Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2001 жылғы 6 тамыз N 1037

Қазақстан Республикасының Yкiметi қаулы етеді:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн

ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы бекiтiлсiн.

2. Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгi екi ай

мерзiмде Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың

2002-2004 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасының жобасын әзiрлесiн

және Қазақстан Республикасының Үкіметіне енгiзсiн.

3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшiне енедi.

Қазақстан Республикасының

Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы

Үкіметінің

2001 жылғы 6 тамыздағы

N 1037 қаулысымен

мақұлданған

Қазақстан Республикасының Білім беру жүйесін ақпараттандырудың

2002-2004 жылдарға арналған Тұжырымдамасы

Астана қаласы, 2001 ж.

КIРIСПЕ

Егемендi Қазақстанның 10 жылдығы мемлекет дамуының басым бағыттарын айқындайтын, ғаламдық саяси және әлеуметтік-экономикалық өзгерiстермен атап өтілуде.
Бiлiм беру "Қазақстан-2030" стратегиялық K972030_ бағдарламасы басымдықтарының бiрi бола отырып, бiлiм беру мынадай негізгi үрдiстермен: бiлiм берудiң ұлттық моделiнiң қалыптасуымен; Қазақстанның бiлiм беру жүйесiн әлемдiк бiлiм беру кеңiстігiне бiрiктiрумен сипатталады.
Индустриалдыдан ақпаратты өркениетке көшудiң қазiргi кезеңінде қоғам дамуының жүйе құрайтын факторы мемлекеттiң қызметiн құрайтын саяси, экономикалық, әлеуметтiк салаға белсендi әсер ететiн ақпараттық-коммуникациялық сала болып табылады, экономиканы ғаламдандыру және қоғамдық қатынастар процестерiн айқындайды.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1997 жылғы 22 қыркүйектегi N 3645 N973645_ өкiмiмен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан Республикасы орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жөнiндегi мемлекеттiк бағдарламасы мектептегi бiлiм берудi ақпараттандыру процесiне негiз қалады. Қазiргi кезеңде тұтастай алғанда бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру қажеттiлiгi туындады.
Осы Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың 2002-2004 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрi - Тұжырымдама) бiлiм берудiң барлық деңгейлерiн ақпараттандырудың бағыттарын, жолдары мен тетiктерiн, негізгi мақсаттары мен мiндеттерiн анықтайтын көзқарастар жүйесiн бiлдiредi.
Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру қазақстандық бiлiм беру үшiн үлкен перспективалар ашады. Соңғы жылдары компьютерлiк, телекоммуникациялық техника мен технологиялардың қоғам өміріндегі рөлi мен орнында түбегейлi өзгерiстер болды. Ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды игеру қазiргi заманда әрбiр жеке тұлға үшiн оқу және жазу қабiлетi сияқты сапалармен бiр қатарға және әрбiр адам үшiн қажеттi шартқа айналды. Алынған бiлiм мен дағдылар бұдан әрi көптеген жағдайда қоғамның даму жолдарын анықтайды.
Ақпараттандыруды енгiзудi бүкiл бiлiм беру жүйесiн реформалаудың ең маңызды құралдарының ретiнде қарауға болады.

1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІН
АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ БҮГІНГІ ЖАҒДАЙЫ

