Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және оларды жөндеу қағидасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 23 шілдедегі № 851 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 24 қарашадағы № 941 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 24.11.2015 № 941 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

РҚАО-ның ескертпесі.

ҚР мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату мәселелері бойынша 2014 жылғы 29 қыркүйектегі № 239-V ҚРЗ Заңына сәйкес ҚР Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 551 бұйрығын қараңыз.

"Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі Заңының 13-бабының 13) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және оларды жөндеу қағидасы бекітілсін.
2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2011 жылғы 23 шілдедегі
№ 851 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және оларды жөндеу қағидасы

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және оларды жөндеу қағидасы (бұдан әрі – Қағида) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 15 шілдедегі Заңына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерін техникалық пайдалану және оларды жөндеу тәртібін белгілейді.
2. Техникалық пайдалану мынадай процестерді қамтиды:
1) техникалық қызмет көрсету;
2) ӘК ұшу-техникалық сипаттамаларының ұшуға жарамдылықты нормаларының және Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаудың талаптарына сәйкестігін бақылау.
3. ӘК ұшу-техникалық сипаттамаларының пайдалану жөніндегі нұсқаудың талаптарына сәйкестігін бақылауды ӘК экипаждары және ИТҚ жүзеге асырады.
4. Жөндеу әуе кемесінің Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін, ұшуға жарамдылық нормаларында анықталатын ұшуға жарамдылығын қалпына келтіру процесін қамтиды.
5. Әуе кемелеріне және олардың компоненттеріне техникалық қызмет көрсетуді және оларды жөндеуді Азаматтық авиация авиациялық техникасына техникалық қызмет көрсету және жөндеу бойынша ұйымдарды сертификаттау және сертификат беру ережесіне сәйкес сертификатталған ұйым орындайды. Коммерциялық әуе тасымалдарын жүзеге асырмайтын жеңіл және аса жеңіл авиацияның азаматтық әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуді және жөндеуді Қазақстан Республикасы әуе кеңістігін пайдалану туралы Заңның 54-бабына сәйкес берілген қолданыстағы куәлігі және 55-бабына сәйкес танылған және шетел мемлекеті берген куәлігі бар авиациялық персонал жүргізеді.
6. Азаматтық әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету техникалық қызмет көрсету бағдарламалары (регламенттері) бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасы азаматтық әуе кемелерінің мемлекеттік тізілімінде тіркелген әуе кемесіне техникалық қызмет көрсету бағдарламасын (регламентін) азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган бекітеді.
7. Азаматтық әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуді және жөндеуді жүргізу кезінде оларды жасап шығарушы немесе техникалық қызмет көрсету және оларды жөндеу жөніндегі сертификатталған ұйым берген сәйкестендіруші құжаттары (формулярлар, паспорттар, заттаңбалар, пайдалануға рұқсат беру туралы құжаттар, дәлме дәл көшірмелер) жоқ агрегаттарды, жинақтаушы бұйымдарды және олардың қосалқы бөлшектерін пайдалануға рұқсат етілмейді.
8. Авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі ұйымдардың сертификаттық талаптарға сәйкестігін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін техникалық қызмет көрсету және авиация техникасын жөндеу жөніндегі ұйымда оған сертификаттау және сертификат беру Қағидасына сәйкес сертификат беру арқылы азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган растайды.
9. Шетелдік мемлекеттердің авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі сертификатталған ұйымдарына азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган олардың сертификаттарын танығаннан кейін техникалық қызмет көрсету және оларды жөндеу жөніндегі жұмыстарға рұқсат етіледі.
10. Авиация техникасына техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі сертификатталған ұйым әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету кезінде ұшу қауіпсіздігін басқару жөніндегі үлгілік нұсқаулыққа сәйкес ұшу қауіпсіздігін басқару жүйесін орындалатын жұмыстардың көлеміне және күрделілігіне байланысты енгізеді.
