"Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзiмдi перспективаға арналған тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 1 тамыздағы N 799 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
"Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзiмдi перспективаға арналған тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрi

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТIНIҢ
ЖАРЛЫҒЫ Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын
қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзiмдi
перспективаға арналған тұжырымдамасы туралы

ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берiліп отырған Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзiмдi перспективаға арналған тұжырымдамасы мақұлдансын.
2. Осы Жарлық 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2005 жылғы "__"_______
N_____ Жарлығымен
мақұлданған

Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын
қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзiмдi
перспективаға арналған тұжырымдамасы

1. Кiрiспе

Бүгiнгі таңда қазақстан экономикасының жай-күйi тұтастай алғанда елеулi дәрежеде табиғи ресурстар секторындағы ахуалмен анықталады. Республикалық бюджет түсiмдерiнiң табиғи ресурстарға қазіргi елеулi тәуелділігі мемлекет алдына Қазақстанның болашағына байланысты бiрқатар мәселелердi қояды. Бiрiншiден, бұл бiздiң табиғи байлықтарымызды олардың орны толмауына байланысты пайдалануды дұрыс жоспарлау мәселесi. Екiншiден, бұл мемлекеттiк кiрiстер мен шығыстар көлемiнiң табиғи ресурстарға деген әлемдiк бағаның күрт әрi алдын ала болжанбаған секiруiне тәуелділігін төмендету мәселесi.
Осы мәселелердi шешу үшiн "Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2000 жылғы 23 тамыздағы Жарлығымен Ұлттық қор құрылды.
Бюджет түсiмдерінің елеулi бөлiгі табиғи ресурстардың экспортынан түскен түсiмдердiң есебiнен қалыптасатын қолайсыз конъюнктура жылдарындағы кiрiстер мен шығыстардың ауытқуын реттеуге арналған тұрақтандыру қорлары мен болашақ ұрпақ қорлары басқа да елдерде жұмыс iстейдi. Ұлттық қорды құру-кезiнде осы шетелдiк тәжiрибе пайдаланылды.
2000 жылдан бастап әлемдiк қаржы рыногындағы қолайлы конъюнктураға байланысты Қазақстанда республикалық бюджетке табиғи ресурстарды өндiруге байланысты төлемдердiң түсiмi айтарлықтай артты. Сонымен қатар, көмiрсутегін қазақстандық экспорттаушылардың экспорттық түсiмдерінің арта түсiп отырған мөлшерi теңгенi айырбастау бағамына, сондай-ақ инфляцияға да қысымды күшейтедi. Бұл өз кезегiнде отандық тауар өндiрушілер өнiмдерiнiң бағалық бәсекеге қабілеттілiгін төмендетуге әкеп соқтырады және отандық өндiрушілердiң қаржылық нәтижелерiне қолайсыз әсер етеді.
Қазіргі уақытта әлемде тұрақтандыру немесе жинақтау қорлары бар онға тарта ел бар. Мұндай қорлардың қаражаты конъюнктураның ауытқуы нәтижесiнде болатын қолайсыз кезеңдерде немесе табиғи қазба толық сарқылғаннан кейiн бюджет шығыстарын қолдауға, сыртқы борышты өтеуге және басқа мақсаттарға пайдаланылуы мүмкiн. Экспорттың шикiзатқа мамандануы орын алған бiрқатар мемлекеттердiң тәжiрибесi бюджеттерi әлемдiк конъюнктураның ықпалына түсiп қалуға бейiм елдер үкiметтерiнiң тұрақтандыру және жинақтау мақсаттарына уақытша басы артық түсiмдердi жинақтау үшiн шикiзатқа бағаның қымбаттаған кезеңiн пайдаланып қалу мүмкiндiгi бар екенiн көрсеттi.
Мұндай қорларды құрудың жағымды жақтары:
конъюнктураға тәуелдi табиғи ресурстар секторынан республикалық бюджетке түсетiн түсiмдер мен республикалық бюджет шығыстары арасындағы өзара байланысты барынша азайту;
мемлекеттiң қолайсыз конъюнктура кезеңдерiнде қаржылық мiндеттемелерiн қолдау үшiн жақсы конъюнктура кезеңдерiне қаражат жинақтау;
болашақ ұрпақтың мұқтажын қамтамасыз ету үшiн орны толмас табиғи ресурстарды сатудан түскен қаражатты жинақтау;
валютаның басы артық ағылуынан туатын монетарлық өлшемдерге жасалатын шамадан тыс қысымды болдырмау үшiн ақша массасын ақтау болып табылады.

2. Ұлттық қордың негiзгi мақсаттары мен мiндеттерi

Республикалық бюджеттiң әлемдiк баға конъюнктурасына тәуелдiлiгін төмендету - тұрақтандыру функциясы Ұлттық қордың негiзгi мақсаттары болып табылады. Сол сияқты, Ұлттық қор болашақ ұрпаққа қор жинауды қалыптастыру арқылы жинақтау функциясын да атқарады.
Ұлттық қордың мiндеттерiне экономикадан басы артық мұнай долларын шығару және теңге бағамына және инфляцияға қысымды тежеу арқылы макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету жатады.
Жинақтау мен пайдалану транспарентті болуы тиiс, мұның өзi қойылған мақсаттарға қол жеткiзу кезiнде Ұлттық қордың ойдағыдай жұмыс iстеуiнiң кепiлi болып табылады.