Жедел дамып отырған ғылыми-техникалық прогресс қоғам өмiрiнiң барлық салаларын ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негiзiне айналды. Ақпараттық-технологиялық дамуға және оның қарқынына экономиканың жағдайы адамдардың тұрмыс деңгейі, ұлттық қауiпсiздiк, бүкiл дүниежүзiлiк қауымдастықтағы мемлекеттің рөлi тәуелдi болады. Тұтас дүние қалыптастыру мен қоғамдастықтар, жеке адам мен бүкiл дүниежүзiлiк қоғамдастықтың өмiр сүруi үшiн жаңа жағдайларды қамтамасыз етуде ақпараттық-телекоммуникациялық технологияларға маңызды рөл тиесiлi. Бiлiм беру ақпараттық-телекоммуникациялық технологиялар мүмкiндiктерiн өмiрге енгiзудiң шешушi факторы болып табылады.
Қазiргi заманғы технологияларды дамыту - қоғамның санаткерлiк әлеуетiне, яғни елдегі бiлiм берудiң даму деңгейiне байланысты. Бiлiм берудiң сапасы мен мазмұнының мәселелерi әрқашан қоғамда басым мәнге ие болған. Неғұрлым маңызды және күрделi буындардың бiрi жалпы бiлiм беретiн мектеп болып табылады. Барлық дамыған және көптеген дамушы елдерде бiлiм берудi ақпараттандырудың белсендi процестерi байқалады. Сонымен бiрге, жалпы бiлiм берудiң сапасын арттыру жолдары жедел әзiрленуде, жаңа ақпараттық технологияларды іздеу үшiн көп қаражат салынуда.
Әлемдiк практикада ақпараттық-телекоммуникациялық технологияларды бiлiм берудiң, сондай-ақ оқытуда оң нәтижелер беретiн қолданыстағы бағдарламалар мен жобаларды табысты пайдаланудың көптеген мысалдары бар. Қалыптасқан ашық бiлiм беру жүйесiнiң маңызды құрамдас бөлiгi ретiнде бiлiм беруде қашықтықтан оқытуды кеңінен пайдалану үрдiсi неғұрлым толық көрiнiс табуда.
Осы халықаралық аяда қазақстан мектептерiнiң жағдайын қанағаттанғысыз деп бағалауға болады, өйткенi, бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру өз дамуының бастапқы кезеңiнде тұр.
Орта бiлiм беру жүйесi. Мектептердi ақпараттандыру 1999-2002 жылдарға есептелген Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 22 қыркүйектегi N 3645 өкiмiмен бекiтiлген Қазақстан Республикасы орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жөніндегі мемлекеттiк бағдарламасына (бұдан әрi - Бағдарлама) сәйкес жүзеге асырылады. Алайда, осы Бағдарламаны iске асыру процесінде, негiзiнен, мектептердi ақпараттандыру емес, компьютерлендiру жүргiзiлдi.
Бағдарламаны iске асыру кезеңінде 8197 мектептен 4103 мектеп компьютер техникасымен жабдықталды, олардың iшiнде 2367-сi ауылдық мектептер болып табылады. 2001 жылдың аяғына дейiн тағы да 4094 мектептi жабдықтауды талап етедi.
Компьютерлендiрумен бiрге "Интернет-мектептерге" салалық ведомствоаралық бағдарламасына сәйкес мектептердi Интернет желiсiне кезең-кезеңiмен қосу процесi жүзеге асырылуда. Қазiргi кезде, жоғарыда аталған бағдарламаның шеңберiнде Интернет желiсiне республиканың 400-ге жуық мектебi қосылды. Сонымен бiрге, осы ведомствоаралық бағдарламаны iске асыруда уақытылы және толық қаржыландыру, мектептердiң қосылу желiлерiн ұйымдастыру жөнiндегi техникалық шарттарды орындауы сияқты бiрқатар проблемалар ұшырасуда. Бағдарламаның идеясы ауылдық мектептердi Интернет желiсiне қосуды қамтуға негiзделгенiне қарамастан, ауылдық деңгейдегi телефон желiсi бұрынғысынша проблема болып қалып отыр.
Қазiргi кезде орта бiлiмдi басқарудың ақпараттық жүйесiн құру аяқталуда.
Бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесi. Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2001 жылғы 10 мамырдағы N 616 P010616_ қаулысымен Қазақстан Республикасының бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беретiн оқу орындарын ақпараттандыру бағдарламасы бекiтiлген.
Бағдарлама 2002 жылдан 2005 жылға дейiн iске асыруға есептелген және барлық бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру оқу орындарын қамтиды.
2002-2005 жылға дейiн кәсiптiк мектептер (лицейлер) мен колледждерге мультимедиалық сыныптардың оқу-есептеу техникаларын (Модуль-1) жеткiзiп беру жоспарланған.
Бастауыш және орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесiнде 419 оқу орны, олардың iшiнде 278 бастауыш кәсiптiк оқу орындары және 141 орта кәсіптiк оқу орны жұмыс iстейді, 133 оқу орындары компьютерлермен жабдықталған, оның iшiнде 72 бастауыш кәсiптiк және 61 орта кәсiптiк оқу орындары. Сонымен бiрге есептеу техникасы құралдарымен қамтылуы 75-80%-ды құрайды (шамамен бiр оқу орнына 17-18 компьютерден, бұл 23-24-ке жуық оқушыға бiр компьютерден келедi).
Орта кәсiптiк бiлiм беру жүйесiнде Интернет желiсiне оқу орындарының барлығы 10% қосылды.
Жоғары кәсiптiк бiлiм беру жүйесi. Бүгiнгi күнде республикада 8630 компьютермен жабдықталған 47 мемлекеттiк жоғарғы оқу орындары бар.
Жоғары бiлiм берудi ақпараттандыру жағдайы бiлiм берудi басқарудың автоматтандырылған жүйелерiн құру және пайдалану бөлiгiнде, негiзiнен факультеттерде (деканаттарда) оқу процесiн басқару жөнiндегi, қаржы-бухгалтерия қызметiн басқару жөнiндегi (жалақы, стипендия, материалдар мен негiзгi құралдар және т.с.с) жекелеген автоматтандырылған шағын жұмыс орындарының (АЖО) болуымен сипатталады. Электрондық оқулықтарды, оқытатын бағдарламаларды жасау жөнiнде жекелеген әзiрленiмдер

бар. Алайда, бұл бағытта жүйелiлiк, үйлесiмдiлiк және мақсатты бағыттағы

жоспарлау мен қаржыландыру жоқ. Қашықтықтан оқыту саласында жекелеген

жоғары оқу орындарында зерттеулер мен әзiрленiмдер басталды, бiрақ елеулi

нәтижелер жоқ.

