Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Тұрғын халықтың қоныстануы саласындағы қоры арасындағы 2010 - 2015 жылдарға арналған елдік бағдарламаны іске асыру жоспарына қол қою туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 13 мамырдағы № 413 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Тұрғын халықтың қоныстануы саласындағы қоры арасындағы 2010 - 2015 жылдарға арналған елдік бағдарламаны іске асыру жоспарының жобасы мақұлдансын.
2. Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары Қайрат Ермекұлы Омаровқа Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан қағидаттық сипаты жоқ өзгерістер мен толықтырулар енгізуге рұқсат бере отырып, Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Тұрғын халықтың қоныстануы саласындағы қоры арасындағы 2010 - 2015 жылдарға арналған елдік бағдарламаны іске асыру жоспарына қол қоюға өкілеттік берілсін.
3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2010 жылғы 13 мамырдағы
№ 413 қаулысымен
мақұлданған

Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Біріккен Ұлттар Ұйымының
Тұрғын халықтың қоныстануы саласындағы қоры арасындағы
2010 - 2015 жылдарға арналған елдік бағдарламаны іске
асыру жоспары

Жалпы ережелер

Бұдан әрі «Үкімет» деп аталатын Қазақстан Республикасының Үкіметі мен бұдан әрі «ЮНФПА» деп аталатын Біріккен Ұлттар Ұйымының Тұрғын халықтың қоныстануы саласындағы қоры Елдік бағдарламаны іске асыру жоспарының (бұдан әрі - ЕБІЖ) мазмұнына қатысты және Елдік бағдарламаны (бұдан әрі - ЕБ) іске асыру жөніндегі міндеттемелерге қатысты өзара келісімге ие бола отырып, және
Халықтың қоныстануы және дамуы жөніндегі халықаралық конференцияның (бұдан әрі - ТХДХК) іс-қимыл бағдарламасын, Мыңжылдықтың дамуы саласындағы мақсаттарын (бұдан әрі - МДМ), 1966 жылғы Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактіні, 1979 жылғы Әйелдерге қатысты кемсітудің барлық түрлерін жою туралы конвенцияны, 1989 жылғы Бала құқықтары туралы конвенцияны, 2006 жылғы Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны, басқа да халықаралық міндеттемелерді іске асыру жөніндегі олардың өзара келісімін және ынтымақтастығын ілгерілете отырып;
Қазақстан үшін 2010 - 2015 жылдарға арналған DP/FPA/CPD/Kaz/3 ЕБ құжатында сипатталғандай, алдыңғы ЕБ-ны орындау кезінде қол жеткен алынған тәжірибе мен прогресті негізге ала отырып;
ынтымақтастықтың жаңа кезеңіне аяқ баса отырып;
осы жауапкершіліктер достық іс-қимыл рухында орындалады деп жариялай отырып;
төмендегілер туралы келісті:

1. Өзара қатынастарға арналған негіз

Осы ЕБІЖ Қазақстан Республикасының Үкіметі мен БҰҰ Даму бағдарламасы (бұдан әрі - БҰҰ ДБ) 1994 жылғы 4 қазанда қол қойған Көмек беру туралы стандарттық негізгі келісімде (бұдан әрі - КСНК) көрсетілген шарттармен, иммунитеттермен және артықшылықтармен басқарылады.
Қазақстандағы ЮНФПА-ның миссияларын жалғастыру мен жұмысын орындау мақсаттары үшін ЕБІЖ осы құралға қатысты тиісті Тараптарға жүктелген барлық құқықтармен, міндеттерімен, жауапкершіліктермен және артықшылықтармен «Жобалық құжат» ретінде КСНК-де сипатталған құрал болып табылады.
ЕБІЖ ЮНФПА-ның 2010-2015 жылдарға арналған DP/FPA/CPD/Kaz/3 ЕБ құжатына негізделді, оны Қазақстан Республикасының мүдделі мемлекеттік органдары мақұлдаған және БҰҰ ДБ мен ЮНФПА-ның Атқарушы кеңесі 2009 жылғы 9 шілдеде қабылдады. Өз кезегінде ЮНФПА-ның Елдік бағдарламасы БҰҰ-ның Қазақстан Республикасы үшін 2010 - 2015 жылдарға арналған даму мақсаттарына көмек көрсету жөніндегі Негіздемелік бағдарламасына негізделді.

2. Ахуалды талдау

Аумағы бойынша (2,7 миллион шаршы километр) әлемде тоғызыншы орынды және халқының саны (16,0 миллион адам, 2009 жыл) жағынан алпыс бірінші орынды иемденетін Қазақстан, Шығыс Еуропа мен Орталық Азия өңіріндегі ең серпінді дамушы елдердің бірі болып саналады. Бұрынғы Кеңес Одағының ыдырауынан туындаған жүйелік дағдарысты еңсере отырып, Қазақстан табысы орташа жоғары елдердің қатарына кірді. Дағдарысқа дейінгі бесжылдықта елдің ұлттық жалпы табысының (бұдан әрі - ҰЖТ) орташа жылдық өсу қарқыны 9%-дан асатын шаманы құрады, оған негізінен өндіруші өнеркәсіптің дамуының, мұнай мен металдардың жоғары бағаларының арқасында қол жетті. Дүниежүзілік банктің 2008 жылғы деректері бойынша сатып алу қабілетінің тепе-теңдігі бойынша жан басына шаққанда Қазақстандағы ҰЖТ әлемдік орташа деңгейге барынша жақындап, 9,690 АҚШ долларын құрады.
Еліміз Мемлекет басшысы ұсынған Қазақстан - 2030 кешенді даму стратегиясын іске асыруда. Оның басымдықтарының қатарында экономикалық өсудің жоғары қарқыны, ел тұрғындарының денсаулығы мен әл-ауқатын жақсарту, соның ішінде халықтың ең аз қамтылған топтарын қорғау бар. Халықтың экономикалық өрлеуге негізделген табыстарының өсуі 2004 жылдың өзінде-ақ Қазақстанның мыңжылдықтың даму саласындағы алғашқы мақсатына қол жеткізуіне мүмкіндік туғызды: табысы бойынша кедейліктің деңгейі 1999 жылмен салыстырғанда екі еседен астам төмендеді. Алайда, 2006 жылы азық-түлік себетінің бағасынан төмен табысты адамдардың үлесі әлі де 2,7%-ды, табысы ең төмен күнкөріс деңгейінен төмен адамдар - 18,2%-ды, табысы ең төмен күнкөріс деңгейінің екі еселік мөлшерінен аспайтын адамдар (яғни экономикалық ахуалдың өзгерулеріне осал) 40%-ға жуық шаманы құрады. Әлемдік қаржы дағдарысы ел экономикасына елеулі нұқсан келтірді. 2009 жылдың бірінші жартысында жалпы ішкі өнім Қазақстанда 2,4%-ға азайды. Халықтың осал топтары тұрмыс деңгейінің едәуір төмендеу қаупінің алдында тұрды, соның ішінде ұлттық валюта-теңгенің девальвациясы (құнсыздануы) және тамақ өнімдері мен дәрі-дәрмектерге бағалардың өсуі де өз әсерлерін тигізді.
2008 жылға дейінгі Қазақстанның қарқынды экономикалық өсуі бала туудың көбеюімен сәйкес келді. 2009 жылы 1000 адамға шаққандағы туылған балалардың саны 1999 жылғы 14,57 пайызбен салыстырғанда 22,5 пайызды құрады. 2008 жылғы бала туудың жиынтық коэффициенті 1 әйелге шаққанда 2,68-ге бағаланды, ал 1999 жылы бұл көрсеткіш 1,80 еді. Халықтың арасындағы өлім-жітім жоғары деңгейде қалды. Жалпы өлім-жітім коэффициенті 2008 жылы 1000 адамға шаққанда 9,0 шаманы құрап, 2005 жылмен (10,4) салыстырғанда шамалы төмендегеніне қарамастан, 1989 жылғы (7,6) көрсеткіштен әлі де жоғары болды. Халықтың арасындағы жалпы өлім-жітімнің жоғары болуы, негізінен еңбекке жарамды жастағы адамдардың шектен тыс жоғары өлім-жітімімен сабақтасты, әрі осы жастағы ер адамдардың өлімі әйелдермен салыстырғанда 3 есе көп. 2008 жылы болжалды өмір сүру ұзақтығы орта есеппен 67,1 жасты құрады (ер адамдарда 61,9 және әйелдерде 72,4 жас), бұл әлемдік орташа көрсеткіштен темен және Батыс Еуропа елдерімен, АҚШ-пен, Жапониямен, табысы жоғары және өте жоғары бірқатар басқа елдермен салыстырғанда 10 - 15 жасқа төмен. Өлім-жітімнің басты үш себебіне: жүрек-қан тамырлары аурулары, жазатайым оқиғалар, уланулар мен жарақаттар және жаңа пайда болған қатерлі ісіктер жатады.
Кейінгі жылдарда Қазақстанда туылғандардың саны өлген адамдардың санынан едәуір артық болды: осы сандардың арақатынасы 2008 және 2009 жылдары тиісінше қарай 2,3 пен 2,5-ті құрады. Бала туу мен өлім-жітімнің орын алған деңгейлері ұзақ уақыт сақталған жағдайда әйелдер буынын қыздарының ауыстыру дәрежесін сипаттайтын халықтың ұдайы өсуінің нетто-коэффициенті 2008 жылы 1,26 құрады (қала халқы - 1,23, ауыл халқы - 1,31). Бұл, негізінен бала туудың төмендеуінің салдарынан өткен ғасырдың 90-шы жылдарында орын алған өсудің кемуі мен ел халқы ұдайы өсуінің жалғаса түсуі туралы айғақтайды. Демографиялық салмақтың жалпы коэффициенті, яғни еңбекке жарамсыз халықтың (15 жастан темен және 60 жастан жоғары) қатынасы 2008 жылы 100-ге қатысты 50,3 пайызды құрады, бұл әлемдік орташа көрсеткіштермен салыстыруға болатын шама. Келтірілген деректер мына жәйтті айғақтайды, қазіргі кезде Қазақстанның демографиялық дамуы үшін халықтың сапасы мен еңбекке жарамды жастағы өлім-жітімді азайту мәселелері алдыңғы қатарға шығады. Елге демографиялық деректердің сапасын арттыруға көмектесу, сондай-ақ даму стратегиясын әзірлеу кезінде пайдалану үшін үкіметтік және үкіметтік емес секторға қолдау көрсету қажет.
1998 - 2005 жылдары Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін қазақстандық азаматтардың кетулері бірқатар көрші елдерден, ең алдымен Өзбекстаннан, Қырғызстаннан, Түрікменстаннан және Тәжікстаннан ішкі көші-қонның есебінен, соның ішінде этникалық қазақтардың (оралмандардың) көшіп келуі нәтижесінде өсе түскен оң сальдоға ойысты. 1991 - 2007 жылдары Қазақстанға басқа елдерден 650 мыңнан аса оралман келді. 2009 жылы Қазақстанға көшіп келу мен Қазақстаннан көшіп кету 1000 адамға шаққанда тиісінше 2,7 және 2,2 пайызды құрады. Оның үстіне кейінгі жылдарда елге еңбек мигранттары көптеп келе бастады. Дүниежүзілік банктің деректері бойынша 2008 жылы Қазақстан көшіп-қонушыларды қабылдайтын әлем елдерінің тізімінде тоғызыншы орын алды. Тіпті кейінгі уақытқа дейін шетелдік жұмыс күшін тартуды ұлғайту еңбек рыногындағы жетекші трендтердің бірі болып келді.
Еңбек мигранттарының қомақты бөлігін заңсыз көшіп-қонушылар құрайды, олар негізінен жалақының деңгейі Қазақстаннан анағұрлым төмен іргелес мемлекеттерден келген азаматтар. Заңсыз көшіп-қонушылар биліктерден жұмысқа да, тұруға да рұқсат алмастан, шекарадан өтеді. Жұмыс берушінің әлеуметтік кепілдіктерінсіз олар негізінен құрылысқа, қызмет көрсету саласына, ауыл шаруашылығына, сондай-ақ бейресми секторға жұмысқа орналасады. 2006 жылдың екінші жартысында Қазақстан үкіметі заңсыз еңбек мигранттарын заңдастыру бойынша шара қабылдады, соның нәтижесінде елге 140 мыңға жуық адамның келуі заңдастырылып, олар Қазақстанның экономикалық белсенді халқының 1,8 %-ын құрады. Қазіргі кезде дағдарыстың нәтижесінен құрылыс нарығының тұралауына (коллапсына) байланысты еңбек мигранттарының көпшілігі табыстан айрылды; бұл орайда олардың, экономикалық ахуалы одан да күрделі отандарына қайтуға мүмкіндіктері жоқ.
Қазақстанда ішкі көші-қонның деңгейі жоғары және ол тұрақты түрде ұлғая түсуде (1999 жылы 1000 адамға шаққанда көші-қон қарқындылығы 15,6, 2009 жылы - 22,8), ол негізінен кенттенуге байланысты өрістеп отыр. Ауылдық жерлерде көші-қонның жаппай теріс сальдосы байқалады. Ішкі көшіп-қонушылар негізінен екі қалаға, жұмысқа орналасуға болатын Астана мен Алматыға келеді. Бұл ретте олар ұзақ уақыт бойы бейресми секторда жұмыс істеп, тұратын жерлері бойынша тіркелмегендіктен, бірқатар әлеуметтік кепілдіктерді, соның ішінде жоғарыда аталған қалалардың тұрғындарына белгіленген медициналық қызмет көрсетуді пайдалана алмайды.
Қазақстандағы көші-қон феномені барған сайын елеулі мәселеге айналып келеді. Елдің халықаралық және ішкі көші-қонға қатысты бұдан да тиімді шаралар қабылдауы жөніндегі күш-жігерлеріне қолдау көрсету қажет. Көшіп-қонушылардың арасында мағлұматтардың жеткілікті жиынтығын жасау, солардың қатарындағы кедейлікті азайту үшін ақпарат алу, гендерлік теңдік саясатын іске асыру, жыныстық және репродуктивті денсаулық қызметтері мен тауарларына қолжетімділікті қамтамасыз ету, көшіп-қонушылардың ең қауқарсыз топтарына ерекше назар аудару арқылы Адамның иммунтапшылығы вирусымен (бұдан әрі - АИТВ) жұқтырудан сақтандыру, сондай-ақ даму стратегиясындағы халықаралық және ішкі көші-қон мәселелерін енгізу саласында Қазақстанның әлеуетін жақсартуға жәрдемдесу бүгінгі таңдағы өзекті міндеттердің қатарына жатады.
Қартаю үдерісі Қазақстан халқының елеулі сипаттамасы болып табылады. 2009 жылы 60 жастан асқан адамдар бойынша демографиялық салмақтың коэффициенті 1000 тұрғынға шаққанда 140-ты құрады. 1999 жылы 6,7 %-ды құраған 65 жастағы және одан жастары үлкен адамдардың үлесі 2009 жылы 7,2 %-ға жетті. Сөйтіп, ел халқы қартаю табалдырығынан аттап, бұл көрсеткіш одан сайын ұлғая түсуде. 1999 - 2008 жылдарда 65 және одан жоғары жастағы әйелдер мен ер адамдардың арақатынасы 1,9:1-ді құрады, бұл Қазақстандағы егде буынға жататын көптеген әйелдердің жеке басты жесірлер болып қалатынын, сондықтан олардың әлеуметтік қауқарсыздығының ұлғаятынын білдіреді. Қазақстан халқының құрамындағы егде және қартайған жастағы адамдардың үлкен үлес алуы көптеген себептермен байланысты. Жастардың қарқынды эмиграциясы (көшіп кетулері) мен өткен ғасырдың 90-шы жылдарында бала туудың азаюы, сондай-ақ 90-шы жылдардың орта шенінен бастап, 25 - 39 жастағы халықтың арасындағы өлім-жітімнің үйлесімсіз ұлғаюы сол себептердің қатарына жатады.
Аурулардан, жарақаттардан және жазатайым оқиғалардан болатын өлім-жітімнің көбеюімен бірге еңбекке жарамды жастағы халықтың арасындағы мүгедектік те заңды түрде ұлғайды. 2007 жылы 10 мың адамға шаққанда бастапқы мүгедектіктің деңгейі 27,7 оқиғаны құрады. Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы алатындардың қатарындағы мүгедектердің жалпы саны Қазақстанда 2007 жылы 429,2 мың адам болды.
Халықтың қартаюы мен еңбекке жарамсыз азаматтар санының өсуі қоғам өмірінің барлық салаларына, соның ішінде тұрақты даму мен теңдікке елеулі әсер етеді, сондықтан бұл Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстанның 2020 жылға дейінгі даму Стратегиялық жоспарын іске асыру шараларын әзірлеу кезінде ескерілді. Осы құжатты ойдағыдай іске асыру үшін егде адамдар мен мүгедектерге қатысты ақпараттар жиынтығын алу мен ұдайы жаңаруға елге жәрдем көрсету қажет.
Қазақстанның 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын іске асыру аясындағы мемлекеттің ішкі және сыртқы саясаты бағыттарының қатарында Мемлекет басшысы медициналық қызмет көрсетудің сапасын жақсарту мен денсаулық сақтаудың жоғары технологиялық жүйесін дамытуды атап көрсетті. Қазақстан халқының тығыздығы жағынан ең төмен елдердің біріне жатады (1 шаршы километрге 5,9 адам), сондықтан халыққа жалпы денсаулық сақтаудың сапалы қызмет көрсетулеріне қолжетімділік мәселесін шешуге және атап айтқанда, репродуктивті денсаулықты қорғауға қосымша күш-жігерлер жұмсау қажет. Қазақстан әйелдері іс жүзінде медициналық қызметтердің босануға дейінгі бақылауымен толық қамтылған (2007 жылы 99,9 %, оның ішінде акушер-гинеколог дәрігерлерде 88,3 %); медициналық мамандар барлық босануларды түгелдей дерлік қабылдайды. Алайда, негізінен баламалы жедел акушерлік көмектің болмауынан, Қазақстанда табысы орта басқа елдермен салыстырғанда аналар өлімі жоғары. Аналардың жартысына жуығы қан кетуден, соның ішінде жасанды түсік жасаудан қайтыс болады. Дегенмен, лайықты көмек көрсетілген жағдайда қан кетуден болатын ажалдан аман сақтап қалуға болады. Шамамен аналардың тағы да үштен бір бөлігі жыл сайын гестациялық токсемиядан (уланудан), сондай-ақ жүктілікке байланысты ушыққан немесе жаңа пайда болған экстрагениталды аурулардан көз жұмады. Лайықты диагностика жүргізген және уақтылы емдеген жағдайда аналарды мұндай жағдайларда да өлімнен де құтқаруға болады.
Тіркелген оқиғалар туралы есептер бойынша, Қазақстандағы аналар өлімінің коэффициент 2008 жылы 100 мың тірі туылған нәрестеге шаққанда 31,2-ні құрады; бұл көрсеткіш 1999 жылғыдан екі есе төмен (65,3). Алайда 1999 жылдан бергі серпінде аналар өлімінің коэффициенті 2004 жылы 36,9-ға дейін азайып, бірақ содан кейін 2007 жылы 100 мың тірі туылған нәрестеге шаққанда 46,8-ге дейін көтерілді, сондықтан осы көрсеткіштің төмендеу үрдісі туралы айтуға әлі ерте. Аналардың өлімін азайтуды қамтамасыз ететін дәйекті басқару және клиникалық технологияларды енгізу бойынша елге ары қарай қолдау көрсету қажет.
Қазақстандағы контрацепцияға қатысты қанағаттандырылмаған мұқтаждар туралы соңғы деректер 1999 жылы жүргізілген медициналық-демографиялық зерттеудің нәтижесінде алынды. Жүкті болғысы келмеген жыныстық белсенді әйелдер 8,7 пайызды құрады, әрі бұл орайда әйелдер де, олардың серіктестері де ешқандай контрацепция құралдарын қолданбаған. Мультиинцикаторлы кластерлік зерттеуге сәйкес, 2006 жылы некедегі немесе әріптестікте тұрған 15-49 жастағы әйелдердің 50,7 %-ы контрацепция әдістерін пайдаланған, әрі олардың 96 %-ы осы заманғы әдістерді таңдаған. Бірақ сонда да болса, жасанды түсік тастау отбасын жоспарлаудың әлі де негізгі тәсілдерінің бірі болып қалуда. Есептік деректер бойынша, 2008 жылы 15-49 жастағы 1000 әйелге шаққанда 28,1 медициналық түсік тіркелген (1999 жылы - 34,0), яғни 4 жүктіліктің біреуі жасанды түсік тастаумен аяқталған. Елдегі 16 әкімшілік-аумақтық құрылымның бесеуінде, атап айтқанда, Ақмола, Батыс Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан, Қостанай облыстарында және Астана қаласында есептік деректер бойынша, жүктіліктің жартысына жуығы жасанды түсік жасаумен тоқтатылған. Медициналық түсік жасауға заң арқылы рұқсат берілген табысы жоғары елдерде және табысы орташа жоғары көптеген елдерде түсік жасаулардың жиілігі Қазақстанға қарағанда бірнеше есе аз. Түсік жасаулардың жоғары көрсеткіші репродуктивті денсаулық тауарлары мен қызметтеріне әлі де жеткіліксіз қолжетімділікті сипаттайды. Елге әйелдердің хабардарлығын ұлғайту мен отбасын жоспарлау қызметтерінің сапасын арттыру жөнінде жәрдем көрсету қажеттілігі сақталып отыр, сол арқылы МДМ-5 екі міндеті де: аналар өлімінің көрсеткішін 3/4-ке азайту және репродуктивті денсаулық тауарлары мен қызметттеріне жаппай қолжетімділікті қамтамасыз ету мәселесі шешіледі.
2008 жылы 15-19 жастағы 1000 қыздар мен жас әйелдерге шаққандағы бала туу коэффициенті 31,1-ді құрады және осы көрсеткіш кейінгі 10 жылдың ішінде жалпы ел бойынша айтарлықтай өзгерген жоқ. Қазақстандағы жасөспірімдердің бала туу коэффициенті Батыс Еуропаның көпшілік елдерімен салыстырғанда 30 - 100 % жоғары. Оның үстіне қалалық жерлердегі 15 - 19 жастағылардың бала туу коэффициенты ұлғая түсті. Ал 2006 жылғы мультииндикаторлы кластерлік зерттеу деректері бойынша 15 - 19 жастағы жыныстық белсенді жасөспірімдердің 2/3 көбі контрацептивтер пайдаланбаған. Салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселелері ұлттық орталығының басшылығымен 2008 жылы жүргізілген жыныстық және репродуктивті денсаулық саласындағы мұқтаждары туралы жастарға қойылған сауалнаманың барысында, сұраққа жауап бергендердің жартысынан азырағы контрацептивтердің қажетсіз жүктіліктен сенімді қорғайтынын және оларды дәріханалардан еркін сатып алуға болатынын айтқан. Ал жастардың жартысына жуығы 17-ден төмен жаста алғашқы жыныстық қатынас жасаса, қалалық та, ауылдық та жерлердегі үйленетін күйеу жігіттер 27 жасты, қалыңдықтар 24 жасты (2009 жыл) құрайды екен. Некеден тыс жыныстық қатынас жасайтын жастар үшін, бұл шамамен 10 жылға жуық қажетсіз жүктілік пен жыныстық жолмен таралатын жұқпалы ауру (бұдан әрі - ЖЖТЖ) қаупін туындатады.
ЖЖТЖ елде кең тараған. 2007 жылы Қазақстанның барлық ірі қалаларын қамтыған шолғыншы эпидемиологиялық қадағалау қызметінің деректері бойынша жүкті әйелдердің 2,3 %-нан мерез ауруы табылған. Толық скрининг жолымен анықталған жүкті әйелдердің арасындағы АИТВ таралуы 2008 жылы жоғары болмай, 0,07 %-ды ғана құраған. Алайда осы көрсеткіш 2005 жылдан бастап жыл сайын ұдайы 0,01 %-ға өсіп келеді. АИТВ жұқтырған жүкті әйелдердің өсе түскен саны АИТВ-ның анадан балаға жұғу жиілігін ұлғайтады. Жалпы алғанда АИТВ-мен тіркелген адамдардың жалпы санының төрттен бір бөлігінен көбі әйелдердің үлесіне тиеді, ал 2004 жылдан бастап АИТВ жұқпасына байланысты бірінші тіркелген оқиғалардың саны жыл сайын алдыңғы жылмен салыстырғанда орта есеппен 1/3-ке өсіп келеді.
Қазақстан үшін жастардың қауіпті жыныстық мінез-құлықтары әлі де өзекті мәселе, олар АИТВ қоса есептегенде, жыныс қатынастары арқылы жұғатын жұқпалар мен қажетсіз жүктіліктен сақтанудың жолдары туралы жеткілікті деңгейде хабардар емес. Жыныстық иммун тапшылық синдромынан (бұдан әрі - ЖИТС) сақтандыру жене онымен күрес жүргізу жөніндегі Республикалық орталық 2008 жылы жүргізген жалпыұлттық сауалнамалардың бірі бойынша, сұрақ қойылған 8 жас адамның біреуі ғана АИТВ жұқтырудың себебін дұрыс атай алған және осы мәселе бойынша жаңсақтықтарды көрсете білген. Осы баяндалған деректердің барлығы қажетсіз жүктіліктен, АИТВ жұқпасы мен басқа да ЖЖТЖ-дан сақтандыру бағдарламаларына қолдау көрсету қажеттілігі туралы айғақтайды. Әрі жастардың арасында АИТВ таралуынан сақтандыру жөніндегі іс-шараларды қолдау үшін Қазақстанға түсетін едәуір донорлық ресурстарды ұтымды пайдалану мақсатында, қажетсіз жүктілік пен АИТВ жұқтырудан сақтандыру бағдарламаларын енгізуді, насихаттауды жан-жақты күшейту қажет.
МДМ-3 міндетіне жету аясындағы білімнің барлық деңгейлеріндегі жыныстардың арасындағы теңсіздікті жою - әйелдер мен ер адамдардың теңдігін көтермелеу мәселесі - Қазақстанның алдында тұрған жоқ, өйткені бұл мәселе бірнеше онжылдар бұрын шешіліп қойған. Елде жалпыға бірдей орта білім алу әйелдер үшін де, сондай-ақ ер адамдар үшін де міндетті. Ал Қазақстандағы жоғары мектеп оқушыларының жалпы санындағы қыздардың үлесі 58 %-ды құрайды. Әйелдер мен ер адамдардың тең құқықтары заң арқылы кепілденген. Соған қарамастан, Қазақстандағы үстемдік құрған дәстүрлі гендерлік таптаурындарға қарай, әйелдер ер адамдарға қарағанда әлі де әлеуметтік тұрғыда анағұрлым осал, өйткені дәстүр бойынша әйелдер бағынышты жағдайда. Көптеген ауылдық жерлерде, айналасындағы адамдардың қысымынан әйелдер көбіне туатын балаларының санын алдын ала жоспарлай алмайды, оның себебі тұрмыстағы бала тумаған әйелді күйеуінің туған-туыстары бедеу деп есептеп, кемсітеді. Гендерлік теңсіздіктің әлеуметтік сабақтастығы отбасында әйелге зорлық көрсетудің айтарлықтай таралуын туындатады. Мультииндикаторлы кластерлік зерттеудің деректері бойынша, елдің кейбір өңірлерінде тұратын 40 % жуық әйелдер күйеуінің әйеліне қол жұмсауға құқығы бар деп есептеген. Сонымен, гендерлік теңдікке жетуге одан әрі қолдау көрсету қажет, соның ішінде адамның қадыр-қасиетін қорлаудан және қол жұмсаудан азат болу міндеті тұр, репродуктивтік және әлеуметтік-экономикалық құқықтарды іске асыру да соларды қамтамасыз етумен байланысты.

