Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөнiндегi агенттiгiнiң 2001-2005 жылдарға арналған Мемлекеттiк өртке қарсы қызметiн дамыту және жетiлдiру тұжырымдамасын мақұлдау туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2000 жылғы 27 қазан N 1617

Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар

жөніндегі агенттігінің 2001-2005 жылдарға арналған Мемлекеттік өртке қарсы

қызметін дамыту және жетілдіру тұжырымдамасы мақұлдансын.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының

Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы

Үкiметiнiң

2000 жылғы 27 қазандағы

N 1617 қаулысымен

мақұлданған

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар жөнiндегi

агенттiгiнiң 2001-2005 жылдарға арналған Мемлекеттiк өртке

қарсы қызметiн дамыту және жетiлдiру тұжырымдамасы

1. Кiрiспе

Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасында өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету iсi өте қиын жағдайда. Республикада болған өрттiң жалпы саны, жолдағы көлiк оқиғаларын қоса алғанда, барлық табиғи және техногендiк төтенше авариялар санының жартысынан астамын құрайды, ал материалдық шығын олардың сексен пайыздан астамын құрайды.
"Өрт қауiпсiздiгi туралы" Қазақстан Республикасының Заңын iске асыру жөнiнде Қазақстан Республикасының Үкiметi, орталық және жергiлiктi атқарушы органдар қолданған шаралар өрт жағдайын белгiлi бiр дәрежеде тұрақтандыруға мүмкiндiк бередi. Сонымен қатар, Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мәлiметтерi бойынша соңғы онжылдықтарда дүние жүзiнiң iс жүзiнде, барлық аймақтарында өрттiң, дүлей зiлзалалардың және олар келтiрген зиянның саны тұрақты өсуi атап өтiлдi, мұның өзi, Қазақстанды да айналып өте алмайды.
Тұрғын үйлерде, электр және газ шаруашылықтарын пайдалануда өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудi бақылау жөнiндегi мемлекеттiк органдарды қысқарту, құрамында өндiрiстiк-технологиялық жанар-жағар майдың, жарылғыш, қатты әсер ететiн улы және радиоактивтi заттардың едәуiр қоры бар өндiрiстiк-технологиялық кешендердің көп болуы, сондай-ақ ескiрген технологиялар мен жабдықтарды пайдалану тұрғын үйлерде, кәсiпорындарда және ұйымдарда төтенше жағдайлар мен апаттардың туындауы ықтимал қауiпке жағдай жасайды.
Ескiрген технологиялар мен өндiрiстiк жабдықтарды пайдаланатын мемлекеттерде зардабы ауыр өрт, авария және апаттар туындау ықтималдығы едәуiр артады, олардың қатарына, өкiнiшке орай, Қазақстан да жатады.
Мамандардың бағалауы бойынша, өрттен кейiн зардап шеккен кәсiпорындардың 29 пайызы 3 жылдан кейiн жабылады, 43 пайызы одан кейiн мүлдем ашылмайды және тек 28 пайызы ғана өрттен кейiн де жұмыс iстей бередi.
Республикада өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мәселелерiн шешу үшiн өрттер мен олардың зиянын болдырмауға бағытталған экономикалық, әлеуметтiк, ұйымдастырушылық, ғылыми-техникалық және құқықтық шараларды бiртұтас қабылдау қажет.
Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар кезiнде өрттi жою, құтқару және басқа да шұғыл жұмыстар жүргiзу үшiн Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтiң құрамында 339 аудандық, қалалық өрт сөндiру бөлiмдерi, олар 1,5 мыңға жуық негiзгi және арнайы өрт сөндiру техникасымен жабдықталған, оның iшiнде арнайы техникамен жабдықталған және жергiлiктi атқарушы органдардың инженерлiк және коммуналдық қызметтерiнiң негiзгi күштерi мен құралдары келiп жеткенше адамдарды құтқаруды және әртүрлi аварияларды жоюды жүргiзуге қабiлеттi 21 мамандандырылған өрт сөндiру бөлiмi бар. Мемлекеттiк өртке қарсы қызмет өрт болуы және өрт қауiпсiздiгi ережелерiнiң бұзылғандығы туралы iстер бойынша анықтауды жүргiзетiн орган болып табылады, оның құрылымына арнаулы қадағалау органы - мемлекеттiк өрттi қадағалау органы кiредi.
Халықты, шаруашылық жүргiзетiн объектілердi және елдiң аумағын соғыс және бейбiт уақытта туындаған төтенше жағдайлардан және оның қаупiнен қорғау мақсатында Мемлекеттiк өртке қарсы қызмет жүйесiнде жалпы саны 10 мың бiрлiктен астам қосымша арнайы құралымдар құрылады.
Сонымен бiрге, қазiргi қолда бар күштер мен құралдар өрт қауiпсiздiгi, өрттердi жою саласында профилактикалық iс-шараларды жүзеге асыру, бiрiншi кезектегi авариялық-құтқару жұмыстарын жүргiзу, зардап шеккендерге медициналық көмек көрсету үшiн жеткiлiксiз.