11. Осы Қағидада мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:
1) азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану саласында және азаматтық және эксперименттік авиация қызметі саласында нұсқаулықты жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
2) техникалық қызмет көрсету – әуе кемесін ұшуға даярлау кезінде, ұшудан кейін, сақтау және тасымалдау кезінде ұшуға жарамдылығын (ақаусыздығын, жұмыс қабілеттілігін және дұрыс жұмыс істеуін) қолдау үшін авиациялық техникада орындалатын жұмыстар кешені;
3) ұшуды инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету – әуе көлігінің жарамды және ұшуға дайындалған әуе кемелеріне ағымдағы және перспективалық қажеттіліктерін қанағаттандыру;
4) ұшуға жарамдылығы – әуе кемесінің ұшу қауіпсіздігімен ұшу сапасын қамтамасыз ететін ұшу-техникалық сипаттамаларға сай келетін оның техникалық жай-күйі;
5) авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсетудің желілік станциясы – Қазақстан Республикасының аумағында кемінде үш ай мерзімге авиациялық техникаға (бұдан әрі - АТ) техникалық қызмет көрсетудің негізгі базасы орналасқан әуежайынан тыс құрылатын АТ-ға техникалық қызмет көрсету жөніндегі ұйымның бөлімшесі;
6) әуе кемесінің түрленуі – әуе кемесі оның конструкциясының немесе компонентін дайындау технологиясының кез келген өзгерісі;
7) жедел техникалық қызмет көрсету – әуе кемелерін ұшуға дайындау үшін техникалық қызмет көрсету жөніндегі орындалатын жұмыстар;
8) авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және оларды (бұдан әрі АТҚЖ) жөндеу ұйымы - авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсетуді және (немесе) жөндеуді жүзеге асыратын және авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі ұйымның қолданыстағы сертификаты бар заңды тұлға немесе заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшесі;
9) мерзімді техникалық қызмет көрсету – күрделілігі бойынша жедел техникалық қызмет көрсетудің өлшемдеріне және оларды орындау шарттарының талаптарына сәйкес келмейтін техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыстар;
10) ұшуға жарамдылықты ұстау - олар арқылы әуе кемесінің ұшуға жарамдылық талаптарына сәйкестігі және оларды қызметтік пайдалану мерзімі ішінде қауіпсіз пайдалану үшін қажетті жәй - күйде ұстау қамтамасыз етілетін шаралар кешені;
11) жөндеу – ұшуға жарамдылығының тиісті нормаларында анықталатын әуе кемесінің ұшуға жарамдылығын қалпына келтіру;
12) пайдалану (жөндеу) құжаттамасы – әуе кемесін жасаушы әзірлейтін және әуе кемелерін пайдаланудың, оларға техникалық қызмет көрсетудің және оларды жөндеудің ұйымдастырушылық, нормативтік, техникалық және өзге де қағидасын белгілейтін құжаттама;
13) пайдаланушы – азаматтық әуе кемелерін пайдаланумен айналысатын немесе осы салада өзінің қызметтерін ұсынатын жеке немесе заңды тұлға;
14) азаматтық әуе кемелерін пайдаланушының сертификаты - пайдаланушының Азаматтық әуе кемелерін пайдаланушыларды сертификаттау Қағидасына және сертификаттау талаптарына сәйкестігін куәландыратын, уәкілетті орган берген құжат;
15) авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу жөніндегі сертификат - авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу жөніндегі ұйымның сертификаттау талаптарына сәйкестігін куәландыратын белгіленген үлгідегі құжат.
12. Авиациялық техниканы техникалық пайдалану ұшулардың инженерлік-авиациялық қамтамасыз етілуін жүзеге асыратын ТҚКЖ жөніндегі ұйым немесе авиациялық персонал жүргізеді.
13. Ұшуды инженерлік-авиациялық қамтамасыз ету мынадай міндеттерді жүзеге асырады:
1) авиакәсіпорындардың жарамды және ұшуға дайындалған әуе кемелеріне қажеттіліктерін уақтылы, толық және сапалы қанағаттандыру;
2) пайдалану құжаттамасында қойылатын, АТ-ны мақсаты бойынша тиімді және қауіпсіз пайдалану талаптарын, техникалық шарттарын және кепілдіктерін орындау.
14. ТҚКЖ жөніндегі ұйым мынадай функцияларды жүзеге асырады:
1) жедел техникалық қызмет көрсету;
2) АТ ТҚКЖ (соның ішінде – АТ-тың ресурсын қалпына келтіру), пайдалану және оларды жөндеу құжаттамасының талаптарына сәйкес - оны жетілдіруді, тексерулер мен байқауларды, АТ-тың сапасын және оның ТҚКЖ ұйымдастыру және орындау;
3) авиациялық техниканың ұшуда және жерде анықталған тоқтап қалулары мен ақаулары туралы деректер жинау, есепке алу және өңдеу;
4) ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету және өз қызметін жетілдіру мақсатында авиациялық инциденттердің, АТ істен шығуы мен ақауларын алдын алу жөніндегі іс-шаралармен бірге авиациялық техниканың сенімділігін талдау, техникалық пайдалану тәжірибесін, оның ТҚКЖ талдау және қорыту
5) жарнамалық - талап жұмысын жүргізу, АТ Жеткізушілерге олардың өнімдерінің кемшіліктерін жою туралы талаптар қою;
6) ӘК-нің ұшу-техникалық сипаттамаларының ұшу пайдалану жөніндегі нұсқаулықтың талаптарына сәйкестігін бақылау;
7) оларға техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде ӘК күзетілуін қамтамасыз ету;
8) АТ-тың жай-күйін, оның ТҚКЖ, еңбекті және өндірісті ұйымдастыруды бақылаудың ілгерішіл технологияларын әзірлеуге және іске асыруға қатысу;
9) авиациялық техниканың пайдалану және оларды жөндеу құжаттамасын жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу;
10) авиациялық техниканың пайдалану және оларды жөндеу құжаттамасына қажеттіліктерін қамтамасыз ету, оны жүргізу және нөмірленген (кеме) құжаттаманы қоса алғанда, сақталуын қамтамасыз ету;
11) АТ-ны жетілдіру, инженерлік-авиациялық қызметтің іс-әрекеті, ұшақтар, тікұшақтар және авиақозғалтқыштар паркінің құрамы, жай-күйі, пайдаланылуы және қозғалысы, материалдық мүлік, қосалқы бөлшектер және жабдықтар бойынша есепке алудың және есептеменің белгіленген нысандарын жүргізу;
12) авиакәсіпорын жүзеге асыратын АТ-ны техникалық пайдалану және техникалық қызмет көрсету мен жөндеу өндірісін метрологиялық қамтамасыз ету;
13) қызметкерлердің нормативтік еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету және оны жөндеу өндірісін, өрт қауіпсіздігін және қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыру, өндірісті қажетті үй-жайлармен, жабдықтармен, қосалқы бөлшектермен және авиатехникалық мүлікпен қамтамасыз ету, оларды ұстау, сақтау, пайдалану және оларға қызмет көрсету жөніндегі шараларды жүзеге асыру;
14) зақымданған кемелерді көшіру және қалпына келтіру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу;
15) оқу техникалық базасын ұйымдастыру және жарақтандыру, инженерлік-авиациялық қызмет персоналының техникалық даярлығын және мамандардың авиациялық техникада сынақтан өтуін ұйымдастыру;
16) инженерлік-авиациялық қызмет кадрларын іріктеу және орналастыру, әрбір қызметкердің өзінің қызметтік міндеттеріне жауапты қатынасын қалыптастыру жөнінде жүйелі жұмыс жүргізу.
15. ӘК ұшу-техникалық сипаттамаларының Ұшуда пайдалану жөніндегі басшылықтың талаптарына сәйкестігін бақылауды ӘК экипаждары және ИТҚ жүзеге асырады.
Экипаж мүшелері ӘК жүйелерінің жұмысындағы ауытқуларды анықтауды және борт журналына уақытында енгізуді, ИТҚ-да – ұшу-техникалық сипаттамалары мәндерінің, ұшу режимдерінің борт журналында, АТ жұмысының параметрлерін тіркеуге арналған басқа құжаттарда жазылған, сондай-ақ объективті бақылау құралдары тіркеген ауытқулардың себебін талдауды қамтамасыз етеді.
16. Экипаждардың ӘК-ні пайдалануы ӘК-ні экипаждың жауапкершілігіне қабылдаған сәттен бастап әуе кемесін басқа қызметтердің жауапкершілігіне тапсыру кезіне дейін жерде және ұшуда (ӘК-ні ұшуда пайдалану) ӘК-ні, оның жүйелерін, бұйымдар мен жабдықтарды пайдалану жөнінде олар орындайтын операциялар кешенін қамтиды. Көрсетілген операциялар кешені ӘК нақты түрі үшін Ұшуда пайдалану жөніндегі басшылықпен регламенттеледі.
17. Экипаж ӘК үшін басқа қызметтердің өкілдерінен немесе басқа экипаждан оны өз жауапкершілігіне қабылдаған сәттен бастап әуе кемесін басқа қызметтің өкіліне немесе басқа экипажға тапсыру кезіне дейін жауап береді.

2-тарау. Әуе кемелерін техникалық пайдалану тәртібі

18. Ұшуларға нақты ұшуды орындау үшін жеткілікті ресурс қалдығы және қызмет мерзімі бар, техникалық талаптарға жауап беретін, белгіленген тиісті тексерістер мен даярлықтардан өткен, жарамды ӘК жіберіледі.
19. Әуе кемесі мынадай жағдайларда жарамды болып саналады:
1) планер, қозғалтқыштар және жинақтаушы бұйымдардың ресурс қалдығы және қызмет мерзімі бар, нөмірлік құжаттама (формулярлар, борт журналы) бойынша тізбеге сәйкес толығымен жинақталған;
2) кемеде регламентпен көзделген, кезекті ТҚК орындалған, ақаулықтар және олардың салдарлары жойылған;
3) өндірістік-техникалық және нөмірленген құжаттама есімделген, кеменің жарамдылығы карта-нарядта тиісті лауазымды тұлғалардың қолдарымен расталған.
