"Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 қарашадағы N 1120 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
"Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлық Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

Тиімділігі жоғары, бәсекеге қабілетті және қол жетімді техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін құру мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1.Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі бір ай мерзімде 2008 - 2010 жылдарға арналған Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін.
3. Орталық және жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.
4. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі жарты жылда бір рет, есепті кезеңнен кейінгі айдың 25-күнінен кешіктірмей Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Қазақстан Республикасының Үкіметіне Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
5. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Үкіметіне жүктелсін.
6. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2007 жылғы
N Жарлығымен
бекітілген

Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Мазмұны

1. Бағдарламаның паспорты
2. Кіріспе
3. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің қазіргі жай-
күйін талдау
4. Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері
5. Бағдарламаны іске асырудың негізгі бағыттары мен тетіктері
5.1. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің сапасы мен
тиімділігін арттыру
5.2. Техникалық және кәсіптік білім беру инфрақұрылымын
жаңғырту және дамыту
5.3. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін ғылыми-
әдістемелік және кадрлармен қамтамасыз ету
5.4. Техникалық және кәсіптік білім беруді басқару және
қаржыландыру жүйесін жетілдіру
5.5. Техникалық және қызмет көрсету еңбегі кадрларын
даярлауда әлеуметтік әріптестікті дамыту
5.6. Экономика салаларын білікті және бәсекеге қабілетті
техникалық және қызмет көрсету еңбегінің мамандарымен
қамтамасыз ету
5.7. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің
нормативтік құқықтық базасын жетілдіру
6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер және оның
индикаторлары

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы Қазақстан Республикасында техникалық
және кәсіптік білім беруді дамытудың
2008 - 2010 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіздеме Қазақстан Республикасы Президентінің
2007 жылғы 6 сәуірдегі N 310 Жарлығымен
бекітілген Мемлекет басшысының 2005 -
2007 жылдардағы Қазақстан халқына жыл
сайынғы жолдауларын іске асыру
жөніндегі негізгі бағыттардың
(іс-шаралардың) жалпы ұлттық жоспарының
106-тармағы; Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2007 жылғы 20 сәуірдегі N
319 қаулысымен бекітілген Мемлекет
басшысының 2005 - 2007 жылдардағы
Қазақстан халқына жыл сайынғы
жолдауларын іске асыру жөніндегі
негізгі бағыттардың (іс-шаралардың)
жалпы ұлттық жоспарын және Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2007-2009
жылдарға арналған бағдарламасын орындау
жөніндегі іс-шаралар жоспарының
79-тармағы; Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2007 жылғы 29 тамыздағы N
753 қаулысымен бекітілген Қазақстан
Республикасының әлеуметтік-экономикалық
дамуының 2008 - 2010 жылдарға арналған
орта мерзімді жоспарының 2008 - 2010
жылдарға арналған қолданыстағы және
әзірленетін мемлекеттік және салалық
(секторалдық) бағдарламалар тізбесінің
49-тармағы.

Әзірлеуші Қазақстан Республикасы Білім және
ғылым министрлігі

Бағдарламаның мақсаты Қоғам мен жеке адамның
қажеттіліктеріне сәйкес келетін
техникалық және кәсіптік білім
берудің тиімділігі жоғары, бәсекеге
қабілетті және қол жетімді жүйесін
құру

Бағдарламаның міндеттері 1) техникалық және кәсіптік білім
беру жүйесінің сапасы мен тиімділігін
арттыру;
2) техникалық және кәсіптік білім
беру инфрақұрылымын жаңғырту және
дамыту;
3) техникалық және кәсіптік білім
беру жүйесін ғылыми-әдістемелік және
кадрлармен қамтамасыз ету;
4) техникалық және кәсіптік білім
беруді басқару мен қаржыландыру
жүйесін жетілдіру;
5) техникалық және қызмет көрсету
еңбегі кадрларын даярлауда әлеуметтік
әріптестікті дамыту;
6) экономика салаларын білікті және
бәсекеге қабілетті техникалық және
қызмет көрсету еңбегі мамандарымен
қамтамасыз ету;
7) техникалық және кәсіптік білім
беру жүйесін нормативтік құқықтық
қамтамасыз етуді жетілдіру

Бағдарламаны іске Бағдарлама 2008 - 2010 жылдары іске
асыру мерзімі асырылатын болады

Қажетті ресурстар Республикалық бюджетте көзделген
мен қаржыландыру қаражат, әр түрлі мүдделі тараптардың
көздері үлестік қатысуы бар тікелей
инвестициялар, қорлар мен халықаралық
ұйымдардың гранттар түріндегі
қаражаты.
Бағдарламаны іске асыруға байланысты
қаржы шығындары 627,4 млн. теңгені
құрайды, оның ішінде:
2008 жылы - 208,0 млн. теңге,
2009 жылы - 209,1 млн. теңге,
2010 жылы - 210,3 млн.теңге.
Республикалық бюджетті қаржыландыру
көлемі қаржы жылына арналған
бюджетті бекіту кезінде нақтыланатын
болады.

Күтілетін Бағдарламаны іске асыру есебінен нәтижелер 2008 - 2010 жылдары: 220
интеграцияланған білім беру
бағдарламаларын әзірлеу, оның ішінде:
2008 жылы - 74 бірл., 2009 жылы - 73
бірл., 2010 жылы - 73 бірл.;
техникалық және кәсіптік, орта
білімнен кейінгі оқу орындарында
оқитындардың саны халықтың 10 мың
адамына есептегенде: 2008 жылы -367
адамды, 2009 жылы - 380 адамды, 2010
жылы - 390 адамды құрайды;
2008 - 2010 жылдары техникалық және
кәсіптік білім беру мамандықтары
бойынша білікті кадрларды бітіртіп
шығару: барлығы - 502,2 мың адам,
оның ішінде: 2008 жылы - 154, 8 мың
адам, 2009 жылы - 158,2 мың адам,
2010 жылы - 189,2 мың адам;
оның ішінде мемлекеттік білім беру
тапсырысы бойынша: барлығы - 157,8
мың адам, оның ішінде: 2008 жылы -
51,2 мың адам, 2009 жылы - 52,4 мың
адам, 2010 жылы - 54,2 мың адам;
техникалық және кәсіптік білім
беретін оқу орындарының жұмысқа
орналастырылған түлектерінің үлесі:
2008 жылы - 75,0 %-ті, 2009 жылы -
78,0 %-ті; 2010 жылы - 80,0 %-ті
құрайды;
жұмыс берушілердің талаптарын ескере
отырып, техникалық және кәсіптік
білім берудің білім бағдарламаларының
мазмұнын жаңарту және жаңғырту;
техникалық және кәсіптік білім
беретін оқу орындарын біліктілігі
жоғары инженер-педагог кадрлармен
қамтамасыз ету;
білікті жұмыс күшінің тапшылығы
және шетелдік жұмыс күшін
қазақстандық мамандармен алмастыру
мәселелерін шешу;
техникалық және қызмет көрсету
еңбегі қызметкерлерін даярлау, қайта
даярлау және олардың біліктілігін
арттыру үшін бизнес-құрылымдардың
әлеуметтік жауапкершілігінің
нормативтік құқықтық базасын жасау;
білікті жұмыс күшіне еңбек нарығы
сұранысының техникалық және қызмет
көрсету еңбегі кадрларын даярлау
бойынша білім беру қызметтерін
көрсету нарығымен теңгерімі;
жастар арасында өнімді жұмыспен
қамтуды арттыру және жұмыссыздық
деңгейін азайту көзделеді.

2. Кіріспе

Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 6 сәуірдегі N 310 Жарлығымен бекітілген Мемлекет басшысының 2005 - 2007 жылдардағы Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың (іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарының 106-тармағы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 20 сәуірдегі N 319 қаулысымен бекітілген Мемлекет басшысының 2005 - 2007 жылдардағы Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың (іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 - 2009 жылдарға арналған бағдарламасын орындау жөніндегі іс-шаралар жоспарының 79-тармағы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 тамыздағы N 753 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2008 - 2010 жылдарға арналған орта мерзімді жоспарының 2008 - 2010 жылдарға арналған қолданыстағы және әзірленетін мемлекеттік және салалық (секторалдық) бағдарламалар тізбесінің 49-тармағына сәйкес әзірленді.
Қазақстанның бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіру стратегиясы техникалық және кәсіптік білім берудің ұлттық жүйесін дамытудың басым бағыттарын және мамандарды кәсіби даярлаудың сапасын арттыруға бағытталған түбегейлі қайта құруларды жүргізудің қажеттілігін және ел экономикасының алдында тұрған стратегиялық міндеттерді шешуді алдын ала айқындайды.
Бағдарлама техникалық және кәсіптік білім берудің икемді, қол жетімді, үздіксіз дамитын және тиімді жүйесінің негізгі бағыттарын, басымдықтарын, міндеттерін және оны құру тетіктерін айқындайды.

3. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің қазіргі жай-күйін талдау

Қазақстанның техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі 90-шы дағдарысты жылдары оқу орындары желісінің, білім алушылардың санының қысқаруы, материалдық-техникалық және оқу-әдіснамалық базаның ескіруі жағына қарай күрделі өзгерістерді басынан өткерді.
Техникалық және кәсіптік білім берудің білім бағдарламаларының мазмұны өндірістік жұмыстарды құзыретті орындауға білім алушыларды даярлауға жеткілікті түрде бағдарланбаған.
Техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының түлектері біліктілік деңгейлері бойынша жұмыс берушілердің қажеттіліктеріне, өндіріс пен еңбек нарығының құбылмалы технологияларының жағдайларына сәйкес емес.
Бюджеттік қаржыландырудың барабар болмауы техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындары ұсынатын білім беру қызметтерінің сапасын қамтамасыз етпейді.
Қазақстан экономикасының 80 %-тен астамы жеке меншік секторда болған жағдайда оны техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлауға тарту тетігінің болмауы экономиканың қажеттіліктеріне барабар түрде техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуға және шетелдік жұмыс күшіне тәуелділік үрдістерін жоюға кедергі келтіретін негізгі факторлардың бірі болып табылады.
Жергілікті деңгейде техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін басқару құрылымының тиімсіздігі еңбек ресурстарының дамуын басқару тиімділігіне кері әсерін тигізеді.
Жастар, бизнес-құрылымдар өкілдері мен жұртшылық арасында техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің беделі төмен күйінде қалып отыр. Тұтастай алғанда техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі түбегейлі жаңғырту қажеттілігінің алдында тұр және Біріккен Ұлттар Ұйымының декларациясы бойынша мыңжылдықты дамыту мақсаттарына жататын басым секторладың бірі болып табылады.
2007 жылғы 1 қаңтарда Қазақстан Республикасының техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін 830 оқу орны құрайды, оның ішінде білім алушылардың жалпы контингенті 558,9 адамды құрайтын 320 кәсіптік мектеп (лицей) және 510 колледж бар.
Ауылдық жерлерде 126 кәсіптік мектеп (лицей) және 126 колледж, оның ішінде шаруашылығы бейініндегі 29 оқу орны орналасқан.
Бастауыш және кәсіптік орта білім беру мамандықтарының сыныптуышы 677 мамандықты қамтиды. 610 кәсіп пен мамандық бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары әзірленген және енгізілуде.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың бірінші кезеңінде (2005 - 2007 жылдар):
кәсіптік мектептердің материалдық-техникалық базасын нығайтуға 1,176 млн. теңге бөлінген, оның ішінде 2005 және 2006 жылдары республикалық бюджеттен 286,2 млн. теңге, яғни бір оқу орнына орта есеппен 917,0 мың теңге және жергілікті бюджеттерден 106,1 млн. теңгеден, яғни бір оқу орнына орта есеппен 340,0 мың теңге, бұл тұтастай алғанда, жеткіліксіз болып табылады - орта есеппен әрбір оқу орнына 1,25 млн. теңгеден бөлінген;
мамандықтар бойынша кәсіби білім берудің 271 мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын жасауға және жетілдіруге қаражат бөлінген;
жергілікті бюджет қаражаты есебінен: Жамбыл облысының Құлан ауданында 720 орындық және Қостанай облысының Қамысты ауданында 360 орындық екі кәсіптік мектеп салу көзделген;
кадрлардың кәсіби даярлық сапасын сыртқы бақылау жүйесін қалыптастыру мақсатында Жұмысшылар мен мамандардың біліктілігін растау және тағайындау республикалық орталығы құрылды;
ұлттық компаниялар, әкімдіктер мен оқу орындары арасында салаларды техникалық және қызмет көрсету еңбегінің білікті кадрларымен тиімді қамтамасыз етуге, сондай-ақ тартылатын шетелдік жұмыс күшінің санын қысқартуға бағытталған "Өзара түсіністік пен стратегиялық ынтымақтастық туралы меморандумдарға" қол қойылды.
Республика экономикасының орнықты және серпінді өсуі, Қазақстанның бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына кіруі жөніндегі міндеттерді шешу техникалық және кәсіптік білім беруді одан әрі жетілдіруді және дамытуды, ішкі және халықаралық еңбек нарығының талаптарына сәйкес келетін біліктілігі жоғары бәсекеге қабілетті кәсіби кадрлар даярлауды және олардың жаңа генерациясын қалыптастыруды талап етеді.
Осы жағдайларда білікті еңбек қызметкерлерін даярлаудың, қайта даярлаудың және олардың біліктілігін арттырудың ұлттық жүйесінің, яғни қоғамдық даму деңгейінің, еліміздің экономикалық қуаты мен ұлттық қауіпсіздігінің өлшемдері ретінде адами ресурстарды дамыту жүйесінің рөлі мен мәні арта түседі.
Техникалық және кәсіптік білім беруді дамытудың әлемдік үрдістерін талдау Қазақстан Республикасының шарттарына бейімделуі мүмкін техникалық және қызмет көрсету еңбегінің білікті кадрларын даярлаудың мынадай оң тәжірибесін атап көрсетуге мүмкіндік береді:
жастардың жұмыссыздығы проблемаларын шешу тәсілі ретінде техникалық және кәсіптік білім берудің қол жетімділігін едәуір арттыру;
техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлауды басым қаржыландыру, өйткені техникалық және кәсіптік білім беруге арналған шығындар білім берудің басқа деңгейлерімен салыстырғанда едәуір үлкен әлеуметтік және экономикалық әсер береді, мысал үшін 1 білім алушыға арналған шығыстар: Австрияда - 9 584 АҚШ долларын, Израильде -7 762 АҚШ долларын, Нидерландта - 7 622 АҚШ долларын құрайды;
техникалық және қызмет көрсету еңбегінің жұмыс күшіне, мамандарына қажеттілігіне барабар түрде кадрлар даярлау, атап айтқанда экономиканың орнықты даму жағдайларында ол жоғары білімді мамандар даярлаудан асып түсуге тиіс (АҚШ-тың, Жапонияның, Еуропалық Одақ елдерінің жұмыспен қамтылған халқының құрылымында лицейлер мен колледждерді бітірген мамандар 60 %-ті құрайды);
жастардың ерте кәсібиленуі, білім алушыларды құбылмалы әлемде қажетті базалық техникалық білімдермен және құзыреттермен қаруландыруға мүмкіндік беретін жалпы орта білім беру бағдарламаларына кәсіптік оқыту пәндерін енгізу;
экономикалық жаһандану жағдайында экономиканың бәсекеге қабілеттігін қамтамасыз ету үшін кәсіптік білім беру мен оқыту саласындағы интеграциялық процестерді күшейту (Еуропалық Одақ елдерінде жұмыс күшінің ұтқырлығы және оның бәсекеге қабілеттілігі, әр түрлі елдердің азаматтары алатын біліктіліктің салыстырмалығы, біліктілікті игеру мүмкіндігін кеңейту; алдыңғы еңбек қызметі барысында алған біліктілікті тану осылайша қамтамасыз етіледі);
жеке адамның өзін кәсіптік жағынан көрсете алуына барынша мүмкіндік беруге арналған бүкіл өмір бойы оқытудың үздіксіздігін қамтамасыз ету;
білім беру бағдарламалары мазмұнының еңбек нарығындағы мамандардың бәсекелі басымдығын қамтамасыз ететін құзыретке бағдарлануы (неғұрлым дамыған елдер икемді, біліктілігі жоғары еңбек нарығымен ерекшеленеді, оған алуан түрлі, үнемі жетілдіріліп отыратын кәсіптік машық пен дағдылардың үйлесімділігі, бүкіл еңбек жолында кәсіптік біліктілікті арттыру тән);
жұмыс берушілерді техникалық және қызмет көрсету еңбегі кадрларын даярлау жүйесін дамытуға үнемі қаражат салуға ынталандыру (мысал үшін, дамыған елдерде жұмыс берушілер кейіннен жұмысқа орналастырумен білім алушылардың өндірістік пратикалардан, тағылымдамалардан өтуі үшін барынша жоғары ақы төленетін оқушы орындарын беруге мүдделі);
кәсіптік білім беру туралы дербес заңдар қабылдай отырып, техникалық және қызмет көрсету еңбегі мамандарын даярлаудың ерекшеліктерін заң жүзінде бекіту (кәсіптік білім беру туралы заңдар Германия, Франция, Польша, Фенляндия, Нидерланды, Венгрия, Словения, Болгария, Украина, Молдова сияқты елдерде қабылданған);
кәсіптік білім беру жүйесінің ашықтығын орталықтан реттеуге және қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін оқыту сапасын бағалау мен аккредиттеудің тәуелсіз институционалдық тетіктерін қалыптастыру (Венгрияда - Кәсіптік біліктіліктердің ұлттық тіркелімі, Бағалау мен сертификаттау ұлттық орталығы, Словенияда - Кәсіптік білім жөніндегі ұлттық орталық, Болгарияда - Біліктілік, оқыту сапасын бағалау мен сертификаттау, бақылау мәселелері жөніндегі ұлттық агенттік, Румынияда - Кәсіптік білімді дамыту жөніндегі ұлттық орталық, Эстонияда - Ересектерге кәсіптік білім беру жөніндегі ұлттық кеңес, Литвада - Кәсіптік білімді дамыту жөніндегі ұлттық кеңес құрылған).
Қазақстанның техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің бәсекеге қабілетсіздігінің негізгі себептері:
нормативтік құқықтық базаның жетілмегендігі, рөлді заңнамалық регламенттердің, кадрлар даярлауға, білім беру қызметтерінің жоғары сапасына әлеуметтік жауапкершілік пен бизнес-құрылымдар қызығушылығының жоқтығы;
бюджеттік қаржыландырудың жеткіліксіздігі, білім берудің басқа деңгейлерімен салыстырғанда техникалық және кәсіптік білім беруді қаржыландырудағы айқын тепе-теңсіздік (республиканың білім беру жүйесінде білім алатын барлық контингенттің 17 %-і техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында білім алатындығына қарамастан, білім беру жүйесін жыл сайын қаржыландырудың жалпы сомасының 6,4 %-і шегінде);
кәсіптік мектептерде білім алушыларды әлеуметтік қолдаудың төмен деңгейі (кәсіптік мектептердің білім алушыларын тамақтандыруды ұйымдастыруға жергілікті бюджеттер есебінен бөлінетін қаражат орта есеппен күніне 101 теңгені құрайды немесе айына 3030 теңге; кәсіптік мектептердің білім алушыларына стипендия көзделмеген, ал осы уақытта жоғары оқу орындарының студенттеріне айына 6434 теңге мөлшерінде стипендия төленеді);
еңбек нарығының икемділігі мен құрылымдануының жеткіліксіз деңгейі, экономиканың мамандарға қажеттілігінің сапалы болжамының жоқтығы болып табылады.
Көрсетілген себептердің нәтижесінде техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде бірқатар теріс ағымдар көрініс береді:
1) техникалық және технологиялық мамандықтар бойынша кадрлар даярлайтын кәсіптік мектептер (лицейлер) мен колледждер санының қысқаруы (1991-2000 жылдардан бастап тиісінше 59 %-ке және 28 %-ке азаю);

(қағаз мәтінінен қараңыз)

