"Босқындар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 26 желтоқсандағы N 1275 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
"Босқындар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

жоба

Қазақстан Республикасының Заңы

Босқындар туралы

Осы Заң босқындардың құқықтық жағдайын, Қазақстан аумағында босқын мәртебесін берудің негіздемесі мен тәртібін айқындайды.

1-тарау. Негізгі ережелер

1-бап. Негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) босқындар - нәсілі, ұлты, діни нанымы, азаматтығы, белгілі бір әлеуметтік топқа қатыстылығы немесе саяси сенімі белгісі бойынша қудалау құрбаны болудың негізделген қаупіне орай, өзі азаматы болып табылатын елден тыс жерде жүрген және өз елінің қорғауын пайдалана алмайтын немесе осындай қауіп салдарынан мұндай қорғауды пайдаланғысы келмейтін, өзінің тұрғылықты тұратын елінен тыс жерде жүрген, еліне қайта алмайтын немесе сол қауіп салдарынан қайтқысы келмейтін, азаматтығы жоқ тұлғалар;
2) қауіпсіз үшінші ел - баспана іздеген тұлғаның Қазақстан Республикасына келгенге дейін уақытша болған, тиімді қорғау тетіктеріне және босқын мәртебесін анықтауға қол жетімділік берілуі мүмкін немесе берілген ел;
3) баспана іздеген тұлға - босқын мәртебесін беру туралы оның қолдаухаты бойынша Қазақстан Республикасының уәкілетті органы түпкілікті шешім қабылдағанға дейін Қазақстан Республикасынан баспана алуға тілек білдірген шетелдік немесе азаматтығы жоқ тұлға;
4) баспана іздеген тұлғаның куәлігі - уәкілетті орган берген, босқын мәртебесін беру туралы қолдаухаттың тіркелгендігін растайтын құжат;
5) шығу елі - шетелдіктің азаматтық алған немесе азаматтығы жоқ тұлғаның тұрақты тұратын елі;
6) босқын куәлігі - уәкілетті орган беретін, босқынның жеке басын куәландыратын және Қазақстан Республикасындағы мәртебесін растайтын құжат;
7) жол жүру құжаты - босқынға Қазақстан Республикасынан тыс жерде жүріп-тұруы үшін берілетін құжат, оның нысанын уәкілетті орган белгілейді;
8) уәкілетті орган - босқындар мәселелері жөніндегі қатынастарды реттеу саласындағы басқаруды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының мемлекеттік органы.

2-бап. Реттеу аясы

1. Осы Заң шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғаларға баспана беру және босқын мәртебесін беру жөніндегі қатынастарды реттейді.
2. Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағында саяси баспана берумен байланысты қатынастарға қолданылмайды.

3-бап. Қазақстан Республикасының босқындар туралы
заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының босқындар туралы заңнамасы Қазақстан Республикасы Конституциясына негізделеді және осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда осы Заңда көзделгеннен өзгеше ережелер белгіленсе, онда халықаралық шарттың ережелері қолданылады.

4-бап. Негізгі қағидаттар

Босқындар туралы заңнаманы реттеудің негізгі қағидаттары:
1) баспана іздеуші тұлғалар мен босқындарды осы Заңда белгіленген шарттар мен рәсімдерге сәйкес баспана алу құқығымен қамтамасыз ету;
2) нәсілдік белгісіне, ұлтына, азаматтығына, діни нанымына, саяси көзқарасына және/немесе әлеуметтік шығу тегіне қарай кемсітуге жол бермеу;
3) баспана іздеген тұлғалар және босқындар туралы ақпараттың құпиялылығы;
4) баспана іздеген тұлғалар мен босқындардың отбасы бірлігін және ажырап кеткен отбасылардың қайта қосылуын қолдау;
5) Қазақстан Республикасында ата-анасының немесе өзге де заңды екілдерінің ілесуінсіз жүрген босқын балалардың құқықтарын бала құқығы туралы Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес қорғау болып табылады.

2-тарау. Босқындар мәселелері жөніндегі қатынастар
саласындағы мемлекеттік реттеу

5-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыреті

Қазақстан Республикасының Үкіметі:
1) босқындар мәселелері жөніндегі мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді, оларды жүзеге асыруды ұйымдастырады;
2) босқындар мәселелері жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді өз құзыреті шегінде қабылдайды;
3) Қазақстан Республикасының Конституциясына , заңдарына және Қазақстан Республикасы Президентінің актілеріне сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асырады.

6-бап. Уәкілетті органның құзыреті

Босқындар істері жөніндегі уәкілетті орган:
1) босқындар мәселелері жөніндегі нормативтік құқықтық актілерді өз құзыреті шегінде әзірлейді, бекітеді;
2) босқындар мәселелері жөніндегі халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады;
3) босқындар мәселелері жөніндегі бағдарламалық құжаттарды әзірлейді;
4) босқындар мәселелері жөніндегі жұмысты үйлестіреді;
5) босқындар мәселелері жөніндегі бағдарламалар мен нормативтік құқықтық актілерді іске асырады;
6) босқындар туралы заңнаманың сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
7) баспана іздеуші тұлғалардың қолдаухаттарын тіркеуді, сондай-ақ баспана іздеуші тұлғалар мен босқындарды есепке алуды жүзеге асырады;
8) баспана іздеуші тұлғаның куәлігін береді;
9) босқын мәртебесін беру, ұзарту және одан айыру рәсімдерін жүзеге асырады;
10) босқын куәлігін және жол жүру құжатын ресімдеуді және оларды беруді жүзеге асырады;
11) босқындардың тізімін қалыптастырады және оны ай сайын ұлттық қауіпсіздік пен ішкі істер мәселелері жөніндегі уәкілетті органдарға жібереді;
12) Қазақстан Республикасының заңдарына, Президенттің және Үкіметтің актілеріне сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асырады.