3. Қазiргі жай-күйдi талдау

Бүгiнгi таңда Ұлттық қорға қор жинақтауды қалыптастырудың және оның активтерiн басқарудың қолданыстағы тетiгіндегi негiзгі проблемалар мыналар болып табылады:
шикiзат секторы ұйымдарынан алынатын салық бойынша республикалық бюджеттi жоспарлау кезiнде бағаларды анықтау тетiгi көп жағдайда нақты көрiнiстi көрсетпейдi. Болжамданған "базалық" баға (баррель үшiн 19 АҚШ доллары) республикалық бюджетте қалдырылатын және Ұлттық қорға жiберiлетiн шикiзат секторының салықтарын оңтайлы бөлiнуiн белгiлей алмайды. Бұдан басқа, "базалық" бағаны ескере отырып есептелген республикалық бюджетке есептеулердiң мөлшерi сату көлемiн өзгертуге;
амортизациялық аударымдарға және салық салынатын пайдаға әсер ететiн өзге де жағдайларға қарай өзгеруi мүмкiн. Осыған байланысты республикалық бюджеттiң мұнай түсiмдерiнiң жыл сайынғы мәнiне қатысты тұрақтылық жоқ;
Ұлттық қордың жинақталуын қалыптастырудың төзiмдi әдiснамасының болмауы.
Үкiмет Ұлттық қорды қалыптастыратын шикiзат секторы ұйымдарының тiзбесiн бекiттi, ол кәсiпорындарды осы тiзбеге енгiзуге және одан шығаруға байланысты бiрнеше рет өзгерiстерге де ұшырады. Бұл факт Ұлттық қорға аударылатын түсiмдер мөлшерiн айқындаудың тұрақсыз екендiгiн айғақтайды. Бұл ретте, тiзбе о баста да және қазiрде де мұнай секторының барлық кәсiпорындарын қамтымайды. Республикалық бюджеттi жоспарлау және атқару кезiнде салық кiрiс бөлiгiне кәсiпорындардың бiрi бойынша базалық орта бағаға негiзделе отырып, тiзбеге енгiзілмеген басқа кәсіпорындар бойынша iс жүзiнде қалыптасқан баға бойынша түседi.
Ұлттық қордың жұмыс iстеудегi жоғарыда көрсетiлген проблемаларын шешу қажеттілiгiн ескере отырып, жиналымдарын қалыптастырудың одан әрi оңтайлы жолын және оның активтерiн басқарудың тиiмдi әдiстерiн айқындау қажет етіледi.

