Қазақстан Республикасы Көлік кодексінің жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 27 қыркүйектегі N 927 Қаулысы

Ескерту. Заңның жобасы Қазақстан Республикасының Парламентiнен кері қайтарып алынды - ҚР Үкіметінің 2008.06.05. N 538 Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
Қазақстан Республикасы Көлiк кодексiнiң жобасы Қазақстан Республикасының Парламентi Мәжiлiсiнiң қарауына енгiзiлсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Жоба

Қазақстан Республикасының Көлiк кодексi

Осы Кодекс Қазақстан Республикасындағы көлiк саласындағы қоғамдық қатынастардың құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық негіздерiн реттейдi.

ЖАЛПЫ БӨЛIМ

1-Бөлiм. Жалпы ережелер

1-тарау. Көлiктiк қызметтiң негiздерi

1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

1. Көлiк және коммуникациялар саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) акт - тасымалдарды жүзеге асыру кезiнде тiкелей аралас тасымалдау операторының, тасымалдаушының, жөнелтушiнiң, алушының мүлiктiк жауапкершiлiгiнен негіз бола алатын жағдайларды куәландыратын құжат (коммерциялық акт, жалпы нысандағы акт, өзге акт);
2) аялдама - көлiк құралының қозғалысын 5 минутқа дейiн және егер бұл көлiк құралына жолаушыларды отырғызу мен (немесе) түсiру үшiн және (немесе) жүк тиеу мен (немесе) түсiру үшiн қажет болса одан артық уақытқа әдейi тоқтату;
3) арнайы көлiк құралы - әртүрлi, негiзiнен көлiктiк емес жұмыстарды орындауға арналған көлiк құралы;
4) әскери тасымалдар - темiр жол, автомобиль, теңiз, iшкi су және әуе көлiктерiмен әскери бөлiмшелердi, мекемелердi, әскери командаларды, жекелеген әскери жолаушылар мен әскери жүктердi тасымалдау;
5) әлеуметтiк маңызды қатынастар - әлеуметтiк маңыздылығын былайша анықталатын қатынастар:
а) облысаралықта - Қазақстан Республикасының Үкiметi;
б) облысiшiлiк, қалалық және қаламаңындықта - облыстардың (республикалық маңызы бар қалаларда, астанад) және аудандарда (облыстық маңызы бар қалаларда) жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдар;
6) багаж - Жолаушылар мен багаж тасымалы ережелерiне сәйкес буылып-түйiлген және көлiк құралының арнайы бейiмделген бөлiмшесiнде және/немесе осы көлiк құралы үшiн белгiленген арнайы бейiмделген көлiкте тасымалданатын жолаушы мүлкi;
7) бақылаулық қарап тексеру - навигация кезеңiнде инспекциялау кезiнде кеменi қарап тексеру;
8) жүк - Жүк тасымалы ережелерiне сәйкес көлiктiң белгiлi бiр түрi үшiн белгiленген көлiк құралында тасымалданатын жолаушы мүлкi;
9) жүк жөнелтушi - оның атынан жүк жөнелту ресiмделетiн, тасымалдау құжаттарында көрсетiлген жеке немесе заңды тұлға;
10) жүк алушы - тасымалдау құжаттарында көрсетiлген және тасымалдау шарты негiзiнде немесе өзге заңды негiздерде жүктi алуға уәкiлеттi жеке немесе заңды тұлға;
11) жолаушылар мен багажды тапсырыстық тасымалдаулар жолаушыларды жұмыс, оқу орындарына немесе басқа мақсаттар үшiн алдын ала келiсiлген маршруттар, қозғалыс кестелерi бойынша немесе жолаушыларды тиеу мен түсiрудiң бастапқы және соңғы пункттерi белгiленген белгiлi бiр аралықта тасымалдау шартының негiзiнде тасымалдаушылар жүзеге асыратын жолаушылардың жекелеген топтарын тасымалдау;
12) жолаушы - тасымалдаушымен ауызша немесе жазбаша нысанда тасымалдау шартын жасасқан жеке тұлға;
13) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалы - әлеуметтiк мұқтаждықтар үшiн арналған көлiк құралымен жолаушыларды, багажды (жүк-багажды) тұрақты тасымалдау;
14) жылжымалы құрам - жолаушыларды, багажды, жүктi, жүк-багажды және почталық жөнелтiлiмдердi тасымалдауға арналған тартқыш, өздiгiнен жүретiн және өзге механикалық құралдар;
15) жолаушылар мен багажды тұрақты тасымалдау - тасымалдаушылар алдын ала келiсiлген жол жүру маршруттары, бастапқы және соңғы пункттерi, жолаушылар отырғызу және түсiру пункттерi белгiленген қозғалыс кестелерi бойынша жүзеге асыратын тасымалдар;
16) жүктердi арнайы тасымалдау - мемлекет қажеттерiне арналған жүктердi тасымалдау;
17) жалпы қолданыстағы көлiк - жария шарт негiзiнде, яғни кез келген жеке немесе заңды тұлғаның өтiнiшi бойынша реттелетiн немесе хабарланған тарифтер бойынша жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктердi тасымалдауды орындау үшiн пайдаланылатын көлiк;
18) жолаушылар мен багажды туристiк тасымалдау - алдын ала келiсiлген жол жүру маршруты бойынша туристiк жолдамалары бар белгiлi бiр адамдар тобын тасымалдау үшiн туристiк фирмалармен келiсiм бойынша тасымалдаушылар жүзеге асыратын тасымалдар;
19) жалдау ақысы (фрахт) - жалдау шарты бойынша алынатын ақы;
20) жалдаушы (фрахтователь) - бiр немесе бiрнеше рейсте жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктi және почталық жөнелтiлiмдердi тасымалдау үшiн бiр немесе бiрнеше көлiк құралының толық сыйымдылығын немесе сыйымдылығының бiр бөлiгiн ақысын алып жалға беруге тасымалдаушымен жалдау шартын (чартер) жасасқан жеке немесе заңды тұлға;
21) жалданушы (фрахтовщик) - бiр немесе бiрнеше рейсте жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктi және почталық жөнелтiлiмдердi тасымалдау үшiн бiр немесе бiрнеше көлiк құралының толық сыйымдылығын немесе сыйымдылығының бiр бөлiгiн ақысын алып екiншi жаққа беруге жалдау шартын (чартер) жасасқан жеке немесе заңды тұлға;
22) жолаушылар мен багажды экскурсиялық тасымалдау - алдын ала келiсiлген маршруттар бойынша жергiлiктi жердiң көрiктi орындарымен таныстыру үшiн жеткiзу мақсатында жолаушылардың белгiлi бiр тобын тасымалдауды тасымалдаушылар жүзеге асыратын тасымалдар;
23) инспекциялау - адамдардың өмiрiнiң қауiпсiздiгiн, қоршаған ортаны қорғауды және көлiк қызметiн қамтамасыз етуге бағытталған Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасының, Қазақстан Республикасы көлiк және коммуникациялар саласындағы халықаралық шарттарының талаптарының сақталуын тексеру;
24) коносамент - тасымалдаушы жөнелтушiге беретiн және жүктiң тасымалдауға қабылданғанын куәландыратын құжат;
25) клиент - шарттық негiзде көлiктi және (немесе) көлiк инфрақұрылымы объектiсiн пайдаланатын жеке немесе заңды тұлға;
26) контейнер - жүктердi тасымалдауға арналған көп рет
пайдаланылатын әмбебап көлiк жабдығы;
27) көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылау - жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының көлiк туралы заңнамасын сақтауларын тексеру мақсатында уәкiлеттi орган өзiнiң шегiнде жүргізетiн iс-шаралардың жиынтығы;
28) куәландыру - арнайы аспаптар мен құрал саймандарды пайдалану жолымен көлiк құралын оның Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген талаптарға, соның iшiнде техникалық регламенттерге сәйкестiгiн тексеру;
29) көлiк - темiр жол, автомобиль, теңiз, iшкi су, әуе, қалалық электр, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан магистральдық құбыр көлiгi;
30) көлiк коммуникациялары (бұдан әрi - коммуникациялар) - автомобиль жолдарының, әуе жолдарының, темiр жол, теңiз және iшкi су жолдарының, жол айырымдары мен жол өткелдерiнiң жиынтығы;
31) көлiк инфрақұрылымы - көлiк коммуникацияларының, порттардың және жағалық құрылыстардың, көлiк құралдарына, жолаушыларға, жүктерге (жүк-багажға) қызмет көрсету объектiлерiнiң, көлiктiң жұмысын және вокзалдардың, станциялардың, қойма жайлары мен аумақтарының, санитарлық-қорғау және күзет аймақтарының, сондай-ақ аталған объектiлерге бекiтiлген жерлердiң ондағы жылжымайтын мүлiк объектiлерiнiң, мемлекеттiк шекара арқылы өткiзу пункттерiнiң ғимараттары мен құрылыстарының, қалалық электр көлiгi электр желiлерiнiң функционалдық қызметiн инженерлiк қамтамасыз етудiң жиынтығы;
32) көлiк жүкқағазы - жүктердi тасымалдау кезiнде ресiмделетiн тасымалдау құжаты;
33) көлiк ұйымы - жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктердi және почталық жөнелтiлiмдердi тасымалдау және қызмет көрсету, көлiк құралдарын сақтау, техникалық қызмет көрсету және жөндеудi жүзеге асыру жөнiндегi шаруашылық-коммерциялық қызметпен айналысатын заңды тұлға;
34) көлiк құралы - қандай да бiр көлiктiң жылжымалы құрамының бiрлiгi;
35) көлiк және коммуникациялар саласындағы уәкiлеттi орган (бұдан әрi - уәкiлетті орган) - көлiк саласындағы мемлекеттiк саясаттың iске асырылуын, көлiк қызметiне мемлекеттiк бақылау мен қадағалауды, үйлестiру мен реттеудi жүзеге асыратын мемлекеттiк орган;
36) қозғалыс қауiпсiздiгi - азаматтардың өмiрi мен денсаулығын қорғауға, қоршаған ортаны күзетуге, тасымалдау процесiне қатысушылардың авариясыз жұмысына, көлiк құралдары мен көлiк инфрақұрылымын ақаусыз күтiп ұстауға бағытталған ұйымдастырушылық және техникалық iс-шаралар кешенi;
37) қарап тексеру - уәкiлеттi органның объектiнi оның қауiпсiз пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестiгiне тексеруi;
38) қауiптi жүк - өзiне тән қасиеттерiне қарай тасымалдау, тиеу-түсiру жұмыстарын жүргізу және сақтау кезiнде техникалық құралдардың, қондырғылардың, ғимараттар мен құрылыстардың жарылысына, өртенуiне немесе зақымдануына, сондай-ақ адамдардың, жануарлардың мерт болуына, жарақаттануына немесе ауыруына, қоршаған ортаға зиян келтiруге себеп болуы мүмкiн жүк;
39) қатынас - жөнелтетiн және баратын пункттерi арасында жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктердi және почталық жөнелтiмдердi көлiк құралымен тасымалдау, оның мына түрлерi:
а) халықаралық - Қазақстан Республикасы мен шет мемлекеттер арасында және (немесе) Қазақстан Республикасы арқылы транзитпен тасымалдау;
б) облысаралық - Қазақстан Республикасының әртүрлi облыстарында орналасқан жөнелтетiн және баратын пункттерi арасындағы тасымалдау;
в) облысiшiлiк - бiр облыстың шегiндегi елдi мекендер арасындағы тасымалдау;
г) қалалық - қала (аудан) шегiндегi тасымалдау;
д) қаламаңындық - қаламаңындық аймақтағы тасымалдау;
е) тiкелей аралас қатынас - бiрыңғай көлiк құжаты бойынша әртүрлi көлiк түрiмен тасымалдау;
40) қол жүгi - салмақ және көлем өлшемдерi Көлiктiң осы түрiмен жолаушылар және багаж тасымалдау ережелерiнде белгiленген талаптарға сәйкес келетiн, жолаушының көлiк құралында тасымалдайтын жеке заттары;
41) литерлiк мәртебе - күзетiлетiн тұлғаларды тасымалдау кезiнде әуе, темiр жол, теңiз, iшкi су көлiгi құралдарына, сондай-ақ олардың жүру маршруттарына (рейстерiне) берiлетiн мәртебе;
42) маршрут - тасымалдауды ұйымдастыру процесiнде белгiленген жөнелтетiн және баратын пункттерi арасындағы көлiк құралының жүру жолы;
43) мамандандырылған көлiк құралы - жүктердiң белгiлi бiр түрлерiн тасымалдауға арналған көлiк құралы;
44) отандық тасымалдаушы - Қазақстан Республикасында тiркелген, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тасымалдауға рұқсат етiлген тасымалдаушы;
45) орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеу - жолаушыларды, багажды, жүктi (жүк-багажды) тасымалдау сапасына бақылау жасаудың орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегі шаралар кешенi;
46) рейс - белгiлi бiр уақыт аралығында географиялық пункттер немесе аудандар арасында жолаушыларды, багажды (жүк-багажды) тасымалдаудың көлiктiк процесi;
47) тасымалдау - көлiктiң сәйкес түрiмен жолаушыларды, багажды тасымалдау жөнiндегi жеке және заңды тұлғалардың қызметi;
48) тасымалдау процесi - тасымалдауларды жүзеге асыру кезiнде орындалатын ұйымдастырушылық және технологиялық тұрғыдан өзара байланысты iс-әрекеттер мен операциялар жиынтығы;
49) тасымалдау құжаттары - ресiмделуi арқылы тасымалдау шарттары жасалатын құжаттар (жол жүру құжаттары (билет, жолдама), багаж бен жүк-багаж квитанциясы, темiр жол көлiгi және тауарлық-көлiктiк жүкқұжаттары, жол парағы, теңiз жол парағы, коносамент және чартер, тiкелей аралас тасымалдау құжаты);
50) тасымалдаушы - меншiк құқығымен немесе өзге заңды негiздерде көлiк құралын иеленушi және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тасымалдарды жүзеге асыруға құқығы бар жеке немесе заңды тұлға;
51) тасымалдау ережелерi - тасымалдауды жүзеге асыру кезiнде және барлық тасымалдау процесiне қатысушылардың өзара iс-әрекетiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер;
52) тiркеме - қозғалтқышпен жабдықталмаған және механикалық көлiк құралымен құрамда қозғалысқа арналған көлiк құралы. Термин сондай-ақ жартылай тiркеме мен тiркеме-ұзартылмаға да тарайды;
53) тексеру - осы Кодекске сәйкес көлiк және коммуникациялар саласында бақылау функцияларын жүзеге асыратын органдардың Қазақстан Республикасының көлiк туралы заңнамасын шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң сақтауларын анықтау мақсатында жасайтын iс-әрекетi;
54) тез бұзылатын багаж (жүк-багаж), жүк - жарамдылық мерзiмi шектеулi және тасымалдау мен сақтаудың ерекше жағдайын талап ететiн багаж (жүк-багаж), жүк;
55) тасымалдануға болатын мерзiм - без бүлiнетiн багаждың (жүк-багаждың), жүктiң сертификатта (сапалық куәлiкте) көрсетiлген деректер негiзiнде алынып, жолда болуының барынша шектi мерзiмi;
56) техникалық пайдалану - көлiк құралдарын қауiпсiз пайдалануды ұйымдастыру мен қамтамасыз етуге бағытталған техникалық әсер ету (диагностикалау, техникалық қызмет көрсету жөндеу) iс-шараларының кешенi;
57) тасымалдау - багажды (жүк-багажды), жүктердi жөнелту пунктiнен жеткiзу пунктiне орын ауыстыру мақсатында орындалатын тасымалдау процесiне қатысушылардың өзара байланысты iс-әрекеттерiнiң жиынтығы;
58) тасымалдау процесiне қатысушылар - тасымалдау процесiнде кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асырушы тұлғалар;
59) Ұлттық тасымалдаушы - мәртебесiн Қазақстан Республикасының Үкiметiн анықтайтын, арнайы және әскери жүктердi тасымалдауды орындайтын және жылжымалы құраммен жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктердi және почталық жөнелтiмдердi тасымалдау жөнiндегi қызметтердi көрсететiн тасымалдаушы;
60) халықаралық тұрақты емес тасымалдар - халықаралық қатынаста тасымалдаудың бастапқы және соңғы пункттерi арасындағы аралық пункттерде жолаушыларды отырғызбай жүзеге асырылатын бiр реттiк сипаттағы тасымалдар;
61) экспедитор - тасымалдау құжаттарында көлiктiк экспедиция шарты негiзiнде тасымалдың төлеушiсi ретiнде көрсетiлуi мүмкiн, жүк тасымалдауды ұйымдастыру жөнiндегi қызметтердi көрсетушi тұлға.
2. Автомобиль көлiгі саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) автобус - жүргiзушiнiң орнын қоспағанда, сегiзден аса отыратын орны бар, жолаушылар мен багаж тасымалына арналған автокөлiк құралы;
2) айрықша маңызды автомобиль - күзетiлетiн тұлғаны тасымалдауға арналған автокөлiк құралы;
3) автомобиль көлiгi - негiзгi қызмет аясы автокөлiк құралдары мен автомобиль жолдарын пайдалана отырып, жолаушылар, багаж, жүктер мен почта тасымалын ұйымдастыру және жүзеге асыру болып табылатын көлiк түрі;
4) автомобиль көлiгi құралы (бұдан әрi - автокөлiк құралы) - автобустар, жеңiл және жүк автомобильдерi, автомобиль тiркемелерi, ершiктi тартқыштарға жартылай тiркемелер, сондай-ақ арнайы бейiмделген автомобильдер және арнаулы автомобильдер кiретiн автомобиль көлiгi жылжымалы құрамының бiрлiгi;
5) автомобиль жолдары - көлiк құралдарының белгiленген жылдамдықпен, жүктемелермен, көлемдермен үздіксіз, қауіпсіз жүрісін қамтамасыз ететiн, олардың жүрiсiне арналған инженерлiк құрылыстар кешенi, сондай-ақ осы кешендi орналастыру үшiн берiлген жер учаскелерi (көлiк жерлерi) және олардың үстiндегi белгiленген көлем шегiндегi әуе кеңiстiгi;
6) ақылы автомобиль жолдары - жоғары, қауiпсiз жылдамдықты қамтамасыз ететiн, пайдаланылғаны үшiн ақы алынатын жоғары сапалы автомобиль жолдары, бұл ретте сапасы техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген мемлекеттiк стандарттардың талаптарына сай келетiн тегiн жүретiн басқа балама жол мiндеттi түрде болуға тиiс;
7) автомобиль жолының ұзындығы - километрлiк белгiлер бойынша нақты (жергiлiктi жерде) көрсетiлген, объектiлердiң немесе елдi мекендердiң арасындағы жолдың нақты ұзындығы;
8) арнайы трасса - ол бойынша күзетiлетiн тұлғаны тасымалдау жүзеге асырылатын автомобиль жолына, оған жапсарлас аумаққа, су айдынына және оның үстiндегi әуе кеңiстiгiне Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен берiлетiн мәртебе;
9) автомобиль жолдарын басқарушылар - автомобиль жолдарының меншiк иелерi болып табылатын немесе автомобиль жолдарын шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару құқығымен басқару жөнiндегi қызметтi жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар;
10) автомобиль жолдарын пайдаланушылар - жол қозғалысына қатысушылар болып табылатын немесе автомобиль жолдарына бөлiнген белдеу мен жол бойындағы белдеу шегiнде өзге де қызметтi жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар;
11) микроавтобус - автобус особо малого класса, имеющий не более шестнадцати мест для сидения, исключая место водителя, предусмотренных заводом-изготовителем;
12) жол қызметi - автомобиль жолдарын және олардағы құрылыстарды жобалау, салу, реконструкциялау және жөндеу, сондай-ақ оларды күтiп ұстау мен пайдалану жөнiндегi қызмет;
13) жеңiл автомобиль - жолаушылар мен багажды автомобильмен тасымалдауға арналған және жүргiзушiнiң орнын қоспағанда, отыратын орны сегiзден аспайтын автокөлiк құралы;
14) жолға бөлiнген белдеу - автомобиль жолдары алып жатқан, автомобиль жолының тиiстi құрастырмалы элементтерi мен инженерлiк құрылыстарын, сондай-ақ оларды пайдалану үшiн қажеттi ғимараттарды, құрылыстарды, қорғаныштық және әсемдiк ағаштарын отырғызу және жол байланысы құрылғыларын орналастыруға арналған жерлер;
15) жол бойындағы белдеу - көлiк қозғалысының және халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн шекарасында жер пайдаланудың ерекше шарттары белгiленетiн, автомобиль жолдарына бөлiнген белдеуге жалғасып жатқан жер учаскелерi;
16) жолдама парақ - автокөлiк құралының жұмысын есепке алуға арналған, тасымалдаушы автокөлiк құралының жүргiзушiсiне беретiн тасымалдау құжаты;
17) жол қызметiн басқару - автомобиль жолдарындағы жүрiстi ұйымдастыруға және қауiпсiздiк пен қолайлылықты қамтамасыз етуге, автомобиль жолдары мен құрылыстардың көлiктiк-пайдалану жай-күйiн арттыруға, оларды қорғау тәртiбiн қамтамасыз етуге, техникалық реттеу саласындағы нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген мемлекеттiк стандарттар мен озық технологияларды енгiзу негiзiнде автомобиль жолдарын жобалауды, салуды, қайта жаңартуды, жөндеудi, күтiп ұстауды және пайдалануды ұйымдастыруға бағытталған iс-шаралар кешенi;
18) такси тасымалдары - орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеуi бар және автомобиль көлiгiмен жолаушылар және багаж тасымалдау ережелерiне сәйкес жабдықталған, жолаушыларды және багажды тасымалдауға арналған жеңiл автомобиль;
19) көше (көшенiң көлiк жүретiн бөлiгi) - қалалар немесе өзге де елдi мекендер шекарасының шегiндегi автомобиль жолы.
3. Қалалық электр көлiгi саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
қалалық электр көлiгi - қалалық қатынаста жолаушылар мен багажды тасымалдауға арналған электр көлiгi (трамвай, троллейбус, метрополитен).
4. Темiр жол көлiгi саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) вагон - темiр жол жолдарымен тасымалдау үшiн арналған өздігінен жүрмейтiн тiркемелi көлiк құралы;
2) вагондар (контейнерлер) операторы - меншiк құқығында немесе өзге де заңды негiздерде вагондарға (контейнерлерге) иелiк ететiн және (немесе) тасымалдаушымен жасалған шарт негiзiнде аталған вагондарды (контейнерлердi) пайдалана отырып тасымалдау процесiн жүзеге асыруға қатысушы және тасымалдау құжаттарында көрсетiлген тұлға;
3) жүк-багаж - Жолаушылар мен багаж тасымалы ережелерiмен көлiк құралының белгiлi бiр түрi үшiн белгiленген талаптарға сәйкес көлiк құралының жолаушылар және почта-багаж бөлiмшесiнде тасымалдауға қабылданған мүлiк;
4) жүк жөнелтiлiмi - бiр көлiк жүкқұжатымен тасымалдауға ұсынылатын жүк партиясы;
5) жалпы қолданыстағы кiрме жолдар - тасымалдау процесiне қатысушыларға тиесiлi және тасымалдау ережелерiне сәйкес багажды (жүк-багажды), жүктердi тиеу (түсiру) жөнiндегi операцияларды орындау үшiн пайдаланылатын темiр жол станциясының аумағында да және одан тысқары жерлерде де арнайы бөлiнетiн темiр жолдар;
6) контрагент - меншiк құқығында немесе өзге де заңды негiздерде рельс жанындағы қоймаларға, жүктердi сақтауға арналған алаңдарға, тиеу-түсiру механизмдерiне және (немесе) басқа тармақ иеленушiнiң кiрме жолдарына жанасатын кiрме жолдарға иелiк етушi тұлға;
7) кiрме жолдар - жүк жөнелтушiлер мен жүк алушыларға қызмет көрсетуге арналған және магистральдық және (немесе) станциялық жолдарға тiкелей немесе басқа кiрме жолдар арқылы қосылатын жолдар;
8) кiрме жолдардың көрсететiн қызметтерi - жылжымалы құрамның өтуi, маневрлiк жұмыстар, тиеу-түсiру, тасымалдау процесiнiң басқа технологиялық операциялары үшiн, сондай-ақ тасымалдау процесiнiң технологиялық операцияларымен көзделмеген, жылжымалы құрамның аялдамасы үшiн кірме жолдарды ұсыну жөнiндегi көрсетiлетiн қызметтер;
9) локомотив тартымының операторы - меншiк құқығында немесе өзге де заңды негiздерде тартымдық көлiк құралына (локомотивке) иелiк ететiн, оның күтiп ұсталуын, пайдаланылуын қамтамасыз ететiн және локомотив тартымының қызметiн көрсететiн тұлға;
10) локомотив тартымының көрсететiн қызметтерi - тартымдық көлiк құралымен (локомотивпен) темiр жолдармен жылжымалы құрамның орнын ауыстыру жөнiндегi көрсетiлетiн қызметтер;
11) магистральдық темiр жол желiсi - магистральдық және станциялық жолдарды, сондай-ақ олардың жұмыс істеуі үшін технологиялық қажеттi электрмен жабдықтау, сигнализация, байланыс, құрылғылар, жабдықтар, ғимараттар, имараттар, құрылыстар және өзге де объектiлердi қамтитын темiр жол инфрақұрылымы;
12) магистральдық жолдар - Қазақстан Республикасының барлық аумағында жалпы қолданыстағы темiр жол қозғалысының жұмыс iстеуi және басқа мемлекеттермен темiр жол қатынасын қамтамасыз ету үшiн арналған темiр жол станцияларын жалғастыратын темiр жолдар;
13) магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы - магистральдық темiр жол желiсiнiң қызметтерiн көрсету және тасымалдау процесiн басқару үшiн мемлекет құрған ұйым;
14) магистральдық темiр жол желiсiнiң көрсететiн қызметтерi - магистральдық темiр жол желiсiн пайдалануға беру және/немесе онымен жылжымалы құрамды өткiзудi ұйымдастыру жөнiндегi көрсетiлетiн қызметтер;
15) станциялық жолдар - кiрме жолдарды қоспағанда, темiр жол станциясының шекарасындағы жолдар;
16) тармақ иеленушi - меншiк құқығында немесе өзге заңды негiзде темiр жолдың кiрме жолдарын иеленушi тұлға;
17) темiр жол станциясы - магистральдық жолдарды учаскелерге бөлетiн, қозғалысты реттеудi, өткiзу қабiлетiн қамтамасыз ететiн және поездарды қабылдау, жөнелту, айырылысу, озу, жолаушыларға қызмет көрсету, багажды (жүк-багажды), жүктi және почта жөнелтiлiмдерiн қабылдау, беру жөнiндегi операцияларды жүргiзуге мүмкiндiк беретiн пункт;
18) темiр жолдар - жылжымалы құрамның жүруi iске асырылатын жылжымайтын мүлiк объектiлерi (магистральдық, станциялық, кiрме жолдар);
19) темiр жол вокзалы - жолаушыларға қызмет көрсетуге арналған құрылыстар кешенi;
20) темiр жол көлiгi - қызметiнiң негiзгi саласы жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктi және почта жөнелтiлiмдерiн темiр жолдармен тасымалдауды ұйымдастыру мен жүзеге асыру болып табылатын көлiк түрi;
21) темiр жол көлiгiнiң қорғалатын аймақтары - тасымалдау қауiпсiздiгiн, темiр жол көлiгi құрылыстарының, құрылғыларының және басқа объектiлерiнiң сақталуын, төзiмдiлiгi мен берiктiгiн қамтамасыз ету үшiн қажеттi жер учаскелерi.
5. Әуе жол көлiгi саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) авиациялық техника - азаматтық әуе кемелерi, олардың жабдығы, жинақтаушы бұйымдары, двигательдерi, тренажерлерi және азаматтық әуе кемелерiне жерде қызмет көрсету құралдары;
2) авиациялық қызмет көрсетулер - азаматтық авиацияның жолаушылардың, багаждың, жүктiң және почтаның әуе тасымалдарын ұйымдастыру мен қамтамасыз етуге және авиациялық жұмыстарды орындауға байланысты қызмет көрсетулерi;
3) авиациялық маршрут (авиамаршрут) - үстiнде авиатасымалдар пункттерi арасындағы әуе қатынасы жүзеге асырылатын жер бетiнiң географиялық сипаттамасы немесе географиялық сипаттамалар құрастырылымы;
4) авиация персоналы - авиациялық бағдардағы кәсiби даярлығы бар, ұшуды ұйымдастыру, әуе кемелерiнiң қозғалысын басқару, әуе кемелерiне қызмет көрсету, авиациялық жұмыстарды орындау жөнiндегі, сондай-ақ тасымалдарды, ұшу қауiпсiздiгiн немесе авиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi қызметті жүзеге асыратын жеке адамдар;
5) авиация қауiпсiздiгi - ол авиация қызметiне заңсыз қол сұғу актiлерiнiң алдын алу және оларды болдырмау арқылы қамтамасыз етiлетiн авиацияның қалыпты және қауiпсiз қызметi.
6) авариялық-құтқару жұмыстары - жапа шеккендерге дер кезiнде көмек көрсетуге бағытталған шаралар жиынтығы;
7) авиакомпания - азаматтық әуе кемелерiн пайдаланушының қолданыстағы сертификаты және жолаушылардың, жүктiң, багаж бен почта жөнелтiлiмдерiнiң әуе тасымалдарын және (немесе) авиациялық жұмыстарды орындауға лицензиясы бар заңды тұлға;
8) авиациялық жұмыстар - жеке шаруашылық салаларындағы (ауыл шаруашылығындағы, құрылыстағы, экспедициялар мен тағы басқаларға қызмет көрсетудегi) тапсырыс берушілердiң технологиялық және өндiрiстiк процестерiн қамтамасыз ету мақсатында, сондай-ақ эксперименттiк және ғылыми-зерттеу жұмыстарын, санитарлық және табиғатты қорғау шараларын жүргiзу, халыққа медициналық көмек көрсету, табиғи зiлзала, авариялар мен апаттар зардаптарын жою үшiн авиация құралдарымен атқарылатын мамандандырылған операциялар;
9) авиациялық тосын оқиға - ұшуды орындау мақсатында әуе кемесi пайдаланылған кезде осы әуе кемесiнiң, оның экипажының, басқа авиация қызметкерлерiнiң қалыпты қызмет атқаруының бұзылуына байланысты немесе сыртқы жағдайлардың әсерiне байланысты туындаған, бiрақ авиациялық уақиғаға әкеп соқтыра қоймаған оқиға.
10) авиациялық оқиғалар - ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге қатер төнген немесе нақты қатер төнуi мүмкiн болған, сондай-ақ әуе көлiгi субъектiсiнiң әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) күтiлетiн нәтижесiнен нашар жағына қарай кез келген ауытқулар пайда болуы мүмкiн әуе кемесiн пайдаланумен байланысты оқиғалар;
11) авиациялық оқиға - әуе кемесi ұшуды орындау мақсатында пайдаланылған кезде осы әуе кемесiнiң, оның экипажының, басқа авиация қызметшiлерiнiң қалыпты қызмет атқару жағдайының бұзылуына байланысты немесе сыртқы жағдайлардың әсерiне байланысты туындаған және адамдардың қаза табуына, елеулi зақымдарға, әуе кемесiнiң қирауына немесе мүлдем iстен шығуына әкеп соқтыратын оқиға;
12) аэродром - әуе кемелерiнiң ұшып-көтерiлуiн, қонуын, рульдеуiн, аялдауын және оларға қызмет көрсетiлуiн қамтамасыз ету үшiн арнайы әзiрленiп, жабдықталған жер немесе су учаскесi;
13) аэронавигациялық ұйым - әуе қозғалысына қызмет көрсетудi жүзеге асыратын, аэронавигациялық және метеорологиялық ақпаратпен қамтамасыз ететiн ұйым;
14) аэронавигациялық құрылғылар - әуе қозғалысына қызмет көрсету, ұшулар мен авиациялық электр байланысын радиотехникалық қамтамасыз ету жөнiндегi құрылғылар, сондай-ақ әуе кемелерi ұшуларының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етумен байланысты телекоммуникациялар желiсi мен инженерлiк желiлер;
15) апатқа ұшыраған әуе кемесi - ұшып көтерiлген, қонған немесе құлаған кезде қатты зақымдалған болмаса толық қираған әуе кемесi, сондай-ақ амалсыздан аэродромнан тысқары жерге қонған әуе кемесi;
16) азаматтық әуе кемесi - азаматтық авиацияда пайдаланылатын және Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiлген әуе кемесi;
17) авиация қызметiне заңсыз қол сұғу - авиацияның қалыпты және қауiпсiз қызметiне қол сұғу арқылы адамдардың бақытсыз жағдайға ұшырауына, материалдық зиян шегуге, әуе кемесiнiң күшпен басып алынуына немесе қуылып кетуiне әкеп соқтыратын немесе осындай зардаптардың туындау қаупiн төндiретiн заңсыз әрекет немесе әрекетсiздiк.
18) азаматтық авиация ұйымы - азаматтық авиация саласындағы қызметтi жүзеге асыратын заңды тұлға;
19) айрықша маңызды ұшулар - бортында Қазақстан Республикасының күзетiлетiн тұлғалары бар әуе кемесiнiң ұшулары;
20) аса жеңiл авиация - ең үлкен массасы екi мың жетi жүз килограмнан аспайтын аса жеңiл ұшу аппараттарын, спорттық мақсаттағы және әуесқойлық конструкциядағы басқа да әуе кемелерiн, аэростаттық аппараттар мен көмекшi құрылғыларды пайдаланатын азаматтық авиация;
21) авиамаршрутқа арналған куәлiк - авиациялық маршрутты пайдалану құқығына берiлген құжат;
22) азаматтық әуе кемелерiн пайдаланушының сертификаты азаматтық әуе кемелерiн пайдаланушыларды сертификаттау ережелерiнде белгiленген талаптарға пайдаланушының сәйкестiгiн куәландыратын, уәкiлеттi орган берген құжат;
23) аэродром жарамдылығының сертификаты - аэродромдарды пайдалану жарамдылығының нормаларына аэродромның сәйкестiгiн куәландыратын, уәкiлеттi орган берген құжат;
24) әуежай - әуе кемелерiн қабылдау мен жөнелтуге, әуе тасымалдарына қызмет көрсетуге арналған және осы мақсаттар үшiн аэродромы, аэровокзалы, басқадай ғимараттары, сондай-ақ қажеттi жабдықтары бар құрылыстар кешенi;
25) әуежай қызметi - заңды тұлғалар әуе тасымалдарын, әуежайларда авиациялық қауiпсiздiк пен ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге байланысты жүзеге асыратын қызмет;
26) әуе навигациясы - бағдарламалық траектория бойынша әуе кемесiн ұшыру туралы қолданбалы ғылым;
27) әуе жолы - әуе кемелерiнiң ұшуына арналған және әуе қозғалысын басқару жүйесiнiң аэронавигациялық құрылғылармен бақыланатын дәлiз түрiндегi әуе кеңiстiгi;
28) әуе кемесi - жер (су) бетiнен шағылысқан ауамен өзара әрекеттесуден өзгеше ауамен өзара әрекеттесу есебiнен атмосферада қалықтайтын ұшу аппараты;
29) әуе көлiгi - қызметiнiң негiзгi саласы әуе кемелерiмен жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктi және почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау болып табылатын көлiк түрi;
30) әуежайдың бақыланатын аумағы - әуежайдың, аэродромның, ұшуды аэронавигациялық қамтамасыз ету объектiлерiнiң жұмыс алаңы және кiрудi авиациялық қауiпсiздiк қызметi бақылайтын жанасып жатқан аумақ, қызметтiк ғимараттар, құрылыстар, қоймалар;
31) әуе кемесiнiң ұшуы - ұшып көтерiлу алдындағы зымыраудан (тiк көтерiлген кезде - жер немесе су бетiнен ажыраудан) бастап зымырауының соңына (ұшып-қону алаңын аялдаусыз босатуына) дейiнгi немесе тiк қонған кезде жер (су) бетiне табан тiрегенге дейiнгі жер (cу) бетiмен және әуе кеңiстiгiнде әуе кемесiнiң қозғалып жүруi;
32) әуе еркiндiгi - халықаралық әуе тасымалдарына қатысты тұрақты тасымалдарға бiр мемлекет екiншi мемлекетке немесе мемлекеттерге жолаушылар, багаж, жүк және почта тасымалдау үшiн өз аумағында ұшу мен қонуды жүзеге асыруға беретiн тасымалдау құқығы;
33) Бiртұтас авиациялық iздестiру-құтқару қызметi (БАІҚҚ) иелiгiнде әуе кемелерi бар мемлекеттiк органдары мен авиакомпаниялардың авиациялық iздестiру және құтқару қызметтерi, авиациялық-құтқару және парашюттiк қызметтерi;
34) дана сертификаты - Қазақстан Республикасында жасалған азаматтық әуе кемесi конструкциясының, сипаттамалары мен пайдалану-техникалық құжаттамасының Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiн сертификаттау ережелерiмен көзделген талаптарға сәйкестiгін куәландыратын, уәкiлеттi орган берген құжат;
35) Қазақстан Республикасының әуе кеңiстігі - Қазақстан Республикасының құрлықтық және сулы аумағының, соның iшiнде оның аумақтық суларының үстiндегi әуе кеңiстiгi;
36) қатер төнген әуе кемесi - өзiне немесе оның бортындағы адамдарға тiкелей қауiп төнген не онымен радиобайланысы үзiлген және тұрған жері беймәлiм әуе кемесi;
37) Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмi - Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiн, оларға құқықтарды және олармен жасалатын мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу жүргiзiлетiн құжат;
38) навигациялық құралдар - ұшақты ұшыру мақсатында қажеттi ақпарат алып отыруға мүмкiндiк беретiн арнайы техникалық құрылғылар;
39) навигациялық жүйелер - жұмыс iстеу принциптерi әр алуан бiрнеше борттық құрылғылардың, сондай-ақ борттағы және жердегi жабдықтарды бiрлесе пайдалануға негiзделген құралдардың жиынтығы болып табылатын навигациялық құралдар.
40) пайдаланушы - әуе кемелерiн пайдалану мен айналысатын немесе осы салада өзiнiң қызметiн ұсынатын заңды немесе жеке тұлға;
41) тұрақты емес авиа тасымал - кестеден тыс жүзеге асырылатын тасымал;
42) тексеру жүргiзу - авиациялық оқиғаларды болдырмау мақсатында оқиға себебiн анықтау мен қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi ұсынымдарды қоса алғанда, ақпарат жинау мен талдауды, қорытындылар әзiрлеудi қамтитын процесс;
43) тұрақты авиатасымал - уәкiлеттi орган бекiткен кесте бойынша жүзеге асырылатын тасымал;
44) уақытша басқару - әуежай пайдаланушыдағы лицензияның қолданылуын тоқтата тұру немесе оны керi қайтарып алу кезiнде енгiзiлетiн басқару;
45) ұшу қауiпсiздiгi - ұшудың қауiпсiз жүргiзiлуiн қамтамасыз ететiн шаралар кешенi, азаматтық әуе кемесiнiң және авиациялық қызметтер мен (немесе) жұмыстардың адам өмiрi мен денсаулығына қатерсiз ұшуды орындауға қабiлеттiлiгiн айқындайтын кешендi сипаттамасы;
46) ұшу жарамдылығы - азаматтық әуе кемесiнiң қауiпсiздiгi мен ұшу - техникалық сипаттамаларына және ұшу сапаларына сай азаматтық әуе кемесiнiң техникалық жай-күйi;
47) ұшу жарамдылығының нормалары - әуе кемелерiнiң конструкциясына, параметрлерi мен ұшу сапасына және олардың ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған компоненттерiне қойылатын талаптар;
48) ұшу жарамдылығының сертификаты - уәкiлеттi орган үлгi сертификаты негiзiнде берген, азаматтық әуе кемесiнiң ұшу жарамдылығының нормаларына сәйкестiгiн куәландыратын құжат.
49) үлгi сертификаты - әуе кемесiнiң, авиациялық двигатель үлгiсiнiң және жаңа үлгiдегi әуе винтiнiң ұшу жарамдылығының нормаларына сәйкестiгiн растайтын, уәкiлеттi орган берген құжат.
50) халықаралық әуежай - iшiнде кедендiк, шекаралық және санитарлық-карантиндiк бақылаулар ұйымдастырылып, халықаралық әуе тасымалдарын қамтамасыз ететiн әуежай;
6. Iшкi су көлiгi саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) жағалау белдеуi - су объектiлерiнiң жиегiнен бастап жаға желiсiнiң түпкi жағалауына қарай енi жиырма метр жер белдеуi;
2) iшкi су жолдары - навигациялық белгiлермен немесе өзге де тәсiлдермен белгiленген және кеме қатынасы мақсатында пайдаланылатын табиғи немесе қолдан жасалған қатынас жолдары;
3) iшкi су көлiгi - қызметiнiң негiзгi түрi iшкi су жолдарында кеме қатынасы мен кеме қатынасына байланысты өзге де қызметтi жүзеге асыратын көлік түрі;
4) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк кеме тiзiлiмi - онда кемелер мен оларға құқықтарды мемлекеттiк тiркеу жүргiзiлетiн құжат;
5) дебаркадер - жолаушылар кемелерiн немесе жүк кемелерiн арқандап байлауға және оларға қызмет көрсетуге арналған жүзбелi айлақ;
6) навигация - кеме қатынасын жасау мүмкiн болатын уақыт кезеңi;
7) кеменi куәландыру - кеменiң тағайындалуы мен класын растауды ескере отырып, оның жүзуiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған Кеме қатынастарының тiркелiмiнiң техникалық регламенттерiмен және ережелерiмен белгiленген талаптарға сәйкес кеменiң техникалық жағдайын анықтау мақсатында оны қарап тексеру;
8) уәкiлеттi органның кәсiпорны - қызмет көрсететiн шекаралар шегiнде кемелердiң қауiпсiз жүзуiн қамтамасыз ету мақсатында iшкi су жолдарын тиiсiнше күтiп ұстау мен дамыту үшiн өндiрiстiк қызметтi жүзеге асыру негiзгi мiндетi болып табылатын iшкi су көлiгiнiң мемлекеттiк кәсiпорны;
9) тұру пунктi - кемелердi, салдарды және өзге де жүзу объектiлерiн жөндеу, олардың жылдың жазғы және қысқы мерзiмдерiнде тұруы, оларды техникалық байқаудан өткiзу мақсатында жайластырылған және жабдықталған жер учаскесi мен су бетi объектiсiнiң акваториясы;
10) жол жұмыстары - iшкi су жолдарындағы су түбiн тереңдету, түзеп - жөндеу, тральдау, су түбiн тазарту, iздестiру жұмыстары және навигациялық құрал-жабдықтарды орналастыру мен күтiп ұстау жөнiндегi басқа да жұмыстар;
11) кеме қатынасының тiркелiмi - iшкi суларда жүзетiн кемелердi сыныптайтын және олардың техникалық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн мемлекеттiк мекеме;
12) өзен порты - жолаушылар мен кемелерге қызмет көрсету, жүктердi тиеу, түсiру, қабылдау, сақтау және беру, көлiктiң басқа да түрлерiмен өзара iс-қимыл жасасу мақсатында жайластырылған және жабдықталған жер учаскесiнде және iшкi су жолдары акваториясында орналасқан құрылыстар кешенi;
13) кеме жолы - белгiлi бiр көлемдегi кемелердiң кедергiсiз жүзуiне жол берiлетiн шектерде жолдың бағыты мен шекараларын көрсететiн навигациялық жағдайдың белгiлерi қойылған iшкi су жолдарындағы су бетi;
14) кеме жүргiзу - iшкi су жолдарымен жүзудi жүзеге асыратын кеменi басқаруға байланысты қызмет;
15) кеме қатынасы - iшкi су жолдарында жолаушылар мен багажды, жүктерді, почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау, кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн тiркеп сүйреуге, пайдалы қазбаларды iздеу, барлау және өндiру, балық аулау және өзге де кәсiпшiлiк, құрылыс, жол, гидротехникалық, су асты-техникалық және басқа осы сияқты жұмыстар, кемелердi лоцмандық алып өту, құтқару операциялары, су объектiлерiн қорғау, оларды ластану мен қоқыстанудан сақтау жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыру, суға батқан мүлiктi көтеру, санитарлық-эпидемиологиялық және басқа да бақылау, ғылыми зерттеулер жүргізу, оқу, спорттық, мәдени және өзге де мақсаттар үшiн кемелердi пайдалануға байланысты қызмет;
16) кеме кiтабы - Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiне енбеген кемелер мен оларға құқықтар тiркелетiн құжат;
17) кеме қатынасы шлюзi - кеменi судың бiр деңгейiнен екiншi деңгейiне көтеруге немесе түсiруге арналған гидротехникалық құрылыс;
18) такелаж - жүк көтеру жұмыстарына, тулар мен белгiлердi көтеруге және түсiруге арналған кеме жабдықтарының жиынтығы;
19) техникалық байқау - құрамына сауда мақсатында теңiзде жүзу және iшкi су көлiгi саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының сақталуын кезең-кезеңмен тексеру енетiн, кемелердiң қауiпсiздiгiн техникалық қамтамасыз етуге бағытталған бiлiктiлiк қызметiнiң құрамдас бөлiгi;
"Порт акваториясы", "диспач", "диспаша", "диспашерлер", "лоцман", "кемелердi лоцмандық алып өту", "рейд", "навигациялық жағдайдың құралдары", "кеме" ұғымдары осы баптың 7-тармағында көрсетiлген мағыналарында пайдаланылады.
7. Теңiз көлiгi саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) авариялық жарна - тасымалдаушыға жүк берген кезде жалпы авария жағдайындағы шығыстарды өтеу үшiн оның жалпыавариялық шығыстардағы үлесiн төлеудi қамтамасыз ету ретiнде алушы тасымалдаушыға енгiзуге мiндеттi болатын ақша сомасы;
2) порт акваториясы - кемелер мен составтар жүгiнiң өңделуiн немесе рейске жөнелтудi күтiп тұратын, сондай-ақ қажеттi операциялар орындалатын айлаққа және рейдтер құрылғысына кемелердiң келуi мен онда тұруы үшiн қызмет ететiн су бетiнiң шектеулi учаскесi;
3) бербоут-чартер - ол бойынша жолаушылар, багаж бен жүк тасымалдауға және сауда мақсатында теңiзде жүзудiң өзге де мақсаттарына арнап жарақтандырылмаған және экипажбен жасақталмаған кеменi немесе бiрнеше кеменi жалдаушының иеленуiне және пайдалануына кемемен жалданушы келiсiлген ақы (жалдау ақысын) алып, белгiлi бiр мерзiмге беруге мiндеттенетiн шарттың түрi;
4) сүйреткiш кеме - басқа кемелердi және жүзбелi құрылыстарды сүйрету мен жиекке келтiруге арналған кеме;
5) кеменiң сыйымдылығы - порттардағы есеп айырысуға және флоттың статистикалық есебiн жүргiзуге қызмет ететiн, Қазақстан Республикасының кемелердi өлшеу жөнiндегi халықаралық шарттарына сәйкес белгiленетiн сыйымдылық;
6) жүк таситын кеме - жолаушылар тасымалдамайтын кеме (құрғақ жүк, құйылатын жүк таситын, көлiктiк рефрижератор, мұзжарғыш сүйреткiш, итермелегiш, құтқарушы, техникалық флот, кабельдi, арнаулы мақсаттағы және басқа да жолаушылар тасымалдамайтын кеме);
7) демерредж - контрсталиялық уақыт үшiн төленетiн ақы;
8) димайз-чартер - ол бойынша кеме жалдаушының иелiгi мен пайдалануына өтетiн және оның экипажы немесе бiр бөлiгi қызметке кiретiн бербоут-чартер шартының түрi;
9) диспач - кеменi жалдаушыға кемеге жүк тиеудi сталиялық уақыт бiткенге дейiн аяқтағаны үшiн төленетiн сыйақы;
10) диспаша - жалпы авария бойынша залалдар мен шығыстарды есептеу және оларды жалпы теңiз кәсiпорнына қатысушы тараптар арасында бөлу;
11) диспашерлер - теңiз құқығы саласында бiлiмi мен тәжiрибесi бар, диспашаны анықтау жөнiнде есеп жасайтын тұлғалар;
12) инцидент - нәтижесiнде зиян келтiрген немесе сондай зиян келтiрудiң елеулi және тiкелей қаупi төнген оқиға немесе шығу жағдайы белгiлi дәрежеде ұқсас бiрқатар оқиғалар;
13) каботаж - Қазақстан Республикасының теңiз порттары арасындағы қатынаста, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңды құзырындағы тиеу портынан (пунктiнен) түсiру портына (пунктiне) дейiнгi сауда мақсатында теңiзде жүзумен байланысты қызмет;
14) сыныптау қоғамы - Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының Yкiметi таныған, халықаралық жүзуге шығатын кемелердi техникалық куәландыруды және сыныптауды жүзеге асыратын ұйым;
15) контрсталиялық уақыт - кеме сталиялық уақыттан тыс жүк тиелiп тұратын уақыт кезеңi;
16) кемелердi лоцмандық алып өту - кемелердi лоцман жүзеге асыратын алып өту;
17) теңiзде сүйрету - кеменi немесе өзге де жүзбелi объектiнi белгiлi бiр қашықтыққа сүйрету;
18) теңiз жүкқұжаты - жүктердi теңiз көлiгiмен тасымалдау кезiнде ресiмделетiн тасымал құжаты;
19) теңiз порты - Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен берiлген жер учаскелерiнде орналасқан, кемелерге, жолаушыларға, багажға қызмет көрсетуге және жүктермен жасалатын операцияларды жүзеге асыруға, сондай-ақ теңiз көлiгі қызметiнiң өзге де мақсаттарына арналған құрылыстар кешенi;
20) теңiз көлiгi - сауда мақсатында теңiзде жүзу үшiн пайдаланылатын көлiк түрi;
21) теңiз терминалы - жүктердi тиеуге (түсiруге), оларды сақтауға, теңiз көлiгiнiң түрiмен сабақтас көлiк құралдарын жөнге келтiруге, сондай-ақ жолаушыларды отырғызуға, түсiруге және оларға өзге де қызмет көрсетуге арналған жағдайларды қамтамасыз ететiн техникалық құралдардың, инженерлiк құрылыстардың, көтергiш-көлiктiк және өзге де жабдықтардың жиынтығын қамтитын теңiз портындағы мамандандырылған учаске;
22) теңiз талабы - кемелердi сауда мақсатында теңiзде жүзудi көздеп пайдалануға байланысты мәлiмделетiн талап (зиянның орнын толтыру, алымдар төлеу және өзгелер);
23) кемеге теңiздегi кепiл - осы Кодекс негiзiнде онда аталған мән-жайлар туған кезде пайда болатын кеме ипотекасы;
24) теңiздегi қарсылық - кеме жүзiп бара жатқан немесе тұрған кезеңде орын алған оқиға туралы кеме капитанының дәлелдемелердi қамтамасыз ету мақсатында кеме иесiне мүлiктiк талаптар қоюға негiздеме бола алатын мәлiмдемесi;
25) мұнай құйылатын кеме - теңiз кемелерi үшiн тұтану температурасы Цельсия бойынша алпыс градус және одан да төмен, iшкi суларда жүзетiн кемелер үшiн Цельсия бойынша елу бес градус және одан да төмен, Рейд бойынша бу қысымы атмосфералық қысымнан төмен шикi мұнайды және мұнай өнiмдерiн құйып тасымалдауға арналған кеме;
26) жалпы теңiз кәсiпорны - жалпы авария бойынша шығындар соның есебiнен өтелуге тиiс мүлiк (кеме, жалдау ақысы және жүк);
27) дағдылы маршрут - теңiз практикасында жалпы қабылданған кеме жүретiн маршрут;
28) теңiз терминалының операторы - теңiз портындағы терминалға меншiк немесе өзге де заңды негiздерде құқығы бар және тиеу-түсiру жұмыстары мен өзге де техникалық операцияларды жүзеге асырушы тұлға;
29) жолаушылық куәлiк - жолаушылардың кемеге алуға жол берiлетiн ең көп саны туралы мәлiметтер бар кеме құжаты;
30) жолаушылар тасымалдайтын кеме - жолаушылар тасымалдауға арналған және он екiден астам жолаушы тасымалдайтын кеме;
31) жүзбелi бұрғылау қондырғысы - теңiз түбiндегi жерасты ресурстарын барлау және (немесе) өндiру жөнiндегi бұрғылау жұмыстарын орындауға арналған кеме (жүзбелi құрылыс);
32) есеп айырысу бiрлiгi - қарызға алудың арнайы құқығының Халықаралық валюта қоры белгiлейтiн бiрлiгi;
33) рейдтер - кемелердiң зәкiр салып тұруына, маневр жасауына немесе жүктердi қайта тиеуге арналған кеме жолы шегiнен тыс порт акваториясының бөлiгi;
34) өткiзу коносаментi - тасымалдаушы жөнелтушiге беретiн және жүктiң тасымалдауға қабылданғанын куәландыратын құжат, онда тасымалдың бiр бөлiгiн басқа тасымалдаушының жүзеге асыруға тиiс екендiгi көзделедi;
35) сталиялық уақыт - жалдау ақысына қосымша төлемсiз, кеме жүк тиеуде тұратын уақыт кезеңi;
36) навигациялық жағдайдың құралдары - жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн маяктар, қалқымалар және басқа да навигациялық жабдықтар;
37) суббербоут-чартер - кеменi жалдау шарты, ол бойынша кеменi жалдаушы жолаушыларды, багаж бен жүктi тасуға және сауда мақсатында теңiзде жүзудiң өзге де мақсаттарына арнап жарақтандырылмаған және экипажбен жасақталмаған кеменi немесе бiрнеше кеменi келiсiлген ақы (жалдау ақысын) алып, үшiншi тұлғаларға белгiлi бiр мерзiмге иелену және пайдалану үшiн беруге мiндеттенедi;
38) субтайм-чартер - кеменi жалдау шарты, ол бойынша кеменi жалдаушы жолаушыларды, багаж бен жүктi тасымалдауға және сауда мақсатында теңiзде жүзудiң өзге де мақсаттарына арнап жарақталған және экипажбен жасақталған кеменi немесе бiрнеше кеменi сыйақы алып, үшiншi тұлғаларға белгiлi бiр мерзiмге беруге мiндеттенедi;
39) тайм-чартер - ол бойынша кемемен жалданушы келiсiлген ақыға (жалдау ақысы) кеменi жалдаушыға кеменi және кеме экипажы мүшелерiнiң көрсететiн қызметтерiн жолаушыларды, багаж бен жүктi тасымалдау және сауда мақсатында теңiзде жүзудiң өзге де мақсаттары үшiн белгiлi бiр мерзiмге пайдалануға беруге мiндеттенетiн уақытқа кеменi жалдау шартының бiр түрi;
40) сауда мақсатында теңiзде жүзу - жолаушыларды, багажды, жүктi және почта жөнелтілiмдерiн тасымалдау, су биологиялық ресурстары кәсiпшiлiгi, теңiз түбiнiң минералды және өзге тiрi емес ресурстары мен оның қойнауын барлау және қазу, лоцмандық және мұз жарып алып жүру, теңiзге батып кеткен мүлiктi iздеу, құтқару және сүйрету операцияларын, гидротехникалық, су асты-техникалық және басқа осындай жұмыстарды, санитарлық-карантиндiк, кедендiк және басқа бақылауды, теңiз ортасын қорғау мен сақтау, соның iшiнде теңiздегi қалдықтарды жинау, теңiз ғылыми зерттеулерiн жүргiзу, оқу, спорттық және мәдени мақсаттар мен өзге осындай мақсаттар үшiн кеменi пайдаланумен байланысты қызмет.
8. Тiкелей аралас тасымалдар саласында пайдаланылатын негiзгi ұғымдар:
1) тiкелей аралас тасымалдау шарты - оның негiзiнде оператор ақы үшiн жүктi тiкелей аралас тасымалдауды жүзеге асыруға немесе жүзеге асырылуын қамтамасыз етуге мiндеттеме алатын тiкелей аралас тасымалдау операторының жүк жөнелтушімен (жүк алушымен) жасасқан шарты;
2) тiкелей аралас тасымалдау құжаты - тiкелей аралас қатынас шартын, оператордың жүктi өз иелiгiне қабылдауын, сондай-ақ осы шарт жағдайларына сәйкес оның жүктi жеткiзу мiндеттемелерiн куәландыратын бiртұтас құжат;
3) тiкелей аралас тасымалдау операторы - тiкелей аралас тасымалды өз атынан немесе оның атынан әрекет жасайтын басқа тұлға арқылы тiкелей аралас тасымалды ұйымдастыруды жүзеге асырушы, тiкелей аралас тасымалдау шартын жасаушы және шарттың орындалуы үшiн өзiне жауапкершiлiк алатын тұлға;
4) жүк аудару - жүктi тiкелей бiр көлiк құралынан екiншiсiне немесе қойма арқылы орын ауыстырумен байланысты тиеу-түсiру операциялары;
5) тiкелей аралас тасымалдау - тiкелей тасымалдау операторы тасымалдауға қатысушы тасымалдаушылардың санына қарамастан, барлық тасымалға тiкелей аралас тасымалдау құжатын ресiмдеу жолымен ұйымдастыратын көлiктiң екi және одан артық түрiмен жүзеге асырылатын жүк тасымалдау;
6) тiкелей аралас тасымалдау пунктi - онда жүктердi қабылдау, аудару және беру жүзеге асырылатын станция, порт, әуежай, жүк терминалы және өзге пункт;
7) есеп айырысу бiрлiгi - қарызға алудың арнайы құқығының Халықаралық валюта қоры белгiлейтiн бiрлiгi.
Қарыз алудың арнайы құқығының бiрлiгiндегi ұлттық валютаның құны Халықаралық валюта қоры өзiнiң операциялары мен мәмiлелерi үшiн тиiстi датаға қолданатын құнын анықтау әдiсiне сәйкес есептеледi. Қарыз алудың арнайы құқығының бiрлiгiндегi ұлттық валютаның құнына сәйкес ұлттық валютаны аудару сот шешiмi қабылданған датада немесе тараптардың келiсiмiмен белгiленген датада жүзеге асырылады.
9. Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасындағы басқа арнайы түсiнiктер мен терминдер осы Кодекстiң тиiстi баптарында анықталатын мағыналарда қолданылады.
10. Осы Кодексте қолданылатын Қазақстан Республикасының азаматтық және басқа салаларының түсiнiктер мен терминдерi заңнаманың осы салаларында қолданылатын мағыналарда қолданылады.

2-бап. Қазақстан Республикасындағы көлiк қызметi

Көлiк қызметi автомобиль жолдарын басқарудан, көлiк коммуникацияларын жұмылдыруға дайындаудан, шарттық негiзде немесе басқа заңды негiздерде орындалатын көлiктiң темiр жол, автомобиль, әуе, cу, қалалық электр түрлерiмен немесе тiкелей аралас тасымалдарда жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), жүктердi, почталық жөнелтiмдердi тасымалдау және қызмет көрсетудi дайындау, ұйымдастыру және орындаудан тұрады.

3-бап. Көлiк қызметi саласындағы мемлекеттiк саясат

1. Көлiк қызметi саласындағы мемлекеттiк саясат:
1) тұтынушылардың көлiктiң барлық түрлерiнiң көрсететiн қызметiне еркiн қол жеткiзуi;
2) көрсетiлетiн қызметтер мен процестердiң адам өмiрi мен денсаулығына және қоршаған ортаға, сондай-ақ мәдени құндылықтарға қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
3) Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделерiн қамтамасыз ету;
4) тасымалдардың барлық қатысушылары үшiн құқықтық және экономикалық кепiлдiктердiң бiрыңғай стандарттарын қолдану принциптерiн негiзге алып, халықтың, экономиканың және мемлекеттiң тасымалдарға қажеттiгiн қанағаттандыру үшiн жағдай жасауға бағытталған.
2. Көлiк қызметi саласындағы мемлекеттiк саясаттың мақсаты:
1) көлiк инфрақұрылымын дамыту;
2) тасымалдарды дамыту;
3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес көлiк саласында тарифтiк, салық және кеден саясатын жүзеге асыру;
4) халықтың тасымалдар мен көрсетiлетiн қызметтерге деген мұқтажын қамтамасыз ету, экономиканың тiршiлiк әрекетi мен мемлекеттiң ұлттық мүдделерін қорғау;
5) бәсекелестiктi дамыту;
6) қоршаған ортаны қорғау болып табылады.
3. Осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге заңнамалық актiлерiнде көзделгеннен өзге реттерде мемлекеттiк органдардың көлiк қызметiн жүзеге асырушы тұлғалардың шаруашылық қызметiне араласуына құқығы жоқ.
4. Көлiк қызметi саласындағы мемлекеттiк саясат мемлекеттiк реттеу жолымен iске асырылады.
Көлiк қызметi саласындағы мемлекеттiк саясатты қалыптастыру уәкiлеттi органға оның құзыретiне сәйкес жүктеледi.

4-бап. Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының көлiк туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына, халықаралық құқықтың жалпытанылған қағидаттары мен нормаларына негiзделедi, осы Кодекстен және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады.
2. Өсiмдiктер мен жануарлар әлемiн, әуе кеңiстiгiн, су объектiлерiн, жер қойнауын, жердi, атмосфералық ауаны, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану мен қорғау саласындағы қоғамдық қатынастар Қазақстан Республикасының арнайы заңнамасымен реттеледi.
3. Егер Қазақстан Республикасы ратификацияланған халықаралық шарттарда осы Кодекстегiден өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шартқа сәйкес ережелер қолданылады.

5-бап. Көлiк және коммуникациялар саласындағы меншiк

1. Магистральдық темiр жол желiсi, метрополитен, жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары, кеме жүретiн су жолдары, олардағы шлюздер, навигациялық жабдықтар құралдары, аэронавигациялық құрылғылар, магистральдық электр беру желiлерi, мемлекеттiк шекара арқылы өткiзу пункттерiнiң ғимараттары мен құрылыстары мемлекет меншiгiнде болады.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлгендерден басқа магистральдық мұнай және газ құбырлары, темiр жолдар, сондай-ақ автомобиль жолдары мемлекеттiк меншiкте де, жеке меншiкте де болуы мүмкiн.
3. Концессиялар туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдары немесе олардың учаскелерi концессияға берілуi мүмкiн.

6-бап. Ақпарат, қызметтiк iс жүргiзу және байланыс

1. Тасымалдауды жүзеге асырушы тұлғалар клиенттерге өзiнiң көрсететiн қызметтерi туралы қажеттi және дұрыс ақпарат беруге мiндеттi.
Көрсетiлетiн қызметтер туралы анықтамалық ақпарат мемлекеттiк және орыс тiлдерiнде берiлуi тиiс.
2. Жолаушылар, багаж (жүк-багаж), жүк, почталық жөнелтiлiмдер тасымалдау құнын өзгерту туралы мәлiметтер, оларды енгізуден кем дегенде, отыз күн бұрын бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.
Почталық жөнелтiлiмдердi тасымалдау құнының өзгеруi туралы мәлiметтер почта операторына, егер шартпен өзге қарастырылмаса, кем дегенде бiр ай бұрын хабарланады.
3. Көлiктегi қызметтiк iс қағаздарын жүргiзу мен байланыс мемлекеттiк және орыс тiлдерiнде жүзеге асырылады.
4. Көлiк қызметiн халықаралық қатынастарда жүзеге асыру кезiнде тасымалдардың технологиялық тiлi Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шартқа сәйкес белгiленедi.

2-тарау. Көлiк және коммуникациялар саласындағы
мемлекеттік реттеу

7-бап. Көлiк қызметiн реттеу саласындағы Үкiметтiң құзыретi

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретiне:
1) көлiк қызметiн реттеу саласында:
көлiк және коммуникациялар саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын, оны жүзеге асырудың стратегиялық және тактикалық шараларын әзiрлеу;
көлiк және коммуникациялар саласында мемлекетаралық және халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру;
көлiк және коммуникациялар саласында лицензиялау ережесiн, соның iшiнде лицензиаттарға қойылатын бiлiктiлiк талаптарын бекiту;
көлiк саласындағы техникалық регламенттердi бекiту;
Қазақстан Республикасының аумағы бойынша көлiктiң жекелеген түрлерiмен тасымалдауға жол берiлетiн қауiптi жүктердi тасымалдау ережелерiн, сондай-ақ қауiптi жүктер тасымалдайтын көлiк құралдарына қойылатын бiлiктiлiк талаптарын бекiту;
Қазақстан Республикасының аумағы бойынша тасымалдауға жол берiлген қауiптi жүктердiң тiзбесiн бекiту;
көлiк кәсiпорындары мен тасымалдаушыларды төтенше жағдайларды жоюға тарту тәртiбiн айқындау әлеуметтiк маңызды облысаралық қатынастарды анықтау;
көлiктегi қозғалыс қауiпсiздiгiн есепке алу және жiктеу ережелерiн анықтау;
әскери және арнайы жүк тасымалдарының ережелерiн бекiту;
нысанды киiм берiлетiн көлiк қызметкерлерi лауазымдарының (мамандықтарының) тiзбесiн, киiм нысаны үлгiлерiн және айырым белгiлерiн, нысанды киiм киіп жүру тәртiбiн және олармен қамтамасыз ету нормаларын бекiту;
әлеуметтiк маңызды маршруттар бойынша жолаушылар тасымалын жүзеге асырумен байланысты тасымалдаушылардың шығындарын субсидиялау ережелерiн бекiту;
әскери-көлiктiк мiндеттемелердiң орындалу тәртiбiн анықтау;
2) автомобиль көлiгi, автомобиль жолдары және жол қызметi саласында:
Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы автокөлiк құралдарын өткiзу пункттерiнiң тiзбесiн бекiту;
Қазақстан Республикасының аумағында автомобиль жолдары және жол қызметi саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк саясатты үйлестiру және жүргiзу;
Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлiк құралдарының жүру ережелерiн бекiту және рұқсат құжаттарын беру;
Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлiк құралдарының жүрiп өткенi үшiн алымдар ставкасын бекiту;
ақылы автомобиль жолдарының, ақылы көпiр өткелдерiнiң тiзбесiн, оларды пайдалану тәртiбi мен жағдайларын, сондай-ақ ақылы мемлекеттiк автомобиль жолдары бойынша жүрiп өткенi үшiн алым ставкаларын бекiту;
ақылы автомобиль жолдарын және көпiр өткелдерiн пайдаланудың тәртiбi мен шарттарын, сондай-ақ жүрiп өткенi үшiн алым ставкаларын бекiту;
iрi габариттi және ауыр салмақты жүктердi тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру тәртiбiн бекiту;
халықаралық қатынаста тез бұзылатын азық-түлiк өнiмдерiн тасымалдауға арналған арнайы көлiк құралдарын бақылау мен куәландыруды ұйымдастыру жөнiндегi ережелердi бекiту;
автомобиль көлiгiндегi еңбек қауiпсiздiгi мен еңбектi қорғау ережелерiн бекiту;
жолаушылардың еңбегi мен демалысын ұйымдастыру ережелерiн, автокөлiк құралдарын еңбек және демалыс режимiн тiркеудiң бақылау құрылғылары құралдарымен (тахографтармен) жарақтандыру жөнiндегi талаптарды бекiту;
автомобиль жолдарын, қорғаныстық маңызды жолдарды пайдалану ережелерiн, жалпы қолданыстағы халықаралық және республикалық автомобиль жолдары желiсiнiң тiзбесiн, автомобиль жолдарын жөндеу мен күтiп ұстауға арналған қаржыландыру нормативтерiн бекiту;
автомобиль жолдары желiсi мен жол қызметiн дамытудың перспективалық бағдарламаларын бекiту;
жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын жiктеу ережелерi мен шарттарын бекiту;
республикалық маңызды жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту;
республикалық маңызды жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерiн бекiту;
жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының бөлiнген алқаптарында сервис, жарнама объектiлерiн орналастыру және сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн ақы төлеу тәртiбiн анықтау;
адамдардың жекелеген санаттарына көлiктiң көрсететiн қызметтерiне арналған, тегiн жүру құқығын қоса алғанда жеңiлдiктер белгiлеу;
3) қалалық электр көлiгi саласында:
қалалық электр көлiгi саласында метрополитен және көлiк инфрақұрылымы объектiлерi құрылысын қаржыландыру мәселелерiн шешу;
4) темiр жол көлiгi саласында:
Ұлттық темiр жол компаниясын анықтау;
Ұлттық темiр жол тасымалдаушысын анықтау;
магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану ережелерiн бекiту;
магистральдық темiр жол желiсiне кiретiн магистральдық жолдардың тiзбесiн бекiту;
жүктi тасымалдау кезiнде көлiкте әскерилендiрiлген күзетпен қамтамасыз ету тәртiбiн анықтау;
темiр жол көлiгiндегi қауiпсiздiк ережелерiн бекiту;
темiр жолдарды техникалық пайдалану ережелерiн бекiту;
күзетiлетiн аймақтардың жерлерiнiң көлемiн, пайдалану режимiн және темiр жол көлiгінiң қажеттiлiктерi үшiн бөлiнген алқапта жерлердi пайдалану жөнiндегi ережелердi бекiту;
темiр жол өткелдерiн пайдалану ережелерiн бекiту;
темiр жол көлiгiнде өрт қауiпсiздiгi бойынша профилактикалық жұмыстарды жүргiзу ережелерiн бекiту;
темiр жол көлiгiндегi өрттердiң салдарларын жою ережелерiн бекiту;
сигнализация, орталықтандыру, бұғаттау, ақпарат және ақпараттандыру қауiпсiздігі ережелерiн бекiту;
қозғалыс қауiпсiздiгiн бұзушылықтардың түрлерi, олардың жiктелуi және қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бақылау жасау туралы ережелердi бекiту;
5) әуе көлiгi саласында:
авиамаршрутқа конкурстар өткiзу ережелерiн бекiту;
авиамаршруттарға куәлiктер беру ережелерiн бекiту;
авиамаршруттарға субсидиялар жұмсау тәртiбiн бекiту;
Ұлттық әуе тасымалдаушысын анықтау;
флагмандық әуе тасымалдаушысын анықтау және оны анықтау ережелерiн бекiту;
әуежайды уақытша басқаруды енгiзу туралы шешiм қабылдау;
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс iстейтiн азаматтық авиация саласындағы қызметтi жүзеге асыратын шетел авиакомпаниялары мен ұйымдарын, олардың филиалдары мен өкiлдiктерiн аккредиттеу тәртiбi мен шарттарын айқындау;
азаматтық және эксперименттiк авиация аэродромдарын тiркеу және Мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу ережелерiн бекiту;
азаматтық әуе кемелерiнiң ұшуға жарамдылығы нормаларын белгiлеу;
әуе кемелерiн және аса жеңiл авиацияның әуе кемелерiн сертификаттау және пайдаланушы сертификатын, үлгi сертификатын, аэродромның жарамдылығы сертификатын, ұшуға жарамдылық сертификатын және дана сертификатын беру тәртiбiн бекiту;
азаматтық авиация саласында, сондай-ақ ұшуларға авианавигациялық қызмет көрсету бойынша еңбек қауiпсiздiгi мен өндiрiстiк санитарияны қамтамасыз ету тәртiбiн анықтайтын нормативтiк құқықтық актiлердi бекiту;
авиациялық жұмыстар тiзбесiн бекiту;
Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiндегi ұшулардың негiзгi ережелерiн бекiту;
6) Iшкi су және теңiз көлігі салаларында:
теңiз порттарының, оларды салу үшiн порт құрылыстарының орналасу тәртiбiн бекiту;
кемелер экипаждары мүшелерiне диплом беру тәртiбiн анықтау;
Қазақстан Республикасының теңiзшiсi төлқұжатының үлгiсiн, оны ресiмдеу, беру, мерзiмiн ұзарту, алып қою тәртiбiн бекiту;
шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзетiн кемелердiң каботажды жүзеге асыруына рұқсаттар беру тәртiбiн бекiту;
Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негiзiнде кемелердi техникалық куәландыру мен сыныптауды жүзеге асыратын сыныптау қоғамын тану туралы шешiм қабылдау;
iшкi су жолдарын пайдалану ережелерiн бекiту;
кеме қатынасы үшiн ашық iшкi су жолдарының тiзбесiн бекiту;
порттың мiндеттi қызмет көрсетулерiнiң тiзбесiн бекiту;
жаға маңындағы айдынды және жағалау белдеуiнiң жерлерiн пайдалану тәртiбiн белгiлеу;
Қазақстан Республикасының iшкi су жолдарымен жүзу ережелерiн бекiту;
Қазақстан Республикасының iшкi су көлiгi кемелерiндегi Қызмет жарғысын бекiту;
порттық алымдар тiзбесiн және оларды қолдану ережелерiн бекiту;
Кеме қатынасы тiркелiмi ережелерiн бекiту;
iшкi қатынас кемелерiмен қоршаған ортаны ластаудың алдын алу жөнiндегi ережелердi бекiту;
жаға маңындағы айдынды және жағалау белдеуiнiң жерлерiн пайдалану ережелерiн бекiту;
теңiз кемелерiн жiктеу ережелерiн бекiту;
теңiз кемелерiн жабдықтау жөнiндегi ережелердi бекiту;
теңiз кемелерiнiң жүк маркасы туралы ережелердi бекiту;
7) тiкелей аралас тасымалдар саласында:
тасымалдарды шектеу, Қазақстан Республикасының аумағына (аумағынан) жүктi әкелуге, әкетуге, транзиттеуге тыйым салу туралы шешiмдер қабылдау жатады.

8-бап. Көлiк және коммуникациялар саласындағы уәкiлетті органның, облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдарының құзыры

Көлiк және коммуникациялар саласындағы уәкiлеттi органның, облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдарының құзыры осы Кодекстiң айрықша бөлiмiмен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен белгiленедi.

9-бап. Көлiк қызметiн лицензиялау

1. Лицензиялануға жататын көлiк қызметi түрлерiнiң тiзбесi Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасымен белгiленедi.
2. Көлiк қызметiн лицензиялану Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасымен белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

10-бап. Көлiк және коммуникациялар саласындағы техникалық реттеу

1. Көлiк және коммуникациялар саласындағы техникалық реттеу саласындағы қауiпсiздiк талаптары адамның өмiрi мен денсаулығы және қоршаған ортаны қорғау үшiн тiршiлiк циклы процестерiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында осы Кодекстiң талаптарына сәйкес техникалық регламенттермен белгiленедi.
2. Көлiк және коммуникациялар саласындағы сәйкестiктi растау, азаматтық авиацияны қоспағанда, Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

11-бап. Сақтандыру

1. Қазақстан Республикасының аумағында автокөлiк құралдарын пайдалануға тек Қазақстан Республикасының мiндеттi сақтандыру туралы заңнамалық актiлерінiң талаптарына сәйкес олардың иелерiнiң азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгi мiндеттi сақтандырылған жағдайда ғана жол берiледi.
2. Көлiк және коммуникациялар саласындағы мiндеттi сақтандырудың түрлерi, тәртiбi және шарттары Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен белгiленедi.
3. Халықаралық тасымалдар саласындағы сақтандыру Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.
4. Ерiктi сақтандырудың түрлерi (кластары), шарттары және тәртiбi тараптардың келiсiмiмен анықталады.

12-бап. Әскери-көлiктiк мiндет туралы

1. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiн, басқа әскерлерi мен әскери құрамаларын жұмылдыру кезеңiнде және соғыс уақытында Қазақстан Республикасында әскери-көлiктiк мiндет белгiленедi.
2. Әскери-көлiктiк мiндет Қазақстан Республикасының орталық және атқарушы органдарына, көлiк құралдары мен көлiк инфрақұрылымы бар ұйымдар мен азаматтарға, сондай-ақ көлiк қызметiн жүзеге асырушы өзге де ұйымдарға таратылады.
Әскери-көлiктiк мiндеттi орындау тәртiбiн Қазақстан Республикасының Yкiметi анықтайды.
3. Көлiк құралдарын алу нормасы Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен лимитпен белгiленедi.
4. Мемлекеттiң қорғанысы мен ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында ұйымдар мен азаматтардың олардың меншiгiндегi көлiк құралдары мен көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн берумен байланысты шеккен шығындарын мемлекеттiң өтеуi Қазақстан Республикасының Үкiметi анықтайтын тәртiппен жүзеге асырылады.

13-бап. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылау

1. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды көлiк және коммуникациялар саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асырады.
2. Мүлiк пен құжаттарды алу; көлiк құралын, шағын көлемдi кеменi басқарудан аластату, көлiк құралын, шағын көлемдi кеменi кiдiрту, көлiк құралын, шағын көлемдi кеменi қарап тексеру, аумақтарды, жайларды, көлiк құралдарын, тауарларды, сондай-ақ тиiстi құжаттарды қарап тексеру тек Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлермен көзделген жағдайларда және тәртiппен ғана жүргiзiлуi мүмкiн.

14-бап. Тексерулердiң түрлерi мен жүзеге асыру кезеңдiлiгi

1. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы органдар тексерулердiң мынадай түрлерiн жүргiзедi:
1) жоспарлы - бақылаушы орган жоспарлаған, осы Кодекспен алдындағы тексерулерге қатысты уақыт интервалын ескере отырып, жүргiзiлетiн тексеру;
2) жоспардан тыс - халықтың өмiрi мен денсаулығына, қоршаған ортаға, қоғамдық тәртiпке, ұлттық қауiпсiздiкке қатердi шұғыл шешудi талап ететiн қалыптасқан әлеуметтiк-экономикалық ахуалға байланысты тағайындалатын, сондай-ақ шағымдарға, сауалдар мен өтiнiштерге шұғыл көңiл аударуды талап ететiн, тексеру;
3) қарсы - үшiншi тұлғаларға қатысты, егер тексерулер жүргiзу кезiнде мемлекеттiк органдарда аталған тұлғаларға қатысты қосымша ақпарат алу қажеттiгi пайда болса жүргiзiлетiн тексеру;
4) рейдтiк - лицензияның, тiркеу және өзге де рұқсат берушi құжаттардың болуын, сондай-ақ мемлекеттiк органның бақылау объектiсi болып табылатын бақылау жабдығының пайдаланылуының дұрыстығын тексеру;
5) камералдық - мемлекеттiк органға келiп түскен есептiлiк пен басқа да құжаттарды зерделеу мен талдауға негізделген тексеру;
6) кешендi - бiрнеше бақылаушы органның Қазақстан Республикасының заңнамасының сақталуы мәселелерi бойынша шаруашылық жүргiзу субъектiсiнiң қызметiн тексеру.
2. Тексеру жүргізу Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген жағдайлардан басқада, көлiк қызметiн жүзеге асырушы тұлғаның қызметiн тоқтатпауы тиiс.
Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы органдар заңды тұлғаның өзіне тексеру жүргiзiлуіне қарамастан заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiн тексеруге құқылы.
3. Жоспарлы, рейдтiк, камералдық және кешендi тексерулер жылына бiр реттен артық емес жүргiзiлуi мүмкiн.

15-бап. Тексерулердi жүргiзу мерзiмдерi

1. Тексеру жүргiзу мерзiмi, егер Қазақстан Республикасының заңнамасымен өзге белгiленбесе, актiнi тапсырған сәттен бастап отыз күнтiзбе күнiнен аспауы тиiс.
2. Құрылымдық бөлiмшесi бар заңды тұлғаға тексеру жүргiзу кезiнде көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы орган тексеру жүргiзу мерзiмiн он бес күнтiзбе күнiне дейiнгi мерзiмге ұзартуы мүмкін.
3. Ерекше жағдайларда арнайы зерттеулер, сынақтар, сараптамалар жүргiзу қажеттiлiгi кезiнде, сондай-ақ тексеру көлемiнiң елеулiлiгiне байланысты көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы орган басшысымен (немесе оның орнындағы тұлғамен) тексеру мерзiмiн құрылымдық бөлiмшесi жоқ заңды тұлға үшiн жиырма күнтiзбе күнiне дейiнгi мерзiмге, ал құрылымдық бөлiмшесi бар заңды тұлға үшiн отыз күнтiзбе күнiне дейiнгi мерзiмге ұзартылуы мүмкiн.
4. Тексеру жүргiзу мерзiмiн тексерiлетiн тұлғаға құжаттарды ұсыну туралы көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы органның талаптарын тапсырған және тексеру жүргiзу кезiнде сұратылған құжаттарды тексерiлушi тұлғаның тапсырған сәттерi арасындағы уақыт кезеңiнде, сондай-ақ уәкiлеттi органның сауалы бойынша мәлiметтер мен құжаттарды алуы сәтiне тексеру жүргiзу мерзiмiн тоқтату немесе жалғастыру туралы актiнi шығару жолымен құқықтық статистика органын хабардар ете отырып, көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы орган тексеру жүргiзу мерзiмiн тоқтатады немесе жалғастырады.

16-бап. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы лауазымды тұлғалардың құқықтары

1. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы лауазымды тұлғалар:
1) мемлекеттiк органдарға, лауазымды, жеке және заңды тұлғаларға олардың орындауы үшiн мiндеттi Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасы нормаларының орындалуы туралы талаптар қоюға;
2) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен қызмет түрлерiне арналған лицензияның немесе рұқсаттың қолданысын тоқтату немесе керi шақырту туралы ұсыныстар енгiзуге;
3) жазбаша өкiм негізiнде қызметтiк куәлігін көрсету бойынша көлiк қызметiн жүзеге асырушы тұлғаларға баруға, көлiк инфрақұрылымын пайдалану жағдайына тексерудi жүзеге асыруға, анықталған бұзушылықтарды жою туралы орындалуы мiндеттi жазбаша өкiмдер беруге;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртiппен лауазымды, жеке және заңды тұлғалардан тексеру жүргiзу үшiн қажеттi мәлiметтердi алуға;
5) Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасы саласындағы әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы хаттамалар толтыруға;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген талаптарды бұза отырып жүзеге асырылған көлiк қызметiн шектеу, тоқтату және тыйым салу, сондай-ақ жекелеген өндiрiстiк объектiлердiң, цехтар мен ұйымдардың қызметiн тоқтату туралы ұсыныстар енгiзуге;
7) ұйымдардың лауазымды тұлғаларына, басшыларына Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасын бұзуға жол берген жауапты тұлғаларды жауапкершiлiкке тарту туралы ұсыныстар беруге, сондай-ақ қажеттi жағдайларда кiнәлi тұлғаларды Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершiлiкке тарту туралы мәселенi шешу үшiн материалдарды құқық қорғау органдарына беруге құқылы.
2. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы лауазымды тұлғалар қабылдаған шешiмдер барлық жеке және заңды тұлғалар үшiн орындауға мiндеттi және жоғары тұрған мемлекеттiк органға және (немесе) тұлғаға немесе сотқа шағымдалуы мүмкiн.

17-бап. Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы лауазымды тұлғалардың мiндеттерi

Көлiк және коммуникациялар саласындағы бақылауды жүзеге асырушы лауазымды тұлғалар өз құзыретi шегiнде:
1) Қазақстан Республикасы заңнамасы талаптарының орындалуына бақылау жасауға;
2) өз құзыретi шегiнде мемлекеттiк органдарды Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасын бұзу фактiлерi туралы хабардар етуге;
3) бақылауды жүзеге асыру кезiнде қызметтiк униформада болуы, нөмiрлiк төске тағатын белгiлерi болуы және талап ету бойынша қызметтiк куәлiгiн көрсетуге мiндеттi.

3-бөлiм. Тарифтер

18-бап. Экономикалық және шаруашылық қызметтiң негiздерi

1. Көлiк кәсiпорындары мен тасымалдаушылар өз қызметiн коммерциялық негiзде жүзеге асырады.
Көлiк кәсiпорындары мен тасымалдаушылар жоспарды дербес әзiрлейдi, клиент қажеттерiне сәйкес жұмыстар мен қызметтердi орындауға шарттар жасасады.
2. Кеме жолдарын, шлюздердi күтiп ұстау, кеме қатынасының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бойынша инспекциялау бюджеттiң қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.
3. Магистральдық темiр жол желiсiнiң көрсететiн қызметi және терминалдар мен порттарды, аэродромдарды, әуежайлық кешендердi пайдаланғаны үшiн, әуе кеңiстiгiнде ұшуды басқару мен аэронавигациялық қызмет көрсетiлгенi үшiн заңды және жеке тұлғалар, соның iшiнде шетелдiктер Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасында белгiленген тәртiп пен мөлшерде төлемдер төлейдi.
4. Қазақстан Республикасының кеме жүретiн су жолдарын пайдалану ақылы түрде жүзеге асырылады.
Кеме жүретiн су жолдарын пайдаланғаны үшiн Қазақстан Республикасының салық заңнамасынмен белгiленген тәртiппен ақы алынады.

19-бап. Көлiк тасымалдары саласында тарифтер белгiлеу

1. Жүктердi, жолаушыларды, багажды (жүк-багажды), почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдауға және тасымалдауларға байланысты қызметтерге көлiк қызметiмен айналысатын шаруашылық жүргiзушi субъектiлерi қызметiн қамтамасыз ететiн ерiктi (шарттық) тарифтер (осы баптың 2, 4-бөлiктерiнде көзделгеннен басқа реттерде) белгiленедi.
2. Табиғи монополиялар субъектiлерiнiң, белгiлi бiр тауар рыногында басым (монополиялық) жағдайға ие рынок субъектiлерiнiң реттелетiн көрсетiлетiн қызметтерiнiң түрлерi бойынша тарифтер Қазақстан Республикасының заңнамасымен анықталатын тәртiппен белгiленедi (келiсiледi).
3. Рентабельдiлігі реттелетiн тарифтермен қамтамасыз етiлмейтiн жолаушылар тасымалын ұйымдастыру туралы шешiмдер қабылдаған облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) жергілiктi атқарушы органдары тиiстi бюджеттен субсидияларды қамтамасыз етедi.
4. Жолаушылар мен багажды тұрақты облысiшiлiк, қалалық және қаламаңындық автомобиль тасымалдарына арналған тарифтер уәкiлеттi орган бекiткен, аталған жолаушылар және багаж тасымалына арналған тарифтердi есептеу әдiстемесiне сәйкес анықталады.
Осы тармақта аталған тасымалдарға арналған тарифтер шығыстарды жаппаған жағдайда облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) жергілiктi атқарушы органдары белгiленген тарифтер мен тасымалдардың нақты шығыны арасындағы айырмашылықты тасымалдаушыға әлеуметтiк маңызды қатынастар бойынша жолаушылар тасымалын жүзеге асырумен байланысты тасымалдаушының шығындарын субсидиялау ережелерiне сәйкес тиiстi бюджеттiң қаражаты есебiне өтейдi.

20-бап. Жолаушылардың жекелеген санаттарының жолақысын төлеу жөнiндегi жеңiлдiктер

1. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жеңiлдiктер белгiленген жағдайда тасымалдаушылар жолаушылардың жекелеген санатын ақысыз тасымалдауды немесе оларға жолақысын төлеу жөнiндегi өзге де жеңiлдiктердi беруге мiндеттi.
Қазақстан Республикасы Үкiметi, облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдары адамдардың жекелеген санаттарына көлiктің көрсететiн қызметтерiне, ақысыз жүру құқығын қоса алғанда, жеңiлдiктер белгiлеген жағдайда қаржыландыру көзi анықталады, бұл ретте атқарушы органдар тасымалдаушылармен шарт жасасады.
Жолаушының ақы төлеу бойынша:
1) таксиден басқа көлiктiң барлық түрлерiнде, өзiмен бiрге 7 жасқа дейiнгi, ал халықаралық тасымалда 5 жасқа дейiнгi бiр баланы балаға жеке орын берiлмей тегін алып жүруге;
2) таксиден басқа көлiктiң барлық түрлерiнде, билеттiң толық құнының 50 пайызын төлей отырып, халықаралық тасымалда 5 жастан 12 жасқа дейiнгi балаларға билеттер сатып алуға;
3) Қазақстан Республикасының тасымалдаушысы жүзеге асыратын тасымалдау кезiнде таксиден басқа көлiктiң барлық түрлерiнде, билеттiң толық құнының 50 пайызын төлей отырып, 7 жастан 12 жасқа дейiнгi балаларға билеттер сатып алуға;
4) өзiмен бiрге 2 жасқа дейiнгi бiр баланы, ал әуе көлiгiнде, оған жеке орын берiлмей тегiн алып жүруге;
5) халықаралық тасымалдарды қоспағанда, әуе көлiгінде 2 жастан 15 жасқа дейiнгi балаларға билеттi оның толық құнының 50 пайызын төлей отырып, сатып алуға;
6) Қазақстан Республикасының тасымалдаушысы жүзеге асыратын халықаралық тасымалдауларда әуе көлiгiнде 2 жастан 12 жасқа дейiнгi балаларға билеттi оның толық құнының 50 пайызын төлей отырып, сатып алуға жеңiлдiктерi бар.
3. Тасымалдаушылар тиiстi бюджеттен субсидияланбайтын өзге де жеңiлдiктер белгiлеуге құқылы.
4. Халықаралық қатынаста тасымалдау төлемдерi Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес белгiленедi.

4-бөлiм. Жолаушыларды, багажды (жүк-багажды) және почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау

21-бап. Жолаушыларды, багажды және жүк-багажды тасымалдау тәртiбi мен түрлерi

1. Көлiк ұсынатын жолаушыларды тасымалдау оның шарттарына, ұзақтығына, қашықтығына және сапасына қарай:
1) көлiктiк;
2) туристiк;
3) экскурсиялық;
4) тапсырыстық сипаттағы түрлерге бөлiнедi.
2. Жолаушыларды, багажды және жүк-багажды тасымалдау Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне, осы Кодекске, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiне және жолаушыларды, багажды және жүк-багажды тасымалдау шартына сәйкес жүзеге асырылады.
3. Көлiктiң белгiлi бiр түрiнде жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдау тәртiбiн (бұдан әрi - жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдау ережелерi) уәкiлеттi орган бекiтедi.
Жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдау ережелерiнде:
1) жол жүру құжаттарының (билеттердiң, жолдамалардың), багаж квитанцияларының нысаны, сату тәртiбi мен қолданыс мерзiмi;
2) жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру, жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тұрақты тасымалдау маршруттарын ашу және жабу тәртiбi, тасымалдардың аталған түрлерiн орындау үшiн пайдаланылатын көлiк құралдарының санитарлық-эпидемиологиялық жағдайына, сыртқы безендiрiлуi мен жабдықталуына қойылатын талаптар;
3) маршрутқа қызмет көрсету құқығына арналған куәлiктi беру, тоқтату және керi шақырту, беруден бас тарту жағдайлары мен негiздерi, сондай-ақ нысаны;
4) жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) туристiк, экскурсиялық тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру тәртiбi;
5) тапсырыстық сипаттағы жолаушыларды, багажды және жүк-багажды тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру тәртiбi;
6) багажды (жүк-багажды) қабылдау, сақтау және беру тәртiбi;
7) жол жүру билеттерi мен жүк квитанцияларын және олардың құнын қайтару тәртiбi мен жағдайлары;
8) отырғызу және түсiру пункттерiнiң безендiрiлуi мен күтiп ұсталуына қойылатын талаптар;
9) жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдауды тiкелей жүзеге асыратын тұлғаны рейс алдындағы (ауысым алдындағы) медициналық куәландыруды ұйымдастыру және өткiзу тәртiбi;
10) актiлердiң нысаны және жасау тәртiбi;
11) орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеу пункттерiн, соның iшiнде вокзалдарды, станцияларды және кассалық пункттердi ашу және жабу тәртiбi;
12) таксимен жүзеге асырылатын тасымалдарды ұйымдастыру тәртiбi оларды анықтау, нормативтерiне, тасымалдаушыларды iрiктеу механизмiне сәйкес анықталады.

22-бап. Жолаушылар мен багажды тасымалдау шарты

1. Жолаушыны және багажды (жүк-багажды) тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны тағайындалу пунктiне тасымалдауға, ал жолаушы багаж тапсырған жағдайда - сондай-ақ багажды тағайындалу пунктiне жеткiзуге және оны жолаушыға немесе багажды алуға уәкiлеттi тұлғаға беруге мiндеттеме алады, жолаушы жол жүру үшiн ақы төлеуге, ал багаж тапсырған кезде - багажды тасымалдағаны үшiн де ақы төлеуге мiндеттеме алады.
2. Тұрақты маршруттарда жолаушыны және багажды (жүк-багажды) тасымалдау шарты тиiсiнше жол жүру билетiмен және багаж квитанциясымен ресiмделедi.
Аталған тасымалдау құжаттарының нысаны, оларды сату тәртiбi мен қолданыс мерзiмi тасымалдау ережелерiмен белгiленедi.
3. Жолаушыны экскурсиялық және туристiк маршруттар бойынша тасымалдау шарты жолдама немесе жолаушылар тобын тасымалдауға арналған билет нысанында ресiмделуi мүмкiн.

23-бап. Жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдауды ұйымдастыру

1. Жолаушыларға қызмет көрсету орындарында, соның iшiнде билеттер сату пункттерiнде жолаушылар мен багажды (жүк-багажды) тасымалдауды ұйымдастыру туралы дер кезiндегi және шүбәсiз ақпарат көрнекi және қол жетерлiк нысанда берiлуi тиiс.
2. Мемлекетаралық тасымалдар және Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзит кезiнде билеттердi сату Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен өзгеше көзделмесе, шетелге шығуға құқық беретiн құжат болғанда жүзеге асырылады.
3. Жолаушыларға Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тасымалдау шарттары қамтамасыз етiледi.

24-бап. Жолаушының және жолаушыны және багажды (жүк-багажды) тасымалдаушының құқықтары мен мiндеттерi

1. Жолаушының:
1) кез келген көлiк түрiне көлiк құралының жол жүру маршруты бойынша жолаушылар операциясы үшiн ашық ол айтқан тағайындалу пунктiне дейiн тасымалдау құжатын сатып алуға;
2) сатып алған тасымалдау құжатына сәйкес көлiк құралында орын алуға;
3) тасымалдауға тасымалдау құжатын қайтаруға және тасымалдаушыдан жол жүру және багаж тасымалдау үшiн ақыны (ал жөнелтушi багажды (жүк-багажды) тасымалдағаны үшiн ақыны) тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен қайтарып алуға;
4) тасымалдау құжатының қолданыс мерзiмiн жолаушыларды және багаж (жүк-багаж) тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен ұзартуға;
5) жүру жолында аялдама жасауға және тасымалдау құжатының қолданыс мерзiмiн автомобиль мен iшкi су көлiгi тасымалдарынан басқада, жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен он күннен артық емес мерзiмге ұзартуға;
6) багажды (жүк-багажды) белгiленген ақымен тасымалдауға тапсыруға;
7) көлiк құралын жөнелту кешiктiрiлген жағдайда тасымалдау шартынан бас тартуға және жол жүру үшiн ақыны қайтарып алуға;
8) багажды тасымалдауға тапсыру кезiнде құндылығын мәлiмдеуге;
9) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен тасымалдау сапасы деңгейiнiң оның сертификатына сәйкестiгін даулауға құқығы бар.
2. Жолаушы:
1) қала маңындық темiр жол, қала маңындық және қалалық автомобиль қатынастарынан басқасында, тасымалдау құжатын сатып алу кезiнде, көлiк құралына отырғызу кезiнде және жүру жолында тасымалдау құжатын тексеру кезiнде жеке басын куәландыратын құжат ұсынуға;
2) көлiк құралына отырғызу және жол жүру кезiнде сапар аяқталғанға дейiн тасымалдау құжаты болуға;
3) мемлекетаралық тасымалдар кезiнде азаматтардың өзара жол жүруi мәселелерi жөнiндегi халықаралық шартармен белгiленген Қазақстан Республикасының, баратын елiнiң заңнамасының паспорттық-визалық талаптарын сақтауға;
4) қоғамдық тәртiптi, жолаушылар тасымалына қызмет көрсетуге арналған көлiк құралдары мен объектiлерiн пайдалану ережелерiн сақтауға, сондай-ақ тасымалдаушының мүлкіне ұқыпты қарауға мiндеттi.
Осы Кодекспен, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және тасымалдау шартымен белгiленген жолаушының өзге де құқықтары мен мiндеттерiнiң болуы мүмкiн.
3. Жолаушыны және багажды (жүк-багажды) тасымалдаушы:
1) реттелетiн тасымалдардан басқа тасымалдарға бағаларды (тарифтi) еркiн тағайындауға;
2) осы Кодекспен қарастырылған жағдайдан басқасында, жолаушыдан тасымалдау құжатын сатып алу кезiнде, көлiк құралына отырғызу кезiнде және жүру жолында тасымалдау құжатын тексеру кезiнде жеке басын куәландыратын құжатын көрсетуiн талап етуге;
3) егер заңнамамен, тасымалдау шартымен өзгеше белгiленбесе, (жүк-багажды) оған тиесiлi төлемақы мен тасымалдау бойынша басқа да төлемдердi қамтамасыз ету үшiн оған тасымалдау үшiн берiлген багажды ұстап қалуға;
4) өзiнiң құқықтар мен мүдделерiн қорғау мақсатында қоғамдық бiрлестiктер, сондай-ақ қауымдастықтар (одақтар) нысанындағы заңды тұлғалар бiрлестiктерiн құруға;
5) демалысқа және қауiпсiздiк және гигиена танаптарын жауап беретiн еңбек жағдайына құқылы.
4. Жолаушыны және багажды (жүк-багажды) тасымалдаушы:
1) тасымалдауға арналған құқықты қамтамасыз ететiн лицензиясы болуға;
2) сәйкестiгiн растау саласында құжаты бар көлiк құралдарын ұсынуға;
3) көлiк құралында тасымалдау құжатында көрсетiлген орынды ұсынуға;
4) жолаушыға және үшiншi тұлғаға келтiрiлген шығынды, соның iшiнде уақытты жоғалтудың ақшалай эквивалентiн өтеуге;
5) жолаушының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, оған қажеттi қолайлылық пен қызмет көрсету жағдайын жасауға, ал жолаушы багаж тапсырған жағдайда сондай-ақ оның багажының уақытында тасымалдануы мен сақталуын қамтамасыз етуге;
6) көлiк құралы қозғалысының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, экипажбен және тасымалдаудың барлық уақытында оны тиiстi жағдайда ұстау үшiн барлық қажеттi заттармен жабдықтауға;
7) әлеуметтiк маңызды және әскери тасымалдарды жүзеге асыруға арналған мемлекеттiк органдардың талаптарын орындауға;
8) Қазақстан Республикасының мiндеттi сақтандыру туралы заңнамалық актiлерiне сәйкес мiндеттi сақтандыруды жүзеге асыруға;
9) жолаушыны, багажды (жүк-багажды) тасымалдау шартымен, көлiк заңнамасымен анықталған мерзiмде тағайындалу пунктiне жеткiзуге;
10) багаждың уақтылы тасымалдануы мен сақталуын қамтамасыз етуге;
11) тарифтердiң өзгеруi туралы жолаушыларды алдын ала хабардар етуге мiндеттi.
Осы Кодекспен, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және тасымалдау шартымен белгiленген тасымалдаушының өзге де құқықтары мен мiндеттерi болуы мүмкiн.

25-бап. Жолаушыларды және багажды (жүк-багажды) тасымалдау шартын бұзу және өзгертудiң негiздерi мен салдарлары

1. Жолаушыларды, багажды (жүк-багажды) тасымалдау шарты тасымалдаушының немесе жолаушының бастамасы бойынша бiр жақты тәртiппен бұзылуы мүмкiн.
2. Жолаушы көлiк құралы жөнелтiлгенге дейiн, сондай-ақ рейс басталғаннан кейiн көлiк құралы жолаушыларды отырғызу немесе түсiру үшiн кiретiн кез келген пунктте жолаушыны тасымалдау шартынан бас тартуға құқылы.
Жолаушы тасымалдау шартын орындаудан көлiк құралы жөнелтiлгенге дейiн бас тартқан кезде оған жол жүру және багажды тасымалдау үшiн төленген сома жолаушыларды, багажды (жүк-багажды) тасымалдау ережелерiмен белгiленген мөлшерде, ал рейс басталғаннан кейiн - жолаушыны тасымалдау жүзеге асырылмаған қашықтыққа пара-пар мөлшерде жол жүру, багажды (жүк-багажды) тасымалдау үшiн төленген соманың бөлiгi, егер Қазақстан Республикасының заңнамасымен өзге белгiленбесе, қайтарылады.
3. Тасымалдаушы жолаушыны тасымалдау шартын мына жағдайда:
1) тойтарылмас күш, соғыс қимылдары, табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың немесе тасымалдаушыға байланысты емес өзгелердiң салдарынан жолаушыны тағайындалу пунктiне жеткiзу мүмкiн болмағанда;
2) тиiстi мемлекеттiк органның шешiмдерiнiң негiзiнде көлiк құралын бөгелткен немесе көлiк құралын жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытында бас тартқанда;
3) жолаушы тасымалдау ережелерiн бұзғанда немесе жолаушы осындай ережелердi сақтаудан бас тартқанда;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған өзге де жағдайда бiр жақты тәртiппен бұзуға құқылы.
4. Тасымалдау шарты тасымалдаушының бастамасы бойынша көлiк құралы жөнелтiлгенге дейiн бұзылған жағдайда жолаушыға жол жүргенi және багажды (жүк-багажды) тасымалдағаны үшiн ақы, ал аталған шарт рейс аяқталғанға дейiн бұзылған жағдайда - жол жүргенi және багажды (жүк-багажды) тасымалдағаны үшiн ақы көлiк құралы жүрiп өтпеген қашықтық үшiн төленедi.
Аталған шартты тоқтату жолаушының жолаушыларды багажды (жүк-багажды) тасымалдау ережесiн бұзуымен немесе оның көлiк құралының қауiпсiздiгiне, басқа жолаушылардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн iс-қимылдарымен туындаса жолаушыға жол жүргенi және багажды (жүк-багажды) тасымалдағаны үшiн ақы қайтарылмайды.
5. Тасымалдау шарты тасымалдаушының бастамасы бойынша осы баптың 3-тармағының 4) тармақшасында аталған жағдайлардан басқа, рейс кезiнде тоқтатылған жағдайда тасымалдаушы жолаушының тағайындалу пунктiне жетуiн қамтамасыз ету мақсатында жолаушыны оның талабы бойынша өз есебiнен жөнелту пунктiне немесе ең жақын елдi мекенге дейiн жеткiзуге, сондай-ақ жолаушыға тасымалдаушының кiнәсы бойынша келтiрiлген шығындарды өтеуге мiндеттi.
6. Тасымалдаушының бастамасы бойынша көлiк құралын жөнелтудiң бөгелуi, жолаушыны тасымалдау маршрутының, жолаушыны отырғызу және (немесе) түсiру орнының өзгертiлуi бұндай iс-әрекет жөнелту пунктiнде, тағайындалу пунктiнде немесе жолаушыларды тасымалдау маршруты бойынша жүру жолында табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарынан, сондай-ақ тасымалдаушыға байланысты емес басқа да себептердiң салдарынан қажет жағдайда мүмкiн.
Осы тармақта аталған жағдайларда тасымалдаушы жолаушыны және оның багажын (жүк-багажын) өз есебiнен жөнелту пунктiне жеткiзуге немесе жолаушыға оның тартқан шығындарын өтеуге мiндеттi.
7. Осы баптың 6-бөлiгiнде белгiленген ережелер жолаушының жолаушыны және багажды (жүк-багажды) тасымалдау шартынан бас тарту құқығына қатысты емес.
8. Жол жүру және багажды (жүк-багажды) тасымалдау үшiн ақыны қайтару тасымалдау ережелерiмен белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.

26-бап. Багажды (жүк-багажды) сақтау

1. Жолаушы, алушы багажын (жүк-багажын) тасымалдаушыға қатысы жоқ себептермен алмаған жағдайда тасымалдаушы тағайындалу пунктiнде оны келiп жеткен күнiнен бастап отыз күн бойы сақталуын, ал кедендiк бақылау арқылы өтетiн багаждың (жүк-багаждың) - он бес күн бойы сақталуын ұйымдастыруға мiндеттi. Тағайындалу пунктiне келiп жеткен багажды (жүк-багажды) бiр тәулiк iшiнде сақтағаны үшiн ақы алынбайды.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген сақтаудың шектi мерзiмдерi өткен соң кедендiк бақылаудағы жүктерден басқа талап етiлмеген багаж (жүк-багаж) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен сатылуы мүмкiн.
3. Багаж квитанциясын көрсетушi талап-арыз қою мерзiмi iшiнде тасымалдаушыға талап етiлмеген багажды (жүк-багажды) сақтау және оны сату кезiнде келтiрiлген шығындар шегерiле отырып, осы баптың 2-бөлiгiне сәйкес сатудан түскен соманы алуға құқылы.
4. Багаж (жүк-багаж) (алынған, тәркiленген, иесiз деп танылған) соттың және өзге де уәкiлеттi органдардың шешiмдерi бойынша сатылған жағдайда тасымалдаушының тасымалдаумен және сақтаумен байланысты тартқан шығындары, құзыретiне сот шешiмдерiн және өзге де уәкiлеттi органдардың шешiмдерiн орындау жататын тұлғалардың атқарушылық iс-әрекетiн жасау жөнiндегi шығыстар ретiнде өтеледi.
Осындай багажды (жүк-багажды) сақтау және иелiк ету тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленедi.

27-бап. Почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау

1. Тасымалдаушылар почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдауды почта операторымен жасалған почтаны тасымалдау шарты негiзiнде жүзеге асырады.
Облысiшiлiк, облысаралық және халықаралық жол жүру маршруттары бойынша тұрақты тасымалдарды жүзеге асыратын көлiк ұйымдары почта операторларына, арнайы фельдъегерлiк байланыс қызметтерiне Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тасымалдау бойынша қызмет көрсету мүмкiн емес жағдайлардан басқада, почта және арнайы жөнелтiлiмдердi тасымалдауға арналған шарттар жасасудан бас тартуға құқылы емес.
2. Көлiк ұйымдары:
1) фельдъегерлiк және арнайы байланыс қызметкерлерiне олардың қызметтiк мiндеттерiн орындаулары кезiнде билеттердi кезектен тыс сатып алу;
2) фельдъегерлiк және арнайы байланыс қызметтерiнiң автомобильдiк көлiк құралдарының темiр жол, теңiз, iшкi су, әуе және автомобиль көлiгi тұрақтарының орнына өтуi;
3) фельдъегерлiк және арнайы байланыс қызметтерiнiң қарулы қызметкерлерiнiң жолаушылардың жалпы отырғызылуына дейiн отырғызылу құқығын қамтамасыз етедi.
3. Почтаны тасымалдау үшiн әдейiлеп арналған көлiк құралы немесе ондағы жай почтаны тасымалдау шартына сәйкес қатаң тiкелей мақсатында пайдаланылуға тиiс. Мұндай көлiк құралында немесе ондағы жайда почтаны тасымалдауға қатысы жоқ бөгде адамдарды тасымалдауға тыйым салынады.
4. Почта байланысының жалпыға бiрдей қол жетiмдi қызметтерiн көрсететiн почта операторы көлiгiнiң автомобиль, темiр жол, су станциялары мен вокзалдарының, әуежайлардың аумағында орналасқан жүк және багаж кешендерiне өтуi почта жөнелтiмдерiн алмасу үшiн бiрiншi кезекте және ақысыз жүзеге асырылады.
5. Егер почтаны тасымалдау шартында өзгеше белгiленбесе, почтаны тиеудi және түсiрудi, сондай-ақ оған iлесiп жүрудi және оның жүру жолында сақталуын почта операторы қамтамасыз етедi.
6. Почта жөнелтiмдерiн көлiкпен тасымалдау тәртiбiн почта байланысы саласындағы уәкiлеттi органмен келiсу бойынша уәкiлеттi орган белгiлейдi.

5-бөлiм. Жүк тасымалдау

28-бап. Жүк тасымалдауды жүзеге асыру тәртiбi

1. Жүктi көлiкпен тасымалдау Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне, осы Кодекске, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiне және жүктердi тасымалдау шартына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Жүктi көлiкпен тасымалдауды жүзеге асыру тәртiбiн (бұдан әрi-жүктердi тасымалдау ережелерi) уәкiлеттi орган белгiлейдi.
Жүктi тасымалдау ережелерiнде:
1) жүктi тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру;
2) жүктi тасымалдау үшiн ұсыну және қабылдау;
3) тасымалдау құжаттарын ресiмдеу;
4) жүктi тиеу және түсiру пункттерiне қойылатын талаптар;
5) жүктi тиеу және түсiру
6) жүк массасын анықтау;
7) жүктi таңбалау тәртiбiн;
8) актiлер жасау;
9) жүктi тасымалдау шарттарын өзгерту және бұзу;
10) жүктiң жекелеген түрлерiн тасымалдау
11) тасымалдар бойынша есеп айырысулар;
12) жүктi жеткiзу мерзiмдерi мен жеткiзу мерзiмдерiн есептеу;
13) жүкке иелiк ету, барар жерiн өзгерту және қайтару;
14) жүктi сақтау, ұстап қалу және беру;
15) жүктi сату жағдайлары мен тәртiбi;
16) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес өзге де жағдайлар анықталады.

29-бап. Жүктердi тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарт

1. Тасымалдаушы мен жүк жөнелтушi жүктердi жүйелi тасымалдауды жүзеге асыру қажеттiлiгi кезiнде жүктердi тасымалдауды ұйымдастыру туралы ұзақ мерзiмдi шарттар жасасуға құқылы.
2. Жүктердi тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарттарға сәйкес тасымалдаушы белгiленген мерзiмдерде жүктердi қабылдауға, ал жүк жөнелтушi - оларды шарттасқан көлемде тасымалдау үшiн ұсынуға мiндеттеме алады.
3. Жүктердi тасымалдауды ұйымдастыру шартымен көлiк құралдарын берудiң және тасымалдауға арналған жүктердi ұсынудың көлемдерi, мерзiмдерi, есеп айырысу тәртiбi, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен қарастырылмаған жүктердi тасымалдауды ұйымдастырудың өзге жағдайлары белгiленедi.

30-бап. Жүк тасымалдау шарты

1. Жүк тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жүк жөнелтушi өзiне сенiп тапсырған жүктi оның тасымалдау талаптарын сақтай отырып, тағайындалу пунктiне дер кезiнде әрi сол күйiнде жеткiзiп беруге және оны жүк алуға уәкiлеттi тұлғаға (жүк алушыға) тапсыруға мiндеттенедi, ал жүк жөнелтушi (жүк алушы немесе экспедитор) шартқа немесе тарифке сәйкес жүк тасымалы үшiн ақы төлеуге мiндеттенедi.
2. Жүк тасымалдау шартын жасау тасымалдау құжаттарымен ресiмделедi.
Аталған тасымалдау құжаттарының нысандары мен толтыру тәртiбi жүк тасымалдау ережелерiмен белгiленедi және жүк тасымалдаумен байланысты жеке және заңды тұлғалар үшiн мiндеттi болып табылады.
3. Жүк жөнелтушiге тиiстi тасымалдау құжатының негiзiнде жүк қабылданғаны туралы квитанция берiлген кезден бастап жүк тасымалдау шарты жасалды деп есептеледi.
4. Жүк тасымалдау шарты өзгерген немесе бұзылған жағдайда, егер шартпен өзге қарастырылмаса, талаптар шарт өзгергенге немесе бұзылғанға дейiн шарт талаптарын орындаумен байланысты тартқан шығындарын өтеудi талап етуге құқылы.

31-бап. Тасымалдау шартының талаптарын өзгерту

1. Тасымалдау шартының талаптарын өзгерту соның iшiнде жүктiң барар жерiн өзгерту тараптардың келiсiмi бойынша тасымалдау ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
2. Кедендiк бақылаудағы жүктiң барар жерiн өзгерту тиiстi кеден органының келiсiмi болған кезде жүргiзiледi.
3. Экспорттық бақылаудағы жүктiң барар жерiн өзгерту тиiстi уәкiлеттi органның келiсiмi болған кезде жүргiзiледi.
4. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда мемлекеттiк органдар өздерiнiң құзыретiне сәйкес жүктi тасымалдаушыдан алып қоюға құқылы. Бұл орайда тасымалдаушының жүктi тасымалдау және сақтау жөнiндегi шығыстарын, сондай-ақ оған келтiрiлген зиянды кiнәлi тарап өтеуге тиiс.

32-бап. Тасымалдауға арналған талаптар құқығын беру

Жүк жөнелтушiге қатысты себептер бойынша жүзеге асырылмаған (толық емес көлемде жүзеге асырылған) тасымалдар үшiн алдын ала төлем енгiзiлген жағдайда соңғысы ақшалай қаражаттың қайтарылуын талап етуге немесе тасымалдаушының келiсiмi бойынша осы тасымалдауға талап құқығын қайта беруге құқылы.

33-бап. Жүк тасымалдаушының, жүк жөнелтушiнiң құқықтары мен мiндеттерi

1. Тасымалдаушы жүк тасымалдау шарты бойынша:
1) өзiнiң сипаты, салмақ және көлем өлшемдерi бойынша тасымалдау құжаттарында көрсетiлген жүк туралы деректерге сәйкес келмейтiн жүктi тасымалдаудан бас тартуға;
2) егер жүктi одан әрi тасымалдау жүктi тасымалдау қауiпсiздiгiне және оның сақталуына қатер төндiрсе, жүктi түсiруге;
3) егер шартта өзгеше көзделмесе, осы баптың 2-тармағының 1), 4) тармақшаларына сәйкес, жүктердi тасымалдау қауiпсiздiгiн немесе олардың сақталуын қамтамасыз етуге байланысты шығарған шығындарын өтеуге;
4) жүк жөнелтушi (жүк алушы) көрсеткен жаңа межелi пунктiне еңсерiлмейтiн күштiң салдарынан жүктi жеткiзуге мүмкiндiк болмаған жағдайда, тасымалдаудан бас тартуға және жүк жөнелтушiнi бұл туралы алдын ала хабардар етiп, жүктi оған қайтаруға құқығы бар. Егер шартта өзгеше көзделмесе, тасымалдаушының осыларға байланысты қосымша шығыстарын жүк жөнелтушi (жүк алушы) төлейдi.
Тасымалдаушының Қазақстан Республикасының заңдарымен және шартпен белгiленген өзге де құқықтары бар.
2. Тасымалдаушы жүк тасымалдау шарты бойынша:
1) жүктердi тасымалдау қауiпсiздiгiне және олардың сақталуына қатер төнгенi туралы жүк жөнелтушiнi (жүк алушыны) дереу хабардар етуге, бұл орайда жүк жөнелтушiден (жүк алушыдан) алынған нұсқауларды сақтауға, сондай-ақ жүктердi тасымалдау қауiпсiздiгiн және олардың сақталуын қамтамасыз ету жөнiнде өзi жүргiзген әрекеттер туралы дереу хабардар етуi;
2) жүктi қабылдау кезiнде тиiстi жүкқұжатындағы жүк орындарының санына, олардың таңбалануы мен нөмiрлерiне қатысты жазбалардың дәлме-дәлдiгiн, сондай-ақ жүктiң және оның орамасының сыртқы жай-күйiн тексеруге;
3) көлiк құралына тиеудiң белгiленген нормаларын сақтау, тиiстi көлiкпен тасымалдауды орындау қауiпсiздiгiн және жүктiң сақталуын қамтамасыз ету мақсаттарында жүктiң салынуы мен бекiтiлуiн бақылауға;
4) жүктi тағайындалу пунктiне тасымалдар ережелерiне сәйкес шартпен белгiленген мерзiмде жеткiзуге.
Жүк жеткiзу мерзiмi аяқталғанға дейiн тасымалдаушы оны түсiрсе немесе түсiру (жүктен босату) үшiн белгiленген орындарда жүк алушыға түсiруге (жүктен босатуға) берiлсе мерзiмiнде жеткiзiлген деп саналады.
Жүктi түсiруге (жүктен босатуға) беру жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының, тармақ иеленушiнiң кiнәсi бойынша (түсiру шебiнiң бос болмауы, жүктi тасымалдау үшiн ақыны және тасымалдаушыға тиесiлi өзге төлемдердi енгiзбеу) кiдiртiлген жағдайда жүк мерзiмiнде жеткiзiлген деп саналады;
5) жүк алушы тасымалдаушыға қатысы жоқ себептермен жүктi алмаған жағдайда, жүктi тағайындалу пунктiнде Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген мерзiм iшiнде сақтауға;
6) жолаушыларды, азық-түлiк өнiмдерiн, азық-түлiк шикiзаттарын, шаруашылық-ауыз суды, химиялық улы заттарды тасымалдау үшiн пайдаланылатын көлiк құралдарына санитарлық паспорттары болуы;
7) жолаушыларды тарифтердiң өзгеруi туралы алдын ала ескертуге мiндетті.
Тасымалдаушы Қазақстан Республикасының заңдарымен және шартпен белгiленген өзге де мiндеттердi мойнына алады.
3. Жүк жөнелтушiнiң жүк тасымалдау шарты бойынша:
1) мәлiмделген жүктi тасу үшiн тиеудiң алдында көлiк құралының жарамдылығын тексеруге;
2) мәлiмделген жүктi тасу үшiн көлiк құралы жарамсыз болған жағдайда, тасымалдаушының қызметiнен бас тартуға құқығы бар.
Жүк жөнелтушiнiң Қазақстан Республикасының заңына және шартқа сәйкес өзге де құқықтары бар.
4. Жүк жөнелтушi жүк тасымалдау шарты бойынша:
1) автокөлiк құралының келу және кету уақыты туралы тасымалдау құжатына белгi соғуға;
2) көлiк құралының жарамсыздығы себептi тасымалдаушының қызметiнен бас тартқан жағдайда тиiстi акт жасауға;
3) көлiк құралына жүк тиеу процесiнде Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген рұқсат етiлген салмақ пен көлем өлшемдерiнен асыруға жол бермеуге;
4) тасымалдаушыға тасымалдау құжатын, ал Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген қажеттi жағдайларда, жүк тасымалы үшiн қажеттi өзге де құжаттарды (сертификат, лицензия, ветеринариялық құжаттар, кеден декларациясы) көрсетуге мiндеттi;
5) жүк жөнелтушi тасымалдау құжатына енгiзiлген мәлiметтердiң дұрыстығы үшiн, сондай-ақ мәлiметтердiң қателiгi, дәлсiздiгi немесе толық еместiгi үшiн Қазақстан Республикасының заңдарымен қарастырылған жауапкершiлiк артады.

34-бап. Қауiптi жүктi тасымалдау ерекшелiктерi

1. Қауiптi жүктердi тасымалдауға Ұсынған кезде жүк жөнелтушi қауiптi жүктi тасымалдауға тiкелей қабылдаушы тасымалдаушының өкiлi мен экспедиторды тасымалдау құжаттарында көрсетiлген қауiптi жүктердiң нақты түрiн немесе тобын қауiпсiз тасымалдау талаптарымен таныстыруға мiндеттi.
Көлiк құралының жүргiзушiсiне арналған жазбаша нұсқаулықтар тасымалдаушыға қауiптi жүктi тасымалдауға арналған тапсырыс түскеннен кешiктiрiлмей берiлуге тиiс және тасымалдау құжаттарының ажырамас бөлiгi болып табылады.
2. Қауiптi жүктердi тиеудi және түсiрудi осы жұмыстарды жүргiзуге рұқсаты бар (жiберiлген) жүк жөнелтушi, жүк алушы жүргiзедi.
3. Қауiптi жүктi тапсыру кезiнде оның атауы және қауiптi ерекшелiктерi туралы қате мәлiметтердi берген және тасымалдаушының сырттай қарап тексеру арқылы оның ерекшелiктерiне көз жеткiзуi мүмкiн болмаған жағдайда тасымалдаушы жүк жөнелтушiнi хабардар еткеннен кейiн кез келген уақытта жөнелтушiнiң есебiнен осындай жүктi оған шығындарын өтеусiз түсiрудi, жоюды және залалсыздандыруды жүзеге асыруға құқылы.
Жөнелтушi тасымалдаушының алдында осындай жүктi тиеудiң нәтижесiнде шеккен зияндары үшiн жауапкершiлiк артады.

35-бап. Iрi габариттi және ауыр салмақты жүктi тасымалдау

1. Көлiк құралының габаритiн және салмағын ескере отырып, көлiк құралдарына Қазақстан Республикасының аумағында белгiленген рұқсат етiлген габарит және салмақ өлшемдерiнен асатын жүктер iрi габариттi және ауыр салмақты жүктер деп танылады.
2. Iрi габариттi және ауыр салмақты жүктердi тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру, сондай-ақ арнайы көлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағында жол жүруiнiң тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi анықтайды.

36-бап. Әскери және арнайы жүктi тасымалдау

1. Әскери және арнайы жүктi тасымалдау тәртiбi мен талаптарын Қазақстан Республикасының Үкiметi анықтайды.
2. Сотталған және қамауға алынған тұлғаларды тасымалдау тәртiбi мен талаптарын Қазақстан Республикасының Үкiметi анықтайды.

37-бап. Тiкелей аралас қатынастағы жүк тасымалы

1. Тiкелей аралас қатынаста жүк тасымалдау автомобиль, темiр жол, iшкi су, теңiз, әуе көлiктерiнiң өзара iс-қимылының көмегiмен жүзеге асырылуы мүмкін.
Тiкелей аралас қатынаста жүк тасымалдау жүктiң барлық жүру жолына жасалған бiрыңғай тiкелей аралас тасымалдау құжатының негiзiнде жүзеге асырылады.
2. Тiкелей аралас қатынаста жүк тасымалдау тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиiстi көлiк түрлерiнiң ұйымдары арасында жасалған келiсiмдермен анықталады.
3. Тiкелей аралас қатынаста жүк тасымалдауға қатысатын тасымалдаушылардың арақатынастары осы Кодекстiң Ерекше бөлiмiмен анықталады.

38-бап. Жүктi беру тәртiбі

1. Тасымалдаушының жауапкершiлiгiндегi жүктiң бүлiнуi немесе бұзылуы салдарынан оның сапасының және (немесе) санының соншалықты өзгеруiнен, жүктi тiкелей мақсатында толық немесе iшiнара пайдалану мүмкiн болмайтын жағдайда ғана жүк алушы жүктi қабылдаудан бас тартуы мүмкiн.
2. Жүктердi тасымалдау кезiнде тасымалдаушыға байланысты емес себептер бойынша жүктi жүк алушыға беру мүмкiн болмаған жағдайда, жүк жөнелтушi тиiстi көлiк құралымен жүк тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен тасымалдаушыға жүктi жаңа межелi пунктіне жеткiзу туралы нұсқау беруге мiндеттi.
3. Жүктi тағайындалу пунктiне жеткiзген сәттен бастап екi тәулiк бойы жүк жөнелтушiнiң жүктi сақтау оның бұзылуына әкелiп соғуы мүмкiн кезде тез бұзылатын жүкке иелiк ету туралы нұсқауы болмаған жағдайда тасымалдаушы кедендiк бақылауда тұрған жүктен басқа жүктi сатуға құқылы.
4. Осы баптың 6-тармағында көрсетiлген жүктен басқасын осы Кодексте қарастырылған жағдайда сату:
1) жүктiң құнын төлеу туралы құжаттармен расталған оның бағасына қарай сатып алу-сату шартына сәйкес;
2) осы тармақтың 1-тармақшасындағы шарттарда жүктi сату мүмкiн емес жағдайда жүктi сату салыстырмалы жағдай кезiнде осындай тауар үшiн олардың орналасқан жерi бойынша қалыпты жағдайда алынатын бағаға қарай тараптардың келiсуi бойынша жүзеге асырылады.
5. Жүктi сатудан алынған сома, тасымалдаушыға тиесiлi төлемдер мен оларды сатуға жұмсалған шығындарды шегерiп, ол олардың құнын төлеген жағдайда депозит шартымен нотариустың атына жүк алушы үшiн немесе басқа жағдайларда жүк жөнелтушi үшiн салынады.
Жүктi сатудан түскен сома тасымалдаушыға тиесiлi төлемдер мен жүктi сақтау мен сатуға жұмсалған шығындарды жабу үшiн жеткiлiксiз болған жағдайда тасымалдаушы толық алынбаған соманы жүк жөнелтушiден өндiрiп алуға құқылы.
6. Тасымалдаушы егер жүк тез бұзылатын болып табылса немесе жүктi аталған мерзiмдерде сақтауға арналған шығыстар жүктiң құнынан асып кетсе, жүктi Қазақстан Республикасының заңнамасымен қарастырылған тәртiппен осы Кодекспен қарастырылған мерзiмдерден бұрын сатуға құқылы.

39-бап. Жүктiң тиiсті емес жүк алушының атына келуi

1. Жүк алушының атына берiлуi шартта көзделмеген жүк, сондай-ақ атауы темiр жол көлiгi жүкқұжатында көрсетiлген атауға сәйкес келмейтiн жүк келген жағдайда:
1) жүк алушы жүктiң келгенi жөнiнде хабарлама алған кезден бастап бiр тәулiк iшiнде тасымалдау шарты бойынша өзiнiң тиiстi тарап еместiгi туралы тасымалдаушыға жазбаша хабарлама жiберуге мiндеттi;
2) тасымалдаушы жүк жөнелтушiнi жүкке иелiк ету қажеттiгi туралы дереу хабардар етуге мiндеттi, ал жүк жөнелтушi төрт тәулiк (тез бүлiнетiн жүктерге қатысты - екi тәулiк) iшiнде жүкке иелiк ету туралы жазбаша нұсқау беруге мiндеттi.
2. Тасымалдау құжатында көрсетiлген жүк алушы тасымалдаушыға тиiстi барлық төлемдердi төлеген жағдайда, оның жүктi алуға құқығы бар.
3. Жүк жөнелтушiнiң жүкке иелiк ету туралы нұсқауын осы баптың 1-тармағында көзделген мерзiмде алмаған жағдайда, тасымалдаушы жүктi жүк жөнелтушiге оның есебiнен қайтаруға, ал тез бүлiнетiн жүктi осы Кодекстiң 38-бабының 3-6 тармақтарына сәйкес сатуға құқылы.

40-бап. Жүк тасымалдауға кедергiлер

1. Тасымалдаушы жүк жөнелтушiнiң немесе экспедитордың кiнәсiнен жүктi тасымалдауға кедергiлер туындағаны, мемлекеттiк органдардың кiдiртуi және мұндай жүктi одан әрi тасымалдау үшiн басқа тасымалдаушыларға тапсыру мүмкiн еместiгi туралы жасалған шартқа сәйкес, дереу телеграф арқылы немесе өзге тәсiлмен оларды хабардар етуге мiндеттi.
Жүк жөнелтушi, сондай-ақ экспедитор, егер шартта оған осындай мiндеттемелер жүктелген болса, жүк тасымалдауға кедергiлердi жою жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.
2. Тасымалдаушы үшiн белгiленген жүктi жеткiзiп беру мерзiмдерi жүк жөнелтушiнiң, экспедитордың кiнәсiнен жүктi кiдiрткен уақытқа ұзартылады.
3. Экспорттық және импорттық жүктi кiдiрткен уақыты үшiн кiнәлi тұлға тасымалдаушыға - вагондар мен контейнерлердi пайдаланғаны үшiн ақы, ал транзиттiк жүктi кiдiрткен уақыты үшiн Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында белгiленген мөлшерде ақы төлейдi.
4. Жүк жөнелтушi немесе жүк алушы тасымалдаушыдан хабарлама алған кезден бастап сегiз тәулiк iшiнде (тез бүлiнетiн жүктерге қатысты санитарлық-эпидемиологиялық ережелермен және нормалармен белгiленген мерзiм iшiнде) кiдiртiлген жүктерге қатысты шара қолданбаған жағдайда, тасымалдаушы жүктi жүк жөнелтушiге оның есебiнен қайтаруға, ал тез бүлiнетiн жүктi осы Кодекстiң 38-бабының 3-6 тармақтарына сәйкес сатуға құқылы.

6-бөлiм. Көлiк құралдарының қауiпсiздiгi.
Қозғалыс қауiпсiздiгi. Көлiктiң жүктерi мен объектiлерiн күзету

41-бап. Жүру қауiпсiздiгін қамтамасыз етудi, көлiктiң әр түрлерiнiң көлiк және өзге де техникалық құралдарын пайдалануды ұйымдастыру

1. Тасымалдау процесiне қатысушылар адамның өмiрi мен денсаулығына, қоршаған ортаға, жолаушылардың жол жүруiне қауiпсiз жағдайларды қамтамасыз етуге, сондай-ақ белгiленген қозғалыс қауiпсiздiгi талаптарын сақтауға мiндеттi.
2. Тасымалдаушылардың құрылымдарында қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге iшкi бақылауды жүзеге асыратын қозғалыс қауiпсiздiгi қызметi болуы тиiс (бөлiмдер және/немесе жауапты лауазымды тұлға).
Қозғалыс қауiпсiздiгi туралы ереже нысанын уәкiлеттi орган әзiрлейтiн үлгi ереже негiзiнде әзiрленедi.
3. Қозғалыс қауiпсiздiгi адамның өмiрi мен денсаулығын сақтауға, қоршаған ортаны қорғауға, тасымалдау процесiне қатысушыларының авариясыз жұмыс iстеуiне жағдайлар туғызуға, көлiк құралдары мен көлiк инфрақұрылымын ақаусыз күтiп ұстауға, сондай-ақ болуы ықтимал авариялардың зардаптарын жоюға бағытталған ұйымдастырушылық және техникалық iс-шаралар кешенiмен қамтамасыз етiледi.
4. Көлiк құралдарының иелерi олардың көлiк құралдарымен болған көлiк оқиғаларына тексеру жүргiзу кезiнде қажеттi жағдайда мемлекеттiк органдарға көмек көрсетуге мiндеттi.
5. Техникалық регламенттер талаптарын, қозғалыс қауiпсiздiгi, жылжымалы құрамды, жолдың үстiңгi құрылыстарын және темiр жол көлiгiн және тасымалдау процесiмен байланысты басқа да техникалық құралдарды пайдалану ережелерiн бұзғаны, сондай-ақ жол берiлген бұзушылықтарды жасырғаны үшiн кiнәлi адамдар Қазақстан Республикасының заңдарымен көзделген жауаптылықта болады.

42-бап. Көлiк құралын басқару құқығы

Көлiк құралын басқару құқығы тиiстi бiлiктiлiгi бар және белгiленген үлгiдегi құжат берiлiп, денсаулық жағдайы туралы медициналық куәландырудан өткен тұлғаға берiледi.
Қызметкерлердiң көлiк құралын басқару жөнiндегi бiлiктiлiк талаптары мен кәсiбi бойынша негiзгi мiндеттерiн орындауға денсаулық жағдайы бойынша жарамдылығы Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен анықталады.

43-бап. Көлiк құралдарының қауiпсiздiгiне қойылатын талаптар

Көлiк құралдары көлiк саласындағы техникалық регламенттермен белгiленген адамның өмiрi мен денсаулығының қауiпсiздiгi, қоршаған ортаны қорғау талаптары мен нормаларына сәйкес келуi, сәйкестiгiн растау саласында құжаты, сондай-ақ заңнамамен белгiленген тәртiппен тiркелуi тиiс.
Көлiк құралдарының сәйкестiгiн растау тәртiбi техникалық реттеу саласында Қазақстан Республикасының заңнамасымен анықталады.
Көлiк құралдары егер олар адамның өмiрi мен денсаулығына, қоршаған ортаға зиян келтiруi мүмкiн болса рынокқа шығарылмауы және сатылмауы тиiс.

44-бап. Көлiктегi жүктi және көлiк инфрақұрылымын күзету

1. Жүктi және әуе көлiгiне басқа барлық көлiк инфрақұрылымын күзетудi әскерилендiрiлген күзет қызметтерi жүзеге асырады.
2. Көлiк инфрақұрылымы объектiлерiнде мемлекеттiк өртке қарсы бақылауды өртке қарсы қызмет органдары жүзеге асырады, өрттердi сөндiру Қазақстан Республикасының өрт қауiпсiздiгi саласындағы уәкiлеттi органы мен тиiстi заңды тұлғалар арасындағы келiсiммен реттеледi.
3. Автомобиль, темiр жол, әуе, теңiз және iшкi су көлiгiнде өрт қауiпсiздiгi талаптарының қамтамасыз етiлуiне бақылау жасау мен өрттердi сөндiрудi салалық өртке қарсы қызметтердiң бөлiмшелерi жүзеге асырады.
4. Әскерилендiрiлген күзет қызметiнiң бөлiмшелерi оқатар қарумен және арнайы құралдармен қамтамасыз етiледi.
Қаруды және арнайы құралдарды қолдану тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.
5. Көлiк инфрақұрылымының неғұрлым маңызды объектiлерi (әуежайлардан басқасы) мен арнайы жүктердi күзетудi Қазақстан Республикасы Ішкі iстер министрлiгiнiң iшкi әскерi, Республикалық ұлан, қорғаныс саласындағы уәкiлеттi органның арнайы бөлiмшелерi мен Қазақстан Республикасы Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң арнайы бөлiмшелерi, сондай-ақ әскерилендiрiлген күзеттiң арнайы қызметтерi жүзеге асырады.

45-бап. Төтенше жағдайлар кезiнде көлiктiң жұмысын ұйымдастыру

1. Төтенше жағдайлар (жер сiлкiнiстерi, су тасқындары, өрттер, басып қалулар, жұқпалы аурулар және басқа да табиғи апаттар) туындаған жағдайда, көлiк кәсiпорындарының шарттық қатынастары Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң, облыстардың (республикалық маңызды қаланың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қаланың) жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмi бойынша апаттарды және олардың салдарларын жою жөнiнде шаралар қабылдау үшiн осы уақытқа тоқтатылуы мүмкiн.
2. Қазақстан Республикасында төтенше жағдайлар және олардың салдарларын жою кезiндегi жұмылдыру дайындығын, азаматтық қорғаныс жөнiндегi iс шараларды және авариялық-құтқару жұмыстарын қамтамасыз етумен байланысты тасымалдарды жүзеге асыру жөнiндегi көлiк ұйымдарының шығындары тиiстi бюджеттiң қаражатынан өтеледi.
3. Көлiк кәсiпорындары табиғи апаттар мен авариялардың, сондай-ақ төтенше жағдай сипатындағы өзге де жағдайлардың салдарларын жою жөнiнде дереу шаралар қабылдауға мiндеттi.

46-бап. Өнеркәсiп қауiпсiздiгiн, көлiктегi санитарлық-эпидемиологиялық, өртке қарсы ережелер мен нормаларды, қоршаған орта сапасының нормативтерiн қамтамасыз ету

1. Тасымалдаушылар көрсетiлетiн қызметтер мен процестердiң адамның өмiрi мен денсаулығы мен айналадағы ортаның, соның iшiнде өсiмдiктер мен жануарлар әлемiнiң қауiпсiздігін, көлiк құралдары қозғалысының, кеме қатынасы мен ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Көлiк құралдары қозғалысы және жүк тиеу-түсiру жұмыстары жүзеге асырылатын станциялардың, порттардың, айлақтардың, әуежайлардың, автокөлiк кәсiпорындары мен темiржол тораптарының аумақтары, сондай-ақ су жолдары аса қауiптi аймақтар болып табылады.
Қауiптiлiгi жоғары аймақта болу және онда жұмыстар жүргiзу ережелерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Аталған ережелердiң бұзылуы Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртiппен жауапкершiлiкке әкеп соқтырады.
3. Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен тiзбе бойынша қауiптi жүктердi күзету мен алып жүрудi бүкiл жол бойында жүктi жөнелтушiлер немесе алушылар қамтамасыз етедi.
4. Жарылғыш, тез тұтанғыш, радиоактивтi, улы және басқа қауiптi жүктердi жөнелтуші және алушы тұлғалар оларды тасымалдау қауiпсiздiгiне кепiлдiк беруге, өнеркәсiп және өрт қауiпсiздiгi саласындағы ережелер талаптарын сақтауға, жүктердi тасымалдау кезiнде авариялық жағдайлардың алдын алуға, сондай-ақ авариялар зардаптарын жоюға қажеттi құралдар мен жедел қимылдайтын бөлiмдердi ұстауға мiндеттi.
5. Көлiк, оның iшiнде Қазақстан аумағында орналасқан немесе оны кесiп өтетiн шетел көлiктерi мен көлiк құралдары қызметi процесiнде экологиялық қауiпсiздiкке және халықтың денсаулығын қорғауға кепiлдiк беретiн, қоршаған ортаның ластауына жол бермеудi, табиғи ресурстарды молайту мен ұтымды пайдалануды қамтамасыз ететiн қоршаған орта сапасының гигиеналық нормативтерi сақталуы тиiс.
6. Пайдалы қазбалар қабаттары алаңдарында көлiк кәсiпорындарын жобалау мен салуға, олар жатқан жерлерде жерасты құрылыстарын орналастыруға тыйым салынады. Айрықша жағдайларда бұларға жер қойнауын пайдалану және қорғау саласындағы уәкiлеттi органының рұқсаты бойынша жол берiледi.
7. Көлiк кәсiпорындары мен тасымалдаушылар табиғат қорғау шараларын жоспарлауға, ұйымдастыруға және қаржыландыруға, айналадағы табиғи орта мен жер қойнауын қорғау саласында өндiрiстiк және ведомстволық бақылау жасауға мiндеттi.
8. Тасымалдаушылар қоршаған ортаны, әуе бассейнiн, су қоймаларын, жердi қорғауға және табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануға қажеттi шаралардың бәрiн жүзеге асыруға мiндеттi. Қоршаған ортаға келтiрiлген зиян үшiн тасымалдаушылар Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген тәртiппен жауапкершiлiкте болады.

47-бап. Литерлiк тасымалдарға жiберу

1. Көлiк қызметкерлерiн литерлiк тасымалдарды орындау мен қызмет көрсетуге, сондай-ақ арнайы тағайындалған автомобильдердi пайдалану мен қызмет көрсетуге жiберу ұлттық қауiпсiздiк органдарымен, ал Алматы және Астана қалаларында - Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет қызметiмен келiсу бойынша жүзеге асырылады.

7-тарау. Көлiктегi жауапкершiлiк

48-бап. Көлiк құралын пайдалану және басқару тәртiбiн бұзушылықтар

1. Көлiк құралдары қауiпсiздiк талаптарына, техникалық, медициналық-санитарлық ережелер мен нормаларға, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларға және гигиеналық нормативтерге, еңбектi қорғау, өнеркәсiп және экологияны қорғау нормаларына, техникалық регламенттерге, қауiптi жүктердi тасымалдау ережелерiне сәйкес келуi, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен тiркелуi тиiс.
2. Осы баптың 1-бөлiгiндегi талаптарға сәйкес келмейтiн және және белгiленген тәртiпте тiркелмеген көлiк құралдары пайдалануға жiберiлмейдi және Қазақстан Республикасының заңымен белгiленген жауапкершiлiктi тудырады.
Көлiк құралының пайдалануға жарамдылығын растау болып белгiленген үлгідегі құжат табылады.
3. Тиiстi бiлiктiлiгi бар және белгiленген үлгiдегi құжат берiлiп, денсаулық жағдайы туралы медициналық куәландырудан өтпеген тұлғалар көлiк құралын басқаруға жiберiлмейдi және Қазақстан Республикасының заңымен белгiленген жауапкершiлiктi тудырады.

49-бап. Тасымалдау бойынша мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

1. Тасымалдаудан туындайтын мiндеттемелердi орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған жағдайда тараптар Қазақстан Республикасының заңнамасымен, осы Кодекспен, сондай-ақ осылардың негiзiнде жасалған шарттарда белгiленген негiздер бойынша және мөлшерде жауапкершiлiк алады.
2. Тасымалдау жөнiндегi, соның iшiнде тiкелей аралас және халықаралық қатынастағы мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн тасымалдаушылардың өзара жауапкершіліктерi осы Кодекспен, сондай-ақ тасымалдаушылар арасындағы шарттармен белгiленедi.
3. Тасымалды бiрнеше тасымалдаушы жүзеге асырған жағдайда олар жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының алдында жүктiң, багаждың (жүк-багаждың) жоғалғаны, жетiспеушiлiгi, бұзылғаны (бүлiнгенi) үшiн ортақ жауапкершiлiкте болады.
4. Басқа тұлғалар келтiрген зиянды өтеген тасымалдаушының, егер басқа мөлшер Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленбесе, осы тұлғаға керi талап қою құқығы бар.
5. Жүк жөнелтушi, жүк алушы және тасымалдаушы қауiптi жүктердiң қауiпсiз тасымалдануын қамтамасыз ету үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершiлiк артады.
6. Тасымалдаушы және көлiк қызметiне басқа қатысушылар төтенше жағдайлардың алдын алу және олардың салдарларын жоюға арналған күштер мен құралдардың құрылуы, дайындығы және дайындықта ұстауы үшiн жауапкершiлiк артады.
7. Тасымалдаушы олардың әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) нәтижесiнде тасымалдаушының мiндеттемелерiнiң бұзылуы болған басқа тұлғаларға керi талап қоюға құқылы.

50-бап. Мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз ету

1. Мiндеттемелердiң орындалуы тұрақсыздық айыбы, кепiлзат, қарызгердiң мүлкiн ұстап қалу, кепiлге алу, кепiлдiк, кепiлақы арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн.
2. Жүк тасымалы бойынша мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн кiнәлi тарап келтiрiлген шығындарды өтеуден басқа, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде, осы Кодексте немесе шартта белгiленген мөлшерде тұрақсыздық айыбын төлейдi.
3. Тасымалдаушыға тиiстi төлемдi мерзiмiн өткiзiп төлегенi үшiн, егер тасымалдау шартымен өзге белгiленбесе, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде бөтен адамдардың ақша қаражатын заңсыз пайдаланғаны үшiн белгiленген жауапкершiлiк мөлшерiнде тұрақсыздық айыбы алынады.
4. Тараптардың өзге келiсiмдерi болмаған ретте төлем жасалған сомадан, ең алдымен - тұрақсыздық айыбының сомасы, ал қалған бөлiгiнен борыштың негiзгi сомасы өтеледi.

51-бап. Жолаушының өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн тасымалдаушының жауапкершiлiгi

1. Тасымалдаушы жолаушының өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиянның салдарынан туындайтын мiндеттемелер бойынша Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес және белгiленген шектерде жауапкершiлiк алады.
2. Жолаушының өмiрi мен денсаулығына келтiрген зиян үшiн тасымалдаушының жауапкершiлiгi ол көлiк құралында отырған кезiнде туындайды.

52-бап. Жолаушыларды, багажды, жүк-багажды жеткiзiп беру мерзiмдерiн бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

1. Көлiк құралының жөнелтiлуiн кiдiрткенi немесе оның тағайындалу пунктiне кешiгiп келгенi үшiн (қалалық және қаламаңындық тасымалдардан, сондай-ақ өткелдердегiден басқасы) тасымалдаушы, егер кiдiру немесе кешiгу тежеусiз күштiң салдарынан болғанын дәлелдей алмаса, оған кешiккен әр сағат үшiн тасымалдау ақысының үш пайызы мөлшерiнде айыппұл төлейдi.
Өндiрiп алынған айыппұлдың сомасы тасымалдау ақысының мөлшерiнен аспауы тиiс.
Рейстер 10 сағатқа және одан да көп уақытқа кiдiрген жағдайда тасымалдаушы уәкiлеттi орган белгiлеген нормаларға сәйкес жолаушыларға өз есебiнен мейманханадан орын алып беруге және тамақтандыруға мiндеттi.
2. Багажды (жүк-багажды) жеткiзiп берудi кешiктiргенi үшiн тасымалдаушы багажды (жүк-багажды) алушыға кешiктiрген мерзiмнiң әрбiр тәулiгiне тасымал үшiн төленген ақының 10 пайызы мөлшерiнде айыппұл төлейдi, бiрақ ол тасымалдау үшiн төленетiн ақының 50 пайызынан аспауы тиiс.
3. Тасымалдаушының кiнәсi анықталған болса, багажды (жүк-багажды) жеткiзiп берудi кешiктiргенi үшiн тасымалдаушы багажды (жүк-багажды) алушыға кешiктiрген мерзiмнiң әрбiр тәулiгiне тасымал үшiн төленген ақының 5 пайызы мөлшерiнде айыппұл төлейдi, бiрақ ол тасымалдау үшiн төленетiн ақының 50 пайызынан аспауы тиiс.
4. Аталған айыппұлдарды төлеу жолаушыларды тасымалдау ережелерiне сәйкес жолаушының өтiнiшi бойынша жүргiзiледi.
Жолаушының өтiнiшi бойынша оған тасымалдың кiдiру себебi туралы ресми құжат берiледi немесе билетiне белгi соғылады.

53-бап. Багажды (жүк-багажды), жүктi жоғалтқаны, олардың жетіспеуi немесе бұзылуы (бүлiнуi) үшiн жауапкершiлiк

1. Тасымалдаушы багажды (жүк-багажды), жүктi тасымалдауға алған кезден бастап алушыға (жүк алушыға) берген кезге дейiн олардың сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Багажды (жүк-багажды), жүктi жоғалтқаны, оның жетiспеуi, бұзылуы (бүлiнуi) үшiн мүлiктiк жауапкершiлiк оларды қабылдаған - тапсырған кезден бастап ауысады.
Багажды (жүк-багажды), жүктi тасымалдау кезiнде келтiрiлген шығын Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген мөлшерде өтеледi.
3. Егер тасымалдаушы багаждың (жүк-багаждың), жүктiң жоғалуы, жетiспеуi немесе бұзылуы (бүлiнуi) өзiнiң кiнәсiнен болмағанын дәлелдей алмаса, багаждың (жүк-багаждың), жүктiң жоғалуына жауап бередi.
Тасымалдаушының кiнәсiнен багаждың бүлiну жағдайларын қоспағанда, жолаушы қол жүгі ретiнде өзiмен бiрге алып жүретiн багаждың сақталуына тасымалдаушы жауапты болмайды.
4. Тасымалдаушы белгiленген зиянның орнын толтырумен бiрге, ал темiр жол тасымалдары кезiнде 57-баптың 4-тармағында көзделген зиянның орнын толтырумен бiрге, егер тасымал ақысы жүктiң құнына кiрмейтiн болса, жөнелтушiге (алушыға, жүк алушыға) жоғалтқан, жетiспеген, бүлiнген немесе бұзылған багажды (жүк-багажды), жүктi тасымалдау үшiн алған тасымал ақысын қайтарады.
5. Багаж (жүк-багаж), жүк жеткiзiп беру мерзiмiнен жетi күн өткеннен кейiн жоғалды деп есептеледi.
Багаж (жүк-багаж), жүк аталған мерзiм өткеннен кейiн келген жағдайда, алушы оларды қабылдай алады және тасымалдаушының жоғалтқаны үшiн төлеген сомасын қайтара алады.

54-бап. Багаждың (жүк-багаждың), жүктiң жетiспеу, бұзылу (бүлiну) мөлшерiн анықтау

1. Багаждың (жүк-багаждың), жүктiң жоғалғаны, жетiспейтiнi немесе бұзылғаны (бүлiнгенi) байқалған жағдайда тасымалдаушы мен жүк алушы нақты зиянның мөлшерiн бiрлесiп анықтайды.
2. Тасымалдаушының немесе жүк алушының бастамасы бойынша багаждың (жүк-багаждың), жүктiң жетiспеуiнен, бүлiнуiнен немесе бұзылуынан болған нақты зиянның мөлшерiн анықтау жөнiнде сараптама немесе өзге де қажеттi зерттеу жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Сараптама немесе өзге де қажеттi зерттеу жүргiзуге байланысты шығыстар кiнәлi тарапқа жүктеледi.
4. Тасымалдаушы багажды (жүк-багажды), жүктi тасымалдау кезiнде келтiрiлген нұқсанды:
1) багаж (жүк-багаж), жүк жоғалған немесе жетiспеген жағдайда жоғалған немесе жетiспеген багаждың (жүк-багаждың), жүктiң құны мөлшерiнде;
2) багаж (жүк-багаж), жүк, зақымданған (бүлiнген) жағдайда - оның құны төмендеген сома мөлшерiнде, ал зақымданған багаж (жүк-багаж), жүк қалпына келтiру мүмкiн болмаған жағдайда - оның құны мөлшерiнде;
3) құндылығы жарияланып, тасымалдауға тапсырылған багаж (жүк-багаж), жүк, жоғалған жағдайда - багаждың (жүк-багаждың), жүктiң жарияланған құны мөлшерiнде өтейдi.
5. Жүктiң жоғалуы, кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi) туғызғаны анықталған залалды өтеумен қатар, тасымалдаушы жоғалған, кем шыққан немесе зақымданған (бүлiнген) жүктi тасығаны үшiн өндiрiп алынған жалдау ақысын, егер ол жүктiң құнына кiрмесе, жүк жөнелтушiге (жүк алушыға) қайтарып бередi.
6. Тасымалдау құжатында көрсетiлген мәлiметтерге сәйкес келмейтiн жүктi (жүк-багажды) берген жағдайда, мұндай жүктi (жүк-багажды) тасымалдаушы тиеген болса, ол жүк алушы алдында жүктiң (жүк-багаждың) тасымалдау құжатында көрсетiлген құны мөлшерiнде, оны жоғалтқанмен бiрдей жауапкершiлiкте болады.
7. Тасымалдауға өткiзiлген жүктiң (жүк-багаждың) құны оның сатушы шотында көрсетiлген немесе шартта көзделген бағасы негiзге алына отырып, ал шот болмаған немесе шартта бағасы көрсетiлмеген жағдайда - мән-жайлар (жүктi, жүк-багажды тасымалдау шартына сәйкес жүк (жүк-багаж) түсiрiлген немесе түсiрiлуге тиiс болған жердегі және сол күнгi) салыстырыла отырып, әдетте сондай тауарлардан алынатын баға негiзге алына отырып анықталады.
8. Жүктiң, багаждың (жүк-багаждың) жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн өтелуге тиiстi сомадан жүк иесi, жолаушы жасауға тиiс болған, бiрақ жүктiң, багаждың (жүк-багаждың) жоғалуы кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi) салдарынан жасалмаған жүк, багаж (жүк-багаж) тасымалына жұмсалған шығыстар (жалдау ақысы, баж және басқалар) шегерiлмейдi.

55-бап. Жолаушылардың билетсiз жол жүргенi мен тасымалдағаны және қол жүгі мен багажды (жүк-багажды) ақысыз тасымалдағаны үшiн жауапкершiлiк

Жолаушылардың билетсiз жол жүргенi мен тасымалдағаны және қол жүгi мен багажды (жүк-багажды) ақысыз тасымалдағаны үшiн кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы кодексiмен қарастырылған тәртiппен жауап бередi.

56-бап. Жолаушының, жүк немесе багаж (жүк-багаж) жөнелтушi мен алушының жауапкершiлiгi

Жолаушылар, жүк немесе багаж (жүк-багаж) жөнелтушi мен алушы өздерiнiң кiнәсiнен басқа адамдарға, тасымалдаушының мүлкiне және тасымалдаушы жауап беретiн басқа адамдардың мүлкiне келтiрген зияны үшiн жауапты болады.
Жүк жөнелтушi тасымалдау құжаттарында көрсетiлген мағлұматтардың дұрыс болмауына, дәл болмауына немесе толық болмауына байланысты тасымалдаушыға немесе тасымалдаушы жауап беретiн басқа адамға келтiрген зияны үшiн жауапты болады.
Жүк жөнелтушi тасымалдау құжаттарында көрсетiлген мағлұматтардың дәл болмауына, толық болмауына немесе дұрыс болмауына байланысты барлық зиян үшiн тасымалдаушының алдында жауапты болады.

57-бап. Жауапкершiлiктен босату

1. Тараптар тасымалдау шартынан туындайтын мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде, осы Кодексте, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген негiздер бойынша жауапкершiлiктен босатылуы мүмкiн.
2. Егер мiндеттемелердi орындамау немесе тиiсiнше орындамау:
1) бой бермейтiн күштiң, яғни осы жағдайлар кезiндегi төтенше және тойтаруға болмайтын мән-жайлардың (дүлей құбылыстар, соғыс қимылдары және т.б.);
2) Қазақстан Республикасының заңнамасында, сондай-ақ Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шарттарда белгiленген тәртiппен жарияланған жүк тасымалын, поездардың жүруiн тоқтатудың немесе шектеудiң салдарынан болса, тараптар жауапкершiлiктен босатылады.

8-бөлiм. Актiлер, кiнә қою, талап қою

58-бап. Кiнә қоюдың шарттары мен тәртiбi

1. Тасымалдаушыға тасымалдау шартынан туындайтын талап қоюға дейiн кiнә қою мiндеттi.
2. Тасымалдаушыға тасымалдау шартынан туындайтын кiнә қоюға жолаушының, жөнелтушiнiң (жүк жөнелтушiнiң), алушының (жүк алушының), сондай-ақ тасымалдаушының тасымалдау жөнiндегi мiндеттемелерiн тиiсiнше орындамағаны үшiн жөнелтушiге (жүк жөнелтушiге), алушыға (жүк алушыға) сақтандыруды өтеудi төлеген сақтандырушының құқығы бар.
3. Кiнә қоюға өтiнiш берушiнiң талаптарын растайтын мына құжаттар түпнұсқа түрiнде қоса тiркелуге тиiс:
1) жүк жоғалған жағдайда - жүк квитанциясы;
2) жүк жетiспеген, бұзылған (бүлiнген), жүктi беру кешiктiрiлген жағдайда - темiр жол келiп жүкқұжаты немесе тауарлық-көлiктiк жүкқұжаты, сондай-ақ коммерциялық акт;
3) жүктi жеткiзiп беру мерзiмдерi бұзылған жағдайда - темiр жол көлiгі жүкқұжаты немесе тауарлық-көлiктiк жүкқұжаты;
4) жүктi тасымалдау үшiн артық төленген тасымалдау төлемдерiн қайтару үшiн - темiр жол көлiк жүкқағазы немесе жүктi қабылдағаны туралы квитанция.
4. Жүктiң жоғалуына, жетiспеуiне немесе бұзылуына (бүлiнуiне) қатысты кiнә қоюға осы баптың 3-тармағында аталған құжаттардан басқа жүктiң құнын, сондай-ақ жүкке меншiк құқығын немесе өзге де заңды негiзде иелiк етудi растайтын құжаттар қоса берiлуi тиiс.
Сақтандырушы тасымалдаушының тасымалдау жөнiндегi мiндеттемелерiн тиiсiнше орындамағаны үшiн жөнелтушiге (жүк жөнелтушiге), алушыға (жүк алушыға) сақтандыруды өтеудi төлеген жағдайда кiнә қоюға сақтандыруды өтеудi төлегенiн растайтын құжаттар қоса тiркелуi тиiс.

59-бап. Кiнә қоюдың мерзiмдерi

1. Тасымалдау шартынан туындайтын кiнәнi тасымалдаушыға талап қою мерзiмi iшiнде қоюға болады.
Кiнә қою мерзiмдерi мыналарға қатысты:
1) жүктiң жоғалғаны үшiн шығынды өтеуге - жеткiзiп беру мерзiмi аяқталғаннан жетi тәулiк өткеннен кейiн;
2) жүктiң жетiспеушiлiгі, бұзылғаны (бүлiнгенi) үшiн - шығынды өтеуге берiлген күннен бастап;
3) жүк тасымалына артық төленген тасымал төлемдерiн қайтаруға - берiлген күннен бастап;
4) багажды, жүктi жеткiзiп беру мерзiмi өтiп кетуiне - берiлген күннен бастап;
5) жүк тасымалына қабылданған өтiнiмдi орындамағаны үшiн айыппұл өндiрiп алуға - өтiнiмдi орындау үшiн тасымалдау ережелерiнде белгiленген мерзiм аяқталған соң есептеледi.
Өзге жағдайларда - талап қоюға негiз болған оқиға туындаған күннен бастап есептеледi.
2. Тасымалдаушы, егер кiнә қою мерзiмi өтiп кетуiнiң себебiн дәлелдi деп таныса, қойылған кiнәнi белгiленген мерзiм өткеннен кейiн де қарауға құқығы бар.

60-бап. Кiнә қоюды қараудың тәртiбi мен мерзiмдерi

1. Кiнә қою ол алынған күннен бастап бiр ай мерзiмде қаралуға тиiс.
2. Кiнә қоюды тасымалдаушы толығымен немесе iшiнара қанағаттандыруы немесе қабылдамай тастауы мүмкiн. Тасымалдаушы кiнә қоюды қараудың нәтижесi туралы өтiнiш берушiге жазбаша түрде хабарлайды.
3. Өтiнiш берушiнiң талабын iшiнара қанағаттандырған немесе қабылдамай тастаған жағдайда тасымалдаушының хабарламасында қабылданған шешiмiнiң негiздемесi көрсетiлуi тиiс. Хабарлама өтiнiш берушiге кiнә қоюға қоса тiркелген құжаттармен бiрге жiберiледi.

61-бап. Актiлер

1. Тасымалдарды жүзеге асырған кезде тасымалдаушының, жөнелтушiнiң (жүк жөнелтушiнiң), алушының (жүк алушының), экспедитордың немесе жолаушының мүлiктiк жауапкершiлiгi үшiн негiз болатын мән-жайлар коммерциялық актiлермен немесе жалпы нысандағы актiлермен куәландырылады.
Коммерциялық актiнiң және жалпы нысандағы актiнiң нысандары, сондай-ақ оларды жасау ережелерi тасымалдау ережелерiмен белгiленедi.
2. Тасымалдаушы багажды, жүктi, жүк-багажды берген кезде мына мән-жайларды:
1) нақты атауының, сондай-ақ салмағы мен орын санының тасымалдау құжаттарында көрсетiлген деректерге сәйкес келмеуiн;
2) бұзылуын (бүлiнуiн);
3) тасымалдау құжаты жоқ багажды, жүктi не жүк-багажды немесе багажсыз, жүксiз не жүк-багажсыз тасымалдау құжатын тапқанын;
4) тасымалдаушыға ұрланған багажды, жүктi немесе жүк-багажды қайтарғанын;
5) жүк бepу туралы құжаттарды ресiмдегеннен кейiн жиырма төрт сағат iшiнде тасымалдаушының түсiретiн (жүктен босататын) орынға жүктi бермегенiн куәландыру үшiн коммерциялық акт жасауға мiндеттi. Бұл жағдайда коммерциялық акт жүк алушының талабы бойынша ғана жасалады;
6) багажды, жүктi немесе жүк-багажды өткiзуге бергенiн куәландыру үшiн коммерциялық акт жасауға мiндеттi.
Тасымалдаушы тасымалдау құжаттарына коммерциялық акт жасалғандығы туралы белгi соғуға мiндеттi.
3. Жалпы нысандағы актiлер осы баптың 2-тармағында көзделмеген мән-жайларды куәландыру үшiн жасалады.
4. Актiнi жасауға қатысатын тараптардың оған қол қоюдан бас тартуға құқығы жоқ. Актiнiң мазмұнымен келiспеген жағдайда тараптардың онда өз пiкiрлерiн жазуға құқығы бар.
5. Дұрыс емес ақпараты бар коммерциялық актiнi жасаған немесе оған қол қойған адамдар Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген жауаптылықта болады.

62-бап. Талап қою мерзiмi

1. Тасымалдаушыға тасымалдаудан туындайтын талап қою ол кiнә қоюды қанағаттандырудан толық не iшiнара бас тартқан жағдайда немесе тасымалдаушыдан қойылған кiнәға жауап алынбаған жағдайда осы Кодекспен белгiленген кiнә қоюды қарау мерзiмi аяқталғаннан кейiн жасалуы мүмкiн.
2. Жүк, почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау шарты бойынша талап қою мерзiмi - бiр жыл, жолаушыны, багажды (жүк-багажды) тасымалдау шарты бойынша - алты ай.
Кемелердiң соқтығысуына және құтқару операцияларын жүзеге асыруға байланысты туындаған қажеттiлiктер бойынша талап қоюлар екi жыл iшiнде ұсынылуы мүмкiн.
Теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануы келтiрген залалды және теңiзде қауiптi жүктердi тасымалдауға байланысты залалды өтеу туралы талаптар бойынша талап қою мерзiмi зардап шегушi мұндай залал келтiрiлгенiн бiлген немесе бiлуге тиiс болған күннен бастап үш жылдан соң бiтедi.
Бұл орайда залалды өтеу туралы талап қоюды:
1) теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануы келтiрген залалды өтеу туралы талаптар бойынша - оқыс жағдай салдарынан осындай залал келтiрiлген күннен бастап алты жылдан кейiн;
2) теңiзде қауiптi жүктердi тасымалдауға байланысты залалды өтеу талаптары бойынша - оқыс жағдай салдарынан осындай залал келтiрiлген күннен бастап он жылдан кейiн беруге болмайды.
Осы Кодексте талап қою мерзiмдерi белгiленбеген талаптар бойынша Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде белгiленген талап қою мерзiмiнiң жалпы мерзiмi қолданылады.
3. Талап қою мерзiмi:
1) жүктiң жоғалуынан және кем шығуынан келген залалды өтеу туралы талаптар бойынша - жүк берiлуi тиiс болған күннен бастап бiр ай өткен соң, аралас қатынастағы тасымал кезiнде - тасымалдау үшiн жүктi қабылдаған күннен бастап төрт ай өткен соң;
2) жүктiң зақымданғаны (бүлiнгенi), жүктiң жеткiзiлу мерзiмiнiң өткiзiлiп алынғаны үшiн залалды өтеу, тасымалдау ақысын қайтарып беру немесе өндiрiп алу туралы талаптар бойынша - жүк берiлген күннен бастап, егер жүк берiлмеген болса, ол берiлуге тиiс күннен бастап;
3) кеменiң берiлмегенi немесе оның дер кезiнде берiлмегенi үшiн залалдарды өтеу демерредж бен диспач төлеу туралы талаптар бойынша - жүк тасымалдау басталған немесе тасымалдана бастауға тиiс болған айдан кейiнгi ай бiтетiн күннен бастап;
4) сүйретiп жүзу шартынан, теңiз агенттiгiн жүргiзу шартынан, теңiз делдалдығы шартынан, тайм-чартерден және бербоут-чартерден туындайтын талаптар бойынша - талап қою құқық пайда болған күннен бастап;
5) жалпы авариядан туындайтын талаптар бойынша - диспаша алынған күннен бастап;
6) зардап шегушiге бiрлесiп келтiрiлген залалды тараптардың бiреу өтеген жағдайда керi талаптар бойынша талап қою мерзiмi бiр жылға тиiстi сома төленген күннен бастап;
7) басқа жағдайлардың бәрiнде - талапты беруге негiз болған оқиға басталған күннен бастап есептеледi.

ЕРЕКШЕ БӨЛIМ

2-бөлiм. Көлiктiң жекелеген түрлерiн мемлекеттiк реттеудiң ерекшелiктерi

9-тарау. Автомобиль, қалалық электр көлiгi саласындағы мемлекеттiк реттеу мен бақылау жасаудың ерекшелiктерi

1-параграф. Автомобиль және қалалық электр көлiгi саласындағы мемлекеттік реттеу мен бақылау жасау

63-бап. Автомобиль және қалалық электр көлiгi саласындағы уәкiлеттi органның құзыретi

Уәкiлеттi орган:
1) автомобиль көлiгі, автомобиль жолдары және жол қызметi саласындағы бiрыңғай мемлекеттiк және ғылыми-техникалық саясатты әзiрлейдi және iске асырады;
2) өз құзыретi шегiнде автомобиль көлiгi саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруды және халықаралық ұйымдар мен шет мемлекеттерде Қазақстан Республикасының мүдделерiн бiлдiредi;
3) автомобиль көлiгi саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын әзiрлейдi;
4) жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық тұрақты тасымалдауды ұйымдастырады, тиiстi облыстардың жергiлiктi атқарушы органдарымен аталған маршруттар бойынша қозғалыс кестесiн келiседi;
5) жолаушыларды және багажды автомобильмен халықаралық тұрақты тасымалдауды ұйымдастырады, аталған тасымалдардың маршруттары бойынша қозғалыс кестесiн келiседi;
6) жолаушыларды және багажды автомобильмен халықаралық және облысаралық тұрақты тасымалдау маршруттарының тiзiлiмiн жүргiзедi;
7) автомобиль көлiгi саласында мемлекеттiң қоғамдық бiрлестiктермен және заңды тұлғалардың қауымдастықтар (одақтар) нысанындағы бiрлестiктерiмен өзара iс-қимылын қамтамасыз етедi;
8) автомобиль көлiгiмен жолаушылар және багаж тасымалдау ережелерiн бекiтедi;
9) автомобиль көлiгiмен жүк тасымалдау ережелерiн бекiтедi;
10) әлеуметтiк маңызды қатынастар бойынша жолаушылар тасымалын жүзеге асырумен байланысты тасымалдаушының шығындарын субсидиялау ережелерiн әзiрлейдi;
11) халықаралық қатынаста Қазақстан Республикасында автомобиль тасымалдарының рұқсат ету жүйесiн қолдану ережелерiн бекiтедi;
12) қауiптi жүктердi тасымалдауды жүзеге асыратын автокөлiк құралдары жүргiзушiлерiнiң арнайы дайындығы курстарын ұйымдастыру ережелерiн бекiтедi;
13) жолаушыларды және багажды облысiшiлiк, қалалық, қаламаңындық тұрақты тасымалдауларды ұйымдастыру жөнiндегi облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдарының қызметiн үйлестiрудi жүзеге асырады;
14) жолаушыларды және багажды облысiшiлiк, қалалық, қала маңындағы тұрақты тасымалдауларға арналған тарифтердi қалыптастыру әдiстемесiн бекiтедi;
15) "Құрметтi жолшы" атағы туралы ереженi бекiтедi;
16) автовокзалдар мен автостанцияларды тiркеу және мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу ережелерiн әзiрлейдi және бекiтедi;
17) автомобиль көлiгi саласында техникалық регламенттердi әзiрлейдi;
18) автовокзалдарды, автостанцияларды және кассалық пункттердi тiркеу және мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу ережелерiн әзiрлейдi және бекiтедi;
19) жолаушылар мен багажды халықаралық, облысаралық, облысiшiлiк және қаламаңындық қатынастарда тұрақты тасымалдау үшiн орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеу пункттерiн бекiтедi;
20) көлiктiк бақылау қосындары туралы ереженi бекiтедi;
21) Қазақстан Республикасының аумағындағы көлiктiк бақылау қосындарының тiзбесiн бекiтедi;
22) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарымен автомобиль көлiгiндегi және автомобиль жолдарындағы қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша өзара iс-әрекет жасайды;
23) жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының мемлекеттiк есебiн жүргiзедi;
24) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жол саласын қаржыландыру көздерi мен мөлшерiн анықтау жөнiнде ұсыныстар әзiрлейдi;
25) Қазақстан Республикасының экономикасы мен қорғаныс қабiлетiн нығайту мiндеттерiне сәйкес жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын дамытуды мемлекеттiк жоспарлауды жүзеге асырады;
26) автомобиль жолдарын дамыту және пайдалану бөлiгiнде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасуға қатысады;
27) меншiк нысандарына қарамастан, жол секторының жұмыс iстеу тәртiбiн анықтайтын нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын әзiрлейдi;
28) автомобиль жолдарын жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегi жұмыстарға жұмсалатын шығындарды қаржыландырудың ғылыми негiзделген нормативтерiн әзiрлейдi;
29) теңгерiмiнде жалпыға ортақ пайдаланылатын республикалық автомобиль жолдары бар мемлекеттiк ұйымдарды басқарады;
30) жергілiктi маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары желiсiн құру және дамыту жөнiндегi қызметтi үйлестiредi;
31) жол саласында инвестициялық және әлеуметтiк саясатты iске асырады;
32) жол қызметi саласында ғылыми зерттеулер жүргiзедi;
33) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк сатып алу және концессиялар туралы заңдарына сәйкес республикалық маңызы бар автомобиль жолдарын салу, қайта жаңарту, жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастырады;
34) автомобиль жолдарының (көпiр өткелдерiнiң) ақылы учаскелерiн концессияға беру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу, оларды пайдалану тәртiбi мен шарттарын, олармен жүрiп өту үшiн ставкалардың мөлшерiн белгiлейдi;
35) автомобиль жолдарын салу, жөндеу және күтiп ұстау мәселелерi бойынша халықаралық ынтымақтастықты кеңейтудi жүзеге асырады;
36) автокөлiк жолдарын дамытуды, сақтауды, жөндеудi және күтiп ұстауды қамтамасыз ету мақсатында жүзеге асырылатын жол қызметiн басқарады;
37) автомобиль жолдары саласында техникалық регламенттердi әзiрлейдi;
38) Мемлекеттiк шекара арқылы өткiзу пункттерiнде автокөлiк құралдарының иелерi мен тасымалдаушылардың жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру туралы шарттың болуын тексередi;
39) Қазақстан Республикасының аумағы бойынша шетелдiк тасымалдаушылардың каботаждық тасымалдауларды жүзеге асыруларын анықтайды және жолын кеседi;
40) шетелдiк автокөлiк құралдарының уақытша кiруiн тiркеудi және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес олармен халықаралық қатынастарда тасымалдардың рұқсатсыз жүйесi қолданылатын мемлекеттерде тiркелген автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағына енуiн тiркеу талондарын берудi жүзеге асырады;
41) Қазақстан Республикасының салық заңнамасын автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы бойынша өткенi үшiн алым, сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн ақы алуды қамтамасыз ету бөлігінде орындайды;
42) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялануға жататын автокөлiк қызметiн көрсету саласындағы қызметтiң жекелеген түрлерiн лицензиялауды жүзеге асырады;
43) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес шетелдiк автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы бойынша өтуiне рұқсат және Қазақстан Республикасының тасымалдаушыларына шетел мемлекетiнiң аумағы бойынша өтуге рұқсат бередi;
44) Қазақстан Республикасының аумағы бойынша ауыр салмақты және iрi габариттi көлiк құралдарының (шетелдiктердi де қоса) өтуiне арнайы рұқсат бередi;
45) отандық және шетелдiк автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасын кесуi кезiнде Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы автокөлiк құралдарын өткiзу пункттерiнде бақылаудың өту талонын бередi;
46) қауiптi жүктердi халықаралық қатынаста және Қазақстан Республикасының аумағы бойынша тасымалдауды жүзеге асыратын автокөлiк құралдарының жүргiзушiлерiн дайындау жөнiндегi курстарды ұйымдастырады;
47) жүргiзушiнiң қауiптi жүктердi халықаралық қатынаста және Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлiк құралдарымен тасымалдауды жүзеге асыруға жiберiлгенi туралы куәлiктер бередi;
48) транзиттiк әлеуеттiң пайдаланылуы туралы ақпарат жинауды, автокөлiк құралдары қозғалысы жиiлiгiнiң есебiн, жинақталған ақпаратты белгіленген нысандағы есептiк құжаттар нысанында берудi ұйымдастыру мен жүзеге асыруды жүзеге асырады;
49) жол полициясы органдарымен және төтенше жағдайлар жөнiндегi уәкiлеттi органмен бiрлесiп қысылтаяң жағдайларда (қолайсыз ауа райы-климаттық жағдайлар, табиғи апаттар, өрт, автомобиль жолдарының жүргiзу қабiлетiн жоғалтуы), сондай-ақ жөндеу-құрылыс жұмыстарын жүргiзу кезiнде облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары мен автомобиль жолдарын пайдаланушыларды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабардар етумен, тиiстi жол белгiлерiн орнатумен көлiк құралдарының қозғалысын шектеуге немесе жабуға және автомобиль жолдарын пайдалану ережелерiнiң сақталуын бақылайды;
50) автомобиль жолдарын пайдалану ережелерiнiң сақталуын бақылауды жүзеге асырады;
51) жол элементтерiн зақымдайтын немесе ластайтын көлiк құралдарын, немесе өтуге арнайы рұқсаты жоқ iрi габариттi және (немесе) ауыр салмақты көлiк құралдарының автомобиль жолының жүрiс бөлiгiнен тысқары шығарылуын талап етедi;
52) орман шаруашылығы органдарымен бiрлесiп бөлiнген алқап пен жол жиегiнiң алқабындағы жол қозғалысының қауiпсiздiгiне және қарға тәуелдiлiкке кедергi келтiретiн бұталар мен ағаштарды кесудi жүргiзедi.

64-бап. Автомобиль көлiгі және қалалық электр көлiгі салаларындағы облыстардың (республикалық маңызды қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi өкiлетті және атқарушы органдарының өкiлеттiктерi

1. Облыстық (республикалық маңызды қалалардың, астананың) өкiлеттi органдарының өз құзыры шегiндегi өкiлеттiктерiне:
1) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын жүзеге асырушы көлiктi дамытудың кешендi схемасын және жол қозғалысын ұйымдастыру жобаларын бекiту;
2) автомобиль көлiгiмен жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын дамыту бағдарламасын бекiту;
3) шалғай елдi мекендерде тұратын балаларды жалпы бiлiм беретiн мектептерге тасымалдаудың схемасы мен тәртiбiн бекiту;
4) облыстық маңызы бар автомобиль жолдарын және коммуналдық меншiктегi елдi мекендердiң көшелерiн дамыту жоспарлары мен бағдарламаларын бекiту;
5) автомобиль жолдарының (көпiр өткелдерiнiң) ақылы учаскелерiн концессияға беру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу оларды пайдаланудың тәртiбi мен шарттарын, олармен жүрiп өту үшiн ставкалардың мөлшерiн белгiлейдi;
6) облыстық (республикалық маңызды қалалық, астаналық) атқарушы органдар басшыларының облыстық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын, елдi мекендердiң көшелерiн және жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын дамыту және күтiп ұстау мәселелерi жөнiндегi есептерiн тыңдау;
7) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын жүзеге асыратын қалалық электр көлiгінiң маршруттарын бекiту;
8) азаматтардың жекелеген санаттарына жергiлiктi бюджеттер есебiнен-субсидияланатын көлiктiң көрсететiн қызметтерiне арналған жеңiлдiктер белгiлеу туралы шешiмдер қабылдау жатады.
2. Аудандық (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi өкiлеттi органдардың өз құзыры шегiндегi өкiлеттiктерiне:
1) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын жүзеге асырушы көлiктi дамытудың кешендi схемасын және жол қозғалысын ұйымдастыру жобаларын бекiту;
2) автомобиль көлiгiмен жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын дамыту бағдарламасын бекiту;
3) шалғай елдi мекендерде тұратын балаларды жалпы бiлiм беретiн мектептерге тасымалдаудың схемасы мен тәртiбiн бекiту;
4) аудандық маңызы бар автомобиль жолдарын және коммуналдық меншiктегi елдi мекендердiң көшелерiн дамыту жоспарлары мен бағдарламаларын бекiту;
5) автомобиль жолдарының (көпiр өткелдерiнiң) ақылы учаскелерiн концессияға беру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу, оларды пайдалану тәртiбi мен шарттарын, олармен жүрiп өту үшiн ставкалардың мөлшерiн белгiлейдi;
6) аудандық (облыстық маңызды қалалық) атқарушы органдар басшыларының аудандық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын, елдi мекендердiң көшелерiн және жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын дамыту және күтiп ұстау мәселелерi жөнiндегi есептерiн тыңдау;
7) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын жүзеге асыратын қалалық электр көлiгiнiң маршруттарын бекiту;
8) азаматтардың жекелеген санаттарына жергiлiктi бюджеттер есебiнен субсидияланатын көлiктiң көрсететiн қызметтерiне арналған жеңiлдiктер белгiлеу туралы шешiмдер қабылдау жатады.
3. Облыстық (республикалық маңызды қалалардың, астананың) атқарушы органдардың өз құзыры шегiндегi өкiлеттiктерiне:
1) жолаушылар көлiгiн дамытудың кешендi схемасын және жол қозғалысын ұйымдастыру жобаларын әзiрлеу;
2) әлеуметтiк маңызды маршруттар бойынша жолаушылар тасымалын жүзеге асырумен байланысты тасымалдаушының шығындарын субсидиялауды жүзеге асыру;
3) төтенше жағдайлар туындаған кезде тасымалдарды уақытша тоқтату туралы шешiмдер қабылдау;
4) облысiшiлiк, қалалық және қаламаңындық тұрақты жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын ұйымдастыру, оларға қызмет көрсету құқығына конкурстар ұйымдастыру және өткiзу;
5) автомобильмен облысiшiлiк, қалалық және қаламаңындық жолаушылар мен багажды тасымалдау маршруттарының тiзiлiмiн жүргiзу;
6) такси тасымалдарын ұйымдастыру;
7) шалғай елдi мекендерде тұратын балаларды жалпы бiлiм беретiн мектептерге тасымалдауды ұйымдастыру;
8) автомобиль көлiгiмен жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын дамыту бағдарламасын әзiрлеу;
9) тиiстi аумақ шегiнде облыстық (республикалық маңызды қалалық, астаналық) маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын, елдi мекендердегi көшелердi дамыту жоспарлары мен бағдарламаларын әзiрлеу және iске асыру;
10) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк сатып алу туралы заңнамасына сәйкес облыстық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын, елдi мекендердiң көшелерiн салу, қайта жаңарту, жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегі жұмыстарды ұйымдастыру;
11) уәкiлеттi органмен өзара iс-әрекет жасай отырып, облыстық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары желiсiн, елдi мекендердiң көшелерiн басқару;
12) коммуналдық меншiктегi облыстық маңызы бар автомобиль жолдарын, коммуналдық жол кәсiпорындарын басқару;
13) қалалар мен елдi мекендердiң көшелерiн жiктеу ережелерi мен шарттарын бекiту;
14) облыстық маңызы бар автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту (уәкiлеттi органмен келiсу бойынша);
15) уәкiлеттi органмен келiсу бойынша облыстық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерiн бекiту;
16) облыстық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары үшiн жер учаскелерiн беру туралы шешiмдер қабылдау;
17) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын жүзеге асырушы қалалық электр көлiгiнiң маршруттарын әзiрлеу;
18) қалалық электр көлiгiнiң маршруттарын ескере отырып, әлеуметтiк маңызды маршруттарды бөлiп, автомобиль көлiгiмен жолаушыларды және багажды тұрақты тасымалдаудың облысiшiлiк және қалалық маршруттарын бекiту;
19) автовокзалдар мен автостанциялардың тiзiлiмiн жүргiзу;
20) қалалық қатынаста жолаушылар мен багаждың тұрақты тасымалдары үшiн орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеу пункттерiн бекiту;
21) Қазақстан Республикасының салық заңнамасын сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн ақы алуды қамтамасыз ету бөлiгiнде орындау болып табылады.
4. Аудандық (облыстық маңызды қалалардың) атқарушы органдардың өз құзыры шегіндегi өкiлеттiктерiне:
1) қалалық және қаламаңындық тұрақты жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын ұйымдастыру, оларға қызмет көрсету құқығына конкурстар ұйымдастыру және өткiзу;
жолаушылар көлiгiн дамытудың кешендi схемасын және жол қозғалысын ұйымдастыру жобаларын әзiрлеу;
2) автомобильмен қалалық және қаламаңындық жолаушылар мен багажды тасымалдау маршруттарының тiзiлiмiн жүргiзу;
3) такси тасымалдарын ұйымдастыру;
4) шалғай елдi мекендерде тұратын балаларды жалпы бiлiм беретiн мектептерге тасымалдауды ұйымдастыру;
5) автомобиль көлiгiмен жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын дамыту бағдарламасын әзiрлеу;
6) төтенше жағдайлар туындаған кезде тасымалдарды уақытша тоқтату туралы шешiмдер қабылдау;
7) тиiстi аумақ шегінде аудандық (облыстық маңызды қалалық) маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын, елдi мекендердегі көшелердi дамыту жоспарлары мен бағдарламаларын әзiрлеу және iске асыру;
8) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк сатып алу туралы заңнамасына сәйкес аудандық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын, елдi мекендердiң көшелерiн салу, қайта жаңарту, жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегі жұмыстарды ұйымдастыру;
9) уәкiлеттi органмен өзара iс-әрекет жасай отырып, аудандық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары желiсiн, елдi мекендердiң көшелерiн басқару;
10) коммуналдық меншiктегі аудандық маңызы бар автомобиль жолдарын, коммуналдық жол кәсiпорындарын басқару;
11) қалалар мен елдi мекендердiң көшелерiн жiктеу ережелерi мен шарттарын бекіту;
12) аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының тiзбесiн бекiту (уәкiлеттi органмен келiсу бойынша);
13) уәкiлеттi органмен келiсу бойынша аудандық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерiн бекiту;
14) аудандық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдары үшiн жер учаскелерiн беру туралы шешiмдер қабылдау;
15) жалпы қолданыстағы жолаушылар тасымалын жүзеге асырушы қалалық электр көлiгiнiң маршруттарын әзiрлеу;
16) қалалық электр көлiгiнiң маршруттарын ескере отырып, әлеуметтiк маңызды маршруттарды бөлiп, автомобиль көлiгімен жолаушыларды және багажды тұрақты тасымалдаудың қалалық маршруттарын бекiту;
17) қалалық қатынаста жолаушылар мен багаждың тұрақты тасымалдары үшiн орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеу пункттерiн бекiту;
18) Қазақстан Республикасының салық заңнамасын сыртқы (көрнекi) жарнаманы орналастырғаны үшiн ақы алуды қамтамасыз ету бөлiгiнде орындау болып табылады.