3. Бұрынғы ынтымақтастық пен зерделенген сабақтар

ЮНФПА өз жұмысын Қазақстанда 1992 жылы бастады. 1995 - 1999 жылдары Орталық Азияға арналған өңірлік бағдарламаның аясында елге көмек көрсетілді. ЮНФПА отбасын жоспарлау саласында оқу бағдарламасын әзірлеуге, контрацептивті құралдар сатып алуға, көрсетілетін қызметтерді берушілерді оқытуға, ақпараттық материалдар жариялауға қолдау жасады. ЮНФПА қызметі негізінен Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстарында жүргізілді. Бұдан басқа, ЮНФПА БҰҰ-ның Статистика департаментімен бірлесіп тәуелсіз Қазақстандағы 1999 жылғы ең бірінші халық санағына жәрдем көрсетіп, қажетті кеңес беруді қамтамасыз етіп, тренингтер ұйымдастырды және деректерді өңдеуге көмек берді.
ЮНФПА Қазақстанда 2000 - 2004 жылдары орындалған бірінші ЕБ репродуктивті денсаулық бойынша саясат қалыптастыруда ұлттық әлеуеттің күшеюін және тиісті ақпарат пен көрсетілетін қызметтерге қолжетімділіктің жақсаруын қамтамасыз етті. Пилоттық өңірлер Оңтүстік Қазақстанды, Қарағандыны, Ақмоланы (қазір Астана қ-сы) және Шығыс Қазақстанды, негізінен Семей өңірін қамтыды. Жалпыұлттық ауқымда деректер жинауға, өңдеу мен талдауға және әлеуметтік дамуды жоспарлау үшін соларды пайдалану бойынша ұсынымдар әзірлеуге қолдау көрсетілді.
ЮНФПА-ның екінші ЕБ-сы (2005 - 2009 жылдары) Қазақстандағы халықтың репродуктивті денсаулығын жақсартуға, Ел тұрғындарының әл-ауқатын арттыру жөніндегі үкімет саясатының тиімділігін арттыру мақсатында халықтың, тұрақты даму мен кедейлік арасындағы өзара байланысты ашуға бағытталды. Әсіресе, АИТВ жұқпасы мен әйелдерге қатысты күш қолдануға қарсы тұру мәселелеріне ерекше назар аударылды. Бағдарламалық іс-шаралар ұлттық ауқымда да, сондай-ақ пилоттық өңір Оңтүстік Қазақстан облысында да жүргізілді.
Екінші ЕБ 2009 жылғы халық санағына жәрдемдесті; жалпы өлім-жітімді, отбасының мәртебесін, қартаю мен көші-қонды қоса алғанда, халықтың қоныстануының өзекті мәселелері бойынша ақпарат алу мен талдамалық есептер жасауға қолдау көрсетті; перинаталды күтімнің, жүктілік пен босанулардың ушығуын жүргізуге байланысты дәлелді клиникалық хаттамалардың халықаралық стандарттарын енгізуге септігін тигізді; өліммен аяқталатын оқиғалар мен акушерліктегі қиын-қыстау жағдайлар оқиғаларының құпия аудитін пайдалану арқылы аналар өлімінің мониторингін жақсартуға жәрдемдесті; контрацептивті құралдармен тоқтаусыз жабдықтаудың мониторингін енгізуге ұйытқы болды; жыныстық және репродуктивті денсаулық, қажетсіз жүктіліктен сақтандыру, АИТВ-ны қоса алғанда, ЖЖТЖ жұқтыру мәселелеріне оқыту бойынша «тең-теңімен» жастар қозғалысын құруға көмектесті; медициналық қызметкерлер құрамын оқытуға және жастарға арналған репродуктивті денсаулыққа көрсетілетін қызметтердің сапасын жақсартуға жәрдемдесті. Бағдарламаның ықпалы көбіне жобаны Оңтүстік Қазақстан облысында жүргізумен сабақтасты, ол бұрынғы Семей ядролық полигонының аймағындағы жағдаймен ұқсас келеді. ЮНФПА Атқарушы Кеңесі мен Қазақстандағы БҰҰДБ миссиясының 2008 жылғы баяндамасында, Оңтүстік Қазақстан облысында кейінгі 5 жылдың ішінде аналар өлімінің айтарлықтай азаюы көбіне ЮНФПА бағдарламасын іске асырудың арқасында болды деп көрсетіледі.
2005 - 2009 жылдары ЕБ қолдауымен репродуктивті денсаулық, халықтың қоныстануы мен дамуның және гендерлік теңдіктің өзекті мәселелері бойынша 100-ден аса семинар өткізіліп, оларда 2000-нан астам мемлекеттік қызметкерлер, парламент мүшелері, оқытушылар, дәрігерлер, журналистер, үкіметтік емес сектордың өкілдері оқытылды. Елдің заңнамасы мен құқық қолдану тәжірибелерінің БҰҰ-ның құралдарына сәйкестігін қамтамасыз ету жөніндегі мәселелер талқыланған 45 конференция мен кеңестер ұйымдастырылды. Осы іс-шаралардың барысында әзірленген ұсынымдар бірқатар заңнамалық және заңға тәуелді нормативтік-құқықтық актілер жасау кезінде ескерілді.
Бағдарламаны орындау үдерісінде алынған басты сабақтар мыналарды қамтиды:
бағдарламаны орындау кезінде орталық және жергілікті мемлекеттік басқару органдарының тарапынан басшылыққа және көпшілікке танылған Халықаралық стандарттар мен тәсілдерді енгізу үдерістеріне ұлттың толық иелік жүргізуін қамтамасыз етуге баса назар аудару қажет. Мұндай жағдайда олар көндігеді, - оны, мәселен, аналар өлімінің құпия аудитін енгізудің оң тәжірибесі мен репродуктивті денсаулық бойынша қызметтер көрсетуді жетілдіруге жасөспірімдерді оқыту көрсетті;
ЮНФПА қолдауымен мамандарды даярлау тұрақты институттардың қатысуымен жүргізілген және олардың күнделікті жұмысына енгізілген жағдайда орнықты нәтиже береді. Мамандар әлеуетін дамыту жөніндегі іс-шаралардың институционалды әлеуетті дамыту бойынша іс-шаралармен ұштастырылғаны маңызды. Мұны Семей өңірінде осы заманғы перинаталды технологияларды енгізудің оң тәжірибесі дәлелдеп берді, осы өңірде студенттерді оқыту мен дәрігерлерді қайта оқытуды жергілікті медициналық университеттің кафедрасы өз міндетіне алды. Бұл ретте университет бағдарламаны орындауға ең басынан қатыстырылды;
ұлттық бағдарламаларды әзірлеуге көмек көрсеткен кезде мониторинг пен бағалауға баса назар аудару және бұған ұлттық әріптестерді бағыттау керек. ЮНФПА қатысуымен әзірленген бірқатар бағдарламалар мен іс-шаралар өлшенетін индикаторлардың межелерін мазмұндаған жоқ, сондықтан ахуалдың өзгеруін қадағалау да, сондай-ақ бағдарламаны іске асыруға байланысты оның өзгерісін бағалау да қиынға түсті. Осы кемшіліктен арылу әрекеті демографиялық саясаттың 2009 жылғы ұлттық тұжырымдамалық жобасын әзірлеуге техникалық жәрдем көрсету барысында жасалды;
ел бағдарламасын ұлттық деңгейде сүйемелдеуге көңіл бөлуді күшейте түсу қажет. Жер-жерде перинаталды технологиялардың жаңа стандарттарын іске асыру тәжірибесі көрсеткендей, енгізілетін тәсілдер орталық деңгейде шығарылған нормативтік-құқықтық актілермен бекітілмесе, әсіресе емдеуші және әкімшілік қызметкерлер құрамының қолданыстағы регламентіне қайсыбір түста қайшы келсе, олар мүлде кірікпейді немесе үлкен қиындықпен кірігеді;
статистикалық бақылау әдістерін жетілдіру мен деректерді өңдеу ісінде одан әрі көмек көрсету қызметімен қатар халықтың қоныстануына, ең алдымен, осал және оқшауланған топтарға қатысты өзекті мәселелерді ашуға жәрдемдесуге күш-жігерлер салу қажет. Бұл халықтың барлық топтарының үйлесімді дамуы үшін қажет деректердің болуына кепілдік берген болар еді;
мүмкін болған жағдайда, осы іс-шаралардың анағұрлым пайдалы болуы, қатысушылардың уақыттарының тиімдірек пайдаланылуы, ал көмек нәтижелерінің жан-жақты болуы үшін, әрқашан сабақтас мәселелер бойынша бағдарламалық іс-шараларды БҰҰ-ның басқа да ұйымдарымен, сондай-ақ өзге әріптестермен ынтымақтастықта жоспарлау және жүргізу керек. ЮНИСЕФ-пен бірлесе ұйымдастырылған перинаталды технологиялар бойынша 2000 - 2009 жылдардағы ЕБ орындау барысындағы бірлескен тренингтер бұған жақсы мысалдар болды;
табысы орташа жоғары ел болып табылатын Қазақстан ЮНФПА тарапынан қаржыландыру бойынша елеулі қажеттіліктерге мұқтаж емес. ЮНФПА-ның Қазақстанға көмек көрсету бағдарламалары, бағытталатын ұлттық ресурстардың үлесін репродуктивті денсаулық, халықтың қоныстануы мен дамуы және гендерлік теңдік мәселелерін шешуге, соның ішінде үкіметтік емес сектордың қызметін қолдау үшін қаржыландыруға байланысты ұлғайту мақсатында стратегияларды әзірлеуге, озық тәсілдерді насихаттауға жұмылдырылуы тиіс. Тәжірибе көрсеткендей, ұлттық ұйымдар мен ЮНФПА арасында жүргізуге жұмсалатын шығындарды бөлу шарттарында жүзеге асырылатын араласулар орнықты болып табылады. Мәселен, 2009 жылы медициналық ұйымдардағы аналар өлімінің құпия аудитін енгізу, әйелдерден сұхбат алу мен жасөспірімдердің репродуктивті денсаулығы жағдайындағы коммуникативті машықтар салалары бойынша техникалық әлеуетті арттыру жөніндегі ЮНФПА жылдық жұмыс жоспарының іс-шараларын орындауға жұмсалатын шығындарының үштен бір бөлігін Денсаулық сақтау министрлігі өз міндетіне алды. Әрі ЮНФПА-ның рөлі ең алдымен, халықаралық сараптаманы жұмылдыруға бағытталды.

4. Ұсынылатын бағдарлама

Қазақстанға арналған ЕБІЖ Қазақстан үшін DP/FPA/Kaz 3 Бағдарламалық құжатына негізделген. Оны ЮНФПА мен БҰҰДБ Атқарушы Кеңесі 2009 жылғы 9 шілдеде бекіткен. ЕБІЖ үкіметтік ұйымдармен (экономикалық даму және сауда, қоршаған ортаны қорғау, қаржы, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктерімен, Статистика жөніндегі агенттік және басқаларымен), үкіметтік емес сектормен, БҰҰ агенттіктерімен және донорлық ұйымдармен консультациялар жүргізу жолымен ЮНДАФ-тың 2010 - 2015 жылдарға арналған құжаты бойынша әзірленді. ЕБІЖ толығымен ЮНФПА-ның 2008 - 2011 жылдарға арналған стратегиялық жоспарымен келісіледі (DP/FPA2007/17): Халықаралық конференцияның тұрғын халық пен даму және осы салада ұлттық жауапкершілікті күшейту жөніндегі Іс-қимыл бағдарламасын жүзеге асырудағы алға басуды жеделдету. ЕБІЖ елге МДМ-ға жетудегі көмекті қамтамасыз етуге бағытталған. Ол ұзақ мерзімді «Қазақстан - 2030» стратегиясын, Қазақстанның 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму Жоспарын, жыныстық және репродуктивті денсаулық қызметтеріне толық қолжетімділікке баса назар аудару арқылы ел дамуының стратегиялары мен бағдарламаларын іске асыруға қолдау көрсетуді қамтамасыз етеді.
Бағдарламаны іске асыру адам құқықтарын, соның ішінде репродуктивтік құқықтарын, яғни әйелдердің, ер адамдардың және қосақтардың толық ақпарат негізінде, балалы бола ма, болса қанша бала, қай уақытта және қанша уақыт аралығында болуын шешу құқықтарын, сондай-ақ жыныстық және репродуктивті денсаулығын қорғауға, отбасына, ана болу мен әке болуға қатысты құқықтарды және жеке адамның қадыр-қасиетіне қатысты құқықтарды сақтау қағидаттарына негізделеді. Бағдарламаны орындау 1948 жылғы Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясына, 1966 жылғы Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактіге, 1979 жылғы Әйелдерді кемсітудің барлық түрлерін жою туралы конвенцияға, 1990 жылғы Бала құқықтары туралы конвенцияға, 2006 жылғы Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияға және БҰҰ-ның Қазақстан ратификациялаған басқа да құралдарына сүйенеді.
Бағдарлама ЮНФПА Атқарушы кеңесінің Қазақстандағы 2008 жылғы миссиясының ұсынымдарына негізделген, олар бағдарламаның танымалдылығының артуына, халықаралық және ұлттық озық тәжірибелерді кеңінен енгізуге, ұлттық әлеуетті күшейтуге және ұлттық көшбасшылықты ынталандыру мен бағдарлама іс-шараларының нәтижелерін иеленуге баса назар аударуын ұсынады. Бағдарламалық араласуларды орындау стратегиясында орын алған жаhандық қыр көрсетулерге жауап беретін іс-шаралар жүргізу қамтылған.
ЮНФПА-ның жаңа бағдарламасын іске асыру ЮНДАФ-тың 2010 - 2015 жылдарға арналған екі нәтижесін алуға үлес қосады: (1) 2015 жылға қарай Қазақстан халқы және әсіресе қауқарсыз топтар өздерінің әлеуметтік және экономикалық мәртебесі мен денсаулықтарын жақсартады және (2) 2015 жылға қарай барлық деңгейдегі мемлекет қайраткерлері мен азаматтық қоғам халықтың, әсіресе аз қамтылған топтардың құқықтары мен мұқтаждарын қамтамасыз ету ісінде анағұрлым құзырлы және жауапты болады. ЮНФПА ЕБ іске асырудың өнімдері БҰҰ-ның ел деңгейіндегі бірлескен бағдарламалық нәтижелеріне үлес қосады. Бірлескен бағдарламалық нәтижелердің, ЮНФПА өнімдерінің және ЮНФПА-ның 2008 - 2011 жылдарға арналған Стратегиялық жоспарының араларындағы байланысты төмендегі кесте көрсетеді:

ЮНФПА-ның 2010 - 2015 жылдарға арналған елдік бағдарламасының өнімдері	ЮНДАФ-тың 2010 - 2015 жылдарға арналған бірлескен елдік нәтижесі	ЮНФПА-ның 2008 - 2011 жылдарға арналған стратегиялық жоспары
1	2	3
1. Ананың денсаулығын қорғау жөніндегі бағдарламалар мақұлданды; тиісті іс-қимыл жоспарлары қабылданған және іске асырылуда	1. Әйелдер мен жастардың, әсіресе ауылдық жерлердегілердің және тәуекел топтары өкілдерінің медициналық қызметтерге қол жетімділіктері жақсарды	Басымдықты сала 2: репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтар, нәтиже 2: қауіпсіз емес түсік тастаулардан сақтандыру мен олардың зардаптарын жоюды қоса алғанда, аналардың өлімі мен аурушаңдықтарын азайту мақсатында аналарды қорғауға қатысты қолжетімділікті кеңейту мен сапалы қызмет көрсетулерді пайдалану
2. Медициналық қызмет көрсетушілер репродуктивті денсаулық саласындағы және отбасын ерікті жоспарлау бойынша ауыл тұрғындарына және кедейлерге, осал топтарға ерекше назар аудара отырып сапалы қызметтер көрсету жөніндегі әлеуетін жақсарта алады.		Басымдықты сала 2: репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтар, нәтиже 3: олардың осы саладағы ниеттерін ескеру арқылы жеке адамдар мен ерлі-зайыптылардың отбасы мүшелерінің санын ерікті жоспарлау мүмкіндіктерін кеңейту және олардың көрсетілетін қызметтерді пайдаланулары
1. Әйелдер мен жастардың сапалы көрсетілетін қызметтер мен жыныстық және репродуктивті денсаулық тауарлары мен қызметтеріне және АИТВ алдын алуға қол жеткізулерінің жақсаруы.	2. АИТВ/ТБ/ЖЖТЖ жөніндегі қызметтерге (алдын алу, емдеу және қолдауды қоса) жыныс және ұрпақ әкелу денсаулығына мұқтаждардың барлықтарының қолдары жетті, әсіресе халықтың қауқарсыз топтарына ерекше көңіл бөлінуде	Басымдықты сала 2: репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтары, нәтиже 4: сұранысты арттыру, қолжетімділікті кеңейту және гуманитарлық дағдарыс жағдайларында тұратын адамдарды қоса алғанда, әсіресе әйелдердің, жастар мен басқа да қауқарсыз топтардың мүдделерінде АИТВ және басқа да жыныс қатынастары арқылы жұғатын жұқпалардан (инфекциялардан) сақтандыру бойынша көрсетілетін сапалы қызметтерді пайдалану
2. Әйелдер мен жастар қажетсіз жүктіліктің және АИТВ алдын алу мен қатерлерін азайту жөніндегі сапалы ақпаратпен қамтамасыз етілген		Басымдықты сала 2: репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтары, нәтиже 5: жастардың жыныстық және репродуктивті денсаулығын қорғау, ЖҚТҚ жұқтырудан және жыныс белгісі бойынша күш қолданудан сақтандыру бойынша көрсетілетін қызметтерге қолжетімділігін кеңейту және гендерлік аспектілерді ескеру, жастарды дамытудың тұтастықтағы сектораралық тәсілі аясында өмір машықтарын дарыту негізінде ЕБ 3 мәселелеріндегі хабардарлығын жетілдіру
1. Саясаткерлер геңдерлік теңдікке, жастарға, жыныстық және репродуктивті денсаулық пен АИТВ/ЖИТС-ға әлеуметтік саясатты тұжырымдау кезінде дәлелді мәліметтерді пайдалануы	3. Қауқарсыз топтардың, әсіресе әйелдердің, мигранттардың, босқындардың, жастардың, қарттардың және мүмкіндіктері шектеулі адамдардың рыноктерге, тауарларға, қызметтерге және сапалы әлеуметтік қамтамасыз ету жүйесіне қол жеткізулерінің жақсаруы	Басымдықты сала 1: тұрғын халық пен даму, нәтиже 3: Саясат пен бағдарламалар әзірлеу және оларды жүзеге асыруды бақылау үшін демографиялық серпін, гендерлік теңдік, жастар, жыныстық және репродуктивті денсаулық пен АИТВ/ЖИТС туралы ұлттық және субұлтық деңгейлерде деректердің болуын, талдауын және пайдалануын қамтамасыз ету
2. Әлеуметтік сектор қызметкерлерінің қарттарға, мигранттар мен мүгедектер үшін көрсетілетін әлеуметтік қызметтер мен денсаулық сақтау қызметтерін көрсетуді жоспарлау, іске асыру және қадағалауға көбірек құзырлы		Басымдықты сала 1: тұрғын халық пен даму, нәтиже 4: жаңа демографиялық мәселелерді енгізу, атап айтқанда, көші-қон, кенттену, жас құрылымдары (кәмелетке жету/қартаю) мен тұрғын халықтың және қоршаған ортаның өзгерістері мәселелерін жаhандық, аймақтық және ұлттық даму саласындағы күн тәртіптеріне енгізу
1. Әйелдерді көп қамту және Гендерлік стратегияны іске асыру жөніндегі әрекет жоспарларының барынша толығымен іске асырылуы	4. Ұлттық институттардың адамның құқықтарын қорғау және әйелдердің әділ сотқа қол жеткізулерін қамтамасыз ету әлеуетін арттыру	Басымдықты сала 3: гендерлік теңдік, нәтиже 4: жыныс белгісі бойынша күш қолданумен, әсіресе отбасындағы күш қолданумен және жыныстық зорлықпен күрес жүргізу жөніндегі шараларды жандандыру, оларды стратегияларды, қорғау жүйелерін жетілдіру, жыныстық және репродуктивті денсаулығын қорғау мен АИТВ-ның алдын алу жолымен, соның ішінде төтенше жағдайлар мен тікелей солардан кейін жүргізілуі керек

2010 - 2015 жылдарға арналған ЕБІЖ-ді орындау кезінде стратегияларды насихаттау, стратегиялық ақпаратты тарату, техникалық көмек көрсету мен үш саладағы техникалық және институционалды әлеуетті жақсарту бірінші қатарға қойылған. Бұл үш сала халықтың қоныстануы және даму, репродуктивтік құқықтар, репродуктивті денсаулық және гендерлік теңдікті қамтиды. Төтенше жағдайларға даярлықты қамтамасыз етуге қолдау көрсету және олар туындаған жағдайда техникалық көмек көрсету мен ресурстарды жұмылдыру жолымен ден қою бағдарламалық кешеннің бөлігі болып табылады. Ол мәліметтер жинау мен талдауға, репродуктивті денсаулық тауарларын беру мен гендерге байланысты күш қолданудың алдын алуға саяды. Репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтар, халықтың қоныстануы мен даму және тендерлік теңдік бағдарламаның құрауыш бөліктеріне жатады.