Қазiргi уақытта, Қазақстанда өрт нағыз ұлттық апатқа айналды, алайда, шығындар ауқымын халық және көптеген мемлекеттiк құрылымдар әрдайым түсiне бермейдi. Өртке қарсы қызметтiң қабылдаған шараларына қарамастан, 1999 жылы 16 мың өрт болды, оның келтiрген зияны 2,9 миллиард теңгенi құрады. Өрт кезiнде 579 адам қаза тапты, 490 адам жарақат алды. Өрттен келген залал өсiмiнiң орташа жылдық қарқыны орта есеппен 5-7 пайызға өсуде (бiрiншi жартыжылдықта өрт саны 9 пайызға өстi), әлеуметтiк-экономикалық қайта құрулардың қарқынына едәуiр керi әсерiн тигiздi. Мамандардың бағалауы бойынша 2000 жылы өрттен келетiн шығын 3 миллиардтан астам теңге құрауы мүмкiн, (инфляция процестерiн есепке алмағанда), өрттен зардап шеккендердiң саны 800 адамнан асады, жарақат алғандар - 600 адамнан асады. Таяудағы 3 жыл iшiнде өрттiң саны екi есе, ал материалдық шығын шамамен - 4 есе өсуi мүмкiн. Мұның өзi, көбiнесе, апат сипатында болып келетiн едәуiр экологиялық зиянды (ормандағы, мұнай және газ кен орындарындағы, химиялық кәсiпорындардағы, электр станцияларындағы өрттерден және т.б.) ескермегенде.
Қазақстандағы өрттiң келтiрген салыстырмалы шығын деңгейi ТМД елдерiнiң iшiндегi салыстырмалы көрсеткiштердiң ең жоғарыларының бiрi (адамдардың қайтыс болуы мен жарақаттануы шығындарын ескермегенде), Украинамен салыстырғанда - 1,5 есе, Қырғызстанмен - 2 есе, Белоруссия және Өзбекстанмен - 3 есе асып кетедi.
Қазақстан Республикасындағы өртке байланысты қалыптасқан жағдай ондаған жылдар бойы жинақталған және өзiнiң шешiмiн таппаған экономикалық, әлеуметтiк, нормативтiк-құқықтық, қаржылық және материалдық-техникалық сипаттағы проблемалар кешенiнен туындады.
Өртке қарсы қызметтiң дайындығын қолдауда қабылданған шаралар, онсыз да әлсiз өрттен қорғаудың қазiргi әлеуетiн қирату жөнiндегi керi тенденцияларды тоқтатуға мүмкiндiк бермейдi.
Жекелеген жергiлiктi атқарушы органдар, ұйымдар мен кәсiпорындардың өрт сөндiру қызметiн қысқарту немесе оны ұстаудан бас тарту есебiнен қаржылық қаражатты үнемдеуге ұмтылысы артуда, мұның өзi, өртке қарсы күрес проблемасын таяу уақытта, одан әрi шиеленiстiруi мүмкiн. Колхоздар мен совхоздардың қайта ұйымдастырылуына, ұйымдар мен кәсiпорындардың меншiк нысанының өзгеруiне байланысты ерiктi өрт сөндiру жасақтары мен өрт сөндiру-техникалық комиссиялары, iс жүзiнде жойылды, мұның өзi, олардың өрттен қорғана алмауына әкеп соқты.
Жаңа тұрғын үй заңнамасының қабылдануына байланысты, азаматтардың өздерiнiң тұрғын үйлерiн өрт қауiпсiздiгi жағдайында ұстау жөнiнде тиiстi шаралар қолдануға шамасы жетпейдi, сонымен бiр мезгiлде сақтандыру органдары, сақтандырудың мейлiнше жоғары рентабельдiгiне қарамастан, тұрғын үй қорын ғана емес және кәсiпорындардың, ұйымдар мен мекемелердiң негiзгi қорларын өрттен сақтандырумен айналыспайды, ал объектiлердiң басшылары мен азаматтар оның келешегiн түсiнбейдi.
Халықтың басым көпшілiгi өрттiң нақты қаупi, өртке қарсы насихат жүргiзу жөнiнде шаралар жүйесi туралы анық түсiнiктерi жоқ. Нәтижесiнде, азаматтардың көпшілiгi үшiн өрт болуының ықтималдығы мардымсыз оқиға сияқты болып көрiнедi, өртке қарсы талаптар еленбейдi және өрттiң шығуына, көбiнесе адам факторы деп аталатынның себептерiнен болып жатады.
Өртке қарсы қызметтi ресурстық жағынан қамтамасыз етудi шектеу өрт сөндiру iсiнде, сондай-ақ соларға байланысты авариялық-құтқару жұмыстарын жүргiзуде дағдарысты жағдайға әкеп соқтырды, жедел өрт сөндiру бөлiмшелерiнiң әскери дайындығының өсуi тежелуде. Өрт сөндiруге қажеттi техникалық құралдардың тиiстi өндiрiстердiң Қазақстанда болмауынан, құны жоғары көптеген өнiм түрлерiнiң 10-15 пайызы ғана қанағаттандырылады, өртке қарсы қызмет объектiнiң 30 пайызына дейiн күрделi жөндеудi қажет етедi, өрт сөндiру техникасының 56 пайызы есептен шығаруды және жаңартуды қажет етедi, авариялық құтқару жұмыстарын жүргiзу үшiн қажеттi арнайы техника, мүлде iс жүзiнде жоқ. Қазақстандағы өртке қарсы қызмет бөлiмшелерiнiң қолда бар саны өрттен сақтандыру және оны сөндiру жөнiнде тиiмдi жұмыспен қамтамасыз ету үшiн жеткіліксiз, өрттің 60 пайызы болатын ауылдық жерлерде, iс жүзiнде, Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтiң жұмыс iстеуге қабiлеттi бөлiмшелерi жоқ.
Қазақстандағы өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету iсiнiң дағдарысты жағдайына және өртке қарсы күрестi ұйымдастыру iсiнде келеңсiз тенденциялардың бел алуына қарамастан, проблемалардың бүкiл кешенiн мемлекеттiк деңгейде қарау жүргiзiлмеген.