65-бап. Автомобиль көлiгі саласындағы бақылау

1. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлiк құралдарының жүрiп-тұруын бақылау Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы автокөлiк құралдарын өткiзу пункттерiнде, Қазақстан Республикасының аумағындағы көлiктi бақылау қосындарында, жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарында, қалалар мен өзге де елдi мекендердiң шекаралары шегiндегi автомобиль жолдарында көлiктiк бақылау қосындарымен жүзеге асырылады.
2. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы автокөлiк құралдарын өткiзу пункттерiнде орналасқан көлiк бақылау қосындары мен Қазақстан Республикасының аумағындағы көлiктi бақылау қосындары күрделi ғимараттармен және құрылыстармен, техникалық бақылау, байланыс құралдарымен, деректердi жинауға, беруге және шоғырландыруға арналған қазiргі заманғы телекоммуникациялық және компьютерлiк жабдықпен, сондай-ақ қажеттi жағдайда автокөлiк құралдарын мәжбүрлi тоқтату құралдарымен жарақталуы тиiс.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы автокөлiк құралдарын өткiзу пункттерiн және көлiктi бақылау посттарын техникалық құралдармен жабдықтамай құруға жол берiлмейдi.

66-бап. Уәкiлеттi органның лауазымды тұлғаларының автомобиль көлiгi саласында мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру кезiндегi құқықтары мен мiндеттерi

1. Уәкiлеттi органның лауазымды тұлғаларының:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасымен көзделген жағдайларда және тәртiппен Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы автокөлiк құралдарын өткiзу пункттерiнде орналасқан көлiк бақылау қосындары мен Қазақстан Республикасының аумағындағы көлiктi бақылау қосындарында, жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарында қалалар мен өзге де елдi мекендердiң шекаралары шегiндегi автомобиль жолдарындағы көлiктiк бақылау қосындарында автокөлiк құралдарын тоқтатуға;
2) отандық және шетелдiк тасымалдаушылар жолаушылар мен багажды, жүктердi, соның iшiнде iрi габариттi және ауыр салмақты, сондай-ақ қауiптi жүктердi халықаралық қатынастарда Қазақстан Республикасының аумағында тасымалдауды орындаулары кезiнде олар пайдаланатын автокөлiк құралдарын қарап тексеруге;
3) тасымалдаушылардың автомобиль көлiгi саласындағы субъектiлердiң қарым-қатынасын реттейтiн Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтарға жол берулерiн анықтаған жағдайда автокөлiк құралдарының одан әрi қозғалысын анықталған бұзушылықтарды жойғанға дейiн кiдiртуге;
4) автомобиль көлiгiндегi жеке және заңды тұлғаларды тексерудi жүргiзуге және автомобиль көлiгi саласындағы заңнаманың бұзушылықтары туралы актiлер жасауға, бұзушылықтарды жою туралы орындалуға мiндеттi нұсқамалар беруге;
5) Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы заңнамасына сәйкес әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы хаттамалар жасауға, әкiмшiлiк құқықбұзушылық жөнiндегi iстердi жүргiзуге, тексерулердi жүзеге асыруға және шаралар (соның iшiнде көлiк құралдарын әкiмшiлiк тоқтату және қарап тексеру) қабылдауға;
6) автомобиль көлiгi саласындағы қатынастарды реттейтiн заңнамалық және өзге нормативтiк құқықтық актiлердiң жобасын әзiрлеу жөнiнде ұсыныстар беруге;
7) заңды тұлғаға тиесiлi, әкiмшiлiк құқық бұзушылықты жасау құралы немесе тiкелей объектiсi болып табылатын, әкiмшiлiк құқық бұзу орнында анықталған немесе заңды тұлғаға тиесiлi аумақтарды, жайларды, көлiк құралдарын, тауарларды, өзге мүлiктер мен заттарды қарап тексеру кезiнде құжаттарды, өзге мүлiк пен заттарды алуды жүзеге асыруға;
8) жүргiзушiлердi автокөлiк құралдарын басқарудан аластатуға және мас болу жағдайына медициналық куәландыруға жiберуге;
9) өз құзыретi шегiнде заңды тұлғаға тиесiлi аумақтарды, жайларды, көлiк құралдарын, тауарларды, өзге мүлiктер мен заттарды, сондай-ақ тиiстi құжаттарды қарап тексерудi жүргiзуге;
10) олардың құзырына жататын мәселелер бойынша шетелдiк ұйымдармен ұйымдастырушылық және ғылыми-техникалық ынтымақтастықты жүзеге асыруға құқықтары бар.
2. Уәкiлеттi органның лауазымды тұлғалары:
1) жеке және заңды тұлғалардың автомобиль көлiгi қызметi мәселелерi жөнiндегi өтiнiштерiн қарауға және олар бойынша тиiстi шаралар қолдануға;
2) Қазақстан Республикасының автомобиль көлiгi саласындағы заңдарының сақталуын бақылауды жүзеге асыруға мiндеттi.

67-бап. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлiк құралдарының өтуiне көлiктiк бақылау жүргiзу нысандары

1. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша халықаралық қатынаста тасымалдарды жүзеге асыру кезiнде рұқсат беру жүйесi талаптарының орындалуына бақылау жасау көлiктiк бақылау қосындарында:
1) жол жүру құжатының (Қазақстан Республикасының аумағы бойынша автокөлiк құралының өтуiне рұқсат), тауарлық-көлiктiк жүкқағаз (CMR), халықаралық жол тасымалы кiтапшасы (TIR Carnet), жолдама парақ, техникалық паспорт), автомобиль тасымалдарын жүзеге асыру құқығының есептiк құжаттарының (шетелдiк тасымалдаушыларда - егер мұндайлар олардың мемлекеттерiнiң заңнамасымен көзделсе);
2) Қазақстан Республикасының автомобиль жолдарымен бөлiнбейтiн жүк тасымалдайтын ауыр салмақты және iрi габариттi көлiк құралдарының (шетелдiктердi қоса алғанда) қозғалысына арналған арнайы рұқсаттардың болуын;
3) халықаралық қатынас үшiн белгiленген жол жүру маршрутының сәйкестiгiн;
4) олармен рұқсатсыз жүйе қолданылатын мемлекеттерде тiркелген автокөлiк құралдарынының Қазақстан Республикасының аумағына кiруiн тiркеу талондарының болуын;
5) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқылы көлiк құралдарын өткiзу пунктiнде автокөлiк құралдары кiрген кезде берiлетiн өту талондарының болуын;
6) мемлекеттiк шекара арқылы өткiзу пункттерiнде автокөлiк құралдарының иелерi мен тасымалдаушының жолаушылар алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн мiндеттi сақтандыру туралы шарттың болуын тексеру жолымен жүргiзiледi.
2. Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасының орындалуына бақылау жасау жолаушылар мен жүктердi тасымалдау кезiнде жеке және заңды тұлғаларда лицензиялардың болуын және лицензиялық нормалардың талаптарының орындалуын тексеру жолымен жүргiзiледi.
3. Тасымалдаушылардың көлiк құралдары жүргiзушiлерiнiң еңбек және демалыс режимiн сақтауларын тексеру қосындарда жүргiзушiнiң еңбек және демалыс режимiнiң бақылаулық құрылғысының (тахографтың) болуын, түзулiгi мен қолданылуын, сондай-ақ оның пайдаланылуын, сондай-ақ экипаждың еңбек және демалыс режимiн бақылауды тiркеу парақтарының жүргiзiлуiн тексеру жолымен жүргiзiледi.
4. Ауыр салмақты және iрi габариттi көлiк құралдарының (шетелдiктердi қоса алғанда) өтуiн бақылау көлiктiк бақылау қосындарында көлiк құралының нақты салмақ және габариттiк параметрлерiн тексеру және олардың Қазақстан Республикасының аумағында белгiленген шектi параметрлерден асуының шамасын анықтау жолымен жүргiзiледi және стационарлық үлгiдегi салмақ өлшеу құрылғыларымен немесе тасымалданатын мобильдi таразылармен, өлшеу құрал-саймандарымен және габариттiк рамаларды пайдаланумен жүргiзiледi.
5. Қазақстан Республикасы техникалық реттеу саласындағы заңнамасының орындалуын бақылау тiршiлiк циклының өнiмдерi мен процестерiнiң көлiк және коммуникациялар саласындағы техникалық регламенттер талаптарына сәйкестiгiн тексеру жолымен жүзеге асырылады.

68-бап. Тексеруге жататын негiзгi мәселелер

1. Жеке және заңды тұлғаларға тексеру жүргiзу кезiнде уәкiлеттi органның лауазымды тұлғалары құрылтай құжаттарын және:
1) өндiрiстiк бағыттағы негiзгi қорлардың (автокөлiк құралдары, ашық және жабық (жылы) тұрақтардың, жөндеу және техникалық қызмет көрсету жайларының, қосалқы цехтардың) иелiк (жалгерлiк, лизинг) құқықтарын растайтын;
2) мамандар мен жүргiзушiлердiң кәсiптiк бiлiктiлiгiн растайтын;
3) жастарын растайтын;
автобустармен жолаушылар тасымалын жүзеге асыратын көлiк құралдарының жүргізушiлерi үшiн 21 жастан артық;
ұйымдастырылған балалар топтарын тасымалдауды жүзеге асыратын жүргiзушiлер үшiн 25 жастан артық және жүргiзушiлiк жұмыс өтiлi 5 жылдан артық;
ең үлкен салмағы 7,5 тоннадан аспайтын көлiк құралдарының жүргiзушiлерi үшiн 18 жастан артық;
4) белгiленген маршруттар бойынша тұрақты жолаушылар тасымалын жүзеге асыру үшiн қажеттi (куәлiк, қозғалыстар кестесi, маршруттар схемалары, автовокзалдармен және автостанциялармен шарттар, паспорттар, келiсiм-шарттар, лицензиялар);
5) тиiстi уәкiлеттi мемлекеттiк орган берген қауiптi жүктердi тасымалдауға (лицензия (рұқсат), нақты қауiптi жүкпен қызметтi жүзеге асыруға, қауiптi жүктi тасымалдау маршрутының бланкi, авариялық карточкалар, жүргiзушiлер мен мамандарды дайындау туралы куәлiк, жүргiзушiнi қауiптi жүктердi тасымалдауға жiберу туралы куәлiк, автокөлiк құралық қауiптi жүктердi тасымалдауға жiберу);
6) тиiстi көлiк құралына арналған лицензиялар мен есептiк құжаттардың (лицензиялық карточкалар) болуын және олардың жүзеге асырылатын қызметке сәйкестiгiн растайтын құжаттармен;
7) көлiк құралдарына:
алдын ала техникалық қарап тексеру туралы белгiсi бар техникалық паспорттың,
белгiленген нысандағы жолдама парақтар мен тауарлық-көлiктiк жүкқұжаттар, билеттiк-есептiк парақтар мен оларды есепке алу журналдарымен танысады.
2. Тексерудi жүргiзу кезiнде қажеттi құжаттардың болуы және олардың Қазақстан Республикасының заңнамасының талаптарына сәйкестiгi анықталады.
3. Автомобиль көлiгi саласындағы жеке және заңды тұлғаларды тексерудi жүргiзу кезiнде тексерудi жүзеге асырушы уәкiлеттi органның лауазымды тұлғалары өз құзыреті шектерінде:
1) жылжымалы құрамның, жөндеу және өндiрiстiк базасының, техникалық құралдардың, тиеу-түсiру механизмдерiнiң, бақылау-өлшеу аппаратурасының, жабдықталған қызметтiк жайдың (өзiнiң жөндеу және өндiрiстiк базалары жоқ және жұмыстардың тиiстi түрлерiн орындауға басқа ұйымдармен шарт жасасқан ұйымдардан басқа) қолда бары және жағдайы, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың экологиялық талаптар мен жол қозғалысының қауiпсiздiгi жөнiндегi талаптарды орындауларын;
2) автокөлiк құралдарын техникалық пайдаланудың белгiленген талаптарға сәйкестiгiн;
3) автокөлiк құралдарын рейс алдындағы техникалық қарап тексерудi және жүргiзушiлердi рейс алдындағы (ауысым алдындағы) медициналық қарап тексерудi жүргiзу үшiн тиiстi қызметтер мен бiлiктi персоналдың немесе осындай қызметтi жүзеге асыратын тиiстi ұйымдармен шарттардың болуы мен сәйкестігін;
4) жолаушылар мен багажды тасымалдауды жүзеге асыру немесе автовокзалдар (автостанциялар), соның iшiнде кассалық пункттер жүйесiнде жұмыс iстегенде автомобиль көлiгiмен жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелерi талаптарының орындалуын, сондай-ақ жолаушылар мен багажды таксимен тасымалдау кезiнде таксидi пайдаланғаны үшiн жолаушыдан тиесiлi ақшалай соманы автоматты есептеу аспабының (таксометрлердiң) болуын, түзулiгiн және қолданылуын;
5) жүктердi автомобиль көлiгiмен тасымалдауды жүзеге асыру кезiнде белгiленген талаптардың, соның iшiнде автокөлiк құралдарының салмақтық және габариттiк параметрлерi бойынша талаптардың орындалуын;
6) халықаралық қатынастарда жолаушыларды, багажды және жүктi тасымалдауды жүзеге асыру кезiнде рұқсат жүйесiн пайдалану ережелерi талаптарының орындалуын;
7) жүргiзушілерiнiң белгiленген еңбек және демалыс режимiн сақтауларын, соның iшiнде автобустарда, жүк, жүргiзушiнiң еңбек және демалыс режимiнiң, сондай-ақ құрылғысымен (тахографпен) жабдықталуы тиiс мамандандырылған автомобильдерде тахографтардың болуын, жарамдылығын және пайдаланылуын;
8) автомобиль көлiгiмен қауiптi жүктердi тасымалдау, олардың Қазақстан Республикасының аумағы бойынша өтуiнiң ережелерi талаптарының және қауiптi жүктердi тасымалдаушы жүргiзушiлер мен автокөлiк құралдарына қойылатын бiлiктiлiк талаптарының орындалуын;
9) бақылау-өткiзу пунктiнде қажеттi құжаттама мен құрал-саймандардың болуын;
10) автокөлiк құралдарының тұрақ орындарын, сақталуын қамтамасыз ету және өрт қауiпсiздiгi жағдайларын;
11) жүргiзушiлер құрамы үшiн жол-көлiк оқиғалары мен жол қозғалысы ережелерiн бұзушылықтар туралы ақпараттың әдiстерi мен оперативтiлiгiн, жол-көлiк оқиғаларының алдын алу жөнiндегі жүргізiлген нұсқаулықтарды, іс-шаралар жоспарларын тiркеу жөнiндегi журналдың болуын тексередi.

69-бап. Көлiк құралдарын жүргiзушілердiң еңбек және демалыс режимiн тiркеудiң бақылаулық құрылғыларымен (тахографтармен) жабдықтау жөнiндегi талаптар

1. Жүргiзушiлерiнiң еңбек және демалыс режимiн тiркеу құрылғыларымен (тахографтармен):
1) автомобильмен қауiптi жүктердi тасымалдауды;
2) автомобильмен халықаралық қатынаста жолаушыларды, багажды және жүктердi тасымалдауды;
3) автомобильмен облысаралық қатынаста жолаушылар мен багажды тұрақты, туристiк тасымалдауды жүзеге асыратын автобустар, жүк, соның iшiнде мамандандырылған автомобильдер жабдықталуға жатады.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн осындай құрылғылармен жабдықталуға тиiстi автокөлiк құралдарындағы жүргiзушiлерiнiң еңбек және демалыс режимiн тiркеудiң бақылаулық құрылғыларын (тахографтарды) орнату және пайдалану жөнiндегi талаптар тасымалдардың жекелеген түрлерi кезiнде алып тастауды қарастыруы мүмкiн.

2-параграф. Автомобиль көлiгi саласындағы қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

70-бап. Жалпы ережелер

1. Автомобиль көлiгi саласындағы техникалық реттеу объектiлерi болып:
автомобиль көлiгi, оған:
автобустар;
жеңiл автомобильдер;
жүк автомобильдерi;
автомобиль тiркемелерi;
ершiктi тартқыштардың жартылай тiркемелерi;
мамандандырылған автомобильдер жүктердiң белгiлi бiр түрлерiн тасымалдауға арналған);
арнайы автомобильдер (әртүрлi, негiзiнен көлiктiк емес жұмыстарды орындауға арналған);
автомобиль көлiгiн жобалау;
автомобиль көлiгiн жасау (жөндеу);
автомобиль көлiгiн тасымалдау және сақтау;
автомобиль көлiгiн кәдеге жарату және жою енедi.
2. Автокөлiк құралдары егер олар адамның өмiрi мен денсаулығына және қоршаған ортаға зиян келтiруi немесе оларды тиiсiнше орнату, қызмет көрсету және пайдалану жағдайында олардың қауiпсiздiгi мен функционалдық тағайындалуына қатысты тұтынушыларды алдауы мүмкiн болса рынокта сатылмауы және пайдаланылмауы тиiс.
3. Қазақстан Республикасының рыногында сәйкестiгiн растауы тиiс автомобиль көлiгiн орналастырушы тұлға олардың осы Кодекстiң талаптары мен автомобиль көлiгi саласындағы техникалық регламенттерге сәйкестiгiн растау үшiн қажеттi барлық шараларды қабылдауы тиiс.
4. Қазақстан Республикасының рыногында автомобиль көлiгiн орналастырушы тұлға:
1) тұтынушының болуы мүмкiн қатерлердi бағалауы және олардың тиiстi қауiпсiздiк шараларын қабылдауы үшiн қажеттi пайдалану құжаттамасы мен ақпаратты мемлекеттiк және орыс тiлдерiнде ұсынуға;
2) автомобиль көлiгiн сату кезiнде iшiнара бақылау жүргiзуге, тұтынушылардың шағымдарын тексеруге;
3) автомобиль көлiгiмен адамның өмiрi мен денсаулығына залал келтiру қатерi болған кезде тұтынушыны дер кезiнде және тиiмдi ескерту мүмкiндiгiн, сондай-ақ автомобиль көлiгiн қайтаруға дейiн қажеттi iс-шараларды қамтамасыз етуi;
4) мемлекеттiк бақылаудың тиiстi органдарын таратылып қойған автомобиль көлiгіндегi қауiпсiздiк талаптарының бұзылуы және осындай бұзушылықтарды жою жөнiнде ол қабылдаған шаралар туралы дереу хабардар етуге;
5) дайындаушыдан, уәкiлеттi өкiлден, импорттаушыдан, тұтынушыдан немесе мемлекеттiк бақылау органдарынан оның осы Кодекстiң белгiленген талаптарына және автомобиль көлiгi саласындағы техникалық регламенттерге сәйкессiздiгi туралы ақпарат болса, автомобиль көлiгiн сатпауға мiндеттi.
5. Автомобиль көлiгiнде қауiптiлiгi және пайдаланудың қауiпсiз жағдайлары туралы ескерту жазбалары немесе белгілерi болуы тиiс.
6. Пайдалану құжаттамасында бар қауiпсiздiк талаптары осы Кодекспен және автомобиль көлiгi саласындағы техникалық регламенттермен белгiленген талаптардан төмен болмауы тиiс.

71-бап. Автокөлiк құралдарын жобалау кезiндегі қауiпсiздiк талаптары

1. Автокөлiк құралдарын жобалау кезiнде тiршiлiк циклының барлық деңгейiнде, соның iшiнде қалыпты пайдалану, төтенше жағдайлар (iстен шығулар мен сыртқы әсерлер), персоналдың болжамды қателiктерi және жол берiлмейтiн пайдалану кезiндегi болуы мүмкiн барлық қауiптер бiрiздендiрiлуi тиiс.
2. Пайдалану (қолдану) жөнiндегi басшылықты (нұсқаулықты) және паспортты (немесе формулярды) әзiрлеу автокөлiк құралдарын жобалаудың ажырамас бөлiгі болып табылады.

72-бап. Автокөлiк құралдарын өндiру кезiндегi қауiпсiздiк талаптары

1. Өндiрiс кезiнде автокөлiк құралдарының жасалуын жобалау құжаттамасының, осы Кодекстiң және автомобиль көлiгi саласындағы техникалық регламенттердiң талаптарына сәйкестiгiн қамтамасыз ету қажет.
2. Автокөлiк құралдарын өндiру кезiнде дайындаушы жобалау құжаттамасымен белгiленген қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi шаралардың барлық кешенiн орындауы және қауiпсiздiк соған байланысты болатын технологиялық операциялардың барлығының орындалуын бақылау мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Автокөлiк құралдарын жасау процесiнде немесе одан кейiн қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн сынақтар жүргiзу талап етiлсе, онда олар жобалау құжаттамасының барлық талаптарын орындай отырып, толық көлемде жүргізілуі тиіс.
4. Автокөлiк құралдарын өндiру кезiнде жобалау құжаттамасынан ауытқулар жобалаушымен келiсiледi және автомобиль көлiгi саласындағы техникалық регламенттермен белгiленген жол берiлетiн қатерден жоғары болмауы тиiс.

73-бап. Автокөлiк құралдарын тасымалдау және сақтау кезiндегi қауiпсiздiк талаптары

1. Автокөлiк құралдарын тасымалдау және сақтау процесiнде олардың сақталуын қамтамасыз етуге, олардың қауiпсiздiгiн анықтайтын техникалық сипаттамаларын сақтауға қойылатын талаптарды, соның iшiнде консервациялауға, тасымалдау және сақтау жағдайларына, тағайындалған сақтау мерзiмдерiне, жағдайын қайта куәландыруға сақтау мерзiмдерi өтiп кеткен жекелеген элементтерiн, бөлшектерiн, тораптарын ауыстыруға қойылатын талаптар автокөлiк құралының техникалық құжаттамасында атап көрсетiлуi тиiс.
2. Автокөлiк құралдарын, олардың тораптары мен бөлшектерiн тасымалдау мен сақтау жобалаушы және Қазақстан Республикасының заңнамасы қарастырған барлық қауiпсiздiк талаптарын ескере отырып жүргiзiледi.
3. Консервациялау үшiн пайдаланылатын материалдар мен заттар қауiпсiз болуы тиiс.

74-бап. Автокөлiк құралдарын кәдеге жарату және жою кезiндегі қауiпсiздiк талаптары

Заңды немесе жеке тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес автокөлiк құралдарын кәдеге жарату мен жоюды келесi талаптардың сақталуын ескере отырып қамтамасыз етедi:
1) автокөлiк құралдарын пайдалануды тоқтатқаннан кейiн оларды рұқсат етiлмейтiн пайдалануға жол бермеу үшiн шаралар қабылдануы тиiс;
2) пайдалану процесiнде улы заттармен, радиоактивтi аэрозольдармен ластанған автокөлiк құралдары оларды кәдеге жарату, жою кезiнде қолданылатын зиянды заттардың улылығына, физикалық-химиялық ерекшелiктерiне қарай арнайы ерiтiндiлермен (тәсiлдермен) зарарсыздандыру бойынша мiндеттi өңдеуден өтуi тиiс.
3) автокөлiк құралдарын кәдеге жарату, жоюдың барлық кезеңдерiн жүргiзушi персоналдың қажеттi бiлiктiлiгi болуы, тиiстi оқудың өтуi және еңбек қауiпсiздiгiнiң талаптарын сақтауы тиiс.

3-параграф. Жолаушыларды, багажды, жүктi және почта жөнелтiлiмдерiн автомобильмен тасымалдау ерекшелiктерi. Тараптардың жауапкершiлiктерi

75-бап. Автомобиль көлiгiндегi жолаушының құқықтары мен мiндеттерi

Автомобиль көлiгiндегi жолаушының:
1) Осы Кодекспен және жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелерiмен көзделген тәртiппен кез келген автобуспен және таксимен жол жүруге;
2) егер тасымалдаушы кестеде көзделген автобустың орнына жүру ақысы қымбаттау басқа автобус ұсынса, үстемеақы төлемей, сатып алынған жол жүру билетi және багаж квитанциясы бойынша жол жүруге және багажды алып жүруге;
3) егер ол тасымалдаушыны автобус жөнелтiлгенге дейiн үш сағаттан кешiктiрмей хабардар етсе және тасымалдаушы, автовокзал немесе автостанция жолаушының жол жүру билетiн сатып алу фактiсiн растаса, жоғалған жол жүру билетiн қалпына келтiруге;
4) Автомобиль көлiгiмен жолаушылар және багаж тасымалдау ережелерiнде белгiленген нормалар шегiнде қол жүгiн өзiмен бiрге тегiн алып жүруге құқығы бap.

76-бап. Автомобиль көлiгiмен жолаушыларды және багажды тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру

1. Егер:
1) автомобиль жолдарының өткiзу қабiлетi белгілi бiр маршруттар бойынша автобустардың, шағын автобустардың тұрақты қозғалысын жүзеге асыруға мүмкiндiк берсе;
2) автомобиль жолдарының жай-күйi және олардың жайластырылуы жол жүрiсi қауіпсiздiгiнiң талаптарына сәйкес келсе, жолаушыларды және багажды автомобильмен тұрақты тасымалдау ұйымдастырылуы мүмкiн.
Жолаушыларды және багажды облысiшiлiк тұрақты тасымалдаудың маршруттық желiсiн қалыптастыру кезiнде облыстардың (республикалық маңызды қаланың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары кенттердiң, ауылдардың (селолардың) аудан орталықтарымен және аудан орталықтары мен облыс орталығының және өзге жақын орналасқан облыстық маңызды қалалар арасындағы байланыстың басымдылығын басшылыққа алады.
2. Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысiшiлiк, қалалық, қала маңындағы тұрақты тасымалдауды аталған жолаушыларды және багажды тасымалдау маршруттарына қызмет көрсету құқығын конкурста ұтып алған және облыстардың (республикалық маңызды қаланың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдарымен Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген құзыретi шегiнде жасалған шарттар негiзiнде қызмет көрсетуге құқық беретiн куәлiк алған тасымалдаушылар жүзеге асырады.
2. Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық тұрақты тасымалдауды маршруттарға қызмет көрсету құқығын конкурста ұтып алған және уәкiлеттi орган арасында жасалған шарттар негiзiнде қызмет көрсетуге құқық беретiн куәлiк алған тасымалдаушылар жүзеге асырады.
Жолаушыларды және багажды автомобильмен халықаралық тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шарттарға сәйкес уәкiлеттi орган мен шетелдiк мемлекеттiң құзырлы көлiк органы арасындағы маршруттарды (жолаушыларды отырғызу мен түсiрудiң бастапқы, соңғы және аралық пункттерiн көрсете отырып) және автобустар қозғалысының кестесiн келiсу бойынша жүзеге асырылады.
Жолаушыларды және багажды автомобильмен халықаралық тұрақты тасымалдауды орындау уәкiлеттi орган мен шетелдiк мемлекеттiң құзырлы көлiк органының рұқсат ету құжаттарының негiзiнде жүзеге асырылады.
Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық, облысiшілік, қалалық және қаламаңындық тасымалдаудың тұрақты маршруттарына қызмет көрсету құқығына арналған конкурстарға конкурстық ұсыныстарда оларға тиесiлi автобустардың елу пайыздан астамы меншiк құқығында екендiгiн көрсеткен тасымалдаушылар жiберiледi.
Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қаламаңындық тасымалдаудың тұрақты маршруттарына қызмет көрсету құқығына арналған конкурстар мемлекеттiк сатып алуға жатпайды.
3. Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қаламаңындық тасымалдаудың тұрақты маршруттарын облыстардың (республикалық маңызды қаланың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызды қалалардың) жергілiктi атқарушы органдары конкурстық негiзде тасымалдаушылар арасына бөледi.
4. Жолаушыларды және багажды автомобильмен тұрақты тасымалдаудың маршруттарында (халықаралықтан басқа) қозғалыстың қосымша кестелерi енгiзiлген жағдайда оларға қызмет көрсету құқығы маршрутқа нақты қызмет көрсетушi тасымалдаушыға берiледi.
Тасымалдаушы қозғалыстың қосымша кестелерiне қызмет көрсетуден бас тартқан жағдайда ұйымдастырушының осы қозғалыс кестесiн конкурстық негiзде, осы маршрутқа қызмет көрсету шартының қолданыс мерзiмiне бөлуге құқығы бар.
5. Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық және облысiшiлiк қатынастарда тасымалдаудың тұрақты маршруттарына қызмет көрсету құқығына арналған конкурстарды ұйымдастыру кезiнде конкурсты ұйымдастырушы маршрутқа қызмет көрсетудiң басымдықтарын анықтауға құқылы, бұл ретте басым бағыттар конкурста жеке қаралады.
6. Жолаушыларды және багажды автомобильмен облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тасымалдаудың тұрақты маршруттарына қызмет көрсету құқығына арналған конкурста бiр қатысушы тiркелсе және осы қатысушының конкурстық ұсыныстары конкурс талаптарына сәйкес келсе, онда ол жеңiмпаз болып танылады.
7. Жолаушыларды және багажды қала маңындағы, облысiшiлiк, облысаралық және халықаралық автомобильмен тұрақты тасымалдау осы Кодекске және Автомобиль көлiгiмен жолаушылар және багаж тасымалдау ережелерiне сәйкес тасымалдаушылар рұқсат құжаттарын (куәлiктерiн) ұсынған жағдайда олардың және автовокзалдар немесе автостанциялар әкiмшiлiгiнiң арасында жасалатын шарттар негiзiнде автовокзалдардан немесе автостанциялардан ғана жүзеге асырылады.
Автовокзалдар және автостанциялардың осы қызмет түріне Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен рұқсат етiлген жолаушылар және багаж тасымалдаушылармен шарт жасасудан бас тартуға құқығы жоқ.
Автовокзалдармен және автостанциялармен шартты бұзуға тасымалдаушыдан рұқсат құжаттарын керi шақыртып алған кезде ғана жол берiледi.
8. Жолаушыларды және багажды халықаралық, облысаралық және облысiшiлiк автомобильмен тұрақты тасымалдау маршруттарына қызмет көрсету кезiнде тасымалдаушы маршрут бойынша қозғалыс кестесiнде көрсетiлген пункттерге сәйкес жолаушыларды отырғызу мен түсiруге құқылы.
9. Маршрут бойынша төрт жүз километрден артық аялдамасыз қозғалыс жағдайында тасымалдаушы жолаушылардың демалысы мен мұқтаждықтарын қамтамасыз ету үшiн он минуттан кем емес технологиялық аялдамаларды қарастыруы тиiс. Технологиялық аялдамаларда жолаушыларды отырғызуға тыйым салынады.
Бұл ретте жолаушының тасымалдау шартын мерзiмiнен бұрын бұзу құқығына қол сұғылмайды.
10. Жолаушыларды және багажды халықаралық қатынаста тұрақты тасымалдауды жүзеге асыру кезiнде Қазақстан Республикасының аумағындағы аялдама пункттерi арасында жолаушыларды тасымалдауға жол берiлмейдi.
11. Жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тасымалдаудың тұрақты маршруттарын ұйымдастырушылар жаңа маршруттар ашу кезiнде жолаушылар ағынын зерделеу үшiн оған қызмет көрсету құқығын екi ай мерзiмге жекелеген тасымалдаушыларға бере алады. Зерделеу қорытындылары бойынша жолаушыларды және багажды автомобильмен тасымалдау ережелерiмен белгiленген мерзiмдерде осы маршрутқа қызмет көрсету құқығына арналған тиiстi конкурсты өткiзу туралы шешiм қабылданады.
12. Маршрутта (маршруттарда) жұмыс iстеу құқығын үшiншi тарапқа беруге жол берiлмейдi.

77-бап. Автомобиль көлiгiмен тасымалдаушының құқықтары мен мiндеттерi

1. Тасымалдаушының осы Кодекстiң 24-бабына сәйкес құқықтары бар және жауапкершiлiк артады.
2. Автомобильмен жолаушыларды және багажды тұрақты тасымалдауды жүзеге асырушы тасымалдаушы:
1) автокөлiк құралдарының техникалық жарамды күйiн қамтамасыз етуге және белгiленген техникалық, экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға және өрт қауiпсiздiгі талаптарына жай-күйi сай емес автокөлiк құралының маршрутқа шығуына жол бермеуге;
2) автокөлiк құралдары жүргiзушiлерiне алдын ала және кезеңiмен, соның iшiнде рейс алдындағы (ауысым алдындағы) медициналық тексеру жүргiзiлуiн, еңбек және демалыс режимi сақталуын, автобустарды рейс алдындағы (ауысым алдындағы) техникалық қарап тексеруiн және олар ақаулы болған жағдайда дер кезiнде ауыстырылуын қамтамасыз етуге;
3) автобустарды қозғалыс маршруты бойынша орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеудi қамтамасыз етуге;
4) жолаушылардың және багаждың тұрақты қалалық, қала маңындағы, қалааралық облысiшiлiк, қалааралық облысаралық автомобиль тасымалдарын жүзеге асыру кезiнде - автовокзалдар, автостанциялар кассалары немесе автобустардың, шағын автобустардың жүргiзушiлерi (кондукторлары) арқылы жол құжаттарын (билеттер) және багаж түбiртектерiн сатуды қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Автомобиль жолаушыларды және багажды тұрақты емес тапсырыстық, экскурсиялық және туристiк тасымалдауды жүзеге асыратын тасымалдаушы:
1) осы баптың 2-тармағының 1)-4) тармақшаларында аталған талаптардың орындалуын қамтамасыз етуге;
2) рейс алдындағы (ауысым алдындағы) медициналық тексеруден және автокөлiк құралының техникалық байқаудан өткенi туралы белгiсi бар борт журналы болуға;
3) жолаушылар отырғызып, түсiретiн орындары және тиiстi көрсеткiштермен жабдықталған автобустар тұратын арнайы бөлiнген алаңдардан тасымалдар ұйымдастыруды қамтамасыз етуге;
4) жолаушылар тiзiмiнiң бар болуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

78-бап. Жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру шартының талаптары

1. Жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру шартында:
1) тариф;
2) жол жүру құжаттарын (билеттер) сату тәртiбi мен орны, олардың жолаушыларда болуын бақылауды жүзеге асыру;
3) облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары белгiлеген тариф тасымалдау шығындарын жаппаса, сондай-ақ жолаушылар мен багажды жеңiлдiк жағдайларымен немесе тегiн тасымалдау үшiн тасымалдаушыға өтем төлеу мөлшерi мен мерзiмдерi;
4) маршрутта пайдаланылатын автобустардың қозғалыс кестесi, үлгiсi (класы) және саны;
5) тараптардың шарт бойынша мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн жауапкершiлігі;
6) шарттың қолданыста болуының кемiнде үш жыл немесе жетi жылдан артық емес ең аз мерзiмi көзделуi тиiс (маршрутта қосымша қозғалыс кестелерi бойынша қызмет көрсету құқығына арналған шарттардан басқа).
2. Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру шартының өзге де мiндеттi талаптары белгiленуi мүмкiн.
3. Облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру шарты бойынша:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жолаушыларды отырғызудың және түсiрудiң белгiленген пункттерiн ресiмдеудi және күтiп-ұстауды қамтамасыз етуге;
2) автобустардың белгiленген қозғалыс кестесiнiң сақталуын бақылауды жүзеге асыруға мiндеттi.
4. Тасымалдаушы жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастыру шарты бойынша:
1) тасымал үшiн автобустардың шартта көзделген санын және үлгiсiн (класын) пайдалануға;
2) қозғалыс кестесiн сақтауға;
3) жол жүргенде автокөлiк құралының тиiсiнше жарақталуын және жолаушыларға сервистiк қызмет көрсетiлуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
Тасымалдаушы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де мiндеттердi атқарады.
5. Жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастырудың үлгi шарттары, сондай-ақ автовокзалдар мен тұрақты маршруттарға қызмет көрсететiн тасымалдаушылар арасындағы және автовокзалдар мен облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары арасындағы үлгi шарттары жолаушыларды және багажды автомобиль көлiгiмен тасымалдау ережесiмен анықталады.
6. Шарт мерзiмiнен бұрын бұзылған жағдайларда жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауды ұйымдастырушының жолаушыларды және багажды автомобиль көлiгімен тасымалдау ережесiмен белгiленген мерзiмде жаңа конкурс өткiзiлгенге дейiн маршруттарға қызмет көрсету үшiн басқа тасымалдаушыны тағайындауға құқығы бар.
7. Тасымалдаушының Қазақстан Республикасының заңнамасы мен шарттың талаптарын орындамауына байланысты конкурсты ұйымдастырушылар шартты мерзiмiнен бұрын бұзған жағдайда тасымалдаушы жолаушыларды және багажды облысаралық, облысiшiлiк, қалалық және қала маңындағы қатынастарда тасымалдаудың тұрақты маршруттарына қызмет көрсету құқығына арналған конкурстарға қатысуға жыл бойы жiберiлмейдi.

79-бап. Жолаушыларды және багажды автомобильмен тапсырыстық, экскурсиялық, туристiк және халықаралық тұрақты емес тасымалдауды жүзеге асыру

1. Жолаушыларды және багажды автомобильмен тапсырыстық, экскурсиялық, туристік және халықаралық тұрақты емес тасымалдауды жүзеге асыру кезiнде аялдама пункттерi жолаушылардың қауiпсiз отырғызылуын және түсiрiлуiн қамтамасыз етуi тиiс және жолаушылар мен багажды тұрақты тасымалдау маршруттарының аялдама пункттерiмен дәл келмеуi тиiс.
2. Жолаушыларды және багажды халықаралық тұрақты емес тасымалдауды Қазақстан Республикасының заңнамасымен және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен белгiленген тәртiппен осындай қызметке жiберiлген тасымалдаушылар жүзеге асырады.
3. Елу километрге дейiнгi қашықтыққа жолаушыларды және багажды тапсырыстық, экскурсиялық, туристiк және халықаралық тұрақты емес тасымалдау кезiнде автобустардың жалпы сыйымдылығы бойынша автобустарды толтыруға рұқсат етiледi, елу километрден артық қашықтыққа, сондай-ақ таулы маршруттарды және балаларды тасымалдау кезiнде автобустарды толтыру автобуста отыруға арналған орындардың санынан аспауы тиiс, бұл ретте көлемi жолаушыларды және багажды автомобиль көлiгімен тасымалдау ережесiмен белгiленген шамадан артық қол жүгiн тасымалдауға рұқсат етiлмейдi.
4. Жолаушыларды және багажды тапсырыстық, экскурсиялық, туристiк және халықаралық тұрақты емес тасымалдау шарты жазбаша ресiмделедi, оның көшiрмесi автобуста болуы тиiс.

80-бап. Ұйымдасқан балалар тобын тасымалдау

1. Ұйымдасқан балалар тобын тасымалдау кемiнде екi есiгi бар, техникалық жай-күйi автомобиль көлiгiмен жолаушыларды және багажды тасымалдау ережелерiнде белгiленген талаптарға сай келетiн автобустармен жүзеге асырылады.
2. Ұйымдасқан балалар тобын тасымалдауға арналған автобустар сары түстi шұғылалы шырақшамен жабдықталуға тиiс.
3. Бұл автобустардың алдына және артына "Балалар тасымалы" деген тану белгiсi орнатылуы тиiс.
4. Ұйымдасқан балалар тобын тасымалдауға жасы кемiнде жиырма бестегi, тиiстi санаттағы жүргiзушi куәлiгi және кемiнде бес жыл жұмыс стажы бар жүргiзушiге рұқсат етiледi.
5. Екi және одан көп автобустардың легiне жол қозғалысы қауiпсiздiгi саласындағы уәкiлеттi орган көздеген тәртiппен жол полициясының арнаулы автомобильдерi iлесiп жүруi тиiс.

81-бап. Жолаушыларды және багажды таксимен тасымалдауды ұйымдастыру

1. Таксидiң жұмысы iс-қимыл аймақтары бойынша бөлiнедi:
қала бойынша немесе радиусы елу километрден аспайтын одан тыс жерлерде - қалалық такси;
радиусы елу километрден артық қаладан тыс жерлерде - қала сыртына жүретiн такси.
2. Таксимен тасымалдауды жүзеге асыру үшiн кем дегенде төрт есiгi бар, сериялық жасалған жеңiл автомобильдердi пайдалануға рұқсат етiледi.
Таксимен тасымалдау үшiн арнайы басқарылатын, соның iшiнде қолмен, сондай-ақ рульдiк басқаруы оң жақтағы автокөлiк құралдарын пайдалануға тыйым салынады.
3. Жолаушыларды және багажды таксимен тасымалдау таксимен тасымалдау операторы мен облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органы арасындағы арасында өз құзыретi шектерiнде жасасылатын жолаушыларды және багажды таксимен тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарттың негiзiнде жүзеге асырылады. Тасымалдаушылар немесе жекелеген тасымалдаушылармен шарттармен байланысы бар диспетчерлiк пункттер таксимен тасымалдау операторы болып iстей алады.
Жолаушыларды және багажды таксимен тасымалдауды ұйымдастыру туралы шартта тараптардың шарт бойынша мiндеттемелерiн орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн жауапкершiлiгi көзделген.
4. Таксимен тасымалдау операторы:
1) автокөлiк құралдарының техникалық түзу жағдайын қамтамасыз етуге және жағдайы белгiленген техникалық, экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық талаптар мен өрт қауiпсiздiгi талаптарына сәйкес келмейтiн автокөлiк құралдарының маршрутқа шығуына рұқсат бepмeугe;
2) автокөлiк құралдарының жүргiзушiлерiн алдын ала және мерзiмдi, соның iшiнде сапар алдындағы (ауысым алдындағы) медициналық қарап тексерудiң жүргiзiлуiн, олардың еңбек және демалыс режимiн сақтауын қамтамасыз етуге;
3) жолаушының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, оған қажеттi қолайлылықтар мен қызмет көрсету жағдайларын туғызуға;
4) багаждың дер кезiнде тасымалдануын және сақталуын қамтамасыз етуге;
5) автокөлiк құралдарын қозғалыс маршруты бойынша орталықтандырылған диспетчерлiк сүйемелдеудi қамтамасыз етуге;
6) жолаушыларды және багажды тасымалдауға арналған тарифтердi жариялауға және жарияланған тарифтердi сақтауға;
7) жолаушыларды және багажды тасымалдау үшiн жолаушыларды және багажды автомобиль көлiгiмен тасымалдау ережесiне сәйкес таксометрлермен жарақталған және айыру белгiлерi бар таксидi пайдалануға мiндеттi.
Таксимен тасымалдау операторы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де мiндеттерге жауапты болады.
5. Тасымалдаушының жолаушыларды және багажды таксимен тасымалдау кезiнде:
1) таксидiң тұруы, жолаушыларды отырғызу және түсiру үшiн арнайы жабдықталған такси аялдамаларын пайдалануға;
2) автомобиль жолының кез келген учаскелерiнде жолаушыларды жол қозғалысы ережелерiн сақтай отырып отырғызуды және түсiрудi жүргiзуге құқығы бар.
Тасымалдаушының Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де құқықтары бар.
6. Таксидiң тиiмдi жұмыс iстеуi және жолаушылардың оларды барлық жолаушылар жиналатын пункттерде (аэропорт, вокзалдар, iрi сауда және мәдениет орталықтары) пайдалану үшiн қолайлылықтар туғызу үшiн облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасына сәйкес такси аялдамаларын ұйымдастыруды және жабдықтауды қамтамасыз етедi.

82-бап. Жалпы пайдаланудағы көлiкпен тасымалдау кезiнде жолаушылардың жекелеген санаттарына арналған басымдықтар

1. Жолаушылардың жекелеген санаттары мынадай басымдықтарға ие:
1) автобусқа, таксиге кезексiз отыру құқығы;
2) автобус салонының алдыңғы бөлігінен арнаулы орын алу.
Аталған басымдықтарды мүгедектер, зейнеткерлер, жүктi әйелдер, мектеп жасына дейiнгi балалары бар жолаушылар пайдаланады;
3) кезексiз билеттер сатып алу құқығы бар.
Аталған басымдықты Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектерi және оларға теңестiрiлген адамдар пайдаланады.
2. Автовокзалдарда:
1) 5 жасқа дейiнгi балалары бар жолаушыларға және жүктi әйелдерге қосымша қызмет көрсетуге арналған ана мен бала бөлмесi;
2) мүгедек-жолаушыларды отырғызуға және түсiруге арналған қондырғылар жасалады;
3) жолаушыларды жалпы отырғызуға дейiн фельдъегерлiк және арнаулы байланыс қызметтерiнiң қарулы қызметкерлерiн кедергiсiз отырғызуға жағдай жасау.
3. Жалпы пайдаланудағы көлiк мүгедек жолаушылардың мiнiп-түсуiне арналған құрылғылармен жабдықталады.

83-бап. Автокөлiк құралдарын беру, жүктердi тиеу және түсiру

1. Тасымалдаушы Автомобиль көлiгімен жүк тасымалдау ережелерiне және шартқа сәйкес жүктердi автомобильмен тасымалдауға жарамды автокөлiк құралдарын автомобильмен жүк тасымалдауға қабылданған өтiнiмде (тапсырыста) немесе шартта белгiленген мерзiмде тиеу үшiн жүк жөнелтуге беруге мiндеттi.
2. Жүктердi автокөлiк құралына тиеу (бекiту, жабу, байлау), сондай-ақ жүктердi түсiру Автомобиль көлiгiмен жүк тасымалдау ережелерiнде көзделген талаптар сақтала отырып, шартта көзделген тәртiп пен мерзiмдерде жүзеге асырылады.
Тасымалдаушы не жүк жөнелтушi өзiнiң сипатына қарай автомобиль жолдарының ластануын туғызуы және жол қозғалысы қауiпсiздiгiне қатер-төндiруi мүмкiн жүктердiң жабылуын қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Жүк жөнелтушi автокөлiк құралдары жүк тиейтiн орынға келгенге дейiн жүктi автомобильмен тасымалдауға тиеу, тасымалдау қауiпсiздігі, жүктiң және автокөлiк құралының сақталуы қамтамасыз етiлетiндей етiп дайындауға мiндеттi.

84-бап. Құндылығы жарияланған жүктердi автомобильмен тасымалдау

1. Тасымалдаушы жүк жөнелтушiмен (жүк алушымен) келiсiм бойынша құндылығы жарияланған жүктер тасуы мүмкiн.
2. Iлесусiз тасымалданатын бағалы металдарды (тастарды), олардан жасалған бұйымдарды, өнер заттарын, антикварлық мүлiктердi және өзге де көркем құндылықтарды, бейне- және дыбыс аппаратураларын, электрондық-есептеу және көбейту техникаларын, машиналардың тәжiрибелiк үлгiлерiн, жабдықтарды, аспаптарды, жеке (тұрмыстық) қажетке арналған жүктердi тасымалдаған кезде құндылықты жариялау мiндеттi.
3. Құндылығы жарияланған жүктердi тасымалдау үшiн жүк жөнелтушiден (жүк алушыдан) қосымша ақы алынуы мүмкiн, оның мөлшерi жүктi автомобильмен тасымалдау шарты бойынша тараптардың келiсiмiмен белгiленедi.

85-бап. Iрi көлемдi және ауыр салмақты жүктердi автомобильмен тасымалдау

Бөлiнбейтiн iрi көлемдi және ауыр салмақты жүктердi тасымалдау жағдайларын қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағында iрi көлемдi және ауыр салмақты жүктердi тасымалдауға рұқсат етiлмейдi.
Бөлiнбейтiн iрi көлемдi және ауыр салмақты жүктердi тасымалдау кезiнде жүк жөнелтушi көлiктiк бақылау органы беретiн арнайы рұқсат алынуын қамтамасыз етуi тиiс.

86-бап. Автомобиль көлiгімен тасымалдау жөнiндегі мiндеттемелердiң бұзылғаны үшiн жауапкершiлiк

Автомобиль көлiгiмен тасымалдау туған мiндеттемелер орындалмаған немесе тиiсiнше орындалмаған жағдайда тараптар негiздер бойынша және осы Кодекстiң 1-бөлiмiнiң 7-тарауында белгiленген мөлшерде жауап бередi.

4-параграф. Халықаралық қатынастағы автомобиль тасымалдары

87-бап. Халықаралық қатынастағы автомобиль тасымалдарын реттеу

1. Халықаралық қатынастағы тасымалдар Қазақстан Республикасының заңнамасына және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы бойынша жүру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.
3. Халықаралық қатынастағы тасымалдарды орындаудың рұқсат етiлген жүйесi қолданылатын елдерге халықаралық қатынастағы тасымалдарды орындау рұқсаттар негiзiнде жүзеге асырылады.
Шет мемлекеттiң тасымалдаушыларына Қазақстан Республикасының аумағы бойынша жол жүруге-рұқсаттар беру және Қазақстан Республикасының тасымалдаушыларына шет мемлекеттiң аумағы бойынша жол жүруге рұқсаттар беру Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес не болмаса шет мемлекеттердiң өкiлеттi көлiк органдарымен келiсiм бойынша жүргiзiледi.
Егер халықаралық автомобиль тасымалдарын орындаудың рұқсат ету жүйесi қолданылатын елдерге қатысты рұқсаттарға сұраныс Қазақстан Республикасының тасымалдаушыларына беруге арналған рұқсаттар санынан асса (шетелдiк тапшы рұқсаттар), онда көлiктiк бақылау органының:
1) гуманитарлық жүктердi автомобильмен тасымалдау;
2) Қазақстан Республикасында өндiрiлетiн жүктердi автомобильмен экспорттық тасымалдау;
3) тiкелей аралас қатынаста жүктердi тасымалдау;
4) тез бүлiнетiн өнiмдердi тасымалдау үшiн бiрiншi кезекте берiлетiн рұқсаттар резервiн айқындауға құқығы бар.
4. Рұқсаттарды, соның iшiнде шетелдiк тапшыларын бөлу тәртiбiн уәкiлеттi орган айқындайды.
5. Қазақстан Республикасы тасымалдаушыларының және шет мемлекет тасымалдаушыларының халықаралық қатынаста тасымалдарды орындаған кезде Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасын сақтауын бақылауды уәкiлетті органның лауазымды адамдары жүзеге асырады.
6. Шет мемлекет тасымалдаушылары Қазақстан Республикасының аумағында халықаралық қатынаста тасымалдарды орындаған кезде пайдаланатын автокөлiк құралдарын көлiктiк бақылау органдарының лауазымды адамдары қарап тексеруi мүмкiн.
7. Шетелдiк автомобиль тасымалдаушыларының жолаушыларды, багажды және жүктердi Қазақстан Республикасының аумағында тасымалдауына рұқсат етiлмейдi.
8. Автокөлiк құралдарының Қазақстан Республикасының аумағы бойынша жол жүргенi үшiн Қазақстан Республикасының салық заңнамасымен белгiленген тәртiпте алым алынады.

5-параграф. Автовокзалдар және автостанциялар

88-бап. Автовокзалдардың және автостанциялардың жiктелiмi

1. Автовокзалдар және автостанциялар жолаушыларға және автобустардың жүргiзушiлерiне қызмет көрсетуге арналған және оған автобустарды техникалық қарап тексеру, маршрутқа шығар алдында жүргiзушiлердi медициналық куәландыру пункттерi, билет кассалары, жолаушыларға мәдени-тұрмыстық және санитарлық-гигиеналық қызмет көрсету жайлары мен автовокзалдардың, автостанциялардың қызметкерлерiне арналған өзге де қызметтiк жайлар кiретiн қалалық қозғалыстан оқшауландырылған құрылыстар кешенi болып табылады.
Автовокзалдарға жетпiс бестен астам адам сиятын күту залы және билет кассалары бар күрделi ғимарат, жүргiзушiлердi медициналық куәландыру және алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету пункттерi, сақтау камералары, жолаушыларды отырғызуға және түсiруге арналған перрон, автобустар тұратын алаң, автобустарды қарау қосындары, диспетчерлiк пункттер және ана мен бала бөлмесi кiредi.
Автостанцияларға жетпiс бес адамға дейiн сиятын күту залы және билет кассалары бар күрделi ғимарат, сақтау камералары, жолаушыларды отырғызуға және түсiруге арналған перрон, автобустар тұратын алаң, диспетчерлiк пункттер кiредi.
2. Автовокзалдар және автостанциялар жолаушыларға және автобустардың жүргiзушiлерiне жолаушыларды және багажды халықаралық, облысаралық, облысiшiлiк және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдау маршруттары бойынша қызмет көрсетуге арналған.
3. Автовокзалдар, автостанциялар автомобиль көлігі үшiн қауiпсiз кiретiн жолдарды, автовокзалдарда, автостанцияларда автомобиль көлiгiнiң қауiпсiз тұрағын, жолаушыларды, соның iшiнде мүгедектердi отырғызу, түсiру, автомобиль көлігін тосып тұруы үшiн құрылғылар мен тетiктердi қамтамасыз етуi тиiс.
4. Автовокзалдар, автостанциялар билеттер сатуды, соның iшiнде алдын ала сатуды ұйымдастыруы, сондай-ақ анықтама қызметтерiнiң, сақтау камераларының демалыс бөлмелерiнiң және жолаушылар мен багажды автомобиль көлiгiмен тасымалдау ережелерiне сәйкес басқа да қызметтердiң қызметтерiн көрсетуi тиiс.
Автовокзалдарда, автостанцияларда жолаушыларды, багажды және жүктердi автомобиль көлiгiмен тасымалдау ережелерi, автобустардың қозғалыс кестелерi, жолаушылардың жол жүру және багаж дау шарттары, автовокзалдың көрсететiн қызметтерi, көлiктiң басқа түрлерiнiң жұмысы туралы ақпарат бар стендтер үшiн арнаулы орындар бөлiнуi тиiс.
5. Қызметтiк ғимараттар мен автовокзалдардың, автостанциялардың аумағында орналасқан және пайдаланылатын басқа мүлiк автовокзалдардың, автостанциялардың иелерiнiң есебiнен жүзеге асырылады.
Автовокзалдарға, автостанцияларға iргелес аумақтарды абаттандыру олардың иелерiнiң есебiнен жүзеге асырылады.
6. Автовокзалдардың және автостанциялардың саны мен орналасуын облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша айқындайды.
7. Автовокзалдар, автостанциялар жолаушыларды және багажды халықаралық, облысаралық, облысiшiлiк және қала маңындағы қатынастарда 1 тұрақты тасымалдауды жүзеге асыру туралы облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдарына ай сайын есеп берiлуiн қамтамасыз етедi.
8. Автовокзалдардың және автостанциялардың жолаушыларды және багажды автомобиль көлiгiмен тасымалдау ережелерiне сәйкес жолаушыларды және багажды халықаралық, облысаралық, облысiшiлiк және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдауда орталықтандырылған диспетчерлiк iлесу қызметтерiн ұсынуға құқығы бар.
Автовокзалдардың, автостанциялардың жолаушыларды және багажды тапсырыстық, экскурсиялық, туристiк және халықаралық тұрақты емес тасымалдауды жүзеге асыру кезiнде орталықтандырылған диспетчерлiк iлесу жөнiндегі қызметтердi ұсынуға құқығы бар.
9. Автовокзалдардың және автостанциялардың белгілi бiр тұрақты маршруттарда жолаушылар ағыны артқан жағдайда осы маршрутқа қызмет көрсететiн тасымалдаушының қосымша автобустарының шығуын ұйымдастыруға, егер ол бас тартса немесе жауап болмаса сұранысты жiбергеннен кейiн бiр сағаттың iшiнде басқа тасымалдаушылардың автобустарын тартуға құқығы бар.
Жолаушылар ағыны мерзiмдi артқан жағдайда (маусымдық, кешкi және басқа) автовокзалдар мен автостанциялар тұрақты маршруттарды ұйымдастыру туралы облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдарына ұсыныс енгiзедi.
10. Автовокзалдар мен автостанциялар жоқ елдi мекендерде жолаушыларды және багажды халықаралық, облысаралық, облысiшiлiк және қала маңындағы қатынастарда тұрақты тасымалдау маршруттарына қызмет көрсететiн автобустарда жол жүру үшiн жол жүру құжаттары (билеттер) мен багаж квитанцияларын сатуға арналған кассалық пункттер ашуға рұқсат етiледi.
Кассалық пункттер автокөлiк құралдарының қауiпсiз аялдауына және жолаушыларды отырғызуға, түсiруге арналған алаңмен жабдықталған, орнатылған аялдау пунктiмен, сондай-ақ жолаушыларды ауа райының қолайсыз жағдайларынан қорғауға арналған павильонмен iргелес орналасуы тиiс.

6-параграф. Автомобиль жолдары

89-бап. Автомобиль жолдарының жiктелiмi

1. Қазақстан Республикасының автомобиль жолдары жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары, шаруашылық автомобиль жолдары, сондай-ақ қалалар мен елдi мекендердiң көшелерi болып бөлiнедi.
2. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары өздерiнiң маңызы бойынша халықаралық, республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар жолдар болып бөлiнедi:
1) республикалық маңызы бар автомобиль жолдарына республиканың iрi әкiмшiлiк, мәдени және экономикалық орталықтары, көршiлес мемлекеттер арасында көлiк қатынасын қамтамасыз ететiн автомобиль жолдары, сондай-ақ қорғаныстық маңызы бар және халықаралық келiсiмдерге сәйкес автомобиль жолдарының халықаралық желiсiне кiретiн автомобиль жолдары жатады.
Республикалық маңызы бар автомобиль жолдары тек қана мемлекет меншiгiнде болады және оған осы мақсат үшiн құрылған мемлекеттiк кәсiпорындар қызмет көрсетедi;
2) облыстық маңызы бар автомобиль жолдарына, осы пункттiң 1) тармақшасында көрсетiлген жолдарды қоспағанда, республиканың әкiмшiлiк орталықтарын облыс және аудан орталықтарымен, сондай-ақ аудан орталықтарын облыс орталықтарымен және республикалық маңызы бар жолдармен жалғастырып жатқан автомобиль жолдары жатады;
3) аудандық маңызы бар автомобиль жолдарына аудан орталықтарын ауылдық елдi мекендермен жалғастырып жатқан автомобиль жолдары жатады.
Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары республикадағы негiзгi қатынас жолдары болып табылады, мемлекет меншiгiнде болады және жекешелендiруге жатпайды.
3. Шаруашылық автомобиль жолдарына шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң өндiрiстiк-шаруашылық тасымалдарына қызмет көрсететiн, солардың аумағындағы автомобиль жолдары, жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарынан оларға кiрме жолдар, ауыл шаруашылық ұйымдарының шаруашылық iшiндегi жолдары, қызметтiк, патрульдiк және жеке меншiк автомобиль жолдары жатады.
Шаруашылық автомобиль жолдарына меншiк құқығы және өзге де заттық құқықтар осы жолдар қарамағында болатын заңды тұлғалардың меншiк нысанымен анықталады.
Шаруашылық автомобиль жолдарын жекешелендiру Қазақстан Республикасының жекешелендiру туралы заңнамасына және осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.
4. Қалалар мен елдi мекендердiң көшелерiне, осы баптың 2-тармағында көрсетiлген жолдарды қоспағанда, тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк шегiндегi автомобиль жолдары жатады.
Қалалардың және елдi мекендердiң көшелерi тиiстi жергiлiктi атқарушы органдардың қарамағында болады және коммуналдық меншiк болып табылады.
5. Геометриялық параметрлерiне, сондай-ақ жол жүрiсiнiң жиiлiгiне қарай автомобиль жолдары нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген мемлекеттiк стандарттарға сәйкес жiктеледi.
6. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын жiктеудiң тәртiбi мен шарттарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Қалалардың және елдi мекендердiң көшелерiн жiктеудiң тәртiбi мен шарттарын тиiстi жергiлiктi атқарушы органдар белгiлейдi.
7. Республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының тiзбелерiн уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.
Облыстық маңызы бар автомобиль жолдарының тiзбелерiн уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстық атқарушы органдар бекiтедi.
Аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының тiзбелерiн уәкiлеттi органмен келiсе отырып, аудандық атқарушы органдар
бекiтедi.
8. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары, шаруашылық автомобиль жолдары, қалалар мен елдi мекендердiң көшелерi Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен мемлекеттiк есепке алынуы тиiс. Есеп мәлiметтерi жол органдарымен келiсе отырып жарияланатын Қазақстан Республикасы автомобиль жолдарының карталары мен атластарын жасау үшiн пайдаланылады.
9. Күзетiлетiн тұлғалардың қауiпсiздiгін қамтамасыз ету үшiн автомобиль жолдарына немесе автомобиль жолдарының жекелеген учаскелерiне арнайы трасса мәртебесi берiлуi тиiс. Астана және Алматы қалаларында арнайы трасса мәртебесiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет қызметi, басқа әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктерде ұлттық қауiпсiздiк органдар бередi.
Жоғарыда аталған органдар арнайы трасса мәртебесiн беру немесе алу туралы мүдделi тұлғаларды Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген мерзiмде хабардар етуге мiндеттi.
Арнайы трассаларда жөндеу, құрылыс және басқа жұмыстардың барлық түрлерiн жүргiзу ұлттық қауiпсiздiк органдарымен, Астана және Алматы қалаларында Қазақстан Республикасы Президентiнiң Күзет қызметiмен келiсу бойынша жүзеге асырылады.
Күзет шараларын жүргiзу кезеңiнде арнайы трассаларда жөндеу, құрылыс және басқа жұмыстардың барлық түрлерi тоқтатылуы мүмкiн.

90-бап. Ақылы автомобиль жолдары

1. Қазақстан Республикасында осы Кодексте және басқа да концессиялар туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен ақылы автомобиль жолдары (көпiрлер, өткерме жолдар) салынуы мүмкiн.
2. Ақылы автомобиль жолдары мынадай шарттардың орындалуы: сапасы нормативтiк актiлермен белгiленген мемлекеттiк стандарттардың талаптарына сай келетiн баламалы тегiн жол жүрудiң болуы, көлiктiң жоғары, қауiпсiз жүру жылдамдығын қамтамасыз ете отырып, ақылы жүрудiң сапасын арттыру және бүкiл жол бойында жоғары сервистiк қызмет көрсету ескерiлiп салынады.
3. Ақылы автомобиль жолдары мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен немесе концессиялық шарттар негiзiнде салынуы мүмкiн, бұл орайда автомобиль жолы ақылы жүрудi ұйымдастыру үшiн концессиялар туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленетiн тәртiппен жеке және заңды тұлғаларға пайдалануға берiлуi мүмкiн.
4. Ақылы автомобиль жолдарының құрылысы үшiн концессионер өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асыруға мiндеттi.

91-бап. Автомобиль жолдарының атауы және оларды индекстеу. Автомобиль жолдарындағы ара қашықтықты есептеу

1. Қазақстан Республикасының жалпыға ортақ пайдаланылатын барлық автомобиль жолдарының атауы мен индексi болуы тиiс. Автомобиль жолдарының атауына бастапқы және соңғы елдi мекеннiң, ал қажет болған жағдайда аралық мекендердiң атауы кiредi.
Автомобиль жолдарының индексi латын әлiпбиiнiң әрiптерiнен және цифрлар тобынан тұрады.
2. Автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерi автомобиль жолдарының карталары мен атластарында, сондай-ақ арнаулы белгiлер және таңбалар қою арқылы автомобиль жолында көрсетiлуге тиiс.
Республикалық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерiн Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтедi.
Қазақстан Республикасының аумағы арқылы өтетiн халықаралық автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерi халықаралық келiсiмдермен белгiленедi.
Облыстық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерiн уәкiлеттi органмен келiсе отырып облыстық атқарушы органдар бекiтедi.
Аудандық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының атаулары мен индекстерiн уәкiлеттi органмен келiсе отырып аудандық атқарушы органдар бекiтедi.
3. Республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының қашықтығы бастапқы және соңғы елдi мекендер аралығымен есептеледi. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының километрiн есептеу:
Қазақстан Республикасының астанасынан шығатын автомобиль жолдары үшiн - Қазақстан Республикасы Парламентiнiң үйiнен;
басқа елдi мекендерден шығатын автомобиль жолдары үшiн - жергiлiктi атқарушы органдардың үйлерiнен, ал олар болмаған жағдайда елдi мекендердiң шекараларынан бастап жүргiзiледi.
Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының ұзындығы болып:
елдi мекендердi жалғастырып жатқан автомобиль жолдары үшiн - тиiстi елдi мекендер шекаралары арасындағы қашықтық;
жалпыға ортақ пайдаланылатын басқа автомобиль жолдарын өзара жалғастырып жатқан және оларға қосылатын автомобиль жолдары үшiн түйiсетiн автомобиль жолдары осьтерiнiң қиылысу аралығы алынады.
Қалалар мен өзге елдi мекендер көшелерiнiң ұзындығы болып тиiстi қалалар мен елдi мекендер шекарасы шегiндегi қашықтық алынады.

92-бап. Автомобиль жолдарын орналастыру үшiн жер беру

1. Жер пайдаланушыларға мемлекеттiк жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын салу және күтiп ұстау үшiн жол санатына байланысты және жобалау құжаттамасына сәйкес белгiленген нормалардың негiзiнде жолға бөлiнген белдеу үшiн жер берiледi.
Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының қажетiне арналған жер учаскелерi сонымен бiрге концессияға берiлген автомобиль жолдары немесе учаскелерi жол органдарына тұрақты немесе уақытша пайдалануға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен бөлiнедi.
2. Жобаланатын жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарына бөлiнген белдеудiң мөлшерi жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары үшiн жер бөлу стандарттары мен нормаларына сәйкес оның санатына байланысты белгiленедi, атап айтқанда: I техникалық санаттағы жолдар үшiн - жолдардың осiнен 35 метрден, II техникалық санаттағы жолдар үшiн 20 метрден, IІI техникалық санаттағы жолдар үшiн - 15 метрден, IV техникалық санаттағы жолдар үшiн - 13 метрден, V техникалық санаттағы жолдар үшiн - 12 метрден болып белгiленедi.
3. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарына арналған жер учаскелерi облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдарының шешiмiмен берiледi.
4. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдары алып жатқан жер учаскелерi мемлекеттiк меншiкке жатады, бөлiнбейдi және жеке меншiкке берiлмеуге тиiс. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарының жерiнде, осы жерлердi пайдаланудың белгiленген келiсу тәртiбiн бұза отырып салынған кез келген құрылыстар заңсыз деп танылады және заңнамада белгiленген тәртiппен оларды өз еркiмен құрылыс салуды жүзеге асырған тұлға бұзады не соның есебiнен бұзылуға тиiс.
5. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын салу кезiнде, жер төсемiн тұрғызу үшiн жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын салу (қайта жаңарту) және жөндеу жөнiндегi жұмыстарды жасаушыларға жер резервтерi мен карьерлер тiкелей келiссөздер жүргiзу және келiсiм-шарт жасасу жолымен берiледi.
6. Шаруашылық және жеке меншiк автомобиль жолдары үшiн жер учаскелерi Қазақстан Республикасының жер туралы заңнамасында белгiленген тәртiппен берiледi.

93-бап. Автомобиль жолдарына бөлiнген белдеулердi пайдалану тәртiбi

1. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарына бөлiнген белдеудiң жер учаскелерi жол органдарының иелiгiнде және пайдалануында болады әрi тек автомобиль жолдарын дамытуға, көркейтуге және жол сервисi объектiлерiн орналастыруға арналады.
2. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарына бөлiнген белдеуде тиiстi уәкiлеттi органның немесе концессионерлердiң рұқсатынсыз жұмыстар жүргiзуге немесе қандай да болмасын құрылыс орналастыруға тыйым салынады.
3. Республикалық, облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарына бөлiнген белдеудiң уәкiлеттi орган немесе концессионер пайдаланбайтын жер учаскелерiн облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары өз құзыретi шегiнде жолдың көлiктiк пайдаланылу сапасының төмендеуiне жол бермеген, көлiк құралдары жүрiсiнiң қауiпсiздiгi, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен қоршаған ортаны қорғау нормаларын талаптарын сақтаған жағдайда сервис объектiлерi мен жарнаманы орналастыру үшiн жеке және заңды тұлғаларға шарт негiзiнде уақытша қысқа мерзiмге жердi пайдалануға беруi мүмкiн.

94-бап. Жол бойындағы белдеулер

1. Жол бойындағы белдеулер халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн және жол жүрiсi қауiпсiздiгі талаптарын, сондай-ақ оларды қайта жаңартуды, жөндеудi және күтiп ұстауды, жол инфрақұрылымдарының объектiлерiн орналастыруды жүзеге асыру мүмкiншiлiгiн ескере отырып, автомобиль жолдарын пайдалануға жағдай жасау үшiн белгiленедi.
2. Жалпыға ортақ пайдаланылатын республикалық автомобиль жолдары үшiн жол бойындағы белдеудiң енi жолға бөлiнген белдеудiң шекарасынан есептегенде әрбiр жағынан 50 метрден кем болмауы тиiс.
Жалпыға ортақ пайдаланылатын облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдары үшiн жол бойындағы белдеудiң енi жолға бөлiнген белдеудiң шекарасынан есептегенде әрбiр жағынан 40 метрден кем болмауы тиiс.
3. Жалпыға ортақ пайдаланылатын республикалық автомобиль жолдарының бойындағы белдеулерге жол қызметi объектiлерiнен және жол сервисi объектiлерiнен басқа күрделi құрылыстар салуға тыйым салынады.
4. Жол сервисi объектiлерiн жол бойындағы белдеулерге немесе объектiлердi олардың шегiнен тыс жерлерде, егер оған кiру үшiн кiрме жолдар қажет болса, орналастыру үшiн жер учаскелерiн беру туралы шешiмдердi тиiстi атқарушы орган уәкiлеттi органмен келiсе отырып, белгiленген тәртiппен қабылдайды.
5. Жалпыға ортақ пайдаланылатын халықаралық және республикалық автомобиль жолдарының бойындағы белдеулерде орналасқан кiрме жолдарды (құлама жолдарды, қосылған жолдарды) және басқа объектiлердi жайғастыру, жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегi шығыстарды осы объектiлердiң иелерi көтередi.

95-бап. Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының бойына сауда, қоғамдық тамақтану объектiлерiн және басқа да сервис объектiлерi мен жарнаманы орналастыру

1. Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарына бөлiнген белдеудегi сауда, қоғамдық тамақтану және басқа да сервис объектiлерi, сондай-ақ олардың жарнамалары тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдарының келiсiмi бойынша, уәкiлеттi органдар немесе концессионерлер белгiлеген жерлерге орналастырылуы мүмкiн.
2. Жолға бөлiнген белдеудiң шекарасына қойылатын сыртқы жарнама, өзге де ақпараттық белгiлер мен көрсеткiштер Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес орындалуы және қойылуы тиiс.
3. Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарына бөлiнген белдеуде сервис объектiлерi мен жарнаманы орналастыру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

96-бап. Автомобиль жолдарын дамыту iсiн жоспарлау

1. Автомобиль жолдарын дамыту iсiн жоспарлауды мемлекеттiк органдар, шаруашылық және жеке меншiк автомобиль жолдарының басқарушылары бекiтiлген республикалық және аймақтық бағдарламаларға сәйкес жүзеге асырады. Қалалар мен өзге де елдi мекендердiң көше-жол желiсiн дамыту iсiн жоспарлауды тиiстi жергiлiктi атқарушы органдар жүзеге асырады.
2. Жол саласында тауарларды, жұмыстарды және қызмет көрсетулердi мемлекеттiк сатып алу, сондай-ақ осы бағыттағы ғылыми зерттеулер Қазақстан Республикасының мемлекеттiк сатып алу туралы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
3. Автомобиль жолдарын жобалауды және салуды тиiстi қызмет түрлерiн жүзеге асыруға лицензиялары бар жеке және заңды тұлғалар конкурстық негiзде жүзеге асырады.
4. Автомобиль жолдарын салу мен реконструкциялау үшiн әзiрленген жобалау құжаттамасы белгiленген тәртiппен мемлекеттiк, соның iшiнде экологиялық сараптамадан, ал жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын күрделi және орташа жөндеу үшiн - автомобиль жолдары жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен ведомстволық сараптамадан өтуге тиiс.

97-бап. Жол қызметiн жүзеге асыру кезiндегi жұмыстың сапасы

1. Автомобиль жолдарын жобалау, салу, реконструкциялау, жөндеу және күтiп ұстау автомобиль жолдарының жоғары көлiктiк-пайдалану көрсеткiштерiне (жылдамдық, тегістiк, ұзақ мерзiмдiлiк, автокөлiк жүрiсiнiң жоғары қауiпсiздiк жағдайларына) жету мақсатында, белгiленген нормалар мен стандарттарды сақтау, сертификатталған материалдар, аспаптар, жабдықтар мен өлшеу құралдарын пайдалану принциптерiнде жүзеге асырылады.
2. Жол қызметiн жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар жұмысты Қазақстан Республикасы заң актiлерiнiң талаптарын сақтай отырып орындауға мiндеттi.
Автомобиль жолдарын жаңғырту, салу жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегi жұмыстарды жүргiзген кезде бақылауды - тапсырыс берушi, автомобиль жолдары жөнiндегі уәкiлеттi орган және облыстың, аудандар мен қалалардың жергiлiктi атқарушы органдары, ал авторлық қадағалауды жобалау құжаттамасын әзiрлеушi және өндiрiстiк қадағалауды жұмыс орындаушы жүзеге асырады. Автомобиль жолдарын ағымдағы жөндеу бойынша жұмыстардан басқа, аяқталған жол жұмыстарын пайдалануға қабылдауды мемлекеттiк қабылдау комиссиясы жүзеге асырады.
3. Автомобиль жолдарын жобалау, салу, реконструкциялау, жөндеу және күтiп ұстау жөнiндегі жұмыстарды заңдардың талаптарын және мемлекеттiк нормативтердi бұза отырып орындау Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.

98-бап. Жол қызметiн қаржыландыру

1. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын қаржыландыру жол жүрiсi қауiпсiздiгi, қоршаған ортаны қорғау және автокөлiк тасымалдарын қамтамасыз ету талаптары негiзге алына отырып, оларды жөндеу мен күтiп ұстауды қамтамасыз ететiн бекiтiлген нормалар бойынша жүзеге асырылады және бюджет заңдарымен белгiленедi.
2. Шаруашылық автомобиль жолдарын дамыту, жөндеу және күтiп ұстау осы жолдар қарауына жататын ұйымдар мен жеке адамдардың қаражаттары есебiнен қамтамасыз етiледi.

99-бап. Уәкiлеттi органның және автомобиль жолдарын басқарушылардың жол қызметiн жүзеге асыру кезiндегі жауапкершiлiгi

Уәкiлеттi орган және автомобиль жолдарын басқарушылар:
1) қызмет көрсететiн автомобиль жолдары және олардағы құрылыстар көлiк құралдарының үздiксiз және қауiпсiз жүруiн қамтамасыз ететiн жағдайда күтiп ұсталуы үшiн және табиғат қорғау заңдары талаптарының сақталуы қамтамасыз етiлуi үшiн;
2) Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес автомобиль жолдарын пайдаланушыларға залалдың орнын толтыра отырып, жол жағдайларына байланысты туындаған жол-көлiк оқиғалары салдарынан келтiрiлген залал үшiн;
3) Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес автомобиль жолдарына бөлiнген белдеудiң фитосанитариялық жағдайы үшiн жауапты болады.

100-бап. Техникалық реттеу объектiлерi

Автомобиль жолдары, жолдық-құрылыс материалдары, автомобиль жолдарын жобалау, салу (қайта жаңарту, жөндеу) және пайдалану процестерi автомобиль жолдарын техникалық реттеу объектiлерi болып табылады.

101-бап. Автомобиль жолдарын жобалау кезiндегі қауiпсiздiк талаптары

1. Автомобиль жолдарын жобалау жылдамдықты барынша аз шектеу және өзгерту, қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету шарттарын және перспективалық кезеңнен тыс жолдарды қайта жаңарту мүмкiндiктерiн ескере отырып жүзеге асырылуы тиiс.
2. Автомобиль жолдарының жобалық шешiмдерi:
көлiк құралдарының есептiк жылдамдықтармен ұйымшылдықпен, қауiпсiз жүруiн;
жүргiзушiлердiң көзбен бағдарлау шарттарын сақтауын;
жанасулар мен қиысулардың қауiпсiз орналасуын;
автомобиль шиналарының жүру жолының бетiмен қажеттi iлiнiсуiн;
автомобиль жолдарына қажетті жабдықтардың, соның iшiнде қорғаныс жол құрылыстарының орнатылуын;
жол және автокөлiк қызметтерiн қажетті ғимараттармен және құрылыстармен қамтамасыз етуi тиiс.
3. Жол және автокөлiк қызметтерiнiң өндiрiстiк базаларын, ғимараттары мен құрылыстарын жобалау кезiнде атмосфералық ауада, су объектiлерiнде, топырақта ластаушы заттардың және басқаның рұқсат етiлген шекте шоғырлануының сақталуын қамтамасыз ететiн iс-шараларды әзiрлеу және жүзеге асыру қажет.
4. Жобалау-сметалық құжаттаманы әзiрлеу кезiнде жолдардың және жол қозғалысының:
адамдарға, фауна мен флораға;
топырақтың жағдайына, суға, микроклиматқа, ауаға;
пейзажға, жолдағы объектiлер мен мәдени мұраға тiкелей немесе жанама әсерiн бағалап алған жөн. Екпе ағаштарды отырғызу (жол бойына) көзбен бағдарлауды жақсартуға және анау-мынау басқа қауiптердiң тууын қоспағанда жолдың көздi жалықтыратындай бiр келкi болуын бұзуға мүмкiндiк беруi тиiс.
5. Жолдарды жобалау кезiнде орындарды белгiлеу және оларды орнату тәсiлдерi мен жолды белгiлеу схемаларымен жол белгiлерiн орналастыру схемаларын әзiрлеу қажет.
6. Автомобиль жолдарын жобалау кезiндегi қауiпсiздiк талаптарын Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.

102-бап. Автомобиль жолдарын салу (қайта жаңарту, жөндеу) кезiндегi қауiпсiздiк талаптары

1. Автомобиль жолдарын салу (қайта жаңарту, жөндеу) кезiнде жобалау-сметалық құжаттаманың, осы Кодекстiң және автомобиль жолдары саласындағы техникалық регламенттердiң талаптарға сәйкес болуын қамтамасыз ету қажет.
2. Құрылыс (қайта жаңарту жөндеу) кезiнде қоршаған ортаның қауiпсiздiгi және оны қорғау бойынша шаралар қабылдау қажет. Жұмыстарды және механикаландыру құралдарын таңдау кезiнде тиiстi санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларды, ластаушы заттардың атмосфераға рұқсат етiлген шектi нормаларда шығарылуын сақтау керек.
Жолдарды салу кезiнде жас екпе ағаштардың сақталуы немесе олардың қалпына келтiрiлуi қамтамасыз етiлуге мiндеттi.
3. Жол жұмысшылары мен жол қозғалысына қатысушылардың қауiпсiздiгi қозғалысты ұйымдастыруға және жұмыс жүргiзiлетiн орындарды қоршауға шаралар қолдану арқылы қамтамасыз етiлуi тиiс, олар жұмыстарды жоспарлау барысында көзделуi және оларды жүргiзу кезiнде тұрақты тексерiлiп отыруы тиiс.
4. Қиын инженерлiк-геологиялық жағдайда жолдарды салу (қайта жаңарту, жөндеу) кезiнде, жер төсемiн тұрақтандыру мерзiмi белгiленген құрылыс мерзiмiнен асып кеткенде әрбiр сатыда суды бүру мен қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ете отырып жол киiмiн сатылап жабдықтауды көздестiруге жол берiледi.
5. Автомобиль жолдарын салу (қайта жаңарту, жөндеу) кезiндегі қауiпсiздiк талаптарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

103-бап. Автомобиль жолдарын пайдалану кезiндегi қауiпсiздiк талаптары

1. Жолдардың жағдайы жол қозғалысы мен қоршаған ортаның қауiпсiздiгі қамтамасыз етуi және көлiктiк-пайдалану жүктелiмiнiң деңгейiне сәйкес болуы тиiс.
Жол бойындағы белдеудiң жалпақтығы жолдың осы түрi үшiн белгiленген нормалардан кем болмауы тиiс.
Ақпараттық көрсеткiштер мен белгiлер қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуi және нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкес болуы тиiс.
Жолдардың құрамы өңiрдiң климаттық ерекшелiктерi мен көлiктiк пайдалану жүктелiмiн ескере отырып пайдалану кезiнде олардың қауiпсiздiгін қамтамасыз етуi тиiс.
2. Автомобиль жолдарының және қалалар мен елдi мекендердiң көшелерiнiң жүру бөлiгi, жаяу жүретiн жолдар мен велосипед жолдарының, отырғызу алаңдарының, аялдау пункттерiнiң жамылғылары, сондай-ақ бөлу белдеулерiнiң, жол жағалары мен жер төсемi құламаларының бетi жол қозғалысының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жағдайында болуы тиiс.
Жол жамылғысының есептiк жылдамдықтар мен қозғалыс қауiпсiздiгі қамтамасыз ету үшiн қажеттi бетi болуы тиiс.
Жүру бөлiгi жамылғысының отыруы, шұңқыршалары, көлiк құралдарының қозғалысын қиындататын басқа да зақымдары болмауы тиiс.
Қыс жағдайларында жол қозғалысының қауiпсiздігі мен оны ұйымдастыруды тиiстi шаралар қолдану арқылы барынша қамтамасыз еткен жөн.
3. Жолдық-көлiктiк оқиғалардың және көлiк құралдарының жол жұмыстарын жүргiзу орындарында кiдiрiп қалуларын болдырмау үшiн қоршау құрылғыларын, белгiлер мен таңбаларды орнатуды көздестiру, сондай-ақ тәулiктiң кез келген уақытында жұмыс жүргiзiлетiн орындардың көрінiп тұруын қамтамасыз ету қажет.
Қозғалыс қауiпсiздiгiн ұйымдастыруда қолданылатын техникалық құралдар (қоршаулар, белгiлер, таңбалар, бағытау құрылғылары, жарықтандыру желiлерi, бағдаршамдар, қозғалысты автоматты басқару жүйелерi) тәулiктiң кез келген уақытында жақсы көрiнетiндей, айыратындай болуы тиiс.
4. Жол қозғалысы, жолдарға қызмет көрсету және күтiп ұстау нәтижесiнде туатын шу, тербелiс және ауаны ластау деңгейiн автомобиль жолдары саласындағы техникалық регламенттермен белгiленген талаптар негiзiнде тиiстi шаралармен шектеген жөн.

104-бап. Жолдық-құрылыс материалдарына қауiпсiздiк талаптары

Жолдық-құрылыс материалдары қоршаған ортаның әсерiне төзiмдi, сондай-ақ олардағы зиянды құрауыштар мен қоспалардың құрамы рұқсат етiлген нормалардан аспауы тиiс.

105-бап. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын пайдалану

1. Егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, жеке және заңды тұлғалар жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын пайдалану құқығына ие болады.
2. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автомобиль жолдарын пайдаланушылар көлiк құралдарын жол қозғалысы қауіпсiздiгін, жолдардың және олардағы құрылыстардың сақталуын қамтамасыз ететiн жағдайда пайдалануға, сондай-ақ қоршаған ортаның ластануына жол бермеуге мiндеттi.

106-бап. Автомобиль жолдары маңындағы жер учаскелерi меншiк иелерiнiң мiндеттерi

1. Автомобиль жолдарына аумақтары жалғасатын жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар:
1) кiрме жолдарды және жалпыға ортақ пайдаланылатын жолдарға жалғасатын жолдарды салуды жол органдарымен келiсуге;
2) жалпыға ортақ пайдаланылатын жолдарға жалғасатын жолдарды және оларға кiрме жолдарды техникалық жағынан дұрыс және тиiстi санитариялық жағдайда ұстауға, қоқыстан, ластан және қардан тазартып отыруға;
3) көрудi қиындататын және қозғалыс қауiпсiздiгін нашарлататын материалдар мен конструкцияларды жол бойындағы белдеуге жиып қоюға жол бермеуге мiндеттi.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген талаптарды орындамау Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.

107-бап. Автомобиль жолдарын жұмылдыру дайындығы

1. Жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытындағы төтенше жағдайларда пайдалану үшiн автомобиль жолдарын жұмылдыру дайындығын, меншiк нысандарына қарамастан, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.
2. Қазақстанның бүкiл аумағында немесе оның жекелеген жерлерiнде төтенше немесе соғыс жағдайы енгiзiлген жағдайда және iшiнара немесе жаппай жұмылдыру жарияланған кезде жеке меншiк жолдарды жол жүрiсiне қатысушылардың барлығы меншiк иесiнiң келiсiмiнсiз пайдаланады.

108-бап. Автомобиль жолдарын пайдаланушылардың жауапкершiлiгі

1. Жолдың үстiңгi қабатының, жер қыртысының, көпiрлердiң, өткерме жолдардың, суағар құрылыстарының, автопавильондардың, жол белгiлерiнiң, жол бойындағы екпелердiң, қорғаныш құрылғылардың және автомобиль жолдарын жайғастырудың басқа да элементтерiнiң бұзылуына жол берген, сондай-ақ автомобиль жолдарын пайдалану ережелерiн бұзған автомобиль жолдарын пайдаланушылар Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жауапты болады.
2. Пайдаланушылар автомобиль жолдары мен жол құрылыстарына келтiрген залалды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен өтейдi.
3. Автомобиль жолдарын жобалау, салу, күтiп ұстау, жөндеу, реконструкциялау және пайдалану процесiнде жол органдарымен туындайтын даулар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен қаралады.

109-бап. Автомобиль жолдарындағы медициналық жәрдем

Автомобиль жолдарындағы жол-көлiк оқиғаларында зардап шеккендерге жәрдемдi жол жүрiсiне қатысушылардың бәрi көрсетуге тиiс, олар зардап шеккендердi таяу маңдағы медициналық мекемеге жеткiзуге және болған оқиға туралы жол полициясы органына хабарлауға мiндеттi.

110-бап. Қоршаған ортаны қорғау

1. Автомобиль жолдарын салу, реконструкциялау, жөндеу, күтiп ұстау және оларды пайдалану кезiнде қоршаған ортаны қорғау саласындағы заңдар талаптарының сақталуы қамтамасыз етiлуге тиiс.
2. Автомобиль жолдарын жобалау және оларды реконструкциялау мен салуға арналған жобаларды әзiрлеу кезiнде қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi шаралар көзделуi тиiс.
3. Автомобиль жолдары бойындағы қорғағыш екпелердi олардың иелерi немесе пайдаланушылары тиiстi түрде күтiп ұстауға тиiс.
4. Қоршаған ортаны қорғау талаптарын сақтамағаны үшiн кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жауапты болады.

7-параграф. Қалалық электр көлi

111-бап. Қалалық электр көлiгінiң көлiк құралдарына қойылатын талаптар

Қалалық электр көлiгi көлiк құралдарының сәйкестiгiн куәландыру саласындағы құжаттары болуы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген техникалық реттеу саласындағы қауiпсiздiк талаптарына сәйкес болуы тиiс.
Көлiк құралдары заңнамамен белгiленген тәртiпте тiркелуi тиiс. Қазақстан Республикасы заңнамасының техникалық реттеу саласындағы талаптарына сәйкес емес және белгiленген тәртiппен тiркелмеген көлiк құралдары пайдалануға жiберiлмейдi.
Қалалық электр көлiгiнiң салонында жүру маршруты, жолаушының жүру жолы мен багажды алып жүру құны туралы ақпарат, сондай-ақ басқа да қажеттi ақпарат болуы тиiс.
Тасымалдаушы қалалық электр көлiгiнде мүгедектер мен балалары бар жолаушылардың жол жүруiне қажеттi қолайлылықтарды жасайды.

112-бап. Қалалық электр көлiгiнiң қызметi

1. Қалалық электр көлiгiнiң тұрақты маршруттарының маршруттық желiсi мен осы маршруттарға қызмет көрсету құқығы берiлген тасымалдаушыларды қаланың жергiлiктi атқарушы органдары бекiтедi.
2. Жолаушының осы Кодекстiң 24 және 77-баптарымен жолаушылар мен багажды қалалық автомобильмен тасымалдаудың тұрақты маршруттарында жол жүруге қатысты бөлiгiнде көзделген құқығы мен мiндеттерi бар.
3. Қалалық электр көлiгiнiң маршруттарына қызмет көрсететiн тасымалдаушының осы Кодекстiң 79-бабымен жолаушылар мен багажды қалалық автомобильмен тасымалдаудың тұрақты маршруттарына қызмет көрсетуге қатысты бөлiгiнде көзделген құқығы мен мiндеттерi бар.
Трамвайлар, троллейбустар мен метрополитендер белгiленген тарифке сәйкес ақыға, қозғалыс кестесiне сәйкес, белгiлi бiр маршруттар бойынша жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асырады.

113-бап. Қалалық электр көлiгiнiң қозғалыс кестесi

Тасымалдаушы қалалық электр көлiгiнiң қозғалысын облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары бекiтетiн қозғалыс кестесiне сәйкес ұйымдастырады.
Барлық жолаушылар станцияларында, соңғы және аялдау пункттерiнде маршруттың атауы, нөмiрi және жүру аралығы туралы ақпарат орналастырылады.
Метрополитеннiң жолаушылар станцияларында поездар қозғалысының аралықтарын облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) және аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары белгілейдi.

10-тарау. Темiр жол көлiгі саласындағы мемлекеттiк
реттеу және бақылау

1-параграф. Темiр жол көлiгiндегі мемлекеттік басқару

114-бап. Уәкiлеттi органның темiр жол көлiгі саласындағы құзыретi

Уәкiлеттi органның құзыретiне:
1) темiр жол желiсiн және темiр жол көлiгiн дамыту жөнiндегi тұжырымдамалар мен бағдарламаларды әзiрлеу;
2) темiр жол көлiгi саласындағы қатынастарды реттейтiн заң актiлерiн және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу;
3) магистральдық темiр жол желiсiнiң жұмыс iстеуi үшiн технологиялық қажеттi станциялық жолдардың, электрмен жабдықтау, сигнализация, байланыс объектiлерiнiң, құрылғылардың, жабдықтардың, үйлердiң, құрылыстардың, ғимараттардың және өзге де объектiлердiң тiзбесiн табиғи монополия саласындағы қызметтi бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша бекiту;
4) жолаушыларды, багажды, жүктердi, жүк-багажды және почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау ережелерiн, техникалық пайдалану ережелерiн бекiту;
5) жылжымалы құрамды тiркеу тәртiбiн белгiлеу;
6) тасымалдауды ұйымдастыруға және (немесе) тасымалдауға байланысты қызметтердi орындауға жасалған шарттар бойынша мiндеттемелердi қамтамасыз ету тәртiбi мен шараларын белгiлеу;
7) темiр жол көлiгiмен тасымалдау кезiнде әскерилендiрiлген күзетпен алып жүруге жататын жүктердiң тiзбесiн бекiту;
8) халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру;
9) темiр жол көлiгi қызметкерлерiн кәсiби ерекшелiк белгiсiмен марапаттау тәртiбiн бекіту;
10) өз құзыретi шегiнде әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы мәселелердi қарау;
11) экспедиторлар қызметiнiң тәртiбiн айқындау;
12) вагондар (контейнерлер) операторлары қызметiнiң тәртiбiн айқындау;
13) локомотивтiк тартқыш қызметтерiн көрсетудi ұсыну тәртiбiн айқындау;
14) магистральдық темiр жол желiсiнде көрсетiлетiн қызметтерге кiретiн операциялардың тiзбесiн табиғи монополия саласындағы қызметтi бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша бекiту;
15) кiрме жолдарда көрсетiлетiн қызметтерге кiретiн операциялардың тiзбесiн табиғи монополия саласындағы қызметтi бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын мемлекеттiк органмен келiсiм бойынша бекiту;
16) темiр жол көлiгi саласындағы техникалық регламенттердi әзiрлеу;
17) кiрме жолдардағы жұмыс ережелерiн бекiту;
18) магистральдық темiр жолдар бойынша темiр жол көлiгi қатынасын тоқтату;
19) жылжымалы құрамды, рельстердi пайдаланудың, жылжымалы құрамды жөндеудi, техникалық қызмет көрсетудi жүргiзу және пайдалану мерзiмiн ұзарту тәртiбi кезеңдiлiгiнiң, темiр жол бойынша тоннаждарды нормативтiк өткiзудiң және жөндеулердi жүргiзудiң нормативтiк мерзiмдерiн, жылжымалы құрам мен жолдың үстiңгi құрылысына арналған техникалық паспорттың нысаны мен жүргiзу тәртiбiн бекiту;
20) қозғалыс қауiпсiздiгiнiң талаптарын бұзушылықтардың мемлекеттiк статистикалық есебiн жүргiзу;
21) темiржолдық жылжымалы құрамды мемлекеттiк тiркеу, мемлекеттiк тiзiлiмдi жүргiзу және мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктер беру;
22) темiржолдық жылжымалы құрамның кепiлiн мемлекеттiк тiркеу, тiзiлiмдi жүргiзу және темiржолдық жылжымалы құрамның кепiлiн мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктер беру;
23) жылжымалы құрамның мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу;
24) монополияға қарсы саясат саласындағы бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын орталық мемлекеттiк органмен келiсу бойынша белгiлi бiр тауар рыногында басым (монополиялық) жағдайға ие болып отырған субъектiлер үшiн шикiзатты, материалдарды, отынды, энергияны жұмсау нормативтерiн бекiту;
25) қозғалыс қауiпсiздiгiн бұзушылықтардың себептерiн ведомстволық тексеру, оларды жiктеу және есепке алу;
26) темiр жол көлiгi саласындағы қызметтi Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес лицензиялау;
27) Қазақстан Республикасының заңнамасын көлiк құралдарын мемлекеттiк тiркеу үшiн алым алуды қамтамасыз ету бөлiгiнде орындау жатады.
2. Көлiктiк бақылау органдарының лауазымды тұлғалары темiр жол көлігінде мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру кезiнде:
1) жеке және заңды тұлғалардан көлiктiк бақылау органдарының құзыретi шегiнде қажеттi ақпаратты, материалдарды, анықтамалық деректердi сұрауға;
2) темiр жол көлiгiнде тасымалдау және басқа да қызметтi жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалардың, олардың:
темiр жол желiсiнiң станциялық және магистральдық жолдары мен темiр жолдың кiрме жолдарын күтiп ұстауды;
жылжымалы құрамды күтiп ұстауды, пайдалануды және жөндеудi;
жолаушыларды, багаж бен жүк-багажын тасымалдаудың белгiленген ережелерiн, сондай-ақ жүктердi тасымалдау ережелерiн сақтауды;
темiр жол көлiгiнде қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған техникалық құралдарды күтiп ұстауды, пайдалануды және жөндеудi;
жасанды құрылыстарды, сондай-ақ темiр жол өтпелерiн күтiп ұстауды, пайдалануды және жөндеудi сақтауы бөлiгiндегi қызметiн тексеруге;
3) бiлiктiлiк талаптарын және лицензиялаудың белгiленген нормалары мен ережелерiн сақтауды тексеруге;
4) өз құзыретi шегiнде тексерулердiң нәтижелерi бойынша актiлер жасауға және көлiктiң жұмыс iстеу тәртiбiн белгiлейтiн заңнамалық және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң, стандарттар мен нормалар талаптарының анықталған бұзылуын жою туралы нұсқамалар енгiзуге;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес хаттамалар жасауға, әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы iстер бойынша iс жүргiзудi жүзеге асыруға;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртiппен және жағдайларда жеке тұлғаны әкiмшiлiк ұстауды, көлiк құралын ұстауды жүзеге асыруға, тұлғаның жеке басына тексерiс және жеке тұлғаның өзiндегі заттарына тексерiс жүргiзуге, көлiк құралдарына тексерiс жүргiзуге;
7) өз құзыретi шегiнде аумақтарды, үй-жайларды, тауарларды, заңды тұлғаға тиесiлi өзге мүлiктi, сондай-ақ тиiстi құжаттарды қарап тексерудi жүргiзуге;
8) уәкiлеттi органның құзыретiне жатқызылған мәселелер бойынша сараптамаларға қатысу үшiн тиiстi мамандарды тартуға;
9) мемлекеттiк органдарға көлiктiк уақиғалардың, көлiктi пайдалану ережесiнiң бұзылуының алдын алу жөнiндегi шаралар туралы ұсыныстар енгізуге;
10) жай-күйi қозғалыс қауiпсiздiгiнiң және қоршаған ортаны қорғаудың белгiленген талаптарына жауап бермейтiн магистральдық темiр жол тораптарының, темiр жолдардың және жылжымалы құрамның пайдаланылуын тоқтата тұруға және тоқтатуға құқықты.

115-бап. Облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi өкiлетті және атқарушы органдарының темiр жол көлік саласындағы өкiлеттіктерi

1. Облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi өкiлеттi органдарының өз құзыретi шегiндегi өкiлеттiктерiне:
1) өз құзыретi шегiнде жалпыға ортақ пайдаланылатын жолаушылар тасымалдарын және жол қозғалысын ұйымдастыру жобаларын жүзеге асыратын көлiктi дамытудың кешендi схемасын бекiту;
2) темiр жол көлiгімен жалпыға ортақ пайдаланылатын жолаушылар тасымалдарын дамыту бағдарламасын бекiту;
3) алыстағы елдi мекендерде тұратын балаларды жалпы бiлiм беру мектептерiне тасымалдау маршруттары мен тәртiбiн бекiту;
4) азаматтардың жекелеген санаттарына жергiлiктi бюджеттер есебiнен субсидияланатын көлiк қызметтерiне жеңiлдiктер белгiлеу туралы шешiмдер қабылдау жатады.
2. Облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдарының өз құзыретi шегiндегi өкiлеттiктерiне:
1) жалпыға ортақ пайдаланылатын жолаушылар тасымалдарын және жол қозғалысын ұйымдастыру жобаларын жүзеге асыратын көлiктi дамытудың кешендi схемасын әзiрлеу;
2) Тасымалдаушының әлеуметтiк маңызы бар қатынастар (маршруттар) бойынша жалпыға ортақ пайдаланылатын жолаушылар тасымалдарын жүзеге асырумен байланысты залалдарын субсидиялауды жүзеге асыру;
3) төтенше жағдайлар туған кезде тасымалдауды уақытша тоқтата тұру туралы шешiм қабылдау;
4) темiр жол көлiгiнiң облысiшiлiк және қалалық (қала маңындағы) қатынастарда жолаушылар тасымалдарын ұйымдастыру туралы шешiм қабылдау, мұндай шешiмдi тасымалдаушының өзi қабылдайтын жағдайларды қоспағанда;
5) жолаушылар мен багажды темiр жол көлiгiмен тұрақты тасымалдаудың облысiшілік, қалалық маршруттарын бекiту жатады.

116-бап. Темiр жол көлiгiндегi есепке алу-есеп беру уақыты

1. Темiр жол көлiгiнде уәкiлеттi орган белгiлейтiн бiрыңғай есепке алу-есеп беру уақыты қолданылады.
2. Халықаралық қатынаста есепке алу-есеп беру уақыты Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен белгiленедi.

2-параграф. Темiр жол көлiгі қызметкерлерiнiң еңбек
қатынастарын реттеу ерекшелiктерi

117-бап. Темiр жол көлiгi қызметкерлерiнiң еңбек қатынастарын реттеу

1. Темiр жол көлiгi қызметкерлерiнiң еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес реттеледi.
2. Темiр жол көлiгiнiң поездар қозғалысымен тiкелей байланысты қызметкерi кәсiби даярлығы мен денсаулығы жөнiнен уәкiлеттi орган белгiлейтiн талаптарға сай болуы тиiс.

118-бап. Темiр жол көлiгiнiң қызметкерiн жұмыстан шеттетудiң қосымша негіздерi

1. Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен көзделген негiздемелерден басқа уәкiлеттi органның, магистральдық темiр жол желiсi операторының талап етуi бойынша жұмыс берушi магистральдық темiр жол желiсi диспетчерлiк қызметiнiң, операторының тасымалдау процесi мен поездар қозғалысын басқаруға байланысты нұсқауларын орындамаған жағдайда темiр жол көлiгiнiң қызметкерiн жұмыстан шеттетуге мiндеттi.
2. Жұмыстан шеттетiлген кезеңге темiр жол көлiгi қызметкерiнiң жалақысы сақталмайды және жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен уақытша еңбекке жарамсыздығы бойынша жәрдемақы, жүктi болуы және босануы бойынша жәрдемақыны қоспағанда, төленбейдi.
3. Қызметкердi жұмыстан шеттету осыған негiз болған себеп анықталғанға және (немесе) жойылғанға дейiнгi мерзiмге жүзеге асырылады.

119-бап. Нысанды киiм және айырым белгілерi

Темiр жол көлiгiнiң жолаушыларға, жүк жөнелтушiлерге және жүк алушыларға қызмет көрсетумен байланысты, сондай-ақ поездар қозғалысымен тiкелей байланысты қызметкерлерiне жұмыс берушiнiң есебiнен тиiстi айырым белгiсi бар нысанды киiм берiлуi тиiс.

3-параграф. Темiр жол көлiгi саласындағы қауiпсiздiктiң
жалпы талаптары

120-бап. Жалпы ережелер

1. Темiр жол көлігі, темiр жол жолдары, темiр жол станцияларының аумақтары, вокзалдар және тасымал процесiне қатысушылардың темiр жол тасымалдарымен байланысты өзге де объектiлерi, сондай-ақ олардың тiршiлiк циклының процестерi техникалық реттеу объектiлерi болып табылады.
2. Тасымал процесiне қатысушылар техникалық регламенттерде белгiленген қауiпсiздiк талаптарын орындауға, адамның өмiрi мен денсаулығына, жолаушылардың жол жүруiне қауiпсiз жағдайларды қамтамасыз етуге, сондай-ақ магистральдық, станциялық және кiрме жолдармен жүру қауiпсiздiгi талаптарын сақтауға мiндеттi.
3. Жүру қауiпсiздiгi адамның өмiрi мен денсаулығын сақтауға, қоршаған ортаны қорғауға, тасымал процесiне қатысушылардың авариясыз жұмыс iстеуiне жағдайлар туғызуға, магистральдық темiр жол желiсiн, темiр жолдың жылжымалы құрамын, құрылыстарды, жабдықтарды, механизмдер мен тетiктердi ақаусыз ұстауға, сондай-ақ болуы ықтимал авариялардың зардаптарын жоюға бағытталған ұйымдастырушылық және техникалық iс-шаралар кешенiмен қамтамасыз етiледi.
4. Темiр жолмен қиылысатын немесе оларға жақын орналасқан газ, мұнай құбырларын жүргiзу және басқа құрылыстар салу мен пайдалану кезiнде белгiленген нормативтердiң сақталмағаны үшiн, сондай-ақ аталған құрылыстарды пайдалану қауіпсіздігі үшiн олардың меншiк иелерімен иеленушiлерi ортақ жауаптылықта болады.
Аталған құрылыстардың иеленушiлерi тасымал процесiне қатысушыларын және мемлекеттiк көлiк бақылау органдарын жүру қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн аварияның немесе авариялық жағдайлардың туындағаны туралы дер кезiнде хабардар етуге мiндеттi.
5. Қауiптi жүктердi жөнелтiп және алып отыратын жөнелтушi (жүк жөнелтушi), алушы (жүк алушы), сондай-ақ қауiптi жүктердi тасымалдайтын тасымалдаушы олардың қауiпсiз тасымалдануын қамтамасыз етуге мiндеттi, оларда авариялық жағдайларды және олардың зардаптарын жоюға қажеттi құралдар мен жұмылдыру бөлiмшелерi (соның iшiнде шарт бойынша) болуы тиiс.
Қауiптi жүктердi тасымалдау процесiнде туындаған авариялық жағдайлар кезiнде тасымал процесiне қатысушылар аталған бөлiмшелердiң оқиға орнына жедел түрде жiберiлуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.

121-бап. Темiр жол көлiгі мен жабдығы рынокқа орналастыру кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Егер темiр жол көлiгi мен жабдығы адамның өмiрi мен денсаулығының және қоршаған ортаның қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн талаптарға сәйкес келмесе немесе тұтынушыларды шатастыратын болса, олар рынокта сатылуға тиiстi емес.
2. Сәйкестiгiн растауға жататын темiр жол көлiгi мен жабдығын Қазақстан Республикасының рыногына орналастырушы тұлға олардың Қазақстан Республикасы заңнамасының техникалық peттeу саласындағы талаптарына сәйкестiгiн растау үшiн барлық қажеттi шараларды қолдануға міндеттi.
3. Темiр жол көлiгi мен жабдығының қауiптiлiк және қауiпсiз пайдалану шарттары туралы ескертетiн қажеттi жазулары мен белгiлерi болуы тиiс.
4. Темiр жол көлігі мен жабдығын Қазақстан Республикасының рыногына орналастырушы тұлға таратылып кеткен темiр жол көлiгi мен жабдығының қауiпсiздiк талаптарын бұзушылықтары және өздерi қолданған шаралар туралы уәкiлеттi органдарды дереу хабардар етуге мiндеттi.
5. Темiр жол көлiгi мен жабдығының қауiпсiздiктiң белгiленген талаптарына сәйкес еместiгі туралы жасаушыдан, импорттаушыдан, пайдаланушыдан немесе мемлекеттiк бақылау органдарынан ақпарат алған тұлға оларды рынокқа орналастырмауы керек.

122-бап. Темiр жол көлiгi мен жабдығын жобалау кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Темiр жол көлiгінiң объектiлерi, сондай-ақ қауiптi жүктердi өндiру, тиеу, түсiру (жүктен босату), сақтау және тасымалдау жүзеге асырылатын объектiлер елдi мекендерден, өнеркәсiп, ауылшаруашылық кәсiпорындары мен басқа да кәсiпорындардан, жекелеген ғимараттар мен құрылыстардан уәкiлеттi мемлекеттiк органдар белгiлеген құрылыс нормалары мен ережелерiне сәйкес қажеттi қашықтықта болуы тиiс.
2. Жобалау кезiнде темiр жол көлiгi немесе жабдығы жобасының Қазақстан Республикасы заңнамасының темiр жол көлiгi мен жабдығының жекелеген түрлерiне арналған техникалық реттеу саласындағы талаптарына сәйкестiгi қамтамасыз етiлу тиiс.
3. Темiр жол көлiгi мен жабдығын жобалау кезiнде олардың тiршiлiк циклындағы барлық қауiптер, соның iшiнде қалыпты пайдалану, төтенше оқиғалар (iстен шығу немесе сыртқы әсерлер) кезiндегi персоналдың болжамды қателiктерi мен жол берiлмейтiн пайдалану сәйкестендiрiлуi тиiс.
4. Темiр жол көлiгiнiң құрылымы, оның тежегiш жабдығы, тежегiш жабдықтың ауамен қамтамасыз ету құрылғылары, сигнализация және байланыс, бақылау-өлшеу және электр жабдығы құрылғылары бүкiл пайдалану кезеңi iшiнде адамның өмiрi мен денсаулығы үшiн қауiпсiздiк жөнiндегі талаптарға сәйкес болуы тиiс.
5. Темiр жол көлiгi мен жабдығының барлық түрлерi үшiн қатер, өрт, жарылыс, машинаның, будың немесе басқа да материалдардың тiкелей өздерi туғызатын қызып кету белгiленген қызмет мерзiмi (арналған ресурсы) iшiнде пайдалану жөнiндегi нұсқаулыққа сәйкес Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген рұқсат етiлген мәндерден аспауы тиiс.
6. Жұмыс iстеу және техникалық қызмет көрсету үшiн барлық аймақтарды қауiпсiз қол жеткiзу құралдарымен (сатылармен, өтпелермен) қамтамасыз ету қажет.

123-бап. Темiр жол көлiгi мен жабдығын өндiру кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Темiр жол көлiгi мен жабдығын өндiру кезiнде темiр жол көлiгi мен жабдығын жасау процесiнiң жобалау құжаттамасының, осы Кодекс пен темiр жол көлiгi мен жабдығының жекелеген түрлерiне арналған техникалық регламенттердiң талаптарына сәйкестiгiн қамтамасыз ету қажет.
2. Жасаушы темiр жол көлiгi мен жабдығын өндiру кезiнде жобалау құжаттамасымен айқындалған қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi барлық шаралар кешенiн орындауға және қауiпсiздiк оларға байланысты барлық технологиялық операциялардың орындалуына бақылау жасау мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Егер темiр жол көлiгi мен жабдығын жасау процесiнде немесе жасағаннан кейiн сынақтар өткiзу қажет болса, олар жобалау құжаттамасының барлық талаптарын орындай отырып толық көлемде жүргiзiлуi тиiс.

124-бап. Темiр жол көлiгi мен жабдығын пайдалану (құрастыру және жөндеу) кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Темiр жолдар, темiр жол станцияларының, вокзалдардың және тасымал процесiне қатысушылардың тасымалдау процесiне байланысты өзге де объектiлерiнiң аумақтары аса қауiптi аймақтар болып табылады және уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiпке сәйкес олардың сигналдық қоршауы болуға тиiс.
2. Пайдалану (құрастыру және жөндеу) кезiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге, сондай-ақ оның қауiпсiздiгiне әсер ететiн техникалық сипаттамаларды сақтауға қажеттi барлық талаптар темiр жол көлiгі мен жабдығына арналған пайдалану құжаттамасында келтiрiлуi тиiс.
3. Темiр жол көлiгi мен жабдығын пайдалануды (құрастыруды және жөндеудi) жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлғалар темiр жол көлiгi мен жабдығына арналған пайдалану құжаттамасының талаптары орындалуын қамтамасыз етуi тиiс.
4. Пайдалану құжаттамасында темiр жол көлiгі мен жабдығын пайдалану тәртiбi ескерiлуi тиiс.
5. Тартқыш көлiк құралының (локомотивтiң) иесi локомотивтiк тартқыш қызметiн көрсету кезiнде оның жарамды жай-күйiн, соның iшiнде пайдалануға технологиялық дайындығын жүзеге асыруды қамтамасыз етуге мiндеттi.
6. Магистральдық және маневрлiк тепловоздардың зиянды заттар мен пайдаланылған газдарды ауаға шығаруы Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасымен белгiленген мәндерден аспауы тиiс.
7. Темiр жол көлiгi мен жабдығы өздерiнiң функцияларын орындаулары, осы операцияларды орындау кезiнде адамдарды қатерге душар қылмай реттеуге және техникалық қызмет көрсетуге жатуы тиiс.
8. Темiр жол көлiгi мен жабдығын басқару жүйелерi барлық көзделген жұмыс режимдерi мен пайдалану шарттары кезiнде оларды пайдалану қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуi тиiс.
9. Басқару құрылғысы жеңiл айырылатын, ал қажет жағдайларда жазулармен, символдармен немесе басқа да тәсiлдермен белгiленуi тиiс.
Темiр жол көлiгi мен жабдығы олардың толық және қауiпсiз тоқтауын (сөндiрiлуiн) қамтамасыз ететiн қажеттi жабдықпен, құрылғымен жарақталуы тиiс.
Басқару жүйелерiне шұғыл тежеу және авариялық тоқтату (сөндiру) құралдары, егер оларды пайдалану қауiптi азайтуға немесе болдырмауға мүмкiндiк беретiн болса, енгiзiлуi тиiс.
10. Темiр жол көлiгi мен жабдығы жүйесiнiң орталық басқару пультi жүйенiң кез келген бөлiгiн пайдаланудағы бұзушылықтар туралы ақпаратты бейнелеу құралдарымен, сондай-ақ авариялық тоқтату (сөндiру) құралдарымен жабдықталуы тиiс.
11. Темiр жол көлiгi мен жабдығын басқарудың таңдап алынған режимiнiң авариялық тоқтатуды (сөндiрудi) қоспағанда, басқарудың басқа режимдерiне қарағанда басымдығы болуы тиiс.
12. Қоректендiру көзi мен басқару схемасының ақаулығы қауiптi жағдайлардың тууына әкелiп соқпауы тиiс.

125-бап. Темiр жол көлiгi мен жабдығын тасымалдау және сақтау кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Темiр жол көлiгі мен жабдығын тасымалдау және сақтау, олардың қауiпсiздiгiн, соның iшiнде орауға, консервациялауға, тасымалдау және сақтау шарттарына талаптарды, белгiленген сақтау мерзiмдерi, сақтау мерзiмi өтiп кеткен жекелеген элементтердiң, бөлшектердiң, тораптардың жағдайын, ауыстыруды қайта куәландыру мерзiмдерi бойынша нұсқауларды қамтамасыз ететiн техникалық сипаттаманы сақтау процесiнде олардың сақталуын қамтамасыз етуге қойылатын барлық қажеттi талаптар темiр жол көлiгi мен жабдығына арналған техникалық құжаттамада ескерiлуi тиiс.
Темiр жол көлiгi мен жабдығының нақты түрлерiн тасымалдау және сақтау қауiпсiздiгiнiң талаптарын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
2. Темiр жол көлiгі мен жабдығын тасымалдау және сақтау, олардың қауiпсiздiгiн, соның iшiнде орауға, консервациялауға, тасымалдау және сақтау шарттарына талаптарды, белгiленген сақтау мерзiмдерi, сақтау мерзiмi өтiп кеткен жекелеген элементтердiң, бөлшектердiң, тораптардың жағдайын, ауыстыруды қайта куәландыру мерзiмдерi бойынша нұсқауларды қамтамасыз ететiн техникалық сипаттаманы сақтау процесiнде олардың сақталуын қамтамасыз етуге қойылатын барлық қажеттi талаптар темiр жол көлiгi мен жабдығына арналған техникалық құжаттамада ескерiлуi тиiс.
3. Темiр жол көлiгі мен жабдығының нақты түрлерiн тасымалдау және сақтау қауiпсiздiгiнiң талаптары темiр жол көлiгi саласындағы техникалық регламенттермен белгiленедi.
4. Тиеу, түсiру тасымалдау және жинап қоюды белгiленген қауiпсiздiк талаптарын сақтай отырып үйретiлген персонал жүргізуi тиiс.

126-бап. Темiр жол көлiгi мен жабдығын кәдеге жарату және жою кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

Жеке және заңды тұлға Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң темiр жол көлiгiнiң әрбiр түрiне арнап белгiлеген талаптарына сәйкес темiр жол көлiгi мен жабдығының кәдеге жаратылуын және жойылуын қамтамасыз етуi тиiс.

127-бап. Қозғалыс қауiпсiздiгi талаптарының сақталуын тексеру

1. Магистральдық, станциялық және кiрме жолдардағы қозғалыс қауiпсiздiгi талаптарының сақталуын тексерудi уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
2. Лауазымдар (кәсiптер) тiзбесiн, лауазымдарға (кәсiптерге) қойылатын бiлiктiлiк талаптарына сәйкес кәсiби даярлық деңгейiн, лауазымға (кәсiпке) қойылатын бiлiктiлiк талаптарын айқындау тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейдi.
3. Тасымалдаушының және магистральдық темiр жол желiсi операторының кiрме жолдармен жүру қауiпсiздiгi талаптарының сақталуын, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың багажды, жүктi және жүк-багажды тиеу, түсiру (жүктен босату) жөнiндегi жұмыстарды жүзеге асырған кездегi тексеруге қатысу тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейдi.

128-бап. Темiр жол көлiгінiң, жылжымалы құрамның жүктерiн және объектiлерiн күзету

1. Тасымалдаушы және магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы:
1) тасымалдау кезiнде жүктердiң сақталуын;
2) уәкiлеттi орган бекiтетiн тiзбеге сәйкес өздерiнiң қарауындағы темiр жол көлiгi объектiлерiнiң күзетiлуiн;
3) темiр жол көлiгiнде өртке қарсы алдын алу жұмыстарының жүргізiлуiн және өрт сөндiрудi қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Темiр жол көлiгiмен тасымалдау кезiнде тасымалдаушы немесе жүк жөнелтушi жүктердiң тасымалдарын ұйымдастыру туралы шарт бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен әскерилендiрiлген күзетпен алып жүруге жататын жүктердiң күзетiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Жүк жөнелтушi, жүк алушы тасымалдау ережелерiнде белгiленген тiзбе мен тәртiпке сәйкес жүктердiң жекелеген түрлерiн өз өкiлдерiнiң (жолсерiктердiң) жолбасшылығы арқылы тасымалдауды қамтамасыз етуге мiндеттi.
4. Жүк жөнелтушi, жүк алушы осы бапта көзделген тiзбеге енбейтiн жүктердi күзетудi және оларға жолбасшылық жасауды тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен жүзеге асыра алады.
5. Темiр жол көлiгiнде қоғамдық тәртiптiң сақталуын және қылмысқа қарсы күрестi iшкi iстер органдары қамтамасыз етедi.

129-бап. Ерекше жағдайларда жұмысты ұйымдастыру

1. Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың зардаптарын жоюға темiр жол көлiгiн жұмылдыру және тасымалдаушыны, магистральдық темiр жол желiсiнiң операторын, тармақ иеленушiнi тарту осы Кодекстiң Жалпы бөлiмiмен көзделген тәртiпте жүзеге асырылады.
Төтенше жағдайлардың зардаптарын жою жөнiндегi шараларды жүзеге асыру және қолдану үшiн оларда тiзбесiн уәкiлеттi орган айқындайтын материалдық және техникалық құралдардың қажетті қоры болуы тиiс.
2. Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған кезде, сондай-ақ төтенше жағдай енгiзiлген және тасымалдауға кедергi келтiретiн өзге де жағдайлар кезiнде магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы темiр жол қатынасының жекелеген бағыттарында тасымалдауға байланысты қызметтер көрсетудi уақытша тоқтату не шектеу туралы шешiм қабылдай алады.
Магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы мұндай шешiмнiң қолданылу мерзiмiн белгiлеуге, сондай-ақ уәкiлеттi органды, тасымалдаушыларды, клиенттердi және өзге де мүдделi тұлғаларды шұғыл түрде хабардар етуге мiндеттi.
3. Клиентке багажды, жүктi және жүк-багажды жеткiзiп беру, беру жөнiндегi шартты тиiстi тұрғыда орындамауға әкеп соқтырып, сақтаудың шектi мерзiмiнiң өтiп кетуiне ұрындырған осы Кодекстiң 45-бабының 1-тармағында және осы баптың 2-тармағында аталған мән-жайлар туындаған кезде тасымалдаушы багажды, жүктi және жүк-багажды жөнелтушiге, жүк жөнелтушiге олардың есебiнен қайтаруға құқылы.

4-параграф. Жылжымалы құрамды тiркеу

130-бап. Жылжымалы құрамды тiркеу

Жылжымалы құрам уәкiлеттi орган белгілеген тәртiппен мiндеттi мемлекеттiк тiркелуге жатады.
Жылжымалы құрамды тiркеу (қайта тiркеу), сондай-ақ мемлекеттiк тiркеудi растайтын құжаттың телнұсқасын алу кезiнде көлiк құралдарын мемлекеттiк тiркеу үшiн Қазақстан Республикасының салық заңнамасымен белгiленген тәртiппен алым алынады.

5-параграф. Жүктердi, жолаушыларды, багажды,
жүк-багажды және почта жөнелтiлiмдерiн темiр жол
көлiгiмен тасымалдауды ұйымдастыру ерекшелiктерi

131-бап. Жүктердi, жолаушыларды, багажды, жүк-багажды және почта жөнелтiлiмдерiн темiр жол көлігімен тасымалдау негiздерi

1. Жолаушыларды, багажды, жүк-багажды және почта жөнелтiлiмдерiн темiр жол көлiгiмен тасымалдау осы Кодекспен белгiленген тәртiпте және жағдайларда жүзеге асырылады.
2. Халықаралық және облысаралық қатынастарда жолаушылар тасымалдауды ұйымдастыруды Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.
Облысiшiлiк және қалалық (қала маңындағы) қатынастарда жолаушылар тасымалдарының ұйымдастырылуын облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдары немесе тасымалдаушы айқындайды.
3. Өзiне меншiктi тартқыш көлiгi (локомотивi) жоқ тасымалдау процесiне қатысушы локомотивтiк тартқыштың операторымен жасалған шарт негiзiнде локомотивтiк тартқыш көрсететiн қызметтердi пайдаланады не болмаса экипажбен көлiк құралын жалға алу шарты бойынша басқару және техникалық пайдалану бойынша қызмет көрсету арқылы тартқыш көлiк құралын (локомотивтi) уақытша иелiкке және пайдалануға алады.
4. Локомотивтiк тартқыш операторы шарттар негiзiнде және уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен локомотивтiк тартқыш қызметтерiн көрсетедi.
Локомотивтiк тартқыш операторы экипажбен көлiк құралын жалға алу шарты негiзiнде және Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртіпте басқару және техникалық пайдалану бойынша қызмет көрсету арқылы тартқыш көлiк құралын (локомотивтi) уақытша иелiкке және пайдалануға бередi.
Тартқыш көлiк құралының (локомотивтiң) иесi бiрiншi кезекте арнайы және әскери тасымалдарды орындау үшiн Ұлттық тасымалдаушыға локомотивтiк тартқыш көрсететiн қызметтердi ұсынуға мiндеттi.

132-бап. Жолаушыларды, багажды және жүк-багажды тасымалдау ережелер

Осы Кодекстiң 21-бабының 3-тармағымен көзделген шарттармен қатар жолаушыларды, багажды және жүк-багажды тасымалдау ережелерiмен:
1) жолаушылар вагонының санаты, оның iшiнде жайлылық деңгейi бойынша санаты;
2) жолаушыларға жолаушылар поездары мен вокзалдарда жедел медициналық көмек көрсетудi қоса алғанда, мiндеттi түрде көрсетiлетiн қызметтердiң тiзбесi;
3) жолаушылардың жол жүру жағдайының өзгеру, поездарда төсеқорын жабдықтарын беру және басқа қызметтер көрсету шарттары мен тәртiбi;
4) жолаушының жол бойында аялдама жасауын (он күнге дейiн) ресiмдеудiң тәртiбi;
5) қол жүгiн алып жүру тәртiбi мен шарттары;
6) тасымалдауға рұқсат етiлетiн жануарлардың тiзбесi, оларды тасымалдаудың тәртiбi мен талаптары;
7) жол бойында багаж бен жүк-багажды берудiң тәртiбi;
8) багаж бен жүк-багажды қайта жөнелтудiң тәртiбi мен талаптары;
9) багаж бен жүк-багажды сақтау, ұстап қалу, беру тәртiбi;
10) қауiптi заттарды тасымалдаудың тәртiбi;
11) кәмелетке толмаған жолаушылардың жол жүру ережелерi;
12) әскери қызметшiлердiң әскери құжаттар бойынша жол жүру тәртiбi;
13) жолаушыларды ұйымдасқан топ болып жол жүру тәртiбi белгiленедi.

133-бап. Жолаушының құқықтары мен мiндеттерi

1. Жолаушының осы Кодекстiң 24-бабымен көзделген құқықтар мен мiндеттерi бар, сондай-ақ оның:
1) бiр толық жол жүру құжатына немесе баланың жол жүру құжатына салмағы отыз бес килограмнан аспайтын қол жүгiн өзiмен бiрге ақысыз алып жүруге;
Салмағы бұдан асатын қол жүгі багаж вагонына тапсырылуға жатады;
2) бос орындар болған және сатып алынған жол жүру құжатына (билетiне) өзгерiстер енгiзген жағдайда, жол жүру құжаты (билет) сатып алынған поездан бұрын жүретiн жолаушы поезымен жүруге құқығы бар.

134-бап. Багажды және жүк-багажды тасымалдау

1. Тасымалдаушы жолаушыдан немесе жөнелтушіден багажды және жүк-багажды қабылдап алуға және осы операциялар үшiн ашық кез келген темiр жол станциясына дейiн жөнелтуге мiндеттi.
Жөнелтушiнiң багажы, жүк-багажы таяу арада жүретiн багаж вагоны бар поезбен жөнелтiледi. Бұл орайда тасымалдаушы жолаушының багажын, жүк-багажын бiрiншi кезекте жөнелтудi қамтамасыз етуге мiндеттi. Жолаушының жол жүру құжатында (билетiнде) көрсетiлген маршрут бойынша жеткiзiлетiн багаж, жүк-багаж жолаушы отырған поезбен немесе таяу арада жүретiн багаж вагоны бар поезбен жөнелтiлуге тиiс.
2. Жолаушы (жөнелтушi) багажды тапсыру кезiнде оның құнын жариялауға құқылы, ал жүк-багажды тапсыру кезiнде оның құнын жариялауға мiндеттi.
3. Багажбен, жүк-багажбен тасымалдауға өзiнiң мөлшерiне, буып-түйiлуiне және қасиеттерiне қарай багаж вагонына қиындықсыз тиелiп, орналастырылатын және тасымалдаушының мүлкiне және басқа жолаушылардың (жөнелтушiлердiң) багажына, жүк-багажына зиян келтiрмейтiн заттар мен нәрселер қабылданады.

135-бап. Багаж бен жүк-багажы жеткiзiп беру мерзiмi

1. Багаж бен жүк-багажды жеткiзiп беру мерзiмi тасымалдауды жүзеге асыратын поездың қозғалыс кестесiне сәйкес баратын темiр жол станциясына дейiн жүру уақытымен айқындалады.
Егер багажды, жүк-багажды тасымалдау жол жүру барысында ауыстырып тиеу арқылы жүзеге асырылса, онда жеткiзiп беру мерзiмi әрбiр ауыстырып тиеу үшiн бiр тәулiкке арттырылады.
2. Жолаушыға, алушыға багаж, жүк-багаж баратын станцияда багаж, жүк-багаж квитанциясын және жеке басын куәландыратын құжатты көрсеткеннен кейiн берiледi.
3. Багажды, жүк-багажды беру жолаушылар тасымалы жөнiндегi операциялар үшiн станция ашық болған уақыт iшiнде жүргізiледi.

136-бап. Жүк тасымалдау ережелерi

1. Жүк тасымалдау ережелерi осы Кодекстiң 28-бабының 2-тармағымен көзделген жалпы ережелердi қамтиды, сондай-ақ мыналардың шарттары мен тәртiбiн:
1) тасымалдау жоспарын орындаудың есеп карточкасын жасау;
2) жүктердi беру;
3) вагондар мен контейнерлердi пломбалау үшiн бекiту-пломбалау құрылғыларын қолдану;
4) жаппай тасымалданатын жүктердi маршруттармен және вагондар тобымен бiр жүкқұжаты бойынша тасымалдау;
5) құндылығы жарияланған жүктердi тасымалдау;
6) жүк массасының табиғи азаю нормаларын;
7) вагондарды беруге-алып кетуге шарттар жасасу және осындай шарттардың мiндеттi талаптары;
8) жеткiзiп беру мерзiмдерiнiң және жеткiзiп беру мерзiмдерiн есептеу ережелерiн;
9) сақтау;
10) жүктi ұстап қалу, жүктердi мемлекеттiк органдарға тапсыру;
11) бос және үйiп тиелген жүктi тасымалдау;
12) ашық жылжымалы құраммен тасымалдау;
13) жолсерiктердiң жолбасшылығы арқылы тасымалдау;
14) жөнелтушi маршруттарымен тасымалдау;
15) ұсақ және шағын тонналық жөнелтiлiмдермен тасымалдау;
16) контейнерлермен және көлiктiк пакеттермен тасымалдау;
17) мұз болып тоңазыған жүктердi тасымалдау;
18) тез бүлiнетiн жүктердi тасымалдау;
19) жануарлар мен құстарды тасымалдау;
20) ветеринариялық, фитосанитариялық бақылауға жататын жүктердi тасымалдау;
21) тар табанды темiр жолдармен тасымалдау;
22) вагондар, контейнерлер, түсiретiн тасымалдау аспаптары бөлiктерiнiң құнын өтеу;
23) сұйық жүктердi құйып алу арқылы вагон-цистерналарда және бункерлiк жартылай вагондарда тасымалдау;
24) арнайы зерттеулер мен сараптамалар жүргізу талаптары мен тәртiптерiн;
25) тасымалдарды жоспарлау;
26) жүктердi тасымалдауға қабылдау;
27) жүк қағазы мен тасымалдау құжаттарын ресiмдеу;
28) вагон таразыларында жүктердi өлшеу дәлдiгi нормаларын;
29) тасымалдау ақысы мен тасымалдау жөнiндегi есептеулердi;
30) жүктердi тиеу және түсiру (босату) мерзiмдерiн;
31) барар жерiн өзгерту, жүк жөнелтушiге қайтару;
32) актiлер жасау;
33) қауiптi жүктердi тасымалдау;
34) Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес өзге де шарттарды белгiлейдi.

137-бап. Жүктi тиеу, түсiру (жүктен босату)

1. Жүктi тиеудi және түсiрудi (жүктен босатуды) тасымалдаушы немесе жүк жөнелтушi (жүк алушы) тасымалдау ережелерiнде немесе шарттарында көзделген тәртіппен және мерзiмде жүзеге асырады.
1-1. Кедендiк тексерiп қарау мақсатында орналасуы кеден органдарымен келiсiлген ортақ пайдаланылатын кiрме жолдарда жүктi, жүк-багажды вагондарға, контейнерлерге тиеудi, сондай-ақ олардан түсiрудi тасымал процесiне қатысушылар жүзеге асыруы мүмкiн.
Бұл қызмет Қазақстан Республикасының кеден заңдарында көзделген кедендiк тексерiп қарау актiсi көрсетiлген кезде ғана жүзеге асырылады.
Тасымалдау процесiне қатысушылардың тауарларды тиеуге (түсiруге), зақымдалған буманы жөндеуге, буманы ашуға, буып-түюге немесе қайта буып-түюге, сондай-ақ вагондарды, контейнерлердi беруге және алып кетуге, санитарлық паспорттар беруге, жүктердi, контейнерлердi сақтауға байланысты шығыстары және кеден органдарының не өзге де мемлекеттiк бақылау және қадағалау органдарының бастамасы немесе нұсқауы бойынша осы жұмыстарды орындауға байланысты туындаған басқа да шығыстары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгiленген мөлшерде жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар есебiнен өтеледi.
2. Жүк жөнелтушi жүктi тасымалдауға жүру қауiпсiздiгi, жүктiң және жылжымалы құрамның сақталуы қамтамасыз етiлетiндей етiп дайындауға мiндеттi.
3. Тасымалдаушы жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының құралдарымен жүктi тиеуге, түсiруге (жүктен босатуға) вагондар, контейнерлер беру уақыты туралы берерден кемiнде екi сағат бұрын оларды хабардар етуге мiндеттi.
4. Егер тасымалдауды ұйымдастыру туралы шартта өзгеше белгiленбесе, тасымалдауыш тасымалдау ережелерiнде көрсетiлген тәртiппен жүктiң баратын станцияға жеткiзiлгендiгi туралы жүк келген күннен кейiнгi тәулiкте күндiзгi сағат он екiден кешiктiрмей жүк алушыны хабарлар етуге мiндеттi.
5. Егер шарт талаптарында көзделген болса, тасымалдаушы жүк алушыға немесе экспедиторға оның атына жүк келе жатқандығы туралы алдын ала хабар беруi мүмкiн.
6. Жүк алушы өзiнiң атына келген жүктi қабылдап алуға, жылжымалы құрамды босатуға және оны тазалауды қамтамасыз етуге мiндеттi.
Жылжымалы құрамды тазалау тасымалдау ережелерiнде көрсетiлген талаптарға сәйкес жүзеге асырылады.

138-бап. Жүк тасымалдарын жоспарлау

1. Тасымалдаушы жүк тасымалдауды ұйымдастыру шарттарына және берiлген өтiнiмдердiң негiзiндегi тасымалдау шарттарына сәйкес жүзеге асырады.
2. Жүктердi тасымалдауға берiлетiн өтiнiмнiң нысаны, оны ресiмдеу, толтыру, орындау, өзгерiстер енгiзу және есепке алу тәртiбi тасымалдау ережелерiмен белгiленедi.
3. Халықаралық қатынастағы тасымалдарға өтiнiм беру Қазақстан Республикасы халықаралық шарттарының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
4. Тасымалдаушы, осы Кодекспен және тасымалдау ережелерiмен көзделген жағдайларда, жүктердi тасымалдау өтiнiмiн қабылдаудан бас тарта алады.

139-бап. Вагондарды, контейнерлердi беру және алып кету

1. Тасымалдаушы жүк жөнелтушiге вагондарды, контейнерлердi қабылданған өтiнiмде және (немесе) шартта белгiленген мерзiмдерде жүк тиеуге беруге және оларды алып кетуге мiндеттi. Берiлген вагондар, контейнерлер мәлiмделген жүктердi тасымалдау үшiн тасымалдау ережелерiне сәйкес (жарамды, iшi мен сырты тазаланған) болуға тиiс.
2. Вагондарға жүк тиеу тасымалдаушының құралдарымен жүзеге асырылатын жағдайларды қоспағанда, мәлiмделген жүктердi тасымалдау үшiн жүк жөнелтушi вагондар мен контейнерлердiң коммерциялық тұрғыдан жарамдылығын анықтайды.
Жүк жөнелтушi тиiстi жүктердi тасымалдауға берiлген жарамсыз көлiк құралдарынан бас тартуға құқылы.

140-бап. Вагондарды, контейнерлердi пломбалау

1. Жүк тиелген вагондар мен контейнерлер:
1) егер жүктi тасымалдаушы тиеген болса, соның бекiту-пломбалау құрылғыларымен;
2) егер жүктi жүк жөнелтушi, порт, айлақ тиеген болса, онда жүк жөнелтушiнiң, порттың, айлақтың бекiту-пломбалау құрылғыларымен пломбаланады.
2. Вагондар, контейнерлер кедендiк тексеру үшiн ашылған жағдайда, оларды жаңа бекiту-пломбалау құрылғыларымен пломбалауды кеден органдары тасымалдау ережелерiне сәйкес, қолдануға рұқсат етiлген бекiту пломбалау құрылғыларының түрлерiмен жүзеге асырады.
3. Кеден органдары қолданған бекiту-пломбалау құрылғылары жүк жөнелтушi мен тасымалдаушының бекiту-пломбалау құрылғыларына тең естiрiледi.

141-бап. Тасымалдау ақысы

1. Егер шартта өзгеше көзделмесе, жүк тасымалдау ақысын және тасымалдаушыға тиiстi өзге де төлемдердi жүк жөнелтушi, экспедитор жүк жөнелтiлгенге дейiн төлейдi.
Бұл орайда жүк тасымалдау ақысы жүк тасымалы жүзеге асырылатын ең қысқа ара қашықтыққа есептеп алынады.
2. Жүктi тасымалдауға және беруге байланысты түпкiлiктi есеп айырысуды жүк алушы жүк жеткiзiлген кезде жүргізедi.
3. Жүк жөнелтушiнiң, жүк алушының, экспедитордың тасымалдар үшiн берешегі болған, сондай-ақ олар төлемдердi дер кезiнде жасамаған жағдайда, бұдан кейiн тасымалдаушы борыш өтелгенге дейiн тасымалдау шартын жасасудан бас тарта алады.
4. Осы баптың 3-тармағында көзделген iс-әрекеттер жүзеге асырылған жағдайда, кiнәлi тарап (жүк жөнелтушi, жүк алушы, экспедитор) тасымалдаушыға вагондар мен контейнерлердi пайдаланғаны үшiн ақыны бүкiл кiдiрiс уақытына қоса төлейдi.
5. Жүк тасымалына ақы жүктi тасымалдауға қабылдаған күнi, ал жүк жеткiзiлген кезде есеп айырысқан ретте жүк берiлген күнi төленедi.

142-бап. Темiр жолдарда вагондарды, контейнерлердi пайдаланғаны және олардың бос тұрғаны (кідіртiлгенi) үшiн төлем

1. Вагондарды, контейнерлердi пайдаланғаны үшiн ақы тасымалдаушыға төленедi, ал тиiстi шарт болғанда - жүк жөнелтушi, жүк алушы, тармақ иеленушi:
1) вагондардың, контейнерлердiң өздерiнде болған уақыты үшiн, тиеу (түсiру) және маневрлiк жұмыстар үшiн қажеттi уақытты қоса алғанда;
2) жүк жөнелтушiлердiң, жүк алушылардың, тармақ иеленушiлердiң кiнәсiнен магистральдық, станциялық және кiрме жолдарда вагондардың бос тұрғаны және контейнерлердiң кiдiртiлгенi үшiн вагондарды иеленушiге төлем жасайды.
2. Тасымалдаушы жылжымалы құрамның магистральдық, станциялық және кiрме жолдарда бос тұрғаны, сондай-ақ бос тұру салдарынан пайда болған тасымалдау процесiне қатысушыларға қайтаруға жататын зиянды аталған жолдардың иелерiне төлейдi.
3. Жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар, тармақ иеленушiлер немесе жылжымалы құрамның иелерi өздерiнiң кiнәларынан магистральдық, станциялық және кiрме жолдарда жылжымалы құрамның бос тұрғаны және бос тұру салдарынан тасымалдау процесiне қатысушыларға келтiрiлген зиянды осы баптың 2-тармағымен көзделген төлемдердi, егер аталған жолдардың иелерiмен жасасылған шарттар бойынша төлем тәртiбi белгiленбеген болса, өтеуге мiндеттi.
4. Осы баппен көзделген төлем мөлшерi Қазақстан Республикасының көлiк заңнамасына сәйкес белгiленедi.

143-бап. Жүктi беру кезiнде тексеру

1. Тасымалдаушы жүктi беру кезiнде оны:
1) бұзылған вагонда, контейнерде келген;
2) жолдағы темiр жол станцияларының бекiту-пломбалау құрылғыларымен бекiтiлген, сондай-ақ бекiту-пломбалау құрылғылары бұзылған вагондарда, контейнерде келген;
3) ашық жылжымалы құрамда немесе бекiту-пломбалау құрылғылары жоқ жабық вагондарда тасымалданған кезде, егер мұндай тасымалдар тасымалдау ережелерiнде көзделген болса, жетiспеу, бұзылу (бүлiну) белгiлерiмен келген;
4) тез бүлiнетiн жүктердi рефрижератор вагондарда тасымалдаған кезде жеткiзiп беру мерзiмi бұзылып немесе температуралық режим бұзылып келген;
5) тасымалдаушы тиеген;
6) вагондар, контейнерлер түсiрудi тасымалдаушы жүзеге асырған жағдайларда тексередi.
2. Тасымалдаушы ыдыстағы және жеке-дара жүктердi тек бүлiнген жерлердегi жүктiң салмағы мен жай-күйiн тексерiп бередi. Ыдыстың бұзылғаны немесе жүктiң жай-күйiне әсер етуi мүмкiн басқа да жағдайлар байқалған кезде, тасымалдаушы бұзылған жерлердегі жүкке тексеру жүргiзедi.
3. Жүктi беру кезiнде оның салмағын тексеру оны тиеген кездегі салмағын анықтау тәсiлiмен жүргiзiледi.
Егер жүктiң жөнелту станциясында анықталған салмағы баратын станциясындағы салмағымен салыстырғанда тасымалдау ережелерiне сәйкес белгiленген салмақтың шектi ауытқу және табиғи азаю нормасынан аспаса, жүктiң салмағы дұрыс деп есептеледi.
4. Жүк алушы мен тасымалдаушыда вагонды өлшейтiн таразылар болмаған жағдайда, егер тасымалдаушы келiп түскен жүктi салмағы бойынша қабылдауды өз есебiнен жүргiзудi талап етпесе, бос және үйiп тиелген жүктер салмақтары тексерiлмей берiледi.

6-параграф. Темiр жол тасымалдарынан туындайтын
мiндеттемелер бойынша жауапкершiлiк

144-бап. Жалпы ережелер

Осы тараудың регламенттелмеген ережелерi бөлiгiнде темiр жол тасымалынан туындайтын мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн осы Кодекстiң Жалпы бөлiмiнiң 7-тарауына сәйкес жауапкершiлiк туады.

145-бап. Магистральдық темiр жол желiсiн пайдаланған кезде туындайтын мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

Магистральдық темiр жол желiсiн пайдаланған кезде туындайтын мiндеттемелердi орындамаған немесе тиiсiнше орындамаған жағдайда тараптар Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында, магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану ережелерiнде, сондай-ақ осылардың негiзiнде жасалған шарттарда белгiленген негiздер бойынша және мөлшерде жауапты болады.

146-бап. Жүк тасымалдау жоспары бойынша өтiнiмдердi орындамағаны үшiн жауапкершiлiк

1. Тасымалдаушы қабылданған өтiнiмге сәйкес көлiк құралдарын бермегенi, ал жүк жөнелтушi жүктi ұсынбағаны, сондай-ақ берiлген көлiк құралдарын пайдаланбағаны үшiн, айлық есептiк көрсеткiш шамасынан мынадай мөлшерде пайызбен есептелетiн айыппұл түрiнде өзара мүлiктiк жауапкершiлiкте болады:
1) жүктi контейнерлермен тасымалдағанда:
брутто салмағы қоса алғанда бес тоннаға дейiн әр контейнер үшiн он бес пайыз;
брутто салмағы қоса алғанда бес тоннадан он тоннаға дейiн әр контейнер үшiн отыз пайыз;
брутто салмағы он тоннадан артық әр контейнер үшiн алпыс пайыз;
2) жүктi рефрижератор вагондардан, транспортерлерден басқа вагондарда тасымалдаған кезде - әр вагон үшiн бiр жүз елу пайыз;
3) рефрижератор вагондарда, транспортерлерде тасымалдаған кезде - әр вагон, транспортер үшiн екi жүз тоқсан пайыз.
2. Жүктi (вагондармен ғана тасымалдау белгiленген) тар табанды темiржол желiлерiмен тасымалдаған кезде - осы баптың 1-тармағында көзделген айыппұлдардың елу пайызы мөлшерiнде мүлiктiк жауапкершiлiкте болады.
3. Жүк тасымалдау өтiнiмiн орындамағаны үшiн айыппұл вагондарды, контейнерлердi пайдаланғаны үшiн төлемге қарамастан алынады.
4. Тасымалдаушының қабылданған өтiнiмге сәйкес жылжымалы құрамның берiлмегенi үшiн айыппұл төлеуi оны жылжымалы құрамды бepу жөнiндегі одан әрi атқаратын мiндеттемелерден босатпайды. Жылжымалы құрам жүк жөнелтушімен келiсiлген ұзартылған мерзiмде берiлмеген жағдайда, егер тасымалдаушы жылжымалы құрамның берiлмеуi өзiнiң кiнәсiнен болмағанын дәлелдемесе, тасымалдаушы тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгiленген 5 еселенген айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде тұрақсыздық айыбын төлеуге мiндеттi.

147-бап. Вагондар мен контейнерлердi өз бетiмен иеленiп алғаны, бұзғаны немесе жоғалтқаны үшiн жауапкершiлiк

1. Тасымалдаушы, жүк жөнелтушi, жүк алушы, сондай-ақ басқа да тұлғалар өздерiне тиесiлi емес вагондарды, контейнерлердi өздерiнiң тасымалдары, жүктерiн сақтауы үшiн пайдалануға, сондай-ақ олардың иелерiнiң рұқсатынсыз, егер бұл тиiстi шарттарда көзделмесе, тиеу үшiн пайдалануға құқығы жоқ.
2. Мұндай талапты сақтамағаны үшiн кiнәлi тарап вагондарды, контейнерлердi пайдаланғаны үшiн ақы төлеумен қатар көлiк құралдары иесiнiң алдында вагондарды, контейнерлердi пайдаланғаны үшiн төленетiн ақы мөлшерiндегi айыппұл түрiнде мүлiктiк жауапкершiлiкте болады.
3. Осы баптың 2-тармағында көзделген айыппұлды төлеу кiнәлi тарапты Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiмен белгiленген иеленушi алдындағы мүлiктiк жауапкершiлiктен босатпайды.

148-бап. Жүктердi жеткiзiп беру мерзiмдерiн бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

1. Жүктi жеткiзiп беру мерзiмiнiң өтiп кеткен әр тәулiгi үшiн, соның iшiнде тiкелей аралас қатынаста тасымалдаған кезде жолдың темiр жол бөлiгi үшiн, егер тасымалдаушы мерзiмнiң өтiп кеткенi өзiнiң кiнәсiнен болмағанын дәлелдей алмаса, жүк алушыға темiр жол көлiгiмен тасымалдағаны үшiн тасымал төлемiнiң бес пайызы мөлшерiнде, бiрақ тасымал төлемiнiң елу пайызынан аспайтын мөлшерде айыппұл төлейдi. Тасымалдаушыға тиесiлi емес бос вагондарды жеткiзiп беру мерзiмiн өткiзiп жiбергенi үшiн де тасымалдаушыдан осы мөлшерде айыппұл алынады.
2. Жүк жөнелтушi, жүк алушы, экспедитор Қазақстан Республикасы заңдарының тауарлар экспортына, импортына, транзитiне арналған құжаттарды ресiмдеу жөнiндегi талаптарын бұзғаны, оның салдары кеден, шекара немесе бақылау жасау түрлерiнiң басқа да органдарының вагондар мен контейнерлердi кiдiртiп қоюына әкеп соққаны үшiн тасымалдаушының пайдасына вагондарды, контейнерлердi пайдалану ақысы мөлшерiнде айыппұл алынады.

149-бап. Вагондарға, контейнерлерге артық жүк тиегенi үшiн жауапкершiлiк

Вагонға, контейнерге жүк көтерiмдiлiгiнен (сыйымдылығынан) артық жүк тиегенi үшiн жүк жөнелтушiден тасымалдаушының пайдасына келтiрiлген залалдарды өтеумен қатар, тасымал ақысының елу пайызы мөлшерiнде айыппұл өндiрiп алынады.

150-бап. Вагондарды, контейнерлердi жүктi түсiргеннен кейiн тазаламағаны үшiн жауапкершiлiк

1. Тасымалдаушының тазаланбаған вагонды, контейнердi қабылдаудан бас тартуға құқығы бар. Вагонның, контейнердiң тазалауда тұрған уақытына жүк алушы тасымалдаушыға пайдаланғаны үшiн ақы төлейдi.
2. Вагонды, контейнердi тазалаудан бас тартқаны үшiн жүк алушыдан тасымалдаушының пайдасына тазалау жөнiндегі жұмыс құнының екi есе мөлшерiнде айыппұл өндiрiп алынады.

151-бап. Жылжымалы құрамның, контейнерлердiң, вагондардың және контейнерлердiң алынатын қарапайым тасымалдау құралдарын, алынатын тораптары мен бөлшектерiн бүлiнгенi немесе жоғалтылғаны үшiн жауапкершiлiк

Жылжымалы құрамды, контейнерлердi, вагондардың және контейнерлердiң алынатын қарапайым тасымалдау құралдарын, алынатын тораптары мен бөлшектерiн, пакеттеу құралдарын бұзғаны немесе жоғалтқаны үшiн кiнәлi тараптан меншiк иесiнiң (иеленушiнiң) пайдасына жоғалған мүлiктiң немесе қажеттi жөндеудiң құны, сондай-ақ жоғалған мүлiк немесе қажеттi жөндеу құнының елу пайызы мөлшерiнде айыппұл өндiрiп алынады.

152-бап. Вагондарды кiрме жолдарға берудi, олардан алып кетудi кешiктiргенi үшiн жауапкершiлiк

1. Вагондарды кiрме жолдарға беру және олардан алып кету, кiрме жолдарды пайдалану шарттары бойынша тасымалдаушы темiр жолдардың кiрме жолдарындағы тиеу және түсiру (жүктен босату) орындарына (орындарынан) вагондарды берудi, алып кетудi, қабылдауды кешiктiргенi үшiн әр вагонға сағатына айлық есептiк көрсеткiш шамасының 1,7 пайызы мөлшерiнде айыппұл төлеу түрiнде жауапты болады.
Айыппұл аталған шарттарда көзделген вагондарды беру, алып кету мерзiмiн бұзған кезден бастап кешiктiрiлген бүкiл уақытқа есептеледi.
2. Вагондарды отыз минуттан аз уақытқа кешiктiру есепке алынбайды. Вагондарды отыз минуттан бiр сағатқа дейiнгi мерзiмге кешiктiру толық бiр сағатқа есептеледi.

153-бап. Тасымалдаушыны жауапкершiлiктен босату

1. Тасымалдаушы осы Кодекстiң 57-бабында көрсетiлген негiздерден басқа мынадай:
1) жолаушының, жөнелтушінiң, (жүк жөнелтушiнiң), алушының (жүк алушының), экспедитордың, тасымалдау процесiне басқа қатысушылардың кiнәсiнен мiндеттемелер орындалмаған немесе тиiсiнше орындалмаған;
2) онкүндiктiң жекелеген күндерiнде вагондарды, контейнерлердi бермеудiң орнын осы күнтiзбелiк онкүндiк iшiнде жүк жiберушiнiң келiсiмi бойынша толтырған;
3) вагондар мен контейнерлердi беру осы Кодекстiң 145-бабының 3-тармағымен көзделген негiздер бойынша тоқтатылған немесе жүктердiң жөнелтiлуi кiдiртiлген;
4) жүк алушының жүктi дер кезiнде түсiрмеуi және алып кетпеуi салдарынан жүк бұзылған (бүлiнген);
5) жүк ерекше табиғи қасиеттерiне байланысты, сондай-ақ оны тасымалдау құжаттарында тасымалдау немесе сақтау кезiнде ерекше жағдайды немесе алдын ала сақтандыру шараларын қажет ететiн ерекше қасиеттерiн көрсетпей тапсыру салдарынан сақталмаған;
6) егер тиеу немесе түсiру (жүктен босату) жүк жөнелтушiнiң немесе жүк алушының құралдарымен жүргiзiлiп, жүк жабық вагонға, контейнерге тиелген, түсiрiлген (жүктен босатылған);
7) жүк ашық жылжымалы құраммен тасымалдануына байланысты табиғи себептердiң салдарынан сақталмаған;
8) жүк жүк жөнелтушiнiң немесе жүк алушының жолсерiгiнiң жолбасшылығымен тасымалданған;
9) жүк жөнелтушi темiр жол көлігі жүк құжатында көрсеткен мәлiметтер қате, дәл емес немесе толық емес болған;
10) жүк салмағындағы табиғи азаю, ылғалдылықтың төмендеу нормалары шегiндегi айырмашылық және таразылар көрсетуiндегi нормалардың алшақтауы, сондай-ақ жүк тасымалдаушының қатысуынсыз жүк жөнелтушi белгiлеген салмақ бойынша тасымалдауға қабылданған жүк салмағында айырмашылық болған;
11) тез бүлiнетiн жүк тасымалдаудың шектi мерзiмi және температуралық режим сақталған кезде бүлiнген;
12) көлік ыдысының немесе олардың қасиеттерiнiң көзге көрiнбейтiн кемшiлiктерiнен багаж, жүк, жүк-багаж сақталмаған жағдайларда жауапкершiлiктен босатылады.
2. Тасымалдаушының кiнәсiнен багаждың бүлiну жағдайларын қоспағанда, жолаушы қол жүгі ретiнде өзiмен бiрге алып жүретiн багаждың сақталуына тасымалдаушы жауапты болмайды.

154-бап. Жүк жөнелтушiнi, жүк алушыны жауапкершiлiктен босату

Жүк жөнелтушi немесе жүк алушы осы Кодекстiң 57-бабының 2-тармағында көрсетiлген негiздерден басқа мынадай:
1) өзiнiң алдын ала келiсiмiнсiз берiлген вагондар, контейнерлер пайдаланылмаған;
2) онкүндiктiң жекелеген күндерiнде жүктiң жол берiлген кем тиелуiн осы күнтiзбелiк онкүндiк iшiнде тасымалдаушының келiсiмiмен толтырған;
3) тығыздап тиеу нәтижесiнде вагондарды, контейнерлердi өтiнiмде көзделген мөлшерден аз пайдаланған;
4) тасымалдаушыны вагондарды, контейнерлердi пайдаланбайтындығы туралы жүк тиейтiн күннен кем дегенде үш тәулiк бұрын ескерткен жағдайларда жауапкершiлiктен босатылады.

7-параграф. Ұлттық темiр жол компаниясы

155-бап. Ұлттық темiр жол компаниясы

1. Ұлттық темiр жол компаниясы - жалғыз акционерi ұлттық холдинг болып табылатын Yкiметтiң шешiмiмен құрылған және магистральдық темiр жол желiсiн күтiп ұстауды және пайдалануды жүзеге асыратын, сондай-ақ магистральдық темiр жол желiсi қызметтерiн көрсететiн акционерлiк қоғам.
2. Ұлттық темiр жол компаниясы магистральдық темiр жол желiсi операторының функцияларын орындайды:
тасымалдау процесiн орталықтандырылған басқаруды және ұйымдастыруды жүзеге асырады;
магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану ережелерiне сәйкес тасымалдаушылармен шарттар жасасады;
техникалық пайдалану ережелерiне сәйкес келмейтiн жылжымалы құрамды магистральдық темiр жол желiсiне жiбермейдi.
3. Жолаушылар тасымалын ұйымдастырған кезде Ұлттық темiр жол компаниясы мен тасымалдаушылардың мемлекеттiк басқару органдарымен өзара қарым-қатынасы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шарт талаптарымен жүзеге асырылады.

8-параграф. Ұлттық темiр жол тасымалдаушысы

156-бап. Ұлттық темiр жол тасымалдаушысы

Ұлттық темiр жол тасымалдаушысы - мәртебесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын, арнайы және әскери тасымалдарды орындайтын және жылжымалы құраммен жолаушыларды, багажды, жүк-багажды, почта жөнелтiлiмдерiн және (немесе) жүктердi тасымалдау жөнiнде қызметтер көрсететiн тасымалдаушы.

9-параграф. Магистральдық темiр жол желiсi

157-бап. Магистральдық темiр жол желiсi

1. Магистральдық темiр жол желiсi Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында ортақ пайдаланылатын темiр жол көлiгiнiң объектiсi болып табылады, жекешелендiруге жатпайды және Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн шарттармен және тәртiппен Ұлттық темiр жол компаниясына берiледi.
2. Магистральдық темiр жол желiсi бойынша тасымалдау магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
3. Тасымалдаушы магистральдық темiр жол желiсi көрсеткен қызметтер үшiн магистральдық темiр жол желiсiнiң операторына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгiленген мөлшерде ақы төлейдi.
4. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгiленбесе, өткiзу қабiлетiнiң шектелуiне байланысты тасымалдаушыларға поездар қозғалысының нақты бағытында магистральдық темiр жол желiсiн пайдалануға беру мүмкiндiгi болмаған кезде, тасымалдау тасымалдаушылардың магистральдық темiр жол желiсi көрсететiн қызметтерге кемсiтусiз қол жеткiзу ережелерiнде көзделген тәртiппен конкурстық негiзде жүзеге асырылады.
5. Ұлттық темiр жол компаниясы магистральдық темiр жол желiсiн салуды, күтiп ұстауды және жаңғыртуды Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен бағдарлама бойынша жүзеге асырады. Жаңа магистральдық жолдар салу Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң шешiмi бойынша жүзеге асырылады. Магистральдық жолдарды салу, пайдалану және қолдану концессиялық келiсiмнiң негiзiнде жүзеге асырылады.

158-бап. Магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану кезiнде туындайтын мiндеттемелер

Магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану кезiнде туындайтын мiндеттемелер орындалмаған немесе тиiсiнше орындалмаған жағдайда, тараптар Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында, мемлекетаралық және/немесе ведомствоаралық келiсiмдерде, магистральдық темiр жол желiсiн пайдалану ережелерiнде, сондай-ақ осылардың негiзiнде жасалатын шарттарда белгiленген негiздер бойынша және мөлшерде жауаптылықта болады.

159-бап. Магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы

1. Магистральдық темiр жол желiсiнiң қызметтерiн көрсететiн және тасымалдау процесiн басқаратын заңды тұлға магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы болып танылады.
2. Магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы:
1) магистральдық темiр жол желiсi көрсететiн қызметтерге кемсiтусiз қол жеткiзудi қамтамасыз етуге және тасымалдаушыларға магистральдық темiр жол желiсiн пайдалануға бiрдей құқық беруге;
2) техникалық пайдалану ережелерiнiң, магистральдық желiдегi қозғалыс қауiпсiздiгiнiң және қоршаған ортаны қорғаудың талаптарына сәйкес келмейтiн жылжымалы құрамды магистральдық темiр жол желiсiне жiбермеуге;
3) жылжымалы құрамға қызмет көрсететiн персоналды, ол бiлiктiлiк талаптарына сәйкес келмеген жағдайда, тасымалдау процесiне жiбермеуге мiндеттi.

10-параграф. Кiрме жолдар

160-бап. Кiрме жолдарды пайдалану шарттары

1. Кipмe жолдар, олардың құрылыстары мен құрылғылары құрылыс нормалары мен ережелерiнің талаптарына сай келуге, жылжымалы құрамды магистральдық жолдарда рұқсат етiлетiн техникалық жүктеме нормасымен өткiзудi қамтамасыз етуi тиiс.
2. Кiрме жолдар, олардың құрылыстары мен құрылғылары жүктi ырғақты тиеудi, түсiрудi (жүктен босатуды), жүк айналымына сәйкес маневрлiк жұмысты, сондай-ақ жылжымалы құрамды ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуi тиiс.
3. Кiрме жолды оны салу немесе шұғыл жөндеу жұмыстарын жүргiзу кезеңiнде пайдалану қысқа мерзiмдi шарт талаптарымен жүзеге асырылуы мүмкiн.
4. Кiрме жолдардағы қозғалысқа қызмет көрсету және оны ұйымдастыру тәртiбi туралы нұсқаулық тасымалдау ережелерiне сәйкес әзiрленедi және бекiтiледi.
5. Тармақ иеленушi әрбiр кiрме жолға техникалық паспортты, жолдың егжей-тегжейлi бойлық пiшiнiн, жасанды құрылыстардың сызбаларын және оған жүк тиеу-түсiру (жүктен босату) орындары түсiрiлген, жолдар мен қойма жайларының мамандандырылуы көрсетiлген жоспардың осындай құжаттарды жасауға мемлекеттiк лицензиясы бар кәсiпорын жасаған масштабтық схемасын бередi.

161-бап. Кiрме жолдардың жалғасуы

1. Кiрме жолдардың магистральдық және станциялық жолдарға жалғасуы уәкiлеттi органның рұқсатымен жүзеге асырылады.
2. Жаңадан салынып жатқан кiрме жолдардың жұмыс iстеп тұрған кiрме жолдарға жалғасуына тармақ иеленушінiң келiсiмiмен рұқсат берiледi.
3. Жаңа салынып жатқан кiрме жолдар жалғасқан немесе пайдаланылып жүрген көрме жолда тасымалдау көлемi ұлғайған жағдайда, кірме жолдар, тeмip жол станцияларын салу, магистральдық темiр жол желiсiнiң бұрыннан бар темiр жол станцияларын дамыту құрылыс бастамашысының қаражаты есебiнен жүзеге асырылуы мүмкiн.

162-бап. Кiрме жолдар қызметтерiн көрсету

1. Тармақ иеленушiлер жылжымалы құрамды өткiзу, оның тұруы, вагондарды, контейнерлердi беру-алып кету және кiргiзу-шығару үшін, жүктердi қабылдау, тиеу (түсiру), беру жөнiндегi операцияларды, маневрлiк жұмыстарды және өзге де операцияларды жүзеге асыру үшiн тасымалдау процесiне қатысушыларға кірме жолдар қызметтерiн көрсету жөнiндегi шарттың негiзiнде кiрме жолдар қызметтерiн көрсетуге құқылы.
2. Тармақ иеленушiлер кiрме жолдар қызметтерiн көрсеткенi үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес төлем алады.
3. Тармақ иеленушiлер кiрме жолдар қызметтерiн көрсетудi тасымал процесiне қатысушылардың тең құқықпен пайдалануын қамтамасыз етуге мiндеттi.

163-бап. Кiрме жолдар бойынша қозғалыс қауiпсiздiгi талаптарының сақталуын тексеру ерекшелiктерi

1. Магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы кiрме жолдар бойынша қозғалыс қауiпсiздiгi талаптарының сақталуын, сондай-ақ тиеу (түсiру) жөнiндегi қызметтi жүзеге асыру және маневрлiк жұмыс кезiнде қауiпсiздiк талаптарының сақталуын тексеруге құқылы.
2. Уәкiлеттi орган, магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы кiрме жолдарда қозғалыс қауiпсiздiгiне, жылжымалы құрамның, контейнерлердiң, жүктiң сақталуына қатер төндiретiн ақаулар тапқан жағдайда, анықталған бұзушылықтар туралы акт жасайды. Тармақ иеленушi аталған актiнiң негiзiнде кiрме жолдар қызметiн көрсетудi тоқтата тұруға мiндеттi.
Тармақ иеленушi анықталған бұзушылықтарды актiде көрсетiлген мерзiмдерде жоймаған жағдайда, магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы кiрме жолдарға жылжымалы құрамды берудi және оны алып кетудi тоқтатуға құқылы.
3. Анықталған жолсыздықтар актiде көрсетiлген мерзiмде жойылмаған жағдайда уәкiлеттi орган кiрме жолды одан әрi пайдалануды тоқтату туралы шешiм қабылдайды. Анықталған жолсыздықтар жойылғаннан кейiн уәкiлеттi органның шешiмi негiзiнде кiрме жолды қайтадан пайдалануға жол берiледi.
4. Кiрме жолдардағы жылжымалы құрамды және контейнерлердi беру мен алып кетудiң, маневрлiк жұмыстарды тоқтата тұрудың әрбiр жағдайы туралы магистральдық темiр жол желiсiнiң операторы немесе тасымалдаушы мемлекеттiк көлiк бақылау органына жазбаша хабарлауға және кiрме жолдағы қауiпсiздiктiң бұзылуы туралы акт жасалған кезден бастап бiр тәулiктен кешiктiрмей осы актiнi жiберуге мiндеттi.
Аталған жағдайда тармақ иеленушi шарт бойынша, оның iшiнде контрагентпен жасалған шарт бойынша мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн толық мүлiктiк жауаптылықта болады.

164-бап. Магистральдық темiр жол желiсi операторының өкiмдерiн кiрме жолдарда орындаудың мiндеттiлiгі

Кiрме жолдарда қызметтік мiндеттерiн атқаратын қызметкерлер магистральдық темiр жол, желiсi операторының маневрлiк жұмыстарды ұйымдастыру мәселелерi жөнiндегi өкiмiн орындауға міндеттi.

165-бап. Кірме жолдар қызметтерiн көрсетуге жасалатын шарттар

1. Тасымалдау процесiне қатысушылардың кiрме жолдар қызметтерiн көрсету жөнiндегi өзара қатынастары шартпен айқындалады.
2. Тармақ иеленушi бiр жақты тәртiппен:
1) кiрме жолдар қызметтерiн көрсетуге жасалатын шарт талаптарын өзгертуге;
2) кiрме жолдар қызметтерiн көрсетуге жасалатын шартты бұзуға;
3) тасымалдау процесiне қатысушылар кiрме жолдар қызметтерiн көрсету шартын өздерi бұзған жағдайларды қоспағанда, олардың тең қол жеткiзу принципiн бұзатын өзге де iс-әрекеттер жасауға құқылы емес.
3. Кiрме жолдарды пайдалануға, вагондарды беруге-алып кетуге шарт жасасу кезiнде туындаған дауларды, сондай-ақ оларды өзгерту мен толықтыру жөнiндегi келiспеушiлiктердi сотқа дейiн реттеу тасымалдау ережелерiнде көрсетiлген тәртіппен және мерзiмдерде жүзеге асырылады.

166-бап. Кiрме жолдарда вагондар мен контейнерлердiң сақталуы үшiн жауапкершiлiк

Кiрме жолдарда жүктер мен жылжымалы құрамның сақталуына қабылдаушы тарап жауапты болады.
Тармақ иеленушiнiң алдындағы контрагенттiң жауаптылығы тармақ иеленушiнiң тасымалдаушы алдында жауап беретiн ережелерi сияқты ережелермен белгiленедi.

167-бап. Вагондар мен контейнерлердiң кiрме жолдарда тұру уақытын есепке алу

Вагондар мен контейнерлердiң кiрме жолдарда тұру уақытын есепке алу тасымалдау ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады. Вагондар мен контейнерлердi кiрме жолдарда қабылдау орны және тәртiбi шартпен белгіленедi.

11-тарау. Әуе көлiгi саласындағы мемлекеттiк реттеу
және бақылау ерекшелiктерi

1-параграф. Азаматтық авиацияны мемлекеттік реттеу

168-бап. Авиация қызметi және әуе кеңiстiгін пайдалану саласындағы мемлекеттік басқару мен бақылау

1. Азаматтық, эксперименттiк авиация саласындағы мемлекеттiк басқару мен азаматтық, эксперименттiк авиация қызметiне бақылауды уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
Мемлекеттiк авиация саласындағы мемлекеттiк басқару мен бақылауды өз құзыретi шегiнде қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
2. Уәкiлеттi орган мен қорғаныс саласындағы уәкiлеттi органның өзара ic-қимылын аталған мемлекеттiк органдардың шешiмiмен құрылған ведомствоаралық комиссия жүзеге асырады.
3. Уәкiлеттi орган Азаматтық авиацияның халықаралық ұйымының (ИКАО) талаптарына сәйкес келесi құжаттардың:
азаматтық әуе кемелерi мен аса жеңiл авиация әуе кемелерiн пайдаланушы сертификатының;
үлгi сертификатының;
әуежайдың жарамдылығы сертификатының;
ұшуға жарамдылығы сертификатының;
дана сертификатының берiлуiн жүзеге асырады.
Аталған құжаттарды беру Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасымен реттелмейдi.

169-бап. Уәкiлеттi органның азаматтық авиация саласындағы мемлекеттiк реттеу және бақылау мәселелерi жөнiндегі құзыретi

1. Уәкiлеттi органның құзыретiне:
1) азаматтық авиация қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу және бекiту;
2) халықаралық азаматтық авиация ұйымдарында халықаралық ынтымақтастықты, оның iшiнде Қазақстан Республикасының атынан өкiлдiк етудi жүзеге асыру;
3) әуе қатынасы мәселелерi жөнiндегi Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын iске асыру;
4) Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес азаматтық авиация саласындағы қызметтi лицензиялау;
5) сертификаттау және азаматтық әуе кемелерi мен аса жеңiл авиация әуе кемелерiн пайдаланушы сертификаттарын, үлгi сертификаттарын, әуежайдың жарамдылығы сертификаттарын, ұшуға жарамдылығы сертификаттарын және дана сертификаттарын беру;
6) тұрақты тасымалдар маршруттары кестесiн бекiту;
7) облысаралық, облысiшiлiк қатынастардағы маршруттарын бекiту;
8) тұрақты емес авиатасымалдарын орындауға рұқсаттар беру, сондай-ақ әуе көлiгiне тұрақты емес тасымалдарды рұқсаттар беру ережелерiн және осы рұқсаттарды беруден бас тарту негіздерiн бекiту;
9) Қазақстан Республикасының Үкiметiмен келiсе отырып уақытша басқаруды енгiзу және уақытша әкiмшiлiктi жасақтау;
10) азаматтық әуе кемелерiнiң техникалық пайдаланылуын бақылау ережелерiн бекiту;
11) әуе тасымалы маршруттарын пайдалану шарттарын бекiту;
12) әуе тасымалы маршруттарына куәлiктер беру;
13) азаматтық авиация саласындағы техникалық регламенттердi әзiрлеу;
14) Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiн, оларға берiлетiн құқықтарды және олармен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу;
15) аса жеңiл авиация аэродромдарының жарамдылығын анықтау тәртiбiн бекiту және аса жеңiл авиацияның авиациялық персоналын аттестаттаудан өткiзу;
16) флагмандық әуе тасымалдаушысын айқындау ережелерiн әзiрлеу;
17) ұшу қауiпсiздiгімен авиациялық қауiпсiздiк талаптарының бұзылу есебiн жүргiзу;
18) өз құзыретi шегiнде әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы iстердi қарау;
19) азаматтық авиация саласында ғылыми зерттеулер ұйымдастыру;
20) авиациялық персоналды қайта даярлау бағдарламаларын бекiту;
21) авиациялық персонал қызметтерiнiң басшысы мен мамандары лауазымына бiлiктiлiк талаптарын бекiту;
22) азаматтық авиацияның жердегi радиосәулелендiру құралдарын мемлекеттік тiркеу ережелерiн бекiту және олардың жарамдылық куәлiктерiн беру;
23) азаматтық авиация саласындағы еңбек қауiпсiздiгiн және өндiрiс санитариясын қамтамасыз ету тәртiбiн айқындайтын, сондай-ақ ұшуларға аэронавигациялық қызмет көрсету жөнiндегі нормативтiк құқықтық актiлердi бекiту;
24) өз құзыретi шегiнде әуежай қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердi бекiту;
25) азаматтық авиация саласында авариялық-құтқару жұмыстарын жүргiзу жөнiндегi нормативтік құқықтық актiлердi бекiту;
26) әуе кемелерiн есептен шығару ережелерiн бекiту;
27) азаматтық авиация саласында инспекциялық қарауды және инспекциялық тексерудi жүзеге асыратын уәкiлеттi органның лауазымды тұлғаларына, авиациялық персоналдың қолданылып жүрген куәлiктерi бар, ұшуларды техникалық жағынан қамтамасыз ететiн экипаж мүшелерiне, бортсерiктерге, инженерлiк техникалық құрамға және ұлттық қауiпсiздiк органдарымен келiсiлгеннен кейiн әуе кемесiнiң ұшу кезiндегi қауiпсiзден қамтамасыз ететiн персоналға халықаралық үлгiдегi сәйкестендiру карточкаларын беру;
28) Қазақстан Республикасының аумағында әрекет ететiн шетел авиакомпанияларын, олардың филиалдары мен өкiлдiктерiн аккредиттеу;
29) табиғи монополия салаларындағы және монополияға қарсы саясат саласындағы қызметтi бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын орталық мемлекеттiк органмен келiсе отырып, әуежайлар көрсететiн қызметтер құрамына кipeтiн операциялар тiзбесiн бекiту;
30) Қазақстан Республикасының азаматтық аэродромдарын пайдалануға жарамдылық нормаларына сәйкес пайдалануға және бағалау әдiстемелерiне жарамдылық нормаларын бекiту;
31) қатысты құзыреттi мемлекеттiк органдардың келiсуi бойынша халықаралық қатынастағы ұшуларға жiберiлмеген әуежайлардан халықаралық қатынастағы ұшуларды орындайтын әуе кемелерiн қабылдауға, шығаруға және оларға қызмет көрсетуге уақытша рұқсаттар беру;
32) азаматтық және эксперименттiк авиация аэродромдарын, сондай-ақ бiрлесiп пайдалану және бiрлесiп орналасу аэродромдарын мемлекеттiк тiркеу және олардың мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу;
33) азаматтық және эксперименттiк авиацияның аттестаттауға жататын авиациялық персоналы лауазымдарының (кәсiптерiнiң) тiзбесiн бекiту;
34) азаматтық және эксперименттiк авиацияның айырым белгiлерiмен нысанды киiм киiп жүруге құқығы бар авиациялық персоналы лауазымдарының тiзбесiн бекiту және оларды беру тәртiбiн айқындау;
35) сертификаттау және азаматтық әуе кемелерi мен аса жеңiл авиация әуе кемелерiн пайдаланушы сертифакаттарын, үлгi сертификаттарын әуежайдың жарамдылығы сертификаттарын, ұшуға жарамдылығы сертификаттарын және дана сертификаттарын беру;
36) Қазақстан Республикасының көлiк құралдарын, жылжымайтын мүлiкке және олармен мәмiлелер жасауға арналған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу үшiн алымдар алынуын қамтамасыз ету бөлiгiндегi салық заңнамасын орындау;
37) табиғи монополия салаларындағы және монополияға қарсы саясат саласындағы қызметтi бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын орталық мемлекеттік органдармен келiсе отырып, әуежайлар көрсететiн қызметтердiң (әуежай қызметтерiне) құрамына кiретiн операциялар тiзбесiн бекiту жатады.
2. Уәкiлеттi органның лауазымды адамдарының:
1) азаматтық авиация ұйымдарының лауазымды адамдары мен пайдаланушыларға авиациялық қауiпсiздiктi және үшін қауiпсiздiгін қамтамасыз ету мәселелерi бойынша орындалу мерзiмiн белгiлей отырып нұсқаулар және инспекторлық нұсқамалар беруге;
2) азаматтық авиация ұйымдарының лауазымды адамдары мен пайдаланушылардан қажетті ақпарат, құжаттар, соның iшiнде қаржылық құжаттар сұратуға, сондай-ақ өз функцияларын орындау үшiн қажеттi түсiнiктемелер мен материалдар талап етуге;
3) авиациялық персонал куәлiктерiн, кеме, ұшу аэродром құжаттамасын және өзге де құжаттаманы тексеруге;
4) борттық құжаттаманың болуын, сондай-ақ, шетелдiк әуе кемелерiн қоса алғанда, азаматтық әуе кемелерiнiң ұшу жарамдылығының талаптарына сәйкестiгін тексеруге құқығы бар.