Репродуктивті денсаулық және репродуктивтік құқықтар

Осы құрауыш бөліктер бір-бірімен тығыз байланысты екі ортақ елдік нәтижені қамтиды, олар БҰҰ елдік командасының бірлескен күш-жігер жұмсау жолымен алынады. Нәтиже 1: әйелдер мен жастардың, әсіресе ауылдық жерлердегілердің және тәуекел топтарының медициналық қызметтерге қол жетімділіктері жақсарды. Нәтиже 2: жыныстық және репродуктивті денсаулық пен АИТВ және ЖЖТЖ сақтандыру бойынша көрсетілетін сапалы қызметтерге жаппай қолжетімділік халықтың аз қамтылған топтарына ерекше назар аудару арқылы барлық мұқтаж адамдарға берілуіне кепілдік берілген. Елдік бағдарлама (1) қауіпсіз ана болуды; (2) отбасын жоспарлауға сапалы қызметтерін, әсіресе жас әйелдер мен қыздардың; (3) көрсетілетін қызметтер мен тауарларға және (4) жыныстық және репродуктивті денсаулыққа, АИТВ мен ЖЖТЖ алдын алуға қатысты ақпарат пен коммуникацияларды қамтамасыз етумен байланысты өнімдердің (outputs) төрт тобын алуға жұмылдырылады.
Елдік бағдарламаның тиісті өнімдері денсаулық сақтау саласындағы орталық атқарушы органға, солар құрған репродуктивті денсаулықтың түрлі аспектілері бойынша орталықтарға, сондай-ақ Қазақстанның жыныстық және репродуктивті денсаулық жөніндегі қауымдастығы мен Қазақстанның отбасылық дәрігерлер қауымдастығын қоса алғанда, жергілікті денсаулық сақтауды басқару органдарына көмек көрсету барысында алынады. Бұл ретте, ЮНФПА-ның 2005 - 2009 жылдарға арналған елдік бағдарламасын орындау кезінде алынған, Оңтүстік Қазақстан облысындағы пилоттық араласудың тәжірибесі ұлттық ауқымда ұштастырылатын болады. 2008 жылғы БҰҰ Бас Ассамблеясының 63-ші сессиясының «Халықаралық ынтымақтастық және Қазақстанның Семей өңірінде тұратын халықты және оның экологиясы мен экономикалық дамуын оңалту мақсатындағы қызметті үйлестіру» жөніндегі қарарына сүйене отырып, ЕБ осы аталған аймақтың орнықты дамуына қолдау көрсетеді, бұрын ядролық сынақтардың полигоны болған осы өңірге перинаталды көмек көрсетудің, отбасын жоспарлау мен репродуктивті денсаулық қызметтерінің қазіргі заманғы стандарттары енгізіледі.
Нәтиже 1, өнім 1: Ананың денсаулығын қорғау жөніндегі бағдарламалар қабылданды; іс-қимыл жоспарлары қабылданған және іске асырылуда.
Қазақстанда босанатын әйелдерге дәрігерлік жәрдем беретін ұйымдардың кең ауқымдағы желісі мен білімді акушерлік мамандардың біршама көп әлеуеті бар. Елдегі түгелге жуық босануларды оқыған медициналық қызметкерлер құрамы қабылдайды. Босанатын әйелдерге дәрігерлік жәрдем беретін ұйымдардың қызметі заң арқылы реттеледі және ол Денсаулық сақтау министрлігі мен жергілікті денсаулық сақтау жүйесінің басқарушы органдары атынан мемлекеттік басқарудың уәкілетті органдарының тарапынан жүргізілетін тұрақты мониторинг пен бағалаудың нысаны болып табылады. Сонымен бірге, жүйенің тиімділігі мен нәтижелігін арттыру бойынша елеулі резервтері бар, соның арқасында аналардың өлімін, сондай-ақ жүктілік пен босанулардың жиілігі мен ушығу зардаптарын азайтуға болады. Перинаталды көмекті аймақтандыруды жетілдіру мен дәлелді тәжірибелердің негізінде жүктілік пен босануларды және олардың ушығуларын жүргізудің клиникалық хаттамаларын репродуктивтік, сондай-ақ жүйедегі кемшіліктерді түзету бойынша осы заманға сай шаралар қабылдау мақсатымен жүкті әйелдерге, босанған және босанатын әйелдерге көмек көрсету мониторингінің жүйесін жетілдіру осындай резервтердің қатарына жатады.
ЮНФПА аналарды қорғау қызметіне жататын денсаулық сақтау жүйесінің күш-жігерін стратегиялық ақпарат тарату және мемлекеттік қызметкерлер мен денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлерін тиісті жобаларды жоспарлауға, орындауға, қадағалау жүргізу мен бақылауға оқытып-үйрету жолымен қолдайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (бұдан әрі - ДДҰ) техникалық басшылықтарын пайдалана отырып, ЮНФПА сондай-ақ аналарға көмек көрсетудің барлық деңгейлерінде осы заманғы стандарттарды енгізу мақсатында клиникалық хаттамаларды жаңғыртуды қолдайды. Тренингтерге, дөңгелек үстелдерде талқылауларға биліктің өкілдері, депутаттар, денсаулық сақтау жүйесінің ұйымдастырушылары, жоғары оқу орындарының оқытушы-профессорлар құрамы, тәжірибелі дәрігерлер мен акушерлер, сондай-ақ үкіметтік емес сектор қатыстырылады.
Шешуші іс-шаралар мыналардан тұрады:
аналарды қорғау қызметтеріне, соның ішінде төтенше жағдайлардағы қызметтерге жалпыға бірдей қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша саясаттарды әзірлеуге техникалық көмек көрсету;
денсаулық сақтау саласының ұйымдастырушылары мен бастапқы буын қызметкерлерін халықаралық сараптаманы тарату арқылы бастапқы медициналық-санитарлық көмек көрсету деңгейінде, аналарды қорғаудың тиімді технологияларына оқытып-үйрету;
қажетсіз жүктіліктен және ЖЖТЖ мен АИТВ-дан сақтандыруды қоса алғанда, бастапқы медициналық-санитарлық көмек көрсету деңгейінде аналарды қорғау стратегияларын тұжырымдауға көмек көрсету;
перинаталды көмекті өңірлендіру жүйесін жетілдіруді қолдау;
жүктілікті, босанулар мен олардың ушығуларын дәлелді медицинаның негізінде жүргізудің ұлттық хаттамаларын репродуктивтік мақсатында халықаралық сараптаманы қатыстыру арқылы консультативті кеңестерді қолдау;
дәлелді медицина мен перинаталды көмек көрсету, акушерлік жағдайлар мен гениталий ауруларының есебін жүргізу бойынша клиникалық басшылықтар құруға көмек көрсету;
денсаулық сақтау жүйесінің ұйымдастырушылары мен медицина қызметкерлерін аналардың өлімі мен акушерліктегі қысылтаяң жағдайлар аудитінің осы заманғы жүйесіне оқытып-үйрету;
аналарды қорғау бойынша арнайы көрсеткіштерге негізделген қызметтердің сапасына бақылауды жетілдіру жөніндегі техникалық көмек көрсету;
халықаралық стандарттарға сай көрсетілетін қызметтердің сапасын бақылауды жетілдіру бойынша техникалық көмек көрсету;
дәрігерлерге, студенттер мен колледждердің оқушыларына арналған оқу бағдарламаларын жаңартуға техникалық көмек көрсету;
перинаталды көмек көрсетудің, техникалық есептер жазу мен таратудың мониторингі және сараптық бағалау үшін деректер жинау мен талдауға техникалық көмек көрсету.
Нәтиже 1, өнім 2: Медициналық қызмет көрсетушілер репродуктивті денсаулық саласындағы және отбасын жоспарлауға, ауыл тұрғындары мен кедейлерді қоса алғанда, аз қамтылған топтарға баса назар аудара отырып сапалы қызметтер көрсету жөніндегі жұмысын жақсарта алады.
Осы өнім денсаулық сақтау ұйымдарына, соның ішінде бастапқы буынға, сондай-ақ академиялық секторға, дәрігерлердің кәсіби қауымдастығы мен азаматтық қоғамға техникалық көмек көрсету және олардың әлеуетін жақсарту жолымен алынады. Қауқарсыз топтардың, соның ішінде мигранттар мен мүмкіншіліктері шектеулі тұлғалардың отбасын жоспарлау қызметтеріне қолжетімділігіне ерекше көңіл бөлінеді.
Проблемалардың біріне отбасын жоспарлауға тұрлаусыз сұраныс жатады, соның салдарынан жасанды түсік жасатулар өте көп тараған. Осыған байланысты бағдарлама репродуктивті денсаулық пен отбасын жоспарлау саласында әлеуметтік сүйемелдеу бойынша жүргізілетін ақпараттық науқандар мен көрсетілетін қызметтерді қалыптастыруды қолдайды. Бұдан басқа, халықтың репродуктивті денсаулық тауарларына қажеттіліктері мен отбасын жоспарлау қызметтеріне жалпыға бірдей қолжетімділік стратегияларын дамытуды ескеру арқылы денсаулық сақтау саласының ұйымдастырушыларын ресурстарды жоспарлау мәселелеріне оқытып-үйретуге жәрдем көрсетіледі. Контрацептивтерді қоса алғанда, дәрілерді сақтау мен бөлуді реттейтін, елдің құрылымын, мамандық әлеуеті мен заңнамасын ескере отырып, медициналық ұйымдар мен азаматтық сектордың арасындағы отбасын жоспарлау қызметтерін қамтамасыз етуге байланысты өзара іс-қимылдарын пысықтау қажет.
Шешуші іс-шаралар мыналардан тұрады:
денсаулық сақтау саласының ұйымдастырушыларын, медициналық қызметкерлер мен үкіметтік емес секторды халықтың отбасын жоспарлау қызметіне сұранысын қалыптастыруға оқытып-үйретуге қолдау көрсету;
репродуктивті денсаулық тауарларымен тоқтаусыз жабдықтауды және менеджментін қамтамасыз етуді оқытып-үйретуге жәрдемдесу;
отбасын жоспарлау қызметтерін бастапқы медициналық желіге енгізуге көмек көрсету;
репродуктивті денсаулық пен отбасын жоспарлау қызметтерінің клиенттерді әлеуметтік сүйемелдеуді қамтамасыз ету әлеуетін арттыруға жәрдемдесу;
репродуктивті денсаулық пен отбасын жоспарлау қызметтеріндегі коммуникативті машықтарға оқытып-үйретуді енгізуге көмектесу;
азаматтардың репродуктивтік құқықтары мен отбасын жоспарлау мәселелерін ұсынуды оқытып-үйретуде бұқаралық ақпарат құралдарына жәрдемдесу;
репродуктивтік құқықтар мен отбасын жоспарлау мәселелеріне діни конфессияларды оқытып-үйретуге қолдау көрсету;
отбасын ерікті жоспарлау бойынша ақпараттық-білім беру материалдарын шығаруға жәрдемдесу;
отбасын жоспарлау бағдарламалары сапасының мониторингі мен сараптық бағалауы және оларды жақсарту жөніндегі ұсыныстарды әзірлеу үшін деректер жинау мен талдау мақсатында Денсаулық сақтау министрлігіне және үкіметтік емес секторға техникалық көмек көрсету;
кәсіби ұйымдардың, азаматтық қоғам мен саясаткерлердің репродуктивті денсаулық пен отбасын жоспарлауға жалпыға бірдей қолжетімділігін қамтасыз ету жөніндегі форумдарға қолдау көрсету;
репродуктивтік құқықтарын сақтау мен отбасын жоспарлау мәселелерін аналарды қорғаудың, соның ішінде жастардың құқықтарын қорғаудың анағұрлым кең ауқымдағы әлеуметтік және құқықтық бағдарламаларына енгізуге жәрдемдесу.
Нәтиже 2, өнім 1: Әйелдер мен жастардың сапалы көрсетілетін қызметтер мен жыныстық және репродуктивті денсаулық тауарлары мен қызметтеріне және АИТВ-нің алдын алуға қол жеткізулерінің жақсаруы.
Репродуктивті денсаулық қызметтерін көрсететін әйелдер консультацияларынан, отбасылық дәрігерлік амбулаториялардан, тері-венерология диспансерлерінен, ЖИТС-тан сақтандыру мен күрес жүргізу жөніндегі орталықтардан және өзге де ұйымдардан басқа, Қазақстанда кейінгі жылдарда жастардың денсаулық орталықтары мен жастарға қамқорлық жасайтын клиникалар дами бастады. Алайда, ахуалдың талдауында көрсетілгендей, жастардың жыныстық және репродуктивті денсаулық қызметеріне қолжетімділік мәселелері шешілген жоқ, оны қалалардағы жасөспірім тұрғындардың босанулары жиілігінің өсе түсуі мен жасөспірім аналардың әлі де жоғары өлім-жітімі дәлелдейді.
Жастарды жыныстық және репродуктивті денсаулық қызметтерімен қамту әлі де жоғары емес. ЮНФПА-ның 2005 - 2009 жылдарға арналған Бағдарламасының аясында 2008 жылы орындалған жастарға қойылған сауалнама көрсеткендей, мұндай жағдай көбіне көрсетілетін қызметтердің талапқа сай еместігімен және мақсаттық топ өкілдерінің көңілдерінен шықпауымен, сондай-ақ біршама тар спектрмен, көрсетілетін қызметтердің жеткіліксіз сапасымен және қызметкерлер құрамының барабар емес коммуникативті машықтарымен айқындалады.
Жас әйелдер, әсіресе қауқарсыз топ қатарындағылар үшін қажет маңызды қызметтердің бірі-жүктілік туралы мәселені шешу және мұндай жағдайда баланы АИТВ-сыз туу мақсатында АИТВ жөнінде ерікті консультация мен сынақтама жүргізу болып табылады. Қазақстандағы акушерлік көмек көрсетушілер барлық жүкті әйелдерді бақылауға алғаш келген кездерінде-ақ АИТВ-ға сынақтама жүргізуді ұсынғандарына қарамастан, осы мүмкіндікті осал топтардың қатарындағы әйелдер міндетті түрде пайдалана бермейді. Осыған байланысты жүктілікті диагностикалау қызметтерін АИТВ жұқтыруға бейім халықтың аз қамтылған топтары үшін Қазақстанда бар қамқор клиникалардың қызметіне енгізу және олардың қызметкерлер құрамының әйелдерге АИТВ-ның анадан балаға жұғуынан сақтандыру мәселелері бойынша кеңестер беру жөніндегі машықтарын дамыту қажет.
Осы өнім ЮНИСЕФ-пен және ДДҰ-мен тығыз ынтымақтастықта алынады.
Бағдарлама мына шешуші іс-шараларға қолдау көрсетеді:
әйелдер мен жастардың, әсіресе жас әйелдер мен бойжеткен қыздардың, жыныстық және репродуктивті денсаулығы мен АИТВ-ның алдын алу қызметтеріне, соның ішінде төтенше жағдайларда қолжетімділігін жақсарту стратегияларын қалыптастыру;
денсаулық сақтау саласының ұйымдастырушыларына, медицина қызметкерлеріне, үкіметтік емес ұйымдар мен жастарға арналған жастардың репродуктивтік құқықтарын ұлттық стратегияларға енгізу бойынша тренингтер ұйымдастыру;
жастарға қамқор клиникалардың қызметін жетілдіруге техникалық көмек көрсету;
оқыту семинарлары және жасөспірімдердің репродуктологиясын қамқор клиникалардың қызметіне енгізу бойынша басшылықтар құру;
жастарға қамқор клиникалардың қызметіне мониторинг жүргізу және бағалау;
АИТВ-ны жыныстық қатынастар арқылы жұқтыруға бейім осал топтарды, соның ішінде секс жұмыскер әйелдерін қоса алғанда, бойжеткен қыздар мен әйелдердің мұқтаждарына баса назар аудара отырып, АИТВ-ның таралуына қарсы әрекет жүргізу стратегияларын жасау;
АИТВ/ЖИТС және қауқарсыз жас әйелдер мен бойжеткен қыздарға баса назар аудару арқылы жыныстық және репродуктивті денсаулық пен АИТВ-тың анадан балаға жұғуынан сақтандыру бойынша көрсетілетін қызметтерді енгізуге қатысты талдау жүргізу және стратегиялар жасау;
қауқарсыз топтар үшін АИТВ-ның анадан балаға жұғуы нысанына кеңестер беру мәселелері бойынша денсаулық сақтау саласының ұйымдастырушылары мен қамқор клиникалардың қызметкерлер құрамын оқытып-үйрету;
репродуктивті денсаулық қызметтері мен үкіметтік емес секторға АИТВ жұқтырған жүкті әйелдерді антиретровирустық сақтандыру мен оларды қабылдау қолжетімділігі туралы деректер жинау мен талдауға техникалық қолдау көрсету;
жыныстық және репродуктивті денсаулыққа, жыныс қатынастары арқылы жұғатын жұқпалар мен АИТВ жұқпасына қатысты көрсетілетін қызметтер мен қызметтер алуға қолжетімділіктің мониторинг стратегияларын жетілдіру;
әйелдер колониясындағы әйелдер арасында АИТВ/ЖИТС-ң алдын алу және ескерту.
Нәтиже 2, өнім 2: Әйелдер мен жастар қажетсіз жүктіліктің және АИТВ-ның алдын алу мен қатерлерін азайту жөніндегі сапалы ақпаратпен қамтамасыз етілген.
ЮНФПА-ның осы өнімге үлесі денсаулық сақтау және білім беру жөніндегі орталық және өңірлік уәкілетті органдарға, сондай-ақ АИТВ жұқтыру мәселелерін қоса алғанда, азаматтық қоғамға жыныстық және репродуктивті денсаулық саласында гендерге сезімтал жастарды өмір машықтарына оқытып-үйретуге техникалық көмек көрсету арқылы қамтамасыз етіледі. Бұған қосымша, жастарды жауапкершілік алу мен басшылыққа мектептен тыс оқытып-үйретуге көңіл бөлінеді. Осы мәселеде үкіметтік емес сектормен әріптестікке ерекше назар аударылады. Қазіргі уақытта, ЮНФПА-ның Қазақстандағы бағдарламаларын іске асырудың арқасында «Қазақстан іскер әйелдері қауымдастығының Оңтүстік Қазақстандағы филиалы» үкіметтік емес ұйымның жастар қанатының шеңберінде «тең-теңімен» әдісі арқылы жыныстық және репродуктивті денсаулық мәселелеріне оқыту бойынша дайындалған жастардың тобы құрылды. Осы ұйым «жастар-жастарға» жастар қозғалысының халықаралық желісіне кіреді, оған ЮНФПА қолдау көрсетеді. Алайда осы аталған бастаманың орнықтылығын кепілдеу қажет, ол үшін жастарға үлкен өкілеттіктер беру, сондай-ақ жастарды оқумен айтарлықтай қамтуды, жастардың білімдері мен машықтарын жақсартуды және қауіпсіз таңдауды қолдауды қамтамасыз ету үшін «тең-теңімен» әдісіне оқытуды кеңейту талап етіледі. Жастар субмәдениетінің айрықшылығын ескеру арқылы жастарға дәйекті және толық ақпарат ұсынатын қазақ тілінде сапалы веб-сайттардың болмауы елеулі мәселеге жатады.
Жоғарыда аталған өнімді алу үшін бағдарлама мыналарға қолдау көрсетеді:
әйелдер мен жастардың қауқарсыз топтарына репродуктивті денсаулық, ЖЖТЖ-дан сақтандыру мен емдеу, АИТВ жұқтырудан сақтандыру қызметтері туралы баса назар аудара отырып, халықты хабардар ету бойынша денсаулық сақтау және үкіметтік емес ұйымдардың қызметкерлерімен тренингтер өткізу;
жыныстық және репродуктивті денсаулықтың мәселелері бойынша саясаткерлер мен жастардың диалогы;
«тең-теңімен» оқуын жүргізетін жастардың биліктермен және медицина қызметкерлерімен, жастардың бұқаралық ақпарат құралдарымен және атақты адамдармен сұхбаты;
жастарды жыныстық және репродуктивті денсаулыққа, ЖЖТЖ және АИТВ жұқтырудан өмір машықтарын қалыптастыру негізінде сақтандыру мәселелері бойынша бейресми оқытудың стратегиялары мен стандарттарын жасау;
«тең-теңімен» әдісі арқылы жыныстық және репродуктивті денсаулық, жыныстық қатынастармен жұғатын жұқпалар мен АИТВ-дан сақтандыру мәселелері бойынша оқытудың жастар көшбасшыларына арналған жоғары үлгідегі тренингтер өткізу;
басшылықты қалыптастыру, ресурстарды жұмылдыру, коммуникативті машықтарды дамыту мәселелері бойынша жастарға арналған тренингтер;
кәсіби кеңесшілердің қатысуларымен жастардың күштері арқылы жастар, интернетке тұрақты шығу мүмкіндігі жоқ ауыл тұрғындары үшін қазақ тіліне баса назар аудара отырып жыныстық және репродуктивті денсаулыққа, ЖЖТЖ және АИТВ/ЖИТС бойынша жаңғыртылған сандық кітапханалар, ақпараттық-білім беру материалдарын жасау;
кәсіби мамандардың қатысуымен жастардың күші арқылы ең алдымен қазақ тілінде жыныстық және репродуктивті денсаулық жөнінде веб-ресурстар құру;
жастарды жыныстық және репродуктивті денсаулық бойынша оқыту стратегияларының мониторингі мен тиімділігін бағалау.

