволили максимально быстро преодолеть разрушительные последствия второй мировой войны.
В ходе достижения стратегической цели Комплекса мероприятий должны быть достигнуты две прикладные цели - краткосрочная и долгосрочная.
Краткосрочная прикладная цель Комплекса мероприятий состоит в вовлечении в финансовую систему страны скрытых сбережений населения, в том числе осуществленных в наличной иностранной валюте. Исходя из вышеприведенных экспертных оценок, можно предположить, что успешная реализация Комплекса мероприятий способна вовлечь к концу 2000 года в финансовую систему страны до 1 миллиарда долларов США скрытых сбережений.
Долгосрочная прикладная цель Комплекса мероприятий состоит в создании устойчивой национальной инвестиционной базы и минимизации зависимости от внешних источников заимствований и инвестиций. При этом необходимо отметить, что данная цель не означает отказ от политики открытости казахстанской экономики для иностранных инвесторов и кредиторов. Минимизация зависимости предполагает нахождение той равновесной точки, на которой сокращение или полное исчезновение иностранных источников финансирования не повлечет за собой губительного воздействия на экономику Казахстана. Достижение этой цели создаст также для Казахстана возможность выбора желательных инвесторов и приемлемых для страны условий заимствований и привлечения инвестиции.
Успешная реализация Комплекса мероприятий требует, прежде всего, решения следующих основных задач:
1) создание механизмов защиты сбережений населения и организаций, осуществляемых через инфраструктуру финансового рынка, от присутствующих на нем рисков;
2) создание механизмов стимулирования сбережений населения и организаций, осуществляемых через инфраструктуру финансового рынка.
Решение первой из поставленных задач позволит вовлечь в финансовую систему уже осуществленные скрытые накопления и создать доверие к ней.
Решение второй основной задачи создаст долгосрочную тенденцию роста организованных сбережений.

Основные направления комплекса мероприятий

Создание механизмов привлечения сбережений населения
и организаций в финансовую систему страны

Важным фактором, способствующим привлечению денег в банковскую систему, должна стать сформированная Национальным Банком система коллективного гарантирования (страхования) срочных вкладов (депозитов) физических лиц в банках второго уровня, предусматривающая выплату денег клиентам в случаях ликвидации банков. В ближайшем будущем банкам второго уровня, не являющимся членами этой системы, будет запрещено принимать деньги на депозиты от физических лиц. В 2001 году система коллективного гарантирования (страхования) депозитов будет распространена и на депозиты до востребования физических лиц. Одновременно будет расширяться круг депозиторов, чьи вклады подлежат страхованию в рамках коллективной системы.
В ходе реализации комплекса мероприятий будет обеспечена строгая защита банковской тайны, основные принципы которой уже закреплены законодательством. Сведения о деньгах на счетах физических лиц в банках следственным органам будут представляться только по возбужденным уголовным делам и при наличии санкции прокурора. Кроме того, будут законодательно определены понятие тайны ценной бумаги и механизмы ее защиты (основания к процедуры раскрытия).
На сегодняшний день законодательно определены полномочия органов налоговой и таможенной службы по приостановлению расходных операций по банковским и иным счетам юридических лиц. Отныне налоговые и таможенные органы имеют право приостанавливать расходные операции по счетам юридических лиц только в случаях непредоставления в течение 10 дней от установленных сроков сдачи налоговой службе отчетности, связанной с исчислением и уплатой налогов. В этих случаях налоговые органы обязательно должны будут уведомлять о своих действиях прокурора.

Модернизация инфрастуктуры финансового рынка

Основные мероприятия данного направления определены Программой развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 1999-2000 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 мая 1999 года N 658 P990658_ .