170-бап. Авиакомпаниялар

1. Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген авиациялық жұмыстардың тiзбесiне сәйкес авиациялық жұмыстарды жүзеге асыратын авиакомпанияларды қоспағанда, азаматтық әуе кемелерiмен жолаушылар, багаж, жүк, почта тасымалдауды жүзеге асыратын және (немесе) азаматтық әуе кемелерiмен авиациялық жұмыстарды орындайтын авиакомпаниялар осы Заңда көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып, Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен акционерлiк қоғам нысанында ғана құрылады.
2. Авиакомпанияның ресми мәртебесi әдiлет органдарында заңды тұлғаны мемлекеттiк тiркеумен, уәкiлеттi орган берген пайдаланушы сертификаты және тиiстi лицензиясы болуымен айқындалады.
Авиакомпания деген ресми мәртебесi жоқ бiрде бiр заңды тұлға "авиакомпания" деп атала алмайды немесе өзiн авиациялық қызмет көрсетулердi және (немесе) жұмыстарды жүзеге асырушы ретiнде сипаттай алмайды.
3. Шетелдiк авиакомпаниялар Қазақстан Республикасы аумағындағы өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңдарына және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс iстейтiн шетел авиакомпаниялары, азаматтық авиация саласындағы қызметтi жүзеге асыратын шетел ұйымдары, олардың филиалдары мен өкiлдiктерi Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен аккредиттелуге жатады.
Уәкілеттi орган Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс iстейтiн шетел авиакомпанияларын, олардың филиалдары мен өкiлдiктерiн аккредиттеуден:
1) Қазақстан Республикасының шет мемлекетпен жасасқан келiсiмдерiнiң қолданылуы тоқтатылған жағдайда немесе осындай келiсiмдердiң Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс iстейтiн шетел авиакомпанияларын, олардың филиалдары мен өкiлдiктерiн ашуға қатысты шарттарымен айқындалған өзге де негiздi;
2) Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс iстейтiн шетелдiк авиакомпанияларды, олардың филиалдары мен өкiлдiктерiн аккредиттеудiң тәртiбi мен талаптары сақталмаған жағдайларда бас тартады.
Шетел авиакомпанияларын аккредиттеу мерзiмi аккредиттеу үшiн қажеттi барлық құжаттар ұсынылған күннен бастап отыз күннен аспайды.
4. Жолаушыларды, багажды, жүктi және почтаны тасымалдау жөнiндегi мiндеттемелер орындалмаған немесе тиiстi дәрежеде орындалмаған жағдайда авиакомпаниялар Осы Кодексте, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде, Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде, сондай-ақ тараптардың келiсiмдерiнде белгiленген жауапкершiлiкте болады.

171-бап. Әуе тасымалдары

1. Әуе тасымалдары маршруттары Қазақстан Республикасының халықаралық келiсiмдерiне және уәкiлеттi орган белгiлейтiн iшкi авиамаршруттарға сәйкес белгiленетiн халықаралық қатынаста жүзеге асырылады.
Авиамаршруттарды бөлу конкурстық негiзде жүзеге асырылады.
2. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе ол уәкiлеттiк берген мемлекеттiк органның шешiмдерi негiзiнде жүзеге асырылатын авиамаршруттар бойынша тұрақты тасымалдар, сондай-ақ жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмдерi негізінде жүзеге асырылатын, авиамаршруттың тиiмдi жұмыс iстеуiне қажеттi кiрiс деңгейiн қамтамасыз етпейтiн тасымалдарға тиiстi бюджетте көзделген қаражат есебiнен субсидия берiлуге тиiс.
3. Авиамаршрутқа берiлген куәлiк авиакомпанияның белгiлi бiр авиамаршрутта жолаушылар, багаж, жүк және почта тасымалдарын орындау құқығын куәландырады.
Авиамаршрут куәлiгiн тасымалдар түрлерi мен аталған куәлiктiң қолданылу мерзiмiн көрсетiп уәкiлеттi орган бередi. Авиамаршрут куәлiгiн иелiктен айыруға болмайды және ол басқа жеке және заңды тұлғаларға берiп жiберiлмейдi. Бiр авиамаршрутқа бiрнеше куәлiк берiлуi мүмкiн. Егер авиакомпанияда, болжамданған кiрiстi ескермегенде, бекiтiлген кестеге сәйкес бiр ай iшiнде ұшуды қамтамасыз ету үшiн қажеттi қаржы қаражаты болмаған жағдайда, авиамаршрутқа куәлiк беруден бас тартылуы мүмкiн.
Авиамаршрут куәлiгiн беруге негіз болған шарттар бұзылған жағдайда, оны уәкiлеттi орган керi қайтарып алуы мүмкiн.
4. Тұрақты емес ұшуды орындау уәкiлеттi органның рұқсатымен ғана жүзеге асырылады.
5. Басқа мемлекеттiң немесе мемлекеттердiң тағайындалған тасымалдаушысына қатысты әуе еркiндiгiн, тасымалдау құқығын беру шарттары әуе қатынастары туралы халықаралық келiсiмдермен белгiленедi.

172-бап. Ұлттық әуе және флагмандық әуе тасымалдаушылары

Ұлттық тасымалдаушы - әуе қатынасы туралы екiжақты немесе көпжақты халықаралық келiсiмнiң шарттарына сәйкес әуе тасымалдарын жүзеге асыру үшiн Қазақстан Республикасының Yкiметi тағайындаған әуе тасымалдаушысы.
Флагмандық әуе тасымалдаушысы - тұрақты және тұрақты емес халықаралық әуе тасымалдарын жүзеге асыру үшiн Қазақстан Республикасының Yкiметi тағайындаған әуе тасымалдаушысы.
Флагмандық әуе тасымалдаушысын тағайындалған әуе тасымалдаушылары арасынан конкурстық негiзде Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды және оған халықаралық авиамаршруттарды пайдалану кезiнде басымдық берiледi.

173-бап. Азаматтық авиация ұйымдарының аудитi

Азаматтық авиация ұйымдары жыл сайынғы аудиттi жүргiзуге мiндеттi.
Бұл талап Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тiзбе бойынша авиациялық жұмыстарды жүзеге асыратын авиакомпанияларға қолданылмайды.

174-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық және мемлекеттiк әуе кемелерiн, оларға берiлетiн құқықтарды және олармен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу

1. Азаматтық және мемлекеттiк әуе кемелерi мiндеттi мемлекеттiк тiркеуге жатады. Азаматтық әуе кемелерiн уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiнде тiркейдi. Азаматтық әуе кемелерiн қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасы мемлекеттiк әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiнде тiркейдi.
Тиiстi тiзiлiмге енгiзiлген әуе кемесiнiң иесiне мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк берiледi.
2. Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiне берiлетiн құқықтарды және олармен жасалатын мәмiлелердi уәкiлеттi органның Қазақстан Республикасының азаматтық авиацияны мемлекеттiк тiркеу туралы заңнамасына сәйкес Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiнде мiндеттi мемлекеттiк тiркеуiне жатады.
Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу тәртiбiн және Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiн, оларға берiлетiн құқықтарды және олармен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктердi беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
3. Аса жеңiл авиацияның әуе кемелерiн мемлекеттiк тiркеу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Қазақстан Республикасы мемлекеттiк әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу ережесiн және мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiктердi беру тәртiбiн қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган белгілейдi.
4. Азаматтық әуе кемелерiн, оларға берiлетiн құқықтарды және олармен жасалған мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу және/немесе қайта тiркеу, сондай-ақ мемлекеттік тiркеудi растайтын құжаттың телнұсқасын алу кезiнде Қазақстан Республикасының салық заңнамасымен белгiленген тәртiпте алымдар өндiрiледi.
5. Эксперименттiк әуе кемелерi Мемлекеттiк тiзiлiмге енгiзусiз уәкiлеттi органның есебiнде тұрады.
6. Шетелдiк әуе кемесi оны тиiстi шет мемлекеттiң әуе кемелерiнiң тiзiлiмiнен шығарғаннан кейiн Қазақстан Республикасының тиiстi тiзiлiмiне енгiзiледi. Егер Қазақстан Республикасының әуе кемесi белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының тиiстi тiзiлiмiнен шығарылмаса, онда бұл кеменiң кез келген шет мемлекеттiң әуе кемелерiнiң тiзiлiмiне енгiзiлгенi танылмайды.

175-бап. Уақытша басқару

1. Ұлттық қауiпсiздiк мүдделерiне, азаматтардың өмiрi мен денсаулығына қатер төнген жағдайда және азаматтық авиацияның тұрақты жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету мақсатында уәкiлеттi органның Қазақстан Республикасы Үкiметiмен келiсе отырып халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдалануға қатысты уақытша басқаруды енгiзуге құқығы бар.
Халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежай пайдаланушыны уақытша басқару халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыға қатысты әкiмшiлiк, заңдық, қаржылық, ұйымдастыру-техникалық және өзге де кешендi iс-шаралар мен рәсiмдердi мәжбүрлеп жүргізудi бiлдiредi.
Лицензияның қолданылуы тоқтатыла тұрған жағдайда уақытша басқару лицензияның қолданылуы тоқтатыла тұрған мерзiмге енгiзiледi.
2. Халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежай пайдаланушыны уақытша басқаруды уақытша әкiмшiлiк жүзеге асырады.
Халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыны уақытша басқару оның қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.
3. Халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыға уақытша басқару кезеңiнде заңсыз әрекеттермен (әрекетсiздiкпен) келтiрiлген зиян үшін уақытша әкiмшiлiк мүшелерi Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жауаптылықта болады.
4. Халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыға уақытша басқару енгiзу туралы уәкiлеттi органның шешiмi бұйрықпен ресiмделедi және мыналарды:
1) халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының атауы, оның орналасқан жерi мен мекен-жайын;
2) уақытша басқаруды енгізу негiздерiн;
3) уақытша басқару iсiнiң басталуы және оның мерзiмiн;
4) халықаралық авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген уақытша басқару режимiндегi әуежайды пайдаланушының басшы қызметкерлерiне өз жұмысы жөнiнде есеп дайындау және осы құжаттарды уақытша әкiмшiлiкке беру туралы нұсқаманы қамтуы тиiс.
5. Уақытша басқаруды енгiзу туралы шешiмге сот тәртiбiмен меншiк иесi, әуежайды пайдаланушы немесе пайдаланушы акционерлерiнiң жалпы жиналысы уәкiлеттiк берген адам шағым жасауы мүмкiн. Аталған шешiмге шағым жасау уақытша басқаруды енгiзу туралы шешiмiнiң қолданылуын тоқтата тұрмайды.
6. Уәкiлеттi органның уақытша басқаруды енгiзу туралы шешiмi үш жұмыс күнi iшiнде осы баптың 2-тармағының екiншi бөлiгiнде аталған қаражат есебiнен, мемлекеттiк тiлде және орыс тiлiнде кемiнде екi республикалық бұқаралық ақпарат құралында жарияланады.

176-бап. Уақытша әкiмшiлiк

1. Уәкiлеттi орган уақытша әкiмшiлiктi құрады, оның құрамына меншiк иесi мен уақытша басқару енгiзiлетiн әуежайды пайдаланушының өкiлдерi кiруi мүмкін.
2. Халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының уақытша басқаруы қолданылатын кезеңде:
1) әуежайды пайдаланушының басқару жөнiндегi барлық өкiлеттiгi уақытша әкiмшiлiкке өтедi;
2) халықаралық қатынаста - авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының басқару жөнiндегi құқықтары тоқтатыла тұрады;
3) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының басқару органдарының және оның басшы қызметкерлерiнiң өкiлеттiгi тоқтатыла тұрады;
4) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының атынан және есебiнен уақытша әкiмшiлiктiң сыртынан және жазбаша келiсiмiнсiз жасалған мәмiлелер жарамсыз деп танылады.
3. Уақытша әкiмшiлiк:
1) осы Заңмен айқындалған құзыретi шегiнде халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушы қызметінiң барлық мәселелерi бойынша дербес шешiм қабылдауға;
2) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының атынан шарттар жасасуға және құжаттарға қол қоюға;
3) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының атынан және оның мүддесiнде өкiлдiктi, оның iшiнде сотта да жүзеге асыруға;
4) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдалануға байланысты өндiрiстiк мәселелердi бағалау үшiн тәуелсiз сарапшыларды тартуға;
5) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыны уақытша басқару кезеңiнде Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өз құзыретi шегiнде бұйрықтар шығаруға құқылы.
4. Халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының уақытша басқару мерзiмi iшiнде уақытша әкiмшiлiктiң қызметiн бақылауды:
1) халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыны уақытша басқару кезеңiндегi қызметтiң негiзгi бағыттары туралы уақытша әкiмшiлiкке ұсыныстар беруге;
2) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес уақытша әкiмшiлiктiң өз қызметi және халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушының қызметi туралы ақпарат беруiн талап етуге;
3) уақытша әкiмшiлiктiң атқарылған жұмыс туралы есебiн тыңдап, бекiтуге құқылы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
5. Уақытша әкiмшiлiктi құрудың, оның қызметiн ұйымдастырудың өзге де мәселелерi Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленедi.
6. Уақытша әкiмшiлiк мүшелерi мен азаматтық авиация ұйымдары қызметкерлерiнiң еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасымен реттеледi.

177-бап. Уақытша басқаруды тоқтату

1. Халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыны уақытша басқару мынадай негiздер:
1) уәкiлеттi органның шешiмiмен белгiленген уақытша басқару мерзiмiнiң аяқталуы;
2) уәкiлеттi органның уақытша басқаруды мерзiмiнен бұрын аяқтау туралы шешiм қабылдауы;
3) сот шешiмiнiң заңды күшiне енуi бойынша тоқтатылады.
2. Халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыны уақытша басқаруды оның енгiзiлуiн туғызған себептердiң жойылуына байланысты (соның iшiнде мерзiмiнен бұрын) тоқтату халықаралық қатынаста авиарейстердi орындауға рұқсат берiлген әуежайды пайдаланушыға қатысты уәкiлеттi орган немесе уақытша әкiмшiлiк белгiлеген барлық шектеулердiң жойылуына негiз болады.

178-бап. Әуежайлар мен авиакомпаниялардың авиациялық қауiпсiздiк қызметтерiнiң қызмет ерекшелiктерi

1. Әрбiр әуежай мен авиакомпанияның өз құрылымында тиiстi қажеттi техникалық құралдармен және кадр құрамымен жасақталған авиациялық қауiпсiздiк қызметi болуы мiндеттi. Азаматтық авиация ұйымдарының авиациялық қауiпсiздiк қызметкерiнiң қызметi уәкiлеттi органмен, Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiк органдарымен, құқық қорғау және өзге де мемлекеттiк органдармен олардың құзыретiне сәйкес өзара қатынаста жүзеге асырылады.
Авиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн әуежай мен авиакомпанияның бiрiншi басшысы, сондай-ақ авиациялық қауiпсiздiк қызметтерiнiң басшылары дербес жауапкершiлiкте болады.
2. Азаматтық авиацияның барлық ұйымдары авиациялық қауiпсiздiк қызметтерiне, олар авиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiнде өздерiне жүктелген мiндеттердi орындауы үшiн, қажеттi жағдайлар жасауға мiндеттi.
Азаматтық авиация ұйымдары авиациялық қауiпсiздiк қызметiнiң қызметтiк мiндеттердi орындауына кедергi жасауға құқығы жоқ.
3. Әуежайлар мен авиакомпаниялардың авиациялық қауiпсiздiк қызметтерi, авиациялық қауiпсiздiк жөнiнде белгiленген ережелерге сәйкес, азаматтық авиация қызметiне заңсыз араласу әрекетiнен қорғауды қамтамасыз етуге мiндеттi.
4. Қазақстан Республикасының азаматы ғана авиациялық қауiпсiздiк қызметiнiң басшысы болуы мүмкiн. Әуежайлар мен авиакомпаниялардың авиациялық қауiпсiздiк қызметiнiң басшысын тағайындау мен қызметтен босату уәкiлеттi органмен және ұлттық қауiпсiздiк органдарымен келiсе отырып жүргiзiледi.
5. Азаматтық авиация ұйымдары авиациялық қауiпсiздiк қызметтерiнiң басшысы мен мамандарының лауазымдарына қойылатын бiлiктiлiк талаптарын Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiк органдарымен келiсе отырып уәкiлеттi орган белгiлейдi

2-параграф. Авиация қызметшiлерiнiң құқықтық жағдайы

179-бап. Авиация қызметшiлерiнiң жiктелуi

Авиацияның персоналына қызметi ұшуды ұйымдастырумен, орындаумен және қамтамасыз етумен, сондай-ақ әуе қозғалысына қызмет көрсетумен байланысты адамдар жатады.
Авиация персоналы авиация түрлерiне жатуына қарай азаматтық, мемлекеттiк және эксперименттiк авиация қызметшiлерi болып бөлiнедi.
Азаматтың, мемлекеттік және эксперименттiк авиация қызметшiлерiнiң қызмет тiзбелерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

180-бап. Авиация қызметшiлерiн кәсiптiк қызметке даярлау және жiберу

Авиация қызметшiлерiн кәсiби қызметке даярлау белгiленген тәртiппен тiркелген бiлiм беру мекемелерiнде жүргiзiледi.
Авиация персоналына жататын адам өзiнде қажеттi бiлiмi мен дағдысы бар екенiн, сондай-ақ денсаулығы қойылатын талаптарға сай келетiнiн растайтын кәсiби қызметтi жүзеге асыру құқығына уәкiлеттi орган беретiн куәлiгi (сертификаты) болған жағдайда ғана дербес кәсiби қызметке жiберiледi.
Ұшу қауiпсiздiгiне тiкелей байланысты азаматтық және эксперименттiк авиацияның авиация персоналының жұмыс уақыты режимiнiң ерекшелiктерiн Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдарына сәйкес уәкiлеттi орган белгiлейдi.
Азаматтық және эксперименттiк авиацияның аттестаттауға жататын авиация персоналы лауазымдарының (кәсiптерiнiң) тiзбесiн, сондай-ақ азаматтық және эксперименттiк авиацияның айырым белгiсi бар нысанды киiмiн киiп жүруге құқығы бар авиация персоналы лауазымдарының тiзбесiн, сондай-ақ оларды беру тәртiбiн уәкiлеттi орган бекiтедi. Аттестаттаудан өтпеген адамдар кәсiби мiндеттерiн орындауға жiберiлмейдi.
Аттестаттау ережесiн, оны өткiзу кезеңдiлiгiн, сондай-ақ авиация персоналына қойылатын талаптарды Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.

181-бап. Шет мемлекеттiң авиация персоналының куәлiктерiн тану

Шет мемлекет берген авиация персоналының куәлiктерi Қазақстан Республикасында осындай куәлiктердiң берiлуiне қойылатын талаптар Халықаралық азаматтық авиация ұйымы (ИКАО) белгiлеген стандарттық ең төменгi деңгейiне сай немесе олардан асып түскен жағдайларда жарамды деп танылады.

182-бап. Әуе кемесiнiң экипажы

Әуе кемесiнiң экипажы - тиiсiнше уәкiлеттi орган немесе қорғаныс саласындағы уәкілеттi орган белгiлеген тәртiппен ұшуды орындау кезiнде әуе кемесiн басқару мен оған қызмет көрсету жөнiнде белгiлi бiр мiндеттердi атқару тапсырылған авиация қызметiнiң адамдары.
Әуе кемелерiнiң түрi мен атқаратын iсiне, оларды пайдаланылу мақсаттары мен жағдайларына қарай азаматтық және мемлекеттiк әуе кемелерi экипаждардың құрамын әуе кемесiн жасап шығарушы мен тапсырыс берушi айқындайды және әрбiр үлгiдегі әуе кемесiн ұшуға пайдалану жөнiндегi құжаттарда көрсетiледi.
Экипаж құрамы толық болмаған жағдайда азаматтық әуе кемесiнiң ұшуына жол берiлмейдi.

183-бап. Азаматтық әуе кемесiнiң экипажы мүшелерiнiң құқықтары және оларды қамтамасыз ету жөнiндегi пайдаланушының мiндеттерi

Экипаждың әрбiр мүшесi ұшуға берiлген тапсырманы орындау кезiнде, егер оның пiкiрiнше, ұшудың ойдағыдай аяқталатынына дәлелдi күйде болса, оны орындаудан бас тартуға құқылы.
Әуе кемесiнiң ұшуы кезiнде экипаж мүшесi өз мiндеттерiн атқаруға байланысты жарақаттанған немесе оның денсаулығына өзге де зақым келген жағдайда, оның денсаулығы зақымдалғаннан кейiн алып жүрген жәрдемақысының немесе тағайындалған зейнетақысының және нақтылы алып жүрген жалақысының асатын сомасы бөлiгiнде пайдаланушы келтiрiлген залалдың орнын толтыруға мiндеттi. Экипаж мүшесi қызмет мiндеттерiн атқаруына байланысты қайтыс болған жағдайда пайдаланушы ұшу алдындағы дайындықтан бастап ұшудан кейiнгі талдау бiткенге дейiнгi залалдың орнын Қазақстан Республикасының заңнамасына белгiленген тәртiппен толтыруға мiндеттi.

184-бап. Әуе кемесiнiң командирi

1. Пилот (ұшқыш) мамандығы бар және белгiленген тәртiппен осы үлгiдегi әуе кемесiн дербес басқаруға құқығы бар адам ғана әуе кемесiнiң командирi бола алады.
Әуе кемесiнiң командирi экипаждың қызметiн басқарады, әуе кемесiнде тәртiп пен реттiлiктi, ұшу және әуе кемесiн пайдалану ережелерiнiң орындалуын қамтамасыз етедi.
2. Өзiнiң кәсiби қызметiн атқару барысында азаматтық әуе кемесiнiң командирi Қазақстан Республикасы әуе кеңiстiгiнде ұшудың Негiзгi ережелерiнде белгiленген құқықтарға сәйкес ұшудың қауiпсiздiгiн, әуе кемесiнiң және оның бортындағы адамдар мен мүлiктiң сақталуын қамтамасыз ету үшiн қажеттi кез келген шешiмдер қабылдап, шаралар қолданады.

185-бап. Азаматтық авиация ұйымдарының ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн басшы қызметкерлерi

Уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша қызметке тағайындалатын ұшу қызметiнiң басшысы, аға пилот, ұшу қауiпсiздiгi жөнiндегi инспекцияның бастығы, инженерлiк-авиациялық қызмет басшысы азаматтық авиация ұйымының ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн басшы қызметкерлерi болып танылады.
Ұшу қауіпсiздiгiн қамтамасыз ететiн басшы қызметкерлер уәкiлеттi органның келiсiмiн алмай өз мiндеттерiн үш айға дейiн атқара алады.

3-параграф. Әуе кемелерi

186-бап. Әуе кемелерiнiң жiктелуi

Авиация түрлерiне тиесiлiгiне қарай әуе кемелерi:
1) азаматтық;
2) мемлекеттiк;
3) эксперименттік болып бөлiнедi.
Азаматтық және эксперименттiк әуе кемелерi заңды және жеке тұлғалардың жеке меншiгiнде болуы мүмкiн.

187-бап. Азаматтық әуе кемесiнiң үлгісiн сертификаттау

1. Жаңа конструкциядағы (жаңа үлгiдегi) азаматтық әуе кемесi Қазақстан Республикасында қолданылып жүрген ұшу жарамдылығының нормаларына сәйкестiгi бойынша сертификатталуға тиiс және зауыттық, мемлекеттiк және пайдалану сынақтарынан өткеннен кейiн оның үлгi сертификаты болуы керек.
Үлгi сертификатын уәкiлетті орган бередi.
Әуе кемесiн жасап шығарушы үлгi сертификатының иесi болып табылады.
Әуе кемесiнiң бекiтiлген үлгi конструкциясы (үлгiлiк конструкциясы) өзгерген немесе оның ұшу жарамдылығына әсер ететiн пайдалану-техникалық құжаттамасы өзгерген жағдайда, әуе кемесiнiң бұл үлгiсi қосымша сертификаттаудан өтуi және үлгi сертификатына толықтыру алуы тиiс.
2. Азаматтық әуе кемелерiн сертификаттау, сондай-ақ оларды жарамдылық нормаларына сәйкестiгiн бақылау Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтетiн Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiн сертификаттау ережелерi бойынша жүзеге асырылады.
3. Ұшу қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн кемiстiктер айқындалған жағдайда үлгi сертификатты берген мемлекеттiк орган оның күшiн жоюы мүмкiн немесе оның күшi уақытша тоқтатылуы мүмкiн.
4. Уәкiлетті орган шет ел мемлекетi берген үлгi сертификатын оны беру талаптарының Қазақстан Республикасы белгiлеген стандарттарға сәйкес болған жағдайда ғана жарамды деп таниды.

188-бап. Әрбiр азаматтық әуе кемесiнiң данасын сертификаттау

Қазақстан Республикасында жасалып шығарылған әрбiр азаматтық әуе кемесi оның конструкциясының, сипаттамаларының және пайдалану-техникалық құжаттамасының Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiн сертификаттау ережелерiнде көзделген талаптарға сәйкес келуi бойынша сертификатталуға тиiс.
Әуе кемесi Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне тiркелгеннен кейiн ондай әуе кемесiнiң иесi уәкiлеттi органнан борттық құжат ретiнде оның ұшуға жарамдылығы туралы тиiстi куәлiк (сертификат) алуы тиiс.
Азаматтық әуе кемесiнiң данасына сертификаттау жүргiзудi жеке меншiк немесе шартты негiзде сынау зертханалары (Орталықтары) бар азаматтық авиация саласында көрсетiлетiн қызметтердi сертификаттау жөнiндегi уәкiлеттi орган жүзеге асырады. Азаматтық әуе кемесiнiң данасына сертификат берудi уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

189-бап. Аса жеңiл авиация саласындағы сертификаттау

Аса жеңiл авиация саласындағы сертификаттау азаматтық авиация саласында көрсетiлетiн қызметтердi сертификаттау жөнiндегi орган, әуе кемелерiн әзiрлеушiнiң қатысуымен тiркелген уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
Аса жеңiл авиацияның ұшу жарамдылығын куәландыру мақсатында сертификат беру, сондай-ақ пайдалану барысында ұшу жарамдылығын қолдауды бақылау Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн аса жеңiл авиация саласындағы сертификаттау ережелерiнде көзделген тәртiппен жүзеге асырылады.

190-бап. Шетелдiк әуе кемелерiнiң ұшуға жарамдылығының сертификатын тану

Әуе кемесiнiң ұшу жарамдылығына шетелдiк мемлекет берген сертификат, оның берiлуiне немесе күшiне енуiне қойылатын талаптар Қазақстан Республикасы белгiленген стандарттарға сәйкес келген жағдайда уәкiлеттi орган оны Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен Қазақстан Республикасында жарамды деп таниды.

191-бап. Әуе кемелерiне салынатын белгiлер

Тiркеу кезiнде әуе кемелерiне мемлекеттiк және тiркемелiк, танылым белгiлерi берiледi де, олар осы әуе кемелерiнiң сыртына салынады.
Мемлекеттiк және тiркемелiк танылым белгiлерiнен басқа әуе кемелерiнiң сыртына қосымша белгілер де (рәмiздер, қысқа жазбалар, эмблемалар) салынады. Бұл белгiлер мемлекеттiк және тiркемелiк танылым белгiлерiнiң көзбен көргенде танылуын қиындатпайтындай етiлiп әуе кемелерiнiң сыртына салынады.
Мемлекеттiк және тiркемелiк танылым белгiлерi мен қосымша белгiлердiң азаматтық және эксперименттiк әуе кемелерiнiң сыртына салыну тәртібiн уәкiлеттi орган белгілейдi.

192-бап. Тiзiлiмнен шығару

Азаматтық әуе кемесi Қазақстан Республикасының тиiстi тiзiлiмiнен мынадай жағдайларда:
1) азаматтық әуе кемесi есептен шығарылса немесе пайдаланудан алынып тасталса;
2) азаматтық әуе кемесi белгiленген тәртiппен шетел мемлекетiне, шетелдiк заңды немесе жеке тұлғаға сатылса немесе берiлсе;
3) азаматтық әуе кемесi эксперименттiк кемелер қатарына ауыстырылса;
4) азаматтық әуе кемелерiн тiркеу ресiмдерiмен көзделген басқа жағдайларда шығарылады.
Азаматтық әуе кемесi Қазақстан Республикасының тиiстi тiзiлiмiнен шығарылған кезде әуе кемесiн тiркеу туралы куәлiктiң және осы әуе кемесiне қатысты тиiстi тiзiлiмге жазылған барлық жазбалардың күшi жойылады.

193-бап. Пайдалануға жол беру

Азаматтық әуе кемесiн азаматтық әуе кемелерiнiң ұшуға жарамдылығының қолданылып жүрген техникалық регламентiне сәйкестiгi анықталғанда және ұшуға жарамдылық сертификаты алынғанда ғана пайдалануға жол берiледi.
Ұшу жарамдылығының сертификатын беру ережелерiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi. Әуе кемелерiне техникалық қызмет көрсетудi (жөндеудi) техникалық қызмет көрсетудiң сертификаттандырылған орталықтары ғана жүргiзедi.
Әуе кемесiн ұшуға жарамдылық техникалық регламентiнiң талаптарына сәйкес күйде күтiп ұстау пайдаланушыға жүктеледi.
Әуе кемесi күйiнiң ұшу жарамдылығы техникалық регламентiнiң талаптарына сәйкес болуына бақылау жасауды уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

194-бап. Азаматтық әуе кемелерiн пайдаланушының сертификаты

Пайдаланушының сертификатын Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғаларына мемлекеттiк уәкiлеттi орган бередi. Бұл орайда сертификатталған меншiктi немесе жалға алынған әуе кемелерiнiң, ұшу және техникалық қызмет орындарының (өздерiнiң немесе шарттық негізде пайдаланылатын), ұшу және техникалық пайдалануды қамтамасыз ететiн авиация персоналының, басқару құрамының және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген құжаттардың болуы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген мiндеттi түрде сақтандырудың жүзеге асырылуы мұндай сертификатты алудың мiндеттi шарттары болып табылады.
Уәкiлеттi орган сертификат иесi осы Кодекстiң талаптарын және Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн пайдаланушыларды сертификаттау ережелерiн сақтамаған жағдайда, оған сертификат беруден бас тартуға, оны керi қайтарып алуға, оның қолданылуын тоқтата тұруға құқылы.
Тиiмсiз деген желеумен пайдаланушы сертификатын беруден бас тартуға тыйым салынады.
Сертификатты беруден бас тартқан жағдайда сертификат бермеген органның тұрған жерi бойынша сотқа шағым жасалуы мүмкiн.
Пайдаланушы сертификатын басқа бiреуге беруге болмайды және оның күшi белгiленген тәртiппен тоқтатылғанға дейiн немесе алынып қойылғанға дейiн сертификат күшінде болады.
Пайдаланушы сертификатын беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
Шетелдiк азаматтарға немесе заңды тұлғаларға қатысты алғанда шетел мемлекетiнiң құзыреттi өкiмет органдары берген және Қазақстан Республикасында қойылатын талаптарға сай келетiн пайдаланушы сертификатын немесе соларға ұқсас құжаттарды уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен таниды.

195-бап. Пайдаланушы сертификатын жарамсыз деп тану немесе пайдаланушы қызметiн шектеу

Пайдаланушы сертификаты, егер:
оның берiлген мерзiмi бiткен болса;
пайдаланушы сертификатына немесе оның қосымшасына пайдаланушы сертификатын беруге негiз болған шарттарға әсер ететiн пайдаланушы қызметiне байланысты өзгерiстермен байланысты тиiстi толықтырулар мен өзгерiстер уақытында енгiзiлмеген болса;
пайдаланушы мiндеттi түрде сақтандырудың түрлерi туралы Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнің талаптарына сәйкес мiндеттi сақтандыру шарасын жасамаса, жарамсыз деп танылады.
Пайдаланушы белгiленген талаптарға сай болмаған немесе осы Кодекстiң немесе Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық және нормативтiк құқықтық актiлерiнiң ережелерi сақталмаған жағдайда Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен пайдаланушы қызметi шектеледi немесе пайдаланушы сертификаты жарамсыз деп танылады.

196-бап. Сертификаттау жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу

Осы Кодексте көзделген сертификаттау жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен өтiнiш берушiнiң қаражаты есебiнен шартты жағдайларда жүзеге асырылады.

197-бап. Әуе кемесiн жалдау

Қазақстан Республикасы әуе кемесiнiң меншiк иесi әуе кемесiн экипажымен немесе экипажсыз қазақстандық немесе шетелдiк пайдаланушыға жалға беруге құқылы.
Жалдау мерзiмi, кеменi пайдалану сипаты, жалдау ақысының мөлшерi, әуе кемесiнiң кейiннен жалға алушының меншiгiне ауысу мүмкiндiгi және басқа да жағдайлар әуе кемесінің меншiк иесi (жалға берушi) мен жалға алушы арасындағы шартпен айқындалады.
Осындай тәртiп Қазақстан Республикасының пайдаланушысы шетелдiк әуе кемесiн жалға алған жағдайда да қолданылады.

4-параграф. Әуе кемелерiнiң ұшуы, олардың қауiпсiздiгi

198-бап. Ұшуды орындау ережелерi

Әуе кемелерiнiң Қазақстан Республикасы аумағының үстiмен ұшуы Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiткен Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiнде ұшудың Негiзгi ережелерiне сәйкес орындалады.

199-бап. Кеме құжаттары

Ұшуды орындау кезiнде әуе кемесiнде Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiнде ұшудың Негiзгi ережелерiнде және арнайы нормативтiк құжаттарда көзделген кеме құжаттары болуы тиiс.

200-бап. Ұшуға әзiрлеу

Әуе кемесiнiң ұшуы алдында әуе кемесi, оның экипажы мен басқа да авиация қызметшiлерi, ұшу және қону аэродромдары әзiрлiк жасауға тиiс.
Ұшуға әзiрлемеу ережелерi мен ұшып шығуға рұқсат алу тәртiбiн азаматтық және эксперименттiк авиация үшiн - уәкiлеттi орган, мемлекеттiк авиация үшiн - қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган белгілейдi.

201-бап. Әуе кемесi экипажының iс-қимылына араласпау

Әуе кемесi бортындағы адамдардың, соның iшiнде кемеге ие адамдардың экипаж iс-қимылына араласуына, одан ұшуды орындаудың жоспары мен ретiн өзгертудi немесе аэронавигациялық ұйымның нұсқауларын орындамауды талап етуiне тыйым салынады.

202-бап. Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшырған әуе кемесi экипажының iс-қимылы

Апатқа ұшырау қаупi төнген әуе кемесi экипажының Қазақстан Республикасы әуе кеңiстiгiнде ұшудың Негiзгi ережелерiнде белгiленген тәртiппен қатерге ұшырау белгiсiн берiп, аэронавигациялық ұйымға қатер сипаты туралы хабарлауға және борттағы адамдардың өмiрi мен денсаулығын, мүлiктi сондай-ақ әуе кемесiнiң өзiн сақтауға мүмкiн болатын шаралардың бәрiн қолдануға тиiс.
Апатқа ұшыраған әуе кемесiнiң экипажы өз өкiлеттiгiн құзiретті органдарға тапсырғанға дейiн борттағы адамдарды, мүлiктi құтқару мен олардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, әуе кемесiнiң өзiн сақтау жөнiнде мүмкiн болған шаралардың бәрiн қолдануға мiндеттi. Әуе кемесiнiң барлық экипаж мүшелерi адамдарды, мүлiктi және әуе кемесiн құтқаруға қатысуға мiндеттi.
Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемесiнiң командирi осындай жұмыстарды жүзеге асыруға уәкiлдiгi бар адамдар келгенге дейiн осы әуе кемесiнiң бортындағы адамдардың iс-қимылдарына басшылық етедi.

203-бап. Қауiп төнген адамдарға көмек көрсету

Қауiп төнген адамдар жайында қандай да бiр ақпарат алған әуе кемесiнiң командирi ол туралы аэронавигациялық ұйымға немесе өзге құзiреттi органға хабарлауға және, егер мұның өзi осы әуе кемесiнiң, жолаушылары мен экипажының қауiпсiздiгiне қатер туғызбаса, мүмкiн болатын көмегiн көрсетуге мiндетті.

204-бап. Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемесi туралы ақпарат алған жағдайдағы аэронавигациялық ұйымның iс-қимылы

Аэронавигациялық ұйым апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемесi туралы ақпарат, сондай-ақ әуе кемесiнiң командирiнен қауiптi жағдайға ұшыраған адамдар туралы кез келген өзге де ақпарат алған кезде, Қазақстан Республикасы әуе кеңiстiгінде ұшудың Негiзгi ережелерiнде белгiленген тәртiппен қажеттi жәрдем көрсетуге мүмкiн болатын шаралардың бәрiн қолдануға мiндеттi.

205-бап. Әуе кемелерiнiң және олардың жабдықтарының қауiпсiздiгін қамтамасыз ету саласындағы техникалық қадағалау

Мыналар техникалық қадағалау объектiлерi болып табылады:
1) әуе кемесi және оның жабдығы;
2) әуе кемесiн және оның жабдығын жобалау процесi;
3) әуе кемесiн және оның жабдығын шығару процесi;
4) әуе кемесiн және оның жабдығын пайдалану процесi;
5) әуе кемесiн және оның жабдығын жобалау тасымалдау және сақтау процесi;
6) әуе кемесiн және оның жабдығын сату процесi;
7) әуе кемесiн және оның жабдығын кәдеге жарату және жою процесi.

5-параграф. Әуе кемелерiнiң ұшу қауiпсiздiгiн бақылау.
Авиациялық оқиғаларды тексеру

206-бап. Әуе кемелерiнiң ұшу қауiпсiздiгiн бақылау

Авиациялық оқиғалар мен тосын оқиғаларға жол бермеу мақсатында азаматтық және эксперименттiк авиациядағы әуе кемелерiнiң ұшу қауiпсiздігін бақылауды уәкiлеттi орган жүзеге асырады. Мемлекеттiк авиацияда - қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

207-бап. Тексерудi ұйымдастыру мен жүргiзу

Әрбiр авиациялық оқиға мiндеттi түрде тексерiлуге жатады. Азаматтық, эксперименттiк және мемлекеттiк авиациядағы авиациялық оқиғалардың тексерiлуiн әуе кемесiн пайдаланушының, сондай-ақ мүдделi мемлекеттердiң уәкiлеттi өкiлдерiнiң мiндеттi түрде қатысуымен ведомстводан тыс мемлекеттiк комиссия жүзеге асырады.
Авиациялық оқиғаларды тексеру жөнiндегi комиссияның өкiлеттiгi мен жұмыс тәртiбi, сондай-ақ авиациялық оқиғаларға қызметтiк тексеру жүргiзудiң ережелерi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн Ережемен белгiленедi.
Авиациялық оқиғаны қызметтiк тексерудiң мақсаты оқиға себептерiн анықтау авиациялық оқиғаларды болдырмау және әуе қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiнде ұсыныстар жасау болып табылады.

208-бап. Айғақтық заттарды сақтау

Осы Кодекстiң 215-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, авиациялық оқиғаны немесе тосын оқиғаны тергеу жөнiндегi комиссияның мүшелерi келгенге дейiн әуе кемесi, оның құрамдас бөлшектерi, бортындағы және жер үстiндегi объективтiк бақылау құралдары, әуе кемесiндегi барлық заттар, сондай-ақ авиациялық оқиға немесе тосын оқиға болған аумақ пен ондағы заттар, әуе кемесiн жасауға, жөндеуге және пайдалануға әрi оның ұшуын қамтамасыз етуге қатысты бүкiл құжаттама ұйымдар мен азаматтар тарапынан ешбiр қолсұғусыз сақталуға тиiс.

209-бап. Авиациялық оқиға болған жердегi жұмыс

Авиациялық оқиға болған жерде жүргiзiлетiн тексеру табиғи зiлзала зардаптарын жою жөнiндегi жұмыстарға теңестiрiлетiн ерекше жағдайдағы жұмыстар санатына жатқызылады.
Облыстардың (республикалық мәндегi қаланың, астананың) және аудандардың (облыстық мәндегі қаланың) жергiлiктi атқарушы органдары, заңды және жеке тұлғалар авиациялық оқиғаны тексеру жөнiндегi комиссияға үнемi жәрдем көpceтуге мiндетті.
Авиациялық оқиға болған жерде комиссия жұмысын қамтамасыз етудiң тәртiбi осы Кодекстiң 208-бабында аталған авиациялық оқиғаларға тексеру жүргiзу ережелерiмен айқындалады.

210-бап. Авиациялық оқиғаны тексеруге байланысты жұмыстарды қаржыландыру және шығындардың орнын толтыру тәртiбi

Авиациялық оқиға болған жерде жүргiзiлетiн тексерумен байланысты барлық жұмыстарды пайдаланушы қаржыландырады.
Ғылыми-зерттеу, конструкторлық, жөндеу және өнеркәсiптiк ұйымдар жүргiзетiн авиациялық оқиғаны тексеруге байланысты зерттеулер мен сынықтарды осы ұйымдар қаржыландырады да, кейiннен пайдаланушы шығындардың орнын толтырады.

6-параграф. Iздестiру және құтқару

211-бап. Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерiнiң жолаушылары мен экипаждарын құтқару

Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемесi Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтетiн Бiрыңғай авиациялық iздестiру-құтқару қызметi (БАIҚҚ) туралы ережеге сәйкес дереу iздестiрiлуі мен құтқаруға жатады.
Аталған ережеде мыналар көзделуi тиiс:
1) кез келген мемлекеттiң әуе кемелерiн, адамдарын (жолаушылары мен экипаж мүшелерiн), iздестiру және құтқару жөнiндегi жұмыстар, iздестiру-құтқару күштерi мен құралдануының орналастырылуы, осы жұмыстардың жүргiзiлуi кезiнде оларды қамтамасыз ету мен оларға қызмет көрсету әуе кемесiнiң қай ведомствоға және қай мемлекетке жататынына қарамастан, Қазақстан Республикасының республикалық бюджетi есебiнен жүргiзiледi;
2) апат болған жерден әуе кемелерiнiң жолаушылары мен экипаж мүшелерiнiң көшiрiлуi апатқа ұшыраған әуе кемесiн пайдаланушының күшiмен және құралдарымен немесе пайдаланушы шығындарының орнын кейiн толтыратындай өзге де күштермен және құралдармен жүзеге асырылады;
3) Облыстардың (республикалық мәндегi қаланың, астананың) және аудандардың (облыстық мәндегi қаланың) жергiлiктi атқарушы органдары мен ұйымдар әуе кемесiн iздестiру және құтқару жұмыстарын жүргiзуде кез келген мүмкiн болатын көмектерiн көрсетуге мiндеттi және iздестiру-құтқару органдары келiп жеткенше адамдарды құтқаруға, оларға медициналық және басқа көмек көрсетуге, сондай-ақ әуе кемесi мен оның бортындағы құжаттаманы, жабдықтар мен мүлiктi сақтауға қажеттi шараларды қолданады.

212-бап. Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерiн iздестiру мен құтқаруды ұйымдастыру

Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерiн iздестiру мен құтқаруды Қазақстан Республикасының Бiрыңғай авиациялық iздестiру-құтқару қызметi ұйымдастырады. Авиациялық iздестiру-құтқару жұмыстарын ұйымдастыру мен жүзеге асыру кезiнде Бiрыңғай авиациялық iздестiру-құтқару қызметiнiң өз құзыретiне сәйкес мемлекеттiк органдардың, сондай-ақ авиакомпаниялардың күштерi мен құралдарын тартуға және пайдалануға құқығы бар.
Бiрыңғай авиациялық iздестiру-құтқару қызметi Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негiзiнде басқа мемлекеттердiң органдарымен өзара iс-қимыл жасайды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiленген тәртiппен iздестiру-құтқару және авариялық жұмыстарды жүргiзуге жауапты Қазақстан Республикасының басқа органдарымен өз жұмысын үйлестiредi.
Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерiне қажеттi көмегiн көрсету үшiн Қазақстан Республикасының аумағына кiруiне мыналарға:
1) басқа мемлекеттердiң iздестiру-құтқару күштерi мен құралдарына;
2) сол әуе кемелерiнiң иелерi мен пайдаланушыларына;
3) апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерi тiркелген мемлекеттердiң өкiметiне рұқсат етiледi.
Мұндай рұқсаттың берiлу тәртiбi Қазақстан Республикасының Әуе кеңiстiгiн пайдалану туралы ережемен белгiленедi.

213-бап. Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерi туралы хабар беру

Байланыс құралдары бар ұйымдар апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуe кемелерi туралы ақпараттың дереу өтуi үшiн сол құралдарды бepугe мiндеттi.
Байланыс құралдарының берiлуi, апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемесiне, оның жолаушылары мен экипажына көмек беру туралы ақпараттың қабылдануы мен жiберiлуi әуе кемесiнiң пайдаланушысы есебiнен әдеттегi тариф бойынша ақы төлене отырып ешбiр кезек күтусiз жүргiзiледi. Бұл оқиға туралы алғашқы хабар тегiн берiледi.
Апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған әуе кемелерi туралы хабар беру үшiн жалпы пайдаланудағы байланыс құралдарының пайдаланылу тәртiбiн уәкiлеттi орган қорғаныс саласындағы уәкiлеттi органмен бiрлесе отырып белгiлейдi.
Облыстардың (республикалық мәндегi қаланың, астананың) және аудандардың (облыстық мәндегі қаланың) жергiлiктi атқарушы органдары мен ұйымдар әуе кемелерiнiң апатқа ұшырау туралы өздерiне белгiлi барлық жағдайлар туралы Бiрыңғай авиациялық iздестiру-құтқару қызметiне немесе жақын маңдағы аэродромға дереу хабар беруге мiндеттi.

214-бап. Авариялық-құтқару жұмыстары

Аумақта және аэродром ауданында авариялық-құтқару жұмыстарын жүргiзу апатқа ұшыраған әуе кемесiнiң пайдаланушысы есебiнен меншiк иелерiнiң немесе аэродромдар иелерiнiң күштерi мен құралдарымен жүзеге асырылады.
Егер апатқа ұшыраған әуе кемесi оның бөлшектерi темiржол, автомобиль, су көлiгiнiң қозғалысына немесе әуе кемелерiнiң ұшуына кедергi келтiрсе, құтқару жұмыстарының басшысы олардың жатқан жерiн және жалпы күйiн алдын ала белгiлеп қойып, көлiк қозғалысын немесе ұшуларды қалпына келтiру мақсатында әуе кемесiнiң (оның бөлшектерiнiң) жатқан жерiнен басқа орынға ауыстырылуына шаралар қолдануға мiндеттi.

215-бап. Әуе кемесiнiң, оның жолаушылары мен экипажын iздестiрудi тоқтату

Іздестiру жөнiндегi қолданылған шаралар нәтиже бермеген жағдайда апатқа ұшыраған әуе кемесiн iздестiрудi тоқтату туралы шешiмдi әуе кемесiнiң иесiмен және Бiрыңғай iздестiру-құтқару қызметi басшысымен келiсу бойынша тергеу жөнiндегi комиссияның төрағасы қабылдайды.
Мұндай шешiм қолда бар iздестiру-құтқару күштерiмен және құралдарымен бұдан әрi iздестiру әуе кемесiн табуға қол жеткiзбейтiнiне жеткiлiктi дәлелдер болғанда және тiрi қалған адамдарды құтқаруға ешқандай нақтылы сенiм қалмағанда ғана қабылдануы мүмкiн.
Апатқа ұшыраған әуе кемесiн iздестiру тоқтату туралы шешiмге осы әуе кемесiнiң иесi сотқа беру тәртiбiмен қарсылық бiлдiре алады.
Осы бапқа сәйкес iздестiрілуi тоқтатылған әуе кемесi хабар-ошарсыз жоғалған болып есептеледi.
Хабар-ошарсыз жоғалған әуе кемесiнiң экипажы мен жолаушыларын хабар-ошарсыз жоқ болып кеткендер деп тану және оларды қайтыс болғандар деп жариялау қолданылып жүрген заңнамамен белгiленген тәртiпте жүргізiледi.

216-бап. Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерлердегі iздестiру мен құтқару

Қазақстан Республикасының аумағынан тысқары жерлерде апатқа ұшырау қаупi төнген немесе апатқа ұшыраған Қазақстан Республикасының әуе кемелерiн iздестiру мен құтқару осы Кодекстiң талаптарын ескере отырып, аумағында осы жұмыстар жүргiзiлетiн мемлекеттің iздестiру-құтқару жұмыстарын орындау ережелерiне және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес жүзеге асырылады.

217-бап. Апаттық жағдайларға әуе кемелерiн жабдықтау және экипажды даярлау

Әуе кемелерi борттық авариялық-құтқару құралдарымен жабдықталуы тиiс, олардың тiзбесiн әуе кемесiнiң үлгiсi мен ұшатын ауданына байланысты азаматтық және эксперименттiк авиацияның әуе кемелерi үшiн уәкiлеттi орган, мемлекеттiк авиацияның әуе кемелерi үшiн - олардың ұшу жарамдылығының нормаларына сәйкес қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган белгiлейдi.
Әуе кемесi экипажының барлық мүшелерi авариялық-құтқару даярлығы және әуе кемесiнiң бортында түрлi физикалық-географиялық және климаттық жағдайларда авариялық ахуал туындаған кезде жолаушыларға көмек көрсету бағдарламасы бойынша арнайы оқудан өтуге мiндеттi, ал жолаушылар мұндай жағдайдағы iс-әрекеттер туралы әрi жеке және борттық авариялық-құтқару құралдарын пайдалану ережелерi туралы экипаж тарапынан мiндетті түрде нұсқаулар алуға тиiс.

7-параграф. Халықаралық ұшулардың ерекшелiгi

218-бап. Әуе кемелерiнiң халықаралық ұшуларын орындаудың паспорттық, кедендiк және өзге де ережелерiн қолдану

Қазақстан Республикасының аумағына келетiн және осы аумақтан кететiн немесе транзитпен өтетiн барлық әуе кемелерiне, олардың экипаждары мен жолаушыларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы аумағына әкелетiн немесе осы аумақтан әкетiлетiн олардың мүлiктерiне Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленетiн паспорттық, кедендiк, валюталық, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалар қолданылады, егер өзгеше Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттардан туындамаса.

8-параграф. Әуе тасымалдары

219-бап. Жолаушыларды, багажды, жүк пен почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдауды жүзеге асыру құқығы

1. Жолаушыларды, багажды, жүк пен почта жөнелтiлiмдерiн әуеде тасымалдауды жүзеге асыру құқығын пайдаланушының Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен уәкiлеттi орган берген қолданыстағы сертификаты бар тұлғалар иеленедi.
2. Пайдаланушының сертификатпен белгiленген қызмет шарттарын және шектеулерiн сақтай отырып, пайдаланушының сертификатында белгiленген қызметi ғана жүзеге асыруға құқығы бар.
3. Егер уәкiлеттi орган басқа мемлекет берген пайдаланушы сертификатын таныса, тиiстi мемлекеттiң пайдаланушысының Қазақстан Республикасы аумағында әуе тасымалдарын жүзеге асыруға құқығы бар.

220-бап. Әуе тасымалдары саласындағы негiзгі ережелер

1. Әуе тасымалдары шарт негiзiнде орындалады. Әуе тасымалының әрбiр шарты мен оның жағдайлары авиация ұйымы немесе уәкiлеттi тұлғалар (агенттер) тасымалдауға берген құжатпен куәландырылады. Әуе тасымалдары шартын жасасу жеке немесе топтық тасымал құжатымен ресiмделедi.
2. Жолаушыларды, багажды, жүк пен почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдауды жүзеге асыру тәртiбi осы Кодекстiң Жалпы бөлiмiне сәйкес жүзеге асырылады.
3. Әуе тасымалдары шарты тасымалдаушының бастамасы бойынша мынадай жағдайларда:
жолаушы осы Кодекстің 233-бабымен белгiленген ұшар алдында әуе кемесiндегі арнайы тексеруден бас тартса;
жолаушы тасымалдаушы белгiлеген ереженi бұзса және өзiнiң iс-әрекетiмен әуе кемесiнiң ұшу қауiпсiздiгіне қатер төндiрсе;
бұл үстiменен әуе тасымалы жасалатын немесе сонда жөнелту пунктi, аялдайтын жерi немесе баратын пунктi орналасқан мемлекеттiң заң актiлерiндегi ережелердiң бұзылуын жою үшiн қажет болса;
жолаушының әуе тасымалы кезіндегi көңiл-күйi немесе денсаулық жай-күйi немесе мiнез-құлқы осы жолаушының өзiнiң денсаулығына немесе әуе кемесiнiң бортындағы адамдар мен мүлiктiң қауiпсiздiгiне қатер төндiрсе, сондай-ақ басқа жолаушыларға ол медициналық қорытындылаумен расталуға тиiс, қолайсыз жағдай жасаса және олардың қарсылығын туғызса бiржақты тоқтатылады.
Жолаушыны әуеде тасымалдаудың шарты жолаушыларды, багажды және жүктi әуеде тасымалдаудың ережелерiнде қарастырылған тәртiппен тоқтатылады және тасымал үшiн төлем қайтарылады.

221-бап. Чартерлiк шарт

1. Жалдау (чартер) шарты бойынша бiр тарап (жалданушы) басқа тарапқа (жалдаушыға) жолаушыларды, багажды және жүктердi бiр немесе бiрнеше рейске бiр немесе бiрнеше көлiк құралдарының сыйымдылығын беруге мiндеттенедi.
2. Чартерлiк шартта тараптар атауы, әуе кемесiнiң үлгiсi, жалға берiлу мақсаты, тасымалданатын жолаушылардың ең жоғары саны, багаждың, жүк пен почтаның салмағы, тасымалданатын зат мөлшерi, тасымалдың жiберiлу пунктi, уақыты және баратын жерi көрсетiлуi тиiс.
Чартерлiк шартқа басқа да жағдайлар енгiзiлуi мүмкiн.
3. Жалдау шарты бойынша жалданушы егер ол әуе кемесiнiң ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн қажет болса:
жалдаушыдан қосымша төлем талап етпей-ақ, тасымалдың басталу уақытын және қонатын жерiндегі жоспар бойынша қарастырылған әуе кемесiнiң ұшып шығу уақытын ауыстыруға;
егер бұл әуе кемесiнiң қауiпсiз ұшуын қамтамасыз ету үшiн қажет болса, қосымша қонулар жасауға немесе ұшу маршрутын өзгертуге құқылы.
4. Жалданушы:
әуе кемесiнiң толық сыйымдылығын уақтылы беруге және шарт күшiнде тұрған кезде әуе кемесiн шартпен қарастырылған мақсаттарда пайдалануға болатындай күйде күтiп ұстауға мiндетті.
5. Жалдау шарты бойынша жалдаушы жалданушының келiсiмiмен жалданған әуе кемесiн субчартерге беруге құқылы.
6. Жалдаушы:
1) шартта қарастырылған төлемдi уақытылы төлеуге;
2) жолаушыларды, багажды; жүк пен почталық жөнелтiлiмдердi ұшып баратын жерiне уақытылы жеткiзудi қамтамасыз етуге мiндеттi.

222-бап. Халықаралық әуе тасымалдары

Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерiмен жолаушыларды, багаж бен жүктердi халықаралық әуе тасымалын жасаған кезде, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарынан өзгеше туындамаса, жолаушыларды, теңдеме жүк пен жүктi әуеде тасымалдау туралы жалпы ережелер қолданылады.
Почта жөнелтiлiмдерiнiң халықаралық әуе тасымалдары Қазақстан Республикасы жасасқан халықаралық почта келiсiмдерiнiң ережелерiн сақтай отырып жүзеге асырылады.

223-бап. Қазақстан Республикасы аумағындағы шетелдiк тасымалдаушылар қызметi

Шетелдiк тасымалдаушылар Қазақстан Республикасының аумағындағы өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңнамасына, халықаралық келiсiмдерге және шарттарға сәйкес жүзеге асырады.

9-параграф. Әуе тасымалдары саласындағы жауапкершiлiк

224-бап. Жалпы ережелер

Әуе тасымалдарынан туындайтын мiндеттемелердi орындағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшін жауапкершiлiк осы тараудың ережелерiмен регламенттелмеген бөлiгiнде осы Кодекстің 1-бөлiмiнiң 7-тарауына сәйкес пайда болады.

225-бап. Рейс орындалмайтын немесе бөгелген кездегі тасымалдаушының жауапкершiлiгі

Жойқын күштердiң әсерiнен болатын жағдайларды қоспағанда, рейс орындалмайтын немесе бөгелетiн болса жолаушының қалауы бойынша, тасымалдаушы: жолаушының билетте көрсетiлген бару мекенiне жақын арада болатын рейспен жөнелтiлуiн, ал оған дейiн қонақ үйге орналастырылуын және тамақтандырылуын қамтамасыз етуге; жолаушыға билеттiң толық құнын қайтаруға мiндеттi.

226-бап. Әуе кемелерiнiң соқтығысу салдарынан туындаған зиян үшiн жауапкершiлiк

1. Егер Қазақстан Республикасының аумағында екi немесе бiрнеше әуе кемелерi соқтығысқан болса, немесе қайсы бiр әуе кемесi екiншi әуе кемесiне зақым келтiрсе, бiрақ соқтығысу орын алмаса, әуе кемелерi пайдаланушыларының өзара мүлiктiк жауапкершiлiктерi мынадай жағдайлармен анықталады:
1) тараптардың бiрiнiң кiнәсiнен келтiрiлген зиянды сол тарап толық мөлшерде өтейдi;
2) егер зиян екi (бiрнеше) тараптың да кiнәсiнен келтiрiлген болса әрбiр тараптың жауапкершiлiгi соның кiнәлiнiң дәрежесiне сәйкес белгiленедi;
3) егер зиян екi (бiрнеше) тараптың да кiнәсiнен болса және тараптың әрқайсысының кiнәсiн анықтау мүмкiн болмаса, жауапкершiлiк барлық тараптар арасында тең мөлшерде бөлiнедi.
2. Егер тараптар зиянның келтiрiлуiне кiнәлi болмаса, олардың бiрде бiрiнiң екiншi тараптан зиянды өтеудi талап етуге құқығы жоқ. Кiнәсi дәлелденбейiнше соқтығысу кезiнде әуе кемелерi зардап шеккен тараптағы бiрде бiрi кiнәлi деп саналмайды.
3. Әуе тасымалы кезiнде жолаушының қайтыс болуы немесе денсаулығына зақым келтiрiлуi салдарына туындаған зиян үшiн, сондай-ақ әуе кемесiнiң бортындағы немесе тасымалдаушыға тапсырылғаны үшiншi адамның мүлкiне келтiрiлген зиян үшiн мүлiктiк жауапкершiлiк осы Кодекстiң ережелерi бойынша тасымалдаушыға жүктеледi, оның үстiне осы баптың 1-тармағында белгiленген жағдайларда, ол соның (солардың) кiнәсiнен келтiрiлген зиянға қатысты екiншi тарапқа (тараптарға) қарсы талап (peгpecc) қоюға құқылы.

10-параграф. Авиациялық жұмыстар

227-бап. Авиациялық жұмыстарды орындау тәртiбi

Авиациялық жұмыстар пайдаланушы мен тапсырыс берушi арасындағы шарт негізiнде жүргiзiледi. Пайдаланушы мен тапсырыс берушi әрiптес таңдауда тең құқыққа ие.
Авиациялық жұмыстарды орындау талаптары Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiнде ұшудың Негiзгi ережелерiмен белгіленедi.

228-бап. Авиациялық жұмыстар тарифi

Пайдаланушы мен тапсырыс берушi авиациялық жұмыстарға шарт жасаған кезде шарттық тарифтер (бағалар) белгiлеуге құқылы.

11-параграф. Авиация қауiпсiздiгі

229-бап. Авиация қауiпсiздiгін қамтамасыз ету

1. Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясын заңсыз араласу әрекеттерiнен қорғауды қамтамасыз ететін заңдардың, ережелер мен рәсiмдердiң сақталуын бақылауды уәкiлеттi орган және өзге де мемлекеттiк органдар өз құзыретiне сәйкес жүзеге асырады.
2. Әуе кемелерiн пайдаланушылар, әуе кемелерiн қабылдауды, шығаруды немесе оларға қызмет көрсетудi жүзеге асыратын ұйымдар және азаматтар Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн авиация қауiпсiздiгi ережелерiне сәйкес оның қызметiне заңсыз араласудан авиацияны қорғау жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.
3. Авиацияны оның қызметiне заңсыз араласудан қорғау:
1) әуежайдың бақыланатын аймағына бөтен адамдар мен көлiктiң кiруiне жол бермеу арқылы;
2) бөтен адамдардың әуе кемелерiне кiрiп кету мүмкiндiгiн болдырмайтындай аялдамалардағы әуе кемелерiн күзету арқылы;
3) әуе көлiгiмен тасымалдауға тыйым салынған қарулардың, оқ-дәрiлердiң, жарылғыш, радиоактивтi, уландырғыш, тез тұтанғыш және басқа қауiптi заттар мен нәрселердiң заңсыз алып жүру мүмкiндігін болдырмау арқылы;
4) қарулар мен оқ-дәрiлердi тасымалдау кезiнде олардың әуе кемелерiндегi жолаушылардан оқшауланған бөлiктерiндегi теңдеме жүкпен оқтары алынған күйде тасымалдануын қамтамасыз ететiн айрықша сақтық шараларын енгiзу арқылы;
5) ерекше жағдайларда әуе кемелерiн арнайы толық тексеру арқылы;
6) әуе кемелерiн ұшу кезiнде экипаждың қауiпсiз жұмысын қамтамасыз ететiн, сондай-ақ, әуе кемелерiн заңға қайшы пайдалануға жол бермейтiн техникалық құрылғылармен жабдықтау арқылы;
7) уәкiлеттi орган арнайы әзiрлеген авиация қызметiне заңсыз араласуға қарсы әрекет жасайтын шаралармен, сондай-ақ, авиация қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн тағы басқа шаралар қолдану арқылы қамтамасыз етiледi.
4. Авиациялық қауiпсiздiктi азаматтық авиация ұйымдарының авиациялық қауiпсiздiк қызметтерi, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес осы өкiлеттiктер берiлген мемлекеттiк органдар қамтамасыз етедi.
Авиациялық қауiпсiздiк қызметiнiң функцияларын шетелдiк жеке және (немесе) заңды тұлғаларға, сондай-ақ шетел қатысатын ұйымдарға беруге тыйым салынады.

230-бап. Жолаушыларды, қол жүгiн және багажды тексеру

Қазақстан Республикасының iшкi iстер органдарына, кеден органдарына, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң шекара қызметiне Қазақстан Республикасының заңнамасы белгiлеген олардың құзыретiнiң шегінде және пайдаланушыларға қол жүгiн, багажды, почталық жөнелтiлiмдердi, борттық тағамды, әуе кемесiнiң экипажын тексеру және әуе кемелерiндегi жолаушылардың жеке бастарын тексеру құқығы берiледi.
Тексерудi осы мақсатқа арнайы тағайындалған адамдар әуежайда не әуе кемесiнде жүргiзедi.
Жолаушы тексеруден бас тартқан жағдайда тасымалдаушы ондай жолаушымен жасалған әуе тасымалы туралы шартты бұзуға құқылы.
Әуе кемесiнде жүк тиелгеннен кейiн барлық сыртқы есiктер жабылған сәттен бастап, жүктi түсiру үшiн сол есiктердiң кез келген бiреуi ашылған сәтке дейiн тексеру жолаушының келiсуi-келiспеуiне қарамастан жүргiзiлуi мүмкiн.
Тексерудi жүргізу ережесi мен тексеруге құқығы бар адамдардың тiзбесiн Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлейдi.

231-бап. Тексерiлуге жататын адамдар

Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен арнайы Тiзбе бойынша мемлекеттің лауазымды адамдарын, сондай-ақ дипломатиялық иммунитеттi пайдаланатын адамдарды қоспағанда, әуе кемесiмен тасымалданатын әрбiр адам тексеруден өткiзiледi.

232-бап. Авиация қызметiн реттейтiн нормалар мен ережелердiң бұзылғаны үшiн жауапкершiлiк

Авиация қызметiн реттейтiн нормалар мен ережелердiң бұзылуына кiнәлi адамдар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жауап бередi.

12-параграф. Әуежайлар. Аэродромдар

233-бап. Аэродромдар жіктемесі

Аэродромдар, вертодромдар жiктемесi олардың пайдаланылуына, ұшып-қону алаңының мөлшерлерiне және олардың үстiңгi қабатының салмақ көтеру қабiлеттiлiгiне қарай, сондай-ақ аэродромдардың ұшуларды қамтамасыз ететiн байланысты және радиотехникалық құралдармен жабдықталуына қарай арнайы нормативтiк құжаттармен анықталады.
Ұшып-қону алаңы беттерiнiң түрiне қарай аэродромдар, вертодромдар жасанды жабылған, топырақты, қармен көмкерiлген, мұзды және гидроаэродромдар, жүзiп жүретiн баржалар мен кемелерде болуы мүмкiн.
Авиацияның қандай түрлерiне тиесiлiгiне қарай аэродомдар азаматтық аэродромдар, мемлекеттiк авиация аэродромдары және эксперименттiк авиация аэродромдары, сондай-ақ бiрге пайдалану және бiрге базалау аэродромдары болып бөлiнедi.

234-бап. Аэродромдар мен әуежайларға жер бөлу, құрылысын жүргiзу және қайта жаңарту

1. Аэродромдарға (әуежайларға) учаске таңдау, жер бөлу, жобалау, құрылысын жүргiзу және қайта жаңарту Жер кодексiне, санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларға және гигиеналық нормативтерiне, сондай-ақ аэродромдар мен әуежайларға қойылатын құрылыс нормалары мен ережелерiн, талаптарды, стандарттар мен ұсыныстарды реттейтiн нормативтiк құжаттарға сәйкес жүргiзiледi.
2. Аэродромдарға (әуежайларға) учаске таңдау, құрылысын жүргiзу, қайта жаңарту, жөндеу және пайдалану кезiнде мердiгер мен пайдаланушы Қазақстан Республикасының қолданыстағы қоршаған табиғи ортаны қорғау жөнiндегі нормаларды, ережелердi және процедураларды орындауға мiндеттi

235-бап. Әуежайды (аэродромды) пайдаланушы

Әуежайды (аэродромды) меншiк құқымен не өзге заң негіздерiмен пайдаланатын Қазақстан Республикасының, сондай-ақ Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес басқа мемлекеттiң заңды және жеке тұлғалары әуежайды (аэродромды) пайдаланушы деп аталады.
Акционерлiк қоғам нысанындағы заңды тұлға ғана халықаралық рейстерге қызмет көрсететiн әуежай (аэродром) пайдаланушысы бола алады.

236-бап. Әуежай қызметi

Әуежай қызметiнiң негiзгi түрлерiнiң құрамына:
1) азаматтық әуе кемелерiн, жолаушыларды қабылдау, шығару және оларға қызмет көрсету, багажды, жүктi, почтаны өңдеу, оларды тексерiп қарау және бақылау;
2) аэродром, әуежай, аэронавигация объектiлерiн күтiп ұстау, жөндеу және пайдалану;
3) әуежайдың авиациялық қауiпсiздігін қамтамасыз ету, бақыланатын аймақта бақылау-өткiзу режимiн қамтамасыз ету және олардың өртке қарсы қызметiн қамтамасыз ету;
4) азаматтық әуе кемелерiнiң ұшуын жарық түсiру-техникалық қамтамасыз ету және әуежай, аэродром, аэронавигация объектiлерiн энергиямен жабдықтау;
5) азаматтық әуе кемелерiн, әуежай объектiлерi мен қызметтерiн жанар-жағармай материалдарымен және арнаулы сұйықтықтармен қамтамасыз ету, олардың сапасын бақылау;
6) азаматтық әуе кемелерiн пайдаланушыларға және басқа тұтынушыларға арнаулы автокөлiк құралдарын беру;
7) әуежайлар мен азаматтық әуе кемелерiнде жолаушылар мен экипаждарды тағаммен қамтамасыз ету;
8) жолаушыларға, экипаждарға, халыққа азаматтық авиация саласындағы қажетті деректер жөнiнде ақпараттық-анықтамалық қызмет көрсету кiредi.
Әуежай қызметiнiң құрамына негiзгiлерiмен технологиялық байланысты және негiзгiлерiмен технологиялық байланысты емес, табиғи монополиялар туралы заңнамаға сәйкес әуежайлардың функционалды қызметiн қамтамасыз ету үшiн қажеттi қызметтiң басқа да түрлерi кiруi мүмкiн.

237-бап. Аэродромды пайдалануға қосу

Аэродромдарды пайдалануға қосу үшiн оның аэродромдарды пайдалануға жарамдылық нормаларына сәйкестiгi және әуе кемелерiнiң ұшу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiндiгi анықталуы тиiс.
Пайдаланушы аэродромның, жарамдылығы туралы сертификат (куәлiк) және мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк алғаннан кейiн аэродром пайдалануға қосылады.

238-бап. Аэродромдарды сертификаттау және тiркеу

Барлық жiктелетiн аэродромдар сертификаттауға жатады.
Азаматтық және эксперименттік авиация аэродромдары үшiн сертификаттау, тiркеу, аэродромдардың пайдалануға жарамдылығының сертификаттарын және тiркеу туралы куәлiктерiн беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi, мемлекеттiк авиация аэродромдары үшiн қорғаныс саласындағы уәкiлеттi орган белгiлейдi.
Пайдаланудың барлық кезеңiнде осы аэродромның пайдалануға жарамдылығына сертификат алу үшiн белгіленген талаптарға аэродромның сәйкестiгiн қамтамасыз ету аэродром пайдаланушысына жүктеледi.

239-бап. Әуе кемелерiнiң ұшуына аэродромдық қызмет көрсету

Қоғамдық пайдаланыс үшін ашық тұратын азаматтық аэродромдар (әуежайлар) барлық әуе кемелерiне бiркелкi жағдайда қызмет көрсетiлуiн қамтамасыз етуге тиiс.
Аталған бiркелкi жағдайлар - байланыс құралдарын пайдалануға, ұшу мен әуе қозғалысын басқаруды радиотехникалық қамтамасыз етуге, метеорологиялық қызмет көрсетуге, күзетiлетiн тұрақ орындарын, жанармай құйылуын, техникалық қызмет көрсетiлуiн, ұшу мен қызмет көрсетудiң және басқа түрлерiн қамтамасыз етуге қатысты жәйттер.
Аталған аэродромдар (әуежайлар) ұшу қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн техникалық және метеорологиялық жағдайлар бойынша ғана жұмыс уақытының мәлiмделген сағаттарында әуе кемелерiн қабылдау және ұшыру үшiн жабық болуы мүмкiн.

240-бап. Аэродромдарды бiрлесiп пайдалану

Азаматтық, мемлекеттiк және эксперименттiк авиация аэродромдарын, сондай-ақ әуежайларды әуе кеңiстiгiн әртүрлi пайдаланушылармен, соның iшiнде қосалқы аэродромдар ретiнде бiрлесiп пайдалану Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.

241-бап. Аэродромдар мен әуежайларды жою немесе көшiру

Аэродромдар мен әуежайларды жою немесе басқа жерге көшiру Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген шарттар мен тәртiпте меншiк иесiнiң шешiмi бойынша жүзеге асырылады.

12-тарау. Iшкi су көлiгi саласындағы мемлекеттiк басқару және реттеу

1-параграф. Iшкi су көлiгi саласындағы мемлекеттiк
реттеудiң негiзгі мiндеттерi

242-бап. Iшкi су көлiгі саласындағы реттеу және бақылау мәселелерi жөнiндегi уәкiлетті органның құзыретi

1. Уәкiлетті органның құзыретiне:
1) iшкi су жолдарын және iшкi су көлiгiн дамыту жөнiндегі тұжырымдамалар мен бағдарламаларды әзiрлеу;
2) кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудi, жеке және заңды тұлғалардың iшкi су көлiгiнiң жұмыс iстеу тәртiбiн айқындайтын Қазақстан Республикасының заң актiлерi мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi сақтауын бақылауды ұйымдастыру;
3) iшкi су жолдарының кеме қатынай алатын жағдайда болуын қамтамасыз ету және шлюздердi күтiп ұстау;
4) Мемлекеттiк кеме тiзiлiмi мен кеме кiтабының нысандарын бекiту;
5) лоцмандық қызмет және Қазақстан Республикасының iшкi су жолдары бойынша лоцмандық алып өту туралы ереженi бекiту;
6) мiндеттi түрде лоцмандық алып өтуге жататын iшкi су жолдары учаскелерiнiң, кемелер түрлерi мен көлемдерiнiң тiзбесiн бекiту;
7) кемелер экипаждарының ең аз құрамы туралы талаптарды белгiлеу;
8) кеме капитанына қойылатын бiлiктiлiк талаптарын және оны аттестациялау тәртiбiн айқындау;
9) киiм нысаны үлгiлерiн (погонсыз) және айырым белгілерiн, нысанды киiм киiп жүру тәртiбiн, онымен қамтамасыз ету нормаларын және оларды киiп жүру құқығы бар мемлекеттiк бақылау қызметкерлерi лауазымдарының (мамандықтарының) тiзбесiн бекiту;
10) өзен портының капитаны туралы ереженi бекiту;
11) кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, өзен портындағы қызметтi ұйымдастыру мен реттеу мақсатында өзен порты капитанының кемелердi қадағалауды жүзеге асыру тәртiбiн айқындау;
12) кемелердiң өзен портына кiруiн және олардың өзен портынан шығуын жүзеге асырудың, кемелердiң өзен портының акваториясы шегiнде жүзуi мен портта тоқтап тұруының тәртiбiн белгiлеу, сондай-ақ тасымалдаушылардың технологиялық байланысты пайдалануы;
13) жолаушыларды, багажды және жүктердi тасымалдау тәртiбiн айқындау;
14) кемелер қозғалысын диспетчерлiк реттеу;
15) кемелердiң және өзге де жүзу объектiлерiнiң айлаққа келуi, арқандап байлануы және тоқтап тұруына арналған уақытша құрылғылар мен жүзбелi құрылғыларды орналастыру, жолаушыларды кемелерге отырғызу және кемелерден түсiру, жүктердi тиеу түсiру және сақтау тәртiбiн айқындау;
16) суға кеткен мүлiктi көтерудiң тәртiбi мен мерзiмдерiн айқындау;
17) iшкi су көлiгi саласында туындайтын қатынастарды реттейтiн заңнамалық актiлердi әзiрлеу және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын бекiту;
18) өз құзыретi шегiнде iшкi су көлiгi саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға қатысу және халықаралық ұйымдарда Қазақстан Республикасының мүдделерiн бiлдiру;
19) кеме қатынасы гидротехникалық құрылыстарын пайдаланудың қауiпсiздiгiне бақылау жасауды және қадағалауды жүзеге асыру ережесiн бекiту;
20) кеме қатынасы гидротехникалық құрылыстарын жоспарлау-алдын алу жөндеуiн жүргiзуге нұсқаулық бекiту;
21) кеме қатынасы гидротехникалық құрылыстарын күрделi жөндеудiң тәртiбi туралы нұсқаулық бекiту;
22) кеме қатынасы гидротехникалық құрылыстары мен арналарды инспекторлық қарап тексерудi жүргiзу туралы нұсқаулық бекiту;
23) Қазақстан Республикасының iшкi су жолдарының шлюздерi арқылы кемелер мен құрамдарды өткiзу ережелерiн бекiту;
24) кеме қатынасы гидротехникалық құрылыстарын пайдалану кезiнде еңбек қауiпсiздiгi ережелерiн бекіту;
25) кемелердi атау тәртiбiн бекiту;
26) iшкi су жолдарында кемелердiң көлiктiк оқиғаларын тексеру, жiктеу және есепке алу ережелерiн бекiту;
27) зерттеу арналық жұмыстарын жүргізу кезiнде еңбек қауiпсiздiгi ережелерiн бекiту;
28) iшкi су қатынасы соның iшiнде аралас "өзен-теңiз" қатынасы кемелерiнiң командалық құрамын аттестациялауды жүргізу;
29) iшкi су қатынасында кемелер қозғалысын диспетчерлiк реттеу ережелерiн бекiту;
30) дипломдар мен куәлiктердiң үлгiлерiн бекiту;
31) табиғи монополиялар салаларында қызметтi бақылауды және реттеудi жүзеге асыратын орталық мемлекеттiк органмен келісу арқылы порттың көрсететiн қызметтерiне кiретiн операциялар тiзбесiн бекiту;
32) iшкi су көлiгi саласында техникалық регламенттердi әзiрлеу;
33) мiндеттi түрде лоцмандық алып өтуге жататын iшкi су жолдары учаскелерiнiң, кемелердiң үлгiлерi мен көлемдерiнiң тiзбелерiн бекiту;
34) кеме қатынасының қауiпсiздігіне бақылау жасауды қамтамасыз ету;
35) өз құзыретi шегiнде iшкi су көлiгi саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға қатысу және халықаралық ұйымдарда Қазақстан Республикасының мүдделерiн бiлдiру;
36) iшкi су көлiгi саласындағы қызметтi реттейтiн заңнамалық және өзге нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын әзiрлеу жөнiндегi ұсыныстарды дайындау және енгізу;
37) Қазақстан Республикасының лицензиялау туралы заңнамасына сәйкес iшкi су көлiгi саласындағы жекелеген қызмет түрлерiн лицензиялау;
38) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын беру және кеменi шет ел мемлекетiнiң туының астына уақытша ауыстыру туралы шешiмдi қабылдау;
39) кеменi атау немесе атын өзгерту туралы шешiм қабылдау;
40) кемелердi, соның iшiнде салынып жатқандарын және оларға иелiк ету құқығын тiркеу;
41) Мемлекеттiк кеме тiзiлiмi мен кеме кiтабының нысандарын бекiту;
42) Қазақстан Республикасы мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде тiркеуге жататын iшкi су қатынасы кемелерi экипажы мүшелерiне диплом, сондай-ақ Өзеншi паспорттарын беру;
43) iшкi, соның iшiнде аралас "өзен-теңiз" қатынасы кемелерiнiң командалық құрамын аттестациялауды жүргiзу;
44) Қазақстан Республикасының акваторияларында iшкi су қатынасы кемелерiмен көлiктiк оқиғаларды ведомстволық тексеру, оларды жiктеу және есепке алу;
45) iшкi су жолдарында орналасқан iшкi су қатынасы кемелерiнiң және өзге де жүзу объектiлерi мен құрылыстарының iшкi су көлiгі саласындағы техникалық регламенттiң талаптарына сәйкестiлiгіне тексеру жүргiзу;
46) iшкi су көлігі саласындағы техникалық регламенттiң талаптарына сай келмейтiн кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн ұстау;
47) кеме қатынасы қауiпсiздiгiне, адамдардың өмiрi мен денсаулығына жүктердің сақталуына қатер төнген кезде кемелердің және өзге де жүзу объектiлерiнiң қозғалысын тоқтата тұру және оған тыйым салу;
48) кеме құжаттарын беру;
49) кiшi көлемдi кемелерді басқару құқығына куәлiктер беру;
50) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарымен iшкi су көлiгінде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша өзара әрекеттесу;
51) кемедегi кеме құжаттарының болуын тексеру;
52) кемелерге мемлекеттiк борт нөмiрiн беру;
53) жеке және заңды тұлғалардан уәкiлеттi органның құзыретiне кiретiн барлық мәселелер бойынша қажеттi ақпаратты, материалдарды, анықтамалық деректердi сұрату;
54) су қатынасы су жолдарын пайдаланғаны үшiн ақы, көлiк құралдарын, жылжымайтын мүлiкке құқықтарды мемлекеттiк тiркеу және онымен мәмiле үшiн алым алуды, жылжитын мүлiктің кепiлi және кеменiң немесе салынып жатқан кеменiң ипотекасын қамтамасыз ету бөлiгінде Қазақстан Республикасының салықтық заңнамасын орындау жатады.

2-параграф. Кеме қатынасының қауiпсiздігі

243-бап. Жалпы ережелер

1. Кеме қатынасы процесiмен байланысты ішкi су қатынасы кемелерi, iшкi су жолдарындағы өзен порттары, жағалаулық объектiлер мен құрылыстар қауiптiлiгi жоғары аймақтар болып табылады және iшкi су көлігінiң қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптарына жауап беруi тиiс.
2. Iшкi су жолдарындағы кеме қатынасы уәкiлеттi орган бекiткен жалпы және жергiлiктi жүзу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
3. Кемелер олардың тағайындалуы мен жiктелуiне сәйкес пайдаланылуы тиiс, оларда кеме құжаттары, соның iшiнде класы көрсетiлген жүзуге жарамдылығы туралы куәлiгі және кеме қатынасы тiркелiмi жасайтын және беретiн басқа құжаттар болуы тиiс.
Кеменi класы көрсетiлген жүзуге жарамдылығы туралы куәлiгiнсiз және басқа кеме құжаттарынсыз пайдалануға тыйым салынады.
4. Кемеде класы көрсетiлген жүзуге жарамдылығы туралы куәлiктiң және осы Кодекспен көзделген басқа кеме құжаттардың, сондай-ақ олардың әрекет ету мерзiмдерiнiң болуына уәкiлеттi орган бақылау жасайды.
5. Тасымалдау процесiне қатысушылар адамның өмiрi мен денсаулығы, қоршаған орта үшiн қауiпсiз жағдайларды қамтамасыз етуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасы белгiлеген қауiпсiздiк талаптарын сақтауға мiндеттi.
Iшкi су көлiгi саласында әрекеттi жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар адамның өмiрi мен денсаулығы, жолаушылардың жүруi үшiн қауiпсiз жағдайларды қамтамасыз етуге, сондай-ақ кеме қатынасының қауiпсiздігінiң талаптарын сақтауға мiндеттi.
6. Кеме қатынасының қауiпсiздiгi адамның өмiрi мен денсаулығын, қоршаған ортаны қорғауға, iшкi су көлiгi саласында авариясыз жұмыс жағдайларын жасауға, iшкі су жолдарын кеме қатынасы жағдайында, кемелердi, iшкi су жолдарындағы порттарды, жағалаулық объектiлердi және құрылыстарды техникалық жарамды жағдайда күтiп ұстауға, сондай-ақ кемелердiң аварияларының алдын алуға бағытталған ұйымдастыру және техникалық iс-шаралар кешенiн орындаумен қамтамасыз етiледi.
7. Кеменi кеме қатынасы қауiпсiздiгiнiң талаптарына сәйкес жүзеге дайындау кеменiң меншiк иесiнiң және (немесе) кеме иесiнiң мiндетi болып табылады.
8. Iшкi су көлiгi саласындағы техникалық реттеу объектiлерi:
1) iшкi су көлiгi кемелерi, iшкi су жолдарындағы, порттар, жағалаулық объектiлер және құрылыстар;
2) ішкi су көлiгi кемелерiн, iшкi су жолдарындағы, порттарды, жағалаулық объектiлердi және құрылыстарды жасау (жасау, жөндеу, жетiлдiру);
3) iшкi су көлiгi кемелерiн, порттарды пайдалану;
4) iшкi су көлiгi кемелерiн сақтау;
5) iшкi су көлiгi кемелерiн тасымалдау және тiркеп сүйрету;
6) iшкi су көлiгi кемелерiн жою және кәдеге жарату болып табылады.
9. Қауiптi жүктердi жөнелтушi және алушы - жүк жөнелтушi, жүк алушы, сондай-ақ қауiптi жүктердi тасымалдауды орындайтын тасымалдаушы олардың тасымалдау қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, авариялық жағдайлардың туындауын болдырмау және (немесе) олардың зардаптарын жою үшiн қажеттi құралдар мен икемдi бөлiмшелердiң болуын қамтамасыз етуге (оның iшiнде тасымалдау шарты бойынша) мiндеттi.
Қауiптi жүктердi тасымалдау кезiнде авариялық жағдай туындаған кезде тасымалдаушылар, жүк жөнелтушiлер, жүк алушылар аталған бөлiмшелердiң оқиға болған жерге дереу жiберiлуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
10. Iшкi су көлiгi кемелерiн, iшкi су жолдарындағы порттарды, жағалаулық объектiлер мен құрылыстарды жасау (жасау, жөндеу, қайта жаңарту) кезiнде олардың жобалау құжаттамасының және iшкi су көлiгiнiң қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптарына сәйкес болуын қамтамасыз ету қажет.
11. Iшкi су көлiгi кемелерiн, iшкi су жолдарындағы порттарды, жағалаулық объектiлер мен құрылыстарды жасау (жасау, жөндеу, қайта жаңарту) кезiнде жасаушы жобалау құжаттамасы белгiлеген қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi барлық шаралар кешенiн орындауға және iшкi су көлiгiнiң қауiпсiздiгi осыларға байланысты барлық технологиялық операциялардың орындалуына бақылау жасау мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндетті.
12. Егер iшкi су көлiгiнiң кемелерiн, порттарын, жағалаулық объектiлер мен құрылыстарды жасау процесiнде немесе одан кейiн қауіпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн сынаулар жүргiзу қажет болса, олар жобалау құжаттамасының барлық талаптарын орындай отырып толық көлемде жүргізiлуi тиiс.
13. Әр кеме корпусқа салынатын бiрдейлендiру нөмiрiмен таңбалануы тиiс. Таңба көрiнетiн, анық көрiнетiн және шайылып кетпейтiн болуы тиiс.
14. Кеме бортынан құлаудың барынша аз болуын және борт сыртына құлаған адамдарды құтқаруды қамтамасыз ететiндей жасалуы тиiс.
15. Негiзгi рульдiк басқарудың орнын айнала шолу қамтамасыз етiлуi тиiс.
16. Кеме өрт пен суға бату қатерiне назар аударылатын пайдалану жөнiндегi басшылықпен жабдықталуы тиiс.
17. Iшкi су қатынасы кемелерiн жасау кезiнде жасаушы жобалау құжаттамасымен көзделген қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар кешенiн орындауы және кеме жасау барысына Кеме қатынасы тiркелiмiнiң техникалық қадағалауын қамтамасыз етуi тиiс.
Кеме қатынасының қауіпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн, iшкi су қатынасы кемелерi жасалғаннан кейiн жобалау құжаттамасының барлық талаптарын орындау арқылы жүру сынауларынан өтедi.
18. Механизмдер мен бөлшектердi жасауға кететiн немесе кемелердi және жүзетiн объектiлердi жасау немесе жөндеу кезiнде қолданылатын барлық материалдарға, жинақтық жабдықтар мен бұйымдарға сертификаттардың Кеме қатынасы тiркелiмiнiң ережелерiнiң және стандарттардың талаптарына сәйкестiлiгiн растайтын немесе құжаттардың болуы тиiс.
19. Кеме жасау өнiмдерi және кемелердi жөндеу жөнiндегi қызметтi жүзеге асыратын заңды және жеке тұлғалардың Кеме қатынасы тiркелiмi беретiн сәйкестiлiк құжатының болуы қажет.
20. Кеме, егер ол:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген кеме қатынасы қауiпсiздiгiн, оның iшiнде экологиялық және өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалар талаптарына сай болған;
2) кеме қатынасы жағдайында және шлюздердi күтiп ұстау;
3) кеме экипажының саны ол жүзуге шығатын күнгi кеме экипажының ең аз құрамы туралы белгiленген талаптардан кем болмаған жағдайларда жүзуге жiберiледi.
21. Кеменiң меншiк иесi және (немесе) кеме иесi:
1) кемелердiң қауiпсiз пайдаланылуын қамтамасыз етуге;
2) кемелердi қауiпсiз пайдалануға жауапты адамды тағайындауға;
3) кеме қатынасы қауiпсiздiгi талаптарына сәйкес кеме экипажы мүшелерiнiң, басқа да қызметкерлердiң дағдыларын ұдайы жетiлдiрiп отыруға;
4) кеме экипажын жасақтауды қамтамасыз етуге және кеменi осы Кодексте белгiленген кеме қатынасы қауiпсiздiгiнiң талаптарына сәйкес техникалық жарамды күйде ұстап тұруға мiндеттi.
22. Уәкiлеттi органның кәсiпорындары кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн:
1) су жолдарын кеме қатынасы жағдайында қамтамасыз ету және шлюздердi күтiп ұстау бағдарламасы бойынша мемлекеттiк тапсырысқа сәйкес iшкi су жолдарын күтіп ұстауды;
2) кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн шлюз арқылы өткiзудi жүзеге асыруға мiндеттi, бұл ретте мұндай iс-шаралар тасымалдаушының есебiнен жүзеге асырылады.
23. Iшкi су жолдарында орналасқан гидротехникалық және басқа да құрылыстардың иелерi тиiстi шаралар қолдану үшiн кеме қатынасы қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн жағдайдың туындағаны туралы көлiктiк бақылау органдарын дер кезiнде хабардар етуге мiндеттi.
24. Уәкiлеттi орган кеме қатынасының қауiпсiздiгi мақсатында Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзушi теңiз кемесiне немесе шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзушi кемеге iшкi су жолдарына кiрген кезде iшкi су жолдарымен жүзетiн кемелермен бiрдей негiздерде тексеру жүргiзуге құқылы.

244-бап. Кемелерді техникалық қадағалау және жiктеу

1. Кеме қатынасының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, адамдардың өмiрiн және денсаулығын, қоршаған ортаны қорғау мақсатында кеме қатынасы процесiне қатысушы барлық кемелер мен объектiлер өздерiнiң тиесiлiгi мен меншiктiлiк нысанына қарамай техникалық қадағалауға және куәландыруға жатады.
Су көлiгi саласында техникалық реттеудi, соның iшiнде кемелердi техникалық қадағалауды, кемелердi жiктеудi және куәландыруды Кеме қатынасы тiркелiмi жүзеге асырады.
2. Iшкi су жолдарында пайдалануға арналған iшкi суларда жүзетiн кемелер және "өзен-теңiз" суларында жүзетiн кемелер олардың кiмге тиесiлiгi мен меншiк нысанына қарамастан, кемелердi техникалық қадағалау мен жiктеуге жатады.
3. Кеме қатынасы тiркелiмi Қазақстан Республикасы Үкiметi бекiтетiн, осыларға сәйкес техникалық қадағалау жүзеге асырылатын және мыналардан:
Iшкi және аралас "өзен-теңiз" қатынасында жүзетiн кемелердi жiктеу туралы ережеден;
Кемелердi пайдалануда куәландыру ережелерiнен;
Кемелердi жасау, пайдалану, жөндеу және материалдар мен бұйымдарды дайындауды техникалық қадағалау ережелерiнен;
Iшкi су қатынасы кемелерiн жiктеу және жасау ережелерiнен;
Аралас "өзен-теңiз" қатынасында жүзетiн кемелердi жiктеу және жасау ережелерiнен;
Кемелердiң экологиялық қауiпсiздiгi ережелерiнен тұратын Кеме қатынасы тiркелiмiнiң ережелерiн әзiрлейдi.
4. Кеме қатынасы тiркелiмi, тұлғалар осы баптың 3-тармағында көзделген ережелердi орындамаған кезде, кемелердi, кеме тетiктерiн, құрылғылар мен техникалық құралдарды пайдалануға тыйым салуға, сондай-ақ кемелердi пайдалануға рұқсат ететiн құжаттарды беруден бас тартуға немесе бұрын берiлгендерiнiң күшiн жоюға құқылы.

245-бап. Кемелердi пайдалану қауiпсiздiгiн бақылау

Iшкi су жолдарында iшкi суда жүзiп жүрген өздiгiнен жүзетiн және өздiгiнен жүзбейтiн кемелердiң, iшкi су жолдарында пайдаланылатын жолаушылар, серуендiк, спорттық және құйып тасымалдау кемелерiнiң, паромды өткелдер мен басқа да жүзу объектiлерiнiң, соның iшiнде шағын көлемдi флоттың пайдаланылу қауiпсiздігін, олардың қозғалтқыштарының түрiне, бас қозғалтқыштарының қуатына және мұндай кемелердiң сыйымдылығына қарамастан, бақылауды уәкiлеттi орган:
1) iшкi су жолдарында кемелер, соның iшiнде шағын көлемдi кемелер ұшыраған көлiк оқиғаларын уәкiлеттi орган бекiткен ережелерге сәйкес тексеру, жiктеу және есепке алу;
2) кеме қатынасының су жолдарын және навигациялық жабдықтар құралдарын тиiсiнше күтiп ұстауды бақылау;
3) ішкі су жолдарында орналасқан кемелердiң (соның iшiнде шағын көлемдiлерiнiң) және өзге жүзетiн объектiлердiң олардың осы Кодекстiң 253-бабының талаптарына сәйкестiлігін тексеру;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасы белгiлеген талаптарға сай келмейтiн кемелердi (соның iшiнде шағын көлемдiлерiн) және өзге жүзетiн объектiлердi ұстау;
5) кеме қатынасы қауiпсiздiгiне, адамдардың өмiрi мен денсаулығына, жүктердiң сақталуына қатер пайда болған жағдайда кемелердiң (соның iшiнде шағын көлемдiлерiнiң) және өзге жүзетiн объектiлердiң қозғалысын тоқтату және тыйым салу;
ішкі су жолдарында кеме қатынасын жүзеге асыратын кеме иелерiнiң, кеме экипаждары мүшелерiнiң, жеке және заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес кемелердi пайдалану қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету талаптарын орындауына бақылау жасау;
7) кемелердi мемлекеттiк тiркеу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылатын кемелердi (соның iшiнде шағын көлемдiлердi) және оларға құқықтарды мемлекеттiк тiркеу және тиiстi құжаттарды беру;
8) уәкiлеттi орган бекiткен кемелердiң командалық құрамындағы адамдарды аттестациядан өткiзу ережелерiне сәйкес кемелердiң командалық құрамындағы адамдарды аттестациядан өткiзу. Кемелердiң командалық құрамындағы адамдарды аттестациядан өткiзу әр үш жыл өткеннен кейiн жүргiзiледi. Кезектi аттестация өткiзiлетiн жылы тиiстi мамандық бойынша оқу орнын бiтiрген, сондай-ақ сол жылы диплом алған адамдар аттестациядан босатылады;
9) Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiткен кеме экипаждарының мүшелерiне дипломдау ережелерiне сәйкес кемелердiң командалық құрамындағы адамдарды дипломдау. Дипломдауға уәкiлеттi органға мынадай құжаттарды:
еркiн нысандағы өтiнiштi;
жеке куәлiктi немесе төлқұжатты;
жоғары немесе орта кәсiптiк бiлiмi туралы (диплом) құжатты;
жүзу стажын растайтын құжатты;
кемедегi жұмысқа жарамдылығы туралы медициналық комиссияның қорытындысын бере отырып тиiстi бiлiмi бар адамдар жiберіледi.
Дипломдау туралы өтiнiштi уәкiлеттi орган отыз күн iшiнде қарайды.
Берiлген құжаттардың кеме экипаждарының мүшелерiне дипломдау ережелерiне сәйкес келмеген жағдайында ол туралы құжаттарды беру мезетiнен жетi күннен кешiктiрмей жазбаша хабар берiледi.
10) iшкi су көлiгінiң (соның iшiнде шағын көлемдi кемелердiң) қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң анықталған бұзушылықтарын жою туралы ұйғарым беру;
11) мiндеттi сақтандыру түрлерiн реттейтiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тасымалдаушының жолаушылардың алдындағы азаматтық-құқықтық жауапкершiлiгiн көрсететiн мiндеттi сақтандыру шартын тасымалдаушының жасауына бақылау жасау;
12) iшкi су көлiгiнде қызметтi жүзеге асыру кезiнде жеке және заңды тұлғалардың лицензиялық ережелердi сақтауына бақылау жасау;
13) кемелердiң, соның iшiнде шағын көлемдiлерінiң және шағын көлемдi кемелерге арналған база-тұрақтардың техникалық бақылауын жүргiзу;
14) өзiнiң құзыретi шегiнде Қазақстан Республикасы қатысатын халықаралық шарттардың талаптарын сақтауға бақылау жасау;
15) шағын көлемдi кемелерге мемлекеттiк тiркеу нөмiрлерiн беру;
16) шағын көлемдi кемелердi қайта тiркеудi жүргiзу;
17) мекенжайының, тиесiлiгi мәнi (иесiнiң), қайта жабдықтау салдарынан кеменiң техникалық деректерiнiң өзгерген жағдайда шағын көлемдi кемелердiң кеме жүргiзушiлерiн дайындау жөнiндегi курстарды ұйымдастыру;
18) шағын көлемдi кемелердi басқару құқығына куәлiктер беру;
19) шағын көлемдi кемелерге арналған база-тұрақтарды мемлекеттiк есебiн жүргiзу және пайдалануға рұқсаттар беру;
20) шағын көлемдi көлiк мәселелерi бойынша сараптауларға қатысу үшiн қатысты мамандарды тарту;
21) шағын көлемдi кемелердiң кеме жүргiзушiлерiн алкогольдi, нашақорлық, токсикоманиялық мас күйiнде басқарудан аластау және оларды медициналық куәландыруға жiберу;
22) Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы заңнамасына сәйкес әкiмшiлiк құқық бұзушылықтар туралы iстер жүргiзудi жүзеге асыру арқылы жүзеге асырады.

246-бап. Кемелердi уәкiлетті органдардың тексеруi

1. Кемелердi тексеру кеме (оның мемлекеттiк тiркелуiне қарамай) мен экипаждың, ішкі су көлiгiнiң қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптарына сәйкестiгін анықтау мақсатымен жүргiзiледi. Кемелердi тексеру тұрақта және жүрiс кезiнде капитанның немесе штурманның (капитанның аға көмекшiсiнiң) және шағын көлемдi кемелердiң кеме жүргiзушiсiнiң қатысуымен жүргiзiледi.
Iшкi су қатынасы кемелерiн навигацияаралық кезеңнен кейiн, ал аралас "өзен-теңiз" кемелерiн теңiзде пайдаланғаннан кейiн - iшкi су жолдарына кiреберiс кезiнде тексеру жүргiзiледi.
Кемелердi бақылаулық тексеру навигация кезiнде айына кем дегенде бiр рет немесе көлiк оқиғалары болған кезде жүргiзiледi.
2. Өздiгінен жүретiн кемелерді тексеру кезiнде:
1) кеме құжаттары (бар болуы, қолдану мерзiмдерi, оларды жүргiзу тәртiбi);
2) штаттық кесте және кеменi пайдалану режимi және экипаж жұмысы туралы кеме иесiнiң бұрынғы (немесе басқа құжат);
3) iшкi су жолдарының навигациялық карталары;
4) адамдарды құтқарудың вахталық, штурмандық, жалпы кемелiк қызметiн ұйымдастыру жөнiндегi кеме елшiлiк құжаттама (бар болуы, жүргiзу сапасы):
вахталар кестесi;
дабылдар бойынша кестелер және экипаж мүшелерiнiң жеке карточкалары;
ауа-райы болжамдарының журналы (жинақ);
жол ақпаратының және кеме жүргiзушiлерiне хабар беру журналы (жинақ);
магниттi компастың девиациясы таблицасы (кеме жүргiзу компастың көмегiмен жүргiзiлетiн iшкi су жолдарында);
кеменiң маневрлiк элементтерiнiң таблицасы;
адамның борт сыртына құлауы кезiндегi маневрлеу схемасы;
радиолокациялық станциялардың көлеңкелiк секторларының схемасы (радиолокациялық станциясы бар кемеде);
5) Мемлекеттiк тудың, трубадағы таңбасының, борттардағы кеменiң атауының және тiркеу нөмiрлерінің, корпусында жүк таңбасының бар болуы және күйi;
6) кеменiң (құрамның) жүзу ауданының разрядтарына және шарттарына, құрамдарды қалыптастырудың үлгiлiк схемаларына және жол габариттерiне сәйкестiлiгі;
7) жолаушылар сыйымдылығының және жүк көтерiмдiлiгiнiң, су үстiндегi борттың биiктiгi нормаларын (жүк таңбасы бойынша) сақтау, кеменi басқару қосынынан көрудi қамтамасыз ету;
8) жарық, көру және дыбыс сигнализациясының бар болуы және жұмыс iстеуi;
9) өзен кеме қатынасының нормалары бойынша навигациялық, штурмандық және электр навигациялық приборлардың бар болуы және жұмыс iстеуi;
10) ұжымдық және жеке құтқару құралдарының, пиротехниканың, авариялық жабдықтаудың Кеме қатынасы тiркелiмiнiң ережелерiне сәйкес болуы, оларды таңбалаудың, орналасуының және сақталуының дұрыстығы;
11) экипажды штаттық кестеге және iшкi және аралас "өзен-теңiз" қатынасы кемелерi экипаждарының ең аз құрамы туралы ережеге сәйкес экипаждың толықтырылуы;
12) командалық және қатардағы жауынгерлер құрамда дипломдардың (бiлiктiлiк куәлiктердiң) және тиiстi лауазымдардың, дипломға бақылаулық талондарының, аттестациялар туралы анықтамалардың бар болуы;
13) ағымдағы және алдындағы рейстерде (вахталық журналдағы жазбалар бойынша) құрамдарды құрастырудың үлгi схемаларын, жолаушылар сыйымдылығы нормалары мен жүк көтерiмділік нормаларын, қатынастың аудандары мен жағдайлары бойынша шектеулердi және тiркелiмдiк құжаттарда көрсетiлген басқа да талаптарды, вахтада тұру режимдерiн, руль құрылғысының жұмыс iстемей қалған кезiндегi әрекеттер бойынша оқу дабылдары мен жаттығуларын жүргiзу кезеңділігін сақтау;
14) руль құрылғысының жұмыс iстемей қалған кезiнде экипаж мүшелерiнiң дабыл бойынша әрекет ете бiлуi;
15) ағымдағы навигацияда уәкiлетті органның аумақтық бөлiмшелерi қызметкерлерiнiң ұйғарымдарын орындауы тексеруге жатады.
3. Тексеру нәтижелерi бойынша уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшесiнiң қызметкерi анықталған Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтардың тiзбесiн және ескертулердi жою мерзiмдерiн көрсете отырып акт жасайды. Кеме құжаттарының болмауы кезiнде және қатынастың қауіпсiздiгiне қатер төнген жағдайларда уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшесiнiң қызметкерi кеменiң қозғалысына тыйым салу туралы шешiм қабылдайды, ол туралы кеме капитаны кеме иесiне хабар бередi.
Тексеру актiсi екi данада жасалады және оған уәкілеттi органның аумақтық бөлiмшесiнiң қызметкерi мен капитан (немесе капитанның аға көмекшiсi) қол қояды. Капитан (немесе капитанның аға көмекшiсi) актiге қол қоюдан бас тартқан жағдайда бас тартудың себебiн көрсете отырып актiге жазылады.
Актiнiң бiрiншi данасы - кемеде, екiнiшiсi - уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшесiнде кеме iсiнде сақталады.
Уәкiлеттi органның кеменi тексерген қызметкерлерi кеменi тексеру жөнiндегi актiдегi жазбалардың дұрыстығы үшiн жауапты болады.

247-бап. Кеме қатынасы қауiпсiздiгiнiң және өзен портындағы тәртiптiң қамтамасыз етiлуiн бақылау

Кеме қатынасы қауiпсiздiгiнiң және өзен портындағы тәртiптiң қамтамасыз етiлуiн, оның iшiнде шетел кемелерiнiң кiруi үшiн ашық портта, сондай-ақ өзен сағасында орналасқан өзен портында Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының, Қазақстан Республикасының сауда мақсатында Өзенде жүзу туралы заңнамасының сақталуын қадағалауды өзен порты капитаны уәкiлеттi орган бекiткен өзен порты капитаны туралы ережеге сәйкес жүзеге асырады.

248-бап. Қоршаған ортаны қорғау және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласында мемлекеттiк бақылау

1. Кемелердi пайдалану кезiнде қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттiк бақылауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттiк уәкiлетті орган жүзеге асырады.
2. Көлiктiк бақылау органы қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттiк уәкiлеттi органмен бiрлесе отырып:
1) iшкi су жолдарында табиғатты қорғау мақсатындағы объектiлердiң қызмет аймағында олардың орналасуы мен жұмыс iстеуiн бақылауды;
2) кеменiң меншiк иелерiне, кеме иелерi мен кеме капитандарына қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша ақпараттық қызмет көрсетудi жүзеге асырады.
3. Iшкi су көлiгінде санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормалардың сақталуын қадағалауды халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

249-бап. Кеменi лоцмандық алып өту

1. Кемелердi лоцмандық алып өту iшкi су жолдарындағы кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және кемелер ұшырауы мүмкiн көлiк оқиғаларын болғызбау мақсатында жүзеге асырылады.
Кемелердi лоцмандық алып өту жөнiндегi қызметтер ақылы негiзде көрсетiледi.
2. Лоцмандар ретiнде жұмысқа лоцмандық қызмет туралы ережеде белгiленген талаптарға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын кемелердi лоцмандық алып өту талаптарына сай болған жағдайда Қазақстан Республикасының азаматтары жiберiлуi мүмкiн.
3. Қажет болған жағдайда, кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында лоцман кеменi лоцмандық алып өтудi кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн мән-жайлар туындағанға дейiн тоқтата тұруға құқылы.
4. Кемеде лоцманның болуы кеме капитанын кеменi басқару жауапкершiлігінен босатпайды.
Кеме қапитаны кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында лоцман ұсыныстарының дұрыстығына күмәнi болған жағдайда, оның қызмет көрсетуiнен бас тартуға құқылы, бұл ретте, егер кеменi лоцмандық алып өту мiндеттi болса, кеме капитаны мұндай лоцманды алмастыруды талап етуге мiндеттi.
5. Кеменiң меншiк иесiне және (немесе) кеме иесiне лоцманның кiнәсiнен келтiрiлген зиян үшiн кеменiң меншiк иесiне және (немесе) кеме иесiне зиян келтiрiлген кезде лоцман жұмыс iстейтiн ұйым жауапты болады.
Егер лоцмандық алып өтудi тиiсiнше жүзеге асырмаудың салдарынан келтiрiлген залал лоцманның немесе лоцман жұмыс iстейтiн ұйымның қасақана немece абайсызда жасаған әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) салдарынан болғандығы дәлелденсе, лоцман немесе лоцман жұмыс iстейтiн ұйым толық көлемде жауапты болады.
Кеменi лоцмандық алып өтудi тиiсiнше жүзеге асырмауға кiнәлi лоцман кемелердi лоцмандық алып өту туралы ережелерде айқындалатын тәртiппен және жағдайларда мамандығынан айырылуы мүмкiн.
6. Шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзушi кеме iшкi су жолдарымен бүкiл жүзу жолында, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында өзгеше белгiленбесе, мiндеттi түрде лоцмандық алып өтуге жатқызылады.
7. Кеменi лоцмандық алып өту кезiнде лоцман аумақтық бөлiмшеге:
1) кеме қатынасы қауiпсiздiгiне қатер төндiруi мүмкiн кеме жолының кез келген өзгерiстерi;
2) лоцмандық алып өтудi өзi жүзеге асырып отырған кеме және iшкi су жолдарында өзi қызмет көрсететiн учаскеде басқа да кемелер ұшыраған кез келген оқиғалар;
3) лоцмандық алып өтудi өзi жүзеге асырып отырған кеменiң капитаны кеменiң жүзу ережелерi мен iшкi су жолдарының кемелерден аққан сарқынды және құрамында мұнайы бар сулармен ластануын болғызбау ережелерiн орындамауы туралы дереу хабарлауға мiндеттi.
8. Лоцмандық қызметтiң жұмысын қадағалауды уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
9. Мiндеттi лоцмандық алып өтуге жататын iшкi су жолдары учаскелерiнiң, кемелердiң үлгiлерi мен көлемдерiнiң тiзбесiн мемлекеттiк уәкiлеттi орган белгiлейдi.
10. Мемлекеттiк лоцмандық қызмет және кемелердi лоцмандық алып өту жөнiндегi мемлекеттiк емес ұйым Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгiленген тәртiппен лоцманның кiнәсiнен кеме иесiне келтiрiлген зиянның орнын толтыру жағдайында өзiнiң азаматтық құқықтық жауапкершiлiгiн сақтандыруға мiндеттi.

250-бап. Кемелер қозғалысын шектеу немесе оған тыйым салу

1. Табиғи және (немесе) техногендi сипаттағы төтенше жағдайлардың, әскери iс-қимылдар туындаған жағдайларда, сондай-ақ өзен порттарында жүктер мен кемелердiң шамадан тыс шоғырлануы кезiнде көлiктiк бақылау органы кеме қатынасы қауiпсiздiгi, адамның денсаулығын және қоршаған ортаны сақтау, жүктердiң сақталуы мақсатында өзен портының аквториясында кемелер қозғалысын шектеу немесе оларға тыйым салу туралы шешiм қабылдауға құқылы, ол туралы мұндай шектеудiң қолданылу мерзiмдерi жөнiнде шешiм қабылдайтын уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшесiне дереу хабарлайды.
Кемелер қозғалысына бес күннен астам мерзiмге шектеу енгізiлген немесе тыйым салынған жағдайда уәкiлеттi орган ол жөнiнде Қазақстан Республикасының Үкiметiн дереу хабардар етедi.
2. Уәкiлеттi орган қабылданған шешiм туралы кемелер қозғалысына шектеу енгiзудiң немесе тыйым салудың себептерi мен мерзiмдерiн көрсете отырып, қауіпсiзділікті және теңiзде жүзуді қамтамасыз ету жөнiндегi талаптар мен нормаларда белгiленген тәртiппен кеме иелерiн және кеме жалға алушыларды хабардар етуге мiндеттi.
3. Қазақстан Республикасының Президентiнiң Күзет қызметi немесе ұлттық қауiпсiздiк қызметi органдары күзет iс-шараларын жүргiзy аймағында Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген тәртiппен кемелер қозғалысын шектей алады.

3-параграф. Өзен портындағы мемлекеттік бақылау

251-бап. Өзен портының мемлекеттiк әкiмшiлiгі

1. Өзен портының мемлекеттiк әкiмшiлiгi уәкiлеттi органның құрылымдық бөлiмшесi болып табылады.
2. Мемлекеттiк өзен порты әкiмшінiң құзыретiне:
1) өзен портының акваториясында кеме қатынасының қауiпсiздiгiн және өзен портындағы тәртiптi қамтамасыз етуге бақылау жасау;
2) кемелердiң өзен портына кiру және олардың өзен портынан шығу тәртiбi туралы талаптардың сақталуына бақылау жасау;
3) кемелердiң портқа келуiн және олардың порттан шығуын ресiмдеу;
4) лоцмандық қызметтi көрсету жұмысына бақылау жасау;
5) кемелердi лоцмандық алып өтуге бақылау жасау;
6) өзен портында құрылыс, гидротехникалық және өзге де жұмыстарды жүргiзуге рұқсаттар беру;
7) порт құрылыстарының техникалық жағдайына және оларды пайдалануға бақылау жасау;
8) өзен портындағы өртке қарсы қауiпсiздiкке бақылау жасау;
9) Өзенге батқан мүлiктi көтерiп шығаруға рұқсаттар беру жатады.

252-бап Өзен портының капитаны

1. Өзен портының капитаны өзен портының мемлекеттiк әкiмшiлiгiн басқарады және өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырады.
2. Өзен портының капитаны қызметiне арнаулы жоғары бiлiмi, капитан дипломы және порттың өзен әкiмшiлiгiнде кемiнде үш жыл жұмыс стажы бар адам тағайындалады.
3. Өзен портының капитанын Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес уәкiлеттi орган қызметке тағайындайды және қызметiнен босатады.
4. Өзен портының капитаны өз құзыретi шегiнде:
1) өзен портындағы барлық кемелерге, жеке және заңды тұлғаларға мiндеттi өкiмдер шығаруға, соның iшiнде өзен портының акваториясында және кiреберiс каналында кемелердiң суға батып тұруының мөлшерлi шегiн жариялауға;
2) төтенше оқиғалардың алдын алу және жою жөнiнде шаралар қабылдауға;
3) өзен портында тұрған кеменi өзен портының акваториясы шегiнде апатқа ұшыраған адамдар мен кемелердi құтқару iсiне қатыстыру және өзен портындағы кемелердегi өрттердi жою үшiн тартуға;
4) кемелердiң мiндеттi түрде лоцмандық алып өтiлуiн белгiлеуге;
5) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген жағдайларда кеменi қарап тексеруге;
6) кеменiң өзен портынан шығуына рұқсат беруге кедергi жасайтын кемшiлiктердiң жойылуын тексеру мақсатында кемеге бақылаушылық тексеру жүргiзуге;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де функцияларды жүзеге асыруға құқылы.
5. Өзен портының капитаны:
1) уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен кемелердi қадағалауды, өзен портында қызметтi ұйымдастыру және реттеудi жүзеге асыруға;
2) өзен портына кiретiн және өзен портынан шығатын кемелерге және өзге жүзетiн объектiлерге бақылау жасауды жүзеге асыруға;
3) осы Кодексте белгiленген жағдайларда кемелердiң өзен портынан шығуына рұқсат беруге немесе рұқсат беруден бас тартуға;
4) өзен порты акваториясының ластануының алдын алу және зардаптарын жою жөнiндегі жұмыстарды ұйымдастыру және жүзеге асыруға;
5) қатерлi жүктердi тиеу (түсiру) кезiндегi қауiпсiздiк ережелерiн сақтауға бақылау жасауды жүзеге асыруға;
6) кемелердегi қалдықтарды қабылдау және өңдеудi ұйымдастыруға;
7) уәкiлетті органға өзен портындағы кеме қатынасының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету туралы статистикалық деректер беруге мiндеттi.
6. Шет мемлекеттердiң кемелерiнiң кiруi және оларға қызмет көрсету үшiн ашық өзен порттарында, сондай-ақ өзен сағаларында орналасқан өзен порттарында мемлекеттiк бақылау уәкiлеттi органның шешiмi бойынша өзен порты капитанына жүктеледi.
7. Өзен портының капитаны өзiнiң қызметiн Қазақстан Республикасының көлiктiк заңнамасына және уәкiлеттi орган бекiткен өзен портының капитаны туралы ережеге сәйкес жүзеге асырады.

4-параграф. Iшкi су жолдары

253-бап. Жалпы ережелер

1. Iшкi су жолдары және оларда орналасқан кеме қатынасы үшiн пайдаланылатын кеме қатынасының гидротехникалық құрылыстары мемлекет меншiгiнде болады.
2. Қазақстан Республикасының шекаралық аймақ учаскелерiн қоспағанда кемелердiң iшкi су жолдарымен жүзу жағдайын навигациялық-гидрографиялық қамтамасыз етудi уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
3. Кемелердiң Қазақстан Республикасының шекаралық аймағы учаскелерiндегi iшкi су жолдарымен жүзу жағдайын навигациялық-гидрографиялық қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарымен реттеледi.
4. Кеме қатынасы үшiн ашық қолданыстағы iшкi су жолдарының тiзбесiн және оларды кеме қатынасы санатына жатқызу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

254-бап. Iшкi су жолдарын күтiп ұстау

1. Жол жұмыстарын, оның iшiнде мемлекет меншiгiндегi өзен порттарында рейдтер және осы порттардың айлақтарына кiреберiстердi жасау мен күтіп ұстау жөнiндегi жұмыстарды жүргізуді, сондай-ақ кеме қатынасының гидротехникалық құрылыстарын күтiп ұстау уәкiлеттi органның кәсiпорындары мемлекеттiк бюджеттiң қаражатының, өз қызметiнiң кiрiстерi есебiнен, сондай-ақ заңмен тыйым салынбаған көздерден жүзеге асырады.
2. Өзен порттарына (осы баптың 1-тармағында көрсетiлмегендерiне) кiреберiстердегi, сондай-ақ тоқтау пункттерiндегi жол жұмыстарын жүргiзудi олардың иелерi уәкiлеттi органмен келiсе отырып жүзеге асыруға мiндеттi.
3. Кемелердi және басқа да жүзу объектiлерiн жөндеу жылдың жаз және қыс мезгiлiнде тоқтауы, техникалық тексеруi мақсатында жайластырылған және жабдықталған, жер учаскесi мен жер үстiндегi су объектiсiнiң акваториясы тоқтау пунктi болып табылады.
4. Iшкi су жолдарын және олардағы кеме қатынасы гидротехникалық құрылыстарын күтiп ұстау жөнiндегi жұмыстар Қазақстан Республикасының су заңнамасына сәйкес жол жұмыстарын жүргiзуге рұқсат бар болған кезде жүзеге асырылады.
5. Жол жұмыстарына түбiн тереңдету, түзету, тралды, түбiн тазарту, зерттеу және iшкi су жолдарында навигациялық жабдықты орнату және күтiп ұстау жөнiндегі басқа да жұмыстар жатады.

255-бап. Iшкi су жолдарындағы акваторияларды, жағалау белдеулерiн және жер учаскелерiн пайдалану

1. Қалалық елдi мекендер аумағынан тысқары орналасқан iшкi су жолдары шегінде iшкi су жолдарының кеме қатынасына жарамды болуын қамтамасыз етумен байланысты жұмыстар үшiн жер пайдалану құқығымен Қазақстан Республикасының жер заңнамасына сәйкес жағалау белдеуi берiледi.
2. Уәкiлеттi органның кәсiпорындары:
1) кеме қатынасын қамтамасыз ету және осы мақсаттарда құрылыстар мен ғимараттар тұрғызу жөнiндегi жұмыстарды жүргiзу үшiн жағалау белдеуiн пайдалануға;
2) iшкi су-жолдарының жағалау белдеуiне навигациялық жабдықтар құралдарын орнатуға;
3) кеме қатынасының қауiпсiздiгiн, оның iшiнде навигациялық жабдықтар құралдарының көрiнiп тұруын қамтамасыз ету үшiн, сондай-ақ өзен арналары учаскелерiн суретке түсiру кезiнде геодезиялық негiздеме үшiн жағалау белдеуiнде өскен ағаштар мен бұталарды Қазақстан Республикасының жер заңнамасына сәйкес кесiп тастауға;
4) навигациялық жабдықтардың жағалау құралдарын орнату және олардың көрiнiп тұруын қамтамасыз ету үшiн ағаштарды кесу жұмыстарын жүргiзу Қазақстан Республикасының орман және су заңнамасында белгiленген тәртiппен жағалау белдеуi шегiнен тысқары жерлерде де жүргiзуге;
5) осы тармақта көрсетiлген жұмыстарды жүргiзу үшiн жағалау белдеуiнiң шегiндегi топырақты, тасты, қиыршық тастарды, ағаштар мен бұталарды пайдалануға құқылы.
3. Көліктiк бақылау органдары:
1) кемелердiң, салдардың және өзге де жүзу объектiлерiнiң айлаққа келуiне, арқандап байлануына және тоқтап тұруына, жолаушыларды кемеге отырғызуға және кемеден түсiруге, жүктердi тиеуге, түсiруге және сақтауға арналған уақытша құрылғылар мен жүзбелi құрылыстар салуға;
2) кемелердiң алдын ала болжанбаған қыстап қалуы немесе олардың көлiк оқиғаларына ұшырауы жағдайларында уақытша құрылғылар мен құрылыстар салуға және басқа да қажеттi жұмыстар жүргiзуге рұқсат беруге құқылы.
4. Iшкi су жолдарының жағалау белдеуiн уақытша жұмыстар жүргiзу үшiн пайдаланушы тұлғалар олар аяқталғаннан кейiн жағалау белдеуiн тазалауға және оны жайластыруға мiндеттi.
5. Iшкi су жолдарының жағалау белдеуiне, навигациялық шырақтарды қоспағанда, кеме жолына қарай бағытталған қандай да бiр тұрақты шырақтар орнатуға тыйым салынады.
Уақытша шырақтарды орнату тек қана уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша мұндай шырақтар кеме жүретiн жол жағынан қоршалған жағдайда жүзеге асырылады.
6. Егер шаруашылық және өзге де қызметтiң кеме қатынасы қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге қатысы болмаса, мұндай қызметтi жүзеге асыру үшiн жағалау белдеуiн пайдалануға жол берiлмейдi.
7. Жағалау белдеуiнде орналастырылатын объектiлер құрылысының немесе оларды қайта жаңарту жобалары мiндеттi түрде уәкiлеттi органмен келiсiлуi тиiс.
8. Су учаскелерi кеме қатынасы мақсаттарында пайдаланылатын болса, мұндай учаскелердi балық аулау қажеттiлiгi үшiн пайдалануға уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша жол берiледi.
9. Жағалау белдеуi шегiнде орналасқан жер учаскелерiн бөлу және iшкi су жолдары акваториясынан учаскелер бөлiп беру, оларда құрылғылар мен құрылыстар салу Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен уәкiлеттi органның, сондай-ақ халықтың санитарлық-эпидемиологиялық тұрмыстық жағдайын жақсарту саласындағы уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша жүзеге асырылады.
10. Кемелердiң және басқа да жүзу объектiлерiнiң тоқтап тұруына, оларды жөндеуге, жасауға арналған жағалау белдеуi мен су акваториясына iргелес учаске уәкiлеттi орган кәсiпорнының пайдалануында болады.
11. Қазақстан Республикасы шекаралық аймақтары учаскелерiндегi iшкi су жолдарының жағалау белдеуiн пайдалану Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және Қазақстан Республикасының Ұлттық қауiпсiздiк комитетi Шекара қызметiнiң келiсiмi бойынша жүзеге асырылады.
12. Iшкi су жолдары шегiндегi акваторияда және жағалау белдеуiнде iшкi су жолдары мен жағалау белдеуiнiң жай-күйiне терiс әсерiн тигiзетiн және (немесе) оларды пайдалануға қиындық туғызатын қадағалаусыз кемелердi, құрылғылар мен құрылыстарды қалдырып кетуге тыйым салынады.

256-бап. Iшкi су жолдарында құрылыстар салу және оларды пайдалану

1. Iшкi су жолдарында салынып жатқан жасанды құрылыстар (көпiрлер, бөгеттер, айлақ құрылыстары, арналар, гидроэнергетика құрылғылары, су бетiндегi және су астындағы өту жолдары, байланыс және электр берiлiсiнiң желiлерi, құбырлар, су жинағыштар және басқа да гидротехникалық құрылыстар) салу мен пайдалану және оларды пайдалануға байланысты жүргiзiлетiн жұмыстар, руда емес құрылыс материалдарын өндiру уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша жүзеге асырылады.
2. Iшкi су жолдарындағы құрылыстардың (оның iшiнде салынып жатқан құрылыстардың) иелерi уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша өз есебiнен навигациялық жабдықтар құралдарын, оның iшiнде жүзу жабдықтары мен өзге де жабдықтарды орнатуға, сондай-ақ кеме қатынасының қауiпсiздiгi мақсатында олардың мемлекеттiк стандарттар талаптарына сәйкес жұмыс iстеуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Iшкi су жолдарында пайдаланылатын, сондай-ақ салынып жатқан көпiрлердiң және басқа да гидротехникалық құрылыстардың иелерi уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша:
1) кемелердiң, салдардың және басқа да жүзу объектiлерiнiң кедергiсiз әрi қауiпсiз өткiзiлуiн қамтамасыз етуге;
2) өз есебiнен олардың кiреберiстерiнде қажеттi су түбiн тереңдету және су түбiн тазалау жұмыстарын жүргiзуге;
3) кемелердiң қауiпсiз жүрiп өтуi үшiн қажеттi құрылыстар мен құрылғыларды дайындауға орнатуға және күтiп ұстауға;
4) көтерме көпiрлер қанаттарын ашуға әрi көтеруге мiндетті.
4. Гидроэлектрстанциялардың және iшкi су жолдарындағы су деңгейiн реттеушi су қысымымен жұмыс iстейтiн басқа да гидротехникалық құрылыстардың иелерi мұндай құрылыстардан жоғары және төмен учаскелерде кiдiрiссiз және қауiпсiз кеме қатынасы үшiн қажеттi, уәкiлеттi органмен келiсiлген су деңгейiн ұстап тұруға мiндеттi.
5. Iшкi су жолдарындағы су деңгейiн реттеушi құрылыстарды пайдалану уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша жүзеге асырылады.
6. Кеме қатынасы үшiн пайдаланылатын және бiрнеше мемлекеттiң аумағынан өтетiн өзендердегi кепiлдiк берiлетiн тереңдiк Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес белгiленедi.

5-параграф. Iшкi су көлiгiнiң Кемесi

257-бап. Кеменi бiрдейлендiру құралдары

1. Кеменiң атауының, тiркелiмге алынған пунктiнiң, бiрдейлендiру нөмiрiнiң, шақыру сигналының және кеменiң техникалық жарақтандырылуына қарай кемедегi жерсерiктiк байланыс станциясының бiрдейлендiру нөмiрi мен кеме станциясын iздеп шақыру нөмiрiнiң болуы мiндеттi.
2. Кеменiң атауын уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен оның меншiк иесi бередi.
3. Кеменiң бiрдейлендiру нөмiрiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес уәкiлеттi орган бередi.
4. Шақыру сигналы, кемедегi жерсерiктiк байланыс станциясының бiрдейлендiру нөмiрi мен кеме станциясын iздеп шақыру нөмiрi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен берiледi.

258-бап. Кеме құжаттары

1. Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында тiркелген және iшкi су жолдарымен кеме қатынасын жүзеге асыратын кемеде олардың тiзбесiн, нысандарын, оларды беру және жүргiзу тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейтiн кеме құжаттары:
1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын және кемеге меншiк құқығын растайтын кеме куәлiгi;
2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын шет мемлекеттiң кемесiне уақытша беру (жалға алынған шет мемлекеттiң кеме тiзiлiмiнде тiркелген кемелер үшiн) туралы куәлiк;
3) кеменiң, оның класы немесе жiктеу куәлiгі көрсетiлген жүзуге дайындығы туралы куәлiгi;
4) кеме журналы (вахталық журнал) (өздігінен жүретiн кемелер үшiн);
5) кеме ролi (өздігінен жүретiн кемелер үшiн) - кеме капитаны жасаған кеме экипажы мүшелерiнiң тiзiмi;
6) радиожурнал (егер кемеде кеме радиостанциясы болса);
7) кеме станциясының рұқсаты (егер кемеде кеме станциясы болса);
8) машина журналы (кеме экипажы мүшелерi лауазымдарды қоса атқармай пайдаланатын механикалық қозғалтқыштары бар кемелер үшiн);
9) бiрыңғай кеменi тексеру кiтабы;
10) санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды және кеменiң санитарлық паспорты;
11) өрт куәлiгi (тексеру актiсi);
12) кеменi мұнаймен, ағынды сулармен және қоқыспен ластаудың алдын алу туралы куәлiк;
13) кеме экипажының барынша аз құрамы туралы куәлiк болуға тиiс.
2. Көшiрмесiн кемеге меншiк құқығы туралы куәлiктi берген орган растауға немесе нотариус куәландыруға тиiстi осындай куәлiктi қоспағанда, кеме құжаттары кемеде түпнұсқа түрiнде болуға тиiс.
3. Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында тiркелген, Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасын кесiп өтуге байланысты кеме қатынасын жүзеге асыратын кемеде, осы баптың 1-тармағында көзделген құжаттардан басқа, Қазақстан Республикасының заңнамасында және Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шарттарда белгiленген құжаттар болуға тиiс.
4. Шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзушi, iшкi су жолдарында кеме қатынасын жүзеге асыратын кемеде Қазақстан Республикасының заңнамасында және Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шарттарда белгіленген құжаттар болуға тиiс.
5. Шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзушi әрi Қазақстан Республикасының өзен порттарына кiрушi немесе iшкi су жолдарымен жүзiп өтушi кеменiң кеме құжаттарын тану Қазақстан Республикасының заңнамасына және Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

259-бап. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтеріп жүзу құқығы

1. Кемелердiң iшкi су жолдарында тек қана Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзуiне жол берiледi.
2. Кемелердiң шет мемлекеттiң туын көтерiп, оның iшiнде iшкi су жолдары арқылы транзит мақсатында жүзуi Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттардың негiзiнде жүзеге асырылады.
3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы:
1) мемлекеттiң;
2) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен тiркелген Қазақстан Республикасы азаматтарының және мемлекеттiк емес заңды тұлғаларының меншiгiндегi кемелерге берiледi.
4. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын пайдаланушы кеме Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туымен жүзуге мiндеттi.
5. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы кеменiң Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабына мемлекеттiк тiркелген сәтiнен бастап туындайды.
6. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы туралы куәлiктi көлiктiк бақылау органы бередi.
7. Кеменi жалға алынған шетелдiк кемелер тiзiлiмiне мемлекеттiк тiркеу кезiнде уәкiлетті орган кемеге Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын уақытша беру туралы шешiмде көрсетiлген мерзiмге Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы туралы куәлiк бередi.
8. Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерден меншiкке сатып алынған кеме Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын Қазақстан Республикасының консулдық қызметi мұндай құқықты растаған және кеме Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында мемлекеттiк тiркелгенге дейiн күшi болатын уақытша куәлiк берген күннен бастап бiр жылдан аспайтын мерзiмде пайдаланады.
9. Кеменiң меншiк иесi Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы туралы куәлiктi жоғалтқан жағдайда уәкiлеттi орган меншiк иесiнiң өтiнiшi бойынша оған аталған куәлiктiң дубликатын бередi. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы туралы куәлiктiң дубликатын беру тәртiбi кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу ережелерiмен белгiленедi.
10. Кеме Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан шығарылған күннен бастап Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын жоғалтады.
11. Уәкiлеттi орган шешiмiнiң негiзiнде Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы шет мемлекеттiң кеме тiзiлiмiнде тiркелген, қазақстандық тұлға экипажсыз жалға алған (бербоут-чартер) кемеге:
1) жалға алушы осы баптың 3-тармағына сәйкес кеменiң меншiк иесiне қойылған талаптарға сай келетiн;
2) кеменiң меншiк иесi кеменiң Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзуге ауысуына жазбаша нысанда келiсiм берген;
3) кеменiң меншiк иесi мемлекетiнiң заңдары кемеге шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзу құқығын беруге тыйым салмайтын жағдайда уақытша берiлуi мүмкiн.
12. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы осы баптың 11-тармағына көрсетiлген кемеге екi жылдан аспайтын мерзiмге, одан әрi қарай әрбiр екi жыл сайын, бiрақ жалға алу шартының қолданылу мерзiмiнен аспайтын уақытқа ұзарту құқығымен берiлуi мүмкiн.
13. Кеме шетелдiк тұлғаға экипажсыз жалға берiлген (бербоут-чартер) жағдайда кеменiң меншiк иесi осындай беруге жазбаша түрде келiсiм беру және кеменi жалға алушы мемлекеттiң заңдары кемеге мұндай мемлекеттiң туын көтерiп жүзу құқығына жол беру шартымен, Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы уақытша тоқтатыла тұруы мүмкiн.
Кеменi шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзуге ауыстыру мүмкiндiгi туралы шешiмдi уәкiлеттi орган қабылдайды. Кеменi шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзуге ауыстыру мерзiмi кеменi жалға алу шартының қолданылу мерзiмiмен айқындалады.

6-параграф. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк
тiркеудiң ерекшелiктерi

260-бап. Кемеге меншiк құқығы

1. Кемелер:
1) мемлекеттiң;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларының меншiгiнде болуы мүмкiн.
2. Кемеге немесе кеменiң бiр бөлiгiне меншiк құқығы осындай құқықты Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында мемлекеттiк тiркеу сәтiнен бастап туындайды және уәкiлеттi орган немесе оның аумақтық бөлiмшелерi берген куәлiкпен расталады.
Кемеге меншiк құқығы туралы куәлiктi жоғалтқан жағдайда уәкiлеттi орган кеменiң меншiк иесiнiң өтiнiшi бойынша оған аталған құжаттың дубликатын беруге құқылы. Кемеге меншiк құқығы туралы куәлiктiң дубликатын беру тәртiбi кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу ережелерiмен белгiленедi.
3. Жасалып жатқан кемеге меншiк құқығы киль тарту немесе сарапшының қорытындысымен расталған соған тең құрылыс жұмыстары жүргізілген жағдайда жасалып жатқан кемелер тізілiмінде тіркелуі мүмкiн. Жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын тiркеу кезiнде тиiстi куәлiк берiледi.
4. Кеменiң меншiк иесi, егер шартта өзгеше көзделмесе, оны меншiк иесiнiң мүддесiнде сыйақы алу арқылы кеменi басқаруды жүзеге асыру үшiн оны сенiмгерлiк басқару шарты бойынша сенiмгерлiк басқарушыға беруге құқылы.
Кеменi сенiмгерлiк басқаруға беру оған меншiк құқығының сенiмгерлiк басқарушыға өтуiне әкеп соқпайды.
5. Кеменi сенiмгерлiк басқаруға беру Мемлекеттiк iшкi су қатынастары кемелерi тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында мiндеттi тiркелуге тиiс.
6. Кемелердi басқару мен оларды пайдалану саласындағы құзыреттi тұлға сенiмгерлiк басқарушы бола алады.

261-бап. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу

1. Кеме оған бiрдейлендiру нөмiрiн беру арқылы Мемлекеттiк iшкi су қатынастары кемелерi тiзiлiмiнде немесе кеме кітабында мемлекеттiк тiркелуге тиiс.
2. Осы Кодекстiң 262-бабының 11-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы уақытша берiлген кеме жалға алынған шетелдiк кемелер тiзiлiмiнде мемлекеттiк тiркелуге тиiс.
3. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу деп Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес мемлекеттiң кемеге құқықтың туындауын, шектелуiн (ауыртпалықтарын), ауысуын немесе тоқтатылуын тану және растау актiсi түсiнiледi.
4. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу және/немесе қайта тiркеу үшiн, сондай-ақ кеменi мемлекеттiк тiркеудi куәландыратын құжаттың дубликатын алу кезiнде Қазақстан Республикасының салық заңнамасымен белгiленген тәртiпте және мөлшерде алым алынады.
5. Көлiктiк бақылау органы iшкi су жолдарында пайдалануға арналған iшкi суларда жүзетiн және "өзен-теңiз" суларында жүзетiн кемелердi:
1) жолаушылар тасымалдайтын кемелердi;
2) бас қозғалтқышының қуаты 55 киловатт (75 а.к.) және одан да көп болатын жолаушы тасымалдайтын емес өздігінен жүзетiн кемелердi;
3) сыйымдылығы 80 тонна және одан да көп болатын өздiгiнен жүзетiн және өздiгiнен жүзбейтiн кемелердi Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асырады.
6. Осы баптың 5-тармағында көрсетiлмеген кемелер уәкiлеттi орган жүзеге асыратын кеме кiтабында мемлекеттiк тiркеуге жатады.
7. Көлiктiк бақылау органы, егер ұсынылған құжаттардың нысаны мен мазмұны кемелердi және оларға құқықтарды мемлекеттiк тiркеу ережелерiнде белгiленген талаптарға сай болмаған жағдайда, мемлекеттiк тiркеуден бас тартады.
8. Мүдделi тұлға кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеуден бас тартуға қатысты сот тәртiбiмен шағымдана алады.
9. Егер кемеге меншiк құқығы шет мемлекеттiң кеме тiзiлiмiнде тiркелген болса, ол Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде тiркелмейдi. Мұндай жағдайда кемеге меншiк құқығын Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде тiркеу үшiн меншiк иесi кеменiң шет мемлекеттiң кеме тiзiлiмiнен шығарылғаны туралы үзiндi көшiрменi ұсынуға тиiс.
10. Шет мемлекеттiң кеме тiзiлiмiнде тiркелген кеме мұндай кемеге осы Кодекстiң 262-бабының 3-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын уақытша беру туралы шешiм қабылданған күннен бастап бiр ай iшiнде жалға алынған шетелдiк кемелер тiзiлiмiнде мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

262-бап. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеудiң негiздерi

Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеудiң негiздерi:
1) мемлекеттiк органдардың өз құзыретi шегiнде шығарған актiлерi;
2) кемеге қатысты Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жасалған шарттар мен басқа да мәмiлелер;
3) мұраға құқық туралы куәлiк;
4) соттың заңды күшiне енген шешiмi;
5) Қазақстан Республикасы заңнамасында белгiленген тәртiппен берiлген кемеге құқық туралы куәлiк болып табылады.

263-бап. Кеменi Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан шығару

1. Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан:
1) опат болған немесе хабарсыз жоғалып кеткен;
2) конструкциялық жағынан күйреген;
3) қайта жасау немесе басқа да өзгерiстер нәтижесiнде кеме сапасын жоғалтқан;
4) осы Кодекстiң 262-бабының 3-тармағында көзделген талаптарға сәйкестiгiн жоғалтқан кеме шығарылуға тиiс.
2. Кеменi Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан шығару үшiн кеменiң меншiк иесi көлiктiк бақылау органына өтiнiш пен мұндай шығаруға негіз болып табылатын мән-жайларды растайтын құжаттарды беруге мiндеттi.

264-бап. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу ережелерiн бұзғаны үшiн жауаптылық

Кеменi және оған құқықтарды мiндетті мемлекеттiк тiркеуден жалтарған тұлға, сондай-ақ кеменi Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде белгiленген тәртiптi бұза отырып тiркеген тұлға Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.

265-бап. Кеменi тұтқындау және мәжбүрлеп сату

Егер сот кеменi тұтқынға алу түрiнде талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым қабылдаған немесе кеме атқарушылық iс жүргізу тәртiбiмен сатылған жағдайда уәкiлеттi орган Iшкi су қатынастары кемелерiнiң Мемлекеттiк кеме тiзiлiмiне тиiстi жазба енгiзедi. Бұл ретте, уәкiлеттi орган кеменiң меншiк иесiн кемеге қатысты талапты қамтамасыз ету жөнiңде шаралар қабылдау немесе кемеден мұндай шараларды алып тастау туралы хабардар етуге тиiс.

7-параграф. Кеме кепiлi. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы

266-бап. Кеме кепiлi, кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы

Кеме кепiлi, кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

8-параграф. Кеменi жалға алу

267-бап. Жалпы ережелер

1. Кеменi жалға алу Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына және осы тарауда белгiленген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.
Егер жалға алу шартында өзгеше белгiленбесе, осы тарауда белгiленген ережелер қолданылады.
2. Кеменi экипажымен жалға алу жалға берушiнiң кеменi жалға алушыға сонымен қатар кеменi басқару және оны техникалық пайдалану жөнiндегi қызметтер көрсетудi де беруiн көздейдi.
3. Кеменi экипажсыз жалға алуға жалға берушiнiң кеменi басқару және оны техникалық пайдалану жөнiндегi қызметтер көрсетуi кiрмейдi.
4. Жалға алушыға қойылатын талаптардан туындайтын өндiрiп алу талаптарын үшiншi бiр тұлғалардан жалға алынған кемеге қатысты қоюға жол берiлмейдi.
5. Жалға алу шарты қолданыста болған уақытта кеменi иелiктен айыру оның қолданысының тоқтатылуына әкеп соқпайды, бұл ретте жаңа меншiк иесi Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгiленген тәртiппен мұндай шартта көзделген барлық құқық пен мiндеттердi иеленедi.
Кемеге иелік етуден айырылған тұлға кемеге меншiк құқығын иеленген тұлғаны иелiктен айырылған кемеге қатысты жасалған жалға алу шарты туралы хабардар етуге мiндеттi. Кемеге меншiк құқығын иеленушi тұлғаның мiндетi осы кеменi жалға алушыны меншiк иесiнiң ауысқаны туралы хабардар ету болып табылады.
6. Кеменi жалға беру және кеменi қайтарып алу жалға алу шартында көрсетiлген жерде жүзеге асырылады. Кеменi шартта көрсетiлген жерге жеткiзуге байланысты шығыстарды, егер жалға алу шартында өзгеше көзделмесе, кеменi жалға берушi тарап көтередi.
7. Жалға алу шартында жалға беру мерзiмiнiң басталу және аяқталу күндері көрсетiле отырып, кеменi жалға алушының иеленуi мен пайдалануына берудiң мұндай мерзiмi қарастырылады. Жалға алушы кеменi иеленуге және пайдалануға мұндай мерзiмнiң басталу күнiнен бұрын алуға мiндеттi емес.
Жалға алушы кеменi өз билiгiне мұндай мерзiмнiң аяқталу күнi өткенге дейiн алуға мiндеттi. Егер кеме жалға алу шартында көрсетiлген мерзiмде жалға алушының иеленуiне және пайдалануына берiлмеген жағдайда жалға алушының жалға алу шартын бұзуды талап етуге құқығы бар. Егер жалға алушы мұндай мерзiмнiң аяқталу күнi өткеннен кейiн кеменi алмаса, жалға берушi де жалға алу шартын бұзуға құқылы.
Жалға алу шартын өзгерту және бұзу тәртiбi Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне сәйкес жүргiзiледi.
8. Жалға алушы жалға берушiнiң келiсiмi бойынша кеменi қосалқы жалға беруге құқылы.
Қосалқы жалға беру шартын жасасқан кезде кеменi берушi тұлға Қазақстан Республикасының заңнамасында кеме қосалқы жалға тапсырылатын тұлғаға қатысты жалға берушiлер үшiн көзделген құқықтар мен мiндеттердi иеленедi, бiрақ, бұл ретте бұған дейiн кеменi жалға немесе қосалқы жалға алған тұлғаға қатысты Қазақстан Республикасының заңнамасында және жалға алу шартында көзделген құқықтары мен мiндеттерi сақталады.
Қосалқы жалға беру шарты жалға алу шартының мерзiмiнен асатын мерзiмге жасалмайды.

268-бап. Кеменi экипажымен жалға беру кезiндегi жалға берушiнiң құқықтары мен мiндеттерi

1. Жалға берушi жалға алу шартында көзделген мақсаттар үшiн кеменiң жарамдылығын, кеменiң экипажбен және тиiстi жабдықтармен жасақталуын, сондай-ақ кеменi техникалық қауiпсiз пайдалануды, оның экипажын ұстауды және жалға алу мақсаттарына сәйкес осы Кодексте көзделген кеме құжаттарының болуын қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Кеме экипажы мүшелерiнiң кеменi жалға берушiмен еңбек қатынастары сақталады. Бұл ретте, жалға берушi кеменi басқаруға және техникалық пайдалануға қатысты кеме экипажының мүшелерiне өкiмдер беруге құқылы.
Егер жалға алу шартында өзгеше көзделмесе, экипаж мүшелерi көрсететiн қызметтерге төлем жасау жөнiндегi шығыстарды, сондай-ақ оларды ұстау жөнiндегi шығыстарды жалға берушi көтередi.
3. Жалға берушi жалға берiлген кеменiң кемшiлiктерi үшiн Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне сәйкес жауапты болады.
4. Жалға берушi кеменiң меншiк иесi болмаған жағдайда, мұндай кеменi жалға немесе қосалқы жалға беру кеменiң меншiк иесiнiң келiсiмi бойынша жүргiзiледi.

269-бап. Кеменi экипажымен жалға алу және кеменi коммерциялық пайдалануды жүзеге асыру кезiндегi жалға алушының құқықтары мен мiндеттерi

1. Жалға алушы коммерциялық пайдалануды жүзеге асыру шеңберiнде жалға берушiнiң келiсiмiнсiз өз атынан, егер де кеменiң мақсаты мен сыныбына, сондай-ақ жалға алу шартында көзделген мақсаттарға қайшы келмесе, тасымалдау немесе тiркеп сүйреу шарттарын жасасуға құқылы.
2. Кеменi коммерциялық пайдалану кезiнде кеме экипажының мүшелерi жалға алушының өкiмдерiне бағынады. Жалға алушы кеменi коммерциялық пайдалануға байланысты барлық шығыстарды, оның iшiнде отын және пайдалану барысында жұмсалатын басқа да материалдар үшiн және алымдарды төлеуге арналған шығыстарды көтередi.
3. Жалға алушы кеменi коммерциялық пайдалануды жүзеге асыру шеңберiнде өз өкiлiн тағайындауға құқылы, өкiлдiң кеменi коммерциялық пайдалану тұрғысындағы өкiмдерi кеме капитаны үшiн мiндеттi болып табылады.

270-бап. Кеменi экипажсыз жалға беру кезiндегi жалға берушiнiң және жалға алушының құқықтары мен мiндеттерi

Кеменi экипажсыз жалға беру кезiндегi жалға берушiнiң және жалға алушының құқықтары мен мiндеттерi Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасымен айқындалады.

271-бап. Кеменi жалға алғаны үшiн есеп айырысу

1. Жалға алушы жалға берушiге жалға алу шартында көзделген тәртiп пен мерзiмде жалдау ақысын төлейдi.
2. Жалға алушы жалға берушінің кiнәсiнен кеме пайдалануға жарамсыз болған уақыт iшiнде жалға алу ақысы мен кемеге қатысты шығыстарды төлеуден босатылады. Егер кеме жалға алушының кiнәсiнен пайдалануға жарамсыз болып қалған жағдайда, жалға алу ақысы толық көлемде төленуге тиiс.
3. Кеме опат болған жағдайда жалға алушы жалға алу ақысын оның опат болған күнiн, ал егер бұл күндi анықтау мүмкiн болмаса, ол туралы соңғы хабар алынған күндi қоса алған уақыт үшiн төлеуге тиiс.
4. Жалға берушiге кеменi уақтылы қайтармаған кезде жалға алушы кеменi пайдаланудың жалға алу шартының мерзiмiнен асып кеткен бүкiл мерзiм үшiн жалға алу шартында көзделген жалға алу ақысы ставкасына немесе, егер ол жалға алу шартында көзделген жалға алу ақысы ставкасынан асып кетсе, жалға алу ақысының нарықтық ставкасына сүйене отырып, жалға алу ақысын төлейдi.
5. Жалға алу ақысы төлем жасаудың шартта белгіленген мерзiмi өткеннен кейiн екi реттен көп төленбеген жағдайда жалға берушi сот тәртiбiмен жалға алу шартын мерзiмiнен бұрын бұзуға құқылы.
6. Егер жалға алу шартында өзгеше көзделмеген болса, жалға алушының кемеге жасаған ажыратып алуға болатын жақсартулары оның меншiгi болып табылады және жалға алушы оларды алып қоюы мүмкiн.

9-параграф. Кеме экипажы

272-бап. Кеме экипажының құрамы

1. Кеме экипажы кеменiң командалық құрамының адамдарынан, кеме командасынан, ал жолаушы кемелерiнде - кеме жолаушыларына қызмет көрсетушi персоналдан да тұрады.
2. Кеменiң командалық құрамына кеме капитаны, су түбiн тереңдету немесе су түбiн тазалау снарядының командирi, олардың көмекшiлерi, механиктер мен электр механиктер, механиктер мен электр механиктердiң көмекшiлерi, радиомамандар және дәрiгерлер кiредi.
3. Кеме командасы кемеде жұмыс iстейтiн, кеменiң командалық құрамына және кеме жолаушыларына қызмет көрсететiн персоналға жатпайтын адамдардан тұрады.
4. Көлiк кемесi экипажының ең аз құрамын уәкiлеттi орган белгiлi бiр түрдегi кеменi пайдалану талаптарына сәйкес белгiлейдi.
5. Кеме экипажының құрамына кiретiн адамдар кеме экипажы мүшелерiнiң тiзiмiне (кеме рөлi) енгiзiлуге тиiс, оны жүргiзу кеме капитанының мiндетi болып табылады.

273-бап. Кеме экипажының мүшелерiне қойылатын талаптар

1. Кеме экипажы мүшелерiнiң лауазымдарын иеленуге Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтетiн кемелер экипаждары мүшелерiне диплом беру туралы ережелерге сәйкес тиiстi бiлiктiлiгi бар адамдар жiберiледi.
2. Кемедегi жұмысқа денсаулық жағдайы бойынша мұндай жұмысқа жарамдылығы туралы медициналық комиссияның қорытындысы бар адамдар жiберiледі.
3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзушi кеме экипажының құрамына кiретiн шетелдiктер және азаматтығы жоқ адамдар кеме қапитаны, кеме капитанының аға көмекшiсi, аға механик пен радиомамандар лауазымдарына тағайындала алмайды. Шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдардың кеме экипажының құрамына кiру мүмкiндiгiнiң шарттарын уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындайды.
4. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасын кесiп өтуге байланысты кеме қатынасын жүзеге асыратын кемедегi жұмысқа Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес ресiмделген теңiзшi паспорты бар адамдар жiберiледi.

274-бап. Кеме капитаны

1. Кеме капитаны бiлiктiлiк деңгейi қойылған талаптарға сәйкес келетiн Қазақстан Республикасының азаматы болуға тиiс.
Кеме капитанына қойылатын бiлiктiлiк талаптарын, оны аттестаттау тәртiбiн уәкiлеттi орган айқындайды.
2. Кеме капитанына кеменi басқару, оның iшiнде кеме жүргiзу, кеменiң қауiпсiз жүзуiн қамтамасыз ету, кемедегi тәртiптi сақтау, қоршаған ортаны қорғау, кемеге, кемедегi адамдарға, багажға және жүкке зиян келтiрiлуiн болдырмау жөнiнде шаралар қабылдау жүктеледi.
3. Кеменiң меншiк иесi, кеме иесi, жүк жөнелтушi немесе олардың өкiлдерi болмаған уақытта кеме капитаны қажет болған жағдайда кемеге, жүкке немесе кеменiң жүзуiне қатысты мәмiлелер жасасу, сондай-ақ кемедегi мүлiкке қатысты талап қою кезiнде кеменiң меншiк иесiнiң, кеме иесiнiң және жүк жөнелтушiнiң өкiлi болып табылады.
4. Егер кеме капитанының пiкiрi бойынша кемеге анық опат болу қаупi төнген жағдайда кеме капитаны жолаушыларды құтқару жөнiндегi барлық шаралар қабылданғаннан кейiн кеме экипажының мүшелерiне кеменi тастап шығуға рұқсат етедi. Кеме капитаны кеме журналын, машиналық журналды, кеменiң жүзу бағытының карталарын, кеме мөрiн, құжаттар мен бағалы заттарды құтқару жөнiндегi өзiне байланысты барлық шараларды қабылдағаннан кейiн кеменi ең соңынан тастап шығады.
5. Кеменiң меншiк иесi мен кеме иесi кеме капитанының осы баптың 4-тармағында көзделген мiндеттердi бұзғаны үшiн жауап бермейдi.

275-бап. Кеме капитанының құқықтары мен мiндеттерi

1. Кеме капитанының өз өкiлеттiгi шегiнде берген өкiмдерiн кемедегi адамдардың барлығы орындауға тиiс.
2. Кеме капитаны:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экипаж мүшелерiн қызметтiк мiндеттерiн атқарудан шеттетуге;
2) Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасында белгіленген тәртiппен кеме экипажының мүшелерiн көтермелеуге және оларға тәртiптiк жазалар қолдануға;
3) жүзу кезiнде кемеде болған адамның аманатын куәландыруға құқылы, бұл ретте кеме капитаны куәландырған аманат Қазақстан Республикасының нотариат туралы заңнамасына сәйкес нотариалдық куәландырумен теңестiрiледi.
3. Кеме капитаны:
1) егер өз кемесiне және оңдағы адамдарға қауiп төндiрмейтiн болса, суға батып бара жатқан адамға көмек көрсетуге;
2) кемелер соқтығысқан жағдайда осы соқтығысқа ұшыраған басқа кемеге, оның жолаушылары мен экипаж мүшелерiне көмек көрсетуге, бұл ретте соқтығысқан кемелердiң капитандары бiр-бiрiне өз кемелерiнiң атауларын хабарлауға;
3) кеме экипажының мүшесiне немесе жолаушыға кеме жүзуде жүрген уақытта көрсетiлуi мүмкiн емес шұғыл медициналық көмек көрсету қажет болған жағдайда - кеменiң меншiк иесiн және/немесе кеме иесiн, порт капитанын, ал кеме шетелдiк портқа кiрген кезде Қазақстан Республикасының консулы мен кеме иесiнiң агентiн де (шетел портында мұндай агент болған кезде) хабардар ете отырып, ең жақын портқа кiруге;
4) кеме экипажының мүшесi немесе жолаушы оның опат болу мүмкiндiгi бар мән-жайларда жоғалып кеткен жағдайда кеме журналына жазба енгiзуге, акт жасауға, сондай-ақ жоғалып кеткен кеме экипажы мүшесiнiң немесе жолаушының кемедегi мүлкiне тiзiмдеме жасап, аталған актi мен мүлiктi ең жақын порттың капитанына тапсыруға;
5) кемеде бала туылған немесе кемеде қайтыс болудың әрбiр жағдайында екi куәгердiң және егер кемеде дәрiгер болса, соның қатысуымен тиiстi акт жасауға, сондай-ақ кеме журналына жазба енгiзуге;
6) кеменiң меншiк иесiн және/немесе кеме иесiн кемедегi қайтыс болу жағдайы туралы хабардар етуге және қайтыс болған адамның мәйiтiн сақтау әрi оны туысқандарына немесе ең жақын порттағы порт әкiмшiлiгiне тапсыру жөнiнде шаралар қолдануға;
7) қайтыс болған адамның кемедегі мүлкiне тiзiмдеме жасауға және мұндай мүлiктiң жасалған тiзiмдемеге сәйкес қайтыс болған адамның туысқандарына немесе ең жақын порттағы порт әкiмшiлiгiне тапсырылғанға дейiн сақталуын қамтамасыз етуге;
8) iс-әрекетi кеме немесе ондағы адамдар мен мүлiктiң қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн адамды оқшаулауға;
9) жүзiп жүрген кемеде Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көзделген қылмыстардың белгiлерi бар әрекеттер анықталған жағдайда ол туралы құқық қорғау органдарына дереу хабарлауға және мұндай қылмыстың жасалуына күдiктi адамды ол ең жақын порттағы немесе ең жақын елдi мекендегi аталған органдарға берiлгенге дейiн ұстауға;
10) құқыққа қарсы iс-әрекеттер жасау мақсатында кемеге адамдар шабуыл жасаған жағдайда iшкi iстер және ұлттық қауiпсiздiк органдарымен келiсе отырып, уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiпке сәйкес әрекет етуге мiндеттi.
4. Кеме капитаны ауырған немесе оған өз қызметтiк мiндеттерiн атқаруға кедергi келтiретiн өзге де себептер болған жағдайларда, сондай-ақ ол қайтыс болғанда кеме капитанының мiндеттерi кеменiң меншiк иесiнiң және (немесе) кеме иесiнiң өкiмiн алғанға дейiн кеме капиталының аға көмекшiсiне жүктеледi.

276-бап. Кемедегі еңбек қатынастары

1. Кеме экипажының мүшелерiн тағайындауды кеменiң меншiк иесi мен (немесе) кеме иесi кеме капитанымен келiсе отырып жүзеге асырады.
2. Кеме экипажының мүшелерiн жұмысқа қабылдау тәртiбi, олардың құқықтары мен мiндеттерi, еңбек ету және ақы төлеу шарттары, сондай-ақ жұмыстан босатудың тәртiбi мен негiздерi Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасымен айқындалады.
3. Кеме иесi кеме экипажының мүшелерiне олар кемеде болған кезде:
1) Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасына сәйкес еңбектiң қауiпсiз жағдайларын;
2) Қазақстан Республикасы азаматтарының денсаулығын қорғау туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес денсаулықты қорғау мен медициналық көмектi;
3) құтқару құралдарының болуын;
4) азық-түлiкпен және сумен үздiксiз жабдықтауды;
5) санитарлық-гигиеналық талаптарға сай келетiн демалуға, тамақтануға, емделуге, мәдени және тұрмыстық қызмет көрсетуге арналған үй-жайлармен қамтамасыз етуге мiндетті.
4. Кеме экипажының мүшесi өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде опат болған немесе оның өмiрi мен денсаулығына зиян келтiрiлген жағдайда кеменiң меншiк иесi және (немесе) кеме иесi кеме экипажының мұндай мүшесiне келтiрiлген зиянды Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес өтеуге мiндеттi.
5. Кеме экипажының мүшесi жеке пайдалануға арналған мүлкiн кемеде алып жүруге құқылы. Кеменiң оқиғаға ұшырауы салдарынан мұндай мүлiк жойылған немесе зақымданған жағдайда кеменiң меншiк иесi және (немесе) кеме иeci кеме экипажының осы мүшесiне келтiрiлген нұқсанды өтеуге мiндеттi. Бұл ретте кеменiң оқиғаға ұшырауына кiнәлi экипаж мүшесiнiң мүлкiне келтiрiлген нұқсан өтелмейдi.

277-бап. Кеме экипажы мүшесiнiң ол жұмысқа қабылданған жерге қайта оралуы

1. Кеменiң меншiк иесi және (немесе) кеме иесi:
1) кеме опат болған;
2) кеме экипажының мүшесi ауырып қалған немесе кемеден тысқары жерде емделудi қажет ететiн жарақат алған;
3) Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасына сәйкес еңбек шарты тоқтатылған, оның iшiнде белгiлi бiр мерзiмге жасалған еңбек шартының қолданылу мерзiмi Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде аяқталған;
4) кеме иесiнiң банкротқа ұшырауы, кеменi сату немесе кеме тiркелген мемлекеттiң өзгеруi салдарынан кеменiң меншiк иесi мен (немесе) кеме иесiнiң кеме экипажының мүшесiне қатысты Қазақстан Республикасының заңнамасына немесе жеке еңбек шартында көзделген өз мiндеттерiн орындау мүмкiндiгi болмаған;
5) кеме экипажы мүшесiнiң келiсiмiнсiз кеме әскери iс-қимылдар аймағына немесе эпидемиологиялық қауiптi аймаққа жiберiлген жағдайда кеме экипажының мүшесiн және оның салмағы отыз килограммға дейiнгi жеке мүлкiн өз есебiнен кеме экипажының мүшесiн жұмысқа қабылдаған жерге немесе тараптар келiскен басқа жерге жеткiзудi қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Кеме экипажы мүшесiнiң жұмысқа қабылданған жерге қайта оралуының себебi олардың еңбек шартының жағдайларын бұзуы болып табылған жағдайда кеменiң меншiк иесi және (немесе) кеме иесi Қазақстан Республикасының заңнамасына, жеке еңбек және ұжымдық шарттарға сәйкес осы экипаж мүшелерiнен мұндай қайта оралуға байланысты шығыстарды толық немесе iшiнара өндiрiп алуға құқылы.

10-параграф. Өзен порты

278-бап. Өзен портының құқықтық мәртебесi, оның аумағы мен акваториясы

1. Өзен порттары:
1) мемлекеттiң;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары мен мемлекеттiк емес заңды тұлғаларының меншiгiнде болуы мүмкiн.
Iшкi су жолдарындағы өзен порттары ортақ пайдалану объектiлерi болып табылады.
2. Өзен портының аумағын Қазақстан Республикасының жер заңнамасына сәйкес портқа бөлiнiп берiлген жер учаскелерi, соның iшiнде оның перспективалық дамуы үшiн қажеттi аймақтар құрайды.
3. Өзен портының акваториясын iшкi су жолдары шегiндегi акватория учаскелерi, оның iшiнде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен портқа бөлiнiп берiлген рейдтер мен өзен портына кiреберiс жолдар құрайды.
Өзен порты акваториясының шекараларын белгiлеудi уәкiлеттi орган жүзеге асырады.
4. Өзен порттарының акваториясы мен жағалау белдеуiндегi жерлер мемлекеттiк меншiк болып табылады.
5. Мемлекет меншiгiндегi өзен порттарын салу қайта жаңарту үшiн жеке меншiктегi жер учаскелерi Қазақстан Республикасының жер заңнамасында белгiленген тәртiппен мемлекеттiң мұқтаждары үшiн алып қойылуы мүмкiн.

279-бап. Порттарды пайдалануға қойылатын негiзгі талаптар

1. Өзен порттары айлақтарының иелерi кемелер үшiн қауiпсiз кiреберiстердi, кемелердiң мұндай айлақтардағы қауiпсiз тұрағын қамтамасыз етуге мiндеттi, олардың қоймалары, жүк массасын анықтауға арналған, жүк тиеу-жүк түсiру жабдығы, жолаушыларды, оның iшiнде мүгедектердi кемеге отырғызуға, түсiруге және олардың кеменiң келуiн күтуге арналған құрылғылары мен құралдары, ал қажет жағдайларда - өзен порттарына вагондарды әкелуге арналған темiр жолдың кiрме жолдары болуға тиiс.
Жүк массасын анықтауға арналған құралдар белгiленген тәртiппен мемлекеттiк метрологиялық бақылауға жатады.
2. Порттың гидротехникалық құрылыстары, навигациялық жабдықтардың құралдары, жүктi қайта тиеу кешендерi, айлақтары, қызметтiк ғимараттары мен өзен портында орналасқан және пайдаланылатын өзге де мүлiк порт иесiнiң есебiнен күтiп ұсталады.
3. Өзен порттарында қоршаған ортаны қорғауға, шаруашылық-тұрмыстың және құрамында мұнай бар суларды, басқа да қалдықтарды қабылдауға және өңдеуге арналған құралдар, сондай-ақ өзен портының акваториясы шегiнде кемелердi құтқару және өрт сөндiру жөнiндегi жұмыстарды жүзеге асыруға арналған құралдар болуға тиiс.

280-бап. Кемелердiң өзен портына кiру және өзен портынан шығу тәртiбi

1. Кемелердiң өзен портына кiруi және өзен портынан шығуы, кемелердiң өзен портының акваториясының шегiнде жүзуi және өзен портында тұруы, сондай-ақ iшкi су көлiгiнде технологиялық байланысты пайдалануы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.
2. Шетелдiк кемелердiң Қазақстан Республикасының өзен порттарына кiруi және оларға қызмет көрсету халықаралық шарттардың негiзiнде жүзеге асырылады.

281-бап. Өзен портында көрсетiлетiн қызметтер

1. Өзен порты:
1) кемелерге жүк тиеудi (түсiрудi) және қызмет көрсетудi олардың келу кезегiне қарай;
2) жүктермен көлiк-экспедиторлық және қоймалық операцияларды;
3) көлiктiң басқа түрлерiнен iшкi су көлiгіне және керiсiнше жүктердi ауыстырып тиеудi;
4) кемелер жолаушыларына қызмет көрсетудi;
5) өзен порты кемелерi мен көлiктiң басқа түрлерiнде жолаушыларды, багажды және жүктердi тасымалдауды жүзеге асырады.
2. Өзен портының реттелетiн қызмет көрсетулерiне тарифтер (бағалар, алым ставкаларын) және олардың шектi деңгейiн белгiлеу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.
3. Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн өзен портының реттелетiн қызмет көрсетулерiнiң тiзбесiне кiрмейтiн қызмет көрсетулерге ақы төлеудiң мөлшерi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жасалған шарттармен белгiленедi.

11-параграф. Жолаушыларды, багажды және почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдау

282-бап. Жолаушыларды, багажды және почта жөнелтiлiмдерiн тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асырудың негiздерi

1. Жолаушыларды, багажды және почта жөнелтiлiмдерiн iшкi су көлiгiнде тасымалдауды ұйымдастыру және жүзеге асыру осы Кодекстiң Жалпы бөлiмiне сәйкес, осы параграфпен реттелмеген бөлiгiнде жүзеге асырылады.
2. Тасымалдаушы кеменiң қауiпсiз жүзуiн қамтамасыз eтугe, оны экипажбен толықтыруға және оны тасымалдаудың барлық уақытында тиiсiнше күтiп ұстауға қажеттi нәрселермен жабдықтауға мiндеттi.
3. Жолаушы үй-жайлары бар дебаркадерлерi болмаған елдi мекендерде - павильондар, ал қала маңындағы желiлер мен өткелдерде орындықтары бар шатырлы қалқалар болуға тиiс. Бұл ретте осындай павильондардың иелерi жолаушылардың қауiпсiздiгi мақсатында жолаушыларды отырғызу және түсiру орындарын қажеттi құрылғылармен жабдықтауға мiндеттi.
4. Айлақ маңындағы аумақтарды жайластыру олардың иелерi есебiнен жүзеге асырылады.

283-бап. Жолаушының құқықтары мен мiндеттерi

1. Жолаушының осы Кодекстiң 24-бабымен көзделген құқықтары мен мiндеттерi бар, сондай-ақ:
1) өзiмен бiрге қолжүгiн ақысыз алып жүруге;
2) кемелерде қашықтығы бес жүз километр және одан да асатын жол жүру кезiнде жүру жолында аялдауға және жол жүру құжатының (билетiнiң) жарамдылық мерзiмiн он тәулiктен аспайтын мерзiмге ұзартуға;
3) емдеу мекемесiнiң құжатымен расталған науқастану жағдайында билеттiң қолданылу мерзiмiн ауырған уақытқа ұзартуға немесе билеттi тапсырып, тасымалдау ақысын қайтарып алуға;
4) кеме шыққанға дейiн кез келген уақытта, ал рейс басталғаннан кейiн кеме аялдаған кез келген өзен портында тасымалдау шартынан бас тартуға, жолаушыларды тасымалдау ережелерiнде белгiленген тәртiппен билеттi өткiзiп, кеме жолының жүзiп өтiлмеген бөлiгі үшiн тасымалдау ақысын қайтарып алуға құқылы.

12-параграф. Жүктердi тасымалдау

284-бап. Жүктердi тасымалдау ережелерi

Осы Кодекстiң 28-бабының 2-тармағымен көзделген шарттармен бiрге жүктердi тасымалдау ережелерi:
1) жүктердi үйiп және ақтара тиеп тасымалдаудың;
2) тез бүлiнетiн жүктердi тасымалдаудың;
3) кемелер мен контейнерлерге қойылатын талаптардың;
4) кемелер мен контейнерлердi пломбалаудың;
5) жүктердi кемеде орналастыру мен бекiтудiң;
6) кеменi немесе контейнердi жүктi тиеу мен түсiру үшiн берудiң;
7) кеменi тазалаудың шарттары мен тәртiбiн айқындайды.

13-параграф. Кемелердi, салдарды және өзге де жүзу объектілерiн тiркеп сүйреу

285-бап. Кемелердi, салдарды және өзге де жүзу объектiлерiн тiркеп сүйреу шарты

1. Кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн тiркеп сүйреу шартына сәйкес бiр тарап (тiркеп сүйреушi) тiркеп сүйреу шарттарын сақтай отырып, кеменi немесе өзге де жүзу объектісiн межелi пунктiне уақтылы әрi сол күйiнде тiркеп сүйреп жеткiзуге және оны көлiктiк жүкқұжатта көрсетiлген тұлғаға тапсыруға, ал екiншi тарап (жөнелтушi) тiркеп сүйретiлетiн объектiнi тiркеп сүйреуге ұсынуға және ол үшiн ақы төлеуге мiндеттенедi.
2. Тiркеп сүйретiлетiн объектiлердi тiркеп сүйреу (бұдан әрi - тiркеп сүйреу) тiркеп сүйреу шартына және уәкiлеттi орган бекiтетiн кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн тiркеп сүйреу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады. Кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн тiркеп сүйреу ережелерi:
1) жүкқұжатты, тасымалдау және өзге де құжаттарды ресiмдеудiң;
2) тiркеп сүйреуді ұйымдастырудың;
3) тiркеп сүйреу жөнiндегi қызмет көрсетулер үшiн ақы төлеудiң;
4) тiркеп сүйретiлетiн объектiнi тiркеп сүйреуге ұсынудың;
5) кеменiң және өзге де жүзу объектiлерiнiң экипаж құрамына және тiркеп сүйреудi жүзеге асыратын тұлғаларға қойылатын талаптардың;
6) тiркеп сүйретiлетiн объектiнi жөнелтудiң, қабылдаудың және тапсырудың тәртiбi мен шарттарын айқындайды.

286-бап. Кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн тiркеп сүйреу кезiндегi жауапкершiлiк

1. Кемелердi және өзге де жүзу объектiлерiн iшкi су жолдарымен немесе өзен порты акваториясында тiркеп сүйреу тiркеп сүйрейтiн кеме капитанының басқаруымен жүзеге асырылады.
Тiркеп сүйретiлетiн кемеге немесе басқа да жүзу объектiсiне, ондағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген нұқсан үшiн, егер мұндай нұқсан өзiнiң кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдей алмаса, тiркеп сүйрейтiн кеменiң меншiк иесi және (немесе) иесi жауапты болады.
2. Егер тiркеп сүйреу шарты бойынша тiркеп сүйреудi басқару мiндетi тiркеп сүйретiлетiн кеменiң капитанына жүктелген болса, мұндай тiркеп сүйреу кезiнде тiркеп сүйрейтiн кемеге, ондағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген нұқсан үшiн, егер нұқсан өзiнiң кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдей алмаса, тiркеп сүйретiлетiн кеменiң немесе басқа да жүзу объектiсiнiң меншiк иесi мен (немесе) иесi жауапты болады.

14-параграф. Жалпы авария. Кемелердi және өзге мүлiктердi құтқару

287-бап. Жалпы авария, кемелердi және өзге мүлiктердi құтқару кезiнде туындайтын қатынастарды реттеу

Iшкi су көлiгiндегi жалпы авария, кемелердi және өзге мүлiктердi құтқару кезiнде туындайтын қатынастарды реттеу осы тарауда белгiленген ерекшелiктер ескерiле отырып, осы Кодекстiң 5-тарауының 12, 15-параграфтарына сәйкес жүзеге асырылады.

288-бап. Мүлiктiң контрибуциялық құны

1. Мүлiктiң (кеменiң, жүктiң және тасымалдау ақысының) жалпы апатты болу тәртібiмен өтелетiн шығындарды жабуға арналған жарналар соған мөлшерлес белгiленетiн жалпы құны (контрибуциялық құны) кеме рейсi аяқталғаннан кейiнгi осы мүлiктiң нақты таза құны негiзiнде осы бапта белгiленген ережелерге сәйкес айқындалады.
2. Кеменiң контрибуциялық құны кеменiң зақымданған жағдайындағы құнының негізiнде айқындалады.
3. Жүктiң контрибуциялық құны жүктi түсiру сәтiнде - жүк алушыға ұсынылатын саудалық есеп негiзiнде белгiленетiн құнды негiзге ала отырып, ал мұндай есеп болмаған кезде жүктi тиеп жiберу сәтiндегi оның құны негiзiнде айқындалады. Жүктiң құны, егер шығынға ұшырау тәуекелiн жүк жөнелтушi ғана көтеретiн болса, сақтандыруға арналған шығыстарды және тасымалдау ақысын қамтиды. Жүктiң құнынан жүктiң опат болуынан немесе зақымдануынан бастап оны түсiргенге дейiнгi не түсiру кезiндегi келтiрiлген барлық залалдар сомасы шегерiледi.
4. Тасымалдау ақысының контрибуциялық құны, егер шығынға ұшырау тәуекелiн тасымалдаушы көтеретiн болса, жоғалған тасымалдау ақысына тең болады.
5. Егер де жалпы аварияны бөлу тәртiбiмен өтелетiн сома мүлiктiң (кеменiң, жүктiң және тасымалдау ақысының) контрибуциялық құнына енгізiлмеген болса, мұндай сома осы құнға қосылады.
6. Жүк орындарын бекiтудiң кез келген құралдары жалпы авария бойынша енгiзiлген жарналарда жүкпен тең есептеледi.

289-бап. Диспаша және диспашерлер

Мүдделi тұлғалардың өтiнiштерi бойынша жалпы аварияның болған-болмағаны анықталады және оны болу жөнiндегi есептi (диспашаны) диспашерлер жасайды.

290-бап. Дәлелдеу ауыртпалығы

Жалпы апатты болуды талап етушi тарап мәлiмделген залалдардың жалпы авария болып танылуы тиiс екенiн дәлелдеуге мiндеттi.

291-бап. Кемелер керуенi

1. Кемелер тобындағы әрбiр кеме жеке-жеке алғанда өздiгінен қозғалыс жасай алмайтындай жағдайда бiр-бiрiмен өзара тiркелмеген кемелер тобы кемелер керуенi болып табылады.
2. Егер керуеннiң бiр және (немесе) бiрнеше кемесiне және ондағы жүктерге қатысты оларға төнген жалпы қауіптен құтқару операцияларын жүзеге асыру мақсатында iс-қимылдар жасалған жағдайда, осы тарауда белгiленген ережелер ескерiле отырып, осы Кодекстiң 13-тарауының 2-бөлiмiнде белгiленген ережелер қолданылады.
Керуен кемесi, егер ол басқа кемеден немесе басқа кемелерден бөлiнiп кету нәтижесiнде қауiпсiз жағдайда болса, керуендегi басқа кемемен бiрге жалпы қауiп төнген кеме болып есептелмейдi.
3. Кеме және жүк деп кемелер керуенiне қатысты контрибуциялық құнды айқындау кезiнде жалпы қауiп төнген керуеннiң барлық кемелерi мен жүктердiң жалпы құны ұғынылады.

292-бап. Паналау орны

1. Iшкi су жолдарындағы су тасуы, сең жүру, су деңгейiнiң кенеттен әрi жылдам төмендеуi салдарынан кеменiң портқа немесе өзге де паналау орнына кiруiне жұмсалған немесе кеменiң портқа немесе өзге де паналау орнына кiру қажеттiгiмен, оның портта немесе өзге де паналау орнында болуымен және кеменiң порттан немесе өзге де паналау орнынан шығуымен байланысты өзге де төтенше жағдайлар кезiндегi шығыстар жалпы авария деп танылады. Шығыстар жүгi бар кеме жүк тиелген портқа қайтып оралған жағдайда өтелуге тиiс.
2. Егер су тасуы немесе сең жүру жүгi бар кеме жүк түсiрiлетiн портқа кiргеннен кейiн орын алса және кеме жүктi түсiру аяқталғанға дейiн басқа қауiпсiз портқа кiру мақсатында бұл порттан кетуге тиiс болса, мұндай порт паналау порты болып есептеледi.
3. Егер кеме су тасуы немесе сең жүру салдарынан рейстi жалғастыра алмаса және жүктiң осы портқа арналған бөлiгiн түсiрiп болғаннан кейiн портта қалуға тиiс болса, ол мұндай кеме үшiн басқа порттарға арналған жүктерге қатысты ғана паналау порты болып есептеледi.

293-бап. Машиналардың зақымдануынан, әдейi қайраңға отырғызудан, суға батып кеткен кеменi көтеруден және кемедегi өрттен туындаған жалпы авария

1. Машиналар жұмысының өзгеруi нәтижесiнде, сондай-ақ кеме қайраңнан шығуға әрекеттенген, рулдiк, қозғалу тiркеп сүйреу, басқа да құрылғылары зақымданған кезде туындаған зақымдануларды жоюға арналған шығыстар машиналардың зақымдануынан, әдейi қайраңға отырғызудан, суға батып кеткен кеменi көтеруден және кемедегi өрттен туындаған жалпы авария деп танылады.
2. Кеменi әдейi қайраңға отырғызудан немесе оны әдейi суға батырудан кемеге және (немесе) жүкке келтiрiлген зақымданулардан болған залалдар машиналардың зақымдануынан, әдейi қайраңға отырғызудан, суға батып кеткен кеменi көтеруден және кемедегi өрттен туындаған жалпы авария деп танылады.
3. Егер жүгi бар кеме авария салдарынан суға батып кеткен жағдайда жүгi бар кеменi көтеру шығындары мен тиiстi залалдар жалпы аварияға жатқызылады.
4. Кемеге және (немесе) жүкке кеменiң судан немесе өзгеше түрде зақымдануы салдарынан келтiрiлген залалдар, оның iшiнде жанып жатқан кеменi жағаға шығарып тастауды немесе суға батырудан келтiрiлген залалдар жалпы авария деп танылады.

294-бап. Тасымалдау ақысының ысырабынан келтiрiлген залалдар

Жоғалған, лажсыз лақтырылған жүк үшiн төленбеген тасымалдау ақысы ысырап болған тасымалдау ақысы мөлшерiнде өтеледi.

295-бап. Жалпы аварияны бөлу тәртiбiмен өтелетiн залалдарға есептелетiн проценттер

Жалпы аварияны бөлу тәртiбiмен өтелетiн шығыстар сомасы мен басқа да сомаларға (залалдарға) диспаша толтырылған күннен кейiнгi үш ай iшiнде жылдық жетi процент есептеледi. Бұл ретте жалпы аварияны жабуға қатысушы тараптар есебiнен немесе оны өтеу үшiн депозитке салынған қаражат есебiнен жүргізiлген төлемдер тиісті түрде ескеріледі.