20. Жарамды ӘК-ні мынадай жағдайларда ұшуға дайын деп есептейді:
1) планер, қозғалтқыштар және жинақтаушы бұйымдардың нақты ұшуды орындау үшін жеткілікті ресурс қалдығы және қызмет мерзімі бар;
2) ӘК-ге жанар-жағармай материалдарының (бұдан әрі - ЖЖМ), газдар, арнайы сұйықтықтар құйылған, ұшу тапсырмасына және техникалық пайдалану жөніндегі басшылық пен ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаулықтың техникалық қызмет көрсету бағдарламасының (регламентінің) талаптарына сәйкес барлық қажетті компоненттермен жабдықталған;
3) ұшуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар орындалған және карта-нарядта қолдармен ресімделген;
4) ӘК карта-нарядта және борт журналында қол қойылып, қабылдау-тапсыруды рәсімдеу арқылы экипажға тапсырылған.
Көрсетілген талаптар сақталмаған кезде ӘК-ні ұшуға шығаруға рұқсат етілмейді.
21. Пайдаланушының жарамды ӘК-лерге қажеттілі әуе тасымалдарының және авиациялық жұмыстардың көлемдерімен, ӘК-ні пайдалану динамикасымен – ұшуларды жүргізу кестесімен анықталады.
22. ӘК-ні техникалық пайдалану кезінде:
1) ӘК, қозғалтқыштар және жинақтаушы бұйымдар үшін нормативтік құжаттармен белгіленген, соның ішінде – АТ-ның ұшудағы және жердегі жұмыс режимдері бойынша пайдалану шектеулерді сақтау;
2) ТҚК және сақтау кезінде жұмыстарды уақытында, толық көзделген және дұрыс орындау;
3) ТҚК кезінде пайдалану құжаттамада көрсетілген, метрологиялық тексерістерден (сынақтардан) өткен бақылау және жер бетінде қызмет көрсету құралдарын, құрылғылар мен таңбаланған құрал-саймандарды қолдану;
4) осы үлгідегі ӘК-ге қолдануға көзделген ЖЖМ, арнайы сұйықтықтарды, газдарды, шығыс материалдарын пайдалану;
5) бөлшектерді өздігінен болатын ашылудан, бұрылудан және түсуден сақтандыратын, алмалы-салмалы қосылыстарды шегендеу қағидасын сақтау;
6) ӘК-ні қозғалтқыштарды іске қосу және сынау, бөлшектеу-монтаждау жұмыстары кезінде зақымданулардан, тіркеп сүйреу және тбару (түсіру) кездерінде кедергілермен соқтығысудан сақтау;
7) ӘК-нің ұшып шығуы және қонуы, жермен жүруі және тұрағы үшін тек осы мақсаттарға арналған және жарамды жасанды және жер бетіндегі жолақтарды, жолдарды, алаңдарды пайдалану;
8) авариялық-құтқару жабдықтар жиынтықтарын (АҚЖ) мақсаты бойынша пайдалануға жарамды жай-күйде және дайындықта ұстау, үлгілік пайдалану құжаттамасы, уәкілетті орган және ТҚКЖ жөніндегі ұйым құжаттарының талаптарына сәйкес борттық АҚЖ және ӘК мүлкіне ТҚК жүзеге асыру;
9) тұрақта ӘК-нің қалпын өзгертуге және инерциялы жүйені іске қосу сәтінен бастап оны жұмыс режиміне ауыстырғанға дейін электрқоректі ажыратуға рұқсат етпеу;
10) ӘК-ні ортаның бүлдіргіш ықпалынан (қар, мұз, су, шаң және басқалары) сақтау қажет.
23. ӘК-дегі жұмыс аяқталғаннан кейін орындаушылар тапсырма орындаған жерде (бөліктерде, люктерде, ауа жинайтын құрылғыларда, кабиналарда) бөлшектер, құрал-саймандар, басқа бөтен заттар қалып қоймауын тексереді.
24. Нақты үлгідегі ӘК-ге техникалық қызмет көрсету кезінде тек жарамды, тиісті пайдалану құжаттамасының талаптарына жауап беретін арнайы машиналарды, энергия көздерін, жүк көтергіш механизмдерді, қыздырғыштарды, жер бетінде қызмет көрсететін, жалпы қолданыстағы басқа да құралдарды пайдалануға рұқсат етіледі. Көрсетілген құралдардың жарамдылығын растау тәртібін пайдаланушы және ТҚКЖ ұйымы белгілейді.
25. ИТҚ АТ-ға техникалық қызмет көрсету үшін іске қосылған, жалпы қолданыстағы жер бетінде қызмет көрсету құралдардың пайдаланылуын бақылауды қамтамасыз етеді және жерге қосу мен өрт сөндірудің штаттық құралдарымен толықтырылмаған арнайы машиналарды әуе кемелеріне ТҚК рұқсат етпейді, жер бетінде қызмет көрсету құралдарының қалыптан тыс жұмысына байланысты болуы мүмкін авариялық жағдайларды жою жөнінде жедел шаралар қабылдайды.
26. ӘК-нің ұзақтығы екі сағаттан артық тоқтап тұру кезінде (егер нақты үлгідегі ӘК-нің пайдалану құжаттамасында өзге көрсетілмесе), ал жауын-шашын, қар түсу, боран, тұман, шаңды дауыл кезінде - тоқтап тұру ұзақтығына байланыссыз ауажинағыштарға, қабылдағыштарға, толық және статикалық қысым жүйелеріне, ӘК-нің басқа жүйелеріне пайдалану құжаттамасында көзделген қорғаныш құрылғыларын орнату қажет.
Көрсетілген қорғаныш құрылғылары қызыл түске боялады және қызыл жұмсақ вымпелдері болады (ӘК-нің белгіленген қорғаныш құралдарымен ұшып шығуын болдырмау мақсатында). Қорғаныш құрылғыларын орнату орындары қызыл (қызғылт сары) түске боялған ӘК-де қорғаныш құрылғылары қара түске боялады. Ұшу және ТҚК уақытына ӘК-ден алынатын қорғаныш құрылғыларын олардың сақталуын және жарамдылығын қамтамасыз ететін орындарда сақтайды.
27. Бұйымдарды бір ӘК-ден екіншісіне ауыстырған кезде нақты жұмыстар жүргізу технологиясы қолданылады, егжей-тегжейлі әзірленген оларды ұйымдастыру, тіркеу, ақпараттық қолдау және бақылау қамтамасыз етіледі.
28. ӘК-де жинақтаушы бұйымдардың жаңғыртылған немесе жаңа үлгілерін орнатуды, жетілдірулерді орындауды, сондай-ақ АТ конструкциясын өзгертуді ӘК әзірлеушісі қолданысқа енгізген бюллетеньдер бойынша жүргізеді.
ӘК-де қосымша (штаттан тыс) жабдықтарды монтаждау және оған қызмет көрсету әзірлеушінің құжаттары бойынша орындалады.
29. Планердің, күш қондырғысының элементтеріне ТҚК, авиациялық және радиоэлектрлік қондырғы (бұдан әрі – АРЭЖ) ӘК-нің бір функционалдық жүйесіне кіретін ТҚК ұйымы қамтамасыз етеді.
30. ӘК-де қауіпсіздікті сақтау мақсатында оған ТҚК кезінде ӘК-тің борттық жүйесі мынадай жағдайларда тоқсыздандырылады:
1) АРЭЖ бойынша ӘК-де бөлшектеу және құрастыру жұмыстарын орындаған кезде;
2) бөлгіш құрылғыларды (қораптарды) байқау және тексеру кезінде;
3) электр тізбектерінде және борттық оттек жүйесінде қалпына келтіру жұмыстары кезінде;
4) ӘК-де өрттен қауіпті материалдарды пайдалану арқылы жұмыстар орындаған кезде;
5) құрылғыларды пиротехникалық құралдармен жарақтау (жарақтанудан жойған) кезде.
Көрсетілген жағдайларда экипаж кабинасында әуежайлық және авариялық электрқорек ажыратқыштарында, сондай-ақ электр энергиясының жер бетіндегі көздерін іске қосудың ажырату бөліктерінде «Токқа қосуға болмайды. Жұмыстар жүріп жатыр» мәтіні бар ескерту вымпелдері ілінеді.
«Қосуға болмайды (тиісуге болмайды), жұмыстар жүріп жатыр» мәтінімен ескерту вымпелдерін сондай-ақ тиісті жүйеде толықтырушы бұйым немесе бөлшек алынғанда (әуе кемесіне кезеңдік ТҚК кезінде тексеру үшін алынатындардан басқа) немесе оларды (монтаждау) және реттеу бойынша жұмыстар орындалғанда ӘК-нің басқару органдарында және оның жүйелерінде іледі.

3-тарау. Планерге, қозғалтқыштарға, авиациялық және радиоэлектрондық жабдықтарға техникалық қызмет көрсету тәртібі

31. Планердің аэродинамикалық сапаларын сақтау мақсатында:
1) қанаттың басқарудың үстіңгі элементтерінің, есіктердің, жармалардың, орағытпалардың, желкөздердің, люктер қақпақтарының дұрыс тиіп тұруы;
2) сыртқы беттеріндегі тойтарма шегелердің және бөлшектер бекітпелерінің босауын, күш элементтері мен қаптамадаға бүлінулерді, сызаттарды, жарылуларды уақытында жою;
3) қаптаманың лак-бояу жамылғысын жарамды жай-күйде ұстау;
4) планердің үстін ластанулардан уақытында тазарту, қатты және кір заттардың қанаты, фюзеляжі, қауырсыны бойынша орын ауыстыруына (соның ішінде қатты, лас аяқ киіммен жүру), оларға жұмсақ төсемсіз бұйымдарды, бөлшектерді, құрал-саймандарды және жабдықтарды орналастыруға жол бермеу;
5) мұздарды жою кезінде қаптаманы зақымданулардан сақтау қамтамасыз етеді.