4. Ұлттық қор қаражатын қалыптастыру және
оны пайдалану қағидаттары

1. Ұлттық қор қаражатын жинақтау
Әлемдiк тәжiрибенi талдау жиналымдар үшiн қандай да бiр белгіленген шек болмайтынын көрсеттi және көптеген елдер бiршама жинақтарға қол жеткiзе отырып, жинақтау саясатын жалғастыруда. Мәселен, Норвегияда Қор активтерiнiң деңгейi елдiң ЖIӨ-нiң жартысынан асады, ал Аляскада - штаттың бүкiл ЖIӨ-сiн, Кувейтте ЖIӨ-нiң үш жарым бөлiгiн, Оманда - ЖIӨ-нің бестен бiр бөлiгiн құрайды. Қазақстанда 3 жыл iшiнде Ұлттық қорда ЖIӨ-нiң шамамен 12%-ы жинақталды.
Ұлттық қорда жоғары конъюнктура тудыратын қосымша түсiмдер шоғырланғандықтан, Ұлттық Қордың ең үлкен мөлшерi шектелмейдi. Оның үстiне Ұлттық қордың жинақтаушы қызметiн атқару үшiн төмендетілмейтiн қалдық оның мөлшерi халықтың жан басына есептелген, заңнамалық актілермен анықталатын белгілi бiр шамадан төмен емес осындай деңгейде белгiленедi. Бұл ретте осы шама Ұлттық қорда қаражаттың жинақталуына қарай арту жағына түзетiлетiн болады.
Сол сияқты Ұлттық қордың қалыптасуы көлемi жағынан бiржолғы (республикалық меншiктегi және кен өндiру мен ұқсату салаларындағы мемлекеттік мүлiктi жекешелендiру, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiн сату) не тұрақты емес (мұнай секторының түсiмдерi) түсiмдермен сипатталатын түсiмдер көзi есебiнен жүзеге асырылуы тиiс, олар едәуiр аралықта ауытқуы және Қазақстанның бюджет саясатына елеулi ықпал жасауы мүмкiн.
Осылайша, Ұлттық қорды қалыптастырудың негiзгі көздерi мыналар болып табылады деп болжанады:
мұнай секторынан түсетiн тiкелей салықтар (жергіліктi бюджеттерге есептелетiн салықтарды қоспағанда), оған корпорациялық табыс салығы, үстеме пайдаға салынатын салық, роятилер, бонустар, өнiмдi бөлу жөнiндегi үлес, экспортталатын мұнайға салынатын ренталық салық жатады. Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес мұнай секторы төлейтiн басқа да салық түрлерi тиiстi бюджеттерге есептелуге жатады. Шикi мұнай мен газ конденсатын өндiрумен және/немесе сатумен айналысатын мұнай секторына барлық заңды ұйымдар жатады;
республикалық меншiктегi және кен өндiру мен өңдеу салаларындағы мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiруден түсетiн түсiмдер есебiнен анықталатын ресми трансферттер;
ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелерiн сатудан түсетiн түсiмдер есебiнен белгiленетiн ресми трансферттер;
Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де түсiмдер мен кiрiстер.
Көрсетiлген ресми трансферттер және өзге де түсiмдер Ұлттық қордың қаражатын қалыптастыру көздерi ретiнде тек жинақтаушы функцияны қамтамасыз ету үшiн ғана пайдаланылуы тиiс.
Ұлттық қор жинағын қалыптастыру үлгiсi республикалық бюджет пен Ұлттық қор арасында мұнай түсiмдерiн бөлудiң оңтайлы теңгерiмiн қамтамасыз етуi қажет. Сондай-ақ қолайсыз әлемдiк конъюнктура кезiнде мемлекеттің әлеуметтiк мiндеттемелерiн қамтамасыз ету үшiн мұнай секторының түсiм көлемiне қарамастан тұрақты деңгейде ағымдағы бюджеттiк бағдарламаларға арналған шығыстарды ұстап тұрудың маңызы зор. Бұл ретте, макроэкономикалық деңгейде iшкi бағаның өсуiн тоқтату және теңге бағамын ұстауға арналған Ұлттық қордың тұрақтандырушы функциясы неғұрлым тиiмдi жүзеге асырылуы тиiс.
2. Ұлттық қор үшiн қорландыруды қалыптастырудың оңтайлы үлгiсiн таңдау
Ұлттық қор алдында қойылған мiндеттердi тиiмдi iске асыру мақсатында әлемдiк тәжiрибенiң негiзгi жағымды сәттерiн қамтитын теңгерiмделген бюджет әдiсi әзiрлендi.
Осы әдiске сәйкес, 4-бөлiмнiң 1-кiшi бөлiмiнде көрсетiлген түсiмдер толығымен Ұлттық қорға жiберiлетiн болады.
Мұнай секторының кiрiстерiн есепке алмағанда республикалық бюджеттiң кiрiстерi мен шығыстары арасындағы айырмашылық ретiнде анықталатын мұнай емес тапшылық фискальдық саясат басымдылығынан шығып белгiленуi керек. Бұл жағдайда мұнай емес тапшылық ағымдағы бюджеттiк бағдарламаларға мұнай секторының түсiмдерi есебiнен шығыстар қаншалықты өсiп жатқандығын анықтауға мүмкiндiк беретiнiмен маңызды болып отыр.
Техникалық тапшылық - бұл республикалық бюджеттiң мұнай емес сектордан түсетiн кiрiстерi мен ағымдағы бюджеттiк бағдарламаларына арналған шығыстардың арасындағы айырмашылық.
Бұл ретте кепiлдiк берiлген трансферт тек болашақ ұрпақ пайдаланатын жобаларды инвестициялауды көздейтiн дамудың бюджеттiк бағдарламаларына арналған шығыстарды қаржыландыруға бағытталуы керек. Осылайша, ағымдағы бюджеттiк бағдарламаларға арналған шығыстар экономиканың мұнай емес бөлiгiнен республикалық бюджетке аударымдар және капиталдық iшкi рыногындағы қарыз алу есебiнен қаржыландырылады, ал дамудың бюджеттiк бағдарламаларын қаржыландыру - Ұлттық қордың кепілдiк берiлген трансферт және iшiнара сыртқы қарыз алу есебiнен.
Ұлттық қордан кепiлдiк берілген трансферт (G ₀ ) тұрақты сома қосылған өткен кезеңге Ұлттық қордың активтер бөлiгi ретiнде анықталады, бұл ретте берiлген трансферт көлемi екi құрауышқа - республикалық бюджетке трансферттiң кепiлдiк берілген ең төмен деңгейiн қамтамасыз ететiн А Константасына және белгілi кезеңдегi инвестициялық кiрiстiң орташа деңгейiне сәйкес келетiн b коэффициентiне тәуелдi. А Константасы мұнай түсiмдерiнiң қай бөлiгiн жинау, ал қай бөлiгiн республикалық бюджетке жiберу керектігiн анықтайды. b коэффициенті активтердi басқарудан орташа инвестициялық кiрiстi пайдалану идеологиясын көрсетедi. Коэффициенттер үш жылдық кезеңге бекiтілуi және берiлген кезең iшiнде өзгерiстерге ұшырамауы тиiс.
Ұлттық қордан трансферттің республикалық бюджетке мөлшерi бөлек алынған кезеңде Ұлттық қор активтерiнiң осы кезең басындағы шамасына, яғни алдыңғы жылдардағы жиналым мөлшерiне байланысты. Бұл ретте осы кезеңде Ұлттық қорға түскен түсiмдер республикалық бюджетке жiберiлетiн сомаға әсер етпейдi.
Ұлттық қордың сарқылуынан жол бермеу мақсатында кепiлдiк берілген трансферт мөлшерi Қордың активтер бөлiгiнiң үштен бiр бөлігінен аспауы керек. Бұл ретте егер бұл Ұлттық қор активтерi төмендетiлмейтiн қалдықтан төмен түсуiне әкелсе, онда трансферттiң нақты мөлшерi Ұлттық қор активтерi көлемi мен төмендетілмеген қалдықтар арасындағы айырмашылыққа тең болады.
Бұл Ұлттық қордан алу қарқынын төмендетуге, сондай-ақ ұзақ қолайсыз конъюнктура жағдайында бiр уақытта жеткiлiктi деңгейде бюджеттiк қажеттілiктердi қамтамасыз ете отырып, төмендетілмейтiн қалдықты сақтауды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Перспективада Қазақстан Республикасының Үкiметi сыртқы қарыз алуды тарту туралы шешiмдi қабылдау кезiнде Ұлттық қорда бар қаражатты есепке ала отырып, экономикалық орындылықты және сыртқы қарыз алу құнын негізге алатын болады.
Бұл ретте МБҚ жетiмдi көлемiн ұстап тұру мақсатында iшкi мемлекеттiк қарыз алу жалғасатын болады, себебi бұл қор рыногына маңызды әсерiн тигiзедi (капитал құнының базалық салыстырмалы көрсеткiштерiн белгiлеу, мемлекеттiк емес бағалы қағаздар рыногын және туынды құралдарды дамыту).
Кепiлдiк берiлген трансферт шегiнде мұнай түсiмдерiн пайдалану салмақталған салық саясатын жүргiзуге мүмкiндiк бередi, себебi бiрлiктердi төмендетуден таза бюджет нәтижесi көрiнетiн болады, бұл өз ретiнде мұнай секторы кәсiпорындарының кiрiстен тыс есебiнен бұрмаланған.
Кепiлдiк берiлген трансферт формуламен шектелгендiктен және тек дамудың бюджеттiк бағдарламаларына арналған шығыстарды қаржыландыратындықтан, республикалық бюджеттiң ағымдағы бюджеттiк бағдарламаларына шығыстарды көбейту экономиканың мұнай емес бөлiгi түсiмдерiнiң баламалы өсуiнсiз мүмкiн емес. Осылайша экономиканың мұнай емес секторын дамытуға ынталандыру пайда болады.
Трансферт формуласы айқын және оңай есептелiнедi. Алайда, А абсолюттік көрсеткiшiнiң жоғары мағынасы Ұлттық қор қаражатын шамадан тыс жұмсауға төмен мағына - үлкен құбылмалылыққа әкеп соқтырады.
3. Ұлттық қор активтерiн пайдалану
Ұқсас қорлар қаражатын пайдаланудың әртүрлi бағыттары бар - республикалық бюджетке түсетiн тұрақтандыру трансферттерi, сыртқы борыштарды өтеу, инвестициялық кiрiстiң бөлiгiн халық арасында бөлу, экологиялық бағдарламаларды қаржыландыру және тағы басқалар.
Сол сияқты балама ретiнде халық арасында мұнай ақшасын "бөлудiң" мүмкiндiгi қаралды. Алайда кейбiр себептерге байланысты осы көзқарас қолайсыз.
Бiрiншiден, елге мұнай долларының артық түсiмi ақша массасының ұлғаюын әкеледi, ол инфляцияның өсуiне түрткi болады және ұлттық валютаның нығаюына әкеп соғады. Ол отандық өндiрушілердi бәсекеге қабiлетсiз етедi және бағасы арзандаған импорт өнiмiне сұранысты қайта бағдарлауға әкеп соғады. Бұл ретте, егер сатылатын секторда өспелi сұраным (тұтыну тауарлары, жабдық) импортпен қанағаттандырылатын болса, онда экономиканың iшiнде өндiрiлетiн сатылмайтын сектордың тауарлары мен қызметтерi (тұрғын үй, коммуналдық қызметтер, денсаулық сақтау) әкелiне алмайды, ол бағаның күрт өсуiне әкеп соқтырады.
Екiншіден, мұнайдың бағасы күрт төмендеген жағдайда, мемлекет ақша қаражатының тапшылығына шыдай бередi және әлеуметтiк мiндеттемелер бойынша тиiстi деңгейде төлеуге шамасы келмейдi. Ұлттық қордың болуы Қазақстанның фискальдық тұрақтылығына ықпал етедi және Ұлттық қорда қаражатты жинақтау ұрпақтар арасында табиғи байлықты тең бөлу идеологиясына сәйкес келедi.
Осыған байланысты Ұлттық қордың қаражаты кепiлдiк берiлген трансферттi қамтамасыз етуге және басқаруға және аудитке байланысты шығыстарды қаржыландыруға жiберiлетiн болады. Бұл ретте Ұлттық қордан мұнай емес сектордың түсiмдерiн төмендетудiң салдарынан ағымдағы бюджеттiк бағдарламалар өсiп отырған тапшылығын қаржыландыру үшiн қосымша қаражат алынуы тиiс емес.