296-бап. Жүктi бiр кемеден iшiнара түсiру және оны басқа кемеге тиеу

Егер кеме жүктi одан әрi жағада немесе басқа кемеде сақтай отырып, оны iшiнара түсiрудi жүзеге асыруға мәжбүр болған жағдайда жалпы аварияға:
1) жүктi кемеден түсiруге, оны сақтауға және жүктi кемеге қайта тиеуге жұмсалған шығындар;
2) жүктi iшiнара тиеу жүзеге асырылатын кеменi жалға алуға жұмсалған шығыстар;
3) жүктi iшiнара тиеу жүзеге асырылған кемеге келтiрiлген зақымдануларды жөндеуге жұмсалған ысыраптар мен шығыстар, сондай-ақ мұндай кеменiң пайдаланудан шығып қалуымен байланысты ысыраптар;
4) аварияға ұшыраған кемеден жүктi түсiру немесе оны басқа кемеге тиеу кезiнде онда пайда болған зақымданулардан туындаған шығыстар;
5) жүктi түсiру, сақтау және тиеу кезiнде оның жоғалуына, жетiспеуiне немесе зақымдануына (бүлiнуiне) байланысты залалдар мен шығыстар;
6) қосымша сақтандыру үшiн сақтандырушыларға төленген сақтандыру сыйақылар жатқызылады.

297-бап. Жанама залалдарды қоспау

1. Жалпы аварияға тек қана жалпы аварияның тiкелей салдары болып табылатын залалдар қосылады.
2. Кеменiң рейс кезiнде кешiгуiнен, оның бос тұрып қалуынан, бағаның өзгеруiнен туындаған залалдар және басқа да жанама залалдар жалпы авария деп танылмайды.

15-параграф. Суға батқан мүлiк

298-бап. Суға батқан мүлiк

1. Суға батқан мүлiкке iшкi су жолдары шегiнде қалқып жүруiне немесе су астына, су түбiне кетуiне не саяз суларға немесе жағаға шығып қалғанына қарамастан, апатқа ұшыраған кемелер, олардың сынықтары, жабдықтар, жүктер мен басқа да заттар жатады.
2. Осы тараудың ережелерi:
1) суға батқан әскери мүлiктi көтеруге, аластауға және жоюға;
2) егер суға батқан археологиялық немесе тарихи мәнi бар мүлiк iшкi су жолдары шегiндегi су түбiнде жатса, мұндай мүлiктi көтеруге қатысты қолданылмайды.

299-бап. Меншiк иесiнiң суға батқан мүлiктi көтеру мiндетi

1. Суға батқан мүлiк кеме қатынасы қауiпсiздiгiне немесе қоршаған ортаға ластанумен байланысты залал келтiру қатерiн төндiретiн, не биологиялық су ресурстары кәсіпшілігін, iшкi су көлiгiндегi қызметтi жүзеге асыруға және iшкi су жолдары шегiнде жүргiзiлетiн жол жұмыстарына кедергi келтiретiн жағдайларда суға батып кеткен мүлiктiң меншiк иесi уәкiлеттi органның талабы бойынша ол белгiлеген мерзiмде суға батып кеткен мүлiктi көтеруге және қажет болғанда оны аластауға немесе жоюға мiндеттi.
2. Егер суға батқан мүлiктiң меншiк иесi белгiлi болса, уәкiлеттi орган оған суға батып кеткен мүлiктi көтерудiң, аластаудың немесе жоюдың тәртiбi мен мерзiмi туралы хабардар етедi.
Егер суға батқан мүлiктiң меншiк иесi, белгiсiз болса, уәкiлеттi орган бұқаралық ақпарат құралдарында суға батқан мүлiктi көтеру үшiн белгіленген мерзiмдер туралы мәлiметтер жариялауға мiндеттi.
3. Егер суға батқан мүлiктiң меншiк иесi суға батқан мүлiк туралы мәлiметтер жарияланғаннан кейiн мәлiмдеме жасамаса, мұндай мүлiктi құрайтын заттар Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес иесiз деп танылады.

300-бап. Суға батқан мүлiктi оның меншiк иесiнiң көтеруi

1. Суға батқан мүлiктiң меншiк иесi мұндай мүлiктi көтеру туралы өзiнiң ниетiн уәкiлеттi органға мүлiк суға батқан күннен бастап бiр жыл iшiнде хабарлауға міндеттi.
2. Уәкiлеттi орган суға батқан мүлiктiң меншiк иесiнiң мәлiмдемесiн алған күннен бастап үш ай iшiнде суға батқан мүлiктi көтерудiң тәртiбiн, сондай-ақ көтеру мерзiмiн белгiлейдi, ол меншiк иесi суға батқан мүлiктi көтерудiң тәртiбi мен мерзiмi туралы уәкiлеттi органның хабарламасын алған күннен бастап кемiнде бiр жыл болуға тиiс.

301-бап. Уәкiлеттi орган кәсiпорындарының суға батқан мүлiктi көтеруi, аластауы немесе жоюы

1. Уәкiлеттi органның кәсiпорындары, егер:
1) суға батқан мүлiктiң меншiк иесi суға батқан мүлiктi заңнамамен белгiленген тәртiппен әрi мерзiмде көтермесе және жоймаса;
2) суға батқан мүлiктiң меншiк иесi анықталмаса, адамдардың опат болуына әкеп соғуы, олардың өмiрi мен денсаулығына, қоршаған ортаға және шаруашылық жүргiзу объектiлерiне зиян келтiруi, едәуiр материалдық шығындарға ұшыратуы және халықтың тыныс-тiршiлiгi жағдайларының бұзылуына әкеп соғуы мүмкiн аварияларды, зiлзаланы немесе апатты болдырмау мақсатында;
3) суға батқан мүлiктiң меншiк иесi мүлiктi көтеру, аластау, жою үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген техникалық қауiпсiздiк талаптарына сай келмейтiн құралдарды қолданатын болса;
4) суға батқан мүлiктiң меншiк иесi мүлiк суға батқан күннен бастап бiр жыл iшiнде анықталмаса суға батқан мүлiктi көтеруге, ал қажет болғанда аластауға немесе жоюға құқылы.
2. Егер суға батқан мүлiктiң меншiк иесi белгiлi болса, онда осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайларда мұндай мүлiктi көтеру, аластау немесе жою соның есебiнен жүзеге асырылады.
3. Егер суға батқан мүлiк көтерiлген сәттен бастап бiр жылдан аспаған болса, оның меншiк иесi суға батқан мүлiктi көтеруге кеткен шығыстарды және осыған байланысты басқа да келтiрiлген шығыстарды өтегеннен кейiн осы баптың 1-тармағына сәйкес көтерiлген суға батқан мүлiктi талап етуi мүмкiн.

302-бап. Уәкiлеттi орган кәсiпорнының өзiне келтiрiлген шығыстарды толық өтеттіру құқығы

Осы Кодекстiң 293-бабының 3-тармағында көзделген мерзiм өткен соң сот суға батқан мүлiктi иесiз деп таныған жағдайда уәкiлеттi органның кәсiпорны:
1) көтерiлген суға батқан мүлiктi немесе оның бiр бөлiгiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен сатып, оны сатудан түскен сома есебiнен оны көтеруге кеткен шығыстардың және оған байланысты келтiрiлген басқа да шығыстардың өтемiн алуға;
2) суға батқан мүлiктiң меншiк иесiнен оны сатудан түскен сомамен жабылмаған шығыстарды, ал суға батқан мүлiк жойылған кезде мұндай мүлiктi жоюға байланысты келтірілген шығыстарды өтеттiрiп алуға құқылы.

303-бап. Шетелдiк суға батқан мүлiк

Осы Кодекстiң 308 және 309-баптарына сәйкес уәкiлеттi органның кәсiпорнымен немесе басқа тұлғамен көтерiлген және Қазақстан Республикасының аумағында сату немесе жоюға арналған шетелдiк суға батқан мүлiк Қазақстан Республикасының кедендiк заңнамасына сәйкес кедендiк ресiмдеуге жатады.

304-бап. Кездейсоқ көтерiлген суға батқан мүлiк

Кеме қатынасына байланысты операцияларды жүзеге асыру кезiнде iшкi су жолдары шегiнде кездейсоқ көтерiлген суға батқан мүлiк мұндай мүлiкке қатысты Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген шараларды қабылдауға мiндеттi уәкiлеттi органға тапсырылуға тиiс.

13-тарау. Сауда мақсатында теңiзде жүзу саласында
мемлекеттiк реттеудiң және бақылаудың ерекшелiктерi

1-параграф. Сауда мақсатында теңiзде жүзу саласында
мемлекеттiк реттеудiң және бақылаудың негiзгі мiндеттерi

305-бап. Сауда мақсатында теңiзде жүзу саласында уәкiлетті органның құзыретi

Уәкiлеттi органның құзыретiне:
1) сауда мақсатында теңiзде жүзу саласындағы мемлекетаралық және халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыруға қатысу мен халықаралық ұйымдарда Қазақстан Республикасының мүдделерiн бiлдiру;
2) сауда мақсатында теңiзде жүзу қызметiн реттейтiн заңнамалық және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын әзiрлеу, сауда мақсатында теңiзде жүзудi дамытудың бағдарламалары мен тұжырымдамасын әзiрлеу;
3) теңiз портының капитаны туралы ереженi бекiту;
4) Қазақстан Республикасының теңiз порттарында және оларға кiреберiстерде кемелердiң жүзу және тұру ережесiн бекіту;
5) шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзетiн кемелердiң каботажды жүзеге асыруына рұқсаттар беру;
6) теңiз көлiгiнiң нысанды киiм берiлетiн қызметкерлерi лауазымдарының (кәсiптерiнiң) тiзбесiн, нысандар үлгiлерi мен айырым белгiлерiн, нысанды киiм киiп жүру тәртiбiн және қамтамасыз ету нормаларын бекiту;
7) дипломдар мен куәлiктердiң үлгiлерiн бекiту;
8) уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен теңiзде жасанды аралдар және басқа да құрылыстар салуды келiсу;
9) сауда мақсатында теңiзде жүзу саласындағы техникалық регламенттi әзiрлеу;
10) сауда мақсатында теңiзде жүзу қызметiн реттейтiн заңнамалық және өзге нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын әзiрлеу жөнiнде ұсыныстар дайындау және енгiзу;
11) сауда мақсатында теңiзде жүзу саласындағы қызметтiң жекелеген түрлерiн Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес лицензиялау;
12) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туын көтерiп жүзу құқығын беру және кеменi шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзуге уақытша ауыстыру туралы шешiм қабылдау;
13) кеменiң атауын беру, өзгерту немесе не бас тарту туралы шешiм қабылдау;
14) кемелердiң сыныпталуын бақылауды жүзеге асыру;
15) кемелерге техникалық қадағалауды жүзеге асыру;
16) халықаралық жүзуге шығатын кемелердiң техникалық куәландырылудан өткiзiлуiн қамтамасыз ету;
17) теңiз порттарын, жағалаудағы объектiлердi, кеме жүзетiн гидроқұрылыстарды, жасанды аралдарды және теңiздегi басқа да құрылыстарды тексерiп қарауды жүргiзу;
18) уәкiлеттi органмен белгiленген тәртiппен теңiз порттарын жобалауға, салуға және қайта жаңартуға рұқсат беру;
19) су көлiгiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мәселелерi бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарымен өзара әрекеттестiк;
20) кемеде кемелiк құжаттардың болуын тексеру;
21) уәкiлеттi органның құзiретiне кiретiн мәселелер барлық мәселелер бойынша қажеттi ақпаратты, материалдарды, анықтамалық деректердi беру туралы жеке және заңды тұлғаларға сұраным жасау;
22) кемелердi және оларға арналған құқықтарды мемлекеттiк тiркеу;
23) көлiк құралдарын, жылжымайтын мүлiк құқықтарын және олармен мәмiлелердi, жылжитын мүлiктiң кепiлiн және кеменiң немесе салынып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу үшiн алым алуды қамтамасыз ету бөлiгiнде Қазақстан Республикасының салық заңнамасын орындау жатады.

2-параграф. Теңiз көлігінiң Кемесi

306-бап. Кемеге меншiк құқығы

1. Кемелер:
1) мемлекеттiң;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары мен мемлекеттiк емес заңды тұлғаларының;
3) егер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, шет мемлекеттердiң, шетелдiктердiң, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдiк заңды тұлғалардың меншiгiнде болуы мүмкiн.
2. Кеменiң меншiк иесi кемеге қатысты өз қалауы бойынша кез келген әрекет iстеуге, соның iшiнде кеменi басқа тұлғалардың меншiгiне берiп, иелiктен айырылуға, меншiк иесi болып қала отырып, оларға кеменi иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығын беруге, кеме ипотекасын белгiлеуге және оған басқа да әдiстермен ауыртпалық салуға, өзге де түрде билiк етуге құқылы.

307-бап. Кеме атауы. Кеменi дараландыру тәртiбi

1. Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында мемлекеттiк тiркелуге тиiстi кеменiң өз атауы болуға тиiс.
Меншiк иесi уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен кеме атауын қояды және өзгертедi.
2. Кеме атауының өзгертiлгенi туралы меншiк иесi кеменiң тiркелген кепiлдерiн кепiлге ұстаушыларға дереу хабарлайды.
3. Кеменi дараландыру және белгi беру дабылын, сондай-ақ спутниктiк байланыстағы кеме станциясының сәйкестендiрiлген нөмiрiн беру тәртiбiн уәкiлеттi орган белгiлейдi.

308-бап. Кеменiң ұлттығы. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы астында жүзу құқығы

1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын пайдаланушы кеме Қазақстан Республикасының ұлттығында болады.
2. Қазақстан Республикасының ұлттығын иеленушi кеме Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзуге мiндеттi.
3. Кеме осы Кодекстiң 324-бабының 1-тармағында аталған Қазақстан Республикасының кемелерi тiзiлiмдерiнiң бiрiнде мемлекеттiк тiркелген кезден бастап, Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығына ие болады.
4. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы:
1) мемлекеттiң;
2) азаматтардың және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен тiркелген мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың меншігiндегi кемелерге берiледi.
5. Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде меншiкке иемденiп алынған кеме Қазақстан Республикасының консулдық қызметi мұндай құқықты куәландыратын және кеме Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында мемлекеттiк тiркелгенге дейiн жарамды болатын, бiрақ бiр жылдан аспайтын уақыт қолданылатын уақытша куәлiк берген кезден бастап, Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын пайдаланады.
6. Шет мемлекеттiң кемелер тiзiлiмiнде тiркелген кемеге, уәкiлеттi органның шешiмi негiзiнде, бербоут-чартер бойынша қазақстандық кеме жалдаушының пайдалануына берiлген кемеге Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы уақытша берiлуi мүмкiн, егер кеменi жалдаушы көлiктiк бақылау органына:
бербоут-чартер бойынша кеменi жалдаушы осы баптың 4-тармағына сәйкес кеме иесiне қойылатын талаптарға жауап беретiнiн;
кеменiң меншiк иесi Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туының астына кеменi уақытша өткiзуге келiсетiнiн;
кеме ипотекасының немесе кеменiң меншiк иесi мемлекетiнiң заңнамасына сәйкес белгiленген және тiркелген сол сипаттағы кеме ауыртпалығының кепiлзат иесi Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туының астына уақытша өтуге келiсетiнiн;
кеменiң меншiк иесi мемлекетiнiң заңнамасы кемеге шет мемлекеттiң туы астында жүзу құқығын беруге тыйым салмайтынын;
кемеге Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы астында жүзуге уақытша құқық берiлген мезетте шет мемлекеттiң туы астында жүзу құқығы тоқтатылғанын немесе тоқтатылатынын растайтын құжаттарды ұсынған жағдайда.
7. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығын пайдаланбайтын кемеде осы тудың көтерiлгенi үшiн кiнәлi адамдар Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жауаптылықты мойнына алады.

309-бап. Кеменi шет мемлекет туын көтеруге уақытша көшiру

Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында тiркелген кеме бербоут-чартер бойынша шетелдiк кеме жалдаушының иеленуiне немесе пайдалануына берiлген жағдайда мұндай кеме көлiктiк бақылау органының шешiмi негiзiнде, кейiннен әрбiр екi жыл сайын ұзарту құқығымен екi жылдан аспайтын мерзiмге, бiрақ бербоут-чартердiң қолданылу мерзiмiнен аспайтын мерзiмге тиiстi тiзiлiмге тiркелiп және Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзу құқығы тоқтатылып, шет мемлекеттiң туын көтерiп жүзуге уақытша көшiрiлуi мүмкiн.

310-бап. Кеменi сенiмгерлiк басқаруға беру

1. Егер шартта өзгеше көзделмесе, кеменiң меншiк иесi меншiк иесiнiң мүдделерiне сыйақы алу үшiн кеменi басқаруды сенiмгерлiк басқару шарты бойынша жүзеге асыру үшiн сенiмгер басқарушыға беруге құқылы.
Шаруашылық жүргiзудегi немесе оралымды басқарудағы кеменi меншiк иесiнiң немесе көлiктiк бақылау органының келiсiмiнсiз сенiмгер басқаруға беруге болмайды.
Кеменiң сенiмгерлiк басқаруға берiлуi оған меншiк құқығымен сенiмгерлiк басқарушыға ауысуына әкеп соқпайды.
2. Кеменiң сенiмгерлiк басқаруға берiлуi Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында мiндеттi түрде мемлекеттiк тiркелуге тиiс.
3. Кемелердi басқару және оларды пайдалану саласында құзыреттi тұлға сенiмгер басқарушы бола алады.
4. Кеменi сенiмгерлiк басқару шарты Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген талаптарға сәйкес келуге тиiс.

311-бап. Кеме құжаттары

Кеме құжаттарының тiзбесi, жүргiзiлу тәртiбi, сондай-ақ нысандарын әзiрлеу мен бекiту уәкiлеттi органмен белгiленедi.
Кемеде мынадай кеме құжаттары болуы тиiс:
1) теңiз кемесiнiң Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы астында жүзу құқығы туралы куәлiк;
2) кемеге құқығы туралы куәлiк;
3) жүзуге жарамдылық туралы куәлiк;
4) жолаушылар куәлiгi (жолаушылар кемелерiне арналған);
5) өлшемдiк куәлiк;
6) жүк маркасы туралы куәлiк;
7) мұнаймен ластануды болдырмау туралы куәлiк;
8) ақаба сулармен ластануды болдырмау туралы куәлiк;
9) қоқыспен ластануды болдырмау туралы куәлiк;
10) сыныптамалық куәлiк;
11) кемелiк радиостанцияның лицензиясы (eгep кемеде кемелiк радиостанция бар болса) және радиожурнал;
12) кемелiк роль;
13) кемелiк журнал;
14) машиналық журнал (механикалық қозғалтқышы бар кемелер үшiн);
15) санитарлық журнал;
16) ақаба сулармен операциялар журналы;
17) қоқыспен операциялар журналы;
18) мұнай танкерлерi болып табылмайтын кемелерге арналған мұнай операцияларының журналы;
19) мұнай танкерлерiне арналған мұнай операцияларының журналы;
20) жүзу құқығы туралы кемелiк санитарлық куәлiк;
21) кемелiк билет (кемелердiң кейбiр санаттары үшiн);
22) Бербоут-чартер шарттарында жалданған шетелдiк теңiз кемесiне Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы астында жүзуге уақытша құқық берiлгенi туралы куәлiк;
23) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туы астында кемеге жүзуге құқық берiлгенi туралы уақытша куәлiк;
24) кеменiң (салынып жатқан кеменiң) құқықтарын мемлекеттiк тiркеу туралы куәлiк;
25) кемелiк тiзiлiмнiң сауалнамасы;
26) қысқы тұрақтауда тұрған кемелердi орналастыру жоспары мен бекiту тәсiлдерi;
27) авариялық жағдайды тексеру туралы акт (авариялық жағдайды тексерген кезде);
28) кеменi куәландыру туралы актiлер;
29) кеме жасау және кеме жөндеу зауыттарын тану туралы куәлiк;
30) кемелердi және кемежай құрылыстарын қорғау жөнiндегі халықаралық талаптарға сәйкес кемелердi қорғау жөнiндегi құжаттар;
31) кеме жүргiзушiлердiң, кемелiк электрмеханиктердiң, кемелiк радиомамандардың және кемелiк механиктердiң дипломдары;
32) кемелiк команданың тұлғалары үшiн бiлiктiлiк куәлiктерi;
33) теңiзге шөккен мүлiктi көтеруге, теңiз кемежайында құрылыстық гидротехникалық және өзге жұмыстарды жүргiзуге рұқсат ету құжатының нысаны.

312-бап. Кемелердi техникалық қадағалау

1. Кеме Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген теңiзде жүзу қауiпсiздiгi талаптарын қанағаттандыратыны белгілi болғаннан кейiн ғана жүзуге жiберiлуi мүмкiн.
2. Теңiз кемелерiн техникалық қадағалауды, куәландыруды және сыныптауды тиiсiнше Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен көлiктiк бақылау органы және сыныптау қоғамдары жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының өзге мемлекеттiк органдары мен ұйымдарының кемелерге және кеменiң жекелеген элементтерiне техникалық қадағалау жүргiзiлуiне жол берiлмейдi.
Кемеге сынып беру Кеме қатынасының тiркелiмi және сыныптау қоғамы беретiн сыныптау куәлiгiмен куәландырылады.
3. Кеме құжаттары болмаған кезде немесе шетел туын көтерiп жүзiп жүрген кеме Қазақстан Республикасының теңiз портына келген кезде, тиiстi құжаттарының болуына қарамастан, саудалық теңiзде жүзу саласындағы техникалық регламенттермен белгiленген теңiзде қауiпсiз жүзудiң талаптарын қанағаттандырмаса, уәкiлеттi орган мұндай кеменi Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзушi кемелермен бiрдей негiзде куәландырудан өткiзуге құқылы.

3-параграф. Саудалық теңiзде жүзу саласындағы қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

313-бап. Саудалық теңiзде жүзу саласындағы қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Тасымалдау процесiне қатысушылар адамның өмiрi мен денсаулығы, қоршаған орта үшiн қауiпсiз жағдайларды қамтамасыз етуге, сондай-ақ саудалық теңiзде жүзуде қауiпсiздiк талаптарын сақтауға мiндеттi.
2. Саудалық теңiзде жүзудiң қауiпсiздiгi адамның өмiрi мен денсаулығын, қоршаған ортаны қорғауға, тасымалдау процесiне қатысушылардың авариясыз жұмыс iстеуiне жағдайлар жасауға, су жолдарын теңiзде жүзу жағдайында, iшкi су жолдарында кемелердi, кемежайларды, жағалық объектiлер мен құрылыстарды техникалық жарамды жағдайда күтiп ұстауға, сондай-ақ кемелердiң авариялылығының алдын алуға бағытталған кешендi ұйымдастыру мен техникалық iс-шаралармен қамтамасыз етiледi.
3. Саудалық теңiзде жүзу саласындағы техникалық реттеу объектiлерi:
1) саудалық теңiзде жүзу үшiн пайдаланылатын кемелер, су жолдарындағы кемежайлар, жағалық объектiлер мен құрылыстар;
2) өндiрiс процестерiн (салу, жөндеу, қайта жаңарту), саудалық теңiзде жүзу үшін пайдаланылатын кемелердi, су жолдарындағы кемежайларды, жағалық объектiлер мен құрылыстарды пайдалану болып табылады.

314-бап. Саудалық теңiзде жүзу үшін пайдаланылатын кемелердi, су жолдарындағы кемежайларды, жағалық объектiлер мен құрылыстарды жүргiзу (салу, жөндеу, қайта жаңарту) кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Саудалық теңiзде жүзу кемелерiн жасау (салу, жөндеу, қайта жаңарту) кезiнде жобалық құжаттаманың және осы тараудың талаптарына сәйкес келуiн қамтамасыз ету.
2. Саудалық теңiзде жүзу кемелерiн жасау (салу, жөндеу, қайта жаңарту) кезiнде жасаушы жобалық құжаттамамен белгiленген қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi барлық шаралар кешенiн орындауға және олардан теңiзде жүзу қауiпсiздiгi тәуелдi барлық технологиялық операциялардың орындалуын бақылау мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Егер саудалық теңiзде жүзу кемелерiн жасау барысында не одан кейiн қауiпсiздіктi қамтамасыз ету үшiн сынақтарды жүргiзу талап етiлсе, онда олар жобалық құжаттаманың барлық талаптарын орындау арқылы толық көлемде жүргiзiлуi тиiс.
4. Әрбiр кеме корпусқа түсiрiлетiн сәйкестендiру нөмiрiмен таңбалануы тиiс. Таңбалама көрiнетiн, анық және жуылмайтын болуы тиiс.
5. Кеменiң әзiрленуi борттың сыртына құлау қаупiн ең төменгi деңгейге жеткiзетiндей және борттың сыртында қалған адамдарды құтқаруды қамтамасыз ететiндей болуы тиiс.
6. Негiзгі рульдiк басқару орны айналаны шолуды қамтамасыз етуi тиiс.
7. Кеме пайдалану жөнiндегi басшылықпен жабдықталған болуы тиiс, онда ерекше көңiл өрт пен су басу қаупiне бөлiнуi тиiс.

315-бап. Саудалық теңiзде жүзу үшiн пайдаланылатын кемелердi, су жолдарындағы кемежайларды, жағалық объектiлер мен құрылыстарды пайдалану кезiндегi қауiпсiздiктiң жалпы талаптары

1. Саудалық теңiзде жүзу процесiмен байланысты кемелер, кемежайлар, жағалық объектiлер мен теңiздегi құрылыстар қауiптiлiгi жоғары аймақтар болып табылады және сауда мақсатында теңiзде жүзу қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптарына жауап беруi тиiс.
2. Саудалық теңiзде жүзу процесiмен байланысты кемелердi, кемежайларды, жағалық объектiлер мен теңiздегi құрылыстарды пайдалануды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлғалар саудалық теңiзде жүзу саласындағы заңнамалық актiлер мен Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң актiлерi талаптарының орындалуын қамтамасыз етуi тиiс.
3. Саудалық теңiзде жүзу үшiн пайдаланылатын кемелердi пайдалану адамның өмiрi мен денсаулығына және қоршаған ортаға керi әсерiн тигiзбеуi тиiс.

4-параграф. Кемелердi және оларға құқықтарды мемлекеттік тiркеу ерекшелiктерi

316-бап. Қазақстан Республикасының кеме тiзiлiмдерi

1. Кеме Қазақстан Республикасы кеме тiзiлiмдерiнiң (бұдан әрi - кеме тiзiлiмдерi) бiрiнде:
1) Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде;
2) кеме кiтабында;
3) бербоут-чартер тiзiлiмiнде мемлекеттiк тiркелуге тиiс.
2. Кемеге меншiк құқығы және өзге де заттық құқықтар, сондай-ақ онымен жасалатын мәмiлелер кеме тiркелген тиiстi тiзiлiмде мiндеттi түрде мемлекеттік тiркелуге тиiс.
3. Мемлекеттiк тiркелуге тиiс, жасалып жатқан кеме жылжымайтын мүлiкке теңестiрiледi.
Жасалып жатқан кемеге меншiк құқығы киль салынған немесе сарапшының қорытындысымен расталған тең бағалы құрылыс жұмыстары жағдайында жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнде тiркелуi мүмкiн. Жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын мемлекеттiк тiркеген кезде тиiстi куәлiк берiледi.
4. Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде теңiз, жолаушылар, жүк-жолаушылар кемелері, мұнай құйып тасушы, сүйретiп жүзушi кемелер, қалқымалы бұрғылау құрылғылары, құрғақ жүк тасушы кемелер, қалқымалы крандар және техникалық флот кемелерi (жер снарядтары және басқалар), сондай-ақ қуаттылығы елу бес киловаттан кем емес бас двигательдi өздiгiнен жүретiн кемелер және сыйымдылығы сексен тоннадан кем емес өздiгiнен жүрмейтiн кемелер тiркеледi.
5. Кеме кiтаптарында бас двигательдердiң қуаттылығына және сыйымдылығына қарамастан, спорттық, серуендiк кемелер, сондай-ақ осы баптың 4-тармағында аталмаған кемелер тiркеледi.
6. Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде және кеме кiтаптарында гидроұшақтар, сондай-ақ шлюпкалар мен кеменiң керек-жарақтары болып табылатын өзге де қалқымалы құралдар тiркелмейдi.
7. Бербоут-чартер тiзiлiмiнде Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзуге уақытша құқық берiлген кемелер бербоут-чартердiң қолданылу мерзiмiн әрбiр екi жыл сайын одан әрi ұзарта отырып, екi жыл мерзiмге, бiрақ бербоут-чартердiң қолданылу мерзiмiнен аспайтын мерзiмге тiркеледi.
8. Кемелердi оларға құқықтарды және олармен мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу және/немесе қайта тiркеу кезiнде, сондай-ақ мемлекеттiк тiркеудi куәландыратын құжаттың телнұсқасын алған кезде Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгiленген тәртiппен және мөлшерде алым алынады.

317-бап. Кеме тiзiлiмiне енгiзiлетiн мәлiметтердiң өзгертiлуi

Кемелер тiзiлiмiне енгiзiлуге тиiстi мәлiметтердiң кез келген өзгерiсi туралы кеменiң меншiк иесi немесе оны бербоут-чартер бойынша кеменi жалдаушы кеме тiркелген порттың теңiз әкiмшiлiгiне екi апта iшiнде хабарлауға мiндеттi.

318-бап. Мемлекеттік органдар пайдаланатын кемелердi мемлекеттiк тiркеу

Әскери корабльдердi, әскери-қосалқы кемелер мен шекара корабльдерiн қоспағанда, Қазақстан Республикасының меншiгiндегi және мемлекеттiк органдар өздерiне жүктелген функцияларды атқару үшiн пайдаланатын кемелердi мемлекеттiк тiркеу Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде немесе кеме кiтабында кемелердi және оларға құқықтарды мемлекеттiк тiркеу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.

319-бап. Кемелердi қайта тiркеу

Егер кеме оқиғаның немесе кез келген басқа себептiң салдарынан Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiне немесе кеме кiтабына бұрын енгiзiлген мәлiметтерге сәйкес келмей қалған жағдайда, куәландырылғаннан және жүзуi жарамдылығы туралы куәлiктi алғаннан кейiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен кеменi мемлекеттiк қайта тiркеу жүзеге асырылуы мүмкін.
Қазақстан Республикасының меншiгiндегi және мемлекеттiк органдар өздерiне жүктелген функцияларды орындау үшiн пайдаланатын кеменi коммерциялық мақсатта пайдалану да кеменi қайта тiркеу үшiн негіз болып табылады.

320-бап. Кеменi Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан шығару

Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан:
1) опат болған немесе хабарсыз жоғалып кеткен;
2) конструкциялық жағынан күйреген;
3) қайта жасау немесе кез келген басқа да өзгерiстер салдарынан кеме сапасын жоғалтқан;
4) осы Кодекстiң 316-бабының 4-тармағында көзделген талаптарға сәйкес келмей қалған кеме шығарылуға жатады.

321-бап. Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеуден бас тарту

Кеменi және оған құқықтарды мемлекеттiк тiркеуден:
1) мемлекеттiк тiркеу туралы өтiнiштi тиiстi емес тұлға жасаған;
2) кемелердi және оларға құқықтарды мемлекеттiк тiркеу ережелерiнде көзделген талаптар сақталмаған;
3) мемлекеттiк тiркеу үшiн ұсынылған құжаттар Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген талаптарға сай келмеген;
4) жылжымайтын мүлiкке құқықтарды және олармен мәмiлелердi мемлекеттiк тiркеу әрi көлiк құралдарын мемлекеттiк тiркеу үшiн бюджетке алымдарды салғанын растайтын құжаттар ұсынылмаған жағдайларда бас тартылуы мүмкiн.

322-бап. Кеменi мемлекеттiк тiркеу теңiз портының өзгертiлуi

Кеменi мемлекеттiк тiркеудiң теңiз порты кеменiң меншiк иесiнiң өтiнiшi бойынша өзгертiлуi мүмкiн. Кеменi мемлекеттiк тiркеу портының өзгертiлуiн мемлекеттiк тiркеу кемелердi және оларға құқықтарды тiркеу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.

323-бап. Кемелердi мемлекеттiк тiркеу ережелерiн бұзғандық үшiн жауаптылық

Кеменi мiндеттi мемлекеттiк тiркеуден жалтарған тұлға, сондай-ақ кеменi кеме тiзiлiмдерiнiң бiрiнде белгiленген тәртiптi бұза отырып тiркеген немесе кеме тiзiлiмдерiне енгiзiлген мәлiметтердiң өзгергенi туралы хабарлау мiндетiн бұзған тұлға Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жауаптылықты мойнына алады.

5-параграф. Кемеге теңiз кепiлi.
Кеме немесе жасалып жатқан кеме ипотекасы

324-бап. Орындалуы кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлетiн мiндеттемелер

1. Кемеге теңiз кепiлiмен:
1) кеме капитанына және кеме экипажының басқа мүшелерiне олардың кеме бортындағы жұмысы үшiн тиесiлi жалақыға және басқа да сомаларға, соның iшiнде қайтаруға арналған шығыстарға және кеме капитаны мен кеме экипажының басқа мүшелерi атынан әлеуметтiк сақтандыру бойынша төленетiн жарналарға;
2) құрғақта немесе суда кеменi пайдалануға тiкелей байланысты азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеуге;
3) кеменi құтқару үшiн сыйақыға;
4) осы Кодексте көзделген алымдарды төлеуге, сондай-ақ лоцманның қызмет көрсетуi үшiн төлемге;
5) кемемен тасымалданатын жүктен, контейнерлерден, багаждан, каюталық багаждан және жолаушылардың заттарынан басқа, кеменi пайдалану кезiнде өзге де мүлiктiң жоғалуы немесе зақымдануы нәтижесiнде келтiрiлген нақты залалды өтеуге қатысты кеме иесiне қойылатын талаптар қамтамасыз етiледi.
2. Егер осындай талаптар:
1) кемелердiң ластануынан келтiрiлген залал немесе теңiз арқылы қауiптi жүктердi тасымалдауға байланысты залал келтiру;
2) ядролық отынның, оның өнiмдерi мен қалдықтарының радиоактивтiк қасиеттерiнiң әсер етуi не олардың радиоактивтiк қасиеттерiнiң қауiптi қасиеттерiмен ұштаса отырып әсер етуi нәтижесiнде туындаса, осы баптың 1-тармағының 2) және 5) тармақшаларында көзделген талаптар кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлмейдi.
3. Кеменi конкурстық сауда-саттық (тендер, аукцион) өткiзу арқылы соттан тыс тәртiппен мәжбүрлеп сату жағдайын қоспағанда, кемеге меншiк құқығы ауысқан, оның тiркелуi өзгертiлген немесе кеменiң туы ауыстырылған жағдайда кемеге теңiз кепiлi күшiн сақтап қалады.

325-бап. Кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптардың басымдықпен қанағаттандырылуы

Осы Кодекстiң 332-бабының 1-тармағына сәйкес кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген мiндеттемелерден туындайтын талаптар, осы Кодекстiң 349-бабының 3-тармағында көзделген талаптарды қоспағанда, өзге барлық талаптар алдында басымдықпен қанағаттандырылуға тиiс.

326-бап. Кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптарды қанағаттандырудың кезектiлiгi

1. Осы Кодекстiң 332-бабының 1-тармағына сәйкес, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптар олардың аталған тармақтағы кезектiлiк ретi бойынша қанағаттандырылады. Кемеге теңiз кепiлi құқығын беретiн құтқару операциялары жүзеге асырылардан бұрын туындаған, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген басқа да барлық талаптардың алдында кеменi құтқару үшiн сыйақы талаптары қанағаттандырылады.
2. Осы Кодекстiң 332-бабы 1-тармағының 1), 2), 4) және 5) тармақшаларына сәйкес, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптар әрбiр кезек шегiнде талаптардың мөлшерiне бара-бар қанағаттандырылады.
3. Осы Кодекстiң 332-бабы 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген, кеменi құтқару үшiн сыйақы талаптары кезектiлiк шегiнде осындай талаптардың туындаған уақытына керi тәртiппен қанағаттандырылуға тиiс. Талап құтқару операциясы аяқталған кезде туындады деп есептеледi.

327-бап. Кемеге теңiз кепiлiнiң тоқтатылуы

1. Егер аталған мерзiм бiткенге дейiн кеме мәжбүрлеу тәртiбiмен сатылмаған болса, кемеге теңiз кепiлi осы Кодекстiң 332-бабының 1-тармағында көзделген, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптардың туындаған күнiнен бiр жыл өткен соң тоқтатылады.
2. Осы баптың 1-тармағында белгiленген мерзiм:
1) осы Кодекстiң 332-бабы 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптар бойынша - осындай талап қойған экипаж мүшесiнiң кемеден босатылу кезiнен бастап;
2) осы Кодекстiң 332-бабы 1-тармағының 2) - 5) тармақшаларына сәйкес, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптар бойынша - осындай талап туындаған кезден бастап есептеледi.
Аталған мерзiмнiң ағысы тұтқынға алуға жол берiлмейтiн кезеңге тоқтатыла тұрады.

328-бап. Талап құқығын басқаға беру немесе талап құқығының ауысуы

1. Кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талап құқығын басқаға беру немесе талап құқығының ауысуы сонымен бiрге кемеге теңiз кепiлi талабы құқығын басқаға беруге немесе оған құқықтың ауысуына әкеп соғады.
2. Азаматтың өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу туралы талаптардың және теңiзде сақтандыру шарты бойынша кеменiң меншiк иесiне тиесiлi сақтандыру төлемiн төлеу туралы талаптардың кемеге теңiз кепiлi құқығы бар тұлғаға ауыстырылуына жол берiлмейдi.

329-бап. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi ұстап қалуға құқық

1. Кеменi жасауға, сондай-ақ кеменi жөндеуге, соның iшiнде оны реконструкциялауға байланысты туындайтын талаптарды қамтамасыз ету үшiн кеме жасау және кеме жөндеу ұйымдарының (мердiгер) мұндай кеменi, пайдаланылмаған материалдардың қалдықтарын және тапсырысшы тиiстi сомаларды төлегенге дейiн өздерiнiң қолындағы тапсырысшының басқа да мүлкiн ұстап қалуға құқығы бар.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген кеменi ұстап қалуға құқық, егер бұл тек оның тұтқындалуының салдары болмаса, кеме жасау немесе кеме жөндеу ұйымының (мердiгердiң) иелiгiнен кеме немесе жасалып жатқан кеме шығып қалған кезден бастап тоқтатылады.
3. Кеме немесе жасалып жатқан кеме мәжбүрлеп сатылған жағдайда кеме жасау және кеме жөндеу ұйымдарының (мердiгердiң) осы Кодекстiң 350-бабының 4-тармағына сәйкес әлгiндей кеменi сатудан алынған сома есебiнен өз талаптарын қанағаттандыруға құқығы бар.

330-бап. Кеме ипотекасын белгiлеу

1. Кеме ипотекасы ақша мiндеттемесiнiң орындалуын қамтамасыз ету мақсатында кеменiң меншiк иесi (кепiл берушi) мен кредитор (кепiл ұстаушы) арасында осы Кодекстiң 340 және 341-баптарына сәйкес, мемлекеттiк тiркелуге тиiстi шарт жасасу арқылы белгiленедi.
2. Кеменiң меншiк иесiнiң келiсiмiмен, оған шаруашылық жүргiзу құқығы бар тұлға да кеме ипотекасының кепiл берушiсi болуы мүмкiн.

331-бап. Кеме ипотекасының нысанасы

1. Шартта өзгеше көзделмеген жағдайда, кеме ипотекасы нақ сол меншiк иесiне жататын кеме сияқты кеменiң керек-жарағына, сондай-ақ кеменiң опат болуы мен зақымдануына жауаптылық жағдайларында кеменiң теңiздегi сақтандыру шарты бойынша сақтандыру төлемдерiне де қолданылады.
Кеме ипотекасы жалдау ақысына қолданылмайды.
2. Шартта өзгеше көзделмеген жағдайда, жасалып жатқан кеменiң ипотекасы оны жасауға арналған және кеме жасау ұйымы орналасқан жерде жатқан және таңбалау арқылы немесе өзге де әдiспен анық сәйкестендiрiлген материалдар мен жабдықтарға, сондай-ақ жасалып жатқан кеменiң теңiздегi сақтандыру шарты бойынша жасалып жатқан кеменiң опат болуы мен зақымдануына жауаптылық жағдайларында сақтандыру төлемдерiне де қолданылады.
3. Егер екi немесе одан да көп кеме не жасалып жатқан кеме ипотека нысанасы болса, жеке алғанда әрбiр кеменiң мiндеттеменi қамтамасыз ету мөлшерi туралы келiсiм болмаған жағдайда, мұндай кемелер мiндеттеменi толық мөлшерiнде қамтамасыз етушi болады.

332-бап. Кеме ипотекасын мемлекеттiк тiркеу

1. Кеме ипотекасы нақ сол кеме тiркелген тiзiлiмде тiркеледi.
2. Осы Кодекстiң 316-бабының 2 және 3-тармақтарына сәйкес Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзуге құқық уақытша берiлген шетел кемесiнiң ипотекасын, сондай-ақ шетелдiк алушы үшiн жасалып жатқан кеменiң ипотекасын Қазақстан Республикасында тiркеуге болмайды.
3. Жасалып жатқан кеменiң ипотекасы жасалып жатқан кемеге меншiк құқығы тiркелген жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнде тiркеледi.

333-бап. Кеме ипотекасын мемлекеттiк тiркеудiң тәртiбi

1. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы кемеге немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын мемлекеттiк тiркегеннен кейiн кепiл берушiнiң өтiнiшi негiзiнде тiркеледi.
2. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу туралы өтiнiште:
1) кеменi (кеменiң атауы, порт немесе оның тiркелген орны, кеменiң тiркелiм нөмiрi, үлгiсi және сыныбы, тоңнажы) немесе жасалып жатқан кеменi (кеме жасалу жүзеге асырылып жатқан орын, жасалу нөмiрi, кеменiң үлгiсi, кильдiң ұзындығы және басқа негiзгi өлшемдер, тiркелiм нөмiрi) сәйкестендiретiн деректер;
2) ипотекаға кепiл берушiнiң есiмi мен мекен-жайы;
3) ипотекаға кепiл ұстаушының есiмi мен мекен-жайы немесе оның ұсынушыға белгiленгенi туралы мәлiметтер;
4) екi немесе одан да көп кемелерге не жасалып жатқан кемелерге ипотеканы белгiлегенде, ипотекамен қамтамасыз етiлген мiндеттеменiң ең жоғары мөлшерi - тараптардың ол туралы келiсiмi болған жағдайда, мiндеттеменi жеке алғанда әрбiр кеме қамтамасыз ететiн мөлшер;
5) кеме немесе жасалып жатқан кеме ипотекасының аяқталу күнi көрсетiлуге тиiс.
Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу туралы өтiнiшке кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы туралы шарт осындай шартта аталған құжаттармен қоса берiледi.
3. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын тiркейтiн орган, егер кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы туралы шарт не осындай шартқа қоса берiлетiн құжаттар кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу талаптарына сай келмесе, оны мемлекеттiк тiркеуден бас тартуға құқылы.
4. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы мемлекеттiк тiркеу туралы өтiнiш алынған күнi тiркеледi.
Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiне, кеме кiтабына немесе жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiне, осы баптың 2-тармағына сәйкес, мемлекеттiк тiркеу туралы өтiнiште аталған барлық мәлiметтер енгiзiледi.
5. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын тiркейтiн орган кепiл берушi мен кепiл ұстаушыға, Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде, кеме кiтабында немесе жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнде бар жазбаларға сәйкес, кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу белгiленген үлгiдегi куәлiк беруге тиiс.
6. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу үшiн Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгiленген тәртiппен алым алынады.
7. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын мемлекеттiк тiркеу туралы ақпарат беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
8. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасы тiркелетiн Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiмi, кеме кiтабы немесе жасалып жатқан кемелер тiзiлiмi мен тiркеу органына берiлуге тиiстi құжаттар ашық болып табылады және мүдделi тұлғаның олардан үзiндi жазбалар мен осындай құжаттардың көшiрмелерiн алуға құқығы бар.
9. Кеме ипотекасын мемлекеттiк тiркеген кезде кеме құжаттарына ол туралы қандай да бiр жазбалар енгiзу талап етiлмейдi.

334-бап. Кеме ипотекасымен қамтамасыз етiлген талаптарды басымдықпен қанағаттандыру

1. Орындалуы кеменiң тiркелген ипотекасымен қамтамасыз етiлетiн мiндеттемелер бойынша талаптар, осы Кодекстiң 336-бабының 1-тармағында және 349-бабының 3 және 4-тармақтарында көзделген талаптарды қоспағанда, өзге де барлық талаптар алдында басымдықпен қанағаттандырылуға тиiс.
2. Осы Кодекстiң 349-бабының 4-тармағында көзделген талаптарды қоспағанда, жасалып жатқан кеменiң тiркелген ипотекасымен қамтамасыз етiлген мiндеттемелерден туындайтын талаптардың алдында ешқандай талаптар басымдықпен қанағаттандырылмауға тиiс.

335-бап. Кеме ипотекасымен қамтамасыз етiлген талаптардың қанағаттандырылу кезектiлiгi

1. Егер ипотека белгiленген кеме кепiл берушiнiң басқа талаптарын қамтамасыз ететiн тағы бiр ипотеканың нысанасына айналса, одан кейiнгi кепiл ұстаушының талаптары оның алдындағы кепiл ұстаушылардың талаптарынан кейiн қанағаттандырылады. Кеме ипотекасымен қамтамасыз етiлген мұндай талаптардың қанағаттандырылу кезектiлiгi ипотеканың мемлекеттiк тiркелген күнiмен белгiленедi.
2. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасымен қамтамасыз етiлген мiндеттемелерден туындайтын талаптардың осы баптың 1-тармағында көзделген қанағаттандырылу кезектiлігі кепiл берушi мен кепiл ұстаушының келiсiмiмен өзгертiлуi мүмкiн.
Мұндай келiсiм Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнде, кеме кiтабында немесе жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнде мемлекеттiк тiркелуге тиiс.

336-бап. Кеме ипотекасының шарты бойынша құқықтарды басқаға беру

1. Кепiл ұстаушы талапты басқаға беру арқылы негiзгi мiндеттеме бойынша кредитордың құқықтарын беру туралы ережелердi сақтай отырып, Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес, өзiнiң кеме ипотекасының шарты бойынша құқықтарын басқа тұлғаға беруге құқылы.
2. Кеме ипотекасының шарты бойынша құқықты басқаға берген жағдайда ол тiркелген Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiне, кеме кiтабына немесе жасалып жатқан кемелер тiзiлiм не басқаға берiлген күнi туралы және пайдасына берiлген басқа тұлғаның атауы мен мекен-жайы туралы жазба енгізiледi.

337-бап. Ипотекамен қамтамасыз етiлген кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң сақталуы

Кепiл берушi ипотекамен қамтамасыз етiлген кеменi немесе жасалып жатқан кеменi сақтау және күтiп ұстау жөнiнде тиiстi шаралар қолдануға мiндеттi. Егер осындай мiндеттi орындамау кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң едәуiр құнсыздануына әкеп соқса, кепiл ұстаушы оны мiндеттеменiң орындалу мерзiмi басталғанға дейiн мәжбүрлеу тәртiбiмен сатуға құқылы.

338-бап. Кемеге немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығының ауысуы немесе мемлекеттiк тiркеудiң өзгертiлуi

1. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң тiркелген ипотекасымен қамтамасыз етiлген талаптар қанағаттандырылмаған не барлық кепiл ұстаушылардың жазбаша келiсiмi болмаған жағдайда порттың теңiз әкiмшiлiгiнiң, осы Кодекстiң 347 және 349-баптарында көзделген жағдайларды қоспағанда, кеменi Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан шығарып тастауға не жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын мемлекеттiк тiркеу туралы жасалып жатқан кемелердiң тiзiлiмiнен алынған жазбаға өзгерiс енгізуге құқығы жоқ.
2. Кеменi Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен немесе кеме кiтабынан не жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнен шығарып тастау (ерiктi сату жағдайларын қоспағанда) мiндеттi болып табылған жағдайларда, тiркеу органы кепiл ұстаушылар өз мүдделерiн қорғау жөнiнде тиiсiнше шаралар қолдану үшiн кепiл ұстаушыларға кеменi немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын тиiстi тiзiлiмдерден алдағы уақытта шығарып тасталатыны туралы хабарлама жолдауға тиiс. Олардың келiсiмi алынбаған жағдайда, кеме немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығы тиiстi тiзiлiмдерден ақылға қонымды кезең бiткеннен кейiн, бiрақ кепiл ұстаушыларға хабарланған соң кем дегенде үш айдан кейiн шығарылып тасталады.

339-бап. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi мәжбүрлi сатудың негiздерi

Кепiл берушi борышты төлеу жөнiндегi мiндеттеменi орындамаған жағдайда, ипотека салынған кеме немесе жасалып жатқан кеме тұтқындалған кеменiң немесе тұтқындалған жасалып жатқан кеменiң тұрған орнында сот шешiмiнiң негiзiнде сатылуы мүмкiн.

340-бап. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi мәжбүрлi сату тәртiбi

Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi мәжбүрлi сату Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.

341-бап. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi мәжбүрлi сатудың салдары

1. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi мәжбүрлi сату жағдайында, кеменiң немесе жасалып жатқан кемiнiң барлық тiркелген ипотекалары, кепiл ұстаушылардың келiсiмiмен сатып алушы өз мойнына алғандарын қоспағанда, барлық кепiлдер және басқа да кез келген түрдегi ауыртпалықтар кемеге немесе жасалып жатқан кемеге қатысты қолданылуын тоқтатады.
2. Кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң тұтқындалуына және кейiнгi сатылуына байланысты шығыстар бiрiншi кезекте олардың сатылуынан алынған сомалар есебiнен төленедi. Мұндай шығыстар өзiне, атап айтқанда, кеменi тұтқындау кезiнен кеменi және кеме экипажының мүшелерiн ұстауға жұмсалған шығыстарды, сондай-ақ осы Кодекстiң 322-бабы 1-тармағының 1) тармақшасында аталған жалақыны, басқа да сомалар мен шығыстарды қамтиды. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi сатудан алынған соманың қалдығы осы тарауға сәйкес тиiстi талаптарды қанағаттандыруға қажет болуына қарай бөлiнедi. Барлық тұлғалардың қойған талаптары қанағаттандырылғаннан кейiн кеменi немесе жасалып жатқан кеменi сатудан алынған сома, егер ол қалса, кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң меншiк иесiне қайтарылады және еркiн аударылуы мүмкiн.
3. Суға батқан кеменi мәжбүрлi сату жағдайында, теңiзде жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету немесе теңiз ортасын ластанудан қорғау мақсатында, оның судан шығарылуын порттың теңiз әкiмшiлiгi жүзеге асырады, суға батқан кеменi судан шығаруға жұмсалған шығыстар, кемеге теңiздегi кепiлмен қамтамасыз етiлген кез келген талаптар қанағаттандырылғанға дейiн, оның сатылуынан алынған сома есебiнен төленедi.
4. Өз мiндеттемелерiн қамтамасыз етуге кеменi ұстап қалатын кеме жасау немесе кеме жөндеу ұйымы (мердiгер) оны мәжбүрлеу тәртiбiмен сату үшiн бepугe мiндеттi.
Осы Кодекстiң 332-бабының 1-тармағына сәйкес, кемеге теңiз кепiлiмен қамтамасыз етiлген талаптар болған жағдайда кеме жөндеу ұйымында мұндай құқық аталған талаптар қанағаттандырылғаннан кейiн пайда болады.
5. Кеменi немесе жасалып жатқан кеменi сатып алушы Қазақстан Республикасының азаматы немесе заңды тұлғасы болған жағдайда, кеме немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығы Қазақстан Республикасының тиiстi тiзiлiмiнде осындай сатып алушының атына тiркелуге тиiс. Кеме немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығы Қазақстан Республикасының тиiстi тiзiлiмiнде тiркелген және мұндай кеменi немесе жасалып жатқан кеменi сатып алушы шетелдiк азамат немесе шетелдiк заңды тұлға болған жағдайда, кеменi тiркеу органы не жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын тiркеу органы осындай сатып алушыға кеменiң Теңiз кемелерiнiң мемлекеттiк кеме тiзiлiмiнен, кеме кiтабынан шығарып тасталғаны туралы немесе кеменi немесе жасалып жатқан кемеге меншiк құқығын шет мемлекеттiң тиiстi тiзiлiмiнде тiркеу мақсатында, жасалып жатқан кемеге меншiк құқығының жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнен шығарып тасталғаны туралы куәлiк беруге мiндеттi.

342-бап. Кеме ипотекасының тоқтатылуы

1. Кеме ипотекасы:
1) кепiлмен қамтамасыз етiлген мiндеттеме тоқтатылған;
2) кеме немесе жасалып жатқан кеме конкурстық сауда-саттық (тендер, аукцион) арқылы сатылған жағдайларда, сондай-ақ оны сату мүмкiн болмай шыққан жағдайда;
3) кеме немесе жасалып жатқан кеме ипотекасының кепiл ұстаушысы теңiздегi сақтандыру шартына сәйкес, кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң опат болуына байланысты тиесiлi сақтандыру төлемiне өз талабын жүзеге асыра алатын жағдайларды қоспағанда, кеме немесе жасалып жатқан кеме опат болған жағдайларда тоқтатылады.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайларда кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын тоқтату туралы дәлелдемелер табыс етiлген кезде, тiркеу органы тиiстi кемелер тiзiлiмiне немесе жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiне кеменiң немесе жасалып жатқан кеменiң ипотекасын тоқтату туралы жазба жасайды.

6-параграф. Кеме экипажы

343-бап. Кеме экипажының құрамы

1. Кеме экипажының құрамына кеме капитаны, кеменiң командалық құрамының басқа да адамдары мен кеме командасы кiредi.
2. Кеменiң командалық құрамына кеме капитанының көмекшiлерi, механиктер, электр механиктерi, радиомамандар мен дәрiгерлер енедi. Уәкiлеттi орган басқа мамандарды да кеменiң командалық құрамына енгiзуi мүмкін.
3. Кеме командасы кеменiң командалық құрамына жатқызылмайтын адамдардан тұрады.

344-бап. Кеме экипажының ең аз құрамы

1. Әрбiр кеменiң бортында экипаж болуға, оның құрамы кеменiң жүзу қауiпсiздiгi мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету үшiн кеме экипажының ең аз құрамына қойылатын талаптарға сай болуға тиiс.
2. Кеменiң үлгiсi мен арналған мақсатына, сондай-ақ оның жүзу ауданы мен жүрген жерiне қарай экипаждың ең аз құрамын уәкiлеттi орган белгiлейдi.
3. Кеменiң жүзу қауiпсiздiгi мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететiн экипаждың ең аз құрамы туралы куәліктi кеменi мемлекеттiк тiркеу жүзеге асырылған теңiз портының капитаны бередi.

345-бап. Кеме экипажының мүшелерiне қойылатын талаптар

1. Кеме экипажы мүшелерiнiң қызметтерiн атқаруға Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен кеме экипажының мүшелерiн дипломдау ережелерiне сәйкес тиiстi бiлiктiлiгi бар адамдар жiберiледi.
2. Кемеде жұмыс iстеуге өздерiнiң денсаулық жағдайы бойынша осындай жұмысқа жарамдылығын куәландыратын куәлiктерi бар адамдар жiберiледi.

346-бап. Кеме экипажы мүшелерiнiң азаматтығы

1. Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзетiн кеме экипажының құрамына Қазақстан Республикасының азаматтарынан басқа, шетелдiктер және азаматтығы жоқ адамдар кiруi мүмкiн. Шетелдiктер және азаматтығы жоқ адамдар кеме капитаны, капитанның аға көмекшiсi және аға механик лауазымдарын атқара алмайды.
2. Шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар кеме экипажы құрамына кiре алатын жағдайларды Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес уәкiлеттi орган айқындайды.

347-бап. Кемедегі еңбек қатынастары

Кеме экипажының мүшелерiн жұмысқа алу тәртiбi, олардың құқықтары мен мiндеттерi, еңбек және ақы төлеу жағдайлары, сондай-ақ оларды жұмысынан босатудың тәртiбi мен негiздемесi Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдарымен, осы Кодекспен және өзге де нормативтiк құқықтық актiлермен белгiленедi.

348-бап. Кеме экипажы мүшелерiнiң отанына оралуы

1. Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде еңбек мiндеттерiн атқарушы кеме экипажы мүшелерiнiң:
1) жеке еңбек шартының қолданылу мерзiмi бiткен;
2) Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдарына сәйкес кеме иесiнiң немесе кеме экипажы мүшесiнiң бастамасымен жеке еңбек шарты бұзылған;
3) Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасында көзделген тәртiппен кеме капитаны қызметтiк мiндеттерiн атқарудан шеттеткен;
4) кеме апатқа ұшыраған;
5) кемеден тыс емдеудi талап ететiн аурумен ауырған;
6) кеме иесiнiң банкроттық, кеменi сату немесе мемлекеттiң кеменi тiркеудi өзгертуi салдарынан өзiнiң кеме экипажының мүшелерiне қатысты Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдары мен еңбек шарттарында көзделген мiндеттерiн орындауы мүмкiн болмаған;
7) экипаж мүшелерiнiң келiсiмiнсiз кеме соғыс қимылдары аймағына немесе эпидемиологиялық қауiптi аймаққа жiберiлген жағдайда отанына оралуға құқығы бар.
2. Кеме экипажы мүшесiнiң тiлегi бойынша:
1) өзi тұратын мемлекетке;
2) өзi кемеге жұмысқа алынған портқа;
3) жеке еңбек шартын жасау кезiнде көрсетiлген басқа пунктке қайтып оралуы жүзеге асырылады.
3. Кеме иесi отанына оралтуды тиiсiнше әрi тез ұйымдастыруға мiндеттi. Отанына оралу әуе көлiгiмен, ал ол болмаған кезде немесе тараптардың келiсiмi бойынша, көлiктiң өзге де түрлерiмен жүзеге асырылады.
4. Отанына оралу шығындарын кеме иесi көтередi. Кеме экипажы мүшелерiнiң отанына оралу шығындары:
1) оралу орнына дейiнгi жолақы құнын;
2) экипаж мүшесi кеменi тастап шыққан кезден бастап, экипаж мүшесi отанына оралу орнына жеткен кезге дейiнгi тамағы мен тұрағының құнын;
3) егер қажет болса, экипаж мүшесi денсаулық жағдайы бойынша отанына оралу орнына баруға жарамды болғанға дейiнгi экипаж мүшесiнiң емделу құнын;
4) отанына оралу орнына дейiн отыз килограмм багаж алып жүрудi;
5) экипаж мүшесi кеменi тастап шыққан кезден бастап, кеме экипажының мүшесi отанына оралу орнына жеткен кезге дейiнгi жеке еңбек шарты бойынша төлемдi қамтиды.
5. Экипаж мүшесiнiң отанына оралуын туғызған себептер оның еңбек мiндеттерiн орындау кезiндегi өз кiнәсiнен туындаған жағдайда не кеме экипажы мүшесiнiң бастамасы бойынша жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда оның отанына оралуына жұмсалған шығындарды кеме иесiнiң өтеткiзiп алуға құқығы бар.

349-бап. Кеме иесiнiң мiндеттерi

1. Кеме иесi экипаж мүшелерi кемеде болған уақытта оларды:
1) қауiпсiз еңбек жағдайларымен;
2) денсаулығын сақтаумен және медициналық көмекпен;
3) құтқару құралдарының болуымен;
4) азық-түлiкпен және сумен iркiлiссiз жабдықтаумен;
5) демалу, тамақтану, емделу, мәдени және тұрмыстық қызмет көрсетiлуi үшiн санитариялық-гигиеналық талаптарға сай келетiн орындармен қамтамасыз етуге мiндеттi.
2. Кеме иесi кеме экипажы мүшелерiнiң еңбек мiндеттерiн атқаруы кезiнде олардың өмiрi мен денсаулығына зиян келтiрiлгенi үшiн мiндеттi сақтандыру түрлерiн реттейтiн заңнамалық актiлерге сәйкес жауапкершiлiгiн сақтандыруға мiндеттi.
3. Кеме ұшыраған оқиғаның салдарынан экипаж мүшесiнiң мүлкi жойылған немесе зақымданған жағдайда кеме иесi экипаж мүшесiне келтiрiлген залалды өтеуге мiндеттi. Кеме ұшыраған оқиғаға кiнәлi экипаж мүшесiнiң мүлкiне келтiрiлген залал өтелуге жатпайды.
4. Кеме иесi оның кемелерi ұшыраған авариялық жағдайларды тексеру кезiнде көмек көрсетуге мiндеттi.

350-бап. Кеме капитаны

1. Кеме капитанына кеменi басқару соның iшiнде кеме жүргiзу кеменiң жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғау, кемедегі тәртiптi сақтау, кемеге, кемедегi адамдар мен жүкке зиян келтiрудi болғызбау жөнiнде шаралар қолдану жүктеледi.
2. Кеме иесi, жүк иесi немесе олардың заңды өкiлдерi болмағанда, кеме, жүк немесе жүзу жөнiнен қажетті мәмiлелер жасалған кезде, сондай-ақ кемедегi мүлiкке қатысты талап қою жасалған жағдайда кеме капитаны кеме иесi мен жүк иесiнiң өкiлi болып табылады.
3. Кеме капитанының қызметтiк мiндеттерiн орындауына кедергi болатын ерекше жағдайларда (қайтыс болуы, ауыруы және өзге де жағдайларда) кеме капитанының мiндеттерi кеме иесiнiң тиiстi өкiмi алынғанға дейiн кеме капитанының аға көмекшiсiне жүктеледi.

351-бап. Кеме капитанының құқықтары

Капитан өз өкiлеттiктерi шегiнде:
1) кемедегi барлық адамдар орындауға тиiстi өкiм беруге;
2) кеменiң опат болу қатерi төнген жағдайда, кеме экипажы жолаушылардың қауiпсiздiгін қамтамасыз ету жөнiнде барлық шараларды қолданғаннан кейiн, экипаж мүшелерiнiң кемеден кетуiне рұқсат етуге;
3) экипаж мүшелерiне Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдарына сәйкес көтермелеудi қолдануға және жаза қолдануға;
4) экипаж мүшелерiн қызметтiк мiндеттерiн атқарудан шеттетуге;
5) кеменiң және (немесе) ондағы адамдар мен мүлiктiң қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн адамды, соның iшiнде жұқпалы аурулар жұқтырады деп сезiк келтiрiлген адамды мiндеттi түрде оқшаулауға;
6) Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көзделген қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген адамды ұстауға және оны Қазақстан Республикасының кеме кiретiн бiрiншi портындағы құзыреттi органдарға беру үшiн арнайы бейiмделген орында ұстауға;
7) егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта көзделсе, Қазақстан Республикасының азаматын, сондай-ақ тұрақты тұрғылықты жерi Қазақстан Республикасы болып табылатын азаматтығы жоқ адамдарды қоспағанда, кеменiң теңiзде жүзу қауiпсiздiгiне қарсы бағытталған қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген адамды шет мемлекеттiң құзыреттi органдарына беруге;
8) қажет болған жағдайда азаматтың өсиетiн куәландыруға құқылы, ол Қазақстан Республикасының нотариат туралы заңдарына сәйкес нотариаттың куәландыруына теңестiрiледi. Өсиеттi куәландырған кеме капитаны өсиет куәландырылған күннен бастап он күн iшiнде, ал егер бұл дәлелдi себептермен мүмкiн болмаса, осындай мүмкiндiк тууына қарай куәландырылған өсиеттiң бiр данасын өсиет қалдырушының тұрақты тұрғылықты жерi бойынша нотариустың сақтауына беруге мiндеттi;
9) Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңдарына сәйкес куәлар қойған қолдың шын өз қолдары екенiн куәландыруға құқылы.

352-бап. Кеме капитанының мiндеттерi

1. Кеме капитаны:
1) осы Кодекстiң 448-бабына сәйкес кеме иесi мен кеменi жалдаушының өкiмдерiн орындауға;
2) егер көмек көрсету өз кемесiне, оның экипажы мен жолаушыларына елеулi қауiп төндiрiлмей жасалатын болса, теңiзде апатқа ұшыраған адамға көмек көрсетуге;
3) кемелер соқтығысқан жағдайда, егер қолданылатын шараларды өз кемесiне, оның экипажы мен жолаушыларына елеулi қауiп төндiрмей жасау мүмкiн болса, екiншi кеменi құтқару үшiн тиiстi шаралар қолданып, мүмкiн болған жағдайда өз кемелерiнiң атауларын, олар тiркелген порттарды, сондай-ақ шыққан және баратын порттарын хабарлауға;
4) кеме бортындағы адамға шұғыл медициналық көмек қажет болған жағдайда, ол көмектi кеме теңiзде жүрген кезде көрсету мүмкiн болмаса, мұндай жағдайды кеме иесiне хабарлап, ең жақын портқа кiруге немесе ондай адамды ең жақын портқа жеткiзу жөнiнде шаралар қолдануға; кеме шетелдiк портқа кiрген немесе әлгiндей адам шетелдiк портқа жеткiзiлген жағдайда Қазақстан Республикасының консулдық мекемесiне де хабарлауға;
5) шығатын порт немесе баратын порт ауданында не кеме жүрiп өтуге тиiстi ауданда соғыс қимылдары жүрiп жатқан жағдайларда, сондай-ақ соғыс қаупi бар өзге де жағдайларда кемедегi адамдардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, кеменiң опат болуы мен басып алынуын болғызбау, кеме құжаттарының, жүктiң және өзге де мүлiктiң сақталуы жөнiнде барлық шараларды қолдануға;
6) кеменiң опат болу қаупi төнген жағдайда кемедегi жолаушылардың қауiпсiздiгiн және кеме құжаттары мен өзге де құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдануға;
7) кеменiң опат болу қаупi төнген жағдайда, кеме экипажы жолаушылардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi барлық шараларды қолданғаннан кейiн кемеден ең соңынан кетуге;
8) қажет болған жағдайда осы Кодекстiң 359-бабының 6) тармақшасында аталған адамды анықтау материалдарын берiп, Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзiп жүрген басқа кемемен Қазақстан Республикасына жiберуге;
9) iс жүзiне асыруға болатын жағдайда кеме шет мемлекеттiң аумақтық суларына кiргенге дейiн оның құзыреттi органдарына осы Кодекстiң 359-бабының 7) тармақшасында аталған адамды өзiнiң оларға беру ниетi және оны берудiң себептерi туралы хабар жiберуге, сондай-ақ аталған органдарға қолда бар дәлелдемелердi беруге;
10) кеме Қазақстан Республикасының портында болған кезде Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көзделген қылмыс белгiлерi байқалған жағдайда, ол туралы құқық қорғау органдарына дереу хабарлауға;
11) алыста жүзiп жүрген кемеде Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасында көзделген қылмыс белгiлерi байқалған жағдайда Қазақстан Республикасының қылмыстық iс жүргiзу заңдарына сәйкес анықтау органының функцияларын атқаруға;
12) кеме журналына азаматтың туу немесе қайтыс болу фактiлерi туралы жазба жасауға;
13) азамат қайтыс болған жағдайда жұбайына (зайыбына) не жақын туыстарының бiрiне хабарлауға, сондай-ақ өлген адамның кемедегi мәйiтi мен мүлкiнiң сақталуын қамтамасыз етiп, оларды Қазақстан Республикасының кеме кiретiн алғашқы портының капитанына тiзбеге сәйкес беруге;
14) карантиндiк немесе ерекше қауiптi жұқпалы ауру деген сезiк болған жағдайда өлген адамның немесе жануардың мәйiтiн зарарсыздандыру жөнiнде шаралар қолдануға;
15) өлген адамның мәйiтiн сақтау және отанына жiберу жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi. Мұндай мүмкiндiк болмаған жағдайда өлген адамның мәйiтiн жерге көмуге немесе оны кремациялап, күл салынған сауытты оның отанына жiберуге мiндеттi;
16) кеме иесiне авариялық жағдай туралы хабарлауға, уәкiлеттi орган бекiткен кемелер ұшыраған авариялық жағдайларды тексеру ережесiне сәйкес алдын ала тексеру жүргiзуге және кеме не оның экипажы бiрiншi қазақстандық портқа келгеннен кейiн үш тәулiк iшiнде порт капитанына авариялық жағдай туралы егжей-тегжейлi хабарламаны, кеме құжаттарынан үзiндi-көшiрмелердi, қатысы бар адамдар мен куәлердiң түсiнiктемелерiн беруге мiндеттi.
Қажет болған кезде өзi жазатын таспаларды, олардың мағынасы таратылып жазылған шифрларын, жүзу жолы көрсетiлген жол картасын, маневрлеу схемасын, зақымданулардың схемалары мен сызбаларын, басқа да қажеттi құжаттарды табыс етуге мiндеттi.
Кеме ұзақ уақыт бойы ашық теңiзде жүзуге тиiс болып және өлген адамның мәйiтiн сақтау мүмкiн болмаған ерекше жағдайда, өлген адамның мәйiтi тиiстi акт жасалып, теңiз ғұрыптарына сәйкес теңiзге тасталуы керек.
2. Кеме капитаны осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасында белгiленген мiндеттердi бұзғаны үшiн Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жауапты болады.

7-параграф. Теңiз порты

353-бап. Теңiз порттарының құқықтық мәртебесi мен түрлерi

1. Теңiз портының құқықтық мәртебесi осы Кодекспен, өзге де нормативтiк құқықтық актiлермен айқындалады.
2. Теңiз порттары:
1) мемлекеттiң;
2) азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалардың меншiгiнде болуы мүмкiн.
Халықаралық маңызды мәртебесi бар теңiз порттары тек мемлекеттiк меншiкте ғана бола алады.
Халықаралық маңызы бар теңiз портының мәртебесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
3. Теңiз порттары жалпыға ортақ пайдалану объектiлерi болып табылады және мақсатына қарай - сауда порттары және мамандандырылған порттар (балық, мұнай және басқалар) болып бөлiнедi.
4. Теңiз порты үшiн жер учаскелерiн беру, сондай-ақ бұл учаскелердi алып қою Қазақстан Республикасының жер заңнамасында белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
5. Мемлекеттiк маңызы бар, Қазақстан Республикасының Үкiметi анықтайтын теңiз порттарын салу, қайта жаңғырту үшiн жер учаскелерi Қазақстан Республикасының жер заңнамасында белгiленген тәртiппен меншiк иесiнен немесе жер пайдаланушыдан алып қойылуы мүмкiн.

354-бап. Теңiз порты режимiнiң сақталуы

Теңiз портында болған уақытта кеменiң экипажы Қазақстан Республикасының портта жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiндегi заңдарын, Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген бақылау және қадағалау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттiк органдардың талаптарын сақтауға мiндетті.

355-бап. Теңiз порты аумағын пайдалану

Теңiз портындағы ғимараттардың, құрылыстардың және (немесе) үй-жайлардың иелерi өздерiне жүктелген функцияларды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдарға Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шарт талаптарымен қажеттi ғимараттар, құрылыстар және (немесе) үй-жайлар бередi және қызмет көрсетедi.

356-бап. Теңiз портында көрсетiлетiн қызметтер

1. Теңiз порты жүк тиеудi (түсiрудi) және кемелерге олардың келу кезектiлiгі тәртiбiмен қызмет көрсетудi, жүкпен көлiктiк-экспедиторлық және қойма операцияларын, көлiктiң басқа түрлерiнен жүктi теңiз көлiгiне ауыстырып тиеудi және керiсiнше iстеудi, теңiз кемелерi жолаушыларына қызмет көрсетудi, сондай-ақ порт кемелерiнде және көлiктiң басқа түрлерiнде жолаушылар, багаж бен жүк тасымалдауды жүзеге асырады.
2. Тиеу-түсiру жұмыстарын және өзге де техникалық операцияларды теңiз терминалының операторы жүзеге асыра алады. Мемлекеттік меншiктегi теңiз порттарында теңiз терминалдарының кемiнде екi операторы болуы мiндеттi.
3. Теңiз портының реттелетiн қызметтерiнiң тарифтерiн (бағаларын, алымдардың мөлшерлемелерiн) және олардың шектi деңгейiн белгілеу Қазақстан Республикасының табиғи монополиялар туралы заңнамасына сәйкес жүргiзiледi. Теңiз портының мiндеттi қызмет көрсетуiне баға мен оның шектi деңгейiн белгiлеу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүргiзiледi.
4. Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн теңiз портының реттелетiн қызметтерiнiң тiзбесiне енбейтiн қызмет көрсетулер үшiн төлем мөлшерi Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жасалған шарттармен айқындалады.

357-бап. Теңiз портының (теңiз терминалы операторының) жауапкершiлігі

1. Теңiз порты (теңiз терминалының операторы) жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi), сондай-ақ оны өз қарамағына қабылдап алған кезiнен бастап, берген кезiне дейiн берiлу мерзiмi өтiп кеткен уақыт үшiн мүлiктiк жауапкершiлiкте болады.
2. Теңiз портының (теңiз терминалы операторының) техникалық операциялары салдарынан келтiрiлген залал, оларға:
1) жүк жоғалтылған немесе кем шыққан жағдайда - жоғалтылған немесе кем шыққан жүк құнының мөлшерiнде;
2) жүк зақымданған (бүлiнген) жағдайда - оның құны төмендеген сома мөлшерiнде, ал зақымданған мүлiктi қалпына келтiру мүмкiн болмаған кезде оның құны мөлшерiнде өтеледi.
3. Теңiз портының (теңiз терминалы операторының) жүк берiлу мерзiмi өтiп кеткен уақыт үшiн жауапкершiлiгi шартта белгiленедi.

358-бап. Мiндеттемелердi қамтамасыз ету

1. Теңiз порты (теңiз терминалының операторы) тиеу-түсiру жұмыстары мен өзге де техникалық операцияларды жүзеге асырғаны үшiн өзiне тиесiлi төлемдердi қамтамасыз ету мақсатында жүктердi ұстап қалып, оны Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген тәртiппен сатуға құқылы.
2. Теңiз портының (теңiз терминалы операторының) контейнерлердi және (немесе) тасымалдаушыға немесе жөнелтушiге тиесiлi емес, өзге де сол сияқты тасымалдау және буып-түю құралдарын, осы құралдарды жөндеуге немесе жетiлдiруге жұмсалған шығындарды өтеу жағдайларын қоспағанда, сатуға құқығы жоқ.

359-бап. Талап қоюды қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдану кезiндегi шектеулер

Соттардың немесе өзге де құзыреттi органдардың жалпыға ортақ пайдаланудағы теңiз порты мүлкiне тыйым салу түрiндегi талап қоюды қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдануы мұндай мүлiктi пайдаланудың әдеттегi тәртiбiн қамтамасыз етуге тиiс.

8-параграф. Теңiз портындағы мемлекеттiк бақылау

360-бап. Порттың теңiз әкiмшiлiгi

1. Порттың теңiз әкiмшiлiгi теңiздiк бақылау органының аумақтық бөлiмшесi болып табылады.
2. Порттың теңiз әкiмшiлiгi мынадай функцияларды:
1) кемелердiң тiзiлiмiн және мемлекеттiк тiркелуiн жүргiзудi, тиiстi кеме құжаттарын берудi;
2) кемеге және жасалып жатқан кемеге меншiк құқықтарын, кеме немесе жасалып жатқан кеме кепiлiн және оларға өзге де құқықтарды мемлекеттiк тiркеудi, тиiстi құжаттар берудi;
3) кеме экипажының мүшелерiне дипломдар, бiлiктiлiк куәлiктерiн, олардың берiлгенiне растамалар мен теңiзшi паспортын берудi;
4) кеме құжаттарын, дипломдарды, бiлiктiлiк куәлiктерiн және дипломдар мен бiлiктiлiк куәлiктерiне растамаларды тексерудi;
5) кемелердiң портқа кiру және олардың порттан шығу тәртiбi туралы талаптардың сақталуына бақылау жасауды;
6) кемелердiң портқа келуiн және олардың порттан шығуын ресiмдеудi;
7) лоцмандық қызмет көрсету жұмысына және кемелер жүрiсiн басқару жүйесiне бақылау жасауды;
8) кемелердi портқа кiрерде және порт айдынының шегiнде мұзжарғыштардың iлестiрiп өтуiне бақылау жасауды;
9) теңiзге батқан мүлiктi көтерiп шығаруға рұқсаттар берудi;
10) портта құрылыс, гидротехникалық және өзге де жұмыстарды жүргiзуге рұқсаттар беруді;
11) уәкiлеттi орган бекiткен ережелерге сәйкес кемелердiң авариялық оқиғаларын тексерудi;
12) мемлекеттiк (кедендiк, шекаралық, санитариялық-карантиндiк, фитосанитариялық, ветеринариялық және басқа) органдардың теңiз порты аумағында орналасатын жерiн белгiлеудi;
13) порттағы құрылыстардың және оларды пайдаланудың техникалық жай-күйіне бақылау жасауды;
14) өртке қарсы бақылау жасауды жүзеге асырады.

361-бап. Теңiз портының капитаны

1. Теңiз портының капитаны порттың теңiз әкiмшiлiгiн басқарады және өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырады.
2. Теңiз портының капитаны қызметiне арнаулы жоғары бiлiмi, капитан дипломы және порттың теңiз әкiмшiлігінде кемiнде үш жыл жұмыс стажы бар адам тағайындалады.
3. Порт капитанын Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес көлiктiк бақылау органы қызметке тағайындайды және қызметiнен босатады.
4. Теңiз портының капитаны өз құзыретi шегiнде:
1) порттағы барлық кемелерге, жеке және заңды тұлғаларға мiндеттi өкiмдер шығаруға, соның iшiнде порттың айдынында және кiреберiс каналында кемелердiң суға батып тұруының мөлшерлi шегiн жариялауға;
2) портта тұрған кеменi порт айдыны шегiнде апатқа ұшыраған адамдар мен кемелердi құтқару ісіне қатыстыру үшiн тартуға;
3) кемелердiң мiндеттi түрде лоцмандық алып өтiлуiн белгiлеуге;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген жағдайларда кеменi қарап тексеруге;
5) кеменiң теңiз портынан шығуына рұқсат беруге кедергi жасайтын кемшiлiктердiң жойылуын тексеру мақсатында кемеге бақылаушылық тексеру жүргiзуге;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда кеменiң портқа кiруi мен одан шығуы туралы шешiмдер қабылдауға;
7) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де функцияларды жүзеге асыруға құқылы.
5. Теңiз портының капитаны:
1) теңiзге шығатын кемелерге бақылау жасауды жүзеге асыруға;
2) кеменiң теңiз портынан шығуына рұқсат беруге;
3) осы Кодексте белгiленген жағдайларда кеменiң теңiз портынан шығуына рұқсат беруден бас тартуға;
4) суға батқан мүлiктi алып шығу үшiн белгiленген мерзiмдер туралы мәлiметтердi бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға;
5) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асыруға мiндеттi.

362-бап. Кемелерге бақылау жасау

1. Теңiзге шығатын кемелерге бақылау жасауды жүзеге асыру кезiнде теңiз портының капитаны:
1) кеме құжаттарының болуын;
2) кеменiң негiзгі сипаттамасының кеме құжаттарына сәйкестiгiн;
3) кеме экипажын жинақтауға қойылатын талаптардың сақталуын тексередi.
2. Кеме құжаттары болмаған немесе кеменiң теңiзде жүзу қауiпсiздiгi талаптарын қанағаттандырмайтынына жеткiлiктi негiздер болған жағдайда теңiз портының капитаны кеменi тексерiп қарай алады.
3. Кеменiң теңiз портынан шығуына рұқсат беруге кедергi жасайтын кемшiлiктердiң жойылғанын тексеру мақсатында теңiз портының капитаны кеменi бақылап тексеруi мүмкiн.

363-бап. Кемелердiң теңiз портынан шығуына рұқсат беру

1. Әрбiр кеме теңiз портынан шығуға дейiн бұған теңiз портының капитанынан рұқсат алуға мiндеттi.
2. Теңiз портының капитаны кеменiң теңiз портынан шығуына мына жағдайларда:
1) саудалық теңiзде жүзу саласында техникалық регламенттермен белгiленген қауiпсiздiк талаптарына кеме сәйкес келмегенде;
2) тиеуге, жабдықтауға, экипаж жасақтауға қойылған талаптар бұзылғанда немесе кеменiң жүзу қауiпсiздiгiне, кемедегi адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн басқа да кемшiлiктер, сондай-ақ теңiз ортасына залал келтiру қаупi болғанда;
3) кеме құжаттарына қойылатын талаптар бұзылғанда;
4) тиiстi мемлекеттiк органдар (кедендiк, шекаралық, санитариялық-карантиндiк, фитосанитариялық және өзге де органдар) нұсқама бергенде;
5) порттың теңiз әкiмшiлiгі алатын порт алымдары төленбегенде рұқсат беруден бас тартады.

364-бап. Кеменi кiдiрте тұру

1. Теңiз портының капитаны құтқару операцияларын жүзеге асыруға, кемелердiң соқтығысуына, порт құрылыстарының, су бассейндерiнiң, кеме жүзетiн жолдар мен навигациялық жағдай құралдарының зақымдануына байланысты немесе өзге де зиян келтiрiлуiне байланысты туындаған талабы бар тұлғаның өтiнiшi бойынша кеменi кеме иесiнiң, жүк иесiнiң мiндеттемелерi қамтамасыз етiлгенге дейiн кiдiртiп қоюы мүмкiн.
2. Осы баптың 1-тармағында тiзiп келтiрiлген талаптар бойынша кеменi кiдiрте тұру туралы өкiм, ресми түрде жұмыс күндерi емес деп қаралатын күндердi қоспағанда, жетпiс екi сағат бойы күшiнде болады. Аталған мерзiм iшiнде кеменi құзыреттi органдар тұтқындамаған жағдайда, ол дереу босатылуға тиiс.
3. Кеменi негізсiз кiдiртуден келтiрiлген залал үшiн кiдiртiп қоюды талап еткен адам жауапты болады.

365-бап. Навигациялық жағдай құралдары қолданылатын аймақтағы құрылыс

Теңiз жолдарының навигациялық жағдайының құралдары қолданылатын аймақтағы құрылыс уәкiлеттi органмен, Қазақстан Республикасының Әскери-теңiз Күштерiнiң гидрографиялық қызметiмен келiсiлуге тиiс.

9-параграф. Теңiз лоцмандары

366-бап. Кемелердi лоцмандық алып өту

1. Кемелердi лоцмандық алып өту жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және кемелердiң оқиғаларға ұшырауын болдырмау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтетiн ережелерге сәйкес қоршаған ортаны қорғау мақсатында жүзеге асырылады.
2. Теңiз лоцмандары ретiнде жұмысқа Қазақстан Республикасының азаматтары, олар уәкiлеттi орган белгiлеген бiлiктiлiк талаптарына сәйкес болған жағдайда, жiберiлуi мүмкiн.
3. Уәкiлеттi орган кемелердi лоцмандық алып өтудiң мiндеттi аудандары мен мiндеттi емес аудандарын белгiлейдi және мұндай аудандарды теңiз порттары мен лоцияларына жалпыға бiрдей ақпарат етiп жеткiзедi.
4. Айдындары шектес теңiз порттарындағы кемелердi лоцмандық алып өту тәртiбiн теңiз порттарының капитандары белгiлейдi.

367-бап. Кемелердi мiндеттi лоцмандық алып өту

1. Кемелердi лоцмандық алып өту ережелерiне сәйкес мiндетті лоцмандық алып өтуден босатылатын кемелер санаттарын қоспағанда, кемелердi мiндеттi лоцмандық алып өту аудандарында кеме лоцмансыз жүзудi жүзеге асыруға құқылы емес.
2. Лоцмандық алып өтуден босатылатын кемелер санаттары туралы ақпарат теңiз порттарына жалпыға бiрдей мәлiмет ретiнде мiндеттi түрде жеткiзiледi.

368-бап. Кемелердi мiндеттi емес лоцмандық алып өту

1. Кемелердi лоцмандық алып өту мiндетті болып табылмайтын аудандарда кеме капитаны кемеге лоцман алуға құқылы.
2. Кемелердi лоцмандық алып өту мiндеттi емес аудандарда теңiз портының капитаны:
1) кеме немесе ол тасымалдап келе жатқан жүк теңiз ортасына зиян келтiруi мүмкiн болған;
2) кеменiң корпусында, механизмдерiнде немесе жабдықтарында порттағы теңiзде жүзу қауiпсiздiгiне едәуір ықпал жасауы мүмкiн елеулi ақаулары болған жағдайларда кемелердi мiндеттi лоцмандық алып өтудi белгілеуге құқылы. Бұл жағдайда кеме капитанына теңiз портының капитаны оның кемесi мiндеттi лоцмандық алып өтуге ерiп отыруға тиiс екендiгi туралы хабарлайды.

369-бап. Кеме лоцманы мен капитанының жауапкершiлiгi

Кемеде лоцманның болуы кеме капитанының кеме басқаруға жауапкершiлiгiн жоққа шығармайды. Лоцман ұсыныстарының дұрыстығына күдiктенуге жеткiлiктi негiздер болған кезде кеме капитаны кеме жүзуiнiң қауiпсiздiгi мақсатында ол лоцманның қызмет көрсетуiнен бас тартуға құқылы. Егер кеменi лоцмандық алып өту мiндеттi болған жағдайда кеме капитаны лоцманды ауыстыруды талап етуге тиiс.

370-бап. Кеменi тиiсiнше лоцмандық алып өтпегендiк үшiн жауапкершiлiк

1. Лоцманның немесе ол қызметкерi болып табылатын ұйымның кеменi тиiсiнше лоцмандық алып өтпегендiгi үшiн жауапкершiлiгi осындай қызмет көрсету үшiн төленетiн ақының он есесiне тең сомамен шектеледi.
2. Егер тиiсiнше лоцмандық алып өтпегендiк салдарынан кемеге келтiрiлген залалдар лоцманның немесе ол қызметкерi болып табылатын ұйымның қасақана немесе өрескел абайсыздықтан жасаған әрекетi (әрекетсiздiгi) салдарынан болғаны дәлелденсе, лоцман немесе ол қызметкерi болып табылатын ұйым толық көлемiнде жауапты болады.
3. Кеменi тиiсiнше лоцмандық алып өтпегендiгi үшiн кiнәлi лоцман кемелердi лоцмандық алып өту ережелерiнде белгiленген тәртiппен және шарттарда шеттетiлуi мүмкiн.

10-параграф. Суға батқан кеме

371-бап. Суға батқан мүлiктi оның меншiк иесiнiң шығарып алуы

1. Суға батқан мүлiктiң меншiк иесi мүлiк суға батқан күннен бастап бiр жыл iшiнде өзiнiң сол мүлiктi шығарып алу ниетi бар екенiн ең жақын теңiз портының капитанына хабарлауға тиiс.
2. Теңiз портының капитаны суға батқан мүлiктiң меншiк иесiнiң өтiнiшiн алған күннен бастап үш ай iшiнде суға батқан мүлiктi шығарып алудың тәртiбi мен мерзiмiн белгiлейдi. Суға батқан мүлiктiң меншiк иесiнiң рұқсат алған кезден бастап бiр жыл iшiнде оны шығарып алуды жүзеге асыруға құқығы бар.
3. Егер суға батқан мүлiк теңiзде жүзу қауiпсiздiгiне немесе теңiздi ластау арқылы залал келтiру қатерiн төндiрсе, не судағы биологиялық ресурстар кәсiпшiлiгiн жүзеге асыруға, порт қызметiне және порттағы жұмыстарға кедергi келтiрсе, суға батқан мүлiктiң меншiк иесi суға батқан мүлiктi теңiз порты капитанының талабы бойынша және ол белгiлеген ақылға қонымды мерзiмде шығарып алуға, ал қажет болған жағдайда оны арылтуға немесе жоюға мiндеттi.
4. Суға батқан мүлiк иесi белгiсiз болған жағдайда теңiз портының капитаны суға батқан мүлiктi шығарып алу үшiн белгiленген мерзiмдер туралы бұқаралық ақпарат құралдарында мәлiмет жариялайды. Егер бұл орайда суға батқан кеменiң туы белгiлi болса, теңiз портының капитаны кеме тиесiлi мемлекеттiң дипломатиялық немесе консулдық тұлғасына тиiстi хабар жiбередi.
5. Суға батқан мүлiктiң меншiк иесi мәлiмдеме жасамаған немесе мүлiктi осы бапта белгiленген ережелерге сәйкес мерзiмде көтерiп алмаған жағдайда мұндай мүліктi құрайтын заттар иесiз деп танылады.

372-бап. Порттың теңiз әкiмшiлiгiнiң суға батқан мүлiктi шығарып алуы, арылтуы немесе жоюы

1. Порттың теңiз әкiмшiлiгiнiң, егер:
1) суға батқан мүлiктiң иесi мүлiк суға батқан күннен бастап бiр жыл iшiнде анықталмаса;
2) меншiк иесi осы Кодекстiң 379-бабының 3-тармағында көзделген мiндеттемелердi орындамаса немесе тиiсiнше орындамаса;
3) суға батқан мүлiктiң меншiк иесi оны көтерiп алу, алыстату, жою үшiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген техникалық қауiпсiздiк талаптарына сай келмейтiн құралдар қолданса;
4) суға батқан мүлiктiң меншiк иесi анықталмаса, адамдардың өлiмiне, олардың денсаулығына, қоршаған орта мен шаруашылық жүргiзу объектiлерiне зиян келтiруге, халықты едәуiр материалдық шығынға ұшыратуға және оның тiршiлiк жағдайларының бұзылуына әкеп соғуы мүмкiн аварияларды, зiлзалаларды немесе апаттарды болдырмау мақсатында Қазақстан Республикасының табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар саласындағы заңдарына сәйкес суға батқан мүлiктi шығарып алуға және қажет болған жағдайда оны алыстатуға немесе жоюға құқығы бар.
2. Осы баптың 1-тармағының 1) және 4) тармақшаларында көзделген жағдайларды қоспағанда, осы баптың 1-тармағында көзделген жағдайларда суға батқан мүлiктi шығарып алу, алыстату немесе жою мүлiктiң меншiк иесiнiң есебiнен жүзеге асырылады.
3. Егер суға батқан мүлiк көтерiп алынған кезден бастап бiр жылдан аспайтын уақыт өтсе, оның меншiк иесi өзiнiң суға батқан мүлкiн көтерiп алуға жұмсаған шығындарын және осыған байланысты басқа да келтiрiлген, оны сақтауға жұмсалған шығындарды өтегеннен кейiн, суға батқан, осы баптың 1-тармағының 3) тармақшасына сәйкес шығарып алынған мүлiктi талап етуi мүмкiн.

373-бап. Шетелдiк суға батқан мүлiк

Осы Кодекстiң 308 және 309-баптарына сәйкес уәкiлеттi органның кәсiпорнымен немесе басқа тұлғамен көтерiлген және Қазақстан Республикасының аумағында сату немесе жоюға арналған шетелдiк суға батқан мүлiк Қазақстан Республикасының кедендiк заңнамасына сәйкес кедендiк ресiмдеуге жатады.

374-бап. Келтiрiлген шығындарды порттың теңiз әкiмшiлiгiнiң толық өтеттiру құқығы

Суға батқан мүлiктi шығарып алу, аластау немесе жою осы Кодекстiң 380-бабының 1-тармағына сәйкес жүзеге асырылған жағдайда, шығарып алынған кезден бастап бiр жыл өткеннен кейiн порттың теңiз әкiмшiлiгiнiң:
1) суға батқан мүлiктi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен сатудан түскен соманың есебiнен, оны шығарып алуға және сақтауға кеткен шығындардың орнын толтыруға құқығы бар. Суға батқан мүлiкті сатудан түскен сома, одан шығындар шегерiле отырып, оның меншiк иесiне, ал Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде және осы Кодекстiң 379-бабының 5-тармағында көзделген негiздер бойынша меншiк иесi меншiк құқығынан бас тартқан жағдайда - мемлекеттiң кiрiсiне берiледi;
2) суға батқан мүлiктiң иесiнен сатудан түскен сомадан асып түсетiн (соның iшiнде мүлiктердi жоюға жұмсалған) шығындарды өтеттiрiп алуға құқығы бар.

11-параграф. Теңiз тасымалдары саласындағы шарттық
мiндеттемелер

1. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты

375-бап. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты

1. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы өзiне жөнелтушi сенiп тапсырған жүктi белгiленген портқа жеткiзуге және жүктi алуға уәкiлеттi тұлғаға (алушыға) беруге мiндеттенедi, ал жөнелтушi немесе алушы жүктi тасымалдағаны үшiн шартқа немесе тарифке сәйкес ақы төлеуге және жүктi қабылдап алуды қамтамасыз етуге мiндеттенедi.
2. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты жүктi теңiз арқылы тасымалдау үшiн бүкiл кеменi, оның бiр бөлiгiн немесе кемедегi белгiлi бiр жайларды (чартер) беру талабымен, сондай-ақ мұндай талап қойылмай жасалуы мүмкiн.

376-бап. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартының нысаны

Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты коносаментпен, чартермен, теңiз жүкқұжатымен ресiмделедi. Коносаменттiң, чартердiң, теңiз жүкқұжатының нысаны тасымалдау ережелерiмен белгiленедi.

377-бап. Жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы ұзақ мерзiмдi шарт

1. Жүк тасымалдауды үнемi жүзеге асыру қажет болған жағдайда тасымалдаушы мен жүк жөнелтушi жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы ұзақ мерзiмдi шарттар жасаса алады.
Жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы шарт бойынша тасымалдаушы жүктi белгiленген мерзiмде қабылдауға, ал жүк жөнелтушi жүктi тасымалдауға келiсiлген көлемде табыс етуге мiндеттенедi.
Жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы шартта тасымалдаудың көлемi, мерзiмдерi, сапасы және көлiк құралдарын беру мен тасымалданатын жүктi табыс етудiң басқа да талаптары, сондай-ақ тасымалдауды ұйымдастырудың Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген өзге де талаптары белгiленедi.
2. Жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы ұзақ мерзiмдi шарттағы келiсiлген жүктi тасымалдау талаптары, егер тараптар өзгеше келiсiмге келмесе, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына енгiзiлген болып есептеледi.
Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартының талаптары жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы ұзақ мерзiмдi шарттың талаптарына қайшы келген жағдайда жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартының ережесi қолданылады.
3. Коносаментке енгiзiлмеген жүктi теңiз арқылы тасымалдауды ұйымдастыру туралы ұзақ мерзiмдi шарттың талаптары, үшiншi тұлға үшiн, егер ол кеменi жалдаушы болмаса, мiндеттi болмайды.

378-бап. Чартердің мазмұны. Чартер бойынша құқықтар бepу

1. Чартерде тараптардың атауы, кеменiң атауы, жүктiң тегі мен түрiне сiлтеме, жалдау ақысының мөлшерi, жүктiң тиелген порты, тиелген орны, сондай-ақ кеменiң баратын порты немесе бағыты көрсетiлуге тиiс. Тараптардың келiсiмi бойынша чартерге өзге де талаптар енгiзiлуi мүмкiн.
2. Чартер бойынша жүк тасымалдау кезiнде кеменi жалдаушы тасымалдаушының келiсiмiмен жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша үшiншi тұлғаға өз құқығын беруге құқылы. Кеменi жалдаушы, сондай-ақ ол өзiнiң құқығын берген үшiншi тұлға, егер чартерде өзгеше көзделмесе, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындамағаны үшiн тасымалдаушының алдында ортақ жауапкершілікте болады.

379-бап. Чартер мен коносаменттің арақатынасы

Чартер шартының тарабы болып табылмайтын тасымалдаушы және алушы арасындағы қатынастар коносаментпен айқындалады.
Егер коносаментте чартердiң талаптарына сiлтеме жасалса, олар алушы үшiн мiндеттi болады.

380-бап. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша кеменiң теңiзде жүзу жағдайын қамтамасыз ету

1. Тасымалдаушы дер кезiнде, рейс басталғанға дейiн кеменi теңiзде жүзетiн жағдайға келтiруге: кеменiң жүзуге техникалық жарамдылығын қамтамасыз етуге, кеменi тиiстi деңгейде жарақтауға, оны экипажбен жасақтауға және не қажеттiнiң бәрiмен жабдықтауға, сондай-ақ трюмдер мен кеменiң басқа да жүк тасымалданатын жайларын жүктi тиiсiнше қабылдауды, тасымалдауды және сақтауды қамтамасыз ететiн жағдайға келтiрiп қоюға мiндеттi.
2. Егер жүктi тасымалдау коносамент негiзiнде жүзеге асырылса немесе коносамент чартерге сәйкес берiлiп, тасымалдаушы мен кеменi жалдаушы болып табылмайтын коносамент ұстаушының арасындағы қатынасты реттейтiн болса, тараптардың осы баптың 1-тармағына қайшы келетiн келiсiмi жарамсыз болады.

381-бап. Кеменi ауыстыру

Жүк белгiлi бiр кемеде тасымалдануға тиiс болған жағдайда, оны тиеу басталғаннан кейiн пайда болған техникалық қажеттердiң салдарынан жүктi қайта тиеудi қоспағанда, жүк кеменi жалдаушының немесе жөнелтушiнiң келiсiмiмен ғана басқа кемеге тиелуi мүмкiн.

382-бап. Кеменiң жүк тиеуге дайын екендiгi туралы хабарлау

1. Чартер бойынша жүк тасымалдау кезiнде тасымалдаушы кеменi жалдаушыға немесе жөнелтушiге, егер ол кеменi жалдаушы болып көрсетiлсе, кеменiң жүк тиеуге дайын екенiн немесе белгiлi бiр уақытта дайын болатынын жазбаша нысанда хабарлауға мiндеттi. Мұндай хабар кеме тиеу портында немесе осы порт үшiн әдеттегi күту орнында тұрған жағдайда ғана берiлуi мүмкін.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген хабар берудiң күнi мен сағаты тараптардың келiсiмiмен, ал келiсiм болмаған жағдайда - осы порттағы үрдiстермен белгiленедi.
3. Кеме хабарда көрсетiлген уақытта жүк тиеуге дайын болмаған жағдайда, осыған байланысты кеменi жалдаушыға келтiрiлген залалды тасымалдаушы өтеуге тиiс.

383-бап. Жүк тиеу орны

1. Чартер бойынша жүк тасымалдау кезiнде тасымалдаушы кеменi жалдаушы көрсеткен жүк тиелетiн орынға кеменi қоюға мiндеттi.
Кеменi жалдаушы жүктi тиеу үшiн қауiпсiз және жарамды, кеме жүзетiн күйiнде тұра алатын орынды көрсетуге тиiс. Егер кеменi жалдаушы көрсеткен орын жүк тиеуге жарамсыз болса немесе бiрнеше кеменi жалдаушы жүк тиеуге әртүрлi орын көрсетсе, тасымалдаушы кеменi сол портта әдетте пайдаланып жүрген жүк тиеу орнына қоюға құқылы, бұл туралы кеменi жалдаушыға алдын ала ескертедi.
Кеменi жалдаушы өз есебiнен кеменi басқа жүк тиеу орнына қоюды талап етуге құқылы.
2. Желiлiк қатынаста жүк тасымалдау кезiнде жүк тиелетiн орынды тасымалдаушы белгiлейдi. Егер жүк тиеу аталған порт үшiн әдеттен тыс орында жүргiзiлсе, тасымалдаушы жөнелтушiге жүк тиелетiн орын туралы хабарлайды.

384-бап. Кеменiң берiлу мерзiмi

Чартер бойынша жүк тасымалдау кезiнде тасымалдаушы кеменi чартерде келiсiлген мерзiмде беруге мiндеттi. Кеме аталған мерзiмде берiлмеген жағдайда кеменi жалдаушы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартынан бас тартып, зияндардың өтелуiн талап етуге құқылы.

385-бап. Сталиялық уақыт

1. Сталиялық уақыт тараптардың келiсiмiмен, мұндай келiсiм болмаған жағдайда - тиеу портында әдетте қабылданған мерзiмдермен белгiленедi.
2. Сталиялық уақыт жөнелтушiге, кеменi жалдаушыға кеменiң жүк тиеуге дайын екенi туралы хабар жiберiлгеннен кейiнгi келесi күннен бастап жұмыс күндерiмен, сағаттарымен және минуттарымен есептеледі.
3. Тасымалдаушыға байланысты себептер бойынша не еңсерiлмейтiн күштiң сыңарынан немесе жүктiң сақталуына қауiп төндiретiн немесе оны қауiпсiз тиеуге кедергi келтiретiн гидрометеорологиялық жағдайлардың салдарынан жүк тиеу жүргiзiлмеген уақыт сталиялық уақытқа енгiзiлмейдi.
Кеменi жалдаушыға байланысты себептер бойынша жүк тиеу жүргiзiлмеген уақыт сталиялық уақытқа енгiзiледi.
4. Жүк тиеу сталиялық уақыт есептеле бастағанға дейiн басталған жағдайда жүк тиеуге нақты кеткен уақыт сталиялық уақытқа есептеледi.
5. Осы бапта белгіленген ережелер жүк түсiру портында оны түсiру кезiнде де қолданылады.

386-бап. Контрсталиялық уақыт

1. Контрсталиялық уақыттың ұзақтығы тараптардың келiсiмiмен, ал ол болмаған жағдайда - жүк тиеу портында әдетте қабылданған мерзiмдерiмен белгiленедi.
2. Контрсталиялық уақыт сталиялық уақыт аяқталған кезден бастап күнтiзбелiк күндермен, сағаттармен және минуттармен есептеледi.
3. Контрсталиялық уақытқа жексенбi және ресми белгiленген мерекелiк күндер, портта жұмыс iстемейтiн деп жарияланған уақыт, сондай-ақ еңсерiлмейтiн күш немесе жүктiң сақталуына қатер төндiретiн не оны қауiпсiз тиеуге кедергi келтiретiн гидрометеорологиялық жағдайлар туғызған жүк тиеудегi үзiлiстер де кiредi. Тасымалдаушыға байланысты себептермен жүк тиеу жүргiзiлмеген уақыт контрсталиялық уақытқа енгiзiлмейдi.
4. Осы бапта, сондай-ақ осы Кодекстiң 395-397-баптарында белгiленген ережелер жүк түсiру портында оны түсiру кезiнде де қолданылады.

387-бап. Демерредж

Демерредж тараптардың келiсiмiмен, ал мұндай келiсiм болмаған жағдайда - тиiстi портта әдетте қабылданған ставкаға сәйкес белгiленедi. Мұндай ставкалар болмаған жағдайда демерредж кеме мен оның экипажын күтiп-ұстауға жұмсалған шығыстармен анықталады.

388-бап. Диспач

Тараптардың келiсiмiмен диспач белгiленуi мүмкiн. Мұндай келiсiм болмаған жағдайда диспач мөлшерi демерредждiң екiден бiр мөлшерiнде есептеп шығарылады.

389-бап. Тасымалдаушының кеменi контрсталиялық уақыт бiткеннен кейiн жүзуге жөнелту құқығы

1. Егер бүкiл келiсiлген жүк тасымалдаушыға байланысты емес себептер бойынша кемеге тиелмесе де, тасымалдаушының контрсталиялық уақыт бiткеннен кейiн кеменi жүзуге жөнелтуге құқығы бар. Бұл орайда тасымалдаушы жалдау ақысын толық алуға құқығын сақтап қалады.
2. Жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген жағдайда, жүктi қабылдау мен салып қою кеменi белгiленген мерзiмнен астам уақыт ұстауы мүмкiн болғанымен, тасымалдаушының сталиялық немесе контрсталиялық уақыт аяқталғанға дейiн, мұндай уақыт туралы келiсiм болған кезде, жеткiзiлген жүктi қабылдаудан бас тартуға құқығы жоқ.
3. Жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлмеген жағдайда, тасымалдаушы сталиялық немесе контрсталиялық уақыт бiткенге дейiн, мұндай уақыт туралы келiсiм болған жағдайда, жүктi қабылдаудан бас тартуға құқығы бар, кейiн ол кiдiртiлiп берiлуi салдарынан кемеге тиiстi түрде және қалған жүк үшiн зиян келтiрiлмей кемеге кешiктiрiлiп қана тиелуi мүмкiн. Бұл орайда тасымалдаушы жалдау ақысын толық алуға құқығын сақтап қалады.

390-бап. Тасымалдау үшiн жүк қабылдауды уақытша тоқтату немесе шектеу

1. Табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар кезiнде порттың теңiз әкiмшiлiгiнiң өкiмiмен жүктi қабылдау уақытша тоқтатылуы немесе шектелуi мүмкiн, бұл көлiктегi уәкiлеттi органға дереу хабарланады, ол тиiстi мемлекеттiк органдардың келiсiмi бойынша тасымалдауға жүк қабылдауды уақытша тоқтатудың немесе шектеудiң қолданылу мерзiмiн белгiлейдi.
2. Порттың теңiз әкiмшiлiгi жүктi жөнелтушiлерге жүктi тiкелей аралас немесе тiкелей теңiз қатынастарында тасымалдау және көлiктiң басқа түрлерiн ұйымдастыру кезiнде тасымалдау үшiн жүк қабылдауды уақытша тоқтату туралы немесе шектеу туралы дереу хабарлайды.

391-бап. Кеменiң кiдiртiлгенi үшiн залалдарды өтеу

Кеменiң контрсталиялық уақыттан артық кiдiртiлгенi үшiн жөнелтушi, кеменi жалдаушы, егер кеменiң кiдiртiлуi тасымалдаушыға байланысты емес себептерден болса, тасымалдаушыға келтiрiлген зияндарды өтеуге мiндеттi.

392-бап. Кеменi жалдаушының талап етуiмен жүзуге мерзiмiнен бұрын жөнелту

Кеменi жалдаушыға жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген жағдайда тасымалдаушы кеменi жалдаушының талап етуiмен, егер барлық жүк тиелмесе де, кеменi жүзуге жөнелтуге мiндеттi. Мұндай жағдайда тасымалдаушы толық жалдау ақысына құқығын сақтап қалады.

393-бап. Жүктi буып-түю және таңбалау

1. Тасымалдау кезiне жүктiң толық сақталуын қамтамасыз ету үшiн ыдысқа салуды және буып-түюдi қажет ететiн жүк тасымалдауға жарамды ыдысқа салынып және буып-түйiлiп берiлуге тиiс. Ыдыстар мен буып-түю Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген қауiпсiздiктiң мiндеттi талаптарына сәйкес болуы тиiс.
2. Жөнелтушi жүктi тиiсiнше таңбалап, тасымалдаушыға ол туралы қажеттi мәлiметтердi табыс етуге мiндеттi. Жүк айрықша назар аударуды қажет ететiн жағдайда жөнелтушi жүктiң қасиеттерi мен оны қарап-ұстаудың тәртiбiн тасымалдаушыға хабарлауға мiндеттi.

394-бап. Палубалық жүк

1. Тасымалдаушының тек тасымалдаушы мен жөнелтушінiң арасындағы келiсiмге сәйкес қана палубада жүк тасымалдауға құқығы бар.
2. Тасымалдаушы мен жөнелтушi жүктiң палубада тасымалдануы тиiс немесе мүмкiн екендiгi туралы келiсiмге келген жағдайда, тасымалдаушы мұндай келiсiмге қол жеткiзiлгенi туралы коносаментте немесе жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын растайтын басқа құжатта көрсетуге мiндеттi.
Тасымалдаушы оны көрсетпеген жағдайда, ол жүктi палубада тасымалдау туралы келiсiмнiң жөнелтушiмен жасалғаны туралы дәлелдеуге тиiс.
Тасымалдаушының коносаменттi адал жолмен иемденген үшiншi тұлғаға қатысты, соның iшiнде алушыға қатысты мұндай келiсiмге сiлтеме жасауға құқығы жоқ.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгiленген ережелердi бұза отырып, палубада жүк тасымалданған жағдайда, тасымалдаушы палубада жүк тасымалдау туралы келiсiмге сiлтеме жасай алмайды және жүктi тек қана палубада тасымалдау салдарынан жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) немесе оның кешiктiрiлiп жеткiзiлгенi үшiн жауапты болады. Бұл орайда осы Кодекстiң 430-бабында көзделген ережелер қолданылуға жатпайды.
Тасымалдаушы жауапкершiлiгiнiң мөлшерi осы Кодекстiң 431 және 432-баптарына сәйкес айқындалады.
4. Егер жүктi трюмде тасымалдау туралы келiсiм болса, жүктi палубада тасымалдау осы Кодекстiң 432-бабына сәйкес тасымалдаушының жауапкершiлiгiн шектеу құқығын жоғалтуға әкеп соғатын әрекетi (әрекетсiздiгi) деп қарастырылады.

395-бап. Қауiптi жүк

1. Қауiптi жүктi тапсыру кезiнде оның атауы туралы терiс мәлiметтер берiлiп, тасымалдаушының сырттай қарау арқылы оның қасиеттерiне көз жеткiзуi мүмкiн болмаған жағдайда, тасымалдаушы жөнелтушiге шеккен зиянын өтемей, мұндай жүктi түсiрудi, жоюды және зарарсыздандыруды соның есебiнен кез келген уақытта жүзеге асыруға құқылы.
Жөнелтушi тасымалдаушының алдында оған осындай жүктi тиеу салдарынан келтiрiлген зиян үшiн жауапты болады.
Қауiптi жүктi тасымалдағаны үшiн жалдау ақысы қайтарылуға жатпайды. Жалдау ақысы төленбеген жағдайда тасымалдаушы жөнелтушiден оның құнын толық көлемiнде өндiрiп алуға құқылы.
2. Халықаралық сертификат немесе мемлекеттiк экологиялық сараптаманың қорытындысы болмаған жағдайда қауiптi жүктердi теңiз көлiгiмен тасымалдауға жол берiлмейдi.
3. Егер тасымалдаушының келiсiмiмен кемеде тұрған қауiптi жүк кемеге, кемедегi адамдарға және жүкке қатер төндiрсе, тасымалдаушы мән-жайларға қарай, жалпы авария жағдайларын қоспағанда, жөнелтушiге шеккен зиянын өтемей, мұндай жүктi түсiрудi, жоюды немесе зарарсыздандыруды жүзеге асыруға құқылы.
Тасымалдаушының қауiптi жүкпен кеменiң нақты жүрiп өткен қашықтығына бара-бар мөлшерде жалдау ақысын алуға құқығы бар.

396-бап. Жүктi ауыстыру

Чартерде тегi немесе түрi айқындалған жүк тек тасымалдаушының келiсiмiмен ғана өзге тектегi немесе түрдегi жүкпен ауыстырылуы мүмкiн.

397-бап. Бөгде жүктi түсiрiп тастау

1. Жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен, оның бөлiгi немесе кеменiң белгiлi бiр жайлары берiлген жағдайда жөнелтушi кемеден, кеменiң бөлiгiнен немесе кеменiң жайларынан жөнелту портында, жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген жағдайда - кез келген кiру портында бөгде жүктi түсiрiп тастауды талап етуге құқылы.
2. Жүк кемеден, кеменiң бөлiгiнен немесе кеменiң жайларынан уақтылы түсiрiлмеген жағдайда кеменi жалдаушының жалдау ақысын тиiсiнше азайтуды, сондай-ақ кеменi жалдаушыға келтiрiлген зияндарды өтеудi талап етуге құқығы бар.

398-бап. Жүкке қоса жүретiн құжаттар

Жөнелтушi, жүктi кедергiсiз тасымалдау үшiн қажеттi, Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген құжаттарды (сертификат, лицензия, ветеринариялық куәлiк, кеден декларациясы және өзге де құжаттар) тасымалдаушыға беруге мiндеттi.
Жөнелтушi мұндай құжаттардың уақтылы берiлмегенi, дұрыс немесе толық болмауы салдарынан келтiрiлген зияндар үшiн тасымалдаушының алдында жауапты болады.

399-бап. Теңiз жүкқұжатын беру

Жөнелтушi тасымалдаушыдан коносаменттiң орнына теңiз жүкқұжатын берудi талап етуге құқылы. Осы Кодекстiң, тауарға билiк жасау құжаты ретiнде коносаментке қатысты, 409-бабын, 410-бабының 2-тармағын, 412, 413-баптарын және 414-бабының 2-тармағын қоспағанда, теңiз жүкқұжатына осы тарауда белгiленген ережелер қолданылады.

400-бап. Коносамент беру

1. Жүктi тасымалдау үшiн қабылдағаннан кейiн тасымалдаушы жөнелтушiнiң талап етуiмен жөнелтушiге коносамент беруге мiндеттi.
Коносамент, жөнелтушi қол қойған, осы Кодекстiң 410-бабы 1-тармағының 3)-8) тармақшаларында көрсетiлген деректер болуға тиiстi құжаттың негiзiнде жасалады.
2. Жөнелтушi тасымалдаушыға коносаментке енгiзу үшiн табыс етiлген деректердiң дұрыстығына кепiлдiк бередi және мұндай деректердiң дұрыс еместiгi салдарынан тасымалдаушыға келтiрiлген залал үшiн жауапты болады.
Тасымалдаушының жөнелтушiге залалдарды өтеттiрiп алуға құқығы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушының жөнелтушiден өзге тұлға алдындағы жауапкершiлiгiн жоймайды.

401-бап. Коносаменттің түрлерi

Коносамент белгiлi бiр алушының атына (атаулы коносамент), жөнелтушiнiң немесе алушының бұйрығына (ордерлiк коносамент), не ұсынушыға берiлуi мүмкiн. Жөнелтушiнiң немесе алушының бұйрығына берiлгенi туралы көрсетiлмеген ордерлiк коносамент жөнелтушiнiң бұйрығына берiлген болып есептеледi.

402-бап. Коносаменттiң мазмұны

1. Коносаментке мынадай деректер енгiзiлуге тиiс:
1) тасымалдаушының атауы және оның тұратын жерi;
2) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес тиеу портының атауы және тасымалдаушының тиеу портында жүктi қабылдаған күнi;
3) жөнелтушiнiң атауы және оның тұратын жері;
4) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес түсiру портының атауы;
5) егер алушыны жөнелтушi көрсеткен болса, алушының атауы;
6) жүктiң атауы, жүктi бiрдейлендiруге қажеттi негiзгі таңбалар, тиiстi жағдайларда жүктiң қауiптi сипатын немесе ерекше қасиеттерiн көрсету, орынның немесе заттардың саны және жүктiң массасы немесе оның өзгеше түрде көрсетiлген саны. Бұл орайда барлық деректер жөнелтушi қалай ұсынса солай көрсетiледi;
7) жүктiң сыртқы жай-күйi және оның буып-түйiлуi;
8) алушы төлеуге тиiс мөлшердегі жалдау ақысы немесе жалдау ақысын олардың төлеуге тиiс екенiн өзге де түрде көрсету;
9) коносаменттiң берiлген уақыты мен орны;
10) егер коносамент бiреуден көп болса, олардың түпнұсқаларының саны;
11) тасымалдаушының немесе оның атынан әрекет етушi адамның қойған қолы. Кеме капитаны қол қойған коносамент тасымалдаушының атынан қол қойылған деп есептеледi.
Тараптардың келiсiмi бойынша коносаментке өзге де деректер енгiзiлуi мүмкін.
2. Жүк кеме бортына тиелгеннен кейiн тасымалдаушы жөнелтушiнiң талап етуiмен оған борт коносаментiн бередi, онда осы баптың 1-тармағында көзделген деректерге қосымша, жүктiң белгiлi бiр кеменiң немесе кемелердiң бортында екендiгi, сондай-ақ жүктiң тиелген күнi көрсетiлуге тиiс.
3. Тасымалдаушы кеме бортына жүк тиелгенге дейiн жөнелтушiге тасымалдау үшiн қабылданған жүкке коносамент немесе сол жүкке қатысты өзге де тауарға билiк жасау құжатын берген жағдайда жөнелтушi тасымалдаушының талап етуi бойынша борт коносаментiнiң орнына сондай құжатты қайтаруға мiндеттi.
4. Тасымалдаушы бұрын берiлген кез келген құжатты толықтыру арқылы, егер осылайша толықтырылған құжатқа борт коносаментiнде болуға тиiс деректердiң бәрi енгiзiлген болса, жөнелтушiнiң борт коносаментiне қойған талаптарын қанағаттандыра алады.

403-бап. Коносаменттегi ескертпелер. Коносаменттің дәлелдеу күшi

1. Егер коносаментте жүктiң атауына, оның негiзгi таңбаларына, орындарына немесе заттар санына, жүктiң массасына немесе санына қатысты деректер болып, тасымалдаушы немесе оның атынан коносамент берген басқа тұлға мұндай деректердiң нақты қабылданған немесе тиелген жүкке сәйкес еместiгiн бiлген немесе жеткiлiктi негiздер бар деп есептеген, борт коносаментiн беру кезiнде не тасымалдаушының немесе басқа да осындай тұлғаның аталған деректердi тексеруге ақылға сыйымды мүмкiндiгi болмаған жағдайда тасымалдаушы немесе басқа да осындай тұлға коносаментке аталған деректердiң дәл еместiгiн, жорамалдардың негiздемесiн немесе тексеруге ақылға сыйымды мүмкiндiктiң болмағанын нақты көрсететiн ескертпе енгiзуге тиiс.
2. Тасымалдаушы немесе оның атынан коносамент берушi басқа тұлға коносаментте жүктiң сыртқы жай-күйін көрсетпесе, коносаментте жүктiң тиісті сыртқы жай-күйi көрсетiлген деп есептеледi.
3. Осы баптың 1-тармағына сәйкес жол берiлетiн ескертпе енгiзiлген деректердi қоспағанда, егер өзгеше дәлелденбесе, коносамент тасымалдаушының жүктi тасымалдау үшiн қабылдауы коносаментте сипатталғандай етiп куәландырылады. Егер коносамент жүктiң коносаменттегi сипатталуын негiзге ала отырып адал әрекет еткен үшiншi тұлғаға берiлсе, тасымалдаушының өзгеше дәлелдеуiне жол берiлмейдi.

404-бап. Коносамент даналарының көп болуы

Жөнелтушiнiң тiлегi бойынша оған коносаменттiң бiрнеше данасы (түпнұсқалары) берiлуi мүмкiн, әрi олардың әрқайсысында қолда бар коносамент түпнұсқаларының саны көрсетiледi. Ұсынылған коносамент түпнұсқаларының бiрiншiсiнiң негiзiнде жүк берiлгеннен кейiн оның қалған түпнұсқалары күшiн жоғалтады.

405-бап. Коносамент беру

Коносамент мынадай ережелер сақтала отырып берiледi:
1) атаулы коносамент атаулы өткiзу жазбалары бойынша немесе талапты басқаға беру нысанына қойылатын ережелерге сәйкес өзге де нысанда берiлуi мүмкiн;
2) ордерлiк коносамент атаулы немесе бланкiдегi өткiзу жазбасы бойынша берiлуi мүмкiн;
3) коносамент ұсынушыға жай ғана тапсыру арқылы берiлуi мүмкiн.

406-бап. Жүкке билiк ету құқығы

1. Жөнелтушiнiң жүктi алушыға бергенге не осындай құқықты алушыға немесе үшiншi тұлғаға бергенге дейiн оған билiк етуге құқығы бар.
2. Жөнелтушiнiң кеме кеткенге дейiн жөнелтiлетiн жерiнде жүктi керi қайтаруды, жүктi аралық портта берудi немесе оны, осы Кодекстiң 417 және 419-баптарында көзделген талаптарды сақтай отырып, жөнелтушiге берiлген барлық коносамент түпнұсқаларын көрсеткен немесе тиiстi қамтамасыз етудi ұсынған кезде, тасымалдау құжатында көрсетiлген алушыдан басқаға берудi талап етуге құқығы бар.

407-бап. Жүк тасымалдаудың мерзiмi мен маршруты

Тасымалдаушы жолаушыны, багаж бен жүктi тараптардың келiсiмiмен белгiленген мерзiмде және маршрут бойынша апарылатын портқа (пунктке) жеткiзуге мiндеттi. Мұндай келiсiм болмаған жағдайда ақылға қонымды мерзiмде және әдеттегi маршрут бойынша жеткiзiлуге тиiс.

408-бап. Кеменiң белгiленген портқа кiруiне кедергiлер

1. Тасымалдаушыға байланысты емес себептердiң салдарынан кеме баратын портына кiре алмаған жағдайда, тасымалдаушы бұл туралы жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға не мұндай тұлға тасымалдаушыға белгiлi болса, жүкке билiк жасауға уәкiлеттi тұлғаға дереу хабарлауға мiндеттi.
2. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген және тасымалдаушы хабарлама жiберген кезден бастап ақылға сыйымды мерзiм iшiнде жүктi не iстеу керек екенi туралы нұсқау түспеген жағдайда, кеме капитанының пікірiнше, жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы не жүкке билiк жасауға уәкiлеттi тұлға үшiн неғұрлым тиiмдi болып көрiнуiне қарай, кеме капитаны жүктi ең жақын порттардың бiрiнде түсiрiп кетуге не жүктi жөнелтiлген портына қайтаруға құқылы.
3. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлмеген және тасымалдаушы хабарлама жiберген кезден бастап үш тәулiк iшiнде жүктi не iстеу керек екенi туралы нұсқау түспеген жағдайда, кеме капитаны жүктi ең жақын порттардың бiрiне түсiрiп кетуге және жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға не жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлғаға бұл туралы хабарлауға құқылы. Кеме капитаны өзi алған өкiмдi кемедегi басқа жүктердiң иелерiне залал келтiрмей орындай алмайтын болған жағдайда да солай iстеуге құқылы.
4. Тасымалдаушы жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының не жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлғаның өкiмiн күткен жағдайда, тасымалдаушының осындай күтуге байланысты шығыстарын, сондай-ақ кеменiң нақты жүрiп өткен қашықтығына бара-бар мөлшерде жалдау ақысын өтеткiзiп алуға құқығы бар.

409-бап. Тараптардың жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуы

1. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты тараптарының әрқайсысы екiншi тарапқа зияндарды өтемей, кеме жүк тиеу орнынан кеткенге дейiн:
1) кеменi немесе жүктi басып алу қатерiн төнгiзетiн соғыс қимылдары мен өзге де iс-әрекеттер;
2) жөнелтiлетiн орынның немесе баратын орынның қоршауға алынуы;
3) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартының тараптарына байланысты емес себептермен кеменiң кiдiртiлуi;
4) төтенше сипаттағы жағдайлар кезiнде кеменi мемлекеттiк қажеттерге тарту;
5) тасымалдануға тиic жүктi жөнелтiлетiн жерден алып шығуға немесе баратын жерiне жүктi алып кiруге тыйым салынған мән-жайлар туындаған кезде ол шартты орындаудан бас тартуға құқылы.
Осы тармақтың 3) және 5) тармақшаларында көзделген мән-жайлар, егер кеме қысқа мерзiмге кiдiртiледi деп көзделсе, екiншi тарапқа зияндарды өтемей жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тарту үшiн негiз бола алмайды.
Осы тармақта көзделген мән-жайлар туындаған кезде тасымалдаушы жүктi түсiруге жұмсалған шығыстарды көтермейдi.
2. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты тараптарының әрқайсысы, сондай-ақ рейс кезiнде осы баптың 1-тармағында көзделген кез келген мән-жайлардың бiрi туындауы салдарынан, оны орындаудан бас тартуға құқылы. Бұл орайда жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы тасымалдаушыға жүкке жұмсалған барлық шығыстарын, соның iшiнде оны түсiруге жұмсалған шығыстарын, сондай-ақ кеме нақты жүрiп өткен қашықтыққа бара-бар мөлшерде жалдау ақысын өтейдi.

410-бап. Тасымалдаушының жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуы

Тиелген жүктiң құны жалдау ақысы мен тасымалдаушының жүк бойынша басқа да шығыстарын жаппайтын, ал жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы кеме жөнелтiлер алдында жалдау ақысын толық енгiзбеген не қосымша қамтамасыз етiп бермеген жағдайда тасымалдаушының кеме рейске шыққанға дейiн жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуға құқығы бар. Бұл жағдайда жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы тасымалдаушыға толық жалдау ақысының екiден бiр бөлiгiн, ал босқа тұрып қалу болған жағдайда - босқа тұрып қалғаны үшiн ақы төлеуге және тасымалдаушының өзге де шығыстарын өтеуге тиiс. Жүктi түсiру жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының есебiнен жүзеге асырылады.

411-бап. Жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуы

1. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген жағдайда жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы:
1) егер жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы сталиялық немесе контрсталиялық уақыт бiткенге дейiн бас тартса не кеме рейске шыққанға дейiн аталған жәйттердiң қайсысы бұрын туындаса, толық жалдау ақысының екiден бiрiн, босқа тұрып қалу болған жағдайда - тасымалдаушы жүк есебiнен жасаған және шығыстар жалдау ақысының сомасына енгiзiлмеген босқа тұрып қалу үшiн төленетiн ақыны;
2) егер жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының бас тартуы осы тармақтың 1) тармақшасында аталған жәйттердiң бiрiнен кейiн болса және жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бiр рейске жасалса, толық жалдау ақысын, осы тармақтың 1) тармақшасында аталған басқа да сомаларды;
3) бiрiншi рейс үшiн толық жалдау ақысын, осы тармақтың 1) тармақшасында аталған басқа да сомаларды және жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы осы тармақтың 1) тармақшасында аталған жәйттердiң бiрiнен кейiн бас тартса және жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бiрнеше рейске жасалса, қалған рейстер үшiн жалдау ақысының екiден бiрiн төлеген жағдайда, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуға құқылы.
Жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы кеме рейске шыққанға дейiн жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартқан жағдайда тасымалдаушы, егер жүктi түсiру тiптi кеменi белгiленген мерзiмнен артық кiдiртетiн болса да, жүктi жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға беруге мiндеттi.
Жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан рейс кезiнде бас тартқан жағдайда, жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес кеме кiруге тиiстi немесе қажеттiлiкке қарай кiрген портта ғана жүктiң берiлуiн талап етуге құқылы.
2. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлмеген жағдайда, жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы толық жалдау ақысы, бос тұрып қалғаны үшiн ақы төленген, тасымалдаушының жүк есебiнен жасалған және жалдау ақысы сомасына енгiзiлмеген шығыстары өтелген жағдайда, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуға құқылы. Тасымалдаушы жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының талап етуiмен, егер бұдан тасымалдаушыға және басқа жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға залал келтiрiлмейтiн болса ғана, жүктi белгiленген портқа жеткiзгенге дейiн беруге мiндеттi.

412-бап. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша мiндеттемелердi орындау мүмкiн болмағандықтан олардың тоқтатылуы

1. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты, егер оны жасағаннан кейiн және кеме жүк тиеу орнынан кеткенге дейiн тараптарға байланысты емес мән-жайлар салдарынан:
1) кеме опат болған немесе күшпен басып алынған;
2) кеме жүзуге жарамсыз деп танылған;
3) жеке-дара анықталған жүк жойылған;
4) жүктi тиеу үшiн жөнелтушi теңiз портына өткiзгеннен кейiн және жөнелтуші тиеу үшiн басқа жүктi тапсырып үлгiрмеген, тектiк белгiлерi анықталған жүк жойылған болса, тараптардың бiрi екiншi тарапқа шарттың тоқтатылуы туғызған залалдарды өтеу мiндетiнсiз тоқтатылады.
2. Тасымалдау жөнiндегi мiндеттеменi осы баптың 1-тармағында көзделген мән-жайлар бойынша рейс кезiнде орындау мүмкiн болмағандықтан ол тоқтатылған жағдайда, құтқарылған және сақтауға немесе алушыға өткiзiлген жүктiң саны негiзге алына отырып, тасымалдаушыға кеменiң нақты жүзiп өткен қашықтығына бара-бар мөлшерде жалдау ақысы төленедi.

413-бап. Жүктi алуға құқығы бар тұлға

1. Тасымалдануы коносамент негiзiнде жүзеге асырылатын жүктi тасымалдаушы түсiру портында коносаменттiң түпнұсқасын:
1) атаулы коносаменттiң түпнұсқасын - коносаментте аталған алушыға немесе коносамент атаулы өткiзу жазбасы бойынша немесе талапты басқаға беру үшiн белгiленген ережелерге сәйкес өзге де нысанда берiлген тұлғаға;
2) ордерлiк коносаменттiң түпнұсқасын - бұйрығына коносамент жасалған тұлғаға, коносаментте өткiзу жазбалары болған жағдайда - өткiзу жазбаларының үзiлiссiз қатарындағы соңғы аталған тұлғаға немесе соңғы бланкiлiк жазбасы бар коносаменттi ұсынушыға;
3) ұсынушыға арналған коносаменттiң түпнұсқасын - коносаменттi ұсынушыға бередi.
2. Жүк тасымалдау теңiз жүкқұжаты негiзiнде немесе өзге де құжат негiзiнде жүзеге асырылатын жағдайда, тасымалдаушы жүктi осындай құжатта аталған алушыға немесе жөнелтушi көрсеткен алушыға беруге құқылы.

414-бап. Жүктi сақтауға өткiзу

1. Жүктi тасымалдау үшiн кеменiң бiр бөлiгi берiлген жағдайда, егер түсiру портында алушы жүктi талап етпесе немесе одан бас тартса не жүк белгiленген уақытта түсiрiле алмайтындай етiп оны қабылдауды кешiктiрсе, тасымалдаушы жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлғаның есебiнен жүктi сақтауға өткiзiп, бұл туралы жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға, сондай-ақ алушы тасымалдаушыға белгiлi болса, соған хабарлауға құқылы.
2. Жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген жағдайда, тасымалдаушы жүктi түсiрудi және сақтауға өткiзудi, егер сталиялық және контрсталиялық уақыт iшiнде жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының не жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлғаның өзге өкiмi түспесе, сталиялық және контрсталиялық уақыт бiткеннен кейiн жүзеге асырады. Тасымалдаушының жүктi сақтауға өткiзу үшiн жұмсаған уақыты босқа тұрып қалған уақыт ретiнде қарастырылады.
3. Кеменiң түсiру портына келген күнiнен бастап екi ай iшiнде сақтауға өткiзiлген жүк талап етiлмеген және жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы не жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлға тасымалдаушыға жүктi тасымалдағаны үшiн тиесiлi төлемдердi төлемеген жағдайда тасымалдаушы жүктi осы Кодекстiң 38-бабының 3-6-тармақтарында белгiленген тәртiппен сатуға құқылы.
4. Жүктi сатудан түскен сома тасымалдаушыға тиесiлi төлемдер мен жүктi сақтауға және сатуға кеткен шығыстар шегерiлiп, жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға берiледi.
Жүктi сатудан түскен сома тасымалдаушыға тиесiлi төлемдердi және жүктi сақтау мен сатуға кеткен шығыстарды жабу үшiн жеткiлiксiз болған жағдайда, тасымалдаушы өзi алмаған соманы жөнелтушiден немесе кеменi жалдаушыдан өндiрiп алуға құқылы.

415-бап. Жүктi алушыға берген кездегi төлемдер. Жүктi ұстап қалу құқығы

1. Алушы өзiне жүк берiлген кезде тасымалдаушы жүк есебiнен шығарған шығыстарды өтеуге, кеменiң жүк түсiру портында босқа тұрып қалғаны үшiн ақы төлеуге, сондай-ақ жалдау ақысын төлеуге және бұл коносаментте немесе негізге алына отырып жүк тасымалы жүзеге асырылған басқа құжатта көзделсе, кеменiң жүк тиеу портында босқа тұрып қалғаны үшiн төлем енгiзуге мiндеттi, жалпы авария жағдайында авариялық жарна енгiзуге немесе тиiсiнше қамтамасыз етiп беруге мiндеттi.
2. Тасымалдаушы осы баптың 1-тармағында көзделген сомалар төленгенге немесе қамтамасыз етiп берiлгенге дейiн жүктi ұстап қалуға құқылы.
Алушыға тиесiлi емес қоймаға жүктi сақтауға өткiзген ретте, бұл туралы қойма иесiне дереу хабарлаған жағдайда тасымалдаушы жүктi ұстап қалу құқығын сақтайды.
3. Жүк алушыға берiлгеннен кейiн, егер тек тасымалдаушы өзiне байланысты емес себептер бойынша жүктi ұстап қалу құқығын жүзеге асыра алмай қалғанда болмаса, тасымалдаушы жөнелтушiден немесе кеменi жалдаушыдан алушы төлемеген сомаларды талап ету құқығынан айырылады.
4. Жүктi ұстап қалатын тасымалдаушының талабы жүктiң құны есебiнен, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген көлемде және тәртiппен қанағаттандырылады.
5. Жүктi сатудан түскен сома алушыға осы баптың 1-тармағына сәйкес тасымалдаушыға тиесiлi сома мен жүктi сатуға байланысты шығыстар шегерiле отырып берiледi.
Жүктi сатудан түскен сомалар осы баптың 1-тармағына сәйкес тасымалдаушыға тиесiлi соманы төлеу үшiн жеткiлiксiз болған жағдайда, тасымалдаушы өзi алмаған соманы жөнелтушiден немесе кеменi жалдаушыдан өндiрiп алуға құқылы.

416-бап. Жүктi қарап шығу немесе оның жай-күйiн тексеру

Жүк нақты жоғалған немесе жоғалды, кем шықты не зақымданды (бүлiндi) деп жорамалданған жағдайында алушы мен тасымалдаушы бiр-бiрiне жүктi алушыға бергенге дейiн жүктi қарап шығуға немесе оның жай-күйiне тексеру жүргiзуге мүмкiндiк беруге мiндеттi. Жүктi қарап шығуға немесе жай-күйiн тексеруге жұмсалған шығыстарды қарап шығуды немесе тексерудi талап еткен тарап көтередi. Алушының талап етуi бойынша жүргiзiлген жүктi қарап шығу немесе оның жай-күйiн тексеру нәтижесiнде жауапкершiлігі тасымалдаушыға жүктелетiн жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) анықталған жағдайда, жүктi қарап шығуға немесе оның жай-күйiн тексеруге жұмсалған шығыстарды тасымалдаушы көтередi.

417-бап. Жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) туралы мәлiмдеме

1. Жүк берiлгенге дейiн немесе оның берiлуi кезiнде алушы жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) туралы тасымалдаушыға жазбаша нысанда мәлiмдеме жасалмаған және жүк жоғалғанының, кем шыққанының немесе зақымданғанының (бүлiнгенiнiң) жалпы сипаты көрсетiлмеген жағдайда, жүк өзге дәлелдер болмаған кезде коносамент талаптарына сәйкес алынды деп есептеледi.
2. Жүктiң жоғалғанын, кем шыққанын немесе зақымданғанын (бүлiнгенiн) оны әдеттегi әдiспен қабылдау кезiнде анықтау мүмкiн болмаған жағдайда, алушы жүк берiлгеннен кейiн үш күн iшiнде тасымалдаушыға мәлiмдеме жасауы мүмкiн.
3. Егер алушы жүктi беру кезiнде тасымалдаушымен бiрге жүктi қарап шықса немесе оның жай-күйiн тексерсе, ол осы баптың 1-тармағында аталған мәлiмдеменi жасамауға құқылы.

418-бап. Жүктердi тасымалдау кезiндегi төлемдер

Тасымалдаушыға тиесiлi барлық төлемдердi жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы төлейдi. Жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының және тасымалдаушының арасындағы келісiмде көзделген жағдайларда және бұл туралы деректер коносаментке енгiзiлген кезде төлемдердi алушыға аударуға жол берiледi.

419-бап. Жалдау ақысының мөлшерi

1. Жалдау ақысының мөлшерi тараптардың келiсiмiмен белгiленедi. Тараптардың келiсiмi болмаған жағдайда жалдау ақысының мөлшерi жүктi тиеу орнында және жүктi тиеу кезiнде қолданылатын ставкалар негiзге алына отырып есептеп шығарылады.
2. Жүк кемеге жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартында көзделгеннен көп мөлшерде тиелген жағдайда жалдау ақысының мөлшерi тиiсiнше ұлғайтылады.
3. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартында көзделгеннiң орнына кемеге басқа жүк тиелiп, оның тасымалданғаны үшiн жалдау ақысының мөлшерi жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартында көзделгеннен көп болған жағдайда, жалдау ақысы шын мәнiнде тиелген жүктiң тасымалданғаны үшiн төленедi.
4. Шын мәнiнде тиелген жүктiң тасымалданғаны үшiн төленетiн жалдау ақысының мөлшерi жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартында көзделген жүктiң тасымалдағаны үшiн төленетiн жалдау ақысынан кем болған жағдайда, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартында көзделген жалдау ақысы төленедi.

420-бап. Тасымалдау кезiнде жоғалған жүк үшiн жалдау ақысы

1. Тасымалдау кезiнде жоғалған жүк үшiн жалдау ақысы алынбайды немесе қайтарылуға тиiс. Жоғалған жүк құтқарылған жағдайда, тасымалдаушының кеме жүрiп өткен қашықтыққа бара-бар мөлшерде жалдау ақысын алуға құқығы бар.
Кеменiң iс жүзiнде жүрiп өткен қашықтығы үшiн жалдау ақысын есептеу кезiнде жолдың кеме жүк алып өткен бөлiгi мен кеменiң келiсiлген рейсiнiң бүкiл жолының ұзақтығымен арақатынасы есепке алынады.
2. Жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) табиғи қасиеттерiнiң немесе жөнелтушiге байланысты себептердiң салдарынан болған жүктер үшiн жалдау ақысы толық төленедi.

421-бап. Тасымалдау шартынан туындайтын мiндеттемелер бойынша жауапкершiлiк

Теңiз арқылы тасымалдау шартынан туындайтын жауапкершiлiк осы тараудың ережелерiмен регламенттелмеген бөлiгiнде осы Кодекстiң 7-тарауының 1-бөлiгiне сәйкес басталады.

422-бап. Тасымалдаушыны жауапкершiлiктен босату

1. Осы Кодекстiң 57-бабында көрсетiлген негiздемелерден басқа, тасымалдаушы осы баптың 2, 3-тармақтарында көзделген жағдайларда жауапкершiлiктен босатылады.
2. Егер жоғалу, кем шығу немесе зақымдану (бүлiну), сондай-ақ оны жеткiзу мерзiмiн өткiзiп алу:
1) теңiздегi және басқа да кеме жүзетiн сулардағы қауiптер немесе кездейсоқтықтар;
2) теңiзде адамдарды немесе мүлiктердi құтқару жөнiндегi шаралар;
3) тасымалдаушының кiнәсiнсiз шыққан өрт;
4) мемлекеттiк органдардың iс-әрекеттерi немесе өкiмдерi (ұстау, тұтқындау, карантин және басқалар);
5) жөнелтушiнiң немесе алушының әрекетi (әрекетсiздiгі);
6) жүктiң, оның қасиеттерiнiң байқалмайтын кемшiлiктерi немесе табиғи кемуi;
7) жүктiң ыдыстары мен буып-түйiлуiнiң байқалмайтын кемшiлiктерi;
8) жүктi таңбалаудың жетiспеушiлiгi немесе көмескiлiгi;
9) теңiз портының жұмысын толық немесе iшiнара тоқтатуды не шектеудi туғызған ереуiлдер немесе өзге де мән-жайлар;
10) тасымалдаушының, оның қызметкерлерiнiң немесе агенттерiнiң кiнәсiнсiз туындаған өзге де мән-жайлар салдарынан болғанын дәлелдесе, тасымалдаушы жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн, сондай-ақ оның жеткiзiлу мерзiмiнiң өткiзiп алынғаны үшiн жауапкершiлiктен босатылады.
3. Жүк баратын портына:
1) жүк қойылатын жарамды жайларда, жөнелтушiнiң пломбалары бұзылмай;
2) жолда ашылған iзi жоқ жарамды ыдыста;
3) жөнелтушiнiң немесе алушының өкiлi бiрге келген жағдайда;
4) тасымалдаушының кiнәсi жоқ екенiн дәлелдейтiн өзге де мән-жайлар болған кезде, егер алушы тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) тасымалдаушының кiнәсiнен болғанын дәлелдей алмаса, тасымалдаушы жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн жауапкершiлiктен босатылады.

423-бап. Тасымалдаушының жауапкершілiгiн шектеу

1. Жүктiң тегi мен түрiн, сондай-ақ құнын жүк тиелгенге дейiн жөнелтушi жарияламаған және коносаментке енгiзiлмеген жағдайда, тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн тасымалдаушының жауапкершiлiгi, қай соманың жоғары екендiгiне қарай, орын үшiн 666,67 есептiк бiрлiктен немесе жүк түсiрудiң басқа бiрлiгiнен не жоғалған, кем шыққан немесе зақымданған жүк брутто массасының бiр килограмы үшiн екi есептiк бiрлiктен аспауға тиiс.
2. Тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жеткiзiлу мерзiмiн өткiзiп алғаны үшін тасымалдаушының жауапкершiлiгi жүкті теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес төленуге тиiс жалдау ақысы мөлшерiнен аспауы керек.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарына сәйкес тасымалдаушы өтеуге тиiс жалпы сома осындай жауапкершiлiк туындаған жүкке қатысты оның толық жоғалғаны үшiн осы баптың 1-тармағына сәйкес белгiленген жауапкершiлiк шегiнен аспауы керек.
4. Жүктi тасымалдауға контейнер немесе арнаулы құрылғы (тұғырық немесе өзгелерi) пайдаланылатын жағдайда, осындай құрылғымен тасымалданғандар ретiнде орындар саны немесе түсiру бiрлiктерi болып коносаментте тiзiп келтiрiлген орындар саны немесе жүк түсiру бiрлiктерi есептеледi. Өзге жағдайларда, мұндай құрылғы жүктiң орны немесе бiрлiгi болып есептеледi.
5. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартының тараптары өздерiнiң келiсiмiмен осы баптың 1-3-тармақтарында көзделгендерден асып түсетiн жауапкершiлiк мөлшерiн белгiлей алады.

424-бап. Жауапкершiлiктi шектеу құқығын жоғалту

Егер тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) не оны жеткiзу мерзiмiнiң өткiзiп алынғаны тасымалдаушының қасақана немесе өрескел абайсыздықтан жасаған әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) салдарынан болғаны дәлелденсе, оның осы Кодекстiң 431-бабында көзделген жауапкершiлiктi шектеуге құқығы жоқ.

425-бап. Нақты тасымалдаушының жауапкершiлiгi

1. Осы тараудың тасымалдаушының жауапкершiлiгiне қатысты белгiленген ережелерi нақты тасымалдаушының өзi жүзеге асырған жүк тасымалы үшiн жауапкершiлiгiне де қолданылады.
2. Егер жүктi немесе оның бiр бөлiгiн тасымалдауды нақты тасымалдаушы жүзеге асырғанның өзiнде де, осы тарауда белгiленген ережелерге сәйкес бүкiл тасымалданған жүк үшiн тасымалдаушы жауапты болады.
3. Тасымалдаушы өзiне осы тарауда көзделмеген мiндеттемелердi алғанда немесе осы тарауға сәйкес берiлетiн құқықтардан бас тартқанда негiз болатын келiсiм, нақты тасымалдаушыға, ол бұған жазбаша нысанда келiсiм берген жағдайда ғана қолданылады.
4. Тасымалдаушы мен нақты тасымалдаушы жауапты болған жағдайда олардың жауапкершiлiгi ортақ болып табылады.
5. Тасымалдаушының және нақты тасымалдаушының тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) не оны жеткiзу мерзiмiнiң өткiзiп алынғаны үшiн жауапкершiлiгiнiң мөлшерi осы тарауда көзделген шектi жауапкершiлiк мөлшерiнен аспауға тиiс.

426-бап. Жүкті толассыз тасымалдау

1. Тасымалдаушы жүктiң бiр бөлiгiн тасымалдауды тасымалдаушы емес, басқа тұлға жүзеге асыруға тиiс екендiгi көзделетiн толассыз коносамент беретiн жағдайда, толассыз коносаментте тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жүк басқа тұлғаның қарауында болып, ол жүктiң бiр бөлiгiн тасымалдауды жүзеге асырған кезде орын алған мән-жайлардан туындаған жоғалуы, кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi) не оның жеткiзiлу мерзiмiнiң өткiзiп алынуы үшiн тасымалдаушының жауапты болмайтыны көзделуi мүмкiн. Тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жоғалуын, кем шығуын немесе зақымдануын (бүлiнуiн) не оның жеткiзiлу мерзiмiнiң өткiзiп алынуын осындай мән-жайлар туғызғанын дәлелдеу мiндетi тасымалдаушыға жүктеледi.
2. Жүк тасымалдаудың бiр бөлiгiн жүзеге асырушы тұлға жүк өзiнiң қарауында болған кезде орын алған мән-жайлардан туындаған тасымалдау үшiн қабылданған жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн не оның жеткiзiлу мерзiмiнiң өткiзiп алынғаны үшiн тасымалдаушының жауапкершiлiгi туралы осы тарауда белгiленген ережелерге сәйкес жауапты болады.

II. Теңiз арқылы жолаушылар тасымалдау шарты

427-бап. Теңiз арқылы жолаушылар тасымалдау шартының мәнi

1. Теңiз арқылы жолаушылар тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушы жолаушыны және жолаушы өткiзген жағдайда багажды баратын портына (пунктiне) апаруға және багажды жолаушыға немесе алуға уәкiлеттi тұлғаға беруге мiндеттенедi, ал жолаушы жол жүргенi, ал багажды өткiзген жағдайда багажды алып жүргенi үшiн де ақы төлеуге мiндеттенедi.
2. Теңiз арқылы жолаушылар тасымалдау шарты - билетпен, ал багаж өткiзiлген жағдайда багаж квитанциясымен де ресiмделедi. Билет пен багаж квитанциясының нысаны уәкiлеттi орган бекiтетiн тасымалдау ережелерiмен белгiленедi.
3. Жолаушының баратын портқа (пунктке) багаж және каюталық багаж алып жүруiне құқығы бар.
Егер теңiз арқылы жолаушылар тасымалдау шартының талаптары бойынша автокөлiк құралдарын тасымалдау жүзеге асырылса, автокөлiк құралдарына салынған багаж да каюталық багаж деп саналады.

428-бап. Жолаушылар мен багажды тасымалдау кезеңдерi

1. Жолаушылар мен багажды тасымалдау мынадай кезеңдердi қамтиды:
1) жолаушыға және оның каюталық багажына қатысты - жолаушыны кеме бортына отырғызу, одан түсiру, сондай-ақ жолаушының және каюталық багаждың кеме бортында болу кезеңi. Жолаушы мен багажды тасымалдауға, егер оның құны билет құнына енгiзiлсе немесе егер қосымша тасымалдау үшiн кеменi тасымалдаушы жолаушының билiгiне берсе, жағалаудан су жолымен кемеге не, керiсiнше, жағалауға жеткiзу кезеңi енгiзiледi;
2) кемеге немесе баратын порттың (пункттiң) айлағына (вокзалына) жеткiзу үшiн жолаушы өткiзетiн каюталық багажға қатысты - тасымалдаушы, оның қызметкерi немесе агентi каюталық багажды қабылдаған кезден бастап, оны кеме бортындағы немесе баратын порттағы (пункттегі) жолаушыға бергенге дейiнгi кезең;
3) багажға қатысты - тасымалдаушы, оның қызметкерi немесе агентi багажды жағалауда не кеме бортында қабылдаған кезден бастап, багажды жолаушыға немесе багажды алуға уәкiлеттi адамға бергенге дейiнгi кезең.
2. Жолаушыға қатысты тасымалдауға жолаушы теңiз вокзалында, айлағында немесе өзге де порт ғимаратында болған кездегi кезең енгізiлмейдi.

429-бап. Теңiз арқылы жолаушы тасу шартынан бас тарту

1. Жолаушы кеме кеткенге дейiн, сондай-ақ рейс басталғаннан кейiн, жолаушыларды отырғызу немесе түсiру үшiн кеме кiрген кез келген портта теңiз арқылы жолаушы тасу шартынан бас тартуға құқылы.
2. Тасымалдаушы теңiз арқылы жолаушы тасымалдау шартын орындаудан өзiне байланысты емес мынадай мән-жайлар туындаған кезде:
1) соғыс қимылдары және кеменi басып алу қатерiн төндiретiн өзге де iс-қимылдар;
2) жөнелту портының (пунктiнiң) немесе баратын портының (пунктiнiң) қоршауға алынуы;
3) кеменi мемлекеттiк қажеттерге тарту;
4) кеме опат болған немесе оны басып алған;
5) кеме жүзуге жарамсыз деп танылған;
6) табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайларда;
7) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген өзге де жағдайларда бас тартуға құқылы.
3. Осы бапта көзделген мән-жайлар туындаған кезде теңiз арқылы жолаушы тасымалдау шартын орындаудан бас тартқан тасымалдаушы өз есебiнен жолаушыны оның талап етуi бойынша шыққан портына (пунктiне) жеткiзуге немесе жолаушыға шеккен шығыстарын өтеуге мiндеттi.
4. Жолаушы теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан кеме кеткенге дейiн бас тартқан жағдайда оған жол жүргенi және багажды алып жүргенi үшiн төленген соманың бәрi, ал рейс басталғаннан кейiн - жолаушыны тасымалдау жүзеге асырылмаған қашықтыққа бара-бар мөлшерде жол жүруi және багажды алып жүруi үшiн төленген соманың бiр бөлiгi қайтарылады.
5. Жол жүргенi және багажды алып жүргенi үшiн төленген ақыны қайтару уәкiлеттi орган белгiлейтiн тәртiппен жүргiзiледi.

430-бап. Теңiз арқылы жолаушы тасымалдау шартының өзгертiлуi

1. Егер жөнелтiлу портындағы (пунктiндегi) баратын порттағы (пункттегi) немесе жолаушы тасымалдау маршрутымен жүрiп келе жатқан жолдағы табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарынан, сондай-ақ тасымалдаушыға байланысты емес басқа да мән-жайлардың салдарынан осындай әрекеттер жасау қажет болса, тасымалдаушы кеменiң кетуiн кiдiрте тұруға, жолаушыны тасымалдау маршрутын, жолаушыны отырғызу және (немесе) түсiру орнын өзгертуге құқылы.
Осы тармақта аталған жағдайларда тасымалдаушы өз есебiнен жолаушыны оның талап етуi бойынша шыққан портына (пунктiне) жеткiзуге немесе жолаушыға шеккен шығыстарын өтеуге мiндеттi.
2. Осы баптың 1-тармағында белгiленген ережелердiң жолаушының теңiз арқылы жолаушы тасу шартынан бас тарту құқығына қатысы жоқ.

431-бап. Тасымалдаушының жауапкершiлiгi және оны жауапкершiлiктен босату

1. Теңiз арқылы жолаушылар тасымалдау шартынан туындайтын мiндеттемелердiң орындалмауы немесе тиiсiнше орындалмауы үшiн осы тарау ережелерiмен регламентелмейтiн бөлiгiндегi жауапкершiлiк осы Кодекстiң 1-бөлiмiнiң 7-тарауына сәйкес болады.
2. Егер тасымалдаушы басқа адамдардың құқыққа қарсы әрекеттерi салдарынан кеме өз иеленуiнен шығып қалғанын дәлелдесе, ол мiндеттемелер бойынша жауап бермейдi. Мұндай жағдайларда жолаушының өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн кеменi құқыққа қарсы иеленiп алған тұлғалар жауапты болады. Кеменiң өз иеленуiнен құқыққа қарсы алып қойылуына тасымалдаушының кiнәсi болған жағдайда тасымалдаушыға да, кеменi иеленiп алған тұлғаларға да жауапкершiлiк жүктелуi мүмкiн.

432-бап. Нақты тасымалдаушы

1. Жолаушы тасымалдау немесе тасымалдаудың бiр бөлiгiн жүзеге асыру нақты тасымалдаушыға тапсырылған жағдайда, тасымалдаушы бүкiл жолаушы тасымалы үшiн осы тарауда белгiленгендей жауапты болады. Бұл орайда нақты тасымалдаушының өзi жүзеге асыратын жолаушы тасымалдауға қатысты осы тарауда көзделген құқығы мен мiндетi болады.
2. Нақты тасымалдаушы жүзеге асыратын жолаушы тасымалдауға қатысты өз мiндеттерi (өкiлеттiктерi) шегiнде әрекет еткен нақты тасымалдаушының, оның қызметкерлерiнiң немесе агенттерiнiң әрекетi (әрекетсiздiгi) үшiн тасымалдаушы жауапты болады.
3. Нақты тасымалдаушының қосымша мiндеттерi жазбаша нысанда жасалған келiсiмде белгiленедi.
4. Егер жауапкершiлiктi тасымалдаушы мен нақты тасымалдаушы мойнына алған жағдайда олардың жауапкершiлiгi ортақ болып табылады.

433-бап. Жолаушылар тасу кестесi

Жолаушылар тасымалдайтын кемемен жолаушылар тасымалдауды кесте бойынша тасымалдаушы ұйымдастырады.
Жолаушылар тасымалдау кестесiн өзгерту тасымалдау ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.

434-бап. Мүдделi тұлғалардың ұсыныстары бойынша жолаушылар тасымалдауды ұйымдастыру

Жолаушылар тасымалдау тиiстi шарт жасала отырып, мүдделi тұлғалардың ұсыныстары бойынша ұйымдастырылуы мүмкiн. Мұндай тасымал үшiн төленетiн ақы, соның iшiнде жолаушы мен оның багажын алып жүру үшiн төленетiн ақы тараптардың келiсiмiмен белгiленедi.

III. Кеменi экипажымен жалдау шарты

435-бап. Тайм-чартердiң мазмұны

Тайм-чартерде тараптардың атауы, кеменiң атауы, оның техникалық және пайдаланылу деректерi (жүккөтергіштiгi, жүксыйымдылығы, жылдамдығы және басқалар), жүзу ауданы, кеменi жалдау мақсаты, кеменiң берiлетiн және қайтарылатын уақыты, орны, жалдау ақысының ставкасы, шарттың қолданылу мерзiмi көрсетiлуге тиiс.

436-бап. Кеменi қосалқы жалдау (субтайм-чартер) шарты

1. Тайм-чартерде өзгеше көзделмеген жағдайда, кеменi жалдаушының тайм-чартерде берiлген құқықтар шегiнде өз атынан субтайм-чартер жасасуға құқығы бар. Субтайм-чартер жасасу кеменi жалдаушыны кемесiмен жалданушымен жасасқан тайм-чартердi орындаудан босатпайды.
2. Субтайм-чартерге осы тарауда көзделген ережелер қолданылады.

437-бап. Тайм-чартер бойынша кеменiң теңiзде жүзу жағдайын қамтамасыз ету

1. Кеме иесi кеменi жалдаушыға кеменi берер кезде оны теңiзде жүзу жағдайына келтiрiп қоюға - тайм-чартерде көзделген кеменi жалдау мақсаттары үшiн кеменiң (оның корпусының, қозғалтқышының және жабдықтарының) жарамдылығын қамтамасыз ету жөнiнде, кеме экипажын жасақтау және кеменi тиiсiнше жарақтандыру жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.
2. Кемесiмен жалданушы да тайм-чартердiң қолданылу мерзiмi iшiнде кеменi теңiзде жүзу жағдайында ұстауға, кеменi және өзiнiң жауапкершiлiгiн сақтандыруға, сондай-ақ кеме экипажы мүшелерiн ұстауға жұмсалатын шығыстарды төлеуге мiндеттi.

438-бап. Кеменi жалдаушының кеменi коммерциялық мақсатта пайдалану және оны қайтару жөнiндегi мiндеттерi

1. Кеменi жалдаушы кеменiң және оның экипажы мүшелерiнiң көрсететiн қызметтерiн олардың тайм-чартерде белгiленген мақсаттары мен талаптарына сәйкес пайдалануға мiндеттi. Кеменi жалдаушы кеменi коммерциялық мақсатта пайдалануға байланысты шығыстарды төлейдi.
Жалдап алынған кеменiң және оның экипажы мүшелерiнiң көрсететiн қызметтерiн пайдалану нәтижесiнде алынған кiрiстер кеменi жалдаушының меншiгi болып табылады, бұған осы Кодекстiң 451-бабына сәйкес кемесiмен жалданушы және кеменi жалдаушы арасында бөлiнетiн құтқарудан түскен кiрiстер қосылмайды.
2. Тайм-чартердiң қолданылу мерзiмi аяқталғаннан кейiн кеменi жалдаушы кемесiмен жалданушыға, кеменiң қалыпты тозуын ескере отырып, ол қандай күйде алынған болса, сондай күйде қайтаруға мiндеттi.
3. Кеменi уақтылы қайтармаған жағдайда кеменi жалдаушы кеменi кiдiрткенi үшiн тайм-чартерде көзделген жалдау ақысы мөлшерiндегi соманы немесе, егер ол тайм-чартерде көзделген жалдау ақысы ставкасынан асып түссе, жалдау ақысының нарықтық ставкасына сәйкес соманы төлейдi.

439-бап. Кеменi жалдаушының жүк иесi алдындағы жауапкершiлiгi

Кеме жүк тасымалдау үшiн кеменi жалдаушыға берiлген жағдайда, кеменi жалдаушы өз атынан жүк тасымалдау шартын жасасуға, чартерлерге қол қоюға, коносаменттер, теңiз жүк құжаттарын беруге құқылы. Бұл жағдайда кеменi жалдаушы осы Кодекстiң 430-434-баптарының нормаларына сәйкес жүк иесiнiң алдында жауапты болады.

440-бап. Кеме экипажы мүшелерiнiң бағыныстылығы

1. Кеме капитаны мен кеме экипажының басқа да мүшелерi кеменi жалдаушының кеменi басқаруға, соның iшiнде кеменi жүргiзуге, кемедегi iшкi тәртiпке және кеме экипажының құрамына қатысты өкiмiне бағынады.
2. Кеме капитаны мен кеме экипажының басқа да мүшелерi үшiн кеменi жалдаушының кеменi коммерциялық мақсатта пайдалануға қатысты өкiмi мiндеттi болады.

441-бап. Кеменi құтқарудан, оның опат болуынан немесе зақымдануынан келтiрiлген зияндар үшiн кеменi жалдаушының жауапкершiлiктен босатылуы

Егер зиян кеменi жалдаушының кiнәсiнен келтiрiлгенi дәлелденбесе, кеменi жалдаушы кеменi құтқарудан, оның опат болуынан немесе зақымдануынан келтiрiлген зияндар үшiн жауапты болмайды.

442-бап. Жалдау ақысын төлеу

1. Кеменi жалдаушы кемесiмен жалданушыға тайм-чартерде көзделген тәртiппен және мерзiмде жалдау ақысын төлейдi. Теңiзде жүзе алмайтын жағдайда болуы салдарынан кеменiң пайдалануға жарамсыз болған уақыты үшiн кеменi жалдаушы жалдау ақысы мен кемеге жұмсалатын шығыстарды төлеуден босатылады.
Кеменi жалдаушының кiнәсiнен кеме пайдалануға жарамсыз болған жағдайда, кеменi жалдаушының кемесiмен жалданушыға келтiрген шығындарын өтегенiне қарамастан, кемесiмен жалданушының тайм-чартерде көзделген жалдау ақысына құқығы бар.
2. Кеменi жалдаушы жалдау ақысын төлеудiң мерзiмiн күнтiзбелiк он бес күннен астам уақытқа өткiзiп алған жағдайда, кеме иесiнiң кеменi жалдаушыға ескертпестен одан кеменi алып қоюға және мерзiмiн өткiзiп алуынан келтiрiлген зияндарды өндiрiп алуға құқығы бар.
3. Кеме опат болған жағдайда тайм-чартерде көзделген күннен бастап, кеме опат болған күнге немесе, егер бұл күндi анықтау мүмкiн болмаса, кеме туралы соңғы хабарланған күнге дейiн жалдау ақысы төленуге тиiс.

443-бап. Құтқару жөнiндегi қызметтер көрсетiлгені үшiн төленетiн сыйақы

Тайм-чартердiң қолданылуы бiткенге дейiн құтқару жөнiнде көрсетiлген қызметтер үшiн кемеге тиесiлi сыйақы, құтқаруға жұмсалған шығыстар мен кеме экипажына тиесiлi сыйақы үлесi шегерiле отырып, кемесiмен жалданушы және кеменi жалдаушы арасында тең үлесте бөлiнедi.

IV. Кеменi экипажсыз жалдап алу шарты

444-бап. Бербоут-чартердiң мазмұны

Бербоут-чартерде тараптардың атауы, кеме атауы, оның сыныбы, туы, техникалық және пайдалану деректерi (жүккөтергiштiгi, жүксыйымдылығы, жылдамдығы және басқалар), оған жұмсалатын отын мөлшерi, жүзу ауданы, кемені жалдау мақсаты, кеменің берілетін және қайтарылатын уақыты, орны, жалдау ақысының ставкасы, шарттың қолданылу мерзімі көрсетілуге тиіс.

445-бап. Кемені қосалқы жалдау шарты (суббербоут-чартер)

1. Бербоут-чартерде өзгеше көзделмеген жағдайда, кемені жалдаушы бербоут-чартерде берілген құқықтар шегінде өз атынан суббербоут-чартер жасасуға құқылы. Суббербоут-чартерді жасасу кемені жалдаушыны кемесімен жалданушымен жасасқан бербоут-чартерді орындаудан босатпайды.
2. Осы тарауда көзделген ережелер суббербоут-чартерге қолданылады.

446-бап. Димайз-чартер шарты

1. Осы тарауда көзделген ережелер димайз-чартерге қолданылады.
2. Бербоут-чартерде өзгеше көзделмеген жағдайда, кемені жалдаушы бербоут-чартерде берілген құқықтар шегінде өз атынан димайз чартер жасасуға құқылы. Димайз-чартерді жасасу кемені жалдаушыны кемесімен жалданушымен жасасқан бербоут-чартерді орындаудан босатпайды.

447-бап. Бербоут-чартер шарты бойынша кеменiң теңiзде жүзу жағдайын қамтамасыз ету

1. Кемесiмен жалданушы кеменi жалдаушыға кеменi берер кезде оны теңiзде жүзетiн жағдайына келтiрiп қоюға - бербоут-чартерде көзделген кеменi жалдау мақсаттары үшiн кеменiң (оның корпусының, қозғалтқышының және жабдықтарының) жарамдылығын қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.
2. Кеменi жалдаушы бербоут-чартердiң қолданылу мерзiмi iшiнде кеменi теңiзде жүзетiн жағдайда ұстауға мiндеттi, бұл ретте кеменiң жасырын кемшiлiктерiн жою кемесiмен жалданушының мiндетi болып табылады.

448-бап. Бербоут-чартер талаптары бойынша кеме экипажын жасақтау

Кеме экипажын жасақтауды кеменi жалдаушы жүзеге асырады. Кеменi жалдаушы кеме экипажын бұрын осы кеменiң экипаж мүшелерi болмаған адамдардан немесе бербоут-чартердiң немесе димайз-чартердiң талаптарына сәйкес, бұрын осы кеме экипажының мүшелерi болған адамдардан жасақтауға құқылы. Кеме экипажын жасақтау әдiсiне қарамастан, кеме капитаны мен кеме экипажының басқа да мүшелерi кеменi жалдаушыға бағынады.

449-бап. Кеменi жалдаушының кеменi пайдалану және оны қайтару жөнiндегi мiндеттерi

1. Кеменi жалдаушы кеменi пайдалануды бербоут-чартердiң талаптарына сәйкес жүзеге асырады және оны пайдалануға байланысты барлық шығыстарды, соның iшiнде кеме экипажының мүшелерiн ұстауға арналған шығыстарды да көтередi.
2. Бербоут-чартердiң қолданылу мерзiмi аяқталғаннан кейiн кеменi жалдаушы кемесiмен жалданушыға, кеменiң қалыпты тозуын ескере отырып, өзi қандай күйде алса, сондай күйде қайтаруға мiндеттi.

450-бап. Кеменi жалдаушының үшiншi тұлғалар алдындағы жауапкершiлiгi

Кемеден аққан мұнайдан теңiздiң ластануы келтiрген залалды және қауiптi жүктердi теңiз арқылы тасымалдауға байланысты залалды өтеу талаптарын қоспағанда, кеменi жалдаушы кеменi пайдалануға байланысты туындайтын талаптар бойынша үшiншi тұлғалар алдында жауапты болады.

451-бап. Кеменi құтқарудан, оның опат болуынан немесе зақымдануынан келтiрiлген зияндар

Егер зиян өзiнiң кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдемесе, кеменi құтқарудан, оның опат болуынан немесе зақымдануынан келтiрiлген зияндарды кеменi жалдаушы көтередi.

452-бап. Кемесiмен жалданушыға жалдау ақысын төлеу

1. Кемесiмен жалданушыға кеменi жалдаушы тараптар келiскен cтaвкa бойынша бiр ай бұрын жалдау ақысын төлейдi. Егер кеменiң жарамсыздығы кеменi жалдаушының кiнәсiнен болмаса ғана, кеменi жалдаушы кеменiң теңiзде жүзе алмайтын жағдайда болуы салдарынан пайдалануға жарамсыз уақыт үшiн кемеге жалдау ақысы мен шығыстар төлеуден босатылады.
2. Осы Кодекстiң 461-бабында көзделген жағдайды қоспағанда, жалдау ақысын төлеу мерзiмi күнтiзбелiк он бес күннен артық өткiзiлiп алған жағдайда, кемесiмен жалданушының кеменi жалдаушыдан кеменi ескертусiз алып қоюға және кеменi жалдаушыдан мерзiмiн өткiзiп алғандықтан келтiрiлген зияндарды өндiрiп алуға құқығы бар.
3. Кеме опат болған жағдайда жалдау ақысы бербоут-чартерде көзделген күннен бастап, кеме опат болған күнге дейiн немесе, егер бұл күндi анықтау мүмкiн болмаса, кеме туралы соңғы хабар алынған күнге дейiн төленуге тиiс.

453-бап. Кеменi алып қоюға жол бермеу

Осы Кодекстiң 462-бабында белгiленген ережелерге сәйкес, кеменi сатып алу шартымен жасалған бербоут-чартер бойынша жалдау ақысын төлеу мерзiмi күнтiзбелiк он бес күннен астам өткiзiлiп алған жағдайда, егер мұндай мерзiмiн өткiзiп алу кеменi жалдаушыға байланысты емес мән-жайлардан туындаса, кеме иесiнiң кеменi жалдаушыдан кеменi алып қоюға құқығы жоқ, бiрақ кеменi жалдаушыдан мерзiмiн өткiзiп алу келтiрген зияндарды өндiрiп алуға құқылы.

454-бап. Кеменi сатып алу

Егер кеменi жалдаушы бербоут-чартер бойынша өз мiндеттемелерiн орындап, осы Кодекстiң 460-бабының 1-тармағына сәйкес ең соңғы жалдау ақысын төлесе, кеменi жалдаушы кеменi сатып алатын талаппен жасалған бербоут-чартер бойынша, бербоут-чартердiң қолданылу мерзiмi бiткеннен кейiн кеме кеменi жалдаушының меншiгiне өтедi.

455-бап. Сатып алынған кеменiң кемшiлiктерi үшiн жауапкершiлiк

Егер кеменi жалдаушы кеменiң кемшiлiктерi кеме өзiне берiлгенге дейiн, немесе ол берiлгенге дейiн туындаған себептерге байланысты пайда болғанын дәлелдесе, кеменi жалдаушы сатып алған кеменiң кез келген кемшiлiктерi үшiн, соның iшiнде байқалмайтын кемшiлiктерi үшiн кемесiмен жалданушы жауапты болады.

V. Сүйретiп жүзу шарты

456-бап. Сүйретiп жүзу шарты

Сүйретiп жүзу шарты бойынша бiр кеменiң иесi сыйақы алып, екiншi кеменi немесе өзге де жүзбелi объектiнi белгiлi бiр қашықтыққа не порт айдынында маневрлер жасау үшiн, соның iшiнде кеменi немесе өзге де жүзбелi объектiнi портқа кiргiзу не оны порттан шығару үшiн сүйретiп жүзуге мiндеттенедi.

457-бап. Сүйретiп жүзу шарты тараптарының мiндеттерi

Сүйретiп жүзу шартының әрбiр тарабы өз кемесiн немесе өзге де жүзбелi объектiнi сүйретiп жүзуге жарамды күйге алдын ала келтiрiп қоюға мiндеттi.

458-бап. Теңiзде сүйретiп жүзу кезiндегi жауапкершiлiк

1. Теңiзде сүйретiп жүзу сүйретiп жүзушi кеме капитанының басқаруымен жүзеге асырылады.
Теңiзде сүйретiп жүзу кезiнде сүйретуге алынған кемеге немесе өзге де жүзбелi объектiге не олардағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген залал үшiн, егер залал өз кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдей алмаса, сүйретiп жүзушi кеменiң иесi жауапты болады.
2. Теңiзде сүйретiп жүзу шартының тараптары жазбаша нысандағы келiсiммен теңiзде сүйретiп жүзудi басқару жөнiндегi мiндеттi сүйретуге алынған кеменiң немесе өзге де жүзбелi объектiнiң капитанына жүктей алады. Бұл жағдайда теңiзде сүйретiп жүзу кезiнде сүйретiп жүзушi кемеге не ондағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген залал үшiн, егер залал өз кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдей алмаса, сүйретуге алынған кеменiң немесе өзге де жүзбелi объектiнiң иесi жауапты болады.

459-бап. Портта сүйретiп жүзу кезiндегi жауапкершiлiк

1. Портта сүйретiп жүзу сүйретуге алынған кеме немесе өзге де жүзбелi объект капитанының басқаруымен жүзеге асырылады.
Портта сүйретiп жүзу кезiнде сүйретiп жүзушi кемеге не ондағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген залал үшiн, егер залал өз кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдей алмаса, сүйретуге алынған кеменiң немесе өзге де жүзбелi объектiнiң иесi жауапты болады.
2. Портта сүйретiп жүзу шартының тараптары жазбаша нысандағы келiсiммен портта сүйретiп жүзудi басқару жөнiндегi мiндеттi сүйретiп жүзушi кеменiң капитанына жүктеуге құқылы. Бұл жағдайда портта сүйретiп жүзу кезiнде сүйретуге алынған кемеге немесе өзге де жүзбелi объектiге не олардағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген залал үшiн, егер залал өз кiнәсiнен келтiрiлмегенiн дәлелдей алмаса, сүйретiп жүзушi кеменiң иесi жауапты болады.

460-бап. Мұз қатқан жағдайда сүйретiп жүзу кезiндегi жауапкершiлiк

Мұз қатқан жағдайда сүйретiп жүзу кезiнде сүйретуге алынған кемеге немесе өзге де жүзбелi объектiге не олардағы адамдарға немесе мүлiкке келтiрiлген залал үшiн, егер залал сүйретiп жүзушi кеме иесiнiң кiнәсiнен келтiрiлгенi дәлелденбесе, ол жауапты болмайды.

VI. Көлiк экспедициясының, теңiз агенттiгiн жүргiзудiң,
теңiз делдалдылығының шарты

461-бап. Көлiк экспедициясының шарты

1. Көлiк экспедициясының шарты Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне, осы Кодекске және Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн көлiктегі экспедиторлық қызметтi жүзеге асыру ережелерiне сәйкес жасалады.
2. Көлiк экспедициясының шарты бойынша бiр тарап (экспедитор) сыйақы алып және екiншi тараптың (клиенттiң, жүктi жөнелтушiнiң немесе алушының) есебiнен экспедиция шартында белгiленген, жүк тасымалдауға байланысты қызметтердi орындауға немесе орындауды ұйымдастыруға, соның iшiнде клиенттiң атынан немесе өз атынан жүк тасымалдау шартын жасасуға мiндеттенедi.

462-бап. Теңiз агенттігiн жүргiзу шарты

1. Теңiз агенттiгiн жүргiзу шарты теңiз агентi мен кеме иесi арасында жасалған көлiк экспедициясының шарты болып табылады.
2. Теңiз агенттiгiн жүргiзу шарты бойынша теңiз агентi сыйақы алып және кеме иесiнiң есебiнен жүк тасымалдауға байланысты, шартта белгiленген қызмет көрсетудi орындауға немесе орындауды ұйымдастыруға мiндеттенедi. Шартта белгiленген өкiлеттiктер шегiнде теңiз агентi өз атынан және кеме иесiнiң атынан:
1) кеменiң портқа келуiне, кеменiң портта болуына және кеменiң порттан шығуына байланысты қажеттi iс-әрекеттердi орындайды;
2) кеменiң портта болуына байланысты төленуге тиiстi сомаларды төлендi;
3) кеменi жабдықтауды және оған портта қызмет көрсетудi ұйымдастыруда кеме капитанына көмек көрсетедi;
4) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын жасасады;
5) жүктiң құжаттарын ресiмдейдi;
6) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартынан туындайтын талаптар бойынша кеме иесiне тиесiлi соманы алады;
7) шартқа сәйкес өзге де iс-әрекеттердi жасайды.
3. Теңiз агентi кеме иесiнiң келiсiмiмен өзiне осындай әрекеттер жасауға уәкiлдiк берген екiншi тараптың пайдасына да заңдық және өзге де әрекеттердi жасауға құқылы.
4. Шартты орындау мақсатында теңiз агентi кеме иесiнiң алдында теңiз субагентiнiң әрекеттерi үшiн жауапты болып қала отырып, басқа тұлғалармен теңiз агенттiгiн жүргiзу шарттарын жасасуға құқылы. Егер теңiз субагентi сенiм бiлдiрудi беру негiзiнде әрекет етпесе ғана, теңiз субагентiнiң кеме иесi атынан үшiншi тұлғалармен мәмiлелер жасасуға құқылы емес.
5. Теңiз агентi:
1) кеме иесiнiң мүдделерiн көздейтiн және теңiз агенттiгiн жүргiзу практикасына сәйкес қызметтi адал жүзеге асыруға;
2) өз өкiлеттiктерi шегiнде әрекет етуге;
3) кеме иесiне оның талап етуiмен тапсырмалардың орындалу барысы туралы барлық мәлiметтердi хабарлауға;
4) жасалған мәмiле бойынша алынғандардың бәрiн кiдiртпей кеме иесiне беруге;
5) қаражаттың жұмсалу есебiн жүргiзуге;
6) кеме иесiне тиiстi құжаттарды қоса тiркеп, тапсырмалардың орындалуы туралы, егер тапсырмалардың сипаты бойынша бұл талап етiлсе, есеп беруге мiндеттi.
6. Егер шартта өзгеше көзделмеген жағдайда, кеме иесi:
1) кеме агентiне теңiз агенттiгiн жүргiзу шартына сәйкес әрекеттер жасауға жеткiлiктi қаражат беруге;
2) теңiз агентiне оның жұмсаған шығыстарын өтеуге;
3) егер теңiз агентi кеме иесiнiң атынан және өз өкiлеттiктерi шегiнде әрекет жасаса, теңiз агентi әрекеттерiнiң салдары үшiн жауапты болуға;
4) теңiз агентiне теңiз агенттiгiн жүргiзу шартында белгіленген мөлшерде және тәртiппен сыйақы төлеуге;
5) теңiз агентiнiң шартқа сәйкес орындағандарының бәрiн кiдiртпей қабылдауға мiндеттi.
7. Теңiз агенттiгiн жүргiзу шарты белгiсiз мерзiмге жасалған жағдайда, тараптардың әрқайсысы шартты бұзатындығы туралы екiншi тарапқа шарт бұзылғанға дейiн үш айдан кешiктiрмей хабарлап, мұндай шартты бұзуға құқылы.

463-бап. Теңiз делдалдығының шарты

1. Теңiз делдалдығының шарты бойынша, делдал (теңiз брокерi) сенiм бiлдiрушiнiң тапсыруы бойынша оның атынан және соның есебiнен кемелердi сатып алу-сату кемелердi жалдап алу сүйретiп жүзу шарттарын, сондай-ақ теңiздегi сақтандыру шарттарын жасасқан кезде теңiз делдалдығының шартында белгiленген сыйақы үшiн делдалдық қызметтер көрсетуге мiндеттенедi.
2. Теңiз брокерi, егер тараптар оған уәкiлеттiк берсе, шарттар жасасқан кезде екi тараптың өкiлi болуға құқылы. Бұл ретте теңiз брокерi тараптардың әрқайсысына өзiнiң екiншi тарапқа да өкiлдiк жасайтынын хабарлауға және делдалдық қызметтердi көрсеткен кезде екi тараптың да мүдделерiн көздеп әрекет жасауға мiндеттi.