Республикада оқу-тәрбие процесiн бағдарламалық қамтамасыз ету мынадай

түрлер бойынша жүзеге асырылады:

1) бақылау және тестiлеу бағдарламалары;

2) бағдарламалар-тренажерлер;

3) оқу ақпараттық-анықтама жүйесi;

4) кәсiптiк-бағдарлық модельдiк бағдарламалар мен орталар;

5) оқыту және дамыту компьютерлiк ойындары;

6) электрондық оқулықтар.

Қазiргi кезде бақылау және тестiлеу бағдарламалары кеңiнен

пайдаланылады.

Мультимедиалық оқыту жүйесiн әзiрлеу жалғасуда. Сонымен қатар, оларды мемлекеттiк тiлде әзiрлеуге жете көңiл бөлiнбей отыр. Оқыту бағдарламаларын жасау негiзiнен мектептер мен жоғарғы оқу орындарында оқытылатын пәндердiң әлеуметтiк блогы бойынша электрондық оқулықтар сериясын әзiрлеген ынталылардың күшiмен жүргiзiледi. Техникалық бiлiм беру бойынша электрондық оқулықтарды жасау жүзеге асырылуда. Электрондық оқулықтар бiлiм базасы мен жеке дара бiлiм беру ортасын дамыту мүмкiндiктерiн бiлдiретiн ашық жүйелер ретiнде әзiрленуде және қашықтықтан оқытудың негізгі нысандарының бiрi болып табылады.
Осы оқыту технологияларын әзiрлеуде балаларды ойын арқылы қызықтырып, оқу қызметiн толыққанды жүзеге асыру проблемасы өзектi болып қалуда.
Мектептегi тәрбие процесi мультимедиалық құралдармен жабдықталған компьютерлердi пайдалану, сондай-ақ компьютерлiк энциклопедиялар, сiлтемелi анықтамалар, электрондық кітаптар, әдебиет, бейнелеу өнерi, музыка бойынша анықтамалар сияқты бағдарламалық құралдардың пайда болуы неғұрлым тиiмдi болып отыр.
Ақпараттық-ресурстық орталық ретiнде электронды оқулықтардың, оқу бейне фильмдердiң, медиатекалардың республикалық және аймақтық банктерiн құру қажет.
Бiлiм берудi ақпараттандыру ақпараттық-оқыту ортасын дамытуды ұсынады, оны құруда ең маңызды рөлдi оқу теледидары атқарады. Теледидар шалғайдағы және кiшi елдi мекендерге оқыту ақпараттарын беруде кең мүмкіндiктерге ие, бұл бүгiнгi күнде өте өзекті болып тұр және озық педагогикалық әдістемелер, көрнекті ғалымдар мен практиктердің жұмысы, сондай-ақ мұражайлардың, кітапханалар мен мұрағаттардың қорлары барлық қалаушылар үшiн шектеусiз қол жетiмдi болады.
Ақпараттық-телекоммуникациялық ортаны дамыту саласында, республикада аймақтар арасындағы ақпараттардың үлкен ағындағы жоғары жылдамдықта алмасуын қамтамасыз ететiн мемлекеттiк, сол сияқты мемлекеттiк емес құрылымдарға тиесiлi деректердi берудiң магистральдық арналар қызметi белсендi дамуда.
Сонымен қатар, мемлекеттiк аймақiшiлiк арналардың үлкен көлемдi мультимедиалық ақпараттарды Қазақстан Республикасының Бiлiм және ғылым министрлiгiнен (ҚР БҒМ) түпкiлiктi тұтынушыға (оқу орнына) жеткiзудi көздейтiн бiлiм берудi ақпараттандыру талаптарын қанағаттандыруға шамасы жетпейдi.
Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың жетекшi бағыттарының бiрi орта бiлiм берудi басқарудың ақпараттық жүйесiн (ББАЖ) әзірлеу және енгiзу болып табылады.
Қазiргі уақытта, ББАЖ жобасының бiрiншi фазасын әзірлеу аяқталды, соның нәтижесiнде ҚР БҒМ-де облыстық бiлiм беру департаменттерiнен деректердi енгiзу мынадай кiшi жүйелер бойынша автоматтандырылды: "Мектепке дейiнгi тәрбие және оқыту", "Мектепте бiлiм беру", "Кәсiптiк бiлiм беру", "Кадрлармен қамтамасыз ету", "Құжаттардың орындалуын бақылау", "Лицензиялау және аттестаттау", "Есептiлiк", "Қаржы", "Мемлекеттiк бағдарламаларды iске асыру".