2) жатақханалардың айтарлықтай қысқаруы немесе толығымен жабылуы, бұл ауыл жастарын қала мен аудан орталықтарында оқу мүмкіндігінен айырды;
3) 90-жылдардың аяғына қарай кәсіптік мектептерде білім алушылар контингентінің 2,5 есе, колледждерде - 2 есе қысқаруы, ауылдық жерлерде орналасқан кәсіптік мектептердің білім алушылар контингентінің 480-540 оқу орындық есептік көрсеткіші кезінде 300 адамдық орта көрсеткішке дейін күрт азаюы кәсіптік мектептер мен колледждердің негізгі қорларын ұстауды рентабельсіз етті. Нәтижесінде республиканың бірқатар аудандарында кәсіптік кәсіптік білім беретін оқу орындары жекешелендірілді немесе жабылды;

(қағаз мәтінінен қараңыз)

4) кәсіптік кадрлар даярлаудағы тепе-теңсіздік (халықтың 10 мың адамына шаққанда білім алушылар саны: колледждерде - 162 адамды, кәсіптік мектептерде - 66, жоғары оқу орындарында - 439 адамды құрайды);
5) жастар мен тұтастай халық арасында техникалық және қызмет көрсету еңбегі кәсіптері мен мамандықтарын алу беделінің төмендеуі мен техникалық және технологиялық мамандықтар бойынша білім алушылар контингентінің тиісінше 2,5-3 есе азаюы. Қазіргі тапшы техникалық және технологиялық мамандықтар бойынша тек әрбір төртінші адам ғана білім алады, бұл экономиканың ағымдағы және перспективалық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жеткіліксіз екені анық;
6) жұмыс берушілердің сұранысы мен қажеттілігінің қанағаттырылмауы (жұмыс күшіне қажеттілік тұтастай алғанда және өңірлер бойынша отандық еңбек ресурстары есебінен қанағаттандырылмайды, айтарлықтай бөлігін техникалық және қызмет көрсету персоналы құрайтын, Қазақстанда жұмыс істеуге тартылатын шетелдік мамандар санының өсуі байқаланады; еңбек нарығында мынадай жұмысшы кәсіптеріне үнемі сұраныс байқалады: газэлектрпісіруші, ауыл шаруашылығы өндірісінің шебері (фермер), ауыл шаруашылығы техникасының слесарі, слесарь-сантехник, құрылыс жұмыстарының әрлеуші шебері, жол құрылысшысы, шойын және темірбетон конструкциялары монтажнигі, краншы, бағаншы, кең бейінді токарь, электромонтер, лифтер және т.б.);
7) техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде алынған дағдылардың және біліктіліктің еңбек нарығында және білім алушылардың өздері талап еткен дағдылар мен құзыреттерге сәйкес келмеуі: жұмыс беруші техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің түлектерінен белгілі бір техникалық дағдылар мен құзыреттілікті, сондай-ақ жұмыс орнындағы процестердің өзгерістерімен және дамуымен бірге бейімделу және өсу қабілеттілігін (жұмыспен қамту органдарына ұйымдар мәлімдейтін 80 %-ке жуығы еуропалық стандарттар мен технологиялар бойынша жұмыс істеу дағдылары бар, шет тілдерін меңгерген, металл өндіру, машина жасау өнеркәсібінде, құрылыс, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер, білім беру, көлік және байланыс саласында жұмыс істеу үшін шет елдер мен халықаралық компанияларда жұмыс тәжірибесі бар білікті жұмысшыларға сұранысты құрайды); білім алушы белгілі бір кәсіптер үшін қажетті білім мен дағдылардың кең базасымен нығайтылған, түлектің жұмыс орнындағы болашақ өзгерістерге бейімделуіне, сондай-ақ жұмыс орнын өзгертуге және еңбек нарығының өзгеріп отыратын талаптарына сәйкес өзінің кәсіптік бейінін түзетуге мүмкіндік беретін техникалық дағдылар мен құзыреттілік алуды күтеді;
8) білікті педагог персонал санының қысқаруы (техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде 41,0 мың педагог қызметкерлер, оның ішінде колледждерде - 29,2 мың адам, кәсіптік мектептер мен лицейлерде - 11,8 мың адам жұмыс істейді); техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында өндірістік оқыту шебері жалақысының төмен болуы (айына 12-19 мың теңге немесе өндірістегі білікті жұмысшының орташа айлық жалақысынан 4 есе кем) себепті үнемі біліктілігі жоғары инженер-педагог қызметкерлердің жетіспеушілігін бастан өткеруде; инженер-педагог кадрлардың, әсіресе арнайы, техникалық пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерін тағылымдамадан еткізу және біліктілігін арттыру жүйесі жоқ; оқу орындарында кадр құрамының қартаю тұрақты үрдісі, анағұрлым білікті және перспективалы оқытушылардың кәсіпорындарға кетуі сақталуда; еңбекақы төлеу деңгейінің төмен болуы әрі техникалық және кәсіптік білім берудің педагог қызметкерлердің әлеуметтік пакеті төмен болуы салдарынан жас мамандардың келуі бәсеңдеп қалды;
9) практикаға қарағанда, теорияға көбірек бағдарланған, арнайы дағдыларды алуға негізделген, құзыреттілікті дамытуға бағытталмаған кәсіптік білім берудің оқу жоспарлары мен бағдарламалары мазмұнының жұмыс берушілердің талаптарына сәйкес келмеуі. Ғылыми-әдістемелік және оқу әдістемелік қамтамасыз етумен, техникалық және кәсіптік білім берудің оқу құралдарын, оқыту бағдарламаларын әзірлеуді ұйымдастырумен мақсатты түрде айналысатын мекемелер жоқ, оқу жоспарлары мен бағдарламаларын әзірлеуге жұмыс берушілерді тарту тетігі жоқ;
10) техникалық және кәсіптік білім берудің оқу-әдістемелік және материалдық-техникалық базасының дамымауы. Соңғы 15 жылда техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін қаржыландыру көлемі жыл сайын тұтастай алғанда республиканың білім беру жүйесін қаржыландырудың жалпы көлемінің 3-4 %-ін құрайды және мемлекеттік кәсіптік мектептер мен колледждердің материалдық-техникалық базасын, әсіресе оқу-өндірістік шеберханаларды және оқу зертханаларын жаңартуға мүмкіндік бермейді. Барлық мамандықтар бойынша техникалық және қызмет көрсету еңбегі қызметкерлерін даярлау табиғи және моральдық тұрғыдан ескірген, оқушыларды кәсіптік қызмет дағдыларына оқыту үшін қажетті өндірістің жаңа технологияларына жауап бермейтін жабдықтармен жүргізіледі. Қазіргі уақытта кәсіптік мектептердің 122 ғимараты (45 %) күрделі жөндеуге, 115 ғимарат (42,1 %) ағымдағы жөндеуге жатады, 153 кәсіптік цикл кабинеті, жалпы білім беретін - 146, 108 оқу зертханалары, 78 оқу шеберханалары, 33 асхана, 72 медпункт қажет. Өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы үшін мамандар даярлайтын оқу орындары ретінде мемлекеттік тізілімде тіркелген көптеген кәсіптік мектептер, лицейлер және колледждер шын мәнінде кәсіптік даярлау бейінін өзгертті;
11) оқу-материалдық базаны құру мен күтіп-ұстауға көп шығынды қажет етпейтін, өндірістік емес сала мамандықтары бойынша кадрлар даярлаудың басым болуымен мемлекеттік емес оқу орындарының айтарлықтай өсуі. 1996 жылы 9 жеке кәсіптік мектеп және 11 колледж, ал 2001 жылы - 37 кәсіптік мектеп және 117 колледж пайда болды. 2007 жылғы 1 қаңтарда 29 жеке меншік кәсіптік мектеп және 215 жеке меншік колледж есептелді. Осының нәтижесінде соңғы жылдары өндірістік емес секторға қызмет көрсету саласы үшін мамандар даярлаудың ұлғаю үрдісі байқалуда.
Көрсетілген проблемалар - кешенді проблемалар болып табылады, оларды шешу жүйелі шаралар қабылдауды қажет етеді.

4. Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері

Бағдарламаның мақсаты - техникалық және кәсіптік білім берудің қоғам мен жеке адамның қажеттілігіне сәйкес келетін тиімділігі жоғары, бәсекеге қабілетті және қол жетімді жүйесін құру.
Негізгі міндеттері:
1) техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің сапасы мен тиімділігін арттыру;
2) техникалық және кәсіптік білім берудің инфрақұрылымын жаңғырту және дамыту;
3) техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін ғылыми-әдістемелік және кадрлармен қамтамасыз ету;
4) техникалық және кәсіптік білім беруді басқару мен қаржыландыру жүйесін жетілдіру;
5) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлауда әлеуметтік әріптестікті дамыту;
6) экономика салаларын техникалық және қызмет көрсету еңбегінің білікті және бәсекеге қабілетті мамандарымен қамтамасыз ету;
7) техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін нормативтік құқықтық қамтамасыз етуді жетілдіру.