32. ӘК конструкциясы мен жабдықтарының коррозиялық зақымдануларға ұшыраған аймақтары үшін (гидроұшақтардың және авиахимия жұмыстары үшін пайдаланылатын ӘК-нің бөлшектері, тараптары және бұйымдары, сондай-ақ аккумулятор батареяларын, санитарлық тараптар мен буфеттерді орналастыру аймақтарындағы, конденсациялық ылғал, жауын суы, ЖЖМ, арнайы сұйықтықтар, химикаттар, шаң мен кір, түрлі металлдардың жанасуы, гигроскопиялық материалдары бар металдар жиналатын жерлердегі конструкциялар мен жабдықтар элементтері) коррозияға қарсы қорғаныш шаралары көзделеді (соның ішінде – пайдалану құжаттамасын) және жүзеге асырылады (соның ішінде – пайдалану процесінде).
33. Оларға ылғал мен арнайы сұйықтықтардың әсерінен борттық жүйелердің жұмыс қабілеттілігінің бұзылуын болдырмау мақсатында планер қосылыстарының және сұйықтар бар жүйелердің бітеулігі бақыланады, желкөздер, есіктер, люктердің қақпақтары уақтылы жабылады, дренаждық құрылғылардың жарамдылығы тексеріледі, оның жиналған жерінен ылғал кетіріледі.
ӘК-ні жуудың және жинаушы, пайдаланушы (шығарушы) құрылғыларға су құюдың алдында ауа қысымының қабылдағыштары қақпақтар орнатады (қаптар кигізеді). Жуу кезінде сұйықтықтың көрсетілген құрылғыларға, АРЭЖ бұйымдарына және электр ажыратқыштарына тиюіне жол бермейді. Егер осындай жабдық сұйықтықтың әсеріне ұшыраса, ол байқауға және тексеруге жатады.
34. Бөлшектеу-монтаждау жұмыстары және ТҚК жүргізу кезінде ТҚКЖ ұйымдары:
1) судың, шаңның, кірдің, ұсақ бөлшектердің, басқа бөгде заттардың ашық қуыстарға және планер, қозғалтқыштар, АРЭЖ жүйелерінің жеке бөліктеріне, бұйымдарына және құбырларына түсуін болдырмайтын қорғаныш шараларын қолдануды;
2) алынатын ұсақ бөлшектерді осы үшін арналған арнайы жәшіктерде (сөмкелерде) сақтауды;
3) бұйымдарды оларды зақымданулардан, соққылардан және шайқалудан қорғайтын арнайы құралдарды қолдана отырып тасымалдауды;
4) пішін үйлесімінің және монтаждау, оларды бекіту, шегендеу, бұрмалау, металдандыру, саңылаусыздандыру объектілерінің өзара орналасуының стандарттарын сақтауды;
5) белгіленген бұйымдардың, сондай-ақ олар монтаждалған жүйелердің жұмыс қабілеттілігі мен жұмыс істеуінің дұрыстығын тексеруді;
6) ӘК-де осы үлгіге (серияға) сәйкес келетін, қажетті ілеспе құжаттамасы немесе таңбалауы бар, тексерілген және монтаждауға дайындалған бөлшектерді, бұйымдарды, жабдықтарды орнатуды;
7) бір рет қолдану бөлшектерін қайтадан пайдалануды (төсемдер, сіргелер және басқалары) болдырмауды;
8) планер және қозғалтқыш жүйелері бөлшектерінің, құбырларының, шлангтерінің баллондарының, бактарының (1және 2-қосымшалар), антенна құрылғылары ажыратқыштарының, олардың орағытпаларының және радиолокаторлар антенналарының бояулар мен таңбаларын белгіленген тиісті құжаттамамен ұстауды;
9) пайдалану құжаттамасының талаптарына сәйкес орындалған жұмыстардың сапасын бақылауды қамтамасыз етеді.
35. ӘК жүйелері мен жабдықтарына техникалық қызмет көрсету кезінде:
1) бұйымдардың, тараптардың, коммуникациялар мен бөлшектердің жай-күйі мен монтажын, оларды конструкциялары мен қосылыстарының саңылаусыздығын, дренаждық өткізгіштердің тазалығын бақылау;
2) құйылатын өнімдердің белгіленген стандарттарға сәйкестігін тексере отырып, жүйелерге отын, май және арнайы сұйықтықтар құю, газдармен зарядтау;
3) жүйелер мен бұйымдардың жұмыс қабілеттілігін және жұмыс істеулерінің дұрыстығын, олардың сүзгі элементтерін, бақылау-диагностикалық құрылғыларын және кешендерін тексеру;
4) жылжымалы мүшелеулерін және олар талап ететін майлау майын бақылауды жүзеге асыру қажет.