5. Ұлттық қор активтерiн басқару

Ұлттық қор активтерiн сенiмдi басқаруды Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi жүзеге асырады.
Ұлттық қорды басқару кезiнде инвестициялық операциялардың негiзгi мақсаттары мыналар болып табылады:
Ұлттық қор активтерiнiң сақталуы;
Ұлттық қор активтерi өтiмдiлiгiнiң жеткiлiктi деңгейiн ұстау;
тәуекелдiң бейтарап деңгейiнде ұзақ мерзiмдi перспективада Ұлттық қор активтерi кiрiстiлiгiнiң жеткiлiктi жоғары деңгейiн қамтамасыз ету.
Ұзақ мерзiмдi перспективада Ұлттық қор активтерi кiрiстiлiгiнiң жеткілiкті жоғары деңгейiн қамтамасыз ету кiрiстiлiктiң қысқа мерзiмдi ауытқуын көздейдi.
Жоғарыда санамаланған мақсаттарды орындау үшiн Ұлттық қор активтерi тұрақтандыру және жинақтау қоржындарына бөлiнедi. Тұрақтандыру қоржыны Ұлттық қор активтерi өтiмдiлiгiнiң жеткiлiктi деңгейiн ұстау үшiн қажет. Жинақтау қоржынының негiзгi нысаналы мақсаты тәуекелдiң шектi деңгейiнде ұзақ мерзiмдi перспективада Ұлттық қор активтерi кiрiстілiгiнiң жеткiлiктi жоғары деңгейiн қамтамасыз ету. Өз кезегiнде жинақтау қоржыны тiркелген кiрiсi бар бағалы қағаздар қосалқы қоржыны - 75% және акциялар қосалқы қоржыны - 25% болып бөлiнедi.
Тұрақтандыру қоржыны ағымдағы жылға бекiтiлген кепiлдiк берiлген трансферт сомасының шеңберiнде анықталуы тиiс.
Ұлттық қор үшiн "индекстiк басқару" қағидаты пайдаланылады. Индекстiк басқару, сондай-ақ "дәстүрлi" деп аталатын эталондық қоржынға сәйкес келетiн үйлесiмде әр түрлi қаржылық құралдар қоржынын қалыптастыруда жасалады. Осы эталон индекс деп аталады. Басқару нәтижелерi (кiрiстiлiк) мен инвестициялық қатер маңызды шараға байланысты, сондай-ақ эталондық қоржынға, немесе индекске қатысты бағаланады. Эталондық қоржын - инвестордың мүддесiмен анықталатын бағалы қағаздар жиынтығы. Эталондық қоржынның кiрiстілiгi активтердi басқарудың кiрістілігiн бағалау кезiндегi өлшем ретiнде қызмет етедi. Эталондық қоржыны ретiнде әлемдiк жетекшi қаржы компаниялары әзiрлеген және зерттеген индекстер пайдаланылады.
Ұлттық қор активтерi айрықша шетелдiк валютада номинацияланған шетелдiк қаржылық құралдарда инвестицияланады және шетелдiк валютада номинацияланған бағалы қағаздардан тұратын эталондық қоржындары болады.
Тұрақтандыру қоржыны үшiн эталондық қоржын алты айға дейiн өтеу мерзiмiмен АҚШ қазынашылық вексельдерiнен тұратын Merrill Lunch компаниясы жасайтын индекс болып табылады. Өтегенге дейiнгi қысқа мерзiм тұрақтылық қоржыны кiрiстілiгiнiң жоғары өтiмдiлiгi мен төмен ауытқуын қамтамасыз етедi. Тұрақтандыру қоржыны жоғары кредит рейтингiмен елдердiң ақша рыногының жоғары өтімдi сенiмдi активтерiне инвестицияланады.
Ұзақ мерзiмдi перспективада әртараптандыру және ең жоғары кiрiстiлiк алу мақсатында жинақтаушы қоржын әлемнiң дамыған елдерiнде айналысатын борыштық ретiнде де және үлестiк қаржылық құралдар ретiнде де инвестицияланады.
Жинақтаушы қоржынның тiркелген кiрiсiмен бағалы қағаздардың субқоржыны үшін эталонды қоржын Citigroup Inc компаниясы жасаған индекс болып табылады, онда қазiргi уақытта эмитенттерi 19 ел болып табылатын тiркелген кiрiсi бар мемлекеттiк бағалы қағаздарды қамтиды: Австралия, Австрия, Бельгия, Канада, Дания, Финляндия, Франция, Германия, Греция, Ирландия, Италия, Жапония, Нидерланды, Португалия, Испания, Швеция, Швейцария, Ұлыбритания, АҚШ.
Жинақтаушы портфельдiң тiркелген кiрiсiмен бағалы қағаздар субқоржыны эталондық қоржынға енетiн елдерде айналатын мемлекеттiк бағалы қағаздарда инвестицияланады, сондай-ақ мемлекеттік, агенттік, корпоративтiк бағалы қағаздардан, Қазақстан Республикасы эмитенттерiнiң бағалы қағаздарын қоспағанда активтерге кепілге берілген бағалы қағаздарды және жылжымайтын мүлiкке кепiлге берiлген бағалы қағаздардан тұратын Lehman Global Aggregate (LGA) құрамына - Lehman Brothers компаниясының индексiне енетін барлық валюталарда және инвестициялық сыныптағы құралдарда инвестицияланады.
Облигациялардың (тiркелген кiрiсi бар бағалы қағаздардың) эталонды қоржыны Ұлттық қор мөлшерiнде ауытқуларды төмендету үшiн АҚШ долларына АҚШ долларынан өзгеше валюта бағамдарының қысқа мерзiмдi ауытқуларынан iшiнара сақтандырылады (хеджирленедi).
Акциялардың субқоржыны үшiн Моrgаn Stanley Сарital International компаниясы жасайтын энергетикалық сектордың компанияларын қоспағанда, әлемнiң дамыған елдерi компанияларының акцияларынан тұратын индекс эталонды қоржын болып табылады. Ағымдағы сәтте индекс 23 елдi қамтиды: Австралия, Австрия, Бельгия, Канада, Дания, Финляндия, Франция, Германия, Греция, Гонконг, Ирландия, Италия, Жапония, Нидерланды, Жаңа Зеландия, Норвегия, Португалия, Сингапур, Испания, Швеция, Швейцария, Ұлыбритания, АҚШ.
Жинақтау қоржыны акциялары субқоржыны активтерi эталондық қоржынға енгiзiлген қарапайым және артықшылықты акцияларға ғана инвестициялануы мүмкiн.