5. Бағдарламаны іске асырудың негізгі
бағыттары мен тетіктері

Техникалық және кәсіптік білім берудің тиімділігі жоғары ұлттық жүйесін құру елдің тұрақты экономикалық өсуін, қазақстандық қоғамның әлеуметтік тұрақтылығын, орнықты жұмыспен қамтуды қолдау тетігімен қамтамасыз етудің, жастардың шетқақпайлығы үдерісін тежеудің негізгі факторларының бірі болып табылады.
Осыған байланысты техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде инновациялық өзгерістерді жүзеге асыру, жаңа білім беру және ақпараттық технологияларды енгізу, кадрларды кәсіптік даярлаумен айналысатын мамандардың кәсібилігін және құзыреттілігін арттыру қажеттілігі туындайды.
Міндеттерге сәйкес Бағдарламаны іске асырудың негізгі бағыттары мыналар болып табылады:

5.1. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің
сапасы мен тиімділігін арттыру

Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің жоғары сапасы мен тиімділігі мыналарды:
жалпы білім беру мен кәсіптік даярлау интеграциясы принциптері негізінде білім берудің мазмұнын жаңарту, кәсіптік даярлыққа, оның ішінде өндірістік практикаға бөлінген оқу уақытының үлес салмағын ұлғайту әдіснамасын және құрылымын анықтауды;
еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес мамандықтар мен кәсіптер сыныптауышын әзірлеуді және оны Қазақстан Республикасы Мемлекеттік оқу сыныптауышына сәйкес келтіруді;
жекелеген санаттағы білім алушыларды кәсіптік еңбекке үйрету үшін мамандықтар мен кәсіптердің, оқу бағдарламаларының тізбесін әзірлеуді;
білім берудің және түлектің кәсіптік қызметінің кейінгі сатыларында жалғастыру үшін оларды зерделеу қажеттілігін ескере отырып, бейінді емес пәндермен оқу жоспарларына артық жүктемені алып тастауды;
техникалық және қызмет көрсету еңбегі мамандарын көп деңгейлі және көп бейінді даярлауды қалыптастыруға бағытталған интеграцияланған білім беру бағдарламаларын әзірлеуді;
қазіргі заманғы, оның ішінде практикалық дағдыларды қалыптастыруға ықпал ететін кредиттік, ақпараттық-коммуникациялық білім беру технологияларын енгізуді, білім алушының өз бетінше қызметін дамытуды әрі қоғамның және еңбек нарығының өзгермелі қажеттіліктеріне тез бейімделуін;
мемлекеттік тілде арнайы пәндер бойынша оқу құралдары мен оқу-әдістемелік кешендерді, жалпы білім беретін пәндер бойынша интеграцияланған оқу бағдарламаларын әзірлеу және енгізу мәселесін қарауды;
біліктілік деңгейлері бойынша кадр даярлауда білім беру бағдарламаларының сабақтастығын және жоғары оқу орындарында қысқартылған мерзіммен оқыту бағдарламалары бойынша ұқсас мамандықтарға оқытуды жалғастыру мүмкіндігін қамтамасыз етуді қамтитын халықаралық біліктілік талаптарына сәйкес техникалық және кәсіптік білім берудің құрылымы мен мазмұнын жетілдіру және жаңғырту арқылы жүзеге асырылатын болады.
Оқыту траекториясының қол жетімділігін, таңдап алынуын, қажетті біліктілікті ескере отырып оқыту мерзімін қамтамасыз ету үшін мыналар енгізілетін болады:
1) бағдарлама мазмұнына және түлектердің күтілетін біліктілік деңгейіне қарай техникалық және кәсіптік білім берудің мынадай көп деңгейлі білім беретін оқу бағдарламалары:
белгіленген біліктілік деңгейін бере отырып, техникалық және қызмет көрсету еңбегінің бұқаралық кәсіптері бойынша;
жоғарылатылған біліктілік деңгейін бере отырып, жоғары технологияларға байланысты неғұрлым күрделі (сабақтас) кәсіптер, мамандықтар бойынша;
нақты мамандық бойынша орта буын мамандарының біліктілігін бере отырып, техникалық және қызмет көрсету еңбегінің біліктілігі жоғары мамандарын даярлау бойынша;
2) жалпы орта білім беру базасында экономика, құқық, экология, әлеуметтану, психология, медицина, ақпараттық технологиялар және инновациялық менеджмент саласында орта буын, қызмет көрсету және басқару еңбегі мамандарын даярлау жөніндегі орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламалары;
3) білім алушыларды техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында, кәсіби еңбекке үйрету орталықтарында, кәсіпорындар мен фирмаларда іске асырылатын негізгі орта білім базасындағы бұқаралық кәсіптер бойынша күрделі емес жұмыстарды орындау машықтары мен дағдыларына даярлау бойынша кәсіптік еңбекке үйрету бағдарламалары;
4) техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарындағы, кәсіпорындар мен фирмалардағы немесе кәсіптік еңбекке үйрету орталықтарындағы еңбек нарығының қажеттіліктерін ескере отырып, іске асырылатын кадрларды кәсіптік қайта даярлау (жаңа мамандықты игеру) және олардың біліктілігін арттыру (қысқа мерзімді курстарда бұрын алған кәсіби білімдерін кеңейту және тереңдету) бағдарламалары.

5.2. Техникалық және кәсіптік білім беру инфрақұрылымын жаңғырту және дамыту

Техникалық және кәсіптік білім беру инфрақұрылымы өндірістің қазіргі заманғы әлеуметтік-экономикалық жағдайларына және талаптарына сәйкес мыналардың:
1) техникалық және кәсіптік, жоғарылатылған біліктілік деңгейімен орта білімнен кейінгі интеграцияланған білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын жоғары техникалық мектептер құру;
2) техникалық және қызмет көрсету еңбегінің күрделі емес бұқаралық кәсіптері бойынша кәсіптік еңбекке үйрету оқу орталықтарын дамыту есебінен дамытылатын болады.
Техникалық және қызмет көрсету еңбегінің білікті кадрларын даярлау негізгі орта білім базасында да (10 сынып), жалпы орта білім базасында да (12 сынып) кәсіптік еңбекке үйрету оқу орталықтарында, кәсіптік лицейлерде, училищелерде, колледждерде және жоғары техникалық мектептерде жүзеге асырылатын болады.
Кәсіптік еңбекке үйрету орталықтарында күрделі емес, бұқаралық кәсіптер бойынша кадрлар даярлаудың оқу бағдарламалары, сондай-ақ техникалық және қызмет көрсету еңбегі қызметкерлерін қайта даярлау және біліктілігін арттыру бағдарламалары іске асырылатын болады. Кәсіптік лицейлерде жалпы білім берудің интеграцияланған оқу бағдарламалары әрі техникалық және кәсіптік білім берудің кәсіптік оқу бағдарламалары іске асырылады.
Колледждерде жалпы орта білім берудің интеграцияланған оқу бағдарламалары, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі кәсіптік оқу бағдарламалары іске асырылады.
Жоғары техникалық мектептерде техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі интеграцияланған білім беретін оқу бағдарламалары іске асырылады.

5.3. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін
ғылыми-әдістемелік және кадрлармен қамтамасыз ету

Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін ғылыми-әдістемелік және кадрлармен қамтамасыз ету мынадай жолдармен жүзеге асырылатын болады:
оқытушыларға, өндірістік оқыту шеберлеріне қажеттілікті қанағаттандыру мақсатында жоғары оқу орындарында техникалық бағыттар бойынша жыл сайын 1000 маманды мемлекеттік тапсырыс есебінен даярлауды қамтамасыз ету;
техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының инженер-педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру жүйесін құру;
педагогикалық білім алу мүмкіндігін кеңейту үшін жалпы техникалық және арнайы пәндер оқытушыларын қайта даярлау мен олардың біліктілігін арттырудың қысқа мерзімді бағдарламаларын әзірлеу;
жыл сайын шет елдерде 100 адам оқытушылар мен өндірістік оқыту шеберлерінің біліктілігін арттыруды және тағылымдамадан өтуін, жаңа білім бағдарламалары мен оқыту технологияларын әзірлеу мен енгізу жөніндегі сарапшылар ретінде 16 шетелдік маманды шақыру және 120 шетелдік ағылшын тілі оқытушыларын тарту жөнінде ұсыныстар енгізу;
техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында ірі компаниялар мен кәсіпорындардың біліктілігі жоғары мамандарын педагогикалық қызметке тарту;
кәсіптік оқытудың қазіргі заманғы технологияларын енгізу жөнінде тәжірибелік-экспериментальдық жұмыс жүргізу;
бұрын олар бойынша даярлау жүргізілмеген жаңа кәсіптер мен мамандықтар бойынша оқу-әдістемелік кешендерді әзірлеу жөнінде ұсыныстар енгізу;
кәсіптік оқыту және кадрлар даярлау саласында ғылыми, оқу-әдістемелік басылымдар мен ақпараттық бюллетеньдер шығаруды ұйымдастыру жөнінде ұсыныстар енгізу;
техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында оқытудың беделділігі мен тартымдылығын арттыруға бағытталған кәсіптік бағдарлау жұмысын жетілдіру;
еңбек адамының оң бейнесін, техникалық және қызмет көрсету еңбегінің біліктілігі жоғары маманына қоғамның құрметпен қарауын насихаттау және қалыптастыру;
техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында бастапқы кәсіп (мамандық) алуға әлеуметтік жағынан мұқтаж отбасыларынан шыққан балаларды қолдау.

5.4 Техникалық және кәсіптік білім беруді басқару және қаржыландыру жүйесін жетілдіру

Техникалық және кәсіптік білім беруді басқару және қаржыландыру мыналар арқылы іске асырылатын болады:
кәсіптік білім беру мен кадрлар даярлаудың сапасын басқарудың өңірлік құрылымдарын жаңғырту;
еңбек ресурстарын дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру мәселелері бойынша республикалық, облыстық және аудандық деңгейдегі басқару органдарының білім беруді тиімді үйлестіруі мен өзара іс-қимылын қамтамасыз ету;
Біліктілікті растау және беру республикалық орталығына техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету функцияларын беру;
басшы және инженер-педагог кадрларды аттестаттау жүйесін жаңғырту;
халықаралық практикаға сәйкес техникалық және кәсіптік білім беру бағдарламалары мен ұйымдарын аккредиттеу жүйесін енгізу;
техникалық және кәсіптік білім беру жүйесін көп каналды қаржыландыру және барабар көлемін қамтамасыз ету.

5.5. Техникалық және қызмет көрсету еңбегі кадрларын даярлауда әлеуметтік әріптестікті дамыту

Оқу орындарының жұмыс берушілермен және басқа да әлеуметтік әріптестермен өзара тиімді іс-қимылын қамтамасыз ету мыналарды көздейді:
білім беру саласындағы уәкілетті орган, әкімдіктер және ірі компаниялар, жұмыс берушілер арасында техникалық және қызмет көрсету еңбегінің кадрларын даярлау саласындағы ынтымақтастық туралы меморандумдар, келісімдер жасасу;
техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары, жұмыс берушілер және білім алушылар арасында кадрлар даярлауға және түлектерді жұмысқа орналастыруға арналған үш жақты шарттар жасасу;
жұмыс берушілердің қатысуымен техникалық және кәсіптік білім беруді дамыту мәселелері бойынша консультациялық кеңестер (республикалық және өңірлік деңгейде) құру;
Техникалық және кәсіптік білім беруді қолдау мен дамыту қорын құру жөнінде ұсыныстар енгізу;
конкурстық негізде техникалық және кәсіптік білім беретін жекелеген оқу орындарында оқытудың жаңа білімдік және ақпараттық технологияларын енгізу жөніндегі микрожобалар мен бағдарламаларды қаржыландыруға әлеуметтік әріптестердің қатысуы;
халық және еңбек нарығының қажеттілігіне сәйкес білікті кадрлар мен мамандарды даярлаудың көлемі мен бейінді құрылымын қалыптастыру.