7-бап. Қазақстан Республикасының өзге де мемлекеттік
органдарының құзыреті

1. Сыртқы саясат қызметті жүзеге асыратын уәкілетті орган:
1) шетелдік мемлекеттер мен босқындар мәселелері жөніндегі халықаралық ұйымдармен қатынастарда Қазақстан Республикасының атынан өкілдік етеді;
2) Қазақстан Республикасының босқындар мәселелері жөніндегі халықаралық саясат стратегияларын іске асырады;
3) Қазақстан Республикасының босқындар мәселелері жөніндегі халықаралық ұйымдармен қарым-қатынасы мәселелері бойынша ұсыныстар мен ұсынымдарды Қазақстан Республикасының Президентіне, Парламентіне және Үкіметіне белгіленген тәртіппен ұсынады;
4) Қазақстан Республикасының босқындар мәселелері жөніндегі халықаралық ұйымдардың, конференциялардың, кеңестер мен форумдардың қызметіне және босқындардың құқықтарын қорғау жөніндегі халықаралық акцияларға қатысуын қамтамасыз етеді;
5) Қазақстан Республикасының заңдарына, Президенттің және Үкіметтің актілеріне сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асырады.
2. Ішкі істер органдары:
1) босқындар мәселесі жөніндегі мемлекеттік саясатты өз құзыреті шегінде іске асырады;
2) босқындардың құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз етеді;
3) заңды күшіне енген сот шешімдерін орындау үшін баспана іздеген тұлғалар мен босқындарды елден шығарып жіберуді жүзеге асырады;
4) босқындарды тіркеуді жүзеге асырады;
5) ұлттық қауіпсіздік мәселелері жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған, шекара бұзушыларды шекарада іздеу, Қазақстан Республикасының аумағына қарулы басқыншылықты немесе шекаралас мемлекеттің азаматтары жаппай өтуін тойтарған уақытта, шекаралас аймақта (жолақта) орналасқан жердегі жекелеген учаскелерге немесе нысандарға баспана іздеуші тұлғалар мен босқындардың жіберілуін уақытша шектейді немесе жіберуге тыйым салады;
6) Қазақстан Республикасының заңдарына, Президенттің және Үкіметтің актілеріне сәйкес өзге де функцияларды жүзеге асырады.
3. Қазақстан Республикасының басқа да мемлекеттік органдар босқындар мәселесі қатынастары саласындағы реттеуді Қазақстан Республикасы заңдарында, Президенттің және Үкіметтің актілерінде белгіленген құзыреттер шегінде жүзеге асырады.

3-тарау. Босқындар мен баспана іздеуші тұлғалардың
негізгі құқықтары мен міндеттері

8-бап. Босқындардың құқықтары мен міндеттері

1. Босқындардың:
1) баспанаға;
2) тиісті органдардың жәрдемімен шығу елінде тұратын туысқандары мен сонда қалған мүлкі туралы ақпарат алуға;
3) уәкілетті органның босқын мәртебесін ұзарту, одан айыру мәселелері жөніндегі шешіміне шағым жасауға;
4) шығу еліне өз еркімен қайтуға немесе кез келген үшінші елге қоныс аударуға;
5) Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес медициналық қызметтің көрсетілуіне;
6) Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес еңбек етуге және кәсіпкерлік қызметпен айналысуға;
7) мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер мен құқықтарын сот арқылы қорғауға;
8) өзімен бірге әкелген, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
аумағында заңды жиған мүлікті, қоныстануына құқық берілген басқа елге
әкетуге;
9) босқын куәлігін және босқынның жол жүру құжатын алуға құқығы бар.
Сондай-ақ, босқындар Қазақстан Республикасы заңнамасында шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалар үшін көзделген өзге де құқықтарды пайдаланады.
2. Босқындар:
1) Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтауға;
2) Қазақстан Республикасының аумағынан кету ниеті туралы уәкілетті органға хабарлауға;
3) Қазақстан Республикасының аумағында тұратын орнын ауыстырған кезде, уәкілетті органнан есептен және ішкі істер органдарынан тіркеуден шығуға және жаңа орынға келген күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде тиісінше есепке тұруға және тіркелуге;
4) Қазақстан Республикасы заңнамасында шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдар үшін көзделген өзге де міндеттерді орындауға міндетті.