12-параграф. Жалпы авария

464-бап. Жалпы авария ұғымы және оны бөлу принциптерi

1. Теңiздегi ортақ iске жалпы қауiпсiздiк және мүлiктi жалпы қауiптен сақтау мақсатында жасалған теңiз арқылы тасымалдау ережелерiне сәйкес теңiздегi ортақ iс аяқталған күнi және сол жерде кеменiң, жүктiң және жалдау ақысы құнына мөлшерлес етiп кеме, жүк және жалдау ақысы арасында бөлiнетiн зияндар және (немесе) шығыстар жалпы авария деп танылады.
Жалпы авария деп танылатын залалдарға:
1) құтқару жөнiндегi шаралардың қолданылуы туғызған залалдар;
2) жүктiң, отынның, жабдықтау заттарының зақымдануы немесе жоғалуы, жалдау ақысының ысырабы туғызған залалдар;
3) кеменiң, оның машиналарының немесе керек-жарақтарының зақымдануы туғызған залалдар жатады.
Жалпы авария деп танылатын шығыстарға:
1) кеменiң паналайтын жерге кiруi туғызған шығыстар;
2) кеменi уақытша жөндеу туғызған шығыстар;
3) жалпы қауiпсiздiк үшiн кеменi кiдiрте тұру туғызған шығыстар;
4) кеменi жүзуге жарамсыз деп танудың немесе кеменiң рейстi жалғастырудан бас тартуының салдарынан туған шығыстар;
5) құтқаруға жұмсалған шығыстар;
6) қоршаған ортаға нұқсан келтiрудi болғызбау жөнiндегi шаралар туғызған шығыстар жатады.
Жалпы аварияға жатқызылған шығыстардың орнына жұмсалған кез келген қосымша шығыстар (алмастырушы шығыстар) жалпы авария деп танылады. Алмастырушы шығыстар теңiздегi ортақ iске қатысушылардың қайсы бiреуi алған үнемге қарамастан, жол берiлмеген шығыстар мөлшерiнде ғана өтеледi.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған әрекеттердiң тiкелей салдары болып табылатын залалдар ғана жалпы авария деп танылады.
3. Тасымалдау ережелерiне сәйкес, жалпы авария кеме, жүк және жалдау ақысы арасында олардың теңiздегi ортақ iстiң аяқталған күнi мен орнындағы құнына мөлшерлес бөлiнедi.
4. Бiр немесе бiрнеше кеме басқа бiр кеменi немесе басқа кемелердi сүйретiп не итерiп жүзген, олардың бәрi құтқару операциясына емес, коммерциялық қызметке қатысқан жағдайда да теңiздегi ортақ iс орын алады.
Егер кеме басқа кемеден немесе басқа кемелерден жай бөлiнiп кету нәтижесiнде қауiпсiз жағдайда болса, басқа кемемен немесе басқа кемелермен бiрге жалпы қауiпке ұшырамайды. Бөлiнiп кету жалпы авария актiсi болып табылатын жағдайда, теңiздегi ортақ iс жалғастырыла бередi.

465-бап. Кеменiң паналайтын орынға кiруiнен туындаған шығыстар

1. Жазатайым оқиғаның немесе жалпы қауiпсiздiк үшiн осындай кiрудi немесе оралуды қажет еткен басқа бiр төтенше мән-жайдың салдарынан кеменiң портқа немесе өзге де бiр паналайтын жерге кiруi не кеменiң портқа немесе өзге де жүк тиеу орнына оралуына жұмсалған шығыстар жалпы авария деп танылады.
2. Кеменiң паналайтын орынға кiруiне немесе оның жүк тиеу орнына оралуына жұмсалған шығыстар жалпы авария деп танылатын жағдайда, оған кеменiң осындай орыннан жүк немесе жүктiң бiр бөлiгiн алып шығуына байланысты шығыстар да жатады.
3. Осы баптың 1-тармағында аталған мән-жайлар кезiнде кеменiң паналайтын орынға кiруi немесе оның жүк тиеу орнына оралуы салдарынан рейстiң ұзартылуына байланысты кеме экипажының мүшелерiне жалақы мен жабдықталым төлеуге, отын мен жабдықтау заттарына жұмсалған шығыстар жалпы авария деп танылады.
4. Осы баптың 1-3-тармақтарында белгiленген ережелер тиiсiнше кеменiң кiрген және оған жөндеу жүргiзу мүмкiн болмаған паналау орнынан басқа портқа немесе басқа жерге орын ауыстыруына жұмсалған шығыстарға қатысты, сондай-ақ кеменi уақытша жөндеуге, оның сүйретiп жүзуге алынуы мен рейстiң ұзартылуына байланысты шығыстарға қатысты қолданылады.

466-бап. Кеменi уақытша жөндеуден туған шығыстар

Жүк тиеу орнында, кеме кiрген орында немесе жалпы қауiпсiздiк үшiн кеме паналаған орында кемеге уақытша жүргiзiлген жөндеуге не жалпы авариялық құрбандықтар салдарынан болған зақымдарды жоюға жұмсалған шығыстар жалпы аварияға жатқызылады. Рейстi аяқтау үшiн қажеттi кездейсоқ зақымдарды уақытша жоюға жұмсалған шығыстар жалпы аварияға жатқызылып, егер мұндай зақымдарды жою жүргiзiлмеген болса, ол әлгi алдын алу шығыстарының мөлшерiнде ғана өтеледi.

467-бап. Жалпы қауiпсiздiк үшiн кеменi кiдiртуден туындаған шығыстар

1. Жазатайым оқиғалар салдарынан әлдебiр портта немесе орында кеменi кiдiртiп қоюдан туындаған, кеме экипажына жалақы және жабдықталым төлеуге жұмсалған шығыстар немесе жалпы қауiпсiздiк үшiн не осындай жазатайым оқиғалар немесе басқа да төтенше оқиғалар келтiрген зақымдарды жою үшiн жұмсалған басқа да төтенше шығыстар, егер мұндай жою рейстi қауiпсiз жалғастыру үшiн қажет болса, жалпы авария деп танылады. Жалпы аварияға жатқызылмаған зақымдарды жоюға жұмсалған шығыстарды қоспағанда, осындай кiдiрту кезiнде туындаған отынға, жабдықтау заттарына жұмсалған шығыстар мен порттың шығыстары жалпы аварияны бөлу тәртiбiмен өтеледi.
2. Осы баптың 1-тармағында белгiленген ережелер қайсыбiр жазатайым оқиғаға немесе рейс кезiнде орын алған өзге де төтенше жағдайға байланысты емес зақымдарды жою салдарынан кеменi кiдiрту туғызған шығыстарға қолданылмайды. Тiптi зақымдарды жою рейстi қауiпсiз жалғастыру үшiн қажет болса да, мұндай шығыстар жалпы авария деп танылмайды.

468-бап. Кеменi жүзуге жарамсыз деп тану немесе кеменiң рейстi жалғастырудан бас тартуы салдарынан туындаған шығыстар

Кеме жүзуге жарамсыз деп танылған немесе кеме рейстi жалғастырудан бас тартқан жағдайда кеме жүзуге жарамсыз деп танылғанға немесе кеме рейстi жалғастырудан бас тартқанға дейiн не жүктi түсiру аяқталмаған жағдайда жүктi түсiру аяқталғанға дейiн (сақтауға, сақтандыруға, кеме экипажының жалақысына және оның жабдықталымына, отынға, жабдықтау заттарына, порт шығыстарына) жұмсалған шығыстар ғана жалпы аварияға жатқызылады.

469-бап. Құтқаруға жұмсалған шығыстар

1. Егер құтқару осы Кодекстiң 472-бабының 1-тармағында аталған мақсатта жүзеге асырылса, теңiздегi ортақ iске қатысушы тараптар құтқаруға жұмсаған шығыстар, құтқару шарт негiзiнде немесе өзге де түрде жүзеге асырылғанына қарамастан, жалпы авария деп танылады.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған шығыстарда құтқару үшiн берiлетiн сыйақы қамтылады, оның мөлшерiн анықтаған кезде осы Кодекстiң 503-бабы 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген талаптар ескерiледi.
Құтқарушыға кеме иесi осы Кодекстiң 504-бабының 4-тармағында көзделген мөлшерде төлейтiн арнаулы өтем жалпы авария деп танылмайды.

470-бап. Қоршаған ортаға залал келтiрудi болғызбау немесе азайту жөнiндегi шаралардан туындаған шығыстар

Қоршаған ортаға залал келтiрудi болғызбау немесе азайту жөнiндегi шаралардан туындаған шығыстар, егер олар мына жағдайлардың бiрiнде немесе бәрiнде:
1) жалпы қауiпсiздiк мақсатында жүзеге асырылған операцияның бөлiгі ретiнде, бiрақ оны теңiздегi ортақ iстен тыс тарап қолданған болып, сол тарапқа құтқарғаны үшiн сыйақыға құқық берiле қалған жағдайда;
2) осы Кодекстiң 473-бабында аталған мән-жайлар кезiнде кеменi портқа кiргiзу не кеменi порттан немесе орыннан шығару жағдайында;
3) осы Кодекстiң 473-бабында көзделген мән-жайлар кезiнде кеменi портта немесе орында кiдiрту жағдайында жасалса, жалпы аварияға жатқызылады. Кемеден ластаушы заттар ағуы немесе төгiлуi iс жүзiнде орын алған жағдайда, осыған байланысты қоршаған ортаға залал келтiрудi болғызбау немесе азайту жөнiндегi қажеттi қосымша шаралардан туындаған шығыстар жалпы авария деп танылмайды;
4) жүктi түсiруге, қоймаға салуға немесе қайта тиеуге байланысты шығыстар, егер аталған операцияларға жұмсалған шығыстар жалпы авария деп танылса, жалпы аварияға жатқызылады.

471-бап. Құтқару жөнiнде шаралар қолданудан туындаған зияндар

Осы Кодекстiң 472-бабында аталған белгілер болған жағдайда, атап айтқанда:
1) жүктi кеме бортынан сыртқа лақтырғанда келтiрiлген зияндар, сондай-ақ жалпы қауiпсiздiк үшiн жасалған құрбандықтар салдарынан, атап айтқанда жүктi лақтыру үшiн ашылған люктер немесе сол үшiн жасалған басқа да тесiктер арқылы трюмге судың кiру салдарынан кемеге немесе жүкке келтiрiлген зияндар;
2) кемедегi өрттi сөндiруге байланысты кемеге немесе жүкке келтiрiлген зияндар, соның iшiнде кеменi сол мақсатпен жағаға шығарып тастау немесе жанып жатқан кеменi суға батыру iсiн жүргiзуден болған зияндар;
3) кеменiң қайраңға өзi шыға алу-алмауына қарамастан, кеменi қайраңға әдейi отырғызу арқылы кемеге немесе жүкке келтiрiлген зияндар;
4) кеменi қайраңнан шығару кезiнде кеме двигателiнiң басқа да машиналары мен қазандарының зақымдануынан кемеге келтiрiлген зияндар;
5) жүктi, отынды немесе жабдықтау заттарын кемеден лихтерлерге қайта тиеу арқылы қайраңда қалған кеменi жеңiлдетуге, лихтерлердi жалдауға және оларды кемеге қайта тиеуге жұмсалған төтенше шығыстар, сондай-ақ осының салдарынан келтiрiлген басқа да зияндар жалпы авария деп танылады.

472-бап. Жүктiң, отынның не жабдықтау заттарының зақымдануынан немесе жойылуынан, жалдау ақысының ысырабынан келтiрiлген зияндар

1. Егер аталған операцияларды жүзеге асыруға жұмсалған шығыстар жалпы авария деп танылған жағдайларда, жүктiң, отынның не жабдықтау заттарының кемедегi орнынан ауыстырып қою, кемеден түсiру, кемеге қайта тиеу мен орналастыру нәтижесiнде, сондай-ақ оларды сақтау нәтижесiнде келтiрiлген зақымдануынан немесе жойылуынан болған шығындар, жалпы авария деп танылады.
2. Жүктiң жоғалуынан туындаған жалдау ақысының ысырабы, жүктiң жоғалуы жалпы аварияны бөлу тәртiбiмен өтелетiн жағдайларда, жалпы авария деп танылады. Бұл ретте кеме иесi алу мақсатында шығарып, бiрақ құрбандық салдарынан жүзеге асырылмаған шығыстар жалдау ақысынан шығарып тасталады.

473-бап. Кеменiң, оның машиналарының немесе керек-жарақтарының зақымдануынан туындаған зияндар

1. Кеменiң, оның машиналарының немесе керек-жарақтарының зақымдануынан болған жалпы аварияны құрайтын зияндар зақымданған немесе жоғалған нәрсенi жөндеу, түзету немесе ауыстыру құны негiзге алына отырып анықталады. Бұл ретте осы Кодекстiң 483-бабына сәйкес, "ескiнiң орнына жаңа үшiн" шегерiмi жасалады.
2. Кемеге жөндеу жүргiзiлмеген жағдайда, кеменiң зақымдануынан болған зиян кеменiң зақымдану салдарынан кемiген құнына және кеме жөндеу құнынан аспайтын сметаға сәйкес сомамен анықталады.

474-бап. Жалпы авария деп танылмайтын зияндар (жеке авария)

1. Осы Кодекстiң 472-бабының 1-тармағында белгiленген, жалпы авария белгiлерiне жатпайтын зияндар, сондай-ақ осы баптың 2-тармағында аталған зияндар жеке авария деп танылады. Мұндай зияндар кеме, жүк және жалдау ақысы арасында бөлiнбеуге тиiс және оларды зардап шеккендер көтередi немесе олардың келтiрiлгенi үшiн жауаптылар көтередi.
2. Осы Кодекстiң 472-бабының 1-тармағында аталған белгiлерi болған күннiң өзiнде де:
1) сауда мақсатында теңiзде жүзу ережелерi мен үрдiстерi бұзыла отырып, кемеде тасылып келе жатқан, борттан лақтырылып тасталған жүктiң құны;
2) кемедегi өрттi сөндiруге байланысты түтiннiң немесе қызудың әсер етуi салдарынан келтiрiлген зияндар;
3) кеменiң теңiздегi қауiп салдарынан бұрын бұзылған немесе iс жүзiнде жойылған сынықтарын немесе бөлiктерiн шауып тастаудан келтiрiлген зияндар;
4) жүзiп келе жатқан кеме қозғалтқыштарының жұмысын немесе двигательдерiнiң, басқа да машиналарының, қазандарының өзге де жұмысын тездетуден келтiрiлген зияндар;
5) рейс ұзақтығын ұлғайту салдарынан кемеге немесе жүкке келтiрiлген зияндар немесе ысыраптар (кiдiрiстен, бағаның өзгеруiнен болған және басқа зияндар) жалпы авария деп танылмайды.

475-бап. "Ескiнiң орнына жаңа үшiн" шегерiмдер

1. Жасалған уақыты он бес жылдан аспайтын кеменi жөндеу кезiнде ескi материалдар немесе кеменiң бөлiктерi жаңаларымен ауыстырылған жағдайда, осы Кодекстiң 481-бабына сәйкес жалпы аварияға жатқызылатын жөндеу құны, осы баптың 2-4-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жөндеу құнының үштен бiр бөлiгiне кемiтiледi.
2. Соқтығысуға кемелердiң бiрi кiнәлi болған жағдайда жалпы авария деп танылатын кеменiң уақытша жөндеу құнынан, сондай-ақ азық-түлiктiң, жабдықтау заттарының, зәкiрлердiң және зәкiр шынжырларының құнынан "ескiнiң орнына жаңа үшiн" шегерiмдер жасалмайды.
3. Кеменi құрғақ докта, стапельде жөндеу және кеменiң орнын ауыстыру қажеттiгi туғызатын шығыстар толығымен жалпы аварияға жатқызылады.
4. Мұның алдындағы корпусты бояу мен жабу жалпы авария актiсiне дейiнгi соңғы он екi айда орын алған жағдайда да кеменi жөндеу кезiнде оны тазалауға, бояуға және корпусын жабуға жұмсалған шығыстар елу процент мөлшерiнде жалпы авария деп танылады.
5. "Ескiнiң орнына жаңа үшiн" шегерiмдердi қолдану үшiн кеменiң жасалған уақыты оны жасау аяқталған жылдың 31 желтоқсанынан бастап, жалпы авария актiсiнiң күнiне дейiн есептеледi. Кеменi оқшаулауға, оның құтқару және басқа шлюпкаларына, байланыс құралдарына, навигациялық аспаптары мен жабдықтарына, машиналары мен қазандарына қатысты олардың нақты жасалған уақыты есепке алынады.

476-бап. Диспаша және диспашерлер

Мүдделi тараптардың өтiнiшi бойынша жалпы аварияны анықтау диспашерлердiң диспаша жасауына әкеп соғады.

477-бап. Диспаша жасағанда негiзге алынатын дәлелдемелер мен материалдар

1. Жалпы аварияны бөлудi талап ететiн тарап мәлiмделген зияндар шын мәнiнде жалпы авария деп танылуға тиiс екенiн дәлелдеуге мiндеттi.
2. Диспаша жасауда мүдделерi қозғалуы мүмкiн тұлға диспашерге теңiздегi ортақ iс аяқтағанға дейiн бiр жыл iшiнде өтеудi талап ететiн ысыраптары немесе шығыстары туралы жазбаша нысанда өтiнiш бередi.
Мұндай өтiнiш берiлмеген немесе мұндай өтiнiш туралы сұрау салудан кейiн он екi ай iшiнде тұлға мәлiмделген талапты негіздеу мақсатында дәлелдемелердi не мүлiктiң құны туралы деректердi табыс етпеген жағдайда, диспашер өзiнде бар ақпарат негiзiнде диспаша жасауға құқылы. Бұл ретте диспашаға оның көрiнеу дұрыс болмауы негiзiнде ғана дау туғызылуы мүмкiн.
3. Диспаша жасалып жатқан кезде шешу үшiн арнаулы бiлiмдер (кеме жүргiзу, кеме жасау, кемелердi жөндеу, кемелер мен жүктердi бағалау, сондай-ақ өзге де арнаулы бiлiмдер) талап етiлетiн мәселелер туындаған жағдайда, диспашер өзi тағайындаған сарапшыға тиiстi қорытынды дайындауды тапсыруға құқылы. Мұндай қорытындыны диспашер басқа дәлелдемелермен қатар бағалайды.
4. Диспаша жасаудың негiзiне алынған материалдар танысу үшiн ашық болуға тиiс және диспашер мүдделi тұлғалардың талап етуi бойынша оларға материалдар деректерiнiң куәландырылған көшiрмелерiн солардың есебiнен беруге мiндеттi.

478-бап. Диспаша жасау үшiн алым

Диспаша жасалғаны үшiн алым алынады, ол диспашаға енгiзiлiп, барлық мүдделi тұлғалардың арасында олардың жалпы аварияға қатысу үлесiне бара-бар бөлiнедi.

479-бап. Диспашаны түзету және оған дауласу

1. Диспашалар тiзiлiмiнде диспаша тiркелгеннен кейiн ондағы есептеулерден табылған қателердi диспашер өз бастамасымен немесе араларында жалпы авария бөлiнген тұлғалардың өтiнiшi бойынша диспашаға оның құрамдас бөлiгi болып табылатын қосымша (аддендум) жасау арқылы түзетуi мүмкiн.
2. Араларында жалпы авария бөлiнген тұлғалар диспаша немесе оған аддендум алынған күннен бастап алты ай iшiнде, бұл туралы диспашерге оған талап-арыздың көшiрмесiн жiберу арқылы мiндеттi түрде хабарлай отырып, диспашерге сотта дау айта алады.
3. Диспашер сотта диспаша туралы даудың қаралуына қатысуға және iстiң мәнi бойынша түсiнiктеме беруге құқылы немесе, егер талап етiлсе, мiндеттi.
4. Диспаша туралы дауды қарайтын сот диспашаны күшiнде қалдыруы, оған өзгерiстер енгiзуi немесе оның күшiн жойып, диспашерге сот шешiмiне сәйкес жаңа диспаша жасауды тапсыруы мүмкiн.

480-бап. Диспашаның орындалуы

Осы Кодекстiң 437-бабының 2-тармағында көзделген мерзiмде диспашаға дау айтылмаған немесе дау айтылып, бiрақ сот күшiнде қалдырған жағдайда, ол бойынша өндiрiп алу Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жүргiзiлуi мүмкiн.

13-параграф. Кемелер соқтығысқан жағдайдағы зиянды өтеу

481-бап. Кемелердiң соқтығысуынан келтiрiлген зиян үшiн жауапкершiлiк

1. Кемелердiң соқтығысуынан келтiрiлген зиян Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде белгiленген тәртiппен өтеледi.
2. Кемелердiң соқтығысуы лоцманның кiнәсiнен, соның iшiнде мiндеттi лоцмандық алып өту кезiнде болған жағдайда жауапкершiлiк нақ сол тәртiппен анықталады.
3. Кемелердiң соқтығысуы екi немесе одан да көп тараптың кiнәсiнен болған жағдайда, келтiрiлген зиян үшiн жауапкершiлiк олардың әрқайсысы кiнәсiнiң деңгейiне мөлшерлес анықталады. Тараптардың әрқайсысы кiнәсiнiң деңгейiн анықтау мүмкiн болмаған жағдайда, соқтығысудың мән-жайлары негiзге алына отырып, жауапкершiлiк олардың арасында тең бөлiнедi.
4. Кеме иелерi зардап шегушiлер немесе Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына сәйкес зиянды өтеттiруге құқығы бар адамдар алдында азаматтың өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн ортақ жауапкершiлiкте болады.
Келтірiлген зиянды бiрлесiп өтеген кеме иесi зардап шегушiге зиян келтiрушiлердiң әрқайсысынан осы зиян келтiрушi кiнәсiнiң деңгейiне сәйкес келетiн мөлшерде зардап шегушiге төленген өтем үлесiн талап етуге құқылы.

482-бап. Жауапкершiлiктi жоққа шығаратын мән-жайлар

1. Кемелердiң соқтығысуы кездейсоқ соқтығысу, еңсерiлмейтiн күштiң салдарынан соқтығысу жағдайында зиян келтiрiлуiне тараптардың кiнәсi болмаған немесе соқтығысу себептерiн анықтау мүмкiн болмаған жағдайда тараптардың бiрде-бiреуiнiң зиянның өтелуiн талап етуге құқығы жоқ. Мұндай жағдайда тараптардың әрқайсысы өзi келтiрген зиянға тәуекел етедi.
2. Кемелер немесе олардың бiрi соқтығысу кезiнде зәкiрде тұрған немесе өзге бiр әдiспен бекiтiлген жағдайда да осы баптың 1-тармағында белгiленген ережелер қолданылады.

14-параграф. Қауiптi жүктердi тасымалдаудан және теңiздiң
кемелерден аққан мұнаймен ластануынан келтiрiлген залал үшiн
жауапкершiлiк

483-бап. Кеме иесiнiң жауапкершiлiгi

1. Осы Кодекстiң 495-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, кеме иесi қауiптi жүктi тасымалдау сыңарынан және (немесе) теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануынан оқыс жағдай туындаған кезден бастап зардап шегушi тұлғаға келтiрiлген зиян мен залал үшiн жауапты болады.
2. Мыналар:
1) қауiптi жүктiң кемеде және кеме сыртында азаматтың өмiрi мен денсаулығына зиян келтiруi;
2) қауiптi жүктiң салдарынан мүлiктiң кемеде немесе кеме сыртында жоғалуы, кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi);
3) қауiптi жүк келтiрген, қалпына келтiру шараларына жұмсалатын шығыстармен шектелген қоршаған ортаның ластануынан болған залалдар, сондай-ақ осындай залал келтiрiлуi салдарынан қолдан шығып кеткен тиiмдiлiк;
4) ескерту шараларына жұмсалған шығыстар және кейiннен осындай шаралар келтiрген залал қауiптi жүктердi тасымалдауға байланысты залал болып табылады.
3. Мыналар:
1) мұнайдың ағуы немесе төгiлуi қай жерде болса да, кемеден мұнайдың ағуы немесе төгiлуi салдарынан болған кеме сыртындағы ластанудан келтiрiлген, қалпына келтiру шараларына жұмсалатын шығыстармен шектелген залал, сондай-ақ осындай залал келтiрiлуi сыңарынан қолдан шығып кеткен тиiмдiлiк;
2) алдын алу шараларына жұмсалған шығыстар және кейiннен осындай шаралар келтiрген залал жүк немесе өз отыны ретiнде тасымалданатын кемеден аққан мұнайдың теңiздi ластауынан келтiрiлген залал болып табылады.

484-бап. Екi немесе одан да көп кеме иелерiнiң ортақ жауапкершiлiгi

Екi немесе одан да көп кеме қатысқан оқыс жағдай салдарынан ластанудан залал келтiрiлген ретте, оқыс жағдайға қатысы бар барлық кеме иелерi, егер мұндай кеме иелерi осы Кодекстiң 495-бабының негiзiнде жауапкершiлiктен босатылмаса, ластанудан болған барлық залал үшiн ортақ жауапкершiлiкте болады.

485-бап. Кеме иесiнiң толық жауапкершiлігі

Кеме иесi, егер:
1) ластанудан болған залал оның қасақана немесе өрескел абайсыздықтан жасаған әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) салдарынан болғаны дәлелденсе;
2) осы Кодекстiң 496-бабында көзделген жауапкершiлiктi шектеу қорын құру жөнiндегi талапты орындамаған болса, толық көлемiнде жауапты болады.

486-бап. Кеме иесiнiң жауапкершiлiгiн шектеу

1. Кеме иесiнiң қауiптi жүк тасымалдауға байланысты жауапкершiлiгiнiң мөлшерi бiр оқыс жағдайға қатынасы бойынша жалпы сомамен шектеледi, ол мынадай тәртiппен есептеп шығарылады:
1) сыйымдылығы екi мың тоннадан аспайтын кеме үшiн он миллион есептiк бiрлiк;
2) сыйымдылығы екi мың тоннадан асатын кеме үшiн осы баптың 1) тармақшасында аталған сомаға сыйымдылығы әрбiр келесi тоннасы үшiн, жалпы сомасы жүз миллион есептiк бiрлiктен аспайтын жағдайда:
екi мың бiр тоннадан елу мың тоннаға дейiн - бiр жарым мың есептiк бiрлiк;
елу мың тоннадан астам - үш жүз алпыс есептiк бiрлiк қосылады.
2. Кеме иесi бiр оқыс жағдайға қатынасы бойынша теңiздiң мұнаймен ластануынан келтiрiлген залал үшiн өз жауапкершiлiгiн кеме сыйымдылығының әрбiр тоннасына шаққандағы бiр жүз отыз үш есептiк бiрлiктiң жалпы сомасымен шектеуге құқылы. Бұл ретте жалпы сома он төрт миллион есептiк бiрлiктен аспауы керек.

487-бап. Кеме иесiнiң жауапкершiлiктен босатылуы

1. Егер залал:
1) соғыс қимылдарының, дүлей зiлзалалардың салдарынан;
2) үшiншi тұлғалардың қасақана әрекетiнен (әрекетсiздiгiнен);
3) кеме сыртындағы навигациялық құралдардың тиiсiнше жұмыс iстемеу салдарынан келтiрiлгенiн дәлелдесе, кеме иесi қауiптi жүктердi тасымалдаудан және теңiздiң мұнаймен ластануынан келтiрiлген зиян үшiн жауапты болмайды.
2. Кеме иесi, зардап шеккен тұлғаның қасақана немесе өрескел абайсыздығынан залал келтiрiлгенiн дәлелдеген жағдайда зиянды өтеу мөлшерi кемiтiлуi мүмкiн немесе зиянды өтеуден бас тартылуы мүмкiн.
3. Азаматтың өмiрi мен денсаулығына зиян келтiрiлген жағдайда өтеуден толық бас тартуға жол берiлмейдi.

488-бап. Жауапкершiлiктi шектеудiң мiндеттi қоры

1. Қауiптi жүктердi тасымалдау кезiнде және (немесе) теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануынан келтiрiлген зиянды өтеу жөнiндегi мiндеттемелерiн орындау үшiн кеме иесi өз жауапкершiлiгiнiң шегiне тең жалпы сомада жауапкершiлiктi шектеу қорын құруға мiндеттi.
Жауапкершiлiктi шектеу қоры өзiнен шығасы ақшаны сот атына депозит жағдайларында орналастыру немесе банк кепiлдiгiн беру не сот жеткiлiктi деп таныған өзге де қаржылық қамтамасыз ету арқылы құрылуы мүмкiн.
2. Кеме иесiнiң қауiптi жүктердi тасымалдаудан және теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануынан келтiрiлетiн залалды болғызбау немесе азайту жөнiндегi шығыстары оған жауапкершiлiктi шектеу қорына қатысты басқа кредиторларда қандай құқықтар болса, сондай құқықтар бередi.
3. Сақтандырушының немесе мiндеттемелердi қаржымен қамтамасыз етiп берушi тұлғаның не кеме иесiнiң осы бапта көзделген ережелерге сәйкес жауапкершiлiктi шектеу қорын құруға құқығы бар. Қордың құрылуы кеме иесiне қатысты зардап шегушiнiң құқығына қолданылмайды.
4. Осы баптың 1-тармағына сәйкес құрылған жауапкершiлiктi шектеу қорына осы Кодекстiң 522-бабында жауапкершiлiктi шектеу қорын бөлу туралы белгiленген ережелер қолданылады.
Азаматтың өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген залалды өтеу жөнiндегi талаптар басқа талаптар алдында мұндай талаптардың жиынтық сомасы осы Кодекстiң 494-бабының 1-тармағында белгiленген жалпы сомадан аспайтын шамада басымдықпен қанағаттандырылуға тиiс.
5. Кеме иесi жауапкершiлiктi шектеу қорын құрған жағдайда залалды өтеу туралы талаптар бойынша өндiрiп алуды кеме иесiнiң өзге мүлкiне қолдануға жол берiлмейдi. Бұл ретте соттың қауiптi жүктердi тасымалдау мен теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануынан келтiрiлген залалды өтеу туралы талап қоюды қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолдануына, оның iшiнде тыйым салуына болмайды.

489-бап. Жауапкершiлiктi сақтандыру немесе қаржымен қамтамасыз ету

1. Қауiптi жүк, сондай-ақ екi мың тоннадан астам мөлшерде мұнай тасымалдаушы кеме иесi ластау үшiн жауапкершiлiк тәуекелiн сақтандыруға не Қазақстан Республикасының заңдарында немесе шартта көзделген мiндеттемелердiң орындалуын осы Кодекстiң 494-бабына сәйкес анықталатын ластаудан болған залал үшiн жауапкершiлiк мөлшерiнде қаржымен қамтамасыз етiп беруге мiндеттi.
2. Кеменiң бортында жауапкершiлiктiң сақтандырылуын немесе қаржымен қамтамасыз етiлуiн растайтын куәлiктiң болуы мiндеттi. Куәлiктi, уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен кеменi мемлекеттiк тiркеу органы бередi.

490-бап. Ластанудан келтiрiлген зиянды өтеу туралы талап қою

1. Кеме иесiне, сақтандырушыға немесе кеме иесi мiндеттемелерiнiң орындалуын қаржымен қамтамасыз етiп берген тұлғаға ластанудан келтiрiлген зиянды өтеу туралы талап қоюы Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес жүзеге асырылады.
2. Сотта жауапкер ретiнде болатын сақтандырушы немесе кеме иесi мiндеттемелерiнiң орындалуын қаржымен қамтамасыз етiп берген тұлға, банкроттық және таратылу жағдайларын қоспағанда, соттың iс қарауы барысында кеме иесi жасайтын кез келген қарсылықты табыс етуге құқылы. Ластанудан болған залалды қасақана әрекеттер салдарынан кеме иесi келтiрген жағдайда, сот кеме иесiн тең жауапкер ретiнде тартуы мүмкiн.

15-параграф. Кемелердi және басқа да мүлiктердi құтқару

491-бап. Құтқару туралы шарттар

Кеме капитанының кеме иесi атынан құтқару операцияларын жүзеге асыру үшiн құтқару туралы шарттар жасасуға құқығы бар. Кеме капитанының немесе кеме иесiнiң мұндай шарттарды кеме бортындағы мүлiк иесiнiң атынан жасасуға құқығы бар.

492-бап. Шарттардың жарамсыздығы немесе олардың өзгертiлуi

Шарт немесе оның кез келген талаптары, егер:
1) шарт қауiптiң шамадан тыс әсерiмен немесе ықпалымен жасалып, оның талаптары әдiлетсiз болса;
2) шартта көзделген ақы нақты көрсетiлген қызметтерге қатысты шамадан тыс жоғары немесе төмен болса, жарамсыз деп танылуы немесе өзгертiлуi мүмкiн.

493-бап. Құтқарушының, кеме иесiнiң және кеме капитанының мiндеттерi

1. Қауiптi жағдайда тұрған кеме иесiне немесе қауiптi жағдайда тұрған басқа да мүлiк иесiне қатысты құтқарушы:
1) құтқару операцияларын iстiң мән-жайлары бойынша қамқорлықпен және сақтықпен жүзеге асыруға;
2) қоршаған ортаға залалды болғызбау немесе азайту жөнiнде шаралар қолдануға;
3) iстiң мән-жайларынан туындаған қажеттiлiк кезiнде басқа құтқарушылардан көмек сұрауға;
4) қауiптi жағдайда тұрған кеменiң капитаны немесе оның иесi не қауiптi жағдайда тұрған басқа да мүлiктiң иесi басқа құтқарушылардың қатысуын талап еткен кезде, егер бұл құтқарушы сыйақысының мөлшерiне әсер етпейтiн болса, және мұндай талап заңсыз деп танылмайтын болса, оған келiсуге мiндеттi.
2. Қауiптi жағдайда тұрған кеменiң капитаны және оның иесi немесе қауiптi жағдайда тұрған басқа да мүлiктiң иесi құтқарушыға қатысты:
1) құтқару операциялары барысында онымен ынтымақтасуға;
2) қоршаған ортаға залалды болғызбау туралы немесе азайту туралы тиiстi қамқорлық көрсетуте;
3) кеме немесе басқа да мүлiк қауiпсiз орынға жеткiзiлгеннен кейiн, егер мұны құтқарушы талап етсе, оны қабылдауға мiндеттi.

494-бап. Сыйақы төлеу шарттары

1. Мүдделi тұлға үшiн оң нәтижеге жеткiзiп, құтқару операцияларын жүзеге асырған құтқарушының сыйақы алуға құқығы бар.
2. Осы Кодекстiң 504-бабында көзделген жағдайды қоспағанда, егер құтқару операцияларының оң нәтижесi болмаса, сыйақы төленбейдi.

495-бап. Сыйақы мөлшерiн белгiлеу өлшемдерi

1. Құтқару операцияларын жүзеге асырғаны үшiн сыйақы мөлшерi мынадай өлшемдер ескерiле отырып белгiленедi:
1) кеменiң немесе басқа да мүлiктiң құтқарылған құны;
2) қоршаған ортаға залалды болғызбаудағы немесе азайтудағы құтқарушылардың шеберлiгі мен күш-жiгерi;
3) құтқарушылар қол жеткiзген табыстың дәрежесi;
4) қауiптiң сипаты мен дәрежесi;
5) кеменi, басқа да мүлiктi және адамдарды құтқарудағы құтқарушылардың шеберлiгi мен күш-жiгерi;
6) құтқарушылар жұмсаған уақыт және жасалған шығыстар мен келтiрiлген зияндар;
7) жауапкершiлiк тәуекелi мен құтқарушылар немесе олардың жабдықтары ұшыраған өзге де тәуекелдер;
8) қызметтер көрсетудiң жылдамдығы;
9) кемелердiң немесе құтқару операцияларына арналған басқа да жабдықтардың болуы мен пайдаланылуы;
10) құтқарушы жабдықтарының дайындық жағдайы, мұндай жабдықтардың тиiмдiлiгi және құны.
2. Осы баптың 1-тармағына сәйкес белгiленген сыйақыны кемеге және басқа да мүлiкке барлық мүдделi тұлғалар кеме мен басқа да мүлiктiң тиiстi құтқарылған құнына бара-бар төлейдi.
3. Сыйақы төлеуге байланысты төленуге тиiстi зияндар мен сот шығындарын қоспағанда, сыйақының мөлшерi құтқарылған кеменiң және басқа да мүлiктiң құнынан аспауға тиiс.
4. Осы Кодекстiң 604-бабында көзделген арнаулы өтем анықталғанға дейiн кеменiң және басқа да мүлiктiң ең жоғары құтқарылған құны мөлшерiнде сыйақы белгiлеуге жол берiлмейдi.

496-бап. Арнаулы өтемақы

1. Қоршаған ортаға залал келтiру қатерiн төндiрген кемеге (не оның жүгіне) қатысты құтқару операцияларын жүзеге асырған және осы Кодекстiң 503-бабына сыйақы алуға құқығы жоқ құтқарушы кеме иесiнен осы баптың 3-тармағында белгiленген мөлшерде арнаулы өтем төлеудi талап етуге құқылы.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген мән-жайлар болып, құтқарушы өзi жүргiзген құтқару операцияларының нәтижесiнде қоршаған ортаға залалды болғызбаған немесе азайтқан жағдайда, осы баптың 1-тармағына сәйкес құтқарушыға кеме иесi төлейтiн арнаулы өтем оған жұмсалған шығыстардың ең көп дегенде отыз процентiне дейiн көбейтiлуi мүмкiн. Сот немесе аралық сот осы Кодекстiң 503-бабының 1-тармағында, көзделген өлшемдердi ескере отырып, арнаулы өтемнiң мөлшерiн құтқару операциясының барысында құтқарушы жасаған шығыстардың толық сомасына дейiн көбейтуге құқылы.
3. Арнаулы өтем мөлшерi анықталған кезде, осы Кодекстiң 503-бабы 1-тармағының 8)-10) тармақшаларында көзделген өлшемдер ескерiле отырып, құтқарушының құтқару операцияларын жүзеге асыру кезiнде жасаған нақты шығыстары мен құтқару операциясында ақылға сыйымды пайдаланылған жабдықтар мен персонал үшiн төленген ақы ескерiледi.
4. Құтқарушының осы Кодекстiң 503-бабына сәйкес алуы мүмкiн сыйақысынан арнаулы өтем асып түсетiн жағдай мен мөлшерде ғана сондай өтем төленедi.
5. Егер құтқарушы қоршаған ортаға залалды өзiнiң салақтығы салдарынан жоя алмаса немесе азайта алмаса, арнайы өтем толық төленбейдi немесе iшiнара төленедi.

497-бап. Сыйақының құтқарушылар арасында бөлiнуi

Сыйақыны бiрнеше құтқарушы арасында бөлу, осы Кодекстiң 603-бабында белгiленген өлшемдер ескерiле отырып, олардың әрқайсысының құтқару операциясына қатысу деңгейiне мөлшерлес жүргiзiледi.

498-бап. Сыйақының кеме иесi мен кеме экипажы мүшелерiнiң арасында бөлiнуi

1. Құтқару операциясын жүзеге асыру үшiн төленетiн сыйақыны кеме иесi мен кеме экипажы мүшелерiнiң арасында бөлу құтқару операциясын жүзеге асыруға байланысты кеме иесi мен кеме экипажының мүшелерi жұмсаған шығыстар шегерiлгеннен кейiн мынадай тәртiппен жүргiзiледi:
1) сыйақы мөлшерiнiң бестен үшi кеме иесiне тиесiлi болады, бестен екiсi кеме экипажы мүшелерiнiң арасында бөлiнедi;
2) кеме экипажы мүшелерiне тиесiлi үлес осы тармақтың 1) тармақшасына сәйкес олардың арасында құтқару операциясын жүзеге асыру кезiндегi қатысу дәрежесiне және әрқайсысының жалақысына мөлшерлес бөлiнедi.
Айрықша мән-жайлар болған ерекше жағдайларда сыйақыны бөлудiң өзге де тәртiбi қолданылуы мүмкiн.
2. Осы баптың 1-тармағында белгіленген ережелер құтқару операцияларын кәсiби қызмет ретiнде жүзеге асыратын кемелердiң мұндай операцияларды жүргiзгенi үшiн алатын сыйақысын бөлуге қолданылмайды.

499-бап. Адамдарды құтқару

1. Құтқару операцияларын жүргiзу кезiнде құтқарылған адамдардан сыйақы төлеудi талап етуге жол берiлмейдi.
2. Адамдарды құтқару қажеттiгiн туғызған оқиғаға байланысты қызмет көрсетуге қатысқан құтқарушылардың кеменi және (немесе) басқа да мүлiктi құтқарғаны не қоршаған ортаға залалды болғызбағаны немесе азайтқаны үшiн құтқарушыларға тиесiлi сомадағы үлеске құқығы бар.

500-бап. Құтқару шартын орындау кезiнде көрсетiлген қызметтер үшiн төленетiн ақы

Көрсетiлген қызметтер үшiн жасалған шығыстар құтқару шартын тиiсiнше орындау кезiнде туындауы мүмкiн шығыстардың мөлшерiнен асып түскен жағдайда сыйақы төленбеуге тиiс.

501-бап. Құтқару операцияларын тиiсiнше жүзеге асырмаудың салдары

Құтқару операцияларын тиiстi түрде жүзеге асырмаған құтқарушыға оның кiнәсiнiң дәрежесiне қарай (қосымша құтқару операцияларын жүзеге асыру қажеттiгiнiң, құтқару операцияларын жүргiзу кезiндегi қиындықтардың және басқаларының туындауы) арнаулы өтем төлеуден толық немесе iшiнара бас тартылуы мүмкiн.

502-бап. Мүдделi тұлғаның құтқару операцияларына тыйым салуының салдары

Кеме иесiнiң және (немесе) қауiптi жағдайда тұрған кеме капитанының немесе қауiптi жағдайда тұрған өзге де мүлiк иесiнiң тыйым салуына қарамастан жүргiзiлген құтқару операциялары аталған тұлғалардың құтқарушыға немесе үшiншi тұлғаларға сыйақы төлеу жөнiндегi мiндеттемелерiне әкеп соқпайды.

503-бап. Кемелердiң белгiлi бiр иеленушiге тиесiлi болуы

Осы тарауда белгiленген ережелер, құтқарылған кеме мен құтқару операцияларын жүзеге асырушы кеме белгiлi бiр кеме иесiне тиесiлi болған жағдайда да қолданылады.

504-бап. Құтқарушының талаптарын қамтамасыз ету

1. Құтқарушының талап етуi бойынша сыйақы және (немесе) арнаулы өтем төлеуге жауапты тұлға өз мiндеттемелерiнiң орындалуын қамтамасыз етуді ұсынады.
2. Құтқарылған кеме иесiнiң, жөнелтушi (алушы) құтқарушының талаптарын тиiсiнше қамтамасыз етудi енгiзгенге дейiн, құтқарылған жүктi беруге құқығы жоқ.
3. Құтқарылған кеме мен басқа да мүлiктi құтқарушының келiсiмiнсiз, мұндай кеме мен мүлiктi құтқару операциялары аяқталғаннан кейiн бастапқы жеткiзiлген теңiз портынан немесе орыннан тиiстi кемеге немесе мүлiкке құтқарушының талаптарын тиiсiнше қамтамасыз етiп бергенге дейiн ауыстыруға болмайды.

505-бап. Алдын ала төлем

Құтқарушы құтқару кезiнде өзi жұмсаған шығыстарды өтеу есебiне алдын ала төлем төлеудi талап етуге құқылы. Ол төленген жағдайда құтқарушының талаптарын кейiнгi қамтамасыз ету тиiсiнше төмендейдi.

506-бап. Мемлекеттiк органдардың құтқару операцияларына қатысуы

Мемлекеттiк органдар және құтқарушылар осы тарауда белгiленген ережелерге сәйкес құтқару операцияларына қатысады.

16-параграф. Теңiз талаптары бойынша жауапкершiлiк мөлшерiн шектеу

507-бап. Теңiз талаптары бойынша жауапкершiлiк мөлшерiн шектеуге құқығы бар тұлғалар

1. Кеме иесi мен құтқарушы жауапкершiлiгiнiң мөлшерi осы Кодекстiң 516-бабында көзделген теңiз талаптары бойынша шектеледi. Бұл ретте құтқару операцияларын жүзеге асыру жөнiнде, соның iшiнде осы Кодекстiң 516-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көзделген операциялар бойынша тiкелей қызмет көрсететiн тұлға құтқарушы болып табылады.
2. Осы Кодекстiң 516-бабында көзделген теңiз талабы, әрекетi (әрекетсiздiгі) үшiн осы баптың 1-тармағында аталған тұлғалар жауап беретiн тұлғаға қойылған жағдайда, сол тұлға жауапкершiлiгінiң мөлшерi осы тарауда көзделген ережелерге сәйкес шектеледi.
3. Сақтандырушының сақтандыру шарты бойынша төлейтiн сақтандыру төлемiнiң мөлшерi осы тарауда белгiленген ережелерге сәйкес шектелген теңiз талаптары бойынша сақтандырылған жауапкершiлiк мөлшерiнен аспауы керек.

508-бап. Жауапкершiлiктi шектеу өлшемдерi

1. Осы Кодекстiң 517-бабында белгiленген ережелер сақталған жағдайда мынадай теңiз талаптары бойынша:
1) адамның өмiрi мен денсаулығына зиян келтiрiлуiне не мүлiктiң жоғалуына, кем шығуына немесе зақымдануына (бүлiнуiне) байланысты, соның iшiнде кеме бортында не кеменiң пайдаланылуына немесе құтқару операцияларына тiкелей байланысты болған порт құрылыстарының, су бассейндерiнiң, кеме жүретiн жолдардың және навигациялық жағдай құралдарының зақымдануына байланысты қойылатын талаптар;
2) жолаушыларды, багаж бен жүктердi теңiз арқылы тасымалдау кезiнде жеткiзу мерзiмiн өткiзiп алуы салдарынан келтiрiлген залалды өтеу туралы талаптар;
3) шарттан туындамаған, қайта кеменi пайдалануға немесе құтқару операцияларын жүзеге асыруға байланысты құқықтарды бұзу салдарынан келтiрiлген өзге де залалды өтеу туралы талаптар;
4) залалды болғызбау немесе азайту жөнiнде қолданылған шаралар келтiрген залал үшiн жауапты тұлғадан гөрi, осындай шаралар келтiрген келесі залал үшiн жауапты тұлға ол жөнiнде осы тарауда белгiленген нормаларға сәйкес өз жауапкершiлiгiн шектей алатын тұлғаның талаптары бойынша жауапкершілiк шектеледi.
2. Егер талаптар кері талап ету тәртiбiмен немесе шарттан немесе өзгеше түрде туындаған кепiлдiктер негiзiнде қойылса да, осы баптың 1-тармағында көзделген талаптар жауапкершiлiктi шектеуге жатады.
Осы баптың 1-тармағының 4) тармақшасында көзделген талаптар, залал үшiн жауапты тұлғамен жасалған шарт бойынша сыйақыға қандай дәрежеде қатысты болғанына қарай жауапкершiлiктi шектеуге жатпайды.

509-бап. Жауапкершiлiктi шектеудiң қолданылмауы

1. Осы тарауда белгiленген ережелер:
1) кеме иесi мен жолаушы Қазақстан Республикасының азаматтары немесе ұйымдары болған жағдайларда, кеме жолаушыларының өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу туралы;
2) кеме иесi, құтқарушы және зардап шегушi Қазақстан Республикасының азаматтары немесе ұйымдары болған жағдайларда, кеменi пайдалануға немесе құтқару операцияларына тiкелей байланысты азаматтың өмiрiне, денсаулығына немесе мүлкiне келтiрiлген зиянды өтеу туралы;
3) еңбек мiндеттерi кемеге немесе құтқару операцияларына байланысты кеме иесi қызметкерлерiнiң немесе құтқарушының өмiрiне, денсаулығына немесе мүлкiне келтiрiлген зиянды олардың мұрагерлерiне, сондай-ақ олардың асырауындағы немесе олардың күтiмiнде болуға құқығы бар адамдарға өтеу туралы;
4) құтқару операцияларын жүзеге асырғаны үшiн сыйақы, соның iшiнде осы Кодекстiң 503-бабына сәйкес арнаулы өтем немесе жалпы авария бойынша жарна төлеу туралы;
5) теңiздiң кемеден аққан мұнаймен ластануынан болған залалды өтеу туралы;
6) қауiптi жүктердi теңiз арқылы тасымалдауға байланысты залалды өтеу туралы;
7) ядролық залады өтеу туралы;
8) суға батқан кеменi, оның iшiнде сондай кеменiң бортында бар немесе болған нәрсенiң бәрiн судан алып шығуға, аластауға немесе жоюға байланысты;
9) кемеден жүктi аластауға, жоюға немесе зарарсыздандыруға байланысты талаптарға қолданылмайды.
2. Залал үшiн жауапты тұлғаның, егер залал оның әрекетi (әрекетсiздiгi) салдарынан болғаны, қасақана немесе өрескел абайсыздықтан жасалғаны дәлелденсе, жауапкершiлiктi шектеуге құқығы жоқ.

510-бап. Жауапкершiлiктiң жалпы мөлшерi

1. Осы Кодекстiң 516-бабында көрсетiлгеннен өзгеше және белгiлi бiр оқиғадан туындаған талаптар бойынша жауапкершiлiктiң жалпы мөлшерi былайша есептеп шығарылады:
1) азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу талаптары бойынша: сыйымдылығы екi мың тоннадан аспайтын кеме үшiн - екi миллион есептiк бiрлiк;
сыйымдылығы екi мың тоннадан астам кеме үшiн сыйымдылықтың әрбiр келесi тоннасына осы тармақшаның екiншi абзацында көрсетiлген сомаға:
екi мың бiр тоннадан отыз мың тоннаға дейiн - сегiз жүз есептiк бiрлiк;
отыз мың бiр тоннадан жетпiс мың тоннаға дейiн - алты жүз есептiк бiрлiк;
жетпiс мың тоннадан жоғары - төрт жүз есептiк бiрлiк қосылады.
2) басқа да кез келген талаптар бойынша:
сыйымдылығы екi мың тоннадан аспайтын кеме үшiн - бiр миллион есептiк бiрлiк;
сыйымдылығы екi мың тоннадан астам кеме үшiн сыйымдылықтың әрбiр келесi тоннасына осы тармақшаның екiншi абзацында көрсетiлген сомаға:
екi мың бiр тоннадан отыз мың тоннаға дейiн - төрт жүз есептiк бiрлiк;
отыз мың бiр тоннадан жетпiс мың тоннаға дейiн - үш жүз есептiк бiрлiк;
жетпiс мың тоннадан жоғары - екi жүз есептiк бiрлiк қосылады.
2. Азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу талаптары бойынша есептеп шығарылған сома, осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасына сәйкес, осындай талаптарды толық төлеу үшiн жеткiлiксiз болған жағдайда, осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес басқа талаптар бойынша есептеп шығарылған сома азаматтың өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу талаптары бойынша төленбеген қалдықты төлеу үшiн пайдаланылады, ол басқа талаптармен қатар бара-бар негiзде қанағаттандырылады.
3. Кемеден әрекет етпейтiн немесе тек қана кемеде әрекет ететiн құтқарушы өзiне немесе өзiне қатысты құтқару жөнiнде қызмет көрсетудi ұсынатын құтқарушы жауапкершiлiгiнiң мөлшерi кеме сыйымдылығының екi мың тонна болуы негiзге алына отырып есептеп шығарылады.
4. Сыйымдылығы үш жүз тоннадан аспайтын кеме үшiн жауапкершiлiк мөлшерi осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген талаптар бойынша сыйымдылығы екi мың тоннадан аспайтын кеме үшiн белгiленген жауапкершiлiк мөлшерiнiң алтыдан бiрiне тең сомада есептеп шығарылады.

511-бап. Жолаушылардың талаптары бойынша жауапкершiлiктiң мөлшерi

1. Кеме жолаушыларының өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу туралы талаптар бойынша, егер олар бiр оқыс жағдай нәтижесiнде пайда болса, кеме иесi жауапкершiлiгiнiң мөлшерi әрбiр жолаушыға шаққанда жүз жетпiс бес мың есептiк бiрлiкке тең сомамен шектеледi. Бұл ретте есеп айырысу жолаушылық куәлікте көрсетiлген жолаушылар санына сәйкес жүргiзiледi.
2. Осы бапта белгiленген ережелерге сәйкес кеме жолаушыларының өмiрiне немесе денсаулығына келтiрiлген зиянды өтеу туралы талаптар:
1) теңiз арқылы жолаушы тасымалдау шарты бойынша;
2) тасымалдаушының келiсiмiмен тасымалдау жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша жүзеге асырылатын автокөлiк құралдарымен, жануарлармен бiрге жүру үшiн зардап шегушi қойған немесе оның атынан қойылған талаптар болып табылады.

512-бап. Талаптарды бiрiктiру

1. Осы Кодекстiң 518-бабына сәйкес айқындалған жауапкершiлiк мөлшерi қандай да бiр оқиғадан туындаған барлық талаптар жиынтығына:
1) кеме иесiне, сондай-ақ әрекетiне (әрекетсiздiгiне) кеме иесi жауапты болатын тұлғаға;
2) осы кемеде құтқару жөнiнде қызмет көрсететiн кеме иесiне, осы кемеден әрекет ететiн құтқарушыға, сондай-ақ әрекетi (әрекетсiздiгi) үшiн кеме иесi немесе құтқарушы жауапты болатын тұлғаға;
3) құтқару жөнiнде қызмет көрсетiлетiн, кемеде емес немесе тек қана кемеде әрекет ететiн құтқарушыға, сондай-ақ әрекетi (әрекетсiздiгi) үшiн құтқарушы жауапты болатын тұлғаға қолданылады.
2. Осы Кодекстiң 519-бабына сәйкес айқындалған жауапкершiлiк мөлшерi қандай да бiр оқиғадан туындауы мүмкiн барлық талаптардың жиынтығына, кеме иесiне, сондай-ақ әрекетi (әрекетсiздiгi) үшiн кеме иесi жауапты болатын тұлғаға қолданылады.

513-бап. Жауапкершiлiктi шектеудiң ерiктi қоры

1. Жауапкершiлiгi жүктелуi мүмкiн тұлға, сол тұлғаның жауапкершiлiгі шектелген талап бойынша, оған талап қою берiлген сотта жауапкершiлiктi шектеу қорын құруы мүмкiн.
2. Жауапкершiлiктi шектеу қоры жауапкершiлiкке әкеп соққан оқиға күнiнен бастап, осындай қор құрылған күнге дейiн осы Кодекстiң 518 және 519-баптарына сәйкес есептеп шығарылатын сома мөлшерiнде құрылады. Жауапкершiлiктi шектеу қоры жауапкершiлiктi шектеуге негiз болған тапаптарды ғана төлеуге арналады.
3. Жауапкершілiктi шектеу қоры сот атына депозит жағдайларында ақша енгiзу не сот жеткiлiктi деп таныған өзге де қаржымен қамтамасыз етудi ұсыну арқылы құрылуы мүмкiн.
4. Бiрнеше кеме иелерiнiң немесе құтқарушылардың белгiлi бiр оқиғадан туындаған талаптары бойынша жауапкершiлiктi шектеуге құқығы болған жағдайда, осындай тұлғалардың бiрi құрған жауапкершiлiктi шектеу қоры барлық кеме иелерi немесе құтқарушылар құрған деп есептеледi.

514-бап. Жауапкершiлiктi шектеу қорын бөлу

1. Жауапкершiлiктi шектеу қорын бөлу мәселелерi осындай қор құрылған сотта шешiледi.
2. Жауапкершiлiктi шектеу қоры талаптардың белгiленген сомаларына бара-бар талаптары бар тұлғалардың арасында бөлiнедi.
3. Жауапкершiлiктi шектеу қорын бөлуге дейiн, талабы бойынша жауапты тұлға немесе оның сақтандырушысы осы қорға талап бойынша өтем төлеген жағдайда, мұндай тұлға осы тарауда белгiленген нормалар негiзiнде оның төлеген сомалары шегiнде өтем алған тұлға ие бола алатын құқықтарды иеленедi.
4. Жауапкершiлiктi шектеу қорын құрған жағдайда, залалдың өтелуiн талап ететiн ешбiр тұлғаның мұндай қорды құрған тұлғалардың қандай да бiр басқа мүлкi есебiнен осындай талапты қанағаттандыруға құқығы жоқ. Бұл орайда сот кеменi немесе кеме иесiне тиiстi өзге мүлiктi тұтқындау немесе қауiптi жүктердi тасымалдаудан және теңiздi кемелердiң мұнаймен ластауынан келтiрiлген залалды өтеу туралы талап қоюды қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар қолданылмауы және күшi жойылуы тиiс.

17-параграф. Кеменi тұтқындау

515-бап. Кеменi тұтқындау негiздерi

1. Кеменi тұтқындау теңiз талабын қамтамасыз ету үшiн кеменi кiдiртiп қою немесе оның жүрiс-тұрысын шектеу болып табылады.
2. Осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, кеме кепiлiмен қамтамасыз етiлген теңiз талабы бойынша ғана кеме тұтқындалуы мүмкін.
3. Теңiз талабын қамтамасыз ету мақсатымен, басқа мемлекеттiң сотында қаралуға тиiс теңiз талабы туралы тиiстi шарттың талаптарына қарамастан, кеменiң тұтқындалуы мүмкiн.
4. Теңiз талаптарына жатпайтын талаптар бойынша кеме:
1) кеме иесiнiң банкротқа ұшырауы немесе кеме иесiнiң - заңды тұлғаның таратылуы;
2) қылмыстық iс бойынша тәркiлеудiң қамтамасыз етiлуi жағдайларында ғана тұтқындалуы мүмкiн.
5. Бұл тарау осы Кодексте көзделген теңiз порты капитанының кеменi теңiз портынан шығаруға рұқсат беруден бас тарту, кеме мен жүктi кiдiртiп қою құқықтарын қозғамайды.
6. Осы тарауда реттелмеген, кеменi тұтқындаудан туындайтын құқық қатынастары Қазақстан Республикасының заңнамасымен реттеледi.

516-бап. Теңiз талабы

Мыналар:
1) кеменi пайдалану кезiнде залал келтiрiлуiне;
2) кеменi пайдаланумен тiкелей байланысты құрғақта не суда азаматтың өмiрi мен денсаулығына залал келтiрiлуiне;
3) құтқару операциясын немесе құтқару туралы шартты жүзеге асыруға;
4) егер мұндай талап Қазақстан Республикасының халықаралық шартынан, Қазақстан Республикасының заңнамасынан немесе шарттан туындайтын болса, залалды болғызбау немесе азайту жөнiнде шаралар қолдануға жұмсалған шығыстарға, соның iшiнде қоршаған ортаға келтiрiлген залалға, сондай-ақ осындай шаралар келтiрген немесе келтiруi мүмкiн залалға;
5) суға батқан кеменi немесе оның жүгiн шығарып алуға, аластауға немесе жоюға жұмсалған шығыстарға;
6) кеменi пайдалану туралы шартқа;
7) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына немесе теңiзде жолаушылар тасымалдау шартына;
8) кемедегі жүктiң немесе багаждың жоғалуына, кем шығуына немесе зақымдануына (бүлiнуiне);
9) жалпы аварияға;
10) лоцмандық алып өтуге;
11) сүйретiп жүзуге;
12) тамақ өнiмдерiн, материалдар, отын, қорлар, жабдықтар, соның iшiнде кеменi пайдалану немесе оны күтiп ұстау үшiн қажеттi контейнерлер беруге;
13) кеменiң жасалуына, жөнделуiне, жаңғыртылуына немесе қайта жабдықталуына;
14) теңiз портында алынатын алымдар мен төлемдерге;
15) кеме капитаны мен кеме экипажының басқа мүшелерiне тиесiлi жалақыға және басқа да сомаларға;
16) кемеге қатысты жұмсалған шығыстарға;
17) сақтандыру сыйлықақысына;
18) теңiз агентiнiң, теңiз брокерiнiң сыйақысына;
19) кемеге меншiк құқығы және өзге де заттық құқықтар туралы дауға;
20) кеменiң меншiк иелерi арасындағы кеменi пайдалану мен пайданы бөлу туралы дауға;
21) кеменi сатып алу-сату шартынан туындайтын дауға байланысты мәлiмделген кез келген талап теңiз талабы болып табылады.

517-бап. Тұтқынға алуға жол берiлмейтін кеме

1. Теңiз талаптары бойынша:
1) тұтқынға алынатын кезге қарай кемеге меншiк құқығы үшiншi тұлғаларға берiлген;
2) кеменi өзге кеме жалдаушы жалдап алған жағдайларда кеменi тұтқынға алуға жол берiлмейдi.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген ережелер кемеге меншiк құқығы мен өзге де заттық құқыққа қатысты қолданылмайды.

518-бап. Тұтқындалған кеменiң иесiн қорғау

1. Сот кеменi тұтқынға алудың немесе оның бұрынғы тұтқынға алынуының ұзартылу талабы ретiнде кеменi тұтқынға алуды немесе тұтқындаудың ұзартылуын талап етушi тұлғаға кеменi тұтқынға алу салдарынан келтiрiлуi мүмкiн зияндарға байланысты сот айқындай алатын көлем мен жағдайларда қамтамасыз етудiң берiлуiн мiндеттеуге құқылы.
Бұл ереже осы Кодекстiң 524-бабының 15) тармақшасында көзделген талап бойынша кеменi тұтқынға алуды немесе тұтқынға алудың ұзартылуын талап етушi тұлғаға қатысты қолданылмайды.
2. Тұтқындалған кеме иесiнiң талап етуi бойынша кеменi тұтқынға алған немесе кеменiң тұтқынға алынуын болғызбау үшiн талаптың өзгеше қамтамасыз етiлуi жөнiнде шаралар қолданған сот талап етуi бойынша кеме тұтқынға алынған немесе қамтамасыз етiлген тұлғаның кеменiң тұтқынға алуынан келтiрiлген зиян үшiн жауапкершiлiк мөлшерiн анықтауға құқылы.
3. Қамтамасыз етудi ұсынған тұлға қамтамасыз ету шарасын азайту, өзгерту немесе күшін жою туралы өтініммен сотқа жүгiнуге құқылы, сондай-ақ теңiз талабын қанағаттандырудан бас тартқан жағдайда оның талабы бойынша сот кеменi тұтқындаған немесе бұрынғы тұтқынға алу мерзiмi ұзартылған тұлғаға теңiз талабын қамтамасыз ету шаралары келтiрген залалдардың орнын толтыру туралы талап қоюға құқылы.

18-параграф. Теңiздегi наразылық

519-бап. Теңiздегі наразылық

1. Кеме жүзiп жүрген немесе тоқтап тұрған уақытта кеме иесiне мүлiктiк талаптар қою үшiн негiз бола алатын оқиға орын алған жағдайда, кеме капитаны дәлелдемелердi қамтамасыз ету мақсатында теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме беруге тиiс.
2. Теңiздегi наразылықта оқиғаның мән-жайы мен оны туғызған себептер жөнiнде толық ақпарат, соның iшiнде залал туралы және залалды болғызбау немесе азайту жөнiнде қолданылған шаралар туралы ақпарат болуға тиiс.

520-бап. Теңiздегі наразылық туралы мәлiмдеме

1. Теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме:
1) Қазақстан Республикасының портында - нотариуске;
2) шетел портында - Қазақстан Республикасының консулдық мекемесiнiң лауазымды адамына немесе тиiстi мемлекеттiң заңдарында белгiленген тәртiппен шет мемлекеттiң құзыреттi лауазымды адамына берiледi.
2. Егер оқиға:
1) теңiз портында болса, оқиға болған кезден бастап жиырма төрт сағат iшiнде;
2) кеме жүзiп жүрген кезде болса, кеменiң немесе кеме капитанының оқиға болғаннан кейiн алғашқы теңiз портына келген кезiнен бастап жиырма төрт сағат iшiнде теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме берiледi.
Оқиға жүзiп жүрген кезде болған жағдайда, оқиға болғаннан кейiн алғашқы портқа кiруге байланысты кететiн уақыт пен жұмсалатын шығыстардың елеулi ысырабын болғызбау үшiн, теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме кеменiң немесе кеме капитанының оқиға болғаннан кейiн алғашқы порт болып табылмайтын портқа келген кезiнде берiлуi мүмкiн.
3. Осы баптың 2-тармағында белгiленген мерзiмде теңiздегi наразылықты мәлiмдеу мүмкiн болмаған жағдайда, мұның себептерi теңiздегi наразылық туралы мәлiмдемеде көрсетiлуге тиiс.
4. Егер мұндай құқық тиiстi халықаралық шартта көзделсе, шетел кемелерi капитандарының өз кемесi туын көтеріп жүзiп жүрген мемлекеттiң консулдық мекемелерiне теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме беруге құқығы бар.

521-бап. Жүкке келтiрiлген залалға қатысты теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме

Оқиға салдарынан кемедегi жүкке залал келтiрiлген жағдайда, теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме люктер ашылғанға дейiн берiлуге тиiс. Теңiздегi наразылық мәлiмденгенге дейiн кемедегi жүктi түсiруге аса қажеттi жағдайда ғана жол берiледi.

522-бап. Теңiздегі наразылық туралы мәлiмдеме жiберiлген тұлғаға кеме журналының берiлуi

1. Кеме капитаны теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеме берiлген тұлғаға кеме немесе кеменiң капитаны теңiз портына келген, сондай-ақ оқиға портта орын алған болса, оқиғаның өзi болған кезден бастап жетi күн iшiнде танысу үшiн кеме журналын және кеме журналынан үзiндi жазбаны өзi куәландырып беруге мiндеттi.
2. Кеме журналы жойылған (жоғалған) жағдайда кеме журналының жойылуының (жоғалуының) мән-жайы мен себептерi теңiздегi наразылық туралы мәлiмдемеде баяндалуға тиiс.

523-бап. Теңiздегi наразылық туралы акт жасау

Теңiздегi наразылық туралы мәлiмдеменi қабылдауға уәкiлеттi тұлғалар кеме капитанының мәлiмдемесi, кеме журналының деректерi, кеме капитанынан және қажет болған жағдайда кеме экипажының басқа мүшелерiнен сұрастыру негізiнде теңiздегі наразылық туралы акт жасайды.

19-параграф. Қолданылатын құқық

524-бап. Сауда мақсатында теңiзде жүзу саласында шетелдiк элемент қиындатқан қатынастарға қолданылуға тиiстi құқықты айқындау

1. Сауда мақсатында теңiзде жүзу саласында шетелдiктердiң немесе шетелдiк заңды тұлғалардың қатысуымен не шетелдiк элемент қиындатқан қатынастарға қолданылуға тиiстi құқық Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексi, осы Кодекс, Қазақстан Республикасында күшiне енген халықаралық шарттар және сауда мақсатында теңiзде жүзудiң танылған үрдiстерi негізiнде айқындалады.
2. Осы Кодексте көзделген шарт тараптардың келiсiмiмен таңдап алынған елдiң құқығымен реттеледi.
Шарт тараптарының тұтас шарт үшiн де, оның жекелеген бөлiктерi үшiн де қолданылатын құқықты таңдап алуына болады.
Шарт тараптарының келiсiмiмен құқық таңдау тасымалдаушыны жолаушының өмiрi мен денсаулығына келтiрiлген зиян, жүктiң немесе багаждың жоғалуы, кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi) үшiн осы Кодексте белгiленген жауапкершiлiктен не оның жауапкершiлiгiн шектеуден босатпайды.
3. Шарт тараптарының шартқа қолданылуға тиiстi құқық туралы келiсiмi болмаған жағдайда:
1) теңiз тасымалы шартында - тасымалдаушы;
2) теңiзде агенттiк ету, тайм-чартер және бербоут-чартер шартында - кеме иесi;
3) сүйретiп жүзу шартында - сүйретiп жүзетiн кеменiң иесi;
4) теңiз делдалдығы шартында - сенiмгер;
5) теңiз сақтандыру шартында - сақтандырушы болып табылатын тарап құрылған, тұрғылықты жерi немесе қызметiнiң негiзгi орны бар елдiң құқығы қолданылады.

525-бап. Кемеге меншiк құқығы және өзге де заттық құқықтар

1. Кемеге меншiк құқығы және өзге де заттық құқықтар, сондай-ақ олардың пайда болуы мен тоқтатылуы осы кеме мемлекеттiк тiзiлiмге енгiзiлген елдiң құқығы бойынша айқындалады.
2. Жасалып жатқан кемелер тiзiлiмiнде тiркелмеген жасалып жатқан кемеге құқық, егер кеменi жасау туралы шартта өзгеше көзделмеген жағдайда, кеменi жасауға қабылдаған немесе кеме жасалып жатқан елдiң заңымен айқындалады.

526-бап. Кеме экипажы мүшелерiнiң құқықтық жағдайы

1. Кеме экипажы мүшелерiнiң құқықтық жағдайы мен кеменi пайдалануға байланысты кеме экипажы мүшелерiнiң арасындағы қатынастар кеме туы елiнiң заңымен айқындалады.
2. Егер кеме иесi мен шетелдiктер болып табылатын кеме экипажы мүшелерiнiң арасындағы қатынастарды реттейтiн шартта өзгеше көзделмеген жағдайда, кеме иесi мен кеме экипажы мүшелерiнiң арасындағы қатынастар кеме туы елiнiң құқығымен реттеледi.
Кеме иесi мен кеме экипажы мүшелерiнiң арасындағы еңбек қатынастарына қатысты қолданылуға тиiс құқықты еңбек шарты тараптарының таңдауы кеме экипажы мүшелерiнiң құқықтарын шектеуге, тараптардың келiсiмi болмаған кезде құқығы қолданылуға тиiс елдiң заңдарында белгiленген еңбек жағдайларының нашарлауына және кепiлдiктердiң бұзылуына әкеп соқпауға тиiс.

527-бап. Суға батқан мүлiкке құқық

1. Iшкi теңiз суларында немесе аумақтық теңiзде суға батқан мүлiкке меншiк құқығы мен өзге де заттық құқықтар, сондай-ақ суға батқан мүлiкке байланысты туындайтын қатынастар аумағында мүлiк суға батқан елдiң құқығы бойынша айқындалады.
2. Ашық теңiзде суға батқан кемеге, ондағы жүк пен өзге де мүлiкке меншiк құқығы мен басқа да заттық құқықтар кеме туы елiнiң құқығы бойынша айқындалады.

528-бап. Жалпы авария

1. Жалпы авариядан туындайтын қатынастар тараптардың қолданылуға тиiс құқық туралы келiсiмi болмаған жағдайда, жалпы авария туғызған оқиғадан кейiн портында кеме рейсiн аяқтаған елдiң құқығымен реттеледi.
Белгiлi бiр елдiң азаматтары немесе азаматтығы жоқ адамдары болып табылатын адамдар арасындағы жалпы авария бойынша қатынастарға сол елдiң құқығы қолданылады.
2. Егер жалпы авария Қазақстан Республикасында бөлiнетiн болса, оны бөлу тәртiбi осы тараудың он бiрiншi параграфына сәйкес реттеледi.

529-бап. Кемелер соқтығысқан жағдайда туындайтын қатынастар

1. Кемелердiң iшкi теңiз суларында және аумақтық теңiзде соқтығысуынан туындайтын қатынастар аумағында соқтығысу болған елдiң құқығымен реттеледi.
2. Кемелердiң соқтығысуы ашық теңiзде болған және дау Қазақстан Республикасының сотында қаралатын жағдайда осы тараудың он екiншi параграфында белгiленген ережелер қолданылады.
3. Бiр мемлекеттiң туын көтерiп жүзiп жүрген кемелердiң соқтығысуы жағдайында туындайтын қатынастарға, кемелер соқтығысқан жерге қарамастан, кеме туы елiнiң құқығы қолданылады.

530-бап. Теңiздiң кемелерден аққан мұнаймен ластануынан залал келтiрiлуi кезiнде туындайтын қатынастар

Теңiздiң кемелерден аққан мұнаймен ластануынан залал келтiрiлген кезде осы тараудың он үшiншi параграфында белгiленген ережелер:
1) Қазақстан Республикасының аумағында теңiздiң кемелерден аққан мұнаймен ластануынан келтiрiлген залалға;
2) олар қай жерде қолданылса да, мұндай залалды болғызбау немесе азайту жөнiндегi ескерту шараларына қолданылады.

531-бап. Теңiзде қауiптi жүктердi тасымалдауға байланысты залал келтiрiлуi кезiнде туындайтын қатынастар

Теңiзде қауiптi жүктердi тасымалдауға байланысты залал келтiрiлген кезде осы тараудың он үшiншi параграфында белгiленген ережелер:
1) Қазақстан Республикасының аумағында, соның iшiнде аумақтық теңiзде келтiрiлген залалға;
2) Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерлерде, соның iшiнде аумақтық теңiзде қоршаған ортаның ластануынан келтiрiлген залалдан өзге залалға, егер мұндай залал Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк туын көтерiп жүзетiн кеменiң бортында тасымалданатын қауiптi және зиянды заттардан келтiрiлген болса;
3) олар қай жерде қолданылса да, залалды болғызбау немесе азайту жөнiндегi ескерту шараларына қолданылады.

532-бап. Кеменi және өзге де мүлiктi құтқарудан туындайтын қатынастар

1. Кеменi және өзге де мүлiктi аумақтық суларда құтқарудан туындайтын қатынастарға қолданылуға тиiс құқық туралы тараптардың келiсiмi болмаған жағдайда, аумағында құтқару орын алған елдiң құқығы қолданылады, ал егер құтқару ашық теңiзде жүзеге асырылса және дау Қазақстан Республикасында қаралса, осы тараудың он төртiншi параграфында белгiленген ережелер қолданылады.
2. Құтқарушы және құтқарылған кемелер бiр мемлекеттiң туын көтерiп жүзген жағдайда, құтқapу қайда орын алғанына қарамастан, кеме туы елiнiң құқығы қолданылады.
3. Құтқарған кеме иесiнiң, оның капитанының және кеме экипажының басқа мүшелерiнiң арасында сыйақыны бөлуде кеме туы елiнiң құқығы қолданылады, ал, егер құтқару кемеден жүзеге асырылмаған болса, құтқарушы мен оның қызметкерлерi арасындағы қатынастарды реттейтiн шартқа күшiнiң ықпалы болатын заң қолданылады.

3-бөлiм. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдау

14-тарау. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдау саласындағы басқару

533-бап. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдау саласында реттеу және бақылау мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органның құзыретi

Уәкiлеттi органның құзыретiне:
1) тiкелей аралас тасымалдар саласында халықаралық ынтымақтасуды жүзеге асыру;
2) тiкелей аралас тасымалдарды жүзеге асырудың тәртiбiн белгiлейтiн заңнамалық және өзге де актiлердiң, нормалардың жобаларын әзiрлеу;
3) тiкелей аралас тасымалдарды дамытудың тұжырымдамаларын және мемлекеттiк ұлттық бағдарламаларын әзiрлеу, инвестициялық, ғылыми-техникалық және әлеуметтiк саясатты қалыптастыру және жүргiзу;
4) құзыретiне сәйкес тiкелей аралас тасымалдарды дамытуды мемлекеттiк қолдау бағдарламаларын жүзеге асыру;
5) Қазақстан Республикасы экономикасының және тұрғындарының тiкелей аралас тасымалдарға және олармен байланысты қызметтерге қажеттiлiктерiн қамтамасыз ету үшiн жағдайлар жасау;
6) тiкелей аралас тасымалдардың қызмет етуi және дамуы үшiн қолайлы экономикалық және өзге де жағдайларды қамтамасыз ету;
7) көлiктiк қызметтердi тұтынушылар құқықтарының сақталуына бақылау жасау;
8) тiкелей аралас тасымалдар саласында техникалық регламенттер әзiрлеу жатады.

534-бап. Қазақстан Республикасының аумағында тiкелей аралас тасымалдар саласындағы қызметтi жүзеге асыратын субъектiлерге қойылатын талаптар

1. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған, қызметi тiкелей аралас тасымалдар саласында қызмет көрсету болып табылатын Қазақстан Республикасының заңды тұлғасы аралас тасымалдар операторы бола алады.
2. Тiкелей аралас тасымалдар операторы тiкелей аралас тасымалдар саласында зияндар мен залалдарға ақы төлеу жөнiндегi мiндеттемелердi Қазақстан Республикасының заңнамасына және жасалған шарттарға сәйкес қамтамасыз етедi.

535-бап. Баға белгiлеу

1. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен өзгеше көзделмесе, аралас тасымалдар операторының қызметтерiне, аралас тасымалдар пункттерi иелерiнiң және тiкелей аралас тасымалдарға қатысушы өзге де тұлғалардың қызметтеріне баға тараптардың келiсiмi бойынша белгiленедi.
2. Тiкелей тасымалдарға қатысушы тасымалдаушылардың қызметтерiне баға индекстiң 19-бабының 1, 2, 6-тармақтарына сәйкес белгiленедi.

536-бап. Жүктер күзету

1. Жүктердi жол бойына күзету осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.
2. Тiкелей аралас тасымалдауға қабылданатын тез бүлiнетiн, қауiптi, сондай-ақ мiндеттi iлесiп жүрудi талап ететiн жүктердiң тiзбесiн белгiлеу көлiктiң әрбiр түрiнде қолданылатын тасымалдау ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
3. Тiкелей аралас тасымалдар операторы жүк иесiмен, жүк алушымен және (немесе) тасымалдаушымен келiсiмдер шартымен тасымалданатын жүктер мен көлiк құралдарын күзетудi ұйымдастыруға құқығы бар.

15-тарау. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдарды ұйымдастыру

537-бап. Тiкелей аралас тасымалдарды жүзеге асырудың құқықтық негiздерi

1. Жүктердi тікелей аралас тасымалдау Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жасасылған тiкелей аралас тасымалдау шартының негiзiнде жүзеге асырылады.
2. Тiкелей аралас тасымалдарды ұйымдастырғанда тiкелей аралас тасымалдар операторы тiкелей аралас тасымалдар шарты бойынша мiндеттемелердi орындау мақсатында үшiншi тұлғалармен шарт (шарттар) жасасуға құқылы. Тiкелей аралас тасымалдар операторы шартты (шарттарды) үшiншi тұлғалармен (тасымалдаушылармен, ақтару пункттерiнiң иелерiмен және т.б.) өз атынан жасасады.
3. Тiкелей аралас тасымалдар операторы әр тасымалдаушымен жеке жасасатын тасымалдаудың жеке шарттарының негiзiнде көлiктiң әртүрлi түрлерiмен жүзеге асырылатын жүктердi тасымалдау осы Кодекспен және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiмен реттеледi.

538-бап. Тiкелей аралас тасымалдар операторының негiзгі құқықтары мен мiндеттерi

1. Тiкелей аралас тасымалдар операторының:
1) егер көлiктiк экспедиция шартымен өзгеше көзделмеген жағдайда, көлiктiң оңтайлы түрiн, тасымалдаушылар мен тасымалдау маршруттарын өзiнiң қалауы бойынша таңдауға;
2) тiкелей аралас тасымалдарды жүзеге асыруда Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы тасымалданатын жүктi кедендiк ресiмдеуге берудi ұйымдастыруға;
3) егер тiкелей аралас тасымалдар шартында тiкелей аралас тасымалдар операторы өз мiндеттерiн жеке өзi орындауы тиiс деп көрсетiлмесе, өзiнiң мiндеттерiн орындауға басқа тұлғаларды тартуға;
4) тiкелей аралас тасымалдар шартын бұзғаны үшiн өзiнiң жауапкершiлiгiн сақтандыруға;
5) форс-мажорлық мән-жайлар туындаған жағдайда ол жайында екiншi тарапты ақылға сыйымды мерзiмде ескерте отырып, тiкелей аралас тасымалдар шартын орындауды тоқтатуға құқығы бар;
6) тiкелей аралас тасымалдар шартымен немесе Қазақстан Республикасының заңнамасымен көзделген өзге де құқықтары бар.
2. Тiкелей аралас тасымалдар операторы:
1) тiкелей аралас тасымалдар шартына сәйкес клиенттiң мүддесiн сақтай отырып, тiкелей аралас тасымалдар шартымен белгiленген жүк тасымалдарымен байланысты қызметтердi тиiсiнше орындауға немесе ұйымдастыруға;
2) тiкелей аралас тасымалдарды жүзеге асырғанда қатерлердi азайту мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес олардың болуы мiндеттi жағдайларда тасымалдаушылардың лицензияларды тапсыруын талап етуге;
3) клиентке алынған ақпараттың анықталған кемшiлiктерi хабарлауға, ал ақпарат толық болмаған жағдайда, клиенттен қажеттi қосымша деректер сұратып алуға;
4) тiкелей аралас тасымалдар шартымен көзделген жағдайларда жүк жөнелтушiге көлiк құралдарының, ақаусыз және аталған тасымалдарға жарамды күйде, келiсiлген мерзiмдерде уақтылы берiлуiн қамтамасыз етуге;
5) тiкелей аралас тасымалдар саласында қызметтi жүзеге асыруда тiкелей аралас тасымалдар шарттарының және өзге де шарттардың ережелерiн сақтауға;
6) шартты орындаудан бiр жақты бас тартқанда, басқа тарапқа шартты бұзудан туындаған залалдарды өтеуге мiндеттi;
7) тiкелей аралас тасымалдар шартымен көзделген өзге де мiндеттер.

539-бап. Клиенттің негiзгi құқықтары мен мiндеттерi

1. Клиенттiң:
1) егер тiкелей аралас тасымалдар шартымен өзгеше көзделмеген жағдайда, көлiк құралдары мен тасымалдау маршруттарын өзiнiң қалауы бойынша таңдауға;
2) егер тiкелей аралас тасымалдар шартымен мұндай көзделген жағдайда, оператордан жүктi тасымалдау барысы туралы ақпарат беруiн талап етуге;
3) тiкелей аралас тасымалдар шартына сәйкес тiкелей аралас тасымалдар операторына нұсқау беруге;
4) форс-мажорлық мән-жайлар туындаған жағдайда екiншi тарапты ақылға сыйымды мерзiмде ескерте отырып, тiкелей аралас тасымалдар шартын орандауды тоқтатуға құқығы бар;
5) тiкелей аралас тасымалдар шартымен немесе Қазақстан Республикасының заңнамасымен көзделген өзге де құқықтары бар.
2. Клиент:
1) тiкелей аралас тасымалдар шартымен белгiленген қызметтердi орындағаны немесе орындалуын ұйымдастырғаны үшiн тiкелей аралас тасымалдар операторына сыйақы төлеуге;
2) жүктi тасымалдауға көрсетiлген көлемде және тiкелей аралас тасымалдар шартына сәйкес тiкелей аралас тасымалдар операторымен келiсiлген мерзiмде беруге;
3) егер оларды тiкелей аралас тасымалдар операторының ресiмдеу мiндетi шартта көзделмесе, тiкелей аралас тасымалдар операторына жүкке қажеттi құжаттарды, ал Қазақстан Республикасынан тыс жерге шығарғанда - басқа қажеттi құжаттарды беруге;
4) егер ол оның мiндеттерiн орындау үшiн қажеттi болса, тiкелей аралас тасымалдар операторына сенiмхат беруге;
5) тiкелей аралас тасымалдар операторына құжаттарды және жүктiң қасиетi, оны тасымалдау ерекшелiктерi туралы басқа ақпаратты, сондай-ақ тiкелей аралас тасымалдар операторының тiкелей аралас тасымалдар шартымен көзделген мiндеттердi орындауы үшiн қажеттi өзге де ақпаратты беруге;
6) тiкелей аралас тасымалдар операторына тiкелей аралас тасымалдар шартымен белгiленген шығындарды өтеуге;
7) шартты орындаудан бiр жақты бас тартқанда, тiкелей аралас тасымалдар операторына шартты бұзудан туындаған залалдарды өтеуге мiндетті;
8) тiкелей аралас тасымалдар шартымен және заңнамамен көзделген өзге де мiндеттер.

540-бап. Жүктердi аралас тасымалдауда жүзеге асырылатын қызметтер

Тiкелей аралас тасымалдар мына қызметтердi, көрсету арқылы жүзеге асырылады:
1) өз атынан тасымалдау шарттарын жасасу;
2) жүктердi жөнелту жерiнен тағайындалған жерiне дейiн тасымалдауды ұйымдастыру;
3) жүктi жол бойына iлесiп жүрудi және/немесе күзетудi ұйымдастыру;
4) буып-түю (ашу), таңбалау, дестелеу, сұрыптау және сақтау;
5) клиенттердi жүктi тасымалдау үшiн қажеттi алынбалы жабдықпен және контейнерлермен қамтамасыз ету;
6) клиентке және тасымалдаушыға бекiту-пломбалау құрылғыларын беру;
7) жөнелтiлiмдердi жинақтау (жүктi бiрiктiру, бөлу);
8) тиеу-түсiру жұмыстарын орындау;
9) тасымалдаушыға жүктi беру және тасымалдаушылар арасында жүктi алу;
10) жүктiң барар жерiн ауыстыруға өтiнiмдi ресiмдеу;
11) тасымалдаушымен жүктi тиеудiң және бекiтудiң техникалық шарттарын әзiрлеу және келiсу;
12) жүктердi бекiту, жабу және байлау, осы мақсаттар үшiн қажеттi құралдарды беру;
13) клиенттiң шарттары бойынша жүктердi тасымалдаудың оңтайлы схемасын таңдау;
14) жүктiң жол бойына жүрiп өтуiне бақылау жасау;
15) тасымалдау құжаттарын ресiмдеу;
16) жүкпен-iлесiп жүру және күзету;
17) жүк тасымалдарын орындағаны үшiн тасымалдаушылармен есеп айырысуды жүзеге асыру;
18) жүктi сақтандыруды ұйымдастыру;
19) кеден құжаттарын ресiмдеудi, халықаралық тасымалдарда кедендiк рәсiмдердi орындауды, төлқұжат-визалық қамтамасыз етудi ұйымдастыру;
20) жөнелтушiге жүктелетiн баж салығын, алымдар мен басқа шығыстарды төлеу;
21) жүктi тасымалдау бойынша есеп пен есептiлiктi жүргiзу;
22) көлiк құралдарын тиiмдi тиеудi, жүктердi орналастыру және бекiту схемаларын есептеу;
23) жүктiң қозғалуы (жөнелтiлуi, орналасқан жерi, келуi) туралы, соның iшiнде жүктiң шекарадан өтуi туралы, сондай-ақ жүктiң ақтару пункттерiнде басқа көлiк құралдарына қайта тиелгендiгi туралы хабардар ету;
24) қызмет түрлерi, тарифтер туралы ақпарат және өзге де шұғыл ақпарат;
25) жеткiзу мерзiмi аяқталған соң жоғалтылған жүктi iздестiруге жәрдемдесу;
26) коммерциялық актiлердiң және өзге де құжаттардың негiзiнде кiнә қоюды ресiмдеу;
27) жүк тасымалдары саласындағы консультациялық қызметтер;
28) экспорт немесе импорт үшiн талап етiлетiн құжаттарды алу;
29) жүктiң санын және жай-күйiн тексеру;
30) жүк тасымалдарымен байланысты өзге де қызметтер.

541-бап. Тiкелей аралас тасымалдар құжаты

1. Тiкелей аралас тасымалдар құжатына тiкелей аралас тасымалдар операторы немесе оның уәкiлеттi тұлғасы қол қояды. Тiкелей аралас тасымалдар құжатындағы қол қолмен жазылуы, факсимиле түрiнде басылуы, перфорациялануы, мөртабан арқылы, символ түрiнде немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қандай да болмасын механикалық немесе электрондық құралдардың көмегiмен қойылуы мүмкiн.
2. Жүк жөнелтушiнi таңдауы бойынша тiкелей аралас тасымалдар операторы тiкелей аралас тасымалдаудың тiкелей немесе айналым құжатын беруi мүмкiн.
3. Тiкелей аралас тасымалдар құжаты түпнұсқа болып танылатын үш данада жасалады, оның бiреуi тiкелей аралас тасымалдар операторында қалады, екiншiсi клиентке қол қойылған күннен бастап 5 күн iшiнде тапсырылады, ал үшiншiсi жүкпен тiкелей аралас тасымалдың бүкiл маршрутында iлесiп жүредi.
4. Жөнелтiлiмдердi жинақтағанда (жүктi бiрiктiргенде) тiкелей аралас тасымалдар құжаты 3 данадан артық берiлуi мүмкiн. Бұл ретте оның әрбiр данасында:
1) "түпнұсқа" деген жазба;
2) түпнұсқаның жалпы саны;
3) осы түпнұсқаның нөмiрi көрсетiлуi тиiс.
5. Тiкелей аралас тасымалдар құжаты мынадай деректерден тұруы тиiс:
1) жүктiң жалпы сипаты, жүктi сәйкестендiру үшiн қажеттi негiзгi маркалары, тиiстi жағдайларда - жүктiң қауiптi сипаты көрсетiлуi, орындардың немесе заттардың саны және жүктiң брутто салмағы немесе оның өзгеше түрде көрсетiлген саны мұның өзiнде бұл деректер клиент берген түрде көрсетiледi;
2) жүктiң сыртқы жай-күйi;
3) тiкелей аралас тасымалдар операторының атауы және орналасқан жерi;
4) жүк жөнелтушiнiң және жүк алушының атауы;
5) тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктi қабылдаған орны және күні;
6) тағайындалу пунктi (жүктi жеткiзу орны);
7) жүктi тағайындалған жерiне жеткiзу мерзiмi;
8) тасымалдау маршруты, тiкелей аралас тасымалдау барысында көлiктiң әрбiр түрiмен жеткiзiлетiн болжамды мерзiмi, көлiктiң пайдаланылатын түрi және жүктi ақтару пункттерi;
9) тiкелей аралас тасымалдар құжаттың берiлген орны мен күнi;
10) оператордың немесе ол уәкiлеттiк берген тұлғаның, сондай-ақ клиенттiң (жүк жөнелтушiнiң) қолы;
11) тiкелей аралас тасымалдар құжатына енгiзiлуi тараптардың келiсiмi бойынша тiкелей аралас тасымалдар саласында қызметтер көрсету мақсатында қажеттi деп танылған өзге де ақпарат.
6. Тiкелей аралас тасымалдар операторы клиент тапсырған жүк туралы деректерде дәлсiздiктердi немесе бұрмалауларды анықтаса, оператор немесе оның атынан әрекет ететiн тұлға тiкелей аралас тасымалдар құжатына дәлсiздiктердi немесе бұрмалауларды көрсететiн қосымша түсiнiк енгiзуi және ол туралы клиентке хабарлауы тиiс.

542-бап. Тiкелей аралас тасымалдардың айналым және айналым емес құжаты

1. Тiкелей аралас тасымалдардың айналым құжаты ордерлiк құжат немесе ұсынушыға арналған құжат түрiнде ресiмделедi.
2. Ордерлiк құжат түрiнде ресiмделген тiкелей аралас тасымалдар құжаты ондағы тапсыру жазбасы арқылы берiледi.
Ұсынушыға арналған құжат түрiнде ресiмделген тiкелей аралас тасымалдар құжаты тапсыру жазбасыз берiледi.
3. Тiкелей аралас тасымалдардың айналым құжаты бойынша жүктi алу құқығын тiкелей аралас тасымалдар айналым құжатының түпнұсқасына ие тұлға иеленедi.
Тiкелей аралас тасымалдардың айналым құжаты бойынша жүк алушыда тапсыру жазбасы тиiстi ресiмделген құжаттың түпнұсқасы болуы тиiс.
4. Жүк алушы тiкелей аралас тасымалдардың айналым құжатының түпнұсқасын қайтарғаннан кейiн берiледi.
5. Тiкелей аралас тасымалдардың айналым емес құжатында жүк алушы көрсетiлуi тиiс. Жүк тiкелей аралас тасымалдардың айналым емес құжатында көрсетiлген тұлғаға немесе ол туралы тiкелей аралас тасымалдар операторы немесе оның атынан әрекет етушi тұлға дер кезiнде жазбаша түрде хабарландырылған басқа тұлғаға берiледi.

543-бап. Жүкпен жүретiн қосымша құжаттар

Тiкелей аралас тасымалдар шартымен жүкпен жүретiн құжаттарды алу мiндетi тiкелей аралас тасымалдар операторына жүктелетiн жағдайларды қоспағанда, клиент қажеттi жағдайларда тiкелей аралас тасымалдар операторына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ресiмделген жүкпен жүретiн қосымша құжаттарды (сәйкестiктi растау саласындағы құжаттар, фитосанитарлық сертификаттар және т.б.) беруге мiндеттi.

544-бап. Жүктi дайындау және тiкелей аралас тасымалдар операторына тапсыру тәртiбi

Клиент (жүк жөнелтушi), егер тiкелей аралас тасымалдар шартымен өзгеше көзделмеген жағдайда, тiкелей аралас тасымалдар операторына тапсыру сәтiне қарай жүктi тасымалдауға дайындауға мiндеттi. Бұл жағдайда клиенттiң шартпен және Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгiленген жүктi тiкелей аралас тасымалдар операторына тапсыруға дайындау шарттарын сақтауы мiндеттi.
Клиент (жүк жөнелтушi) тiкелей аралас тасымалдар операторына құжаттарды және жүктiң қасиетi және оны тасымалдау шарттары туралы ақпаратты, сондай-ақ тiкелей аралас тасымалды жүзеге асыру үшiн қажеттi өзге де ақпаратты беруге мiндеттi.
Қауiптi жүктi тасымалдағанда клиент (жүк жөнелтушi) тiкелей аралас тасымалдар құжатында жүктiң қауiптiлiк сипаты туралы белгi соғуы тиiс.
Жүктердiң әртүрлi түрлерiн тасымалдауға дайындау және тапсыру тәртiбi көлiктiң тиiстi түрiнде қолданылатын Жүктердi тасымалдау ережесiмен реттеледi.

545-бап. Тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктi қабылдау тәртiбi

1. Тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктi қабылдауы деп тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктi тiкелей қабылдауын, сондай-ақ егер бұл тiкелей аралас тасымалдар шартымен көзделмесе, тасымалдаушының жүктi жөнелту пунктiнде қабылдауын түсiну керек.
2. Жүктi қабылдағанда тiкелей аралас тасымалдар операторы, егер бұл тiкелей аралас тасымалдар шартымен көзделмесе, орындардың ұсталуы және тиеу бiрлiктерi үшiн жауапкершiлiктi өзiне қабылдамай, жүкпен iлеспе құжаттарының дұрыс ресiмделуiн, жүктiң сыртқы жай-күйiн, оның орамасын, жүктiң мөлшерiн тiкелей тексеруге мiндеттi.
3. Тiкелей аралас тасымалдар құжатында тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктiң сандық сипаты, оның орамасы туралы нақтылаулардың (қосымша түсiнiктердiң) және клиент берген өзге де ақпараттың болмауы, жүктiң тиiстi түрде берiлдi деп санауға негiз болып табылады. Тiкелей аралас тасымалдар операторы өзiне жүктiң күтiп-ұсталуын, салмағын және (немесе) массасын, құнын растаумен байланысты мiндеттемелердi, егер бұл тiкелей аралас тасымалдар шартымен тiкелей көзделген жағдайда ғана қабылдайды.
Жүктiң әртүрлi түрлерiнiң массасын белгiлеу тәртiбi тиiстi көлiк түрiнде қолданылатын Жүктердi тасымалдау ережесiмен белгiленедi.

546-бап. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдау және ақтару пункттерi

1. Тiкелей аралас тасымалдар жүктердi қабылдау, беру үшiн ашық темiр жол станциялары, теңiз және өзен порттары, кеме тұрақтары, автостанциялар, әуежайлар арқылы жүзеге асырылады.
Жүктердi ақтару, қабылдау және беру тiкелей аралас тасымалдар пункттерiнiң тiзiлiмiне енгiзiлген пункттер арқылы жүзеге асырылады.
2. Жүктердi қабылдау, беру және ақтару үшiн ашық тiкелей аралас тасымалдар пункттерiнiң тiзiлiмiн тиiстi пункттердiң иелерi жариялайды. Аталған пункттер жазбаша нысанда тапсырылған, ол туралы уәкiлеттi органға хабарлама берiлген сәттен бастап тiкелей аралас тасымалдарға енгiзiлген болып саналады.
3. Тiкелей аралас тасымалдар пунктiне жанасатын кiрме жолдардың иелерi осы пункттерге көлiк құралдарын өткiзудi соттың шешiмi немесе уәкiлеттi органның актi бойынша ғана тоқтатуға құқығы бар.

547-бап. Жүктi тасымалдауға кедергiлер

Тiкелей аралас тасымалдарға қатысушы тасымалдаушы тiкелей аралас тасымалдар операторына тасымалдауға және жүктердi уақтылы беруге кедергi келтiретiн оқиғалар туралы олар туындаған сәттен бастап тәулiк iшiнде хабарлауға мiндеттi.

548-бап. Жеткiзу мерзiмдерi

Тiкелей аралас тасымалдар шарты бойынша жүктi жеткiзу мерзiмi көлiктiң әрбiр түрiмен жеткiзу мерзiмiмен, жүктi ақтару және тiкелей аралас тасымалдар операторына тасымалдарды ұйымдастыру үшiн қажетті уақытпен белгiленедi. Жеткiзу мерзiмдерi тiкелей аралас тасымалдар шартына сәйкес және тиiстi көлiк түрiнде қолданылатын жүктердi тасымалдау ережесi ескерiлiп белгiленедi.

549-бап. Тiкелей аралас тасымалдар операторының қызметiне төлем жасау мерзiмi

Тiкелей аралас тасымалдар операторының тiкелей аралас тасымалдар саласында қызмет көрсетуiмен байланысты шығындардың құнын, егер Қазақстан Республикасының заңнамасымен немесе тiкелей аралас тасымалдар шартымен өзгеше көзделмеген жағдайда, клиент тiкелей аралас тасымалдар құжатына қол қойылған сәттен бастап 10 күн iшiнде төлейдi.
Клиенттiң маршрутты өзгерту, жеткiзудiң соңғы пунктiн өзгерту, жүк алушыны ауыстыру, жүк тасымалдауды тоқтата тұру туралы нұсқауларымен және шарттың басқа ережелерiнiң өзгеруiнен туындаған тiкелей аралас тасымалдар операторының қосымша шығыстарын клиент нұсқаулар берген сәттен бастап 5 күн iшiнде өтейдi.

550-бап. Жүктi клиентке (жүк алушыға) беру тәртiбi

1. Тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктi беруi деп тiкелей аралас тасымалдар операторының жүктi тiкелей клиентке (жүк алушыға) немесе жүктi алуға уәкiлеттi тұлғаға, сондай-ақ тасымалдаушының жүктi тiкелей аралас тасымалдар шартында көзделген тағайындалу пунктiнде беруiн түсiну керек.
2. Жүктi клиентке (жүк алушыға) немесе жүктi алуға уәкiлеттi тұлғаға беру клиенттен (жүк алушыдан) қабылданған ретпен жүк орындарының саны және (немесе) массасы бойынша берiледi.
3. Ақтарылып, үйiлiп немесе цистерналарда тасымалданатын және кем шығу белгiсiз келген жүк, егер клиенттiң (жүк алушының) немесе жүктi алуға уәкiлеттi тұлғаның оны анықтау құралдары болмаса, клиентке (жүк алушыға) немесе жүктi алуға уәкiлеттi тұлғаға массасы анықталмай берiледi.
4. Жүктiң берiлуi тiкелей аралас тасымалдар құжатында қол қойылып тиiстi белгiмен (клиенттiң (жүк алушының) мөрiмен немесе мөртабанымен) расталады. Тасымалдаушының жүк алушыға жүктi беру ретi көлiктiң тиiстi түрiнде қолданылатын Жүктердi тасымалдау ережесiмен белгiленедi.

551-бап. Жүк алушының жүктi алудан бас тартуы және жүктiң барар жерiн ауыстыру

Клиент (жүк алушы), егер жүктiң қасиетi бүлiнуi немесе зақымдануы салдарынан жүктi тiкелей тағайындалуы бойынша толық немесе iшiнара қолдану мүмкiндiгiн жоятындай өзгерген болса, егер тiкелей аралас тасымалдар шартында өзгеше көзделмеген болса, жүктi қабылдаудан бас тарта алады. Тiкелей аралас тасымалдар құжатында клиент (жүк алушы) немесе жүктi алуға уәкiлеттi тұлға алудан бас тартудың себебi қысқаша баяндалған түсiнiктеме жасалады. Бұл жағдайда клиент (жүк алушы) жүкке қатысты жазбаша нұсқаулар беруге мiндеттi.
Егер клиент (жүк алушы) жүктi алудан бас тартса, ол тiкелей аралас тасымалдар операторына сақтауға шығарылған, жүктi сатумен, кәдеге жаратумен, оны қайтарумен немесе барар жерiн ауыстырумен байланысты қосымша шығыстарды өтеуге мiндеттi.

552-бап. Қауiптi жүктердi тiкелей аралас тасымалдауда қызметтi жүзеге асыру тәртiбi

Тiкелей аралас тасымалдар операторының қауiптi жүктердi тасымалдаумен байланысты шартпен белгiленген қызметтердi орындауы немесе ұйымдастыруы осы Кодекстiң 34-бабына сәйкес жүзеге асырылады.

553-бап. Жүктi кедендiк ресiмдеу

Тiкелей аралас тасымалдау саласында қызметтi жүзеге асырғанда Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы қозғалатын жүктi кедендiк ресiмдеу Қазақстан Республикасының кедендiк заңнамасына сәйкес жүргізіледі.

16-тарау. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдау саласындағы жауапкершiлiк

554-бап. Жүктердi тiкелей аралас тасымалдау саласындағы жауапкершiлiк

1. Тiкелей аралас тасымалдар саласындағы тiкелей аралас тасымалдар шарты тараптардың осы Кодекске қайшы келмейтiн жауапкершiлiктерiн белгiлеу жөнiндегi шарттардан тұруы тиiс.
2. Тiкелей аралас тасымалдар шартына сәйкес алынған мiндеттемелер бойынша тiкелей аралас тасымалдар операторы клиент алдында толық көлемде жауап бередi. Мiндеттемелер үшiншi тұлғалардың (тасымалдаушылардың, аралас тасымалдар пункттерiнiң иелерiнiң және басқалардың) кiнәсi бойынша бұзылған жағдайда, тiкелей аралас тасымалдар операторы кейiннен олардан керi тәртiппен өндiрiп алуға құқылы.
3. Егер жүк жөнелтушiнiң немесе жүк алушының, тiкелей аралас тасымалдарға қатысушы үшiншi тұлғалардың кiнәсi бойынша тасымалдаушылардың бiреуi тiкелей аралас тасымалдар операторының немесе өзге де тасымалдаушылардың не болмаса тiкелей аралас тасымалдар операторы тасымалдаушының алдына жауапты болса, ол кiнәлi тарапқа керi талап қоюға құқығы бар.
4. Осы тараудың ережелерiмен реттелмеген бөлiкте тiкелей аралас тасымалдар саласында осы Кодекстiң 1-бөлiмiнiң 7-тарауының және Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасының нормалары қолданылады.

555-бап. Жауапкершiлiктен босату

1. Тараптар жауапкершiлiктен осы Кодекстiң 57-бабында көзделген негiздер бойынша босатылады.
2. Тiкелей аралас тасымалдар операторы жүк иесiнiң, жүк алушының алдында жүктiң сақталуы үшiн, соның iшiнде мына жағдайларда:
1) мiндеттемелер жүк иесiнiң, жүк алушының кiнәсi бойынша орындалмаған немесе тисiнше орындалмаған;
2) жүк ақаусыз, клиент (жүк жөнелтушi) орнатқан ақаусыз бекiту-пломбалау құрылғыларымен, сондай-ақ жүктiң сақталуы қамтамасыз етiлетiн шараларды куәландыратын басқа белгiлерi бар вагонда, контейнерде келген;
3) жүктiң ерекше табиғи қасиеттерiнiң салдарынан сақталмаған;
4) жүктi жүк иесi, жүк алушы жолсерiгiнiң iлесiп жүруiмен тасымалдаған;
5) тасымалдау мерзiмi және температуралық режимi сақталғанда тез бүлiнетiн жүк бүлiнген;
6) жүктiң жүк иесi берген көлiктiк ыдыстың жасырын кемшiлiктерi салдарынан сақталмаған жағдайларда жауапкершiлiктен босатылады.
3. Тасымалдаушы тiкелей аралас тасымалдар операторы алдындағы жауапкершiлiктен осы баптың 2-тармағында көрсетiлген негiздерден басқа, Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген жағдайларда да босатылады.

556-бап. Тiкелей аралас тасымалдар операторының жауапкершiлiгi

1. Тiкелей аралас тасымалдар шарты бойынша мiндеттемелердi орындамағаны және тиiсiнше орындамағаны үшiн тiкелей аралас тасымалдар операторы осы Кодекске сәйкес белгiленетiн негiздер бойынша және мөлшерде мүлiктiк жауапты болады.
2. Тiкелей аралас тасымалдар операторы клиент (жүк иеленушi немесе жүк алушы) алдында жүктiң сақталуы үшiн, сондай-ақ жүктi тасымалдауға қабылдаған сәттен бастап оны жүк алушыға берген сәтке дейiн жеткiзiп беру мерзiмiн өткiзiп алғаны үшiн жауапты болады.
3. Тiкелей аралас тасымалдар операторы ол шартты орындауға тартқан үшiншi тұлғалардың мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн жауапты болады.
4. Тiкелей аралас тасымалдар кезiнде келтiрiлген зиянды, егер зиянды туғызған мән-жайлар оның қарауында болған уақытта болатын болса, аралас тасымалдар тiкелей аралас тасымалдар операторы осы Кодекстiң 49-бабында белгiленген мөлшерде өтейдi.
Жүктiң құны тiкелей аралас тасымалдар операторына тапсырғанға дейiн тiкелей аралас тасымалдар шартында мәлiмденуi және тiкелей аралас тасымалдар құжатына енгiзiлуi тиiс.
5. Тiкелей аралас тасымалдар операторы жүктiң жоғалуынан, кем шығуынан немесе зақымдануынан (бүлiнуiнен) туындаған, белгiленген зиянның орнын толтырумен қатар, тiкелей аралас тасымалдар операторы клиентке жоғалған, кем шыққан немесе зақымданған (бүлiнген) жүктi тасымалдау үшiн төлемақыны, егер бұл төлемақы жүктiң құнына кiрмесе, қайтарады.
6. Егер жүк жүктi жеткiзу мерзiмi аяқталғаннан кейiн 30 күнтiзбелiк күн iшiнде жеткiзiлмесе, жоғалған болып саналуы мүмкiн.
Егер жүктiң жоғалуын, кем шығуын немесе зақымдануын (бүлiнуiн) жүктi қабылдаған кезде жай тәсiлмен анықтау мүмкiн болмаса, бұл туралы хабарлама тiкелей аралас тасымалдар операторына жүктi қабылдаған күннен бастап 5 күнтiзбелiк күннен кешiктiрмей берiлуi мүмкiн. Тiкелей аралас тасымалдар операторының мұндай хабарламаны алу күнi хабарламаның күнi болып саналады.
7. Егер жүк тiкелей аралас тасымалдар шартымен тiкелей белгiленген мерзiм шегінде жеткiзiлмесе, аралас тасымалдар операторы клиентке осы Кодекстiң 52-бабының 2-3-тармақтарына сәйкес белгiленген мөлшерде айыппұл төлейдi.
Жүктiң жеткiзiлу мерзiмiн өткiзiп алғаны үшiн тiкелей аралас тасымалдар операторының жауапкершiлiгi тiкелей аралас тасымалдар шартына сәйкес тасымалдау төлемақыларының жалпы сомасынан асып кете алмайды.
Егер тiкелей аралас тасымалдар операторы тiкелей аралас тасымалдар шартында көзделген тәртiппен мұндай қызметтердiң көрсетiлуi туралы клиентке уақтылы хабарласа, жеткiзiлген, бiрақ тiкелей аралас тасымалдар операторына тиесiлi сыйақыны төлемеуi себептi тiкелей аралас тасымалдар шартында көрсетiлген жүк алушыға немесе ол уәкiлеттiк берген адамға берiлмеген жүк жоғалған болып саналмайды.
Егер жүктi беру кезiнде тiкелей аралас тасымалдар шартында көрсетiлген жүк алушы немесе ол уәкiлеттiк берген адам тiкелей аралас тасымалдар операторына жазбаша түрде хабарламаса және кем шығудың немесе зақымданудың (бүлiнуiнiң) жалпы сипатын көрсетпесе, өзге дәлелдер болмаған кезде, олар жүктi зақымдалмаған түрде алды деп саналады.
3. Тiкелей аралас тасымалдар операторы жүкпен жүретiн қосымша құжаттарды жоғалтқан немесе тиiсiнше пайдаланбаған жағдайда зиянның орнын толтырады.

557-бап. Клиенттiң жауапкершiлiгi

Клиент (жүк жөнелтушi, жүк алушы) оның кiнәсiнен аралас тасымалдар тiкелей аралас тасымалдар операторына келтiрiлген зиян үшiн жауапты болады.
Егер жүктiң беруге дайын болу шарттарына сай келмеуiне байланысты жүк берiлмесе, клиент (жүк жөнелтушi) тiкелей аралас тасымалдар операторына зиянның, соның iшiнде көлiк құралының тиеуге берiлуiне байланысты зиянның және өзгелерiнiң орнын толтырады.
Клиент жүктiң қасиеттерi, оны тасымалдау шарттары, мәлiмделген және нақты тапсырылған жүктiң сәйкессiздiгi туралы құжаттарды және басқа шүбәсiз ақпаратты, сондай-ақ тiкелей аралас тасымалдар шартында көзделген мiндетті тiкелей аралас тасымалдар операторының орындауы үшiн қажеттi өзге ақпаратты беру жөнiндегi мiндетiн бұзуына байланысты тiкелей аралас тасымалдар операторына келтiрген зиян үшiн жауапты болады.

558-бап. Тасымалдаушылардың жауапкершiлiгi

1. Жүктi беретiн тарап оның жоғалуы, кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi) үшiн оны бергенге дейiн, ал жүктi қабылдаушы тарап оны қабылдаған кезден бастап жауапты болады.
2. Тiкелей аралас тасымалдарға қатысушы тасымалдаушы тiкелей аралас тасымалдар операторының алдында жүктiң сақталуы үшiн, сондай-ақ жүктi қабылдаған кезден бастап оны басқа тасымалдаушыға немесе жүктi алушыға берген кезге дейiн оның жеткiзiлу мерзiмiн өткiзiп алғаны үшiн жауапты болады.
3. Тiкелей аралас қатынаста тасымалданған кезде жүктiң жоғалуы, кем шығуы немесе зақымдануы (бүлiнуi) үшiн тасымалдаушылар тiкелей аралас тасымалдар операторы алдында бiрлесiп жауап бередi.
4. Жеткiзiлу мерзiмiн өткiзiп алғаны үшiн тiкелей аралас тасымалдар операторы алдында соңғы тасымалдаушы, егер мерзiмiн өткiзiп алу оның кiнәсiнен болмағанын дәлелдей алмаса, жауапты болады.

559-бап. Тiкелей аралас тасымалдарға қатысушы тұлғалардың жауапкершiлiгі

1. Тiкелей аралас тасымалдар кезiнде жүктердi ақтару нормаларын орындамағаны үшiн кiнәлi тарап құқықтары бұзылған тараптың пайдасына мынадай мөлшерлерде айыппұл төлейдi:
1) тасымалдауы тек контейнерлерде белгiленген жүктер үшiн - брутто массасы 5 тоннаға дейiн, қоса алғанда, әрбiр контейнер үшiн 0,5 айлық есептiк көрсеткiш, брутто массасы 5-тен 10 тоннаға дейiн, қоса алғанда, әрбiр контейнер үшiн бiр айлық есептiк көрсеткiш, брутто массасы 10 тоннадан артық әрбiр контейнер үшiн екi айлық есептiк көрсеткiш;
2) тасымалдауы рефрижераторлық вагондарды және тасымалдағыштарды қоспағанда, тек вагондарда, белгiленген жүктер үшiн - әрбiр вагон үшiн 5 айлық есептiк көрсеткiш;
3) тасымалдау рефрижераторлық вагонда мен көлiкте жүзеге асырылатын жүктер үшiн - жүктiң әр тоннасы үшiн 0,2 айлық есептiк көрсеткiш;
4) қалған жүктер үшiн - жүктiң әр тоннасы үшiн 0,1 айлық есептiк көрсеткiш.
2. Теңiз көлiгiнен iшкi су көлiгiне және керi қарай қайта тиелетiн жүктердi ақтару нормаларын орындамағаны үшiн кiнәлi тарап әр тонна үшiн 3 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде айыппұл төлейдi.
3. Ақтаруды жүзеге асыратын ұйымдарға тәуелдi себептер бойынша вагондарды жүк тиеуге, жүк түсiруге, ақтаруға берудiң мүмкiн болмауы салдарынан вагондардың, контейнерлердiң порттарда және темiр жол станцияларында жүк тиеуде, жүк түсiруде, ақтаруда тұру уақыты үшiн олардан вагондардың, контейнерлердiң меншiк иелерi белгiлейтiн мөлшерде олардың пайдаланылғаны үшiн төлемақы алынады.
4. Тiкелей аралас тасымалдарға қатысушы тұлғалардың мiндеттемелердiң орындалмағаны немесе тиiсiнше орындалмағаны үшiн шартта, осы бапта көзделгендерден басқа, тұрақсыздық айыбын өндiрiп алудың өзге түрлерiн, мөлшерлерiн және негiздемелерiн белгiлеуге құқығы бар.
5. Халықаралық қатынаста тiкелей аралас тасымалдар саласында қызметтер көрсеткенде тiкелей аралас тасымалдар операторының тiкелей аралас тасымалдар шартымен көзделген мiндеттемелердi орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн жауапкершiлiк шегi бiр орын немесе тиеу бiрлiгi үшiн 666,67 асуы мүмкiн емес.

17-тарау. Жүктердi құрама тасымалдау

560-бап. Жүктердi құрама тасымалдауды жүзеге асыру

1. Жүктердi құрама тасымалдау - көлiктiң бiрнеше түрiн қолдану арқылы жүктi бiр көлiк құралында ("есiктен есiкке дейiн") тасымалдаудан тұратын жүктердi тiкелей аралас қатынаста тасымалдау түрi. Көлiк құралдары тiкелей аралас тасымалдау маршрутының белгiлi учаскелерiнде арнаулы немесе әмбебап темiр жол вагондарында, теңiз және өзен кемелерiнде, паромдарда тасымалданады.
Құрама тасымалдар көлiк құралдарын тасымалдаудың мына схемалары бойынша жүзеге асырылуы мүмкiн:
1) арнаулы құрылымдағы вагондардан тұратын маршруттық поездардағы көлiк бiрлiктерiн тасымалдау;
2) арнаулы "доңғалақ-қалта тәрiздес вагондарға" тиелген жартылай тіркемелерді тартқыштарсыз және жүргiзушілерсiз немесе олармен тасымалдау (контрейлерлiк тасымалдар);
3) механикаландырылған тәсiлмен тиеген және түсiрген кезде алынбалы шанақтарды, контейнерлердi арнаулы және әмбебап вагондарда тасымалдау.
Темiр жол вагондарында, паромдарда және кемелерде көлiк құралдарын орналастыру және бекiту тиiстi көлiк түрлерiнде жүктердi тиеудiң техникалық шарттары талаптарына толық сәйкестiкпен жүзеге асырылады.
2. Құрама тасымалдар мына негiзгi талаптарға жауап беруi тиiс:
Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес келетiн көлiк құралдарының тасымалдарын жүзеге асыру;
тасымалдау процесi және көлiк құралдарының орналасқан жерi туралы дәл және уақтылы ақпарат беру;
бүкiл маршрут бойына "есiктен есiкке дейiн" схемасы бойынша автомобиль көлiгiмен тасымалдау жылдамдығына сай келуi немесе одан асып түсуi тиiс жылдамдығының көтерiлуiн және құрама тасымалдарының көлiктiк инфрақұрылымы әлуетiнiң барынша пайдаланылуын қамтамасыз ету.

4-бөлiм. Қорытынды ережелер

561-бап. Осы Кодекстi қолданысқа енгiзудiң тәртiбi

1. Осы Кодекс 2010 жылдың 10 қаңтарынан бастап қолданысқа енгiзiлетiн осы Кодекстiң 346-бабы 1-тармағының екiншi бөлiгiн қоспағанда, ресми жарияланған күнiнен бастап он күн өткеннен кейiн қолданысқа енгiзiледi.
2. Адам өмiрi мен денсаулығы және қоршаған орта үшiн өнiмге және оның өмiрлiк циклы үдерiсiне қауiпсiздiк талаптарын белгiлейтiн Тиiстi техникалық регламенттерді және олармен үйлестірілген стандарттарды қолданысқа енгiзгенге дейiн мемлекеттiк реттеу Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына және осы Кодекске қайшы келмейтiн бөлiгiнде басқа да нормативтiк актiлерге сәйкес жүзеге асырылады.
Техникалық регламенттердiң және олармен үйлестiрiлген стандарттардың қолданысқа енгiзiлуiне қарай оларды қайталайтын немесе оларға сәйкес келмейтiн қолданыстағы заңға тәуелдi нормативтiк құқықтық актiлер мен өзге де нормативтiк актiлердiң күшi жойылуға тиiс.
3. Күшi жойылған деп танылсын:
1) "Қазақстан Республикасындағы көлiк туралы" Қазақстан Республикасының 1994 жылғы 21 қыркүйектегi Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңестiң Жаршысы, 1994 ж., N 15, 201-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1996 ж., N 2, 186-құжат; 1998 ж., N 24, 447-құжат; 2001 ж., N 23, 309, 321-құжаттар; N 24, 338-құжат; 2003 ж., N 10, 54-құжат; 2004 ж., N 18, 110-құжат; N 23, 142-құжат; 2005 ж., N 15, 63-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат);
2) "Қазақстан Республикасындағы көлiк туралы" Қазақстан Республикасының Заңын қолданысқа енгiзу туралы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң 1994 жылғы 21 қыркүйектегi қаулысы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңестiң Жаршысы, 1994 ж., N 15 202-құжат);
3) "Қазақстан Республикасының әуе кеңiстiгiн пайдалану және авиация қызметi туралы" Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 20 желтоқсандағы Заңы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңестiң Жаршысы, 1995 ж., N 23, 148-құжат; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2001 ж., N 23, 321-құжат; N 24, 338-құжат; 2002 ж., N 15, 147-құжат; 2003 ж., N 10, 54-құжат; 2004 ж., N 23, 142-құжат; 2005 ж., N 7-8, 23-құжат);
4) "Автомобиль жолдары туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 17 шiлдедегi Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2001 ж., N 17-18, 246-құжат; 2004 ж., N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 1, 5-құжат);
5) "Темiр жол көлiгi туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 8 желтоқсандағы Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2001 ж., N 23, 315-құжат; 2003 ж., N 10, 54-құжат; 2004 ж., N 18, 110-құжат; N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат);
6) "Азаматтық авиацияны мемлекеттiк реттеу туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 15 желтоқсандағы Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2001 ж., N 23, 320-құжат; 2004 ж., N 23, 142-құжат; 2005 ж., N 7-8, 23-құжат);
7) "Сауда мақсатында теңiзде жүзу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 17 қаңтардағы Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентінiң Жаршысы, 2002 ж., N 2, 16-құжат; 2004 ж., N 20, 116-құжат; N 23, 142-құжат; 2005 ж., N 11, 36-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат);
8) "Автомобиль көлiгi туралы" Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 шiлдедегi Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2003 ж., N 15, 134-құжат; 2004 ж., N 23, 142-құжат; 2005 ж., N 7-8, 19-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат);
9) "Iшкi су көлiгi туралы" Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 6 шiлдедегi Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2004 ж., N 15, 88-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат).

Қазақстан Республикасының
Президентi

О проекте Транспортного кодекса Республики Казахстан

Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 сентября 2006 года N 927

Сноска. Проект Кодекса отозван из Парламента РК постановлением Правительства РК от 05.06.2008 N 538 .

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Транспортного кодекса Республики Казахстан.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Проект

Транспортный кодекс Республики Казахстан

Настоящий Кодекс регулирует правовые, экономические и организационные основы общественных отношений в области транспорта и коммуникаций в Республике Казахстан.

ОБЩАЯ ЧАСТЬ

Раздел 1. Общие положения

Глава 1. Основы транспортной деятельности

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
Кодексе

1. Основные понятия, используемые в области транспорта и коммуникаций:
1) остановка - преднамеренное прекращение движения транспортного средства на время до 5 минут, а также на большее, если это необходимо для посадки и (или) высадки пассажиров либо загрузки и (или) разгрузки транспортного средства;
2) специальное транспортное средство - транспортное средство, предназначенное для выполнения различных, преимущественно нетранспортных, работ;
3) воинские перевозки - перевозки железнодорожным, автомобильным, морским, внутренним водным и воздушным транспортом воинских частей, учреждений, воинских команд, отдельных воинских пассажиров и воинских грузов;
4) социально значимые сообщения - сообщения, социальная значимость которых определяется в:
а) межобластных - Правительством Республики Казахстан;
б) внутриобластных, городских и пригородных - местными представительными и исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения);
5) багаж - имущество пассажира, упакованное и перевозимое в специально приспособленном отделении транспортного средства или в специально приспособленном транспортном средстве, в соответствии с требованиями, установленными правилами перевозок пассажиров и багажа для определенного вида транспорта;
6) контрольный осмотр - осмотр судна, проводимый при инспектировании в период навигации;
7) груз - имущество, принятое к перевозке на транспортном средстве в соответствии с требованиями, установленными правилами перевозок грузов для определенного вида транспорта;
8) грузоотправитель - физическое или юридическое лицо, указанное в перевозочных документах, от имени которого оформляется отправка груза;
9) грузополучатель - физическое или юридическое лицо, указанное в перевозочных документах и уполномоченное на получение груза на основании договора перевозки груза или иных законных основаниях;
10) заказные перевозки пассажиров и багажа - перевозки отдельных групп пассажиров, осуществляемые перевозчиками на основании договора перевозки с целью доставки пассажиров к месту работы, учебы или для других целей по заранее согласованным маршрутам, расписаниям движения или на определенный промежуток с установленными начальным и конечным
пунктами посадки и высадки пассажиров;
11) пассажир - физическое лицо, заключившее договор перевозки с перевозчиком в устной или письменной форме и совершающий поездку на транспорте общего пользования;
12) пассажирские перевозки общего пользования - регулярные перевозки пассажиров, багажа (грузобагажа) транспортным средством, предназначенным для социальных нужд;
13) подвижной состав - тяговые, самоходные и иные механические средства, предназначенные для перевозки пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений;
14) регулярные перевозки пассажиров и багажа - перевозки, осуществляемые перевозчиками по заранее согласованным маршрутам, расписаниям движения с установленными пунктами посадки и высадки пассажиров, сопровождающиеся централизованным диспетчерским
сопровождением;
15) специальные перевозки грузов - перевозки грузов для государственных нужд;
16) транспорт общего пользования - транспорт, используемый для выполнения перевозки пассажиров, багажа (грузобагажа) и грузов на основании публичного договора, то есть по обращению любого физического или юридического лица и по регулируемым или объявленным тарифам;
17) туристские перевозки пассажиров и багажа - перевозки, осуществляемые перевозчиками по согласованию с туристическими фирмами для перевозки определенной группы людей, имеющих туристские путевки по заранее согласованному маршруту следования;
18) фрахт - плата по договору фрахтования;
19) фрахтователь - физическое или юридическое лицо, заключившее договор фрахтования (чартера) о передаче ему за плату всю или часть вместимости одного или нескольких транспортных средств на один или несколько рейсов для перевозки пассажиров, багажа и грузов;
20) фрахтовщик - физическое или юридическое лицо, заключившее договор фрахтования (чартера), предоставляющее за плату всю или часть вместимости одного или нескольких транспортных средств на один или несколько рейсов для перевозки пассажиров, багажа и грузов;
21) экскурсионные перевозки пассажиров - перевозки, осуществляемые перевозчиками с целью доставки одной и той же группы пассажиров по заранее согласованным маршрутам для ознакомления с достопримечательностями местности;
22) инспектирование - проверка соблюдения требований транспортного законодательства Республики Казахстан, международных договоров Республики Казахстан в области транспорта и коммуникаций направленная на обеспечение безопасности жизни людей, охраны окружающей среды и транспортной деятельности;
23) коносамент - документ, выдаваемый перевозчиком грузоотправителю и удостоверяющий прием груза к перевозке;
24) клиент - физическое или юридическое лицо, пользующееся транспортным средством и (или) объектом транспортной инфраструктуры на договорной основе;
25) контейнер - универсальное транспортное оборудование многократного применения, предназначенное для перевозки грузов;
26) контроль в области транспорта и коммуникаций - совокупность мероприятий, проводимых уполномоченным органом в пределах своей компетенции в целях проверки соблюдения физическими и юридическими лицами законодательства Республики Казахстан;
27) освидетельствование - проверка транспортного средства на его соответствие требованиям, установленным законодательством Республики Казахстан, в том числе техническим регламентам, путем применения специальных приборов и инструментов;
28) транспорт - железнодорожный, автомобильный, морской, внутренний водный, воздушный, городской электрический, а также находящийся на территории Республики Казахстан магистральный трубопроводный транспорт;
29) транспортные коммуникации (далее - коммуникации) - совокупность автомобильных дорог, воздушных трасс, железнодорожных, морских и внутренних водных путей, дорожных развязок и путепроводов;
30) транспортная инфраструктура - совокупность транспортных коммуникаций, портов и береговых сооружений, объектов обслуживания транспортных средств, пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов, инженерного обеспечения работы транспорта и функциональной деятельности производственного и обслуживающего персонала, вокзалов, станций, складских
помещений и территорий, санитарно-защитных и охранных зон, а также земель, закрепленных за указанными объектами, с находящимися на них недвижимостью, зданиями и сооружениями пунктов пропуска через государственную границу, электрические сети городского электрического транспорта;
31) транспортная организация - юридическое лицо, осуществляющее хозяйственно-коммерческую деятельность по оказанию услуг по перевозке и обслуживанию пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений, хранению, техническому обслуживанию и ремонту транспортных средств;
32) транспортное средство - единица подвижного состава какого-либо транспорта;
33) уполномоченный орган в области транспорта и коммуникаций (далее - уполномоченный орган) - государственный орган, осуществляющий формирование государственной политики и контроль в области транспорта и коммуникаций, координацию и регулирование транспортной деятельности;
34) безопасность движения - комплекс организационных и технических мероприятий, направленных на защиту жизни и здоровья граждан, охрану окружающей среды, создание условий безаварийной работы участников перевозочного процесса, содержание в исправности транспортных средств и транспортной инфраструктуры;
35) осмотр - проверка уполномоченным органом объекта на предмет соответствия его требованиям законодательства Республики Казахстан, направленным на обеспечение безопасной эксплуатации;
36) опасный груз - груз, который в силу присущих ему свойств и особенностей при перевозке, производстве погрузочно-разгрузочных работ и хранении может послужить причиной взрыва, пожара или повреждения технических средств, устройств, зданий, строений и сооружений, а также гибели, травмирования или заболевания людей, животных, нанести ущерб
окружающей среде;
37) сообщение - перевозка пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений транспортным средством между пунктами отправления и назначения, включая следующие виды:
а) международные - перевозка между Республикой Казахстан и иностранными государствами и (или) транзитом через Республику Казахстан;
б) межобластные - перевозка между пунктами отправления и назначения, находящимися в разных областях Республики Казахстан;
в) внутриобластные - перевозка между населенными пунктами в пределах одной области;
г) городские - перевозка в черте города (района);
д) пригородные - перевозка в пригородной зоне;
е) прямые смешанные сообщения - перевозка разными видами транспорта по документу прямой смешанной перевозки;
38) ручная кладь - личные вещи, перевозимые пассажиром с собой в транспортном средстве, весовые и габаритные параметры которых соответствуют требованиям, установленным правилами перевозок пассажиров и багажа для определенного вида транспорта;
39) литерный статус - статус, присваиваемый воздушным, железнодорожным, морским, внутренним водным транспортным средствам, а также маршрутам (рейсам) их следования при перевозке охраняемых лиц;
40) маршрут - определенный в процессе организации перевозок путь следования транспортного средства между установленными начальным и конечным пунктами;
41) специализированное транспортное средство - транспортное средство, предназначенные для перевозки определенных видов грузов;
42) отечественный перевозчик - перевозчик, зарегистрированный в Республике Казахстан, допущенный к перевозке в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
43) централизованное диспетчерское сопровождение - комплекс мер по обеспечению выполнения контроля за качеством перевозок пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов;
44) рейс - транспортный процесс перевозки пассажиров, багажа (грузобагажа) и грузов за определенный интервал времени между географическими пунктами;
45) перевозки - деятельность физических и юридических лиц по перевозке пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений соответствующим видом транспорта;
46) перевозочный процесс - совокупность организационно и технологически взаимосвязанных действий и операций, выполняемых при осуществлении перевозок;
47) перевозочные документы - документы, в бумажном и/или электронном виде, путем оформления которых заключается договор перевозки (проездные документы (билет, путевка), багажная и грузобагажная квитанции, железнодорожная и товарно-транспортная накладные, путевой лист, морская накладная, коносамент и чартер, документ прямой смешанной перевозки);
48) перевозчик - физическое или юридическое лицо, владеющее транспортным средством на праве собственности или иных законных основаниях, и имеющее право на осуществление перевозки в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан;
49) правила перевозок - нормативные правовые акты, регулирующие деятельность при осуществлении перевозки и взаимоотношения всех участников перевозочного процесса;
50) прицеп - транспортное средство, не оборудованное двигателем и предназначенное для движения в составе с механическим транспортным средством. Термин распространяется также на полуприцепы и прицепы-роспуски;
51) проверка - действие органов, осуществляющих в соответствии с настоящим Кодексом контроль в области транспорта и коммуникаций, совершаемое с целью определения соблюдения хозяйствующими субъектами транспортного законодательства Республики Казахстан;
52) скоропортящийся багаж (грузобагаж), груз - багаж (грузобагаж), груз, имеющий ограниченный срок годности и требующий особых условий перевозки и хранения;
53) срок транспортабельности - предельно возможный, исходя из данных, указанных в сертификате (качественном удостоверении), срок нахождения скоропортящегося багажа (грузобагаж), груза в пути;
54) техническая эксплуатация - комплекс мероприятий, технических воздействий (диагностирование, техническое обслуживание, ремонт), направленных на организацию и обеспечение безопасной эксплуатации транспортных средств и транспортной инфраструктуры;
55) транспортировка - совокупность взаимосвязанных действий участников перевозочного процесса, выполняемых с целью перемещения багажа (грузобагажа), грузов из пункта отправления в пункт назначения;
56) участники перевозочного процесса - лица, осуществляющие предпринимательскую деятельность в процессе перевозки;
57) Национальный перевозчик - перевозчик, статус которого определяется Правительством Республики Казахстан, выполняющий специальные и воинские перевозки грузов и оказывающий услуги по перевозке пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений подвижным составом;
58) международные нерегулярные перевозки - перевозки, носящие разовый характер, осуществляемые перевозчиками без посадки пассажиров на промежуточных пунктах между начальным и конечным пунктами перевозки в международном сообщении;
59) экспедитор - лицо, оказывающее услуги по организации перевозок грузов, которое может указываться в перевозочных документах в качестве плательщика перевозки на основании договора транспортной экспедиции;
60) расчетная единица - единица специального права заимствования, определяемая Международным валютным фондом;
2. Основные понятия, используемые в сфере автомобильного транспорта:
1) автобус - автотранспортное средство, предназначенное для перевозки пассажиров и багажа, имеющее более восьми мест для сидения, исключая место водителя;
2) автомобиль особого назначения - автотранспортное средство, предназначенное для перевозки охраняемого лица;
3) автомобильный транспорт - вид транспорта, основной сферой деятельности которого являются организация и осуществление перевозок пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений с использованием автотранспортных средств и автомобильных дорог;
4) автомобильное транспортное средство (далее - автотранспортное средство) - единица подвижного состава автомобильного транспорта, включающего автобусы, легковые и грузовые автомобили, автомобильные прицепы, полуприцепы к седельным тягачам, а также специализированные и специальные автомобили;
5) автомобильные дороги - комплекс инженерных сооружений, предназначенных для движения транспортных средств, обеспечивающий их непрерывное, безопасное движение с установленными скоростями, нагрузками, габаритами, а также участки земель, предоставленные для размещения этого комплекса (земли транспорта), и воздушное пространство над ними в пределах установленного габарита;
6) платные автомобильные дороги - автомобильные дороги повышенного качества, обеспечивающие высокую безопасную скорость, за пользование которыми взимается плата, с обязательным наличием альтернативного бесплатного проезда по другой дороге, качество которой соответствует требованиям, установленным техническим регламентом в сфере
автомобильных дорог;
7) протяженность автомобильной дороги - фактическая длина дороги между объектами или населенными пунктами, указанная в натуре (на местности) по километровым знакам;
8) специальная трасса - статус, присваиваемый в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, автомобильной дороге, по которой осуществляется перевозка охраняемого лица, прилегающей к ней территории, акватории и воздушному пространству над ней;
9) управляющие автомобильными дорогами - физические и юридические лица, являющиеся собственниками автомобильных дорог или осуществляющие деятельность по управлению автомобильными дорогами на праве хозяйственного ведения или оперативного управления;
10) пользователи автомобильными дорогами - физические и юридические лица, являющиеся участниками дорожного движения или осуществляющие иную деятельность в пределах полосы отвода автомобильных дорог и придорожной полосы;
11) дорожная деятельность - деятельность по проектированию, строительству, реконструкции и ремонту, а также по содержанию и использованию автомобильных дорог и сооружений на них;
12) легковой автомобиль - автотранспортное средство, предназначенное для автомобильной перевозки пассажиров и багажа и имеющее не более восьми мест для сидения, исключая место водителя;
13) полоса отвода - земли занятые автомобильными дорогами, для размещения соответствующих конструктивных элементов и инженерных сооружений автомобильной дороги, а также зданий, сооружений, защитных и декоративных лесонасаждений и устройств дорожной связи, необходимых для их эксплуатации;
14) придорожные полосы - участки земель, примыкающие к полосе отвода автомобильных дорог, в границах которых устанавливаются особые условия пользования земельными участками для обеспечения безопасности движения транспорта и населения;
15) путевой лист - перевозочный документ, выдаваемый перевозчиком водителю автотранспортного средства, предназначенный для ведения учета работы автотранспортного средства;
16) управление дорожной деятельностью - комплекс мероприятий, направленных на организацию и обеспечение безопасности и удобства движения на автомобильных дорогах, повышение транспортно-эксплуатационного состояния автомобильных дорог и сооружений, обеспечение порядка их охраны, организацию проектирования, строительства, реконструкции, ремонта, содержания и использования автомобильных дорог на основе государственных стандартов, установленных нормативными правовыми актами в области технического регулирования, и внедрения передовых технологий;
17) такси - легковой автомобиль, предназначенный для автомобильной перевозки пассажиров и багажа, оборудованный в соответствии с Правилами перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом;
18) улица (проезжая часть улицы) - автомобильная дорога в пределах границ городов или иных населенных пунктов.
3. Основные понятия, используемые в сфере городского электрического транспорта:
городской электрический транспорт - электрический транспорт (трамвай, троллейбус, метрополитен) предназначенный для перевозки пассажиров и багажа в городском сообщении.
4. Основные понятия, используемые в сфере железнодорожного транспорта:
1) вагон - несамоходное прицепное транспортное средство, предназначенное для перевозки по железнодорожным путям;
2) оператор вагонов (контейнеров) - лицо, владеющее вагонами (контейнерами) на праве собственности или иных законных основаниях и (или) участвующее на основе договора с перевозчиком в осуществлении перевозочного процесса с использованием данных вагонов (контейнеров), и указанное в перевозочных документах;
3) грузобагаж - имущество, принятое к перевозке в пассажирском и почтово-багажном отделении вагона в соответствии с требованиями, установленными правилами перевозок пассажира и багажа (грузобагажа) железнодорожным транспортом;
4) грузовая отправка - партия груза, предъявляемая к перевозке по одной транспортной накладной;
5) подъездные пути общего пользования - железнодорожные пути, специально выделенные как на территории железнодорожной станции, так и за ее пределами, которые принадлежат участникам перевозочного процесса и используются для выполнения операций по погрузке (разгрузке), сортировке, хранению багажа (грузобагажа), грузов в соответствии с правилами перевозок;
6) контрагент - лицо, владеющее на праве собственности или иных законных основаниях прирельсовыми складами, площадками для хранения грузов, погрузочно-разгрузочными механизмами и (или) подъездными путями, примыкающими к подъездным путям другого ветвевладельца;
7) подъездные пути - железнодорожные пути, предназначенные для обслуживания грузоотправителей, грузополучателей и примыкающие непосредственно или через другие подъездные пути к магистральным или станционным путям;
8) услуги подъездных путей - услуги по предоставлению подъездного пути для проезда подвижного состава, для маневровых работ, погрузки-выгрузки, других технологических операций перевозочного процесса, а также для стоянки подвижного состава, не предусмотренной технологическими операциями перевозочного процесса;
9) оператор локомотивной тяги лицо, владеющее на праве собственности, на иных законных основаниях, тяговым транспортным средством (локомотивом), обеспечивающее его содержание, эксплуатацию и оказывающее услуги локомотивной тяги;
10) услуги локомотивной тяги - услуги по перемещению подвижного состава тяговым транспортным средством (локомотивом) по железнодорожным путям;
11) магистральная железнодорожная сеть магистральная железнодорожная инфраструктура, включающая магистральные и станционные пути, а также объекты электроснабжения, сигнализации, связи, устройства, оборудование, здания, строения, сооружения и иные объекты, технологически необходимые для ее функционирования;
12) магистральные пути - железнодорожные пути, соединяющие железнодорожные станции, предназначенные для функционирования железнодорожного транспорта общего пользования на всей территории Республики Казахстан и обеспечения железнодорожного сообщения с другими
государствами;
13) оператор магистральной железнодорожной сети - организация, учрежденная государством для предоставления услуг магистральной железнодорожной сети и управления перевозочным процессом;
14) услуги магистральной железнодорожной сети - услуги по предоставлению в пользование магистральной железнодорожной сети и организации пропуска подвижного состава по ней;
15) станционные пути - железнодорожные пути в границах железнодорожной станции, за исключением подъездных путей;
16) ветвевладелец - лицо, владеющее железнодорожным подъездным путем на праве собственности или иных законных основаниях;
17) железнодорожная станция - пункт, разделяющий магистральные пути на участки, имеющий путевое развитие, обеспечивающий регулирование движения, пропускную способность и позволяющий производить операций по приему, отправлению, скрещению, обгону поездов, по обслуживанию пассажиров, приему, выдаче багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений;
18) железнодорожные пути - объекты недвижимого имущества (магистральные, станционные, подъездные пути), по которым осуществляется перемещение подвижного состава;
19) железнодорожный вокзал - комплекс сооружений, предназначенный для обслуживания пассажиров, багажа (грузобагажа);
20) железнодорожный транспорт - вид транспорта, основной сферой деятельности которого являются организация и осуществление перевозок пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений по железнодорожным путям;
21) охранные зоны железнодорожного транспорта - земельные участки, необходимые для обеспечения безопасности перевозок, сохранности, прочности и устойчивости сооружений, устройств и других объектов железнодорожного транспорта.
5. Общие понятия, используемые в сфере воздушного транспорта:
1) авиационная техника - гражданские воздушные суда, их оборудование, комплектующие изделия, двигатели, тренажеры и средства наземного обслуживания гражданских воздушных судов;
2) авиационные услуги - услуги гражданской авиации, связанные с организацией и обеспечением воздушных перевозок пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений, и выполнением авиационных работ;
3) авиационный маршрут (авиамаршрут) - географическое описание или комбинация географических описаний земной поверхности, над которой осуществляется воздушное сообщение;
4) авиационный персонал - физические лица, имеющие профессиональную подготовку авиационного профиля, осуществляющие деятельность по организации полетов, управлению движением воздушных судов, обслуживанию воздушных судов, выполнению авиационных работ, а
также по обеспечению перевозок, безопасности полетов или авиационной безопасности;
5) авиационная безопасность - нормальная и безопасная деятельность авиации, обеспечиваемая предупреждением и предотвращением актов незаконного вмешательства в ее деятельность;
6) аварийно-спасательные работы - комплекс мероприятий, направленных на своевременное оказание помощи потерпевшим;
7) авиакомпания - юридическое лицо, имеющее действующий сертификат эксплуатанта гражданских воздушных судов и лицензию на выполнение воздушных перевозок пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений и (или) авиационных работ;
8) авиационные работы - специализированные операции, выполняемые средствами авиации в отдельных отраслях хозяйства в целях обеспечения технологических и производственных процессов заказчиков (в сельском хозяйстве, строительстве, обслуживание экспедиций и т.д.), а также для проведения экспериментальных и научно-исследовательских работ, санитарно-эпидемиологических и природоохранных мероприятий, оказания медицинской помощи населению, ликвидации последствий стихийных бедствий, аварий и катастроф;
9) авиационный инцидент - событие, происшедшее при использовании воздушного судна с целью выполнения полета, связанное с нарушением нормального функционирования этого судна, его экипажа, другого авиационного персонала или связанное с воздействием внешних условий, но не приведшее к авиационному происшествию;
10) авиационное событие - событие, связанное с использованием воздушного судна, при котором возникла или могла реальная угроза обеспечения безопасности полета, а также любое отклонение в худшую сторону от ожидаемого результата действий (бездействий) субъектов воздушного транспорта;
11) авиационное происшествие - событие, происшедшее при использовании воздушного судна с целью выполнения полета, связанное с нарушением нормального функционирования этого судна, его экипажа, другого авиационного персонала или связанное с воздействием внешних условий и приведшее к гибели людей, значительному повреждению, разрушению или
утрате воздушного судна;
12) аэродром - земельный или водный участок, специально подготовленный и оборудованный для обеспечения взлета, посадки, руления, стоянки и обслуживания воздушных судов;
13) аэронавигационная организация - организация, осуществляющая обслуживание воздушного движения, обеспечивающая аэронавигационной и метеорологической информацией;
14) аэронавигационные устройства - устройства по обслуживанию воздушного движения, радиотехническому обеспечению полетов и авиационной электросвязи, а также сети телекоммуникаций и инженерные сети, связанные с обеспечением безопасности полетов воздушных судов;
15) воздушное судно, потерпевшее бедствие - воздушное судно, получившее при взлете, посадке или падении серьезное повреждение или полностью разрушенное, а также воздушное судно, совершившее вынужденную посадку вне аэродрома;
16) гражданское воздушное судно - воздушное судно, используемое в гражданской авиации и занесенное в Государственный реестр гражданских воздушных судов Республики Казахстан;
17) незаконное вмешательство в деятельность авиации - противоправное действие или бездействие, посягающее на нормальную и безопасную деятельность авиации, повлекшее несчастные случаи с людьми, материальный ущерб, захват или угон воздушного судна или создавшее угрозу наступления таких последствий;
18) организация гражданской авиации - юридическое лицо, осуществляющее деятельность в сфере гражданской авиации;
19) особо важные полеты - это полеты воздушного судна, на борту которого находятся охраняемые лица Республики Казахстан;
20) сверхлегкая авиация - гражданская авиация, использующая сверхлегкие летательные аппараты, другие воздушные суда спортивного назначения и любительской конструкции, аэростатические аппараты и вспомогательные устройства с максимальной массой не более двух тысяч семисот килограмм;
21) свидетельство на авиамаршрут - документ на право использования авиационного маршрута;
22) сертификат эксплуатанта гражданских воздушных судов и воздушных судов сверхлегкой авиации - документ, выданный уполномоченным органом, удостоверяющий соответствие эксплуатанта требованиям, установленным правилами сертификации эксплуатантов гражданских воздушных судов;
23) сертификат годности аэродрома - документ, выданный уполномоченным органом, удостоверяющий соответствие аэродрома нормам годности к эксплуатации аэродромов;
24) аэропорт - комплекс сооружений, предназначенный для приема и отправки воздушных судов, обслуживания воздушных перевозок и имеющий для этих целей аэродром, аэровокзал, другие сооружения, а также необходимое оборудование;
25) аэропортовская деятельность - деятельность, осуществляемая юридическими лицами, связанная с обеспечением воздушных перевозок, авиационной безопасности и безопасности полетов в аэропортах;
26) воздушная навигация - прикладная наука о вождении воздушного судна по программной траектории;
27) воздушная трасса - воздушное пространство в виде коридора, предназначенное для полетов воздушных судов и контролируемое аэронавигационными устройствами системы управления воздушным движением;
28) воздушное судно - летательный аппарат, поддерживаемый в атмосфере за счет его взаимодействия с воздухом, отличного от взаимодействия с воздухом, отраженным от земной (водной) поверхности;
29) воздушный транспорт - вид транспорта, основной сферой деятельности которого является перевозка пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений воздушными судами;
30) контролируемая зона аэропорта - рабочая площадь аэропорта, аэродрома, объектов аэронавигационного обеспечения полетов и прилегающая к ним территория, служебные здания, строения, склады, доступ в которые контролируется службой авиационной безопасности;
31) полет воздушного судна - перемещение воздушного судна по земной (водной) поверхности и в воздушном пространстве от начала разбега при взлете (отрыва от земной или водной поверхности при вертикальном взлете) до окончания пробега (освобождение взлетно-посадочной полосы без остановки) или касания земной (водной) поверхности при вертикальной посадке;
32) свобода воздуха - право на перевозку в отношении регулярных перевозок, в международном сообщении, предоставляемое одним государством другому государству или государствам осуществлять полеты и проводить посадки на своей территории для перевозки пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений;
33) Единая авиационная поисково-спасательная служба (ЕАПСС) - авиационные службы поиска и спасания, аварийно-спасательные и парашютные службы государственных органов и авиакомпаний, которым принадлежат воздушные судна;
34) сертификат экземпляра - документ, выданный уполномоченным органом, удостоверяющий соответствие конструкции, характеристик и эксплуатационно-технической документации изготовленного в Республике Казахстан экземпляра гражданского воздушного судна требованиям, предусмотренным правилами сертификации гражданских воздушных судов
Республики Казахстан;
35) воздушное пространство Республики Казахстан - воздушное пространство над сухопутной и водной территорией Республики Казахстан, в том числе над ее территориальными водами;
36) воздушное судно, терпящее бедствие - воздушное судно, которому, или находящимся на борту которого людям, угрожает непосредственная опасность либо с которым потеряна радиосвязь и неизвестно местонахождение этого судна;
37) Государственный реестр гражданских воздушных судов Республики Казахстан - документ, в котором производится государственная регистрация гражданских воздушных судов Республики Казахстан, прав на них и сделок с ними;
38) навигационные средства - специальные технические устройства, позволяющие получать необходимую информацию для целей самолетовождения;
39) навигационные системы - навигационные средства, представляющие совокупность нескольких бортовых устройств с различными принципами действия, а также средств, основанных на совместном использовании бортового и наземного оборудования;
40) эксплуатант - юридическое или физическое лицо, занимающееся эксплуатацией воздушных судов или предлагающее свои услуги в этой области;
41) нерегулярная авиаперевозка - перевозка, осуществляемая вне расписания;
42) расследование - процесс, который включает сбор и анализ информации, подготовку заключений, включая установление причин и выработку рекомендаций по обеспечению безопасности, проводимый с целью предотвращения авиационных происшествий;
43) регулярная авиаперевозка - перевозка, осуществляемая по утвержденному уполномоченным органом расписанию;
44) временное управление - управление, которое вводится в действие при приостановлении действия или отзыве лицензии у эксплуатанта аэропорта;
45) безопасность полета - комплекс мер, обеспечивающих безопасное проведение полетов, комплексная характеристика гражданского воздушного судна и авиационных услуг, и (или) работ, определяющая способность выполнять полеты без угрозы жизни и здоровью людей;
46) летная годность - техническое состояние гражданского воздушного судна, которое отвечает летно-техническим характеристикам, обеспечивающим безопасность и летное качество гражданского воздушного судна;
47) нормы летной годности - это требования к конструкции, параметрам и летным качествам воздушных судов и их компонентов, направленных на обеспечение безопасности полетов;
48) сертификат летной годности - документ, выданный уполномоченным органом, на основании сертификата типа, удостоверяющий соответствие гражданского воздушного судна нормам летной годности;
49) сертификат типа - документ, выданный уполномоченным органом, подтверждающий соответствие нормам летной годности типа воздушного судна, авиационного двигателя и воздушного винта новых типов;
50) международный аэропорт - аэропорт, обеспечивающий перевозки в международном сообщении, в котором организован таможенный, пограничный и санитарно-карантинный контроль.
6. Основные понятия, используемые в сфере внутреннего водного транспорта:
1) береговая полоса - полоса суши вдоль берегов водных объектов шириной двадцать метров от края береговой линии;
2) внутренние водные пути - естественные или искусственно созданные пути сообщения, обозначенные навигационными знаками или иным способом и используемые в целях судоходства;
3) внутренний водный транспорт - вид транспорта, основной сферой деятельности которого является судоходство и иная, связанная с судоходством деятельность на внутренних водных путях;
4) Государственный судовой реестр Республики Казахстан - документ, в котором проводится государственная регистрация судов и прав на них;
5) дебаркадер - плавучий причал, предназначенный для швартовки и обслуживания пассажирских судов;
6) навигация - период времени, в течение которого возможно судоходство;
7) освидетельствование судна - осмотр судна с целью определения его технического состояния судна в соответствии с требованиями, установленными техническими регламентами и правилами Регистра судоходства, направленными на обеспечение безопасности плавания судна с учетом его назначения и подтверждения класса;
8) предприятие уполномоченного органа - государственное предприятие внутреннего водного транспорта, основной задачей которого является осуществление производственной деятельности для надлежащего содержания и развития внутренних водных путей с целью обеспечения безопасного плавания судов в пределах обслуживаемых границ;
9) пункт отстоя - земельный участок и акватория поверхностного водного объекта, обустроенные и оборудованные в целях ремонта, отстоя в летнее и зимнее время года, технического осмотра судов и иных плавучих объектов;
10) путевые работы - дноуглубительные, выправительные, тральные, дноочистительные, изыскательские и другие работы по устройству и содержанию средств навигационного оборудования на внутренних водных путях;
11) Регистр судоходства - государственное учреждение классификации и технического регулирования в сфере водного транспорта, направленного на обеспечение технической безопасности, с целью недопущения риска, связанного с причинением вреда жизни, здоровью человека и окружающей среде;
12) речной порт - комплекс сооружений, расположенных на земельном участке и акватории внутренних водных путей, обустроенных и оборудованных в целях обслуживания пассажиров и судов, погрузки, выгрузки, приема, хранения и выдачи грузов, взаимодействия с другими видами транспорта;
13) судовой ход - поверхность воды на внутренних водных путях, обставленная знаками навигационной обстановки, указывающими его направление и границы, в пределах которой допускается беспрепятственное плавание судов определенных размеров;
14) судовождение - деятельность, связанная с управлением судами, осуществляющими плавание по внутренним водным путям;
15) судоходство - деятельность, связанная с использованием на внутренних водных путях судов для перевозки пассажиров и багажа, грузов и почтовых отправлений, буксировки судов и иных плавучих объектов, проведения поиска, разведки и добычи полезных ископаемых, рыбных и иных промыслов, строительных, путевых, гидротехнических, подводно-технических
и других подобных работ, лоцманской проводки судов, спасательных операций, осуществления мероприятий по охране водных объектов, защите их от загрязнения и засорения, подъема затонувшего имущества, санитарно-эпидемиологического и другого контроля, проведения научных исследований, учебных, спортивных, культурных и иных подобных целей;
16) судовая книга - документ, в котором регистрируются суда и права на них, не вошедшие в Государственный судовой реестр;
17) судоходный шлюз (шлюз) - гидротехническое сооружение для подъема или опускания судов с одного уровня воды на другой;
18) такелаж - совокупность судовых снастей для грузоподъемных работ, подъема и спуска флагов и сигналов;
19) техническое наблюдение - составная часть классификационной деятельности, направленной на обеспечение технической безопасности судов, включающая в себя поэтапные проверки соблюдения законодательства Республики Казахстан в сферах торгового мореплавания и внутреннего водного транспорта.
20) судоходные водные пути - участки внутренних водных путей открытых для судоходства.
Понятия "акватория порта", "диспач", "диспаша", "диспашеры", "лоцман", "лоцманская проводка судна", "рейд", "средства навигационной обстановки", "судно" используются в значениях, указанных в пункте 7 настоящей статьи.
7. Основные понятия, используемые в сфере морского транспорта:
1) аварийный взнос - денежная сумма, которую получатель обязан внести перевозчику при выдаче ему груза для возмещения расходов в случае общей аварии в качестве обеспечения уплаты его доли в общеаварийных расходах;
2) акватория порта - ограниченный участок поверхности воды, служащий для подхода и стоянки судов у причалов и устройства рейдов, на которых суда и составы ожидают грузовой обработки или отправления в рейс, а также где выполняются необходимые операции;
3) бербоут-чартер - вид договора фрахтования, по которому фрахтовщик обязуется за обусловленную плату (фрахт) предоставить фрахтователю во владение и пользование на определенный срок судно или несколько судов, не снаряженные и не укомплектованные экипажем для перевозки пассажиров, багажа и грузов и иных целей торгового мореплавания;
4) буксирное судно - судно, предназначенное для буксировки и кантовки других судов и плавучих сооружений;
5) вместимость судна - вместимость, служащая для расчета в портах и статистического учета флота, определяемая в соответствии с международными договорами Республики Казахстан по обмеру судов;
6) грузовое судно - судно, не являющееся пассажирским (сухогрузное, наливное, транспортный рефрижератор, ледокол, буксир, толкач, спасательное, технического флота, кабельное, специального назначения и другое непассажирское судно);
7) демерредж - плата за контрсталийное время;
8) димайз-чартер - вид договора бербоут-чартера, по которому к фрахтователю переходит во владение и пользование судно и поступает на службу его экипаж или часть его;
9) диспач - вознаграждение фрахтователю за окончание погрузки судна до истечения сталийного времени;
10) диспаша - расчет убытков и расходов по общей аварии и распределение их между сторонами, участвующими в общем, морском предприятии;
11) диспашеры - лица, обладающие знаниями и опытом в области морского права, составляющие расчет по определению диспаши;
12) инцидент - происшествие или ряд происшествий одного и того же происхождения, в результате которых причинен ущерб или возникла серьезная и непосредственная угроза причинения такого ущерба;
13) каботаж - деятельность, связанная с торговым мореплаванием в сообщении между морскими портами Республики Казахстан, а также из порта (пункта) погрузки до порта (пункта) разгрузки, находящихся в юрисдикции Республики Казахстан;
14) классификационное общество - организация, осуществляющая техническое освидетельствование и классификацию судов, совершающих плавание в международном сообщении, признанная Правительством Республики Казахстан, в порядке, определенном международными договорами Республики Казахстан;
15) контрсталийное время - период времени, в течение которого судно находится под погрузкой сверх сталийного времени;
16) лоцманская проводка судов - проведение судов, осуществляемое лоцманом;
17) морская буксировка - буксировка судна или иного плавучего объекта на определенное расстояние;
18) морская накладная - перевозочный документ, оформляемый при перевозке грузов морским транспортом;
19) морской порт - комплекс сооружений, расположенных на предоставленных в установленном законодательством Республики Казахстан порядке земельных участках, предназначенных для обслуживания судов, пассажиров и багажа и осуществления операций с грузами, а также для иных целей деятельности морского транспорта;
20) морской транспорт - вид транспорта, используемый в целях торгового мореплавания;
21) морской терминал - специализированный участок в морском порту, включающий совокупность технических средств, инженерных сооружений, подъемно-транспортного и иного оборудования, обеспечивающих условия для погрузки (разгрузки) грузов, их хранения, обработки транспортных средств, смежных с морским транспортом, а также посадки, высадки и иного обслуживания пассажиров;
22) морское требование - требование, заявляемое в связи с использованием судов в целях торгового мореплавания (возмещение вреда, уплата сборов и иное);
23) морской залог на судно - ипотека судна, возникающая на основании настоящего Кодекса при наступлении указанных в нем обстоятельств;
24) морской протест - заявление капитана судна о происшествии, имевшем место в период плавания или стоянки судна, которое может явиться основанием для предъявления к судовладельцу имущественных требований в целях обеспечения доказательств;
25) нефтеналивное судно - судно, предназначенное для перевозки наливом сырой нефти и нефтепродуктов с температурой вспышки шестьдесят градусов по Цельсию и ниже для морских судов, пятьдесят пять градусов по Цельсию и ниже для судов внутреннего водного плавания и с давлением паров по Рейду ниже атмосферного;
26) общее морское предприятие - имущество (судно, фрахт и груз), за счет которого подлежат возмещению расходы по общей аварии;
27) обычный маршрут - общепринятый в морской практике маршрут следования судна;
28) оператор морского терминала - лицо, владеющее на праве собственности или иных законных основаниях терминалом в морском порту и осуществляющее погрузочно-разгрузочные работы и иные технические операции;
29) пассажирское свидетельство - судовой документ, содержащий сведения о максимально допустимом количестве пассажиров на судне;
30) пассажирское судно - судно, предназначенное для перевозки и перевозящее более двенадцати пассажиров;
31) плавучая буровая установка - судно (плавучее сооружение), предназначенное для выполнения буровых работ по разведке и (или) добыче подземных ресурсов морского дна;
32) расчетная единица - единица специального права заимствования, определяемая Международным валютным фондом;
33) рейды - часть акватории порта за пределами судового хода, предназначенной для якорной стоянки судов, маневрирования или перегрузки грузов;
34) сквозной коносамент - документ, выдаваемый перевозчиком грузоотправителю и удостоверяющий прием груза к перевозке, которым предусматривается, что часть перевозки должна осуществляться другим перевозчиком;
35) сталийное время - период времени, в течение которого судно находится под погрузкой без дополнительной к фрахту оплаты;
36) средства навигационной обстановки - маяки, буи и другое навигационное оборудование, обеспечивающее безопасность мореплавания и судоходства;
37) суббербоут-чартер - вид договора фрахтования, по которому фрахтователь обязуется за обусловленную плату (фрахт) предоставить третьим лицам во владение и пользование на определенный срок судно или несколько судов, не снаряженные и не укомплектованные экипажем для перевозки пассажиров, багажа и грузов и иных целей торгового мореплавания;
38) субтайм-чартер - вид договора фрахтования, по которому фрахтователь обязуется предоставить третьим лицам за вознаграждение на определенный срок судно или несколько судов, снаряженные и укомплектованные экипажем для перевозки пассажиров, багажа и грузов и
иных целей торгового мореплавания;
39) тайм-чартер - вид договора фрахтования судна на время, по которому фрахтовщик обязуется за обусловленную плату (фрахт) предоставить фрахтователю судно и услуги членов экипажа судна в пользование на определенный срок для перевозки пассажиров, багажа и грузов и иных целей торгового мореплавания;
40) торговое мореплавание - деятельность, связанная с использованием судов для перевозок пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений, промысла водных биологических ресурсов, разведки и разработки минеральных и других неживых ресурсов морского дна и его недр, лоцманской и ледокольной проводки, поисковых, спасательных и буксирных операций, подъема затонувшего в море имущества, гидротехнических, подводно-технических и других подобных работ, санитарно-карантинного, таможенного и другого контроля, защиты и сохранения морской среды, в том числе и сбора отходов в море, проведения морских научных исследований, учебных, спортивных и культурных целей и иных подобных целей.
8. Основные понятия, используемые в сфере прямых смешанных перевозок:
1) договор прямой смешанной перевозки - договор оператора прямой смешанной перевозки с грузоотправителем (грузополучателем), на основании которого оператор обязуется за плату осуществить или обеспечить осуществление прямой смешанной перевозки груза;
2) документ прямой смешанной перевозки - единый документ, удостоверяющий договор прямой смешанной перевозки, принятие груза оператором в свое ведение, а также его обязательство доставить груз в соответствии с условиями этого договора;
3) оператор прямой смешанной перевозки - лицо, осуществляющее организацию прямой смешанной перевозки от своего имени или через другое действующее от его имени лицо, заключающее договор прямой смешанной перевозки и принимающее на себя ответственность за исполнение договора;
4) перевалка груза - погрузочно-разгрузочные операции, связанные с перемещением груза непосредственно с одного транспортного средства на другое или через склад;
5) прямая смешанная перевозка - перевозка груза, осуществляемая двумя и более видами транспорта, организованная оператором прямой смешанной перевозки путем оформления документа прямой смешанной перевозки на всю перевозку, независимо от количества перевозчиков, участвующих в перевозке;
6) пункт прямой смешанной перевозки - станция, порт, аэропорт, грузовой терминал и иной пункт, в котором осуществляется прием, перевалка и выдача грузов;
7) расчетная единица - единица специального права заимствования, определенная Международным валютным фондом.
Стоимость национальной валюты в единицах специального права заимствования исчисляется в соответствии с методом определения стоимости, применяемым Международным валютным фондом на соответствующую дату для своих операций и сделок. В соответствии со стоимостью национальной валюты в единицах специального права заимствования перевод в национальную валюту осуществляется на дату принятия судебного решения или на дату, установленную соглашением сторон.
9. Другие специальные понятия и термины транспортного законодательства Республики Казахстан используются в значениях, определяемых в соответствующих статьях настоящего Кодекса.
10. Понятия и термины гражданского и других отраслей законодательства Республики Казахстан, используемые в настоящем Кодексе, применяются в том значении, в каком они используются в этих отраслях законодательства.

Статья 2. Транспортная деятельность в Республике
Казахстан

Транспортная деятельность заключается в управлении транспортными коммуникациями, мобилизационной подготовке транспортных коммуникаций, подготовке, организации и выполнении услуг по перевозке и обслуживанию пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений железнодорожным, автомобильным, морским, внутренним водным, воздушным, городским электрическим видами транспорта или в прямых смешанных перевозках, выполняемых на договорной основе или других законных основаниях.

Статья 3. Государственная политика в области
транспортной деятельности

1. Государственная политика в области транспортной деятельности направлена на создание условий для удовлетворения потребностей населения, экономики и государства в перевозках, исходя из принципов:
1) единства транспортной системы;
2) свободного доступа потребителей к получению услуг всех видов транспорта;
3) обеспечения безопасности в области технического регулирования в области транспорта для жизни и здоровья человека и окружающей среды;
4) обеспечения экономических интересов Республики Казахстан;
5) применения единых правовых и экономических условий и требований для всех участников перевозок.
2. Целью государственной политики в области транспортной деятельности является:
1) развитие транспортной инфраструктуры;
2) развитие перевозок;
3) реализация тарифной, налоговой и таможенной политики в области транспорта и коммуникаций в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
4) обеспечение потребности населения в перевозках и услугах, жизнедеятельности отраслей экономики и национальной безопасности государства;
5) развитие конкуренции;
6) охрана окружающей среды.
3. Государственные органы не вправе вмешиваться в хозяйственную деятельность лиц, осуществляющих транспортную деятельность за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом и иными законодательными актами Республики Казахстан.
4. Государственная политика в области транспортной деятельности реализуется путем государственного регулирования.
Государственную политику в области транспорта и коммуникаций определяет Президент Республики Казахстан.
Правительство Республики Казахстан реализует государственную политику в области транспорта и коммуникаций.
Формирование государственной политики в области транспортной деятельности возлагается на уполномоченный орган в соответствии с его компетенцией.

Статья 4. Транспортное законодательство Республики
Казахстан

1. Транспортное законодательство Республики Казахстан основывается на Конституции Республики Казахстан, общепризнанных принципах и нормах международного права и состоит из настоящего Кодекса и иных нормативных правовых актов принятие которых предусмотрено настоящим Кодексом.
2. Общественные отношения в области использования и охраны растительного и животного мира, воздушного пространства, водных объектов, недр, земли, атмосферного воздуха, особо охраняемых природных территорий регулируются специальным законодательством Республики Казахстан.
3. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Кодексе, то применяются правила международного договора.

Статья 5. Собственность в области транспорта и
коммуникаций

1. В государственной собственности находятся магистральная железнодорожная сеть, метрополитен, автомобильные дороги общего пользования, судоходные водные пути, шлюзы на них, средства навигационной обстановки, аэронавигационные устройства, здания и сооружения пунктов пропуска через государственную границу.
2. Магистральные нефте- и газопроводы, железнодорожные пути, а также автомобильные дороги, за исключением указанных в пункте 1 настоящей статьи, могут находиться как в государственной, так и в частной собственности.
3. Автомобильные дороги общего пользования или их участки могут быть переданы в концессию в соответствии с законодательством Республики Казахстан о концессиях.

Статья 6. Информация, служебное делопроизводство и связь

1. Лица, осуществляющие транспортную деятельность, обязаны представлять клиентам необходимую и достоверную информацию о своих услугах.
Справочная информация об оказываемых услугах должна быть представлена на государственном и русском языках.
2. Сведения об изменении стоимости перевозки пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов и почтовых отправлений сообщаются в средствах массовой информации не позднее, чем за тридцать дней до их введения.
Сведения об изменении стоимости перевозки почтовых отправлений сообщаются оператору почты в срок не позднее, чем за один месяц, если иное не предусмотрено договором.
3. Служебное делопроизводство и связь на транспорте осуществляются на государственном и русском языках.
4. При осуществлении транспортной деятельности в международных сообщениях технологический язык перевозок определяется в соответствии с международными договорами Республики Казахстан.

Глава 2. Государственное регулирование в области
транспорта и коммуникаций

Статья 7. Компетенция Правительства Республики Казахстан
в области транспорта и коммуникаций

К компетенции Правительства Республики Казахстан относятся:
1) в области регулирования транспортной деятельности:
разработка основных направлений государственной политики в области транспорта и коммуникаций, стратегических и тактических мер по ее осуществлению;
осуществление международного сотрудничества в области транспорта и коммуникаций;
утверждение правил лицензирования в области транспорта и коммуникаций, в том числе квалификационных требований к лицензиатам;
утверждение технических регламентов в области транспорта;
утверждение правил перевозки опасных грузов, допускаемых к перевозке отдельными видами транспорта на территории Республики Казахстан, а также квалификационных требований, предъявляемых к транспортным средствам, перевозящим опасные грузы;
утверждение перечня опасных грузов допущенных к перевозке на территории Республики Казахстан;
определение порядка привлечения транспортных организаций и перевозчиков к ликвидации чрезвычайных ситуаций;
определение социально значимых межобластных сообщений;
утверждение правил нахождения людей и размещения транспортной инфраструктуры в зонах повышенной опасности и проведения в них работ;
утверждение правил перевозок воинских и специальных грузов;
определение порядка выполнения военно-транспортной обязанности;
2) в сфере автомобильного транспорта, автомобильных дорог и дорожной деятельности:
утверждение перечня пунктов пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан;
координация и проведение на территории Республики Казахстан единой государственной политики в сфере автомобильных дорог и дорожной деятельности;
утверждение порядка проезда автотранспортных средств по территории Республики Казахстан и выдачи разрешительных документов;
утверждение ставок сбора за проезд автотранспортных средств по территории Республики Казахстан;
утверждение перечня платных автомобильных дорог, платных мостовых переходов, порядка и условий их эксплуатации, а также ставок платы за проезд по платным государственным автомобильным дорогам;
утверждение порядка и условий эксплуатации платных автомобильных дорог и мостовых переходов, а также ставок сбора за проезд;
утверждение порядка организации и осуществления перевозок крупногабаритных и тяжеловесных грузов;
утверждение правил по организации контроля и освидетельствования специальных транспортных средств, предназначенных для перевозок скоропортящихся пищевых продуктов в международном сообщении;
утверждение правил безопасности и охраны труда на автомобильном транспорте;
утверждение правил организации труда и отдыха водителей, требований по оснащению автотранспортных средств контрольными устройствами регистрации режима труда и отдыха (тахографами);
утверждение правил пользования автомобильными дорогами, дорогами оборонного значения, перечня международной и республиканской сети автомобильных дорог общего пользования, нормативов финансирования на ремонт и содержание автомобильных дорог;
утверждение перспективных программ развития сети автомобильных дорог и дорожной деятельности;
утверждение правил и условий классификации автомобильных дорог общего пользования;
утверждение перечней автомобильных дорог общего пользования республиканского значения;
утверждение наименований и индексов автомобильных дорог общего пользования республиканского значения;
определение порядка размещения в полосе отвода автомобильных дорог общего пользования объектов сервиса, рекламы и установление ставок платы за размещение наружной (визуальной) рекламы;
установление отдельным категориям лиц льгот на автотранспортные услуги, включая право на бесплатный проезд на автомобильном транспорте;
утверждение правил субсидирования убытков перевозчика, связанных с осуществлением пассажирских перевозок по социально значимым сообщениям на автомобильном транспорте;
3) в сфере железнодорожного транспорта:
определение Национальной железнодорожной компании;
определение Национального железнодорожного перевозчика;
утверждение правил пользования магистральной железнодорожной сетью;
утверждение перечня магистральных путей, входящих в магистральную железнодорожную сеть;
утверждение правил безопасности на железнодорожном транспорте;
утверждение правил технической эксплуатации железнодорожных путей;
утверждение правил по определению размера, режима пользования землями охранных зон и использования земель для нужд железнодорожного транспорта в полосе отвода;
утверждение правил проведения профилактических работ по пожарной безопасности на железнодорожном транспорте;
утверждение правил ликвидации последствий пожаров на железнодорожном транспорте;
утверждение правил безопасности сигнализации, централизации, блокировки, связи и информатизации;
утверждение правил субсидирования убытков перевозчика, связанных с осуществлением пассажирских перевозок по социально значимым сообщениям на железнодорожном транспорте;
4) в сфере воздушного транспорта:
утверждение правил проведения конкурсов на авиамаршрут;
утверждение правил выдачи свидетельств на авиамаршруты;
утверждение порядка расходования субсидий на авиамаршруты;
определение назначенного воздушного перевозчика и утверждение правил его определения;
определение Национального воздушного перевозчика и утверждение правил его определения;
принятие решения о введение временного управления аэропортом;
определение порядка аккредитации иностранных авиакомпаний и организаций гражданской авиации, их филиалов и представительств, действующих на территории Республики Казахстан;
утверждение правил регистрации и ведения Государственного реестра аэродромов гражданской и экспериментальной авиации;
установление нормы летной годности гражданских воздушных судов;
утверждение норм годности к эксплуатации и методики оценки соответствия нормам годности к эксплуатации гражданских аэродромов Республики Казахстан;
утверждение порядка сертификации и выдачи сертификатов эксплуатанта гражданских воздушных судов и воздушных судов сверхлегкой авиации, сертификатов типа, сертификатов годности аэродрома, сертификатов летной годности и сертификатов экземпляра;
утверждение нормативных правовых актов, определяющих порядок обеспечения безопасности труда и производственной санитарии в области гражданской авиации, а также по аэронавигационному обслуживанию полетов;
утверждение перечня авиационных работ;
утверждение Основных правил полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан;
5) в сферах внутреннего водного и морского транспорта:
утверждение правил размещения морских портов, береговых сооружений для их строительства;
определение порядка дипломирования членов экипажей судов;
утверждение образца паспорта моряка Республики Казахстан, порядка его оформления, выдачи, продления, изъятия;
утверждение порядка выдачи разрешений на осуществление каботажа судами, плавающими под флагами иностранного государства;
принятие на основании международных договоров Республики Казахстан решения о признании классификационного общества, осуществляющего техническое освидетельствование и классификацию судов;
утверждение правил эксплуатации внутренних водных путей;
утверждение перечней внутренних водных путей, открытых для судоходства и порядок их отнесения к категории судоходных;
утверждение перечня обязательных услуг порта;
определение порядка пользования прибрежной акваторией и землями береговой полосы;
утверждение правил плавания по внутренним водным путям Республики Казахстан;
утверждение Устава службы на судах внутреннего водного транспорта Республики Казахстан;
утверждение правил государственной регистрации судов и прав на них;
утверждение правил Регистра судоходства;
утверждение правил пользования акваторией порта и землями береговой полосы;
утверждение правил классификации морских судов;
утверждение правил по оборудованию морских судов;
утверждение правил о грузовой марке морских судов.

Статья 8. Компетенция в области транспорта и
коммуникаций уполномоченного органа, местных
представительных и исполнительных органов
областей (города республиканского значения,
столицы) и районов (города областного значения)

Компетенция в области транспорта и коммуникаций уполномоченного органа, местных представительных и исполнительных органов областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) устанавливается Особенной частью настоящего Кодекса, а также иными законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 9. Лицензирование транспортной деятельности

1. Перечень видов транспортной деятельности, подлежащих лицензированию, устанавливается законодательным актом Республики Казахстан о лицензировании.
2. Лицензирование транспортной деятельности осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан о лицензировании.

Статья 10. Техническое регулирование в сфере
транспорта и коммуникаций

1. Требования безопасности в области технического регулирования в сфере транспорта и коммуникаций устанавливаются техническими регламентами в соответствии с требованиями настоящего Кодекса в целях обеспечения безопасности процессов жизненного цикла для жизни и здоровья человека и окружающей среды.
2. Подтверждение соответствия в сфере транспорта и коммуникаций осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области технического регулирования, за исключением гражданской авиации.

Статья 11. Страхование

1. Эксплуатация автотранспортных средств на территории Республики Казахстан допускается только при условии обязательного страхования гражданско-правовой ответственности их владельцев в соответствии с требованиями законодательных актов Республики Казахстан об обязательном страховании.
2. Виды, порядок и условия обязательного страхования в области транспорта и коммуникаций устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан.
3. Страхование в сфере международных перевозок осуществляется в соответствии с международными договорами, участником которых является Республика Казахстан.
4. Виды (классы), условия и порядок добровольного страхования определяются соглашением сторон.

Статья 12. О военно-транспортной обязанности

Для обеспечения Вооруженных Сил Республики Казахстан, других войск и воинских формирований транспортными средствами на период мобилизации и в военное время в Республике Казахстан устанавливается военно-транспортная обязанность в соответствии с настоящим Кодексом и законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 13. Контроль в области транспорта и коммуникаций

1. Контроль в области транспорта и коммуникаций осуществляет уполномоченный орган в области транспорта и коммуникаций.
2. Изъятие имущества и документов; отстранение от управления транспортным средством, маломерным судном; задержание транспортного средства, маломерного судна; досмотр транспортных средств, маломерных судов; осмотр территорий, помещений, транспортных средств, товаров, иного имущества, а также соответствующих документов может производиться только в случаях и в порядке, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 14. Виды проверок и периодичность их
осуществления

1. Органы, осуществляющие контроль в области транспорта и коммуникаций, проводят следующие виды проверок:
1) плановая - запланированная контролирующим органом проверка, проводимая с учетом установленных настоящим Кодексом временных интервалов по отношению к предшествующим проверкам;
2) внеплановая - проверка, назначаемая в связи со сложившейся социально-экономической ситуацией, требующей немедленного устранения угрозы жизни и здоровью населения, окружающей среде, общественному порядку, национальной безопасности, а также требующей немедленного реагирования на жалобы, обращения и заявления;
3) встречная - проверка, проводимая в отношении третьих лиц в случае, если при проведении проверок у контролирующих органов возникает необходимость в получении дополнительной информации, связанной с указанными лицами;
4) рейдовая проверка - охватывающая одновременно деятельность нескольких субъектов предпринимательства по вопросу соблюдения ими отдельных требований законодательства Республики Казахстан;
5) комплексная - проверка деятельности хозяйствующего субъекта несколькими контролирующими органами по вопросам соблюдения законодательства Республики Казахстан.
2. Проведение проверки не должно приостанавливать деятельность лиц, осуществляющих транспортную деятельность, за исключением случаев, установленных законодательными актами Республики Казахстан.
Органы, осуществляющие контроль в области транспорта и коммуникаций, вправе проверять структурные подразделения юридического лица независимо от проведения проверки самого юридического лица.
3. Плановые и комплексные проверки могут проводиться не чаще чем один раз в год.

Статья 15. Сроки проведения проверок

1. Срок проведения проверок не должен превышать тридцати календарных дней с момента вручения акта о назначении проверки государственным органом, если иное не установлено законодательными актами Республики Казахстан.
2. При проведении проверки юридического лица, имеющего структурное подразделение, срок проведения проверки может быть продлен органом, осуществляющим контроль в области транспорта и коммуникаций, на срок до пятнадцати календарных дней.
3. В исключительных случаях при необходимости проведения специальных исследований, испытаний, экспертиз, а также в связи со значительным объемом проверки, руководителем органа, осуществляющего контроль в области транспорта и коммуникаций (либо
лицом его замещающим), срок проведения проверки может быть увеличен на срок до двадцати календарных дней для юридического лица, не имеющего структурное подразделение, и на срок до тридцати календарных дней для юридического лица, имеющего структурное подразделение.
4. Срок проведения проверки приостанавливается или возобновляется органом, осуществляющим контроль в области транспорта и коммуникаций, путем вынесения акта о приостановлении или возобновлении срока проведения проверки с уведомлением органа правовой статистики на периоды времени между моментами вручения проверяемому лицу
требований органа, осуществляющего контроль в области транспорта и коммуникаций о представлении документов и представления проверяемым лицом запрашиваемых при проведении проверки документов, а также на момент получения сведений и документов по запросу органа,
осуществляющего контроль в области транспорта и коммуникаций.