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ БЕРУ
ЖYЙЕСIН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ
МIНДЕТТЕРI МЕН МАҚСАТТАРЫ

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесiн ақпараттандырудың негізгi мақсаты жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану негiзiнде қазақстандық бiлiм берудiң сапасын көтеруге, азаматтарға бiлiм алудың барлық деңгейлерi мен сатыларында бiрдей мүмкiндiктердi қамтамасыз етуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының ақпараттық кеңiстiгiн әлемдiк бiлiм беру кеңістігіне кіріктіруге мүмкіндік беретін Қазақстан Республикасында білім берудің бірыңғай ақпараттық ортасын құру болып табылады.
Қойылған мақсаттарға жету және бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық ортасын тиiмдi пайдалану үшiн мынадай неғұрлым маңызды міндеттерді кешенді шешу қажет:
1) оқу процесінде мемлекеттік тілде әзірленген қазіргі заманғы электрондық оқу материалдарын жасау, тарату және енгізу, оларды дәстүрлi оқулықтармен бiрiктiру, сондай-ақ сүйемелдеушi және қолдау құралдарын әзiрлеу. Оқыту мақсатындағы ақпараттық технологиялар құралдарының сапасын, оларды стандарттау мен сертификаттауды қамтамасыз ету;
2) мейлiнше жаңа ақпараттық технологияларды оқу процесiнде пайдалануға қабілеттi, мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiнiң педагогтiк, әкiмшiлiк және инженерлiк-техникалық мамандарын даярлау;
3) мемлекеттiк білiм беру мекемелерiн есептеу техникасы құралдарымен, қазiргi заманғы электрондық оқу материалдарымен, сондай-ақ ғаламдық ақпараттық желiлерге қол жетiмдiлiгi бар құралдармен қамтамасыз ету;
4) барлық деңгейдегi бiлiм беру мен бiлiктiлiк арттырудың ақпараттық жүйесi мен ресурстарын, сондай-ақ бiлiм беру саласының ғылыми-зерттеу, оқу-әдiстемелiк және технологиялық орталықтарын бiрiктiретiн Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiнiң бiрыңғай ақпараттық инфрақұрылымын құру;
5) ақпараттандыру процесiн ғылыми қамтамасыз ету, ақпараттық технологиялар негiзiнде бiлiм берудiң қазiргi заманғы бiлiм беру әдiстемесiн әзiрлеу;
6) бiлiм беру саласында мемлекеттiк басқару мен реттеудiң бiрыңғай ақпараттық инфрақұрылымын құру, оның инфрақұрылымын қалыптастыру;
7) әлемдiк ақпараттық ресурстармен өзара iс-қимыл жасау кезiнде Қазақстанның ақпараттық қауiпсiздiгiне төнген қатерлердi жоюға және олардың алдын алуға бағытталған шаралар кешенiн iске асыру.

3. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ БЕРУ
ЖYЙЕСIН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ НЕГIЗГI БАҒЫТТАРЫ

Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жөнiндегi қойылған мiндеттердi шешу барысында мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық дамуына әсер ететiн осы iс-шаралардың өзектi екендiгiн ескеру қажет.
Бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыруды енгiзу процесi мынадай бағыттарда жүзеге асырылуы тиiс:
мемлекеттiк және орыс тiлдерiнде әзiрленген электрондық оқу материалдары мен оқу процесiн қолдау құралдарын жасау. Бiлiм берудiң әртүрлi деңгейiндегi оқу процесiн қамтамасыз ету үшiн қажеттi электрондық оқу материалдарының тiзбесiн қалыптастыру; электронды оқу материалдарын әзiрлеу және көбейтiп тарату; оқу материалдарының электронды кiтапханасын ұйымдастыру және оларда орналасқан білiм беру ресурстарына қол жетiмдiлiктi қамтамасыз ету; электронды оқу-әдiстемелiк материалдарды жеткiзiп беру жүйесiн ұйымдастыру; әртүрлі деңгейдегі оқу орындарының оқушыларын қашықтықтан оқыту және консультациядан өткізу жүйесiн ұйымдастыру;
мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiнiң педагогтiк, әкiмшiлiк және инженерлiк-техникалық кадрларының бiлiктілiгiн арттыру және оларды кәсiптiк қайта даярлау. Жаңа ақпараттық технологиялар саласында педагогтiк, әкiмшiлiк және инженерлiк-техникалық кадрлардың кәсiби бiлiктiлiгiн арттыру және кәсiптiк қайта даярлау бағдарламаларын қалыптастыру мен оларды әдiстемелiк қамтамасыз ету;
мемлекеттiк бiлiм беру мекемелерiн ақпараттандыру құралдарымен қамтамасыз ету. Бiлiм беру мекемелерiн есептеу техникасы құралдарымен, телекоммуникациялар құралдарымен, таза лицензияланған және сертификатталған бағдарламалық өнiмдермен қамтамасыз ету; оларды сүйемелдеу жөнiндегi қызметтердi ұсыну;
ББАЖ дамыту: бiлiмдi басқару мен оның мониторингiнiң, аттестаттау және бағалаудың, аккредитациялаудың бiрыңғай мемлекеттiк ақпараттық жүйесiн қалыптастыруды; мамандарды мақсатты даярлау және жұмысқа орналастырудың мониторинг жүйесiн құруды, кадрларға, оқулықтарға, кітап қорларына мұқтаждықты, басқару объектiсi ретiнде бiлiм беру ұйымдарының желiсiн талдау және моделдеуді;
бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық ортасын құруды болжайды. Қазақстандық телекоммуникациялар желiсiне интеграцияланған бiлiм беру желiсiн жобалау және өрiстету; бiлiм беру порталын құру. Электронды және дәстүрлi оқу материалдарын бiрыңғай бiлiм беру ақпараттық ортасына бiрiктiру;
ресурстық орталықтар базасында ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз ету және сервистiк қызмет көрсету инфрақұрылымын құру, сервис қызметiнiң тиiмдi жұмыс етуiн ұйымдастыру.

4. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БIЛIМ БЕРУ
ЖYЙЕСІН АҚПАРАТТАНДЫРУДЫ РЕСУРСТЫҚ
ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыруды қамтамасыз ететiн негiзгi ресурстар: қаржы және кадрлар ресурстары, ғылыми-техникалық әлеует, ақпараттық ресурстар мен материалдық-техникалық құралдар болып табылады.
Қаржы ресурстары бiлiм беру жүйесі үшiн көзделген қаржы бөлу шеңберiнде республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң қаражатын, сондай-ақ Мемлекеттiк инвестициялар бағдарламасына енгiзiлген заем қаражатын, жер қойнауын пайдалануға, Қазақстан үшiн мамандар даярлауға жасалған келiсiм-шарттар бойынша мақсатты қаражатты, халықаралық ұйымдардың көмегiн, ұйымдардың және халықтың демеушілiк көмектерiн, мемлекеттiк кәсiпорындар мен мемлекеттiк емес бiлiм беру ұйымдарының өз қаражаттарын және Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтiн басқа да көздердің қаражатын пайдалануды көздейдi.
Тұжырымдаманың негізгi мақсаттары мен мiндеттерiн iске асырудың нәтижесiнде қазiргi заманғы технологияларды тиiмдi пайдаланудың есебiнен қазақстандық бiлiм берудiң сапасын арттыру үшiн жағдайлар жасауға мүмкiндiк беретiн бiлiм берудiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi құрылатын, сынақтан өтетiн және пайдалануға енгiзiлетiн болады. Сонымен қатар, жүйе шалғай мектептердiң бiлiм беру ресурстарына қол жетiмдiлiгін ұйымдастыру жолымен ауылдық жерлерде оқытудың сапасын арттыруға, жоғары бiлiктi педагог кадрларды тиiмдi пайдалануға, әрбiр ауылдық мектеп үшiн жаңа

ақпараттық технологиялар саласында мамандарды даярлауға, сондай-ақ

электронды оқу материалдарының индустриясын және бағдарламалық-әдiстемелiк

қамтамасыз етудi жасауға жәрдемдесетiн болады.

Қойылған мiндеттердi iске асыру және көрсетiлген мақсаттарға жету

үшiн Қазақстан Республикасының бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың

2002-2004 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын әзiрлеу қажет.

Мамандар:

Багарова Ж.А.

Қасымбеков Б.А.

О Концепции информатизации системы образования Республики Казахстан на 2002-2004 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 6 августа 2001 года N 1037

Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Одобрить прилагаемую Концепцию информатизации системы образования Республики Казахстан на 2002-2004 годы.
2. Министерству образования и науки Республики Казахстан в двухмесячный срок разработать и внести в Правительство Республики Казахстан проект Государственной программы информатизации системы образования Республики Казахстан на 2002-2004 годы.
3. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

Премьер-Министр

Республики Казахстан

Одобрена

постановлением Правительства

Республики Казахстан

от 6 августа 2001 года N 1037

Концепция информатизации системы образования
Республики Казахстан на 2002-2004 годы