9-бап. Баспана іздеуші тұлғалардың құқықтары мен
міндеттері

1. Баспана іздеуші тұлға:
1) аудармашының ақысыз қызметін алуға және босқын мәртебесін берудің тәртібі туралы, өзінің құқықтары мен міндеттері туралы ақпарат алуға;
2) Қазақстан Республикасының консулдық мекемелері арқылы Қазақстан Республикасында босқын мәртебесін беру туралы қолдаухат беруге;
3) босқын мәртебесін беру туралы қолдаухатын қайтарып алуға;
4) уәкілетті органның босқын мәртебесін беру мәселесі жөніндегі шешіміне шағым жасауға;
5) шағымдану кезеңін қоса алғанда, оның өтініші бойынша, түпкілікті шешім шыққанға дейін Қазақстан Республикасының аумағында болуға құқылы.
Баспана іздеуші тұлғалар осы Заңның 8-бабы 1-тармағының 4)-7) тармақшаларында көзделген құқықтарды және шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалар үшін көзделген Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де құқықтарды пайдаланады.
2. Баспана іздеуші тұлға:
1) босқын мәртебесін беру туралы шешім қабылдау үшін қажетті дұрыс деректерді хабарлауға;
2) Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасына сәйкес медициналық тексеруден өтуге;
3) осы Заңның 8-бабы 2-тармағының 1)-3)тармақшаларында көзделген міндеттемелерді және шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалар үшін көзделген өзге де міндеттемелерді орындауға міндетті.

4-тарау. Қазақстан Республикасында босқын
мәртебесін берудің тәртібі

10-бап. Қазақстан Республикасында босқын мәртебесін беру
туралы қолдаухатты берудің және тіркеудің тәртібі

1. Баспана іздеуші тұлға Қазақстан Республикасының аумағына келген соң немесе Қазақстан Республикасының аумағында жүрген тұлға саяси нәсілі, ұлты, діни нанымы, азаматтығы, белгілі бір әлеуметтік топқа қатыстылығы немесе саяси сенімі белгісі бойынша қудалау құрбаны болу мән-жайларының туындағаны туралы білген сәттен бастап бес күнтізбелік күн ішінде, босқын мәртебесін беру туралы жазбаша қолдаухатпен өзі немесе осыған уәкілеттік берілген өкілі арқылы өтінішпен өзінің келген жері бойынша уәкілетті органға бара алады.
2. Қазақстан Республикасында босқын мәртебесін беру туралы қолдаухатты тіркеген күні баспана іздеуші тұлғаға баспана іздеуші тұлғаның куәлігі және оның қолдаухаты бойынша шешім қабылданғанға дейінгі мерзімге ішкі істер органдарында тіркеу үшін уәкілетті органның жолдамасы беріледі.
Баспана іздеуші тұлға жолдаманы алғаннан кейін ішкі істер органдарында бес жұмыс күні ішінде тіркелуі керек.
3. Қазақстан Республикасының аумағына заңсыз кіргені немесе болғаны үшін ұсталған тұлғалар баспана алу ниетін білдірген жағдайларда, құзыретті органдар ұсталу сәтінен бастап бір күннің ішінде уәкілетті органға хабарлайды.
Уәкілетті орган екі күн ішінде баспана іздеуші тұлғаларды уақытша ұстау орнына олардың келу мән-жайларын анықтау және босқын мәртебесін беру туралы қолдаухатты тіркеу үшін өкілдерін жібереді.
4. Баспана іздеуші тұлғаның куәлігі мен тіркеу жолдамасының нысандарын уәкілетті орган айқындайды.

11-бап. Босқын мәртебесін беру

1. Босқын мәртебесін беру туралы шешімді уәкілетті орган босқын мәртебесін беру туралы қолдаухат тіркелген күннен бастап үш ай ішінде қабылдайды.
Егер тұлғаны немесе тексеруді талап ететін фактілерді сәйкестендіру аяқталмаған болса, түпкілікті шешім шығару олар анықталғанға дейін, бірақ бір жылдан аспайтын мерзімге шегеріледі.
2. Босқын мәртебесі бір жыл мерзімге беріледі. Уәкілетті орган шешім қабылданған күннен бастап бес жұмыс күнінен кешіктірмей босқын мәртебесі берілген тұлғаға босқын куәлігін береді.
3. Егер баспана іздеуші тұлғаға босқын мәртебесін беруден бас тартылған жағдайда, уәкілетті орган бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде бас тартудың себептерін көрсетіп және қабылданған шешімге шағым жасаудың тәртібін түсіндіріп шешімнің кешірмесін баспана іздеуші тұлғаға тапсырады немесе жібереді.
4. Босқын мәртебесін берудің тәртібін және оны ұзартуды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

12-бап. Баспана іздеуші тұлғаға босқын мәртебесін беруден
бас тарту үшін негіздемелер