Статья 16. Права должностных лиц, осуществляющих
контроль в области транспорта и коммуникаций

1. Должностные лица, осуществляющие контроль в области транспорта и коммуникаций, вправе:
1) предъявлять государственным органам, должностным, физическим и юридическим лицам обязательные для них требования об исполнении норм транспортного законодательства Республики Казахстан;
2) вносить предложения о приостановлении действия и отзыве лицензии или разрешения на виды деятельности в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;
3) посещать на основании предписания по предъявлении служебного удостоверения лиц, осуществляющих транспортную деятельность, осуществлять проверку состояния использования транспортной инфраструктуры, давать обязательные для исполнения предписания об
устранении выявленных нарушений;
4) получать в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, от должностных, физических и юридических лиц сведения, необходимые для проведения проверки;
5) составлять протоколы об административных правонарушениях в области транспортного законодательства Республики Казахстан;
6) вносить предложения об ограничении, приостановлении и запрещении транспортной деятельности, осуществляемой с нарушением установленных законодательством Республики Казахстан требований, а также о прекращении деятельности отдельных производственных объектов, цехов и организаций;
7) вносить должностным лицам, руководителям организаций предложения о привлечении к ответственности лиц, допустивших нарушение транспортного законодательства Республики Казахстан, а также передавать в необходимых случаях правоохранительным органам материалы
для решения вопроса о привлечении виновных лиц к ответственности в соответствии с законами Республики Казахстан.
2. Решения, принятые должностными лицами, осуществляющими контроль в области транспорта и коммуникаций в пределах их полномочий, обязательны для исполнения всеми физическими и юридическими лицами и могут быть обжалованы в вышестоящий государственный орган и (или) должностному лицу или в суд.

Статья 17. Обязанности должностных лиц, осуществляющих
контроль в области транспорта и коммуникаций

Должностные лица, осуществляющие контроль в области транспорта и коммуникаций, в пределах своей компетенции обязаны:
1) осуществлять контроль за соблюдением требований законодательства Республики Казахстан;
2) информировать государственные органы о фактах нарушения транспортного законодательства Республики Казахстан;
3) при осуществлении контроля быть в служебной униформе, иметь номерные нагрудные знаки и предъявлять по требованию служебные удостоверения.

Глава 3. Тарифы

Статья 18. Основы экономической и хозяйственной
деятельности

1. Транспортные организации и перевозчики осуществляют свою деятельность на коммерческой основе.
Транспортные организации и перевозчики самостоятельно разрабатывают планы, заключают договоры на выполнение работ и оказание услуг в соответствии с потребностями клиента.
2. Содержание судоходных водных путей и шлюзов осуществляется за счет бюджетных средств.
3. За оказание услуг магистральной железнодорожной сети и пользование терминалами портов, аэродромами, аэропортовыми комплексами, за управление воздушным движением и аэронавигационное обслуживание полетов юридическими и физическими лицами, в том числе иностранными, уплачиваются платежи в порядке и размерах, установленных транспортным
законодательством Республики Казахстан.
4. Пользование судоходными водными путями Республики Казахстан осуществляется на платной основе.
За пользование судоходными водными путями Республики Казахстан взимается плата в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.

Статья 19. Установление тарифов и цен в сфере
транспортных перевозок

1. На перевозку пассажиров, багажа (грузобагажа), грузов, почтовых отправлений и услуги, связанные с перевозками, устанавливаются свободные (договорные) тарифы и цены (кроме случаев, предусмотренных пунктами 2-4 настоящей статьи), обеспечивающие деятельность хозяйствующих субъектов, занимающихся транспортной деятельностью.
2. Тарифы и цены на регулируемые услуги субъектов естественных монополий утверждаются (согласовываются) в порядке установленном законодательством Республики Казахстан.
3. Местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы), принявшие решения по организации пассажирских перевозок, рентабельность которых не обеспечивается действующими регулируемыми тарифами, обеспечивают субсидии из соответствующего бюджета.
4. Тарифы на регулярные внутриобластные, городские и пригородные автомобильные перевозки пассажиров и багажа определяются в соответствии с методикой расчета тарифов на указанные перевозки пассажиров и багажа, утверждаемой уполномоченным органом.
В случае, когда тарифы не покрывают затраты на перевозки, указанные в настоящем пункте, местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) возмещают перевозчику разницу между установленным тарифом и фактическими затратами на перевозки за счет средств соответствующего бюджета в соответствии с правилами субсидирования убытков перевозчика, связанных с осуществлением пассажирских перевозок по социально значимым сообщениям.
5. Тарифы на регулярные межобластные автомобильные перевозки пассажиров и багажа согласовываются с уполномоченным органом.
6. В случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, вводится государственное регулирование цен (тарифов) на работы и услуги в сфере автомобильного транспорта.

Статья 20. Льготы по оплате проезда отдельных
категорий пассажиров

1. В случаях установления льгот в соответствии с законодательством Республики Казахстан перевозчики обязаны осуществлять бесплатный провоз отдельной категории пассажиров или предоставлять им иные льготы по оплате проезда.
При установлении Правительством Республики Казахстан, местными представительными и исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) отдельным категориям лиц льгот на транспортные услуги, включая право на бесплатный проезд, определяется источник финансирования и при этом исполнительными органами заключается договор с перевозчиками.
2. Пассажир имеет следующие льготы по оплате:
1) провезти с собой бесплатно одного ребенка в возрасте до 7 лет, а на перевозках в международном сообщении - до 5 лет, без права предоставления ему отдельного места на всех видах транспорта, за исключением воздушного транспорта и такси;
2) приобрести билеты на детей в возрасте от 5 до 12 лет на перевозках в международном сообщении с оплатой 50 процентов от полной стоимости билета на всех видах транспорта, за исключением такси;
3) приобрести билеты на детей в возрасте от 7 до 15 лет с оплатой 50 процентов от полной стоимости билета при перевозке, осуществляемой перевозчиком Республики Казахстан, на всех видах транспорта, за исключением такси;
4) провезти с собой бесплатно одного ребенка в возрасте до 2 лет на воздушном транспорте, без права предоставления ему отдельного места;
5) приобрести билеты для проезда на детей в возрасте от 2 до 15 лет на воздушном транспорте с оплатой 50 процентов от полной стоимости билета, за исключением перевозок в международном сообщении;
6) приобрести билеты на детей от 2 до 12 лет при перевозках в международном сообщении, осуществляемых перевозчиком Республики Казахстан на воздушном транспорте с оплатой 50 процентов от полной стоимости билета.
3. Перевозчики вправе самостоятельно устанавливать иные, не субсидируемые из соответствующего бюджета, льготы.
4. Провозные платежи в международном сообщении устанавливаются в соответствии с международными договорами Республики Казахстан.

Глава 4. Перевозка пассажиров, багажа (грузобагажа)
и почтовых отправлений

Статья 21. Порядок и виды перевозки пассажиров
и багажа (грузобагажа)

1. Перевозка пассажиров в зависимости от ее условий, продолжительности, протяженности и качества, представляемых транспортом, подразделяется на следующие виды:
1) регулярные;
2) туристские;
3) экскурсионные;
4) заказного характера.
2. Перевозка пассажиров и багажа (грузобагажа) транспортными средствами осуществляется в соответствии с Гражданским кодексом Республики Казахстан, настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан и договором перевозки пассажиров и багажа (грузобагажа).
3. Порядок осуществления перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа) на определенном виде транспорта (далее - правила перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа) утверждается уполномоченным органом.
В правилах перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа) определяются:
1) форма, порядок продажи и сроки действия проездных документов (билетов, путевок), багажных квитанций;
2) порядок организации и осуществления регулярных перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа), открытия и закрытия маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа), требования к санитарно-эпидемиологическому состоянию, внешнему оформлению и оборудованию транспортных средств, используемых для выполнения указанных видов перевозок;
3) порядок и условия выдачи, приостановления и отзыва, условия и основания отказа в выдаче, а также форма свидетельства на право обслуживания маршрута;
4) порядок организации и осуществления туристических, экскурсионных перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа);
5) порядок организации и осуществления перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа) заказного характера;
6) порядок приема, хранения и выдачи багажа (грузобагажа);
7) порядок и условия возврата проездных билетов и багажных квитанций и их стоимости;
8) требования к оформлению и содержанию пунктов посадки и высадки;
9) порядок организации и проведения предрейсового (предсменного) медицинского освидетельствования лица, непосредственно осуществляющего перевозку пассажиров и багажа (грузобагажа);
10) форма и порядок составления актов;
11) порядок открытия и закрытия пунктов централизованного диспетчерского сопровождения, в том числе вокзалов, станций и кассовых пунктов;
12) порядок организации перевозок, осуществляемых такси, в соответствии с нормативами их определении, механизм отбора перевозчиков.

Статья 22. Договор перевозки пассажиров и багажа
(грузобагажа)

1. По договору перевозки пассажира и багажа (грузобагажа) перевозчик обязуется перевезти пассажира в пункт назначения, а в случае сдачи пассажиром багажа - также доставить багаж в пункт назначения и выдать его пассажиру или лицу, уполномоченному на получение багажа; пассажир обязуется уплатить плату за проезд, а при сдаче багажа - и за провоз багажа.
2. Договор перевозки пассажира и багажа (грузобагажа) на регулярных маршрутах оформляется соответственно проездным билетом и багажной квитанцией.
Форма указанных перевозочных документов, порядок их продажи и сроки действия устанавливаются правилами перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа).
3. Договор перевозки пассажира по экскурсионным, туристским маршрутам может оформляться в форме путевки или билета на перевозку групп пассажиров.

Статья 23. Организация перевозки пассажиров и
багажа (грузобагажа)

1. В местах обслуживания пассажиров, в том числе в пунктах продажи билетов, должна быть предоставлена в наглядной и доступной форме своевременная и достоверная информация об организации перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа).
2. При межгосударственных перевозках и транзите через территорию Республики Казахстан продажа билетов осуществляется при наличии документов, дающих право на заграничное следование, если иное не предусмотрено международными договорами Республики Казахстан.
3. Пассажирам обеспечиваются условия перевозки, установленные законодательством Республики Казахстан.

Статья 24. Права и обязанности пассажира и перевозчика
пассажира и багажа (грузобагажа)

1. Пассажир имеет право:
1) приобрести перевозочный документ на любое транспортное средство до названного им пункта назначения, открытого для пассажирских операций по маршрутам следования транспортного средства;
2) получить место на транспортном средстве согласно приобретенному перевозочному документу;
3) возвратить перевозочный документ перевозчику и получить от перевозчика возврат платы за проезд и провоз багажа (а отправитель платы за провоз багажа (грузобагажа) в порядке, установленном правилами перевозок;
4) продлить срок действия перевозочного документа в порядке, установленном правилами перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа);
5) делать остановку в пути следования и продлить срок действия перевозочного документа не более чем на десять дней в порядке, установленном правилами перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа), кроме перевозок автомобильным и внутренним водным транспортом;
6) сдавать к перевозке багаж (грузобагаж) за установленную плату;
7) отказаться от договора перевозки в случае задержки отправления транспортного средства и получить плату за проезд;
8) объявить ценность багажа при сдаче к перевозке;
9) оспаривать в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, соответствие уровня качества перевозки ее сертификату.
2. Пассажир обязан:
1) предъявить документ, удостоверяющий личность, при приобретении перевозочного документа, при посадке на транспортное средство и при проверке перевозочного документа в пути следования, за исключением железнодорожного пригородного, автомобильного городского и пригородного сообщения;
2) иметь перевозочный документ при посадке на транспортное средство и в пути следования до окончания поездки;
3) соблюдать при межгосударственных перевозках паспортно-визовые и иные требования законодательства Республики Казахстан, страны следования, установленные международными договорами по вопросам взаимных поездок граждан;
4) соблюдать общественный порядок, правила пользования транспортными средствами и объектами, предназначенными для обслуживания перевозок пассажиров, а также бережно относиться к имуществу перевозчика.
Пассажир может иметь иные права и обязанности, установленные настоящим Кодексом, иными законодательными актами Республики Казахстан и договором перевозки.
3. Перевозчик пассажира и багажа (грузобагажа) имеет право:
1) свободно назначать цены (тарифы) на перевозки, кроме регулируемых перевозок;
2) требовать предъявление пассажиром документа, удостоверяющего его личность, при приобретении перевозочного документа, при посадке на транспортное средство и при проверке перевозочного документа в пути следования, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом;
3) удерживать переданный ему для перевозки багаж (грузобагаж) в обеспечение причитающейся ему провозной платы и других платежей по перевозке, если иное не установлено законодательством, договором перевозки;
4) требовать соблюдения общественного порядка, правила пользования транспортными средствами и объектами, предназначенными для обслуживания перевозок пассажиров на соответствующем виде транспорта, а также бережного отношения к его имуществу;
4. Перевозчик пассажира и багажа (грузобагажа) обязан:
1) иметь лицензию, обеспечивающую право на перевозку;
2) предоставлять транспортные средства, имеющие документ в сфере подтверждения соответствия;
3) предоставить пассажиру указанное в перевозочном документе место на транспортном средстве;
4) возмещать ущерб, нанесенный пассажиру и третьему лицу, в том числе и потерь времени в денежном эквиваленте;
5) обеспечивать безопасность пассажира, создавать ему необходимые удобства и условия обслуживания, а в случае сдачи пассажиром багажа, также своевременную перевозку и сохранность его багажа;
6) обеспечить безопасность движения транспортного средства, укомплектовать его экипажем и снабдить всем необходимым для надлежащего содержания его на все время перевозки;
7) выполнять требования государственных органов на осуществление социально значимых и воинских перевозок, соблюдать санитарные нормы и правила пожарной безопасности;
8) осуществить обязательное страхование в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан об обязательном страховании;
9) доставить пассажира, багаж (грузобагаж) в пункт назначения в срок, определенный договором перевозки, транспортным законодательством;
10) обеспечить своевременную перевозку и сохранность багажа;
11) заблаговременно информировать пассажиров о предстоящем изменении тарифов.
Перевозчик пассажира и багажа (грузобагажа) может иметь иные права и обязанности, установленные настоящим Кодексом, законами Республики Казахстан и договором перевозки.

Статья 25. Основания и последствия расторжения
и изменения договора перевозки пассажира,
багажа (грузобагажа)

1. Договор перевозки пассажира, багажа (грузобагажа) может быть, расторгнут в одностороннем порядке по инициативе перевозчика или пассажира.
2. Пассажир вправе отказаться от договора перевозки пассажира до отправления транспортного средства, а также после начала рейса в любом пункте, в который транспортное средство зайдет для посадки или высадки пассажиров.
При отказе пассажира от исполнения договора перевозки до отправления транспортного средства ему возвращается сумма, уплаченная за проезд и провоз багажа в размере, установленном правилами перевозки пассажиров и багажа (грузобагажа), а после начала рейса - часть суммы, уплаченная за проезд и провоз багажа (грузобагажа) в размере, пропорциональном расстоянию, на которое перевозка пассажира не была осуществлена.
3. Перевозчик вправе в одностороннем порядке расторгнуть договор перевозки пассажира в случае:
1) невозможности перевозки пассажира в пункт назначения вследствие непреодолимой силы, военных действий, чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера или иных, не зависящих от перевозчика причин;
2) задержания транспортного средства на основании решения соответствующих государственных органов или привлечения транспортного средства на период мобилизации и в военное время;
3) нарушения пассажиром правил перевозок пассажиров или отказа пассажира от соблюдения таких правил, при этом плата за проезд и провоз багажа (грузобагажа) пассажиру не возвращается.
4. При прекращении по инициативе перевозчика договора перевозки во время рейса транспортного средства за исключением случаев, указанных в подпункте 3) пункта 3 настоящей статьи, перевозчик обязан за свой счет доставить пассажира по его требованию в пункт отправления или в ближайший населенный пункт в целях обеспечения пассажиру возможности прибыть в пункт назначения, а также возместить убытки, причиненные пассажиру по вине перевозчика.
5. Задержка отправления транспортного средства, изменение маршрута перевозки пассажира, места посадки и (или) высадки пассажира по инициативе перевозчика возможно в случаях, если такие действия необходимы вследствие чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера в пункте отправления, пункте назначения или в пути следования по маршруту перевозки пассажира, а также вследствие других обстоятельств, не зависящих от перевозчика.
В случаях, указанных в настоящем пункте, перевозчик обязан за свой счет доставить по требованию пассажира и его багаж (грузобагаж) в пункт отправления или возместить пассажиру понесенные им расходы.
6. Правила, установленные пунктом 5 настоящей статьи, не затрагивают права пассажира отказаться от договора перевозки пассажира и багажа (грузобагажа).
7. Возврат платы за проезд и провоз багажа (грузобагажа) производится в порядке, установленном правилами перевозок пассажиров и багажа (грузобагажа).

Статья 26. Хранение багажа (грузобагажа)

1. В случае, когда пассажир, получатель не получил багаж (грузобагаж) по причинам, не зависящим от перевозчика, перевозчик обязан организовать его хранение в пункте назначения в течение тридцати дней со дня прибытия, а багаж (грузобагаж), следующий под таможенным контролем, - в течение пятнадцати дней. За хранение прибывшего в пункт назначения багажа (грузобагажа) в течение одних суток плата не взимается.
2. По истечении предельных сроков хранения, указанных в пункте 1 настоящей статьи, невостребованный багаж (грузобагаж), за исключением грузов, находящихся под таможенным контролем, признается бесхозяйным и может быть реализован в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
3. Предъявитель багажной квитанции в течение срока исковой давности вправе получить вырученную в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи сумму за вычетом затрат, понесенных перевозчиком при хранении невостребованного багажа (грузобагажа) и его реализации.
4. В случае реализации багажа (грузобагажа) (конфискованного, признанного бесхозным) по решению суда, расходы перевозчика, понесенные в связи с перевозкой и хранением, возмещаются как расходы по совершению исполнительных действий лиц, к компетенции которых относится исполнение судебных решений и решений иных уполномоченных органов.
Порядок хранения и распоряжения таким багажом (грузобагажом) устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Статья 27. Перевозка почтовых отправлений

1. Перевозки почтовых отправлений осуществляются перевозчиками на основании договора перевозки почтовых отправлений, заключаемого с оператором почты.
Транспортные организации, осуществляющие регулярные перевозки по внутриобластным, межобластным и международным маршрутам следования, не вправе отказывать операторам почты, службам специальной и фельдъегерской связи в заключении договоров на перевозку почтовых и специальных отправлений, кроме случаев отсутствия возможности оказать услуги по перевозке в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. Транспортные организации обеспечивают право:
1) внеочередного приобретения билетов сотрудниками фельдъегерской и специальной связи при выполнении ими служебных обязанностей;
2) проезда автомобильных транспортных средств служб фельдъегерской и специальной связи к местам стоянок железнодорожного, морского, внутреннего водного, воздушного и автомобильного транспорта;
3) посадки вооруженных сотрудников служб фельдъегерской и специальной связи до общей посадки пассажиров.
3. Транспортное средство или оборудование, специально предназначенное для перевозки почтовых отправлений, должно использоваться строго по их назначению в соответствии с договором перевозки почтовых отправлений. На таком транспортном средстве или оборудовании запрещается перевозить посторонних лиц, не имеющих отношения к перевозке почтовых отправлений.
4. Проезд оператора почтовых отправлений, предоставляющего общедоступные услуги почтовой связи, к грузовым и багажным комплексам, расположенным на территориях автомобильных, железнодорожных станций и вокзалов, аэропортов, морских и речных портов для обмена почтовых отправлений осуществляется в первоочередном порядке и без оплаты.
5. Погрузка и выгрузка, а также сопровождение почтовых отправлений и их сохранность в пути следования обеспечиваются оператором почты, если иное не установлено договором перевозки почтовых отправлений.
6. Правила перевозки почтовых отправлений транспортными средствами утверждается уполномоченным органом по согласованию с уполномоченным органом в области почтовой связи.

Глава 5. Перевозка грузов

Статья 28. Порядок осуществления перевозки грузов

1. Перевозка грузов транспортными средствами осуществляется в соответствии с Гражданским кодексом Республики Казахстан, настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан и договором перевозки грузов.
2. Порядок осуществления перевозок грузов транспортными средствами (далее - правила перевозок грузов) утверждается уполномоченным органом.
В правилах перевозок грузов определяются условия и порядок:
1) организации и осуществления перевозок грузов;
2) предъявления и приема грузов для перевозки;
3) оформления перевозочных документов;
4) требования к пунктам погрузки и разгрузки грузов;
5) погрузки и выгрузки грузов;
6) определения массы груза;
7) маркировки грузов;
8) составления актов;
9) изменения и расторжения договоров перевозки грузов;
10) перевозки отдельных видов грузов;
11) расчетов по перевозкам;
12) сроков доставки и исчисления сроков доставки грузов;
13) распоряжения, переадресовки и возврата грузов;
14) хранения, удержания и выдачи грузов;
15) реализации грузов;
16) иные условия в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 29. Договор об организации перевозки грузов

1. Перевозчик и грузоотправитель при необходимости осуществления систематических перевозок грузов вправе заключать длительные договоры об организации перевозки грузов.
2. В соответствии с договором об организации перевозки грузов перевозчик обязуется в установленные сроки принимать грузы, а грузоотправитель - предъявлять их для перевозки в обусловленном объеме.
3. Договором об организации перевозки грузов устанавливаются объемы, сроки и другие условия предоставления транспортных средств и предъявления грузов для перевозок, порядок расчетов, а также иные, не предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан условия организации перевозки грузов.

Статья 30. Договор перевозки грузов

1. По договору перевозки груза перевозчик обязуется в сохранности доставить вверенный ему грузоотправителем груз в пункт назначения с соблюдением условий его перевозки и выдать его уполномоченному на получение груза лицу (грузополучателю), а грузоотправитель (грузополучатель или экспедитор) обязуется уплатить за перевозку груза плату согласно договору или тарифу.
2. Заключение договора перевозки груза оформляется перевозочными документами.
Формы и порядок заполнения указанных перевозочных документов устанавливаются правилами перевозок грузов и являются обязательными для физических и юридических лиц, связанных с перевозками грузов.
3. Договор перевозки груза считается заключенным с момента выдачи грузоотправителю квитанции о приеме груза на основании соответствующего перевозочного документа.
4. При изменении или расторжении договора перевозки груза стороны вправе требовать возмещения расходов, понесенных в связи с исполнением условий договора до его изменения или расторжения, если договором не предусмотрено иное.

Статья 31. Изменение условий договора перевозки грузов

1. Изменение условий договора перевозки грузов, в том числе переадресовка груза, осуществляются по соглашению сторон в соответствии с правилами перевозки грузов.
2. Переадресовка груза, находящегося под таможенным контролем, проводится при наличии согласия соответствующего таможенного органа.
3. Переадресовка груза, находящегося под экспортным контролем, проводится при наличии согласования соответствующего уполномоченного органа.
4. В случаях, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан, государственные органы в соответствии с их компетенцией вправе изъять груз у перевозчика. При этом расходы перевозчика по перевозке и хранению груза, а также причиненные ему убытки подлежат возмещению виновной стороной.

Статья 32. Уступка прав требования на перевозку

В случае внесения предоплаты за перевозку груза, которая не осуществлена (осуществлена не в полном объеме) по причинам, зависящим от грузоотправителя, последний имеет право на возврат денежных средств или с согласия перевозчика на переуступку права требования на эту перевозку.

Статья 33. Права и обязанности перевозчика груза,
грузоотправителя

1. Перевозчик по договору перевозки грузов имеет право:
1) отказаться от перевозки груза, который по своим свойствам, весовым и габаритным параметрам не соответствует данным о грузе, указанным в перевозочных документах;
2) произвести разгрузку груза, если дальнейшая перевозка груза угрожает безопасности перевозки и сохранности груза;
3) на возмещение затрат, понесенных в связи с обеспечением безопасности перевозки или сохранности грузов в соответствии с подпунктами 1), 4) пункта 2 настоящей статьи, если договором не предусмотрено иное;
4) в случае, когда нет возможности доставить груз вследствие непреодолимой силы в новый пункт назначения, указанный грузоотправителем (грузополучателем), отказаться от перевозки и возвратить груз грузоотправителю, предварительно уведомив его об этом. Связанные с этим дополнительные расходы перевозчика оплачиваются грузоотправителем (грузополучателем), если иное не предусмотрено договором.
Перевозчик имеет и иные права, установленные законами Республики Казахстан и договором.
2. Перевозчик по договору перевозки грузов обязан:
1) незамедлительно уведомить грузоотправителя (грузополучателя) о возникшей угрозе безопасности перевозки и сохранности грузов, соблюдать полученные при этом указания грузоотправителя (грузополучателя), а также о произведенных им действиях по обеспечению безопасности перевозки и сохранности грузов;
2) при принятии груза проверить точность записей в соответствующей накладной относительно числа грузовых мест, их маркировки и номеров, а также внешнее состояние груза и его упаковки;
3) контролировать укладку и крепление груза в целях соблюдения установленных норм загрузки соответствующего транспортного средства, обеспечения безопасности выполнения перевозки и сохранности груза;
4) доставить груз в пункт назначения в срок, определенный договором в соответствии с правилами перевозок.
Груз считается доставленным в срок, если до истечения срока доставки он выгружен перевозчиком или подан под выгрузку (разгрузку) грузополучателю в местах, установленных для выгрузки (разгрузки).
В случае, если подача груза под выгрузку (разгрузку) задержана по вине грузоотправителя, грузополучателя, ветвевладельца (занятость фронта выгрузки, невнесение платы за перевозку грузов и иных причитающихся перевозчику платежей), груз считается доставленным в срок;
5) в случае, когда грузополучатель не получил груз по причинам, не зависящим от перевозчика, организовать хранение груза в пункте назначения в течение срока, установленного законодательством Республики Казахстан;
6) иметь санитарный паспорт на транспортные средства, используемые для перевозки пассажиров, пищевых продуктов, продовольственного сырья, хозяйственно-питьевой воды, химических токсических и радиоактивных веществ;
7) заблаговременно информировать пассажиров о предстоящем изменении тарифов.
Перевозчик несет и иные обязанности, установленные законами Республики Казахстан и договором.
3. Грузоотправитель по договору перевозки груза имеет право на:
1) проверку пригодности транспортного средства перед погрузкой для перевозки заявленного груза;
2) отказ от услуг перевозчика в случае непригодности транспортного средства для перевозки заявленного груза.
Грузоотправитель имеет и иные права в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан и договором.
4. Грузоотправитель по договору перевозки груза обязан:
1) производить отметки в перевозочном документе о времени прибытия и убытия транспортного средства;
2) в случае отказа от услуг перевозчика по причине непригодности транспортного средства составить соответствующий акт;
3) не допускать превышения допустимых весовых и габаритных параметров, установленных законодательством Республики Казахстан, в процессе загрузки транспортного средства;
4) представить перевозчику соответствующий перевозочный документ, а в необходимых случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, и иные документы, необходимые для перевозки груза (сертификат, лицензию, ветеринарные документы, таможенные декларации);
5) грузоотправитель несет ответственность, предусмотренную законами Республики Казахстан за правильность сведений, внесенных в перевозочный документ, а также за последствия из-за неправильности, неточности или неполноты сведений.

Статья 34. Особенности перевозки опасных грузов

1. При предъявлении к перевозке опасных грузов грузоотправитель обязан ознакомить представителя перевозчика, непосредственно принимающего опасный груз к перевозке, и экспедитора с условиями безопасной перевозки конкретного вида или группы опасных грузов, указанными в перевозочных документах.
Письменные инструкции для лица, управляющего транспортным средством, должны быть переданы перевозчику не позднее подачи заказа на перевозку опасного груза и считаются неотъемлемой частью перевозочных документов.
2. Погрузка и разгрузка опасных грузов производятся грузоотправителем, грузополучателем, имеющими разрешение (допуск) на производство этих работ.
3. В случае предоставления неправильных сведений о наименовании и опасных свойствах опасного груза при его сдаче и невозможности перевозчика удостовериться в его свойствах посредством наружного осмотра перевозчик вправе после уведомления грузоотправителя в любое время за счет грузоотправителя осуществить разгрузку, уничтожение и обезвреживание такого груза без возмещения ему убытков.
Грузоотправитель несет ответственность перед перевозчиком за убытки, причиненные ему в результате погрузки такого груза.

Статья 35. Перевозка крупногабаритных и тяжеловесных
грузов

Крупногабаритными и тяжеловесными грузами признаются грузы, которые с учетом габаритов и массы транспортного средства превышают установленные на территории Республики Казахстан допустимые габаритные и весовые параметры транспортных средств.

Статья 36. Перевозка воинских и специальных грузов

1. Порядок и условия перевозки воинских и специальных грузов определяются Правительством Республики Казахстан.
2. Порядок и условия перевозки осужденных и лиц, заключенных под стражу, определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 37. Перевозка грузов в прямом смешанном сообщении

1. Перевозка грузов может осуществляться в прямом смешанном сообщении посредством взаимодействия автомобильного, железнодорожного, внутреннего водного, морского, воздушного транспорта.
Перевозка грузов в прямом смешанном сообщении осуществляется на основании документа прямой смешанной перевозки, составленного на весь путь следования грузов.
2. Порядок организации перевозки грузов в прямом смешанном сообщении определяется заключенными в соответствии с законодательством Республики Казахстан соглашениями между транспортными организациями соответствующих видов транспорта.
3. Отношения перевозчиков, а также других лиц, участвующих в перевозке грузов в прямом смешанном сообщении, определяются Особенной частью настоящего Кодекса.

Статья 38. Порядок выдачи грузов

1. Грузополучатель может отказаться от принятия груза лишь в том случае, когда качество и (или) количество груза вследствие порчи или повреждения, за которые несет ответственность перевозчик, изменились настолько, что исключается возможность полного или частичного использования груза по прямому назначению.
2. При невозможности выдать груз грузополучателю при перевозках грузов по причинам, не зависящим от перевозчика, грузоотправитель обязан дать перевозчику указание о доставке груза в новый пункт назначения в порядке, установленном правилами перевозок грузов соответствующего транспортного средства.
3. При отсутствии в течение двух суток с момента доставки груза в пункт назначения указаний грузоотправителя о том, как распорядиться скоропортящимся грузом, когда хранение груза может привести к его порче, перевозчик имеет право реализовать груз, за исключением груза, находящегося под таможенным контролем.
4. Реализация грузов в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, за исключением грузов, указанных в пункте 6 настоящей статьи, осуществляется:
1) в соответствии с договором купли-продажи, исходя из цены грузов, подтвержденной документами об оплате их стоимости;
2) в случае невозможности реализации груза на условиях подпункта 1) настоящего пункта, реализация груза осуществляется по соглашению сторон, исходя из цены, которая при сравнимых обстоятельствах обычно взимается за аналогичные товары по месту их нахождения.
5. Сумма, полученная за реализацию грузов, за вычетом причитающихся перевозчику платежей и затрат на их реализацию вносится на условиях депозита на имя нотариуса для грузополучателя в случае оплаты им стоимости грузов или для грузоотправителя в остальных случаях.
Если суммы, вырученной за реализацию грузов, недостаточно для покрытия причитающихся перевозчику платежей и расходов на хранение и реализацию грузов, перевозчик вправе взыскать недополученную сумму с грузоотправителя.
6. Перевозчик вправе реализовать грузы ранее сроков, предусмотренных настоящим Кодексом и правилами перевозок, в случае, если грузы являются скоропортящимися или расходы на хранение грузов в указанные сроки превышают стоимость грузов в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан.

Статья 39. Прибытие груза в адрес ненадлежащего
грузополучателя

1. В случае прибытия в адрес грузополучателя груза, поставка которого не предусмотрена договором, а также груза, наименование которого не соответствует наименованию, указанному в перевозочном документе:
1) грузополучатель обязан в течение одних суток с момента получения уведомления о прибытии груза письменно уведомить перевозчика о том, что он является ненадлежащей стороной по договору перевозки;
2) перевозчик обязан немедленно уведомить грузоотправителя о необходимости распорядиться грузом, а грузоотправитель обязан в течение четырех суток (в отношении скоропортящихся грузов двух суток) дать письменное указание о распоряжении грузом.
2. Грузополучатель, указанный в перевозочном документе, имеет право получить груз при оплате всех причитающихся перевозчику платежей.
3. При неполучении в сроки, предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи, указаний грузоотправителя о распоряжении грузом перевозчик имеет право вернуть груз грузоотправителю за его счет, а скоропортящийся груз реализовать в соответствии с пунктами 3-6 статьи 38 настоящего Кодекса.

Статья 40. Препятствия к перевозке груза

1. Перевозчик обязан уведомить грузоотправителя или экспедитора о возникновении препятствий к перевозке груза по их вине, задержки государственными органами и невозможности передачи таких грузов иным перевозчикам для дальнейшей перевозки незамедлительно по телеграфу или иным способом согласно заключенному договору.
Грузоотправитель, а также экспедитор, если такие обязательства возложены на него договором, обязаны принять меры по устранению препятствий к перевозке груза.
2. Установленные для перевозчика сроки доставки груза увеличиваются на время задержки груза по вине грузоотправителя, экспедитора.
3. За время задержки экспортного и импортного груза виновный уплачивает перевозчику плату за пользование вагонами и контейнерами, а за время задержки транзитного груза - плату в размере, установленном условиями международных договоров Республики Казахстан.
4. Если грузоотправитель или грузополучатель не принял меры в отношении задержанного груза в течение восьми суток (в отношении скоропортящегося груза в течение срока, установленного санитарно-эпидемиологическими правилами и нормами) с момента получения от перевозчика уведомления, перевозчик вправе вернуть груз грузоотправителю за его счет, а скоропортящийся груз реализовать в соответствии с пунктами 3-6 статьи 38 настоящего Кодекса.

Глава 6. Безопасность транспортных средств.
Безопасность движения. Охрана грузов и объектов транспорта

Статья 41. Организация обеспечения безопасности
движения, эксплуатации транспортных и иных
технических средств различных видов транспорта

1. Участники перевозочного процесса обязаны обеспечить безопасные условия для жизни и здоровья человека, окружающей среды, а также соблюдение установленных требований безопасности движения.
2. Перевозчики должны иметь в своих структурах службы безопасности движения (отделы или ответственное должностное лицо), осуществляющие внутренний контроль за обеспечением безопасности движения.
Положение о службе безопасности движения разрабатывается на основании типового, форма которого разрабатывается уполномоченным органом.
3. Безопасность движения обеспечивается комплексом организационных и технических мероприятий, направленных на защиту жизни и здоровья человека, охрану окружающей среды, создание условий безаварийной работы участников перевозочного процесса, содержание в исправности транспортных средств и транспортной инфраструктуры, а также устранение последствий возможных аварий.
4. Владельцы транспортных средств в случае необходимости обязаны оказывать содействие государственным органам при проведении расследований транспортных происшествий с их транспортными средствами.
5. За нарушение требований технических регламентов, правил безопасности движения, содержания и эксплуатации подвижного состава, верхнего строения пути и иных технических средств, а также сокрытия допущенных нарушений, связанных с перевозочным процессом, виновные лица несут ответственность, предусмотренную законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 42. Право управления транспортным средством

Право управления транспортным средством предоставляется лицу, имеющему соответствующую квалификацию и прошедшему медицинское освидетельствование о состоянии здоровья с выдачей документов установленного образца.
Квалификационные требования по управлению транспортным средством и пригодность работников по состоянию здоровья к выполнению основных обязанностей по профессии определяются в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 43. Требования безопасности транспортных средств

Транспортные средства должны соответствовать требованиям и нормам по безопасности жизни и здоровья человека, охране окружающей среды, установленным техническими регламентами в сфере транспорта, иметь документ в сфере подтверждения соответствия, а также быть зарегистрированными в установленном законодательством порядке.
Порядок подтверждения соответствия транспортных средств определяется законодательством Республики Казахстан в области технического регулирования.
Транспортные средства не должны ввозиться и реализовываться на рынке, если они могут причинить вред жизни и здоровью человека, окружающей среде.

Статья 44. Охрана грузов и транспортной инфраструктуры

1. Охрана грузов и транспортной инфраструктуры всех видов транспорта, за исключением воздушного, осуществляется службами военизированной охраны.
2. Государственный противопожарный контроль на объектах транспортной инфраструктуры осуществляется органами противопожарной службы, тушение пожаров регламентируется соглашением между уполномоченным органом в области пожарной безопасности и соответствующими юридическими лицами Республики Казахстан.
3. Контроль за обеспечением требований пожарной безопасности и тушение пожаров на автомобильном, железнодорожном, воздушном, морском и внутреннем водном транспорте осуществляется подразделениями отраслевых противопожарных служб.
4. Подразделения службы военизированной охраны обеспечиваются огнестрельным оружием и специальными средствами.
Порядок применения оружия и специальных средств производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
5. Охрана наиболее важных объектов транспортной инфраструктуры (за исключением аэропортов) и специальных грузов осуществляется подразделениями органов внутренних дел, Республиканской гвардией Республики Казахстан, специальными подразделениями уполномоченного органа в сфере обороны и органа национальной безопасности Республики Казахстан, а также специальными службами военизированной охраны.
Правительством Республики Казахстан утверждает перечень наиболее важных объектов транспортной инфраструктуры и определяет порядок охраны таких объектов.

Статья 45. Организация работы транспорта
при чрезвычайных ситуациях

1. При возникновении чрезвычайных ситуаций (землетрясений, наводнений, пожаров, заносов, эпидемий и других стихийных бедствий) договорные отношения транспортных организаций на это время могут быть приостановлены по решению Правительства Республики Казахстан, местных исполнительных органов областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) для принятия мер по ликвидации бедствий и их последствий.
2. Затраты транспортных организаций при чрезвычайных ситуациях и на ликвидацию их последствий по осуществлению перевозок, связанных с обеспечением мобилизационной готовности, мероприятий по гражданской обороне и аварийно-спасательным работам в Республике Казахстан возмещаются из средств соответствующего бюджета.
3. Транспортные организации обязаны незамедлительно принимать меры по устранению последствий стихийных бедствий и аварий, а также иных обстоятельств, носящих чрезвычайный характер.

Статья 46. Обеспечение промышленной безопасности,
санитарно-эпидемиологических, противопожарных
правил и норм, нормативов качества окружающей
среды на транспорте

1. Перевозчики обязаны обеспечить безопасность услуг, процессов для жизни и здоровья человека и окружающей среды, в том числе растительного и животного мира, движения транспортных средств, судоходства и полетов.
2. Территории станций, портов, пристаней, аэропортов, автотранспортных организаций и железнодорожных линий, а также водные пути, на которых осуществляются движение транспортных средств и погрузочно-разгрузочные работы, являются зонами повышенной опасности.
Правила нахождения в зоне повышенной опасности и проведения в ней работ устанавливаются Правительством Республики Казахстан.
Нарушение указанных правил влечет за собой ответственность в порядке, предусмотренном законами Республики Казахстан.
3. Охрана и сопровождение опасных грузов по перечню, утверждаемому Правительством Республики Казахстан, обеспечиваются грузоотправителями или грузополучателями грузов на всем пути следования.
4. Лица, отправляющие и получающие взрывчатые, легковоспламеняющиеся, радиоактивные, ядовитые и другие опасные грузы, обязаны гарантировать безопасность их перевозки, соблюдать требования правил в области промышленной и пожарной безопасности, иметь средства и мобильные подразделения, необходимые для предупреждения аварийных ситуаций при перевозке грузов, а также ликвидации последствий аварий.
5. В процессе транспортной деятельности, в том числе с участием транспортных средств иностранных государств, находящихся на территории Республики Казахстан или пересекающих ее, должны соблюдаться нормативы качества окружающей среды, гарантирующие экологическую безопасность и охрану здоровья населения, обеспечивающие предотвращение загрязнения окружающей среды.
6. Запрещается проектирование и строительство объектов транспортной инфраструктуры на площадях залегания полезных ископаемых, размещение в местах их залегания подземных сооружений. В исключительных случаях они допускаются по разрешению уполномоченного органа в области использования и охраны недр.
7. Транспортные организации и перевозчики обязаны планировать, осуществлять организацию и финансирование природоохранных мероприятий, вести производственный и ведомственный контроль в области охраны окружающей среды и недр.
8. Перевозчики обязаны осуществлять все необходимые меры по охране окружающей среды, воздушного бассейна, водоемов, земель и рациональному использованию природных ресурсов. За ущерб, причиненный окружающей среде, перевозчики несут ответственность в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан.
9. Лица, осуществляющие транспортную деятельность, обязаны соблюдать санитарно-эпидемиологические правила и нормы и гигиенические нормативы, а также нормативы качества окружающей среды.

Статья 47. Допуск к литерным перевозкам

Допуск работников транспорта к выполнению и обслуживанию литерных перевозок, а также к эксплуатации и обслуживанию автомобилей специального назначения осуществляется по согласованию с органами национальной безопасности, а в городах Алматы и Астана - и со Службой охраны Президента Республики Казахстан.

Глава 7. Ответственность на транспорте

Статья 48. Нарушение порядка эксплуатации и
управления транспортным средством

1. Транспортные средства должны соответствовать требованиям безопасности, техническим, медико-санитарным правилам и нормам, санитарно-эпидемиологическим правилам и нормам и гигиеническим нормативам, нормам охраны труда, промышленной безопасности и экологии, техническим регламентам, правилам перевозки опасных грузов, а также быть зарегистрированными в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Эксплуатация транспортных средств, не соответствующих установленным требованиям и не зарегистрированных в установленном порядке, не допускается и влечет ответственность, установленную законодательными актами Республики Казахстан.
Подтверждение пригодности транспортного средства к эксплуатации, является документ установленного образца.
3. Управление транспортным средством лицом, не имеющим соответствующую квалификацию и не прошедшим медицинское освидетельствование о состоянии здоровья с выдачей документов установленного образца, не допускается и влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 49. Ответственность за нарушение
обязательств по перевозке

1. В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из перевозки, стороны несут ответственность по основаниям и в размерах, установленных законодательством Республики Казахстан, настоящим Кодексом, а также заключаемыми на их основе договорами.
2. Взаимная ответственность перевозчиков за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств по перевозке, в том числе в прямом смешанном и международном сообщении, определяется настоящим Кодексом, а также соглашениями между перевозчиками.
3. В случае осуществления перевозки несколькими перевозчиками они несут солидарную ответственность перед грузоотправителем, грузополучателем за утрату, недостачу или повреждение (порчу) багажа (грузобагажа), груза.
4. Перевозчик, возместивший вред, причиненный другим лицом, имеет право регрессного требования к этому лицу в размере выплаченного возмещения, если иной размер не установлен законодательством Республики Казахстан.
5. Грузоотправитель, грузополучатель и перевозчик несут ответственность за обеспечение безопасной перевозки опасных грузов в соответствии с законами Республики Казахстан.
Лица, виновные в нарушении перевозчиком обязательств перед его клиентами, несут ответственность перед клиентами перевозчика в том же размере, в каком отвечает перевозчик.
6. Перевозчик и другие участники транспортной деятельности, при наличии мобилизационного предписания несут ответственность за создание, подготовку и поддержание в готовности сил и средств на предупреждение и ликвидацию чрезвычайных ситуаций и их последствий.

Статья 50. Обеспечение исполнения обязательств

1. Исполнение обязательства может обеспечиваться неустойкой, залогом, удержанием имущества должника, поручительством, гарантией, задатком и другими способами, предусмотренными законодательством или договором.
2. За неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств по перевозке груза виновная сторона помимо возмещения причиненных убытков уплачивает неустойку в размерах, установленных Гражданским кодексом Республики Казахстан, настоящим Кодексом или договором.
3. За просрочку уплаты причитающихся перевозчику платежей взимается неустойка в размере ответственности за неправомерное пользование чужими денежными средствами, установленной Гражданским кодексом Республики Казахстан, если иное не установлено договором перевозки.
4. При отсутствии иного соглашения сторон из суммы произведенного платежа погашается, прежде всего, сумма неустойки, а в оставшейся части - основная сумма долга.

Статья 51. Ответственность перевозчика за вред,
причиненный жизни и здоровью пассажира

1. Перевозчик несет ответственность по обязательствам, возникающим вследствие причинения вреда жизни и здоровью пассажира при перевозке в соответствии и в пределах, установленных законами Республики Казахстан.
2. Ответственность перевозчика наступает за причинение вреда жизни и здоровью пассажира в период нахождения его на транспортном средстве.

Статья 52. Ответственность за нарушение сроков доставки
пассажира, багажа (грузобагажа) и груза

1. За задержку отправления транспортного средства или прибытие его в пункт назначения с опозданием (за исключением перевозок в городском и пригородном сообщении, а также на переправах) перевозчик уплачивает пассажиру, грузополучателю штраф в размере трех процентов провозной платы за каждый час задержки или опоздания, если перевозчик не докажет, что такая задержка или прибытие с опозданием произошли вследствие непреодолимой силы.
Сумма взысканного штрафа не может превышать размер провозной платы.
При задержке рейсов суммарное время, которого составляет 10 часов и более, перевозчик обязан предоставлять за свой счет пассажирам места в гостинице и питание в соответствии нормами, которые устанавливаются уполномоченным органом.
2. За просрочку в доставке багажа (грузобагажа) перевозчик уплачивает получателю багажа (грузобагажа) штраф в размере 10 процентов платы за перевозку за каждые сутки просрочки, но не свыше 50 процентов платы за перевозку.
3. За просрочку в доставке груза перевозчик уплачивает получателю штраф в размере 5 процентов платы за перевозку за каждые сутки просрочки, но не свыше 50 процентов платы за перевозку, если будет установлена вина перевозчика.
4. Уплата указанных штрафов производится по заявлению пассажира или грузополучателя.
По запросу пассажира ему выдается официальный документ или производится отметка в билете о причине задержки перевозки.
5. Перевозщик обязан возместить ущерб понесенный пассажиром, в связи с задержкой отправления транспортного средства или прибытие его в пункт назначения с опозданием (за исключением перевозок в городском и пригородном сообщении, а также на переправах, если перевозчик не докажет, что такая задержка или прибытие с опозданием произошли вследствие непреодолимой силы.

Статья 53. Ответственность за утрату, недостачу или
повреждение багажа (грузобагажа), груза

1. Перевозчик обязан обеспечить сохранность багажа (грузобагажа), груза с момента приема их к перевозке до момента выдачи получателю (грузополучателю).
2. Имущественная ответственность за утрату, недостачу, повреждение (порчу) багажа (грузобагажа), груза переходит с момента их приема-передачи.
3. Перевозчик отвечает за утрату багажа (грузобагажа), груза, если не докажет, что утрата, недостача или повреждение (порча) багажа (грузобагажа), груза произошли не по его вине.
Перевозчик не несет ответственности за сохранность ручной клади, провозимого вместе с пассажиром кроме случаев порчи ручной клади по вине перевозчика.
4. Перевозчик наряду с возмещением установленного ущерба, а при железнодорожных перевозках с возмещением ущерба, предусмотренного пунктом 4 статьи 54, возвращает грузоотправителю (грузополучателю) провозную плату за перевозку утраченного, недостающего, испорченного или поврежденного багажа (грузобагажа), груза, если эта плата не входит в стоимость груза.
5. Багаж (грузобагаж), груз считаются утраченными спустя семь дней по истечении срока доставки.
В случае прибытия багажа (грузобагажа), груза по истечении указанных сроков получатель может принять их и возвратить сумму, выплаченную перевозчиком за утрату.
6. Размер возмещения при полной или частичной утрате груза, повреждении, порче или снижении качества груза по другим причинам в прямом международном железнодорожном сообщении определяется в соответствии с международными договорами.

Статья 54. Определение размера недостачи, повреждения
(порчи) багажа (грузобагажа), груза

1. В случае обнаружения утраты, недостачи или повреждения (порчи) багажа (грузобагажа), груза перевозчик и грузополучатель совместно определяют размер реального ущерба.
2. По инициативе перевозчика или грузополучателя может быть проведена экспертиза или иное необходимое исследование по определению размера реального ущерба, вызванного недостачей, порчей или повреждением багажа (грузобагажа), груза.
3. Расходы по проведению экспертизы или иного необходимого исследования возлагаются на виновную сторону.
4. Ущерб, причиненный при перевозке багажа (грузобагажа), груза, возмещается перевозчиком в случае:
1) утраты или недостачи багажа (грузобагажа), груза - в размере стоимости утраченного или недостающего багажа (грузобагажа), груза;
2) повреждения (порчи) багажа (грузобагажа), груза - в размере суммы, на которую понизилась его стоимость, а при невозможности восстановления поврежденного (испорченного) багажа (грузобагажа), груза - в размере его стоимости;
3) утраты багажа (грузобагажа), груза, сданных к перевозке с объявлением его ценности, - в размере объявленной стоимости багажа (грузобагажа), груза.
5. Наряду с возмещением установленного ущерба, вызванного утратой, недостачей или повреждением (порчей) багажа (грузобагажа), груза перевозчик возвращает грузоотправителю (грузополучателю) фрахт, взысканный за перевозку утраченного, недостающего или поврежденного (испорченного) багажа (грузобагажа), груза, если он не входит в стоимость груза.
6. В случае выдачи багажа (грузобагажа), груза, не соответствующего сведениям, указанным в перевозочном документе при погрузке такого багажа (грузобагажа), груза перевозчиком, последний несет ответственность перед грузополучателем в размере стоимости багажа (грузобагажа), груза, указанного в перевозочном документе, как за его утрату.
7. Стоимость сданного к перевозке багажа (грузобагажа), груза определяется исходя из его цены, указанной в счете продавца или предусмотренной договором, а при отсутствии счета или указания цены в договоре - исходя из цены, которая при сравнимых обстоятельствах (в том же месте и в тот же день, когда багажа (грузобагажа), груза был выгружен или должен был быть выгружен в соответствии с договором перевозки багажа (грузобагажа), груза обычно взимается за аналогичные товары.
8. Из суммы, подлежащей возмещению за утрату, недостачу или повреждение (порчу) багажа (грузобагажа), груза не вычитаются расходы на перевозку багажа (грузобагажа), груза (фрахт, пошлины и другие), за исключением утраты вследствие естественных свойств багажа (грузобагажа), груза или утраты вследствие зависящих от отправителя обстоятельств, которые должны были быть произведены грузовладельцем, пассажиром, но вследствие утраты, недостачи, повреждения (порчи) багажа (грузобагажа), груза произведены не были.

Статья 55. Ответственность за безбилетный проезд и
провоз пассажиров, провоз ручной клади и
багажа (грузобагажа) без оплаты

За безбилетный проезд и провоз пассажиров, а также провоз ручной клади,. багажа (грузобагажа) без оплаты виновные лица подлежат административной ответственности в порядке, предусмотренном Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях.

Статья 56. Ответственность пассажира, отправителя
и получателя груза или багажа (грузобагажа)

Пассажиры, отправитель и получатель багажа (грузобагажа), груза несут ответственность за ущерб, причиненный по их вине другим лицам, имуществу перевозчика и имуществу других лиц, за которое несет ответственность перевозчик.
Отправитель несет ответственность за ущерб, причиненный перевозчику или другому лицу, перед которым перевозчик несет ответственность в связи с неправильностью, неточностью или неполнотой указанных в перевозочных документах сведений.
Отправитель несет ответственность перед перевозчиком за все убытки, которые могут возникнуть в связи с неточностью, неполнотой или неправильностью сведений, указанных в перевозочных документах.

Статья 57. Освобождение от ответственности

1. Стороны могут быть освобождены от ответственности за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств, вытекающих из договора перевозки по основаниям, предусмотренным Гражданским кодексом Республики Казахстан, настоящим Кодексом, международными договорами Республики Казахстан.
2. Стороны освобождаются от ответственности, если неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств произошло вследствие:
1) непреодолимой силы, то есть чрезвычайных и непредотвратимых при данных условиях обстоятельствах (стихийные явления природного и техногенного характера, военные действия);
2) прекращения или ограничения перемещения грузов, транспортных средств, объявленного в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, а также международными договорами, вступившими в силу в Республике Казахстан.

Глава 8. Акты, претензии, иски

Статья 58. Условия и порядок предъявления претензии

1. До предъявления к перевозчику иска, вытекающего из договора перевозки груза, обязательно предъявление ему претензии.
2. Право предъявления к перевозчику претензий, вытекающих из договора перевозки, имеет отправитель (грузоотправитель), получатель (грузополучатель), а также страховщик, который выплатил страховое возмещение грузоотправителю, грузополучателю, в связи с ненадлежащим исполнением перевозчиком обязательств по перевозке.
3. К претензии в подлинниках должны быть приложены следующие документы, подтверждающие требования заявителя:
1) в случае утраты груза - грузовая квитанция;
2) в случае недостачи, повреждения (порчи), задержки выдачи груза - железнодорожная транспортная накладная или товарно-транспортная накладная, а также коммерческий акт;
3) в случае нарушения сроков доставки груза - железнодорожная транспортная накладная или товарно-транспортная накладная;
4) на возврат провозных платежей, излишне уплаченных за перевозку груза - железнодорожная транспортная накладная или квитанция в приеме груза.
4. К претензии в отношении утраты, недостачи или повреждения (порчи) груза кроме документов, указанных в пункте 3 настоящей статьи, должны быть приложены документы, подтверждающие стоимость груза, а также право собственности или права владения грузом на иных законных основаниях.
В случае выплаты страховщиком страхового возмещения грузоотправителю, грузополучателю, в связи с ненадлежащим исполнением перевозчиком обязательств по перевозке к претензии также должны быть приложены договор страхования и документы, подтверждающие уплату страхового возмещения

Статья 59. Сроки предъявления претензии

1. Претензии, вытекающие из договора перевозки, могут быть предъявлены к перевозчику в течение срока исковой давности.
Сроки предъявления претензий исчисляются в отношении:
1) возмещения за утрату груза - по истечении семи суток со дня окончания срока доставки;
2) возмещения за недостачу, повреждение (порчу) груза - со дня выдачи;
3) возврата провозных платежей, излишне уплаченных за перевозку груза - со дня выдачи;
4) просрочки доставки багажа груза - со дня выдачи;
5) взыскания штрафов за невыполнение принятой заявки на перевозку груза - по окончании срока, установленного правилами перевозок для исполнения заявки.
В иных случаях - со дня наступления события, служащего основанием для предъявления иска.
2. Перевозчик имеет право рассмотреть предъявленную претензию по истечении установленных сроков, если признает уважительной причину пропуска претензионного срока.

Статья 60. Порядок и сроки рассмотрения претензии

1. Претензия подлежит рассмотрению в месячный срок со дня ее получения.
2. Претензия может быть удовлетворена либо отклонена перевозчиком полностью или частично. О результатах рассмотрения претензии перевозчик уведомляет в письменной форме заявителя.
3. При частичном удовлетворении или отклонении претензии заявителя в уведомлении перевозчика должно быть указано основание принятого решения. Уведомление направляется заявителю с документами, приложенными к претензии.

Статья 61. Акты

1. Обстоятельства, которые могут служить основанием для имущественной ответственности перевозчика, отправителя (грузоотправителя), получателя (грузополучателя), экспедитора или пассажира при осуществлении перевозок, удостоверяются коммерческими актами или актами общей формы.
Формы коммерческого акта и акта общей формы, а также правила их составления устанавливаются правилами перевозок.
2. Перевозчик обязан составить коммерческий акт при выдаче багажа (грузобагажа), груза для удостоверения следующих обстоятельств:
1) несоответствия фактического наименования, а также массы и количества мест данным, указанным в перевозочном документе;
2) повреждения (порчи);
3) обнаружения багажа (грузобагажа), груза без перевозочных документов или перевозочных документов без багажа (грузобагажа), груза;
4) возвращения перевозчику похищенного багажа (грузобагажа), груза;
5) неподачи груза перевозчиком на места выгрузки (разгрузки) в течение двадцати четырех часов после оформления документов о выдаче груза. В данном случае коммерческий акт составляется только по требованию грузополучателя;
6) передачи багажа (грузобагажа), груза на реализацию.
Перевозчик обязан сделать отметку в перевозочных документах о составлении коммерческого акта.
3. Акты общей формы составляются для удостоверения обстоятельств, не предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи.
4. Стороны, участвующие в составлении акта, не имеют права отказаться от его подписания. При несогласии с содержанием акта стороны вправе изложить в нем свое мнение.
5. Лица, составившие или подписавшие акт, содержащий недостоверную информацию, несут ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 62. Сроки исковой давности

1. Иски к перевозчику, вытекающие из договора перевозки, могут быть предъявлены по истечении срока рассмотрения претензии, установленного настоящим Кодексом, в случае полного или частичного отказа перевозчика удовлетворить претензию либо в случае неполучения ответа от перевозчика на предъявленную претензию.
2. Срок исковой давности по требованиям, возникающим по договору перевозки груза, почтовых отправлений - один год, по договору перевозки пассажира, багажа, (грузобагажа) - шесть месяцев.
Срок исковой давности по требованиям, возникающим в связи со столкновением судов и осуществлением спасательной операции - два года.
Срок исковой давности по требованиям о возмещении ущерба от загрязнения моря с судов нефтью и ущерба в связи с морской перевозкой опасных грузов устанавливается в три года со дня, когда потерпевший узнал или должен был узнать о причинении такого ущерба.
При этом иски о возмещении ущерба не могут быть предъявлены по требованиям:
1) о возмещении ущерба от загрязнения моря с судов нефтью - через шесть лет со дня инцидента, в результате которого был причинен такой ущерб;
2) о возмещении ущерба в связи с морской перевозкой опасных грузов через десять лет со дня инцидента, в результате которого был причинен такой ущерб.
По требованиям, для которых настоящим Кодексом сроки исковой давности не установлены, применяется общий срок исковой давности, установленный Гражданским кодексом Республики Казахстан.
3. Срок исковой давности исчисляется:
1) по требованиям о возмещении ущерба за утрату и недостачу груза по истечении одного месяца со дня, когда груз должен быть выдан, при перевозке в смешанном сообщении - по истечении четырех месяцев со дня приема груза для перевозки;
2) по требованиям о возмещении ущерба за повреждение (порчу) груза, просрочки доставки груза, возврата или взыскания платы за перевозку со дня выдачи груза и, если груз не был выдан, со дня, когда он должен быть выдан;
3) по требованиям о возмещении убытков за неподачу судна или несвоевременную его подачу, выплате демерреджа и диспача - со дня окончания месяца, следующего за тем, когда началась или должна была начаться перевозка груза;
4) по требованиям, вытекающим из договора буксировки, договора морского агентирования, договора морского посредничества, тайм-чартера и бербоут-чартера, - со дня возникновения права на иск;
5) по требованиям, возникающим из общей аварии, - со дня получения диспаши;
6) по регрессным требованиям, в случаях возмещения потерпевшему совместно причиненного вреда одной из сторон, срок исковой давности в один год исчисляется со дня уплаты соответствующей суммы;
7) во всех остальных случаях - со дня наступления события, послужившего основанием для предъявления требования.

ОСОБЕННАЯ ЧАСТЬ

Раздел 2. Особенности государственного регулирования
отдельных видов транспорта

Глава 9. Особенности государственного регулирования и
контроль в сферах автомобильного и городского
электрического транспорта

Параграф 1. Государственное регулирование и контроль в
сферах автомобильного и городского электрического транспорта

Статья 63. Компетенция уполномоченного органа по
вопросам регулирования и контроля в сферах
автомобильного и городского электрического
транспорта

Уполномоченный орган:
1) разрабатывает и реализует единую государственную и научно-техническую политику в сфере автомобильного транспорта, автомобильных дорог и дорожной деятельности;
2) в пределах своей компетенции осуществляет международное сотрудничество в сфере автомобильного транспорта и представляет интересы Республики Казахстан в международных организациях и иностранных государствах;
3) разрабатывает проекты нормативных правовых актов в сфере автомобильного транспорта;
4) организует регулярные межобластные автомобильные перевозки пассажиров и багажа, согласовывает расписание движения по указанным маршрутам с местными исполнительными органами соответствующих областей (города республиканского значения, столицы);
5) организует регулярные перевозки пассажиров и багажа в международном сообщении, согласовывает расписание движения по маршрутам указанных перевозок;
6) ведет реестр маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном и межобластном сообщениях;
7) обеспечивает взаимодействие государства с общественными объединениями и объединениями юридических лиц в форме ассоциаций (союзов) в сфере автомобильного транспорта;
8) утверждает правила перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом;
9) утверждает правила перевозок грузов автомобильным транспортом;
10) разрабатывает правила субсидирования убытков перевозчика, связанных с осуществлением пассажирских перевозок по социально значимым сообщениям;
11) утверждает правила применения разрешительной системы автомобильных перевозок в Республике Казахстан в международном сообщении;
12) утверждает Правила организации курсов специальной подготовки водителей автотранспортных средств, осуществляющих перевозки опасных грузов;
13) осуществляет координацию деятельности местных исполнительных органов областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) по организации регулярных перевозок пассажиров и багажа во внутриобластном, городском и пригородном сообщениях;
14) утверждает методику формирования тарифов на регулярные перевозки пассажиров и багажа во внутриобластном, городском и пригородном сообщениях;
15) утверждает положение о звании "Құрметті жолшы";
16) разрабатывает технические регламенты в сфере автомобильного транспорта;
17) утверждает правила регистрации и ведения государственного реестра автовокзалов, автостанций и кассовых пунктов;
18) утверждает пункты централизованного диспетчерского сопровождения для регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном, межобластном, внутриобластном и пригородном сообщениях;
19) утверждает положение о постах транспортного контроля;
20) утверждает перечень постов транспортного контроля на территории Республики Казахстан;
22) взаимодействует с государственными органами Республики Казахстан по вопросам обеспечения безопасности на автомобильном транспорте и автомобильных дорогах;
23) ведет государственный учет автомобильных дорог общего пользования;
24) разрабатывает предложения по определению источников и размеров финансирования дорожной отрасли в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
25) осуществляет государственное планирование развития автомобильных дорог общего пользования в соответствии с задачами укрепления экономики и обороноспособности Республики Казахстан;
26) участвует в заключении международных договоров Республики Казахстан в части развития и эксплуатации автомобильных дорог;
27) разрабатывает проекты нормативных правовых актов, определяющие порядок функционирования дорожного сектора, независимо от форм собственности;
28) подготавливает научно обоснованные нормативы финансирования затрат на работы по ремонту и содержанию автомобильных дорог;
29) управляет государственными организациями, на балансе которых имеются республиканские автомобильные дороги общего пользования;
30) координирует деятельность по созданию и развитию сети автомобильных дорог местного значения общего пользования;
31) реализует инвестиционную и социальную политику в дорожной отрасли;
32) организует проведение научного исследования в области дорожной деятельности;
33) организует работы по строительству, реконструкции, ремонту и содержанию автомобильных дорог республиканского значения в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных закупках и концессиях;
34) разрабатывает предложения по передачи в концессию участков автомобильных дорог (мостовых переходов), порядку и условиях их эксплуатации, размерам ставок за проезд по ним;
35) осуществляет расширение международного сотрудничества по вопросам строительства, ремонта и содержания автомобильных дорог;
36) управляет дорожной деятельностью, осуществляемой с целью обеспечения развития, сохранности, ремонта и содержания автомобильных дорог;
37) разрабатывает технические регламенты в сфере автомобильных дорог;
38) проверяет в пунктах пропуска через Государственную границу наличия договора об обязательном страховании гражданско-правовой ответственности владельцев автотранспортных средств и перевозчика перед пассажирами;
39) выявляет и пресекает осуществление иностранными перевозчиками перевозок пассажиров, багажа и грузов между пунктами расположенными на территории Республики Казахстан;
40) осуществляет регистрацию временного въезда иностранных автотранспортных средств и выдачу талонов регистрации въезда на территорию Республики Казахстан автотранспортных средств, зарегистрированных в государствах, с которыми действует безразрешительная система перевозок в международном сообщении в соответствии с международными договорами Республики Казахстан;
41) исполняет налоговое законодательство Республики Казахстан, в части обеспечения взимания сбора за проезд автотранспортных средств по территории Республики Казахстан, платы за размещение наружной (визуальной) рекламы;
42) осуществляет лицензирование отдельных видов деятельности в сфере оказания автотранспортных услуг, подлежащих лицензированию в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
43) выдает разрешение на проезд по территории Республики Казахстан перевозчикам иностранного государства и разрешение на проезд по территории иностранного государства перевозчикам Республики Казахстан в соответствии с международными договорами Республики Казахстан;
44) выдает специальное разрешение на проезд тяжеловесных и крупногабаритных транспортных средств (включая иностранные) по территории Республики Казахстан;
45) выдает талон прохождения контроля отечественных и иностранных автотранспортных средств при пересечении Государственной границы Республики Казахстан в пунктах пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан;
46) организует курсы по подготовке водителей автотранспортных средств, осуществляющих перевозки опасных грузов в международном сообщении и по территории Республики Казахстан;
47) выдает свидетельства о допуске водителя к перевозке опасных грузов автотранспортными средствами в международном сообщении и по территории Республики Казахстан;
48) осуществляет сбор информации об использовании транзитного потенциала, учет интенсивности движения автотранспортных средств, организация и осуществление передачи накопленной информации в виде отчетных документов установленной формы;
49) совместно с органами дорожной полиции и уполномоченным органом по чрезвычайным ситуациям имеет право ограничивать или закрывать движение транспортных средств в экстремальных условиях (неблагоприятные погодно-климатические условия, стихийные бедствия, пожар, потеря несущей способности автомобильных дорог), а также при проведении ремонтно-строительных работ с уведомлением об этом местных исполнительных органов областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) и пользователей автомобильными дорогами, установлением соответствующих дорожных знаков и через средства массовой информации;
50) осуществляет контроль за соблюдением правил пользования автомобильными дорогами;
51) имеет право требовать выведения за пределы проезжей части автомобильной дороги транспортных средств, повреждающих или загрязняющих элементы дороги, либо крупногабаритных и (или) тяжеловесных транспортных средств, не имеющих специального разрешения на проезд;
52) совместно с органами лесного хозяйства имеет право производить вырубку кустарников и деревьев в полосе отвода и придорожной полосе, препятствующих безопасности дорожного движения и снегозаносимости;
53) утверждает правила применения на территории Республики Казахстан международного сертификата взвешивания грузовых транспортных средств;
54) утверждает правила и условия классификации улиц городов и населенных пунктов;
55) осуществляет контроль за соблюдением нормативов содержания загрязняющих веществ в выбросах при эксплуатации автотранспортных средств в сфере перевозок пассажиров и грузов, в том числе опасных грузов.

Статья 64. Полномочия местных представительных и
исполнительных органов областей (города
республиканского значения, столицы) и районов
(города областного значения) в сферах
автомобильного и городского электрического
транспорта

1. К полномочиям областных (города республиканского значения, столицы) представительных органов в пределах своей компетенции относятся:
1) утверждение комплексной схемы развития транспорта, осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования и проекты организации дорожного движения;
2) утверждение программы развития пассажирских перевозок общего пользования автомобильным транспортом;
3) утверждение межрайонных маршрутов и порядка перевозок в общеобразовательные школы детей, проживающих в отдаленных населенных пунктах;
4) утверждение планов и программ развития автомобильных дорог областного значения и улиц населенных пунктов, находящихся в коммунальной собственности;
5) заслушивание отчетов руководителей областных (города республиканского значения, столицы) исполнительных органов по вопросам развития и содержания автомобильных дорог общего пользования областного значения, улиц населенных пунктов и пассажирских перевозок
общего пользования;
6) утверждение маршрутов городского электрического транспорта, осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования;
7) принятие решения об установлении отдельным категориям граждан льгот на транспортные услуги, субсидируемых за счет местных бюджетов.
2. К полномочиям районных (городов областного значения) представительных органов в пределах своей компетенции относятся:
1) утверждение комплексной схемы развития транспорта, осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования и проекты организации дорожного движения;
2) утверждение программы развития пассажирских перевозок общего пользования автомобильным транспортом;
3) утверждение районных маршрутов и порядка перевозок в общеобразовательные школы детей, проживающих в отдаленных населенных пунктах;
4) утверждение планов и программ развития автомобильных дорог районного значения и улиц населенных пунктов, находящихся в коммунальной собственности;
5) заслушивание отчетов руководителей районных (городов областного значения) исполнительных органов по вопросам развития и содержания автомобильных дорог общего пользования районного значения, улиц населенных пунктов и пассажирских перевозок общего пользования;
6) утверждение маршрутов городского электрического транспорта, осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования;
7) принятие решения об установлении отдельным категориям граждан льгот на транспортные услуги, субсидируемых за счет местных бюджетов.
3. К полномочиям областных (города республиканского значения, столицы) исполнительных органов в пределах своей компетенции относятся:
1) разработка комплексной схемы развития транспорта осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования и проекты организации дорожного движения;
2) осуществление субсидирования убытков перевозчика, связанных с осуществлением пассажирских перевозок общего пользования по социально значимым сообщениям (маршрутам);
3) принятие решений о временном прекращении перевозок при возникновении чрезвычайных ситуаций;
4) организация регулярных внутриобластных, городских и пригородных пассажирских перевозок общего пользования, организация и проведение конкурсов на право их обслуживания;
5) ведение реестра маршрутов регулярных внутриобластных, городских и пригородных автомобильных перевозок пассажиров и багажа;
6) организация перевозок такси;
7) организация межрайонных перевозок в общеобразовательные школы детей, проживающих в отдаленных населенных пунктах;
8) разработка программ развития пассажирских перевозок общего пользования автомобильным транспортом;
9) разработка и реализация планов и программ развития автомобильных дорог областного (города республиканского значения, столицы) значения общего пользования, улиц в населенных пунктах в пределах соответствующей территории;
10) разработка предложений по передаче в концессию участков автомобильных дорог (мостовых переходов), порядка и условий их эксплуатации;
11) организация работ по строительству, реконструкции, ремонту и содержанию автомобильных дорог общего пользования областного значения, улиц населенных пунктов в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных закупках;
12) управление во взаимодействии с уполномоченным органом сетью автомобильных дорог областного значения общего пользования, улиц населенных пунктов;
13) управление автомобильными дорогами областного значения, находящимися в коммунальной собственности, коммунальными дорожными предприятиями;
14) утверждение перечня автомобильных дорог областного (по согласованию с уполномоченным органом) значения;
15) утверждение по согласованию с уполномоченным органом наименований и индексов автомобильных дорог общего пользования областного значения;
16) принятие решения о предоставлении земельных участков под автомобильные дороги общего пользования областного значения;
17) разработка маршрутов городского электрического транспорта осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования;
18) утверждение внутриобластных и городских маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом с выделением социально значимых маршрутов с учетом маршрутов городского электрического транспорта;
19) ведение реестра автовокзалов, автостанций, кассовых пунктов;
20) утверждение пунктов централизованного диспетчерского сопровождения для регулярных перевозок пассажиров и багажа в городском сообщении;
21) исполнение налогового законодательства Республики Казахстан в части обеспечения взимания платы за размещение наружной (визуальной) рекламы.
4. К полномочиям районных (городов областного значения) исполнительных органов в пределах их компетенции относятся:
1) организация регулярных городских и пригородных пассажирских перевозок общего пользования, организация и проведение конкурсов на право их обслуживания;
2) ведение реестра маршрутов регулярных городских и пригородных автомобильных перевозок пассажиров и багажа;
3) организация перевозок такси;
4) организация районных перевозок в общеобразовательные школы детей, проживающих в отдаленных населенных пунктах;
5) разработка программ развития пассажирских перевозок общего пользования автомобильным транспортом;
6) принятие решений о временном прекращении перевозок при возникновении чрезвычайных ситуаций;
7) разработка и реализация планов и программ развития автомобильных дорог районного (городов областного значения) значения общего пользования, улиц в населенных пунктах в пределах соответствующей территории;
8) разработка предложений по передаче в концессию участков автомобильных дорог (мостовых переходов), порядка и условий их эксплуатации;
9) организация работ по строительству, реконструкции, ремонту и содержанию автомобильных дорог общего пользования районного значения, улиц населенных пунктов в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных закупках;
10) управление во взаимодействии с уполномоченным органом сетью автомобильных дорог районного значения общего пользования, улиц населенных пунктов;
11) управление автомобильными дорогами районного значения, находящимися в коммунальной собственности, коммунальными дорожными предприятиями;
12) утверждение перечня автомобильных дорог (по согласованию с уполномоченным органом) районного значения;
13) утверждение по согласованию с уполномоченным органом наименований и индексов автомобильных дорог общего пользования районного значения;
14) принятие решения о предоставлении земельных участков под автомобильные дороги общего пользования районного значения;
15) разработка маршрутов городского электрического транспорта осуществляющего пассажирские перевозки общего пользования;
16) утверждение городских маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом с выделением социально значимых маршрутов с учетом маршрутов городского электрического транспорта;
17) утверждение пунктов централизованного диспетчерского сопровождения для регулярных перевозок пассажиров и багажа в городском сообщении;
18) исполнение налогового законодательства Республики Казахстан в части обеспечения взимания платы за размещение наружной (визуальной) рекламы.

Статья 65. Контроль в сфере автомобильного транспорта

1. Контроль в сфере автомобильного транспорта за проездом автотранспортных средств по территории Республики Казахстан осуществляется в пунктах пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан, на постах транспортного
контроля на территории Республики Казахстан, автомобильных дорогах общего пользования, автомобильных дорогах в пределах границ городов или иных населенных пунктов.
2. Посты транспортного контроля, расположенные в пунктах пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан и посты транспортного контроля на территории Республики Казахстан должны быть оборудованы капитальными зданиями, оснащены
техническими средствами контроля, связи, современным телекоммуникационным и компьютерным оборудованием для сбора, передачи и консолидирования данных, а также при необходимости
оборудуются шлагбаумами.
Создание пунктов пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан и постов транспортного контроля без оснащения техническими средствами контроля не допускается.

Статья 66. Права и обязанности должностных лиц
уполномоченного органа при осуществлении
транспортного контроля в сфере
автомобильного транспорта

1. Должностные лица уполномоченного органа имеют право:
1) в случаях и порядке, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, останавливать автотранспортные средства в пунктах пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан и на постах транспортного контроля на территории Республики Казахстан, автомобильных дорогах общего пользования, автомобильных дорогах в пределах границ городов или иных населенных пунктов;
2) подвергать осмотру автотранспортные средства, используемые отечественными перевозчиками и перевозчиками иностранного государства при выполнении ими перевозок пассажиров и багажа, грузов в международном сообщении, в том числе крупногабаритных и тяжеловесных, а также опасных грузов на территории Республики Казахстан;
3) в случае выявления допущенных перевозчиками нарушений законодательства Республики Казахстан, регламентирующего отношения между субъектами в сфере автомобильного транспорта, задерживать дальнейшее движение автотранспортных средств до устранения выявленных нарушений;
4) проводить проверки физических и юридических лиц на автомобильном транспорте и составлять акты о нарушениях законодательства в сфере автомобильного транспорта, давать обязательные для исполнения предписания об устранении нарушений;
5) составлять протоколы об административных правонарушениях, осуществлять производство по делам об административных правонарушениях и принимать меры (в том числе административное задержание и досмотр транспортных средств) в соответствии с законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях;
6) осуществлять изъятие документов, иного имущества и предметов, принадлежащих юридическому лицу, явившихся орудием совершения или непосредственным объектом административного правонарушения, обнаруженных на месте совершения административного правонарушения либо при проведении осмотра территорий, помещений, транспортных средств, товаров, иного имущества и предметов, принадлежащих юридическому лицу;
7) отстранять водителей от управления автотранспортным средством и направлять их на медицинское освидетельствование, на состояние опьянения;
8) в пределах своей компетенции проводить осмотр территорий, помещений, транспортных средств, товаров, иного имущества и предметов, принадлежащего юридическому лицу, а также соответствующих документов;
9) осуществлять организационное и научно-техническое сотрудничество с иностранными организациями по вопросам, относящимся к их компетенции.
2. Должностные лица уполномоченного органа обязаны:
1) рассматривать обращения физических и юридических лиц по вопросам деятельности автомобильного транспорта и принимать по ним соответствующие меры;
2) осуществлять контроль за соблюдением законодательства Республики Казахстан, регламентирующего отношения в сфере автомобильного транспорта.

Статья 67. Формы проведения транспортного контроля за
проездом автотранспортных средств по
территории Республики Казахстан

1. Контроль за выполнением требований разрешительной системы при осуществлении перевозок в международном сообщении по территории Республики Казахстан на постах транспортного контроля проводится путем проверки:
1) наличия проездных документов (разрешение на проезд автотранспортных средств по территории Республики Казахстан, товарно-транспортную накладную, книжку международной дорожной перевозки, путевой лист, свидетельство о регистрации транспортного средства), учетных документов (лицензии) на право осуществления автомобильных перевозок (у
иностранных перевозчиков если такие предусмотрены законодательством их государств);
2) наличия специальных разрешений на движение по автомобильным дорогам Республики Казахстан тяжеловесных и крупногабаритных транспортных средств (включая иностранные), перевозящих неделимый груз;
3) соответствия маршрута следования, установленного для международного сообщения;
4) наличия талонов регистрации въезда на территорию Республики Казахстан автотранспортных средств, зарегистрированных в государствах, с которыми действует безразрешительная система;
5) наличия талонов прохождения контроля, выдаваемых в пунктах пропуска автотранспортных средств через Государственную границу Республики Казахстан при въезде автотранспортных средств;
6) наличия договора об обязательном страховании гражданско-правовой ответственности владельцев автотранспортных средств и перевозчика перед пассажирами в пунктах пропуска через государственную границу.
2. Контроль за выполнением законодательства Республики Казахстан о лицензировании проводится путем проверки наличия лицензий и выполнения требований лицензионных норм и правил физическими и юридическими лицами при перевозке пассажиров и грузов.
3. Контроль за соблюдением перевозчиками режима труда и отдыха водителей автотранспортных средств на постах производят путем проверки наличия, исправности и применения контрольного устройства режима труда и отдыха водителя (тахографа) и его использование, а также ведения регистрационных листов контроля режима труда и отдыха экипажа.
4. Контроль за проездом тяжеловесных и крупногабаритных транспортных средств (включая иностранные) проводится на постах транспортного контроля путем проверки фактических весовых и габаритных параметров транспортных средств и определения величины их превышения над допустимыми параметрами, установленными на территории Республики
Казахстан и производится с использованием весоизмерительного оборудования стационарного типа или переносных мобильных весов, измерительного инструмента и габаритных рамок.
5. Контроль за выполнением законодательства Республики Казахстан в области технического регулирования осуществляется путем проверки соответствия продукции и процессов жизненного цикла требованиям технических регламентов в области транспорта и коммуникаций.

Статья 68. Основные вопросы, подлежащие проверке

1. При проведении проверок физических и юридических лиц должностные лица уполномоченного органа знакомятся с учредительными документами и документами:
1) подтверждающими наличие основных фондов производственного назначения (автотранспортные средства, открытые и закрытые (теплые) стоянки, помещения для производства ремонтов и технических обслуживании, вспомогательные цехи);
2) подтверждающими профессиональную квалификацию специалистов и водителей;
3) подтверждающими возраст:
более 21-го года для водителей транспортных средств, осуществляющих перевозки пассажиров автобусами;
более 25 лет и стаж работы водителем более 5 лет для водителей, осуществляющих перевозки организованных групп детей;
более 18 лет для транспортных средств, максимальный вес которых не превышает 7,5 тонн;
4) необходимыми для осуществления регулярных пассажирских перевозок по установленным маршрутам (свидетельства, расписания движений, схемы маршрутов, договора с автовокзалами и автостанциями, паспорта, контракты, лицензии);
5) на перевозку опасных грузов (лицензия (разрешение) на осуществление деятельности с конкретным опасным грузом, выданная соответствующим уполномоченным государственным органом, бланк маршрута перевозки опасного груза, аварийные карточки, свидетельства о
подготовке водителей и специалистов, свидетельства о допуске водителя к перевозке опасных грузов, допуск автотранспортного средства к перевозке опасного груза);
6) подтверждающими наличие лицензий и учетных документов (лицензионные карточки) на соответствующие автотранспортные средства и соответствие их виду осуществляемой деятельности;
7) на автотранспортные средства:
свидетельства о регистрации транспортного средства;
свидетельства о прохождении государственного технического осмотра транспортных средств;
путевые листы и товарно-транспортные накладные, установленных форм, билетно-учетные листы и журналы их учета.
2. При проведении проверки определяется наличие необходимых документов и их соответствие требованиям законодательства Республики Казахстан.
3. При проведении проверок физических и юридических лиц в сфере автомобильного транспорта должностные лица уполномоченного органа, осуществляющие проверку в рамках своей компетенции, проверяют:
1) наличие и состояние подвижного состава, ремонтной и производственной базы, технических средств, погрузочно-разгрузочных механизмов, контрольно-измерительной аппаратуры, оборудованного служебного помещения (исключение составляют организации, не имеющие собственной ремонтной и производственной базы и заключившие договора на выполнение соответствующих видов работ с другими организациями), а также соблюдение физическими и юридическими лицами экологических требований и требований по безопасности дорожного движения;
2) соответствие технической эксплуатации автотранспортных средств установленным требованиям;
3) наличие и соответствие служб и квалифицированного персонала для проведения предрейсового технического осмотра автотранспортных средств и предрейсового (предсменного) медицинского осмотра водителей либо договоров с соответствующими организациями, осуществляющими такую деятельность;
4) выполнение требований правил перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом, при осуществлении перевозок пассажиров и багажа или работы в системе автовокзалов (автостанций), в том числе кассовых пунктов, а также наличие, исправность и применение прибора автоматического отсчета денежной суммы, причитающейся с пассажира за пользование такси (таксометров) при осуществлении перевозок пассажиров и багажа такси;
5) выполнение установленных требований при осуществлении перевозок грузов автомобильным транспортом, в том числе и требований по весовым и габаритным параметрам автотранспортных средств;
6) выполнение требований правил применения разрешительной системы, при осуществлении автомобильных перевозок пассажиров, багажа и грузов в международном сообщении;
7) соблюдение водителями установленного режима труда и отдыха, в том числе наличие, исправность и применение контрольных устройств регистрации режима труда и отдыха водителей (тахографов) на автобусах, грузовых, в том числе специализированных, автомобилях, подлежащих оборудованию такими устройствами;
8) выполнение требований правил перевозки опасных грузов автотранспортными средствами, их проезда по территории Республики Казахстан, и квалификационных требований к водителям и автотранспортным средствам, перевозящим опасные грузы;
9) наличие необходимой документации и инструментов на контрольно-пропускном пункте;
10) методы и оперативность информации для водительского состава о дорожно-транспортных происшествиях и нарушений правил дорожного движения, наличие журналов по регистрации проведенных инструкций, планов мероприятий по предупреждению дорожно-транспортных происшествий.

Статья 69. Требования по оборудованию автотранспортных
средств контрольными устройствами регистрации
режима труда и отдыха водителей (тахографами)

1. Оборудованию контрольными устройствами регистрации режима труда и отдыха водителей (тахографами) подлежат автобусы, грузовые, в том числе специализированные, автомобили, используемые при осуществлении:
1) автомобильных перевозок опасных грузов;
2) автомобильных перевозок пассажиров, багажа и грузов в международном сообщении;
3) регулярных, туристических автомобильных перевозок пассажиров и багажа в межобластном сообщении.
2. Требованиями по установке и эксплуатации контрольных устройств регистрации режима труда и отдыха водителей (тахографов) на автотранспортных средствах подлежащих оборудованию данными устройствами, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан, могут предусматриваться исключения при отдельных видах перевозок.

Параграф 2. Общие требования безопасности в сфере
автомобильного транспорта

Статья 70. Общие положения

1. Объектами технического регулирования в сфере автомобильного транспорта являются:
1) автомобильный транспорт, включающий в себя:
автобусы;
легковые автомобили;
грузовые автомобили;
автомобильные прицепы;
полуприцепы к седельным тягачам;
специализированные автомобили (предназначенные для перевозки определенных видов грузов);
специальные автомобили (предназначенные для выполнения различных, преимущественно нетранспортных, работ);
2) проектирование автомобильного транспорта;
3) производство (ремонт) автомобильного транспорта;
4) транспортировка и хранение автомобильного транспорта;
5) утилизация и уничтожение автомобильного транспорта.
2. Автотранспортные средства не должны реализовываться на рынке и использоваться, если они могут причинить вред жизни и здоровью человека и окружающей среде или ввести в заблуждение потребителей относительно их безопасности и функционального назначения, при условии их надлежащей установки, обслуживания и эксплуатации.
3. Лицо, размещающее автомобильный транспорт на рынке Республики Казахстан, подлежащий подтверждению соответствия, обязано предпринять все необходимые меры для подтверждения соответствия их требованиям настоящего Кодекса и технических регламентов в сфере автомобильного транспорта.
4. Лицо, размещающее автомобильный транспорт на рынке Республики Казахстан, обязано:
1) предоставить эксплуатационную документацию и другую информацию на государственном и русском языках, необходимую для оценки потребителем возможных рисков и принятия им соответствующих мер безопасности;
2) при продаже автомобильного транспорта проводить выборочный контроль, проверять жалобы потребителей;
3) при наличии риска причинения вреда жизни и здоровью человека автомобильным транспортом обеспечить возможность своевременного и эффективного предупреждения пользователя, а также проведения необходимых мероприятий, вплоть до возврата автомобильного транспорта;
4) безотлагательно информировать соответствующие органы государственного контроля о нарушениях требований безопасности уже распространенного автомобильного транспорта и о принятых им мерах по устранению таких нарушений;
5) не реализовывать автомобильный транспорт, если имеется информация от изготовителя, уполномоченного представителя, импортера, пользователя или органов государственного контроля о его несоответствии установленным требованиям настоящего Кодекса и технических регламентов в сфере автомобильного транспорта.
5. Автомобильный транспорт должен иметь необходимые предупреждающие надписи или знаки об опасностях и условиях безопасной эксплуатации.
6. Требования безопасности, содержащиеся в эксплуатационной документации, не должны быть ниже требований, установленных настоящим Кодекса и техническими регламентами в сфере автомобильного транспорта.

Статья 71. Требования безопасности при проектировании
автотранспортных средств

1. При проектировании автотранспортных средств должны быть идентифицированы возможные опасности на всех стадиях жизненного цикла, в том числе, при нормальной эксплуатации, чрезвычайных ситуациях (отказах и внешних воздействиях), предполагаемых ошибках персонала и недопустимом использовании.
2. Разработка руководства (инструкции) по эксплуатации (применению) и паспорта (или формуляра) является неотъемлемой частью проектирования автотранспортных средств.

Статья 72. Требования безопасности при производстве
автотранспортных средств

1. При производстве необходимо обеспечить соответствие изготовления автотранспортных средств требованиям проектной документации, настоящего Кодекса, технических регламентов в сфере автомобильного транспорта.
2. При производстве автотранспортных средств изготовитель обязан выполнить весь комплекс мер по обеспечению безопасности, определенный проектной документацией и обеспечить возможность контроля выполнения всех технологических операций, от которых зависит безопасность.
3. Если для обеспечения безопасности в процессе или после изготовления автотранспортных средств требуется проведение испытаний, то они должны быть проведены в полном объеме с выполнением всех требований проектной документации.
4. Отклонения от проектной документации при производстве автотранспортных средств согласовываются с проектантом и не должны быть выше допустимого риска, установленного техническими регламентами в сфере автомобильного транспорта.

Статья 73. Требования безопасности при транспортировке
и хранении автотранспортных средств

1. Все необходимые требования к обеспечению сохранности автотранспортных средств в процессе их транспортировки и хранения, сохранения технических характеристик, обуславливающих их безопасность, в том числе требования к консервации, условиям транспортировки и хранения, назначенные сроки хранения, указания по срокам переосвидетельствования состояния, замены отдельных элементов, деталей, узлов с истекшими сроками хранения, должны быть оговорены в технической документации на автотранспортные средства.
2. Транспортировка и хранение автотранспортных средств, их узлов и деталей проводится с учетом всех требований безопасности, предусмотренных проектом и законодательством Республики Казахстан.
3. Материалы и вещества, применяемые для консервации, должны быть безопасными.

Статья 74. Требования безопасности при утилизации и
уничтожении автотранспортных средств

Юридические или физические лица должны принять меры по утилизации, уничтожению автотранспортных средств в соответствие с законодательством Республики Казахстан с учетом соблюдения следующих требований:
1) после прекращения эксплуатации автотранспортных средств должны быть приняты меры для предотвращения недопустимого их использования;
2) автотранспортные средства, загрязненные в процессе эксплуатации токсичными веществами, радиоактивными аэрозолями при их утилизации, уничтожении должны пройти обязательную обработку по обезвреживанию специальными растворами (способами) в зависимости от токсических, физико-химических свойств, применяемых вредных веществ;
3) персонал, проводящий все этапы утилизации, уничтожения автотранспортных средств, должен иметь необходимую квалификацию, пройти соответствующее обучение и соблюдать требования безопасности труда.

Параграф 3. Особенности автомобильных перевозок
пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений.
Ответственность сторон

Статья 75. Права пассажира на автомобильном транспорте

Пассажир на автомобильном транспорте имеет право:
1) осуществлять поездки на любом автобусе и такси в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом и правилам перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом;
2) проезда по приобретенному проездному билету и провоза багажа по багажной квитанции без доплаты, если перевозчик вместо автобуса, предусмотренного расписанием, предоставляет другой автобус, проезд в котором стоит дороже;
3) на восстановление утерянного проездного билета, если он известил перевозчика не позднее, чем за три часа до отправления автобуса и факт приобретения проездного билета пассажиром подтвержден перевозчиком, автовокзалом или автостанцией;
4) провозить с собой бесплатно ручную кладь в пределах норм, установленных Правилами перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
Пассажир имеет иные права, предусмотренные статьей 24 настоящего Кодекса.

Статья 76. Организация и осуществление регулярных
перевозок пассажиров и багажа автомобильным
транспортом

1. Регулярные перевозки пассажиров и багажа могут быть организованы, если:
1) пропускная способность автомобильных дорог позволяет осуществлять регулярное движение автобусов, по определенным маршрутам;
2) состояние автомобильных дорог и их обустройство соответствуют требованиям безопасности дорожного движения.
При формировании маршрутной сети регулярных перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом во внутриобластном сообщениях местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) руководствуются приоритетом связи между поселками, аулами (селами) с районными центрами, и между районными центрами с областным центром и иными близлежащими городами областного значения.
2. Регулярные внутриобластные, городские и пригородные автомобильные перевозки пассажиров и багажа осуществляются перевозчиками, победившими в конкурсе на право обслуживания маршрутов указанных перевозок пассажиров и багажа и получившими свидетельство на право их обслуживания на основании договоров, заключаемых между перевозчиками и местными исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) в пределах компетенции, установленной законодательством Республики Казахстан.
Регулярные перевозки пассажиров и багажа в межобластном сообщении осуществляются перевозчиками, победившими в конкурсе на право обслуживания маршрутов и получившими свидетельство на право их обслуживания на основании договоров, заключаемых между перевозчиками и уполномоченным органом.
Организация регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном сообщении осуществляется по согласованию между уполномоченным органом и соответствующими компетентными органами транспорта иностранных государств маршрутов (с указанием начальных, конечных и промежуточных пунктов посадки и высадки пассажиров) и расписаний движения автобусов в соответствии с международными договорами, вступившими в силу в Республике Казахстан.
Выполнение регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном сообщении осуществляется на основании разрешительных документов уполномоченного органа и соответствующих компетентных органов транспорта иностранных государств.
Осуществление регулярных видов перевозок без свидетельства и разрешительных документов не допускается.
К конкурсам на право обслуживания регулярных маршрутов перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщении, допускаются перевозчики, указавшие в конкурсных предложениях более пятидесяти процентов автобусов, принадлежащих им на праве собственности.
Конкурсы на право обслуживания маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях не относятся к государственным закупкам.
При проведении конкурсов на право обслуживания маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях преимущество имеют перевозчики, автобусы которых приспособлены для доступа инвалидов.
3. На конкурс могут выставляться отдельные маршруты, а также наряду с рентабельными маршрутами в один лот могут быть включены малорентабельные или нерентабельные социально значимые маршруты.
4. При введении дополнительных расписаний движения на маршрутах регулярных перевозок пассажиров и багажа (кроме международных сообщений) право их обслуживания передается перевозчику, фактически обслуживающему маршрут.
В случае отказа перевозчика от обслуживания дополнительных расписаний движения организатор имеет право распределить данное расписание движения на конкурсной основе, на срок действия договора по обслуживанию данного маршрута.
5. При организации конкурсов на право обслуживания маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном и внутриобластном и сообщениях организатор конкурса имеет право определить паритетность обслуживания маршрута, причем паритетные стороны
рассматриваются на конкурсе отдельно.
6. Если по конкурсу на право обслуживания маршрутов перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях зарегистрирован один участник, и если конкурсные предложения данного участника соответствуют требованиям конкурса, то он признается победителем.
7. Регулярные пригородные, внутриобластные, межобластные и международные автомобильные перевозки пассажиров и багажа осуществляются только с автовокзалов или автостанций на основании договоров, заключаемых между перевозчиками при предоставлении ими разрешительных документов (свидетельств) и администрацией автовокзалов или автостанций в соответствии с настоящим Кодексом и Правилами перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
Автовокзалы и автостанции не вправе отказывать в заключении договора с перевозчиками пассажиров и багажа, допущенными в установленном законодательством Республики Казахстан к данному виду деятельности.
Расторжение договора с автовокзалами и автостанциями допустимо при отзыве разрешительных документов у перевозчика.
8. При обслуживании маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном, межобластном и внутриобластном сообщениях перевозчик имеет право посадки и высадки пассажиров, согласно пунктам, указанным в расписании движения по маршруту.
9. В случаях безостановочного движения по маршруту более четырехсот километров перевозчик должен предусматривать технологические остановки не менее десяти минут для отдыха и обеспечения нужд пассажиров. Подсадка пассажиров на технологических остановках запрещается, при этом не ущемляется право пассажиров на досрочное расторжение договора перевозки.
10. При осуществлении регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном сообщении перевозка пассажиров между пунктами на территории Республики Казахстан не допускается.
11. Организаторы регулярных маршрутов перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях при открытии новых маршрутов могут предоставить право его обслуживания сроком, на два месяца отдельным перевозчикам для изучения объема перевозок. По итогам изучения принимается решение о проведении соответствующего конкурса на право обслуживания данного маршрута в сроки установленные правилами перевозки пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
12. Не допускается передача прав работы на маршруте (маршрутах) третьей стороне.

Статья 77. Права и обязанности перевозчика
автомобильным транспортом

1. Перевозчик имеет права и несет обязанности в соответствии со статьей 24 настоящего Кодекса.
2. Перевозчик, осуществляющий регулярные автомобильные перевозки пассажиров и багажа, обязан:
1) обеспечить технически исправное состояние автотранспортных средств и не допускать выезда на маршрут автотранспортного средства, состояние которого не соответствует установленным техническим, экологическим, санитарно-эпидемиологическим требованиям и требованиям пожарной безопасности;
2) обеспечить проведение предварительного и периодического, в том числе предрейсового (предсменного) медицинского осмотра, соблюдение режима труда и отдыха водителей автотранспортных средств, предрейсовый (предсменный) технический осмотр и своевременную замену автобусов, в случае их неисправности;
3) обеспечить централизованное диспетчерское сопровождение автобусов по маршруту движения;
4) обеспечить продажу проездных билетов и багажных квитанций при осуществлении регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном, межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях на всех остановочных пунктах маршрута - через кассы автовокзалов и автостанций, а при их отсутствии - через водителей (кондукторов)
автотранспортных средств, согласно утвержденным или согласованным тарифам.
3. Перевозчик, осуществляющий заказные, экскурсионные, туристские и международные нерегулярные автомобильные перевозки пассажиров и багажа, обязан:
1) обеспечить выполнение требований, указанных в подпунктах 1)-2) пункта 2 настоящей статьи;
2) иметь бортовой журнал с отметкой о прохождении предрейсового (предсменного) медицинского осмотра и технического осмотра автотранспортного средства;
3) обеспечить организацию перевозок со специально отведенных площадок с местами посадки и высадки пассажиров и оборудованных соответствующими указателями;
4) обеспечить наличие списков пассажиров.

Статья 78. Условия договора организации регулярных
перевозок пассажиров и багажа в
межобластном, внутриобластном,
городском и пригородном сообщениях

1. Договор организации регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях должен предусматривать:
1) тариф;
2) порядок и места продажи проездных документов (билетов), осуществление контроля за их наличием у пассажиров;
3) размеры и сроки выплаты компенсаций перевозчику, если установленный местными исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) тариф не покрывает затраты на перевозку по социально значимым маршрутам, а также за перевозку пассажиров и багажа на льготных условиях или бесплатно;
4) расписание движения, тип (класс) и количество автобусов, используемых на маршруте;
5) ответственность сторон за невыполнение или ненадлежащее выполнение обязательств по договору;
6) минимальный срок действия договора, составляющий не менее трех лет и не более семи лет (кроме договоров на право обслуживания по дополнительным расписаниям движения на маршруте).
2. Законодательством Республики Казахстан могут быть установлены иные обязательные условия договора организации регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях.
3. Организаторы конкурсов по договорам организации регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях обязаны:
1) обеспечить оформление и содержание в соответствии с законодательством Республики Казахстан установленных пунктов посадки и высадки пассажиров;
2) осуществлять контроль за соблюдением перевозчиком установленного расписания движения автобусов.
4. Перевозчик по договору организации регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях обязан:
1) использовать для перевозки, предусмотренные договором количество и тип (класс) автобусов;
2) соблюдать расписание движения;
3) обеспечивать соответствующее оснащение автотранспортного средства и сервисное обслуживание пассажиров в пути следования.
Перевозчик несет и иные обязанности в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.
5. Типовые договоры организации регулярных перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях, а также типовые договоры между автовокзалами и перевозчиками, обслуживающими регулярные маршруты, и между автовокзалами и местными исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) утверждаются правилами перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
6. В случаях досрочного расторжения договора организатор регулярных маршрутов перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях имеет право назначить другого перевозчика для обслуживания маршрутов до проведения нового конкурса в сроки установленные правилами перевозок пассажиров и багажа
автомобильным транспортом.
7. В случае досрочного расторжения договора организаторами конкурса по причине неисполнения перевозчиком законодательства Республики Казахстан и условий договора, перевозчик в течение года не допускается к участию в конкурсах на право обслуживания регулярных маршрутов перевозок пассажиров и багажа в межобластном, внутриобластном, городском и пригородном сообщениях.

Статья 79. Осуществление заказных, экскурсионных,
туристических и международных нерегулярных
автомобильных перевозок пассажиров и багажа

1. Остановочные пункты при осуществлении заказных, экскурсионных, туристических и международных нерегулярных перевозок пассажиров и багажа должны обеспечивать безопасную посадку и высадку пассажиров и не должны совпадать с остановочными пунктами маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа.
2. Международные нерегулярные перевозки пассажиров и багажа осуществляются перевозчиками, допущенными к такой деятельности в порядке установленном законодательством Республики Казахстан и международными договорами Республики Казахстан.
3. При заказных, экскурсионных, туристических и международных нерегулярных перевозках пассажиров и багажа на расстояние до пятидесяти километров допускается заполнение автобусов по общей вместимости автобусов, на расстояниях превышающих пятьдесят километров, а также на горных маршрутах и перевозках детей, заполнение автобусов не должно превышать количество мест, предназначенных для сидения в автобусе.
4. Договор перевозки пассажиров и багажа при заказных, экскурсионных, туристических и международных нерегулярных перевозках оформляется письменно, копия которого должна находиться в автобусе.

Статья 80. Перевозка организованных групп детей

1. Перевозка организованных групп детей осуществляется автобусами, имеющими не менее двух дверей, техническое состояние которых отвечает требованиям, установленным техническим регламентом в сфере автомобильного транспорта, оборудованными проблесковыми маячками желтого цвета и с установленными спереди и сзади опознавательные знаки
"Перевозка детей".
2. К перевозкам организованных групп детей допускаются водители в возрасте не менее двадцати пяти лет, имеющие водительское удостоверение соответствующей категории и стаж работы водителем не менее пяти лет.
3. Колонны из двух и более автобусов должны сопровождаться специальными автомобилями дорожной полиции в порядке, предусмотренном уполномоченным органом в области безопасности дорожного движения.

Статья 81. Организация перевозок пассажиров и багажа
такси

1. Работа такси разделяется по зонам действия:
по городу или за его пределами в радиусе не более пятидесяти километров городское такси;
за пределами города в радиусе свыше пятидесяти километров - загородное такси.
2. Для осуществления перевозок такси допускается использование легковых автомобилей серийного производства, имеющих не менее четырех дверей.
Запрещается использование для перевозок такси автотранспортных средств со специальным управлением, в том числе полностью ручным, а также правосторонним рулевым управлением.
3. Перевозки пассажиров и багажа такси осуществляются на основании договора об организации перевозок пассажиров и багажа такси, заключаемого между оператором перевозок такси и местным исполнительным органом областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) в пределах своей компетенции.
Оператором перевозок такси могут выступать перевозчики или диспетчерские пункты, связанные договорами с отдельными перевозчиками.
Договором об организации перевозок пассажиров и багажа такси предусматривается ответственность сторон за невыполнение или ненадлежащее выполнение обязательств по договору.
4. Оператор перевозок такси обязан:
1) обеспечить технически исправное состояние автотранспортных средств и не допускать выезда на маршрут автотранспортного средства, состояние которого не соответствует установленным техническим регламентом, экологическим, санитарно-эпидемиологическим требованиям;
2) обеспечить проведение предварительного и периодического, в том числе предрейсового (предсменного) медицинского осмотра, соблюдение режима труда и отдыха водителей автотранспортных средств;
3) обеспечить безопасность пассажира, создание ему необходимых удобств и условий обслуживания;
4) обеспечить своевременную перевозку и сохранность багажа;
5) обеспечить централизованное диспетчерское сопровождение автотранспортных средств по маршруту движения;
6) объявлять через средства массовой информации тарифы на перевозку пассажиров и багажа, фиксировать их в договорах, а также соблюдать объявленные тарифы;
7) использовать для перевозок пассажиров и багажа такси, оснащенные таксометрами и имеющие отличительные обозначения в соответствии с правилами перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
Оператор перевозок такси несет и иные обязанности в соответствии с законами Республики Казахстан.
5. При перевозках пассажиров и багажа такси перевозчик имеет право:
1) использовать для стоянки такси, посадки и высадки пассажиров, специально оборудованные стоянки такси;
2) производить посадку и высадку пассажиров на любых участках автомобильной дороги с соблюдением требований правил дорожного движения.
Перевозчик имеет и иные права в соответствии с законами Республики Казахстан.
6. Для эффективной работы такси и создания удобств в их использовании пассажирами на всех пассажирообразующих пунктах (аэропорт, вокзалы, крупные торговые и культурные центры) местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) обеспечивают организацию и оборудование стоянок такси в соответствии с транспортным законодательством Республики Казахстан.

Статья 82. Преимущества для отдельных категорий
пассажиров во время перевозок транспортом
общего пользования

1. Отдельные категории пассажиров имеют следующие преимущества:
1) право внеочередной посадки в автобус, такси;
2) отведение специальных мест в передней части автобуса.
Указанными преимуществами пользуются: инвалиды, пенсионеры, беременные женщины, пассажиры с детьми дошкольного возраста;
3) право внеочередного приобретения билетов.
Указанным преимуществом пользуются участники и инвалиды Великой Отечественной войны и лица, приравненные к ним, сотрудники фельдъегерской и специальной связи при выполнении ими служебных обязанностей.
2. На автовокзалах создаются:
1) комната матери и ребенка для предоставления дополнительных услуг пассажирам с детьми в возрасте до 5 лет и беременным женщинам;
2) места для посадки и высадки пассажиров-инвалидов;
3) условия для беспрепятственной посадки вооруженных сотрудников служб фельдъегерской и специальной связи до общей посадки пассажиров.
3. Транспорт общего пользования снабжается устройствами для посадки и высадки пассажиров-инвалидов.

Статья 83. Подача автотранспортных средств,
погрузка и разгрузка грузов

1. Перевозчик обязан подать грузоотправителю под погрузку в срок, установленный принятой заявкой (заказом) или договором перевозки груза, автотранспортные средства, пригодные для перевозки грузов, в соответствии с правилами перевозок грузов автомобильным транспортом и договором.
2. Погрузка грузов на автотранспортное средство (крепление, укрытие, увязка), а также разгрузка грузов осуществляются в порядке и сроки, которые предусмотрены договором, с соблюдением требований, предусмотренных правилами перевозок грузов автомобильным транспортом.
Перевозчик либо грузоотправитель обязаны обеспечить укрытие грузов, которые в силу своих свойств могут вызвать загрязнение автомобильных дорог и создать угрозу безопасности дорожного движения.
3. Грузоотправитель обязан до прибытия автотранспортных средств в место погрузки подготовить груз к перевозке таким образом, чтобы обеспечивались безопасность погрузки, перевозки, сохранность груза и автотранспортного средства.

Статья 84. Автомобильные перевозки грузов с
объявленной ценностью

1. Перевозчик по соглашению с грузоотправителем (грузополучателем) может перевозить грузы с объявленной ценностью.
2. При перевозке драгоценных металлов (камней), изделий из них, предметов искусства, антикварных вещей и иных художественных ценностей, видео- и аудиоаппаратуры, электронно-вычислительной и множительной техники, опытных образцов машин, оборудования, приборов, грузов для личных (бытовых) нужд, перевозимых без сопровождения, объявление ценности обязательно.
3. За перевозку грузов с объявленной ценностью с грузоотправителя (грузополучателя) может взиматься дополнительная плата, размер которой устанавливается соглашением сторон по договору перевозки груза.

Статья 85. Автомобильные перевозки
крупногабаритных и тяжеловесных грузов

Перевозки крупногабаритных и тяжеловесных грузов на территории Республики Казахстан не допускаются, за исключением случаев перевозки неделимых крупногабаритных и тяжеловесных грузов.
При перевозке неделимых крупногабаритных и тяжеловесных грузов грузоотправитель должен обеспечить получение специального разрешения, выдаваемого уполномоченным органом.

Статья 86. Ответственность за нарушение обязательств
по перевозке на автомобильном транспорте

В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из перевозки на автомобильном транспорте, стороны несут ответственность по основаниям и в размерах, установленных главой 7 раздела 1 настоящего Кодекса.

Параграф 4. Автомобильные перевозки в международном сообщении

Статья 87. Регулирование автомобильных перевозок
в международном сообщении

1. Перевозки в международном сообщении осуществляются в соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными договорами Республики Казахстан.
2. Порядок проезда по территории Республики Казахстан автотранспортных средств определяется Правительством Республики Казахстан.
3. Выполнение перевозки в международном сообщении в страны, в отношении которых действует разрешительная система выполнения перевозок в международном сообщении, осуществляется на основании разрешений.
Выдача разрешений на проезд по территории Республики Казахстан перевозчикам иностранного государства и разрешений на проезд по территории иностранного государства перевозчикам Республики Казахстан производится в соответствии с международными договорами Республики Казахстан либо по согласованию с компетентными органами транспорта иностранных государств.
Если спрос на разрешения в отношении стран, с которыми действует разрешительная система выполнения перевозок в международном сообщении, превышает количество разрешений, предназначенных к выдаче перевозчикам Республики Казахстан (иностранные дефицитные разрешения), то уполномоченный орган имеет право определения резерва разрешений, которые выдаются в первую очередь для:
1) перевозок гуманитарных грузов;
2) перевозок экспортных грузов, производимых в Республике Казахстан;
3) перевозок грузов в прямом смешанном сообщении;
4) перевозок скоропортящихся продуктов.
4. Порядок распределения разрешений, в том числе иностранных дефицитных, определятся уполномоченным органом.
5. Контроль за соблюдением перевозчиками Республики Казахстан и перевозчиками иностранного государства транспортного законодательства Республики Казахстан при выполнении перевозок в международном сообщении осуществляется должностными лицами уполномоченного органа.
6. Автотранспортные средства, используемые перевозчиками иностранного государства при выполнении ими перевозок в международном сообщении на территории Республики Казахстан, могут быть подвергнуты осмотру должностными лицами уполномоченного органа.
7. Выполнение иностранными перевозчиками перевозок пассажиров, багажа и грузов между пунктами, расположенными на территории Республики Казахстан, не допускается.
8. За проезд автотранспортных средств по территории Республики Казахстан взимается сбор в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.

Параграф 5. Автовокзалы и автостанции

Статья 88. Классификация автовокзалов и автостанций

1. Автовокзалы и автостанции представляют собой изолированные от городского движения комплексы сооружений, предназначенные для обслуживания пассажиров и водителей автобусов, и включающие в себя билетные кассы, камеры хранения, перрон для посадки и высадки пассажиров, диспетчерские пункты, площадку для стоянки автобусов, пункты технического осмотра автобусов, медицинского освидетельствования водителей перед выездом на маршрут, помещения бытового и санитарно-гигиенического обслуживания пассажиров и другие служебные помещения для работников автовокзалов и автостанций.
Автовокзалы должны включать в себя капитальное здание с залом ожидания вместимостью свыше семидесяти пяти человек, комнату матери и ребенка, пункты оказания первичной медико-санитарной помощи и посты для осмотра автобусов.
Автостанции должны включать в себя капитальное здание с залом ожидания вместимостью до семидесяти пяти человек.
2. Автовокзалы и автостанции предназначены для обслуживания пассажиров и водителей автобусов по маршрутам регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном, межобластном, внутриобластном и пригородном сообщениях.
3. Автовокзалы и автостанции должны обеспечить безопасные подъезд для автомобильного транспорта, безопасную стоянку автомобильного транспорта у автовокзалов, автостанций, устройства и приспособления для посадки, высадки, пребывания в ожидании автомобильного транспорта пассажиров, в том числе инвалидов.
4. Автовокзалы и автостанции должны организовать продажу билетов, в том числе предварительную, а также предоставить услуги справочных служб, камер хранения, комнат отдыха и других служб в соответствии с правилами перевозок пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
На автовокзалах и автостанциях должны быть отведены специальные места для стендов, содержащих информацию о правилах перевозок пассажиров, багажа и грузов автомобильным транспортом, расписании движения автобусов, условиях проезда пассажиров и перевозки багажа, услугах автовокзала, о работе других видов транспорта.
5. Служебные здания и иное, расположенное и используемое на территории автовокзалов и автостанций имущество содержатся за счет владельца автовокзалов, автостанций.
Благоустройство прилегающих к автовокзалам и автостанциям территорий осуществляется за счет их владельцев.
6. Количество и дислокация автовокзалов и автостанций определяется местными исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) по согласованию с уполномоченным органом.
7. Автовокзалы и автостанции обеспечивает ежемесячное предоставление отчетов в местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) об осуществлении регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном, межобластном, внутриобластном и пригородных сообщениях.
8. Автовокзалы и автостанции обеспечивают централизованное диспетчерское сопровождение на регулярных перевозках пассажиров и багажа в международном, межобластном, внутриобластном и пригородных сообщениях, в соответствии с требованиями правил перевозки пассажиров и багажа автомобильным транспортом.
Автовокзалы и автостанции имеют право предоставлять услуги по централизованному диспетчерскому сопровождению при осуществлении заказных, экскурсионных, туристических и международных нерегулярных перевозок пассажиров и багажа.
9. Автовокзалы и автостанции в случаях увеличения объема перевозок на определенных регулярных маршрутах имеют право организации выезда дополнительных автобусов перевозчика, обслуживающего данный маршрут в случае его отказа или отсутствия ответа в течение часа после направления запроса путем привлечения автобусов других перевозчиков.
В случаях периодического увеличения объема перевозок (сезонные, вечерние и другие) автовокзалы и автостанции вносят предложение в местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) об организации регулярных маршрутов.
10. В населенных пунктах, где не имеется автовокзалов и автостанций допускается открытие кассовых пунктов, для реализации проездных документов (билетов) и багажных квитанций для проезда на автобусах, обслуживающих маршруты регулярных перевозок пассажиров и багажа в международном, межобластном, внутриобластном и пригородном сообщениях.
Кассовые пункты должны располагаться непосредственно рядом с установленным остановочным пунктом, оборудованным площадкой для безопасной остановки автотранспортных средств и посадки высадки пассажиров, а также павильоном для защиты пассажиров от неблагоприятных погодных условий.

Параграф 6. Автомобильные дороги

Статья 89. Классификация автомобильных дорог

1. Автомобильные дороги Республики Казахстан подразделяются на автомобильные дороги общего пользования, хозяйственные автомобильные дороги, а также на улицы городов и населенных пунктов.
2. Автомобильные дороги общего пользования по своему значению подразделяются на автомобильные дороги республиканского, областного и районного значения:
1) к автомобильным дорогам республиканского значения относятся автомобильные дороги, обеспечивающие транспортное сообщение между крупными административными, культурными и экономическими центрами республики, соседними государствами, а также автомобильные дороги, имеющие оборонное значение, и входящие в соответствии с
межгосударственными соглашениями в международную сеть автомобильных дорог. Автомобильные дороги республиканского значения находятся в исключительной собственности государства и обслуживаются государственным предприятием, созданным для этих целей;
2) к автомобильным дорогам областного значения относятся автомобильные дороги, соединяющие административные центры республики с областными и районными центрами, а также районные центры с областными центрами и с дорогами республиканского значения, за исключением указанных в подпункте 1) настоящего пункта;
3) к автомобильным дорогам районного значения относятся автомобильные дороги, соединяющие районные центры с сельскими населенными пунктами.
Автомобильные дороги общего пользования являются основными путями сообщения в республике, находятся в собственности государства и не подлежат приватизации.
3. К хозяйственным автомобильным дорогам относятся автомобильные дороги на территории хозяйствующих субъектов, обслуживающие их производственно-хозяйственные перевозки, подъезды к ним от автомобильных дорог общего пользования, внутрихозяйственные дороги сельскохозяйственных организаций, служебные, патрульные и частные автомобильные дороги.
Право собственности и иные вещные права на хозяйственные автомобильные дороги определяются формой собственности юридических лиц, в ведении которых находятся эти дороги.
Приватизация хозяйственных автомобильных дорог осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан о приватизации и настоящим Кодексом.
4. К улицам городов и населенных пунктов относятся автомобильные дороги в пределах соответствующих административно-территориальных единиц, за исключением дорог, указанных в пункте 2 настоящей статьи.
Улицы городов и населенных пунктов находятся в ведении соответствующих местных исполнительных органов и являются коммунальной собственностью.
5. В зависимости от геометрических параметров, а также интенсивности дорожного движения автомобильные дороги классифицируются в соответствии с техническими регламентами в сфере автомобильных дорог.
6. Правила и условия классификации автомобильных дорог общего пользования устанавливаются Правительством Республики Казахстан.
7. Перечни автомобильных дорог общего пользования республиканского значения, утверждаются Правительством Республики Казахстан по представлению уполномоченного органа.
Перечни автомобильных дорог областного значения утверждаются областными исполнительными органами по согласованию с уполномоченным органом.
Перечни автомобильных дорог районного значения утверждаются районными исполнительными органами по согласованию с областными исполнительными органами.
8. Автомобильные дороги общего пользования, хозяйственные автомобильные дороги, улицы городов и населенных пунктов подлежат государственному учету в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан. Данные учета используются для формирования карт и атласов автомобильных дорог Республики Казахстан, публикуемых по согласованию с уполномоченным органом.
9. Для обеспечения безопасности охраняемых лиц автомобильным дорогам или отдельным участкам автомобильных дорог может быть присваиваться статус специальной трассы. Статус специальной трассы в городах Астана и Алматы присваивается Службой охраны Президента Республики Казахстан, в других административно-территориальных единицах -органами национальной безопасности.
О присвоении или снятии статуса специальной трассы вышеуказанные органы обязаны уведомить заинтересованных лиц в срок, установленный законодательством Республики Казахстан.
Производство всех видов ремонтных, строительных и иных работ на специальных трассах осуществляется по согласованию с органами национальной безопасности, а в городах Астана и Алматы со Службой охраны Президента Республики Казахстан.
В период проведения охранных мероприятий всех виды ремонтных, строительных и иных работ на специальных трассах могут быть приостановлены.

Статья 90. Платные автомобильные дороги

1. В Республике Казахстан могут создаваться платные автомобильные дороги (мосты, путепроводы) в порядке, установленном настоящим Кодексом и другим законодательством Республики Казахстан о концессиях.
2. Платные автомобильные дороги создаются с учетом выполнения следующих условий: наличия альтернативного бесплатного проезда, соответствия требованиям технического регламента, повышенного качества и безопасности платного проезда с обеспечением высокой, безопасной скорости движения транспорта и высокого сервисного обслуживания на всем его протяжении.
3. Платные автомобильные дороги и их участки могут создаваться за счет бюджетных средств или на основе концессионных договоров, при этом автомобильная дорога для организации платного движения может быть передана в эксплуатацию юридическим лицам в порядке, определяемом законодательством Республики Казахстан о концессиях.
4. Для строительства платных автомобильных дорог концессионер обязан осуществлять свою деятельность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
5. За проезд по платным государственным автомобильным дорогам взимается плата в порядке, установленном транспортным законодательством Республики Казахстан.

Статья 91. Наименование и индексация автомобильных дорог
общего пользования. Исчисление расстояний
на автомобильных дорогах

1. Все автомобильные дороги общего пользования Республики Казахстан должны иметь наименование и индекс. В наименование автомобильной дороги входит название начального и конечного населенных пунктов, а при необходимости - промежуточных пунктов.
Индекс автомобильной дороги состоит из букв латинского алфавита и группы цифр.
2. Наименования и индексы автомобильных дорог должны быть отражены в картах и атласах автомобильных дорог, а также на автомобильной дороге путем установления специальных знаков и маркировки.
Наименования и индексы автомобильных дорог общего пользования республиканского значения утверждаются Правительством Республики Казахстан.
Наименования и индексы автомобильных дорог общего пользования областного значения утверждаются областными исполнительными органами по согласованию с уполномоченным органом.
Наименования и индексы автомобильных дорог общего пользования районного значения утверждаются районными исполнительными органами по согласованию с уполномоченным органом.
3. Расстояния на автомобильных дорогах общего пользования республиканского, областного и районного значения исчисляются между начальными и конечными населенными пунктами. Отсчет километров автомобильных дорог общего пользования ведется:
для автомобильных дорог, выходящих из столицы Республики Казахстан, - от здания Резиденции Президента Республики Казахстан "Ак орда";
для автомобильных дорог, выходящих из других населенных пунктов, - от зданий местных исполнительных органов, а в случае их отсутствия - от границ населенных пунктов.
Под протяженностью автомобильных дорог общего пользования принимается:
для автомобильных дорог, соединяющих населенные пункты, - расстояние между границами соответствующих населенных пунктов;
для автомобильных дорог, соединяющих между собой другие автомобильные дороги общего пользования и примыкающих к ним, - пересечение осей сопрягающихся автомобильных дорог.
Под протяженностью улиц городов и иных населенных пунктов принимается расстояние в пределах границ соответствующих городов и населенных пунктов.

Статья 92. Предоставление земельных участков для
размещения автомобильных дорог

1. Для строительства и содержания автомобильных дорог общего пользования землепользователям предоставляются земельные участки под полосу отвода на основе установленных норм в зависимости от категории дороги и согласно проектной документации.
Земельные участки для нужд автомобильных дорог общего пользования, включая автомобильные дороги или их участки, переданные в концессию, отводятся уполномоченным органом в постоянное или временное землепользование в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
2. Размер полосы отвода проектируемой автомобильной дороги общего пользования устанавливается в зависимости от ее категории согласно нормам отвода земель для автомобильных дорог общего пользования.
3. Земельные участки под автомобильные дороги общего пользования предоставляются решением местного исполнительного органа области (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения).
4. Земельные участки, занимаемые автомобильными дорогами общего пользования, относятся к государственной собственности, являются неделимыми и не могут находиться в частной собственности. Любые сооружения, построенные на землях автомобильных дорог общего пользования с нарушением установленного порядка согласования на использование этих земель, признаются незаконными и подлежат сносу в установленном законодательством порядке лицом, осуществившим самовольную постройку, либо за его счет.
5. При строительстве (реконструкция) и ремонте автомобильных дорог общего пользования, для возведения земляного полотна, грунтовые резервы и карьеры предоставляются поставщикам работ по строительству (реконструкция) и ремонту автомобильных дорог общего пользования путем проведения прямых переговоров и заключения контракта.
6. Земельные участки для хозяйственных и частных автомобильных дорог предоставляются в порядке, установленном земельным законодательством Республики Казахстан.

Статья 93. Порядок эксплуатации полосы отвода
автомобильных дорог

1. Земельные участки полосы отвода автомобильных дорог общего пользования находятся во владении и пользовании уполномоченного органа и предназначены только для развития, благоустройства автомобильных дорог и размещения объектов дорожного сервиса.
2. В полосе отвода автомобильных дорог общего пользования запрещается производить работы или размещать какие-либо сооружения без разрешения уполномоченного органа или концессионеров.
3. Участки земель полосы отвода автомобильных дорог республиканского, областного и районного значения, не используемые уполномоченным органом или концессионером, могут предоставляться во временное краткосрочное землепользование уполномоченным органом и местными исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) в пределах своей компетенции физическим и юридическим лицам для размещения объектов сервиса и рекламы при условии недопущения снижения транспортно-эксплуатационных качеств дороги, соблюдения требований безопасности движения транспортных средств, санитарно-эпидемиологических правил и норм охраны окружающей среды.

Статья 94. Придорожные полосы

1. Придорожные полосы устанавливаются для обеспечения безопасности населения и создания условий эксплуатации автомобильных дорог с учетом требований безопасности дорожного движения, а также возможности осуществления их реконструкции, ремонта и содержания, размещения объектов дорожной инфраструктуры.
2. Для республиканских автомобильных дорог общего пользования ширина придорожной полосы с каждой стороны должна быть не менее 50 метров, считая от границы полосы отвода.
Для автомобильных дорог общего пользования областного и районного значения ширина придорожной полосы с каждой стороны дороги должна быть не менее 40 метров, считая от границы полосы отвода.
3. В придорожных полосах автомобильных дорог общего пользования республиканского значения запрещается строительство капитальных сооружений, за исключением объектов дорожной службы и объектов дорожного сервиса.
4. Решения о предоставлении земельных участков для размещения объектов дорожного сервиса в придорожных полосах или объектов за их пределами, когда для доступа к ним требуется подъезд, принимаются соответствующим местным исполнительным органом в установленном порядке по согласованию с уполномоченным органом.
5. Расходы по обустройству, ремонту и содержанию подъездов (съездов, примыканий) и других объектов, находящихся в придорожных полосах автомобильных дорог общего пользования, несут собственники этих объектов.

Статья 95. Размещение объектов торговли, общественного
питания, других объектов сервиса и рекламы
вдоль автомобильных дорог общего пользования

1. Объекты торговли, общественного питания и другие объекты сервиса, а также их реклама в полосе отвода автомобильных дорог общего пользования могут быть размещены в местах, определенных местными исполнительными органами в пределах соответствующих административно-территориальных единиц по согласованию с уполномоченным органом или концессионером.
2. Устанавливаемые в границах полосы отвода наружная реклама, иные информационные знаки и указатели должны выполняться и устанавливаться в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
3. Порядок размещения в полосе отвода автомобильных дорог общего пользования объектов сервиса, рекламы устанавливается Правительством Республики Казахстан.
За размещение наружной (визуальной) рекламы на объектах стационарного размещения рекламы в полосе отвода автомобильных дорог общего пользования взимается плата в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.

Статья 96. Планирование развития автомобильных дорог

1. Планирование развития автомобильных дорог осуществляется государственными органами, управляющими хозяйственных и частных автомобильных дорог в соответствии с утвержденными республиканскими и региональными программами. Планирование развития улично-дорожной сети городов и иных населенных пунктов осуществляется соответствующими местными исполнительными органами.
2. Государственные закупки товаров, работ и услуг в дорожной отрасли, а также научные исследования в этих направлениях осуществляются в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственных закупках.
3. Проектирование и строительство автомобильных дорог осуществляются физическими и юридическими лицами, имеющими лицензии на осуществление соответствующих видов деятельности, на конкурсной основе.
4. Проектная документация, разработанная для строительства и реконструкции автомобильных дорог, подлежит государственной экспертизе проектов, санитарно-эпидемиологической, экологической экспертизе в установленном порядке, а для капитального и среднего ремонта существующих автомобильных дорог общего пользования - ведомственной экспертизе в порядке, установленном уполномоченным органом.

Статья 97. Качество работ при осуществлении
дорожной деятельности

1. Проектирование, строительство, реконструкция, ремонт и содержание автомобильных дорог осуществляются в соответствии с установленными требованиями и нормами, с применением разрешенных к использованию материалов, приборов, оборудования и средств измерений с целью достижения высоких транспортно-эксплуатационных показателей автомобильных дорог (скорость, ровность, долговечность, повышенные условия безопасности движения автотранспорта).
2. Физические и юридические лица, осуществляющие дорожную деятельность, обязаны выполнять работы с соблюдением требований законодательных актов и технических регламентов Республики Казахстан.
При производстве работ по реконструкции, строительству, ремонту и содержанию автомобильных дорог осуществляется контроль заказчиком, уполномоченным органом и местными исполнительными органами области, районов и городов, а также авторский надзор - разработчиком проектной документации, технический надзор и технологическое сопровождение - организацией, оказывающей инжиниринговые услуги. Приемка в эксплуатацию законченных дорожных работ, кроме работ по среднему и текущему ремонту автомобильных дорог, осуществляется государственной приемочной комиссией.
3. Выполнение работ по проектированию, строительству, реконструкции, ремонту и содержанию автомобильных дорог с нарушением требований законодательства влечет за собой ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 98. Финансирование дорожной деятельности

1. Финансирование автомобильных дорог общего пользования осуществляется по утвержденным нормам, обеспечивающим их ремонт и содержание, исходя из требований безопасности дорожного движения, охраны окружающей среды и обеспечения автотранспортных перевозок, и определяется бюджетным законодательством Республики Казахстан.
2. Развитие, ремонт и содержание хозяйственных автомобильных дорог обеспечиваются за счет средств организаций и частных лиц, в ведении которых находятся эти дороги.

Статья 99. Ответственность уполномоченного органа и
управляющих автомобильными дорогами при
осуществлении дорожной деятельности

Уполномоченный орган и управляющие автомобильными дорогами несут ответственность:
1) за содержание обслуживаемых автомобильных дорог и сооружений на них в состоянии, обеспечивающем бесперебойный и безопасный проезд транспортных средств, и обеспечение соблюдения требований природоохранного законодательства;
2) за ущерб, причиненный дорожно-транспортными происшествиями, возникший по причине прямых дорожных условий, с возмещением ущерба пользователям автомобильными дорогами в соответствии с законами Республики Казахстан;
3) за фитосанитарное состояние полосы отвода автомобильных дорог в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 100. Объекты технического регулирования

Объектами технического регулирования являются автомобильные дороги, дорожно-строительные материалы, процессы проектирования, строительства (реконструкция, ремонт) и эксплуатации автомобильных дорог.

Статья 101. Требования безопасности
при проектировании автомобильных дорог

1. Проектирование автомобильных дорог должно осуществляться с учетом условий наименьшего ограничения и изменения скорости, обеспечения безопасности движения и возможной реконструкции, дороги за пределами перспективного периода.
2. Проектные решения автомобильных дорог должны обеспечивать:
организованное, безопасное движение транспортных средств с расчетными скоростями;
соблюдение условий зрительного ориентирования водителей;
безопасное расположение примыканий и пересечений;
необходимое сцепление шин автомобилей с поверхностью проезжей части;
необходимое обустройство автомобильных дорог, в том числе защитными дорожными сооружениями;
необходимые здания и сооружения дорожной и автотранспортной служб.
3. При проектировании производственных баз, зданий и сооружений дорожной и автотранспортной служб необходимо разрабатывать и осуществлять мероприятия, обеспечивающие соблюдение предельно допустимых концентраций загрязняющих веществ в атмосферном воздухе, водных объектах, почве и иное.
4. При разработке проектно-сметной документации следует оценивать непосредственное и косвенное влияние дорог и дорожного движения на:
людей, фауну и флору;
состояние почвы, воду, микроклимат, воздушную среду;
пейзаж, объекты на дороге и культурное наследие.
Устройство лесонасаждений (вдоль дороги) должно способствовать улучшению визуального ориентирования и нарушению визуального однообразия дороги при условии исключения возникновения каких-либо других опасностей.
5. При проектировании дорог необходимо разрабатывать схемы расстановки дорожных знаков с обозначением мест и способов их установки и схемы дорожной разметки.
6. Требования безопасности при проектировании автомобильных дорог устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 102. Требования безопасности при строительстве
(реконструкции, ремонте) автомобильных дорог

1. При строительстве (реконструкции, ремонте) автомобильных дорог необходимо обеспечить соответствие требованиям проектно-сметной документации, настоящего Кодекса и технических регламентов в сфере автомобильных дорог.
2. При строительстве (реконструкции, ремонте) необходимо принимать меры по безопасности и охране окружающей среды. При выборе методов производства работ и средств механизации следует учитывать необходимость соблюдения соответствующих санитарно-эпидемиологических правил и норм, норм предельно допустимых выбросов загрязняющих веществ в атмосферу.
При строительстве дорог должно обеспечиваться сохранение зеленых насаждений или их восстановление.
3. Безопасность дорожных рабочих и участников дорожного движения должна обеспечиваться путем принятия мер к организации движения и ограждению мест проведения работ, которые должны предусматриваться в ходе планирования работ и регулярно проверяться при их производстве.
4. При строительстве (реконструкции, ремонте) дорог в сложных инженерно-геологических условиях, когда сроки стабилизации земляного полотна существенно превышают установленные сроки строительства, допускается предусматривать стадийное устройство дорожной одежды с обеспечением водоотвода и безопасности движения на каждой стадии.
5. Требования безопасности при строительстве (реконструкции, ремонте) автомобильных дорог устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 103. Требования безопасности при эксплуатации
автомобильных дорог

1. Состояние дорог должно обеспечивать безопасность дорожного движения и охрану окружающей среды и соответствовать уровню транспортно-эксплуатационной загрузки.
Ширина придорожной полосы должна быть не менее установленных норм для данного вида дороги.
Информационные указатели и знаки должны обеспечивать безопасность движения и соответствовать требованиям нормативных документов.
Состав дорог должен обеспечивать их безопасность при эксплуатации с учетом климатических особенностей региона и транспортно-эксплуатационной загрузки.
2. Проезжая часть автомобильных дорог и улиц городов и населенных пунктов, покрытия тротуаров пешеходных и велосипедных дорожек, посадочных площадок, остановочных пунктов, а также поверхность разделительных полос, обочин и откосов земляного полотна должны быть в
состоянии обеспечивающим безопасность дорожного движения.
Дорожное покрытие должно иметь поверхность, необходимую для обеспечения расчетных скоростей и безопасности движения.
Покрытие проезжей части не должно иметь просадок, выбоин, иных повреждений, затрудняющих движение транспортных средств.
В зимних условиях следует максимально обеспечивать безопасность дорожного движения и его организацию путем принятия соответствующих мер.
3. Для предотвращения дорожно-транспортных происшествий и задержек транспортных средств в местах проведения дорожных работ необходимо предусматривать установку ограждающих устройств, знаков и разметки, а также обеспечивать видимость мест проведения работ, в любое время суток.
Применяемые технические средства организации дорожного движения (ограждения, знаки, разметка, направляющие устройства, сети освещения, светофоры, системы автоматизированного управления движением), должны быть хорошо заметны, различимы в любое время суток.
4. Уровень шума, вибрации и загрязнение воздуха и вод в результате дорожного движения, обслуживания и содержания дорог следует ограничивать соответствующими мерами на основании требований, установленных техническими регламентами в сфере автомобильных дорог.

Статья 104. Требования безопасности
к дорожно-строительным материалам

Дорожно-строительные материалы должны быть стойкими к воздействию окружающей среды, а также содержание вредных компонентов и примесей в них не должно превышать допустимых норм.

Статья 105. Пользование автомобильными дорогами
общего пользования

1. Право пользования автомобильными дорогами общего пользования имеют, физические и юридические лица, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.
2. Пользователи автомобильными дорогами общего пользования обязаны эксплуатировать транспортные средства в состоянии, обеспечивающем безопасность дорожного движения, сохранность дорог и сооружений на них, а также предотвращать загрязнение окружающей среды.

Статья 106. Обязанности собственников земельных
участков, прилегающих к автомобильным дорогам

1. Собственники земельных участков и землепользователи, территории которых примыкают к автомобильным дорогам, обязаны:
1) согласовывать строительство подъездных дорог и примыканий к дорогам общего пользования с уполномоченным органом;
2) содержать в технически исправном и в надлежащем санитарном состоянии примыкания к дорогам общего пользования и подъезды к ним, производить очистку от мусора, грязи и снега;
3) не допускать складирования материалов и конструкций в придорожной полосе, затрудняющих видимость и ухудшающих безопасность движения;
4) планировать производство сельскохозяйственных культур с учетом вредного воздействия выбросов транспортных средств.
2. Невыполнение указанных в пункте 1 настоящей статьи требований влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Статья 107. Мобилизационная подготовка автомобильных
дорог

1. Мобилизационная подготовка автомобильных дорог для использования в чрезвычайных ситуациях в период мобилизации и в военное время осуществляется физическими и юридическими лицами, независимо от форм собственности, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. В случаях введения на всей территории Казахстана или в отдельных его местностях чрезвычайного или военного положения и при объявлении частичной или общей мобилизации частные дороги могут быть использованы без согласия собственника всеми участниками дорожного движения.

Статья 108. Ответственность пользователей
автомобильными дорогами

1. Пользователи автомобильными дорогами, допустившие повреждение дорожного покрытия, земляного полотна, мостов, путепроводов, водоотводных сооружений, автопавильонов, дорожных знаков, придорожных насаждений, защитных устройств и других элементов обустройства автомобильных дорог, а также нарушившие правила пользования автомобильными дорогами, несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
2. Ущерб, нанесенный пользователями автомобильным дорогам и дорожным сооружениям, возмещается ими в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
3. Споры, возникающие с уполномоченным органом в процессе проектирования, строительства, содержания, ремонта, реконструкции и использования автомобильных дорог, рассматриваются в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 109. Медицинская помощь на автомобильных дорогах

Помощь пострадавшим в дорожно-транспортных происшествиях на автомобильных дорогах должна оказываться всеми участниками дорожного движения, которые должны доставить пострадавшего в ближайшее медицинское учреждение и сообщить о происшествии в органы дорожной полиции.

Статья 110. Охрана окружающей среды

1. При строительстве, реконструкции, ремонте, содержании автомобильных дорог и пользовании должны обеспечиваться соблюдение требований законодательства в области охраны окружающей среды.
2. При проектировании и разработке проектов на реконструкцию и строительство автомобильных дорог должны предусматриваться мероприятия по охране окружающей среды.
3. Защитные насаждения вдоль автомобильных дорог должны содержаться надлежащим образом их владельцами или пользователями.
4. За несоблюдение требований охраны окружающей среды виновные лица несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Параграф 7. Городской электрический транспорт

Статья 111. Требования, предъявляемые к транспортным
средствам городского электрического
транспорта

Транспортные средства городского электрического транспорта должны иметь документы в сфере подтверждения соответствия, а также соответствовать требованиям безопасности в области технического регулирования, установленным законодательством Республики Казахстан.
Транспортные средства должны быть зарегистрированы в установленном законодательством порядке.
Транспортные средства, не соответствующие требованиям законодательства Республики Казахстан в области технического регулирования и незарегистрированные в установленном порядке, к эксплуатации не допускаются.
В салоне городского электрического транспорта должна быть информация о маршруте движения, стоимости проезда пассажира и провоза багажа, а также иная необходимая информация.
В городском электрическом транспорте перевозчик создает необходимые удобства для проезда инвалидов и пассажиров с детьми.

Статья 112. Деятельность городского электрического
транспорта

1. Маршрутная сеть регулярных маршрутов городского электрического транспорта и перевозчики, которым предоставляется право обслуживания данных маршрутов, утверждается местными представительными органами города.
2. Пассажир имеет права и несет обязанности, предусмотренные статьями 24 и 75 настоящего Кодекса, в части, касающейся проезда на регулярных маршрутах городских автомобильных перевозок.
3. Перевозчик, обслуживающий маршруты городского электрического транспорта, имеет права и несет обязанности, предусмотренные статьей 77 настоящего Кодекса в части касающейся обслуживания регулярных маршрутов городских автомобильных перевозок.
Трамваи, троллейбусы и метрополитен осуществляют пассажирские перевозки по определенным маршрутам, согласно расписанию движения, за плату в соответствии с установленным тарифом.

Статья 113. Расписание движения городского
электрического транспорта

Движение городского электрического транспорта организуется перевозчиком в соответствии с расписанием движения, утверждаемым местным исполнительным органом области (города республиканского значения, столицы) или района (города областного значения).
На всех пассажирских станциях, конечных и остановочных пунктах размещается информация о наименовании, номере маршрута и интервале движения.
Интервалы движения поездов на пассажирских станциях метрополитена устанавливаются местными исполнительными органами областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения).

Глава 10. Государственное регулирование и контроль
в сфере железнодорожного транспорта

Параграф 1. Государственное управление на железнодорожном транспорте

Статья 114. Компетенция уполномоченного органа по
вопросам регулирования и контроля в сфере
железнодорожного транспорта

1. К компетенции уполномоченного органа относятся:
1) разработка концепций и программ по развитию железнодорожного транспорта;
2) разработка нормативных правовых актов, регулирующих общественные отношения в сфере железнодорожного транспорта;
3) утверждение перечня станционных путей, объектов электроснабжения, сигнализации, связи, устройств, оборудования, зданий, строений, сооружений и иных объектов, технологически необходимых для функционирования магистральной железнодорожной сети, по согласованию с центральным государственным органом, осуществляющим контроль и регулирование деятельности в сферах естественных монополий;
4) утверждение правил перевозок пассажиров, багажа (грузобагажа), груза и почтовых отправлений, правил технической эксплуатации, а также порядка осуществления контроля за соблюдением правил перевозок;
5) определение порядка регистрации подвижного состава;
6) определение порядка и мер обеспечения обязательств по договорам на организацию перевозок и (или) выполнение услуг, связанных с перевозкой;
7) утверждение перечня грузов, подлежащих сопровождению военизированной охраной при перевозке железнодорожным транспортом;
8) осуществление международного сотрудничества;
9) определение порядка награждения работников железнодорожного транспорта знаком профессионального отличия;
10) рассмотрение в пределах своей компетенции дел об административных правонарушениях;
11) определение порядка деятельности экспедиторов;
12) определение порядка деятельности операторов вагонов (контейнеров);
13) определение порядка предоставления услуг локомотивной тяги;
14) утверждение перечня операций, входящих в услуги магистральной железнодорожной сети, по согласованию с центральным государственным органом, осуществляющим контроль и регулирование деятельности в сферах естественных монополий;
15) утверждение перечня операций, входящих в услуги подъездных путей, по согласованию с центральным государственным органом, осуществляющим контроль и регулирование деятельности в сферах естественных монополий;
16) разработка технических регламентов в сфере железнодорожного транспорта;
17) утверждение правил работы на подъездных путях;
18) прекращение железнодорожного сообщения по магистральным железнодорожным путям;
19) утверждение нормативных сроков эксплуатации подвижного состава, рельсов, периодичности проведения ремонта, технического обслуживания и порядка продления срока эксплуатации подвижного состава, нормативного пропущенного тоннажа по железнодорожному пути и проведения ремонтов, форм и порядка ведения технического паспорта на подвижной состав и верхнее строение пути;
20) ведение государственной статистической отчетности нарушений требований безопасности движения;
21) государственная регистрации железнодорожного подвижного состава, ведение государственного реестра и выдача свидетельств о государственной регистрации;
22) государственная регистрации залога железнодорожного подвижного состава, ведение реестра и выдача свидетельств о государственной регистрации залога железнодорожного подвижного состава;
23) утверждение правил государственной регистрации железнодорожного подвижного состава, ведения государственного реестра и выдачи свидетельств о государственной регистрации;
24) утверждение правил государственной регистрации залога железнодорожного подвижного состава, ведения реестра и выдачи свидетельств о государственной регистрации залога железнодорожного подвижного состава;
25) утверждение нормативов расхода сырья, материалов, топлива, энергии для субъектов, занимающих доминирующее (монопольное) положение на определенном товарном рынке по согласованию с центральным государственным органам, осуществляющим контроль и регулирование в области антимонопольной политики;
26) расследование нарушений требований безопасности движения, их классификация и учет;
27) лицензирование деятельности в сфере железнодорожного транспорта в соответствии с законодательством Республики Казахстан о лицензировании;
28) государственный контроль за соблюдением лицензионных правил в сфере железнодорожного транспорта;
29) государственный контроль за соблюдением физическими и юридическими лицами нормативных правовых актов, международных договоров Республики Казахстан, определяющих порядок функционирования железнодорожного транспорта, выявление и принятие мер по пресечению их нарушений;
30) определение порядка учета и классификации нарушений безопасности движения;
31) утверждение правил осуществления контроля за обеспечением безопасности движения;
32) определение порядка обеспечения военизированной охраны грузов при перевозке железнодорожным транспортом;
33) утверждение правил эксплуатации железнодорожных переездов;
34) исполнение налогового законодательства Республики Казахстан в части обеспечения взимания сбора за государственную регистрацию залога движимого имущества.
2. Должностные лица уполномоченного органа при осуществлении государственного контроля на железнодорожном транспорте вправе:
1) запрашивать у физических и юридических лиц необходимую информацию, материалы, справочные сведения в пределах компетенции уполномоченного органа;
2) проверять деятельность юридических и физических лиц, осуществляющих перевозочную и другую деятельность на железнодорожном транспорте, в части соблюдения ими:
содержания станционных и магистральных путей железнодорожной сети и железнодорожных подъездных путей;
содержания, эксплуатации и ремонта подвижного состава;
установленных правил перевозок пассажиров, багажа (грузобагажа), а также правил перевозок грузов;
содержания эксплуатации и ремонта технических средств, направленных на обеспечение безопасности движения на железнодорожном транспорте;
содержания эксплуатации и ремонта искусственных сооружений, а также железнодорожных переездов;
правил безопасности движения;
3) проверять соблюдение квалификационных требований и установленных норм и правил лицензирования;
4) в пределах своей компетенции составлять акты по результатам проверок и вносить предписания об устранении выявленных нарушений требований законодательных и нормативных правовых актов, технических регламентов, норм, определяющих порядок функционирования железнодорожного транспорта;
5) составлять протоколы, осуществлять производство по делам об административных правонарушениях, в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
6) привлекать соответствующих специалистов для участия в экспертизах по вопросам, отнесенным к компетенции уполномоченного органа;
7) вносить в государственные органы предложения о мерах по предупреждению транспортных происшествий, нарушений правил эксплуатации транспорта;
8) приостанавливать и прекращать эксплуатацию объектов магистральной железнодорожной сети, железнодорожных путей и подвижного состава, а также перевозки пассажиров, грузов и опасных грузов, состояние которых не отвечает установленным требованиям безопасности движения и охраны окружающей среды.

Статья 115. Полномочия местных представительных и
исполнительных органов областей (города
республиканского значения, столицы) в сфере
железнодорожного транспорта

1. К полномочиям местных представительных органов областей (города республиканского значения, столицы) в пределах своей компетенции относятся:
1) утверждение комплексной схемы развития транспорта, осуществляющего пассажирские перевозки железнодорожным транспортом и проекты организации дорожного движения в пределах своей компетенции;
2) утверждение программы развития пассажирских перевозок железнодорожным транспортом.
2. К полномочиям местных исполнительных органов областей (города республиканского значения, столицы) в пределах своей компетенции относятся:
1) разработка комплексной схемы развития транспорта осуществляющего пассажирские перевозки железнодорожным транспортом и проекты организации дорожного движения;
2) осуществление субсидирования убытков перевозчика, связанных с осуществлением пассажирских перевозок железнодорожным транспортом по социально значимым сообщениям (маршрутам);
3) принятие решений о временном прекращении перевозок при возникновении чрезвычайных ситуаций;
4) принятие решений об организации перевозок пассажиров во внутриобластных и городских (пригородных) сообщениях железнодорожного транспорта, за исключением случаев, когда такое решение принимает сам перевозчик;
5) утверждение внутриобластных, городских маршрутов регулярных перевозок пассажиров и багажа железнодорожным транспортом.

Статья 116. Учетно-отчетное время на железнодорожном
транспорте

1. На железнодорожном транспорте применяется единое учетно-отчетное время, устанавливаемое уполномоченным органом.
2. В международном сообщении учетно-отчетное время определяется международными договорами Республики Казахстан.

Параграф 2. Особенности регулирования трудовых отношений
работников железнодорожного транспорта

Статья 117. Регулирование трудовых отношений
работников железнодорожного транспорта

1. Трудовые отношения работников железнодорожного транспорта регулируются в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан.
2. Работник железнодорожного транспорта, непосредственно связанный с движением поездов, должен соответствовать требованиям по профессиональной подготовке и здоровью, определяемым уполномоченным органом.

Статья 118. Дополнительные основания отстранения
от работы работника железнодорожного
транспорта

1. Помимо оснований, предусмотренных трудовым законодательством Республики Казахстан, по требованию уполномоченного органа, оператора магистральной железнодорожной сети работодатель обязан отстранить от работы работника железнодорожного транспорта в случае неисполнения указаний диспетчерской службы, оператора магистральной железнодорожной сети, связанных с управлением перевозочным процессом и движением поездов.
2. Отстранение работника от работы осуществляется на срок до выяснения и (или) устранения причин, послуживших основанием для отстранения.

Статья 119. Форменная одежда и знаки различия

Работникам железнодорожного транспорта, связанным с обслуживанием пассажиров, грузоотправителей и грузополучателей, а также непосредственно связанным с движением поездов, за счет работодателя должна быть выдана форменная одежда с соответствующими знаками различия.

Параграф 3. Общие требования безопасности в сфере
железнодорожного транспорта

Статья 120. Общие положения

1. Объектами технического регулирования на железнодорожном транспорте являются продукция, услуга, процессы, связанные с железнодорожными перевозками.
2. Участники перевозочного процесса обязаны выполнять требования безопасности, установленные в технических регламентах, и обеспечить безопасные условия для жизни и здоровья человека, проезда пассажиров, а также соблюдение требований безопасности движения по магистральным, станционным и подъездным путям.
3. Безопасность движения обеспечивается комплексом организационных и технических мероприятий, направленных на защиту жизни и здоровья человека, охрану окружающей среды, создание условий безаварийной работы участников перевозочного процесса, содержание в исправности магистральной железнодорожной сети, подвижного состава железнодорожных путей, сооружений, оборудования, механизмов и приспособлений, а также устранение последствий возможных аварий.
4. Солидарную ответственность за несоблюдение установленных нормативов при строительстве и эксплуатации газо-, нефтепроводов и других сооружений, пересекающих железнодорожные пути или находящихся в непосредственной близости от них, а также за безопасность эксплуатации указанных сооружений несут их собственники и владельцы.
Владельцы указанных сооружений обязаны своевременно информировать участников перевозочного процесса и уполномоченный орган о возникновении аварий или аварийных ситуаций, угрожающих безопасности движения.
5. Грузоотправитель, получатель грузополучатель, отправляющий или получающий опасные грузы, а также перевозчик, выполняющий перевозку опасных грузов, обязаны обеспечить безопасность их перевозки, иметь средства и мобильные подразделения, необходимые для ликвидации аварийных ситуаций и их последствий (в том числе по договору).
При возникновении аварийной ситуации в процессе перевозки опасных грузов, участники перевозочного процесса обязаны обеспечить немедленную отправку указанных подразделений на место происшествия.

Статья 121. Общие требования безопасности при размещении
на рынке железнодорожного транспорта и
оборудования

1. Железнодорожный транспорт и оборудования не должны реализовываться на рынке и использоваться, если они не соответствуют требованиям, обеспечивающим безопасность для жизни и здоровья человека и окружающей среды, или могут ввести в заблуждение потребителей.
2. Лицо, размещающее железнодорожный транспорт и оборудование на рынке Республики Казахстан, подлежащие подтверждению соответствия, обязано предпринять все необходимые меры для подтверждения соответствия их требованиям законодательства Республики Казахстан в области технического регулирования.
3. Железнодорожный транспорт и оборудование должны иметь необходимые предупреждающие надписи или знаки об опасностях и условиях безопасной эксплуатации.
4. Лицо, размещающее железнодорожный транспорт и оборудование на рынке обязано незамедлительно информировать уполномоченные органы о нарушениях требований безопасности уже распространенного железнодорожного транспорта и оборудовании и о принятых им мерах.
5. Лицо, имеющее информацию от изготовителя, импортера, эксплуатанта или органов государственного контроля о несоответствии железнодорожного транспорта и оборудования установленным требованиям безопасности не должно размещать их на рынке.

Статья 122. Общие требования безопасности
при проектировании железнодорожного
транспорта и оборудования

1. Объекты железнодорожного транспорта, а также объекты, на которых осуществляются производство, погрузка, выгрузка (разгрузка), хранение и транспортировка опасных грузов, должны быть удалены от населенных пунктов, промышленных, сельскохозяйственных и других предприятий, отдельных зданий и сооружений на необходимые расстояния в соответствии со строительными нормами и правилами, установленными уполномоченными государственными органами.
2. При проектировании должно обеспечиваться соответствие проекта железнодорожного транспорта или оборудования требованиям законодательства Республики Казахстан в области технического регулирования на отдельные виды железнодорожного транспорта и оборудования.
3. При проектировании железнодорожного транспорта и оборудования должны быть идентифицированы все возможные опасности на всех стадиях их жизненного цикла, в том числе, при нормальной эксплуатации, чрезвычайных ситуациях (отказах и внешних воздействиях), предполагаемых ошибках персонала и недопустимом использовании.
4. Конструкция железнодорожного транспорта, его тормозного оборудования, устройства воздухообеспечения тормозного оборудования, устройств сигнализации и связи, контрольно-измерительного и электрического оборудования должны соответствовать требованиям по безопасности для жизни и здоровья человека в течение всего периода эксплуатации.
5. Для всех видов железнодорожного транспорта и оборудования риск, пожара, взрыва, перегрева вызываемый непосредственно машиной, парами или другими материалами в течение назначенного срока службы (назначенного ресурса) в соответствии с инструкцией по эксплуатации, не должен превышать допустимых значений, установленных законодательством Республики Казахстан.
6. Необходимо обеспечить средства безопасного доступа (лестницы, проходы) ко всем зонам для работы и технического обслуживания.

Статья 123. Общие требования безопасности при
производстве железнодорожного транспорта и
оборудования

1. При производстве железнодорожного транспорта и оборудования необходимо обеспечить соответствие процесса изготовления железнодорожного транспорта и оборудования требованиям проектной документации, настоящего Кодекса и технических регламентов на конкретные виды железнодорожного транспорта и оборудования.
2. При производстве железнодорожного транспорта и оборудования изготовитель обязан выполнить весь комплекс мер по обеспечению безопасности, определенный проектной документацией, и обеспечить возможность контроля выполнения всех технологических операций, от которых зависит безопасность.
3. Если для обеспечения безопасности в процессе или после изготовления железнодорожного транспорта и оборудования требуется проведение испытаний, то они должны быть проведены в полном объеме с выполнением всех требований проектной документации.

Статья 124. Общие требования безопасности при
эксплуатации (монтаже и ремонте)
железнодорожного транспорта и оборудования

1. Железнодорожные пути, территории железнодорожных станций, вокзалов и иных объектов участников перевозочного процесса, связанных с перевозочным процессом, являются зонами повышенной опасности и должны иметь сигнальное ограждение в соответствии с требованиями, установленными уполномоченным органом.
2. Все необходимые требования к обеспечению безопасности при эксплуатации (монтаже и ремонте), а также сохранению технических характеристик влияющих на его безопасность, должны быть приведены в эксплуатационной документации на железнодорожный транспорт и оборудование.
3. Физические или юридические лица, осуществляющие эксплуатацию (монтаж и ремонт) железнодорожного транспорта и оборудования, должны обеспечить выполнение требований эксплуатационной документации на железнодорожный транспорт и оборудование.
4. В эксплуатационной документации должен быть оговорен порядок эксплуатации железнодорожного транспорта и оборудования.
5. Владелец тягового транспортного средства (локомотива) при оказании услуг локомотивной тяги обязан обеспечить его исправное состояние, в том числе осуществление технологической подготовки к эксплуатации.
6. Выбросы вредных веществ и отработанных газов магистральных и маневренных тепловозов не должны превышать значений, установленных действующим законодательством Республики Казахстан.
7. Железнодорожный транспорт и оборудование должны выполнять свои функции, подлежать регулировке и техническому обслуживанию, не подвергая людей риску при выполнении этих операций.
8. Системы управления железнодорожным транспортом и оборудованием должны обеспечивать безопасность их эксплуатации при всех предусмотренных режимах работы и условиях эксплуатации.
9. Устройство управления должно быть легко различимо, а в необходимых случаях обозначено надписями, символами или другими способами.
Железнодорожный транспорт и оборудование должны быть оснащены необходимым оборудованием, устройством, обеспечивающим их полную и безопасную остановку (выключение).
Системы управления должны включать средства экстренного торможения и аварийной остановки (выключения), если их использование может уменьшить или предотвратить опасность.
10. Центральный пульт управления системой железнодорожного транспорта и оборудования должен быть оборудован средствами отображения информации о нарушениях эксплуатации любой части систем, а также средствами аварийной остановки (выключения).
11. Выбранный режим управления железнодорожным транспортом и оборудованием должен иметь приоритет относительно всех других режимов управления за исключением аварийной остановки (выключения).
12. Неисправность источника питания и схемы управления не должны приводить к возникновению опасных ситуаций.

Статья 125. Общие требования безопасности
при транспортировке и хранении
железнодорожного транспорта и оборудования

1. Все необходимые требования к обеспечению сохранности железнодорожного транспорта и оборудования в процессе их транспортировки и хранения, сохранения технических характеристик, обуславливающих его безопасность, в том числе требования к упаковке, консервации, условиям транспортировки и хранения, назначенные сроки хранения, указания по срокам переосвидетельствования состояния, замены отдельных элементов, деталей, узлов с истекшими сроками хранения, должны быть оговорены в технической документации на железнодорожный транспорт и оборудование.
Требования безопасности транспортировки и хранения конкретных видов железнодорожного транспорта и оборудования устанавливаются Правительством Республики Казахстан.
2. Все необходимые требования к обеспечению сохранности железнодорожного транспорта и оборудования в процессе их транспортировки и хранения, сохранения технических характеристик, обуславливающих его безопасность, в том числе требования к упаковке, консервации, условиям транспортировки и хранения, назначенные сроки хранения, указания по срокам переосвидетельствования состояния, замены отдельных элементов, деталей, узлов с истекшими сроками хранения, должны быть оговорены в эксплуатационной документации на железнодорожный транспорт и оборудование.
Требования безопасности транспортировки и хранения конкретных видов железнодорожного транспорта и оборудования устанавливаются техническими регламентами в сфере железнодорожного транспорта.
3. Материалы и вещества, применяемые для упаковки и консервации, должны соответствовать требованиям безопасности установленные законодательством Республики Казахстан.
4. Погрузка, разгрузка, транспортировка и складирование должны проводиться обученным персоналом с соблюдением установленных требований безопасности.

Статья 126. Общие требования безопасности при
утилизации и уничтожения железнодорожного
транспорта и оборудования

Физическое или юридическое лицо должно обеспечить утилизацию и уничтожение железнодорожного транспорта и оборудования в соответствии с требованиями, установленными Правительством Республики Казахстан на каждый вид железнодорожного транспорта.

Статья 127. Проверка соблюдения требований безопасности
движения

1. Проверка соблюдения требований безопасности движения на магистральных, станционных и подъездных путях осуществляется уполномоченным органом.
2. Перечень должностей (профессий), порядок определения уровня профессиональной подготовки в соответствии с квалификационными требованиями, предъявляемыми к должности (профессии), квалификационные требования, предъявляемые к должности (профессии), устанавливаются уполномоченным органом.
3. Порядок участия перевозчика и оператора магистральной железнодорожной сети в проверке соблюдения требований безопасности движения по подъездным путям, а также при осуществлении физическими и юридическими лицами деятельности по погрузке, выгрузке (разгрузке) багажа (грузобагажа), груза устанавливается уполномоченным органом.

Статья 128. Охрана грузов и объектов железнодорожного
транспорта, подвижного состава

1. Перевозчик и оператор магистральной железнодорожной сети обязаны обеспечить:
1) сохранность грузов при перевозке;
2) охрану объектов железнодорожного транспорта, находящихся в их ведении, согласно перечню, утверждаемому уполномоченным органом;
3) проведение противопожарной профилактической работы и ликвидацию пожаров на железнодорожном транспорте.
2. Перевозчик либо грузоотправитель при перевозке железнодорожным транспортом по договору об организации перевозок грузов обязан в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, обеспечить охрану грузов, подлежащих сопровождению военизированной охраной.
3. Грузоотправитель, грузополучатель обязаны обеспечить перевозку отдельных видов грузов в сопровождении своих представителей (проводников) согласно перечню и в порядке, установленном правилами перевозок.
4. Грузоотправитель, грузополучатель могут осуществлять охрану и сопровождение грузов, не входящих в перечни, предусмотренные настоящей статьей, в порядке, установленном правилами перевозок.
5. Охрана общественного порядка и борьба с преступностью на железнодорожном транспорте обеспечиваются органами внутренних дел.

Статья 129. Организация работы в особых условиях

1. Мобилизация железнодорожного транспорта и привлечение перевозчика, оператора магистральной железнодорожной сети, ветвевладельца к устранению последствий чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера осуществляется в порядке, предусмотренном Общей частью настоящего Кодекса и законодательными актами Республики Казахстан.
Для осуществления и принятия мер по устранению последствий чрезвычайных ситуаций они должны иметь необходимый запас материальных и технических средств, перечень которых определяется уполномоченным органом.
2. При возникновении чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, а также при введении чрезвычайного положения и иных обстоятельств, препятствующих перевозке, оператор магистральной железнодорожной сети может принять решение о временном прекращении либо ограничении оказания услуг, связанных с перевозкой в определенных направлениях железнодорожного сообщения.
Оператор магистральной железнодорожной сети обязан установить срок действия такого решения, а также немедленно уведомить уполномоченный орган, перевозчиков, клиентов и иных заинтересованных лиц.
3. При возникновении обстоятельств, перечисленных в пункте 1 статьи 45 и пункта 2 настоящей статьи, повлекших ненадлежащее исполнение договора по доставке, выдаче клиенту багажа (грузобагажа), груза, приведших к истечению предельного срока хранения, перевозчик вправе возвратить багаж (грузобагаж), груза грузоотправителю за их счет.

Параграф 4. Регистрация подвижного состава

Статья 130. Регистрация подвижного состава

Подвижной состав подлежит обязательной государственной регистрации в порядке, определяемом уполномоченным органом.
При государственной регистрации (перерегистрации) подвижного состава, а также при получении дубликата документа, удостоверяющего государственную регистрацию, взимается сбор за государственную регистрацию транспортных средств в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.

Параграф 5. Особенности организации перевозки пассажиров,
багажа (грузобагажа), груза и почтовых отправлений
железнодорожным транспортом

Статья 131. Основы организации перевозок пассажиров,
багажа (грузобагажа), груза и почтовых
отправлений на железнодорожном транспорте

1. Перевозки пассажиров, багажа (грузобагажа), груза и почтовых отправлений железнодорожным транспортом осуществляются в порядке и на условиях, установленных настоящим Кодексом.
2. В международных и межобластных сообщениях организация перевозок пассажиров определяется Правительством Республики Казахстан.
По внутриобластным и городским (пригородным) сообщениям организацию перевозок пассажиров определяют местные представительные и исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) или перевозчик.
Взаимоотношения перевозчика с органами государственного управления при организации перевозок пассажиров осуществляются на условиях договоров в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
3. Участник перевозочного процесса, не имеющий собственного тягового транспортного средства (локомотива), пользуется услугами локомотивной тяги на основании договора, заключаемого с оператором локомотивной тяги, либо получает тяговое транспортное средство (локомотив) во временное владение и пользование с предоставлением услуг по управлению и технической эксплуатации по договору аренды транспортного средства с экипажем.
4. Оператор локомотивной тяги оказывает услуги локомотивной тяги на основании договоров и в порядке, установленном уполномоченным органом.
Оператор локомотивной тяги предоставляет тяговое транспортное средство (локомотив) во временное владение и пользование с предоставлением услуг по управлению и технической эксплуатации на основании договора аренды транспортного средства с экипажем и в порядке, установленном гражданским законодательством Республики Казахстан.
Владелец тягового транспортного средства (локомотива) обязан в первую очередь предоставлять услуги локомотивной тяги Национальному перевозчику для выполнения специальных и воинских перевозок.

Статья 132. Правила перевозок пассажиров, багажа
(грузобагажа)

1. Правилами перевозок пассажиров, багажа (грузобагажа), наряду с условиями, предусмотренными пунктами 3 статьи 21 настоящего Кодекса, определяются:
1) категория пассажирского вагона, в том числе по уровню комфортности;
2) перечень обязательных услуг, включая оказание неотложной медицинской помощи, оказываемых пассажирам в пассажирских поездах и на вокзалах;
3) условия и порядок изменения условий проезда пассажира, предоставления постельных принадлежностей и других услуг в поездах;
4) порядок оформления остановки пассажиром в пути следования (до десяти дней);
5) порядок и условия провоза ручной клади;
6) перечень животных, допускаемых к перевозке, порядок и условия их перевозки;
7) порядок выдачи багажа (грузобагажа)в пути следования;
8) порядок и условия переотправки багажа (грузобагажа)а;
9) порядок хранения, удержания, передачи багажа (грузобагажа);
10) порядок перевозки опасных веществ;
11) правила проезда несовершеннолетних пассажиров;
12) порядок проезда военнослужащих по воинским документам;
13) порядок проезда пассажиров организованными группами;
14) формы перевозочных документов и порядок их оформления.

Статья 133. Права и обязанности пассажира

1. Пассажир имеет права и несет обязанности, предусмотренные статьей 24 настоящего Кодекса, а также имеет право:
1) провозить с собой бесплатно ручную кладь.
Ручная кладь, превышающая вес, установленный правилами перевозок пассажиров, багажа (грузобагажа), подлежит сдаче в багажный вагон;
2) выехать пассажирским поездом, следующим ранее поезда, на который приобретен проездной документ (билет), при наличии свободных мест и внесении изменений в проездной документ (билет).

Статья 134. Провоз багажа (грузобагажа)

1. Перевозчик обязан принять от пассажира или отправителя багажа (грузобагажа) и отправить до любой железнодорожной станции, открытой для данных операций.
Багаж (грузобагаж)отправителя отправляются в ближайшем поезде, в котором имеется багажный вагон. При этом перевозчик обязан обеспечить первоочередное отправление багажа (грузобагажа)пассажира. Багаж (грузобагаж), следующие по маршруту, указанному в проездном документе (билете) пассажира, должны быть отправлены поездом, которым следует пассажир или ближайшим поездом, в котором имеется багажный вагон.
2. Пассажир (отправитель) при сдаче багажа вправе объявить его ценность, а при сдаче грузобагажа обязан объявить его ценность.
3. К перевозке багажом (грузобагажом)принимаются такие вещи и предметы, которые по своим размерам, упаковке и свойствам могут быть без затруднений погружены и размещены в багажном вагоне и не могут причинить вреда имуществу перевозчика и багажу (грузобагажу) других пассажиров (отправителей).

Статья 135. Срок доставки багажа (грузобагажа)

1. Срок доставки багажа (грузобагажа)определяется временем следования до железнодорожной станции назначения согласно расписанию движения поезда, в котором осуществляется перевозка.
Если перевозка багажа (грузобагажа)осуществляется с перегрузкой в пути следования, то срок доставки увеличивается на сутки за каждую перегрузку.
2. Пассажиру, получателю багаж (грузобагаж) выдаются на станции назначения по предъявлении багажной, грузобагажной квитанций и документа, удостоверяющего личность.
3. Выдача багажа (грузобагажа) производится в течение времени, когда станция открыта для операций по пассажирским перевозкам.

Статья 136. Правила перевозок грузов

1. Правила перевозок грузов включают общие положения, предусмотренные пунктом 2 статьи 28 настоящего Кодекса, а также определяют условия и порядок:
1) составления учетной карточки выполнения плана перевозок;
2) выдачи грузов;
3) применения запорно-пломбировочных устройств для пломбирования вагонов и контейнеров;
4) перевозок массовых грузов маршрутами и группами вагонов по одной накладной;
5) перевозок грузов с объявленной ценностью;
6) нормы естественной убыли массы грузов;
7) заключения договоров на подачу-уборку вагонов и обязательные условия таких договоров;
8) сроков доставки и правил исчисления сроков доставки;
9) хранения;
10) удержания грузов, передачи грузов государственным органам;
11) перевозки насыпью и навалом;
12) перевозки на открытом подвижном составе;
13) перевозки в сопровождении проводников;
14) перевозки отправительскими маршрутами;
15) перевозки мелкими и малотоннажными отправками;
16) перевозки в контейнерах и транспортных пакетах;
17) перевозки смерзающихся грузов;
18) перевозки скоропортящихся грузов;
19) перевозки животных и птиц;
20) перевозки грузов, подлежащих ветеринарному, санитарно-карантинному, фитосанитарному контролю;
21) перевозки по железнодорожным путям узкой колеи;
22) возмещения стоимости частей вагонов, контейнеров, съемных перевозочных приспособлений;
23) перевозки жидких грузов наливом в вагонах-цистернах и бункерных полувагонах;
24) производства специальных исследований и экспертиз;
25) планирования перевозок;
26) приема грузов к перевозке;
27) нормы точности взвешивания грузов на вагонных весах;
28) провозная плата;
29) сроки погрузки и выгрузки грузов (разгрузки);
30) переадресовки, возврата грузоотправителю;
31) составление актов;
32) перевозки опасных грузов.

Статья 137. Погрузка, выгрузка (разгрузка) грузов

1. Погрузка, выгрузка (разгрузка) грузов осуществляются перевозчиком или грузоотправителем (грузополучателем) в порядке и сроки, предусмотренные правилами перевозок или договорами.
Погрузка грузов в вагоны, контейнеры, а также разгрузка из них на подъездных путях общего пользования, расположение которых согласовано с таможенными органами в целях таможенного досмотра, могут осуществляться участниками перевозочного процесса.
По окончанию таможенного досмотра составляется акт таможенного досмотра в соответствии с таможенным законодательством Республики Казахстан.
Расходы участников перевозочного процесса, связанные с погрузкой (разгрузкой), исправлением поврежденной упаковки, вскрытием упаковки, упаковкой или переупаковкой товаров, а также с подачей и уборкой вагонов, контейнеров, выдачей санитарных паспортов, хранением грузов, контейнеров, и другие расходы, возникшие в связи с выполнением данных работ по инициативе или указанию таможенных органов либо иных органов государственного контроля и надзора, возмещаются за счет грузоотправителей, грузополучателей в размере, установленном в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. Грузоотправитель обязан подготовить груз к перевозке таким образом, чтобы обеспечивались безопасность движения, сохранность груза и подвижного состава.
3. О времени подачи вагонов, контейнеров под погрузку, выгрузку (разгрузку) средствами грузоотправителя, грузополучателя перевозчик обязан их уведомить не позднее, чем за два часа до подачи.
4. О прибытии груза на станцию назначения перевозчик обязан уведомить грузополучателя в срок не позднее двенадцати часов дневного времени суток, следующих за днем прибытия груза, в порядке, указанном в правилах перевозок, если иное не установлено договором об организации перевозок.
5. Перевозчик может осуществлять предварительное уведомление грузополучателя или экспедитора о прибытии груза в его адрес, если это предусмотрено условиями договора.
6. Грузополучатель обязан осуществить приемку груза, прибывшего в его адрес, освободить подвижной состав и обеспечить его очистку.
Очистка подвижного состава осуществляется в соответствии с требованиями, указанными в правилах перевозок.

Статья 138. Планирование перевозок грузов

1. Перевозчик осуществляет перевозку грузов в соответствии с договором перевозки на основании поданных заявок или договором об организации перевозки грузов.
2. Форма заявки на перевозку грузов, порядок ее оформления, заполнения, исполнения, внесения изменений и учета устанавливаются правилами перевозок.
3. Подача заявок на перевозки в международном сообщении осуществляется на условиях международных договоров Республики Казахстан.
4. В принятии заявки на перевозку грузов перевозчик может отказать в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом и правилами перевозок.

Статья 139. Подача и уборка вагонов, контейнеров

1. Перевозчик обязан подать грузоотправителю под погрузку и убрать вагоны, контейнеры в сроки, установленные принятой заявкой и (или) договором. Поданные вагоны, контейнеры должны быть пригодными для перевозки заявленных грузов (исправные, очищенные внутри и снаружи) в соответствии с правилами перевозок.
2. Грузоотправитель определяет пригодность вагонов и контейнеров в коммерческом отношении для перевозки заявленных грузов, за исключением случаев, когда погрузка вагонов осуществляется средствами перевозчика.
Грузоотправитель вправе отказаться от поданных транспортных средств, не пригодных для перевозки соответствующего груза.

Статья 140. Пломбирование вагонов, контейнеров

1. Погруженные вагоны и контейнеры пломбируются:
1) запорно-пломбировочными устройствами перевозчика, когда груз погружен им;
2) запорно-пломбировочными устройствами грузоотправителя, порта, пристани, когда груз погружен грузоотправителем, портом, пристанью.
2. В случае вскрытия вагонов, контейнеров для таможенного досмотра их пломбирование новыми запорно-пломбировочными устройствами осуществляется таможенными органами видами запорно-пломбировочных устройств, которые разрешены для применения в соответствии с правилами перевозок.
3. Запорно-пломбировочные устройства, наложенные таможенными органами, приравниваются к запорно-пломбировочным устройствам грузоотправителя и перевозчика.

Статья 141. Провозная плата

1. Плата за перевозку груза и иные причитающиеся перевозчику платежи вносятся грузоотправителем, экспедитором до момента отправления груза, если иное не предусмотрено договором.
При этом плата за перевозки грузов взимается из расчета за кратчайшее расстояние, на которое осуществляются перевозки грузов.
2. Окончательные расчеты, связанные с перевозкой и выдачей груза, производятся с грузополучателем по прибытии груза.
3. Перевозчик при наличии у грузоотправителя, грузополучателя, экспедитора задолженности за перевозку, а также при несвоевременном внесении платежей может отказаться в последующем от заключения договора перевозки до погашения долга.
4. При совершении действий, предусмотренных пунктом 3 настоящей статьи, виновная сторона (грузоотправитель, грузополучатель, экспедитор) уплачивает перевозчику плату за пользование вагонами и контейнерами за все время задержки.
5. Оплата за перевозку груза производится в день приема груза к перевозке, а при расчетах по прибытии груза в день его выдачи.

Статья 142. Плата за пользование вагонами, контейнерами
и за их простой (задержку) на
железнодорожных путях

1. Плата за пользование вагонами, контейнерами вносится перевозчику, а при наличии соответствующего договора - владельцу вагонов, контейнеров грузоотправителем, грузополучателем, ветвевладельцем:
1) за все время нахождения у них вагонов, контейнеров, включая время, установленное правилами перевозок для погрузки (разгрузки) и маневровых работ;
2) за время простоя вагонов и задержки контейнеров на магистральных, станционных путях по вине грузоотправителей, грузополучателей, ветвевладельцев.
2. Плата за простой подвижного состава на магистральных, станционных и подъездных путях, а также подлежащий возмещению участникам перевозочного процесса вследствие простоя ущерб, оплачиваются владельцам указанных путей перевозчиком, если иное не установлено договорами.
3. Грузоотправители, грузополучатели, ветвевладельцы или владельцы подвижного состава за произошедший по их вине простой подвижного состава на магистральных, станционных и подъездных путях и за нанесение вследствие простоя участникам перевозочного процесса ущерба, обязаны возместить перевозчику платежи, предусмотренные пунктом 2 настоящей статьи, если иной порядок оплаты не установлен по договорам с владельцами указанных путей.
4. Размеры плат, предусмотренных настоящей статьей, устанавливаются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 143. Проверка груза при выдаче

1. Перевозчик при выдаче груза проверяет его в случаях прибытия:
1) в поврежденном вагоне, контейнере;
2) в вагоне, контейнере с запорно-пломбировочными устройствами попутных железнодорожных станций, а также с поврежденными запорно-пломбировочными устройствами;
3) с признаками недостачи, повреждения (порчи) при перевозке на открытом подвижном составе или в крытых вагонах без запорно-пломбировочных устройств, когда такая перевозка предусмотрена правилами перевозок;
4) с нарушением сроков доставки или нарушением температурного режима при перевозке скоропортящегося груза в рефрижераторных вагонах;
5) погруженного перевозчиком;
6) вагонов, контейнеров выгрузка которых осуществляется перевозчиком.
2. Тарные и штучные грузы выдаются перевозчиком с проверкой веса и состояния груза только в поврежденных местах. При обнаружении повреждения тары или других обстоятельств, которые могут влиять на состояние груза, перевозчик производит проверку состояние груза в поврежденных местах.
3. Проверка веса груза при выдаче осуществляется способом, аналогичным способу его определения при погрузке.
Вес груза считается правильным, если разница в весе груза, определенном на станции отправления, по сравнению с весом, оказавшимся на станции назначения, не превышает норм предельного весового расхождения и естественной убыли, установленных в соответствии с правилами перевозок.
4. В случае отсутствия у грузополучателя и перевозчика вагонных весов грузы, перевозимые навалом и насыпью, выдаются без проверки их веса, если перевозчик не потребует произвести приемку поступившего груза по весу за свой счет.

Параграф 6. Ответственность по обязательствам,
вытекающим из железнодорожных перевозок

Статья 144. Общие положения

Ответственность за неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из железнодорожной перевозки, в части, не регламентированной положениями настоящей главы, наступает в соответствии с главой 7 раздела 1 настоящего Кодекса.

Статья 145. Ответственность за нарушение обязательств,
возникающих при пользовании магистральной
железнодорожной сетью

В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, возникающих при пользовании магистральной железнодорожной сетью, стороны несут ответственность по основаниям и в размерах, которые установлены Гражданским кодексом Республики Казахстан, международными договорами Республики Казахстан, правилами пользования магистральной железнодорожной сетью, а также заключаемыми на их основе договорами.

Статья 146. Ответственность за невыполнение заявки
по плану перевозок груза

1. Перевозчик за неподачу транспортных средств в соответствии с принятой заявкой, а грузоотправитель за непредъявление груза, а также за неиспользование поданных транспортных средств несут взаимную имущественную ответственность в виде штрафа, исчисляемого в процентах от величины месячного расчетного показателя, в следующих размерах:
1) при перевозке грузов в контейнерах:
пятнадцать процентов за каждый контейнер массой брутто до пяти тонн включительно;
тридцать процентов за каждый контейнер массой брутто от пяти до десяти тонн включительно;
шестьдесят процентов за каждый контейнер массой брутто свыше десяти тонн;
2) при перевозке грузов в вагонах, за исключением рефрижераторных вагонов и транспортеров, - сто пятьдесят процентов за каждый вагон;
3) при перевозке в рефрижераторных вагонах - двести девяносто процентов за каждый вагон.
2. При перевозке грузов (перевозка которых установлена только в вагонах) по железнодорожным линиям, имеющим узкую колею, - в размере пятидесяти процентов штрафов, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи.
3. Штраф за невыполнение заявки на перевозку грузов взимается независимо от платы за пользование вагонами, контейнерами.
4. Уплата штрафа перевозчиком за неподачу подвижного состава в соответствии с принятой заявкой не освобождает его от дальнейших обязательств по подаче подвижного состава. В случае непредоставления подвижного состава в оговоренные с грузоотправителем продленные сроки перевозчик обязан уплатить неустойку в размере 5-кратного месячного расчетного показателя, установленного законом о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год, за каждый вагон.

Статья 147. Ответственность за самовольное занятие,
повреждение или утрату вагонов и контейнеров

1. Перевозчик, грузоотправитель, грузополучатель, а также иные лица не вправе использовать не принадлежащие им вагоны, контейнеры для собственных перевозок, хранения грузов, а также использовать их под погрузку без разрешений владельцев, если это не предусмотрено соответствующими договорами.
2. За несоблюдение такого требования виновная сторона, помимо платы за пользование вагонами, контейнерами, несет перед владельцем имущественную ответственность в виде штрафа в размере платы за пользование вагонами, контейнерами.
3. Выплата штрафа, предусмотренного пунктом 2 настоящей статьи, не освобождает виновную сторону от имущественной ответственности перед владельцем, установленной Гражданским кодексом Республики Казахстан.

Статья 148. Ответственность за нарушение сроков
доставки грузов

1. За каждые сутки просрочки доставки груза, в том числе при перевозке в прямом смешанном сообщении, за железнодорожную часть пути перевозчик уплачивает грузополучателю штраф в размере пяти процентов провозной платы за перевозку железнодорожным транспортом, но не свыше пятидесяти процентов провозной платы.
В таком же размере с перевозчика взыскивается штраф за просрочку доставки порожних вагонов, не принадлежащих перевозчику.
2. За нарушение грузоотправителем, грузополучателем, экспедитором требований законодательства Республики Казахстан по оформлению документов на экспорт, импорт, транзит товаров, повлекшее задержку вагонов и контейнеров органами таможенного, пограничного или других видов контроля, в пользу перевозчика взимается штраф в размере платы за пользование вагонами, контейнерами.