2. Мақсаттары мен мiндеттерi

Тұжырымдаманың мақсаты адамдардың өмiрi мен денсаулығын, меншiгiн, ұлттық байлықты және өрт қауiпсiздiгi саласында қоршаған ортаны қорғау, ұйымдар мен адамдардың қызметiндегi қатер деңгейiн анықтау, өрттiң алдын алу және оны жою шараларына үйрету жөнiндегi орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiн жетiлдiру және төтенше жағдайларда өрттi уақытылы және тиiмдi сөндiру жөнiндегi Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтiң тұрақты дайындығын қамтамасыз ету және қызметiн одан әрi жетiлдiру болып табылады, қойылған мақсаттарға қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттердi шешу көзделедi:
- өрт қауiпсiздiгi саласындағы бiрыңғай саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлеу;
- орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудегi қызметiн үйлестiруге қатысу, олардың өрт қауiпсiздiгi саласындағы нормативтiк құқықтық кесiмдердi орындауын бақылау;
- кадр әлеуетiн нығайту, өрт сөндiрушiлердiң құқығын қорғауды қамтамасыз ету (кәсiби iрiктеу жөнiнде стандарттар жүйелерiн және құралдарын жасау, жинақтаудың баламалы нысандарын енгiзу және т.с.с.);
- өртке қарсы қызметтiң материалдық-техникалық базасын дамыту (сериямен шығарылатын өртке қарсы өнiмдердi шығару және сатып алу және т.с.с.);
- өрттен зардап шеккендердi әлеуметтiк қорғау жағдайларын жақсарту, өрт кезiнде азаматтардың өлiмiн және жарақаттануын төмендету жөнiндегi шаралармен қамтамасыз ету (өтемақы төлеу, мiндеттi сақтандыру);
- аймақтық-құтқару отрядтарының және мамандандырылған бөлiмдердiң желiсiн құру және дамыту;
- өртке қарсы қызметтiң ұйымдық құрылымын жетiлдiру (жаңа функцияларға сәйкес қайта құру).