6. Қорытынды

Осы Тұжырымдамада көзделген шараларды iске асыру Ұлттық қордың - жұмыс iстеуiнiң және жинақтарын қалыптастырудың оңтайлы үлгiсiн таңдаудың негiздерiн, инвестициялық стратегияны өзгертудi қозғайды және заңнамаға өзгерiстер енгiзудi талап етедi.
Осы мақсатта Ұлттық қор қызметiн реттейтiн қолданыстағы нормативтiк құқықтық актiлерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердiң жобалары дайындалатын болады.
Тұтастай алғанда Тұжырымдамадағы көзделген шараларды iске асыру республикалық бюджеттiң тұрақтылығын одан әрi қолдауға, экономиканы әртараптандыруға және ұрпақтар арасында мұнай кiрiстерiн қайта бөлуге ықпал ететiн болады.

Қазақстан Республикасы
Ұлттық қорының қаражатын
қалыптастырудың және
пайдаланудың орта мерзiмдi
перспективаға арналған
тұжырымдамасына қосымша

Теңдестірілген бюджеттiң формалдандырылған әдiсi

Теңдестiрiлген бюджет әдiсiн мынадай түрде беруге болады:
Е - G _no +G _o +L + Z
Е - республикалық бюджет шығыстары;
G _no - мұнай емес сектордан түскен кiрiстер;
G _o - Қордан алынатын кепiлдiк берiлген трансферт;
L - үкiметтiк iшкi қарыз алу (техникалық тапшылықты өтеуге бағытталған және ЖIӨ-нiң кемiнде 1,5 - 2%-ын құрауы тиiс);
Z - үкiметтiк сыртқы қарыз алу.
Мұнай емес тапшылық (D _no ) экономиканың мұнай емес секторынан алынатын кiрiстердi есепке алмағанда республикалық бюджет кiрiстерi мен шығыстары арасындағы айырмаға тең:
G _no = E-G _no =G _o +L+Z,
мұнда мұнай емес тапшылықты қаржыландыру кепiлдiк берiлген трансферт және мемлекеттiк қарыз алу есебiнен жүзеге асырылады.
Техникалық тапшылық мөлшерi бiр жылдың iшiнде бюджеттiң қолма-қол қозғалысы мәселелерiн шешу қажеттiлiгінiң, сондай-ақ мемлекеттiк бағалы қағаздарды қайта қаржыландырудың және шығарудың нәтижесiнде анықталады.
Қордан алынатын кепiлдiк берiлген трансферт (G _o ) өткен кезең үшiн Ұлттық қор активтерiнен алынатын тұрақты сома қосу соманың бөлiгі ретiнде мынадай формула бойынша анықталады:
G _o = А+b*NFRK _t-1 *e,
мұнда
G _o - Қордан алынатын кепiлдiк берiлген трансферт (теңгемен анықталады),
А - тұрақты сома (заңмен бекiтiледi және теңгемен белгіленедi),
b - белгілi кезең үшiн инвестициялық кiрiстiң орта деңгейiне сәйкес келетiн коэффициент (заңмен бекiтiледi),
NFRK _t-1 - қаржы жылының басындағы Ұлттық қор активтерi (Қордың базалық валютасында).
е - Қордың базалық валютасына қатысты теңге бағамы.
Мысалы,
G _o =329,9 млрд. теңге + 5,21%*780,5 млрд. теңге = 370,6 млрд. теңге.
А = 329,9 млрд. теңге, b = 5,21 % кезiнде және 2007 жылдың басындағы Ұлттық қордың болжамды көлемi NFRK _t-1 = 780,5 млрд. теңге.

О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Концепции формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 1 августа 2005 года N 799

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Концепции формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

УКАЗ
ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН О Концепции формирования и использования
средств Национального фонда Республики Казахстан
на среднесрочную перспективу

ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Одобрить прилагаемую Концепцию формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу.
2. Настоящий Указ вводится в действие с 1 января 2007 года.

Президент
Республики Казахстан

Одобрена
Указом Президента
Республики Казахстан
от "__" ______ 2005 года
N ____

Концепция
формирования и использования средств
Национального фонда Республики Казахстан
на среднесрочную перспективу

1. Введение

На сегодняшний день состояние казахстанской экономики в целом в значительной степени определяется ситуацией в секторе природных ресурсов. Существующая значительная зависимость поступлений республиканского бюджета от природных ресурсов ставит перед государством ряд вопросов, связанных с будущим Казахстана. Во-первых, это вопрос правильного планирования использования природных богатств в связи с их невосполнимостью. Во-вторых, это вопрос снижения зависимости объема государственных доходов и расходов от резких и непредсказуемых скачков мировых цен на природные ресурсы.
Для решения данных вопросов Указом Президента Республики Казахстан от 23 августа 2000 года "О Национальном фонде Республики Казахстан" был создан Национальный фонд.
Стабилизационные фонды и фонды будущих поколений без проблем существуют в других странах, где существенная часть бюджетных поступлений формируется за счет поступлений от экспорта природных ресурсов и предназначены для сглаживания колебаний доходов и расходов в годы неблагоприятной конъюнктуры. При учреждении Национального фонда был использован данный зарубежный опыт.