Халықтың қоныстануы мен даму

Осы құрауышты орындау аясында ЮНФПА ЕБ-нің үшінші нәтижесі алынады, ол БҰҰ-ның Қазақстандағы бағдарламалық қызметі жалпы нәтижесінің бір бөлігіне айналады: осал топтар, әсіресе әйелдер, мигранттар, босқындар, жастар және қарттар мен мүгедектер көрсетілетін қызметтер мен тауарларға, әлеуметтік қауіпсіздіктің сапалы желілеріне барынша жақсы қол жеткізе алады.
Нәтиже 3, өнім 1: саясаткерлер гендерлік теңдікке, жастарға, жыныстық және репродуктивті денсаулық пен АИТВ/ЖИТС-қа әлеуметтік саясатты тұжырымдау кезінде дәлелді мәліметтерді пайдаланады.
ЮНФПА Атқарушы кеңесінің миссиясы туралы есепте Қазақстанда 2008 жылы елдің статистика саласындағы елеулі жетістіктері мен деректерді өңдеу мен пайдалануда ұлттық институттардың біліктілігінің артқаны анықталды. Алайда, осы салада әлі де кемістіктер бар. Қазақстанда статистика саласы бойынша орталық және өңірлік уәкілетті органдар бар, олар статистика саласында мемлекеттік саясат қалыптастырады және іске асырады, елдегі статистиканы жетілдіру бойынша бағдарламалар әзірлейді және оларды жүзеге асырады. Бірақ, демография және репродуктивті денсаулық мәселелеріндегі статистикалық көрсеткіштердің дұрыстығы мен жеткіліктілігі әлі де мінсіз емес. Атап айтқанда, 2015 жылға қарай репродуктивті денсаулық сақтау қызметтері мен тауарларына жалпыға бірдей қолжетімділікті қамтамасыз ету міндетін шешуді бақылау бойынша ел үшін лайықты көрсеткіштер әзірлеуге жәрдемдесу қажеттілігі бар, оны МДМ-5-ке жету үшін әлемдік көшбасшылар мәселе етіп қойды. Қазақстан үшін бейімделген МДМ-3+ стратегиялық басымдықтар аясында көрсеткіштер әзірлеу және әйелдерге байланысты күш қолдануға, жыныстық және репродуктивті денсаулыққа берілетін құқықтарды және тең мүмкіндіктерді қамтамасыз етуге қатысты деректер алу қажет.
Бағдарлама Қазақстандағы 2009 жылғы Халық санағының қорытындылары жөніндегі қызметке, соның ішінде деректерге гендерлік талдау жасауға, демографиялық көрсеткіштердің сапасын талдау мен талқылауға қолдау көрсетіп, осы мәселелер бойынша Халықаралық сараптама ұсынады. Бағдарлама ХҚДХК іс-қимыл Бағдарламасын жүзеге асырудағы прогресті өлшейтін көп индикаторлы кластерлік зерттеу жүргізуге жәрдемдеседі. Бұл ретте ұлттық статистиканы қажетті, бірақ қазір қолда жоқ, азаматтардың репродуктивтік құқықтары, репродуктивті денсаулық, отбасын жоспарлау мен гендерлік теңдік жөніндегі деректермен байытуға ерекше назар аударылады. Бағдарлама шешімін табуға жәрдемдесетін мәселелердің біріне демографиялық зерттеулерді институционалдыру жатады. Қазір елде тұрғын халықтың мәселелеріне жататын индикаторлар жасауды, деректер жинау мен талдауды, зерттеу мен болжауды үйлестіретін демографиялық орталық жоқ, ондай орталықта тұрғын халыққа қатысты түрлі мәселелерді шешу кезінде машықтарды, білімдер мен мүмкіндіктерді жұмылдыру туралы ұйымдастыру жады сақталар еді.
Осы өнімді алу үшін шешуші іс-шаралар мыналардан тұрады:
Қазақстан Республикасының статистика саласындағы уәкілетті орталық және өңірлік органдарының техникалық әлеуетін одан әрі арттыруға қолдау көрсету, соның ішінде демографиялық зерттеулер үшін халықты географиялық картаға түсіруді;
халық санағының деректерін пайдалану арқылы талдамалық зерттеулер жүргізуге көмектесу;
демографиялық статистиканың, ең алдымен жыныстық және репродуктивті денсаулыққа, гендерлік теңдікке, жастар мен АИТВ/ЖИТС-ға қатысты деректерді пайдалану ісінде ұлттық және өңірлік деңгейде парламентшілердің, мемлекеттік қызметкерлер мен үкіметтік емес сектордың әлеуетін арттыруға жәрдемдесу;
ағымдағы және ұзақ мерзімді міндеттерді шешу аясында тұрғын халықтың қажет жаңа индикаторлар әзірлеуге қолдау көрсету, деректерді жинау мен өңдеудің жетілдірілген әдістерін енгізу;
көп индикаторлы кластерлік зерттеу жүргізуге қатысу;
мекемелік есепке алу мен атаулы көмек көрсету үшін деректер пайдалануды қамтамасыз ету аясында әлеуметтік осал топтарға тұрақты өзекті тізбелер (тіркелім) жасауға көмектесу;
халықтың қоныстануы мен даму бойынша деректерді құрылымдау мен жүйелендіруге көмектесу;
демографиялық зерттеу орталықтарының қызметіне қатысты стратегиялық ақпарат пен озық тәжірибелердің үлгілерін беру.
Нәтиже 3, өнім 2: Әлеуметтік саланың қызметкерлері қарттарға, мигранттар мен мүгедектер үшін әлеуметтік қызметтер мен денсаулық сақтау қызметтерін көрсетуді қадағалауды жоспарлау, іске асыру және жүзеге асыруға аса білікті.
ЮНФПА-ның Қазақстандағы Атқарушы кеңесінің 2008 жылғы миссиясы жаңа демографиялық мәселелерге, атап айтқанда көші-қонға қатысты ерекше салалардағы деректерді жинау мен талдауға ЮНФПА-ның елдегі бағдарламасын қолдауының негізгі күш-жігерлерін жұмылдыруды ұсынды. Бағдарлама көші-қон туралы мағлұматтар жиынтығын жақсартуға, деректер жинауға, халықарлық және ішкі көші-қон, соның ішінде этникалық және еңбек көші-қонының мәселесіне орай барынша тиімді әрекет ету бойынша ұлттық күш-жігерлерді қолдау үшін әлеуетті дамыту мен саясатты насихаттауға қолдау көрсетеді. Бағдарлама көші-қонға, кенттенуге, мүгедектікке қатысты кедейшіліктің ауқымын қысқарту, әлеуметтік әділдікті қамтамасыз ету, репродуктивтік құқықтар мен жыныстық және репродуктивті денсаулықты қорғауға берілетін құқықтарды қоса алғанда, Адам құқықтарын сақтау, соның ішінде АИТВ/ЖИТС аспектісіндегі және гендерлік теңдіктің кепілдіктерін қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешу мақсатында, осы мәселелер бойынша ақпарат жинау мен деректер базасын жасауға жәрдемдеседі. Бағдарлама Мадрид халықаралық іс-қимыл жоспары тұрғысында халықтың қартаю мәселесі бойынша деректер жинауға, талдауға және нормативтік-құқықтық акт әзірлеуге қолдау көрсетеді.
Өнімді алу үшін халықтың қоныстануының жоғарыда аталған өзекті мәселелерін насихаттау, оған кең тұрғыда қоғамның назарын аударту пайдаланылады. Бұл әріптестердің жоғарыда көрсетілген бағыттарда әрекет жүргізулері үшін білімдер мен әлеуетті жақсарту мақсатында техникалық көмек көрсетумен және оқытумен ұштастырылады. Парламент мүшелері, өңірлік уәкілеттік органдардың өкілдері, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері мен отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның және өңірлік комиссиялардың мүшелері, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау мен денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органдардың қызметкерлері, басқа да мемлекеттік басқару органдарының қызметкерлері, діни конфессиялар мен азаматтық қоғамның қайраткерлері көмек көрсететін тараптар болады. Көші-қон, кенттену, мүгедектік және халықтың қартаю мәселелеріне байланысты даму және сыртқы ортаның ұзақ мерзімді өзгерістеріне бейімделу саласындағы стратегиялық кешенді тәуекелдерді басқару үшін қажет ақпарат алуға техникалық көмек көрсетіледі.
Осы өнімді алу үшін шешуші іс-шаралар мыналардан құралады:
халықаралық сарапшылардың көмегімен оқытатын семинарлар өткізу жолымен тұрғын халықтың тиісті өзекті мәселелер бойынша деректер алу мен пайдаланудың әлемдік тәжірибесімен әріптестерді таныстыру;
мемлекеттік басқару органдарына, үкіметтік ұйымдар мен азаматтық секторға лайықты құралдар мен көрсеткіштер жасауға, зерттеулер ұйымдастыруға, деректерді жетілдіру мен өңдеуге, көші-қонның, кенттенудің, мүгедектіктің, халықтың қартаюының негізгі қозғаушы күштері мен үрдістері туралы талдау жасауға және ақпарат таратуға техникалық көмек көрсету;
көші-қон және кенттену бойынша деректер базасын біріздендіруге көмектесу;
халықтың қоныстануы өзекті мәселелер бойынша тілшілер даярлау және оларды бұқаралық ақпарат құралдарында (бұдан әрі - БАҚ) жариялау;
халықтың қоныстануы өзекті мәселелерді ескеру арқылы ұлттық стратегиялардың жобаларын дайындауға техникалық көмек көрсету;
халықтың қоныстануы саласында, атап айтқанда, гендерлік теңдік пен демографиялық саясат және көші-қон саласындағы саясат бойынша стратегияларды іске асыру мониторингіне жәрдемдесу және басқа да жолмен техникалық сараптама ұсыну.

Гендерлік теңдік

БҰҰ командасының бірлескен күш-жігерлерімен алынатын, осы құрауыштың жалпы елдік нәтижесі мен ЕБІЖ төртінші нәтижесі: ұлттық институттар Адам құқықтарын қорғау мен әйелдердің әділ сотқа қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін озық әлеуетке ие. Қазір Қазақстанда әйелдер мен ер адамдардың тең құқықтарына конституциялық кепілдіктер мен әйелдердің құқықтарын, соның ішінде репродуктивтік құқықтарын қорғайтын және жеке адамға қарсы күш қолданудың айыпкерлерін жазалайтын заңнама бар. Алайда осы заңнама көбіне ұлттық институттардың, соның ішінде денсаулық сақтау институттарының жеткіліксіз әлеуетін, сондай-ақ құқық иелерінің жеткіліксіз хабардарлығына қарай толық көлемде пайдаланылмайды. Әйелдердің құқықтарын қорғау мәселесін шешуге Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы 2006 - 2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясының елеулі бөлігі мен Президент жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның іс-шаралар жоспарлары арналған, осы комиссия әйелдердің жағдайын жақсарту, отбасының мүдделерін қорғау мен елдің саяси, әлеуметтік, экономикалық және мәдени өміріне қатысулары үшін қажет жағдайлармен әйелдерді қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдау саласындағы кеңесші орган болып табылады.
Нәтиже 4, өнім 1: Гендерлік теңдік стратегиясының іс-қимыл жоспары әйелдердің көптеген қатарын қамтуда және барынша толығымен жүзеге асырылуда.
Бағдарлама репродуктивтік құқықтар мен жыныстық және репродуктивті денсаулыққа ерекше назар аудара отырып, гендермен байланысты зорлыққа қатысты іс-шаралар жоспарын орындауда Президент жанындағы Отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияға техникалық қолдау көрсетеді.
Бағдарламаның шешуші іс-шаралары мыналардан құралады:
гендермен байланысты зорлыққа мульти секторалды жауап қалыптастыру бойынша құқық қорғау органдарының, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, білім органдарының және азаматтық қоғамның диалогына қолдау көрсетеді;
тренингтер және мемлекеттік қызметкерлерге гендермен байланысты, соның ішінде төтенше жағдайларда, зорлықтың алдын-алу және салдарларын азайту жөніндегі ұлттық және өңірлік стратегияларды жетілдіруге техникалық көмек көрсету;
гендермен байланысты зорлыққа қарсы әрекет жүргізу жөніндегі курсты денсаулық сақтау қызметтерін көрсетушілердің диплом алдындағы және дипломнан кейінгі даярлықтарына енгізуге техникалық қолдау көрсету;
гендермен байланысты зорлық мониторингінің жүйелерін жақсартуға техникалық қолдау көрсету;
құқық қорғау органдары мен әлеуметтік қорғау органдарына жалпы тұрғындардың және әсіресе әйелдердің гендермен байланысты зорлыққа қарсы әрекет жүргізу және зорлық құрбандарының репродуктивтік құқықтарын қорғау мәселелерін шешу үшін электронды үкіметті пайдалануды насихаттауға техникалық көмек көрсету.

5. Әріптестік стратегиясы

ЮНФПА-ның елдік бағдарламасын орындау БҰҰ-ның елдік командасына кіретін басқа да ұйымдармен, сондай-ақ БҰҰ-ның елде өкілдігі жоқ ұйымдарымен (БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссия (БҰҰ ЕЭК) әріптестікте БҰҰ реформасының рухында, елге ХҚДХК Бағдарламасын орындауға көмек көрсетуде елеулі жетістіктерге жету үшін бірлескен күш-жігерлердің аясында жүзеге асырылады. ЮНФПА-ның репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтар саласындағы әріптестері БҰҰ Балалар қоры (бұдан әрі - ЮНИСЕФ), БҰҰ Есірткі және қылмыстық жөніндегі басқарма (бұдан әрі - БҰҰ ЕҚБ), ДДҰ және Халықаралық еңбек ұйымы (бұдан әрі - ХЕҰ); тұрғын халық пен даму саласында - БҰҰ ДБ, ЮНИСЕФ, ХЕҰ және БҰҰ ЕЭК, гендерлік теңдік саласында - БҰҰ ДБ, БҰҰ Әйелдер мүддесін дамыту қоры (бұдан әрі - ЮНИФЕМ) және БҰҰ ЕЭК болады. Бұған қосымша, ЮНФПА қолдайтын іс-шаралармен қамтуды ұлғайту және Қазақстанда ұсынылған басқа да халықаралық және шетелдік ұйымдардың іс-әрекеттерімен синегризмді қамтамасыз ету үшін ЮНФПА-ның Қазақстандағы кеңсесі Дүниежүзілік банкпен, Халықаралық көші-қон ұйымымен (бұдан әрі - ХКҰ), Қызыл крест және қызыл жарты ай қоғамдарының халықаралық федерациясымен (бұдан әрі - ҚКҚЖҚХФ), Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйыммен (бұдан әрі - ЕҚЫҰ), АҚШ-тың Халықаралық даму агенттігімен (бұдан әрі - ЮСАИД), Ауруларды бақылау мен сақтандыру жөніндегі орталықтарымен (бұдан әрі - СиДиСи) және өзге де әріптестермен тығыз қатынастар жүргізеді.
ЮНФПА кеңесі тығыз өзара іс-қимыл жүргізетін ұлттық институттар келесі мемлекеттік органдарды: Президент Әкімшілігін, Премьер-Министр Кеңсесін, Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісін, сыртқы істер саласындағы орталық уәкілетті орган, ішкі істер, денсаулық сақтау, білім, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, төтенше жағдайлар, экономикалық даму және сауда, әділет салаларындағы орталық уәкілетті органдарды, Статистика агенттігін; мемлекеттік басқарудың өңірлік өкілдігін және атқарушы органдарын; консультативтік органдарды - Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы Әйелдер істері мен отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияны; қоғамдық денсаулық сақтау, ана мен баланың денсаулығын қорғау, әйелдер мен ер адамдардың репродуктивті денсаулығы, жыныстық қатынастар арқылы жұғатын жұқпалы аурулар, АИТВ/ЖИТС, салауатты өмір салтын қалыптастыру жөніндегі денсаулық сақтау органдарының әдістемелік орталықтарын; білім беру органдарының әдістемелік орталықтарын; стратегиялық зерттеулердің әдістемелік орталықтарын; жоғары оқу орындарын, ең алдымен медициналық, экономикалық, заң саласындағы азаматтық қоғам ұйымдарын, БАҚ және т.б. қамтиды.

Көп жақты әріптестер

ЮНФПА БҰҰ-ның басқа ұйымдарымен, 2010 - 2015 жылдарға арналған ЮНДАФ-та көрсетілген әріптестік принциптерінде елдік бағдарламаны орындайды. Репродуктивті денсаулық және отбасын жоспарлау саласындағы бағдарламаны орындау кезінде ЮНФПА толығымен ДДҰ-ның техникалық басшылықтарына сүйенеді және оның сараптамасын пайдаланады. ЮНИСЕФ-пен және ДДҰ-мен тығыз ынтымақтастықта жастардың жыныстық және репродуктивті денсаулық тауарлары мен қызметтеріне қолжетімділігін жақсарту, олардың қажетсіз жүктіліктен сақтанудан, АИТВ және ЖЖТЖ жұқтырудан хабардарлығын арттыру жөніндегі бағдарламалық іс-шаралар жүзеге асырылады. АИТВ алдын алуға жататын іс-шаралар БҰҰ-ның АИТВ/ЖИТС жөніндегі бірлескен бағдарламасы (бұдан әрі - ЮНЭЙДС) қолдауының аясында қос-демеушілер арасында еңбек бөлісуді ескеру арқылы жүзеге асырылады. Гендерлік теңдік ұлттық стратегиясын жүзеге асыру ЮНИФЕМ-мен және БҰҰДБ-мен тығыз ынтымақтастықта жүргізіледі, ал тұрғын халықтың өзекті мәселелері деректер алуға және халықтың тиісті топтарымен жұмыс істеуге мүдделі БҰҰ-ның басқа да ұйымдарымен бірге жүзеге асырылатын болады. Іс-қимылдардың қосарлануын және ресурстарды ұтымсыз пайдалануды болдырмау мақсатында ЮНФПА тарапынан басым салаларда көрсетілетін қолдау басқа да көп жақты немесе екі жақты әріптестердің сол салада көрсететін қолдауымен үйлестіріледі.

Мемлекеттік институттар

Мемлекеттік институттармен әріптестік және олардың көшбасшылығы МДМ мақсаттарына жету және репродуктивтік құқықтар мен репродуктивті денсаулық, гендерлік теңдік пен тұрғын халықтың басқа да мәселелерді қамтамасыз ету стратегияларын ұлттық даму стратегияларына енгізу, ЮНФПА насихаттайтын саясат пен тәжірибелердің орнықтылығын қамтамасыз ету үшін шешуші мәнге ие.
ЮНФПА-ның Қазақстандағы мемлекеттік органдардың қатарындағы дәстүрлі негізгі әріптестеріне денсаулық сақтау мен статистика салаларындағы орталық уәкілетті органдар мен Президент жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия жатады, оның хатшылығы қазір Президент Әкімшілігінің Ішкі саясат бөлімінің секторы болып табылады. 2010 - 2015 жылдарға арналған ЕБ, ол да сондай-ақ айтарлықтай шамада халықтың қартаю, мүгедектер, репродуктивті және жыныстық денсаулық бойынша жастарды хабардар ету мәселелеріне бағдарланған, мемлекеттік басқарудың басқа да орталық органдарымен, әсіресе еңбек және халықты әлеуметтік қорғау мен білім саласындағы уәкілетті органдармен әріптестікті күшейтеді. Сонымен қатар, пікірлері үкіметтік стратегияларға елеулі ықпал ететін, өз салалары бойынша ең беделді ұлттық мамандар жиналған, бағдарлама қызметінің басым салаларында нормативтік-құқықтық және әдістемелік құжаттардың жобаларын әзірлейтін әдістемелік орталықтармен және жоғары оқу орындарымен әріптестік нығайтылады. Қазақстан Парламентінің мүшелерімен, соның ішінде тұрғын халық пен даму жөніндегі Парламент мүшелерінің Азия форумының аясындағы әріптестік өз жалғасын табады, мұнда Халықаралық конвенциялардан, ХҚДХК іс-қимыл Бағдарламасынан, МДМ-дан және басқа да құжаттардан туындайтын, репродуктивті денсаулыққа, гендерлік теңдікке және тұрғын халық пен дамуына қатысты міндеттемелерді орындауға байланысты заң шығару қызметіне баса назар аударылады.

Азаматтық қоғам

Бағдарламаны орындау кезінде үкіметтік емес сектормен әріптестікке ерекше көңіл бөлінеді, ол бағдарлама іс-шараларының елеулі бөлігін жүзеге асыруды өз міндетіне алумен қатар, кәсіпқойлардың, осал топтар мен жалпы халықтың арасында насихат жүргізеді. ЮНФПА Қазақстанда тіркелген шетелдік үкіметтік емес ұйымдардың филиалдарымен, атап айтқанда ПиЭсАй-мен, жыныстық және репродуктивті денсаулық жөніндегі Қазақстандық қауымдастықпен (АйПиПиЭф мүшесі), республикалық қоғамдық бірлестіктермен, соның ішінде Қазақстан дәрігерлері мен провизорларының қауымдастығымен, Қазақстан отбасылық дәрігерлер қауымдастығымен, Қазақстан іскер әйелдерінің қауымдастығымен, Республикалық әйелдер кеңесімен, жергілікті қоғамдық бірлестіктермен және тәуелсіз ұлттық кеңесшілермен ынтымақтасатын болады.
Репродуктивті денсаулық, тендер мен тұрғын халықтың шетін проблемалары бойынша қоғамдық пікір қалыптастыру мақсатында БАҚ-пен орнатылатын болады.

Халықаралық институттар

ЮНФПА бірқатар халықаралық және шетелдік институттармен, солардың қатарында БҰҰ-ның Қартаю жөніндегі халықаралық институтымен (Мальта), Лозанн университетінің (Швейцария) жанындағы ЕиТЕАСН жасөспірімдердің денсаулығы мен оны қорғау жөніндегі еуропалық оқытушы тобымен, Геоспейс Интернэшионал компаниясымен (Оңтүстік Африка Республикасы), сондай-ақ кейбір жекелеген халықаралық кеңесшілермен, Джон Хопкинс Университеті, Мәскеу мемлекеттік университеті, Карлов университеті сияқты жетекші орталықтардың қызметкерлерімен белсенді ынтымақтастық жүргізеді.

6. Бағдарламаны басқару

ЕБІЖ ұлттық орындау жолымен 2010 - 2015 жылдарға арналған ЮНДАФ-қа сәйкес үйлесімде жүзеге асырылады. ЮНФПА кеңсесінің қызметкерлеріне нәтижелер алуға бағдарланған пайдалы тәсілдерді іске асыру мәселелері бойынша нұсқаулық беріледі. Қызметкерлерге ЮНФПА оқыту саясаты бойынша, өздерінің қызметтік міндеттерінің аясында бағдарлама мәселелеріне қысқа мерзімді оқу мүмкіндігі беріледі.
ЮНФПА баршаға арналған экономикалық және әлеуметтік әл-ауқатқа қол жеткізу мен тиімді басқаруды қамтамасыз ету жөніндегі ЮНДАФ нәтижелері бойынша БҰҰ тақырыптамалық топтарына, сондай-ақ тендер және АИТВ/ЖИТС бойынша көп аспектілі тақырыптамалық топтарға қатысады және ЕБ-ні орындауға қатысты өзара келісілген ұсыныстарды басшылыққа алады.
Ағымдағы қызмет ЮНФПА әріптестерімен бірге және ЕБІЖ-де көрсетілген стратегиялар мен нәтижелерге сәйкес әзірлейтін жылдық жұмыс жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады. Жылдық жұмыс жоспарларына ЮНФПА және орындаушы әріптестер қол қояды. Жұмыс жоспарларының орындалу қорытындылары жыл сайын бірлескен мәжілістерде қаралады. Жылдық жұмыс жоспарлары, бағдарламаның біртұтас құжаты ретінде жүзеге асырылатын түрлі құрауыштарының бір-бірімен өзара байланысын ескеру арқылы жасалады.
Орындаушы әріптестерге арналған барлық ақша аударымдары ЮНФПА мен орындаушы әріптес арасында келісілген жылдық жұмыс жоспарларына негізделеді.
Жылдық жұмыс жоспарында көрсетілген іс-шараларға арналған ақша аударымдарын БҰҰ агенттігі мынадай тәсілдермен жүзеге асыра алады;
орындаушы әріптестің шотына тікелей жасалатын ақша аударымы:
а) іс-шараны бастаудың алдында (тікелей ақша аударымы) немесе
б) іс-шара аяқталғаннан кейін (шығындарды өтеу);
орындаушы әріптестің міндеттемелері бойынша жеткізушілерге немесе үшінші тұлғаларға тікелей төлем орындаушы әріптестің уәкілетті лауазымды адамы қол қойған сұраныстың негізінде жасалады;
орындаушы әріптеспен келісілген іс-шараларды қолдауға арналған БҰҰ агенттігінің міндеттемелері бойынша жеткізушілерге немесе үшінші тұлғаларға тікелей төлем жасау.
Жылдық жұмыс жоспарында көрсетілген іс-шараларға арналған ақша аударымдарын БҰҰ агенттігі мынадай тәсілдермен жүргізе алады:
орындаушы әріптеске жіберу үшін ұлттық мекемеге ақшалай қаражаттарды аудару жолымен:
а) іс-шара басталар алдында (тікелей ақша аударымы);
б) іс-шара аяқталғаннан кейін (шығындарды өтеу).
Орындаушы әріптестің міндеттемелері бойынша жеткізушілерге немесе үшінші тұлғаларға тікелей төлем Орындаушы Әріптестің уәкілетті лауазымды адамы қол қойған сұраныстың негізінде жасалады.
Орындаушы Әріптеспен келісілген іс-шараларды қолдауға арналған БҰҰ агенттігінің міндеттемелері бойынша жеткізушілерге немесе үшінші тұлғаларға тікелей төлем жасау.
Тікелей ақша аударымдары бағдарламаны орындау кезеңінде үш айдан аспайтын мерзімде сұратылады және төленеді. Бұрын бекітілген шығындардың өтемі тоқсан сайын немесе іс-шаралар аяқталғаннан кейін төленеді. ЮНФПА орындаушы әріптес жасаған шығындарды жылдық жұмыс жоспарында бекітілген сомадан жоғары және одан көп шамада өтеуге міндетті емес.
Кез келген іс-шара аяқталғаннан кейін, қорлардың кез келген баланстары орындаушы әріптес пен ЮНФПА арасындағы өзара келісім арқылы қайта бағдарламалануы немесе қайтарылуы тиіс.
Ақша аударымдарын жүргізу тәсілдері, төлемдердің мөлшері, сондай-ақ кепілдіктер бойынша іс-шаралардың көлемдері мен жиілігі, үкіметтік орындаушы әріптес жағдайында, мемлекеттік қаржы менеджментінің мүмкіндіктерін қарау нәтижелеріне, сондай-ақ БҰҰ-ның орындаушы әріптесі болып табылмайтын қаржы менеджментінің мүмкіндіктерін бағалаудың нәтижелеріне байланысты болуы мүмкін¹. Білікті кеңесші, мәселен, ЮНФПА таңдаған жалпыға қолжетімді есепші фирма, осындай бағалау жүргізе алады, оған орындаушы әріптес қатысады.
Ақша аударымының тәсілдері, төлемдердің мөлшері, кепілденген іс-шаралардың көлемдері мен жиілігі бағдарламаны орындау барысында шығындарды бақылау мониторингінің, есептілік пен аудиттің бағдарлама нәтижелері негізінде қайта қаралуы мүмкін.
ЮНФПА кеңсесі штатының құрамына Елдік директор, оның міндетін Орталық Азия елдеріне арналған, Алматы қаласында орналасқан ЮНФПА субөңірлік кеңсесінің директоры қоса атқарады; ЮНФПА Өкілінің көмекшісі және елдік кеңесінің үлгісіне сәйкес мақұлданған екі көмекші қызметкер кіреді. ЮНФПА, бұған қосымша, бағдарламаның орындалуын күшейту үшін ұлттық екі бағдарламалық қызметкер мен бір көмекші қызметкер ұстауға қаражат бөледі. Бағдарламаға ЮНФПА-ның Шығыс Еуропа және Орталық Азия елдеріне арналған Өңірлік Кеңсе мен ЮНФПА-ның Орталық Азия елдеріне арналған субөңірлік кеңсесі техникалық қолдау көрсетеді.