Расширение перечня финансовых инструментов и финансовых услуг

Одним из важнейших направлений Комплекса мероприятий является развитие страховых организаций. Казахстанский страховой рынок, который возник достаточно давно (относительно возраста Республики Казахстан как суверенного государства), до настоящего времени не получил нормального развития. Совокупный оплаченный уставный капитал 70 страховых организаций составлял на 1 января 2000 года только 2 144 миллиона тенге, или лишь 30,6 миллиона тенге (эквивалент около 221,7 тысячи долларов США по официальному курсу на указанную дату) в среднем на одну организацию. Совокупные страховые резервы всех страховых организаций составили на эту же дату лишь 4,0 миллиарда тенге (эквивалент 26,9 миллиона долларов США). При этом из общей суммы активов всех страховых организаций (включающей в себя как страховые резервы, так и их собственные средства) лишь 35,7 процента было инвестировано в финансовые инструменты (срочные банковские депозиты, наличность, государственные и долговые ценные бумаги), а 21,6 процента было вложено в недвижимость. Основной деятельностью, осуществляемой страховыми организациями, в настоящее время является обязательное страхование гражданско-правовой ответственности владельцев автотранспортных средств. Страхование жизни и другие виды личного страхования недостаточно развиты, при этом услуги по долгосрочному накопительному страхованию жизни, здоровья и трудоспособности на страховом рынке практически отсутствуют.
Приведенные данные свидетельствуют о том, что до настоящего времени страховые организации не развились ни как полноценные финансовые посредники, ни как активные институциональные инвесторы. При этом внушает серьезные сомнения способность страховых организаций исполнять обязательства по принятым на себя рискам в связи с малоликвидной структурой их страховых резервов и широко распространенной среди них практикой предоставления демпинговых скидок по страховым платежам.
В кратчайшие сроки должны быть предприняты меры по защите прав и законных интересов страхователей, повышению финансовой устойчивости страховых организаций и обеспечению прозрачности осуществляемых ими финансовых сделок. Необходимо также усовершенствовать механизм внедрения и функционирования видов обязательного страхования, создать стимулы для развития добровольного страхования.
Важно обеспечить равномерный охват страховыми услугами населения различных регионов Казахстана. В этой связи предстоит продолжить развитие в сфере оказания посреднических услуг страховым организациям государственной почтово-сберегательной системы по массовым видам страхования.
Основные мероприятия по развитию в Казахстане страховой индустрии должны быть реализованы в рамках Государственной программы развития страхования в Республике Казахстан на 2000-2002 годы.
За неполных два года, прошедших с запуска пенсионной реформы, накопительные пенсионные фонды и компании по управлению пенсионными активами стали самым мощным классом казахстанских финансовых институтов, быстро сравнявшись с банками второго уровня по объемам привлеченных средств населения (хотя это и было достигнуто при прямом участии государства, внедрившего обязательный характер пенсионных отчислений).
Система накопительного пенсионного обеспечения будет развиваться в двух основных направлениях: расширение перечня доступных финансовых инструментов (что становится особенно актуальным в связи с постоянным ростом пенсионных накоплений) с сохранением механизмов защиты пенсионных активов от возможных инфляционных и других рисков, а также популяризация добровольного пенсионного обеспечения.
Одной из особенностей накопительной пенсионной системы является то, что выплата пенсий из нее отдельному получателю производится до исчерпания денег на его персональном счете, что создает угрозу для такого получателя остаться без пенсии в случае слишком долгой жизни. Поэтому должны быть предприняты меры по внедрению нового вида страхования - пенсионного, предусматривающего выплату периодических сумм (аннуитетов) застрахованному лицу по достижении им пенсионного возраста вне зависимости от продолжительности его жизни.
Действующая накопительная пенсионная система требует развития накопительной страховой системы. Создание такого механизма позволит за счет страховых компаний обеспечить регулярные пожизненные пособия лицам, утратившим трудоспособность до наступления пенсионного возраста (инвалидам), а также нетрудоспособным иждивенцам в случае смерти кормильца.
Наличие крупных институциональных инвесторов и возможность привлечения более дешевых, по сравнению с банковскими кредитами, ресурсов подтолкнет негосударственные коммерческие организации к выпуску своих ценных бумаг, предназначенных для размещения на фондовом рынке. В условиях, когда многие менеджеры опасаются утери управленческого контроля над руководимыми ими предприятиями, а доходность по акциям пока что еще несопоставима с темпами инфляции, наиболее популярным способом привлечения источников финансирования должны стать выпуски облигаций, вознаграждение (интерес) по которым будет привязано к одному из финансовых индикаторов - темпу инфляции тенге или к другим. При этом объемы и условия их выпуска, скорее всего, будут соотноситься с нормами, установленными для институциональных инвесторов.
Повышению активности населения на рынке ценных бумаг и увеличению доверия к финансовым инструментам будет способствовать выпуск государством документарных облигаций, которые могут быть номинированы в иностранной валюте и должны размещаться исключительно среди населения. Для привлечения максимально широких слоев необходимо предусмотреть низкий номинал, а также возможность расчетов как в тенге, так и в иностранной валюте.
По мере повышения экономической грамотности управленческого персонала следует ожидать предложения на фондовом рынке акций. Немаловажную роль в этом должны сыграть брокерско-дилерские организации и их синдикаты, выступающие в качестве андеррайтеров новых выпусков ценных бумаг и консультантов эмитентов.
Повышению уровня доверия инвесторов к казахстанским акциям и негосударственным облигациям будет способствовать повышение уровня прозрачности организаций - эмитентов негосударственных ценных бумаг. В Казахстане должны быть повышены требования к наиболее крупным компаниям по раскрытию информации о своей деятельности. Необходимо на законодательном уровне определить перечень информации, которую должны представлять на фондовую биржу эмитенты, прошедшие на ней процедуру листинга, а также порядок представления такой информации.
Будет накоплен опыт использования переводных векселей в качестве платежного инструмента и распространяться практика секьюритизации долгов. По мере восстановления гражданского строительства в финансовый оборот будут вовлечены жилищные сертификаты (облигации).
Расширение перечня финансовых услуг связано с внедрением системы поощрения и стимулирования сбережений. Необходимо стимулировать выпуск не только тех финансовых инструментов, которые направлены на привлечение сбережений населения, но и обеспечивающих свободный доступ населения к долгосрочным финансовым ресурсам. В первую очередь это относится к системе ипотечного кредитования и системе стройсбережений. Учитывая, что система ипотечного кредитования ориентирована в основном на слои населения с душевым доходом выше среднего уровня, а система стройсбережений предполагает также участие малоимущих слоев населения, при создании эффективного механизма жилищного финансирования в Казахстане необходимо развивать как систему ипотечного кредитования, так и систему стройсбережений.
Остальные мероприятия данного направления определены Программой развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 1999-2000 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 мая 1999 года N 658 P990658_ Программой приватизации и повышения эффективности управления государственным имуществом на 1999-2000 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 июня 1999 года N 683 P990683_ .
Совершенствование налогового законодательства