С 2000 года в связи с благоприятной конъюнктурой на мировых финансовых рынках в Казахстане значительно увеличились поступления в республиканский бюджет платежей, связанных с добычей природных ресурсов. Вместе с тем увеличивающийся размер экспортной выручки казахстанских экспортеров углеводородов усиливает давление, как на обменный курс тенге, так и на инфляцию. Это, в свою очередь, приводит к снижению ценовой конкурентоспособности продукции отечественных товаропроизводителей и неблагоприятно сказывается на финансовых результатах отечественных производителей.
В настоящее время в мире около десятка стран, которые имеют стабилизационные или сберегательные фонды. Средства таких фондов могут быть использованы для поддержания бюджетных расходов в неблагоприятные периоды в результате колебаний конъюнктуры или после полного истощения природных ископаемых, погашения внешнего долга и на другие цели. Опыт ряда государств, имеющих сырьевую специализацию экспорта, показывает, что правительства стран, бюджеты которых подвержены влиянию мировой конъюнктуры, имеют возможность воспользоваться периодами высоких цен на сырье для накопления временных избыточных поступлений для стабилизационной и сберегательной целей.
Положительными моментами создания таких фондов являются:
минимизация корреляции между поступлениями в республиканский бюджет от сектора природных ресурсов, зависящими от конъюнктуры, и расходами республиканского бюджета;
накопление средств в периоды хорошей конъюнктуры для поддержания финансовых обязательств государства в периоды неблагоприятной конъюнктуры;
накопление средств от продажи невосполнимых природных ресурсов для обеспечения потребностей будущих поколений;
стерилизация денежной массы во избежание излишнего давления на монетарные параметры, вызываемого избыточным притоком валюты.

2. Основные цели и задачи Национального фонда

Основными целями Национального фонда является снижение зависимости республиканского бюджета от конъюнктуры мировых цен - стабилизационная функция. Также Национальный фонд выполняет сберегательную функцию посредством формирования накоплений для будущих поколений.
К задачам Национального фонда относят обеспечение макроэкономической стабильности путем вывода избытка нефтедолларов из экономики и сдерживания давления на курс тенге и инфляцию.
Накопление и использование должно быть транспарентным, что является залогом успешного функционирования Национального фонда при достижении поставленных целей.

3. Анализ современного состояния

На сегодняшний день основными проблемами в действующем механизме формирования накоплений Национального фонда и управления его активами являются:
механизм определения цены при планировании республиканского бюджета по налогам от организаций сырьевого сектора не всегда отражает реальную картину. Прогнозная "базовая" цена (19 долларов США за баррель) не устанавливает оптимальное распределение налогов сырьевого сектора, оставляемых в республиканском бюджете и направляемых в Национальный фонд. Кроме того, размер зачислений в республиканский бюджет, рассчитанный исходя из "базовой" цены, может меняться в зависимости от изменений объемов реализации, амортизационных отчислений и прочих условий, влияющих на налогооблагаемую прибыль. В связи с этим отсутствует стабильность относительно ежегодной величины нефтяных поступлений республиканского бюджета;
отсутствие устойчивой методологии формирования накоплений Национального фонда.
Правительством утвержден перечень организаций сырьевого сектора, формирующих Национальный фонд, который уже неоднократно подвергался изменениям по включению и исключению предприятий. Данный факт свидетельствует о неустойчивости определения размера поступлений, направляемых в Национальный фонд. При этом перечень изначально и сейчас не включает в себя все предприятия нефтяного сектора. При планировании и исполнении республиканского бюджета в доходную часть поступают налоги по одним предприятиям, исходя из базовой средней цены, по остальным предприятиям, не включенным в перечень, по фактически сложившимся ценам.
Исходя из необходимости решения вышеуказанных проблем функционирования Национального фонда требуется определение дальнейших оптимальных путей формирования накоплений и эффективных методов управления его активами.

4. Принципы формирования и использования
средств Национального фонда

1. Накопление средств Национального фонда.
Анализ мирового опыта показывает, что не существует каких-либо установленных пределов для накоплений и многие страны, достигнув значительных сбережений, продолжают политику накопления. Так в Норвегии уровень активов Фонда превышает половину ВВП страны, а в Аляске - весь ВВП штата, в Кувейте составляет три с половиной ВВП, в Омане - пятую часть ВВП. В Казахстане за 3 года в Национальном фонде накоплено порядка 12 % ВВП.
Так как в Национальном фонде аккумулируются дополнительные поступления, вызванные высокой конъюнктурой, то максимальный размер Национального фонда не может быть ограничен. Более того, для выполнения сберегательной функции Национального фонда устанавливается неснижаемый остаток на таком уровне, чтобы его размер был не ниже определенной величины, рассчитанной на душу населения, которая будет определяться законодательством. При этом данная величина будет корректироваться в сторону увеличения по мере накопления средств в Национальном фонде.

Формирование Национального фонда также должно осуществляться за счет источников поступлений, характеризующихся разовыми (приватизация государственного имущества, находящегося в республиканской собственности и относящегося к горнодобывающей и обрабатывающей отраслям, продажа земельных участков сельскохозяйственного назначения) либо непостоянными по объему поступлениями (поступления от нефтяного сектора), которые могут колебаться в значительных пределах и оказывать существенное влияние на бюджетную политику Казахстана.
Таким образом, предполагается, что основными источниками формирования Национального фонда будут являться:
прямые налоги от нефтяного сектора (за исключением налогов, зачисляемых в местные бюджеты), к которым относятся корпоративный подоходный налог, налог на сверхприбыль, роялти, бонусы, доля по разделу продукции, рентный налог на экспортируемую нефть. Прочие виды налогов, уплачиваемые нефтяным сектором в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан, подлежат зачислению в соответствующие бюджеты. При этом к нефтяному сектору относятся все юридические лица, занимающиеся добычей и/или реализацией сырой нефти и газового конденсата;
официальные трансферты, определяемые за счет поступлений от приватизации государственного имущества, находящегося в республиканской собственности и относящегося к горнодобывающей и обрабатывающей отраслям;
официальные трансферты, определяемые за счет поступлений от продажи земельных участков сельскохозяйственного назначения;
иные поступления и доходы, не запрещенные законодательством Республики Казахстан.
Указанные официальные трансферты и иные поступления должны использоваться как источники формирования средств Национального фонда исключительно для обеспечения сберегательной функции.
Модель формирования накоплений Национального фонда должна обеспечивать оптимальный баланс распределения нефтяных поступлений между республиканским бюджетом и Национальным фондом. Также важно поддерживать расходы на текущие бюджетные программы на стабильном уровне вне зависимости от объемов поступлений нефтяного сектора, чтобы обеспечивать социальные обязательства государства при неблагоприятной мировой конъюнктуре. При этом на макроэкономическом уровне должна более эффективно осуществляться стабилизационная функция Национального фонда для сдерживания роста внутренних цен и поддержания курса тенге.

2. Выбор оптимальной модели формирования накоплений для Национального фонда
В целях эффективной реализации поставленных задач Национального фонда разработан метод сбалансированного бюджета, включающий основные положительные моменты мирового опыта.
Согласно данному методу поступления, указанные в подразделе 1 раздела 4, будут полностью направляться в Национальный фонд.
Ненефтяной дефицит, определяемый как разница между доходами республиканского бюджета без учета доходов нефтяного сектора и расходами, должен устанавливаться, исходя из приоритетов фискальной политики. В данном случае ненефтяной дефицит важен тем, что он позволяет определить, насколько увеличиваются расходы на текущие бюджетные программы за счет поступлений от нефтяного сектора.
Технический дефицит - это разница между доходами республиканского бюджета от ненефтяного сектора и расходами на текущие бюджетные программы.
При этом гарантированный трансферт должен направляться только на финансирование расходов на бюджетные программы развития, предусматривающие инвестирование проектов для потребления будущими поколениями. Таким образом, расходы на текущие бюджетные программы финансируются за счет отчислений в республиканский бюджет от ненефтяной части экономики и заимствования на внутреннем рынке капитала, а финансирование бюджетных программ развития - за счет гарантированного трансферта из Национального фонда и частично внешнего заимствования.

Гарантированный трансферт из Национального фонда (G _o ) согласно методике, прилагаемой к настоящей Концепции определяется как постоянная сумма плюс часть активов Национального фонда за предыдущий период, при этом объем данного трансферта зависит от двух составляющих - константы А, обеспечивающей гарантированный минимальный уровень трансферта в республиканский бюджет, и коэффициента b, соответствующий среднему уровню инвестиционного дохода за определенный период. Константа А определяет, какую часть нефтяных поступлений следует сберегать, а какую направлять в республиканский бюджет. Коэффициент b отражает идеологию использования среднего инвестиционного дохода от управления активами. Коэффициенты должны утверждаться на трехлетний период и не подвергаться изменениям в течение данного периода.
Размер трансферта из Национального фонда в республиканский бюджет в отдельно взятом периоде зависит от величины активов Национального фонда на начало этого периода, то есть от размера накоплений в предыдущие года. При этом поступления в Национальный фонд в этом периоде не влияют на сумму, направляемую в республиканский бюджет.
В целях недопущения "истощения" Национального фонда размер гарантированного трансферта не должен превышать одну третью часть активов Фонда. При этом, если это приведет к снижению активов Национального фонда ниже неснижаемого остатка, то фактический размер трансферта будет равен разнице между объемом активов Национального фонда и неснижаемым остатком.
Это позволит снизить темпы изъятий из Национального фонда, а также обеспечить сохранение неснижаемого остатка в случае длительной неблагоприятной конъюнктуры, одновременно обеспечивая бюджетные потребности на достаточном уровне.
В перспективе Правительство Республики Казахстан при принятии решений о привлечении внешних заимствований будет исходить из экономической целесообразности и стоимости внешнего заимствования с учетом наличия средств в Национальном фонде.
При этом внутреннее государственное заимствование будет продолжено с целью поддержания достаточного объема ГЦБ в обращении, так как это оказывает существенное влияние на фондовый рынок (установление базовых сравнительных указателей стоимости капитала, развитие рынков негосударственных ценных бумаг и производных инструментов).
Использование нефтяных поступлений в пределах гарантированного трансферта позволяет проводить взвешенную налоговую политику, так как будет виден чистый бюджетный эффект от снижения ставок, который, как правило, искажен за счет сверхдоходов от предприятий нефтяного сектора.
Так как гарантированный трансферт ограничен формулой и финансирует только расходы на бюджетные программы развития, то увеличение расходов на текущие бюджетные программы республиканского бюджета не возможно без адекватного роста поступлений от ненефтяной части экономики. Тем самым появляется стимул развивать ненефтяной сектор экономики.
Формула трансферта прозрачна и легко просчитывается. Однако высокое значение абсолютного показателя А может повлечь чрезмерное расходование средств Национального фонда, низкое значение - большую волатильность.

3. Использование активов Национального фонда
Существуют различные направления использования средств подобных фондов - стабилизационные трансферты в республиканский бюджет, погашение внешних долгов, распределение части инвестиционного дохода среди населения, финансирование экологических программ и другие.
Также в качестве альтернативы рассматривалась возможность "раздачи" нефтяных денег среди населения. Однако по ряду причин данный подход не приемлем.
Во-первых, избыточный приток нефтедолларов в страну вызовет увеличение денежной массы, что спровоцирует рост инфляции и приведет к укреплению национальной валюты. Это сделает отечественных производителей неконкурентоспособными и приведет к переориентации спроса на подешевевшую импортную продукцию. При этом, если, возросший спрос в торгуемом секторе (потребительские товары, оборудование) может удовлетворяться импортом, то товары и услуги неторгуемого сектора (жилье, коммунальные услуги, здравоохранение), производимые внутри экономики, не могут быть ввезены, что вызовет резкий рост цен.
Во-вторых, в случае резкого спада цен на нефть, государство претерпит нехватку денежных средств и будет не способно расплачиваться по социальным обязательствам на должном уровне. Существование Национального фонда способствует фискальной устойчивости Казахстана, и сбережение средств в Национальном фонде соответствует идеологии равномерного распределения природных богатств между поколениями.
В связи с этим средства Национального фонда должны направляться на обеспечение гарантированного трансферта и финансирование расходов, связанных с управлением и аудитом. При этом из Национального фонда не должны изыматься дополнительные средства для финансирования возросших расходов на текущие бюджетные программы вследствие снижения поступлений от ненефтяного сектора.

5. Управление активами Национального фонда

Доверительное управление активами Национального фонда осуществляется Национальным Банком Республики Казахстан.
Основными целями инвестиционных операций при управлении Национальным фондом являются:
сохранность активов Национального фонда;
поддержание достаточного уровня ликвидности активов Национального фонда;
обеспечение достаточно высокого уровня доходности активов Национального фонда в долгосрочной перспективе при умеренном уровне риска.
Обеспечение достаточно высокого уровня доходности активов Национального фонда в долгосрочной перспективе предусматривает краткосрочные колебания доходности.
Для выполнения вышеперечисленных целей активы Национального фонда разделяются на стабилизационный и сберегательный портфели. Стабилизационный портфель необходим для поддержания достаточного уровня ликвидности активов Национального фонда. Основное предназначение сберегательного портфеля обеспечение достаточно высокого уровня доходности активов Национального фонда в долгосрочной перспективе при умеренном уровне риска. В свою очередь, сберегательный портфель подразделяется на субпортфель ценных бумаг с фиксированным доходом - 75 % и на субпортфель акций - 25 %.
Стабилизационный портфель должен быть определен в рамках суммы гарантированного трансферта, утвержденного на текущий год.