5.6. Экономика салаларын техникалық және қызмет көрсету еңбегінің білікті және бәсекеге қабілетті мамандарымен қамтамасыз ету

Экономика салаларының білікті кадрларға қажеттілігі мынадай жолмен қамтамасыз етіледі:
жекелеген санаттағы жастар үшін кәсіптік еңбекке үйретудің оқу бағдарламаларын кеңінен енгізу;
жұмыс берушілермен бірлесіп, техникалық және кәсіптік білім беру оқу орындарының мониторинг, маркетинг қызметін құру;
білім беру бағдарламаларының біліктілік деңгейлері бойынша оқу орындарының әр түрлі үлгілері мен түрлерін дамыту, өндірісшілік (фирмаішілік) оқыту жүйесін дамыту;
техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары түлектерінің жұмысқа орналасу мониторингін жүзеге асыру.

5.7. Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің нормативтік құқықтық базасын жетілдіру

Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің нормативтік құқықтық базасы мынадай мәселелерді пысықтау арқылы жетілдірілетін болады:
инженер-педагог қызметкерлердің, өндірістік оқыту шеберлерінің еңбекақысы жүйесін жетілдіру;
техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының түлектерін жұмысқа орналыстыру үшін шарт негізінде "бірінші" жұмыс орнын сақтап қалудың құқықтық негізін құру;
техникалық және кәсіптік білім берудің жеке меншік секторын дамытуға жәрдемдесуге жағдай жасау;
техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының білім беру қызметін лицензиялау кезінде қойылатын біліктілік талаптарын жетілдіру.

6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

Республикалық бюджетте көзделген қаражат, әр түрлі мүдделі тараптардың үлестік қатысуымен тікелей инвестициялар, қорлар мен халықаралық ұйымдардың грант түріндегі қаражаты;
Бағдарламаны іске асыруға байланысты қаржылық шығындар 627,4 млн. теңгені құрайды, оның ішінде:
2008 жылы - 208,0 млн. теңге, 2009 жылы - 209,1 млн. теңге, 2010 жылы -210,3 млн.теңге. Республикалық бюджеттің қаржыландыру көлемі қаржы жылына арналған бюджетті бекіту кезінде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер
және оның индикаторлары

Бағдарламаны іске асыру есебінен 2008 - 2010 жылдары мыналар:
интеграцияланған білім беру бағдарламаларын әзірлеу, оның ішінде: 2008 жылы - 74 бірл., 2009 жылы - 73 бірл., 2010 - 73 бірл.;
техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі оқу орындарында оқитындардың саны халықтың 10 мың адамына есептегенде: 2008 жылы - 367 адамды, 2009 жылы - 380 адамды, 2010 жылы - 390 адамды құрайды;
2008 - 2010 жылдары техникалық және кәсіптік білім беру мамандықтары бойынша білікті кадрларды бітіртіп шығару: барлығы - 502,2 мың адам, оның ішінде: 2008 жылы - 154, 8 мың адам, 2009 - 158,2 мың адам, 2010 - 189,2 мың адам;
оның ішінде мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша: барлығы - 157,8 мың адам, оның ішінде: 2008 жылы - 51,2 мың адам, 2009 жылы - 52,4 мың адам, 2010 жылы - 54,2 мың адам;
техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының жұмысқа орналастырылған түлектерінің үлесі: 2008 жылы - 75,0 %-ті, 2009 жылы -78,0 %-ті; 2010 жылы - 80,0 %-ті құрайды;
жұмыс берушілердің талаптарын ескере отырып, техникалық және кәсіптік білім берудің білім бағдарламаларының мазмұнын жаңарту және жаңғырту;
техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарын біліктілігі жоғары инженер-педагог кадрлармен қамтамасыз ету;
білікті жұмыс күшінің тапшылығы және шетелдік жұмыс күшін қазақстандық мамандармен алмастыру мәселелерін шешу;
техникалық және қызмет көрсету еңбегі қызметкерлерін даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру үшін бизнес-құрылымдардың әлеуметтік жауапкершілігінің нормативтік құқықтық базасын жасау;
білікті жұмыс күшіне еңбек нарығы сұранысының техникалық және қызмет көрсету еңбегі кадрларын даярлау бойынша білім беру қызметтерін көрсету нарығымен теңгерімі;
жастар арасында өнімді жұмыспен қамтуды арттыру және жұмыссыздық деңгейін азайту көзделеді.
Тұтастай алғанда, көрсетілген шаралар техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуға, үздіксіз білім берудің "өмір бойы оқыту" принципін іске асыруға, кадрлардың жаңа бәсекеге қабілетті ұрпағының қалыптасуына, елімізді тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамытудың стратегиялық бағыттарын іске асыруға ықпал ететін болады және елімізде жұмыссыздық деңгейін азайтуға мүмкіндік береді.
Бағдарламаны орындау Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілетін оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.

О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе развития технического и профессионального образования в Республике Казахстан на 2008-2010 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 21 ноября 2007 года N 1120

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе развития технического и профессионального образования в Республике Казахстан на 2008-2010 годы".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

О Государственной программе развития технического и профессионального
образования в Республике Казахстан на 2008-2010 годы

В целях создания высокоэффективной, конкурентоспособной и доступной системы технического и профессионального образования ПОСТАНОВЛЯЮ :
1. Утвердить прилагаемую Государственную программу развития технического и профессионального образования в Республике Казахстан на 2008-2010 годы (далее - Программа).
2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить план мероприятий по реализации Программы на 2008-2010 годы.
3. Центральным и местным исполнительным органам, а также государственным органам, непосредственно Подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан, принять меры по реализации Программы.
4. Министерству образования и науки Республики Казахстан один раз в полугодие не позднее 25 числа месяца, следующего за отчетным периодом, представлять в Администрацию Президента Республики Казахстан и в Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.
5. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Правительство Республики Казахстан.
6. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Утверждена
Указом Президента
Республики Казахстан
от "__" ________ 2007 года N__

Государственная программа
развития технического и профессионального образования
в Республике Казахстан на 2008-2010 годы

Астана, 2007 год

Содержание

1. Паспорт Программы
2. Введение
3. Анализ современного состояния системы технического и профессионального образования
4. Цели и задачи Программы
5. Основные направления и механизмы реализации Программы
5.1. Повышение качества и эффективности системы технического и профессионального
образования
5.2. Модернизация и развитие инфраструктуры технического и профессионального образования
5.3. Научно-методическое и кадровое обеспечение системы технического и профессионального
образования
5.4. Совершенствование системы управления и финансирования технического и
профессионального образования
5.5. Развитие социального партнерства в подготовке кадров технического и обслуживающего
труда
5.6. Обеспечение отраслей экономики квалифицированными и конкурентоспособными
специалистами технического и обслуживающего труда
5.7. Совершенствование нормативной правовой базы системы технического и профессионального
образования
6. Необходимые ресурсы и источники финансирования
7. Ожидаемые результаты и индикаторы реализации Программы

1. Паспорт Программы

Наименование Государственная программа развития
Программы технического и профессионального
образования в Республике Казахстан
на 2008-2010 годы

Основание для Пункт 106 Общенационального плана
разработки основных направлений (мероприятий) по
реализации ежегодных 2005-2007 годов
посланий Главы государства народу
Казахстана, утвержденного Указом
Президента Республики Казахстан
от 6 апреля 2007 года N 310; пункт 79
Плана мероприятий по исполнению
Общенационального плана основных
направлений (мероприятий) по реализации
ежегодных 2005-2007 годов посланий Главы
государства народу Казахстана и Программы
Правительства Республики Казахстан на
2007-2009 годы, утвержденного
постановлением Правительства Республики
Казахстан от 20 апреля 2007 года N 319;
пункт 49 Перечня действующих и
разрабатываемых государственных и
отраслевых (секторальных) программ на
2008-2010 годы Среднесрочного плана
социально-экономического развития
Республики Казахстан на 2008-2010 годы,
утвержденного постановлением
Правительства Республики Казахстан
от 29 августа 2007 года N 753

Разработчик Министерство образования и науки
Республики Казахстан

Цель Программы Создание высокоэффективной,
конкурентоспособной и доступной системы
технического и профессионального
образования, соответствующей потребностям
общества и личности

Задачи Программы 1) повышение качества и эффективности
системы технического и профессионального
образования;
2) модернизация и развитие
инфраструктуры технического и
профессионального образования;
3) научно-методическое и кадровое
обеспечение системы технического и
профессионального образования;
4) совершенствование системы управления
и финансирования технического и
профессионального образования;
5) развитие социального партнерства в
подготовке кадров технического и
обслуживающего труда;
6) обеспечение отраслей экономики
квалифицированными и конкурентоспособными
специалистами технического и
обслуживающего труда;
7) совершенствование нормативного
правового обеспечения системы технического
и профессионального образования

Сроки реализации Программа будет реализовываться в
Программы 2008-2010 годах

Необходимые Средства, предусмотренные в
ресурсы и республиканском бюджете, прямые
источники инвестиции с долевым участием различных
финансирования заинтересованных сторон, средства фондов и
международных организаций в виде грантов.
Финансовые затраты, связанные с
реализацией Программы составят 627,4 млн.
тенге, в том числе:
в 2008 году - 208,0 млн.тенге,
в 2009 году - 209,1 млн.тенге,
в 2010 году - 210,3 млн.тенге.
Объемы финансирования республиканского
бюджета будут уточнены при утверждении
бюджета на финансовый год.