1. Баспана іздеген тұлғаға босқын мәртебесін беруден бас тарту үшін мынадай мән-жайлар негіздеме болып табылады:
1) тұлғаның нәсілі, ұлты, діни нанымы, азаматтығы, белгілі бір әлеуметтік топқа қатыстылығы немесе саяси сенімі белгісі бойынша қудалау құрбанына айналу мүмкіндігі негізделген қауіптің болмауы;
2) егер тұлға өзі туралы және Қазақстан Республикасының аумағына келу мән-жайлары туралы хабарлаудан бас тартса не қасақана жалған мәліметтерді хабарласа;
3) тұлғаның, өзі оның қорғауын пайдалана алатын үшінші мемлекеттің азаматтығы болуы;
4) егер тұлға қауіпсіз үшінші елдің аумағынан тікелей келсе;
5) егер осы тұлғаға қатысты, өзі азаматы болып табылатын елде не шығу еліндегі лаңкестік, діни-экстремистік, сондай-ақ тыйым салынған діни ұйымдардың қызметіне қатысады не қатысты деп болжауға дәлелді негіздемелер болса;
6) егер осы тұлғаға қатысты бейбітшілікке қарсы, әскери қылмыс немесе адамзатқа қарсы қылмыс жасады деген дәлелді негіздер болса, осы қылмыстарға қатысты шара қолдану мақсатында жасалған халықаралық актілерде бұл әрекеттерге анықтама берілген болса;
7) егер осы тұлғаға қатысты ол, Қазақстан Республикасының аумағына келгенге дейін одан тыс жерлерде саяси емес сипаттағы аса ауыр қылмыс жасады деп болжам жасауға дәлелді негіздемелер болса;
8) егер осы тұлғаға қатысты, ол Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаты мен қағидаттарына қайшы келетін әрекеттердің жасалуына кінәлі деген дәлелді негіздемелер болса;
9) егер осы тұлға Біріккен Ұлттар Ұйымының босқындар істері жөніндегі Жоғарғы комиссарының басқармасынан басқа, Біріккен Ұлттар Ұйымының органдары немесе мекемелерінің қорғауын немесе көмегін пайдаланатын болса.

13-бап. Тұлғаны босқын мәртебесінен айыру

Тұлға:
1) өзі туралы-қасақана жалған-мәліметтер-хабарласа не босқын деп тануға негіз болған жалған құжаттар ұсынса;
2) бейбітшілікке қарсы қылмыс, әскери қылмыс және адамзатқа қарсы қылмыс жасағаны үшін сотталған болса, соған ұқсас қылмыстарға шара қолдану мақсатында жасалған халықаралық шарттарда бұл әрекеттерге анықтама берілген болса;
3) Қазақстан Республикасының аумағына келгенге дейін одан тыс жерлерде саяси емес сипаттағы аса ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталған болса;
4) Біріккен Ұлттар Ұйымының мақсаты мен қағидаттарына қайшы келетін әрекеттер жасағаны үшін сотталған болса, босқын мәртебесінен айырылады.

14-бап. Босқын мәртебесін тоқтату

1. Егер тұлға:
1) Қазақстан Республикасының немесе өзге мемлекеттің азаматтығын алса және өзі азаматы болған мемлекеттің қорғауын пайдаланса;
2) бұдан әрі өзі азаматы болып табылатын елдің қорғауын пайдаланудан бас тарта алмайтын болса, не өзін босқын деп тануға негіз болған мән-жайлар тоқтатылса;
3) өзінің азаматтығын жоғалтқан бола отырып, оны өз еркімен қайта қабылдаса;
4) бұрын өзі азаматы болған елдің қорғауын өз еркімен қайтадан пайдаланса;
5) босқын мәртебесін беруге негіздеменің тоқтатылғандықтан, шығу еліне қайтып оралуға ниет білдірсе;
6) қудалау қаупіне байланысты тастап шыққан немесе кетіп қалған еліне өз еркімен қайта оралса;
7) Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге тұрақты тұруға кетсе,
босқын мәртебесі тоқтатылады.
2. Босқын мәртебесі ұзартылмаса, оның мерзімі біткеннен кейін
тоқтатылады.

15-бап. Босқын мәртебесін ұзартудың тәртібі

Шығу елінде босқын мәртебесін беруге негіз болған бұрынғы мән-жайлар сақталған кезде, уәкілетті орган босқын мәртебесінің мерзімін бір жылға және көрсетілген мерзім аяқталғанға дейін бір ай бұрын босқын берген өтініштің негізінде әрбір келесі жылға ұзартып отырады.

16-бап. Уәкілетті органның шешімдеріне шағымданудың
тәртібі

1. Уәкілетті органның босқын мәртебесін беруден бас тарту немесе босқын мәртебесінен айыру туралы шешімдері жоғары тұратын уәкілетті органға немесе сотқа Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген тәртіпте шағымдалуы мүмкін.

5-тарау. Арнайы ережелер

17-бап. Босқын отбасының кейін келген мүшелеріне баспана
беру

1. Қазақстан Республикасының аумағына Қазақстан Республикасында босқын мәртебесін алған немесе баспана іздеуші тұлғадан кейін келген тұлғаның ері (зайыбы) және кәмелетке толмаған балалары отбасын біріктіру мақсатында қолдаухат берген кезде, уәкілетті органға олардың отбасылық қатынастарын растайтын дәлелдемелерді және/немесе құжаттарды ұсынуға тиісті.
2. Отбасының бірлігі ажырасу немесе босқынның өлімі салдарынан бұзылған кезде, оның отбасы мүшелерінің босқын мәртебесі оған босқын мәртебесін беру туралы шешімнің қолданылу мерзіміне сақталады.

18-бап. Баспана іздеуші балаларды және ата-анасына немесе
заңды өкілдерінің ілесуінсіз келген босқын
балаларды қорғау

1. Отбасына қосылғанға дейін немесе ата-анасын немесе отбасының басқа мүшелерін табу мүмкін болмаған жағдайларда баспана іздеуші балалар мен босқын балаларға, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, Қазақстан Республикасында ата-анасының қамқорлығынсыз қалған кез келген басқа балаларға жасалатын қамқорлық көрсетіледі.
2. Қазақстан Республикасының аумағына ата-анасына немесе заңды екілдерінің ілесуінсіз келген босқын балаларға босқын куәлігі беріледі.