Для Национального фонда используется принцип "индексного управления". Индексное управление, также называемое "традиционным", заключается в формировании портфеля различных финансовых инструментов в пропорциях, совпадающих с эталонным портфелем. Данный эталон называется индексом. Результаты управления (доходность) и инвестиционные риски в значительной мере зависят, а также оцениваются относительно эталонного портфеля, или индекса. Эталонный портфель - набор ценных бумаг, который определяется интересами инвестора. Доходность эталонного портфеля служит мерой при оценке доходности управления активами. В качестве эталонного портфеля используются индексы, разработанные и отслеживаемые ведущими мировыми финансовыми компаниями.
Активы Национального фонда инвестируются исключительно в зарубежные финансовые инструменты, номинированные в иностранных валютах и имеют эталонные портфели, состоящие из ценных бумаг, номинированных в иностранной валюте.
Эталонным портфелем для стабилизационного портфеля является индекс, составляемый компанией Merrill Lynch, состоящий из казначейских векселей США со сроком погашения до шести месяцев. Короткий срок до погашения обеспечивает высокую ликвидность и низкие колебания доходности стабилизационного портфеля. Стабилизационный портфель инвестируется в высоколиквидные надежные активы денежного рынка стран с высоким кредитным рейтингом.
Сберегательный портфель в целях диверсификации и получения относительно более высокой доходности в долгосрочной перспективе инвестируется как в долговые, так и в долевые финансовые инструменты, обращающиеся в развитых странах мира.

Эталонным портфелем для субпортфеля ценных бумаг с фиксированным доходом сберегательного портфеля является индекс, составляемый компанией Citigroup Inc, который в настоящее время включает государственные ценные бумаги с фиксированным доходом, эмитентами которых являются 19 стран: Австралия, Австрия, Бельгия, Канада, Дания, Финляндия, Франция, Германия, Греция, Ирландия, Италия, Япония, Нидерланды, Португалия, Испания, Швеция, Швейцария, Великобритания, США.
Субпортфель ценных бумаг с фиксированным доходом сберегательного портфеля инвестируется в государственные ценные бумаги, обращающиеся в странах, входящих в эталонный портфель, а также может инвестироваться во все валюты и инструменты инвестиционного класса, входящие в состав Lehman Global Aggregate (LGA) - индекс компании Lehman Brothers, состоящий из государственных, агентских, корпоративных ценных бумаг, а также ценных бумаг под залог активов и ценных бумаг под залог недвижимости, за исключением ценных бумаг эмитентов Республики Казахстан.
Эталонный портфель облигаций (ценных бумаг с фиксированным доходом) частично страхуется (хеджируется) от краткосрочных колебаний курсов валют, отличных от доллара США, к доллару США для снижения колебаний в размерах Национального фонда.
Эталонным портфелем для субпортфеля акций является индекс, состоящий из акций компаний развитых стран мира, за исключением компаний энергетического сектора, составляемый компанией Morgan Stanley Capital International. На текущий момент индекс включает 23 страны: Австралия, Австрия, Бельгия, Канада, Дания, Финляндия, Франция, Германия, Греция, Гонконг, Ирландия, Италия, Япония, Нидерланды, Новая Зеландия, Норвегия, Португалия, Сингапур, Испания, Швеция, Швейцария, Великобритания, США.
Активы субпортфеля акций сберегательного портфеля могут быть инвестированы только в простые и привилегированные акции, включенные в эталонный портфель.

Заключение

Реализация мер, предусмотренных настоящей Концепцией, затрагивает основы функционирования и выбора оптимальной модели формирования накоплений Национального фонда, изменения инвестиционной стратегии и требует внесения изменений в законодательство.
В этих целях будут подготовлены проекты новых нормативных правовых актов по внесению изменений и дополнений в действующие нормативные правовые акты, регулирующие деятельность Национального фонда.
В целом реализация мер, предусмотренных настоящей Концепцией, будет способствовать дальнейшему поддержанию стабильности республиканского бюджета, диверсификации экономики и перераспределению нефтяных доходов между поколениями.

Приложение
к Концепции формирования
и использования средств
Национального фонда
Республики Казахстан
на среднесрочную перспективу.

Формализованный метод сбалансированного бюджета

Метод сбалансированного бюджета можно представить в следующем виде:
E=G _no +G ₀ +L+Z
Е - расходы республиканского бюджета;
G _no - доходы ненефтяного сектора;
G _o - гарантированный трансферт из Фонда;
L - правительственное внутреннее заимствование (направленное на погашение технического дефицита и должно составлять не более 1,5-2 % от ВВП);
Z - правительственное внешнее заимствование.
Ненефтяной дефицит (D _no ) равен разнице между доходами республиканского бюджета без учета доходов нефтяного сектора экономики и расходами:
D _no = E-G _n0 = G ₀ + L + Z,
где финансирование ненефтяного дефицита осуществляется за счет гарантированного трансферта и государственного заимствования.
Размер технического дефицита определяется, исходя из необходимости решения вопросов движения наличности бюджета в течение года, а также рефинансирования и выпуска государственных ценных бумаг.
Гарантированный трансферт из Фонда (G _o ) определяется, как постоянная сумма плюс часть суммы от активов Национального фонда за предыдущий период по следующей формуле:
G ₀ =A+b*NFRK _t-1 *e,
где
G ₀ - гарантированный трансферт из Фонда (определяется в тенге),
А - постоянная сумма (утверждается законом и устанавливается в тенге),
b - коэффициент, соответствующий среднему уровню инвестиционного дохода за определенный период (утверждается законом),
NFRK _t-1 - активы Национального фонда на начало финансового года (в базовой валюте Фонда).
е - курс тенге по отношению к базовой валюте Фонда.
Например,
G ₀ = 329,9 млрд. тенге + 5,21 %*780,5 млрд. тенге = 370,6 млрд. тенге.
при А = 329,9 млрд. тенге, b = 5,21 % и прогнозный объем Национального фонда на начало 2007 года NFRK _t-1 = 780,5 млрд. тенге.