36. АРЭЖ-ға техникалық қызмет көрсету кезінде:
1) жоғары жиілік сәулеленуінің адамдарға зиянды әсерін ескертетін сақтық шараларын қамтамасыз ету;
2) аспап тақталарының артында жұмыстар орындағаннан кейін анероидтық-мембраналық аспаптардың жұмыс қабілеттілігін, тексеріс барысында құбыр жүйелеріндегі қысымды өзгертуге қойылатын пайдалану құжаттамасын белгіленген талаптардың бұзылуына жол бермей, толық және статикалық қысым жүйелерінің саңылаусыздығын тексеру;
3) толық және статикалық қысым жүйелерінің құбырларын үрлеу кезінде барлық аспаптар мен құрылғыларды олардан ажырату;
4) электр өткізгіштерінің ұштарын ажырату, клемма қалыптарын, бөлгіш құрылғыларды жабу;
5) электр схемасында көзделген сақтандырғыштар, электр тізбектерінде тек ток күшіне желіні қорғау автоматын орнату;
6) оларды тікелей ӘК-ге орнату немесе тексеру алдында ғана бұйымдардан ораманы және сақтандырғыш құрылғыларын алу;
7) радиусы 150 мм кемірек икемді білікшелердің майысуына жол бермеу;
8) баллондарды уақытылы тексеруді және сынауды қамтамасыз ету (оларда қысым атмосфералық деңгейге дейін төмендетілген оттек баллондарын келесі пайдалануға оттекпен екі-үш рет жуығаннан және кейіннен жұмыс қысымына дейін зарядтағаннан кейін рұқсат етеді).
9) электр желісінің зақымданған сымдарын тек ыстық дәнекерлеумен (оттектерді қолданусыз) тұтастыру немесе қысыммен жалғастыру. Бір қимада бірнеше сымдарды жалғастыруға рұқсат етілмейді. Желінің (тізбектің) электр сымдарының учаскелерін алмастыруды сол үлгідегі тұтас сымдармен ғана орындау. Жаңа сым кесігінің ауданы ауыстырылатынның кесігі ауданына тең болуға тиіс, ерекшелік ретінде кесіктің жақын үлкенірек ауданының сымын пайдалануға рұқсат етіледі;
10) пиротехникалық құралдарды (пиропатрондарды, детонаторларды, жарық-сигнал ракеталарын) тасымалдауды құралдардың соқтығысуларын және олардың капсулаларының жарылуын болдырмайтын, ұялармен жабдықталған, металл ыдыстарда жүзеге асыру;
11) триммерлердің (триммерлік әсердің) және ұшу жүктемесінің, автопилоттың рульдік машинасының және олардың арқан сымының электр тетіктерін басқарудың электр тізбектеріндегі бөлшектеу-монтаждау және қалпына келтіру жұмыстарынан кейін көрсетілген құрылғылардың жұмыс істеуінің дұрыстығын планерге қызмет көрсету жөніндегі мамандармен бірлесіп тексеру;
12) АРЭЖ бұйымдарын жөндеуді және олардың техникалық параметрлер нормаларына сәйкестігін тексеруді бекітілген құжаттама, тексеру қондырғылары, бақылау-тексеру аппаратуралары, құрал-саймандар мен даярланған мамандар болған кезде жүргізу;
13) гироскопиялық құрылғылары бар жүйелер мен аспаптардың жұмыс қабілеттілігі мен техникалық параметрлер нормаларына сәйкестігін бақылауды олар үшін белгіленген қыздыру уақытынан кейін жүзеге асыру;
14) инерциялық жүйелерді дайындау үшін тұрған орнының координаттары мен азимутының геодезиялық белгілерін ӘК тұрағында анықтау;
15) тапсырманы орындау үшін борттық тіркеушілердің ақпарат таратушысының тапсырманы орындауға жұмсалатын жеткілікті мөлшерімен ӘК-нің толықтырылуын қамтамасыз ету қажет;
16) Ақпаратты тасушының пайдаланатын (қалдық) уақытын есепке алуды борттық журналда жүргізу (ұшу ақпаратының борттық тіркеушілері үшін тасушының шектеулі қорымен). Борттық тіркеушінің пайдаланылмаған ақпарат тасушының қайтару тәртібін пайдаланушы белгілейді.