3. Жағдайды сипаттау

Әлемнiң дамыған елдерiнен өзгешiлiгi, Қазақстан Республикасында, қазiргi уақытта, өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету саласындағы қарым-қатынасты реттейтiн құқықтық база, ендi ғана, қалыптасуда.
Бұл саладағы қазiргi нормативтiк құқықтық кесiмдер шашыраңқы, "Өрт қауiпсiздiгi туралы" Қазақстан Республикасы Заңының ережелерiне жауап бермейдi, көптеген талаптарына қайшы келедi, өрт қауiпсiздiгi мәселелерiн, сондай-ақ Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтiң, салалық өртке қарсы қызметтiң өзара қарым-қатынасын, олардың орталық және жергiлiктi атқарушы органдармен, жаңа әлеуметтiк-экономикалық жағдайлардағы меншiк иелерiмен құқықтық қарым-қатынастар реттейтiн тетiгi ескiрген.
МӨҚҚ органдарының, оның функцияларының артуына, қызмет көрсету аймағына қосымша объектiлердiң қосылуына, елдi мекендердің шекараларының кеңеюiне байланысты жұмыс көлемi де өсуде.
Тұрғын үй секторы бiр бөлiгiнiң қайта жаңартылып, өнеркәсiптiк, қойма кәсiпорындарына, дүкендерге, кеңселерге қайта жабдықталуы, жаңа өнеркәсiптiк кәсiпорындардың, оның iшiнде, шалғай аудандарда, салынуы, жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындардың кеңейтілуi.
Өндiрiстiк аймақтарда профилактикалық жұмыстың, бiлiмнiң насихатталуы, халық пен мамандарды өрт қауiпсiздiгi шараларына үйрету, ғылыми-зерттеу қызметiнiң, лицензиялау мен сертификаттаудың тиiмсiз жүргiзiлуi.
Өрттi, өрт-жарылу қаупi бар кәсiпорындарды және олар пайдаланатын қауiптi химиялық өндiрiстер мен технологиялар, заттар мен материалдарды есепке алу жөнiндегi арнайы ақпараттық жүйелер мен деректер банкiнiң болмауы.
Өртке, сондай-ақ, оның қоғамдық, өндiрiстiк ғимараттар мен құрылыстардағы зардаптарына қарсы күрестiң неғұрлым тиiмдi құралдары ретiнде өрттi анықтау мен сөндiрудiң автоматтандырылған жүйелерiн енгiзу жағдайы ауыр күйiнде қалуда. Көрсетiлген жүйелер үшiн элементтер мен жабдықтарды шығаратын негiзгi кәсiпорындар Украина, Белоруссия, Ресей мен Латвияда орналасқан. Қазiргi уақытта қалыптасқан экономикалық жағдайға байланысты, Қазақстанның шаруашылық жүргiзушi объектiлерiнiң қажеттiлiгiн бұл кәсiпорындардың өндiрiстiк қуаты қанағаттандыра алмайды, осыған байланысты, шет елдерден жабдық сатып алу үшiн мемлекет едәуiр валюталық қаражат жұмсауда, көптеген жағдайда, сатып алынған жабдықтар пайдаланудың белгiленген нормативiне сай келмейдi. Сондықтан да, қазiргi техникалық деңгейге сай келетiн отандық жабдықтар мен жүйелердiң сериялық өндiрiсiн игеру қажеттiлiгi пiсiп жетiлдi. Одан басқа, қысқа мерзiм iшiнде олардың деңгейi еуропалық және американдық стандарттарға сай келетiн бiрқатар мемлекеттiк нормативтiк құжаттар жасау қажет.
Өртке қарсы қызмет қазiргi заманғы ғимараттар мен тұрғын үйлерде, өнеркәсiп объектiлерiнде, әкiмшiлiк, сондай-ақ, көпқабатты үйлерде өртпен нәтижелi күресуге мүмкiндiк беретiн сапалы жаңа техникалық құралдармен жабдықталмаған, атап айтқанда:
- тез жанатын және жағармай сұйықтарын, сондай-ақ, сұйытылған көмiрсутектi газдарды сақтайтын сыйымдылығы мол резервуарлары бар өрт сөндiретiн техникалық құралдар;
- негiзгi және арнайы мақсаттағы, қазiргi заманғы шассидi тiрек ететiн жаңа өрт сөндiретiн автомобильдер;
- тұрғын үй секторында өрттi тиiмдi сөндiруге жабдықталған өрт сөндiретiн техникалық құралдар;
- экологиялық зияны жоқ өрт сөндiретiн қоспалар;
- адамдарды құтқаратын және эвакуациялайтын қазiргi заманғы құралдар.
Қазақстанның облыс орталықтарында Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтiң жедел хабарлау жүйесiне бiрiккен, есептеушi техниканың жергiлiктi желiлерi базасында автоматтандырылған жүйелер мен өртке қарсы қызметтi жедел басқаруды дамыту және енгiзудi қамтамасыз ету қажет, мұның өзi, жедел ден қою уақытын өрт туралы әрбiр хабарламадан 1,5-2 минутқа қысқартуға мүмкiндiк бередi, өрт шығынын 9 пайызға дейiн азайтады, өрттi сөндiру кезiнде және бiрiншi кезектегi авариялық құтқару жұмыстарын жүргiзуде өрт сөндiру басшысын қажеттi ақпаратпен қамтамасыз етедi, өрт сөндiрудiң байланыс жүйелерiн елдi мекендер мен кәсiпорындардың тiршiлiгiн қамтамасыз ететiн ақпараттық қолдау жүйелерiмен қосады.
Шет елдерде 50 мыңнан асатын халқы бар барлық қалаларда, жедел ден қоятын бөлiмшелердiң уақытын 30-40 пайызға қысқартатын осындай автоматтандырылған жүйелер бар.
Қазақстан Республикасында өртке қарсы қызметке ведомстволық бағынышты 375-ке жуық объект бар немесе норма бойынша талап етiлетiннiң 56 пайызы, оның 10 пайызы (38) толық амортизацияланғандықтан, одан әрi пайдалануға жарамайды. Одан басқа, өрт сөндiру депо құрылысының қарқынын қалалардағы азаматтық және өнеркәсiп құрылысының қарқынынан едәуiр артта қалуда және

қорыта келгенде көптеген қалалардағы өрт сөндiру депосының қызмет көрсету

радиусы нормативтен 3-5 есе жоғары, мұның өзi өрт кезiнде адамдардың

ықтимал жарақат алуы мен қайтыс болуы, өрттiң келтiрген шығынының өсуiне

әкеп соғады. Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтің қалыпты жұмыс iстеуiн

қамтамасыз ету үшiн әртүрлi мақсаттағы 290-ға жуық объект салуды талап

етіледi.