Ожидаемые За счет реализации Программы в 2008-2010
результаты годах предусматривается:
разработка 220 интегрированных
образовательных программ, в том числе: в
2008 году - 74 единиц, в 2009 году -
73 единиц, в 2010 году - 73 единиц;
количество обучающихся в учебных
заведениях технического и
профессионального, послесреднего
образования в расчете на 10 тыс. человек
населения составит: в 2008 году - 367
человек, в 2009 году - 380 человек,
в 2010 году - 390 человек;
выпуск квалифицированных кадров по
специальностям технического и
профессионального образования в 2008-2010
годах: всего - 502,2 тыс. человек, в том
числе: в 2008 году - 154,8 тыс. человек,
в 2009 году -158,2 тыс. человек, в 2010
году - 189,2 тыс. человек;
из них по государственному
образовательному заказу: всего - 157,8 тыс.
человек, в том числе: в 2008 году - 51,2
тыс. человек, в 2009 году - 52,4 тыс.
человек, в 2010 году - 54,2 тыс. человек;
доля выпускников учебных заведений
технического и профессионального,
послесреднего образования, получивших
повышенный уровень квалификации составит:
в 2008 году - 15,0 %; в 2009 году - 15,6 %;
в 2010 году - 16,6 %;
доля трудоустроенных выпускников учебных
заведений технического и профессионального
образования составит: в 2008 году - 75,0 %;
в 2009 году - 78,0 %; в 2010 году-80,0%;
обновление и модернизация содержания
образовательных программ технического и
профессионального образования с учетом
требований работодателей;
обеспечение учебных заведений
технического и профессионального
образования высококвалифицированными
инженерно-педагогическими кадрами;
решение вопросов дефицита
квалифицированной рабочей силы и замещения
иностранной рабочей силы казахстанскими
специалистами;
создание нормативной правовой базы
социальной ответственности бизнес-структур
за подготовку, переподготовку и повышение
квалификации работников технического и
обслуживающего труда;
баланс спроса рынка труда в
квалифицированной рабочей силе с рынком
образовательных услуг по подготовке кадров
технического и обслуживающего труда;
повышение продуктивной занятости среди
молодежи и снижение уровня безработицы.

2. Введение

Государственная программа развития технического и профессионального образования на 2008-2010 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с пунктом 106 Общенационального плана основных направлений (мероприятий) по реализации ежегодных 2005-2007 годов посланий Главы государства народу Казахстана и Программы Правительства Республики Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденного Указом Президента Республики Казахстан от 6 апреля 2007 года N 310 ; пунктом 79 Плана мероприятий по исполнению Общенационального плана основных направлений (мероприятий) по реализации ежегодных 2005 - 2007 годов посланий Главы государства народу Казахстана и Программы Правительства Республики Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 апреля 2007 года N 319 ; пунктом 49 Перечня действующих и разрабатываемых государственных и отраслевых (секторальных) программ на 2008-2010 годы Среднесрочного плана социально-экономического развития Республики Казахстан на 2008-2010 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 августа 2007 года N 753 .
Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран предопределяет приоритетные направления развития национальной системы технического и профессионального образования и необходимость проведения кардинальных преобразований, направленных на повышение качества профессиональной подготовки специалистов и решение стратегических задач стоящих перед экономикой страны.
Программа определяет основные направления, приоритеты, задачи и механизмы создания гибкой, доступной, непрерывно развивающейся и эффективной системы технического и профессионального образования.

3. Анализ современного состояния системы технического
и профессионального образования

Система технического и профессионального образования Казахстана в кризисные 90-е годы претерпела критические изменения в сторону сокращения сети учебных заведений, количества обучающихся, устарения материально-технической и учебно-методической базы.
Содержание образовательных программ технического и профессионального образования недостаточно ориентировано на подготовку обучающихся к компетентному выполнению производственных работ.
Выпускники учебных заведений технического и профессионального образования по уровням квалификации не соответствуют потребностям работодателей, условиям быстроизменяющихся технологий производства и рынка труда.
Неадекватность бюджетного финансирования не обеспечивает качество предоставляемых учебными заведениями технического и профессионального образования образовательных услуг.
В условиях, когда более 80 % экономики Казахстана находится в частном секторе отсутствие механизма его привлечения к подготовке кадров технического и обслуживающего труда является одним из основных факторов, препятствующих развитию технического и профессионального образования адекватно потребностям экономики и устранению тенденций зависимости от иностранной рабочей силы.
Неэффективность структуры управления системой технического и профессионального образования на местном уровне отрицательно сказывается на эффективности управления развитием трудовых ресурсов.
Остается низким престиж системы технического и профессионального образования среди молодежи, представителей бизнес-структур и общественности.
В целом система технического и профессионального образования стоит перед необходимостью коренной модернизации и является одним из приоритетных секторов, который по Декларации Организации Объединенных Наций отнесен к целям развития тысячелетия.
Систему технического и профессионального образования Республики Казахстан на 1 января 2007 года представляют 830 учебных заведений, в том числе 320 профессиональных школ (лицеев) и 510 колледжей с общим контингентом обучающихся 558,9 человек.
В сельской местности расположено 126 профессиональных школ (лицеев) и 126 - колледжей, в том числе 29 - сельскохозяйственного профиля.
Классификатор специальностей начального и среднего профессионального образования включает 677 специальностей. Разработаны и внедряются государственные общеобязательные стандарты образования по 610 профессиям и специальностям.
На первом этапе (2005-2007 годы) реализации Государственной программы развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы:
выделено 1,176 млн. тенге на укрепление материально-технической базы профессиональных школ, из них в 2005 и 2006 году выделено по 286,2 млн. тенге из республиканского, т.е. в среднем 917,0 тыс. тенге на одно учебное заведение и по 106,1 млн.т. из местного бюджетов, т.е. в среднем 340,0 тыс. тенге на одно учебное заведение, что, в целом, является недостаточным - в среднем по 1,25 млн. тенге на каждое учебное заведение;
выделены средства на создание и совершенствование 271 государственных общеобязательных стандартов профессионального образования по специальностям;
предусмотрено строительство за счет средств местного бюджета двух профессиональных школ: в Куланском районе Жамбылской области на 720 мест и в Камыстинском районе Костанайской области на 360 мест;
в целях формирования системы внешнего контроля качества профессиональной подготовки кадров создан Республиканский центр подтверждения и присвоения квалификации рабочих и специалистов;
подписаны "Меморандумы о взаимопонимании и стратегическом сотрудничестве" между национальными компаниями, акиматами и учебными заведениями, направленные на эффективное обеспечение отраслей квалифицированными кадрами технического и обслуживающего труда, а также сокращение численности привлекаемой иностранной рабочей силы.
Устойчивый и динамичный рост экономики республики, решение задач по вхождению Казахстана в число 50-ти конкурентоспособных стран требуют дальнейшего совершенствования технического и профессионального образования, подготовки новой генерации высококвалифицированных конкурентоспособных профессиональных кадров, соответствующих требованиям внутреннего и международного рынка труда.
В этих условиях возрастает роль и значение национальной системы подготовки, переподготовки и повышения квалификации работников квалифицированного труда, то есть системы развития человеческих ресурсов как критериев уровня общественного развития, экономической мощи и национальной безопасности страны.
Анализ мировых тенденций развития технического и профессионального образования позволяет отметить следующий позитивный опыт подготовки квалифицированных кадров технического и обслуживающего труда, который может быть адаптирован к условиям Республики Казахстан:
значительное повышение доступности технического и профессионального образования как способа решения проблем безработицы молодежи;
приоритетное финансирование подготовки кадров технического и обслуживающего труда, т.к. затраты на техническое и профессиональное образование дают значительно больший, по сравнению с другими уровнями образования, социальный и экономический эффект, к примеру расходы на 1 обучающегося составляют: в Австрии - 9 584 долларов США, в Израиле - 7 762 долларов США, в Нидерландах - 7 622 долларов США;
подготовка кадров адекватно потребности в рабочей силе, специалистах технического и обслуживающего труда, в частности в условиях устойчивого развития экономики она должна превышать подготовку специалистов с высшим образованием (в структуре занятого населения США, Японии, стран Европейского Союза специалисты, окончившие лицеи и колледжи, составляют до 60 %);
ранняя профессионализация молодежи через включение предметов профессионального обучения в программы общего среднего образования, позволяющее вооружить обучающихся базовыми техническими знаниями и компетенциями, необходимыми им в быстроменяющемся мире;
усиление интеграционных процессов в сфере профессионального образования и обучения для обеспечения конкурентоспособности экономики в условиях экономической глобализации (в странах Европейского Союза таким образом обеспечивается мобильность рабочей силы и ее конкурентоспособность, сравнимость квалификаций, получаемых гражданами разных стран, расширение возможности освоения квалификаций; признание квалификаций, полученных в ходе предыдущей трудовой деятельности;
обеспечение непрерывности обучения в течение всей жизни для предоставления максимальных возможностей профессиональной самореализации личности;
ориентированность содержания образовательных программ на компетенции, обеспечивающие конкурентное преимущество специалистов на рынке труда (наиболее развитые страны отличает гибкий высококвалифицированный рынок труда, для которого характерны сочетание разнообразных, постоянно совершенствующихся профессиональных умений и навыков, повышение профессиональной квалификации в течение всей трудовой жизни);
стимулирование работодателей постоянно вкладывать средства в развитие системы подготовки кадров технического и обслуживающего труда (к примеру, в развитых странах работодатели заинтересованы предоставлять достаточно высокооплачиваемые ученические места для прохождения обучающимися производственных практик, стажировок с последующим трудоустройством);
законодательное закрепление особенностей подготовки специалистов технического и обслуживающего труда с принятием самостоятельных законов о профессиональном образовании (законы о профессиональном образовании приняты в таких странах как: Германия, Франция, Польша, Финляндия, Нидерланды, Венгрия, Словения, Болгария, Украина, Молдова);
формирование независимых институциональных механизмов оценки качества обучения и аккредитации, которые позволяют централизованно регулировать и обеспечивать прозрачность системы профессионального образования (например, в Венгрии созданы Национальный регистр профессиональных квалификаций, Национальный центр оценки и сертификации, в Словении - Национальный центр по профобразованию, в Болгарии - Национальное агентство по вопросам квалификации, оценки и сертификации, контроля качества обучения, в Румынии - Национальный центр по развитию профессионального образования, в Эстонии - Национальный совет по профессиональному образованию взрослых, в Литве - Национальный совет по развитию профессионального образования).
Основными причинами неконкурентоспособности казахстанской системы технического и профессионального образования являются:
несовершенство нормативной правовой базы, отсутствие законодательной регламентации роли, социальной ответственности и заинтересованности бизнес-структур в подготовке кадров, в высоком качестве образовательных услуг;
недостаточность бюджетного финансирования, наличие явной диспропорции в финансировании технического и профессионального образования по сравнению с другими уровнями образования (ежегодно в пределах 6,4 % от общей суммы ассигнований системы образования, несмотря, на то, что в учебных заведениях технического и профессионального образования обучаются около 17 % всего контингента обучающихся в системе образования республики);
низкий уровень социальной поддержки обучающихся в профессиональных школах (выделяемые за счет местных бюджетов средства на организацию питания обучающихся профессиональных школ составляют в среднем 101 тенге в день или 3030 тенге в месяц; обучающимся профшкол не предусмотрена стипендия, в то время как студентам вузов выплачивается стипендия размером 6434 тенге в месяц);
недостаточный уровень гибкости и структурированности рынка труда, отсутствие качественного прогноза потребности экономики в специалистах.
В результате указанных причин в системе технического и профессионального образования отмечается ряд негативных тенденций:
1) сокращение количества профессиональных школ (лицеев) и колледжей, готовящих кадры по техническим и технологическим специальностям (с 1991 по 2000 годы уменьшение, соответственно, на 59 % и 28 %);