7. Мониторинг және бағалау

Бағдарламаның мониторингі мен бағалауы ЕБІЖ нәтижелерінің матриксіне сәйкес және мониторинг пен бағалаудың бірлескен жоспарының негізінде жүргізеледі. Үкімет пен ЮНФПА қаржы салымын, қызмет түрлерін, қызмет өнімдері мен бағдарламалық нәтижелерді қоса алғанда, бағдарламаны орындаудың шешуші элементтеріне тұрақты қадағалау жасауға жауапты болады.
Осы баптың мақсаттары үшін БҰҰ халықаралық қаржы институттарын енгізеді. Кейбір нәтижелерді өлшеу осы ЕБ-ның бөлігі болып табылатын әлеуметтік зерттеулерді жүргізуді талап етеді.
Бағдарламаның орындаушы әріптестері нәтижелер мен өздері кездестірген мәселелерді көрсету арқылы өз қызметі туралы жазбаша есептер береді. Бұған қосымша, бағдарламаны орындау барысында ЮНФПА қызметкерлері түпкі деректемеден тікелей ақпарат алу үшін ауық-ауық далалық сапарлар жасап тұрады. Қызметтің мемлекеттік бағдарламалар мен осы ЕБІЖ-ге сәйкестігін анықтау үшін бағдарламалық қызметке сыни шолу жасау бойынша жыл сайынғы әріптестік кеңестер шешуші құрал болып табылады. Осы Кеңестердің әрқайсысына ЮНФПА іс-шаралардың орындалуы туралы қысқаша баяндамалар береді.
Бұдан басқа, бағдарламаны іске асыру кезеңінде жоспарланған түпкі нәтижеге жетуге бағдарламаның жасаған ықпалы бойынша екі рет сыртқы бағалау жүргізіледі. Бағдарламаны орындаудың жетістіктері мен кемшіліктерін және, ең алдымен, бағдарламаны іске асырудың басым бағыттарда дамуға қол жеткізуге қаншалықты көмектескені, нәтижелердің көрсеткіштері нені көрсететінін анықтау үшін аралық бағалау 2012 жылы жүргізіледі. Бұған қосымша: (а) бағдарламалық араласулар мен ұлттық даму басымдықтарының сәйкестігі; (б) бағдарламамен жүзеге асырылған іс-шаралардың пайдалылығы; (в) БҰҰ ұйымдарының жалпы нәтижелерге жетудегі ел деңгейінде үйлестіру тиімділігі анықталады. Бағдарламаның аралық бағалауы қажет болған жағдайда орындаудың жоспарлары мен әдістеріне түзету жасауға мүмкіндік береді. Бағдарламаның мониторингі мен бағалау үдерісі ұлттық мониторинг пен бағалау үдерісімен тығыз байланыста болады.
Бағдарламаны түпкілікті бағалау 2015 жылы жасалады. Бағалау БҰҰ-ның әріптес агенттіктерімен ынтымақтастықта жүзеге асырылады.

8. ЮНФПА міндеттемелері

ЮНФПА-ның Атқарушы кеңесі 6 жылға ЮНФПА тұрақты қорларынан 5,9 миллион АҚШ доллары көлемінде бағдарламаны қаржыландыруды мақұлдады; тағы да шамамен 1,8 миллион АҚШ долларын басқа көздерден жұмылдыру қажет. Бағдарламаның түрлі іс-шараларына қаражат бөлу жылдық жұмыс жоспарларын іске асыру барысында нақтыланады. Қаражатты жылдар бойынша бөлу қорлардың бар болуына байланысты болады. ЮНФПА қаражаттары қызметтің басым үш бағыты бойынша былайша орналастырылады:
Репродуктивті денсаулық пен репродуктивтік құқықтары: тұрақты ресурстардан - 3,2 миллион АҚШ доллары, басқа көздерден жұмылдыруға жататын өзге ресурстардан - 1 миллион АҚШ доллары;
Халықтың қоныстануы мен даму: тұрақты ресурстардан - 1,6 миллион АҚШ доллары, басқа көздерден жұмылдыруға жататын ресурстардан - 0,6 миллион АҚШ доллары;
Гендерлік теңдік: тұрақты ресурстардан - 0,4 миллион АҚШ доллары, басқа көздерден жұмылдыруға жататын ресурстардан - 0,3 миллион АҚШ доллары;
Бағдарламаны жүзеге асыруды үйлестіруге және көмек көрсетуге жұмсалатын шығындар: тұрақты ресурстардан - 0,7 миллион АҚШ доллары.
Бағдарламаның қызметіне жасалатын сыни шолу бойынша өткізілетін жыл сайынғы кеңестерде ЮНФПА мен Үкімет басқа мәселелермен қатар, қаражаттарды игеру дәрежесін қарайды, бөлінген қорлар жеткіліксіз игерілген жағдайда, қажеттілік туындаса, онда осы қаражат басқа бағдарламалық салаларға ауыстырылуы мүмкін.
ЮНФПА егер осы Іс-шаралар жоспарында және жылдық жұмыс жоспарларында көзделмеген мақсаттарда қолданылатын болса, онда кез келген қаражатты немесе кез келген жабдықты қайтаруды талап ету құқығын сақтайды. Мұндай жағдайда ЮНФПА мүдделі мемлекеттік басқару органдарымен бірге ЮНФПА жеткізген тауарлардың мақсатсыз пайдаланылғаны туралы актіге қол қояды, әрі бұл акт осы аталған тауарларды Ел бағдарламасының Іс-шаралар жоспарына сәйкес қайта бөлуге негіздеме болады.
Тікелей ақша аударымын жасау немесе шығындарды өтеу кезінде ЮНФПА орындаушы әріптесін ЮНФПА бекіткен ақшалай қаражаттар туралы хабардар етеді және қаражаттарды бес банк күнінің ішінде орындаушы әріптесіне аударады.
Орындаушы әріптестің уәкілетті лауазымды адамы қол қойған сұратудың негізінде орындаушы әріптестердің міндеттемелері бойынша жеткізушілерге немесе үшінші тұлғаларға немесе орындаушы әріптестермен келісілген іс-шараларды қолдауға ЮНФПА міндеттемелері бойынша жеткізушілерге немесе үшінші тұлғаларға тікелей төлем жасалатын жағдайда, ЮНФПА бес банк күнінің ішінде төлем жүргізеді.
ЮНФПА орындаушы әріптестер мен үшінші тараптар арасындағы уағдаластықтар бойынша ешқандай тікелей міндеттемелер мойнына алмайды. Егер БҰҰ-ның бірден көп агенттігі ақшалай қаражаттарды бір орындаушы әріптеске аударса, онда бағдарламалық мониторинг, қаржы мониторингі мен аудиті бірге немесе БҰҰ-ның осы агенттіктерімен үйлестіру арқылы өткізіледі.
ЮНФПА барлық қатыстырылған әріптестерді бағдарламаны орындауға қатысты кез келген өзгерістер туралы ақпаратпен қамтамасыз етеді.

9. Үкіметтің міндеттемелері

2010 - 2015 жылдарға арналған Елдік бағдарлама Қазақстанның мемлекеттік бағдарламаларын іске асыруға қолдау көрсету мақсатында орындалады. Үкімет өз міндеттемелерін 1994 жылғы 4 қазандағы КСНК талаптарына сәйкес орындайды. Осы келісімге сүйене отырып, Үкімет ЮНФПА-ға, оның лауазымды адамдарына және ЮНФПА атынан өз қызметін жүзеге асыратын басқа да адамдарға БҰҰ-ның түрлі агенттіктерінің, бағдарламаларының, қорлары мен мамандандырылған мекемелерінің лауазымды адамдары мен консультанттарына берілетін дәл сондай жеңілдіктер мен қызметтер береді. Үкімет ЮНФПА-ның меншігіне, ақшалай қаражаттары мен мүлкіне, сондай-ақ Конвенцияның V бабы 17-бөліміне сәйкес БҰҰ-ның лауазымды қызметкерлер тізіміне енгізілген ЮНФПА-ның лауазымды тұлғаларына қатысты Біріккен Ұлттардың Артықшылықтар мен иммунитеттер туралы конвенциясының талаптарын қолданады.
Бағдарламаға көмек ретінде Үкімет ЕБ-ні қаржыландыру сәйкестігіне келтіру мақсатында ЮНФПА-ның халықаралық донорлардың қосымша ресурстарын жұмылдыруға байланысты әрекеттерін қолдайды. Сонымен қатар, осы ЕБІЖ-дің ойдағыдай орындалуын қамтамасыз ету үшін заттай немесе ақшалай қаражат түрінде үлес қосуға ұмтылады.
ЮНФПА қолдау көрсететін үкіметтік ұйымдардың қатарындағы әріптестердің әрқайсысы ЕБ-ні орындауға қатысты жабдық пен материалдарды жеткізу, қаржылық қаражаттардың түсуі мен жұмсалуы көрсетілетін есеп айырысу шоттарын, жазбаларды, бухгалтерлік және түгендеме кітаптары мен басқа да құжаттарын талапқа сай жүргізеді. ЮНФПА-ның уәкілетті лауазымды қызметкерлері бағдарлама аясында алынған кез келген мүлікті сатып алу мен бөлуге қатысты барлық құжаттамаға және бағдарламаның ақшалай қаражаттарын жұмсауға қатысты қаржы құжаттарына рұқсаттары болулары тиіс.
Үкімет ЕБ орындалуының барысын бірге қарау мен жоспарлау бойынша кеңестерді ұйымдастыру міндеттемелерін мойнына алады. Бұдан басқа, Үкімет мониторинг жүргізу, бенефициарлармен кездесулер өткізу және іс-шаралардың жай-күйін бағалау мақсатында ЮНФПА қызметкерлері мен консультанттарының жобаларды іске асыру орындарына мезгіл-мезгіл баруларына мүмкіндік жасайды. Үкімет ЕБІЖ орындау барысында ынтымақтастыққа әсерін тигізуі мүмкін ұлттық заңнаманың өзгерісі туралы ЮНФПА-ға уақтылы ақпарат береді.
Жылдық жұмыс жоспарының іс-шараларын көрсететін, «Бекітілген қорлар мен шығындарды растау» (бұдан әрі - FACE) есебін стандартты үлгісін, орындаушы әріптестер ақшалай қаражаттарды сұрату немесе ЮНФПА-ның шығындарды өтейтіні немесе жоспарланатын шығындарды тікелей төлейтіні туралы уағдаластықты қамтамасыз ету үшін пайдаланады. Орындаушы әріптестер ҒАСЕ-ні алынған ақшалай қаражаттарды пайдалану туралы есеп беру үшін қолданады. Орындаушы Әріптес шот деректемелерін, ақшалай қаражаттарды пайдалану туралы сұратулар мен растауларды беру үшін уәкілетті лауазымды қызметкерді тағайындайды. FACE-ні орындаушы әріптестің уәкілетті лауазымды қызметкері бекітеді.
Осы аталған ақшалай қаражаттарды орындаушы әріптестер тек жылдық жұмыс жоспарларында келісілген іс-шаралар үшін ғана пайдаланады.
Үкімет және орындаушы әріптестер болып табылатын ұлттық ҮЕҰ алған ақшалай қаражаттар белгіленген ұлттық ережелерге, қағидаттар мен тәртіптерге сәйкес пайдаланылады. Соңғылары халықаралық стандарттарға сай болуы тиіс, әсіресе қаражаттарды келісілген жылдық жұмыс жоспарына сәйкес пайдалануды қамтамасыз етуі және барлық алынған ақшалай қаражаттардың толық пайдаланылғаны туралы есептердің ЮНФПА-ға қорларды алғаннан кейін алты айдың ішінде берілетіні туралы кепілденуі керек. Қайсыбір ұлттық ережелер, қағидаттар мен тәртіптер халықаралық стандарттарға сәйкес келмеген жағдайда, БҰҰ агенттігінің ережелері, қағидаттары мен тәртіптері қолданылады.
Ақшалай қаражаттарды халықаралық ҮЕҰ және үкіметаралық орындаушы әріптестер алған жағдайда, алынған ақшалай қаражаттар халықаралық стандарттарға сай пайдаланылады, әсіресе, қаражаттардың жылдық жұмыс жоспарына сәйкес пайдаланылатыны және барлық алынған қаражаттардың толық пайдаланылғаны туралы есептердің ЮНФПА-ға қаражаттар алынғаннан кейін алты айдың ішінде бекітілетіні кепілденуі тиіс.
Жоспарлы және арнайы аудиттер өткізуді жеңілдету үшін ЮНФПА-дан ақшалай қаражаттар алатын әрбір орындаушы әріптес БҰҰ агенттігіне немесе оның өкіліне мыналарға уақтылы қолжетімділікті қамтамасыз етеді:
ЮНФПА-дан түскен ақшалай аударымдардың келісімге байланысты есебін белгілейтін барлық қаржылық есептерге;
ақшалай аударымдар өткен орындаушы әріптес құрылымының ішкі бақылау жұмысына байланысты барлық орынды құжаттама мен қызметкерлер құрамына.
Әрбір жүргізілген аудиттің нәтижелері орындаушы әріптеске және ЮНФПА-ға хабарланады. Әр орындаушы әріптес, бұдан бөлек:
аудиторлық есеп алады және қарайды;
ақшалай қаражаттар берген ЮНФПА-ға аудиторлардың ұсыныстарын қабылдағандары немесе қабылдамағандары туралы уақтылы хабарлайды;
қабылданған аудиторлық ұсыныстарға қатысты уақтылы іс-әрекеттер жасайды.
БҰҰ агенттігіне қабылданған ұсыныстардың орындалуына қатысты қолға алынған іс-шаралар туралы әр тоқсан сайын есеп беріп отырады.

10. Өзге шарттар

Осы ЕБІЖ Қазақстан Үкіметі мен ЮНФПА арасында бұрын қол қойылған кез келген ЕБІЖ-ні ауыстырады және бірлескен стратегиялық кеңестің ұсынысы бойынша екі тараптың өзара келісімінің негізінде өзгертілуі мүмкін.
Осы ЕБІЖ-де ештеңе де Үкімет қатысушы болып табылатын Біріккен Ұлттардың Артықшылықтар мен иммунитеттер туралы конвенциясының мазмұны мен мәніне сәйкес ЮНФПА қорғауын орындаудан бас тартатындай етіп түсіндірілмеуі тиіс.

11. Жалпы ережелер

Осы Жоспар Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін бөлімінде қол қойылған күннен бастап уақытша қолданылады және ЮНФПА-ға дипломатиялық арналар арқылы күшіне ену үшін қажетті мемлекетішілік рәсімдерді орындағаны жөнінде Үкіметтен жазбаша хабарлама келіп түскен мерзімнен бастап күшіне енеді.
Астана қаласында 2010 жылғы «__» ________ екі түпнұсқа данада қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жасалды, әрі барлық мәтіннің бірдей күші бар. Осы Жоспарды түсіндіруде келіспеушіліктер туындаған жағдайда орыс тіліндегі мәтінге артықшылық берілетін болады.

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы

АйПиПиЭф ІРРҒ ағылшын аббревиатурасының (әріптердің аттары бойынша)
транслитерациясы - International Planned Parenthood
Federation - Халықаралық отбасын жоспарлау федерациясы
АИТВ адамның иммунотапшылығы вирусы
ҰЖТ ұлттық жалпы табыс
ДДҰ Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
БҰҰ ҚАД БҰҰ-ның Қоғамдық ақпарат жөніндегі департаменты
ЕЭК Еуропалық экономикалық комиссия
ЖЖТЖ жыныстық жолмен таралатын инфекциялар
ТДХК Халықтың қоныстануы мен даму жөніндегі халықаралық
конференция
ХЕҰ Халықаралық еңбек ұйымы
ҚКҚЖҚХФ Қызыл Крест және Қызыл Жарты ай қоғамының халықаралық
федерациясы
ҮЕҰ үкіметтік емес ұйым
ЕҚЫҰ Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі ұйым
(ЕҚЫҰ)
БҰҰ Біріккен Ұлттар Ұйымы
ПиЭсАй PSI ағылшын аббревиатурасының (әріптердің аттары бойынша)
транслитерациясы - Population Service International -
Тұрғын халық жөніндегі халықаралық қызмет
БҰҰ ДБ БҰҰ Даму бағдарламасы
ЕБІЖ Елдік бағдарламаны іске асыру жоспары
СиДиСи CDC ағылшын аббревиатурасының (әріптердің аттары бойынша)
транслитерациясы - Centers for Diseases Control [and
Prevention] - Ауруларды бақылау мен алдын ала емдеу
жөніндегі орталықтар
БАҚ бұқаралық ақпарат құралдары
КСНК Көмек көрсету туралы стандарттық негізгі келісім
ЕБ Елдік бағдарлама
ЖИТС жұқтырылған иммун тапшылығы синдромы
БҰҰ ЕҚБ БҰҰ-ның Есірткі мен қылмыс жөніндегі басқарма
МДМ Мыңжылдықтың даму мақсаттары
ЮНДАФ UNDAF ағылшын аббревиатурасының транслитерациясы -
United Nations Development Assistance Framework -
БҰҰ-ның даму мақсатында көмек көрсету жөніндегі
негіздемелік бағдарламасы
ЮНИСЕФ ағылшын аббревиатурасының транслитерациясы UNICEF -
United Nations International Children's Emergency Fund -
БҰҰ-ның халықаралық төтенше балалар қоры; United Nations
Children's Fund (БҰҰ-ның Балалар қоры), ұйымды белгілеу
үшін бұрынғы аббревиатурасы сақталды
ЮНИФЕМ Француз аббревиатурасының транслитерациясы - Fonds des
Nations Unies pour la Femme (UniFem, - әйелдерге арналған
Біріккен (қор) - БҰҰ-ның Әйелдер мүддесін дамыту қоры
ЮНФПА UNFPA ағылшын аббревиатурасының транслитерациясы -
United Nations Fund for Population Activities (БҰҰ-ның
Тұрғын халық қызметі саласындағы қоры); United Nations
Population Fund болып өзгертілді (БҰҰ-ның Тұрғын халық
саласындағы қоры), ұйымды белгілеу үшін бұрынғы
аббревиатурасы сақталды;
ЮНЭЙДС UNAIDS ағылшын аббревиатурасының транслитерациясы -
Joint United Nations Programme on AIDS - БҰҰ-ның АИТВ
және ЖИТС жөніндегі бағдарламасы
ЮСАИД USAID ағылшын аббревиатурасының транслитерациясы -
United States Agency for International Development -
АҚШ-тың халықаралық даму жөніндегі агенттігі

Осыны растау үшін талапқа сай уәкілетті болған төменде қол қоюшылар, осы ЕБІЖ-ге қол қойды.

Қазақстан Республикасының БҰҰ-ның халықтың қоныстануы
Үкіметі үшін саласындағы қоры үшін

О подписании Плана реализации страновой программы на 2010 - 2015 годы между Правительством Республики Казахстан и Фондом Организации Объединенных Наций в области народонаселения

Постановление Правительства Республики Казахстан от 13 мая 2010 года № 413

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Одобрить прилагаемый проект Плана реализации страновой программы на 2010 - 2015 годы между Правительством Республики Казахстан и Фондом Организации Объединенных Наций в области народонаселения.
2. Уполномочить заместителя Министра иностранных дел Республики Казахстан Умарова Кайрата Ермековича подписать от имени Правительства Республики Казахстан План реализации страновой программы на 2010 - 2015 годы между Правительством Республики Казахстан и Фондом Организации Объединенных Наций в области народонаселения, разрешив вносить изменения и дополнения, не имеющие принципиального характера.
3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Одобрен
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 13 мая 2010 года № 413

План
реализации страновой программы на 2010 - 2015 годы
между Правительством Республики Казахстан и Фондом
Организации Объединенных Наций в области народонаселения

Общие рамки

Правительство Республики Казахстан, далее именуемое «Правительство» и Фонд Организации Объединенных Наций в области народонаселения, далее именуемый «ЮНФПА», имея взаимное согласие в отношении содержания Плана реализации страновой программы (далее - ПРСП) и в отношении обязательств по претворению в жизнь Страновой программы (далее - СП), и
продвигая их взаимное согласие и сотрудничество по реализации Программы действий Международной конференции по народонаселению и развитию (далее - МКНР), Целей тысячелетия в области развития (далее - ЦРТ), Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах 1966 года, Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин 1979 года, Конвенции о правах ребенка 1989 года, Конвенции о правах инвалидов 2006 года, других международных обязательств;
основываясь на полученном опыте и прогрессе, достигнутых при выполнении предыдущей СП, как это описано в документе СП для Казахстана на 2010 - 2015 годы DР/FРА/СРD/Kаz/3;
вступая в новый период сотрудничества;
объявляя, что эти ответственности будут выполнены в духе дружественного взаимодействия,
согласились о следующем:

1. Основа для взаимоотношений

Данный ПРСП управляется условиями, иммунитетами и привилегиями, заложенными в Стандартном основном соглашении о предоставлении помощи (далее - СОСП), подписанном Правительством Республики Казахстан и Программой развития ООН (далее - ПРООН) 4 октября 1994 года.
Для целей продолжения миссии и выполнения работы ЮНФПА в Казахстане ПРСП будет являться инструментом, описанным в СОСП, как «Проектный документ», со всеми правами, обязанностями, ответственностью и привилегиями, возложенными на соответствующие Стороны в отношении этого инструмента.
ПРСП основан на документе СП ЮНФПА на 2010 - 2015 годы DР/FРА/СРD/Kаz/3, который был одобрен заинтересованными государственными органами Республики Казахстан и принят Исполнительным советом ПРООН и ЮНФПА 9 июля 2009 года. В свою очередь СП ЮНФПА базируется на Рамочной программе ООН для оказания помощи в целях развития (далее - ЮНДАФ) для Республики Казахстан на 2010 - 2015 годы.

2. Анализ ситуации

Занимая девятое место в мире по территории (2,7 миллионов квадратных километров) и шестьдесят первое место в мире по численности населения (16,0 миллионов человек, 2009 год), Казахстан является одной из наиболее динамично развивающихся стран региона Восточной Европы и Центральной Азии. Преодолев системный кризис, вызванный распадом бывшего Советского Союза, Казахстан вошел в число стран со средневысокими доходами. В докризисное пятилетие среднегодовые темпы прироста валового национального дохода (далее - ВНД) страны составляли более 9 %, в основном благодаря развитию добывающей промышленности, при высоких ценах на нефть и металлы. По данным Всемирного банка в 2008 году ВНД на душу населения по паритету покупательной способности в Казахстане вплотную приблизился к среднемировому уровню, составив 9,690 долларов США.
Страна претворяет в жизнь комплексную стратегию развития Казахстан-2030, выдвинутую Главой государства. Среди ее приоритетов - высокие темпы экономического роста, здоровье и благополучие жителей страны, в том числе защита наиболее уязвимых слоев населения. Рост доходов населения, обусловленный экономическим подъемом, позволил Казахстану еще в 2004 году достичь первой цели тысячелетия в области развития: уровень бедности по доходам был снижен более чем вдвое по сравнению с 1999 годом. Однако в 2006 году доля населения с доходами ниже стоимости продовольственной корзины все еще составляла 2,7 %, с доходами ниже величины прожиточного минимума - 18,2 %, с доходами, не превышавшими двукратного размера прожиточного минимума (то есть уязвимого к изменениям экономической ситуации) - около 40 %. Мировой финансовый кризис нанес существенный урон экономике страны. За первое полугодие 2009 года валовой внутренний продукт в Казахстане уменьшился на 2,4 %. Уязвимые слои населения оказались перед перспективой серьезного снижения уровня жизни, в том числе в связи с девальвацией национальной валюты - тенге и ростом цен на продукты питания и медикаменты.
Бурный экономический рост Казахстана, отмечавшийся вплоть до 2008 года, совпал с увеличением рождаемости. В 2009 году число родившихся детей на 1000 населения составило 22.5 против 14,57 в 1999 году. Суммарный коэффициент рождаемости в 2008 году оценивался в 2,68 на 1 женщину против 1,80 в 1999 году. Смертность населения остается высокой. Коэффициент общей смертности в 2008 году составлял 9,0 на 1000 населения, немного понизившись по сравнению с 2005 годом (10,4), но все еще превышая показатель 1989 года (7,6). Высокая общая смертность населения, главным образом, обусловлена аномально высокой смертностью в трудоспособном возрасте, причем мужчины в этом возрасте умирают в 3 раза чаще, чем женщины. В 2008 году ожидаемая продолжительность жизни при рождении в среднем составляла 67,1 лет (у мужчин 61,9 и у женщин 72,4), что ниже среднемирового показателя, и существенно, на 10-15 лет меньше, чем в странах Западной Европы, США, Японии и ряде других стран с высокими и очень высокими доходами. Главными тремя причинами смертей являлись сердечнососудистые заболевания, несчастные случаи, отравления и травмы и злокачественные новообразования.
В последние годы в Казахстане число родившихся существенно превышало число умерших: отношение этих чисел составляло 2,3 и 2,5 в 2008 и 2009 годах соответственно. Нетто коэффициент воспроизводства населения, характеризующий степень замещения поколения женщин их дочерьми при длительном сохранении существующих уровней рождаемости и смертности, в 2008 году составил 1,26 (городского - 1,23, сельского — 1,31). Это свидетельствует о продолжающемся расширенном воспроизводстве населения страны и переломе тренда депопуляции, имевшего место в 90-х годах прошлого столетия, в основном, вследствие снижения рождаемости. Общий коэффициент демографической нагрузки, то есть отношение нетрудоспособного (младше 15 и старше 60 лет) и трудоспособного (15 - 60 лет) населения в 2008 году составил 50,3 к 100, что сопоставимо со среднемировыми показателями. Приведенные данные свидетельствуют о том, что в настоящее время для демографического развития Казахстана на первый план выходят вопросы качества населения и снижения смертности в трудоспособном возрасте. Имеется потребность оказать дальнейшую помощь стране в повышении качества демографических данных, а также предоставлять поддержку правительственному и неправительственному сектору в их использовании при разработке стратегий развития.
В 1998 - 2005 годы на смену оттоку казахстанских граждан вслед за распадом Советского Союза пришло растущее положительное сальдо внешней миграции с рядом соседних стран, прежде всего, с Узбекистаном, Кыргызстаном, Туркменистаном и Таджикистаном, в том числе в результате репатриации этнических казахов (оралманов). Всего с 1991 по 2007 год из других стран в Казахстан прибыли свыше 650 тысяч оралманов. В 2009 году показатели иммиграции в Казахстан и эмиграции из Казахстана составили соответственно 2,7 и 2,2 на 1000 населения. Кроме того, в последние годы наблюдался существенный приток в страну трудовых мигрантов. По данным Всемирного банка в 2008 году Казахстан занимал девятое место в списке стран мира, принимающих мигрантов. Вплоть до последнего времени увеличение привлечения иностранной рабочей силы являлось одним из ведущих трендов на рынке труда.
Весомую часть трудовых мигрантов составляют нелегальные мигранты, в основном граждане сопредельных государств, уровень заработной платы в которых существенно ниже, чем в Казахстане. Нелегальные мигранты пересекают границу, не имея разрешения властей ни на работу, ни на проживание. Без предоставления работодателем социальных гарантий они трудоустраиваются в основном в строительстве, сфере обслуживания, сельском хозяйстве, а также в неформальном секторе. Во второй половине 2006 года правительство Казахстана предприняло акцию по легализации незаконных трудовых мигрантов, в результате которой было узаконено пребывание в стране около 140 тысяч человек, что составляло 1,8 % экономически активного населения Казахстана. В настоящее время в связи с коллапсом строительного рынка в результате кризиса многие из трудовых мигрантов потеряли заработок; при этом они не могут вернуться к себе на родину, где экономическая ситуация еще более сложная.
В Казахстане высок и имеет устойчивый тренд к увеличению уровень внутренней миграции (в 1999 году интенсивность миграции 15,6; в 2009 году - 22,8 на 1000 населения), во многом обусловленный урбанизацией. В сельской местности повсеместно отмечается отрицательное сальдо миграции. Внутренние мигранты, в основном прибывают в два города: Астану и Алматы, где им легче трудоустроиться. При этом они нередко подолгу работают в неформальном секторе, остаются незарегистрированными по месту жительства, и не могут пользоваться рядом социальных гарантий, в том числе медицинского обслуживания, установленными для жителей вышеуказанных городов.
Феномен миграции в Казахстане становится все более значимой проблемой. Необходимо поддержать усилия страны по более эффективному реагированию на международную и внутреннюю миграцию. Имеется потребность создать достаточный свод знаний, получить информацию, необходимую для сокращения бедности среди мигрантов, реализации политики гендерного равенства, обеспечения доступа к услугам и товарам сексуального и репродуктивного здоровья, профилактики передачи вируса иммунодефицита человека (далее - ВИЧ), с особым акцентом на наиболее уязвимые слои мигрантов, а также оказать содействие улучшению потенциала Казахстана в области интеграции вопросов международной и внутренней миграции в стратегии развития.
Существенной характеристикой населения Казахстана является его старение. В 2009 году коэффициент демографической нагрузки по лицам старше 60 лет составлял 140 на 1000 жителей. Доля людей в возрасте 65 лет и старше, которая еще в 1999 году составляла 6,7 %, в 2009 году возросла до 7,2 %. Таким образом, население страны перешагнуло порог старости, причем старение населения имеет тренд к увеличению. Отношение женщин и мужчин 65 лет и старше в 1999 - 2008 годах составляло 1,9:1, означая, что многие женщины старшего поколения в Казахстане, остаются одинокими вдовами, а это увеличивает их социальную уязвимость. Высокая доля людей пожилого и старческого возраста в структуре населения Казахстана связана со многими причинами. Среди них интенсивная эмиграция населения молодых возрастов и снижение рождаемости в девяностые годы прошлого века, а также непропорционально увеличившаяся смертность населения 25-39 лет, начиная с середины девяностых годов.
Вместе с увеличением смертности, наступающей от заболеваний, травм и несчастных случаев, закономерно увеличилась инвалидность населения трудоспособного возраста. В 2007 году уровень первичной инвалидности составлял 27,7 случаев на 10 тысяч населения. Общая численность инвалидов среди получателей государственных социальных пособий в Казахстане в 2007 году составляла 429,2 тысяч человек.
Старение населения и увеличение численности нетрудоспособных граждан влечет за собой серьезные последствия во всех сферах общественной жизни, в том числе, для устойчивого развития и равенства, что было учтено при разработке мер по реализации Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года, утвержденного Указом Президента Республики Казахстан от 1 февраля 2010 года № 922. Для успешного претворения в жизнь этого документа стране необходимо содействие в получении и постоянном возобновлении пула информации, касающейся пожилых людей и инвалидов.
В числе направлений внутренней и внешней политики Казахстана в рамках выполнения Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года Глава государства выделил улучшение качества медицинских услуг и развитие высокотехнологичной системы здравоохранения. Казахстан имеет одну из самых низких плотностей населения в мире (5,9 человек на 1 квадратный километр), что требует дополнительных усилий в решении проблемы доступности населению качественных услуг здравоохранения вообще и охраны репродуктивного здоровья, в частности. Женщины Казахстана фактически полностью охвачены дородовым наблюдением у медицинского работника (в 2007 году 99,9 %, в том числе 88,3 % у врачей акушеров-гинекологов); обученными медицинскими работниками принимаются практически все роды. Однако, главным образом из-за отсутствия адекватной экстренной акушерской помощи материнская смертность в стране выше, чем в других странах со средними доходами. Около половины матерей продолжает умирать от кровотечений, в том числе в результате аборта. Между тем, при оказании надлежащей помощи смерть от кровотечений предотвратима. Еще примерно одна треть матерей ежегодно умирает от гестационной токсемии, а также от обостряющихся в связи с беременностью или возникающими вновь экстрагенитальными заболеваниями. При проведении надлежащей диагностики и лечения смерти матерей в результате указанных состояний также можно избегать.
Согласно отчетам о зарегистрированных случаях, коэффициент материнской смертности в Казахстане в 2008 году составил 31,2 на 100 тысяч живорожденных, что вдвое ниже, чем в 1999 году (65,3). Однако в динамике с 1999 года коэффициент материнской смертности уже снижался в 2004 году до 36,9, а затем к 2007 году повысился до 46,8 на 100 тысяч живорожденных, а потому о четком тренде к снижению указанного показателя говорить преждевременно. Имеется необходимость оказывать дальнейшую поддержку стране во внедрении обоснованных управленческих и клинических технологий, обеспечивающих снижение материнской смертности.
Последние данные о неудовлетворенных нуждах в контрацепции в Казахстане были получены в результате медико-демографического исследования 1999 года. Процент фертильных сексуально активных женщин, которые не хотели быть беременными, и при этом ни они, ни их партнеры не использовали какие-либо средства контрацепции, составлял 8,7. Согласно многоиндикаторному кластерному исследованию, в 2006 году методами контрацепции пользовались 50,7 % женщин в возрасте 15 — 49 лет, состоявших в браке или в партнерстве, причем 96 % из них выбирали современные методы. Но при этом аборт все еще остается одним из основных способов планирования семьи. В 2008 году, согласно отчетным данным, зарегистрировано 28,1 медицинских абортов на 1000 женщин 15 - 49 лет (1999 год - 34,0), то есть искусственными абортами завершалась одна из четырех беременностей. В пяти из 16 административно-территориальных образований страны, в частности, в Акмолинской, Западно-Казахстанской, Восточно-Казахстанской, Северо-Казахстанской, Костанайской областях и в городе Астане согласно отчетным данным, искусственно прерывались около половины беременностей. В странах с высокими доходами и во многих странах со средневысокими доходами, в которых медицинские аборты разрешены законом, частота абортов в несколько раз меньше, чем в Казахстане. Высокий показатель абортов характеризует все еще недостаточный доступ к товарам и услугам репродуктивного здоровья. Сохраняется необходимость в предоставлении содействия стране в увеличении информированности женщин и повышении качества услуг планирования семьи, так чтобы обе задачи ЦРТ-5: сокращение на три четверти показателя материнской смертности и обеспечение всеобщего доступа к товарам и услугам репродуктивного здоровья, были решены.
В 2008 году в Казахстане коэффициент рождаемости в возрастной группе 15 - 19 лет составил 31,1 на 1000 девушек и молодых женщин указанного возраста, и не имел существенного тренда к изменению в целом по стране в течение последних 10 лет. Коэффициент подростковой рождаемости в Казахстане остается на 30 - 100 % выше, чем в большинстве стран Западной Европы. Более того, в городской местности в возрастной группе 15 - 19 лет коэффициент рождаемости имел тренд к увеличению. Между тем, по данным многоиндикаторного кластерного обследования 2006 года более двух третей сексуально активных подростков 15 - 19 лет не использовали контрацептивы. В ходе опроса молодых людей об их нуждах в области сексуального и репродуктивного здоровья, проведенного в 2008 году под руководством Национального центра проблем формирования здорового образа жизни, менее половины респондентов знали, что оральные контрацептивы надежно защищают от нежелательной беременности и что их можно свободно приобрести в аптеках. В то время как дебют половой жизни у половины молодых людей происходит в возрасте младше 17 лет, средний возраст вступления в первый брак женихов составляет 27 лет, а невест 24 года (2009 год) как в городской, так и в сельской местности. Для молодых людей, ведущих внебрачную половую жизнь, это создает примерно 10-летний период риска нежелательной беременности и заболевания инфекциями, передающимися половым путем (далее - ИППП).
ИППП в стране широко распространены. В 2007 году по данным дозорного эпидемиологического надзора, охватившего все крупные города Казахстана, только сифилис выявлялся у 2,3 % беременных женщин. Распространенность ВИЧ среди беременных женщин, определенная путем тотального скрининга, в 2008 году была невысока, и составила 0,07 %. Однако, начиная с 2005 года этот показатель неуклонно повышается на 0,01 % ежегодно. Возрастающее число беременных женщин с ВИЧ, потенциально увеличивает частоту передачи ВИЧ от матери к ребенку. В целом на женщин приходится более четверти от общей численности зарегистрированных людей с ВИЧ, в то время как, начиная с 2004 года, каждый год число впервые зарегистрированных случаев ВИЧ инфекции увеличивается в среднем на одну треть в каждом последующем году по сравнению с предыдущим годом.
Для Казахстана все еще актуально рискованное сексуальное поведение молодых людей, при сравнительно малой их осведомленности о путях профилактики нежелательной беременности и инфекций, передающихся половым путем, включая ВИЧ. Согласно одному из общенациональных опросов 2008 года, проведенных Республиканским центром по профилактике и борьбе с Синдромом приобретенного иммунодефицита (далее - СПИД), только один из восьми опрошенных молодых людей мог правильно назвать пути передачи ВИЧ и одновременно отвергнуть заблуждения по этому вопросу. Все изложенные факты свидетельствуют о необходимости поддержки программ профилактики нежелательной беременности, ВИЧ инфекции и других ИППП. Причем, для рационального использования значительных донорских ресурсов, поступающих в Казахстан для поддержки мероприятий по предупреждению распространения ВИЧ среди молодежи, необходимо всемерно усиливать пропаганду интеграции программ профилактики нежелательной беременности и передачи ВИЧ.
Задача ликвидации неравенства между полами на всех уровнях образования в рамках достижения ЦРТ-3 - поощрения равенства женщин и мужчин - перед Казахстаном не стояла, поскольку она уже была решена несколько десятилетий назад. Всеобщее среднее образование в стране обязательно как для женщин, так и для мужчин. А доля женщин от общего числа учащихся высшей школы в Казахстане составляет 58 %. Равные права женщины и мужчины гарантированы законом. Несмотря на это, женщины в Казахстане все еще более социально уязвимы, чем мужчины в силу господствующих традиционных гендерных стереотипов, отводящих женщине подчиненное положение. Во многих сельских регионах женщины нередко на практике не могут планировать число своих детей в силу давления окружения, рассматривающего не рожающую замужнюю женщину, как бесплодную, что делает ее неполноценной в глазах односельчан. Социальная приемлемость гендерного неравенства обусловливает значительную распространенность насилия против женщин в семье. По данным многоиндикаторного кластерного обследования в некоторых регионах страны до 40 % женщин считали, что муж имеет право подвергать жену телесным наказаниям. Таким образом, имеется необходимость предпринять дальнейшую поддержку достижения гендерного равенства, в том числе право на свободу от унижающего достоинства обращения и физическую неприкосновенность, с обеспечением которых связана и реализация репродуктивных и социально-экономических прав женщин.

3. Прошлое сотрудничество и изученные уроки

ЮНФПА начал свою работу в Казахстане в 1992 году. В 1995 - 1999 годах помощь стране осуществлялась в рамках региональной программы для Центральной Азии. ЮНФПА поддержал разработку учебной программы в области планирования семьи, приобретение контрацептивных средств, обучение поставщиков услуг, публикацию информационных материалов. Деятельность ЮНФПА осуществлялась в основном в Кызылординской и Южно-Казахстанской области. Кроме того, ЮНФПА совместно с Департаментом Статистики ООН оказал содействие первой в независимом Казахстане переписи населения 1999 года, обеспечив необходимые консультации, организовав тренинги и предоставив помощь в обработке данных.
Первая СП ЮНФПА в Казахстане, выполнявшаяся в 2000 - 2004 годах, обеспечила усиление национального потенциала в формировании политики по репродуктивному здоровью и улучшение доступа к соответствующей информации и услугам. Пилотные регионы включали Южный Казахстан, Караганду, Акмолу (ныне Астану) и Восточный Казахстан, в основном Семипалатинский регион. В общенациональном масштабе осуществилась поддержка сбора, обработки и анализа данных и разработки рекомендаций по их использованию для планирования социального развития.
Вторая СП ЮНФПА (2005 - 2009 годы) была нацелена на улучшение репродуктивного здоровья населения в Казахстане, раскрытие взаимосвязи между народонаселением, устойчивым развитием и бедностью с целью повышения эффективности правительственной политики по повышению благосостояния жителей страны. Особое внимание уделялось вопросам противодействия ВИЧ инфекции и насилия в отношении женщин. Программные мероприятия проводились как в национальном масштабе, так и в пилотном регионе - Южно-Казахстанской области.
Вторая СП оказала техническое содействие переписи населения 2009 года; поддержала получение информации и создание аналитических отчетов по актуальным вопросам народонаселения, включая общую смертность, статус семьи, старение и миграцию; способствовала внедрению международных стандартов перинатального ухода, доказательных клинических протоколов ведения осложнений беременности и родов; содействовала улучшению мониторинга материнской смертности с использованием конфиденциального аудита летальных случаев и случаев критических состояний в акушерстве; инициировала внедрение мониторинга бесперебойного снабжения контрацептивными средствами; помогла сформировать молодежное движение "равный - равному" по обучению вопросам сексуального и репродуктивного здоровья, профилактики нежелательной беременности, передачи ИППП, включая ВИЧ; содействовала обучению медицинского персонала и улучшению качества услуг репродуктивного здоровья для молодежи. Воздействие программы было во многом обусловлено пилотированием проекта в Южно-Казахстанской области, который реплицируется на территории бывшего Семипалатинского ядерного полигона. В докладе миссии Исполнительного совета ЮНФПА и ПРООН в Казахстане 2008 года указывается, что существенное снижение материнской смертности в Южно-Казахстанской области в последние пять лет имело место во многом благодаря реализации программы ЮНФПА.
За 2005 - 2009 годы при поддержке СП проведено свыше 100 семинаров по актуальным вопросам репродуктивного здоровья, народонаселения и развития и гендерного равенства, где было обучено свыше 2000 государственных служащих, парламентариев, преподавателей, врачей, журналистов, представителей неправительственного сектора. Было организовано 45 конференций и совещаний, на которых обсуждались меры по обеспечению соответствия законодательства и правоприменительных практик страны инструментам ООН. Рекомендации, которые были разработаны в ходе этих мероприятий, приняты во внимание при создании ряда законодательных и подзаконных нормативных правовых актов.
Главные уроки, извлеченные в процессе выполнения программы, включали следующее:
при выполнении программы необходимо делать упор на лидерство со стороны центральных и местных органов государственного управления и обеспечение полного национального владения процессами внедрения признанных международных стандартов и подходов. В таком случае они приживаются, - это показал, например, положительный опыт внедрения конфиденциального аудита материнской смертности и обучения по совершенствованию предоставления услуг репродуктивного здоровья подросткам;
подготовка кадров при поддержке ЮНФПА дает устойчивый результат тогда, когда она проводится при участии стабильных национальных институтов, и интегрируется в их повседневную деятельность. Важно, чтобы мероприятия по развитию кадрового потенциала сочетались с мероприятиями по развитию институционального потенциала. Это доказал положительный опыт внедрения современных перинатальных технологий в Семипалатинском регионе, где ответственность за обучение студентов и переобучение врачей взяла на себя кафедра местного медицинского университета. При этом университет был задействован в выполнении программы с самого начала;
при оказании помощи в разработке национальных программ большее внимание следует уделять мониторингу и оценке, и нацеливать на это национальных партнеров. Ряд программ и планов мероприятий, разработанных при участии ЮНФПА, не содержал рамки измеряемых индикаторов, что затрудняло как слежение за изменением ситуации, так и оценку связи ее изменения с реализацией программы. Попытка преодолеть этот недостаток была сделана в ходе предоставления технического содействия разработке проекта национальной концепции демографической политики в 2009 году;
необходимо увеличить акцент на сопровождении программ страны на национальном уровне. Опыт претворения в жизнь новых стандартов перинатальных технологий на местах показал, что в условиях, когда внедряемые подходы не подкрепляются нормативно-правовыми актами, изданными на центральном уровне, а тем более в чем-то противоречат существующему регламенту действий лечащего и административного персонала, они не приживаются вообще или приживаются с трудом;
наряду с деятельностью по дальнейшему оказанию помощи в деле усовершенствования методов статистических наблюдений и обработки данных необходимо прилагать усилия по содействию раскрытия актуальных вопросов народонаселения. Прежде всего, уязвимых и маргинализованных групп, что гарантировало бы наличие необходимых данных для гармоничного развития всех групп населения;
всегда, когда это возможно, программные мероприятия по родственным вопросам следует планировать и проводить в сотрудничестве с другими организациями ООН, а также другими партнерами, так, чтобы эти мероприятия были более рентабельны, время участников использовалось более эффективно, а результаты помощи всесторонними. Хорошими примерами в процессе исполнения СП 2000 - 2009 годов были совместные тренинги по перинатальным технологиям, организованные совместно с ЮНИСЕФ;
будучи страной со средневысокими доходами Казахстан не испытывает существенных потребностей в финансировании со стороны ЮНФПА. Программы помощи ЮНФПА Казахстану должны быть сфокусированы на разработках стратегий, пропаганде передовых подходов с тем, чтобы увеличить долю направляемых национальных ресурсов на решение вопросов репродуктивного здоровья, народонаселения и развития и гендерного равенства, в том числе финансирование для поддержки деятельности неправительственного сектора. Как показала практика, устойчивыми являются вмешательства, осуществленные на условиях разделения затрат на их проведение между национальными организациями и ЮНФПА. Так, в 2009 году одна треть расходов на выполнение мероприятий годового рабочего плана ЮНФПА по повышению технического потенциала в областях внедрения конфиденциального аудита материнской смертности в медицинских организациях, коммуникативных навыков при интервьюировании женщин и репродуктивного здоровья подростков взяло на себя Министерство здравоохранения. Причем роль ЮНФПА сводилась, прежде всего, к мобилизации международной экспертизы.

4. Предлагаемая программа

ПРСП для Казахстана основан на Программном документе для Казахстана DР/FРА/Kаz3, утвержденном Исполнительным советом ЮНФПА и ПРООН 9 июля 2009 года. ПРСП разработан, согласно ЮНДАФ на 2010 - 2015 годы путем консультаций с правительственными организациями (министерствами экономического развития и торговли, охраны окружающей среды, финансов, труда и социальной защиты населения, Агентством по статистике и другими), неправительственным сектором, агентствами ООН и донорскими организациями. ПРСП полностью согласуется со Стратегическим планом ЮНФПА на 2008 - 2011 годы (DР/FРА2007/17): ускорение прогресса в осуществлении Программы действий Международной конференции по народонаселению и развитию и укрепление национальной ответственности в этой области. ПРСП направлен на обеспечение помощи стране в достижении ЦРТ. План обеспечит поддержку реализации стратегий и программ развития страны, включая долгосрочную Стратегию «Казахстан - 2030», Стратегический План развития Республики Казахстан до 2020 года с акцентом внимания на всеобщий доступ к услугам сексуального и репродуктивного здоровья.
Претворение в жизнь программы будет основано на принципах соблюдения прав человека, в том числе репродуктивных прав, то есть прав женщин, мужчин и пар решать на основе полной информации, иметь ли детей, и, если иметь, то, сколько именно, в какое время и через какие временные промежутки, а также прав на охрану сексуального и репродуктивного здоровья, семьи, материнства и отцовства и прав на достоинство личности. Выполнение программы будет исходить из Всеобщей декларации прав человека 1948 года, Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах 1966 года, Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин 1979 года, Конвенции о правах ребенка 1990 года, Конвенции о правах инвалидов 2006 года и других инструментов ООН, ратифицированных Казахстаном.
Программа основана на рекомендациях миссии Исполнительного совета ЮНФПА в Казахстане 2008 года, которые предлагают сделать акцент программы на повышении осведомленности, расширенном внедрении международных и национальных лучших практик, усилении национального потенциала и стимулировании национального лидерства и принадлежности программных результатов. В стратегии выполнения программных вмешательств включены проведение ответных мероприятий на существующие глобальные вызовы.
Реализация новой программы ЮНФПА внесет вклад в получение двух результатов ЮНДАФ на 2010 - 2015 годы: (1) к 2015 году население Казахстана, и в особенности уязвимые группы улучшат свой социальный и экономический статус и состояние здоровья и (2) к 2015 году государственные деятели всех уровней и гражданское общество будут более компетентны и ответственны в деле обеспечения прав и нужд населения, в особенности уязвимых групп. Продукты реализации СП ЮНФПА внесут вклад в совместные программные результаты ООН на уровне страны. Связь между совместными программными результатами, продуктами ЮНФПА и Стратегическим планом ЮНФПА на 2008 - 2011 годы иллюстрирует следующая таблица:

Продукты Страновой программы ЮНФПА на 2010 - 2015 годы	Совместный страновой результат ЮНДАФ на 2010 - 2015 годы	Стратегический план ЮНФПА 2008 - 2011 годы
1	2	3
1. Одобрены стратегии укрепления здоровья матери; разработаны и претворяются в жизнь соответствующие планы действий	1. Женщины и молодые люди, в особенности жители сельской местности и представители групп риска, имеют лучший доступ к услугам здравоохранения	Приоритетная область 2: Репродуктивное здоровье и репродуктивные права, результат 2: Расширение доступа и использования качественных услуг по охране материнства в целях снижения материнской смертности и заболеваемости, включая предотвращение небезопасных абортов и устранение их последствий
2. Провайдеры медицинских услуг имеют лучший потенциал для того, чтобы расширить предоставление качественных услуг планирования семьи и услуг репродуктивного здоровья с особым акцентом на уязвимые группы, включая сельское население и бедных		Приоритетная область 2: Репродуктивное здоровье и репродуктивные права, результат 3: Расширение доступа и использования услуг в области добровольного планирования количества детей в семье отдельными лицами и супружескими парами с учетом их намерений в этой области
1. Женщины и молодые люди имеют лучший доступ к качественным услугам и товарам сексуального и репродуктивного здоровья и профилактики передачи ВИЧ	2. Всеобщий доступ к качественным услугам сексуального и репродуктивного здоровья и профилактики передачи ВИЧ и инфекций, передающихся половым путем гарантирован всем нуждающимся с особым вниманием к уязвимым группам населения	Приоритетная область 2: Репродуктивное здоровье и репродуктивные права, результат 4: Повышение спроса, расширение доступа и использования качественных услуг по профилактике передачи ВИЧ и инфекций, передающихся половым путем, особенно в интересах женщин, молодежи и других уязвимых групп, включая население, живущее в условиях гуманитарного кризиса
2. Женщины и молодые люди располагают качественной информацией по профилактике, снижению риска нежелательной беременности и передачи ВИЧ		Приоритетная область 2: Репродуктивное здоровье и репродуктивные права, результат 5: Расширение доступа молодежи к услугам по охране сексуального и репродуктивного здоровья, профилактике передачи ВИЧ и предупреждению насилия по признаку пола и совершенствование просвещения в вопросах сексуального и репродуктивного здоровья с учетом гендерных аспектов и на основе привития жизненных навыков в рамках целостного межсекторального подхода к развитию молодежи
1. Политики используют доказательные данные для разработки стратегий, относящихся к гендерному равенству, молодым людям, сексуальному и репродуктивному здоровью и ВИЧ/СПИД	3. Уязвимые группы, в особенности женщины, мигранты, беженцы, молодые и пожилые люди и инвалиды имеют лучший доступ к товарам, услугам и качественным сетям социальной безопасности	Приоритетная область 1: Народонаселение и развитие, результат 3: Обеспечение наличия, анализа и использования на национальном и субнациональном уровнях данных о демографической динамике, гендерном равенстве, молодежи, сексуальном и репродуктивном здоровье и ВИЧ/СПИДе для разработки политики и программ и контроля их осуществления
2. Работники социального сектора более компетентны, чтобы планировать, выполнять и осуществлять слежение за социальными услугами и услугами здравоохранения для пожилых людей, мигрантов и инвалидов		Приоритетная область 1: Народонаселение и развитие, результат 4: Включение новых демографических вопросов, в частности вопросов миграции, урбанизации, изменения возрастных структур (переход к зрелости/старению) и народонаселения и окружающей среды, в глобальные, региональные и национальные повестки дня в области развития
1. План действий стратегии гендерного равенства достигает большего числа женщин, и осуществляется более полно	4. Национальные институты имеют лучший потенциал для защиты прав человека и обеспечения доступа женщин к правосудию	Приоритетная область 3: Гендерное равенство, результат 4: Активизация мер по борьбе с насилием по признаку пола, особенно с насилием в семье и сексуальным насилием, путем совершенствования стратегий, систем защиты, применения права и служб по охране сексуального и репродуктивного здоровья и профилактике ВИЧ, в том числе в чрезвычайных ситуациях и непосредственно после них

При выполнении ПРСП на 2010 - 2015 годы будут выдвинуты на первый план пропаганда стратегий, распространение стратегической информации, предоставление технической помощи и улучшение технического и институционального потенциала в трех областях, которые включают народонаселение и развитие, репродуктивные права и репродуктивное здоровье и гендерное равенство. Поддержка обеспечения готовности к экстренным ситуациям и реагирование в случаях их возникновения путем предоставления технической помощи и мобилизации ресурсов является частью программного комплекса. Она будет состоять в сборе и анализе данных, предоставлении товаров репродуктивного здоровья и профилактике насилия, связанного с гендером. Компонентами программы будут репродуктивное здоровье и репродуктивные права, народонаселение и развитие и гендерное равенство.