Введение

10-летие суверенного Казахстана ознаменовано глобальными политическими и социально-экономическими переменами, определившими приоритетные направления развития государства.
Образование, выступая одним из приоритетов Стратегической программы K972030_ "Казахстан-2030", характеризуется следующими основными тенденциями: становлением национальной модели образования; интеграцией системы образования Казахстана в мировое образовательное пространство.
В современном мире перехода от индустриальной к информационной цивилизации системообразующим фактором развития общества является информационно-коммуникационная сфера, которая активно влияет на политическую, экономическую, социальную составляющие деятельности государств, определяет процессы глобализации экономики и общественных отношений.
Государственная программа Президента Республики Казахстан информатизации системы среднего образования Республики Казахстан, утвержденная распоряжением Президента Республики Казахстан от 22 сентября 1997 года N 3645 N973645_ , заложила основы процесса информатизации школьного образования. На настоящем этапе назрела необходимость информатизации системы образования в целом.
Настоящая Концепция информатизации системы образования Республики Казахстан на 2002-2004 годы (далее - Концепция) представляет собой систему взглядов, определяющих основные цели и задачи, направления, пути и механизмы информатизации всех уровней образования.
Информатизация системы образования открывает большие перспективы для казахстанского образования. За последние годы произошло коренное изменение роли и места компьютерной, телекоммуникационной техники и технологий в жизни общества. Владение информационными и телекоммуникационными технологиями становится в современном мире в один ряд с такими качествами, как умение читать и писать, и необходимым условием для каждого индивида. Полученные знания и навыки в дальнейшем могут во многом определять пути развития общества.
Внедрение информатизации можно рассматривать как одно из важнейших средств реформирования всей системы образования.