Сеть технического и профессионального образования

см. бумажный вариант

2) значительное сокращение или полное закрытие общежитий, что лишило сельскую молодежь возможности обучаться в городе и районных центрах;
3) уменьшение контингента обучающихся к концу 90-х годов в профшколах в 2,5 раза, в колледжах - в 2 раза, резкое уменьшение контингента обучающихся профессиональных школ, расположенных в сельской местности до среднего показателя 300 человек, при расчетном показателе 480-540 учебных мест сделало содержание основных фондов профессиональных школ и колледжей нерентабельным. В результате в ряде районов республики учебные заведения профессионального образования были приватизированы или закрыты;

Контингент учащихся учебных заведений технического
и профессионального образования

см. бумажный вариант

4) диспропорция в подготовке профессиональных кадров (в расчете на 10 тыс. человек населения количество обучающихся составляет: в колледжах 162 человека, в профессиональных школах - 66, в вузах - 439);
5) падение престижа получения профессий и специальностей технического и обслуживающего труда среди молодежи и населения в целом, снижение контингента обучающихся по техническим и технологическим специальностям соответственно в 2,5-3 раза. Только каждый четвертый обучается по ныне дефицитным техническим и технологичным специальностям, что явно недостаточно для удовлетворения текущих и перспективных потребностей экономики;
6) неудовлетворение спроса и потребностей работодателей (потребность в рабочей силе в целом и по регионам не удовлетворяется за счет отечественных трудовых ресурсов, отмечается рост численности привлекаемых на работу в Казахстан иностранных специалистов, значительную долю которых составляет технический и обслуживающий персонал; на рынке труда наблюдается постоянный спрос на такие рабочие профессии как: газоэлектросварщик, мастер сельскохозяйственного производства (фермер), слесарь сельхозтехники, слесарь-сантехник, мастер-отделочник строительных работ, дорожный строитель, монтажник стальных и железобетонных конструкций, крановщик, стропальщик, токарь широкого профиля, электромонтер, лифтер и др.;
7) несоответствие навыков и квалификаций, полученных в системе технического и профессионального образования навыкам и компетенциям, востребованным на рынке труда и самими обучающимися, так как: работодатель ожидает от выпускников системы технического и профессионального образования определенных технических навыков и компетентностей, а также способности адаптироваться и расти вместе с изменениями и развитием процессов на рабочем месте (около 80 % заявляемой организациями в органы занятости потребности составляют квалифицированные рабочие с навыками работы по европейским стандартам и технологиям, владеющие иностранными языками, имеющие опыт работы за рубежом и в международных компаниях для работы в сфере металлообрабатывающей, машиностроительной промышленности, строительства, здравоохранения и социальных услуг, образования, транспорта и связи); обучающийся ожидает получить технические навыки и компетентности, необходимые для определенных профессий, подкрепленные широкой базой знаний и умений, которые позволят выпускнику приспособиться к будущим изменениям на рабочем месте, а также изменять рабочее место и корректировать свой профессиональный профиль в соответствии с меняющимися требованиями рынка труда;
8) сокращение численности квалифицированного педагогического персонала (в системе технического и профессионального образования работают 41,0 тыс. педагогических работников, в т.ч. в колледжах - 29,2 тыс. чел., в профессиональных школах и лицеях - 11,8 тыс. чел); учебные заведения технического и профессионального образования постоянно испытывают недостаток в высококвалифицированных инженерно-педагогических работниках, что обусловлено низкой заработной платой мастера производственного обучения (12-19 тыс. тенге в месяц или в 4 раза меньше среднемесячной заработной платы квалифицированного рабочего на производстве); отсутствует система стажировки и повышения квалификации преподавателей специальных, технических дисциплин и мастеров производственного обучения; в учебных заведениях сохраняется устойчивая тенденция старения кадрового состава, отток наиболее квалифицированных и перспективных преподавателей на предприятия; замедлен приток молодых специалистов вследствие низкого уровня оплаты труда и низкого социального пакета педагогических работников технического и профессионального образования;
9) несоответствие содержания учебных планов и программ профессионального обучения требованиям работодателей, которое больше ориентировано на теорию, чем на практику, основано на приобретении специализированных навыков, не направлено на развитие компетенций; отсутствие учреждений, целенаправленно занимающихся научно-методическим и учебно-методическим обеспечением, организацией разработки учебных пособий, образовательных программ технического и профессионального образования; нет механизма вовлечения работодателей в разработку учебных планов и программ;
10) неразвитость учебно-методической и материально-технической базы технического и профессионального образования; объемы финансирования системы технического и профессионального образования не позволяют обновлять материально-техническую базу государственных профессиональных школ и колледжей, особенно учебно-производственных мастерских и учебных лабораторий. Подготовка работников технического и обслуживающего труда по всем специальностям ведется на физически и морально устаревшем оборудовании, не отвечающем новым технологиям производства. В настоящее время капитальному ремонту подлежат 122 зданий профшкол (45 %), текущему - 115 (42,1 %) зданий, необходимо 153 кабинета профессионального цикла, 146 - общеобразовательного цикла, 108 учебных лабораторий, 78 учебных мастерских, 33 столовых, 72 медпункта. Многие профессиональные школы, лицеи и колледжи, зарегистрированные в государственных реестрах как учебные заведения, готовящие специалистов для промышленности, сельского хозяйства, в реальности изменили профиль профессиональной подготовки;
11) значительный рост негосударственных учебных заведений с преобладанием подготовки кадров по специальностям непроизводственной сферы, не требующим больших затрат на создание и содержание учебной материальной базы. В 1996 году появилось 9 частных профессиональных школ и 11 колледжей, а в 2001 году - уже 37 профессиональных школ и 117 колледжей. На первое января 2007 года насчитывается 29 частных профшкол и 215 частных колледжей. В результате за последние годы наблюдается тенденция увеличения подготовки специалистов для сферы обслуживания, непроизводственного сектора.
Указанные проблемы являются комплексными, их решение требует принятия системных мер.

4. Цели и задачи Программы

Цель Программы - создание высокоэффективной, конкурентоспособной и доступной системы технического и профессионального образования, соответствующей потребностям общества и личности.
Основные задачи:
1) повышение качества и эффективности системы технического и профессионального образования;
2) модернизация и развитие инфраструктуры технического и профессионального образования;
3) научно-методическое и кадровое обеспечение системы технического и профессионального образования;
4) совершенствование системы управления и финансирования технического и профессионального образования;
5) развитие социального партнерства в подготовке кадров технического и обслуживающего труда;
6) обеспечение отраслей экономики квалифицированными и конкурентоспособными специалистами технического и обслуживающего труда;
7) совершенствование нормативного правового обеспечения системы технического и профессионального образования.

5. Основные направления и механизмы реализации Программы

Создание высокоэффективной национальной системы технического и профессионального образования является одним из основных факторов обеспечения устойчивого экономического роста страны, социальной стабильности казахстанского общества, механизмом поддержания устойчивой занятости, сдерживания процесса маргинализации молодежи.
В связи с этим возникает необходимость осуществления инновационных преобразований в системе технического и профессионального образования, внедрения новых образовательных и информационных технологий, повышения профессионализма и компетентности специалистов, занимающихся профессиональной подготовкой кадров.
В соответствии с задачами основными направлениями реализации Программы являются:

5.1. Повышение качества и эффективности системы технического
и профессионального образования

Высокое качество и эффективность системы технического и профессионального образования будут осуществляться через совершенствование, модернизацию структуры и содержания технического и профессионального образования в соответствии с международными квалификационными требованиями, включающие:
определение методологии и структуры обновления содержания образования на основе принципов интеграции общеобразовательной и профессиональной подготовки, увеличения удельного веса учебного времени на профессиональную подготовку, в том числе на производственную практику;
разработку классификатора специальностей и профессий в соответствии с потребностями рынка труда и приведение его в соответствие с Государственным классификатором занятий Республики Казахстан;
разработку перечня специальностей и профессий, учебных программ для получения профессионально-трудового обучения отдельными категориями обучающихся;
устранение перегрузки учебных планов непрофилирующими дисциплинами, с учетом необходимости их изучения для продолжения на последующих ступенях образования и профессиональной деятельности выпускника;
разработку интегрированных образовательных программ, направленных на формирование многоуровневой и многопрофильной подготовки специалистов технического и обслуживающего труда;
внедрение современных образовательных технологий обучения, в том числе кредитной, информационно-коммуникационной, способствующих формированию практических навыков, развитию навыков самостоятельной деятельности обучающихся и быстрой адаптации к изменяющимся потребностям общества и рынка труда;
рассмотрение вопроса разработки и внедрения учебных пособий и учебно-методических комплексов по специальным дисциплинам на государственном языке, интегрированных учебных программ по общеобразовательным предметам;
обеспечение преемственности образовательных программ, подготовки кадров по уровням квалификации и возможности продолжения обучения по родственным специальностям в высших учебных заведениях по программам с сокращенным сроком обучения.
Для обеспечения доступности, выборности траектории обучения, сроков обучения с учетом необходимой квалификации будут внедряться:
1) многоуровневые образовательные учебные программы технического и Профессионального образования в зависимости от содержания программы и уровня ожидаемой квалификации выпускников:
по массовым профессиям технического и обслуживающего труда с присвоением уровня установленной квалификации;
по более сложным (смежным) профессиям, специальностям, связанным с высокими технологиями с присвоением повышенного уровня квалификации;
по подготовке высококвалифицированных специалистов технического и обслуживающего труда с присвоением квалификации специалистов среднего звена по конкретной специальности;
2) профессиональные учебные программы послесреднего образования по подготовке специалистов среднего звена, обслуживающего и управленческого труда в области экономики, права, экологии, социологии, психологии, медицины, информационных технологий и инновационного менеджмента на базе среднего общего образования;
3) программы профессионально-трудового обучения по подготовке обучающихся умениям и навыкам выполнения несложных работ по массовым профессиям на базе основного среднего образования, реализуемые в учебных заведениях технического и профессионального образования, в учебных центрах профессионально-трудового обучения, предприятий и фирм;
4) программы профессиональной переподготовки (освоения новой специальности) и повышения квалификации кадров (расширения и углубления, ранее приобретенных профессиональных знаний на краткосрочных курсах), реализуемые с учетом потребностей рынка труда в учебных заведениях технического и профессионального образования, на предприятиях и фирмах, учебных центрах профессионального обучения.