Репродуктивное здоровье и репродуктивные права

Данный компонент включает два тесно связанных друг с другом общих страновых результата, которые будут получены путем совместных усилий страновой команды ООН. Результат 1: женщины и молодые люди, в особенности жители сельской местности и представители групп риска, имеют лучший доступ к услугам здравоохранения. Результат 2: всеобщий доступ к качественным услугам сексуального и репродуктивного здоровья и профилактики передачи ВИЧ и ИППП, гарантирован всем нуждающимся с особым вниманием к уязвимым группам населения. Страновая программа будет сфокусирована на получении четырех групп продуктов (outputs), связанных с обеспечением (1) безопасного материнства, (2) качественных услуг планирования семьи, доступа, в особенности молодых женщин девушек, к (3) услугам и товарам и (4) информации и коммуникациям, касающимся сексуального и репродуктивного здоровья, профилактики передачи ВИЧ и ИППП.
Соответствующие продукты страновой программы будут получены в ходе оказания помощи центральному исполнительному органу в области здравоохранения, учрежденным им центрам по различным аспектам репродуктивного здоровья, а также местным органам управления здравоохранением и организациям гражданского общества, включая Казахстанскую ассоциацию по половому и репродуктивному здоровью и Ассоциацию семейных врачей Казахстана. При этом в национальном масштабе будет реплицироваться опыт пилотных вмешательств в Южно-Казахстанской области, полученный в ходе выполнения страновой программы ЮНФПА на 2005 - 2009 годы. Следуя резолюции 63-й сессии Генеральной Ассамблеи ООН «Международное сотрудничество и координация деятельности в целях реабилитации населения и экологии и экономического развития семипалатинского региона в Казахстане» 2008 года, СП окажет поддержку обеспечению устойчивого развития указанного региона, который раннее являлся полигоном ядерных испытаний, путем внедрения современных стандартов перинатальной помощи, планирования семьи и услуг репродуктивного здоровья.
Результат 1, продукт 1: Одобрены стратегии укрепления здоровья матери; разработаны и претворяются в жизнь соответствующие планы действий.
Казахстан обладает широкой сетью родовспомогательных организаций и значительным потенциалом обученных акушерских кадров. Почти все роды в стране принимаются обученным медицинским персоналом. Деятельность родовспомогательных организаций регулируется законодательно, и является объектом постоянного мониторинга и оценки со стороны уполномоченных органов государственного управления в лице Министерства здравоохранения и руководящих органов здравоохранения на местах. Вместе с тем, имеются существенные резервы повышения эффективности и результативности системы, что приведет к снижению материнской смертности, а также частоты и тяжести осложнений беременности и родов. Среди таких резервов: совершенствование регионализации перинатальной помощи и модернизация клинических протоколов ведения беременности и родов и их осложнений на основе доказательных практик, а также совершенствование систем мониторинга предоставления помощи беременным женщинам, роженицам и родильницам с целью принятия своевременных мер по исправлению системных недостатков.
ЮНФПА поддержит усиление систем здравоохранения, относящихся к службе охраны материнства, путем распространения стратегической информации и обучения государственных служащих и работников организаций здравоохранения планировать, выполнять, осуществлять слежение и оценивать соответствующие проекты. Используя технические руководства Всемирной организации здравоохранения (далее - ВОЗ), ЮНФПА также поддержит модернизацию клинических протоколов с целью внедрения современных стандартов на всех уровнях оказания помощи матерям. В тренинги, обсуждения за круглым столом, консультативные совещания будут вовлечены представители властей, депутаты, организаторы здравоохранения, профессорско-преподавательский состав высших учебных заведений, практические врачи и акушерки, а также неправительственный сектор.
Ключевые мероприятия будут состоять в:
предоставлении технической помощи в разработке политик по обеспечению всеобщего доступа к службам охраны материнства, в том числе в экстренных ситуациях;
обучении организаторов здравоохранения и работников первичного звена эффективным технологиям охраны материнства на уровне первичной медико-санитарной помощи с привлечением международной экспертизы;
оказании помощи в формулировании стратегий охраны материнства на уровне первичной медико-санитарной помощи, включая профилактику нежелательной беременности и предупреждение передачи ИППП и ВИЧ;
поддержке совершенствования системы регионализации перинатальной помощи;
поддержке консультативных совещаний с привлечением международной экспертизы с целью модернизации национальных протоколов ведения беременности, родов и их осложнений на основе доказательной медицины;
предоставлении помощи для пересмотра и модернизации протоколов лечения на основе доказательной медицины и создания клинических руководств по перинатальной помощи, ведению акушерских состояний и заболеваний гениталий;
обучении организаторов здравоохранения и медицинских работников современной системе аудита материнской смертности и критических состояний в акушерстве;
поддержке пересмотра системы мониторинга и оценки, основанной на специфических индикаторах по охране материнства;
технической помощи по совершенствованию контроля качества услуг в соответствии с международными стандартами;
технической поддержке модернизации обучающих программ для врачей, студентов и учащихся колледжей;
технической поддержке сбора и анализа данных для мониторинга и оценки перинатальной помощи, написания и распространения технических отчетов.
Результат 1, продукт 2: Провайдеры медицинских услуг имеют лучший потенциал для того, чтобы расширить предоставление качественных услуг планирования семьи и услуг репродуктивного здоровья с особым акцентом на уязвимые группы, включая сельское население и бедных.
Данный продукт будет получен путем предоставления технической помощи и улучшения потенциала организаций здравоохранения, в том числе первичного звена, а также академического сектора, профессиональных ассоциаций врачей и гражданского общества. Особый акцент будет сделан на доступ к услугам планирования семьи уязвимых групп, в том числе мигрантов и инвалидов.
Одна из проблем состоит в неустойчивом спросе на планирование семьи, последствием чего является очень высокая распространенность абортов. В этой связи программа поддержит информационные кампании и формирование услуг по социальному сопровождению в сфере репродуктивного здоровья и планирования семьи. Кроме того, будет оказано содействие обучению организаторов здравоохранения вопросам планирования ресурсов, с учетам потребности населения в товарах репродуктивного здоровья и развитию стратегий всеобщего доступа к услугам планирования семьи. Необходимо отработать взаимодействие между медицинскими организациями и гражданским сектором в обеспечении услуг планирования семьи в свете, принимая во внимание структуры, кадровый потенциал и законодательство страны, регламентирующее хранение и распределение лекарств, включая контрацептивы.
Ключевые мероприятия будут состоять в:
поддержке обучения организаторов здравоохранения, медицинских работников и неправительственного сектора формированию спроса населения на услуги планирования семьи;
содействии обучению обеспечения менеджмента и бесперебойного снабжения товарами репродуктивного здоровья;
помощи в интеграции услуг планирования семьи в первичную медицинскую сеть;
содействии в повышении потенциала служб репродуктивного здоровья и планирования семьи обеспечивать социальное сопровождение клиентов;
помощи во внедрении обучения коммуникативным навыкам в службах репродуктивного здоровья и планирования семьи;
содействии средствам массовой информации в обучении представления вопросов репродуктивных прав граждан и планирования семьи;
поддержке обучения религиозных конфессий вопросам репродуктивных прав и планирования семьи;
содействии изданию информационно-образовательных материалов по добровольному планированию семьи;
предоставлении технической помощи Министерству здравоохранения и неправительственному сектору с целью сбора и анализа данных для мониторинга и оценки качества программ планирования семьи и разработки рекомендаций по их улучшению;
поддержке форумов профессиональных организаций, гражданского общества и политиков по обеспечению всеобщего доступа к репродуктивному здоровью и планированию семьи;
содействии интеграции вопросов соблюдения репродуктивных прав и планирования семьи в более широкие социальные и правовые программы охраны материнства, в том числе охраны прав молодых людей.
Результат 2, продукт 1: Женщины и молодые люди имеют лучший доступ к качественным услугам и товарам сексуального и репродуктивного здоровья и профилактики передачи ВИЧ.
Помимо женских консультаций, семейных врачебных амбулаторий, кожно-венерологических диспансеров, центров по профилактике и борьбе со СПИДом и других организаций, предоставляющих услуги репродуктивного здоровья, в последние годы в Казахстане получили развитие молодежные центры здоровья и дружественные молодежи клиники. Однако, как указывалось в анализе ситуации, вопросы доступа молодых людей к услугам сексуального и репродуктивного здоровья не решены, что доказывает увеличившаяся частота родов у подростков-жителей городов и все еще высокая подростковая материнская смертность.
Охват молодых людей услугами сексуального и репродуктивного здоровья все еще не высок. Как показал опрос молодежи, выполненный в 2008 году в рамках Программы ЮНФПА на 2005 - 2009 годы, такое положение во многом определяется несоответствием условий предоставления услуг ожиданиям представителями целевой группы, а также сравнительно узким спектром, недостаточным качеством услуг и неадекватными коммуникативными навыками персонала.
Одной из важных услуг, необходимых для молодых женщин, в особенности из числа уязвимых групп является добровольное консультирование и тестирование на ВИЧ с целью решения вопроса о беременности и в этом случае рождения ребенка без ВИЧ. Несмотря на то, что провайдеры акушерской помощи в Казахстане инициируют тестирование на ВИЧ всем беременным женщинам при их первой явке для дородового наблюдения, этой возможностью не обязательно пользуются женщины из числа уязвимых групп. В этой связи необходима интеграция услуг по диагностике беременности в деятельность имеющихся в Казахстане дружественных клиник для уязвимых к передаче ВИЧ групп населения и развитие навыков их персонала по консультированию женщин по вопросам профилактики передачи ВИЧ от матери к ребенку.
Данный продукт будет получен в тесном сотрудничестве с ЮНИСЕФ и ВОЗ.
Программа поддержит следующие ключевые мероприятия:
формирование стратегий улучшения доступа женщин и молодых людей, в особенности молодых женщин и девушек, к услугам сексуального и репродуктивного здоровья и профилактики передачи ВИЧ, в том числе в чрезвычайных ситуациях;
тренинги для организаторов здравоохранения, медицинских работников, неправительственных организаций и молодых людей по интегрированию репродуктивных прав молодежи в национальные стратегии;
техническую помощь по совершенствованию деятельности клиник, дружественных молодежи;
обучающие семинары и создание руководств по интеграции подростковой репродуктологии в деятельность дружественных клиник;
мониторинг и оценку деятельности дружественных молодежи клиник;
создание стратегий противодействия распространению ВИЧ с упором на нужды девушек и женщин, включая группы, уязвимые в отношении половой передачи ВИЧ, в том числе секс работниц;
проведение анализа и создание стратегий по интеграции услуг по ВИЧ/СПИДу и сексуальному и репродуктивному здоровью со специальным акцентом на уязвимых молодых женщин и девушек и профилактику передачи ВИЧ от матери к ребенку;
обучение организаторов здравоохранения и персонала дружественных клиник для уязвимых групп вопросам консультирования на предмет передачи ВИЧ от матери к ребенку;
оказание технической поддержки службам репродуктивного здоровья и неправительственному сектору в сборе и анализе данных о доступе беременных женщин с ВИЧ к антиретровирусной профилактике и их приверженности ее получению;
совершенствование стратегий мониторинга доступа к услугам и получения услуг, относящихся к сексуальному и репродуктивному здоровью, инфекциям, передающимся половым путем и ВИЧ инфекции;
профилактика и предупреждение ВИЧ/СПИД среди женщин, содержащихся в женских колониях.
Результат 2, продукт 2: Женщины и молодые люди располагают качественной информацией по профилактике, снижению риска нежелательной беременности и передачи ВИЧ.
Вклад ЮНФПА в этот продукт будет обеспечен предоставлением технической помощи центральным и региональным уполномоченным органам по здравоохранению и образованию, а также гражданскому обществу по чувствительному к гендеру обучению молодых людей жизненным навыкам в области сексуального и репродуктивного здоровья, включая вопросы передачи ВИЧ. Кроме того, акцент будет сделан на внешкольное обучение молодежи взятию ответственности и лидерству. Особое внимание будет уделено партнерству в этом вопросе с неправительственным сектором. К настоящему времени, благодаря реализации программ ЮНФПА в Казахстане, в рамках молодежного крыла неправительственной организации «Южно-Казахстанский филиал Ассоциации деловых женщин Казахстана», создан пул подготовленных молодых людей по обучению вопросам сексуального и репродуктивного здоровья методом «равный - равному». Указанная организация входит в международную сеть молодежного движения «Молодежь - молодежи», которая поддерживается ЮНФПА. Однако необходимо гарантировать устойчивость указанной инициативы, для чего требуется придание больших полномочий молодым людям, а также расширение обучения «равный - равному» для обеспечения значимого охвата молодых людей обучением, улучшения знаний и навыков молодежи и поддержки безопасного выбора. Существенной проблемой является отсутствие качественных веб-ресурсов на казахском языке, которые бы предлагали молодежи достоверную и полную информацию с учетом специфики молодежной субкультуры.
Для получения вышеозначенного продукта программа поддержит:
тренинги работников общественного здравоохранения и неправительственных организаций по информированию населения с акцентом на уязвимые группы женщин и молодежи, об услугах репродуктивного здоровья, профилактики и лечения ИППП, профилактики передачи ВИЧ;
диалог политиков и молодежи по вопросам сексуального и репродуктивного здоровья;
диалог молодежи, проводящей обучение «равный - равному» с властями и медицинскими работниками и молодежными средствами массовой информации и знаменитостями;
создание стратегий и стандартов неформального обучения молодежи вопросам сексуального и репродуктивного здоровья, профилактики передачи ИППП и ВИЧ на основе формирования жизненных навыков;
тренинги повышенного типа для молодежных лидеров по обучению методом «равный - равному» вопросам сексуального и репродуктивного здоровья, профилактики передачи инфекций, передающихся половым путем и ВИЧ;
тренинги для молодежи по вопросам формирования лидерства, мобилизации ресурсов, развитию коммуникативных навыков;
создание силами молодежи при участии профессиональных консультантов модернизированных цифровых библиотек, информационно-образовательных материалов по сексуальному и репродуктивному здоровью, ИППП и ВИЧ/СПИД для молодых людей, жителей сельских районов, где отсутствует стабильный доступ в интернет с упором на продукцию на казахском языке;
создание силами молодежи при участии профессионалов веб-ресурсов по сексуальному и репродуктивному здоровью, прежде всего, казахскоязычных;
проведение мониторинга и оценки эффективности стратегий обучения молодых людей сексуальному и репродуктивному здоровью.

Народонаселение и развитие

В рамках выполнения этого компонента будет получен третий результат СП ЮНФПА, который станет частью общего результата программной деятельности ООН в Казахстане: уязвимые группы, в особенности женщины, мигранты, беженцы, молодые и пожилые люди и инвалиды имеют лучший доступ к товарам, услугам и качественным сетям социальной безопасности.
Результат 3, продукт 1: политики используют доказательные данные для разработки стратегий, относящихся к гендерному равенству, молодым людям, сексуальному и репродуктивному здоровью и ВИЧ/СПИД.
В отчете о миссии Исполнительного совета ЮНФПА в Казахстане в 2008 году отмечены существенные достижения страны в сфере статистики и возросшая компетентность национальных институтов в обработке и использовании данных. Однако в этой области все еще имеются определенные пробелы. В Казахстане имеются центральный и региональные уполномоченные органы в области статистики, которые формируют и реализуют государственную политику в области статистики, разрабатывают и осуществляют программы по совершенствованию статистики в стране. В эти органы поступает ведомственная статистическая отчетность. Однако достоверность, и достаточность статистических показателей в вопросах демографии и репродуктивного здоровья все еще не безупречна. В частности, имеется необходимость содействия разработке подходящих для страны показателей по контролю решения задачи обеспечения всеобщего доступа к услугам и товарам репродуктивного здоровья к 2015 году, которая была поставлена мировыми лидерами для достижения ЦРТ-5. В рамках стратегических приоритетов ЦРТ 3+, адаптированных для Казахстана, необходимо разработать показатели и получить данные, касающиеся насилия в отношении женщин, обеспечения прав на сексуальное и репродуктивное здоровье и обеспечение равных возможностей.
Программа поддержит деятельность по итогам переписи населения в Казахстане 2009 года, в том числе проведение гендерного анализа данных, анализ и обсуждение качества демографических показателей, предоставит международную экспертизу по этим вопросам. Программа окажет содействие проведению многоиндикаториного кластерного обследования, измеряющего прогресс в осуществлении Программы действий Международной конференции по народонаселению и развитию (далее - МКНР). При этом особый акцент будет сделан на обогащение национальной статистики необходимыми, но ныне отсутствующими данными по репродуктивным правам граждан, репродуктивному здоровью, планированию семьи и гендерному равенству. Одним из вопросов, решению которого окажет содействие программа, является институционализация демографических исследований. В настоящее время в стране нет демографического центра, который бы координировал создание индикаторов, сбор и анализ данных, исследования и прогнозирования, относящиеся к вопросам народонаселения, в котором бы хранилась организационная память о мобилизации навыков, знаний и способностей при решении различных проблем народонаселения.
Ключевые мероприятия для получения данного продукта будут содержать:
поддержку дальнейшего повышения технического потенциала уполномоченных центральных и региональных органов в области статистики Республики Казахстан, в том числе внедрение географического картирования населения для демографических исследований;
помощь в проведении аналитических исследований с использованием данных переписи населения;
содействие повышению потенциала парламентариев, государственных служащих и неправительственного сектора на национальном и региональном уровне в деле использования данных демографической статистики, прежде всего, относящейся к сексуальному и репродуктивному здоровью, гендерному равенству, молодежи и ВИЧ/СПИДу;
поддержку разработки необходимых новых индикаторов народонаселения в рамках решения текущих и долгосрочных задач; внедрение усовершенствованных методов сбора и обработки данных;
участие в проведении многоиндикаторного кластерного исследования;
помощь в создании регулярно актуализируемых перечней (регистров) социально уязвимых групп в рамках обеспечения их ведомственного учета и использования данных для оказания адресной поддержки;
помощь в структуризации и систематизации данных, по народонаселению и развитию;
предоставление стратегической информации и примеров лучшей практики, касающейся деятельности центров демографических исследований.
Результат 3, продукт 2: Работники социального сектора более компетентны, чтобы планировать, выполнять и осуществлять слежение за социальными услугами и услугами здравоохранения для пожилых людей, мигрантов и инвалидов.
Миссия Исполнительного совета ЮНФПА в Казахстане 2008 года рекомендовала сосредоточить основные усилия поддержки программы ЮНФПА в стране на специфических областях сбора и анализа данных, касающихся новых демографических проблем, в частности, миграции. Программа поддержит улучшение свода знаний о миграции, сбор данных, развитие потенциала и пропаганду политики в поддержку национальных усилий по более эффективному реагированию на проблему международной и внутренней миграции, в том числе этнической и трудовой миграции. Программа окажет содействие сбору информации и созданию баз данных по миграции, урбанизации, инвалидности с целью решения задач по сокращению масштабов нищеты, обеспечению социальной справедливости, соблюдению прав человека, включая репродуктивные права и права на охрану сексуального и репродуктивного здоровья, в том числе в аспекте ВИЧ/СПИД, и обеспечению гарантий гендерного равенства. Программа поддержит сбор, анализ данных и разработку нормативного правового акта по проблеме старения населения в свете Мадридского международного плана действий.
Для получения продукта будет использована пропаганда вышеозначенных актуальных вопросов народонаселения, привлечение к ним широкого общественного внимания. Это будет сочетаться с оказанием технической помощи и обучением с целью улучшения знаний и потенциала для действий партнеров в вышеуказанных направлениях. Сторонами оказания помощи будут парламентарии, депутаты региональных представительных органов, члены Национальной комиссии по делам женщин и семейно-демографической политики при Президенте Республики Казахстан и региональных комиссий, работники уполномоченных органов в области труда и социальной защиты населения и здравоохранения, других органов государственного управления, деятели религиозных конфессий и гражданского общества. Будет оказана техническая поддержка в получении информации необходимой для управления стратегическими комплексными рисками в области развития и адаптации к долговременным изменениям внешней среды в связи с проблемами миграции, урбанизации, инвалидности и старения населения.
Ключевые мероприятия для получения данного продукта будут содержать:
ознакомление партнеров с мировым опытом получения и использования данных по соответствующим актуальным вопросам народонаселения путем проведения обучающих семинаров с помощью международных экспертов;
оказание технической помощи органам государственного управления, правительственным организациям и гражданскому сектору в создании подходящих инструментов и индикаторов, организации исследований, совершенствовании данных, их обработки, анализа и распространения информации об основных движущих силах и тенденциях миграции, урбанизации, инвалидности, старения населения;
помощь в унификации базы данных по миграции и урбанизации;
подготовка журналистов по актуальным проблемам народонаселения и их отражению в Средствах массовой информации (далее - СМИ);
предоставление технической поддержки в подготовке проектов национальных стратегий с учетом актуальных вопросов народонаселения;
содействие мониторингу реализации стратегий в области народонаселения, в частности, гендерного равенства и демографической политики и политики в области миграции и другим путем предоставления технической экспертизы.

Гендерное равенство

Общий страновой результат данного компонента, который будет получен совместными усилиями команды ООН, и четвертый результат ПРСП: национальные институты имеют лучший потенциал для защиты прав человека и обеспечения доступа женщин к правосудию. В настоящее время в Казахстане имеются конституционные гарантии равных прав женщин и мужчин, и законодательство, защищающее права женщин, в том числе репродуктивные права и преследующее виновников насилия против личности. Однако это законодательство не используется в полной мере во многом в силу недостаточного потенциала национальных институтов, в том числе здравоохранения, а также недостаточной информированности правообладателей. Решению вопроса защиты прав женщин посвящена существенная часть Стратегии гендерного равенства в Республике Казахстан на 2006 - 2016 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан и планы мероприятий Национальной комиссии по делам женщин и семейно-демографической политике при Президенте, которая является консультативно-совещательным органом при Главе государства в сфере выработки мер по улучшению положения женщин, защите интересов семьи и обеспечению необходимых условий для участия женщин в политической, социальной, экономической и культурной жизни страны.
Результат 4, продукт 1: План действий стратегии гендерного равенства достигает большего числа женщин, и осуществляется более полно.
Программа окажет техническую поддержку Национальной комиссии по семейно-демографической политике при Президенте в выполнении плана мероприятий, касающегося насилия, связанного с гендером, с особым упором на репродуктивные права и сексуальное и репродуктивное здоровье.
Ключевые мероприятия программы будут содержать:
поддержку диалога правоохранительных органов, органов здравоохранения, социальной защиты, образования и гражданского общества по формированию мультисекторального ответа на насилие, связанное с гендером;
тренинги и оказание технической помощи государственным служащим в усовершенствовании национальных и региональных стратегий по предотвращению и уменьшению последствий насилия, связанного с гендером, в том числе, в экстренных ситуациях;
техническую поддержку интегрирования курса по противодействию насилию, связанному с гендером, в преддипломную и постдипломную подготовку провайдеров услуг здравоохранения;
техническую поддержку улучшению систем мониторинга насилия, связанного с гендером;
оказание технической помощи правоохранительным органам и органам социальной защиты по пропаганде использования населением вообще и женщинами, в частности, электронного правительства для решения вопросов противодействия насилию, связанному с гендером и защиты репродуктивных прав жертв насилия.