1. Современное состояние информатизации системы
образования Республики Казахстан

Стремительно развивающийся научно-технический прогресс стал основой глобального процесса информатизации всех сфер жизни общества. От информационно-технологического развития и его темпов зависят состояние экономики, уровень жизни людей, национальная безопасность, роль государства в мировом сообщение. Информационно телекоммуникационным технологиям принадлежит важная роль в формировании целостного мира и в обеспечении новых условий существования для человеческих сообществ, отдельных личностей и всего мирового сообщества. Образование же представляет собой решающий фактор претворения возможностей информационно-телекоммуникационных технологий в жизнь.
Развитие современных технологий зависит от интеллектуального потенциала общества и, следовательно, от уровня развития образования в стране. Вопросы качества и содержания образования всегда имели в обществе приоритетное значение. Наиболее важным и сложным звеном является общеобразовательная школа. Во всех развитых и во многих развивающихся странах наблюдаются активные процессы информатизации образования. Вместе с тем, интенсивно разрабатываются пути повышения качества общего образования, вкладываются большие средства для поиска новых информационных технологий.
В мировой практике имеется много примеров успешного использования информационно-телекоммуникационных технологий в образовании, а также действующих программ и проектов, дающих положительные результаты в обучении. Наиболее полно проявляются тенденции широкого использования в образовании дистанционного обучения, как важнейшего компонента складывающейся системы открытого образования.
На этом международном фоне состояние казахстанских школ можно расценить как неудовлетворительное, так как информатизация системы образования находится на начальном этапе своего развития.
Система среднего образования. Информатизация школ осуществляется в соответствии с Программой информатизации системы среднего образования Республики Казахстан, утвержденной распоряжением Президента Республики Казахстан от 22 сентября 1997 года N 3645, рассчитанной на 1997-2002 годы (далее - Программа). Однако в процессе реализации данной Программы произошла, в основном, компьютеризация школ, а не информатизация.
За время реализации Программы из 8197 школ были оснащены компьютерной техникой 4103 школы, из числа которых 2367 являются сельскими. До конца 2001 года требуется оснастить еще 4094 школы.
Одновременно с компьютеризацией осуществляется процесс поэтапного подключения школ к сети Интернет в соответствии с отраслевой межведомственной программой "Интернет - школам". В настоящее время в рамках вышеназванной программы к сети Интернет подключены около 400 школ республики. Вместе с тем реализация данной межведомственной программы сталкивается с рядом проблем, таких, как своевременное и полное финансирование, выполнение школами технических условий по организации соединительных линий. По-прежнему проблемой остается телефонизация на уровне сели, несмотря ни то, что идея Программы заключается в охвате сельских школ с подключением их к сети Интернет.
В настоящее время создание информационной системы управления средним образованием завершается.
Система начального и среднего профессионального образования. Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 мая 2001 года N 616 Программа информатизации учебных заведений начального и среднего профессионального образования Республики Казахстан.
Программа рассчитана на реализацию с 2002 по 2005 годы и охватывает все учебные заведения начального и среднего профессионального образования.
С 2002 по 2005 годы планируется поставка в профессиональные школы (лицеи) и колледжи мультимедийных классов учебно-вычислительной техники (Модуль-1).
В системе начального и среднего профессионального образования функционирует 419 учебных заведений, из них 278 начальных профессиональных заведений и 141 среднее профессиональное заведение, оснащено компьютерами 133 учебных заведения, в том числе начальных профессиональных заведений - 72 и средних профессиональных заведений - 61. В то же время обеспеченность средствами вычислительной техники составляет 75-80% (приблизительно 17-18 компьютеров на одно учебное заведение, что составляет около 23-24 учащихся на один компьютер).
В системе среднего профессионального образования к сети Интернет подключены всего 10 % учебных заведений.
Система высшего профессионального образования. На сегодня в республике насчитывается 47 государственных высших учебных заведении, которые оснащены 8630 компьютерами.
Состояние информатизации высшего образования характеризуется в части создания и использования автоматизированных систем управления образованием в основном наличием отдельных разрозненных локальных автоматизированных рабочих мест (АРМ) по управлению учебным процессом на факультетах (деканатах), по управлению финансово-бухгалтерской деятельностью (зарплата, стипендия, материалы и основные средства и т.д.). Имеются отдельные разработки по созданию электронных учебников, обучающих программ. Однако в этом направлении нет систематизации, координации и целенаправленного планирования и финансирования. В области дистанционного обучения в отдельных вузах начаты исследования и разработки, но ощутимых результатов нет.
Программное обеспечение учебно-воспитательного процесса в республике осуществляется по следующим видам:
1) контролирующие и тестирующие программы;
2) программы-тренажеры;
3) учебные информационно-справочные системы;
4) профессионально-ориентированные моделирующие программы и среды:
5) обучающие и развивающие компьютерные игры;
6) электронные учебники.
В настоящее время наиболее широко используются контролирующие и тестирующие программы.
Продолжается разработка мультимедийных обучающих систем. В то же время не уделяется должного внимания их разработке на государственном языке. Создание обучающих программ проводится в основном силами энтузиастов, которые разработали серию электронных учебников по социальному блоку школьных и вузовских дисциплин. Осуществляется создание электронных учебников по техническому образованию. Электронные учебники разрабатываются как открытые системы, предоставляющие возможности развития базы знаний и индивидуальной образовательной среды, и являются одной из основных форм дистанционного обучения.
В разработке данных технологий обучения остается актуальной проблема преобразования игровой мотивации деятельности детей в полноценно осуществляемую учебную деятельность.
Воспитательный процесс в школе становится более эффективным с использованием компьютеров, оснащенных мультимедийными средствами, а также с появлением таких программных продуктов, как компьютерные энциклопедии, путеводители, электронные книги, справочники по литературе, живописи, музыке.
Необходимо создание республиканских и региональных банков электронных учебников, учебных видеофильмов, медиатек как информационно-ресурсных центров.
Информатизация образования предполагает развитие информационно-обучающей среды, существенную роль в создании которой играет учебное телевидение. Телевидение имеет широкие возможности передачи учебной информации в отдаленные и малонаселенные пункты, что на сегодняшний день чрезвычайно актуально и способствует тому, что передовые педагогические методики, работы видных ученых и практиков, также фонды музеев, библиотек и архивов будут доступны всем желающим без ограничения.
В области развития информационно-телекоммуникационной среды в настоящее время в республике активно развиваются магистральные каналы передачи данных, принадлежащие как государству, так и негосударственным структурам, обеспечивающие высокоскоростной обмен большими потоками информации между регионами.
Вместе с тем государственные внутрирегиональные каналы не в состоянии удовлетворить требования информатизации образования, предполагающие передачу больших объемов мультимедийной информации от Министерства образования и науки Республики Казахстан (МОН РК) к конечному потребителю (учебному заведению).
Одним из ведущих направлений информатизации системы образования является разработка и внедрение информационной системы управления средним образованием (ИСУО).
В настоящее время завершена разработка первой фазы проекта ИСУО, в результате которой автоматизирован ввод данных из областных департаментов образования в МОН РК по следующим подсистемам: "Дошкольное воспитание и обучение", "Школьное образование", "Профессиональное образование", "Обеспечение кадрами", "Контроль исполнения документов", "Лицензирование и аттестация", "Отчетность", "Финансы", "Реализация государственных программ".