19-бап. Қазақстан Республикасының азаматтығын алу

Босқындар Қазақстан Республикасының азаматтығына Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы заңнамасына сәйкес қабылданады.

20-бап. Баспана іздеуші тұлғаларды және олардың отбасы
мүшелерін қоныстандыру

1. Баспана іздеуші тұлғалардың жаппай ағылып келуі кезінде төтенше жағдай жарияланған жағдайда, уақытша қоныстандыру пункттерін құру үшін табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар саласындағы уәкілетті органның, сондай-ақ мемлекеттік материалдық резервтің күштері мен құралдары тартылады:
2. Баспана іздеуші тұлғалардың жаппай ағылып келуі кезінде уақытша қоныстандыру пункттері Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешіміне сәйкес құрылылады.

21-бап. Қайтару және шығарып жіберу

1. Баспана іздеген тұлғалар мен босқындар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес босқын мәртебесін беруден бас тарту немесе ұзарту, босқын мәртебесінен айыру туралы уәкілетті органның немесе соттың шешімдері қабылданған күннен бастап бір айдың ішінде өзінің отбасы мүшелерімен бірге Қазақстан Республикасының аумағын өз еркімен тастап шығуға міндетті.
2. Баспана іздеген тұлғалар мен босқындар Қазақстан Республикасының аумағын өз еркімен тастап шығудан бас тартқан жағдайда, ішкі істер органдары оларды мәжбүрлеп шығарып жіберуді Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес және соттың заңды күшіне енген шешімдерін орындау үшін жүргізеді.
Баспана іздеуші тұлғалар мен босқындарды олардың өмірлеріне немесе бостандығына нәсілі, діни нанымы, ұлты, азаматтығы, белгілі бір әлеуметтік топқа қатыстылығы немесе саяси сенімі белгісі бойынша қауіп төніп тұрған елдің шекарасына шығарып жіберуге немесе қайтаруға тыйым салынады.

22-бап. Қаржылық қамтамасыз ету

Қазақстан Республикасында босқындармен байланысты шығыстарды қаржыландыру бюджет қаражаты есебінен және Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де көздерден жүзеге асырылады.

6-тарау. Қорытынды ережелер

23-бап. Осы Заңды бұзушылық үшін жауапкершілік

Осы Заңды бұзушылық Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жауапкершілікке әкеп соқтырады.
Баспана іздеуші тұлғалар мен босқындар Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапкершілікке әкеп соқтыратын құқық бұзушылықтар жасаған кезде, олар шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалармен бірдей жауапкершілікке тартылады.

24-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізудің тәртібі

Осы Заң 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О проекте Закона Республики Казахстан "О беженцах"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 декабря 2008 года N 1275

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "О беженцах".

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

проект

Закон Республики Казахстан

О беженцах

Настоящий Закон определяет правовое положение беженцев, основания и порядок присвоения статуса беженца на территории Республики Казахстан.

Глава 1. Основные положения

Статья 1. Основные понятия

В настоящем Законе используются следующие понятия:
1) беженцы - иностранцы, которые в силу обоснованных опасений стать жертвой преследований по признаку расы, национальности, вероисповедания, гражданства, принадлежности к определенной социальной группе или политическим убеждениям находятся вне страны своей гражданской принадлежности и не могут пользоваться защитой своей страны или не желают пользоваться такой защитой вследствие таких опасений, или лица без гражданства, находящиеся вне страны своего постоянного местожительства, которые не могут или не желают вернуться в нее вследствие этих опасений;
2) безопасная третья страна - страна, в которой лицо, ищущее убежище, временно находилось до прибытия в Республику Казахстан и где ему может быть предоставлен или был предоставлен доступ к эффективным механизмам защиты и определения статуса беженца;
3) лицо, ищущее убежище - иностранец или лицо без гражданства, изъявившее желание обратиться за убежищем в Республике Казахстан до принятия уполномоченным органом Республики Казахстан окончательного решения по его ходатайству о присвоении статуса беженца;
4) свидетельство лица, ищущего убежище - документ, выдаваемый уполномоченным органом, подтверждающий регистрацию ходатайства о присвоении статуса беженца;
5) страна происхождения - страна гражданства иностранца или постоянного проживания лица без гражданства;
6) удостоверение беженца - документ, выдаваемый уполномоченным органом, удостоверяющий личность и подтверждающий статус беженца в Республике Казахстан;
7) проездной документ - документ, выдаваемый беженцам для передвижения за пределами территории Республики Казахстан, форма которого устанавливается уполномоченным органом;
8) уполномоченный орган - государственный орган Республики Казахстан, осуществляющий руководство в сфере регулирования отношений по вопросам беженцев.

Статья 2. Сфера регулирования

1. Настоящий Закон регулирует отношения по предоставлению убежища иностранцам и лицам без гражданства и присвоению статуса беженца.
2. Настоящий Закон не распространяется на отношения, связанные с предоставлением политического убежища на территории Республики Казахстан.

Статья 3. Законодательство Республики Казахстан о беженцах

1. Законодательство Республики Казахстан о беженцах основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.
2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые предусмотрены настоящим Законом, то применяются правила международного договора.

Статья 4. Основные принципы

Основными принципами регулирования законодательства о беженцах являются:
1) обеспечение лиц, ищущих убежище, и беженцев правом на убежище в соответствии с условиями и процедурами, установленными в настоящем Законе;
2) недопустимость дискриминации по признаку расы, национальности, гражданства, вероисповедания, политических убеждений и/или социального происхождения;
3) конфиденциальность информации о лицах, ищущих убежище, и беженцах;
4) поддержание единства семьи и воссоединения разлученных семей лиц, ищущих убежище, и беженцев;
5) защита прав детей-беженцев, находящихся в Республике Казахстан без сопровождения родителей или иных законных представителей в соответствии с законодательством Республики Казахстан о правах ребенка.

Глава 2. Государственное регулирование в сфере
отношений по вопросам беженцев

Статья 5. Компетенция Правительства Республики Казахстан

Правительство Республики Казахстан:
1) разрабатывает основные направления государственной политики по вопросам беженцев;
2) принимает нормативные правовые акты по вопросам беженцев в пределах своей компетенции;
3) осуществляет иные функции в соответствии с Конституцией , законами и актами Президента Республики Казахстан.

Статья 6. Компетенция уполномоченного органа

Уполномоченный орган:
1) разрабатывает, утверждает в пределах своей компетенции нормативные правовые акты по вопросам беженцев;
2) осуществляет международное сотрудничество по вопросам беженцев;
3) разрабатывает программные документы по вопросам беженцев;
4) координирует работу по вопросам беженцев;
5) реализует программы и нормативные правовые акты по вопросам беженцев;
6) осуществляет государственный контроль за соблюдением законодательства о беженцах;
7) осуществляет регистрацию ходатайств лиц, ищущих убежище, а также учет лиц, ищущих убежище, и беженцев;
8) выдает свидетельство лица, ищущего убежище;
9) осуществляет процедуры присвоения, продления и лишения статуса беженца;
10) осуществляет оформление и выдачу удостоверения беженца и проездного документа;
11) формирует и ежемесячно направляет списки беженцев в уполномоченные органы по вопросам национальной безопасности и внутренних дел;
12) осуществляет иные функции в соответствии с законами, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.

Статья 7. Компетенция иных государственных
органов Республики Казахстан

1. Уполномоченный орган, осуществляющий внешнеполитическую деятельность:
1) представляет Республику Казахстан в сношениях с иностранными государствами и международными организациями по вопросам беженцев;
2) реализует стратегии международной политики Республики Казахстан по вопросам беженцев;
3) представляет в установленном законодательством порядке Президенту, Парламенту и Правительству Республики Казахстан предложения рекомендации по вопросам отношений Республики Казахстан с международными организациями по делам беженцев;
4) обеспечивает участие Республики Казахстан в деятельности международных организаций, конференций, совещаний, форумов по вопросам беженцев и международных акциях по защите прав беженцев;
5) осуществляет иные функции в соответствии с законами, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.
2. Органы внутренних дел:
1) реализуют в пределах своей компетенции государственную политику по вопросам беженцев;
2) обеспечивают соблюдение прав и законных интересов беженцев;
3) осуществляют выдворение лиц, ищущих убежище, и беженцев во исполнение вступивших в законную силу решений суда;
4) осуществляют регистрацию беженцев;
5) по представлению уполномоченного органа по вопросам национальной безопасности временно ограничивают или запрещают доступ лиц, ищущих убежища, и беженцев на отдельные участки местности или объекты, расположенные в пограничной зоне (полосе), во время возникших чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, пограничного поиска нарушителей границы, отражения вооруженного вторжения или массовых переходов граждан сопредельного государства на территорию Республики Казахстан;
6) осуществляет иные функции в соответствии с законами, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.
3. Государственные органы Республики Казахстан осуществляют регулирование в сфере отношений по вопросам беженцев в пределах компетенции, установленной законами, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.

Глава 3. Основные права и обязанности беженцев и лиц,
ищущих убежище в Республике Казахстан

Статья 8. Права и обязанности беженцев

1. Беженцы имеют право на:
1) убежище;
2) получение при содействии соответствующих органов информации о родственниках, проживающих в стране происхождения, и об оставленном там имуществе;
3) обжалование решения уполномоченного органа по вопросам продления, лишения статуса беженца;
4) добровольное возвращение в страну происхождения или переезд в любую третью страну;
5) медицинское обслуживание в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения;
6) труд и предпринимательскую деятельность в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
7) судебную защиту имущественных и личных неимущественных благ и прав;
8) вывоз привезенного с собой, а также законно нажитого им на территории Республики Казахстан имущества в другую страну, в которую ему предоставлено право въезда для поселения;
9) получение удостоверения беженца и проездного документа беженца.
Беженцы также пользуются иными правами, предусмотренными законодательством Республики Казахстан для иностранцев и лиц без гражданства.
2. Беженцы обязаны:
1) соблюдать законодательство Республики Казахстан;
2) сообщать в уполномоченный орган о намерении выехать за пределы территории Республики Казахстан;
3) при перемене места жительства на территории Республики Казахстан сниматься с учета в уполномоченном органе и с регистрации в органах внутренних дел и в течение пяти рабочих дней со дня прибытия на новое место встать соответственно на учет и зарегистрироваться;
4) выполнять иные обязательства, предусмотренные законодательством Республики Казахстан для иностранцев и лиц без гражданства.

Статья 9. Права и обязанности лиц, ищущих убежище

1. Лица, ищущие убежище, имеют право на:
1) получение бесплатных услуг переводчика и получение информации о порядке присвоения статуса беженца, о своих правах и обязанностях;
2) обращение с ходатайством о присвоении статуса беженца в Республике Казахстан через консульские учреждения Республики Казахстан;
3) отзыв ходатайства о присвоении статуса беженца;
4) обжалование решения уполномоченного органа по вопросу присвоения статуса беженца;
5) нахождение на территории Республики Казахстан до окончательного вынесения решения по его ходатайству, включая стадию обжалования.
Лица, ищущие убежище, также пользуются правами, предусмотренными подпунктами 4)-7) пункта 1 статьи 8 настоящего Закона и иными правами, предусмотренными законодательством Республики Казахстан для иностранцев и лиц без гражданства.
2. Лица, ищущие убежище, обязаны:
1) сообщать достоверные сведения, необходимые для принятия решения о присвоении статуса беженца;
2) проходить медицинский осмотр в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения;
3) выполнять обязательства, предусмотренные подпунктами 1) и 3) пункта 2 статьи 8 настоящего Закона и иные обязательства, предусмотренные законодательством Республики Казахстан для иностранцев и лиц без гражданства.

Глава 4. Порядок присвоения статуса беженца
в Республике Казахстан

Статья 10. Порядок подачи и регистрации ходатайства
о присвоении статуса беженца в Республике
Казахстан

1. Лицо, ищущее убежища, в течение пяти календарных дней по прибытии на территорию Республики Казахстан, или с момента, когда оно, находясь на территории Республики Казахстан, узнало о возникновении обстоятельств стать жертвой преследований по признаку расы, национальности, вероисповедания, гражданства, принадлежности к определенной социальной группе или политическим убеждениям, может обратиться лично или через уполномоченного на то представителя с письменным ходатайством о присвоении статуса беженца по месту своего пребывания в уполномоченный орган.
2. В день регистрации ходатайства о присвоении статуса беженца в Республике Казахстан лицу, ищущему убежище, выдается свидетельство лица, ищущего убежище, и направление уполномоченного органа в органы внутренних дел для регистрации на срок до принятия решения по его ходатайству.
После получения направления лицо, ищущее убежище, должно в течение пяти рабочих дней зарегистрироваться в органах внутренних дел.
3. В случаях, когда лица, задержанные за незаконный въезд или пребывание на территории Республики Казахстан, изъявляют намерение обратиться за убежищем, компетентные органы извещают уполномоченный орган в течение одного дня с момента задержания.
Уполномоченный орган в течение двух дней направляет представителей на место временного содержания лиц, ищущих убежище, для выяснения обстоятельств их пребывания и регистрации ходатайства о присвоении статуса беженца.
4. Порядок рассмотрения ходатайств, формы свидетельства и направления для регистрации лица, ищущего убежища, определяются уполномоченным органом.

Статья 11. Присвоение статуса беженца

1. Решение о присвоении статуса беженца принимается уполномоченным органом в течение трех месяцев со дня регистрации ходатайства о присвоении статуса беженца.
Если идентификация лица или установление фактов, требующих проверки, не закончены, то вынесение окончательного решения откладывается до их выяснения, но на срок не более одного года.
2. Статус беженца присваивается сроком на один год. Лицу, которому предоставлен статус беженца, уполномоченным органом не позднее пяти рабочих дней со дня принятия решения выдается удостоверение беженца.
3. В случае, если лицу, ищущему убежище, отказано в присвоении статуса беженца, уполномоченный орган в течение пяти рабочих дней со дня принятия решения об отказе вручает или направляет лицу, ищущему убежище, копию решения с указанием причин отказа и разъяснением порядка обжалования принятого решения.
4. Порядок присвоения статуса беженца и его продление определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 12. Основания для отказа лицу, ищущему
убежище, в присвоении статуса беженца

Основанием для отказа лицу, ищущему убежище, в присвоении статуса беженца являются следующие обстоятельства:
1) отсутствие обоснованных опасений, что лицо может стать жертвой преследований по признаку расы, национальности, вероисповедания, гражданства, принадлежности к определенной социальной группе или политическим убеждениям;
2) если лицо отказывается сообщать либо сообщает заведомо ложные сведения о себе и об обстоятельствах прибытия на территорию Республики Казахстан;
3) наличие у лица гражданства третьего государства, защитой которого оно может воспользоваться;
4) если лицо прибыло непосредственно с территории безопасной третьей страны;
5) если в отношении данного лица имеются веские основания предполагать, что оно участвует либо участвовало в деятельности террористических, религиозно-экстремистских, а также запрещенных религиозных организациях, функционирующих в стране гражданской принадлежности, либо стране, откуда оно прибыло;
6) если в отношении данного лица имеются веские основания предполагать, что оно совершило преступление против мира, военное преступление или преступление против человечества в определении, данном этим деяниям в международных актах, заключенных в целях принятия мер в отношении подобных преступлений;
7) если в отношении данного лица имеются веские основания предполагать, что оно совершило тяжкое преступление неполитического характера за пределами Республики Казахстан до прибытия на ее территорию;
8) если в отношении данного лица имеются веские основания предполагать, что оно виновно в совершении деяний, противоречащих целям и принципам Организации Объединенных Наций;
9) если данное лицо пользуется защитой либо помощью органов или учреждений Организации Объединенных Наций, кроме Управления Верховного комиссара Организации Объединенных Наций по делам беженцев.

Статья 13. Лишение лица статуса беженца

Лицо лишается статуса беженца, если оно:
1) сообщило заведомо ложные сведения, либо предъявило фальшивые документы, послужившие основанием для присвоения статуса беженца;
2) было осуждено за преступление против мира, военное преступление или преступление против человечества в определении, данном этим деяниям в международных актах, заключенных в целях принятия мер в отношении подобных преступлений;
3) было осуждено за тяжкое преступление неполитического характера за пределами Республики Казахстан до прибытия на ее территорию;
4) было осуждено за совершение деяний, противоречащих целям и принципам Организации Объединенных Наций.

Статья 14. Прекращение статуса беженца

1. Статус беженца прекращается, если лицо:
1) приобрело гражданство Республики Казахстан или иного государства и пользуется защитой государства, гражданином которого оно стало;
2) не может более отказываться от пользования защитой страны своей гражданской принадлежности, ибо обстоятельства, на основании которых оно было признано беженцем, более не существуют;
3) будучи утратившим свое гражданство, добровольно вновь приняло его;
4) добровольно вновь воспользовалось защитой страны, гражданином которого оно являлось;
5) изъявило желание вернуться в страну происхождения, так как основания предоставления ему статуса беженца перестали существовать;
6) добровольно вернулось в страну, которую покинуло или из которой выехало из-за опасности преследования;
7) выехало за пределы Республики Казахстан на постоянное местожительство.
2. Статус беженца также прекращается по истечению его срока при отсутствии его продления.

Статья 15. Порядок продления статуса беженца

При сохранении в стране происхождения беженца прежних обстоятельств, служивших основанием предоставления ему статуса беженца, срок статуса беженца продлевается на один год и на каждый последующий год уполномоченным органом на основании заявления беженца поданного им за месяц до окончания указанного срока.

Статья 16. Порядок обжалования решений уполномоченного
органа

Решение уполномоченного органа об отказе в присвоении статуса беженца или о лишении статуса беженца может быть обжаловано в вышестоящий уполномоченный орган или в суд в порядке, установленном законами Республики Казахстан.

Глава 5. Специальные положения

Статья 17. Предоставление убежища членам семьи
беженца, прибывшим позднее

1. Супруг (супруга) и несовершеннолетние дети лица, прибывшие на территорию Республики Казахстан позднее лица, получившего статус беженца в Республике Казахстан, или лица, ищущего убежище, при подаче ходатайства с целью воссоединения семьи должны предоставить в уполномоченный орган доказательства и/или документы, подтверждающие их семейные отношения.
2. При нарушении единства семьи вследствие развода или смерти беженца, статус беженца членов его семьи сохраняется на срок действия решения о присвоении ему статуса беженца.

Статья 18. Защита детей, ищущих убежище
и детей-беженцев, прибывших без сопровождения
родителей или законных представителей

1. До воссоединения с семьей или в тех случаях, когда родители или другие члены семьи не могут быть найдены, детям, ищущим убежище и детям-беженцам, предоставляется такая же защита, как и любым другим детям в Республике Казахстан, оставшимся без попечения родителей, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. Детям-беженцам, находящимся на территории Республики Казахстан без сопровождения родителей или законных представителей, выдается удостоверение беженца.

Статья 19. Приобретение гражданства Республики Казахстан

Беженцы принимаются в гражданство Республики Казахстан в соответствии с законодательством Республики Казахстан о гражданстве.

Статья 20. Поселение лиц, ищущих убежище, и членов
их семей

1. В случае объявления чрезвычайного положения при массовом притоке лиц, ищущих убежище, для развертывания пунктов временного поселения привлекаются силы и средства уполномоченного органа в области чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, а также государственного материального резерва.
2. Пункты временного поселения при массовом притоке лиц, ищущих убежище, создаются в соответствии с решением Правительства Республики Казахстан.

Статья 21. Возвращение и выдворение

1. Лица, ищущие убежище, и беженцы, должны добровольно покинуть территорию Республики Казахстан вместе с членами их семей в течение одного месяца со дня принятия решения уполномоченного органа либо суда об отказе в предоставлении, продлении либо лишении статуса беженца.
2. В случае отказа лиц, ищущих убежище, и беженцев добровольно покинуть территорию Республики Казахстан принудительное выдворение лиц, ищущих убежище, и беженцев производится органами внутренних дел в соответствии с законодательством Республики Казахстан и во исполнение вступивших в законную силу решений суда.
Запрещается возвращать или выдворять лиц, ищущих убежище, и беженцев на границу страны, где их жизни или свободе угрожает опасность по признаку расы, вероисповедания, национальности, гражданства, принадлежности к определенной социальной группе или политических убеждений.

Статья 22. Финансовое обеспечение

Финансирование расходов, связанных с беженцами в Республике Казахстан, осуществляется за счет бюджетных средств и иных источников, не противоречащих законодательству Республики Казахстан.

Глава 6. Заключительные положения

Статья 23. Ответственность за нарушение настоящего
Закона

Нарушение настоящего Закона влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
При совершении лицами, ищущими убежище, беженцами на территории Республики Казахстан правонарушений, влекущих ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан, они привлекаются к ответственности наравне с иностранцами и лицами без гражданства.

Статья 24. Порядок введения в действие настоящего
Закона

Настоящий Закон вводится в действие с 1 января 2010 года.

Президент
Республики Казахстан