Статья 149. Ответственность за перегруз вагонов,
контейнеров сверх грузоподъемности
(вместимости)

За перегруз вагона, контейнера сверх грузоподъемности (вместимости) с грузоотправителя в пользу перевозчика взыскивается штраф в размере пятидесяти процентов провозной платы, наряду с возмещением причиненных убытков.

Статья 150. Ответственность за неочистку вагонов,
контейнеров после выгрузки

1. Перевозчик имеет право отказаться от приема неочищенного вагона, контейнера. За время нахождения вагона, контейнера под очисткой грузополучатель уплачивает перевозчику плату за пользование.
2. За отказ очистить вагон, контейнер с грузополучателя взыскивается штраф в пользу перевозчика в размере двукратной стоимости работ по очистке.

Статья 151. Ответственность за повреждение или утрату
объектов магистральной железнодорожной сети,
подвижного состава, контейнеров, съемных
перевозочных приспособлений, съемных узлов и
деталей вагонов и контейнеров

1. За повреждение или утрату объектов магистральной железнодорожной сети виновная сторона несет ответственность по основаниям и в размерах, установленных законодательными актами Республики Казахстан и международными договорами Республики Казахстан
2. За повреждение или утрату подвижного состава, контейнеров, съемных перевозочных приспособлений, съемных узлов и деталей вагонов и контейнеров и средств пакетирования с виновной стороны в пользу собственника (владельца) взыскивается стоимость утраченного имущества или необходимого ремонта, а также штраф в размере пятидесяти процентов стоимости утраченного имущества или необходимого ремонта.

Статья 152. Ответственность за задержку подачи,
уборки вагонов с подъездных путей

1. По договорам на подачу и уборку вагонов перевозчик несет ответственность в виде штрафа за задержку подачи, уборки, приема вагонов на места (с мест) погрузки и выгрузки (разгрузки) на железнодорожных подъездных путях в размере 1,7 процента от величины месячного расчетного показателя за каждый вагон в час.
Штраф начисляется за все время задержки с момента нарушения сроков подачи, уборки вагонов, предусмотренных указанными договорами.
2. Задержка вагонов на срок менее чем на тридцать минут не учитывается. Задержка вагонов на срок от тридцати минут до одного часа учитывается за полный час.

Статья 153. Освобождение перевозчика от ответственности

1. Перевозчик освобождается от ответственности, помимо оснований, указанных в пункте 2 статьи 57 настоящего Кодекса, в случаях:
1) неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств по вине пассажира, отправителя (грузоотправителя), получателя (грузополучателя), экспедитора, иных участников перевозочного процесса;
2) восполнения неподачи вагонов, контейнеров, допущенной за отдельные дни декады, в течение этой календарной декады с согласия грузоотправителя;
3) прекращения подачи вагонов, контейнеров или задержки отправления грузов по основаниям, предусмотренным пунктом 3 статьи 141 настоящего Кодекса;
4) повреждения (порчи) груза вследствие его несвоевременной выгрузки и вывоза грузополучателем;
5) несохранности груза вследствие особых естественных свойств, а также вследствие сдачи его к перевозке без указания в перевозочных документах особых свойств, требующих особых условий или мер предосторожности при перевозке или хранении;
6) повреждений при погрузке, выгрузке (разгрузки) груза в крытый вагон, контейнер, если погрузка или выгрузка (разгрузка) производилась средствами грузоотправителя или грузополучателя;
7) несохранности груза вследствие естественных причин, связанных с перевозкой на открытом подвижном составе;
8) перевозки груза в сопровождении проводника грузоотправителя или грузополучателя;
9) неправильности, неточности или неполноты сведений, указанных грузоотправителем в железнодорожной транспортной накладной;
10) разницы в весе груза в пределах норм естественной убыли, снижения влажности и расхождения норм в показаниях весов, а также разницы в весе груза, принятого к перевозке по весу, определенному грузоотправителем без участия перевозчика;
11) порчи скоропортящегося груза при соблюдении срока транспортабельности и температурного режима;
12) прибытия багажа, груза и грузобагажа в исправном вагоне, контейнере с исправными запорно-пломбировочными устройствами, установленными отправителем (грузоотправителем), либо в исправном подвижном составе без перегрузки в пути следования с исправной защитной маркировкой или исправной увязкой, а также при наличии других признаков, свидетельствующих о сохранности багажа, груза, грузобагажа;
13) несохранности багажа (грузобагажа), груза вследствие скрытых недостатков транспортной тары или их свойств.
2. Перевозчик не несет ответственность за сохранность багажа, следующего вместе с пассажиром в качестве ручной клади, кроме случаев порчи багажа по вине перевозчика.

Статья 154. Освобождение от ответственности
грузоотправителя, грузополучателя

Грузоотправитель или грузополучатель, помимо оснований, указанных в пункте 2 статьи 57 настоящего Кодекса, освобождается от ответственности в случаях:
1) неиспользования вагонов, контейнеров, поданных без его предварительного согласия;
2) восполнения недогруза, допущенного в отдельные дни декады, в течение этой календарной декады с согласия перевозчика;
3) использования меньшего количества вагонов, контейнеров, чем предусмотрено заявкой, в результате уплотненной загрузки;
4) предупреждения перевозчика о неиспользовании вагонов, контейнеров не менее чем за трое суток до дня погрузки.

Параграф 7. Национальная железнодорожная компания

Статья 155. Национальная железнодорожная компания

1. Национальная железнодорожная компания - созданное по решению Правительства акционерное общество, единственным акционером которого является государство, осуществляющее содержание и эксплуатацию магистральной железнодорожной сети, а также оказывающее услуги магистральной железнодорожной сети.
2. Национальная железнодорожная компания выполняет функции оператора магистральной железнодорожной сети:
осуществляет централизованное управление и организацию перевозочного процесса;
заключает договоры с перевозчиками в соответствии с правилами пользования магистральной железнодорожной сетью.
3. Взаимоотношения Национальной железнодорожной компании и перевозчиков при организации перевозки пассажиров осуществляются на условиях договоров в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Параграф 8. Национальный железнодорожный перевозчик

Статья 156. Национальный железнодорожный перевозчик

Национальный железнодорожный перевозчик - перевозчик, статус которого определяется Правительством Республики Казахстан, выполняющий специальные и воинские перевозки и оказывающий услуги по перевозке пассажиров, багажа (грузобагажа), груза и (или) почтовых отправлений подвижным составом.

Параграф 9. Магистральная железнодорожная сеть

Статья 157. Магистральная железнодорожная сеть

1. Магистральная железнодорожная сеть является объектом железнодорожного транспорта общего пользования на всей территории Республики Казахстан, не подлежит приватизации и передается Национальной железнодорожной компании на условиях и в порядке, устанавливаемых Правительством Республики Казахстан.
2. Перевозки по магистральной железнодорожной сети осуществляется в соответствии с правилами пользования магистральной железнодорожной сетью.
3. За услуги магистральной железнодорожной сети перевозчик вносит оператору магистральной железнодорожной сети плату в размере, установленном в соответствии с транспортным законодательством Республики Казахстан.
4. При отсутствии возможности предоставления перевозчикам в пользование магистральной железнодорожной сети на конкретном направлении движения поездов в связи с ограничением ее пропускной способности перевозка осуществляется на конкурсной основе в порядке, предусмотренном правилами недискриминационного доступа перевозчиков к услугам магистральной железнодорожной сети, если иное не установлено законодательством Республики Казахстан.
5. Национальная железнодорожная компания осуществляет строительство, содержание и модернизацию магистральной железнодорожной сети по программе, утвержденной Правительством Республики Казахстан.
Строительство новых магистральных путей осуществляется по решению Правительства Республики Казахстан. Строительство, эксплуатация и использование железнодорожных путей может осуществляться на основе концессионного соглашения.

Статья 158. Обязательства, возникающие при пользовании
магистральной железнодорожной сетью

В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, возникающих при пользовании магистральной железнодорожной сетью, стороны несут ответственность по основаниям и в размерах, установленных Гражданским кодексом Республики Казахстан, международными договорами Республики Казахстан, межправительственными и (или) межведомственными соглашениями, правилами пользования магистральной железнодорожной сетью, а также заключаемыми на их основе договорами.

Статья 159. Оператор магистральной железнодорожной сети

1. Оператором магистральной железнодорожной сети признается юридическое лицо, предоставляющее услуги магистральной железнодорожной сети и управляющее перевозочным процессом.
2. Оператор магистральной железнодорожной сети обязан:
1) обеспечить недискриминационный доступ к услугам магистральной железнодорожной сети и предоставить перевозчикам равное право пользования магистральной железнодорожной сетью;
2) не допускать на магистральную железнодорожную сеть подвижный состав, не соответствующий требованиям правил технической эксплуатации, безопасности движения на магистральной сети и охраны окружающей среды;
3) не допускать персонал, обслуживающий подвижной состав, к перевозочному процессу в случаях несоответствия его предъявляемым квалификационным требованиям.

Параграф 10. Подъездные пути

Статья 160. Условия эксплуатации подъездных путей

1. Подъездные пути, их сооружения и устройства должны соответствовать требованиям правил технической эксплуатации, обеспечивать пропуск подвижного состава с допустимой на магистральных путях нормой технической нагрузки.
2. Эксплуатация подъездного пути в период его строительства или проведения неотложных ремонтных работ может осуществляться на условиях краткосрочного договора.
3. Инструкция о порядке обслуживания и организации движения на подъездном пути разрабатывается и утверждается в соответствии с правилами перевозок.
4. Ветвевладелец на каждый подъездной путь должен иметь технический паспорт, подробный продольный профиль пути, чертежи искусственных сооружений и масштабную схему плана с нанесенными на ней местами погрузки-выгрузки (разгрузки), с указанием специализации путей и складских помещений, оформленные предприятием, имеющим государственную лицензию на изготовление данных документов.

Статья 161. Примыкание подъездных путей

1. Примыкание подъездных путей к магистральным и станционным путям осуществляется с разрешения уполномоченного органа.
2. Примыкание вновь строящихся подъездных путей к существующим подъездным путям допускается с согласия ветвевладельца.
3. В случае примыкания вновь строящихся подъездных путей или увеличения объемов перевозок на действующем подъездном пути строительство подъездных путей, железнодорожных станций, развитие существующих железнодорожных станций магистральной железнодорожной сети могут осуществляться за счет средств инициатора строительства.

Статья 162. Услуги подъездных путей

1. Ветвевладельцы вправе оказывать участникам перевозочного процесса услуги подъездных путей для пропуска, стоянки подвижного состава, подачи-уборки и накатки-выкатки вагонов, контейнеров, осуществления операций по приему, погрузке (разгрузке), выдаче грузов, маневровой работе и иных операций на основании договора по оказанию услуг подъездных путей.
2. За оказание услуг подъездных путей ветвевладельцы взимают плату в соответствии с транспортным законодательством Республики Казахстан.
3. Ветвевладельцы обязаны обеспечить участникам перевозочного процесса равное право пользования услугами подъездных путей.

Статья 163. Особенности проверки соблюдения требований
безопасности движения по подъездному пути

1. Оператор магистральной железнодорожной сети вправе проверять соблюдение требований безопасности движения по подъездному пути, а также соблюдение требований безопасности при осуществлении деятельности по погрузке (разгрузке) и маневровой работе.
2. При обнаружении на подъездном пути уполномоченным органом, оператором магистральной железнодорожной сети неисправностей, угрожающих безопасности движения, сохранности подвижного состава, контейнеров, грузов, составляется акт о выявленных нарушениях.
На основании указанного акта ветвевладелец обязан приостановить оказание услуг подъездных путей.
В случае неустранения ветвевладельцем выявленных нарушений в сроки, указанные в акте, оператор магистральной железнодорожной сети вправе прекратить подачу и уборку подвижного состава на подъездные пути.
3. В случае неустранения выявленных нарушений в сроки, указанные в акте, уполномоченный орган принимает решение о прекращении дальнейшей эксплуатации подъездного пути. После устранения выявленных нарушений допускается возобновление эксплуатации подъездного пути на основании решения уполномоченного органа.
4. О каждом случае приостановления подачи и уборки подвижного состава и контейнеров, маневровой работы на подъездных путях оператор магистральной железнодорожной сети или перевозчик обязан письменно уведомить и направить акт о нарушении безопасности на подъездном пути в уполномоченный орган в срок не позднее суток с момента составления акта.
В указанном случае ветвевладелец несет полную имущественную ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств по договорам, в том числе по договорам с контрагентом.

Статья 164. Обязательное исполнение распоряжений
оператора магистральной железнодорожной
сети на подъездных путях

Работники, исполняющие служебные обязанности на подъездных путях, обязаны выполнять распоряжения оператора магистральной железнодорожной сети по вопросам организации маневровой работы.

Статья 165. Договоры на оказание услуг подъездных путей

1. Взаимоотношения участников перевозочного процесса по оказанию услуг подъездных путей определяются договором.
2. Ветвевладелец не вправе в одностороннем порядке:
1) изменять условия договора на оказание услуг подъездных путей;
2) расторгать договор на оказание услуг подъездных путей;
3) совершать иные действия, нарушающие принцип равного доступа участников перевозочного процесса, за исключением случаев нарушения ими договора на оказание услуг подъездных путей.
3. Споры, возникающие при заключении договоров на эксплуатацию подъездного пути, подачу-уборку вагонов, а также разногласий по их изменению и дополнению подлежат досудебному урегулированию в порядке и сроки, предусмотренные правилами перевозок.

Статья 166. Ответственность за сохранность вагонов и
контейнеров на подъездных путях

Ответственность за сохранность груза и подвижного состава на подъездных путях несет принявшая сторона.
Ответственность контрагента перед ветвевладельцем определяется теми же правилами, по которым перед перевозчиком отвечает ветвевладелец.

Статья 167. Учет времени нахождения вагонов и
контейнеров на подъездных путях

Учет времени нахождения вагонов, контейнеров на подъездных путях осуществляется в соответствии с правилами перевозок. Место и порядок приема вагонов, контейнеров на подъездных путях устанавливаются договором.

Глава 11. Особенности государственного регулирования и
контроля в сфере воздушного транспорта

Параграф 1. Государственное регулирование гражданской авиации

Статья 168. Государственное управление и контроль
в сферах гражданской авиации

1. Государственное управление в сфере гражданской, экспериментальной авиации и контроль за деятельностью гражданской, экспериментальной авиации осуществляет уполномоченный орган.
Государственное управление и контроль в сфере государственной авиации в пределах своей компетенции осуществляет уполномоченный орган в сфере обороны.
2. Взаимодействие уполномоченного органа и уполномоченного органа в сфере обороны осуществляет межведомственная комиссия, создаваемая по решению указанных государственных органов.
3. В соответствии с требованиями Международной организации гражданской авиации (ИКАО) уполномоченный орган осуществляет выдачу следующих документов:
сертификат эксплуатанта гражданских воздушных судов и воздушных судов сверхлегкой авиации;
сертификат типа;
сертификат годности аэродрома;
сертификат летной годности;
сертификат экземпляра.
Выдача указанных документов не регулируется законодательством Республики Казахстан в области технического регулирования.

Статья 169. Компетенция уполномоченного органа по
вопросам регулирования и контроля в сфере
гражданской авиации

1. К компетенции уполномоченного органа относятся:
1) разработка нормативных правовых актов, регулирующих деятельность гражданской авиации;
2) осуществление международного сотрудничества, в том числе представительства Республики Казахстан в международных организациях гражданской авиации;
3) реализация международных договоров Республики Казахстан в сфере гражданской авиации;
4) сертификация и выдача сертификатов эксплуатанта гражданских воздушных судов и воздушных судов сверхлегкой авиации, сертификатов типа, сертификатов годности аэродрома, сертификатов летной годности и сертификатов экземпляра;
5) утверждение расписания маршрутов регулярных перевозок;
6) утверждение маршрутов в межобластном, внутриобластном сообщениях;
7) выдача разрешений на выполнение международных нерегулярных авиаперевозок, а также утверждение правил выдачи и оснований для отказа в выдаче разрешений на выполнение международных нерегулярных перевозок воздушным транспортом;
8) введение временного управления по согласованию с Правительством Республики Казахстан и формирование временной администрации и контроль за ее деятельностью;
9) утверждение правил контроля технической эксплуатации гражданских воздушных судов;
10) определение условий эксплуатации маршрутов воздушной перевозки;
11) выдача свидетельств на маршруты воздушной перевозки;
12) разработка технических регламентов в сфере гражданской авиации;
13) государственная регистрация гражданских воздушных судов Республики Казахстан, прав на них и сделок с ними;
14) утверждение порядка определения годности аэродромов сверхлегкой авиации и проведение аттестации авиационного персонала сверхлегкой авиации;
15) разработка порядка определения назначенного и национального воздушного перевозчика;
16) ведение учета нарушений требований безопасности полетов и авиационной безопасности;
17) рассмотрение в пределах своей компетенции дел об административных правонарушениях;
18) организация научных исследований в сфере гражданской авиации;
19) утверждение программ переподготовки авиационного персонала;
20) утверждение квалификационных требований к должности руководителя и специалистов служб авиационного персонала;
21) утверждение правил выдачи и продления удостоверений годности наземных радиоэлектронных средств гражданской авиации и выдача таких удостоверений;
22) утверждение нормативных правовых актов, определяющих порядок обеспечения безопасности труда и производственной санитарии в сфере гражданской авиации, а также по аэронавигационному обслуживанию полетов;
23) утверждение нормативных правовых актов, регулирующих аэропортовскую деятельность в пределах своей компетенции;
24) утверждение нормативных правовых актов по проведению аварийно-спасательных работ в сфере гражданской авиации;
25) утверждение правил списания воздушных судов;
26) выдача идентификационных карточек международного образца должностным лицам уполномоченного органа, осуществляющим инспекционное обследование и инспекционную проверку в сфере гражданской авиации, членам экипажей, бортпроводникам, инженерно-техническому составу, обеспечивающим техническое сопровождение полетов, имеющим действующие свидетельства авиационного персонала и персоналу, обеспечивающему безопасность воздушного судна в полете, после согласования с органами национальной безопасности;
27) аккредитация иностранных авиакомпаний, их филиалов и представительств, действующих на территории Республики Казахстан;
28) утверждение перечня операций, входящих в виды аэропортовской деятельности;
29) разработка норм годности к эксплуатации и методики оценки соответствия нормам годности к эксплуатации гражданских аэродромов Республики Казахстан;
30) выдача, по согласованию с компетентными государственными органами, временных разрешений на прием, выпуск и обслуживание воздушных судов, выполняющих полеты в международном сообщении с (в) аэропортов, не допущенных к полетам в международном сообщении;
31) государственная регистрация и ведение государственного реестра аэродромов гражданской и экспериментальной авиации, а также аэродромов совместного использования и совместного базирования;
32) разработка порядка сертификации и выдачи сертификатов эксплуатанта гражданских воздушных судов и воздушных судов сверхлегкой авиации, сертификатов типа, сертификатов годности аэродрома, сертификатов летной годности и сертификатов экземпляра;
33) утверждение образцов формы одежды (без погон) и знаков различия, порядка ношения форменной одежды, норм обеспечения и перечня должностей и профессий работников гражданской авиации, имеющих право ее ношения;
34) исполнение налогового законодательства Республики Казахстан в части обеспечения взимания сборов за государственную регистрацию гражданских воздушных судов, прав на них и сделок с ним.
2. Должностные лица уполномоченного органа имеют право:
1) давать указания и инспекторские предписания по вопросам обеспечения авиационной безопасности и безопасности полетов, должностным лицам организаций гражданской авиации и эксплуатантам с установлением сроков их выполнения;
2) запрашивать от должностных лиц организаций гражданской авиации и эксплуатантов необходимую информацию, документы, в том числе финансовые, а также требовать объяснения и материалы, необходимые для выполнения своих функций;
3) проверять свидетельства авиационного персонала, судовую, полетную, аэродромную и иную документацию;
4) проверять наличие бортовой документации, а также соответствие гражданских воздушных судов, включая иностранные, требованиям летной годности.

Статья 170. Авиакомпании

1. Авиакомпании, осуществляющие перевозку пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений и (или) выполняющие авиационные работы гражданскими воздушными судами, создаются только в форме акционерного общества в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан, с учетом особенностей, предусмотренных настоящим Кодексом, за исключением авиакомпаний, осуществляющих авиационные работы, согласно перечню авиационных работ, определяемому Правительством Республики Казахстан.
2. Официальный статус авиакомпании определяется государственной регистрацией юридического лица в органах юстиции, наличием сертификата эксплуатанта, выдаваемых уполномоченным органом.
Ни одно юридическое лицо, не имеющее официального статуса авиакомпании, не может именоваться "авиакомпанией" или характеризовать себя как осуществляющее авиационные услуги и (или) работы.
3. Иностранные авиакомпании осуществляют свою деятельность на территории Республики Казахстан в соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными договорами Республики Казахстан.
Иностранные авиакомпании, иностранные организации, осуществляющие деятельность в сфере гражданской авиации, их филиалы и представительства, действующие на территории Республики Казахстан, подлежат аккредитации в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
Уполномоченный орган отказывает в аккредитации иностранным авиакомпаниям, их филиалам и представительствам, действующим на территории Республики Казахстан, в случаях:
1) прекращения действия соглашения, заключенного Республикой Казахстан с иностранным государством, или на ином основании, определенном условиями такого соглашения относительно открытия иностранных авиакомпаний, их филиалов и представительств, действующих на территории Республики Казахстан;
2) несоблюдения порядка и условий аккредитации иностранных авиакомпаний, их филиалов и представительств, действующих на территории Республики Казахстан.
Срок аккредитации иностранных авиакомпаний не превышает тридцати дней со дня представления всех необходимых для аккредитации документов.
4. В случае неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств по перевозке пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений авиакомпании несут ответственность, установленную настоящим Кодексом, Гражданским Кодексом Республики Казахстан, и иными законодательными актами Республики Казахстан, а также соглашениями сторон.

Статья 171. Воздушные перевозки

1. Воздушные перевозки осуществляются в международном сообщении, маршруты которых определяются в соответствии с международными договорами Республики Казахстан и внутренних авиамаршрутов, утверждаемых уполномоченным органом.
Распределение авиамаршрутов осуществляется на конкурсной основе.
2. Регулярные перевозки по авиамаршрутам, осуществляемые на основании решений Правительства Республики Казахстан или уполномоченного им государственного органа, а также перевозки, осуществляемые на основании решений местных исполнительных органов областей (города республиканского значения, столицы), не обеспечивающие уровень дохода, необходимый для эффективного функционирования авиамаршрута, подлежат субсидированию за счет средств, предусмотренных в соответствующем бюджете.
3. Свидетельство на авиамаршрут удостоверяет право авиакомпании выполнять перевозки пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений на определенном авиамаршруте.
Свидетельство на авиамаршрут выдается уполномоченным органом с указанием вида перевозки и срока действия указанного свидетельства. Свидетельство на авиамаршрут является неотчуждаемым и не передается другим физическим или юридическим лицам. На один авиамаршрут может быть выдано несколько свидетельств. В выдаче свидетельства на авиамаршрут может быть отказано в случае, если авиакомпания не располагает финансовыми средствами, необходимыми для обеспечения полетов, в соответствии с утвержденным расписанием в течение месяца без учета предполагаемого дохода.
Свидетельство на авиамаршрут может быть отозвано уполномоченным органом в случаях нарушения условий, в соответствии с которыми это свидетельство было выдано.
4. Выполнение международных нерегулярных полетов осуществляется только с разрешения уполномоченного органа.
5. Условия предоставления свободы воздуха, права на перевозку в отношении назначенного перевозчика другого государства или государств определяются международными соглашениями о воздушном сообщении.

Статья 172. Национальный воздушный и назначенный
воздушный перевозчики

Назначенный перевозчик - воздушный перевозчик, назначенный Правительством Республики Казахстан для осуществления воздушных перевозок в соответствии с двусторонним международным соглашением о воздушном сообщении.
Национальный воздушный перевозчик - воздушный перевозчик, назначенный Правительством Республики Казахстан для осуществления регулярных и нерегулярных авиаперевозок в международном сообщении.
Национальный перевозчик определяется Правительством Республики Казахстан из числа перевозчиков на конкурсной основе, и которому предоставляется приоритет при эксплуатации маршрутов перевозок в международном сообщении.

Статья 173. Аудит организаций гражданской авиации

Организации гражданской авиации обязаны проводить ежегодный аудит. Данное требование не распространяется на авиакомпании, осуществляющие авиационные работы по перечню, определяемому Правительством Республики Казахстан.

Статья 174. Государственная регистрация гражданских и
государственных воздушных судов Республики
Казахстан, прав на них и сделок с ними

1. Гражданские и государственные воздушные суда подлежат обязательной государственной регистрации. Гражданские воздушные суда регистрируются уполномоченным органом в Государственном реестре гражданских воздушных судов Республики Казахстан. Государственные воздушные суда регистрируются уполномоченным органом в сфере обороны в Реестре государственных воздушных судов Республики Казахстан.
Владельцу воздушного судна, внесенного в соответствующий реестр, выдается свидетельство о государственной регистрации.
2. Права на гражданские воздушные суда Республики Казахстан и сделки, совершаемые с ними, подлежат обязательной государственной регистрации уполномоченным органом в Государственном реестре гражданских воздушных судов Республики Казахстан.
Правила государственной регистрации (перерегистрации) гражданских воздушных судов Республики Казахстан, прав на них и сделок с ними и выдачи свидетельств о государственной регистрации гражданских воздушных судов Республики Казахстан, прав на них и сделок с ними, порядок ведения Государственного реестра гражданских воздушных судов Республики Казахстан определяются Правительством Республики Казахстан.
3. Порядок государственной регистрации воздушных судов сверхлегкой авиации определяется Правительством Республики Казахстан.
Правила ведения Реестра государственных воздушных судов Республики Казахстан и порядок выдачи свидетельства о государственной регистрации определяются уполномоченным органом в сфере обороны.
4. Экспериментальные воздушные суда состоят на учете в уполномоченном органе без занесения в Государственный реестр.
5. Иностранное воздушное судно вносится в соответствующий реестр Республики Казахстан только после исключения его из реестра воздушных судов соответствующего иностранного государства. Не признается занесение воздушного судна Республики Казахстан в реестр воздушных судов любого иностранного государства, если это судно не исключено в установленном порядке из соответствующего реестра Республики Казахстан.

Статья 175. Временное управление

1. В случае угрозы интересам национальной безопасности, жизни и здоровью людей, в целях обеспечения стабильности функционирования гражданской авиации уполномоченный орган по согласованию с Правительством Республики Казахстан имеет право вводить временное управление в отношении эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении.
Временное управление эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, представляет собой принудительное проведение комплекса административных, юридических, финансовых, организационно-технических и других мероприятий и процедур в отношении эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении.
В случае приостановления действия лицензии временное управление вводится на срок приостановления действия лицензии.
2. Временное управление эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, осуществляется временной администрацией.
Временное управление эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, осуществляется за счет его средств.
3. За ущерб, причиненный эксплуатанту аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, незаконными действиями (бездействием) в период временного управления, члены временной администрации несут ответственность, установленную законодательными актами Республики Казахстан.
4. Решение уполномоченного органа о введении временного управления эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, оформляется приказом и должно содержать следующее:
1) наименование эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, его местонахождение и адрес;
2) основание для введения временного управления;
3) начало действия и срок временного управления;
4) предписание руководящим работникам эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению в международном сообщении авиарейсов, находящегося в режиме временного управления, о подготовке отчета о своей работе и представлении данных документов временной администрации.
5. Решение о введении временного управления может быть обжаловано в судебном порядке собственником, эксплуатантом аэропорта или лицом, уполномоченным общим собранием акционеров эксплуатанта.
6. Решение уполномоченного органа о введении временного управления публикуется в течение трех рабочих дней за счет средств, указанных в части второй пункта 2 настоящей статьи, не менее чем в двух республиканских средствах массовой информации на государственном и русском языках.

Статья 176. Временная администрация

1. Уполномоченный орган формирует временную администрацию, в состав которой могут быть включены представители собственника и эксплуатанта аэропорта, в отношении которого вводится временное управление.
2. На период действия временного управления эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении:
1) все полномочия по управлению эксплуатантом аэропорта переходят к временной администрации;
2) приостанавливаются права эксплуатанта по управлению аэропортом, допущенным к осуществлению авиарейсов в международном сообщении;
3) приостанавливаются полномочия органов управления эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, и его руководящих работников;
4) сделки, совершенные от имени и за счет эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, без ведома и письменного согласия временной администрации, признаются недействительными.
3. Временная администрация вправе:
1) в пределах компетенции, определенной настоящим Кодексом, самостоятельно принимать решения по всем вопросам деятельности эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении;
2) заключать договоры и подписывать документы от имени эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении;
3) осуществлять представительство от имени и в интересах эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, в том числе и в суде;
4) привлекать независимых экспертов для оценки производственных вопросов, связанных с эксплуатацией аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении;
5) издавать на период временного управления эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, приказы в пределах компетенции в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. В течение срока временного управления эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, контроль за деятельностью временной администрации осуществляет уполномоченный орган, который вправе:
1) определять основные направления деятельности временной администрации в период временного управления эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении;
2) требовать представления временной администрацией информации о ее деятельности и деятельности эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
3) заслушивать и утверждать отчет временной администрации о проделанной работе.
5. Иные вопросы формирования временной администрации, организации ее деятельности определяются законодательством Республики Казахстан.
6. Трудовые отношения членов временной администрации и работников организаций гражданской авиации регулируются трудовым законодательством Республики Казахстан.

Статья 177. Прекращение временного управления

1. Временное управление эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, прекращается по следующим основаниям:
1) истечению установленного решением уполномоченного срока временного управления;
2) принятию уполномоченным органом решения о досрочном завершении временного управления;
3) вступлению в законную силу решения суда.
2. Прекращение временного управления эксплуатантом аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов (в том числе и досрочных) в международном сообщении, в связи с устранением причин, повлекших его введение, влечет за собой отмену всех ограничений в отношении данного эксплуатанта аэропорта, допущенного к осуществлению авиарейсов в международном сообщении, установленных уполномоченным органом или временной администрацией.

Статья 178. Особенности деятельности служб авиационной
безопасности аэропортов и авиакомпаний

1. Каждый аэропорт и авиакомпания обязаны иметь в своей структуре службу авиационной безопасности, укомплектованную соответствующими необходимыми техническими средствами и кадровым составом. Деятельность служб авиационной безопасности организаций гражданской авиации осуществляется во взаимодействии с уполномоченным органом, органами национальной безопасности, правоохранительными и иными государственными органами Республики Казахстан в соответствии с их компетенцией.
Персональную ответственность за обеспечение авиационной безопасности несут первый руководитель аэропорта и авиакомпании, а также руководители служб авиационной безопасности.
2. Все организации гражданской авиации обязаны создать необходимые условия службе авиационной безопасности для выполнения возложенных на них задач по обеспечению авиационной безопасности. Организации гражданской авиации не имеют права препятствовать исполнению служебных обязанностей службой авиационной безопасности.
3. Службы авиационной безопасности аэропортов и авиакомпаний обязаны обеспечить защиту от актов незаконного вмешательства в деятельность организаций гражданской авиации в соответствии с установленными правилами по авиационной безопасности.
4. Руководителем службы авиационной безопасности может быть только гражданин Республики Казахстан. Назначение и освобождение руководителя службы авиационной безопасности аэропортов и авиакомпаний проводятся по согласованию с уполномоченным органом и органами национальной безопасности Республики Казахстан.
5. Квалификационные требования к должностям руководителя и специалистов служб авиационной безопасности организаций гражданской авиации устанавливает уполномоченный орган по согласованию с органами национальной безопасности Республики Казахстан.

Параграф 2. Правовое положение авиационного персонала

Статья 179. Классификация авиационного персонала

К авиационному персоналу относятся лица, деятельность которых связана с организацией, выполнением, обеспечением полетов и обслуживанием воздушного движения.
Авиационный персонал, в зависимости от принадлежности к видам авиации, подразделяется на авиационный персонал гражданской, государственной и экспериментальной авиации.
Перечни должностей авиационного персонала гражданской, государственной и экспериментальной авиации устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 180. Подготовка и допуск к профессиональной
деятельности авиационного персонала

Подготовка к профессиональной деятельности авиационного персонала производится в зарегистрированных в установленном порядке учреждениях образования.
Лицо, относящееся к авиационному персоналу, допускается к самостоятельной профессиональной деятельности лишь при условии, что у него имеется свидетельство (сертификат), на право осуществлять профессиональную деятельность, подтверждающие наличие у него необходимых знаний и навыков, а также соответствие его здоровья установленным требованиям.
Особенности режима рабочего времени авиационного персонала гражданской и экспериментальной авиации, непосредственно связанного с безопасностью полетов, устанавливаются уполномоченным органом в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан.
Уполномоченный орган утверждает перечень должностей и профессий авиационного персонала гражданской и экспериментальной авиации, подлежащего аттестации.
Лица, не прошедшие аттестацию, к выполнению профессиональных обязанностей не допускаются.

Статья 181. Признания свидетельства авиационного
персонала иностранного государства

Свидетельства авиационного персонала, выданные иностранными государствами, признаются в Республике Казахстан действительными при условии, что требования, в соответствии с которыми такие свидетельства выданы, отвечают минимальным стандартам, установленным Международной организацией гражданской авиации (ИКАО), или превышают их.

Статья 182. Экипаж воздушного судна

Экипаж воздушного судна - это лица авиационного персонала, которым в порядке, определенным уполномоченным органом или уполномоченным органом в сфере обороны, поручено исполнение определенных обязанностей по управлению и обслуживанию воздушного судна при выполнении полетов.
Состав экипажей гражданских и государственных воздушных судов в зависимости от типа и назначения воздушных судов, целей и условий их эксплуатации определяется разработчиком и заказчиком и указывается в документах по летной эксплуатации воздушного судна каждого типа.
Полет гражданского воздушного судна при неполном составе экипажа не допускается.

Статья 183. Права членов экипажа гражданского воздушного
судна и обязанности эксплуатанта по их
обеспечению

При выполнении задания на полет каждый член экипажа имеет право отказаться от его выполнения, если, по его мнению, имеется обоснованное опасение за благополучное завершение полета.
Эксплуатант обязан возместить ущерб, причиненный члену экипажа в случае увечья или иного повреждения его здоровья, наступившего в связи с исполнением им своих обязанностей при полете воздушного судна, в части, превышающей сумму получаемого им пособия или пенсии, назначенной ему после повреждения его здоровья, и фактически получаемой им заработной платы. Эксплуатант обязан возместить убытки в случае смерти члена экипажа, наступившей в связи с исполнением служебных обязанностей с начала предполетной подготовки до окончания послеполетного разбора, в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 184. Командир воздушного судна

1. Командиром воздушного судна может быть только лицо, имеющее специальность пилота (летчика) и в установленном порядке имеющее право самостоятельного управления воздушным судном данного типа.
Командир воздушного судна руководит деятельностью экипажа, обеспечивает дисциплину и порядок на воздушном судне, соблюдение правил полетов и эксплуатации судна.
2. В процессе своей профессиональной деятельности командир гражданского воздушного судна принимает любые необходимые решения и меры для обеспечения безопасности полета, сохранность воздушного судна и находящихся на его борту людей и имущества, в соответствии с правами, определенными Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан.

Статья 185. Руководящие работники организации
гражданской авиации, обеспечивающие
безопасность полетов

Руководящими работниками организации гражданской авиации, обеспечивающими безопасность полетов, признаются: руководитель летной службы, старший пилот, начальник инспекции по безопасности полетов, руководитель инженерно-авиационной службы.
Руководящие работники назначаются на должность по согласованию с уполномоченным органом.
Руководящие работники, обеспечивающие безопасность полетов, могут исполнять свои обязанности без получения согласия уполномоченного органа не более трех месяцев.

Параграф 3. Воздушные суда

Статья 186. Классификация воздушных судов

Воздушные суда в зависимости от принадлежности к видам авиации подразделяются на:
1) гражданские;
2) государственные;
3) экспериментальные.
Гражданские и экспериментальные воздушные суда могут находиться в частной собственности юридических и физических лиц.

Статья 187. Сертификация типа гражданского воздушного
судна

1. Гражданское воздушное судно новой конструкции (нового типа), должно быть сертифицировано на соответствие его действующим в Республике Казахстан нормам летной годности, и иметь сертификат типа, после прохождения им заводских, государственных и эксплуатационных испытаний.
Сертификат типа выдает уполномоченный орган.
Владельцем сертификата типа является разработчик воздушного судна.
В случае изменения утвержденной конструкции типа (типовой конструкции) воздушного судна или изменения его эксплуатационно-технической документации, влияющих на летную годность, этот тип воздушного судна должен пройти дополнительную сертификацию и получить дополнение к сертификату типа.
2. Сертификация гражданских воздушных судов, а также контроль за их соответствием нормам годности осуществляются по правилам сертификации гражданских воздушных судов Республики Казахстан, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
3. Сертификат типа может быть аннулирован или его действие может быть временно прекращено выдавшим его государственным органом в случае выявления недостатков, угрожающих безопасности полетов.
4. Сертификат типа, выданный иностранным государством, признается уполномоченным органом действительным при условии, что требования, в соответствии с которыми он выдан, отвечают требованиям законодательства Республики Казахстан.

Статья 188. Сертификация экземпляра гражданского
воздушного судна

Каждый изготовленный в Республике Казахстан экземпляр гражданского воздушного судна должен быть сертифицирован на соответствие его конструкции, характеристик и эксплуатационно-технической документации требованиям, предусмотренным правилами сертификации гражданских воздушных судов Республики Казахстан.
После регистрации воздушного судна в государственном реестре гражданских воздушных судов Республики Казахстан владелец такого судна должен получить в уполномоченном органе соответствующее удостоверение (сертификат) о годности его к выполнению полетов в качестве бортового документа.
Сертификация экземпляра гражданского воздушного судна осуществляется органом по сертификации услуг в сфере гражданской авиации, имеющего собственные или на договорных условиях испытательные лаборатории (Центры). Выдачу сертификата экземпляра гражданского воздушного судна осуществляет уполномоченный орган.

Статья 189. Сертификация в сфере сверхлегкой авиации

Сертификация в сфере сверхлегкой авиации осуществляется органом по сертификации услуг в сфере гражданской авиации, аккредитованным уполномоченным органом, при участии разработчика типа воздушных судов сверхлегкой авиации.
Выдача сертификатов летной годности воздушных судов сверхлегкой авиации, а также контроль за поддержанием летной годности в процессе эксплуатации осуществляются в порядке, предусмотренном правилами сертификации в сфере сверхлегкой авиации, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.

Статья 190. Признание сертификата летной годности
иностранного воздушного судна

Сертификат летной годности воздушного судна, выданный иностранным государством, признается уполномоченным органом действительным в Республике Казахстан в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, при условии, что требования, в соответствии с которыми он выдан или ему придана сила, отвечают требованиям законодательства Республики Казахстан.

Статья 191. Обозначения, наносимые на воздушные суда

При регистрации воздушным судам присваиваются государственные и регистрационные опознавательные знаки, которые наносятся на эти суда.
Помимо государственных и регистрационных опознавательных знаков на воздушные суда наносятся дополнительные знаки (символы, надписи, эмблемы).
Эти знаки наносятся на воздушные суда таким образом, чтобы не затруднять визуальное опознавание государственных и регистрационных опознавательных знаков.
Порядок нанесения государственных и регистрационных опознавательных и дополнительных знаков на гражданские и экспериментальные воздушные суда определяется уполномоченным органом.

Статья 192. Исключение из реестра

Гражданское воздушное судно исключается из государственного реестра Республики Казахстан в случаях:
1) списания или снятия гражданского воздушного судна с эксплуатации;
2) продажи или передачи гражданского воздушного судна в установленном порядке иностранному государству, иностранному юридическому или физическому лицу;
3) в случае перевода гражданского воздушного судна в разряд экспериментальных;
4) в других случаях, предусмотренных Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан.
При исключении гражданских воздушного судна из государственного реестра Республики Казахстан свидетельство о регистрации судна и все записи, сделанные в отношении этого судна в государственном реестре, теряют силу.

Статья 193. Допуск к эксплуатации

Гражданское воздушное судно допускается к эксплуатации лишь после установления соответствия действующему техническому регламенту летной годности гражданских воздушных судов и получении сертификата летной годности.
Правила выдачи сертификата летной годности устанавливаются Правительством Республики Казахстан. Обслуживание (ремонт) воздушных судов производится только сертифицированными центрами обслуживания.
Содержание воздушного судна в состоянии, соответствующем требованиям технического регламента летной годности, возлагается на эксплуатанта.
Контроль за соответствием состояния воздушного судна требованиям технического регламента летной годности осуществляет уполномоченный орган.

Статья 194. Сертификат эксплуатанта гражданских
воздушных судов

1. Сертификат эксплуатанта выдается уполномоченным органом юридическим и физическим лицам Республики Казахстан. При этом обязательными условиями для получения такого сертификата являются наличие сертифицированных собственных или арендованных воздушных судов, летных и технических служб (собственных или использованных на договорных началах), авиационного персонала, обеспечивающего летную и техническую эксплуатацию, руководящего состава и документов, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, а также осуществление обязательного страхования в соответствии с требованиями законодательных актов Республики Казахстан об обязательных видах страхования.
Уполномоченный орган вправе отказать в выдаче, отозвать, приостановить действие сертификата у его обладателя при несоблюдении последним требований настоящего Кодекса и правил сертификации эксплуатантов, утверждаемых Правительством Республики Казахстан.
Отказ в выдаче сертификата эксплуатанта по мотивам нецелесообразности запрещается.
Отказ в выдаче сертификата может быть обжалован в суд по месту нахождения органа, отказавшего в выдаче сертификата.
Сертификат эксплуатанта не подлежит передаче другому лицу и остается в силе до тех пор, пока его действие в установленном порядке не будет приостановлено или изъято.
Порядок выдачи сертификата эксплуатанта устанавливается Правительством Республики Казахстан.
В отношении иностранных граждан или юридических лиц уполномоченным органом в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, признаются сертификат эксплуатанта или аналогичные им документы, выдаваемые компетентными властями иностранного государства и отвечающие требованиям, установленным в Республике Казахстан.

Статья 195. Признание сертификата эксплуатанта
недействительным или ограничение
деятельности эксплуатанта

Сертификат эксплуатанта недействителен, если:
истек срок, на который он выдан;
не внесены в установленные законодательством Республики Казахстан сроки, соответствующие дополнения и изменения в сертификат эксплуатанта и приложения к нему, связанные с изменением деятельности эксплуатанта и влияющие на условия, в соответствии с которыми он был выдан;
эксплуатант не произвел обязательное страхование в соответствии с требованиями законодательных актов Республики Казахстан об обязательных видах страхования.
При несоответствии эксплуатанта установленным требованиям или несоблюдении положений настоящего Кодекса или других законодательных и нормативных правовых актов Республики Казахстан деятельность эксплуатанта ограничивается или же сертификат эксплуатанта признается недействительным в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.

Статья 196. Проведение работ по сертификации

Проведение работ по сертификации, предусмотренных настоящим Законом, осуществляется за счет средств заявителя в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 197. Аренда воздушного судна

Собственник воздушного судна Республики Казахстан вправе сдать в аренду судно с экипажем или без экипажа казахстанскому или иностранному эксплуатанту.
Срок аренды, характер использования судна, размеры арендной платы, возможность последующего перехода судна в собственность арендатора и другие условия определяются договором между собственником воздушного судна (арендодателем) и арендатором.
Аналогичный порядок применяется и в случаях аренды эксплуатантом Республики Казахстан иностранного воздушного судна.

Параграф 4. Полеты воздушных судов, их безопасность

Статья 198. Правила выполнения полетов

Полеты воздушных судов над территорией Республики Казахстан выполняются в соответствии с Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.

Статья 199. Судовые документы

На воздушном судне при выполнении полетов должны находится судовые документы, предусмотренные Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан.

Статья 200. Подготовка к полету

Полету воздушного судна должна предшествовать подготовка воздушного судна, его экипажа и другого авиационного персонала, аэродромов взлета и посадки.
Правила подготовки к полетам и порядок получения разрешения на вылет устанавливают для гражданской и экспериментальной авиации уполномоченный орган, для государственной авиации - уполномоченный орган в сфере обороны.

Статья 201. Невмешательство в действия экипажа
воздушного судна

Лицам, находящимся на борту воздушного судна, в том числе лицам, которым оно принадлежит, запрещается вмешиваться в действия экипажа, требовать от него изменения плана и порядка выполнения полета или невыполнения указаний аэронавигационной организации.

Статья 202. Действия экипажа воздушного судна,
терпящего или потерпевшего бедствие

Экипаж воздушного судна, терпящего бедствие, должен в установленном Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан порядке подать сигнал бедствия, сообщить аэронавигационной организации о характере бедствия и принять все возможные меры к сохранению жизни и здоровья, находящихся на борту людей, имущества, а также самого воздушного судна.
Экипаж воздушного судна, потерпевшего бедствие, обязан принять все возможные меры по спасению и обеспечению безопасности находящихся на борту людей, имущества, сохранности самого воздушного судна до передачи своих полномочий компетентным органам. Все члены экипажа воздушного судна обязаны принять участие в спасании людей, имущества и воздушного судна.
Командир воздушного судна, терпящего или потерпевшего бедствие, руководит действиями лиц, находящихся на борту этого судна, до прибытия лиц, уполномоченных осуществлять такие работы.

Статья 203. Оказание помощи людям, находящимся в
опасности

Командир воздушного судна, получивший любую информацию о людях, находящихся в опасности, обязан сообщить об этом аэронавигационной организации или иному компетентному органу и, если это не представляет угрозы безопасности полета данного судна, пассажиров и экипажа, оказать возможную помощь.

Статья 204. Действия аэронавигационной организации в
случае получения информации о терпящем или
потерпевшем бедствие воздушном судне

Аэронавигационная организация при получении информации о воздушном судне, терпящем или потерпевшем бедствие, а также любую иную информацию от командира воздушного судна о людях, находящихся в опасности, обязан принять все возможные меры к оказанию необходимой помощи в порядке, определяемом Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан.

Статья 205. Техническое регулирование в сфере
обеспечения безопасности воздушных судов
и их оборудования

Объектами технического регулирования являются:
1) воздушное судно и его оборудования;
2) требования при проектировании воздушного судна и его оборудование;
3) требования при производстве воздушного судна и его оборудования;
4) требования при эксплуатации воздушного судна и его оборудования;
5) требования при транспортировке и хранении воздушного судна и его оборудования;
6) требования при реализации воздушного судна и его оборудования;
7) требования при утилизации и уничтожении воздушного судна и оборудования.

Параграф 5. Контроль за безопасностью полетов воздушных судов.
Расследование авиационных происшествий.

Статья 206. Контроль за безопасностью полетов воздушных
судов

Контроль за безопасностью полетов воздушных судов в гражданской и экспериментальной авиации осуществляется уполномоченным органом с целью предотвращения авиационных происшествий и инцидентов. В государственной авиации - уполномоченным органом в сфере обороны.

Статья 207. Организация и проведение расследования

Каждое авиационное происшествие подлежит обязательному расследованию. Расследование авиационных происшествий в гражданской, экспериментальной и государственной авиации осуществляется вневедомственной государственной комиссией с обязательным участием эксплуатанта, а также уполномоченных представителей заинтересованных государств.
Полномочия и порядок работы комиссии по расследованию авиационных происшествий, а также правила проведения служебного расследования авиационных происшествий определяются положением, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
Целью служебного расследования авиационного происшествия является установление причин события, предотвращение авиационных происшествий и выработка рекомендаций по обеспечению безопасности.

Статья 208. Сохранение вещественных доказательств

Воздушное судно, его составные части, бортовые и наземные средства объективного контроля, все предметы, находящиеся на воздушном судне, а также территория и находящиеся на ней предметы, затронутые авиационным происшествием или инцидентом, вся документация, относящаяся к производству, ремонту и эксплуатации воздушного судна и обеспечению его полета, должны сохраняться юридическими лицами и физическими в полной неприкосновенности до прибытия членов комиссии по расследованию этого авиационного происшествия, за исключением случаев, предусмотренных статьей 215 настоящего Кодекса.

Статья 209. Работа на месте авиационного происшествия

Расследование, проводимое на месте авиационного происшествия, относится к категории работ в особых условиях, приравниваемых к работам по ликвидации последствий стихийных бедствий.
Местные органы исполнительных областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения), юридические и физические лица обязаны оказывать всемерное содействие комиссии по расследованию авиационного происшествия.
Порядок обеспечения работы комиссии на месте авиационного происшествия определяется правилами проведения расследования авиационных происшествий, указанными в статье 207 настоящего Кодекса.

Статья 210. Финансирование работ, связанных с
расследованием авиационного происшествия и
порядок возмещения расходов

Все работы, связанные с расследованием, проводимым на месте авиационного происшествия, финансируются эксплуатантом.
Исследования и испытания, связанные с расследованием авиационного происшествия, проводимые научно-исследовательскими, конструкторскими, ремонтными и промышленными организациями финансируются этими организациями с последующим возмещением затрат эксплуатантом.

Параграф 6. Поиск и спасение

Статья 211. Спасание пассажиров и экипажей воздушных
судов, терпящих или потерпевших бедствие

Терпящее или потерпевшее бедствие воздушное судно подлежит немедленному поиску и спасанию в соответствии с Положением об Единой авиационной поисково-спасательной службе (ЕАПСС), утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
Указанное Положение должно предусматривать, что:
1) работы по поиску и спасанию воздушных судов любых государств, людей (пассажиров и членов экипажа), базирование поисково-спасательных сил и средств, их обеспечение и обслуживание в период проведения этих работ проводятся за счет государственного бюджета Республики Казахстан, независимо от ведомственной и государственной принадлежности воздушного судна;
2) эвакуация пассажиров, членов экипажей воздушных судов с места бедствия осуществляется силами и средствами эксплуатанта воздушного судна, потерпевшего бедствие, или иными силами и средствами с последующим возмещением расходов эксплуатантом;
3) местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения), организации обязаны оказывать любую возможную помощь в проведении поиска и спасания воздушного судна и до прибытия поисково-спасательных органов принимать необходимые меры к спасанию людей, предоставлению им медицинской и другой помощи, а также охране воздушного судна и находящихся на его борту документации, оборудования и имущества.

Статья 212. Организация поиска и спасания воздушных
судов, терпящих или потерпевших бедствие

Организацию поиска и спасания воздушных судов, терпящих или потерпевших бедствие, осуществляет Единая авиационная поисково-спасательная служба Республики Казахстан. При организации и осуществлении авиационных поисково-спасательных работ Единая авиационная поисково-спасательная служба имеет право привлекать и использовать силы и средства государственных органов в соответствии с их компетенцией, а также авиакомпаний.
Единая авиационная поисково-спасательная служба взаимодействует с органами других государств на основании международных договоров Республики Казахстан, а также координирует свою работу с другими органами Республики Казахстан, ответственными за проведение поисково-спасательных и аварийных работ в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
Для оказания необходимой помощи воздушным судам, терпящим или потерпевшим бедствие, на территорию Республики Казахстан могут допускаться:
1) поисково-спасательные силы и средства других государств;
2) владельцы и эксплуатанты этих воздушных судов;
3) власти государства, в котором зарегистрированы воздушные суда, терпящие или потерпевшие бедствие.
Порядок такого допуска устанавливается Положением об использовании воздушного пространства Республики Казахстан.

Статья 213. Оповещение о воздушных судах, терпящих
или потерпевших бедствие

Организации, имеющие средства связи, обязаны предоставлять эти средства для немедленного прохождения информации о воздушных судах, терпящих или потерпевших бедствие.
Предоставление средств связи, прием и передача информации об оказании помощи воздушному судну, терпящему или потерпевшему бедствие, его пассажирам и экипажу производится вне всякой очереди с оплатой по обыкновенному тарифу за счет средств эксплуатанта воздушного судна.
Порядок использования средств связи общего пользования для оповещения о воздушных судах, терпящих или потерпевших бедствие, устанавливается уполномоченным органом совместно с уполномоченным органом в сфере обороны.
Местные исполнительные органы областей (города республиканского значения, столицы) и районов (города областного значения) и организации обязаны обо всех известных им случаях бедствия воздушных судов немедленно сообщить Единой авиационной поисково-спасательной службе или на ближайший аэродром.

Статья 214. Аварийно-спасательные работы

Проведение аварийно-спасательных работ на территории и в районе аэродрома осуществляется силами и средствами собственников или владельцев аэродромов за счет эксплуатанта, воздушное судно которого потерпело бедствие.
Если потерпевшее бедствие воздушное судно или его части препятствуют движению железнодорожного, автомобильного, водного транспорта или полетам воздушных судов, руководитель спасательных работ обязан принять меры по перемещению воздушного судна (его частей) с целью восстановления движения транспорта или полетов, предварительно зафиксировав их расположение и общее состояние.

Статья 215. Прекращение поиска воздушного судна,
его пассажиров и экипажа

В тех случаях, когда принятые к поиску меры не дали результата, решение о прекращении поиска воздушного судна, потерпевшего бедствие, принимается председателем комиссии по расследованию по согласованию с владельцем воздушного судна и руководителем Единой авиационной поисково-спасательной службы.
Такое решение может быть принято лишь после того, когда будут иметься достаточные основания полагать, что дальнейший поиск не приведет к обнаружению воздушного судна имеющимися поисково-спасательными силами и средствами, и не осталось никакой реальной надежды на спасание оставшихся в живых людей.
Решение о прекращении поиска потерпевшего бедствие воздушного судна может быть обжаловано владельцем этого воздушного судна в судебном порядке.
Воздушное судно, поиск которого прекращен в соответствии с настоящей статьей, считается пропавшим без вести.
Признание членов экипажа и пассажиров без вести пропавшего воздушного судна безвестно отсутствующими и объявление их умершими производится в порядке, установленном действующим законодательством.

Статья 216. Поиск и спасание за пределами
территории Республики Казахстан

Поиск и спасание воздушных судов Республики Казахстан, терпящих или потерпевших бедствие за пределами территории Республики Казахстан, осуществляются с учетом требований настоящего Кодекса в соответствии с правилами выполнения поисково-спасательных работ государства, на территории которого производятся эти работы, и международных договоров Республики Казахстан.

Статья 217. Оснащение воздушных судов и подготовка
экипажа на случай бедствия

Воздушные суда должны быть оснащены бортовыми аварийно-спасательными средствами, перечень которых в зависимости от типа воздушного судна и района полета определяется уполномоченным органом для воздушных судов гражданской и экспериментальной авиации и уполномоченным органом в сфере обороны - для государственных воздушных судов согласно нормам летной годности.
Все члены экипажа воздушного судна обязаны пройти специальное обучение по программе аварийно-спасательной подготовки и оказания помощи пассажирам при возникновении на борту воздушного судна аварийной ситуации в различных физико-географических и климатических условиях, а пассажиры обязательно должны быть проинструктированы экипажем о действиях в такой ситуации и о правилах пользования индивидуальными и бортовыми аварийно-спасательными средствами.

Параграф 7. Особенности международных полетов

Статья 218. Применение паспортных, таможенных и иных
правил выполнения международных полетов
воздушных судов

На все воздушные суда, их экипажи и пассажиров, прибывающих на территорию Республики Казахстан и убывающих с ее территории или следующих транзитом, а также на их имущество, ввозимое на территорию Республики Казахстан или вывозимое с этой территории, распространяется действие паспортных, таможенных, валютных, санитарно-эпидемиологических правил и норм, устанавливаемых законодательством Республики Казахстан, если иное не вытекает из международных договоров, ратифицированных Республикой Казахстан.

Параграф 8. Воздушные перевозки

Статья 219. Право осуществления воздушных перевозок
пассажиров, багажа, грузов и почтовых
отправлений

1. Правом осуществлять воздушные перевозки пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений обладают лица, имеющие действующий сертификат эксплуатанта, выданный уполномоченным органом в установленном законодательством Республики Казахстан порядке.
2. Эксплуатант имеет право осуществлять только установленную сертификатом эксплуатанта деятельность, соблюдая установленные сертификатом условия и ограничения деятельности.
3. Эксплуатант другого государства имеет право осуществлять воздушные перевозки на территории Республики Казахстан, если уполномоченный орган признал выданный соответствующим государством сертификат эксплуатанта.

Статья 220. Основные положения в сфере воздушных
перевозок

1. Воздушные перевозки выполняются на основании договора. Каждый договор воздушной перевозки и его условия удостоверяются документом на перевозку, выдаваемым авиационной организацией либо уполномоченными лицами (агентами). Заключение договора воздушной перевозки оформляется индивидуальным или групповым перевозочным документом.
2. Порядок осуществления перевозки пассажиров, багажа, грузов и почтовых отправлений осуществляется в соответствии с Общей частью настоящего Кодекса.
3. Договор воздушной перевозки может быть прекращен по инициативе перевозчика в одностороннем порядке в случаях, если:
пассажир отказывается от специальной проверки, установленной статьей 230 настоящего Кодекса, перед полетом воздушного судна;
пассажир нарушает установленные перевозчиком правила и своими действиями создает угрозу безопасности полета воздушного судна;
это необходимо для устранения нарушений положений законодательных актов того государства, над которым будет осуществлена воздушная перевозка или в котором находится пункт отправления, место остановки или пункт назначения перевозки;
душевное, или физическое состояние, или поведение пассажира во время воздушной перевозки может создать угрозу здоровью самого пассажира или безопасности находящихся на борту воздушного судна лиц и имущества, а также неудобства другим пассажирам и вызвать возражения других пассажиров, что должно быть подтверждено медицинским заключением.
Договор воздушной перевозки пассажира прекращается и внесенная за перевозку плата возвращается в порядке, предусмотренном правилами воздушных перевозок пассажиров, багажа и груза.

Статья 221. Договор фрахтования (чартера)

1. По договору фрахтования (чартера) одна сторона (фрахтовщик) обязуется предоставить другой стороне (фрахтователю) за плату всю или часть вместимости одного или нескольких воздушных судов на один или несколько рейсов для перевозки пассажиров, багажа и грузов.
2. В договоре фрахтования (чартера) должны быть указаны наименования сторон, тип воздушного судна, цель сдачи в аренду, максимальное число перевозимых пассажиров, вес багажа, груза и почтовых отправлений, размер фрахта, пункт отправления, время и пункт назначения перевозки.
Договор фрахтования (чартера) может включать также другие условия.
3. По договору фрахтования (чартера) фрахтовщик имеет право:
не требуя дополнительной платы от фрахтователя, переносить время начала перевозки и время взлета воздушного судна в предусмотренных по плану местах посадки;
производить дополнительные посадки или изменять маршрут полета, если это необходимо для обеспечения безопасности полета воздушного судна.
4. Фрахтовщик обязан своевременно передавать всю вместимость воздушного судна и во время действия договора содержать воздушное судно в таком состоянии, чтобы его можно было использовать для предусмотренных договором целей.
5. По договору фрахтования (чартера) фрахтователь имеет право с согласия фрахтовщика передать зафрахтованное воздушное судно в субчартер.
6. Фрахтователь обязан:
1) своевременно производить предусмотренный договором платеж;
2) обеспечивать своевременную доставку пассажиров, багажа, груза и почтовых отправлений к месту вылета.

Статья 222. Международные воздушные перевозки

При международных воздушных перевозках пассажиров, багажа и грузов на гражданских воздушных судах Республики Казахстан действуют общие положения о воздушных перевозках пассажиров, багажа и грузов, если иное не вытекает из международных договоров Республики Казахстан.
Международные воздушные перевозки почтовых отправлений осуществляются с соблюдением правил международных почтовых соглашений, заключенных Республикой Казахстан.

Статья 223. Деятельность иностранных перевозчиков
на территории Республики Казахстан

Иностранные перевозчики осуществляют свою деятельность на территории Республики Казахстан согласно законодательству Республики Казахстан, международным соглашениям и договорам.

Параграф 9. Ответственность в сфере воздушных перевозок

Статья 224. Общие положения

Ответственность за неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из воздушной перевозки, в части, не регламентированной положениями настоящей главы, наступает в соответствии с главой 7 раздела 1 настоящего Кодекса.

Статья 225. Ответственность перевозчика при отмене
или задержке рейса

При отмене или задержке рейса, за исключением случаев действия непреодолимой силы перевозчик обязан по выбору пассажира:
обеспечить отправку пассажира ближайшим рейсом до пункта назначения, указанного в билете, с представлением до этого времени места в гостинице и питания;
возвратить пассажиру полную стоимость билета.

Статья 226. Ответственность за вред, возникший в
результате столкновения воздушных судов

1. Если на территории Республики Казахстан произошло столкновение двух или нескольких воздушных судов или же какое-либо из воздушных судов причинило повреждение другому воздушному судну, но столкновение не произошло, взаимная имущественная ответственность эксплуатантов воздушных судов определяется следующими условиями:
1) вред, причиненный по вине одной стороны, в полном размере возмещается этой стороной;
2) если вред причинен по вине обеих (нескольких) сторон, ответственность каждой стороны устанавливается в соответствии со степенью ее вины;
3) если вред причинен по вине обеих (нескольких) сторон и установить степень вины каждой стороны невозможно, ответственность распределяется между всеми сторонами в равной мере.
2. Если стороны не виновны в причинении вреда, ни одна из них не имеет права требовать, чтобы другая сторона возместила вред.
Ни одна из сторон, воздушные суда которых пострадали при столкновении, не считается виновной, пока не будет доказано обратное.
3. За вред, возникший вследствие того, что во время воздушной перевозки наступила смерть пассажира или здоровью пассажира причинены повреждения, а также за вред имуществу третьих лиц, находящемуся на борту воздушного судна или порученному перевозчику, имущественную ответственность по правилам настоящего Кодекса несет перевозчик, причем в случаях, установленных пунктом 1 настоящей статьи, он имеет право обратного требования (регресса) в отношении другой стороны (сторон), по вине, которой (которых) причинен вред.
4. За вред, возникший вследствие того, что в результате столкновения воздушных судов наступила смерть третьего лица, не находящегося на борту воздушного судна, причинены вред здоровью и/или имуществу третьих лиц, не находящихся на борту воздушного судна, имущественную ответственность по правилам настоящего Кодекса несет перевозчик, причем в случаях, установленных пунктом 1 настоящей статьи, он имеет право обратного требования (регресса) в отношении другой стороны (сторон), по вине, которой (которых) причинен вред.

Параграф 10. Авиационные работы

Статья 227. Порядок выполнения авиационных работ

Авиационные работы осуществляются на основе договора между эксплуатантом и заказчиком. Эксплуатант и заказчик обладают равными правами в выборе партнера.
Требования к выполнению авиационных работ устанавливаются Основными правилами полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан.

Статья 228. Тарифы на авиационные работы

Эксплуатант и заказчик при заключении договора на авиационные работы вправе устанавливать договорные тарифы (цены).

Параграф 11. Авиационная безопасность

Статья 229. Обеспечение авиационной безопасности

1. Контроль за соблюдением законов, правил и процедур, обеспечивающих защиту гражданской авиации Республики Казахстан от актов незаконного вмешательства, осуществляется уполномоченным органом и иными государственными органами в соответствии с их компетенцией.
2. Эксплуатанты воздушных судов, юридические и физические, осуществляющие прием, выпуск или обслуживание воздушных судов, обязаны принимать меры по защите авиации от незаконного вмешательства в ее деятельность в соответствии с правилами авиационной безопасности, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
3. Защита авиации от незаконного вмешательства в ее деятельность обеспечивается:
1) предотвращением доступа посторонних лиц и транспорта в контролируемую зону аэропорта;
2) охраной воздушных судов на стоянках, исключающей возможность проникновения в воздушные суда посторонних лиц;
3) исключением возможности незаконного провоза оружия, боеприпасов, взрывчатых, радиоактивных, отравляющих, легковоспламеняющихся и других опасных веществ и предметов, запрещенных к перевозкам воздушным транспортом;
4) введением особых мер предосторожности при перевозке оружия и боеприпасов, обеспечивающих их перевозку в багаже в разряженном состоянии, в изолированных от пассажиров отсеках воздушных судов;
5) специальными досмотрами воздушных судов в особых случаях;
6) оснащением воздушных судов техническими устройствами, обеспечивающими безопасную работу экипажей в полете, а также исключающими противоправное использование воздушного судна;
7) специально разработанными уполномоченным органом мерами противодействия незаконному вмешательству в деятельность авиации, а также и другими мерами, обеспечивающими авиационную безопасность.
4. Авиационная безопасность обеспечивается службами авиационной безопасности организаций гражданской авиации в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
Запрещается передавать функции службы авиационной безопасности иностранным физическим и (или) юридическим лицам, а также организациям с иностранным участием.

Статья 230. Досмотр пассажиров, ручной клади и багажа

Органам внутренних дел, таможенным органам, пограничной службе Комитета национальной безопасности Республики Казахстан в пределах своей компетенции и эксплуатантам в пределах своей компетенции, установленной законодательством Республики Казахстан, предоставляется право производить досмотр ручной клади, багажа, грузов, почтовых отправлений, бортпитания, экипажа воздушного судна и личный досмотр пассажиров воздушных судов.
Досмотр производится специально назначенными для этой цели лицами в аэропорту либо на воздушном судне.
При отказе пассажира от досмотра перевозчик вправе расторгнуть с таким пассажиром договор о воздушной перевозке.
На воздушном судне, с момента закрытия всех его внешних дверей после загрузки и до момента открытия любой из этих дверей для выгрузки, досмотр может быть произведен, независимо от согласия пассажира.
Правила производства досмотра и перечень лиц, имеющих право производить досмотр, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 231. Лица, подлежащие досмотру

Досмотр производится в отношении каждого лица, перевозимого на воздушном транспорте, за исключением должностных лиц государства по специальному Перечню, утвержденному Правительством Республики Казахстан, а также лиц, пользующихся дипломатическим иммунитетом.

Статья 232. Ответственность за нарушение норм и правил,
регламентирующих деятельность авиации

Лица, виновные в нарушении норм и правил, регламентирующих деятельность авиации, несут ответственность согласно законам Республики Казахстан.

Параграф 12. Аэропорты. Аэродромы

Статья 233. Классификация аэродромов

Классификация аэродромов, вертодромов в зависимости от их использования, размеров взлетно-посадочной полосы и несущей способности их покрытия, а также в зависимости от оборудования аэродромов средствами связи и радиотехнического обеспечения полетов определяется специальными нормативными актами в сфере гражданской авиации.
В зависимости от вида поверхности взлетно-посадочной полосы аэродромы, вертодромы могут быть с искусственным покрытием, грунтовые, снежные, ледовые и гидроаэродромы, на плавучих баржах и судах.
Аэродромы, в зависимости от принадлежности к видам авиации, подразделяются на гражданские аэродромы, аэродромы государственной авиации и аэродромы экспериментальной авиации. Кроме того, аэродромы подразделяются на аэродромы совместного использования и совместного базирования.

Статья 234. Отвод земли, строительство и реконструкция
аэродромов и аэропортов

1. Выбор участка, отвод земли, проектирование, строительство и реконструкция аэродромов, (аэропортов) производятся в соответствии с Земельным кодексом, санитарно-эпидемиологическими правилами и нормами и гигиеническими нормативами, а также нормативными актами, регулирующими строительные нормы и правила, требования, стандарты и рекомендации, предъявляемые к аэродромам и аэропортам.
2. При выборе участка, строительстве, реконструкции, ремонте и эксплуатации аэродрома (аэропорта) подрядчик и эксплуатант обязаны выполнять действующие в Республике Казахстан нормы, правила и процедуры по охране окружающей среды.

Статья 235. Эксплуатант аэропорта (аэродрома)

Эксплуатантом аэропорта (аэродрома) признается юридическое или физическое лицо Республики Казахстан, а также другого государства в соответствии с международными договорами Республики Казахстан, которое использует аэропорт (аэродром) либо на праве собственности, либо иных законных основаниях.
Эксплуатантом аэропорта (аэродрома), обслуживающим международные рейсы, может быть только юридическое лицо в форме акционерного общества.

Статья 236. Аэропортовская деятельность

В состав основных видов аэропортовской деятельности входит:
1) прием, выпуск и обслуживание гражданских воздушных судов, пассажиров, обработка багажа, грузов, почтовых отправлений, их досмотр и контроль;
2) содержание, ремонт и эксплуатация объектов аэродрома, аэропорта, аэронавигации;
3) обеспечение авиационной безопасности аэропорта, обеспечение контрольно-пропускного режима в контролируемой зоне и их противопожарное обеспечение;
4) светотехническое обеспечение полетов гражданских воздушных судов и энергоснабжение объектов аэропорта, аэродрома, аэронавигации;
5) обеспечение гражданских воздушных судов, объектов и служб аэропорта горюче-смазочными материалами и специальными жидкостями, контроль за их качеством;
6) предоставление эксплуатантам гражданских воздушных судов и другим потребителям специальных автотранспортных средств;
7) обеспечение пассажиров, экипажей питанием в аэропортах и в гражданских воздушных судах;
8) информационно-справочное обслуживание пассажиров, экипажей, населения необходимыми данными в области гражданской авиации.
В состав аэропортовской деятельности могут входить и другие виды деятельности, технологически связанные с основными и технологически не связанные с основными, необходимые для обеспечения функциональной деятельности аэропортов в соответствии с законодательством Республики Казахстан о естественных монополиях.

Статья 237. Допуск аэродромов к эксплуатации

Для допуска аэродрома к эксплуатации должно быть установлено, что он соответствует нормам годности к эксплуатации аэродромов и обеспечивает безопасность полетов воздушных судов.
Аэродром допускается к эксплуатации после получения эксплуатантом сертификата (свидетельства) о годности аэродрома и свидетельства о государственной регистрации.

Статья 238. Сертификация и регистрация аэродромов

Сертификации подлежат все классифицируемые аэродромы.
Порядок сертификации, регистрации, выдачи сертификатов годности аэродромов к эксплуатации и свидетельств о регистрации для аэродромов гражданской и экспериментальной авиации устанавливается Правительством Республики Казахстан, для аэродромов государственной авиации - уполномоченным органом в сфере обороны.
Обеспечения соответствия аэродрома требованиям, установленным для получения сертификата годности аэродрома к эксплуатации в течение всего периода его эксплуатации, возлагается на эксплуатанта.

Статья 239. Аэродромное обслуживание полетов воздушных
судов

Гражданские аэродромы (аэропорты), открытые для общего пользования, должны обеспечивать обслуживание всех воздушных судов на единообразных условиях.
Указанные единообразные условия относятся к использованию средств связи, радиотехнического обеспечения полетов и управления воздушным движением, метеорологическому обслуживанию, к обеспечению охраняемых стоянок, заправки, технического обслуживания и других видов обеспечения полетов и услуг.
Указанные аэродромы (аэропорты) могут быть закрыты для приема и выпуска воздушных судов в объявленные часы их работы только по техническим или метеорологическим условиям, угрожающим безопасности полетов.

Статья 240. Совместное использование аэродромов

Совместное использование аэродромов гражданской, государственной и экспериментальной авиации, а также аэропортов различными пользователями воздушного пространства, в том числе в качестве запасных аэродромов, осуществляется в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 241. Ликвидация и перенос аэродромов и аэропортов

Ликвидация или перенос аэродромов и аэропортов в другое место осуществляется по решению собственника на условиях и в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Глава 12. Государственное управление и регулирование
в сфере внутреннего водного транспорта

Параграф 1. Основные задачи государственного регулирования
в сфере внутреннего водного транспорта

Статья 242. Компетенция уполномоченного органа
по вопросам регулирования и контроля в сфере
внутреннего водного транспорта

К компетенции уполномоченного органа относятся:
1) разработка концепции и программ по развитию внутренних водных путей и внутреннего водного транспорта;
2) организация обеспечения безопасности судоходства, контроля за соблюдением физическими и юридическими лицами нормативных правовых актов Республики Казахстан, регулирующих деятельность внутреннего водного транспорта;
3) обеспечение внутренних водных путей в судоходном состоянии и содержание шлюзов;
4) утверждение формы Государственного судового реестра и судовой книги;
5) утверждение положения о лоцманской службе;
6) утверждение перечня участков внутренних водных путей, типов и размеров судов, подлежащих обязательной лоцманской проводке;
7) установление требований о минимальном составе экипажей судов;
8) определение квалификационных требований, предъявляемых к капитану судна, и порядка его аттестации;
9) утверждение образцов формы одежды (без погон) и знаков различия, порядка ношения форменной одежды, норм обеспечения ею и перечня должностей (профессий) работников внутреннего водного транспорта, имеющих право ее ношения;
10) утверждение положения о капитане речного порта;
11) определение порядка осуществления капитаном речного порта контроля за судами в целях обеспечения безопасности судоходства, организации и регулирования деятельности в речном порту;
12) установление порядка осуществления захода судов в речной порт и выхода их из речного порта, плавания судов в пределах акватории речного порта и стоянки в речном порту;
13) определение порядка перевозки пассажиров, багажа и грузов;
14) диспетчерское регулирование движения судов;
15) определение порядка устройства временных приспособлений и наплавных сооружений для причаливания, швартовки и стоянки судов и иных плавучих объектов, посадки на суда и высадки с судов пассажиров, погрузки, выгрузки и хранения грузов;
16) определение порядка и сроков подъема затонувшего имущества;
17) участие в пределах своей компетенции в осуществлении международного сотрудничества в сфере внутреннего водного транспорта и представление интересов Республики Казахстан в международных организациях;
18) утверждение правил осуществления контроля и наблюдения за безопасностью эксплуатации судоходных гидротехнических сооружений;
19) утверждение инструкции проведения планово-предупредительного ремонта судоходных гидротехнических сооружений;
20) утверждение инструкции о порядке проведения капитального ремонта судоходных гидротехнических сооружений;
21)
22) утверждение правил пропуска судов и составов через шлюзы внутренних водных путей Республики Казахстан;
23) утверждение правил безопасности труда при эксплуатации судоходных гидротехнических сооружений;
24) утверждение правил расследования, классификации и учета транспортных происшествий с судами, в том числе с маломерными судами;
25) утверждение правил безопасности труда при производстве изыскательных русловых работ;
26) утверждение инструкции о проведении аттестации экипажа состава судов внутреннего и смешанного плавания, судоводителей маломерных судов;
27) утверждение Правил диспетчерского регулирования движения судов внутреннего водного плавания;
28) утверждение образцов дипломов и свидетельств;
29) утверждение перечня операций, входящих в портовые услуги по согласованию с центральным государственным органом, осуществляющим контроль и регулирование деятельности в сферах естественных монополий;
30) разработка технических регламентов в сфере внутреннего водного транспорта;
31) осуществление контроля за безопасностью судоходства;
32) лицензирование отдельных видов деятельности в сфере внутреннего водного транспорта в соответствии с законодательством Республики Казахстан о лицензировании;
33) принятие решения о предоставлении права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан, временном переводе судна под флаг иностранного государства и аннулирование принятого решения;
34) согласование присвоения или изменения названия судна;
35) государственная регистрация судов и прав на них, в том числе строящихся;
36) дипломирование командного состава судов внутреннего и смешанного плавания, подлежащих государственной регистрации в Государственном судовом реестре Республики Казахстан, а также выдача паспортов моряка;
37) проведение аттестации командного состава судов внутреннего водного плавания, в том числе судов смешанного плавания и судоводителей маломерных судов;
38) проведение осмотров судов внутреннего водного плавания и иных плавучих объектов и сооружений, расположенных на внутренних водных путях, на их соответствие требованиям технического регламента в области внутреннего водного транспорта;
39) задержание судов и иных плавучих объектов, не соответствующих требованиям технического регламента в области внутреннего водного транспорта;
30) приостановление и запрещение движения судов и иных плавучих объектов при наличии угрозы безопасности судоходства, жизни и здоровью людей, сохранности грузов;
41) выдача судовых документов;
42) взаимодействие с государственными органами Республики Казахстан по вопросам обеспечения безопасности на водном транспорте;
43) проверка наличия судовых документов на судне;
44) согласование программ подготовки командного состава судов внутренного и смешанного плавания и судоводителей маломерных судов;
45) исполнение налогового законодательства Республики Казахстан в части обеспечения взимания сборов за государственную регистрацию морских, речных и маломерных судов, и ипотеки судна или строящегося судна.

Параграф 2. Безопасность судоходства

Статья 243. Общие положения

1. Суда внутреннего водного плавания, речные порты, береговые объекты и сооружения на внутренних водных путях, связанные с процессом судоходства, являются зонами повышенной опасности и должны отвечать требованиям нормативных правовых актов, регулирующих деятельность внутреннего водного транспорта.
2. Судоходство на внутренних водных путях осуществляется в соответствии с правилами плавания по внутренним водным путям Республики Казахстан, а также местными правилами плавания, утвержденными уполномоченным органом.
3. Судно должно эксплуатироваться в соответствии с его назначением и классом, иметь судовые документы, в том числе свидетельство о годности к плаванию и другие документы, выдаваемые Регистром судоходства.
Эксплуатация судна без судовых документов запрещается.
4. Наличие на судне судовых документов, предусмотренных настоящим Кодексом, а также сроков их действия, контролируется уполномоченным органом.
5. Физические и юридические лица, осуществляющие деятельность в сфере внутреннего водного транспорта обязаны обеспечить безопасные условия для жизни и здоровья человека, охраны окружающей среды, а также соблюдение требований безопасности судоходства.
6. Безопасность судоходства обеспечивается выполнением комплекса организационных и технических мероприятий, направленных на защиту жизни и здоровья человека, охрану окружающей среды, создание условий безаварийной работы в сфере внутреннего водного транспорта, содержание внутренних водных путей в судоходном состоянии, в технически годном состоянии судов, портов, береговых объектов и сооружений на внутренних водных путях в технически годном состоянии, а также предупреждение аварийности с судами.
7. Подготовка судна к плаванию, соответствующая требованиям безопасности судоходства, является обязанностью собственника судна и (или) судовладельца.
8. Объектами технического регулирования в сфере внутреннего водного транспорта являются:
1) суда внутреннего водного транспорта, порты, береговые объекты и сооружения на внутренних водных путях;
2) производство (строительство, ремонт, модернизация) судов внутреннего водного транспорта, портов, береговых объектов и сооружений на внутренних водных путях;
3) эксплуатация судов внутреннего водного транспорта, портов, береговых объектов и сооружений на внутренних водных путях;
4) хранение судов внутреннего водного транспорта;
5) транспортировка и буксировка судов внутреннего водного транспорта;
6) уничтожение и утилизация судов внутреннего водного транспорта.
9. Отправитель (грузоотправитель), получатель (грузополучатель), отправляющий и получающий опасные грузы, а также перевозчик, выполняющий перевозку опасных грузов, обязаны обеспечить безопасность их перевозки, иметь средства и мобильные подразделения, необходимые для ликвидации аварийных ситуаций и их последствий (в том числе по договору).
При возникновении аварийной ситуации в процессе перевозки опасных грузов, отправитель (грузоотправитель), получатель (грузополучатель), отправляющий и получающий опасные грузы обязаны обеспечить немедленную отправку указанных подразделений на место происшествия.
10. При производстве (строительство, ремонт, реконструкция) судов внутреннего водного транспорта, портов, береговых объектов и сооружений на внутренних водных путях необходимо обеспечить соответствие требованиям проектной документации и нормативных правовых актов, регулирующих деятельность внутреннего водного транспорта.
11. При производстве (строительство, ремонт, реконструкция) судов внутреннего водного транспорта, портов, береговых объектов и сооружений на внутренних водных путях изготовитель обязан выполнить весь комплекс мер по обеспечению безопасности, определенный проектной документацией, и обеспечить возможность контроля выполнения всех технологических операций, от которых зависит безопасность внутреннего водного транспорта.
12. Если для обеспечения безопасности в процессе или после изготовления судов внутреннего водного транспорта, портов, береговых объектов и сооружений на внутренних водных путях требуется проведение испытаний, то они должны быть проведены в полном объеме с выполнением всех требований проектной документации.
13. Каждое судно должно быть промаркировано идентификационным номером, наносимым на корпус. Маркировка должна быть видимой, разборчивой и несмываемой.
14. Судно должно быть спроектировано таким образом, чтобы свести к минимуму риск падения за борт и обеспечивать спасение людей, оказавшихся за бортом.
15. Место основного рулевого управления должно обеспечивать круговой обзор.
16. Судно должно быть снабжено руководством по эксплуатации, в котором особое внимание должно уделяться риску пожара и затопления.
17. При строительстве судов внутреннего водного плавания изготовитель обязан выполнить весь комплекс мер по обеспечению безопасности, предусматриваемых проектной документацией и обеспечить техническое наблюдение Регистром судоходства за ходом судостроения.
Для обеспечения безопасности судоходства, суда внутреннего водного плавания после строительства проходят ходовые испытания с выполнением всех требований проектной документации.
18. На все материалы, комплектующие оборудование и изделия, идущие на изготовление механизмов и их деталей или применяемые при постройке или ремонте судов и плавучих сооружений должны иметься сертификаты или документы, подтверждающие их соответствие требованиям Правил Регистра судоходства и стандартов.
19. Юридические и физические лица, осуществляющие деятельность по выпуску продукции судостроения и ремонту судов должны иметь документ соответствия, выдаваемый Регистром судоходства.
20. Судно допускается к плаванию в случаях, если:
1) соответствует требованиям безопасности в сфере внутреннего водного транспорта, санитарно-эпидемиологических правил и норм, установленным законодательством Республики Казахстан;
2) находится в судоходном состоянии;
3) численность экипажа судна в день его выхода в плавание составляет не менее установленных требований о минимальном составе экипажа судна.
21. Собственник судна и (или) судовладелец обязаны:
1) обеспечить безопасную эксплуатацию судов;
2) назначить лицо, ответственное за безопасную эксплуатацию судов;
3) постоянно совершенствовать навыки членов экипажей судов, других работников в соответствии с требованиями безопасности судоходства;
4) обеспечить укомплектование экипажей судов и поддерживать суда в технически исправном состоянии в соответствии с требованиями безопасности судоходства, установленными настоящим Кодексом.
22. Предприятия уполномоченного органа для обеспечения безопасности судоходства обязаны осуществлять:
1) содержание внутренних водных путей в соответствии с государственным заказом по программе обеспечения водных путей в судоходном состоянии и содержания шлюзов;
2) пропуск судов и иных плавучих объектов через шлюзы и каналы, при этом данные мероприятия осуществляются за счет перевозчика.
23. Владельцы гидротехнических и других сооружений, расположенных на внутренних водных путях, обязаны своевременно информировать уполномоченный орган о возникновении ситуаций, угрожающих безопасности судоходства, для принятия соответствующих мер.
24. Уполномоченный орган в целях безопасности судоходства вправе произвести осмотр морского судна, плавающего под Государственным флагом Республики Казахстан, или судна, плавающего под флагом иностранного государства, при заходе на внутренние водные пути на равных основаниях с судами, плавающими по внутренним водным путям.

Статья 244. Техническое наблюдение и освидетельствование
судов и их классификация

1. В целях обеспечения безопасности судоходства, защиты жизни и здоровья людей, окружающей среды все суда и объекты независимо от их принадлежности и форм собственности, участвующие в процессе судоходства подлежат техническому наблюдению и освидетельствованию.
Техническое наблюдение за судами, классификация и освидетельствование судов осуществляются Регистром судоходства.
2. Регистр судоходства разрабатывает правила Регистра судоходства, согласно которым осуществляется техническое наблюдение, утверждаемые Правительством Республики Казахстан, состоящих из:
Положения о классификации судов внутреннего и смешанного "река-море" плавания;
Правил освидетельствования судов в эксплуатации;
Правил технического наблюдения за постройкой, эксплуатацией, ремонтом судов и изготовлением материалов и изделий;
Правил классификации и постройки судов внутреннего плавания;
Правил классификации и постройки судов смешанного плавания;
Правил экологической безопасности судов.
3. Уполномоченный орган вправе при невыполнении лицами правил, предусмотренных пунктом 3 настоящей статьи, запретить эксплуатацию судов, судовых механизмов, устройств и технических средств, а также аннулировать ранее выданные Регистром судоходства документы, разрешающие эксплуатацию судов.

Статья 245. Контроль за безопасностью эксплуатации судов

Контроль за безопасностью эксплуатации на внутренних водных путях самоходных и несамоходных судов внутреннего водного плавания, пассажирских, прогулочных, спортивных и наливных судов, паромных переправ и других плавучих объектов, эксплуатируемых на внутренних водных путях независимо от вида их двигателей, мощности главных двигателей и вместимости таких судов, в том числе и маломерного флота, осуществляется уполномоченным органом посредством:
1) проведения расследований, классификации и учета транспортных происшествий с судами, в том числе маломерными судами, в соответствии с правилами, утвержденными уполномоченным органом;
2) контроля за надлежащим содержанием судоходных водных путей и средств навигационного оборудования;
3) проведения осмотра судов (в том числе маломерных) и иных плавучих объектов и сооружений, расположенных на внутренних водных путях, на их соответствие требованиям статьи 246 настоящего Кодекса;
4) задержания судов (в том числе маломерных) и иных плавучих объектов, не соответствующих требованиям, установленным законодательством Республики Казахстан;
5) приостановления и запрещения движения судов (в том числе маломерных) и иных плавучих объектов при наличии угрозы безопасности судоходства, жизни и здоровью людей, сохранности грузов;
6) контроля за выполнением судовладельцами, членами экипажей судов, физическими и юридическими лицами, осуществляющими судоходство на внутренних водных путях, требований обеспечения безопасности эксплуатации судов в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
7) государственной регистрации судов (в том числе маломерных) и выдачи соответствующих документов, осуществляемых в соответствии с правилами государственной регистрации судов и прав на них;
8) аттестации лиц командного состава судов, проводимой в соответствии с правилами аттестации лиц командного состава судов, утвержденными уполномоченным органом. Аттестация лиц командного состава судов проводится по истечении каждых последующих трех лет. Лица, окончившие учебные заведения по соответствующей специальности в год очередной аттестации, а также прошедшие в том же году дипломирование, от аттестации освобождаются;
9) дипломирования лиц командного состава судов, проводимого в соответствии с правилами дипломирования членов экипажей судов, утвержденными Правительством Республики Казахстан. К дипломированию допускаются лица, имеющие соответствующее образование с представлением в уполномоченный орган следующих документов:
заявления произвольной формы;
удостоверения личности или паспорта;
документа о высшем или среднем профессиональном образовании (диплома);
документа, подтверждающего стаж плавания;
заключения медицинской комиссии о пригодности к работе на судне.
Заявление о проведении дипломирования рассматривается уполномоченным органом в течение тридцати дней.
В случае несоответствия представленных документов требованиям правил дипломирования членов экипажей судов об этом письменно сообщается лицу, представившему документы, не позднее семи дней с момента представления документов;
10) выдачи предписаний об устранении выявленных нарушений нормативных правовых актов, регулирующих деятельность внутреннего водного транспорта (в том числе маломерных судов);
11) контроля за сроками пользования судоходными водными путями Республики Казахстан физическими и юридическими лицами;
12) контроля за заключением перевозчиком договора обязательного страхования гражданско-правовой ответственности перевозчика перед пассажирами в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан, регулирующими обязательные виды страхования;
13) контроля за соблюдением лицензионных правил физическими и юридическими лицами при осуществлении деятельности на внутреннем водном транспорте;
14) проведения контроля за техническим состоянием судов, в том числе маломерных, и баз-стоянок для маломерных судов;
15) осуществления в пределах своей компетенции контроля за соблюдением требований международных договоров, участником которых является Республика Казахстан;
16) присвоения маломерным судам государственных регистрационных номеров;
17) проведения перерегистрации маломерных судов в случае изменения постоянного места жительства, изменения принадлежности (владельца), изменения вследствие переоборудования технических данных судна;
18) выдачи удостоверений на право управления маломерными судами;
19) ведения государственного учета и выдачи разрешений на эксплуатацию баз-стоянок для маломерных судов;
20) привлечения соответствующих специалистов для участия в экспертизах по вопросам маломерного транспорта;
21) отстранения от управления судоводителей маломерных судов, находящихся в состоянии алкогольного, наркотического и токсикоманического опьянения, и направления их на медицинское освидетельствование;
22) осуществления производства по делам об административных правонарушениях в соответствии с законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях.

Статья 246. Проведение осмотров судов уполномоченным
органом

1. Осмотры судов проводятся в целях выявления соответствия судна (независимо от места его государственной регистрации) и экипажа требованиям нормативных правовых актов, регулирующих деятельность внутреннего водного транспорта. Осмотры судов могут проводиться как на стоянке, так и в ходу в присутствии капитана или первого штурмана (старшего помощника капитана) и судоводителя маломерных судов.
Осмотр судов внутреннего водного плавания проводится после межнавигационного периода, а судов смешанного "река-море" плавания - после эксплуатации в море при заходе их на внутренние водные пути.
Контрольные осмотры судов проводятся в период навигации не чаще, чем один раз в два месяца, или при совершении транспортного происшествия.
2. При осмотре самоходных судов проверке подлежат:
1) судовые документы (наличие, сроки действия, порядок их ведения);
2) штатное расписание и приказ (или другой документ) судовладельца о режиме эксплуатации судна и работе экипажа;
3) навигационные карты внутренних водных путей;
4) внутрисудовая документация по организации вахтенной, штурманской, общесудовой службы спасания людей (наличие, качество ведения):
расписание вахт;
расписание по тревогам и личные карточки членов экипажа;
журнал (подшивка) прогнозов погоды;
журнал (подшивка) путевой информации и извещений судоводителям;
таблица девиации магнитного компаса (на внутренних водных путях, по которым судовождение осуществляется при помощи компаса);
таблица маневренных элементов судна;
схема маневрирования при падении человека за борт;
схема теневых секторов радиолокационной станции (на судне, имеющем радиолокационную станцию);
5) наличие и состояние Государственного флага, марки на трубе, наименования (номера) судна и регистрационных номеров на бортах, грузовой марки на корпусе;
6) соответствие судна (состава) разряду и условиям района плавания, типовым схемам формирования составов и габаритам пути;
7) соблюдение норм пассажировместимости и грузоподъемности, высоты надводного борта (по грузовой марке), обеспечение обзора с поста управления судном;
8) соответствие правилам Регистра судоходства, в том числе количество коллективных и индивидуальных спасательных средств, пиротехники, аварийного снабжения, правильность их маркировки, расположения и хранения;
9) укомплектованность экипажа в соответствии со штатным расписанием и положением о минимальном составе экипажей судов внутреннего и смешанного плавания;
10) наличие у командного и рядового состава дипломов (квалификационных свидетельств) на право занятия соответствующих должностей, справок об аттестации;
11) соблюдение в текущем и предыдущих рейсах (по записям в вахтенном журнале) типовых схем формирования составов, норм пассажировместимости и грузоподъемности, ограничений по району и условиям плавания и других требований, указанных в регистровых документах, режима несения вахт, периодичности проведения учебных тревог и тренировок по действиям при отказе рулевого устройства;
12) умение членов экипажа действовать по тревоге при отказе рулевого устройства;
13) выполнение предписаний должностных лиц уполномоченного органа в текущей навигации.
3. При осмотре несамоходных судов проверке подлежат:
1) судовые документы (наличие, сроки действия, порядок их ведения);
2) наличие наименования (номера) судна и регистрационных номеров на бортах, грузовой марки на корпусе;
3) соответствие судна (состава) разряду и условиям района плавания, типовым схемам формирования составов и габаритам пути;
4) соблюдение норм пассажировместимости и грузоподъемности, высоты надводного борта (по грузовой марке);
5) соответствие правилам Регистра судоходства;
6) выполнение предписаний должностных лиц уполномоченного органа в текущей навигации.
4. По результатам осмотра должностного лица уполномоченного органа составляет акт с указанием перечня выявленных нарушений законодательства Республики Казахстан и сроков устранения замечаний. При отсутствии судовых документов и в случаях, угрожающих безопасности плавания, должностное лицо уполномоченного органа принимает решение о запрещении движения судна (состава), о чем капитан судна информирует судовладельца.
Акт осмотра составляется в двух экземплярах и подписывается должностным лицом уполномоченного органа и капитаном (или старшим помощником капитана). В случае отказа капитана (старшего помощника капитана) от подписи в акте делается запись с указанием заявленных мотивов отказа.
Первый экземпляр акта хранится на судне, второй - в уполномоченном органе в судовом деле.
Должностные лица уполномоченного органа, проводившие осмотр судна, несут ответственность за достоверность записей в акте по осмотру судна.

Статья 247. Контроль за обеспечением безопасности
судоходства и порядка в речном порту

Контроль за обеспечением безопасности судоходства и порядка в речном порту, в том числе за соблюдением международных договоров Республики Казахстан, транспортного законодательства Республики Казахстан в речном порту, открытом для захода иностранных судов, а также в речном порту, расположенном в устье реки, осуществляется капитаном речного порта в соответствии с положением о капитане речного порта, утвержденным уполномоченным органом.

Статья 248. Государственный контроль в области охраны
окружающей среды и
санитарно-эпидемиологического
благополучия населения

1. Государственный контроль в области охраны окружающей среды при эксплуатации судов осуществляется уполномоченным органом в области охраны окружающей среды.
2. Уполномоченный орган совместно с государственным уполномоченным органом в области охраны окружающей среды осуществляет:
1) контроль за размещением и функционированием объектов природоохранного назначения на внутренних водных путях в зоне их деятельности;
2) информационное обслуживание собственников судна, судовладельцев и капитанов судов по вопросам охраны окружающей среды.
3. Контроль за соблюдением санитарно-эпидемиологических правил и норм на внутреннем водном транспорте осуществляется уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

Статья 249. Лоцманская проводка судов

1. Лоцманская проводка судов осуществляется в целях обеспечения безопасности судоходства по внутренним водным путям и предотвращения транспортных происшествий с судами.
Услуги по лоцманской проводке судов оказываются на платной основе.
2. К работе в качестве лоцманов могут быть допущены граждане Республики Казахстан при условии соответствия их требованиям, установленным положением о лоцманской службе и лоцманской проводке по внутренним водным путям Республики Казахстан, а также требованиям, установленным правилами о лоцманской проводке судов, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
3. В случае необходимости в целях обеспечения безопасности судоходства лоцман вправе приостановить лоцманскую проводку судна до наступления обстоятельств, позволяющих обеспечить безопасность судоходства.
4. Присутствие на судне лоцмана не снимает ответственности с капитана судна за управление судном.
Капитан судна вправе в целях обеспечения безопасности судоходства, в случае возникновения сомнений в правильности рекомендаций лоцмана, отказаться от его услуг, при этом, если лоцманская проводка судна является обязательной, капитан судна обязан потребовать замену такого лоцмана.
5. За вред, причиненный собственнику судна и (или) судовладельцу по вине лоцмана, ответственность несет организация, работником которой он является в момент причинения вреда собственнику судна и (или) судовладельцу.
Лоцман или организация, работником которой является лоцман, несет ответственность в полном объеме, если доказано, что убытки, причиненные в результате ненадлежащей лоцманской проводки, явились результатом совершенного умышленно или по неосторожности действия (бездействия) лоцмана или организации, работником которой он является.
Лоцман, виновный в ненадлежащей лоцманской проводке судна, может быть дисквалифицирован в порядке и на условиях, определяемых правилами о лоцманской проводке судов.
6. Суда, плавающие под флагом иностранного государства, в течение всего пути следования по внутренним водным путям подлежат обязательной лоцманской проводке, если иное не установлено международными договорами Республики Казахстан.
7. Во время лоцманской проводки судна лоцман обязан незамедлительно сообщить территориальному подразделению о:
1) любых изменениях судового хода, которые могут создать угрозу безопасности судоходства;
2) любых происшествиях с судном, лоцманскую проводку которого он осуществляет, и другими судами на обслуживаемом им участке внутренних водных путей;
3) невыполнении капитаном судна, лоцманскую проводку которого он осуществляет, правил плавания судов и правил предотвращения загрязнения с судов сточными и нефтесодержащими водами внутренних водных путей.
8. Контроль за деятельностью лоцманской службы в сфере безопасности судоходства осуществляется уполномоченным органом.
9. Юридические и физические лица, предоставляющие услуги по лоцманской проводке судов обязаны в порядке установленном гражданским законодательством Республики Казахстан, застраховать свою гражданско-правовую ответственность на случай возмещения вреда, который может быть причинен по вине лоцмана.

Статья 250. Ограничение или запрещение движения судов

1. В случае возникновения чрезвычайных ситуаций природного и (или) техногенного характера, военных действий, а также при чрезмерном скоплении грузов и судов в речном порту, уполномоченный орган в целях безопасности судоходства, охраны и здоровья человека и окружающей среды сохранности грузов вправе принять решение об ограничении или запрещении движения судов в акватории речного порта, о чем незамедлительно уведомляет территориальное подразделение уполномоченного органа, которое принимает решение о сроках действия такого ограничения.
В случае введения ограничения или запрещения движения судов на срок более пяти дней, уполномоченный орган незамедлительно уведомляет об этом Правительство Республики Казахстан.
2. Уполномоченный орган обязан о принятом решении информировать судовладельцев и фрахтователей с указанием причин и сроков введения ограничения или запрещения движения судов.
3. Службой охраны Президента Республики Казахстан или органами национальной безопасности в зоне проведения охранных мероприятий могут вводиться ограничения движения судов в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Параграф 3. Государственный контроль в речном порту

Статья 251. Государственная администрация речного порта

1. Государственная администрация речного порта является структурным подразделением уполномоченного органа.
2. К компетенции государственной администрации речного порта относятся:
1) контроль за обеспечением безопасности судоходства в акватории речного порта и порядка в речном порту;
2) контроль за соблюдением требований о порядке захода судов в речной порт и выхода их из речного порта;
3) оформление прихода судов в речной порт и выхода их из речного порта;
4) контроль за деятельностью лоцманской службы;
5) контроль за лоцманской проводкой судов;
6) выдача разрешений на проведение в речном порту строительных, гидротехнических и иных работ;
7) контроль за техническим состоянием портовых сооружений и их эксплуатации;
8) контроль за противопожарной безопасностью в речном порту;
9) контроль за подъемом затонувшего имущества в акватории речного порта.

Статья 252. Капитан речного порта

1. Капитан речного порта возглавляет государственную администрацию речного порта и осуществляет свою деятельность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. На должность капитана речного порта назначается лицо, имеющее высшее специальное образование, диплом капитана и стаж работы в речной администрации порта не менее трех лет.
3. Капитан речного порта назначается на должность и освобождается от должности уполномоченным органом в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. Капитан речного порта в пределах своей компетенции вправе:
1) издавать распоряжения, обязательные для всех находящихся в речном порту судов, физических и юридических лиц, в том числе объявлять допустимую проходную осадку судов на акватории речного порта;
2) принимать меры по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций;
3) привлекать находящиеся в речном порту суда для участия в спасании людей и судов, терпящих бедствие в пределах акватории речного порта и ликвидации пожаров на судах, находящихся в речном порту;
4) устанавливать обязательную лоцманскую проводку в пределах акватории речного порта;
5) подвергать судно осмотру в случаях, установленных законодательством Республики Казахстан;
6) проводить контрольный осмотр судна в целях проверки устранения недостатков, препятствующих выдаче разрешения на выход судна из речного порта;
7) сотрудничать с соответствующими государственными органами.
5. Капитан речного порта обязан:
1) осуществлять контроль за судами, организацию и регулирование деятельности в речном порту в порядке, установленном уполномоченным органом;
2) осуществлять контроль за судами и иными плавучими объектами, входящими в речной порт и выходящими из речного порта;
3) выдавать разрешение или отказывать в разрешении на выход судов из речного порта в случаях, установленных настоящим Кодексом;
4) организовывать работы по предотвращению и ликвидации последствий загрязнения акватории речного порта;
5) осуществлять контроль за соблюдением правил безопасности при погрузке (разгрузке) опасных грузов;
6) организовать прием и обработку отходов с судов;
7) представлять в уполномоченный орган статистические данные об обеспечении безопасности судоходства в речном порту.
6. В речных портах, открытых для захода и обслуживания судов иностранных государств, а также в речных портах, расположенных в устьях рек, государственный контроль по решению уполномоченного органа возлагается на капитана речного порта.
7. Капитан речного порта осуществляет свою деятельность в соответствии с транспортным законодательством Республики Казахстан и положением о капитане речного порта, утвержденным уполномоченным органом.

Параграф 4. Внутренние водные пути

Статья 253. Общие положения

1. Внутренние водные пути и расположенные на них судоходные гидротехнические сооружения, используемые для судоходства, находятся в собственности государства.
2. Навигационно-гидрографическое обеспечение условий плавания судов по внутренним водным путям, за исключением участков пограничной зоны Республики Казахстан, осуществляется уполномоченным органом.
3. Навигационно-гидрографическое обеспечение условий плавания судов по внутренним водным путям на участках пограничных зон Республики Казахстан регулируется международными договорами Республики Казахстан.

Статья 254. Содержание внутренних водных путей

1. Проведение путевых работ, в том числе работ по устройству и содержанию рейдов в речных портах, находящихся в государственной собственности, и подходов к причалам таких речных портов, а также содержание судоходных гидротехнических сооружений осуществляются предприятиями уполномоченного органа, за счет средств государственного бюджета, доходов от собственной деятельности, а также других, не запрещенных законом источников.
2. Проведение путевых работ на подходах к речным портам, не являющимися государственной собственностью, а также в пунктах отстоя обязаны осуществлять их владельцы по согласованию с уполномоченным органом.
3. Пунктом отстоя является земельный участок и акватория поверхностного водного объекта, обустроенного и оборудованного в целях ремонта, отстоя в летнее и зимнее время года, технического осмотра судов и иных плавучих объектов.
4. Работы по содержанию внутренних водных путей и судоходных гидротехнических сооружений на них осуществляются при наличии разрешения на проведение путевых работ в соответствии с водным законодательством Республики Казахстан.

Статья 255. Пользование акваториями, береговой полосой на внутренних водных путях и земельными
участками

1. В пределах внутренних водных путей, расположенных вне территорий городских населенных пунктов, береговая полоса земли предоставляется на праве землепользования в соответствии с земельным законодательством Республики Казахстан для работ, связанных с обеспечением внутренних водных путей в судоходном состоянии.
2. Предприятия уполномоченного органа вправе:
1) пользоваться береговой полосой для проведения работ по обеспечению судоходства и возведению строений и сооружений для этих целей;
2) устанавливать на береговой полосе внутренних водных путей средства навигационного оборудования;
3) осуществлять рубку произрастающих на береговой полосе деревьев и кустарников для обеспечения безопасности судоходства, в том числе для видимости средств навигационного оборудования, а также для геодезического обоснования при съемках участков русел рек в соответствии с земельным законодательством Республики Казахстан;
4) устанавливать береговые средства навигационного оборудования и прокладывать просеки для обеспечения их видимости за пределами береговой полосы в порядке, установленном лесным и водным законодательством Республики Казахстан;
5) использовать для проведения работ, указанных в настоящем пункте грунт, камень, гравий, деревья и кустарники, находящиеся в пределах береговой полосы.
3. Уполномоченный орган выдает разрешение на:
1) устройство временных приспособлений и наплавных сооружений для причаливания, швартовки и стоянки судов и иных плавучих объектов, посадки на суда и высадки с судов пассажиров, погрузки, выгрузки и хранения грузов;
2) строительство временных строений и сооружений и проведение других необходимых работ в случаях непредвиденных зимовок судов или транспортных происшествий с ними.
4. Лица, использующие береговую полосу внутренних водных путей для проведения временных работ, после их окончания обязаны очистить береговую полосу и обустроить ее.
5. Запрещается установка на береговой полосе внутренних водных путей каких-либо постоянных огней, направленных в сторону судового хода, за исключением навигационных.
Установка временных огней осуществляется только по согласованию с уполномоченным органом при условии ограждения таких огней со стороны судовых ходов.
6. Не допускается использование береговой полосы для осуществления хозяйственной и иной деятельности, если такая деятельность не совместима с обеспечением безопасности судоходства.
7. Проекты строительства или реконструкции объектов, размещаемых на береговой полосе, подлежат обязательному согласованию с уполномоченным органом и предоставлению проекта на государственную экологическую экспертизу.
8. Пользование водными участками для нужд рыболовства в случае, если такие участки используются для целей судоходства, допускается по согласованию с уполномоченным органом.
9. Отвод земельных участков, расположенных в пределах береговой полосы, и выделение участков акватории внутренних водных путей, возведение на них строений и сооружений осуществляются по согласованию с уполномоченным органом, а также уполномоченным органом в области санитарно-эпидемиологического благополучия населения в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
10. Береговая полоса и участок прилегающей акватории, предназначенной для отстоя, ремонта, строительства судов и других плавучих объектов, находятся в пользовании предприятий уполномоченного органа.
11. Пользование береговой полосой внутренних водных путей на участках пограничных зон Республики Казахстан осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан и по согласованию с Пограничной службой Комитета национальной безопасности Республики Казахстан.
12. Запрещается оставление в акватории и на береговой полосе в пределах внутренних водных путей безнадзорных судов, строений и сооружений, оказывающих негативное влияние на состояние внутренних водных путей и береговой полосы и (или) затрудняющих их использование.

Статья 256. Строительство и эксплуатация сооружений
на внутренних водных путях

1. Строительство и эксплуатация возводимых искусственных сооружений (мостов, плотин, причальных сооружений, каналов, устройств гидроэнергетики, надводных и подводных переходов, линий связи и электрических передач, трубопроводов, водозаборов и других гидротехнических сооружений) на внутренних водных путях и проведение работ, связанных с их эксплуатацией, добыча нерудных строительных материалов осуществляются по согласованию с уполномоченным органом.
2. Владельцы сооружений на внутренних водных путях (в том числе и возводимых) по согласованию с уполномоченным органом обязаны за свой счет устанавливать средства навигационного оборудования, в том числе плавучее и иное оборудование, а также в целях безопасности судоходства в соответствии с требованиями технических регламентов в сфере внутреннего водного транспорта обеспечивать их функционирование.
3. Владельцы мостов и других гидротехнических сооружений, эксплуатируемых, а также возводимых на внутренних водных путях, по согласованию с уполномоченным органом обязаны:
1) обеспечить беспрепятственный и безопасный пропуск судов и других плавучих объектов;
2) производить за свой счет необходимые дноуглубительные и дноочистительные работы к их подходам;
3) изготавливать, устанавливать и содержать сооружения и приспособления, необходимые для безопасного прохода судов;
4) разводить и поднимать пролеты подъемных мостов.
4. Владельцы гидроэлектростанций и других водонапорных гидротехнических сооружений, регулирующих уровень воды на внутренних водных путях, обязаны поддерживать согласованный с уполномоченным органом по водным ресурсам уровень воды, необходимый для беспрепятственного и безопасного судоходства на участках выше и ниже таких сооружений.
5. Эксплуатация сооружений, регулирующих уровень воды на внутренних водных путях, осуществляется по согласованию с уполномоченным органом.
6. Гарантированные глубины на реках, используемых для судоходства и расположенных на территориях нескольких государств, устанавливаются в соответствии с международными договорами Республики Казахстан.

Параграф 5. Судно внутреннего водного транспорта

Статья 257. Средства идентификации судна

1. Судно обязано иметь название, пункт приписки, идентификационный номер, позывной сигнал и в зависимости от технической оснащенности судна идентификационный номер судовой станции спутниковой связи и номер избирательного вызова судовой станции.
2. Название судна присваивается или изменяется его собственником в порядке, установленном уполномоченным органом, при этом:
1) не допускается присвоение одинаковых названий судам, эксплуатирующимся в замкнутом или смежном бассейнах;
2) необходимо учитывать словообразовательные, стилистические нормы современного литературного языка, требования общественной нравственности и морали;
3) необходимо согласие человека или его наследников, если судну присваевается название именем этого человека.
Название судна не может быть изменено, если на судно зарегистрированно ограничение (обременение) прав.
3. Идентификационный номер судна присваивается уполномоченным органом в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. Позывной сигнал, идентификационный номер судовой станции спутниковой связи и номер избирательного вызова судовой станции присваиваются в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 258. Судовые документы

1. На судне, зарегистрированном в Государственном судовом реестре или судовой книге, должны находиться следующие судовые документы, формы, порядок выдачи и ведения которых устанавливаются уполномоченным органом:
1) судовое свидетельство, которое подтверждает право плавания судна под Государственным флагом Республики Казахстан и право собственности на судно;
2) свидетельство о временном предоставлении права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан иностранному судну (для судов, зарегистрированных в реестре арендованных иностранных судов);
3) свидетельство о годности судна к плаванию и классификационное свидетельство;
4) судовой журнал (вахтенный журнал) (для самоходных судов);
5) судовая роль (для самоходных судов) - список членов экипажа судна, составляемый капитаном судна;
6) радиожурнал (если судно имеет судовую радиостанцию);
7) разрешение судовой станции (если судно имеет судовую радиостанцию);
8) машинный журнал (для судов с механическим двигателем, эксплуатируемых членами экипажа судна без совмещения должностей);
9) единая книга осмотра судна;
10) санитарно-эпидемиологическое заключение и санитарный паспорт на судно;
11) пожарное свидетельство (акт осмотра);
12) свидетельство о предотвращении загрязнения с судна нефтью, сточными водами и мусором;
13) свидетельство о минимальном составе экипажа судна;
14) судовой билет (для маломерных судов).
2. Судовые документы должны находиться на судне в оригиналах, за исключением свидетельства о праве собственности на судно, копия которого должна быть заверена органом, выдавшим такое свидетельство, или нотариально засвидетельствована.
3. На судне, зарегистрированном в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания или судовой книге, осуществляющем судоходство, связанное с пересечением Государственной границы Республики Казахстан, кроме документов, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, должны находиться документы, установленные законодательством Республики Казахстан и международными договорами, вступившими в силу в Республике Казахстан.
4. На судне, плавающем под флагом иностранного государства, осуществляющем судоходство по внутренним водным путям, должны находиться документы, установленные законодательством Республики Казахстан и международными договорами, вступившими в силу в Республике Казахстан.
5. Признание судовых документов судна, плавающего под флагом иностранного государства и заходящего в речные порты Республики Казахстан или совершающего проход по внутренним водным путям, осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными договорами, вступившими в силу в Республике Казахстан.

Статья 259. Право плавания под Государственным
флагом Республики Казахстан

1. Плавание судов по внутренним водным путям допускается только под Государственным флагом Республики Казахстан.
2. Плавание судов под флагом иностранного государства, в том числе в целях транзита, по внутренним водным путям осуществляется на основании международных договоров, вступивших в силу в Республике Казахстан.
3. Право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан предоставляется судам, находящимся в собственности:
1) государства;
2) граждан и негосударственных юридических лиц Республики Казахстан, зарегистрированных в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. Судно, пользующееся правом плавания под Государственным флагом Республики Казахстан, обязано нести Государственный флаг Республики Казахстан.
5. Право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан возникает с момента государственной регистрации судна в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания или судовой книге.
6. Свидетельство о праве плавания под Государственным флагом Республики Казахстан выдает уполномоченный орган.
7. При государственной регистрации судна в реестре арендованных иностранных судов уполномоченным органом выдается свидетельство о временном предоставлении права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан иностранному судну на срок, указанный в решении о временном предоставлении судну права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан.
8. Судно, приобретенное в собственность за пределами Республики Казахстан, пользуется правом плавания под Государственным флагом Республики Казахстан со дня выдачи консульской службой Республики Казахстан временного свидетельства, удостоверяющего такое право и действительного до государственной регистрации судна в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания или судовой книге, на срок не более одного года.
9. В случае утраты собственником судна свидетельства о праве плавания под Государственным флагом Республики Казахстан, уполномоченный орган по заявлению собственника выдает ему дубликат указанного свидетельства.
Порядок выдачи дубликата свидетельства о праве плавания под Государственным флагом Республики Казахстан устанавливается правилами государственной регистрации судна и прав на него.
10. Судно утрачивает право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан со дня исключения его из Государственного судового реестра Республики Казахстан или судовой книги.
11. На основании решения уполномоченного органа право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан временно может быть предоставлено судну, зарегистрированному в судовом реестре иностранного государства, арендованному без экипажа (бербоут-чартер) казахстанским арендатором в случае, если:
1) арендатор отвечает требованиям, предъявляемым к собственнику судна в соответствии с пунктом 3 настоящей статьи;
2) собственник судна дал в письменной форме согласие на перевод судна под Государственный флаг Республики Казахстан;
3) законодательство государства собственника судна не запрещает предоставления судну права плавания под флагом иностранного государства;
4) залогодержатель ипотеки судна или обременения судна того же характера, установленных и зарегистрированных в соответствии с законодательством государства собственника судна, согласен на временный перевод судна под Государственный флаг Республики Казахстан;
5) право плавания под флагом иностранного государства приостановлено или будет приостановлено в момент предоставления судну временного права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан.
12. Право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан может быть предоставлено судну, указанному в пункте 11 настоящей статьи, на срок, не превышающий двух лет, с правом последующего продления его через каждые два года, но не свыше срока действия договора аренды.
13. Право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан может быть временно приостановлено в случае передачи судна иностранному лицу в аренду без экипажа (бербоут-чартер) при условии, что собственник судна дал в письменной форме согласие на такую передачу и законодательство государства арендатора судна допускает предоставление судну права плавания под флагом такого государства.
Решение о возможности перевода судна под флаг иностранного государства принимается уполномоченным органом. Срок, на который судно может быть переведено под флаг иностранного государства, определяется сроком действия договора аренды судна.

Параграф 6. Особенности государственной регистрации
судна и прав на него

Статья 260. Право собственности на судно

1. Суда могут находиться в собственности:
1) государства;
2) граждан и юридических лиц Республики Казахстан;
3) иностранных государств, иностранцев, лиц без гражданства и иностранных юридических лиц, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.
2. Право собственности на судно или часть судна возникает с момента государственной регистрации такого права в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания или судовой книге и подтверждается свидетельством или судовым билетом, выданным уполномоченным органом.
В случае утраты свидетельства о праве собственности, судового билета уполномоченный орган по заявлению собственника судна вправе выдать ему дубликат указанного документа. Порядок выдачи дубликата свидетельства о праве собственности на судно устанавливается правилами государственной регистрации судна и прав на него.
3. Право собственности на строящееся судно может быть зарегистрировано в реестре строящихся судов при условии закладки киля или проведения подтвержденных заключением эксперта равноценных строительных работ. При регистрации права собственности на строящееся судно выдается соответствующее свидетельство.
4. Собственник судна вправе передать его доверительному управляющему по договору доверительного управления судном для осуществления управления судном за вознаграждение в интересах собственника, если иное не предусмотрено договором.
Передача судна в доверительное управление не влечет за собой перехода права собственности на него к доверительному управляющему.
5. Передача судна в доверительное управление подлежит обязательной регистрации в Государственном судовом реестре Республики Казахстан или судовой книге.
6. Доверительным управляющим может быть лицо, компетентное в области управления судами и их эксплуатации.

Статья 261. Государственная регистрация судна и прав на
него

1. Судно подлежит государственной регистрации в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания или судовой книге с присвоением ему идентификационного номера.
2. Судно, которому в соответствии с пунктом 11 статьи 259 настоящего Кодекса временно предоставлено право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан, подлежит государственной регистрации в реестре арендованных иностранных судов.
3. Под государственной регистрацией судна и прав на него понимается акт признания и подтверждения государством возникновения, ограничения (обременения), перехода или прекращения прав на судно в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.
4. При государственной регистрации или перерегистрации судов, ипотеки судна или строящегося судна, а также при получении дубликата документа, удостоверяющего государственную регистрацию, взимаются сборы в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.
5. Уполномоченный орган осуществляет государственную регистрацию в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания и судов смешанного плавания, предназначенных для эксплуатации на внутренних водных путях:
1) самоходных судов мощностью главного двигателя 55 киловатт (75 л.с.) и более;
2) несамоходных судов вместимостью 80 тонн и более;
3) а также иных пассажирских и наливных судов.
6. Суда, не указанные в пункте 5 настоящей статьи, подлежат государственной регистрации в судовой книге, осуществляемой уполномоченным органом.
7. Уполномоченный орган отказывает, с представлением заявителю мотивированного письменного решения, в государственной регистрации в случае, если формы и содержание представленных документов не соответствуют требованиям, установленным правилами государственной регистрации судов и прав на них.
8. Отказ в государственной регистрации судна и прав на него может быть обжалован заинтересованным лицом в судебном порядке.
9. Право собственности на судно не может быть зарегистрировано в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания, если оно зарегистрировано в судовом реестре иностранного государства. В этом случае для регистрации права собственности на судно в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания собственником должна быть предъявлена выписка об исключении судна из судового реестра иностранного государства.
10. Судно, зарегистрированное в судовом реестре иностранного государства, подлежит государственной регистрации в реестре арендованных иностранных судов в течение месяца со дня принятия решения о временном предоставлении такому судну права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан в соответствии с пунктом 11 статьи 259 настоящего Кодекса.

Статья 262. Основания государственной регистрации
судна и прав на него

Основаниями государственной регистрации судна и прав на него являются:
1) акты, изданные государственными органами в пределах их компетенции;
2) договоры и другие сделки в отношении судна, совершенные в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
3) свидетельство о праве на наследство;
4) вступившее в законную силу решение суда;
5) свидетельство о праве на судно, выданное в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 263. Исключение судна из Государственного
судового реестра судов внутреннего водного
плавания или судовой книги

1. Исключению из Государственного судового реестра судов внутреннего водного плавания или судовой книги подлежит судно:
1) погибшее или пропавшее без вести;
2) конструктивно погибшее;
3) утратившее качество судна в результате перестройки или других изменений;
4) переставшее соответствовать требованиям, предусмотренным пунктом 3 статьи 259 настоящего Кодекса.
2. Для исключения судна из Государственного судового реестра судов внутреннего водного плавания или судовой книги собственник судна обязан подать в уполномоченный орган заявление и документы, подтверждающие обстоятельства, явившиеся основанием для такого исключения.

Статья 264. Ответственность за нарушение правил
государственной регистрации судна и прав на
него

Лицо, уклоняющееся от обязательной государственной регистрации судна и прав на него, а также лицо, зарегистрировавшее судно в Государственном судовом реестре судов внутреннего водного плавания с нарушением установленного порядка, несут ответственность в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 265. Арест и принудительная продажа судна

Если судом вынесено определение об обеспечении иска в виде наложения ареста на судно или судно продано в порядке исполнительного производства, уполномоченным органом вносится соответствующая запись в Государственный судовой реестр судов внутреннего водного плавания. При этом собственник судна должен быть проинформирован уполномоченным органом о наложении на судно или снятии с судна мер по обеспечению иска.

Параграф 7. Залог судна.
Ипотека судна или строящегося судна

Статья 266. Залог судна, ипотека судна или строящегося
судна

Залог судна, ипотека судна или строящегося судна осуществляется в порядке, установленном гражданским законодательством Республики Казахстан.

Параграф 8. Аренда судна

Статья 267. Общие положения

1. Аренда судна осуществляется в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан и правилами, установленными настоящей главой.
Правила, установленные настоящей главой, применяются, если иное не установлено договором аренды.
2. Аренда судна с экипажем предусматривает предоставление арендодателем арендатору судна также услуг по управлению судном и его технической эксплуатации.
3. Аренда судна без экипажа не включает оказания арендодателем услуг по управлению судном и его технической эксплуатации.
4. Не допускается обращение взысканий, вытекающих из требований к арендатору со стороны третьих лиц, на арендованное судно.
5. Отчуждение судна во время действия договора аренды не влечет за собой прекращения его действия, при этом новый собственник приобретает все права и обязанности, предусмотренные таким договором в порядке, установленном гражданским законодательством Республики Казахстан.
Лицо, у которого отчуждается судно, обязано уведомить лицо, приобретающее право собственности на судно, о договоре аренды, заключенном в отношении отчуждаемого судна. Обязанностью лица, приобретающего право собственности на судно, является уведомление арендатора данного судна о смене собственника.
6. Передача судна в аренду и возврат судна осуществляются в месте, указываемом в договоре аренды. Расходы, связанные с доставкой судна в указанное договором место, несет сторона, передающая судно, если иное не предусмотрено договором аренды.
7. Договором аренды предусматривается срок передачи судна во владение и пользование арендатора с указанием дат наступления и окончания такого срока. Арендатор не обязан принимать судно во владение и пользование ранее даты наступления такого срока.
Арендатор обязан принять судно в свое распоряжение до истечения даты окончания такого срока. Если судно не будет предоставлено во владение и пользование арендатора в срок, указанный в договоре аренды, арендатор имеет право требовать расторжения договора аренды. Арендодатель также вправе расторгнуть договор аренды, если судно по истечении даты окончания такого срока не было принято арендатором.
Порядок изменения и расторжения договора аренды производится в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.
8. Арендатор вправе с согласия арендодателя сдавать судно в субаренду.
При заключении договора субаренды лицо, передающее судно, приобретает права и обязанности, предусмотренные законодательством Республики Казахстан для арендодателей, по отношению к лицу, которому судно сдается в субаренду, но при этом сохраняет права и обязанности, предусмотренные законодательством Республики Казахстан и договором аренды по отношению к лицу, у которого до этого судно было принято в аренду или субаренду.
Договор субаренды не может быть заключен на срок, превышающий срок договора аренды.

Статья 268. Права и обязанности арендодателя при аренде
судна с экипажем

1. Арендодатель обязан обеспечить пригодность судна для целей, предусмотренных договором аренды, укомплектование экипажем и надлежащее снаряжение судна, а также безопасную техническую эксплуатацию судна, содержание его экипажа и наличие предусмотренных настоящим Кодексом судовых документов в соответствии с целями аренды.
2. Члены экипажа судна сохраняют трудовые отношения с арендодателем. При этом арендодатель вправе выдавать распоряжения членам экипажа судна, относящиеся к управлению и технической эксплуатации судна.
Если договором аренды не предусмотрено иное, расходы по оплате услуг членов экипажа, а также расходы по их содержанию несет арендодатель.
3. Арендодатель несет ответственность за недостатки сданного в наем судна в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.
4. Если арендодатель не является собственником судна, передача такого судна в аренду или субаренду производится с согласия собственника судна.

Статья 269. Права и обязанности арендатора при аренде
судна с экипажем и осуществлении коммерческой
эксплуатации судна

1. Арендатор в рамках осуществления коммерческой эксплуатации вправе от своего имени заключать договоры перевозки или буксировки без согласия арендодателя, если они не противоречат назначению и классу судна, а также целям, предусмотренным договором аренды.
2. При коммерческой эксплуатации судна члены экипажа судна подчиняются распоряжениям арендатора. Арендатор несет все расходы, связанные с коммерческой эксплуатацией судна, в том числе расходы на оплату топлива и других, расходуемых в процессе эксплуатации материалов и на оплату сборов.
3. Арендатор в рамках осуществления коммерческой эксплуатации судна вправе назначить своего представителя, распоряжения которого в части коммерческой эксплуатации судна являются для капитана судна обязательными.

Статья 270. Права и обязанности арендодателя и
арендатора при аренде судна без экипажа

Права и обязанности арендодателя и арендатора при аренде судна без экипажа определяются гражданским законодательством Республики Казахстан.

Статья 271. Расчеты за аренду судна

1. Арендатор уплачивает арендодателю арендную плату в порядке и сроки, которые предусмотрены договором аренды.
2. Арендатор освобождается от уплаты арендной платы и расходов, связанных с судном, на время, в течение которого судно было не пригодно к эксплуатации по вине арендодателя. Если судно было не пригодно к эксплуатации по вине арендатора, арендная плата подлежит выплате в полном объеме.
3. В случае гибели судна арендная плата должна быть внесена арендатором за время, включающее в себя день его гибели, а если этот день установить невозможно, - день получения последнего известия о нем.
4. При несвоевременном возврате судна арендодателю арендатор уплачивает арендную плату за весь срок пользования судном, превышающий срок договора аренды, исходя из ставки арендной платы, предусмотренной договором аренды, или рыночной ставки арендной платы, если она превышает ставку арендной платы, предусмотренную договором аренды.
5. В случае невнесения арендной платы более двух раз по истечении установленного договором срока платежа договор аренды, может быть, расторгнут досрочно в судебном порядке по требованию арендодателя.
6. Если иное не предусмотрено договором аренды, отделимые улучшения судна, произведенные арендатором, являются его собственностью и могут быть им изъяты.

Параграф 9. Экипаж судна

Статья 272. Состав экипажа судна

1. Экипаж судна состоит из лиц командного состава судна, судовой команды, а на пассажирских судах - также из персонала, обслуживающего пассажиров судна.
2. К командному составу судна относятся капитан судна, командир дноуглубительного или дноочистительного снаряда, их помощники, механики и электромеханики, помощники механиков и электромехаников, радиоспециалисты и врачи.
3. Судовая команда состоит из работающих на судне лиц, не относящихся к командному составу судна и персоналу, обслуживающему пассажиров судна.
4. Минимальный состав экипажа транспортного судна в соответствии с требованиями эксплуатации судна определенного типа устанавливается уполномоченным органом.
5. Лица, входящие в состав экипажа судна, должны быть включены в список членов экипажа судна (судовая роль), ведение которого является обязанностью капитана судна.

Статья 273. Требования, предъявляемые к членам экипажа
судна

1. К занятию должностей членов экипажа судна допускаются лица, имеющие соответствующую квалификацию согласно правилам дипломирования членов экипажей судов, утверждаемым Правительством Республики Казахстан.
2. К работе на судне допускаются лица, имеющие заключение медицинской комиссии о пригодности к такой работе по состоянию здоровья.
3. Иностранцы и лица без гражданства, входящие в состав экипажа судна, плавающего под Государственным флагом Республики Казахстан, не могут быть назначены на должности капитана судна, старшего помощника капитана судна, старшего механика и радиоспециалистов. Условия, на которых иностранцы и лица без гражданства могут входить в состав экипажа судна, определяются уполномоченным органом в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. К работе на судне, осуществляющем судоходство, связанное с пересечением Государственной границы Республики Казахстан, допускаются лица, имеющие паспорт моряка, оформленный в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан.

Статья 274. Капитан судна

1. Капитаном судна должен быть гражданин Республики Казахстан, квалификационный уровень которого соответствует предъявляемым требованиям.
Квалификационные требования к капитану судна, порядок его аттестации определяются уполномоченным органом.
2. На капитана судна возлагается управление судном, в том числе судовождение, принятие мер по обеспечению безопасности плавания судна, поддержанию порядка на судне, защите окружающей среды, предотвращению причинения вреда судну, находящимся на судне людям, багажу и грузу.
3. В отсутствие собственника судна, судовладельца, грузоотправителя или их представителей капитан судна является представителем собственника судна, судовладельца и грузоотправителя при совершении в случаях необходимости сделок в отношении судна, груза или плавания судна, а также предъявлении исков в отношении имущества, находящегося на судне.
4. Если, по мнению капитана судна, судну грозит неминуемая гибель, капитан судна после принятия всех мер по спасанию пассажиров разрешает членам экипажа судна оставить судно. Капитан судна оставляет судно последним после принятия всех зависящих от него мер по спасанию судового журнала, машинного журнала, карт маршрута следования судна, судовой печати, документов и ценностей.
5. Собственник судна и судовладелец не несут ответственности за нарушение капитаном судна обязанностей, предусмотренных пунктом 4 настоящей статьи.

Статья 275. Права и обязанности капитана судна

1. Распоряжения капитана судна, отданные в пределах его полномочий, должны исполняться всеми находящимися на судне лицами.
2. Капитан судна вправе:
1) отстранять членов экипажа от исполнения служебных обязанностей в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
2) применять поощрения и налагать дисциплинарные взыскания на членов экипажа судна в порядке, установленном трудовым законодательством Республики Казахстан;
3) удостоверять завещание лица, находящегося во время плавания на судне, при этом завещание, удостоверенное капитаном судна, приравнивается к нотариально удостоверенному в соответствии с законодательством Республики Казахстан о нотариате.
3. Капитан судна обязан:
1) оказать помощь лицу, терпящему бедствие на воде, если это не влечет опасности для его судна и находящихся на нем лиц;
2) при столкновении судов оказать помощь другому, участвовавшему в этом столкновении судну, его пассажирам и членам экипажа, при этом капитаны столкнувшихся судов обязаны сообщить друг другу названия своих судов;
3) в случае, если член экипажа судна или пассажир нуждается в неотложной медицинской помощи, которая не может быть оказана во время нахождения судна в плавании, зайти в ближайший порт с извещением об этом собственника судна и (или) судовладельца, капитана речного порта, а при заходе судна в иностранный порт с извещением также консула Республики Казахстан и агента судовладельца (при наличии такого агента в иностранном порту);
4) в случае исчезновения члена экипажа судна или пассажира при обстоятельствах, допускающих возможность его гибели, сделать запись в судовом журнале, составить акт, а также опись находящегося на судне имущества исчезнувшего члена экипажа судна или пассажира и передать указанные акт и имущество капитану ближайшего порта;
5) в случае рождения на судне ребенка или в каждом случае смерти на судне капитан обязан составить соответствующий акт при участии двух свидетелей и врача, если он имеется на судне, а также сделать запись в судовом журнале;
6) уведомить собственника судна и (или) судовладельца о случае смерти на судне и принять меры по сохранению тела умершего и передаче его родственникам или администрации ближайшего порта;
7) составить опись и обеспечить сохранность находящегося на судне имущества умершего до передачи такого имущества согласно описи родственникам умершего или администрации ближайшего порта;
8) изолировать лицо, действия которого создают угрозу безопасности судна или находящихся на нем людей и имущества;
9) в случае обнаружения на судне, находящемся в плавании, деяния, содержащего признаки преступления, предусмотренного уголовным законодательством Республики Казахстан, незамедлительно информировать об этом правоохранительные органы и задержать лицо, подозреваемое в совершении такого преступления, до передачи его указанным органам в ближайшем порту или ближайшем населенном пункте;
10) в случае нападения на судно лиц с целью совершения противоправных действий действовать по согласованию с органами внутренних дел и национальной безопасности.
4. В случае болезни или иной причины, препятствующей исполнению капитаном судна своих служебных обязанностей, а также его смерти обязанности капитана судна возлагаются на старшего помощника капитана судна до получения распоряжения собственника судна и (или) судовладельца.

Статья 276. Трудовые отношения на судне

1. Назначение членов экипажа судна осуществляется собственником судна и (или) судовладельцем по согласованию с капитаном судна.
2. Порядок приема на работу членов экипажа судна, их права и обязанности, условия труда и оплаты, а также порядок и основания увольнения определяются трудовым законодательством Республики Казахстан.
3. Судовладелец обязан обеспечить членам экипажа во время их нахождения на судне:
1) безопасные условия труда в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан;
2) охрану здоровья и медицинскую помощь в соответствии с законодательством Республики Казахстан об охране здоровья граждан Республики Казахстан;
3) наличие спасательных средств;
4) бесперебойное снабжение продовольствием и водой;
5) помещения для отдыха, питания, лечения, культурного и бытового обслуживания, соответствующие санитарно-гигиеническим требованиям.
4. В случае гибели или причинения вреда жизни и здоровью члена экипажа судна при исполнении им служебных обязанностей собственник судна и (или) судовладелец обязаны возместить причиненный такому члену экипажа судна вред в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.
5. Член экипажа судна вправе провозить на судне имущество, предназначенное для личного пользования. В случае гибели или повреждения такого имущества вследствие происшествия с судном собственник судна и (или) судовладелец обязаны возместить данному члену экипажа судна причиненный ущерб. При этом не подлежит возмещению ущерб, причиненный имуществу члена экипажа, виновного в происшествии с судном.

Статья 277. Возвращение члена экипажа судна к месту
приема его на работу

1. Собственник судна и (или) судовладелец обязаны обеспечить возвращение члена экипажа судна и его личного имущества весом до тридцати килограммов к месту приема члена экипажа судна на работу или в другое обусловленное сторонами место за свой счет в случае:
1) гибели судна;
2) болезни члена экипажа судна или получения им травмы, требующей лечения вне судна;
3) прекращения трудового договора в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан, в том числе окончания за пределами Республики Казахстан срока действия трудового договора, заключенного на определенный срок;
4) невозможности исполнения собственником судна и (или) судовладельцем своих обязанностей в отношении членов экипажа судна, предусмотренных законодательством Республики Казахстан или трудовым договором, вследствие банкротства судовладельца, продажи судна или изменения государства регистрации судна;
5) направления судна без согласия члена экипажа судна в зону военных действий или зону эпидемиологической опасности.
2. Если причиной возвращения членов экипажа судна к месту приема на работу является нарушение ими условий трудового договора, собственник судна и (или) судовладелец вправе взыскать с данных членов экипажа расходы, связанные с таким возвращением, полностью или частично в соответствии с законодательством Республики Казахстан, трудовым договором.

Параграф 10. Речной порт

Статья 278. Правовой статус речного порта,
его территория и акватория

1. Речные порты могут находиться в собственности:
1) государства;
2) граждан и негосударственных юридических лиц Республики Казахстан.
Речные порты, находящиеся на внутренних водных путях, являются объектами общего пользования.
2. Территорию речного порта составляют земельные участки, отведенные речному порту в соответствии с земельным законодательством Республики Казахстан, в том числе зоны, необходимые для его перспективного развития.
3. Акваторию речного порта составляют участки акватории в пределах внутренних водных путей, в том числе рейды и подходы к речному порту, отведенные ему в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
Обозначение границ акватории речного порта осуществляется уполномоченным органом.
4. Акватория и земли береговой полосы речных портов являются государственной собственностью.
5. Для строительства, реконструкции речных портов, находящихся в собственности государства, земельные участки, находящиеся в частной собственности, могут быть изъяты для государственных нужд в порядке, установленном земельным законодательством Республики Казахстан.

Статья 279. Основные требования, предъявляемые к
эксплуатации речных портов

1. Владельцы причалов речных портов обязаны обеспечить безопасные подходы для судов, безопасную стоянку судов у таких причалов, иметь склады, средства для определения массы груза, погрузочно-разгрузочное оборудование, устройства и приспособления для посадки, высадки, пребывания в ожидании судна пассажиров, в том числе инвалидов, а в необходимых случаях - железнодорожные подъездные пути для подачи вагонов в речные порты.
Средства для определения массы грузов подлежат государственному метрологическому контролю в установленном порядке.
2. Портовые гидротехнические сооружения, средства навигационного оборудования, перегрузочные комплексы, причалы, служебные здания и иное, расположенное и используемое в речном порту имущество содержатся за счет владельца речного порта.
3. В речных портах должны находиться средства для защиты окружающей среды, приема и обработки хозяйственно-бытовых и нефтесодержащих вод, других отходов, а также средства для осуществления работ по спасанию судов в пределах акватории речного порта и ликвидации пожаров.

Статья 280. Порядок захода судов в речной порт
и их выхода из речного порта

1. Заход судов в речной порт и выход их из речного порта, плавание судов в пределах акватории речного порта и стоянка в речном порту, а также пользование технологической связью на внутреннем водном транспорте осуществляются в порядке, установленном уполномоченным органом.
2. Заход иностранных судов в речные порты Республики Казахстан и их обслуживание осуществляются на основании международных договоров.

Статья 281. Услуги, оказываемые в речном порту

1. Речной порт осуществляет:
1) погрузку (выгрузку) грузов и обслуживание судов в порядке очередности их прибытия;
2) транспортно-экспедиторские и складские операции с грузами;
3) перевалку на внутренний водный транспорт грузов с других видов транспорта и обратно;
4) обслуживание пассажиров судов;
5) перевозку пассажиров, багажа и грузов на судах речного порта и на других видах транспорта.
2. Утверждение тарифов (цен, ставок сбора) и их предельного уровня на регулируемые услуги речного порта производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
3. Размеры платы за услуги, не входящие в перечень регулируемых услуг речного порта, устанавливаемых Правительством Республики Казахстан, определяются договорами, заключенными в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Параграф 11. Перевозка пассажиров, багажа и почтовых отправлений

Статья 282. Основы организации и осуществления перевозки
пассажиров, багажа и почтовых отправлений

1. Организация и осуществление перевозки пассажиров, багажа и почтовых отправлений на внутреннем водном транспорте осуществляются в соответствии с Общей частью настоящего Кодекса, в части не урегулированной настоящим параграфом.
2. Перевозчик обязан обеспечить безопасное плавание судна, укомплектовать его экипажем и снабдить всем необходимым для надлежащего содержания его на все время перевозки.
3. В населенных пунктах, где нет дебаркадеров с пассажирскими помещениями, должны быть павильоны, а на пригородных линиях и переправах - навесы с сидениями. При этом владельцы таких павильонов обязаны в целях безопасности пассажиров оборудовать места посадки и высадки пассажиров необходимыми устройствами.
4. Благоустройство пристанских территорий осуществляется за счет их владельцев.

Статья 283. Права и обязанности пассажира

1. Пассажир имеет права и несет обязанности, предусмотренные статьей 24 настоящего Кодекса, а также имеет право:
1) провозить с собой бесплатно ручную кладь;
2) делать остановку в пути следования и продлить срок действия перевозочного документа (билета) не более чем на десять суток при проезде на судах на расстояние пятьсот километров и более;
3) продлевать срок действия билета в случае болезни, подтвержденной документом лечебного учреждения, на время болезни или сдать билет и получить провозную плату;
4) до отхода судна в любое время, а после начала рейса в любом речном порту остановки судна отказаться от договора перевозки, сдать билет в порядке, установленном правилами перевозок пассажиров и багажа, и получить провозную плату за не пройденную судном часть пути.

Параграф 12. Перевозка грузов

Статья 284. Правила перевозок грузов

Правилами перевозок грузов, наряду с условиями, предусмотренными пунктом 2 статьи 28 настоящего Кодекса, определяются условия и порядок:
1) перевозки грузов насыпью и навалом;
2) перевозки скоропортящихся грузов;
3) требований к судам и контейнерам;
4) пломбирования судов и контейнеров;
5) размещения и крепления грузов на судах;
6) подачи судна или контейнера под погрузку и выгрузку груза;
7) очистки судна.

Параграф 13. Буксировка судов,
платов и иных плавучих объектов

Статья 285. Договор буксировки судов и иных плавучих
объектов

1. В соответствии с договором буксировки судов и иных плавучих объектов одна сторона (буксировщик) обязуется своевременно и в сохранности отбуксировать судно или иной плавучий объект в пункт назначения с соблюдением условий буксировки и сдать его лицу, указанному в транспортной накладной, а другая сторона (отправитель) обязуется предъявить буксируемый объект для буксировки и оплатить ее.
2. Буксировка буксируемых объектов (далее - буксировка) осуществляется в соответствии с договором буксировки и правилами буксировки судов и иных плавучих объектов, утверждаемыми уполномоченным органом. Правила буксировки судов и иных плавучих объектов определяют порядок и условия:
1) оформления накладной, перевозочных и иных документов;
2) организации буксировок;
3) оплаты услуг по буксировке;
4) предъявления буксируемого объекта для буксировки;
5) требований к составу экипажа судна и иных плавучих объектов и лицам, осуществляющим буксировку;
6) отправления, приема и сдачи буксируемого объекта.

Статья 286. Ответственность при буксировке судов
и других плавучих объектов

1. Буксировка судов и других плавучих объектов по внутренним водным путям либо по акватории речного порта осуществляется под управлением капитана буксирующего судна.
Собственник и (или) владелец буксирующего судна несет ответственность за ущерб, причиненный буксируемому судну или другому плавучему объекту, находящимся на них людям или имуществу, если не докажет, что такой ущерб причинен не по его вине.
2. Если договором буксировки обязанность по управлению буксировкой возложена на капитана буксируемого судна, ответственность за ущерб, причиненный при такой буксировке буксирующему судну, находящимся на нем людям или имуществу, несет собственник и (или) владелец буксируемого судна или другого плавучего объекта, если не докажет, что ущерб причинен не по его вине.

Параграф 14. Общая авария,
спасение судов и иного имущества

Статья 287. Регулирование отношений, возникающих при
общей аварии, спасании судов и другого
имущества

Регулирование отношений, возникающих при общей аварии, спасании судов и другого имущества на внутреннем водном транспорте осуществляется в соответствии с параграфами 12, 15 главы 13 настоящего Кодекса с учетом особенностей установленных настоящим параграфом.

Статья 288. Контрибуционная стоимость имущества

1. Общая стоимость имущества (судна, груза и провозной платы), соразмерно которой устанавливаются взносы на покрытие убытков, возмещаемых в порядке распределения общей аварии (контрибуционная стоимость), определяется в соответствии с положениями, установленными настоящей статьей, на основе действительной чистой стоимости данного имущества по окончании рейса судна.
2. Контрибуционная стоимость судна определяется исходя из стоимости судна в поврежденном состоянии.
3. Контрибуционная стоимость груза определяется в момент выгрузки груза исходя из стоимости, устанавливаемой на основании торгового счета, выставленного грузополучателю, при отсутствии такого счета - на основании стоимости груза в момент его отгрузки. Стоимость груза включает в себя расходы на страхование и провозную плату, если только риск убытков несет грузоотправитель. Из стоимости груза вычитаются суммы всех убытков от гибели или повреждения груза до его выгрузки либо во время выгрузки.
4. Контрибуционная стоимость провозной платы, если риск убытков несет перевозчик, равна потерянной провозной плате.
5. К контрибуционной стоимости имущества (судна, груза и провозной платы) прибавляется сумма, возмещаемая в порядке распределения общей аварии, если только данная сумма в нее не включена.
6. Любые средства укрепления грузовых мест учитываются во взносах по общей аварии наравне с грузом.

Статья 289. Диспаша и диспашеры

По заявлению заинтересованных лиц устанавливается наличие общей аварии, и расчет по ее распределению (диспаша) составляется диспашерами.

Статья 290. Бремя доказывания

Сторона, требующая распределения общей аварии, обязана доказать, что заявленные убытки должны быть признаны общей аварией.

Статья 291. Караван судов

1. Караваном судов является группа судов, соединенных между собой таким образом, что каждое судно такой группы судов в отдельности не может самостоятельно осуществлять движение.
2. Если были произведены действия в целях осуществления спасательных операций в отношении одного и (или) нескольких судов каравана и их грузов от общей для них опасности, применяются положения главы 13 раздела 2 настоящего Кодекса, с учетом положений, установленных настоящей главой.
Судно каравана не считается находящимся в общей опасности вместе с другим судном в караване, если оно в результате отсоединения от другого судна или других судов находится в безопасности.
3. При определении контрибуционной стоимости в отношении каравана судов под судном и грузом понимается общая стоимость всех судов каравана и грузов, находящихся в общей опасности.

Статья 292. Место убежища

1. Общей аварией признаются расходы на заход судна в речной порт или иное место убежища вследствие половодья, ледохода, внезапного и стремительного понижения уровня воды на внутренних водных путях или при иных чрезвычайных обстоятельствах, связанных с необходимостью захода судна в речной порт или иное место убежища, нахождением его в речном порту или ином месте убежища и выходом судна из речного порта или иного места убежища. Расходы подлежат возмещению в случае возвращения судна с грузом в речной порт погрузки.
2. Если половодье или ледоход наступили после захода судна с грузом в речной порт выгрузки и судно должно покинуть данный речной порт до окончания выгрузки груза в целях захода в другой, безопасный речной порт, такой речной порт будет считаться портом убежища.
3. Если судно вследствие половодья или ледохода не может продолжить рейс и должно остаться в речном порту после выгрузки части груза, предназначенного для этого речного порта, он считается портом убежища для такого судна только в отношении грузов, предназначенных для других речных портов.

Статья 293. Общая авария, вызванная повреждением машин,
намеренной посадкой на мель, подьемом
затонувшего судна и пожаром на судне

1. Общей аварией, вызванной повреждением машин, намеренной посадкой на мель, подъемом затонувшего судна и пожаром на судне, признаются расходы на устранение повреждений, возникших в результате изменения работы машин, а также при попытке судна сняться с мели, повреждений рулевого, движительного, буксирного, других устройств.
2. Общей аварией, вызванной повреждением машин, намеренной посадкой на мель, подъемом затонувшего судна и пожаром на судне, признаются убытки от повреждений, причиненных судну и (или) грузу намеренной посадкой судна на мель или намеренным затоплением его.
3. В случае, если судно с грузом вследствие аварии было затоплено, затраты на подъем судна с грузом и соответствующие убытки относятся к общей аварии.
4. Причиненные судну и (или) грузу убытки вследствие повреждения судна водой или иным образом, в том числе убытки от выбрасывания на берег или затопления горящего судна, признаются общей аварией.

Статья 294. Убытки от потери провозной платы

Неоплаченная провозная плата за утраченный, вынужденно сброшенный груз возмещается в размере утерянной провозной платы.

Статья 295. Проценты на убытки, возмещаемые в порядке
распределения общей аварии

На сумму расходов и другие суммы, возмещаемые в порядке распределения общей аварии (убытки), начисляются семь процентов годовых в течение трех месяцев после даты составления диспаши. При этом должным образом учитываются платежи, произведенные за счет участвующих в покрытии общей аварии сторон или депонированных для ее возмещения средств.

Статья 296. Частичная выгрузка груза с одного судна
и погрузка его на другое судно

Если судно вынуждено осуществлять частичную выгрузку груза с дальнейшим его хранением на берегу или на другом судне, к общей аварии относятся:
1) затраты на выгрузку груза из судна, его хранение и обратную погрузку груза на судно;
2) расходы на аренду судна, на которое осуществляется частичная погрузка груза;
3) потери и затраты на ремонт повреждений, которые понесло судно, на которое осуществлялась частичная погрузка груза, а также потери, связанные с выводом такого судна из эксплуатации;
4) расходы, вызванные повреждениями, возникшими на потерпевшем аварию судне во время выгрузки с него груза или погрузки его на другое судно;
5) убытки и расходы, связанные с утратой, недостачей или повреждением (порчей) груза при его выгрузке, хранении и погрузке;
6) страховые премии, выплаченные страховщикам за дополнительное страхование.

Статья 297. Исключение косвенных убытков

1. В общую аварию включаются только такие убытки, которые являются прямым следствием общей аварии.
2. Убытки, вызванные задержкой судна во время рейса, его простоем, изменением цен, и другие косвенные убытки не признаются общей аварией.

Параграф 15. Затонувшее имущество

Статья 298. Затонувшее имущество

1. К затонувшему имуществу относятся потерпевшие крушение суда, их обломки, оборудование, грузы и другие предметы независимо от того, находятся они на плаву или под водой, опустились на дно в пределах внутренних водных путей либо выброшены на мелководье или берег.
2. Положения настоящей главы не применяются к:
1) подъему, удалению и уничтожению затонувшего военного имущества;
2) подъему затонувшего имущества, имеющего археологическое или историческое значение, если такое имущество находится на дне в пределах внутренних водных путей.

Статья 299. Обязанность собственника поднять
затонувшее имущество

1. В случаях, если затонувшее имущество создает угрозу безопасности судоходства или причинения ущерба окружающей среде загрязнением либо препятствует осуществлению промысла водных биологических ресурсов, деятельности на внутреннем водном транспорте и проводимым в пределах внутренних водных путей путевым работам, собственник затонувшего имущества обязан по требованию уполномоченного органа в установленный им срок поднять затонувшее имущество и при необходимости удалить или уничтожить его.
2. Если собственник затонувшего имущества известен, уполномоченный орган уведомляет его о порядке и сроке подъема, удаления или уничтожения затонувшего имущества.
Если собственник затонувшего имущества не известен, уполномоченный орган обязан опубликовать в средствах массовой информации сведения о сроках, установленных для подъема затонувшего имущества.
3. Если собственник затонувшего имущества не сделает заявления после публикации сведений о затонувшем имуществе, вещи, составляющие такое имущество, признаются бесхозяйными в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.

Статья 300. Подъем затонувшего имущества его
собственником

1. Собственник затонувшего имущества обязан известить уполномоченный орган о своем намерении поднять такое имущество в течение одного года со дня, когда имущество затонуло.
2. Уполномоченный орган в течение трех месяцев со дня получения заявления собственника затонувшего имущества устанавливает порядок подъема, а также срок для подъема затонувшего имущества, который должен составлять не менее чем один год со дня получения собственником уведомления уполномоченного органа о порядке и сроке подъема затонувшего имущества.

Статья 301. Подъем, удаление и уничтожение затонувшего
имущества предприятиями уполномоченного
органа

1. Предприятия уполномоченного органа вправе поднять затонувшее имущество, а при необходимости удалить или уничтожить его в случаях, если:
1) собственник затонувшего имущества не поднял затонувшее имущество, не удалил или не уничтожил его в порядке и сроки, установленные уполномоченным органом;
2) собственник затонувшего имущества не установлен, в целях предотвращения аварии, бедствия или катастрофы, которые могут повлечь гибель людей, нанести вред их жизни и здоровью, окружающей среде и объектам хозяйствования, значительные материальные потери и нарушение условий жизнедеятельности населения;
3) собственник затонувшего имущества для подъема, удаления или уничтожения применяет средства, не соответствующие требованиям технической безопасности, установленным законодательством Республики Казахстан;
4) собственник затонувшего имущества в течение одного года со дня, когда имущество затонуло, не установлен.
2. Если собственник затонувшего имущества известен, то подъем, удаление или уничтожение такого имущества в случаях, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, осуществляются за его счет.
3. Затонувшее имущество, поднятое в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, может быть истребовано его собственником после возмещения им расходов на подъем затонувшего имущества и других, понесенных в связи с этим расходов при условии, если с момента подъема затонувшего имущества прошло не более одного года.

Статья 302. Право предприятия уполномоченного органа
на полное возмещение понесенных им расходов

По истечении срока, предусмотренного пунктом 3 статьи 301 настоящего Кодекса, при признании судом затонувшего имущества бесхозяйным предприятие уполномоченного органа вправе:
1) продать поднятое затонувшее имущество или его часть в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, и получить за счет суммы, вырученной от его продажи, возмещение расходов на его подъем и других, понесенных в связи с этим расходов;
2) получить от собственника затонувшего имущества возмещение расходов, не покрываемых суммой, вырученной от его продажи, а при уничтожении затонувшего имущества возмещение расходов, понесенных в связи с уничтожением такого имущества.

Статья 303. Иностранное затонувшее имущество

Затонувшее иностранное имущество, поднятое предприятием уполномоченного органа, либо иным лицом, в соответствии со статьями 300 и 301 настоящего Кодекса, и предназначенное для продажи либо уничтожения на территории Республики Казахстан, подлежит таможенному оформлению в соответствии с таможенным законодательством Республики Казахстан.

Статья 304. Случайно поднятое затонувшее имущество

Затонувшее имущество, случайно поднятое в пределах внутренних водных путей при осуществлении операций, связанных с судоходством, должно быть сдано уполномоченному органу, который обязан принять в отношении такого имущества меры, предусмотренные гражданским законодательством Республики Казахстан.

Глава 13. Особенности государственного регулирования и контроля в сфере торгового мореплавания

Параграф 1. Основные задачи государственного регулирования
и контроль в сфере торгового мореплавания

Статья 305. Компетенция уполномоченного органа по
вопросам регулирования и контроля в сфере
торгового мореплавания

К компетенции уполномоченного органа относятся:
1) осуществление межгосударственного и международного сотрудничества в сфере торгового мореплавания и представление интересов Республики Казахстан в международных организациях;
2) утверждение положения о капитане морского порта;
3) утверждение правил плавания и стоянки судов в морских портах Республики Казахстан и на подходах к ним;
4) выдача разрешений на осуществление каботажа судами, плавающими под флагом иностранного государства;
5) утверждение перечня должностей (профессий) работников морского транспорта, которым выдается форменная одежда, образцов формы и знаков различия, порядка ношения форменной одежды и норм обеспечения;
6) утверждение образцов дипломов и свидетельств;
7) согласование создания искусственных островов и других сооружений на море в порядке, установленном уполномоченным органом;
8) разработка технических регламентов в сфере торгового мореплавания;
9) подготовка и внесение предложений по разработке проектов законодательных и иных нормативных правовых актов, регулирующих деятельность торгового мореплавания;
10) лицензирование отдельных видов деятельности в сфере торгового мореплавания в соответствии с законодательством Республики Казахстан о лицензировании;
11) принятие решения о предоставлении права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан, временном переводе судна под флаг иностранного государства и аннулирование принятого решения;
12) принятие решения о присвоении, изменении или отказе в названия судна;
13) осуществление контроля за классификацией судов;
14) осуществление контроля за техническим состояним судов;
15) обеспечение проведения технического освидетельствования и классификации судов, совершающих международное плавание;
16) проведение осмотров морских портов, береговых объектов, судоходных гидросооружений, искусственных островов и других сооружений на море;
17) выдача разрешения на проектирование, строительство и реконструкцию морских портов в порядке, установленном уполномоченным органом;
18) взаимодействие с государственными органами Республики Казахстан по вопросам обеспечения безопасности на водном транспорте;
19) проверка наличия судовых документов на судне;
20) государственная регистрация судов и прав на них;
21) исполнение налогового законодательства Республики Казахстан в части обеспечения взимания сборов за государственную регистрацию морских, речных и маломерных судов, и ипотеки судна или строящегося судна.

Параграф 2. Судно морского транспорта

Статья 306. Право собственности на судно

1. Суда могут находиться в собственности:
1) государства;
2) граждан и негосударственных юридических лиц Республики Казахстан;
3) иностранных государств, иностранцев, лиц без гражданства, иностранных юридических лиц, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.
2. Собственник судна вправе по своему усмотрению совершать в отношении судна любые действия, в том числе отчуждать судно в собственность другим лицам, передавать им, оставаясь собственником, права владения, пользования и распоряжения судном, устанавливать ипотеку судна и обременять его другими способами, распоряжаться иным образом.

Статья 307. Название судна. Порядок индивидуализации
судна

1. Судно, подлежащее государственной регистрации в Государственном судовом реестре морских судов или судовой книге, должно иметь свое название.
Название судна присваивается или изменяется его собственником в порядке, установленном уполномоченным органом, при этом:
1) не допускается присвоение одинаковых названий разным судам;
2) необходимо учитывать словообразовательные, стилистические нормы современного литературного языка, требования общественной нравственности и морали;
3) необходимо согласие человека или его наследников, если судну присваевается название именем этого человека.
Название судна не может быть изменено, если на судно зарегистрированно ограничение (обременение) прав.
2. Порядок индивидуализации судна и присвоения позывного сигнала, а также идентификационного номера судовой станции спутниковой связи определяется уполномоченным органом.

Статья 308. Национальность судна. Право плавания под
Государственным флагом Республики Казахстан

1. Судно, пользующееся правом плавания под Государственным флагом Республики Казахстан, имеет национальность Республики Казахстан.
2. Судно, имеющее национальность Республики Казахстан, обязано нести Государственный флаг Республики Казахстан.
3. Судно приобретает право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан с момента государственной регистрации его в одном из реестров судов Республики Казахстан, указанных в пункте 1 статьи 316 настоящего Кодекса.
4. Право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан предоставляется судам, находящимся в собственности:
1) государства;
2) граждан и негосударственных юридических лиц, зарегистрированных в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
5. Судно, приобретенное в собственность за пределами Республики Казахстан, пользуется правом плавания под Государственным флагом Республики Казахстан с момента выдачи консульской службой Республики Казахстан временного свидетельства, удостоверяющего такое право и действительного до государственной регистрации судна в Государственном судовом реестре морских судов или судовой книге, но не более одного года.
6. Право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан может быть временно передано зарегистрированному в реестре судов иностранного государства судну, предоставленному в пользование казахстанскому фрахтователю по бербоут-чартеру, на основании решения уполномоченного органа в случае, если фрахтователь судна представит в уполномоченный орган документы подтверждающие, что:
фрахтователь судна по бербоут-чартеру отвечает требованиям, предъявляемым к собственнику судна в соответствии с пунктом 4 настоящей статьи;
собственник судна согласен на временный перевод судна под Государственный флаг Республики Казахстан;
залогодержатель ипотеки судна или обременения судна того же характера, установленных и зарегистрированных в соответствии с законодательством государства собственника судна, согласен на временный перевод судна под Государственный флаг Республики Казахстан;
законодательство государства собственника судна не запрещает предоставление судну права плавания под флагом иностранного государства;
право плавания под флагом иностранного государства приостановлено или будет приостановлено в момент предоставления судну временного права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан.
7. За подъем Государственного флага Республики Казахстан на судне, не пользующемся правом плавания под этим флагом, виновные лица несут ответственность, установленную законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 309. Временный перевод судна под флаг
иностранного государства

При предоставлении судна, зарегистрированного в Государственном судовом реестре морских судов или судовой книге, во владение или в пользование иностранному фрахтователю по бербоут-чартеру такое судно может быть временно переведено под флаг иностранного государства на основании решения уполномоченного органа на срок, не превышающий двух лет, с правом последующего продления через каждые два года, но не свыше срока действия бербоут-чартера с регистрацией в соответствующем реестре и приостановлением права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан.

Статья 310. Передача судна в доверительное управление

1. Собственник судна вправе передать его доверительному управляющему по договору доверительного управления для осуществления управления судном за вознаграждение в интересах собственника, если иное не предусмотрено договором.
Судно, находящееся в хозяйственном ведении или оперативном управлении, не может быть передано в доверительное управление без согласия собственника или уполномоченного органа.
Передача судна в доверительное управление не влечет за собой перехода права собственности на него к доверительному управляющему.
2. Передача судна в доверительное управление подлежит обязательной государственной регистрации в Государственном судовом реестре морских судов или судовой книге.
3. Доверительным управляющим может быть лицо, компетентное в области управления судами и их эксплуатации.
4. Договор доверительного управления судном должен соответствовать требованиям, предусмотренным гражданским законодательством Республики Казахстан

Статья 311. Судовые документы

Перечень, порядок ведения, а также разработка и утверждение форм судовых документов определяется уполномоченным органом. Судно должно иметь следующие судовые документы:
1) свидетельство о праве плавания морского судна под Государственным флагом Республики Казахстан;
2) свидетельство о праве собственности на судно;
3) свидетельство о годности к плаванию (для некоторых категорий судов);
4) пассажирское свидетельство (для пассажирских судов);
5) мерительное свидетельство;
6) свидетельство о грузовой марке;
7) свидетельство о предотвращении загрязнения нефтью;
8) свидетельство о предотвращении загрязнения сточными водами;
9) свидетельство о предотвращении загрязнения мусором;
10) классификационное свидетельство;
11) лицензия судовой радиостанции и радиожурнал (если судно имеет судовую радиостанцию);
12) судовую роль;
13)судовой журнал;
14) машинный журнал (для судов с механическим двигателем);
15) санитарный журнал;
16) журнал операций со сточными водами;
17) журнал операций с мусором;
18) журнал нефтяных операций для судов, не являющихся нефтяными танкерами;
19) журнал нефтяных операций для нефтяных танкеров;
20) судовое санитарное свидетельство о праве плавания;
21) судовой билет (для некоторых категорий судов);
22) свидетельство о временном предоставлении права плавания под Государственным флагом Республики Казахстан иностранному морскому судну, зафрахтованному на условиях бербоут-чартера;
23) временное свидетельство о праве плавания судна под Государственным флагом Республики Казахстан;
24) свидетельство о государственной регистрации прав на судно (строящееся судно);
25) анкета судового реестра;
26) план расстановки и способы крепления судов, находящихся на зимнем отстое;
27) акт о расследовании аварийного случая (при расследовании аварийного случая);
28) акты освидетельствований судна;
29) свидетельство о признании судостроительных и судоремонтных заводов;
30) документы по охране судов в соответствии с международными требованиями по охране судов и портовых сооружений;
31) дипломы судоводителей, судовых электромехаников, судовых радиоспециалистов и судовых механиков;
32) квалификационные свидетельства для лиц судовой команды;
33) форма разрешительного документа: на подъем затонувшего в море имущества, на проведение в морском порту строительных гидротехнических и иных работ.

Статья 312. Техническое наблюдение и освидетельствование
судов и их классификация

1. Судно может быть допущено к плаванию лишь после того, как будет установлено, что оно удовлетворяет требованиям безопасности мореплавания установленным законодательством Республики Казахстан.
2. Техническое наблюдение и освидетельствование морских судов и их классификация осуществляются соответственно Регистром судоходства в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, и классификационными обществами.
Ведение технического наблюдения, освидетельствование судов и их классификация иными государственными органами Республики Казахстан и организациями не допускается.
Присвоение класса судну удостоверяется классификационным свидетельством, выдаваемым Регистром судоходства и классификационным обществом.
3. При отсутствии судовых документов или в случае, если судно, плавающее под иностранным флагом, при посещении морского порта Республики Казахстан не удовлетворяет требованиям безопасности мореплавания, установленным техническими регламентами в сфере торгового мореплавания, независимо от наличия соответствующих документов, уполномоченный орган вправе подвергнуть такое судно освидетельствованию на одинаковом основании с судами, плавающими под Государственным флагом Республики Казахстан.
4. Упономоченный орган вправе при невыполнении лицами требований безопасной эксплуатации судов запретить эксплуатацию судов, судовых механизмов, устройств и технических средств, а также аннулировать ранее выданные классификационным обществом или Регистром судоходства документы, разрешающие эксплуатацию судов.

Параграф 3. Общие требования безопасности
в сфере торгового мореплавания

Статья 313. Общие требования безопасности в сфере
торгового мореплавания

1. Участники перевозочного процесса обязаны обеспечить безопасные условия для жизни и здоровья человека, окружающей среды, а также соблюдение требований безопасности торгового мореплавания.
2. Безопасность торгового мореплавания обеспечивается комплексом организационных и технических мероприятий, направленных на защиту жизни и здоровья человека, окружающей среды, создание условий безаварийной работы участников перевозочного процесса, в технически годном состоянии судов, портов, береговых объектов и сооружений, а также предупреждение аварийности судов.
3. Объектами технического регулирования в сфере торгового мореплавания являются:
1) суда, используемые для торгового мореплавания, порты, береговые объекты и сооружения;
2) процессы производства (строительство, ремонт, реконструкция), эксплуатации судов, используемых для торгового мореплавания, портов, береговых объектов и сооружений.

Статья 314. Общие требования безопасности при
производстве (строительство, ремонт,
реконструкция) судов, используемых в целях
торгового мореплавания, портов, береговых
объектов и сооружений

1. При производстве (строительство, ремонт, реконструкция) судов необходимо обеспечить соответствие требованиям проектной документации и настоящей главы.
2. При производстве (строительство, ремонт, реконструкция) судов изготовитель обязан выполнить весь комплекс мер по обеспечению безопасности, определенный проектной документацией, и обеспечить возможность контроля выполнения всех технологических операций, от которых зависит безопасность мореплавания.
3. Если для обеспечения безопасности в процессе или после изготовления судов требуется проведение испытаний, то они должны быть проведены в полном объеме с выполнением всех требований проектной документации.
4. Каждое судно должно быть промаркировано идентификационным номером, наносимым на корпус. Маркировка должна быть видимой, разборчивой и несмываемой.
5. Судно должно быть разработано таким образом, чтобы свести к минимуму риск падения за борт и обеспечивать спасение людей, оказавшихся за бортом.
6. Место основного рулевого управления должно обеспечивать круговой обзор.
7. Судно должно быть снабжено руководством по эксплуатации, в котором особое внимание должно уделяться риску пожара и затопления.

Статья 315. Общие требования безопасности при
эксплуатации судов, используемых в целях
торгового мореплавания, портов, береговых
объектов и сооружений

1. Суда, порты, береговые объекты и сооружения на море, используемые в целях торгового мореплавания, являются зонами повышенной опасности и должны отвечать требованиям нормативных правовых актов, регулирующих деятельность торгового мореплавания.
2. Физические или юридические лица, осуществляющие эксплуатацию судов, портов, береговых объектов и сооружений на море, должны обеспечить выполнение требований законодательных актов и актов Правительства Республики в сфере торгового мореплавания.
3. Эксплуатация судов, используемых для торгового мореплавания, не должна оказывать негативное воздействие на жизнь и здоровье человека, и окружающую среду.

Параграф 4. Особенности государственной регистрации
судов и прав на них

Статья 316. Реестры судов Республики Казахстан

1. Судно подлежит государственной регистрации в одном из реестров судов Республики Казахстан (далее - реестры судов):
1) Государственном судовом реестре морских судов;
2) судовой книге;
3) бербоут-чартерном реестре.
2. Право собственности и иные вещные права на судно подлежат обязательной государственной регистрации в соответствующем реестре, в котором зарегистрировано судно.
3. Подлежащее государственной регистрации, строящееся судно приравнивается к недвижимому имуществу.
Право собственности на строящееся судно может быть зарегистрировано в реестре строящихся судов при условии закладки киля или проведения подтвержденных заключениями эксперта равноценных строительных работ. При государственной регистрации права собственности на строящееся судно выдается соответствующее свидетельство.
4. В Государственном судовом реестре морских судов регистрируются морские, пассажирские, грузопассажирские, нефтеналивные, буксирные суда, плавучие буровые установки, сухогрузы, плавучие краны и суда технического флота (земснаряды и другое), а также самоходные суда с главными двигателями мощностью не менее чем пятьдесят пять киловатт и несамоходные суда вместимостью не менее чем восемьдесят тонн.
5. В судовых книгах регистрируются спортивные, прогулочные суда, независимо от мощности главных двигателей и вместимости, а также суда, не указанные в пункте 4 настоящей статьи.
6. В Государственном судовом реестре морских судов и судовых книгах не регистрируются гидросамолеты, а также шлюпки и иные плавучие средства, которые являются принадлежностями судна.
7. В бербоут-чартерном реестре регистрируются суда, которым временно предоставлено право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан сроком на два года с дальнейшим продлением срока действия бербоут-чартера через каждые два года, но не свыше срока действия бербоут-чартера.
8. При государственной регистрации или перерегистрации судов, а также при получении дубликата документа, удостоверяющего государственную регистрацию, взимаются сборы в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.

Статья 317. Изменение сведений, вносимых в реестры судов

О любом изменении сведений, подлежащих внесению в реестры судов, собственник или фрахтователь судна по бербоут-чартеру обязаны в течение двух недель сообщить морской администрации порта, в котором зарегистрировано судно.

Статья 318. Государственная регистрация судов,
используемых государственными органами

Государственная регистрация судов, находящихся в собственности Республики Казахстан и используемых государственными органами для выполнения возложенных на них функций, за исключением военных кораблей, военно-вспомогательных судов и пограничных кораблей, осуществляется в Государственном судовом реестре морских судов или судовой книге в соответствии с правилами государственной регистрации судов и прав на них.

Статья 319. Перерегистрация судов

Если в результате происшествия или любой другой причины судно перестает соответствовать сведениям, ранее внесенным в Государственный судовой реестр морских судов или судовую книгу, может быть осуществлена государственная перерегистрация судна в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан, после освидетельствования и получения документа, подтверждающего годность судна к плаванию.
Основанием для перерегистрации судна является также использование судна, находящегося в собственности Республики Казахстан и используемого государственными органами для выполнения возложенных на них функций, в коммерческих целях.

Статья 320. Исключение судна из Государственного
судового реестра морских судов или судовой
книги

Из Государственного судового реестра морских судов или судовой книги подлежит исключению судно:
1) погибшее или пропавшее без вести;
2) конструктивно погибшее;
3) утратившее качество судна в результате перестройки или любых других изменений;
4) переставшее соответствовать требованиям, предусмотренным пунктом 4 статьи 308 настоящего Кодекса

Статья 321. Отказ в государственной регистрации
судна и прав на него

В государственной регистрации судна и прав на него может быть отказано в случаях, если:
1) с заявлением о государственной регистрации обратилось ненадлежащее лицо;
2) не соблюдены требования, предусмотренные правилами государственной регистрации судов и прав на них;
3) документы, представленные для государственной регистрации, не соответствуют требованиям, предусмотренным законодательством Республики Казахстан.

Статья 322. Изменение морского порта
государственной регистрации судна

Морской порт государственной регистрации судна может быть изменен по просьбе собственника судна. Регистрация изменения порта государственной регистрации судна осуществляется в соответствии с правилами государственной регистрации судов и прав на них.

Статья 323. Ответственность за нарушение правил
государственной регистрации судов

Лицо, уклоняющееся от обязательной государственной регистрации судна, а также лицо, зарегистрировавшее судно в одном из реестров судов с нарушением установленного порядка или нарушившее обязанность информировать об изменении сведений, вносимых в реестры судов, несет ответственность, предусмотренную законодательными актами Республики Казахстан.

Параграф 5. Морской залог на судно.
Ипотека судна или строящегося судна

Статья 324. Обязательства, исполнение которых
обеспечивается морским залогом на судно

1. Морским залогом на судно обеспечиваются требования к судовладельцу в отношении:
1) заработной платы и других сумм, причитающихся капитану судна и другим членам экипажа судна за их работу на борту судна, в том числе расходов на репатриацию и уплачиваемых от имени капитана судна и других членов экипажа судна взносов по социальному страхованию;
2) возмещения вреда, причиненного жизни и здоровью людей на суше или на воде в прямой связи с эксплуатацией судна;
3) вознаграждения за спасание судна;
4) уплаты сборов, предусмотренных настоящим Кодексом, а также платы за услуги лоцмана;
5) возмещения реального ущерба, причиненного при эксплуатации судна в результате утраты или повреждения иного имущества, чем перевозимые на судне грузы, контейнеры, багаж, каютный багаж и вещи пассажиров.
2. Морским залогом на судно не обеспечиваются требования, предусмотренные подпунктами 2) и 5) пункта 1 настоящей статьи, если такие требования возникают в результате:
1) причинения ущерба от загрязнения с судов или ущерба в связи с морской перевозкой опасных грузов;
2) воздействия радиоактивных свойств ядерного топлива, его продуктов и отходов либо воздействия их радиоактивных свойств в сочетании с их опасными свойствами.
3. Морской залог на судно сохраняет силу в случае перехода права собственности на судно, изменения его регистрации или смены флага судна, за исключением случая принудительной реализации судна во внесудебном порядке посредством проведения конкурсных торгов (тендера, аукциона).

Статья 325. Преимущественное удовлетворение требований,
обеспеченных морским залогом на судно

Требования, вытекающие из обязательств, обеспеченных морским залогом на судно в соответствии с пунктом 1 статьи 324 настоящего Кодекса, подлежат преимущественному удовлетворению перед всеми иными требованиями, за исключением требований, предусмотренных пунктом 3 статьи 341 настоящего Кодекса.

Статья 326. Очередность удовлетворения требований,
обеспеченных морским залогом на судно

1. Требования, обеспеченные морским залогом на судно в соответствии с пунктом 1 статьи 324 настоящего Кодекса, удовлетворяются в порядке той очередности, как они следуют в указанной части. Требования вознаграждения за спасание судна удовлетворяются перед всеми другими обеспеченными морским залогом на судно требованиями, возникшими ранее, чем были осуществлены спасательные операции, дающие право морского залога на судно.
2. Требования, обеспеченные морским залогом на судно в соответствии с подпунктами 1), 2), 4) и 5) пункта 1 статьи 324 настоящего Кодекса, удовлетворяются в пределах каждой очереди пропорционально размеру требований.
3. Требования вознаграждения за спасание судна, обеспеченные морским залогом на судно в соответствии с подпунктом 3) пункта 1 статьи 324 настоящего Кодекса, подлежат удовлетворению в пределах очереди в порядке, обратном времени возникновения таких требований. Требование считается возникшим в момент окончания спасательной операции.

Статья 327. Прекращение морского залога на судно

1. Морской залог на судно прекращается по истечении одного года со дня возникновения обеспеченных морским залогом на судно требований, предусмотренных пунктом 1 статьи 324 настоящего Кодекса, если до истечения данного срока судно не было реализовано в принудительном порядке.
2. Срок, установленный пунктом 1 настоящей статьи, исчисляется:
1) по требованиям, обеспеченным морским залогом на судно в соответствии с подпунктом 1) пунктом 1 статьи 324 настоящего Кодекса, с момента увольнения с судна члена экипажа, предъявляющего такое требование;
2) по требованиям, обеспеченным морским залогом на судно в соответствии с подпунктами 2)-5) пункта 1 статьи 324 настоящего Кодекса, с момента возникновения такого требования.
Течение указанного срока приостанавливается на период, в котором не допускается наложение ареста.

Статья 328. Уступка или переход права требования

1. Уступка или переход права требования, обеспеченных морским залогом на судно, одновременно ведут к уступке или переходу права требования морского залога на судно.
2. Переход к лицу, имеющему право морского залога на судно, требований о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью людей, и требований об уплате страховой выплаты, причитающейся собственнику судна по договору морского страхования, не допускается.

Статья 329. Право на удержание судна или строящегося
судна

1. Для обеспечения требований, возникающих в связи с постройкой судна, а также ремонтом судна, в том числе его реконструкцией, судостроительная и судоремонтная организации (подрядчик) имеют право удержания такого судна, остатков неиспользованных материалов и другого оказавшегося у них имущества заказчика до уплаты заказчиком соответствующих сумм.
2. Право удержания судна, предусмотренное пунктом 1 настоящей статьи, прекращается в момент, когда судно или строящееся судно выбывает из владения судостроительной или судоремонтной организации (подрядчика), если только это не является следствием его ареста.
3. В случае принудительной продажи судна или строящегося судна судостроительная и судоремонтная организации (подрядчик) имеют право на удовлетворение своих требований за счет суммы, вырученной от продажи такого судна, в соответствии с пунктом 4 статьи 341 настоящего Кодекса.

Статья 330. Установление ипотеки судна

1. Ипотека судна устанавливается в целях обеспечения исполнения денежного обязательства путем заключения договора между собственником судна (залогодателем) и кредитором (залогодержателем), подлежащего государственной регистрации в соответствии со статьями 332 и 333 настоящего Кодекса.
2. Залогодателем ипотеки судна может быть с согласия его собственника также лицо, имеющее на него право хозяйственного ведения.

Статья 331. Предмет ипотеки судна

1. Если иное не предусмотрено договором, ипотека судна распространяется на принадлежности судна, принадлежащие тому же собственнику, что и судно, а также на страховые выплаты по договору морского страхования судна на условиях ответственности за гибель и повреждение судна.
Ипотека судна не распространяется на фрахт.
2. Если иное не предусмотрено договором, ипотека строящегося судна распространяется на материалы и оборудование, которые предназначены для его постройки и находятся в месте расположения судостроительной организации и четко идентифицированы посредством маркировки или иным способом, а также на страховые выплаты по договору морского страхования строящегося судна на условиях ответственности за гибель и повреждение строящегося судна.
3. Если предметом ипотеки являются два или более судов либо строящихся судов при отсутствии соглашения о размере обеспечения обязательства каждым судном в отдельности, такие суда служат обеспечением обязательства в полном размере.

Статья 332. Государственная регистрация ипотеки судна

1. Ипотека судна регистрируется в том же реестре, в котором зарегистрировано судно.
2. Ипотека иностранного судна, которому временно предоставлено право плавания под Государственным флагом Республики Казахстан в соответствии с пунктом 6 статьи 308 настоящего Кодекса, а также ипотека судна, строящегося для иностранного получателя, не могут быть зарегистрированы в Республике Казахстан.
3. Ипотека строящегося судна регистрируется в реестре строящихся судов, в котором зарегистрировано право собственности на строящееся судно.

Статья 333. Порядок государственной регистрации ипотеки
судна

1. Ипотека судна или строящегося судна регистрируется на основании заявления залогодателя после государственной регистрации права собственности на судно или строящееся судно.
2. В заявлении о государственной регистрации ипотеки судна или строящегося судна должны быть указаны:
1) данные, идентифицирующие судно (название судна, морской порт или место его регистрации, регистровый номер, тип и класс, тоннаж судна) или строящееся судно (место, в котором осуществляется постройка судна, построечный номер, тип судна, длина киля и другие основные измерения, регистровый номер);
2) имя и адрес залогодателя ипотеки;
3) имя и адрес залогодержателя ипотеки или сведения о том, что она установлена на предъявителя;
4) максимальный размер обязательства, обеспеченного ипотекой, при установлении ипотеки на два или более судов либо строящихся судов размер, в котором обязательство обеспечивается каждым судном в отдельности при наличии соглашения сторон об этом;
5) дата окончания ипотеки судна или строящегося судна.
К заявлению о государственной регистрации ипотеки судна или строящегося судна прилагается договор об ипотеке судна или строящегося судна с указанными в таком договоре документами.
3. Орган регистрации ипотеки судна или строящегося судна вправе отказать в ее государственной регистрации, если договор об ипотеке судна или строящегося судна либо прилагаемые к такому договору документы не соответствуют требованиям государственной регистрации ипотеки судна или строящегося судна.
4. Ипотека судна или строящегося судна регистрируется на день получения заявления о государственной регистрации.
В Государственный судовой реестр морских судов, судовую книгу или реестр строящихся судов вносятся все сведения, указанные в заявлении о государственной регистрации, в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи.
5. Орган регистрации ипотеки судна или строящегося судна должен выдать залогодателю и залогодержателю свидетельство о государственной регистрации ипотеки судна или строящегося судна установленного образца в соответствии с записями, содержащимися в Государственном судовом реестре морских судов, судовой книге или реестре строящихся судов.
6. При государственной регистрации ипотеки судна или строящегося судна, а также при получении дубликата документа, удостоверяющего государственную регистрацию, взимается сбор в порядке, установленном налоговым законодательством.
7. Порядок предоставления информации о государственной регистрации ипотеки судна или строящегося судна устанавливается Правительством Республики Казахстан.
8. Государственный судовой реестр морских судов, судовая книга или реестр строящихся судов, в которых регистрируется ипотека судна или строящегося судна, и документы, которые подлежат передаче в орган регистрации, являются открытыми, и заинтересованное лицо имеет право получить выписки из них и копии таких документов.
9. При государственной регистрации ипотеки судна не требуется вносить какие-либо записи об этом в судовые документы.