4. Тұжырымдаманы iске асыру жөнiндегi iс-шаралар

Анықталған проблемаларды шешу үшiн:

- Мемлекеттiк өртке қарсы қызметтi дамыту және жетiлдiру салалық

бағдарламасын әзiрлеудi;

- өрт қауiпсiздiгi жөнiндегi заңнамаға талдау жүргізу және оларды

жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар дайындауды;

- орталық атқарушы органдармен бiрлесiп өрт қауiпсiздiгi жөнiнде

келiсiмдер әзiрлеудi;

- орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету саласындағы жұмысын үйлестiру жөнiндегi қызметтi жандандыруды;
- өрт қауiпсiздiгi саласында ғылыми-зерттеу қызметiн дамыту, бiлiмдi насихаттау, азаматтар мен мамандарды оқыту, заттар мен материалдарға сертификациялық сынау жүргiзу жөнiндегi шараларды қабылдауды;
- өрттiң алдын алу жөнiндегi мемлекеттiк өрттi қадағалау органдарының және өрт туындауы себебiн анықтау бойынша тергеудi жүргiзетiн органдардың қызметiн;
- өрт сөндiру қызметтерiн ұйымдастыруды және авария және құтқару жұмыстарын жүргiзудi жетiлдiрудi;
- кадрларды даярлау, қайта даярлау кәсiптiк шеберлiгiн және жұмысқа жарамдылығын арттыру жөнiндегi шаралар кешенiн қабылдауды жүзеге асыру қажет.

5. Қорытынды

Тұжырымдамада белгіленген iс-шараларды орындауға инвестициялар уақытылы жүзеге асырылған жағдайда 2005 жылға дейiнгi кезеңде көптеген дамыған елдерге тән өртпен күресудiң нәтижелерiне қол жеткiзiп, өрттің шығынын 20-30 пайызға қысқарту, өрт кезiнде адамдардың қаза болуы мен жарақаттануын азайтуға, өрт қауiпсiздiгiнiң тиiмдi жүйесiн құруды және өртке қарсы қызметтiң жұмыс iстеуi үшiн қажеттi материалдық-техникалық база құруды қамтамасыз ету мүмкiн болады.
Бұдан басқа, тұжырымдамада көзделген iс-шараларды iске асыру:
- өрт қауiпсiздiгi саласындағы экономикалық, әлеуметтiк, ұйымдастырушылық, ғылыми-техникалық және құқықтық сипаттағы мәселелердi шешуге;
- адамдардың денсаулығын, меншiгiн, ұлттық байлықты және қоршаған ортаны өрттен қорғау жөнiндегi шараларды арттыруға;
- өрттен болатын адамдар өлiмiн және жарақатын, сондай-ақ, тiкелей және жанама шығынды төмендетуге қол жеткiзуге;
- азаматтар мен ұйымдардың қызметiндегi қатер деңгейiн айқындау, өрт қауiпсiздiгi саласындағы алдын алу шаралары мен профилактикалық iс-шараларды жүзеге асыруға азаматтарды оқытуға;
- орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың өрт қауiпсiздiгi саласындағы қызметiн үйлестiрудi күшейтуге;
- құқықтық қайшылықтарды шешу және өрт кауiпсiздiгi саласындағы мемлекеттiк реттеудiң кешендi жүйесiн құруға;
- бiрiншi кезектегi өртке қарсы және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргiзудi және зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуге арналған қазiргi заманғы құралдармен жабдықталған авариялық-құтқару отрядтарының мамандырылған бөлiмшелерiнiң аймақтық желiлерiн көбейтуге;
- өрт сөндiретiн арнайы өртке қарсы қызмет бөлiмiнiң құрамында арнайы

өрт сөндiру және авариялық-құтқару техникасымен, соның iшiнде,

автомобильдермен жабдықталған жедел ден қою бөлiмшелерiн құруға,

құралдармен (көбiк жинағыш, қатты-аэрозольды және су-аэрозольды өрт

сөндiргiштерiмен, қазiргi заманғы арнайы құралдарымен) жабдықтауға;

- жедел ден қою және жедел байланыс жүйелерiмен жабдықтау және

қолданудың тактикалық тәсiлдерi мен нормативтерiн әзiрлеу және енгiзу әрi

қолдануға мүмкiндiк бередi.

Оқығандар:

Багарова Ж.А.

Омарбекова А.Т.

Об одобрении Концепции развития и совершенствования Государственной противопожарной службы Агентства Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям на 2001-2005 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 октября 2000 года N 1617

Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Одобрить прилагаемую Концепцию развития и совершенствования Государственной противопожарной службы Агентства Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям на 2001-2005 годы.
2. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр

Республики Казахстан

Одобрена

постановлением Правительства

Республики Казахстан

от 27 октября 2000 года N 1317

Концепция развития и совершенствования Государственной
противопожарной службы Агентства Республики Казахстан
по чрезвычайным ситуациям на 2001-2005 годы

1. Введение

В настоящее время положение дел с обеспечением пожарной безопасности в Республике Казахстан находится в крайне тяжелом состоянии. Общее количество пожаров в республике составляет более половины от всех чрезвычайных природных и техногенных аварий, включая дорожно-транспортные происшествия, а материальные убытки более восьмидесяти процентов от них.
Принимаемые Правительством Республики Казахстан, центральными и местными исполнительными органами меры по реализации Закона Республики Казахстан "О пожарной безопасности" позволили в определенной степени стабилизировать обстановку с пожарами. В то же время по данным Организации Объединенных Наций в последние десятилетия практически во всех регионах мира отмечается устойчивый рост количества пожаров, стихийных бедствий и наносимого ими ущерба, что не может обойти и Казахстан.
Упразднение государственных органов по контролю за обеспечением пожарной безопасности в жилых домах, эксплуатацией электрического и газового хозяйства, наличие большого количества производственно- технологических комплексов, содержащих значительные запасы горюче-смазочных средств, взрывчатых, сильнодействующих ядовитых и радиоактивных веществ, а также использование устаревших технологий и оборудования создают потенциальную угрозу возникновения чрезвычайных ситуаций и катастроф как в жилых домах, так и на предприятиях и в организациях.
В государствах, где используются изношенные технологии и производственное оборудование, к которым, к сожалению, относится и Казахстан, вероятность возникновения пожаров, аварий и катастроф с тяжелыми последствиями значительно возрастает.
По оценкам специалистов, после пожара 29 процентов пострадавших предприятий закрываются через 3 года, 43 процента вообще больше не открываются и только 28 процентов предприятий переносят последствия пожара и продолжают свое существование.
Для решения вопросов обеспечения пожарной безопасности в республике необходимо принятие совокупных экономических, социальных, организационных, научно-технических и правовых мер, направленных на предотвращение пожаров и ущерба от них.
Для ликвидации пожаров, проведения спасательных и других неотложных работ при чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера в составе Государственной противопожарной службы имеется 339 районных, городских пожарных частей, на вооружении которых находится около 1,5 тысяч единиц основной и специальной противопожарной техники, в том числе 21 специализированная пожарная часть, оснащенная специальной техникой и способная до прибытия основных сил и средств инженерных и коммунальных служб местных исполнительных органов производить спасение людей и ликвидировать различные аварии. Государственная противопожарная служба является органом дознания по делам о пожарах и нарушениях правил пожарной безопасности, в ее структуре находится специальный орган надзора - государственный пожарный надзор.
В целях защиты населения, объектов хозяйствования и территории страны при угрозе и возникновении чрезвычайных ситуаций в мирное и военное время в системе Государственной противопожарной службы дополнительно образовываются специальные формирования общей численностью более 10 тысяч единиц.
Вместе с тем имеющиеся силы и средства недостаточны для осуществления профилактических мероприятий в области пожарной безопасности, ликвидации пожаров, проведения первоочередных аварийно-спасательных работ, оказания медицинской помощи пострадавшим.
В настоящее время в Казахстане пожары стали настоящим национальным бедствием, однако масштабы потерь не всегда осознаются населением и многими государственными структурами. Несмотря на принимаемые противопожарной службой меры, только в 1999 году произошло 16 тысяч пожаров, ущерб от которых составил 2,9 миллиарда тенге. При пожарах погибло 579 человек, получили травмы 490 человек. Среднегодовой темп прироста убытков от пожаров возрастает в среднем на 5-7% в год (за первое полугодие количество пожаров возросло на 9 процентов), оказывая заметное негативное влияние на темпы проводимых социально-экономических преобразований. В 2000 году по оценкам специалистов потери от пожаров могут составить более 3 миллиардов тенге (без учета инфляционных процессов), число пострадавших при пожарах превысить 800 человек, а травмированных - более 600 человек. В течение ближайших 3 лет количество пожаров может удвоиться, а материальные потери возрасти примерно в 4 раза. И это без учета значительного экологического ущерба, который часто бывает катастрофическим (пожары в лесах, на нефтяных и газовых месторождениях, химических предприятиях, электростанциях и др.).
В Казахстане относительный уровень потерь от пожаров является одним из самых высоких среди стран СНГ, превышая сопоставимые показатели (без учета потерь от гибели и травмирования людей) по сравнению с Украиной в 1,5 раза, Кыргызстаном - в 2 раза, Белоруссией и Узбекистаном - в 3 раза.
Сложившееся положение с пожарами в Республике Казахстан обусловлено комплексом проблем экономического, социального, нормативно-правового, финансового и материально-технического характера, накапливающихся десятилетиями и не получавших своего решения.
Предпринимаемые меры поддержания боеготовности противопожарной службы не позволяют сдерживать нарастание негативных тенденций по разрушению существующего, и без того весьма слабого, потенциала противопожарной защиты.
Возрастает стремление отдельных местных исполнительных органов, организаций и предприятий добиться экономии финансовых средств за счет сокращения или отказа от содержания противопожарной службы и необходимых затрат на обеспечение защиты от огня, что может в короткий срок еще более обострить проблемы борьбы с пожарами. В связи с реорганизацией колхозов и совхозов, изменением форм собственности организаций и предприятий добровольные пожарные дружины и пожарно-технические комиссии практически ликвидированы, что привело к незащищенности их от пожаров.
С принятием нового жилищного законодательства граждане не в состоянии адекватно принимать меры по поддержанию своего жилья в пожаробезопасном состоянии, в то же время органы страхования, несмотря на чрезвычайно высокую рентабельность страхования, не занимаются страхованием не только жилищного фонда, но и основных фондов предприятий, организаций и учреждений от пожаров, а сами руководители объектов и граждане не понимают его перспективности.
Подавляющая часть населения не имеет четкого представления о реальной опасности пожаров, система мер по противопожарной пропаганде и обучению неэффективна. В результате для большинства граждан пожар представляется маловероятным событием, игнорируются противопожарные требования и большинство пожаров происходит по причине так называемого человеческого фактора.
Ограничения в ресурсном обеспечении противопожарной службы привели к нарастанию кризисных ситуаций в деле тушения пожаров, а также связанных с ними аварийно-спасательных работ, сдерживается рост боеготовности оперативных пожарных подразделений. Потребность в технических средствах тушения пожаров из-за отсутствия в Казахстане соответствующих производств, высокой стоимости продукции по многим видам удовлетворяется на 10-15 процентов, до 30 процентов объектов противопожарной службы нуждается в ремонте, 56 процентов пожарной техники подлежит списанию и обновлению, практически полностью отсутствует специальная техника для ведения аварийно-спасательных работ. Имеющаяся численность подразделений противопожарной службы Казахстана недостаточна для обеспечения эффективной работы по профилактике и тушению пожаров, сельская местность, где происходит порядка 60 процентов пожаров, практически не имеет боеспособных подразделений Государственной противопожарной службы.
Несмотря на критическое положение дел с обеспечением пожарной безопасности в Казахстане и нарастание негативных тенденций в деле организации борьбы с огнем, рассмотрение всего комплекса проблем на государственном уровне не проводилось.

2. Цели и задачи

Целью Концепции является совершенствование деятельности центральных и местных исполнительных органов по охране жизни и здоровья людей, собственности, национального богатства и окружающей среды в области пожарной безопасности, определение степени риска в деятельности организаций и граждан, обучение мерам предупреждения и ликвидации пожаров, обеспечение постоянной готовности и дальнейшее совершенствование деятельности Государственной противопожарной службы в чрезвычайных ситуациях по своевременному и эффективному тушению пожаров. Для достижения поставленных целей предусматривается решение следующих задач:
- разработка основных направлений единой политики в области пожарной безопасности;
- участие в координации деятельности центральных и местных исполнительных органов в обеспечении пожарной безопасности, контроль за исполнением ими нормативных правовых актов в области пожарной безопасности;
- укрепление кадрового потенциала, обеспечение правовой защищенности пожарных (создание системы стандартов и средств по профессиональному отбору, введение альтернативных форм комплектования и т.д.);
- развитие материально-технической базы противопожарной службы (производство и закупка серийно выпускаемой противопожарной продукции и др.);
- улучшение условий социальной защиты пострадавших от огня, обеспечение мер по снижению смертности и травматизма граждан при пожарах (выплата компенсаций, обязательное страхование);
- создание и развитие сети региональных спасательных отрядов и специализированных частей;
- совершенствование организационной структуры противопожарной службы (преобразования в соответствии с новыми функциями).