Основные мероприятия данного направления определены Программой развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 1999-2000 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 мая 1999 года N 658 P990658_ .
В кратчайшие сроки должны быть предприняты меры по стимулированию граждан и их работодателей к страхованию жизни, здоровья и трудоспособности, в том числе по видам накопительного страхования и аннуитетам. Необходимо также совершенствовать механизм налогообложения страховых организаций с учетом особенностей их деятельности в качестве финансовых посредников. Основные мероприятия по совершенствованию налогового законодательства в области страхования будут определены в рамках Государственной программы развития страхования в Республике Казахстан на 2000-2002 годы.

Формирование информационной инфраструктуры финансового рынка

В целях расширения возможностей доступа инвесторов к финансовой информации должен быть предпринят ряд мер по расширению способов ее распространения, в том числе:
1) должно быть начато издание и широкое распространение газеты "Бюллетень финансовых рынков", на страницах которой будут публиковаться информационно-аналитические материалы и нормативные правовые акты по вопросам финансового рынка;
2) должно быть развернуто предоставление информационных услуг по вопросам финансового рынка через сеть Интернет;
3) должен осуществляться целенаправленный контроль государства за тем, чтобы финансовые институты и их трансфер-агенты своевременно и полностью доводили до своих клиентов касающуюся их информацию.
Остальные мероприятия данного направления определены Программой развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 1999-2000 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 мая 1999 года N 658, и Программой привлечения прямых инвестиции в Республике Казахстан на период 1999-2000 годов, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 июля 1999 года N 911 P990911_ .

Утвержден

постановлением Правительства

Республики Казахстан

от 18 августа 2000 года N 1277

План мероприятий

по защите и стимулированию сбережений

Сноска. Внесены изменения - постановлением Правительства РК

от 28 октября 2001 г. N 1369

P011369_

.

Создание механизмов привлечения сбережений населения и организаций в

финансовую систему страны

---------------------------------------------------------------------------

N ! Мероприятие !Ответственные ! Форма ! Срок

п/п! !за исполнение ! завершения !исполнения

---------------------------------------------------------------------------

1 ! 2 ! 3 ! 4 ! 5

---------------------------------------------------------------------------

1 Совершенствовать Правила Нацбанк (по Нормативные Постоянно

обязательного коллективного согласованию) правовые акты

гарантирования (страхования) Нацбанка

вкладов (депозитов) физических

лиц в банках второго уровня

Республики Казахстан

2 Распространить механизм Нацбанк (по Нормативные Первое

коллективного гарантирования согласованию) правовые акты полугодие

(страхования) вкладов Нацбанка 2001 года

(депозитов) на депозиты до

востребования физических лиц

3 Разработать необходимые НКЦБ (по Проект закона II квартал

изменения и дополнения в согласованию), "О внесении 2000 года

законодательные акты по Нацбанк (по изменений и

вопросам защиты тайны согласованию), дополнений в

ценной бумаги Минфин, Мин- некоторые за-

госдоходов, конодательные

Ассоциация акты Республики

финансистов Казахстан по

Казахстана (по вопросам во-

согласованию), влечения нако-

МВД, КНБ, плений граждан

Генеральная в финансовую

прокуратура систему",

(по согла- нормативные

сованию), правовые акты

Верховный суд

(по согласованию)