5. Стратегия партнерства

Выполнение страновой программы ЮНФПА будет осуществляться в партнерстве с другими организациями, входящими в страновую команду ООН, а также организациями ООН, не представленными в стране (Европейская экономическая комиссия ООН (далее - ЕЭК ООН)) в духе реформы ООН, в рамках объединенных усилий для достижения значимых результатов в оказании помощи стране в выполнении Программы МКНР. Партнерами в достижении результатов ЮНФПА в области репродуктивного здоровья и репродуктивных прав будут Детский фонд ООН (далее - ЮНИСЕФ), Управление по наркотикам и преступности ООН (далее - УНПООН), ВОЗ и Международная организация труда (далее - МОТ); в области народонаселения и развития - ПРООН, ЮНИСЕФ, МОТ и ЕЭК ООН, в области гендерного равенства - ПРООН, Фонд ООН для развития в интересах женщин (далее - ЮНИФЕМ) и ЕЭК ООН. Кроме того, для увеличения охвата мероприятиями, поддерживаемыми ЮНФПА, и обеспечения синергизма с действиями других международных и иностранных организаций, представленных в Казахстане, офис ЮНФПА в Казахстане будет поддерживать тесные отношения с Всемирным банком, Международной организацией по миграции (далее - МОМ), Международной федерацией общества красного креста и красного полумесяца (далее - МФОККиКП), Организацией по безопасности и сотрудничеству в Европе (далее - ОБСЕ), Агентством международного развития США (далее - ЮСАИД), Центрами по контролю и профилактике заболеваний (далее - СиДиСи) и прочими партнерами.
Национальные институты, с которыми будет тесно взаимодействовать офис ЮНФПА, включают государственные органы: Администрацию Президента, Канцелярию Премьер-Министра, Мажилис Парламента Республики Казахстан, центральный уполномоченный орган в области иностранных дел, центральные уполномоченные органы в области внутренних дел, здравоохранения, образования, труда и социальной защиты населения, чрезвычайных ситуаций, экономического развития и торговли, юстиции, Агентство по статистике; региональные представительные и исполнительные органы государственного управления; консультативно-совещательные органы - Национальную комиссию по делам женщин и семейно-демографической политике при Президенте Республики Казахстан; методические центры органов здравоохранения по общественному здравоохранению, охране здоровья матери и ребенка, репродуктивному здоровью женщин и мужчин, инфекциям, предающимся половым путем, ВИЧ/СПИД, формированию здорового образа жизни; методические центры органов образования; методические центры стратегических исследований; высшие учебные заведения, прежде всего, медицинского, экономического, юридического профиля; организации гражданского общества, СМИ и прочие.

Многосторонние партнеры

ЮНФПА будет исполнять страновую программу, на принципах партнерства, отраженного в ЮНДАФ на 2010 - 2015 годы, с другими организациями ООН. При выполнении программы в области репродуктивного здоровья и планирования семьи ЮНФПА будет всецело исходить из технических руководств ВОЗ и пользоваться ее экспертизой. В тесном сотрудничестве с ЮНИСЕФ и ВОЗ будут претворяться в жизнь программные мероприятия по улучшению доступа молодых людей к товарам и услугам сексуального репродуктивного здоровья, повышению их информированности по профилактике нежелательной беременности, передачи ВИЧ и других ИППП. Мероприятия, относящиеся к предупреждению передачи ВИЧ, будут осуществляться в рамках поддержки Объединенной программы ООН по ВИЧ/СПИДу (далее - ЮНЭЙДС) и с учетом разделения труда между ко-спонсорами. Содействие претворению в жизнь национальной стратегии гендерного равенства будет осуществляться в тесном сотрудничестве с ЮНИФЕМ и ПРООН, а обращение к актуальным вопросам народонаселения будет осуществляться совместно с другими организациями ООН, заинтересованными в получении данных и работе с соответствующими группами населения. С целью исключения дублирования действий и нерационального использования ресурсов поддержка в приоритетных областях со стороны ЮНФПА будет скоординирована с поддержкой в тех же областях предоставляемой другими многосторонними или двусторонними партнерами.

Государственные институты

Партнерство с государственными институтами и их лидерство имеют решающее значение для достижения ЦРТ и интеграции стратегий обеспечения репродуктивных прав и репродуктивного здоровья, гендерного равенства и других вопросов народонаселения в национальные стратегии развития, обеспечения устойчивости пропагандируемых ЮНФПА политики и практик.
Традиционно основные партнеры ЮНФПА в Казахстане на центральном уровне из числа государственных органов включают центральные уполномоченные органы в области здравоохранения и статистики и Национальную комиссию по делам женщин и семейно-демографической политике при Президенте, секретариат которой ныне является сектором Отдела внутренней политики Администрации Президента. СП на 2010 - 2015 годы, которая в существенной мере также ориентирована на вопросы старения населения, инвалидов, информирование по сексуальному и репродуктивному здоровью молодых людей, усилит партнерство с другими центральными органами государственного управления, прежде с уполномоченными органами в области труда и социальной защиты населения и образования. Одновременно будет усилено партнерство с методическими центрами и высшими учебными заведениями, разрабатывающими проекты нормативно-правовых и методических документов в приоритетных областях деятельности программы, где концентрируются наиболее авторитетные национальные специалисты в своей области, мнение которых существенно влияет на правительственные стратегии. Будет продолжено партнерство с членами Парламента Казахстана, в том числе в рамках Азиатского форума парламентариев по народонаселению и развитию, упор в котором будет сделан на законотворческую деятельность в связи с выполнением обязательств, касающихся репродуктивного здоровья, гендерного равенства и народонаселения и развития, вытекающих из международных конвенций, Программы действий МКНР, ЦРТ и других документов.

Гражданское общество

При исполнении программы будет уделено особое внимание партнерству с неправительственным сектором, который возьмет на себя как претворение в жизнь значительной части мероприятий программы, так и выступит ее пропагандистом среди профессионалов, уязвимых групп и общего населения. ЮНФПА будет сотрудничать с филиалами иностранных неправительственных организации, зарегистрированными в Казахстане, в частности, с ПиЭсАй, Казахстанской ассоциацией по половому и репродуктивному здоровью (член АйПиПиЭф), республиканскими общественными объединениями в том числе с Ассоциацией врачей и провизоров Казахстана, Ассоциацией семейных врачей Казахстана, Ассоциаций деловых женщин Казахстана, Республиканским советом женщин, местными общественными объединениями и независимыми национальными консультантами. С целью формирования общественного мнения по чувствительным проблемам репродуктивного здоровья, гендера и народонаселения будет налажено сотрудничество со СМИ.

Международные институты

ЮНФПА будет активно сотрудничать с рядом международных и иностранных институтов, в том числе с Международным институтом ООН по старению (Мальта), - европейской обучающей группой по здоровью подростков и его охране ЕuТЕАСН при Лозаннском университете (Швейцария), компанией Геоспейс Интернэшионал (ЮАР), а также с отдельными международными консультантами, сотрудниками ведущих центров, таких как Университет Джона Хопкинса, Московский государственный университет, Карлов университет и др.

6. Управление программой

ПРСП будет претворяться в жизнь в соответствии с ЮНДАФ на 2010 - 2015 годы путем национального исполнения. Работники офиса ЮНФПА будут инструктироваться по вопросам реализации рентабельных подходов, ориентированных на получение результатов. Сотрудникам будет предоставлена возможность краткосрочного обучения вопросам программы в рамках их должностных обязанностей, согласно политике обучения ЮНФПА.
ЮНФПА будет участвовать в тематических группах ООН по результатам ЮНДАФ по достижению экономического и социального благополучия для всех и по обеспечению эффективного управления, а также во многоаспектных тематических группах по гендеру и по ВИЧ/СПИД, и руководствоваться взаимосогласованными рекомендациями, касающимися исполнения СП.
Текущая деятельность будет осуществляться в соответствии с годовыми рабочими планами, которые будут разрабатываться ЮНФПА совместно с партнерами и согласно стратегиям и результатам, указанным в ПРСП. Годовые рабочие планы будут подписываться ЮНФПА и исполняющими партнерами. Итоги выполнения рабочих планов будут рассматриваться ежегодно на совместных совещаниях. Годовые рабочие планы будут составляться с учетом взаимосвязи друг с другом различных компонентов программы, которая будет претворяться в жизнь, как единое целое.
Все денежные переводы для исполнительных партнеров основаны на Годовых рабочих планах, которые согласованы между исполнительным партнером и ЮНФПА.
Денежные переводы для мероприятий указанных в Годовом рабочем плане могут быть осуществлены агентством ООН следующими способами:
денежный перевод непосредственно на счет исполнительного партнера:
а) перед началом мероприятия (прямой денежный перевод) или
б) после завершения мероприятия (возмещение расходов);
прямая оплата поставщикам или третьим лицам по обязательствам исполнительного партнера производится на основе подписанного запроса от уполномоченного должностного лица исполнительного партнера;
прямая оплата поставщикам или третьим лицам по обязательствам агентства ООН для поддержки мероприятий согласованных с исполнительным партнером.
Денежные переводы для мероприятий указанных в Годовом рабочем плане могут быть осуществлены агентством ООН следующими способами:
путем перевода денежных средств, национальному учреждению для отправки Исполнительному Партнеру:
а) перед началом мероприятия (прямой денежный перевод);
б) после завершения мероприятия (возмещение расходов);
прямая оплата поставщикам или третьим лицам по обязательствам Исполнительного Партнера производится на основании подписанного запроса от уполномоченного должностного лица Исполнительного Партнера;
прямая оплата поставщикам или третьим лицам по обязательствам агентства ООН для поддержки мероприятий согласованных с Исполнительным Партнером.
Прямые денежные переводы запрашиваются и выплачиваются за период исполнения программы, не превышающий трех месяцев. Возмещение раннее утвержденных расходов оплачивается ежеквартально или после завершения мероприятий. ЮНФПА не обязан возмещать расходы, сделанные исполнительным партнером в сумме свыше и более утвержденных в годовом рабочем плане.
После завершения любого мероприятия, любые балансы фондов должны быть перепрограммированы путем обоюдного согласия между исполнительным партнером и ЮНФПА или должны быть возвращены.
Способы осуществления денежных переводов, размер выплат, а также объемы и частота мероприятий по гарантиям могут зависеть от результатов рассмотрения возможностей государственного финансового менеджмента, в случае с правительственным исполнительным партнером, а также от результатов оценки возможностей финансового менеджмента партнера, не являющегося исполнительным партнером ООН¹. Квалифицированный консультант, например, общедоступная бухгалтерская фирма, избранная ЮНФПА, может осуществить такую оценку, в которой будет участвовать исполнительный партнер.
_____________________________________
¹ Для целей этой статьи ООН включает международные финансовые институты

Способы денежного перевода, размер выплат, объемы и частота гарантированных мероприятий могут быть пересмотрены в ходе исполнения программы на основе результатов программы мониторинга контроля расходов, отчетности и аудита.
Штат офиса ЮНФПА состоит из странового директора, обязанности которого по совместительству исполняет директор субрегионального офиса ЮНФПА для стран Центральной Азии, который находится в Алматы; помощника Представителя ЮНФПА и двух вспомогательных работников, согласно одобренной типологии странового офиса. ЮНФПА, кроме того, ассигнует средства на содержание двух национальных программных сотрудников и одного вспомогательного сотрудника для того, чтобы усилить выполнение программ. Техническую поддержку программе будет оказывать Региональный Офис ЮНФПА для стран Восточной Европы и Центральной Азии и Субрегиональный офис ЮНФПА для стран Центральной Азии.

7. Мониторинг и оценка

Мониторинг и оценка программы будут проводиться в соответствие с матриксом результатов ПРСП и на основании совместного плана мониторинга и оценки. Правительство и ЮНФПА будут нести ответственность за регулярное отслеживание ключевых элементов выполнения программы, включая финансовый вклад, виды деятельности, продукты деятельности и программные результаты. Измерение некоторых результатов потребует проведения социологических исследований, которые являются частью данной СП.
Исполняющие партнеры программы будут представлять письменные отчеты о своей деятельности с указанием результатов и проблем, с которыми они сталкивались. Кроме того, в процессе выполнения программы сотрудники ЮНФПА будут периодически совершать полевые визиты для получения информации из первых рук. Ключевым инструментом для определения соответствия деятельности государственным программам и настоящему ПРСП будут ежегодные партнерские совещания по критическому обзору программной деятельности. На каждое из этих совещаний ЮНФПА представит краткие доклады о выполнении мероприятий.
Кроме того, дважды за период реализации программы будет проводиться внешняя оценка воздействия программы на достижение запланированного конечного результата. Промежуточная оценка будет проведена в 2012 году для того, чтобы определить успехи и недостатки выполнения программы, и, прежде всего, насколько реализация программы помогла достичь прогресса в приоритетных областях, что отражают индикаторы результатов. В дополнении к этому, будет определяться (а) соответствие программных вмешательств и национальных приоритетов развития, (б) рентабельность мероприятий, осуществленных программой, (в) эффективность координации организаций ООН на уровне страны в достижении общих результатов. Промежуточная оценка программы позволит при необходимости произвести корректировку планов и методов выполнения. Процесс мониторинга и оценки программы будет тесно связан с национальным процессом мониторинга и оценки.
Окончательная оценка программы будет сделана в 2015 году. Оценка будет осуществлена в сотрудничестве с партнерскими агентствами ООН.

8. Обязательства ЮНФПА

Исполнительный совет ЮНФПА одобрил финансирование программы в размере 5,9 миллионов долларов США на 6 лет из регулярных ресурсов ЮНФПА; еще ориентировочно 1,8 миллионов долларов США необходимо будет мобилизовать из других источников. Специфические ассигнования на различные мероприятия программы будут детализированы в ходе реализации годовых рабочих планов. Распределение средств по годам будет зависеть от наличия фондов. Средства ЮНФПА будут размещены по трем приоритетным направлениям деятельности следующим образом:
Репродуктивное здоровье и репродуктивные права: регулярные ресурсы 3,2 миллионов долларов США, другие ресурсы, подлежащие мобилизации из других источников, 1 миллион долларов США;
Народонаселение и развитие: регулярные ресурсы 1,6 миллионов долларов США, ресурсы, подлежащие мобилизации из других источников, 0,6 миллионов долларов США;
Гендерное равенство: регулярные ресурсы 0,4 миллионов долларов США, ресурсы, подлежащие мобилизации из других источников - 0,3 миллионов долларов США;
Расходы на координацию и помощь осуществлению программы: 0,7 миллионов долларов США из регулярных ресурсов.
На ежегодных совещаниях по критическому обзору программной деятельности, ЮНФПА и Правительство помимо других вопросов будут рассматривать степень освоения средств, которые могут быть переключены на другие программные области, если в этом возникнет необходимость, обусловленная недостаточным освоением выделенных фондов.
ЮНФПА сохраняет за собой право потребовать возврата любых средств или любого оборудования, если таковые используются в целях, не предусмотренных настоящим Планом мероприятий и годовыми рабочими планами. В таком случае ЮНФПА совместно с заинтересованными органами государственного управления подпишет акт об использовании товаров, поставленных ЮНФПА, нецелевым образом, и этот акт будет служить основанием для перераспределения указанных товаров в соответствии с данным Планом мероприятий Страновой программы.
В случае прямого денежного перевода или при возмещении расходов ЮНФПА уведомит исполнительного партнера о денежных средствах, утвержденных ЮНФПА, и перечислит средства исполнительному партнеру в течение пяти банковских дней.
В случае прямой оплаты поставщикам или третьим лицам по обязательствам исполнительных партнеров на основании запроса, подписанного уполномоченным должностным лицом исполнительного партнера либо поставщику или третьему лицу по обязательствам ЮНФПА в поддержку мероприятий, согласованных с исполнительными партнерами, ЮНФПА осуществляет платеж в течение пяти банковских дней.
ЮНФПА не несет никаких прямых обязательств по договоренностям, между исполнительными партнерами и третьими сторонами. Если более чем одно агентство ООН переводит денежные средства одному и тому же исполнительному партнеру, программный мониторинг, финансовый мониторинг и аудит будут проводиться совместно или скоординировано с этими агентствами ООН.
ЮНФПА обеспечит всех вовлеченных партнеров информацией о любых изменениях, относящихся к выполнению программы.

9. Обязательства правительства

СП на 2010 - 2015 годы будет выполняться в поддержку реализации государственных программ Казахстана. Правительство будет соблюдать свои обязательства в соответствии с условиями СОСП от 4 октября 1994 года. Исходя из указанного соглашения, Правительство предоставит ЮНФПА, его должностным лицам и другим лицам, осуществляющим свою деятельность от имени ЮНФПА такие же льготы и услуги, какие предоставляются должностным лицам и консультантам различных агентств, программ, фондов и специализированных учреждений ООН. Правительство будет применять условия Конвенции о привилегиях и иммунитетах Объединенных наций в отношении собственности, денежных средств и имущества ЮНФПА, а также в отношении его должностных лиц, входящих в перечень должностных лиц ООН согласно разделу 17 статьи V Конвенции.
В качестве вклада в программу Правительство поддержит усилия ЮНФПА по мобилизации дополнительных ресурсов международных доноров с целью приведения в соответствие финансирования СП. Кроме того, Правительство будет стремиться внести вклад натурой и в виде денежных средств для обеспечения успешного выполнения данного ПРСП.
Каждый из партнеров из числа правительственных организаций, который получает поддержку ЮНФПА, будет должным образом вести расчетные счета, записи, бухгалтерские и инвентарные книги, и другие документы, где бы отражались поставки оборудования и материалов, поступление и расходование финансовых средств, относящихся к выполнению СП. Уполномоченные должностные лица ЮНФПА должны иметь доступ ко всей документации, относящейся к приобретению и распределению любого имущества полученного в рамках программы и к финансовым документам, относящимся к расходованию денежных средств программы.
Правительство принимает на себя обязательства организовывать совещания по совместному рассмотрению хода выполнения СП и планированию. Кроме того, Правительство будет способствовать периодическим посещениям мест реализации проектов сотрудниками и консультантами ЮНФПА с целью мониторинга, проведения встреч с бенефициарами и оценки продвижения мероприятий. Правительство предоставит ЮНФПА своевременную информацию об изменении национального законодательства, которое могло бы оказать воздействие на сотрудничество в процессе выполнения ПРСП.
Стандартная форма отчета «Утвержденные фонды и подтверждение расходов (FАСЕ)», отражающая мероприятия годового рабочего плана, используется исполнительными партнерами для запроса денежных средств или для обеспечения договоренности, о том, что ЮНФПА возместит расходы или прямо оплатит планируемые расходы. Исполнительные партнеры будут использовать FАСЕ для отчета об использовании полученных денежных средств. Исполнительный Партнер назначит уполномоченное должностное лицо, для предоставления реквизитов счета, запросов и подтверждения об использовании денежных средств, FАСЕ будет утверждаться уполномоченным должностным лицом исполнительного партнера.
Перечисленные денежные средства будут использоваться исполнительными партнерами исключительно для мероприятий, согласованных в Годовых рабочих планах.
Денежные средства, полученные правительством и национальными НПО которые являются исполнительными партнерами, будут использоваться в соответствии с установленными национальными правилами, принципами и порядками, которые должны соответствовать международным стандартам, в особенности обеспечивать использование средств в соответствии с согласованным Годовым рабочим планом, и гарантировать, что отчеты о полном использовании всех полученных денежных средств представляются ЮНФПА в течение шести месяцев после получения фондов. В случае не соответствия, каких либо национальных правил, принципов и порядков международным стандартам, будут применены правила, принципы и порядки агентства ООН.
В случае получения денежных средств международными НПО и межправительственными исполнительными партнерами полученные денежные средства будут использоваться в соответствии с международными стандартами, в особенности гарантируя, что средства используются в соответствии с Годовым рабочим планом и отчеты о полном использовании всех полученных средств предоставляются ЮНФПА в течение шести месяцев после их получения.
Для облегчения проведения плановых и специальных аудитов каждый исполнительный партнер, получающий денежные средства от ЮНФПА обеспечивает агентству ООН или его представителю своевременный доступ к:
всем финансовым отчетам, которые устанавливают связанный со сделкой учет денежных переводов от ЮНФПА;
всей релевантной документации и персоналу, связанному с работой внутреннего контроля структуры исполнительного партнера, через которую прошли денежные переводы.
Результаты каждого проведенного аудита будут сообщаться исполнительному партнеру и ЮНФПА. Каждый исполнительный партнер, кроме того:
получает и рассматривает аудиторский отчет;
своевременно сообщает ЮНФПА, который предоставил денежные средства, о принятии или отклонении рекомендаций аудиторов;
предпринимает своевременные действия в отношении принятых аудиторских рекомендаций;
ежеквартально предоставляет отчет агентству ООН о предпринятых мероприятиях в отношении выполнения принятых рекомендаций.

10. Прочие условия

Настоящий ПСРП заменяет любой раннее подписанный ПСРП между Правительством Казахстана и ЮНФПА и может быть изменен на основе взаимного согласия обеих сторон по рекомендации совместного стратегического совещания.
Ничто в настоящем ПСРП не может быть каким-либо образом истолковано так, чтобы отказаться от выполнения защиты ЮНФПА соответственно содержанию и сущности Конвенции Объединенных Наций о привилегиях и иммунитетах, где Правительство является участником.

11. Общие положения

Настоящий План временно применяется со дня подписания в части, не противоречащей законодательству Республики Казахстан, и вступает в силу с даты получения по дипломатическим каналам ЮНФПА письменного уведомления Правительства о выполнении внутригосударственных процедур, необходимых для его вступления в силу.
Совершено в городе Астане «__»______ 2010 года в двух подлинных экземплярах, каждый на казахском, русском и английском языках, причем все тексты имеют одинаковую силу. В случае возникновения разногласий в толковании настоящего Плана, Стороны будут обращаться к тексту на русском языке.

Примечание: расшифровка аббревиатур

АйПиПиЭф транслитерация (по названиям букв) англ. аббревиатуры
IPPF - International Planned Parenthood Federation -
Международная федерация планирования семьи
ВИЧ вирус иммунодефицита человека
ВНД валовой национальный доход
ВОЗ Всемирная организация здравоохранения
ДОИ ООН Департамент ООН по общественной информации
ЕЭК Европейская экономическая комиссия
ИППП инфекции, передающиеся половым путем
МКНР Международная конференция по народонаселению и развитию
МОТ Международная организация труда
МФОКиКП Международная федерация общества Красного
Креста и Красного Полумесяца
НПО неправительственная организация
ОБСЕ Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе
ООН Организация Объединенных Наций
ПиЭсАй транслитерация (по названиям букв) англ. аббревиатуры
РSI - Population Service International - Международная
служба по народонаселению
ПРООН Программа развития ООН
ПРСП План реализации Страновой программы
СиДиСи транслитерация (по названиям букв) англ. аббревиатуры
СDС - Centers for Diseases Control [and Prevention] -
Центры по контролю и профилактике заболеваний
СМИ средства массовой информации
СОСП Стандартное основное соглашение о предоставлении помощи
СП Страновая программа
СПИД синдром приобретенного иммунодефицита
УНПООН Управление ООН по наркотикам и преступности
ЦРТ Цели тысячелетия в области развития
ЮНДАФ транслитерация англ. аббевиатуры UNDAF - United Nations
Development Assistance Framework - Рамочная программа
ООН для оказания помощи в целях развития
ЮНИСЕФ транслитерация англ. аббревиатуры UNICEF - United
Nations International Children's Emergency Fund -
Международный чрезвычайный детский фонд ООН; United
Nations Children's Fund (Детский фонд ООН), с
сохранением прежней аббревиатуры для обозначения
организации
ЮНИФЕМ транслитерация франц. Аббревиатуры Fonds des Nations
Unies pour la Femme (UniFem, - Объединенный [фонд] для
женщин) - Фонд ООН для развития в интересах женщин
ЮНФПА транслитерация англ. аббревиатуры UNFPA -
United Nations Fund for Population Activities (Фонд ООН
для деятельности в области народонаселения);
переименован в United Nations Population Fund
(Фонд ООН в области народонаселения), с сохранением
прежней аббревиатуры для обозначения организации
ЮНЭЙДС Транслитерация англ. Аббревиатуры UNAIDS - Joint United
Nations Programme on AIDS - Объединенная программа
ООН по ВИЧ/СПИДу
ЮСАИД транслитерация англ. аббревиатуры USAID - United States
Agency for International Development - Агентство
международного развития США

В подтверждении этого ниже подписавшиеся, будучи должным образом уполномоченными, подписали этот ПРСП.

За Правительство За Фонд ООН в области
Республики Казахстан народонаселения

Примечание РЦПИ: Далее прилагается текст Плана реализации страновой программы на 2010 - 2015 годы между Правительством Республики Казахстан и Фондом Организации Объединенных Наций в области народонаселения на английском языке.