3. Характеристика ситуации

В отличие от развитых стран мира в Республике Казахстан в настоящее время только формируется правовая база, регулирующая отношения в области обеспечения пожарной безопасности.
Существующие нормативные правовые акты в этой области разрознены, не отвечают положениям Закона Республики Казахстан "О пожарной безопасности", по многим требованиям противоречат друг другу, содержат устаревший механизм регулирования вопросов пожарной безопасности, а также взаимоотношений Государственной противопожарной службы, отраслевой противопожарной службы, их правоотношения с центральными и местными исполнительными органами, собственниками в новых социально-экономических условиях.
Происходит возрастание объемов работы органов ГПС за счет увеличения ее функций, включения в зону обслуживания дополнительных объектов, расширения границ населенных пунктов.
Реконструкция и переоборудование части жилого сектора под производственные, складские предприятия, магазины, офисы, расширение действующих, строительство новых промышленных предприятий, в том числе в удаленных районах.
Неэффективное ведение профилактической работы в производственных зонах, пропаганды знаний, обучения населения и специалистов мерам пожарной безопасности, научно-исследовательской деятельности, лицензирования и сертификации.
Отсутствие соответствующих специальных информационных систем и банков данных по учету пожаров, пожаровзрывоопасных предприятий и используемых ими химически опасных производств и технологий, веществ и материалов.
Тяжелое положение остается с внедрением автоматических систем обнаружения и тушения пожаров, как наиболее эффективных средств борьбы с пожарами, а также их последствиями в общественных, производственных зданиях и сооружениях. Основные предприятия по выпуску элементов и оборудования для указанных систем оказались сосредоточенными на территории Украины, Белоруссии, России и Латвии. Производственные мощности этих предприятий, сложившаяся экономическая ситуация не позволяет рассчитывать на удовлетворение, таким образом, острой потребности объектов хозяйствования Казахстана, в связи с чем государство расходует значительные валютные средства на приобретение оборудования за рубежом, которое во многих случаях не отвечает установленным нормативами условиям эксплуатации. Поэтому назрела необходимость в разработке и освоении серийного производства отечественного оборудования и систем, отвечающих современному техническому уровню. Кроме того, необходимо в кратчайшие сроки разработать ряд государственных нормативных документов, уровень которых соответствовал бы европейским и американским стандартам.
Отсутствуют на вооружении противопожарной службы качественно новые технические средства, позволяющие эффективно бороться с пожарами на современных промышленных объектах, в административных зданиях и жилье, включая здания повышенной этажности, в частности:
- технические средства тушения резервуаров большой емкости для хранения легковоспламеняющихся и горючих жидкостей, а также сжиженных углеводородных газов;
- новые пожарные автомобили основного и специального назначения, базирующиеся на современных шасси;
- технические средства вооружения пожарных для эффективного тушения пожаров в жилом секторе;
- экологически безвредные огнетушащие составы;
- современные средства эвакуации и спасения людей.
Необходимо обеспечить развитие и внедрение в областных центрах Казахстана автоматизированных систем и оперативного управления противопожарной службы на базе локальных сетей вычислительной техники, объединенных в оперативную информационную сеть Государственной противопожарной службы, что позволит сократить время оперативного реагирования на 1,5-2 минуты на каждое сообщение о пожаре, добиться до 9 процентов уменьшения потерь от пожаров, обеспечить руководителя тушения пожара необходимой информацией при ликвидации пожаров и проведении первоочередных аварийно-спасательных работ, объединить системы пожарной связи с системами информационной поддержки служб жизнеобеспечения населенных пунктов и предприятий.
За рубежом во всех городах с численностью населения свыше 50 тыс. человек имеются аналогичные автоматизированные системы, сокращающие время оперативного реагирования подразделений на 30-40 процентов.
В Республике Казахстан имеется около 375 объектов, подведомственных противопожарной службе, или 56 процентов от требуемого по нормам, из них 10 процентов (38) непригодны для дальнейшей эксплуатации ввиду полной амортизации. Кроме того, темпы строительства пожарных депо значительно отстают от темпов гражданского и промышленного строительства в городах, и в итоге во многих городах радиус обслуживания пожарных депо в 3-5 раз выше нормативного, что резко повышает вероятность гибели и травмирования людей при пожарах, приводит к росту ущерба от пожаров. Для обеспечения нормального функционирования Государственной противопожарной службы требуется построить вновь около 290 объектов различного назначения.

4. Мероприятия по реализации Концепции

Для решения выявленных проблем необходимо осуществить:
- разработку отраслевой программы развития и совершенствования Государственной противопожарной службы;
- анализ законодательства по вопросам пожарной безопасности и подготовку предложений по их совершенствованию;
- разработку соглашения по пожарной безопасности совместно с центральными исполнительными органами;
- активизацию деятельности по координации работы центральных и местных исполнительных органов в области пожарной безопасности;
- принятие мер по развитию научно-исследовательской деятельности, пропаганде знаний, обучению граждан и специалистов в области пожарной безопасности, проведение сертификационных испытаний веществ и материалов;
- совершенствование деятельности органов государственного пожарного надзора по профилактике пожаров и органов дознания по расследованию причин их возникновения;
- совершенствование организации служб пожаротушения и проведения аварийных и спасательных работ;
- принятие комплекса мер по подготовке, переподготовке кадров, повышению профессионального мастерства и профессиональной пригодности.

5. Заключение

При осуществлении своевременных инвестиций выполнении намеченных в Концепции мероприятий предполагается за период до 2005 года достигнуть в борьбе с пожарами результатов, характерных для большинства развитых стран, обеспечить сокращение потерь от пожаров на 20-30 процентов, уменьшить гибель и травмирование людей при пожарах, создать эффективную систему пожарной безопасности и необходимую материально-техническую базу для функционирования противопожарной службы.
Кроме того, реализация мероприятий, предусмотренных Концепцией, позволит:
- решить вопросы экономического, социального, организационного, научно-технического и правового характера в области пожарной безопасности;
- повысить меры по охране здоровья людей, собственности, национального богатства и окружающей среды от пожаров;
- достигнуть снижения гибели и травматизма людей, а также прямого и косвенного ущерба от пожаров и сопутствующих им потерь;
- определить степень риска в деятельности организаций и граждан, обучить граждан мерам предупреждения и осуществления профилактических мероприятий в области пожарной безопасности;
- усилить координацию центральных и местных исполнительных органов в области пожарной безопасности;
- разрешить правовые противоречия и создать комплексную систему государственного регулирования в сфере пожарной безопасности;
- увеличить сеть специализированных частей и аварийно-спасательных отрядов, оснащенных современными средствами для ведения первоочередных противопожарных и аварийно-спасательных работ и оказания помощи пострадавшим;
-создать в составе существующих частей противопожарной службы подразделения быстрого реагирования, оснастив их, соответственно, специальной пожарной и аварийно-спасательной техникой, в т.ч. автомобилями, специальными средствами пожаротушения (пенообразователи,

твердо-аэрозольные и водо-аэрозольные огнетушители, современные

спецсредства);

- разработать и внедрить тактические приемы и нормативы оснащения и

применения пожарно-технического оборудования быстрого реагирования и

систем оперативной связи.

(Специалисты: Мартина Н.А.,

Склярова И.В.)