Расширение перечня финансовых инструментов и финансовых услуг

4 Обеспечить эффективную защиту Нацбанк Проект Закона II

законных интересов клиентов (по согла- "О страховании квартал

страховых организаций сованию) и страховой 2000 года

(страхователей, выгодопри- деятельности",

обретателей и застрахованных нормативные

лиц) правовые акты

Нацбанка

5 Разработать Государственную Нацбанк Указ III

программу развития страхования (по согла- Президента квартал

в Республике Казахстан на сованию) 2000 года

2000-2002 годы

6 Способствовать расширению Нацбанк (по Нормативные Постоянно

перечня финансовых согласованию), правовые акты

инструментов с сохранением Минфин, Правительства,

механизмов защиты средств нормативные

институциональных инвесторов правовые акты

от возможных инфляционных и Нацбанка

девальвационных рисков

7 Внедрить пенсионное Нацбанк (по Проект Закона Второе

страхование, преду- согласованию), "О внесении полугодие

сматривающее регулярную Комитет по изменений и 2001 года

выплату сумм посредством регулированию дополнений в

договоров аннуитетов лицам, деятельности Закон "О пен-

достигшим пенсионного накопительных сионном

возраста, за счет их пенсионных обеспечении

пенсионных накоплений, а фондов МТСЗ в Республике

также лицам, утратившим (далее - КРД Казахстан",

трудоспособность до НПФ) нормативные

наступления пенсионного правовые акты

возраста, и нетрудоспособным Нацбанка,

иждивенцам в случае смерти нормативные

кормильца за счет страховых правовые акты

выплат и пенсионных накоплений КРД НПФ

8 Внедрить обязательное Нацбанк Проект Закона Первое

страхование жизни, здоровья и (по согла- "Об обязатель- полугодие

трудоспособности работающих сованию), ном страховании 2001

граждан МТСЗ, НКЦБ жизни, здоровья года

(по согла- и трудоспособ-

сованию) ности работающих

граждан"

9 Установить порядок Нацбанк (по Нормативные Второе

использования векселей в согласованию), правовые акты полугодие

качестве платежного НКЦБ (по 2000 года

инструмента и спо- согласованию)

собствовать распрос-

транению практики

секьюритизации долгов

10 Приступить к выпуску Минфин, Постановление Второе

документарных облигаций, Нацбанк (по Правительства полугодие

предназначенных для согласованию) 2000 года

размещения среди НКЦБ (по

населения согласованию)

11 Стимулировать развитие Нацбанк (по Нормативные Второе

системы ипотечного согласованию), правовые акты полугодие

кредитования и системы НКЦБ (по 2000 года

стройсбережений согласованию)

12 Определить на законо- НКЦБ (по Проект Закона Второе

дательном уровне перечень согласованию) "О внесении полугодие

информации, представляемой изменений и 2000 года

на фондовую биржу дополнений в

организациями — эмитентами Законы "Об

негосударственных ценных акционерных

бумаг, прошедшими на ней обществах",

листинг, а также порядок "О рынке цен-

представления такой ных бумаг"

информации

Формирование информационной инфраструктуры финансового рынка

и реализация информационно-образовательных программ

13 Начать издание газеты НКЦБ (по Издание I квартал

"Бюллетень финансовых согласованию), газеты 2001 года

рынков" Минфин, "Бюллетень

Нацбанк (по финансовых

согласованию), рынков"

ЗАО

"Казахстанская

фондовая биржа"

(далее - KASE)

(по согласованию)

14 Обеспечить предоставление НКЦБ (по Создание Первое

информационных услуг по согласованию), WЕВ-сайтов полугодие

вопросам финансового Минфин, 2000 года

рынка через сеть Интернет Нацбанк (по

согласованию),

КАSЕ (по

согласованию)

__________________________________________________________________________

(Специалисты: Мартина Н.А.,

Петрова Г.В.)