2. Основные цели и задачи информатизации
системы образования Республики Казахстан

Основной целью информатизации системы образования Республики Казахстан является создание единой образовательной информационной среды в Республике Казахстан, позволяющей на основе использования новых информационных технологий повысить качество казахстанского образования, обеспечить равные возможности гражданам на получение образования всех уровней и ступеней, а также интегрировать информационное пространство Республики Казахстан в мировое образовательное пространство.
Для достижения поставленных целей и эффективного использования единой образовательной информационной среды необходимо комплексное решение следующих наиболее значимых задач:
1) создание, распространение и внедрение в учебный процесс современных электронных учебных материалов, разработанных на государственном языке, их интеграция с традиционными учебными пособиями, а также разработка средств поддержки и сопровождения. Обеспечение качества, стандартизация и сертификация средств информационных технологий учебного назначения;
2) подготовка педагогических, административных и инженерно-технических кадров государственных учреждений образования, способных использовать в учебном процессе новейшие информационные технологии;
3) обеспечение государственных учреждений образования средствами вычислительной техники, современными электронными учебными материалами, а также средствами доступа к глобальным информационным сетям;
4) создание информационной инфраструктуры системы образования Республики Казахстан, объединяющей информационные системы и ресурсы всех уровней образования и повышения квалификации, а также научно-исследовательские, учебно-методические и технологические центры сферы образования;
5) научное обеспечение процесса информатизации, разработки методологии современного образования на основе информационных технологий;
6) создание единой информационной инфраструктуры системы государственного управления и регулирования в сфере образования, формирование ее инфраструктуры;
7) реализация комплекса мер, направленных на предотвращение и устранение угроз информационной безопасности Казахстана при взаимодействии с мировыми информационными ресурсами.

3. Основные направления информатизации системы
образования Республики Казахстан

В ходе решения поставленных задач по информатизации системы образования Республики Казахстан необходимо учесть актуальность данного мероприятия, влияющего на социально-экономическое развитие государства.
Процесс внедрения информатизации системы образования должен осуществляться в следующих направлениях:
создание электронных учебных материалов и средств поддержки учебного процесса, разработанных на государственном и русском языках. Формирование перечня электронных учебных материалов, необходимых для обеспечения учебного процесса различных уровней образования; разработка и тиражирование электронных учебных материалов; организация электронных библиотек учебных материалов и обеспечение доступа к размещенным в них образовательным ресурсам; организация системы доставки электронных учебно-методических материалов; организация системы дистанционного обучения и консультирования учащихся учебных заведений различного уровня;
повышение квалификации и профессиональная переподготовка педагогических, административных и инженерно-технических кадров государственных учреждений образования. Формирование программ и| методическое обеспечение повышения квалификации и профессиональной переподготовки педагогических, административных и инженерно-технических кадров в области новых информационных технологий;
обеспечение государственных учреждений образования средствами информатизации. Обеспечение государственных учреждений образования средствами вычислительной техники, средствами телекоммуникаций, лицензионно чистыми и сертифицированными программными продуктами; предоставление услуг по их сопровождению;
развитие ИСУО предполагает: формирование единой государственной информационной системы управления и мониторинга, аккредитации, аттестации и оценки знаний; создание системы мониторинга целевой подготовки и трудоустройства специалистов, потребности в кадрах, учебниках, книжных фондах; анализ и моделирование сети учреждений образования, как объекта управления;
создание единой образовательной информационной среды. Проектирование и развертывание образовательной сети, интегрированной в казахстанские телекоммуникационные сети; создание образовательного портала. Интеграция электронных и традиционных учебных материалов в единую образовательную информационную среду;
создание инфраструктуры научно-методического обеспечения и сервисной службы на базе ресурсных центров, организация эффективного функционирования сервисной службы.

4. Ресурсное обеспечение информатизации системы
образования Республики Казахстан

Основными ресурсами, обеспечивающими информатизацию системы образования Республики Казахстан, являются: финансовые и кадровые ресурсы, научно-технический потенциал, информационные ресурсы и материально-технические средства.
Финансовые ресурсы предполагают использование средств республиканского и местных бюджетов в пределах ассигнований, предусмотренных для системы образования, а также средств займов, включенных в Программу государственных инвестиций, целевых средств по заключенным контрактам на недропользование, на подготовку специалистов для Казахстана, помощи международных организаций, спонсорской помощи организаций и населения, собственных средств государственных предприятий и негосударственных организаций образования и других источников, не противоречащих законам Республики Казахстан.
В результате реализации целей и задач Концепции будет создана, апробирована и введена в эксплуатацию единая образовательная информационная система, которая позволит создать условия для повышения качества казахстанского образования за счет эффективного использования современных информационных технологий. Наряду с этим система будет способствовать повышению качества обучения в сельской местности путем организации доступа отдаленных школ к образовательным ресурсам, рациональному использованию педагогических кадров высшей квалификации, подготовке специалистов в области новых информационных технологий для каждой сельской школы, а также созданию индустрии электронных учебных материалов и программно-методического обеспечения.
Для реализации поставленных задач и достижения указанных целей необходимо разработать Государственную программу информатизации системы образования Республики Казахстан на 2002-2004 годы.

(Специалисты: Мартина Н.А.,

Пучкова О.Я.)