Статья 334. Преимущественное удовлетворение требований,
обеспеченных ипотекой судна

1. Требования по обязательствам, исполнение которых обеспечивается зарегистрированной ипотекой судна, подлежат преимущественному удовлетворению перед всеми иными требованиями, за исключением требований, предусмотренных пунктом 1 статьи 324 и пунктами 3 и 4 статьи 341 настоящего Кодекса
2. Никакие требования не подлежат преимущественному удовлетворению перед требованиями, вытекающими из обязательств, обеспеченных зарегистрированной ипотекой строящегося судна, за исключением требований, предусмотренных пунктом 4 статьи 349 настоящего Кодекса.

Статья 335. Очередность удовлетворения требований,
обеспеченных ипотекой судна

1. Если судно, на которое установлена ипотека, становится предметом еще одной ипотеки в обеспечение других требований залогодателя, требования последующего залогодержателя удовлетворяются после требований предшествующих залогодержателей. Очередность удовлетворения таких требований, обеспеченных ипотекой судна, определяется датой государственной регистрации ипотеки.
2. Очередность удовлетворения требований, вытекающих из обязательств, обеспеченных ипотекой судна или строящегося судна, предусмотренная пунктом 1 настоящей статьи, может быть изменена соглашением залогодателя и залогодержателей.
Такое соглашение подлежит государственной регистрации в Государственном судовом реестре морских судов, судовой книге или реестре строящихся судов.

Статья 336. Уступка прав по договору ипотеки судна

1. Залогодержатель вправе передать свои права по договору ипотеки судна другому лицу с соблюдением правил о передаче прав кредитора по основному обязательству путем уступки требования в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.
2. При уступке права по договору ипотеки судна в Государственный судовой реестр морских судов, судовую книгу или реестр строящихся судов, в которых она зарегистрирована, вносится запись о дате уступки и об имени, адресе лица, в пользу которого уступка сделана.

Статья 337. Сохранение судна или строящегося судна,
обеспеченного ипотекой

Залогодатель обязан принимать надлежащие меры по сохранению и поддержанию судна или строящегося судна, обеспеченного ипотекой. Если невыполнение такой обязанности ведет к значительному обесцениванию судна или строящегося судна, залогодержатель вправе реализовать его в принудительном порядке до наступления срока исполнения обязательства.

Статья 338. Переход права собственности на судно или
строящееся судно или изменение
государственной регистрации

1. Если не удовлетворены требования, обеспеченные зарегистрированной ипотекой судна или строящегося судна, либо отсутствует письменное согласие всех залогодержателей, морская администрация порта не вправе исключить судно из Государственного судового реестра морских судов или судовой книги либо вносить изменения в запись о государственной регистрации права собственности на строящееся судно в реестре строящихся судов, за исключением случаев, предусмотренных статьями 340 и 341 настоящего Кодекса.
2. В случаях, если исключение судна из Государственного судового реестра морских судов или судовой книги либо права собственности на строящееся судно из реестра строящихся судов является обязательным (кроме случаев добровольной продажи), орган государственной регистрации должен направить залогодержателям уведомление о предстоящем исключении судна или права собственности на строящееся судно из соответствующих реестров, чтобы залогодержатели приняли надлежащие меры по защите своих интересов. При неполучении их согласия судно или право собственности на строящееся судно исключается из соответствующих реестров по истечении разумного периода, но не менее чем через три месяца после уведомления залогодержателей.

Статья 339. Основания принудительной продажи
судна или строящегося судна

При неисполнении залогодателем обязательства по оплате долга обремененное ипотекой судно или строящееся судно может быть продано на основании решения суда по месту нахождения арестованного судна или арестованного строящегося судна.

Статья 340. Порядок принудительной продажи судна
или строящегося судна

Принудительная продажа судна или строящегося судна осуществляется в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.

Статья 341. Последствия принудительной продажи
судна или строящегося судна

1. В случае принудительной продажи судна или строящегося судна все зарегистрированные ипотеки судна или строящегося судна, за исключением тех, которые приняты на себя покупателем с согласия их залогодержателей, все залоги и другие обременения любого рода прекращают действие в отношении судна или строящегося судна.
2. Расходы, понесенные в связи с арестом и последующей продажей судна или строящегося судна, в первую очередь оплачиваются за счет суммы, вырученной от их продажи. Такие расходы включают в себя, в частности, понесенные с момента ареста судна расходы на содержание судна и членов экипажа судна, а также заработную плату, другие суммы и расходы, указанные в подпункте 1) пункта 1 статьи 324 настоящего Кодекса. Остаток суммы, вырученной от продажи судна или строящегося судна, распределяется в соответствии с настоящей главой в той мере, в какой это необходимо для удовлетворения соответствующих требований. После удовлетворения требований всех лиц, предъявивших их, сумма, вырученная от продажи судна или строящегося судна, если она остается, возвращается собственнику судна или строящегося судна и может свободно переводиться.
3. В случае принудительной продажи затонувшего судна, подъем которого осуществляется морской администрацией порта в целях обеспечения безопасности мореплавания или защиты от загрязнения морской среды, расходы на подъем затонувшего судна оплачиваются за счет суммы, вырученной от его продажи, до удовлетворения требований, обеспеченных морским залогом на судно.
4. Судостроительная или судоремонтная организация (подрядчик), удерживающая судно в обеспечение своих обязательств, обязана его выдать для продажи в принудительном порядке.
При наличии требований, обеспеченных морским залогом на судно, в соответствии с пунктом 1 статьи 324 настоящего Кодекса, у судоремонтной организации такое право возникает после удовлетворения указанных требований.
5. Если покупателем судна или строящегося судна является гражданин или юридическое лицо Республики Казахстан, судно или право собственности на строящееся судно должно быть зарегистрировано на имя такого покупателя в соответствующем реестре в Республике Казахстан. Если судно или право собственности на строящееся судно зарегистрировано в соответствующем реестре в Республике Казахстан и покупателем такого судна или строящегося судна является иностранный гражданин или иностранное юридическое лицо, орган регистрации судна либо орган регистрации права собственности на строящееся судно обязан выдать такому покупателю свидетельство об исключении судна из Государственного судового реестра морских судов, судовой книги или об исключении права собственности на строящееся судно из реестра строящихся судов в целях регистрации судна или права собственности на строящееся судно в соответствующем реестре иностранного государства.

Статья 342. Прекращение ипотеки судна

1. Ипотека судна прекращается в случаях:
1) прекращения обеспеченного залогом обязательства;
2) продажи судна или строящегося судна с конкурсных торгов (тендер, аукцион), а также в случае, когда его реализация оказалась невозможной;
3) гибели судна или строящегося судна, за исключением случаев, если залогодержатель ипотеки судна или строящегося судна может осуществить свое требование к страховой выплате, причитающейся в связи с гибелью судна или строящегося судна, в соответствии с договором морского страхования.
2. При представлении доказательств о прекращении ипотеки судна или строящегося судна в случаях, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, орган регистрации вносит в соответствующий реестр судов или реестр строящихся судов запись о прекращении ипотеки судна или строящегося судна.

Параграф 6. Экипаж судна

Статья 343. Состав экипажа судна

1. В состав экипажа судна входят капитан судна, другие лица командного состава судна и судовая команда.
2. К командному составу судна относятся помощники капитана судна, механики, электромеханики, радиоспециалисты и врачи. Уполномоченным органом к командному составу судна могут быть отнесены также другие специалисты.
3. Судовая команда состоит из лиц, не относящихся к командному составу судна.

Статья 344. Минимальный состав экипажа судна

1. Каждое судно должно иметь на борту экипаж, состав которого соответствует требованиям минимального состава экипажа судна для обеспечения безопасности плавания судна и защиты окружающей среды.
2. Минимальный состав экипажа в зависимости от типа и назначения судна, а также района его плавания и местонахождения устанавливается уполномоченным органом.
3. Свидетельство о минимальном составе экипажа, обеспечивающем безопасность плавания судна и защиту окружающей среды, выдается капитаном морского порта, в котором осуществлена государственная регистрация судна.

Статья 345. Требования к членам экипажа судна

1. К занятию должностей членов экипажа судна допускаются лица, имеющие соответствующую квалификацию согласно правилам дипломирования членов экипажей судов, утвержденным Правительством Республики Казахстан.
2. К работе на судне допускаются лица, имеющие свидетельства, удостоверяющие их годность к такой работе по состоянию здоровья.

Статья 346. Гражданство членов экипажа судна

1. В состав экипажа судна, плавающего под Государственным флагом Республики Казахстан, кроме граждан Республики Казахстан, могут входить иностранцы и лица без гражданства.
Иностранцы и лица без гражданства не могут занимать должности капитана судна, старшего помощника капитана и старшего механика.
2. Условия, на которых иностранцы и лица без гражданства могут входить в состав экипажа судна, определяются уполномоченным органом в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 347. Трудовые отношения на судне

Порядок приема на работу членов экипажа судна, их права и обязанности, условия труда и оплаты, а также порядок и основания их увольнения определяются трудовым законодательством Республики Казахстан, настоящим Кодексом и иными нормативными правовыми актами.

Статья 348. Репатриация членов экипажа судна

1. Члены экипажа судна, исполняющие трудовые обязанности за пределами Республики Казахстан, имеют право на репатриацию в случае:
1) истечения срока действия трудового договора;
2) расторжения трудового договора по инициативе судовладельца или члена экипажа судна в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан;
3) отстранения от исполнения служебных обязанностей капитаном судна в порядке, предусмотренном трудовым законодательством Республики Казахстан;
4) кораблекрушения;
5) заболевания, требующего лечения вне судна;
6) невозможности выполнения судовладельцем своих обязанностей в отношении членов экипажа судна, предусмотренных трудовым законодательством Республики Казахстан и трудовыми договорами, вследствие банкротства, продажи судна или изменения государства регистрации судна;
7) направления судна без согласия членов экипажа в зону военных действий или зону эпидемиологической опасности.
2. Репатриация осуществляется по желанию члена экипажа судна:
1) в государство, в котором он проживает;
2) в морской порт, в котором он был принят на работу на судно;
3) в другой пункт, указанный при заключении трудового договора.
3. Судовладелец обязан организовать надлежащую и быструю репатриацию. Репатриация осуществляется воздушным транспортом, а при его отсутствии или при соглашении сторон иными видами транспорта.
4. Расходы на репатриацию несет судовладелец. Расходы на репатриацию члена экипажа судна включают в себя:
1) стоимость проезда к месту репатриации;
2) стоимость питания и проживания с момента, когда член экипажа покидает судно, и до момента, когда член экипажа прибывает к месту репатриации;
3) стоимость лечения члена экипажа судна, если это необходимо, до тех пор, пока член экипажа по состоянию здоровья не будет годен для переезда к месту репатриации;
4) провоз тридцати килограммов багажа до места репатриации;
5) плату по трудовому договору с момента, когда член экипажа покидает судно, и до момента, когда член экипажа судна прибывает к месту репатриации.
5. Если причины, вызвавшие репатриацию члена экипажа судна, возникли по его вине при исполнении им трудовых обязанностей, либо в случае расторжения трудового договора по инициативе члена экипажа судна судовладелец имеет право на возмещение расходов на репатриацию.

Статья 349. Обязанности судовладельца

1. Судовладелец обязан обеспечить членам экипажа во время их нахождения на судне:
1) безопасные условия труда;
2) охрану здоровья и медицинскую помощь;
3) наличие спасательных средств;
4) бесперебойное снабжение продовольствием и водой;
5) помещения для отдыха, питания, лечения, культурного и бытового обслуживания, соответствующие санитарно-гигиеническим требованиям.
2. Судовладелец обязан застраховать ответственность за причинение вреда жизни и здоровью членов экипажа судна при исполнении ими трудовых обязанностей в соответствии с законодательными актами, регулирующими обязательные виды страхования.
3. В случае гибели или повреждения имущества члена экипажа вследствие происшествия с судном судовладелец обязан возместить члену экипажа причиненный ущерб. Не подлежит возмещению ущерб, причиненный имуществу члена экипажа, виновного в происшествии с судном.
4. Судовладелец обязан оказывать содействие при расследовании аварийных случаев, произошедших с его судами.

Статья 350. Капитан судна

1. На капитана судна возлагается управление судном, в том числе судовождение, принятие мер по обеспечению безопасности плавания судна, защите окружающей среды, поддержанию порядка на судне, предотвращению причинения вреда судну, находящимся на судне людям и грузу.
2. В отсутствие судовладельца, грузовладельца или их законных представителей капитан судна является представителем судовладельца и грузовладельца при совершении в случаях необходимости сделок в отношении судна, груза или плавания, а также предъявлении исков в отношении имущества, находящегося на судне.
3. В исключительных случаях (смерть, болезнь и иное), препятствующих капитану судна выполнять свои служебные обязанности, обязанности капитана судна до получения соответствующего распоряжения судовладельца возлагаются на старшего помощника капитана судна.

Статья 351. Права капитана судна

Капитан в пределах своих полномочий вправе:
1) отдавать распоряжения, подлежащие исполнению всеми находящимися на судне лицами;
2) в случае угрозы гибели судна после принятия экипажем судна всех мер по обеспечению безопасности пассажиров разрешить членам экипажа покинуть судно;
3) применять поощрения и налагать взыскания на членов экипажа в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан;
4) отстранять от исполнения служебных обязанностей членов экипажа;
5) изолировать лицо, создающее угрозу безопасности судна и (или) находящимся на нем людям и имуществу, в том числе в обязательном порядке лицо с подозрением на инфекционное заболевание;
6) задержать лицо, подозреваемое в совершении преступления, предусмотренного уголовным законодательством Республики Казахстан, и содержать его в специально приспособленном помещении до передачи его компетентным органам в первом порту Республики Казахстан, в который войдет судно;
7) передать компетентным органам иностранного государства, если это предусмотрено международным договором, вступившим в силу в Республике Казахстан, лицо, подозреваемое в совершении преступления, направленного против безопасности морского судоходства, за исключением гражданина Республики Казахстан, а также лица без гражданства, постоянным местом жительства которого является Республика Казахстан;
8) в случае необходимости удостоверить завещание людей, находящихся на борту судна, которое в соответствии с законодательством Республики Казахстан о нотариате приравнивается к нотариально удостоверенному. Капитан судна, удостоверивший завещание, обязан в течение десяти дней со дня его удостоверения, а если это невозможно по уважительным причинам, по возникновению такой возможности передать один экземпляр удостоверенного завещания на хранение нотариусу по постоянному месту жительства завещателя;
9) удостоверять подлинность подписи свидетелей в соответствии с брачно-семейным законодательством Республики Казахстан.

Статья 352. Обязанности капитана судна

1. Капитан судна обязан:
1) выполнять распоряжения судовладельца и фрахтователя в соответствии со статьей 440 настоящего Кодекса;
2) оказать помощь лицу, терпящему бедствие на море, если эта помощь может быть оказана без серьезной опасности для своего судна, его экипажа и пассажиров;
3) при столкновении судов принять должные меры для спасения другого судна, если эти меры могут быть приняты без серьезной опасности для своего судна, его экипажа и пассажиров, сообщив при возможности названия своих судов, порты их регистрации, а также порты отправления и назначения;
4) в случае, если лицо, находящееся на борту судна, нуждается в неотложной медицинской помощи, которая не может быть оказана во время нахождения судна в море, зайти в ближайший порт или принять меры по доставке такого лица в ближайший порт, известив при этом судовладельца; при заходе судна в иностранный порт или доставке такого лица в иностранный порт известить также консульское учреждение Республики Казахстан;
5) в случае военных действий в районе порта отправления или порта назначения либо в районе, через который судно должно пройти, а также в иных случаях военной опасности принять все меры по обеспечению безопасности находящихся на судне людей, предотвращению гибели и захвата судна, сохранности судовых документов, грузов и иного имущества;
6) в случае угрозы гибели судна принять меры по обеспечению безопасности находящихся на судне пассажиров и сохранности судовых и иных документов;
7) покинуть судно последним в случае угрозы гибели судна после принятия всех мер по обеспечению безопасности пассажиров экипажем судна;
8) в случае необходимости направить лицо, указанное в подпункте 6) статьи 351 настоящего Кодекса, вместе с материалами дознания в Республику Казахстан на другом судне, плавающем под Государственным флагом Республики Казахстан;
9) в случае практической осуществимости по возможности до входа судна в территориальные воды иностранного государства направить в его компетентные органы уведомление о своем намерении передать им лицо, указанное в подпункте 7) статьи 351 настоящего Кодекса, и причинах его передачи, а также представить указанным органам имеющиеся доказательства;
10) в случае обнаружения на судне во время пребывания его в морском порту Республики Казахстан признаков преступления, предусмотренного уголовным законодательством Республики Казахстан, немедленно сообщить об этом правоохранительным органам;
11) выполнять функции органа дознания в соответствии с уголовно-процессуальным законодательством Республики Казахстан в случае обнаружения на судне, находящемся в дальнем плавании, признаков преступления, предусмотренного уголовным законодательством Республики Казахстан;
12) сделать запись в судовом журнале о фактах рождения или смерти людей, находящихся на борту судна;
13) в случае смерти человека уведомить супруга (супругу) либо одного из близких родственников, а также обеспечить сохранность находящегося на судне тела и имущества умершего с передачей их согласно описи капитану первого морского порта Республики Казахстан, в который зайдет судно;
14) принять меры по обеззараживанию трупа умершего человека или животного в случае подозрения на карантинное или особо опасное инфекционное заболевание;
15) принять меры по сохранению и отправке тела умершего на родину.
В случае отсутствия такой возможности предать тело умершего земле или кремировать его и отправить урну с прахом на его родину;
16) об аварийном случае донести судовладельцу, провести предварительное расследование в соответствии с правилами расследования аварийных случаев с судами, утвержденными уполномоченным органом, и по прибытии судна либо его экипажа в первый казахстанский порт в течение трех суток представить капитану порта подробное донесение об аварийном случае, выписки из судовых документов, объяснения причастных лиц и свидетелей.
При необходимости представить ленты самописцев, их расшифровку, путевую карту с прокладкой, схему маневрирования, схемы и чертежи повреждений, другие необходимые документы.
В исключительном случае, если судно должно находиться длительное время в открытом море и тело умершего не может быть сохранено, предать тело умершего морю согласно морским обычаям с составлением соответствующего акта.
2. За нарушение обязанности, указанной в подпункте 2) пункта 1 настоящей статьи, капитан судна несет ответственность в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.

Параграф 7. Морской порт

Статья 353. Правовой статус и виды морских портов

1. Правовой статус морского порта определяется настоящим Кодексом, иными нормативными правовыми актами.
2. Морские порты могут находиться в собственности:
1) государства;
2) граждан и негосударственных юридических лиц Республики Казахстан.
Морские порты, имеющие статус международного значения, могут находиться только в государственной собственности.
Статус морского порта международного значения определяется Правительством Республики Казахстан.
3. Морские порты являются объектами общего пользования и подразделяются по назначению на торговые и специализированные (рыбные, нефтяные и другие).
4. Предоставление земельных участков для морского порта, а также изъятие этих участков производится в порядке, установленном земельным законодательством Республики Казахстан.
5. Для строительства, реконструкции морских портов, имеющих государственное значение, определяемых Правительством Республики Казахстан, земельные участки могут быть изъяты для государственных нужд у собственника или землепользователя в порядке, установленном земельным законодательством Республики Казахстан.

Статья 354. Соблюдение режима морского порта

Во время пребывания в морском порту экипаж судна обязан соблюдать нормативные правовые акты Республики Казахстан по обеспечению безопасности плавания в морском порту, требования государственных органов, осуществляющих контрольные и надзорные функции, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.

Статья 355. Использование территории морского порта

Владельцы зданий, сооружений и (или) помещений в морском порту предоставляют государственным органам, осуществляющим возложенные на них функции, необходимые здания, сооружения и (или) помещения и услуги на условиях договора в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 356. Услуги, оказываемые в морском порту

1. Морской порт осуществляет погрузку (разгрузку) и обслуживание судов в порядке очередности их прибытия, транспортно-экспедиторские и складские операции с грузами, перевалку на морской транспорт грузов с других видов транспорта и обратно, обслуживание пассажиров морских судов, а также перевозку пассажиров, багажа и грузов на судах порта и на других видах транспорта.
2. Погрузочно-разгрузочные работы и иные технические операции могут осуществляться оператором морского терминала.
В морских портах, находящихся в государственной собственности, обязательно наличие не менее двух операторов морских терминалов.
3. Утверждение тарифов (цен, ставок сборов) и их предельного уровня на регулируемые услуги морского порта производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан о естественных монополиях.
4. Размеры платы за услуги, не входящие в перечень регулируемых услуг морского порта, устанавливаемых Правительством Республики Казахстан, определяются договорами, заключенными в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 357. Ответственность морского порта
(оператора морского терминала)

1. Морской порт (оператор морского терминала) несет имущественную ответственность за утрату, недостачу или повреждение (порчу) груза, а также за просрочку его выдачи с момента принятия его в свое ведение до момента передачи.
2. Ущерб, причиненный вследствие технических операций морского порта (оператора морского терминала), возмещается им:
1) в случае утраты или недостачи груза в размере стоимости утраченного или недостающего груза;
2) в случае повреждения (порчи) груза в размере суммы, на которую понизилась его стоимость, а при невозможности восстановления поврежденного груза в размере его стоимости.
3. Ответственность морского порта (оператора морского терминала) за просрочку в выдаче груза определяется договором.

Статья 358. Обеспечение обязательств

1. Морской порт (оператор морского терминала) вправе удержать груз в обеспечение причитающихся ему платежей за осуществление погрузочно-разгрузочных работ и иных технических операций и реализовать его в порядке, предусмотренном гражданским законодательством Республики Казахстан.
2. Морской порт (оператор морского терминала) не вправе реализовать контейнеры и (или) иные подобные средства транспортировки и упаковки, не принадлежащие перевозчику или грузоотправителю, за исключением случаев возмещения расходов на ремонт или усовершенствование этих средств.

Статья 359. Ограничения при применении мер
по обеспечению исков

Применение судами и иными компетентными органами мер по обеспечению исков в виде наложения ареста на имущество морского порта общего пользования должно обеспечивать обычный порядок пользования таким имуществом.

Параграф 8. Государственный контроль в морском порту

Статья 360. Морская администрация порта

1. Морская администрация порта является территориальным подразделением уполномоченного органа.
2. Морская администрация порта осуществляет следующие функции:
1) ведение реестров и государственную регистрацию судов, выдачу соответствующих судовых документов;
2) государственную регистрацию прав собственности на суда и строящиеся суда, залога судна или строящегося судна и иных прав на них, выдачу соответствующих документов;
3) выдачу дипломов, квалификационных свидетельств, подтверждений их выдачи и паспорта моряка членам экипажей судов;
4) проверку судовых документов, дипломов, квалификационных свидетельств и подтверждений к дипломам и квалификационным свидетельствам;
5) контроль за соблюдением требований о порядке захода судов в морской порт и выхода их из морского порта;
6) оформление прихода судов в морской порт и выхода их из морского порта;
7) контроль за деятельностью лоцманской службы и системой управления движением судов;
8) контроль за ледокольной проводкой судов на подходах к порту и в пределах акватории морского порта;
9) выдачу разрешений на подъем затонувшего в море имущества;
10) выдачу разрешений на проведение в морском порту строительных, гидротехнических и иных работ;
11) расследование аварийных случаев с судами в соответствии с правилами, утвержденными уполномоченным органом;
12) определение местонахождения на территории морского порта государственных органов (таможенных, пограничных, санитарно-карантинных, фитосанитарных, ветеринарных и других);
13) контроль технического состояния портовых сооружений и их эксплуатации;
14) противопожарный контроль.

Статья 361. Капитан морского порта

1. Капитан морского порта возглавляет морскую администрацию порта и осуществляет свою деятельность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. На должность капитана морского порта назначается лицо, имеющее высшее специальное образование, диплом капитана и стаж работы в морской администрации порта не менее трех лет.
3. Капитан морского порта назначается на должность и освобождается от должности уполномоченным органом в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. Капитан морского порта в пределах своей компетенции вправе:
1) издавать распоряжения, обязательные для всех находящихся в морском порту судов, физических и юридических лиц, в том числе объявлять допустимую проходную осадку судов на акватории и подходном канале морского порта;
2) привлекать находящиеся в морском порту суда для участия в спасании людей и судов, терпящих бедствие в пределах акватории морского порта;
3) устанавливать обязательную лоцманскую проводку судов;
4) подвергать судно осмотру в случаях, установленных законодательством Республики Казахстан;
5) проводить контрольный осмотр судна в целях проверки устранения недостатков, препятствующих выдаче разрешения на выход судна из морского порта;
6) в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан, принимать решения о заходе и выходе судна из морского порта;
7) осуществлять иные функции, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.
5. Капитан морского порта обязан:
1) осуществлять контроль за судами, выходящими в море;
2) давать разрешение на выход судна из морского порта;
3) отказывать в разрешении на выход судна из морского порта в случаях, установленных настоящим Кодексом;
4) публиковать в средствах массовой информации сведения о сроках, установленных для подъема затонувшего имущества;
5) осуществлять иные функции в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 362. Контроль за судами

1. При осуществлении контроля за судами, выходящими в море, капитан морского порта проверяет:
1) наличие судовых документов;
2) соответствие основных характеристик судна судовым документам;
3) соблюдение требований, предъявляемых к комплектованию экипажа судна.
2. При отсутствии судовых документов или наличии достаточных оснований полагать, что судно не удовлетворяет требованиям безопасности мореплавания, капитан морского порта может подвергнуть судно осмотру.
3. В целях проверки устранения недостатков, препятствующих выдаче разрешения на выход судна из морского порта, капитан морского порта может провести контрольный осмотр судна.

Статья 363. Разрешение на выход судов из морского порта

1. Каждое судно до выхода из морского порта обязано получить на это разрешение капитана морского порта.
2. Капитан морского порта отказывает в выдаче разрешения на выход судна из морского порта в случаях:
1) несоответствия судна требованиям безопасности, установленным техническими регламентами в сфере торгового мореплавания;
2) нарушения требований к погрузке, снабжению, укомплектованию экипажа или наличия других недостатков судна, создающих угрозу безопасности плавания, жизни и здоровью находящихся на судне людей, а также угрозу причинения ущерба морской среде;
3) нарушения требований, предъявляемых к судовым документам;
4) предписания соответствующих государственных органов (таможенных, пограничных, санитарно-карантинных, фитосанитарных и других);
5) неуплаты портовых сборов.

Статья 364. Задержание судна

1. Капитан морского порта по просьбе лица, имеющего требование, возникшее в связи с осуществлением спасательных операций, со столкновением судов, с повреждением портовых сооружений, водных бассейнов, судоходных путей и средств навигационной обстановки или в связи с иным причинением вреда, может задержать выход судна до обеспечения обязательств судовладельца, грузовладельца.
2. Распоряжение о задержании судна по требованиям, перечисленным в пункте 1 настоящей статьи, действительно в течение семидесяти двух часов, за исключением дней, официально рассматриваемых как нерабочие. Если в течение указанного срока судно не арестовано компетентными органами, оно подлежит немедленному освобождению.
3. Ответственность за убытки, причиненные необоснованным задержанием судна, несет лицо, по требованию которого состоялось задержание.

Статья 365. Строительство в зоне действия средств
навигационной обстановки

Строительство в зоне действия средств навигационной обстановки морских путей должно быть согласовано с уполномоченным органом, гидрографической службой Военно-морских Сил Республики Казахстан.

Параграф 9. Морские лоцманы

Статья 366. Лоцманская проводка судов

1. Лоцманская проводка судов осуществляется в целях обеспечения безопасности плавания и предотвращения происшествий с судами, а также защиты окружающей среды в соответствии с правилами, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
2. К работе в качестве морских лоцманов могут быть допущены граждане Республики Казахстан при условии соответствия их квалификационным требованиям, установленным уполномоченным органом.
3. Уполномоченный орган устанавливает районы обязательной и районы необязательной лоцманской проводки судов и доводит информацию о таких районах до всеобщего сведения в морских портах и лоциях.
4. Порядок лоцманской проводки судов в морских портах, имеющих смежные акватории, устанавливается капитанами морских портов.

Статья 367. Обязательная лоцманская проводка судов

1. Судно не вправе осуществлять плавание без лоцмана в районах обязательной лоцманской проводки судов, за исключением категорий судов, освобождаемых от обязательной лоцманской проводки в соответствии с правилами лоцманской проводки судов.
2. Информация о категории судов, освобождаемых от обязательной лоцманской проводки, в обязательном порядке доводится до всеобщего сведения в морских портах.

Статья 368. Необязательная лоцманская проводка судов

1. В районах, где лоцманская проводка судов является необязательной, капитан судна вправе взять на судно лоцмана.
2. В районах, где лоцманская проводка судов является необязательной, капитан морского порта вправе установить обязательную лоцманскую проводку судов в случаях:
1) если судно или перевозимый им груз может причинить ущерб морской среде;
2) если судно имеет серьезные повреждения корпуса, механизмов или оборудования, что может существенно влиять на безопасность мореплавания в порту. В этом случае капитан судна уведомляется капитаном морского порта о том, что его судно должно следовать под обязательной лоцманской проводкой.

Статья 369. Ответственность лоцмана и капитана судна

Присутствие на судне лоцмана не исключает ответственности капитана судна за управление судном. При наличии достаточных оснований для сомнений в правильности рекомендаций лоцмана капитан судна вправе в целях безопасного плавания судна отказаться от услуг данного лоцмана. Если лоцманская проводка судна является обязательной, капитан судна должен потребовать замены лоцмана.

Статья 370. Ответственность за ненадлежащую лоцманскую
проводку судна

1. Ответственность лоцмана или организации, работником которой он является, за ненадлежащую лоцманскую проводку судна ограничена суммой, равной десятикратной оплате за такие услуги.
2. Лоцман или организация, работником которой он является, несет ответственность в полном объеме, если доказано, что убытки, причиненные судну в результате ненадлежащей лоцманской проводки, явились результатом действия (бездействия) лоцмана или организации, работником которой он является, совершенного умышленно или по грубой неосторожности.
3. Лоцман, виновный в ненадлежащей лоцманской проводке судна, может быть дисквалифицирован в порядке и на условиях, определенных правилами лоцманской проводки судов.

Параграф 10. Затонувшее судно

Статья 371. Подъем затонувшего имущества его
собственником

1. Собственник затонувшего имущества должен известить капитана ближайшего морского порта о своем намерении поднять такое имущество в течение одного года со дня, когда имущество затонуло.
2. Капитан морского порта в течение трех месяцев со дня получения заявления собственника затонувшего имущества устанавливает порядок и срок подъема затонувшего имущества. Собственник затонувшего имущества имеет право осуществить его подъем в течение одного года с момента получения разрешения.
3. В случаях, если затонувшее имущество создает угрозу безопасности мореплавания или причинения ущерба морской среде загрязнением либо препятствует осуществлению промысла водных биологических ресурсов, деятельности морского порта и работам в морском порту, собственник затонувшего имущества обязан по требованию и в разумный срок, установленный капитаном морского порта, поднять затонувшее имущество, а при необходимости удалить или уничтожить его.
4. Если собственник затонувшего имущества не известен, капитан морского порта публикует сведения в средствах массовой информации о сроках, установленных для подъема затонувшего имущества. Если при этом известен флаг затонувшего судна, капитан морского порта направляет соответствующее уведомление дипломатическому или консульскому лицу государства, которому принадлежит судно.
5. В случаях, если собственник затонувшего имущества не сделает заявления или не поднимет имущество в срок в соответствии с правилами, установленными настоящей статьей, вещи, составляющие такое имущество, признаются бесхозяйными.

Статья 372. Подъем, удалить и уничтожение затонувшего
имущества морской администрацией порта

1. Морская администрация порта имеет право поднять затонувшее имущество и при необходимости удалить или уничтожить его в случаях, если:
1) собственник затонувшего имущества в течение одного года со дня, когда имущество затонуло, не установлен;
2) собственник не выполнил или ненадлежаще выполнил обязательства, предусмотренные пунктом 3 статьи 379 настоящего Кодекса;
3) собственник затонувшего имущества для подъема, удаления или уничтожения применяет средства, не соответствующие требованиям безопасности, установленным законодательством Республики Казахстан;
4) собственник затонувшего имущества не установлен в целях предотвращения аварии, бедствия или катастрофы, которые могут повлечь гибель людей, ущерб их здоровью, окружающей среде и объектам хозяйствования, значительные материальные потери и нарушение условий жизнедеятельности населения, в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера.
2. Подъем, удаление или уничтожение затонувшего имущества в случаях, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, осуществляются за счет собственника имущества, за исключением случаев, предусмотренных подпунктами 1) и 4) пунктом 1 настоящей статьи.
3. Затонувшее имущество, поднятое в соответствии с подпунктом 3) пункта 1 настоящей статьи, может быть истребовано его собственником после возмещения им расходов на подъем затонувшего имущества и других, понесенных в связи с этим расходов, его хранение при условии, если с момента подъема затонувшего имущества прошло не более одного года.

Статья 373. Иностранное затонувшее имущество

Затонувшее иностранное имущество, поднятое морской администрацией порта, либо иным лицом, в соответствии со статьями 371 и 372 настоящего Кодекса, и предназначенное для продажи либо уничтожения на территории Республики Казахстан, подлежит таможенному оформлению в соответствии с таможенным законодательством Республики Казахстан.

Статья 374. Право морской администрации порта
на полное возмещение понесенных расходов

Если подъем, удаление или уничтожение затонувшего имущества осуществлялись в соответствии с пунктом 1 статьи 372 настоящего Кодекса, по истечении одного года с момента подъема морская администрация порта имеет право:
1) получить возмещение расходов, понесенных в связи с подъемом и хранением затонувшего имущества, за счет суммы, вырученной от его реализации в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан. Сумма, вырученная от реализации затонувшего имущества, за вычетом расходов передается его собственнику, а при отказе собственника от права собственности по основаниям, предусмотренным Гражданским кодексом Республики Казахстан и пунктом 5 статьи 371 настоящего Кодекса, в доход государства;
2) получить от собственника затонувшего имущества возмещение расходов (в том числе за удаление или уничтожение имущества), превышающих сумму, вырученную от реализации.

Параграф 11. Договорные обязательства в сфере морских перевозок

I. Договор морской перевозки груза

Статья 375. Договор морской перевозки груза

1. По договору морской перевозки груза перевозчик обязуется доставить вверенный ему отправителем груз в порт назначения и выдать уполномоченному на получение груза лицу (получателю), а отправитель или получатель обязуется уплатить за перевозку груза плату согласно договору или тарифу и обеспечить приемку груза.
2. Договор морской перевозки груза может быть заключен с условием предоставления для морской перевозки груза всего судна, его части или определенных судовых помещений (чартер), а также без такого условия.

Статья 376. Форма договора морской перевозки груза

Договор морской перевозки груза оформляется коносаментом, чартером, морской накладной. Форма коносамента, чартера, морской накладной устанавливается правилами перевозок.

Статья 377. Длительный договор об организации
морских перевозок грузов

1. Перевозчик и грузоотправитель при необходимости осуществления систематических перевозок груза могут заключать длительные договоры об организации морских перевозок грузов.
По договору об организации морских перевозок грузов перевозчик обязуется в установленные сроки принимать, а грузоотправитель предъявлять к перевозке грузы в обусловленном объеме.
В договоре об организации морских перевозок грузов определяются объемы, сроки, качество перевозок и другие условия предоставления транспортных средств и предъявления грузов для перевозки, а также иные условия организации перевозки, не предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан.
2. Условия перевозок грузов, согласованные в длительном договоре об организации морских перевозок грузов, считаются включенными в договор морской перевозки груза, если стороны не достигли соглашения об ином.
Если условия договора морской перевозки груза противоречат условиям длительного договора об организации морских перевозок грузов, применяются условия договора морской перевозки груза.
3. Условия длительного договора об организации морских перевозок грузов, не включенные в коносамент, не являются обязательными для третьего лица, если оно не является фрахтователем.

Статья 378. Содержание чартера. Уступка прав по чартеру

1. Чартер должен содержать наименование сторон, название судна, указание на род и вид груза, размер фрахта, порт погрузки, место погрузки груза, а также порт назначения или направления судна. По соглашению сторон в чартер могут быть включены иные условия.
2. При перевозке груза по чартеру фрахтователь вправе с согласия перевозчика уступить свои права по договору морской перевозки груза третьим лицам. Фрахтователь, а также третье лицо, которому он уступил свои права, несут перед перевозчиком солидарную ответственность за неисполнение договора морской перевозки груза, если иное не предусмотрено чартером.

Статья 379. Соотношение чартера и коносамента

Отношения между перевозчиком и получателем, не являющимся стороной договора чартера, определяются коносаментом.
Условия чартера обязательны для получателя, если коносамент содержит ссылку на них.

Статья 380. Обеспечение мореходного состояния судна
по договору морской перевозки груза

1. Перевозчик обязан заблаговременно, до начала рейса, привести судно в мореходное состояние: обеспечить безопасность и техническую годность судна к плаванию, надлежащим образом снарядить судно, укомплектовать его экипажем и снабдить всем необходимым, а также привести трюмы и другие помещения судна, в которых перевозится груз, в состояние, обеспечивающее надлежащие прием, перевозку и сохранность груза.
2. Соглашение сторон, противоречащее пункту 1 настоящей статьи, недействительно, если перевозка груза осуществляется на основании коносамента или коносамент выдается в соответствии с чартером и регулирует отношения между перевозчиком и не являющимся фрахтователем держателем коносамента.

Статья 381. Замена судна

Если груз должен быть перевезен на определенном судне, груз может быть погружен на другое судно только с согласия фрахтователя или отправителя, за исключением перегрузки груза вследствие технической необходимости, возникшей после начала его погрузки.

Статья 382. Уведомление о готовности судна к погрузке
груза

1. При перевозке груза по чартеру перевозчик обязан в письменной форме уведомить фрахтователя или отправителя, если он указан фрахтователем, о том, что судно готово или будет готово в определенное время к погрузке груза. Такое уведомление может быть подано только в случае, если судно находится в порту погрузки или в обычном для данного порта месте ожидания.
2. День и час подачи указанного в пункте 1 настоящей статьи уведомления определяются соглашением сторон, а при отсутствии соглашения обычаями данного порта.
3. Если судно не готово к погрузке груза в указанное в уведомлении время, убытки, причиненные в связи с этим фрахтователю, подлежат возмещению перевозчиком.

Статья 383. Место погрузки груза

1. При перевозке груза по чартеру перевозчик обязан подать судно в указанное фрахтователем место погрузки груза.
Фрахтователь должен указать безопасное и пригодное для погрузки груза место, в котором судно может находиться, оставаясь на плаву. В случае, если фрахтователем указано место, непригодное для погрузки груза, или несколькими фрахтователями указаны разные места погрузки груза, перевозчик вправе подать судно в место погрузки груза, обычно используемое в данном порту, предупредив фрахтователей об этом заблаговременно.
Фрахтователь вправе потребовать, чтобы судно было поставлено в другое место погрузки груза за его счет.
2. При перевозке груза в линейном сообщении место погрузки груза определяется перевозчиком. Перевозчик извещает отправителя о месте погрузки груза, если погрузка груза проводится в необычном для данного порта месте.

Статья 384. Срок подачи судна

При перевозке груза по чартеру перевозчик обязан подать судно в обусловленный чартером срок. В случае неподачи судна в указанный срок фрахтователь вправе отказаться от договора морской перевозки груза и потребовать возмещения убытков.

Статья 385. Сталийное время

1. Сталийное время определяется соглашением сторон, при отсутствии такого соглашения сроками, обычно принятыми в порту погрузки.
2. Сталийное время исчисляется в рабочих днях, часах и минутах, начиная со следующего дня после направления грузоотправителя, фрахтователю уведомления о готовности судна к погрузке груза.
3. В сталийное время не включается время, в течение которого погрузка груза не проводилась по причинам, зависящим от перевозчика, либо вследствие непреодолимой силы или гидрометеорологических условий, создающих угрозу сохранности груза или препятствующих его безопасной погрузке.
Время, в течение которого погрузка груза не проводилась по причинам, зависящим от фрахтователя, включается в сталийное время.
4. Если погрузка груза началась до начала исчисления сталийного времени, фактически затраченное на погрузку груза время засчитывается в сталийное время.
5. Правила, установленные настоящей статьей, применяются также при разгрузке груза в порту его разгрузки.

Статья 386. Контрсталийное время

1. Продолжительность контрсталийного времени определяется соглашением сторон, а при его отсутствии сроками, обычно принятыми в порту погрузки.
2. Контрсталийное время исчисляется в календарных днях, часах и минутах с момента окончания сталийного времени.
3. В контрсталийное время включаются воскресные и официально установленные праздничные дни, объявленное нерабочим в порту время, а также перерывы в погрузке груза, вызванные непреодолимой силой или гидрометеорологическими условиями, создающими угрозу сохранности груза либо препятствующими его безопасной погрузке. Время, в течение которого погрузка груза не проводилась по зависящим от перевозчика причинам, не включается в контрсталийное время.
4. Правила, установленные настоящей статьей, а также статьями 387-389 настоящего Кодекса, применяются при разгрузке груза в порту его разгрузки.

Статья 387. Демерредж

Демерредж определяется соглашением сторон, а при отсутствии такого соглашения согласно ставкам, обычно принятым в соответствующем порту. В случае отсутствия таких ставок демерредж определяется расходами на содержание судна и его экипажа.

Статья 388. Диспач

Соглашением сторон может быть установлен диспач. При отсутствии такого соглашения размер диспача исчисляется в размере одной второй демерреджа.

Статья 389. Право перевозчика отправить судно в плавание
по истечении контрсталийного времени

1. Перевозчик имеет право по истечении контрсталийного времени отправить судно в плавание, если даже весь условленный груз не погружен на судно по причинам, не зависящим от перевозчика. При этом перевозчик сохраняет право на получение полного фрахта.
2. В случае предоставления для перевозки груза всего судна перевозчик не вправе отказаться от приема груза, доставленного до окончания сталийного или контрсталийного времени, при наличии соглашения о таком времени, хотя принятие и укладка груза могут задержать судно свыше установленного срока.
3. Если для перевозки груза предоставлено не все судно, перевозчик вправе до истечения сталийного или контрсталийного времени при наличии соглашения о таком времени отказаться от приема груза, который вследствие его предъявления с опозданием может быть погружен на судно надлежащим образом и без ущерба для остального груза только с задержкой судна. При этом перевозчик сохраняет право на получение полного фрахта.

Статья 390. Временное прекращение или ограничение
приема грузов для перевозок

1. При чрезвычайных ситуациях природного и техногенного характера прием грузов может быть временно прекращен или ограничен распоряжением морской администрации порта с незамедлительным уведомлением уполномоченного органа, который устанавливает срок действия временного прекращения или ограничения приема грузов для перевозок по согласованию с соответствующими государственными органами.
2. О временном прекращении или об ограничении приема грузов для перевозок морская администрация порта немедленно уведомляет отправителей грузов при перевозках грузов в прямом смешанном или прямом морском сообщении и организации транспорта других видов.

Статья 391. Возмещение убытков за задержку судна

За задержку судна свыше контрсталийного времени отправитель, фрахтователь обязаны возместить перевозчику причиненные убытки, если задержка судна произошла по причинам, не зависящим от перевозчика.

Статья 392. Досрочное отправление судна
в плавание по требованию фрахтователя

Если фрахтователю предоставлено для перевозки груза все судно, перевозчик обязан по требованию фрахтователя отправить судно в плавание, даже если погружен не весь груз. Перевозчик в таком случае сохраняет право на полный фрахт.

Статья 393. Упаковка и маркировка груза

1. Грузы, нуждающиеся в таре и упаковке для обеспечения их полной сохранности при перевозках, должны предъявляться для перевозок в исправной таре и упаковке. Тара и упаковка должны соответствовать обязательным требованиям безопасности, установленным техническим регламентом.
2. Отправитель обязан надлежащим образом маркировать груз и представлять перевозчику необходимые сведения о нем. Если груз требует особого с ним обращения, отправитель обязан информировать перевозчика о свойствах груза и порядке обращения с ним.

Статья 394. Палубный груз

1. Перевозчик имеет право перевозить груз на палубе только в соответствии с соглашением между перевозчиком и отправителем.
2. Если перевозчик и отправитель достигли соглашения о том, что груз должен или может перевозиться на палубе, перевозчик обязан сделать указание о достижении такого соглашения в коносаменте или другом документе, подтверждающем договор морской перевозки груза. Если перевозчик не сделает такого указания, он должен доказать, что соглашение о перевозке груза на палубе было заключено им с отправителем. Перевозчик не вправе ссылаться на такое соглашение в отношении третьего лица, которое добросовестно приобрело коносамент, в том числе в отношении получателя.
3. Если груз перевозился на палубе с нарушением правил, установленных пунктами 1 и 2 настоящей статьи, перевозчик не может ссылаться на соглашение о перевозке груза на палубе и несет ответственность за утрату, недостачу или повреждение (порчу) груза или просрочку его доставки, вызванные исключительно перевозкой груза на палубе. При этом правила, предусмотренные статьей 422 настоящего Кодекса, не подлежат применению.
Размер ответственности перевозчика определяется в соответствии со статьями 423 и 424 настоящего Кодекса.
4. Перевозка груза на палубе, если имеется соглашение о перевозке груза в трюме, рассматривается как действие (бездействие) перевозчика, влекущее за собой утрату перевозчиком права на ограничение ответственности в соответствии со статьей 424 настоящего Кодекса.

Статья 395. Опасный груз

1. В случае предоставления неправильных сведений о наименовании опасного груза при его сдаче и невозможности перевозчика удостовериться в его свойствах посредством наружного осмотра перевозчик вправе в любое время за счет отправителя осуществить разгрузку, уничтожение и обезвреживание такого груза без возмещения ему убытков.
Отправитель несет ответственность перед перевозчиком за убытки, причиненные ему в результате погрузки такого груза.
Фрахт за перевозку опасного груза не подлежит возврату. В случае неуплаты фрахта перевозчик вправе взыскать его стоимость с отправителя в полном объеме.
2. В случае отсутствия международного сертификата или заключения государственной экологической экспертизы перевозка опасных грузов морским транспортом не допускается.
3. Если опасный груз, находящийся с согласия перевозчика на судне, создаст угрозу судну, находящимся на нем людям и грузу, то перевозчик вправе в зависимости от обстоятельств осуществить разгрузку, уничтожение или обезвреживание такого груза без возмещения грузоотправителю убытков, за исключением случаев общей аварии.
Перевозчик имеет право на получение фрахта в размере, пропорциональном расстоянию, фактически пройденному судном с опасным грузом.

Статья 396. Замена груза

Груз, род или вид которого определен в чартере, может быть заменен на груз иного рода или вида только с согласия перевозчика.

Статья 397. Удаление постороннего груза

1. В случае предоставления для перевозки груза всего судна, его части или определенных судовых помещений отправитель вправе потребовать удаления постороннего груза с судна, части судна или из судовых помещений в порту отправления, в случае предоставления для перевозки груза всего судна - в любом порту захода.
2. Если груз не был своевременно удален с судна, части судна или из судовых помещений, фрахтователь имеет право потребовать соответствующего уменьшения фрахта, а также возмещения причиненных фрахтователю убытков.

Статья 398. Документы, сопровождающие груз

Отправитель обязан передать перевозчику документы, необходимые для беспрепятственной перевозки груза, предусмотренные законодательством Республики Казахстан (документ в сфере подтверждения соответствия, лицензию, ветеринарное свидетельство, таможенные декларации и иные).
Отправитель несет ответственность перед перевозчиком за убытки, причиненные вследствие несвоевременной передачи, недостоверности или неполноты таких документов.

Статья 399. Выдача морской накладной

Отправитель вправе потребовать от перевозчика выдачи вместо коносамента морской накладной. К морской накладной применяются правила, установленные настоящей главой, за исключением статьи 401, пункта 2 статьи 402, статей 404, 405 и пункта 2 статьи 406 настоящего Кодекса, касающихся коносамента как товарораспорядительного документа.

Статья 400. Выдача коносамента

1. После приема груза для перевозки перевозчик по требованию отправителя обязан выдать грузоотправителю коносамент.
Коносамент составляется на основании подписанного отправителем документа, который должен содержать данные, указанные в подпунктах 3)-8) пункта 1 статьи 402 настоящего Кодекса.
2. Отправитель гарантирует перевозчику достоверность данных, предоставленных для включения в коносамент, и несет ответственность за убытки, причиненные перевозчику вследствие недостоверности таких данных.
Право перевозчика на возмещение убытков отправителем не устраняет ответственности перевозчика по договору морской перевозки груза перед лицом иным, чем отправитель.

Статья 401. Виды коносамента

Коносамент может быть выдан на имя определенного получателя (именной коносамент), приказу отправителя или получателя (ордерный коносамент) либо на предъявителя. Ордерный коносамент, не содержащий указания о его выдаче приказу отправителя или получателя, считается выданным приказу отправителя.

Статья 402. Содержание коносамента

1. В коносамент должны быть включены следующие данные:
1) наименование перевозчика и место его нахождения;
2) наименование порта погрузки согласно договору морской перевозки груза и дата приема груза перевозчиком в порту погрузки;
3) наименование отправителя и место его нахождения;
4) наименование порта выгрузки согласно договору морской перевозки груза;
5) наименование получателя, если он указан отправителем;
6) наименование груза, необходимые для идентификации груза основные марки, указание в соответствующих случаях на опасный характер или особые свойства груза, число мест или предметов и масса груза или обозначенное иным образом его количество. При этом все данные указываются так, как они представлены отправителем;
7) внешнее состояние груза и его упаковки;
8) фрахт в размере, подлежащем уплате получателем, или иное указание на то, что фрахт должен быть уплачен им;
9) время и место выдачи коносамента;
10) число оригиналов коносамента, если их больше чем один;
11) подпись перевозчика или действующего от его имени лица.
Коносамент, подписанный капитаном судна, считается подписанным от имени перевозчика.
По соглашению сторон в коносамент могут быть включены и иные данные.
2. После того, как груз погружен на борт судна, перевозчик по требованию отправителя выдает ему бортовой коносамент, в котором в дополнение к данным, предусмотренным пунктом 1 настоящей статьи, должно быть указано, что груз находится на борту определенного судна или судов, а также дата погрузки груза.
3. Если перевозчик до погрузки груза на борт судна выдал грузоотправителю коносамент на принятый для перевозки груз или иной относящийся к данному грузу товарораспорядительный документ, отправитель обязан по требованию перевозчика возвратить такой документ в обмен на бортовой коносамент.
4. Перевозчик может удовлетворить требования отправителя к бортовому коносаменту посредством дополнения любого ранее выданного документа при условии, если дополненный таким образом документ включает в себя все данные, которые должны содержаться в бортовом коносаменте.

Статья 403. Оговорки в коносаменте.
Доказательственная сила коносамента

1. Если в коносаменте содержатся данные, касающиеся наименования груза, его основных марок, числа мест или предметов, массы или количества груза и в отношении которых перевозчик или выдающее коносамент от его имени другое лицо знают или имеют достаточные основания считать, что такие данные не соответствуют фактически принятому или погруженному грузу при выдаче бортового коносамента, либо у перевозчика или другого такого лица не было разумной возможности проверить указанные данные, перевозчик или другое такое лицо должны внести в коносамент оговорку, конкретно указывающую на неточности, основания для предположений или отсутствие разумной возможности проверки указанных данных.
2. Если перевозчик или другое выдающее коносамент от его имени лицо не указывает в коносаменте внешнее состояние груза, считается, что в коносаменте указано надлежащее внешнее состояние груза.
3. За исключением данных, в отношении которых внесена оговорка, допустимая в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, коносамент удостоверяет, если не доказано иное, прием перевозчиком груза для перевозки, как он описан в коносаменте. Доказывание перевозчиком иного не допускается, если коносамент передан третьему лицу, которое, исходя из содержащегося в коносаменте описания груза, действовало добросовестно.

Статья 404. Множественность экземпляров коносамента

По желанию отправителя ему может быть выдано несколько экземпляров (оригиналов) коносамента, причем в каждом из них отмечается число имеющихся оригиналов коносамента. После выдачи груза на основании первого из предъявленных оригиналов коносамента остальные его оригиналы теряют силу.

Статья 405. Передача коносамента

Коносамент передается с соблюдением следующих правил:
1) именной коносамент может передаваться по именным передаточным надписям или в иной форме в соответствии с правилами, предъявляемыми к форме уступки требования;
2) ордерный коносамент может передаваться по именным или бланковым передаточным надписям;
3) коносамент на предъявителя может передаваться посредством простого вручения.

Статья 406. Право распоряжения грузом

1. Отправитель имеет право распоряжаться грузом до выдачи его получателю либо передачи такого права получателю или третьему лицу.
2. Отправитель имеет право потребовать обратную выдачу груза в месте отправления до отхода судна, выдачу груза в промежуточном порту или выдачу его не тому получателю, который указан в перевозочном документе, при условии предъявления всех выданных грузоотправителю оригиналов коносамента или предоставления соответствующего обеспечения и с соблюдением требований, предусмотренных статьями 409 и 411 настоящего Кодекса.

Статья 407. Срок и маршрут перевозки груза

Перевозчик обязан доставить пассажира, багаж и груз в порт (пункт) назначения в срок и по маршруту, которые установлены соглашением сторон. В случае отсутствия такого соглашения доставка должна быть произведена в разумный срок и по обычному маршруту.

Статья 408. Препятствия заходу судна в порт назначения

1. Если вследствие причин, не зависящих от перевозчика, судно не может зайти в порт назначения, перевозчик обязан немедленно уведомить об этом отправителя или фрахтователя либо лицо, уполномоченное распоряжаться грузом, когда такое лицо известно перевозчику.
2. Если для перевозки груза предоставлено все судно и в течение разумного срока с момента отправки уведомления перевозчиком не поступило указания о том, как распорядиться грузом, капитан судна вправе выгрузить груз в одном из ближайших портов либо возвратить груз в порт отправления в зависимости оттого что, по мнению капитана судна, представляется более выгодным для отправителя или фрахтователя либо лица, уполномоченного распоряжаться грузом.
3. Если для перевозки груза предоставлено не все судно, и в течение трех суток с момента отправки уведомления перевозчиком не поступило указания о том, как распорядиться грузом, капитан судна вправе выгрузить груз в одном из ближайших портов и сообщить об этом грузоотправителю или фрахтователю либо лицу, уполномоченному распоряжаться грузом. Капитан судна вправе поступить так и в случае, если полученное им распоряжение нельзя выполнить без причинения ущерба владельцам других находящихся на судне грузов.
4. В случае ожидания перевозчиком распоряжения отправителя или фрахтователя либо лица, уполномоченного распоряжаться грузом, перевозчик имеет право на возмещение расходов, связанных с таким ожиданием, а также на фрахт в размере, пропорциональном фактически пройденному судном расстоянию.

Статья 409. Отказ сторон от исполнения договора
морской перевозки груза

1. Каждая из сторон договора морской перевозки груза вправе отказаться от его исполнения без возмещения другой стороне убытков при наступлении до отхода судна от места погрузки груза следующих обстоятельств:
1) военных и иных действий, создающих угрозу захвата судна или груза;
2) блокады места отправления или места назначения;
3) задержания судна по причинам, не зависящим от сторон договора морской перевозки груза;
4) привлечения судна для государственных нужд при обстоятельствах, носящих чрезвычайный характер;
5) запрещения вывоза груза, который предназначен для перевозки, из места отправления или ввоза груза в место назначения.
Обстоятельства, предусмотренные подпунктами 3) и 5) настоящего пункта, не могут служить основанием для отказа от исполнения договора морской перевозки груза без возмещения другой стороне убытков, если задержка судна предполагается на короткий срок.
При наступлении обстоятельств, предусмотренных настоящим пунктом, перевозчик не несет расходов на разгрузку груза.
2. Каждая из сторон договора морской перевозки груза вправе отказаться от его исполнения вследствие наступления любого из обстоятельств, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, также во время рейса. При этом отправитель или фрахтователь возмещает перевозчику все расходы на груз, в том числе расходы на его разгрузку, а также фрахт в размере, пропорциональном фактически пройденному судном расстоянию.

Статья 410. Отказ перевозчика от исполнения
договора морской перевозки груза

Перевозчик имеет право отказаться от исполнения договора морской перевозки груза до выхода судна в рейс в случае, если стоимость погруженного груза не покрывает фрахта и других расходов перевозчика по грузу, а отправитель или фрахтователь не внесли фрахт полностью перед отправлением судна либо не предоставили дополнительного обеспечения. В этом случае отправитель или фрахтователь должны выплатить перевозчику одну вторую полного фрахта, а при наличии простоя плату за простой и возместить иные расходы перевозчика. Разгрузка груза осуществляется за счет отправителя или фрахтователя.

Статья 411. Отказ отправителя или фрахтователя
от исполнения договора морской перевозки
груза

1. При предоставлении всего судна для перевозки груза отправитель или фрахтователь вправе отказаться от исполнения договора морской перевозки груза при условии уплаты:
1) одной второй полного фрахта, при наличии простоя платы за простой, произведенных перевозчиком за счет груза и не включенных в сумму фрахта расходов, если отказ отправителя или фрахтователя наступил до истечения сталийного или контрсталийного времени либо до выхода судна в рейс в зависимости от того, какой из указанных моментов наступил раньше;
2) полного фрахта, других сумм, указанных в подпункте 1) настоящего пункта, если отказ отправителя или фрахтователя наступил после одного из моментов, указанных в подпункте 1) настоящего пункта, и договор морской перевозки груза заключен на один рейс;
3) полного фрахта за первый рейс, других сумм, указанных в подпункте 1) настоящего пункта, и одной второй фрахта за остальные рейсы, если отказ отправителя или фрахтователя наступил после одного из моментов, указанных в подпункте 1) настоящего пункта, и договор морской перевозки груза заключен на несколько рейсов.
При отказе отправителя или фрахтователя от исполнения договора морской перевозки груза до выхода судна в рейс перевозчик обязан выдать грузоотправителю или фрахтователю груз, если даже выгрузка груза может задержать судно более установленного срока.
При отказе отправителя или фрахтователя от исполнения договора морской перевозки груза во время рейса отправитель или фрахтователь вправе требовать выдачу груза только в том порту, в который судно должно зайти в соответствии с договором морской перевозки груза или зашло в силу необходимости.
2. Если для перевозки груза предоставлено не все судно, отправитель или фрахтователь вправе отказаться от исполнения договора морской перевозки груза при условии уплаты полного фрахта, платы за простой, возмещения расходов, произведенных перевозчиком за счет груза и не включенных в сумму фрахта. Перевозчик обязан по требованию отправителя или фрахтователя выдать груз до его доставки в порт назначения только в случае, если этим не будет причинен ущерб перевозчику и другому грузоотправителю или фрахтователю.

Статья 412. Прекращение обязательств по договору морской
перевозки груза невозможностью их исполнения

1. Договор морской перевозки груза прекращается без обязанности одной стороны возместить другой стороне вызванные прекращением договора убытки, если после его заключения и до отхода судна от места погрузки груза вследствие не зависящих от сторон обстоятельств:
1) судно погибнет или будет насильственно захвачено;
2) судно будет признано непригодным к плаванию;
3) погибнет груз, индивидуально определенный;
4) погибнет груз, определенный родовыми признаками, после сдачи его отправителем для погрузки в морском порту и отправитель не успеет сдать другой груз для погрузки.
2. В случае прекращения обязательства по перевозке невозможностью его исполнения во время рейса по обстоятельствам, предусмотренным в пункте 1 настоящей статьи, перевозчику выплачивается фрахт в размере, пропорциональном фактически пройденному судном расстоянию, исходя из количества спасенного и сданного на хранение или выданного получателю груза.

Статья 413. Лицо, имеющее право на получение груза

1. Груз, перевозка которого осуществляется на основании коносамента, выдается перевозчиком в порту выгрузки при предъявлении оригинала коносамента:
1) именного коносамента - получателю, который указан в коносаменте, или лицу, которому коносамент передан по именной передаточной надписи или в иной форме в соответствии с правилами, установленными для уступки требования;
2) ордерного коносамента - лицу, приказу которого составлен коносамент, при наличии в коносаменте передаточных надписей - лицу, указанному в последней из непрерывного ряда передаточных надписей, или предъявителю коносамента с последней бланковой надписью;
3) коносамента на предъявителя предъявителю коносамента.
2. Если перевозка груза осуществляется на основании морской накладной или на основании иного документа, перевозчик вправе выдать груз получателю, указанному в таком документе, или получателю, указанному отправителем.

Статья 414. Сдача груза на хранение

1. При предоставлении для перевозки груза части судна, если в порту разгрузки получатель не востребовал груз или отказался от него, либо так задержал его прием, что груз не мог быть разгружен в установленное время, перевозчик вправе сдать груз на хранение за счет лица, уполномоченного распоряжаться грузом, с уведомлением об этом отправителя или фрахтователя, а также получателя, когда он известен перевозчику.
2. При предоставлении для перевозки груза всего судна, разгрузка и сдача груза на хранение осуществляются перевозчиком по истечении сталийного и контрсталийного времени и при условии, если в течение сталийного и контрсталийного времени не поступило иное распоряжение отправителя или фрахтователя либо лица, уполномоченного распоряжаться грузом. Время, затраченное перевозчиком на сдачу груза на хранение, рассматривается как простой.
3. Если в течение двух месяцев со дня прихода судна в порт разгрузки, сданный на хранение груз, не будет востребован и отправитель или фрахтователь либо лицо, уполномоченное распоряжаться грузом, не уплатит перевозчику причитающиеся за перевозку груза платежи, перевозчик вправе реализовать груз в порядке, установленном пунктами 3-6 статьи 38 настоящего Кодекса.
4. Вырученная от продажи груза сумма за вычетом причитающихся перевозчику платежей и расходов на хранение и продажу груза передается грузоотправителю или фрахтователю.
Если суммы, вырученной от продажи груза, недостаточно для покрытия причитающихся перевозчику платежей и расходов на хранение и продажу груза, перевозчик вправе взыскать недополученную им сумму с отправителя или фрахтователя.

Статья 415. Платежи при выдаче груза получателю.
Право удержания груза

1. Получатель при выдаче ему груза обязан возместить расходы, произведенные перевозчиком за счет груза, внести плату за простой судна в порту разгрузки, а также уплатить фрахт и внести плату за простой судна в порту погрузки, если это предусмотрено коносаментом или другим документом, на основании которых осуществлялась перевозка груза, в случае общей аварии обязан внести аварийный взнос или предоставить надлежащее обеспечение.
2. Перевозчик вправе удерживать груз до уплаты сумм или предоставления обеспечения, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи.
В случае сдачи груза на хранение на склад, не принадлежащий получателю, перевозчик сохраняет право удержания груза при условии немедленного уведомления владельца склада об этом.
3. После выдачи груза получателю перевозчик утрачивает право требовать от отправителя или фрахтователя суммы, не уплаченные получателем, если только перевозчик не смог осуществить право удержания груза по не зависящим от него обстоятельствам.
4. Требования перевозчика, удерживающего груз, удовлетворяются за счет его стоимости в объеме и в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
5. Вырученная от продажи груза сумма за вычетом причитающихся перевозчику сумм в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи и связанных с продажей груза расходов передается получателю.
Если суммы, вырученной от продажи груза, недостаточно для уплаты причитающихся перевозчику сумм в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, перевозчик вправе взыскать недополученную им сумму с отправителя или фрахтователя.

Статья 416. Осмотр груза или проверка его состояния

При фактической или предполагаемой утрате, недостаче либо повреждении (порче) груза получатель и перевозчик обязаны предоставлять друг другу возможность проводить осмотр груза или проверку его состояния до выдачи груза получателю. Расходы на осмотр груза или проверку его состояния несет сторона, потребовавшая осмотра или проверки. Если в результате проведенных по требованию получателя осмотра груза или проверки его состояния установлены утрата, недостача или повреждение (порча) груза, ответственность за которые несет перевозчик, расходы на осмотр груза или проверку его состояния возмещаются перевозчиком.

Статья 417. Заявление об утрате, недостаче или
повреждении (порче) груза

1. Если до выдачи груза или во время его выдачи получатель в письменной форме не сделал заявление перевозчику об утрате, недостаче или повреждении (порче) груза и не указал общего характера утраты, недостачи или повреждения (порчи) груза, считается, что груз получен в соответствии с условиями коносамента при отсутствии доказательств об ином.
2. Если утрата, недостача или повреждение (порча) груза не могли быть установлены при обычном способе его приемки, заявление перевозчику может быть сделано получателем в течение трех дней после выдачи груза.
3. Получатель вправе не делать заявления, указанного в пункте 1 настоящей статьи, если он совместно с перевозчиком осмотрел груз или проверил его состояние во время выдачи груза.

Статья 418. Платежи при перевозках грузов

Все причитающиеся перевозчику платежи уплачиваются отправителем или фрахтователем. В случаях, предусмотренных соглашением между отправителем или фрахтователем и перевозчиком и при включении данных об этом в коносамент, допускается возможность осуществления платежей получателем.

Статья 419. Размер фрахта

1. Размер фрахта устанавливается соглашением сторон. При отсутствии соглашения сторон размер фрахта исчисляется исходя из ставок, применяемых в месте и во время погрузки груза.
2. Если груз погружен на судно в большем количестве, чем предусмотрено договором морской перевозки груза, размер фрахта соответственно увеличивается.
3. Если вместо предусмотренного договором морской перевозки груза на судно погружен другой груз, размер фрахта, за перевозку которого больше, чем предусмотренный договором морской перевозки груза, фрахт уплачивается за перевозку действительно погруженного груза.
4. Если размер фрахта за перевозку действительно погруженного груза меньше, чем фрахт за перевозку груза, предусмотренный договором морской перевозки груза, уплачивается фрахт, предусмотренный договором морской перевозки груза.

Статья 420. Фрахт за груз, утраченный при перевозке

1. За груз, утраченный при его перевозке, фрахт не взимается или подлежит возврату. Если утраченный груз будет спасен, перевозчик имеет право на фрахт в размере, пропорциональном пройденному судном расстоянию.
При исчислении фрахта за фактически пройденное судном расстояние учитывается соотношение части пути, пройденного судном с грузом, с протяженностью всего пути, обусловленного рейсом судна.
2. За груз, утрата, недостача или повреждение (порча) которого произошли вследствие его естественных свойств или зависящих от отправителя обстоятельств, фрахт уплачивается полностью.

Статья 421. Ответственность по обязательствам,
вытекающим из договора перевозки

Ответственность за неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из морской перевозки, в части, не регламентированной положениями настоящей главы, наступает в соответствии с главой 7 раздела 1 настоящего Кодекса.

Статья 422. Освобождение перевозчика от ответственности

1. Помимо оснований, указанных в статье 57 настоящего Кодекса, перевозчик освобождается от ответственности в случаях, предусмотренных пунктами 2, 3 настоящей статьи.
2. Перевозчик освобождается от ответственности за утрату, недостачу или повреждение (порчу) груза, а также за просрочку его доставки, если докажет, что утрата, недостача, повреждение (порча) или просрочка произошли вследствие:
1) опасностей или случайностей на море и в других судоходных водах;
2) мер по спасанию людей или имущества на море;
3) пожара, возникшего не по вине перевозчика;
4) действий или распоряжений государственных органов (задержания, ареста, карантина и других);
5) действия (бездействия) отправителя или получателя;
6) скрытых недостатков груза, его свойств или естественной убыли;
7) скрытых недостатков тары и упаковки груза;
8) недостаточности или неясности маркировок груза;
9) забастовок или иных обстоятельств, вызвавших приостановление либо ограничение работы морского порта полностью или частично;
10) иных обстоятельств, возникших не по вине перевозчика, его работников или агентов.
3. Перевозчик освобождается от ответственности за утрату, недостачу или повреждение (порчу) груза, если получатель не докажет, что утрата, недостача или повреждение (порча) принятого для перевозки груза произошли по вине перевозчика, в случае прибытия в порт назначения груза:
1) в исправных грузовых помещениях с исправными пломбами отправителя;
2) в исправной таре без следов вскрытия в пути;
3) в сопровождении представителя отправителя или получателя;
4) при иных обстоятельствах, свидетельствующих об отсутствии вины перевозчика.

Статья 423. Ограничение ответственности перевозчика

1. Если род и вид, а также стоимость груза не были объявлены отправителем до погрузки груза и не были внесены в коносамент, размер ответственности перевозчика за утрату, недостачу или повреждение (порчу) принятого для перевозки груза не должен превышать 666,67 расчетной единицы за место или другую единицу отгрузки либо две расчетные единицы за один килограмм массы брутто утраченного, недостающего или поврежденного (испорченного) груза в зависимости от того, какая сумма выше.
2. Ответственность перевозчика за просрочку доставки принятого для перевозки груза не может превышать размер фрахта, подлежащего уплате согласно договору морской перевозки груза.
3. Общая сумма, подлежащая возмещению перевозчиком в соответствии с пунктами 1 и 2 настоящей статьи, не может превышать размер ответственности, который был бы установлен в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи за полную утрату груза, в отношении которого возникла такая ответственность.
4. Если для перевозки груза используется контейнер, специальное приспособление (поддон и иное), количество мест или единиц отгрузки, перечисленных в коносаменте в качестве перевозимых в таком приспособлении, считается количеством мест или единиц отгрузки. В иных случаях такое приспособление считается местом или единицей груза.
5. Стороны договора морской перевозки груза могут своим соглашением установить размеры ответственности, превышающие те, которые предусмотрены пунктами 1-3 настоящей статьи.

Статья 424. Утрата права на ограничение ответственности

Перевозчик не имеет права на ограничение ответственности, предусмотренное статьей 423 настоящего Кодекса, если доказано, что утрата, недостача или повреждение (порча) принятого для перевозки груза либо просрочка его доставки явились результатом его действия (бездействия), совершенного умышленно или по грубой неосторожности.

Статья 425. Ответственность фактического перевозчика

1. Правила, установленные настоящей главой в отношении ответственности перевозчика, применяются также к ответственности фактического перевозчика за осуществленную им перевозку груза.
2. Перевозчик несет ответственность за всю перевозку груза в соответствии с правилами, установленными настоящей главой, даже если перевозка груза или ее часть осуществлялась фактическим перевозчиком.
3. Соглашение, в соответствии с которым перевозчик принимает на себя обязательства, не предусмотренные настоящей главой, или отказывается от прав, предоставляемых в соответствии с настоящей главой, распространяется на фактического перевозчика только в случае, если он дал на это согласие в письменной форме.
4. Если ответственность несут перевозчик и фактический перевозчик, их ответственность является солидарной.
5. Размер ответственности перевозчика и фактического перевозчика за утрату, недостачу или повреждение (порчу) принятого для перевозки груза либо просрочку его доставки не должен превышать предельный размер ответственности, предусмотренный настоящей главой.

Статья 426. Сквозная перевозка груза

1. Если перевозчик выдает сквозной коносамент, которым предусматривается, что часть перевозки груза должна осуществляться не перевозчиком, а другим лицом, сквозным коносаментом может быть предусмотрено, что перевозчик не несет ответственности за утрату, недостачу или повреждение (порчу) принятого для перевозки груза либо просрочку его доставки, вызванные обстоятельствами, имевшими место в то время, когда груз находился в ведении другого лица при осуществлении им части перевозки груза. Обязанность доказывания того, что утрата, недостача или повреждение (порча) принятого для перевозки груза либо просрочка его доставки вызваны такими обстоятельствами, лежит на перевозчике.
2. Лицо, осуществляющее часть перевозки груза, несет ответственность за утрату, недостачу или повреждение (порчу) принятого им для перевозки груза либо за просрочку его доставки, вызванные обстоятельствами, которые имели место во время нахождения груза в его ведении, в соответствии с правилами, установленными настоящей главой об ответственности перевозчика.

II. Договор морской перевозки пассажира

Статья 427. Сущность договора морской перевозки
пассажира

1. По договору морской перевозки пассажира перевозчик обязуется перевезти в порт (пункт) назначения пассажира и багаж в случае его сдачи пассажиром и выдать багаж пассажиру или уполномоченному на получение лицу, а пассажир обязуется уплатить за проезд, а при сдаче багажа - и за провоз багажа.
2. Договор морской перевозки пассажира оформляется билетом, а при сдаче багажа - также багажной квитанцией. Форма билета и багажной квитанции устанавливается правилами перевозок, утверждаемыми уполномоченным органом.
3. Пассажир имеет право провезти в порт (пункт) назначения багаж и каютный багаж.
Если по условиям договора морской перевозки пассажира осуществляется перевозка автотранспортного средства, то каютным считается также багаж, находящийся в (на) автотранспортном средстве.

Статья 428. Периоды перевозки пассажира и багажа

1. Перевозка пассажира и багажа включает в себя следующие периоды:
1) в отношении пассажира и его каютного багажа - период посадки, высадки и нахождения пассажира, а также каютного багажа на борту судна. В перевозку пассажира и багажа включается период доставки морским путем с берега на судно либо наоборот, если ее стоимость включена в стоимость билета или если судно для вспомогательной перевозки предоставлено в распоряжение пассажира перевозчиком;
2) в отношении каютного багажа, сдаваемого пассажиром для доставки на судно или на причал (вокзал) в порту (пункте) назначения, - период с момента принятия каютного багажа перевозчиком, его работником или агентом до его выдачи пассажиру на борту судна или в порту (пункте) назначения;
3) в отношении багажа - период с момента принятия багажа перевозчиком, его работником или агентом на берегу либо на борту судна до момента выдачи багажа пассажиру или уполномоченному на получение багажа лицу.
2. В отношении пассажира перевозка не включает в себя период, в течение которого пассажир находится на морском вокзале, причале или ином портовом сооружении.

Статья 429. Отказ от договора морской перевозки
пассажира

1. Пассажир вправе отказаться от договора морской перевозки пассажира до отхода судна, а также после начала рейса в любом порту, в который судно зайдет для посадки или высадки пассажиров.
2. Перевозчик вправе отказаться от исполнения договора морской перевозки пассажира при наступлении следующих не зависящих от него обстоятельств:
1) военных или иных действий, создающих угрозу захвата судна;
2) блокады порта (пункта) отправления или порта (пункта) назначения;
3) привлечения судна для государственных нужд;
4) гибели судна или его захвата;
5) признания судна непригодным к плаванию;
6) чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера;
7) в иных случаях, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан.
3. Перевозчик, отказавшийся от исполнения договора морской перевозки пассажира при наступлении обстоятельств, предусмотренных настоящей статьей, обязан за свой счет доставить пассажира по его требованию в порт (пункт) отправления или возместить пассажиру понесенные им расходы.
4. При отказе пассажира от исполнения договора морской перевозки до отхода судна ему возвращается вся сумма, уплаченная за проезд и провоз багажа, а после начала рейса - часть суммы, уплаченная за проезд и провоз багажа в размере, пропорциональном расстоянию, на которое перевозка пассажира не была осуществлена.
5. Возврат платы за проезд и провоз багажа производится в порядке, определяемом уполномоченным органом.

Статья 430. Изменение договора морской перевозки
пассажира

1. Перевозчик вправе задержать отход судна, изменить маршрут перевозки пассажира, место посадки и (или) высадки пассажира, если такие действия необходимы вследствие чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера в порту (пункте) отправления, порту (пункте) назначения или в пути следования по маршруту перевозки пассажира, а также вследствие других обстоятельств, не зависящих от перевозчика.
В случаях, указанных в настоящем пункте, перевозчик обязан за свой счет доставить пассажира по его требованию в порт (пункт) отправления или возместить пассажиру понесенные им расходы.
2. Правила, установленные пунктом 1 настоящей статьи, не затрагивают права пассажира отказаться от договора морской перевозки пассажира.

Статья 431. Ответственность и освобождение
от ответственности перевозчика

1. Ответственность за неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств, вытекающих из договора морской перевозки пассажира, в части, не регламентированной положениями настоящей главы, наступает в соответствии с главой 7 раздела 1 настоящего Кодекса.
2. Перевозчик не отвечает по обязательствам, если докажет, что судно выбыло из его обладания в результате противоправных действий других лиц. Ответственность в таких случаях несут лица, противоправно завладевшие судном. При наличии вины перевозчика в противоправном изъятии судна из его обладания ответственность может быть возложена как на перевозчика, так и на лиц, завладевших судном.

Статья 432. Фактический перевозчик

1. Если осуществление перевозки пассажира или ее части поручено фактическому перевозчику, перевозчик несет ответственность, установленную настоящей главой, за всю перевозку пассажира. При этом фактический перевозчик имеет права и обязанности, предусмотренные настоящей главой, в отношении осуществляемой им перевозки пассажира.
2. В отношении перевозки пассажира, осуществляемой фактическим перевозчиком, перевозчик несет ответственность за действия (бездействие) фактического перевозчика, его работников или агентов, действовавших в пределах своих обязанностей (полномочий).
3. Дополнительные обязанности фактического перевозчика устанавливаются соглашением, заключенным в письменной форме.
4. Если ответственность несут перевозчик и фактический перевозчик, их ответственность является солидарной.

Статья 433. Расписание перевозки пассажиров

Перевозка пассажиров пассажирским судном организуется перевозчиком по расписанию.
Изменение расписания перевозки пассажиров осуществляется в соответствии с правилами перевозок.

Статья 434. Организация перевозки пассажиров
по предложениям заинтересованных лиц

Перевозки пассажиров могут быть организованы по предложениям заинтересованных лиц с заключением соответствующего договора. Плата за такие перевозки, в том числе плата за провоз пассажира и его багажа, устанавливается соглашением сторон.

III. Договор фрахтования судна с экипажем
(тайм-чартере)

Статья 435. Содержание тайм-чартера

В тайм-чартере должны быть указаны наименования сторон, название судна, его технические и эксплуатационные данные (грузоподъемность, грузовместимость, скорость и другие), район плавания, цель фрахтования, время, место передачи и возврата судна, ставка фрахта, срок действия договора.

Статья 436. Договор субфрахтования судна
(субтайм-чартер)

1. Если тайм-чартером не предусмотрено иное, фрахтователь в пределах предоставленных тайм чартером прав имеет право заключить от своего имени субтайм-чартер. Заключение субтайм-чартера не освобождает фрахтователя от исполнения им тайм-чартера, заключенного с фрахтовщиком.
2. Правила, предусмотренные настоящей главой, применяются к субтайм-чартеру.

Статья 437. Обеспечение мореходного состояния
судна по тайм-чартеру

1. Судовладелец обязан привести судно в мореходное состояние к моменту его передачи фрахтователю принять меры по обеспечению годности судна (его корпуса, двигателя и оборудования) для целей фрахтования, предусмотренных тайм-чартером, по укомплектованию судна экипажем и надлежащему снаряжению судна.
2. Фрахтовщик обязан также в течение срока действия тайм-чартера поддерживать судно в мореходном состоянии, оплачивать расходы на страхование судна и своей ответственности, а также на содержание членов экипажа судна.

Статья 438. Обязанности фрахтователя по коммерческой
эксплуатации судна и его возврату

1. Фрахтователь обязан пользоваться судном и услугами членов его экипажа в соответствии с целями и условиями их предоставления, определенными тайм-чартером. Фрахтователь оплачивает расходы, связанные с коммерческой эксплуатацией судна.
Доходы, полученные в результате пользования зафрахтованным судном и услугами членов его экипажа, являются собственностью фрахтователя, за исключением доходов, полученных от спасания, которые распределяются между фрахтовщиком и фрахтователем в соответствии со статьей 443 настоящего Кодекса.
2. По окончании срока действия тайм-чартера фрахтователь обязан возвратить судно фрахтовщику в том состоянии, в каком оно было получено им, с учетом нормального износа судна.
3. При несвоевременном возврате судна фрахтователь уплачивает за задержку судна сумму в размере фрахта, предусмотренного тайм-чартером, или сумму, соответствующую рыночной ставке фрахта, если она превышает ставку фрахта, предусмотренную тайм-чартером.

Статья 439. Ответственность фрахтователя перед
грузовладельцем

Если судно предоставлено фрахтователю для перевозки груза, фрахтователь вправе от своего имени заключать договоры перевозки груза, подписывать чартеры, выдавать коносаменты, морские накладные. В этом случае фрахтователь несет ответственность перед грузовладельцем в соответствии с нормами главы 7 Раздела 1 и статьями 422-426 настоящего Кодекса.

Статья 440. Подчиненность членов экипажа судна

1. Капитан судна и другие члены экипажа судна подчиняются распоряжениям фрахтовщика, относящимся к управлению судном, в том числе к судовождению, внутреннему распорядку на судне и составу его экипажа.
2. Для капитана и других членов экипажа судна обязательны распоряжения фрахтователя, касающиеся коммерческой эксплуатации судна.

Статья 441. Освобождение фрахтователя от ответственности
за убытки, причиненные спасанием, гибелью
или повреждением судна

Фрахтователь не несет ответственности за убытки, причиненные спасанием, гибелью или повреждением зафрахтованного судна, если не доказано, что убытки причинены по вине фрахтователя.

Статья 442. Уплата фрахта

1. Фрахтователь уплачивает фрахтовщику фрахт в порядке и сроки, предусмотренные тайм-чартером. Фрахтователь освобождается от уплаты фрахта и расходов на судно за время, в течение которого судно было непригодно для эксплуатации вследствие немореходного состояния.
В случае непригодности судна для эксплуатации по вине фрахтователя фрахтовщик имеет право на фрахт, предусмотренный тайм-чартером, независимо от возмещения фрахтователем причиненных фрахтовщику убытков.
2. В случае просрочки фрахтователем уплаты фрахта свыше пятнадцати календарных дней судовладелец имеет право без предупреждения изъять судно у фрахтователя и взыскать с него причиненные просрочкой убытки.
3. В случае гибели судна фрахт подлежит уплате со дня, предусмотренного тайм-чартером, на день гибели судна или, если этот день установить невозможно, на день получения последнего известия о судне.

Статья 443. Вознаграждение за оказание услуг по спасанию

Вознаграждение, причитающееся судну за услуги по спасанию, оказанные до окончания действия тайм-чартера, распределяется в равных долях между фрахтовщиком и фрахтователем за вычетом расходов на спасание и причитающейся экипажу судна доли вознаграждения.

IV. Договор фрахтования судна без экипажа
(бербоут-чартер)

Статья 444. Содержание бербоут-чартера

В бербоут-чартере должны быть указаны наименования сторон, название судна, его класс, флаг, технические и эксплуатационные данные (грузоподъемность, грузовместимость, скорость и другие), количество расходуемого им топлива, район плавания, цель фрахтования, время, место передачи и возврата судна, ставка фрахта, срок действия договора.

Статья 445. Договор субфрахтования судна
(суббербоут-чартер)

1. Если бербоут-чартером не предусмотрено иное, фрахтователь в пределах предоставленных бербоут-чартером прав вправе заключать от своего имени суббербоут-чартер. Заключение суббербоут-чартера не освобождает фрахтователя от исполнения бербоут-чартера, заключенного им с фрахтовщиком.
2. Правила, предусмотренные настоящей главой, применяются к суббербоут-чартеру.

Статья 446. Договор димайз-чартера

1. Правила, предусмотренные настоящей главой, применяются к димайз-чартеру.
2. Если бербоут-чартером не предусмотрено иное, фрахтователь в пределах предоставленных бербоут-чартером прав вправе заключать от своего имени димайз-чартер. Заключение димайз-чартера не освобождает фрахтователя от исполнения бербоут-чартера, заключенного им с фрахтовщиком.

Статья 447. Обеспечение мореходного состояния
судна по бербоут-чартеру

1. Фрахтовщик обязан привести судно в мореходное состояние к моменту его передачи фрахтователю принять меры по обеспечению годности судна (его корпуса, двигателя и оборудования) для целей фрахтования, предусмотренных бербоут-чартером.
2. Фрахтователь обязан в течение срока действия бербоут-чартера поддерживать судно в мореходном состоянии, при этом устранение скрытых недостатков судна является обязанностью фрахтовщика.

Статья 448. Комплектование экипажа судна

Комплектование экипажа судна осуществляет фрахтователь. Фрахтователь вправе укомплектовать экипаж судна как лицами, ранее не являвшимися членами экипажа данного судна, так и лицами, ранее являвшимися членами экипажа данного судна. Независимо от способа комплектования экипажа судна капитан судна и другие члены экипажа судна подчиняются фрахтователю.

Статья 449. Обязанности фрахтователя
по эксплуатации судна и его возврату

1. Фрахтователь осуществляет эксплуатацию судна в соответствии с условиями бербоут-чартера и несет все связанные с его эксплуатацией расходы, в том числе расходы на содержание членов экипажа судна.
2. По окончании срока действия бербоут-чартера фрахтователь обязан возвратить судно фрахтовщику в том состоянии, в каком оно было получено им, с учетом нормального износа.

Статья 450. Ответственность фрахтователя перед третьими
лицами

Фрахтователь несет ответственность перед третьими лицами по их требованиям, возникающим в связи с эксплуатацией судна, за исключением требований возмещения ущерба от загрязнения моря с судов нефтью и ущерба в связи с морской перевозкой опасных грузов.

Статья 451. Убытки, причиненные спасанием,
гибелью или повреждением судна

Убытки, причиненные спасанием, гибелью или повреждением судна, несет фрахтователь, если не докажет, что убытки причинены не по его вине.

Статья 452. Уплата фрахта фрахтовщику

1. Фрахтователь уплачивает фрахтовщику фрахт за месяц вперед по ставке, согласованной сторонами. Фрахтователь освобождается от уплаты фрахта и расходов на судно за время, в течение которого судно было непригодно к эксплуатации вследствие немореходного состояния, если только непригодность судна не наступила по вине фрахтователя.
2. В случае просрочки уплаты фрахта свыше пятнадцати календарных дней фрахтовщик имеет право без предупреждения изъять судно у фрахтователя, за исключением случая, предусмотренного статьей 453 настоящего Кодекса, и взыскать с фрахтователя причиненные такой просрочкой убытки.
3. В случае гибели судна фрахт подлежит уплате со дня, предусмотренного бербоут-чартером, на день гибели судна или, если этот день установить невозможно, на день получения последнего известия о судне.

Статья 453. Недопустимость изъятия судна

По бербоут-чартеру с условием выкупа судна в соответствии с правилами, установленными статьей 454 настоящего Кодекса, фрахтовщик не вправе изъять судно у фрахтователя в случае просрочки уплаты фрахта свыше пятнадцати календарных дней, если такая просрочка вызвана обстоятельствами, не зависящими от фрахтователя, но вправе взыскать с фрахтователя причиненные просрочкой убытки.

Статья 454. Выкуп судна

По бербоут-чартеру с условием выкупа судна фрахтователем по истечении срока действия бербоут-чартера судно переходит в собственность фрахтователя, если фрахтователь исполнил свои обязательства по бербоут-чартеру и произвел последнюю уплату фрахта в соответствии с пунктом 1 статьи 452 настоящего Кодекса.

Статья 455. Ответственность за недостатки
выкупленного судна

Фрахтовщик несет ответственность за любые недостатки выкупленного фрахтователем судна, в том числе за скрытые недостатки, если фрахтователь докажет, что такие недостатки возникли до передачи ему судна или по возникшим до его передачи причинам.

V. Договор буксировки

Статья 456. Договор буксировки

По договору буксировки владелец одного судна обязуется за вознаграждение буксировать другое судно или иной плавучий объект на определенное расстояние либо для выполнения маневров в акватории порта, в том числе для ввода судна или иного плавучего объекта в порт либо вывода его из порта.

Статья 457. Обязанности сторон договора буксировки

Каждая из сторон договора буксировки обязана заблаговременно привести свое судно или иной плавучий объект в состояние, годное для буксировки.

Статья 458. Ответственность при морской буксировке

1. Морская буксировка осуществляется под управлением капитана буксирующего судна.
Ответственность за ущерб, причиненный при морской буксировке буксируемому судну или иному плавучему объекту либо находящимся на них людям или имуществу, несет владелец буксирующего судна, если не докажет, что ущерб причинен не по его вине.
2. Стороны договора морской буксировки вправе соглашением в письменной форме возложить обязанность по управлению морской буксировкой на капитана буксируемого судна или иного плавучего объекта. В этом случае ответственность за ущерб, причиненный при морской буксировке буксирующему судну либо находящимся на нем людям или имуществу, несет владелец буксируемого судна или иного плавучего объекта, если не докажет, что ущерб причинен не по его вине.

Статья 459. Ответственность при портовой буксировке

1. Портовая буксировка осуществляется под управлением капитана буксируемого судна или иного плавучего объекта.
Ответственность за ущерб, причиненный при портовой буксировке буксирующему судну либо находящимся на нем людям или имуществу, несет владелец буксируемого судна или иного плавучего объекта, если не докажет, что ущерб причинен не по его вине.
2. Стороны договора вправе соглашением в письменной форме возложить обязанность по управлению портовой буксировкой на капитана, буксирующего судна. В этом случае ответственность за ущерб, причиненный при портовой буксировке буксируемому судну или иному плавучему объекту либо находящимся на них людям или имуществу, несет владелец буксирующего судна, если не докажет, что ущерб причинен не по его вине.

Статья 460. Ответственность при буксировке в ледовых
условиях

Владелец буксирующего судна не отвечает за ущерб, причиненный при буксировке в ледовых условиях буксируемому судну или иному плавучему объекту либо находящимся на них людям или имуществу, если не доказано, что ущерб причинен по его вине.

VI. Договор транспортной экспедиции,
морского агентирования, морского посредничества

Статья 461. Договор транспортной экспедиции

1. Договор транспортной экспедиции заключается в соответствии с Гражданским кодексом Республики Казахстан, настоящим Кодексом и правилами осуществления экспедиторской деятельности на транспорте, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
2. По договору транспортной экспедиции одна сторона (экспедитор) обязуется за вознаграждение и за счет другой стороны (клиента, отправителя или получателя груза) выполнить или организовать выполнение определенных договором экспедиции услуг, связанных с перевозкой груза, в том числе заключить от имени клиента или от своего имени договор перевозки груза.

Статья 462. Договор морского агентирования

1. Договор морского агентирования является договором транспортной экспедиции, заключенным между морским агентом и судовладельцем.
2. По договору морского агентирования морской агент обязуется за вознаграждение и за счет судовладельца выполнить или организовать выполнение определенных договором услуг, связанных с перевозкой груза.
В пределах полномочий, определенных договором, морской агент от своего имени или от имени судовладельца:
1) выполняет необходимые действия, связанные с приходом судна в порт, пребыванием судна в порту и выходом судна из порта;
2) оплачивает суммы, подлежащие уплате в связи с пребыванием судна в порту;
3) оказывает помощь капитану судна в организации снабжения судна и его обслуживания в порту;
4) заключает договор морской перевозки груза;
5) оформляет документы на груз;
6) получает причитающиеся судовладельцу суммы по требованиям, вытекающим из договора морской перевозки груза;
7) совершает иные действия в соответствии с договором.
3. Морской агент вправе совершать юридические и иные действия с согласия судовладельца также в пользу другой стороны, уполномочившей его на такие действия.
4. В целях исполнения договора морской агент вправе заключать договоры морского агентирования с другими лицами, оставаясь ответственным перед судовладельцем за действия морского субагента. Морской субагент не вправе заключать с третьими лицами сделки от имени судовладельца, если только морской субагент не действует на основе передоверия.
5. Морской агент обязан:
1) добросовестно осуществлять деятельность в интересах судовладельца и в соответствии с практикой морского агентирования;
2) действовать в пределах своих полномочий;
3) сообщать судовладельцу по его требованию все сведения о ходе исполнения поручений;
4) передать судовладельцу без промедления все полученное по совершенной сделке;
5) вести учет расходования средств;
6) предоставлять судовладельцу отчеты о выполнении поручений с приложением соответствующих документов, если это требуется по характеру поручений.
6. Судовладелец, если иное не предусмотрено договором, обязан:
1) предоставлять морскому агенту средства, достаточные для совершения действий, в соответствии с договором морского агентирования;
2) возмещать морскому агенту произведенные им расходы;
3) нести ответственность за последствия действий морского агента, если морской агент совершает их от имени судовладельца и в пределах своих полномочий;
4) уплатить морскому агенту вознаграждение в размере и в порядке, установленных договором морского агентирования;
5) принять без промедления все исполненное морским агентом в соответствии с договором.
7. Если договор морского агентирования заключен на неопределенный срок, каждая из сторон вправе расторгнуть такой договор, известив другую сторону об этом не позднее, чем за три месяца до расторжения договора.

Статья 463. Договор морского посредничества

1. По договору морского посредничества посредник (морской брокер) обязуется по поручению доверителя от его имени и за его счет оказывать посреднические услуги при заключении договоров купли-продажи судов, фрахтования, буксировки судов, а также договоров морского страхования за вознаграждение, установленное в договоре морского посредничества.
2. Морской брокер вправе представлять обе стороны при заключении договоров, если стороны его уполномочили. При этом морской брокер обязан сообщать каждой из сторон, что он представляет также другую сторону и при оказании посреднических услуг действовать в интересах обеих сторон.

Параграф 12. Общая авария

Статья 464. Понятие общей аварии и принципы ее
распределения

1. Общей аварией признаются убытки и (или) расходы, распределяемые между судном, грузом и фрахтом соразмерно стоимости судна, груза и фрахта в день и в месте окончания общего морского предприятия в соответствии с правилами морских перевозок, понесенные в целях общей безопасности и сохранения имущества в общем, морском предприятии от общей опасности.
К убыткам, признаваемым общей аварией, относятся:
1) убытки, вызванные принятием мер по спасанию;
2) убытки, вызванные повреждением или утратой груза, топлива, предметов снабжения, потерей фрахта;
3) убытки, вызванные повреждением судна, его машин или принадлежностей.
К расходам, признаваемым общей аварией, относятся:
1) расходы, вызванные заходом судна в место убежища;
2) расходы, вызванные временным ремонтом судна;
3) расходы, вызванные задержкой судна ради общей безопасности;
4) расходы, вызванные последствиями признания судна непригодным к плаванию или отказа судна от продолжения рейса;
5) расходы на спасание;
6) расходы, вызванные мерами по предотвращению ущерба окружающей среде.
Общей аварией признаются любые дополнительные расходы, произведенные вместо расходов, отнесенных к общей аварии (заменяющие расходы). Заменяющие расходы возмещаются только в размере предотвращенных расходов, независимо от экономии, полученной кем-либо из участников общего морского предприятия.
2. Общей аварией признаются только те убытки, которые являются прямым следствием действий, указанных в пункте 1 настоящей статьи.
3. Общая авария распределяется между судном, грузом и фрахтом соразмерно их стоимости в день и в месте окончания общего морского предприятия в соответствий с правилами перевозок.
4. Общее морское предприятие имеет также место в случае, если одно или несколько судов буксируют либо толкают другое судно или другие суда, при условии, если они все участвуют в коммерческой деятельности, но не в спасательной операции.
Судно не подвергается общей опасности вместе с другим судном или другими судами, если в результате простого отсоединения от другого судна или других судов оно находится в безопасности. Если отсоединение представляет собой акт общей аварии, общее морское предприятие продолжается.

Статья 465. Расходы, вызванные заходом судна в место
убежища

1. Общей аварией признаются расходы на заход судна в порт или иное место убежища либо возвращение судна в порт или иное место погрузки груза вследствие несчастного случая или другого чрезвычайного обстоятельства, вызвавшего необходимость такого захода или возвращения ради общей безопасности.
2. В случаях, если расходы на заход судна в место убежища или возвращение его в место погрузки груза признаются общей аварией, к ней относятся также расходы, связанные с выходом судна с грузом или частью груза из такого места.
3. Расходы на выплату заработной платы и довольствие членам экипажа судна, топливо и предметы снабжения, произведенные в связи с продлением рейса в результате захода судна в место убежища или возвращения его в место погрузки груза при обстоятельствах, указанных в пункте 1 настоящей статьи, признаются общей аварией.
4. Правила, установленные пунктами 1-3 настоящей статьи, соответственно применяются в отношении расходов на перемещение судна из места убежища, в которое судно зашло и где его ремонт не может быть проведен, в другой порт или другое место, а также в отношении расходов в связи с временным ремонтом судна, его буксировкой и удлинением рейса.

Статья 466. Расходы, вызванные временным ремонтом судна

Расходы на временный ремонт судна, проведенный в месте погрузки груза, месте захода судна или месте убежища судна ради общей безопасности либо для устранения повреждений, причиненных вследствие общеаварийных пожертвований, относятся к общей аварии. Расходы на временное устранение случайных повреждений, необходимое для завершения рейса, возмещаются в размере тех предотвращенных расходов, которые были бы отнесены к общей аварии, если такое устранение не было бы проведено.

Статья 467. Расходы, вызванные задержкой судна
ради общей безопасности

1. Общей аварией признаются расходы на выплату заработной платы и довольствие экипажу судна, вызванные задержкой судна в каком-либо порту или месте вследствие несчастного случая, или другие чрезвычайные расходы ради общей безопасности либо для устранения повреждений, причиненных таким, несчастным случаем или другим чрезвычайным обстоятельством, если такое устранение необходимо для безопасного продолжения рейса. Расходы на топливо, предметы снабжения и портовые расходы, возникшие за время такой задержки, возмещаются в порядке распределения общей аварии, за исключением расходов на устранение повреждений, не относимых к общей аварии.
2. Правила, установленные пунктом 1 настоящей статьи, не применяются к расходам, вызванным задержкой судна вследствие устранения повреждений, не связанных с каким-либо несчастным случаем или иным, имевшим место во время рейса, чрезвычайным обстоятельством. Такие расходы не признаются общей аварией, даже если устранение повреждений необходимо для безопасного продолжения рейса.

Статья 468. Расходы, вызванные последствиями признания
судна непригодным к плаванию или отказа
судна от продолжения рейса

В случае признания судна непригодным к плаванию или отказа судна от продолжения рейса к общей аварии относятся только расходы (на хранение, страхование, заработную плату экипажу судна и его довольствие, топливо, предметы снабжения, портовые расходы), произведенные до признания судна непригодным к плаванию или до отказа судна от продолжения рейса либо до окончания разгрузки груза при условии, что разгрузка груза не закончена.

Статья 469. Расходы на спасание

1. Расходы на спасание, произведенные участвующими в общем, морском предприятии сторонами, если спасание осуществлялось в целях, указанных в пункте 1 статьи 464 настоящего Кодекса, признаются общей аварией независимо от того, осуществлялось спасание на основании договора или иным образом.
2. Расходы, указанные в пункте 1 настоящей статьи, включают в себя вознаграждение за спасание, при определении размера которого учитываются условия, предусмотренные подпунктом 2) пункта 1 статьи 495 настоящего Кодекса.
Специальная компенсация, выплачиваемая судовладельцем спасателю в размере, предусмотренном пунктом 4 статьи 496 настоящего Кодекса, не признается общей аварией.

Статья 470. Расходы, вызванные мерами по предотвращению
или уменьшению ущерба окружающей среде

Расходы, вызванные мерами по предотвращению или уменьшению ущерба окружающей среде, относятся к общей аварии, если они произведены в одном из следующих случаев или во всех следующих случаях:
1) как часть операции, которая осуществлена в целях общей безопасности, но которая, если бы она была предпринята стороной вне общего морского предприятия, давала бы этой стороне право на вознаграждение за спасание;
2) при условии захода судна в порт либо выхода судна из порта или места при обстоятельствах, предусмотренных статьей 465 настоящего Кодекса;
3) при условии задержки судна в порту или месте при обстоятельствах, предусмотренных статьей 465 настоящего Кодекса. Если фактически имеет место утечка или слив загрязняющих веществ с судна, расходы, вызванные необходимыми в связи с этим дополнительными мерами по предотвращению или уменьшению ущерба окружающей среде, не признаются общей аварией;
4) в связи с разгрузкой, со складированием или с обратной погрузкой груза, если расходы на указанные операции признаются общей аварией.

Статья 471. Убытки, вызванные принятием мер по спасанию

Общей аварией при наличии признаков, указанных в статье 464 настоящего Кодекса, в частности, признаются:
1) убытки, причиненные выбрасыванием груза за борт судна, а также убытки, причиненные судну или грузу вследствие пожертвования ради общей безопасности, в частности вследствие проникновения воды в трюм через открытые для выбрасывания груза люки или другие сделанные для этого отверстия;
2) убытки, причиненные судну или грузу в связи с тушением пожара на судне, в том числе убытки от проведенного в этих целях выбрасывания судна на берег или затопления горящего судна;
3) убытки, причиненные судну или грузу намеренной посадкой судна на мель, независимо от того, могло ли судно быть вынесено на мель само;
4) убытки, причиненные судну повреждением двигателей, других машин или котлов судна при снятии судна с мели;
5) чрезвычайные расходы на облегчение находящегося на мели судна посредством перегрузки груза, топлива или предметов снабжения из судна на лихтеры, на найм лихтеров и на обратную их погрузку на судно, а также другие понесенные вследствие этого убытки.

Статья 472. Убытки от повреждения или гибели груза,
топлива либо предметов снабжения, потери
фрахта

1. Убытки от повреждения или гибели груза, топлива либо предметов снабжения, причиненные в результате перемещения их на судне, выгрузки из судна, обратной погрузки на судно и укладки, а также в результате их хранения, признаются общей аварией в случаях, если расходы на осуществление указанных операций признаются общей аварией.
2. Потеря фрахта, вызванная утратой груза, признается общей аварией в случаях, если утрата груза возмещается в порядке распределения общей аварии. При этом из фрахта исключаются расходы, которые в целях его получения были бы произведены судовладельцем, но вследствие пожертвования произведены не были.

Статья 473. Убытки, вызванные повреждением судна,
его машин или принадлежностей

1. Составляющие общую аварию убытки от повреждения судна, его машин или принадлежностей определяются исходя из стоимости ремонта, исправления или замены того, что повреждено или утрачено. При этом делаются скидки "за новое вместо старого" в соответствии со статьей 475 настоящего Кодекса.
2. Если ремонт судна не производился, убытки от повреждения судна определяются в сумме, на которую стоимость судна уменьшилась в результате повреждения и которая согласно смете не выше стоимости ремонта судна.

Статья 474. Убытки, не признаваемые общей
аварией (частная авария)

1. Убытки, не подпадающие под признаки общей аварии, установленные пунктом 1 статьи 464 настоящего Кодекса, а также убытки, указанные в пункте 2 настоящей статьи, признаются частной аварией. Такие убытки не подлежат распределению между судном, грузом и фрахтом, и их несет тот, кто их потерпел, или тот, кто несет ответственность за их причинение.
2. Не признаются общей аварией даже при наличии признаков, указанных в пункте 1 статьи 464 настоящего Кодекса:
1) стоимость выброшенного за борт груза, перевозившегося на судне с нарушением правил и обычаев торгового мореплавания;
2) убытки, причиненные в связи с тушением пожара на судне вследствие воздействия дыма или нагревания;
3) убытки, причиненные обрубанием обломков или частей судна, ранее снесенных или фактически утраченных вследствие морской опасности;
4) убытки, причиненные форсированием работы двигателей либо иной работой двигателей, других машин или котлов судна, находившегося на плаву;
5) убытки или потери, понесенные судном или грузом вследствие увеличения продолжительности рейса (убытки от простоя, изменения цен и другие).

Статья 475. Скидки "за новое вместо старого"

1. Если при ремонте судна, возраст которого не превышает пятнадцати лет, старые материалы или части судна заменяются новыми, стоимость ремонта, относимая к общей аварии в соответствии со статьей 473 настоящего Кодекса, уменьшается на одну третью часть стоимости ремонта, за исключением случаев, предусмотренных пунктами 2-4 настоящей статьи.
2. Скидки за "новое вместо старого" не делаются со стоимости временного ремонта судна, признаваемой общей аварией при наличии вины одного из судов в столкновении, а также со стоимости продовольствия, предметов снабжения, якорей и якорных цепей.
3. Вызываемые необходимостью ремонта судна расходы на сухой док, стапеля и перемещение судна полностью относятся к общей аварии.
4. Расходы на очистку, окраску и покрытие корпуса судна при его ремонте признаются общей аварией в размере пятидесяти процентов и при условии, если предшествующие окраска и покрытие корпуса имели место в последние двенадцать месяцев до акта общей аварии.
5. Для применения скидок "новое вместо старого" возраст судна исчисляется с 31 декабря года окончания его постройки до дня акта общей аварии. В отношении изоляции, спасательных и других шлюпок, средств связи, навигационных приборов и оборудования, машин и котлов судна учитывается их действительный возраст.

Статья 476. Диспаша и диспашеры

Установление наличия общей аварии по заявлению заинтересованных сторон влечет за собой составление диспаши диспашерами.

Статья 477. Доказательства и материалы, на основании
которых составляется диспаша

1. Сторона, требующая распределения общей аварии, обязана доказать, что заявленные убытки действительно должны быть признаны общей аварией.
2. Лицо, интересы которого могут быть затронуты составлением диспаши, подает диспашеру заявление в письменной форме о потерях или расходах, возмещения которых оно требует, в течение двенадцати месяцев со дня окончания общего морского предприятия.
Если такое заявление не подано или в течение двенадцати месяцев после запроса о таком заявлении лицо не представит доказательства в целях обоснования заявленного требования либо данные о стоимости имущества, диспашер вправе составлять диспашу на основе имеющейся у него информации. При этом диспаша может оспариваться только на том основании, что она является явно неправильной.
3. При возникновении во время составления диспаши вопросов, требующих для их разрешения специальных знаний (в области судовождения, судостроения, ремонта судов, оценки судов и грузов, а также иных специальных знаний), диспашер вправе поручить подготовку соответствующего заключения назначенному им эксперту. Такое заключение оценивается диспашером наряду с другими доказательствами.
4. Материалы, на основании которых составляется диспаша, должны быть открыты для ознакомления, и диспашер по требованию заинтересованных лиц обязан за их счет выдавать им заверенные копии данных материалов.

Статья 478. Сбор за составление диспаши

За составление диспаши взимается сбор, который включается в диспашу и распределяется между всеми заинтересованными лицами пропорционально долям их участия в общей аварии.

Статья 479. Исправление и оспаривание диспаши

1. Ошибки в расчетах, обнаруженные в диспаше после ее регистрации в реестре диспаш, могут быть исправлены диспашером по своей инициативе или по заявлению лиц, между которыми распределена общая авария, посредством составления дополнения к диспаше (аддендума), являющегося ее составной частью.
2. Лица, между которыми распределена общая авария, могут оспорить диспашу в суде в течение шести месяцев со дня получения диспаши или аддендума к ней с обязательным извещением об этом диспашера посредством направления ему копии искового заявления.
3. Диспашер вправе или, если потребуется, обязан принять участие в рассмотрении спора о диспаше в суде и дать объяснения по существу дела.
4. Суд, рассматривающий спор о диспаше, может оставить диспашу в силе, внести в нее изменения или отменить ее и поручить диспашеру, составить новую диспашу в соответствии с решением суда.

Статья 480. Исполнение диспаши

Если диспаша не оспорена в срок, предусмотренный пунктом 2 статьи 437 настоящего Кодекса, или оспорена, но оставлена судом в силе, взыскание по ней может быть произведено в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Параграф 13. Возмещение вреда при столкновении судов

Статья 481. Ответственность за вред, причиненный
при столкновении судов

1. Вред, причиненный при столкновении судов, возмещается в порядке, установленном Гражданским кодексом Республики Казахстан.
2. В таком же порядке определяется ответственность в случае, если столкновение судов произошло по вине лоцмана, в том числе и при обязательной лоцманской проводке.
3. Если столкновение судов произошло по вине двух или более сторон, ответственность за причиненный вред определяется соразмерно степени вины каждой из них. При невозможности установить степень вины каждой из сторон, исходя из обстоятельств столкновения, ответственность распределяется между ними поровну.
4. Судовладельцы несут перед потерпевшим или лицами, которые в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан имеют право на возмещение вреда, солидарную ответственность за вред, причиненный жизни и здоровью людей.
Судовладелец, возместивший совместно причиненный вред, вправе требовать с каждого из причинителей долю выплаченного потерпевшему возмещения в размере, соответствующем степени вины этого причинителя.

Статья 482. Обстоятельства, исключающие ответственность

1. В случае отсутствия вины сторон в причинении вреда при столкновении судов, случайном столкновении, столкновении вследствие непреодолимой силы или невозможности установления причин столкновения ни одна из сторон не имеет права требовать возмещения вреда. Каждая из сторон в таком случае несет риск понесенных ею убытков.
2. Правила, установленные пунктом 1 настоящей статьи, применяются также в случае, если суда или одно из них в момент столкновения находились на якоре либо были закреплены иным способом.

Параграф 14. Ответственность за ущерб от перевозки опасных
грузов и загрязнения моря с судов нефтью

Статья 483. Ответственность судовладельца

1. Судовладелец с момента возникновения инцидента вследствие перевозки опасного груза и (или) от загрязнения моря с судов нефтью несет ответственность за вред и ущерб, причиненный потерпевшему лицу, за исключением случаев, предусмотренных статьей 487 настоящего Кодекса.
2. Ущербом в связи с перевозкой опасных грузов является:
1) причинение опасным грузом вреда жизни и здоровью людей на судне или вне судна;
2) утрата, недостача или повреждение (порча) имущества, причиненные опасным грузом на судне или вне судна;
3) ущерб от загрязнения окружающей среды, причиненный опасным грузом, ограниченный расходами на восстановительные меры, а также упущенная выгода в результате причинения такого ущерба;
4) расходы на предупредительные меры и причиненный такими мерами последующий ущерб.
3. Ущербом от загрязнения моря с судов нефтью, перевозимой в качестве груза или собственного топлива судном, является:
1) ущерб, причиненный вне судна загрязнением, происшедшим вследствие утечки или слива нефти с судна, где бы такие утечка или слив ни произошли, ограниченный расходами на восстановительные меры, а также упущенная выгода в результате причинения такого ущерба;
2) расходы на предупредительные меры и причиненный такими мерами последующий ущерб.

Статья 484. Солидарная ответственность собственников
двух или более судов

В случае причинения ущерба от загрязнения в результате инцидента с вовлечением двух или более судов собственники всех причастных к инциденту судов, если такие собственники не освобождаются от ответственности на основании статьи 487 настоящего Кодекса, несут солидарную ответственность за весь ущерб от загрязнения.

Статья 485. Полная ответственность судовладельца

Судовладелец несет ответственность в полном объеме, если:
1) доказано, что ущерб от загрязнения явился результатом его собственного действия (бездействия), совершенного умышленно или по грубой неосторожности;
2) не исполнил требования по созданию фонда ограничения ответственности, предусмотренного статьей 488 настоящего Кодекса.

Статья 486. Ограничение ответственности судовладельца

1. Размер ответственности судовладельца в связи с перевозкой опасного груза ограничивается по отношению к одному инциденту общей суммой, исчисляемой в следующем порядке:
1) десять миллионов расчетных единиц для судна вместимостью не более чем две тысячи тонн;
2) для судна вместимостью более чем две тысячи тонн к сумме, указанной в подпункте 1) настоящего пункта, за каждую последующую тонну вместимости при условии, что общая сумма не превышает ста миллионов расчетных единиц, добавляется:
от двух тысяч одной до пятидесяти тысяч тонн полторы тысячи расчетных единиц;
свыше пятидесяти тысяч тонн триста шестьдесят расчетных единиц.
2. Судовладелец вправе ограничить свою ответственность за ущерб от загрязнения моря нефтью по отношению к одному инциденту общей суммой сто тридцать три расчетные единицы на каждую тонну вместимости судна. При этом общая сумма не может превышать четырнадцать миллионов расчетных единиц.

Статья 487. Освобождение судовладельца от
ответственности

1. Судовладелец не несет ответственности за ущерб от перевозки опасных грузов и загрязнения моря нефтью, если докажет, что ущерб причинен:
1) вследствие военных действий, стихийных бедствий;
2) умышленным действием (бездействием) третьих лиц;
3) в результате ненадлежащей работы навигационных средств вне пределов судна.
2. Если судовладелец докажет, что ущерб причинен умышленно или по грубой неосторожности потерпевшего лица, размер возмещения вреда может быть уменьшен или в возмещении вреда может быть отказано.
3. При причинении вреда жизни и здоровью людей полный отказ в возмещении не допускается.

Статья 488. Обязательный фонд ограничения
ответственности

1. Во исполнение обязательств по возмещению вреда при перевозке опасного груза и (или) загрязнении моря с судов нефтью судовладелец обязан создать фонд ограничения ответственности на общую сумму, равную размеру его ответственности.
Фонд ограничения ответственности может быть создан посредством размещения денег на депозитный счет суда или предоставления банковской гарантии либо иного финансового обеспечения, признанного судом достаточным.
2. Расходы судовладельца по предотвращению или уменьшению ущерба от перевозки опасных грузов и загрязнения моря с судов нефтью дают ему такие же права по отношению к фонду ограничения ответственности, какие имеют другие кредиторы.
3. Страховщик или лицо, предоставляющее финансовое обеспечение обязательств, либо судовладелец имеют право создать фонд ограничения ответственности в соответствии с правилами, предусмотренными настоящей статьей. Создание фонда не распространяется на права потерпевшего лица в отношении судовладельца.
4. На фонд ограничения ответственности, созданный в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, распространяются правила, установленные статьей 514 настоящего Кодекса, о распределении фонда ограничения ответственности.
Требования по возмещению вреда, причиненного жизни и здоровью человека, подлежат преимущественному удовлетворению перед другими требованиями в той мере, в какой совокупная сумма таких требований не превышает общей суммы, установленной пунктом 1 статьи 486 настоящего Кодекса.
5. В случае создания судовладельцем фонда ограничения ответственности обращение взыскания по требованиям о возмещении ущерба на иное имущество судовладельца не допускается. При этом не подлежат применению и отменяются судом арест судна или иного принадлежащего собственнику судна имущества или иные меры по обеспечению иска о возмещении ущерба от перевозки опасных грузов и загрязнения моря с судов нефтью.

Статья 489. Страхование или финансовое
обеспечение ответственности

1. Судовладелец, перевозящий опасный груз, а также нефть в размере, превышающем две тысячи тонн, обязан застраховать риск ответственности за загрязнение либо предоставить финансовое обеспечение исполнения обязательства, предусмотренные законодательством Республики Казахстан или договором, в размере ответственности за ущерб от загрязнения, определяемом в соответствии со статьей 486 настоящего Кодекса.
2. Судно обязано иметь на борту свидетельство, подтверждающее страхование или финансовое обеспечение ответственности. Свидетельство выдается органом государственной регистрации судна в порядке, установленном уполномоченным органом.

Статья 490. Иск о возмещении ущерба от загрязнения

1. Предъявление исков о возмещении ущерба от загрязнения к судовладельцу, страховщику или к лицу, предоставившему финансовое обеспечение исполнения обязательства судовладельцем, осуществляется в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.
2. Страховщик или лицо, предоставившее финансовое обеспечение исполнения обязательства судовладельцем, выступающие в суде в качестве ответчика, вправе представить в ходе судебного разбирательства любые возражения, предъявляемые судовладельцем, за исключением случаев банкротства и ликвидации. Если ущерб от загрязнения причинен судовладельцем в результате умышленных действий, то судовладелец может быть привлечен судом в качестве соответчика.

Параграф 15. Спасение судов и другого имущества

Статья 491. Договоры о спасании

Капитан судна имеет право заключать договоры о спасании для осуществления спасательных операций от имени судовладельца. Капитан судна или судовладелец имеет право заключать такие договоры от имени владельца имущества, находящегося на борту судна.

Статья 492. Недействительность договоров или их
изменение

Договор или любые его условия могут быть признаны недействительными или изменены, если:
1) договор заключен под чрезмерным воздействием или под влиянием опасности и его условия являются несправедливыми;
2) плата, предусмотренная договором, чрезмерно завышена или занижена по отношению к фактически оказанным услугам.

Статья 493. Обязанности спасателя, владельца
судна и капитана судна

1. По отношению к владельцу находящегося в опасности судна или владельцу находящегося в опасности другого имущества спасатель обязан:
1) осуществлять спасательные операции с необходимыми по обстоятельствам дела заботливостью и осмотрительностью;
2) принимать меры по предотвращению или уменьшению ущерба окружающей среде;
3) при необходимости, вызванной обстоятельствами дела, обращаться за помощью к другим спасателям;
4) соглашаться на участие других спасателей, когда этого требует капитан находящегося в опасности судна или его владелец либо владелец находящегося в опасности другого имущества, при условии, если это не повлияет на размер вознаграждения спасателя и не будет признано, что такое требование неправомерно.
2. По отношению к спасателю капитан находящегося в опасности судна и его владелец или владелец находящегося в опасности другого имущества обязаны:
1) сотрудничать с ним в ходе спасательных операций;
2) проявлять должную заботу о предотвращении или уменьшении ущерба окружающей среде;
3) принять судно или другое имущество, после того как оно доставлено в безопасное место, если этого требует спасатель.

Статья 494. Условия выплаты вознаграждения

1. Спасатель, осуществивший спасательные операции, которые привели к положительному результату для заинтересованного лица, имеет право на получение вознаграждения.
2. Вознаграждение не выплачивается, если спасательные операции не имели положительного результата, за исключением случая, предусмотренного статьей 496 настоящего Кодекса.

Статья 495. Критерии установления размера вознаграждения

1. Размер вознаграждения за осуществление спасательных операций устанавливается с учетом следующих критериев:
1) спасенной стоимости судна и другого имущества;
2) мастерства и усилий спасателей в предотвращении или уменьшении ущерба окружающей среде;
3) степени успеха, достигнутого спасателями;
4) характера и степени опасности;
5) мастерства и усилий спасателей в спасании судна, другого имущества и людей;
6) затраченного спасателями времени и понесенных расходов и убытков;
7) риска ответственности и иных рисков, которым подвергались спасатели или их оборудование;
8) быстроты оказания услуг;
9) наличия и использования судов или другого предназначенного для спасательных операций оборудования;
10) состояния готовности оборудования спасателя, эффективности и стоимости такого оборудования.
2. Вознаграждение, установленное в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, выплачивается всеми лицами, заинтересованными в судне и другом имуществе, пропорционально соответствующей спасенной стоимости судна и другого имущества.
3. Размер вознаграждения, за исключением убытков и судебных расходов, подлежащих уплате в связи с выплатой вознаграждения, не должен превышать спасeнной стоимости судна и другого имущества.
4. Не допускается установление вознаграждения в размере максимальной спасенной стоимости судна и другого имущества до определения специальной компенсации, предусмотренной статьей 504 настоящего Кодекса.

Статья 496. Специальная компенсация

1. Спасатель, осуществивший спасательные операции в отношении судна, которое (либо груз которого) создавало угрозу причинения ущерба окружающей среде, и не имеющий права на получение вознаграждения, согласно статье 495 настоящего Кодекса вправе требовать от владельца судна выплаты специальной компенсации в размере, установленном в пункте 3 настоящей статьи.
2. Если при наличии обстоятельств, предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи, спасатель предотвратил или уменьшил ущерб окружающей среде в результате проведенной им спасательной операции, специальная компенсация, уплачиваемая владельцем согласно пункту 1 настоящей статьи спасателю, может быть увеличена максимально до тридцати процентов понесенных им расходов. Суд или третейский суд вправе с учетом критериев, предусмотренных пунктом 1 статьи 495 настоящего Кодекса, увеличить размер специальной компенсации до полной суммы расходов, понесенных спасателем в ходе спасательной операции.
3. При определении размера специальной компенсации учитываются фактические расходы спасателя, понесенные при осуществлении спасательных операций, и плата за оборудование и персонал, разумно использованные в спасательной операции с учетом критериев, предусмотренных подпунктами 8)-10) пункта 1 статьи 495 настоящего Кодекса.
4. Специальная компенсация выплачивается только в таком случае и в таком размере, в которых такая компенсация превышает вознаграждение, которое может быть получено спасателем согласно статье 495 настоящего Кодекса.
5. Специальная компенсация не выплачивается полностью или выплачивается частично в случае, если спасатель не смог предотвратить или уменьшить ущерб окружающей среде вследствие своей небрежности.

Статья 497. Распределение вознаграждения между
спасателями

Распределение вознаграждения между несколькими спасателями производится соразмерно степени участия каждого из них в спасательной операции с учетом критериев, установленных статьей 495 настоящего Кодекса.

Статья 498. Распределение вознаграждения между
судовладельцем и членами экипажа судна

1. Распределение между судовладельцем и членами экипажа судна вознаграждения за осуществление спасательной операции проводится после вычета расходов, понесенных судовладельцем и членами экипажа судна в связи с осуществлением спасательной операции, в следующем порядке:
1) три пятых от размера вознаграждения причитается судовладельцу, две пятых распределяется между членами экипажа судна;
2) доля, причитающаяся членам экипажа судна в соответствии с подпунктом 1) настоящего пункта, распределяется между ними соразмерно степени участия при осуществлении спасательной операции и заработной платы каждого.
В исключительных случаях при наличии особых обстоятельств может быть применен иной порядок распределения вознаграждения.
2. Правила, установленные пунктом 1 настоящей статьи, не применяются к распределению вознаграждения за проведение спасательной операции судами, осуществляющими такие операции в качестве профессиональной деятельности.

Статья 499. Спасание людей

1. Не допускается требование о выплате вознаграждения от людей, спасенных при проведении спасательной операции.
2. Спасатели, принявшие участие в оказании услуг в связи с происшествием, вызвавшим необходимость спасания людей, имеют право на долю в сумме, причитающейся спасателям за спасание судна и (или) другого имущества либо за предотвращение или уменьшение ущерба окружающей среде.

Статья 500. Плата за услуги, оказанные при
исполнении договора спасания

Не подлежит выплате вознаграждение в случае, если понесенные расходы за оказанные услуги превысили размер расходов, которые возникли бы при надлежащем исполнении договора спасания.

Статья 501. Последствия ненадлежащего осуществления
спасательных операций

Спасателю, ненадлежащим образом осуществившему спасательные операции, может быть полностью или частично отказано в выплате специальной компенсации в зависимости от степени его вины (возникновение необходимости в осуществлении дополнительных спасательных операций, осложнения при проведении спасательных операций и другие).

Статья 502. Последствия запрета спасательных
операций заинтересованным лицом

Спасательные операции, совершенные вопреки запрету судовладельца и (или) капитана находящегося в опасности судна или владельца иного имущества, находящегося в опасности, не влекут для указанных лиц обязательств по выплате вознаграждения спасателю или третьим лицам.

Статья 503. Принадлежность судов одному и тому же
владельцу

Правила, установленные настоящей главой, применяются также в случае, если спасенное судно и судно, осуществляющее спасательные операции, принадлежат одному и тому же судовладельцу.

Статья 504. Обеспечение требований спасателя

1. По требованию спасателя лицо, ответственное за выплату вознаграждения и (или) специальной компенсации, предоставляет обеспечение исполнения своих обязательств.
2. Владелец спасенного судна не имеет права выдать спасенный груз до внесения отправителем (получателем) надлежащего обеспечения требований спасателя.
3. Без согласия спасателя спасенные судно и другое имущество не могут быть перемещены из морского порта или места, в которые такое судно и имущество первоначально доставлены после завершения спасательных операций, до предоставления надлежащего обеспечения требований спасателя к соответствующему судну или имуществу.

Статья 505. Предварительный платеж

Спасатель вправе требовать осуществления предварительного платежа в счет возмещения расходов, произведенных им при спасании. В случае удовлетворения требования, последующее возмещение расходов, произведенных при спасании, осуществляется за вычетом суммы предварительного платежа.

Статья 506. Участие государственных органов в
спасательных операциях

Государственные органы и спасатели участвуют в спасательных операциях в соответствии с правилами, установленными настоящей главой.

Параграф 16. Ограничение размера ответственности
по морским требованиям

Статья 507. Лица, имеющие право на ограничение
размера ответственности по морским
требованиям

1. Размер ответственности судовладельца и спасателя ограничивается по морским требованиям, предусмотренным статьей 508 настоящего Кодекса. При этом спасателем является лицо, непосредственно предоставляющее услуги по осуществлению спасательных операций, в том числе по операциям, предусмотренным подпунктом 4) пункта 1 статьи 508 настоящего Кодекса.
2. Если морское требование, предусмотренное статьей 508 настоящего Кодекса, предъявлено к лицу, за действие (бездействие) которого несут ответственность лица, указанные в пункте 1 настоящей статьи, размер ответственности данного лица ограничивается в соответствии с правилами, предусмотренными настоящей главой.
3. Размер страховой выплаты страховщика по договору страхования не может превышать размер ответственности застрахованного по морским требованиям, ограниченным в соответствии с правилами, установленными настоящей главой.

Статья 508. Критерии ограничения ответственности

1. При условии соблюдения правил, установленных статьей 509 настоящего Кодекса, ограничивается ответственность по следующим морским требованиям:
1) предъявляемым в связи с причинением вреда жизни и здоровью человека либо утратой, недостачей или повреждением (порчей) имущества, в том числе в связи с повреждением портовых сооружений, водных бассейнов, судоходных путей и средств навигационной обстановки, происшедшим на борту судна либо в прямой связи с эксплуатацией судна или со спасательными операциями;
2) о возмещении ущерба, причиненного в результате просрочки доставки при морских перевозках пассажиров, багажа и грузов;
3) о возмещении иного ущерба, причиненного в результате нарушения прав, возникших не из договора, а в связи с эксплуатацией судна или с осуществлением спасательных операций;
4) лица иного, чем лицо, ответственное за ущерб, причиненный мерами, принятыми им по предотвращению или уменьшению ущерба, в отношении которого лицо, ответственное за ущерб, может ограничить свою ответственность в соответствии с нормами, установленными настоящей главой, и причиненный такими мерами последующий ущерб.
2. Требования, предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи, подпадают под ограничение ответственности, даже если они предъявлены в порядке регресса или на основании гарантий, возникших из договора или иным образом.
Требования, предусмотренные подпунктом 4) пункта 1 настоящей статьи, не подпадают под ограничение ответственности в той мере, в какой они касаются вознаграждения по договору, заключенному с лицом, ответственным за ущерб.

Статья 509. Неприменение ограничения ответственности

1. Правила, установленные настоящей главой, не применяются к требованиям:
1) о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью пассажиров судна, в случаях, если судовладелец и пассажир являются гражданами или организациями Республики Казахстан;
2) о возмещении вреда, причиненного жизни, здоровью или имуществу человека в прямой связи с эксплуатацией судна или со спасательными операциями, в случаях, если судовладелец, спасатель и потерпевший являются гражданами или организациями Республики Казахстан;
3) о возмещении вреда, причиненного жизни, здоровью или имуществу работников судовладельца или спасателя, трудовые обязанности которых связаны с судном или со спасательными операциями, их наследникам, а также лицам, находившимся у них на иждивении или имевшим право на получение от них содержания;
4) о вознаграждении за осуществление спасательной операции, в том числе уплаты специальной компенсации в соответствии со статьей 503 настоящего Кодекса или взноса по общей аварии;
5) о возмещении ущерба от загрязнения моря с судов нефтью;
6) о возмещении ущерба в связи с морской перевозкой опасных грузов;
7) о возмещении ядерного ущерба;
8) в связи с подъемом, удалением или уничтожением затонувшего судна, в том числе всего, что находится или находилось на борту такого судна;
9) в связи с удалением, уничтожением или обезвреживанием груза с судна.
2. Лицо, ответственное за ущерб, не имеет права на ограничение ответственности, если доказано, что ущерб явился результатом его действия (бездействия), совершенного умышленно или по грубой неосторожности.

Статья 510. Общие размеры ответственности

1. Общий размер ответственности по требованиям иным, чем те, которые указаны в статье 511 настоящего Кодекса и которые возникли из одного и того же происшествия, исчисляется следующим образом:
1) по требованиям о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью человека:
два миллиона расчетных единиц для судна вместимостью не более чем две тысячи тонн;
для судна вместимостью более чем две тысячи тонн к сумме, указанной в абзаце втором настоящего подпункта, за каждую последующую тонну вместимости добавляется:
от двух тысяч одной до тридцати тысяч тонн восемьсот расчетных единиц;
от тридцати тысяч одной до семидесяти тысяч тонн шестьсот расчетных единиц;
свыше семидесяти тысяч тонн четыреста расчетных единиц;
2) по любым другим требованиям:
один миллион расчетных единиц для судна вместимостью не более чем две тысячи тонн;
для судна вместимостью более чем две тысячи тонн к сумме, указанной в абзаце втором настоящего подпункта, за каждую последующую тонну вместимости добавляется:
от двух тысяч одной до тридцати тысяч тонн четыреста расчетных единиц;
от тридцати тысяч одной до семидесяти тысяч тонн триста расчетных единиц;
свыше семидесяти тысяч тонн двести расчетных единиц.
2. Если сумма, исчисленная по требованиям о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью человека, в соответствии с подпунктом 1) пункта 1 настоящей статьи, недостаточна для оплаты полностью таких требований, сумма, исчисленная по другим требованиям в соответствии с подпунктом 2) пункта 1 настоящей статьи, используется для оплаты неоплаченного остатка по требованиям о возмещении причиненного жизни и здоровью человека вреда, который удовлетворяется на пропорциональной основе, наряду с другими требованиями.
3. Размер ответственности спасателя, действующего не с судна или действующего исключительно на судне, которому или в отношении которого спасатель предоставляет услуги по спасанию, исчисляется, исходя из вместимости судна, в две тысячи тонн.
4. Размер ответственности для судна вместимостью менее чем триста тонн исчисляется по требованиям, предусмотренным подпунктом 2) пункта 1 настоящей статьи, в сумме, равной одной шестой размера ответственности, установленного для судна вместимостью не более чем две тысячи тонн.

Статья 511. Размер ответственности по требованиям
пассажиров

1. По требованиям о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью пассажиров судна, если они возникли в результате одного инцидента, размер ответственности судовладельца ограничивается суммой, равной ста семидесяти пяти тысячам расчетных единиц на каждого пассажира. При этом расчет производится согласно количеству пассажиров, указанному в пассажирском свидетельстве.
2. В соответствии с правилами, установленными настоящей статьей, требованиями о возмещении вреда, причиненного жизни и здоровью пассажиров судна, являются требования, предъявленные потерпевшим или от его имени:
1) по договору морской перевозки пассажира;
2) с согласия перевозчика для сопровождения автотранспортного средства, животных, перевозка которых осуществляется по договору морской перевозки груза.

Статья 512. Объединение требований

1. Размеры ответственности, определенные в соответствии со статьей 510 настоящего Кодекса, применяются к совокупности всех требований, возникших из какого-либо одного происшествия, к:
1) судовладельцу, а также лицу, за действие (бездействие) которого судовладелец несет ответственность;
2) владельцу судна, оказывающему услуги по спасанию с данного судна, спасателю, действующему с такого судна, а также лицу, за действие (бездействие) которого судовладелец или спасатель несет ответственность;
3) спасателю, действующему не с судна или исключительно на судне, которому оказываются услуги по спасанию, а также лицу, за действие (бездействие) которого спасатель несет ответственность.
2. Размеры ответственности, определенные в соответствии со статьей 519 настоящего Кодекса, применяются к совокупности всех требований, которые могут возникнуть из какого-либо одного происшествия, к владельцу судна, а также лицу, за действие (бездействие) которого судовладелец несет ответственность.

Статья 513. Добровольный фонд ограничения
ответственности

1. Лицо, на которое может быть возложена ответственность, вправе создать фонд ограничения ответственности в суде, в котором к нему предъявлен иск по требованию, по которому ответственность данного лица ограничена.
2. Фонд ограничения ответственности создается в размере суммы, исчисляемой в соответствии со статьями 510 и 511 настоящего Кодекса, со дня происшествия, повлекшего за собой ответственность, до дня создания такого фонда. Фонд ограничения ответственности предназначается только для оплаты требований, по которым ответственность ограничена.
3. Фонд ограничения ответственности может быть создан посредством внесения денег на депозитный счет суда либо предоставления иного финансового обеспечения, признанных судом достаточными.
4. Если несколько судовладельцев или спасателей имеют право на ограничение ответственности по требованиям, возникшим из одного и того же происшествия, фонд ограничения ответственности, созданный одним из таких лиц, считается созданным всеми судовладельцами или спасателями.

Статья 514. Распределение фонда ограничения
ответственности

1. Вопросы распределения фонда ограничения ответственности решает суд, в котором такой фонд создан.
2. Фонд ограничения ответственности распределяется между имеющими требования лицами пропорционально установленным суммам требований.
3. Если до распределения фонда ограничения ответственности лицо, ответственное по требованию, или его страховщик уплатили компенсацию по требованию к данному фонду, такое лицо приобретает в пределах уплаченной им суммы права, которые на основании норм, установленных настоящей главой, имело бы лицо, получившее компенсацию.
4. В случае создания фонда ограничения ответственности никакое лицо, требующее возмещения ущерба, не имеет права на удовлетворение такого требования за счет какого-либо другого имущества лиц, создавших такой фонд. При этом не подлежат применению и отменяются судом арест судна или иного принадлежащего собственнику судна имущества или иные меры по обеспечению иска о возмещении ущерба от перевозки опасных грузов и загрязнения моря с судов нефтью.

Параграф 17. Арест судна

Статья 515. Основания ареста судна

1. Арестом судна является задержание или ограничение в передвижении судна для обеспечения морского требования.
2. Судно может быть арестовано только по морскому требованию, обеспеченному залогом судна, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 4 настоящей статьи.
3. С целью обеспечения морского требования судно может быть арестовано независимо от условия соответствующего договора о том, что морское требование подлежит рассмотрению в суде другого государства.
4. По требованиям, не относящимся к морским требованиям, судно может быть арестовано только в случаях:
1) банкротства судовладельца или ликвидации судовладельца юридического лица;
2) обеспечения конфискации по уголовному делу.
5. Настоящая глава не затрагивает прав капитана морского порта на отказ в выдаче разрешения на выход судна из морского порта, на задержание судна и груза, предусмотренных настоящим Кодексом.
6. Правоотношения, возникающие из ареста судна, не урегулированные настоящей главой, регулируются законодательством Республики Казахстан.

Статья 516. Морское требование

Морским требованием является любое требование, заявленное в связи с (со):
1) причинением ущерба при эксплуатации судна;
2) причинением вреда жизни и здоровью человека на суше либо на воде в прямой связи с эксплуатацией судна;
3) осуществлением спасательной операции или договором о спасании;
4) расходами на принятие мер по предотвращению или уменьшению ущерба, в том числе ущерба окружающей среде, если такое требование возникает из международного договора Республики Казахстан, закона Республики Казахстан или договора, а также ущербом, который причинен или может быть причинен такими мерами;
5) расходами на подъем, удаление или уничтожение затонувшего судна или его груза;
6) договором об использовании судна;
7) договором морской перевозки груза или договором морской перевозки пассажира;
8) утратой, недостачей или повреждением (порчей) груза или багажа на судне;
9) общей аварией;
10) лоцманской проводкой;
11) буксировкой;
12) предоставлением продуктов питания, материалов, топлива, запасов, оборудования, в том числе контейнеров, для эксплуатации судна или его содержания;
13) постройкой, ремонтом, модернизацией или переоборудованием судна;
14) сборами и платежами, взимаемыми в морском порту;
15) заработной платой и другими суммами, причитающимися капитану судна и другим членам экипажа судна;
16) расходами, произведенными в отношении судна;
17) страховой премией;
18) вознаграждением морского агента, морского брокера;
19) спором о праве собственности и иных вещных правах на судно;
20) спором между собственниками судна об использовании судна и распределении прибыли;
21) спором, возникающим из договора купли-продажи судна.

Статья 517. Судно, на которое не допускается наложение
ареста

1. По морским требованиям не допускается наложение ареста на судно в случаях:
1) передачи права собственности на судно третьим лицам к моменту наложения ареста;
2) фрахтования судна иным фрахтователем.
2. Правила, предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи, не применяются в отношении права собственности и иных вещных прав на судно.

Статья 518. Защита владельца арестованного судна

1. Суд вправе в качестве условия наложения ареста или продления ранее наложенного ареста на судно обязать лицо, требующее наложения ареста или продления ареста на судно, предоставить обеспечение в размере и на условиях, которые могут быть определены судом в связи с убытками, которые могут быть причинены в результате наложения ареста на судно.
Настоящее правило не применяется по отношению к лицу, требующему наложения ареста или продления ареста на судно по требованию, предусмотренному подпунктом 15) статьи 516 настоящего Кодекса.
2. По требованию владельца арестованного судна суд, наложивший арест на судно или принявший меры по иному обеспечению требования для предотвращения наложения ареста на судно, вправе определить размер ответственности лица, по требованию которого на судно наложен арест или предоставлено обеспечение, за убытки, причиненные наложением ареста на судно.
3. Лицо, предоставившее обеспечение, вправе обратиться в суд с просьбой об уменьшении, изменении или отмене мер обеспечения, а также в случае отказа в удовлетворении морского требования, вправе предъявить лицу, по требованию которого судом был наложен или продлен ранее наложенный арест судна, иск о возмещении убытков, причиненных ему мерами обеспечения морского требования.

Параграф 18. Морской протест

Статья 519. Морской протест

1. Если во время плавания или стоянки судна имело место происшествие, которое может явиться основанием для предъявления к судовладельцу имущественных требований, капитан судна в целях обеспечения доказательств должен подать заявление о морском протесте.
2. Морской протест должен содержать полную информацию относительно обстоятельств происшествия и причин, вызвавших его, в том числе информацию об ущербе и о принятых по предотвращению или уменьшению ущерба мерах.

Статья 520. Заявление о морском протесте

1. Заявление о морском протесте подается:
1) в порту Республики Казахстан нотариусу;
2) в иностранном порту должностному лицу консульского учреждения Республики Казахстан или компетентному должностному лицу иностранного государства в порядке, установленном законодательством соответствующего государства.
2. Заявление о морском протесте подается, если происшествие произошло:
1) в морском порту в течение двадцати четырех часов с момента происшествия;
2) во время плавания судна в течение двадцати четырех часов с момента прибытия судна или капитана судна в первый морской порт после происшествия.
Если происшествие произошло во время плавания, заявление о морском протесте может быть подано в момент прибытия судна или капитана судна в порт, не являющийся первым портом после происшествия, с тем чтобы избежать значительных потерь времени и расходов, связанных с заходом в первый порт после происшествия.
3. В случае невозможности заявления морского протеста в сроки, установленные пунктом 2 настоящей статьи, причины этого должны быть указаны в заявлении о морском протесте.
4. Капитаны иностранных судов имеют право подать заявление о морском протесте в консульские учреждения государства, под флагом которого плавает судно, если такое право предусмотрено соответствующим международным договором.

Статья 521. Заявление о морском протесте
в отношении причинения ущерба грузу

В случае причинения в результате происшествия ущерба находящемуся на судне грузу заявление о морском протесте должно быть подано до открытия люков. Выгрузка находящегося на судне груза до заявления морского протеста допускается только в случае крайней необходимости.

Статья 522. Предоставление судового журнала лицу,
которому направлено заявление о морском
протесте

1. Капитан судна обязан в течение семи дней с момента прибытия судна или капитана судна в морской порт, а также самого происшествия, если оно имело место в порту, предоставить лицу, которому подано заявление о морском протесте, судовой журнал для ознакомления и заверенную им выписку из судового журнала.
2. В случае уничтожения (утраты) судового журнала в заявлении о морском протесте должны быть изложены обстоятельства и причины его уничтожения (утраты).

Статья 523. Составление акта о морском протесте

Лица, уполномоченные на принятие заявления о морском протесте, составляют акт о морском протесте на основании заявления капитана судна, данных судового журнала, опроса капитана судна и в случае необходимости других членов экипажа судна.

Параграф 19. Применимое право

Статья 524. Определение права, подлежащего применению
к отношениям в сфере торгового мореплавания,
осложненным иностранным элементом

Право, подлежащее применению к отношениям в сфере торгового мореплавания с участием иностранцев или иностранных юридических лиц либо осложненным иностранным элементом, определяется на основании Гражданского кодекса Республики Казахстан, настоящего Кодекса, международных договоров, вступивших в силу в Республике Казахстан, и признаваемых обычаев торгового мореплавания.

Статья 525. Право собственности и иные вещные права
на судно

1. Право собственности и иные вещные права на судно, а также их возникновение и прекращение определяются по праву страны, где это судно внесено в государственный реестр.
2. Права на строящееся судно, не зарегистрированное в реестре строящихся судов, определяются правом страны, в которой судно принято к постройке или строится, если иное не предусмотрено договором о постройке судна.

Статья 526. Правовое положение членов экипажа судна

1. Правовое положение членов экипажа судна и связанные с эксплуатацией судна отношения между членами экипажа судна определяются правом страны флага судна.
2. Отношения между судовладельцем и членами экипажа судна регулируются правом страны флага судна, если иное не предусмотрено договором, регулирующим отношения между судовладельцем и членами экипажа судна, являющимися иностранцами.
Выбор сторонами трудового договора права, подлежащего применению к трудовым отношениям между судовладельцем и членами экипажа судна, не должен приводить к ограничению прав членов экипажа судна, ухудшению условий труда и нарушению гарантий, установленных законодательством страны, право которой подлежит применению при отсутствии соглашения сторон.

Статья 527. Право на затонувшее имущество

1. Право собственности и иные вещные права на имущество, затонувшее во внутренних морских водах или в территориальном море, а также отношения, возникающие в связи с затонувшим имуществом, определяются по праву страны, на территории которой имущество затонуло.
2. Право собственности и иные вещные права на затонувшие в открытом море суда, находящиеся на них грузы и иное имущество определяются по праву страны флага судна.

Статья 528. Общая авария

1. При отсутствии соглашения сторон о подлежащем применению праве отношения, возникающие из общей аварии, регулируются правом страны, в порту которой судно закончило рейс после происшествия, вызвавшего общую аварию.
К отношениям по общей аварии между лицами, являющимися гражданами или лицами без гражданства одной и той же страны, применяется право этой страны.
2. Порядок распределения общей аварии, если она распределяется в Республике Казахстан, регулируется в соответствии с одиннадцатым параграфом настоящей главы.

Статья 529. Отношения, возникающие при столкновении
судов

1. Отношения, возникающие при столкновении судов во внутренних морских водах и в территориальном море, регулируются правом страны, на территории которой произошло столкновение.
2. Если столкновение судов произошло в открытом море и спор рассматривается в суде Республики Казахстан, применяются правила, установленные двенадцатым параграфом настоящей главы.
3. По отношениям, возникающим при столкновении судов, плавающих под флагом одного государства, применяется право страны флага судна, независимо от места столкновения судов.

Статья 530. Отношения, возникающие при причинении
ущерба от загрязнения моря с судов нефтью

При причинении ущерба от загрязнения моря с судов нефтью правила, установленные тринадцатым параграфом настоящей главы, применяются к:
1) ущербу от загрязнения моря с судов нефтью, причиненному на территории Республики Казахстан;
2) предупредительным мерам по предотвращению или уменьшению такого ущерба, где бы они ни принимались.

Статья 531. Отношения, возникающие при причинении
ущерба в связи с морской перевозкой опасных
грузов

При причинении ущерба в связи с морской перевозкой опасных грузов правила, установленные тринадцатым параграфом настоящей главы, применяются к:
1) ущербу, причиненному на территории Республики Казахстан, в том числе в территориальном море;
2) ущербу иному, чем ущерб от загрязнения окружающей среды, причиненному за пределами территории Республики Казахстан, в том числе территориального моря, если такой ущерб причинен опасными и вредными веществами, перевозимыми на борту судна, плавающего под Государственным флагом Республики Казахстан;
3) предупредительным мерам по предотвращению или уменьшению ущерба, где бы они ни принимались.

Статья 532. Отношения, возникающие из спасания
судна и иного имущества

1. При отсутствии соглашения сторон о подлежащем применению праве к отношениям, возникающим при спасании судна и иного имущества в территориальных водах, применяется право страны, на территории которой имело место спасание, и, если спасание осуществляется в открытом море и спор рассматривается в Республике Казахстан, применяются правила, установленные четырнадцатым параграфом настоящей главы.
2. Если спасавшее и спасенное суда плавают под флагом одного государства, применяется право страны флага судна, независимо от того, где имело место спасание.
3. К распределению вознаграждения между владельцем спасавшего судна, его капитаном и другими членами экипажа судна применяется право страны флага судна и, если спасание осуществлялось не с судна, закон, под действие которого подпадает договор, регулирующий отношения между спасателем и его работниками.

Раздел 3. Прямые смешанные перевозки грузов

Глава 14. Управление в сфере
прямых смешанных перевозок грузов

Статья 533. Компетенция уполномоченного органа

К компетенции уполномоченного органа относятся:
1) осуществление международного сотрудничества в области прямых смешанных перевозок;
2) разработка концепций и государственных национальных программ развития прямых смешанных перевозок, формирование и проведение инвестиционной, научно-технической и социальной политики;
3) контроль за соблюдением прав потребителей транспортных услуг;
4) разработка технических регламентов в сфере прямых смешанных перевозок грузов.

Статья 534. Требования к субъектам, осуществляющим
деятельность в области прямых смешанных
перевозок на территории Республики Казахстан

1. Оператором прямой смешанной перевозки может быть юридическое лицо Республики Казахстан, созданное в соответствии с законодательством Республики Казахстан, деятельностью которого является предоставление услуг в области прямых смешанных перевозок.
2. Оператор прямой смешанной перевозки обеспечивает обязательства по оплате убытков и ущерба в сфере прямой смешанной перевозки в соответствии с законодательством Республики Казахстан и согласно заключенным договорам.

Статья 535. Ценообразование

1. Цена на услуги оператора прямой смешанной перевозки, а также услуги владельцев пунктов перевозки грузов и иных лиц, участвующих в прямой смешанной перевозке, устанавливаются по соглашению сторон, если иное не предусмотрено законодательными актами Республики Казахстан.
2. Цены на услуги перевозчиков, участвующих в прямой смешанной перевозке, устанавливаются в соответствии с пунктами 1, 2, 6 статьи 19 настоящего Кодекса.

Статья 536. Охрана грузов

1. Охрана грузов в пути следования осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом.
2. Перечень принимаемых к прямой смешанной перевозке скоропортящихся, опасных грузов, а также требующих обязательного сопровождения осуществляются в соответствии с правилами перевозок, действующими на соответствующем виде транспорта.
3. Оператор прямой смешанной перевозки имеет право организовать охрану перевозимых грузов и транспортных средств на условиях соглашений с грузотправителем, грузополучателем и (или) перевозчиком.

Глава 15. Организация прямых смешанных перевозок грузов

Статья 537. Правовые основания осуществления
прямых смешанных перевозок

1. Прямая смешанная перевозка груза осуществляется на основании договора прямой смешанной перевозки, заключенного в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. При организации прямых смешанных перевозок оператор прямой смешанной перевозки вправе заключать договор (договоры) с третьими лицами в целях исполнения обязательств по договору прямой смешанной перевозки. Оператор прямой смешанной перевозки заключает договор (договоры) с третьими лицами (перевозчиками, владельцами пунктов перевалки и т.д.) от своего имени.
3. Перевозка груза, осуществляемая различными видами транспорта на основании отдельных договоров перевозки, заключаемых оператором прямой смешанной перевозки с каждым перевозчиком в отдельности, регулируется настоящим Кодексом и законодательством Республики Казахстан.

Статья 538. Основные права и обязанности оператора
прямой смешанной перевозки

1. Оператор прямой смешанной перевозки имеет право:
1) выбирать по своему усмотрению оптимальный вид транспорта, перевозчиков и маршруты перевозки, если иное не предусмотрено договором прямой смешанной перевозки;
2) организовывать выполнение предусмотренных операций по таможенному оформлению груза, перемещаемого через таможенную границу Республики Казахстан при осуществлении прямой смешанной перевозки;
3) привлекать к исполнению своих обязательств других лиц, если из договора прямой смешанной перевозки не следует, что оператор прямой смешанной перевозки должен исполнить свои обязанности лично;
4) страховать свою ответственность за нарушение договора прямой смешанной перевозки;
5) в случае возникновения форс-мажорных обстоятельств прекратить исполнение договора прямой смешанной перевозки, предупредив об этом другую сторону в разумный срок;
6) иные права, предусмотренные договором прямой смешанной перевозки или законодательными актами Республики Казахстан.
2. Оператор прямой смешанной перевозки обязан:
1) надлежащим образом выполнять или организовывать выполнение определенных договором прямой смешанной перевозки услуг, связанных с перевозкой груза, соблюдая интересы клиента в соответствии с договором прямой смешанной перевозки;
2) требовать предоставления перевозчиками в целях снижения рисков при осуществлении прямых смешанных перевозок лицензий в случае обязательности их наличия, в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
3) сообщать клиенту об обнаруженных недостатках полученной информации, а в случае неполноты информации запросить у клиента необходимые дополнительные данные;
4) в случаях, предусмотренных договором прямой смешанной перевозки, обеспечивать своевременную подачу грузоотправителю транспортных средств, в исправном состоянии и пригодных для данной перевозки, в согласованные сроки;
5) соблюдать условия договора прямой смешанной перевозки и иных договоров при осуществлении деятельности в области прямых смешанных перевозках;
6) возмещать другой стороне убытки, вызванные расторжением договора при одностороннем отказе от исполнения договора;
7) иные обязанности, предусмотренные договором прямой смешанной перевозки.

Статья 539. Основные права и обязанности клиента

1. Клиент имеет право:
1) выбирать по своему усмотрению транспортные средства и маршруты перевозки, если иное не предусмотрено договором прямой смешанной перевозки;
2) требовать у оператора, если это предусмотрено договором прямой смешанной перевозки, предоставления информации о процессе перевозки груза;
3) давать указания оператору прямой смешанной перевозки в соответствии с договором прямой смешанной перевозки;
4) иные права, предусмотренные договором прямой смешанной перевозки и законодательством Республики Казахстан.
2. Клиент обязан:
1) произвести оплату вознаграждения возмещать расходы оператору прямой смешанной перевозки за выполнение или организацию выполнения определенных договором прямой смешанной перевозки услуг, связанных с перевозкой груза, в соответствии с договором прямой смешанной перевозки;
2) предъявлять груз к перевозке в указанных объемах и в согласованные с оператором прямой смешанной перевозки сроки в соответствии с договором прямой смешанной перевозки;
3) представлять оператору прямой смешанной перевозки необходимые документы на груз, а при вывозе за пределы Республики Казахстан - другие необходимые документы, если обязанность оформления которых оператором прямой смешанной перевозки не предусмотрена договором;
4) выдавать оператору прямой смешанной перевозки доверенность, если она необходима для выполнения его обязанностей;
5) предоставлять оператору прямой смешанной перевозки документы и другую информацию о свойствах груза, условиях его перевозки, а также иную информацию, необходимую для исполнения оператором прямой смешанной перевозки обязанностей, предусмотренных договором прямой смешанной перевозки;
6) возмещать оператору прямой смешанной перевозки убытки, вызванные расторжением договора при одностороннем отказе от исполнения договора;
7) иные обязанности, предусмотренные договором прямой смешанной перевозки и законодательством.

Статья 540. Услуги, осуществляемые при смешанных
перевозках грузов

Прямые смешанные перевозки осуществляются посредством оказания следующих услуг:
1) организация сопровождения и (или) охраны груза в пути следования;
2) упаковка (распаковка), маркировка, пакетирование, сортировка и хранение;
3) обеспечение клиентов съемным оборудованием и контейнерами, необходимыми для перевозки груза;
4) выполнение погрузочно-разгрузочных работ;
5) предъявление груза перевозчику и получение груза между перевозками;
6) контроль над продвижением груза в пути следования;
7) оформление перевозочных документов;
8) организация страхования груза;
9) организация оформления таможенных документов, выполнения таможенных процедур при международных перевозках, паспортно-визового обеспечения;
10) уплата пошлин, сборов и других расходов, возлагаемых на отправителя;
11) ведение учета и отчетности по перевозке груза;
12) уведомление о продвижении (отправлении, местонахождении, прибытии) груза, в том числе о пересечении грузом границы, а также о перегрузке груза на другие транспортные средства в пунктах перевалки;
13) оформление претензий на основании коммерческих актов и иных документов;
14) консультационные услуги в области перевозок груза;
15) получение требующихся для экспорта или импорта документов;

Статья 541. Документ прямой смешанной перевозки

1. Документ прямой смешанной перевозки подписывается оператором прямой смешанной перевозки или уполномоченным им лицом. Подпись на документе прямой смешанной перевозки может быть сделана от руки, отпечатана в виде факсимиле, перфорирована, проставлена с помощью штампа, в виде символов или с помощью любых иных механических или электронных средств в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. По выбору грузоотправителя оператором прямой смешанной перевозки может быть выдан прямой или оборотный документ прямой смешанной перевозки
3. Документ прямой смешанной перевозки составляется в трех экземплярах, признаваемых оригиналами, один из которых остается у оператора прямой смешанной перевозки, второй вручается клиенту в течение 5 дней со дня подписания, а третий сопровождает груз на всем маршруте прямой смешанной перевозки.
4. При комплектовании отправок (консолидации груза) документ прямой смешанной перевозки может быть выдан более чем в 3 экземплярах. При этом на каждом его экземпляре должно быть указано:
1) надпись "оригинал";
2) общее количество оригиналов;
3) номер данного оригинала.
5. Документ прямой смешанной перевозки должен содержать следующие данные:
1) общий характер груза, основные марки, необходимые для идентификации груза, указание в соответствующих случаях - на опасный характер груза, число мест или предметов и вес груза брутто или его количество, обозначенное иным образом, причем все эти данные указываются так, как они представлены клиентом;
2) внешнее состояние груза;
3) наименование и местонахождение оператора прямой смешанной перевозки;
4) наименование грузоотправителя и грузополучателя;
5) место и дата принятия груза оператором прямой смешанной перевозки;
6) пункт назначения (место доставки груза);
7) срок доставки груза в место назначения;
8) маршрут перевозки, предполагаемые сроки доставки каждым видом транспорта в ходе прямой смешанной перевозки, используемые виды транспорта и пункты перевалки груза;
9) место и дата выдачи документа прямой смешанной перевозки;
10) подпись оператора или уполномоченного им лица, а также клиента (грузоотправителя);
11) иная информация, включение которой в документ прямой смешанной перевозки, по соглашению сторон, признано необходимым в целях оказания услуг в сфере прямых смешанных перевозок.
6. При установлении оператором прямой смешанной перевозки неточностей или искажений данных о грузе, предоставленных клиентом, оператор или лицо, действующее от его имени, должны внести в документ прямой смешанной перевозки оговорку, указывающую на неточности, искажения и сообщить об этом клиенту.

Статья 542. Оборотный и необоротный документ
прямой смешанной перевозки

1. Оборотный документ прямой смешанной перевозки оформляется в виде ордерного документа или документа на предъявителя.
2. Документ прямой смешанной перевозки, оформленный в виде ордерного документа, передается посредством передаточной надписи на нем.
Документ прямой смешанной перевозки, составленный в виде документа на предъявителя, передается без передаточной надписи.
3. По оборотному документу прямой смешанной перевозки право на получение груза имеет лицо, владеющее оригиналом оборотного документа прямой смешанной перевозки.
Получатель груза по ордерному оборотному документу прямой смешанной перевозки должен иметь оригинал такого документа с надлежаще оформленной передаточной надписью.
4. Груз подлежит выдаче только после возврата получателем оригинала оборотного документа прямой смешанной перевозки.
5. В необоротном документе прямой смешанной перевозки должен быть указан получатель груза. Груз выдается только лицу, указанному в необоротном документе прямой смешанной перевозки или иному лицу, о котором оператор прямой смешанной перевозки или лицо, действующее от его имени, был своевременно уведомлен в письменной форме.

Статья 543. Дополнительные грузосопроводительные
документы

Клиент в необходимых случаях обязан предоставить оператору прямой смешанной перевозки дополнительные грузосопроводительные документы (документ в сфере подтверждения соответствия, фитосанитарные сертификаты и т.п.), оформленные в соответствии с законодательством Республики Казахстан, за исключением случаев, когда договором прямой смешанной перевозки обязанность получения грузосопроводительных документов возлагается на оператора прямой смешанной перевозки.

Статья 544. Порядок подготовки и предъявления
груза оператору прямой смешанной перевозки

Клиент (грузоотправитель) к моменту передачи оператору прямой смешанной перевозки обязан подготовить груз к перевозке, если иное не предусмотрено договором прямой смешанной перевозки. В этом случае обязательно соблюдение клиентом условий готовности груза к предъявлению оператору прямой смешанной перевозки, установленных договором и законодательством Республики Казахстан.
Клиент (грузоотправитель) обязан предоставить оператору прямой смешанной перевозки документы и информацию о свойствах груза и условиях его перевозки, а также иную информацию, необходимую для осуществления прямой смешанной перевозки.
При перевозке опасного груза клиент (грузоотправитель) обязан сделать отметки об опасном характере груза в документе прямой смешанной перевозки.
Порядок подготовки и предъявления к перевозке различных видов грузов регулируется Правилами перевозки грузов, действующими на соответствующем виде транспорта.

Статья 545. Порядок приема груза оператором
прямой смешанной перевозки

1. Под приемом груза оператором прямой смешанной перевозки понимается непосредственное получение груза оператором прямой смешанной перевозки, а также прием груза перевозчиком в пункте отправления в случае, если это предусмотрено договором прямой смешанной перевозки.
2. При приеме груза непосредственно оператор прямой смешанной перевозки обязан проверить правильность оформления грузосопроводительных документов, внешнее состояние груза, его упаковку, количество груза, не принимая на себя ответственность за содержание мест и единиц отгрузки, если это не предусмотрено договором прямой смешанной перевозки.
3. Отсутствие в документе прямой смешанной перевозки уточнений (оговорок) оператора прямой смешанной перевозки о количественных характеристиках груза, его упаковке и иной информации, предоставленной клиентом, является основанием считать, что груз был предъявлен в надлежащем виде. Оператор прямой смешанной перевозки принимает на себя обязательства, связанные с подтверждением содержания, веса и (или) массы груза, стоимости груза лишь в случае, если это прямо предусмотрено договором прямой смешанной перевозки.
Порядок определения массы различных видов грузов устанавливается Правилами перевозки грузов, действующими на соответствующем виде транспорта.

Статья 546. Пункты прямой смешанной перевозки
и перевалки груза

1. Прямая смешанная перевозка осуществляется через железнодорожные станции, морские и речные порты, пристани, автостанции, аэропорты, открытые для приема, выдачи грузов.
Перевалка, приема и выдача грузов осуществляется в пунктах, включенных в реестр пунктов прямой смешанной перевозки.
2. Реестр пунктов прямой смешанной перевозки, открытых для приема, выдачи и перевалки грузов, объявляется владельцами соответствующих пунктов. Данные пункты считаются включенными в прямые смешанные перевозки с момента извещений об этом уполномоченного органа, переданных в письменной форме.
3. Владельцы подъездных путей, примыкающих к пункту прямой смешанной перевозки, имеют право приостанавливать пропуск транспортных средств к этим пунктам только по решению суда или акта уполномоченного органа.

Статья 547. Препятствия перевозке груза

Перевозчик, участвующий в прямой смешанной перевозке, обязан уведомить оператора прямой смешанной перевозки о событиях, препятствующих перевозке и своевременной передаче груза, в течение суток с момента их возникновения.

Статья 548. Сроки доставки

Срок доставки груза по договору прямой смешанной перевозки грузов определяется из сроков доставки каждым видом транспорта, перевалки груза и времени, требуемого оператору прямой смешанной перевозки для организации перевозки. Сроки доставки определяются в соответствии с договором прямой смешанной перевозки и с учетом правил перевозки грузов, действующих на соответствующем виде транспорта.

Статья 549. Срок оплаты услуг оператора прямой
смешанной перевозки

Стоимость затрат, связанных с оказанием оператором прямой смешанной перевозки услуг в сфере прямых смешанных перевозок, выплачивается клиентом в течение 10 рабочих дней с момента подписания документа прямой смешанной перевозки, если иное не предусмотрено законодательством Республики Казахстан или договором прямой смешанной перевозки.
Дополнительные расходы оператора прямой смешанной перевозки, вызванные указаниями клиента об изменении маршрута, конечного пункта доставки, перемене грузополучателя, приостановке перевозки груза и изменениях в иных условиях договора прямой смешанной перевозки возмещаются клиентом в течение 5 рабочих дней с момента предоставления указаний.

Статья 550. Порядок выдачи груза клиенту
(грузополучателю)

1. Под выдачей груза оператором прямой смешанной перевозки понимается непосредственная передача груза оператором прямой смешанной перевозки клиенту (грузополучателю) или уполномоченному на получение груза лицу, а также выдача груза перевозчиком в пункте назначения, предусмотренном договором прямой смешанной перевозки.
2. Выдача груза клиенту (грузополучателю) или уполномоченному на получение груза лицу производится по числу грузовых мест и (или) массе в том порядке, в каком груз был принят от клиента (грузоотправителя).
3. Груз, перевозимый навалом, насыпью или в цистернах и прибывший без признаков недостачи, выдается клиенту (грузополучателю) или уполномоченному на получение груза лицу без проверки массы, если у клиента (грузополучателя) или уполномоченного на получение груза лица отсутствуют средства ее определения.
4. Выдача груза подтверждается соответствующей отметкой в документе прямой смешанной перевозки с подписью (печатью или штампом клиента (грузополучателя). Порядок выдачи груза перевозчиком грузополучателю устанавливается Правилами перевозки грузов, действующими на соответствующем виде транспорта.

Статья 551. Отказ грузополучателя от получения
груза и переадресовка груза

Клиент (Грузополучатель) может отказаться от приема груза, если свойства груза вследствие порчи либо повреждения изменились настолько, что исключают возможность полного или частичного использования груза по прямому назначению, если иное не предусмотрено договором прямой смешанной перевозки. В документе смешанной перевозки клиентом (грузополучателем) или уполномоченным им лицом делается пояснение с подробным изложением причины отказа в получении. В данном случае клиент (грузополучатель) обязан дать письменные указания относительно груза.
Если клиент (грузополучатель) отказывается от получения груза, он должен возместить оператору прямой смешанной перевозки расходы на хранение, дополнительные расходы, связанные с реализацией, утилизацией груза, возвращением его или переадресовкой.

Статья 552. Порядок осуществления деятельности при
прямой смешанной перевозке опасных грузов

Выполнение или организация выполнения оператором прямой смешанной перевозки определенных договором услуг, связанных с перевозкой опасных грузов, осуществляется в соответствии со статьей 34 настоящего Кодекса.

Статья 553. Таможенное оформление груза

Таможенное оформление груза, перемещаемого через таможенную границу Республики Казахстан, при осуществлении деятельности в сфере прямых смешанных перевозок производится в соответствии с таможенным законодательством Республики Казахстан.

Глава 16. Ответственность в сфере
прямых смешанных перевозок грузов

Статья 554. Ответственность в сфере прямых
смешанных перевозок грузов

1. Договор прямой смешанной перевозки должен включать условия по определению ответственности сторон, не противоречащие настоящему Кодексу.
2. По обязательствам, взятым в соответствии с договором прямой смешанной перевозки, оператор прямой смешанной перевозки отвечает перед клиентом в полном объеме. В случае нарушений обязательств по вине третьих лиц (перевозчиков, владельцев пунктов прямой смешанной перевозки и других) оператор прямой смешанной перевозки вправе в последующем обратить взыскание на них в регрессном порядке.
3. Если по вине грузоотправителя или грузополучателя, третьих лиц, участвующих в прямой смешанной перевозке один из перевозчиков несет ответственность перед оператором прямой смешанной перевозки или иными перевозчиками, либо оператор прямой смешанной перевозки - перед перевозчиком, то он имеет право регрессного требования к виновной стороне.
4. В части, не урегулированной положениями настоящей главы, в сфере прямых смешанных перевозок действуют нормы главы 7 раздела 1 настоящего Кодекса и гражданского законодательства Республики Казахстан.

Статья 555. Освобождение от ответственности

1. Стороны освобождаются от ответственности по основаниям, предусмотренным статьей 57 настоящего Кодекса.
2. Оператор прямой смешанной перевозки освобождается от ответственности за сохранность груза перед грузоотправителем, грузополучателем, в том числе в случаях:
1) неисполнения или ненадлежащего исполнения обязательств по вине грузовладельца, грузополучателя;
2) прибытия груза в исправном вагоне, контейнере с исправными запорно-пломбировочными устройствами, установленными клиентом (грузоотправителем), а также при наличии других признаков, свидетельствующих о мерах обеспечения сохранности груза;
3) несохранности груза вследствие его особых естественных свойств;
4) перевозки груза в сопровождении проводника грузоотправителя, грузополучателя;
5) порчи скоропортящегося груза при соблюдении срока транспортабельности и температурного режима;
6) несохранности груза вследствие скрытых недостатков транспортной тары, представленной грузоотправителем.
3. Перевозчик, освобождается от ответственности перед оператором прямой смешанной перевозки, помимо оснований, указанных в пункте 2 настоящей статьи, в случаях, определенных законами Республики Казахстан.

Статья 556. Ответственность оператора прямой
смешанной перевозки

1. За неисполнение или ненадлежащее исполнение обязанностей по договору прямой смешанной перевозки оператор прямой смешанной перевозки несет имущественную ответственность по основаниям и в размере, которые определяются в соответствии с настоящим Кодексом.
2. Оператор прямой смешанной перевозки несет ответственность перед клиентом (грузоотправителем или грузополучателем) за сохранность груза, а также за просрочку доставки с момента приема груза к перевозке до момента его выдачи грузополучателю.
3. Оператор прямой смешанной перевозки несет ответственность за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств третьими лицами, привлеченными им к исполнению договора.
4. Ущерб, причиненный при прямой смешанной перевозке, возмещается оператором прямой смешанной перевозки, если обстоятельства, вызвавшие ущерб, имели место во время, когда груз находился в его ведении в размере, определенном в статье 49 настоящего Кодекса.
Стоимость груза должна быть оговорена в договоре прямой смешанной перевозки до сдачи груза оператору прямой смешанной перевозки и внесена в документ прямой смешанной перевозки.
5. Оператор прямой смешанной перевозки наряду с возмещением установленного ущерба, вызванного утратой, недостачей или повреждением (порчей) груза, возвращает клиенту плату за перевозку утраченного, недостающего, испорченного или поврежденного груза, если эта плата не входит в стоимость груза.
6. Груз может считаться утраченным, если он не был доставлен в течение 30 календарных дней по истечении срока доставки груза.
Если утрата, недостача или повреждение (порча) груза не могли быть установлены при приеме груза обычным способом, то уведомление об этом оператору прямой смешанной перевозки может быть сделано не позднее чем в течение 5 календарных дней со дня приема груза. Датой уведомления считается дата получения оператором прямой смешанной перевозки такого уведомления.
7. Если груз не был доставлен в пределах срока, прямо определенного договором прямой смешанной перевозки, оператор прямой смешанной перевозки уплачивает клиенту штраф в размере, установленном в соответствии с пунктами 2-3 статьи 52 настоящего Кодекса.
Ответственность оператора прямой смешанной перевозки за просрочку доставки груза не может превышать общую сумму провозных платежей в соответствии с договором прямой смешанной перевозки.
Груз, который был доставлен, но не был выдан грузополучателю, указанному в договоре прямой смешанной перевозки, или уполномоченному им лицу по причине неуплаты причитающегося оператору прямой смешанной перевозки вознаграждения, утраченным не считается, если оператор прямой смешанной перевозки своевременно уведомил клиента об оказании таких услуг в порядке, предусмотренном договором прямой смешанной перевозки.
Если во время выдачи груза грузополучатель, указанный в договоре прямой смешанной перевозки, или уполномоченное им лицо не уведомили оператора прямой смешанной перевозки в письменной форме об утрате, о недостаче или повреждении (порче) груза и не указали общий характер недостачи или повреждения (порчи) груза, то считается, если не доказано иное, что груз получен неповрежденным.
8. Оператором прямой смешанной перевозки возмещаются убытки в случае утраты или ненадлежащего использования дополнительных грузосопроводительных документов.

Статья 557. Ответственность клиента

Клиент (грузоотправитель, грузополучатель) несет ответственность за убытки, причиненные по его вине оператору прямой смешанной перевозки.
Клиент (грузоотправитель) возмещает оператору прямой смешанной перевозки убытки в случае, если груз не был предъявлен в связи с несоответствием груза условиям готовности к предъявлению, в том числе понесенные в связи с подачей транспортного средства под погрузку и иные.
Клиент несет ответственность за убытки, причиненные оператору прямой смешанной перевозки в связи с нарушением обязанности по предоставлению документов и другой достоверной информации о свойствах груза, условиях его перевозки, несоответствия между заявленным и фактическим представленным грузом, а также иной информации, необходимой для исполнения оператором прямой смешанной перевозки обязанностей, предусмотренных договором оператора прямой смешанной перевозки.

Статья 558. Ответственность перевозчиков

1. Сторона, передающая груз несет ответственность за его утрату, недостачу и (или) повреждение (порчу) до момента передачи, а сторона, принимающая груз - с момента его приема.
2. Перевозчик, участвующий в прямой смешанной перевозке, несет ответственность перед оператором прямой смешанной перевозки за сохранность груза, а также за просрочку доставки с момента приема груза к перевозке до момента его передачи другому перевозчику или выдачи грузополучателю.
3. За утрату, повреждение, порчу, недостачу груза при перевозке в прямом смешанном сообщении перевозчики отвечают перед оператором прямой смешанной перевозки солидарно.
4. Ответственность перед оператором прямой смешанной перевозки за просрочку доставки груза несет последний перевозчик, если не докажет, что просрочка произошла не по его вине.

Статья 559. Ответственность лиц, участвующих
в прямой смешанной перевозке

1. За невыполнение нормы перевалки грузов при прямой смешанной перевозке, виновная сторона уплачивает в пользу стороны, чьи права нарушены, штраф в размерах:
1) для грузов, перевозка которых установлена только в контейнерах, - 0,5 месячного расчетного показателя за каждый контейнер массой брутто до 5 тонн включительно, одного месячного расчетного показателя за каждый контейнер массой брутто от 5 до 10 тонн включительно, двух месячных расчетных показателей за каждый контейнер массой брутто свыше 10 тонн;
2) для грузов, перевозка которых установлена только в вагонах, за исключением рефрижераторных вагонов и транспортеров, - 5 месячных расчетных показателей за каждый вагон;
3) для грузов, перевозка которых осуществляется в рефрижераторных вагонах и транспортах, - 0,2 месячных расчетных показателя за каждую тонну груза;
4) для остальных грузов 0,1 месячного расчетного показателя за каждую тонну груза.
2. За невыполнение нормы перевалки грузов, перегружаемых с морского на внутренний водный транспорт и обратно, виновная сторона уплачивает штраф в размере 3 месячных расчетных показателей за каждую тонну.
3. За время нахождения вагонов, контейнеров в портах под погрузкой, выгрузкой, перевалкой грузов и на железнодорожных станциях вследствие невозможности подачи вагонов под погрузку, выгрузку, перевалку по причинам, зависящим от организаций, осуществляющих перевалку, с них взимается плата за пользование вагонами, контейнерами в размере, установленном их собственником.
4. Лица, участвующие в прямой смешанной перевозке, имеют право в договорах установить иные виды, размеры и основания для взыскания неустойки за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств, помимо предусмотренных настоящей статьей.
5. При оказании услуг в сфере прямых смешанных перевозок в международном сообщении предел ответственности оператора прямой смешанной перевозки за неисполнение или ненадлежащее исполнение обязательств, предусмотренных договором прямой смешанной перевозки, не может превышать 666,67 расчетных единиц за место или иную единицу отгрузки.

Глава 17. Комбинированные перевозки грузов

Статья 560. Осуществление комбинированной
перевозки грузов

1. Комбинированная перевозка грузов - разновидность перевозки грузов в прямом смешанном сообщении, заключающаяся в перевозке груза на одном и том же транспортном средстве ("от двери до двери") с использованием нескольких видов транспорта. Транспортные средства перевозятся на специальных или универсальных железнодорожных вагонах, морских и внутренних водных судах, паромах на определенных участках маршрута прямой смешанной перевозки.
Комбинированные перевозки могут осуществляться по следующим схемам перевозки транспортных средств:
1) перевозки транспортных единиц в маршрутных поездах, состоящих из вагонов специальной конструкции;
2) перевозка полуприцепов, без тягачей и водителей (контрейлерные перевозки) или с таковыми, погруженных на специальные "колеснокарманообразные вагоны";
3) перевозка съемных кузовов, контейнеров на специальных и универсальных вагонах при погрузке и выгрузке их механизированным способом.
Размещение и крепление транспортных средств на железнодорожных вагонах, паромах и судах осуществляется в полном соответствии с требованиями технических условий погрузки грузов на соответствующих видах транспорта.
2. Комбинированная перевозка должны удовлетворять следующим основным требованиям:
осуществлять перевозки транспортных средств, соответствующих требованиям законодательства Республики Казахстан;
предоставлять точную и своевременную информацию о перевозочном процессе и местонахождении транспортного средства;
обеспечивать повышение скорости доставки на всем маршруте, которая должна соответствовать или превышать скорость перевозки автомобильным транспортом по схеме "от двери до двери" и максимальное использование потенциала транспортной инфраструктуры комбинированных перевозок.

Раздел 4. Заключительные положения

Статья 561. Порядок введения в действие настоящего
Кодекса

1. Настоящий Кодекс вводится в действие по истечению десяти дней со дня его официального опубликования, за исключением части второй пункта 1 статьи 346 настоящего Кодекса, который водится в действие с 1 января 2010 года.

2. До введения в действие соответствующих технических регламентов и гармонизированных с ними стандартов, устанавливающих требования безопасности к продукции и процессам ее жизненного цикла для жизни и здоровья человека и окружающей среды государственное регулирование осуществляется в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан и иными нормативными актами в части, не противоречащей настоящему Кодексу.
По мере введения в действие технических регламентов и гармонизированных с ними стандартов, действующие подзаконные нормативные правовые акты и иные нормативные акты, дублирующие или несоответствующие им, подлежат отмене.

3. Признать утратившими силу:
1) Закон Республики Казахстан от 21 сентября 1994 г. "О транспорте в Республике Казахстан" (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1994 г., N 15, ст. 201; Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1996 г., N 2, ст. 186; 1998 г., N 24, ст. 447; 2001 г., N 23, ст. 309, 321; N 24, ст. 338; 2003 г., N 10, ст. 54; 2004 г., N 18, ст. 110; N 23, ст. 142; 2005 г., N 15, ст. 63; 2006 г., N 3, ст. 22);
2) Постановление Верховного Совета Республики Казахстан от 21 сентября 1994 г. "О введении в действие Закона Республики Казахстан "О транспорте в Республике Казахстан" (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1994 г., N 15, ст. 202);
3) Закон Республики Казахстан от 20 декабря 1995 года "Об использовании воздушного пространства и деятельности авиации Республики Казахстан" (Ведомости Верховного Совета Республики Казахстан, 1995 г., N 23, ст. 148; Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2001 г., N 23, ст. 321; N 24, ст. 338; 2002 г., N 15, ст. 147; 2003 г., N 10, ст. 54; 2004 г., N 23, ст. 142; 2005 г., N 7-8,ст.23);
4) Закон Республики Казахстан от 17 июля 2001 года "Об автомобильных дорогах" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2001 г., N 17-18, ст. 246; 2004 г., N 23, ст. 142; 2006 г., N 1, ст. 5);
5) Закон Республики Казахстан от 8 декабря 2001 года "О железнодорожном транспорте" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2001 г., N 23, ст. 315; 2003 г, N 10, ст. 54; 2004 г., N 18, ст. 110; N 23, ст. 142; 2006 г., N 3, ст. 22);
6) Закон Республики Казахстан от 15 декабря 2001 года "О государственном регулировании гражданской авиации" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2001 г., N 23, ст. 320; 2004 г., N 23, ст. 142; 2005 г., N 7-8, ст.23);
7) Закон Республики Казахстан от 17 января 2002 года "О торговом мореплавании" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2002 г., N 2, ст. 16; 2004 г., N 20, ст. 116; N 23, ст. 142; 2005 г., N 11, ст. 36; 2006 г., N 3, ст. 22);
8) Закон Республики Казахстан от 4 июля 2003 года "Об автомобильном транспорте" Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2003 г., N 15, ст. 134; 2004 г, N 23, ст. 142; 2005 г., N 7-8, ст. 19; 2006 г., N 3, ст. 22);
9) Закон Республики Казахстан от 6 июля 2004 года "О внутреннем водном транспорте" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2004 г, N 15, ст. 88; 2006 г., N 3, ст. 22).

Президент
Республики Казахстан