5.2. Модернизация и развитие инфраструктуры технического
и профессионального образования

Инфраструктура технического и профессионального образования будет развиваться в соответствии с современными социально-экономическими условиями и требованиями производства за счет:
1) создания высших технических школ, реализующих интегрированные образовательные учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования с повышенным уровнем квалификации;
2) развития учебных центров профессионально-трудового обучения по несложным массовым профессиям технического и обслуживающего труда.
Подготовка квалифицированных кадров технического и обслуживающего труда будет осуществляться как на базе основного среднего образования (10 классов), так и на базе общего среднего образования (12 классов) в учебных центрах профессионально-трудового обучения, профессиональных лицеях, училищах, колледжах и высших технических школах.
В учебных центрах профессионально-трудового обучения могут быть реализованы учебные программы подготовки кадров по несложным, массовым профессиям, а также программы переподготовки и повышения квалификации работников технического и обслуживающего труда.
В профессиональных лицеях реализуются интегрированные учебные программы общего среднего образования и профессиональные учебные программы технического и профессионального образования.
В колледжах реализуются интегрированные учебные программы общего среднего образования и профессиональные учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования.
В высших технических школах реализуются интегрированные образовательные учебные программы технического и профессионального, послесреднего образования.

5.3. Научно-методическое и кадровое обеспечение системы технического
и профессионального образования

Научно-методическое и кадровое обеспечение системы технического и профессионального образования будут осуществляться путем:
обеспечения подготовки ежегодно 1000 специалистов по техническим направлениям в высших учебных заведениях за счет государственного заказа в целях удовлетворения потребности в преподавателях и мастерах производственного обучения;
создания системы повышения квалификации инженерно-педагогических работников организаций технического и профессионального образования;
разработки краткосрочных программ переподготовки и повышения квалификации преподавателей общетехнических и специальных дисциплин для расширения возможности получения ими педагогического образования;
внесения предложений по организации повышения квалификации и стажировки преподавателей и мастеров производственного обучения за рубежом ежегодно 100 человек, по приглашению 16 иностранных специалистов в качестве экспертов по разработке и внедрению новых образовательных программ и технологий обучения и привлечению ежегодно 120 зарубежных преподавателей английского языка;
привлечения высококвалифицированных специалистов крупных компаний и предприятий к педагогической деятельности в учебных заведениях технического и профессионального образования;
проведения опытно-экспериментальной работы по внедрению современных технологий профессионального обучения;
внесения предложений по разработке учебно-методических комплексов по новым профессиям и специальностям, подготовка по которым ранее не осуществлялась;
внесения предложений по организации выпуска научных, учебно-методических изданий и информационных бюллетеней в области профессионального обучения и подготовки кадров;
совершенствования профориентационной работы, направленной на повышение престижности и привлекательности обучения в учебных заведениях технического и профессионального образования;
пропаганды и создания позитивного образа человека труда, уважительного отношения общества к специалисту технического и обслуживающего труда;
поддержки детей из социально незащищенных семей в получении первоначальной профессии (специальности) в учебных заведениях технического и профессионального образования.

5.4. Совершенствование системы управления и финансирования технического
и профессионального образования

Управление и финансирование технического и профессионального образования будут реализованы через:
модернизацию региональных структур управления качеством технического и профессионального образования и подготовки кадров;
обеспечение эффективной координации и взаимодействия органов управления образованием республиканского, областного и районного уровней по вопросам реализации государственной политики в области развития трудовых ресурсов;
наделение Республиканского центра подтверждения и присвоения квалификации функциями научно-методического обеспечения системы технического и профессионального образования;
модернизацию системы аттестации руководящих и инженерно-педагогических кадров;
внедрение системы аккредитации программ и организаций технического и профессионального образования в соответствии с международной практикой;
обеспечение адекватности объема и многоканальности финансирования системы технического и профессионального образования.

5.5. Развитие социального партнерства в подготовке кадров технического
и обслуживающего труда

Обеспечение эффективного взаимодействия учебных заведений с работодателями и другими социальными партнерами предусматривает:
заключение меморандумов, соглашений о сотрудничестве в области подготовки кадров технического и обслуживающего труда между уполномоченным органом в области образования, акиматами и крупными компаниями, работодателями;
заключение трехсторонних договоров на подготовку кадров и трудоустройство выпускников между организациями технического и профессионального образования, работодателями и обучающимися;
создание консультационных советов (республиканского и региональных уровней) по вопросам развития технического и профессионального образования с участием работодателей;
внесение предложений по созданию Фонда поддержки и развития технического и профессионального образования;
участие социальных партнеров в финансировании микропроектов и программ по внедрению новых образовательных и информационных технологий обучения в отдельных учебных заведениях технического и профессионального образования на конкурсной основе;
формирование объемов и профильной структуры подготовки квалифицированных кадров и специалистов согласно потребностям населения и рынка труда.

5.6. Обеспечение отраслей экономики квалифицированными и конкурентоспособными
специалистами технического и обслуживающего труда

Потребность отраслей экономики в квалифицированных кадрах будет обеспечиваться путем:
широкого внедрения учебных программ профессионально-трудового обучения для отдельных категорий молодежи;
создания службы мониторинга, маркетинга, учебными заведениями технического и профессионального образования совместно с работодателями;
развития различных типов и видов учебных заведений по подготовке кадров по уровням квалификации образовательных программ, развитие системы внутрипроизводственного (внутрифирменного) обучения;
осуществления мониторинга трудоустройства выпускников организаций технического и профессионального образования.

5.7. Совершенствование нормативной правовой базы системы технического
и профессионального образования

Нормативная правовая база системы технического и профессионального образования будет совершенствоваться через проработку вопросов:
совершенствования системы оплаты труда инженерно-педагогических работников, мастеров производственного обучения;
создания правовой основы бронирования "первого" рабочего места для трудоустройства выпускников учебных заведений технического и профессионального образования на основе договора;
создания условий содействия развитию частного сектора технического и профессионального образования;
совершенствования квалификационных требований, предъявляемых при лицензировании образовательной деятельности организаций технического и профессионального образования.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Средства, предусмотренные в республиканском бюджете, прямые инвестиции с долевым участием различных заинтересованных сторон, средства фондов и международных организаций в виде грантов.
Финансовые затраты, связанные с реализацией Программы, составят 627,4 млн. тенге, в том числе:
в 2008 году - 208,0 млн. тенге, в 2009 году - 209,1 млн. тенге, в 2010 году - 210,3 млн. тенге.
Объемы финансирования республиканского бюджета будут уточнены при утверждении бюджета на финансовый год.

7. Ожидаемые результаты и индикаторы реализации Программы

За счет реализации Программы в 2008-2010 годах предусматривается: разработка 220 интегрированных образовательных программ, в том числе: в 2008 году - 74 единиц, в 2009 году - 73 единиц, в 2010 году - 73 единиц;
количество обучающихся в учебных заведениях технического и профессионального, послесреднего образования в расчете на 10 тыс. человек населения составить: в 2008 году - 367 человек, в 2009 году - 380 человек, в 2010 году - 390 человек;
выпуск квалифицированных кадров по специальностям технического и профессионального образования в 2008-2010 годах: всего - 502,2 тыс. человек, в том числе: в 2008 году - 154,8 тыс. человек, в 2009 году - 158,2 тыс. человек, в 2010 году - 189,2 тыс. человек;
из них по государственному образовательному заказу: всего - 157,8 тыс. человек, в том числе: в 2008 году - 51,2 тыс. человек, в 2009 году - 52,4 тыс. человек, в 2010 году - 54,2 тыс. человек;
доля выпускников учебных заведений технического и профессионального, послесреднего образования, получивших повышенный уровень квалификации составит: в 2008 году - 15,0 %; в 2009 году - 15,6 %; в 2010 году - 16,6 %;
доля трудоустроенных выпускников учебных заведений технического и профессионального образования составит: в 2008 году - 75,0 %; в 2009 году - 78,0 %; в 2010 году - 80,0 %;
обновление и модернизация содержания образовательных программ технического и профессионального образования с учетом требований работодателей;
обеспечение учебных заведений технического и профессионального образования высококвалифицированными инженерно-педагогическими кадрами;
решение вопросов дефицита квалифицированной рабочей силы и замещения иностранной рабочей силы казахстанскими специалистами;
создание нормативной правовой базы социальной ответственности бизнес-структур за подготовку, переподготовку и повышение квалификации работников технического и обслуживающего труда;
баланс спроса рынка труда в квалифицированной рабочей силе с возможностями рынка образовательных услуг по подготовке кадров технического и обслуживающего труда;
повышение продуктивной занятости среди молодежи и снижение уровня безработицы.
В целом, указанные меры будут способствовать развитию системы технического и профессионального образования, реализации принципа непрерывного образования "обучения на протяжении всей жизни", становлению новой конкурентоспособной генерации кадров, реализации стратегических направлений устойчивого социально-экономического развития страны и позволят снизить уровень безработицы в стране.
Выполнение Программы будет осуществляться в соответствии с планом мероприятий по ее реализации, утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан.