ИПС "Әділет"

Шартты жер үлесіне құқықты реттейтін нормативтік құқықтық актілерді сот практикасында біркелкі түсіну және қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

қаулы етеді:

1. "Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер жөніндегі заңнаманы қолданудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 10 шілдедегі № 2 нормативтік қаулысына мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 1-тармақта "Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінен" деген сөздерден кейін "(бұдан әрі – АК)" деген сөздермен, ал "Қазақстан Республикасының Заңынан" деген сөздерден кейін "(бұдан әрі – Заң)" деген сөздермен толықтырылсын;

2) 2-тармақта:

а) бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы серіктестік құрылтайшыларының (қатысушыларының) АК-нің 115-бабының 2-тармағында, 117-бабында және Заңның 23-бабының 3-тармағында көрсетілген мүлкінен және мүліктік құқықтарынан, оның ішінде жеке тұлғаның шартты жер үлесіне құқығын енгізуден құралады. Шартты жер үлесiне құқық Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 103-бабының 5-тармағында белгіленген тәртіпте берілген куәлікпен расталуға тиіс.

Шартты жер үлесіне құқық деп жекешелендірілген ауыл шаруашылығы ұйымы қызметкерінің және өзге де тұлғалардың жекешелендіру туралы заңнамалық актілерде көзделген негіздер бойынша және тәртіпте жекешелендірілген ауыл шаруашылығы ұйымының жер пайдалану құрамында бұрын болған жер учаскесін нақтылы алу құқығы түсініледі.".

б) бесінші абзацтағы "Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің (бұдан әрі – АК)" деген сөздер "АК-нің" деген сөзбен ауыстырылсын;

3) мынадай мазмұндағы 2-1, 2-2 және 2-3-тармақтармен толықтырылсын:

"2-1. Серіктестіктің барлық құрылтайшыларының келісімі немесе серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша серіктестіктің жарғылық капиталына қатысушының үлесі ретінде енгізілетін жылжымайтын немесе жылжымалы заттар, мүліктік құқықтар, оның ішінде шартты жер үлесіне құқық міндетті түрде ақшалай бағалануға тиіс. Мұндай келісім болмаған кезде, салымның мөлшерін тәуелсіз бағалаушы белгілейді.

Бағалаушының қорытындысы "Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы" Заңда белгіленген талаптарға сәйкес болуға тиіс.

Салымды бағалау жөніндегі шығындарды салымды ақшалай бағалауға мүдделі серіктестік құрылтайшысы (қатысушысы) өтейді.

2-2. Шартты жер үлесіне құқық ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің санаттарына (егістік, шабындық, жайылым, суармалы жерлер және т.б.) және шартты жер үлесіне құқық туралы куәлікте көрсетілген бонитет балына байланысты ақшалай бағалануға тиіс.

2-3. Егер жылжымайтын мүлік объектілері тұрғызылған жер учаскесіне тұлғаның меншік құқығы серіктестіктің жарғылық капиталына үлес ретінде енгізілсе, онда жер учаскесі, сондай-ақ сол жерде тұрғызылған жылжымайтын мүлік объектілері де ақшалай бағалануға тиіс.

Егер жерді пайдалану құқығы серіктестіктің жарғылық капиталына үлес ретінде енгізілсе, ал сол жер учаскесінде серіктестік шаруашылық қызметінде пайдаланатын жылжымайтын мүлік объектілері тұрғызылған болса, онда жерді пайдалану құқығы, сондай-ақ көрсетілген жылжымайтын мүлік объектілеріне қатысты жалдау ақысының мөлшері де ақшалай бағалануға тиіс.";

4) 3-тармақтың 1) тармақшасының екінші абзацындағы "серіктестіктің" деген сөздің алдынан "ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесі, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін пайдалану құқығы немесе шартты жер үлесіне құқық жарғылық капиталға үлес ретінде енгізілген жағдайларды қоспағанда," деген сөздермен толықтырылсын;

5) мынадай мазмұндағы 10-1, 10-2, 10-3, 10-4, 10-5-тармақтармен толықтырылсын:

"10-1. Серіктестікке қатысушыға берілген жерді пайдалану құқығы мерзімінің аяқталуына байланысты оның тоқтатылуы, сондай-ақ шартты жер үлесіне құқықты серіктестіктің жарғылық капиталына салым ретінде енгізген қатысушының серіктестіктен шығуы оның жарғылық капиталы көлемінің азаюына әкеліп соғады. Мұндай жағдайда серіктестіктің қалған қатысушылары Заңның 27-бабында көрсетілген шешімдерді қабылдауға және әрекеттерді жасауға міндетті.

10-2. Серіктестіктің жарғылық капиталына үлес ретінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін берген қатысушы серіктестік құрамынан шаруа (фермер) қожалығын немесе тауарлық ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру үшін шыққан кезде Жер кодексінің 101-бабының 3-тармағына сәйкес, осы жер учаскесін нақтылы алуға құқылы.

Серіктестіктің жарғылық капиталына пайдалану үшін ғана берілген жер учаскесі сыйақысыз нақтылы нысанда қайтарылады.

Заңның 48-бабында белгіленген тәртіпте серіктестікке қатысушылардың келісімімен бөліп беру жағдайларын есептемегенде, ауыл шаруашылық егістік жұмыстарын жүргізу кезінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесін нақтылы бөліп беруге (қайтаруға) жол берілмейді.

Серіктестіктің жарғылық капиталына үлес ретінде ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жер учаскесін қосқан қатысушы серіктестіктен шыққан кезде Заңның 29-32-баптарында белгіленген тәртіпті сақтай отырып, серіктестіктің мүлкінен өзінің үлесін оқшаулап алуға құқылы.

10-3. Серіктестіктің жарғылық капиталына салым ретінде шартты жер үлесіне құқықты енгізген қатысушы шаруа (фермер) қожалығын немесе өзге де тауарлық ауыл шаруашылық өндірісін ұйымдастыру үшін серіктестіктен шыққан кезде, көлемі шартты жер үлесі құқығына сәйкес келетін жер учаскесін нақтылы алуға құқылы.

Серіктестіктің жарғылық капиталына үлес ретінде шартты жер үлесіне құқықты енгізген серіктестіктің бірнеше қатысушылары серіктестіктің құрамынан шығуға және ауыл шаруашылық өндірісін жүргізу үшін жаңа серіктестік, өндірістік кооператив немесе өзге де ұйым құруға құқылы. Мұндай жағдайда серіктестіктің жерінен бөлінуге жататын жер учаскесінің көлемі осындай қатысушылардың шартты жер үлесіне құқықтарының жиынтық көлеміне сәйкес келуге тиіс.

10-4. Серіктестік құрамынан шығу және шаруа (фермер) қожалығын құру немесе өзге де ауыл шаруашылық өндірісін жүргізу үшін нақтылы жер учаскесін бөлу туралы қатысушының өтініші Жер кодексінің 101-бабының 4-тармағында белгіленген тәртіпте серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысында қаралуға тиіс.

Өтініште бөлінуі сұратылып отырған жер учаскесінің орналасқан жері көрсетілуге тиіс.

Жер учаскесінің орналасқан жері деп серіктестіктің жер пайдалану құрамындағы бөліп беру үшін сұратылып отырған учаскенің сәйкестендіру құжаттарына сәйкес тұрған орнын түсіну керек.

10-5. Серіктестіктің жерінен бөлінуге жататын жер учаскесінің орналасқан жері туралы серіктестікке қатысушылардың жалпы жиналысының шешіміне сотқа шағымдануға болады.

Аталған дау бойынша істі сотта қарауға дайындау барысында сот сұратылып отырған жерден жер учаскесін нақтылы бөліп алу мүмкіндігі туралы жер қатынастары саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган маманының қорытындысын алуға тиіс. Сонымен қатар, мүмкіндігінше, жер сервитутын белгілеуді болдырмайтын жерді пайдаланудың технологиялық схемасын, серіктестіктің құрамынан шығатын қатысушының тұратын орнын, тараптардың басқа да назар аударуға тұрарлық дәлелдемелерін ескерген жөн.

Сот жер қатынастары саласындағы уәкілетті мемлекеттік органға бөлінетін жер учаскесінің жергілікті шекарасын белгілеуге мүмкіндік беретін бағдарларды шешімінде көрсетуге тиіс.";

6) 16-тармақта:

а) екінші абзацтағы ", ЖШС-ға қатысу үлестері рентаны төлеуге берілген жағдайда, мәміле АК-нің 518-бабына сәйкес, міндетті түрде нотариалдық тәртіппен расталуға жатады" деген сөздер алып тасталсын;

б) үшінші абзац алынып тасталсын.

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, нормативтік қаулы қолданыстағы құқықтың құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға бірдей міндетті болып табылады және ресми жарияланған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының Төрағасы	М. Әлімбеков
Қазақстан Республикасы
Жоғарғы Сотының судьясы,
жалпы отырыс хатшысы	Ж. Бәйішев

В целях единообразного понимания и применения в судебной практике нормативных правовых актов, регулирующих право на условную земельную долю, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан,

постановляет:

1. Внести в нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 10 июля 2008 года № 2 "О некоторых вопросах применения законодательства о товариществах с ограниченной и дополнительной ответственностью" следующие изменения и дополнения:

1) в пункте 1 после слов "Гражданского кодекса Республики Казахстан" дополнить словами "(далее - ГК)", после слов "1998 года" дополнить словами "(далее - Закон");

2) в пункте 2:

а) абзац первый изложить в следующей редакции:

"1. Уставный капитал товарищества с ограниченной ответственностью формируется его учредителями (участниками) имуществом и имущественными правами, которые перечислены в пункте 2 статьи 115, статье 117 ГК и пункте 3 статьи 23 Закона, в том числе внесением права физического лица на условную земельную долю. Право на условную земельную долю должно быть подтверждено свидетельством, выданным в порядке, установленном пунктом 5 статьи 103 Земельного кодекса Республики Казахстан.

Под правом на условную земельную долю понимается право работника приватизированной сельскохозяйственной организации и иных лиц по основаниям и в порядке, предусмотренным законодательным актом о приватизации, получить в натуре земельный участок, ранее входивший в состав землепользования приватизированной сельскохозяйственной организации.";

б) в абзаце пятом слова "Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее - ГК)" заменить сокращением "ГК";

3) дополнить пунктами 2-1, 2-2 и 2-3 следующего содержания:

"2-1. Недвижимые или движимые вещи, имущественные права, в том числе право на условную земельную долю, вносимые в уставный капитал товарищества в качестве доли участника, подлежат обязательной денежной оценке по соглашению всех учредителей либо по решению общего собрания участников товарищества. При отсутствии такого соглашения размер вклада определяется независимым оценщиком.

Заключение оценщика должно соответствовать требованиям, установленным Законом "Об оценочной деятельности в Республике Казахстан".

Расходы по оценке вклада несет заинтересованный в денежной оценке вклада учредитель (участник) товарищества.

2-2. Право на условную земельную долю подлежит денежной оценке, исходя из категории земель сельскохозяйственного назначения (пашня, сенокос, пастбище, орошаемые земли и т.д.) и балла бонитета, указанного в свидетельстве о праве на условную земельную долю.

2-3. Если в качестве доли в уставный капитал товарищества вносится принадлежащий лицу на праве собственности земельный участок, на котором возведены объекты недвижимости, то денежной оценке подлежит как земельный участок, так и возведенные на нем объекты недвижимости.

Если в качестве доли в уставный капитал товарищества вносится право землепользования, а на земельном участке возведены объекты недвижимости, которые будут использоваться товариществом в хозяйственной деятельности, то денежной оценке подлежит как право землепользования, так и размер арендной платы в отношении указанных объектов недвижимости";

4) подпункт 1) абзаца второго пункта 3 дополнить словами ", кроме случаев, когда в качестве доли в уставный капитал внесен земельный участок сельскохозяйственного назначения, право землепользования участком сельскохозяйственного назначения или право на условную земельную долю";

5) дополнить пунктами 10-1, 10-2, 10-3, 10-4, 10-5 следующего содержания:

"10-1. Прекращение права землепользования истечением срока, на который оно предоставлено участнику товарищества, а также выбытие участника, внесшего в уставный капитал товарищества в качестве вклада право на условную земельную долю, влечет уменьшение размера уставного капитала товарищества. В этом случае оставшиеся участники товарищества обязаны принять решения и совершить действия, предусмотренные статьей 27 Закона.

10-2. При выходе из состава товарищества для организации крестьянского (фермерского) хозяйства или товарного сельскохозяйственного производства участник, внесший в уставный капитал товарищества в качестве доли земельный участок сельскохозяйственного назначения, вправе в соответствии с пунктом 3 статьи 101 Земельного кодекса получить в натуре этот земельный участок.

Земельный участок, переданный в уставный капитал товарищества только в пользование, возвращается в натуральной форме без вознаграждения.

Выдел (возврат) земельного участка сельскохозяйственного назначения в натуре не производится в период проведения сельскохозяйственных полевых работ, за исключением случаев, когда такой выдел производится с согласия участников товарищества в порядке, установленном статьей 48 Закона.

При выходе из товарищества участник, внесший в уставный капитал товарищества в качестве доли земельный участок не сельскохозяйственного назначения, вправе произвести отчуждение своей доли в имуществе товарищества с соблюдением порядка, установленного статьями 29 - 32 Закона.

10-3. Участник, внесший в уставный капитал товарищества в качестве вклада право на условную земельную долю, вправе при выходе из товарищества для организации крестьянского (фермерского) хозяйства или иного товарного сельскохозяйственного производства получить в натуре земельный участок, соответствующий по размеру праву на условную земельную долю.

Несколько участников товарищества, внесших в уставный капитал товарищества право на условную земельную долю, вправе выйти из состава товарищества и образовать новое товарищество, производственный кооператив или иную организацию для ведения сельскохозяйственного производства. Подлежащий в таком случае выделу из земель товарищества земельный участок по размеру должен соответствовать совокупному размеру права на условную земельную долю таких участников.

10-4. Заявление участника о выходе из состава товарищества и выделе в натуре земельного участка для образования крестьянского (фермерского) хозяйства или ведения иного сельскохозяйственного производства подлежит рассмотрению общим собранием участников товарищества в порядке, установленном пунктом 4 статьи 101 Земельного кодекса.

В заявлении должно быть указано расположение на местности испрашиваемого к выделу земельного участка.

Под местом расположения земельного участка следует понимать место нахождения испрашиваемого к выделу участка в составе землепользования товарищества в соответствии с идентификационной документацией.

10-5. Решение общего собрания участников товарищества о месте нахождения земельного участка, подлежащего выделу в натуре из земель товарищества, может быть обжаловано в суд.

При подготовке дела к судебному рассмотрению по указанному спору суду надлежит получить заключение специалиста уполномоченного государственного органа в области земельных отношений о возможности выдела земельного участка в натуре в испрашиваемом месте. При этом следует учитывать технологическую схему землепользования, исключающую, по возможности, установление земельных сервитутов, место проживания выходящего из состава товарищества участника, другие заслуживающие внимание доводы сторон.

Суд должен указать в решении такие ориентиры, которые позволят уполномоченному государственному органу в области земельных отношений установить на местности границы выделяемого земельного участка";

6) в пункте 16:

а) в абзаце втором слова "за исключением передачи долей участия в ТОО под выплату ренты, которая в соответствии со статьей 518 ГК подлежит обязательному нотариальному удостоверению" исключить;

б) абзац третий исключить.

2. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, а также является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель
Верховного Суда
Республики Казахстан	М. Алимбеков
Судья Верховного Суда
Республики Казахстан,
секретарь пленарного заседания	Ж. Баишев