37. АРЭЖ-ға техникалық қызмет көрсету кезінде:
1) борттық жүйені немесе жүйенің электр қорегін ескертуші вымпел болған кезде іске қосуға;
2) электр энергиясының көздерін қосуға және ажыратуға және электр жабдығын отын құю және төгу процесінде тексеруге;
3) олардың құбырларында сиретілген немесе үлкен қысым болған кезде мембраналық-анероидтық аспаптар мен әуе сигналдары жүйесінің электрқорегін ажыратуға;
4) жүктеме астындағы әуежайлық электр қорегі көздерінің штепсельдік құрылғыларды қосуға және ажыратуға;
5) пайдалану құжаттамасында белгіленгеннен заряды кемірек бар, борттық аккумуляторлық батареяларды пайдалануға, қышқылды және сілтілі аккумуляторлық батареяларды бірге сақтауға, қызмет көрсетуге және зарядтауға;
6) жарамды батареяларды кемеде қоршаған ауаның төменгі температуралары кезінде құжаттамада белгіленген уақыттан артық сақтауға;
7) жабдықтарды біріктіру схемасына өзгерістер енгізуге және егер бұл пайдалану құжаттамасын көзделмесе, бір үлгідегі (маркадағы) аппаратураны, аспаптарды, олардың бөлшектерін және электр өткізгішін басқа үлгінің (марканың, түрленімнің) бұйымдарына ауыстыруға;
8) металдандыру қосқышының қиық ауданын, термометрлердің өтемдік сымдарының ұзындығын өзгертуге, бұраудың бортқа жақындауын бұзуға, жоғары температурасы бар бұйымдардың бөлшектерімен сымдардың жанасуына жол беруге;
9) электр машиналарына пайдалану құжаттамасы талаптарына сәйкес келмейтін шеткаларды орнатуға;
10) аспаптар мен бұйымдарды қышқылдармен, сілтілермен және басқа да химикаттармен бірге сақтауға;
11) оның энергиялық белсенді құралдарымен, майлы заттармен, қышқылдармен, басқа газдармен оның байланысын болдырмайтын шаралар қабылдамай, қышқылды жабдықтармен жұмыс істеуге;
12) қышқылды жүйенің бұйымдарына ТҚК кезінде пайдалану құжаттамасын көрсетілгендерден ерекшеленетін құрал-сайман, дәнекерлеу қорытпаларын және майлау майларын қолдануға, зарядтық құбыршектерді олардан оттекті кетіргенге дейін ажыратуға;
13) оттекпен зарядталған баллондарды басқа газдарға арналған баллондармен, қышқылдар және майлы заттар үшін арналған ыдыстармен бірге сақтауға;
14) зімпара қағазын контакторларды, коллекторларды тазарту, сондай-ақ қылшақтарды сүрту үшін пайдалануға;
15) электр өткізгішінің бұрауларын қышқылдық, отындық, майлы, гидравликалық және басқа жүйелердің құбырларына бекітуге;
16) сымдарды отын бактары орналасқан бөліктерде және таяуда ғана жанатын сұйықтармен жуу жүргізілген жерлерде дәнекерлеуге;
17) бір түйіспе бұрандамаға үш сымнан артық, сондай-ақ қима ауданы бойынша айтарлықтай ерекшеленетін сымдарды қосуға;
18) оның тізбектерінде конденсаторлар бар жабдықтарды тексеру үшін мегаомметрлер қолдануға (олардың өз қасбартінен айрылып қалуын болдырмау үшін);
19) ӘК-де ұшу ақпараты борттық тіркеушілерінің пломбаланбаған созылыңқы лента механизімдердің (жинақтаушылар, запас үнтаспалар).

4-тарау. Әуе кемелеріне жедел техникалық қызмет көрсету

§1. Қызмет көрсетуді ұйымдастыру

38. Жедел ТҚК ӘК-нің жарамдылығын, даярлығын және оған кезеңдік техникалық қызмет көрсету нысандарының арасындағы арақашықтықта қамтамасыз ететін, даярлық жұмыстары, АТ-ның техникалық жай-күйін қарау және тексеру жүйесі болып саналады.
Жедел ТҚК түрлерінің құрамы, олардың мазмұны, тағайындау және орындау тәртібін нақты үлгідегі ӘК үшін ПҚ анықтайды.
39. Жедел ТҚК:
1) істен шығуларды іздестіруді және жоюды;
2) компоненттерді ауыстыруды (мұндай компоненттерге қозғалтқыштар да, әуе бұрандалары да жатады);
3) ТҚК жөніндегі жоспарлы жұмыстарды (еңбекті көп қажетсінетін тереңдетілген бақылауды талап етпейтін әдеттегі зақымдануларды, бұзушылықтарды анықтау үшін көзбен шолу байқауларын қоса алғанда);
4) оларды орындау үшін тез ашылатын панельдер/люктер арқылы қол жетімділігі бар конструкцияның, борттық жүйелердің және күш қондырғысының ішкі элементтеріндегі жұмыстарды;
5) елеулі бөлшектеуді талап етпейтін және құрылғылар мен құрал-саймандардың аса қарапайым түрлерімен орындала алатын ағымдағы жөндеу және күрделі емес түрленімдерді қамтиды.
40. Жедел ТҚК кезінде техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) берілетін жұмыстардың тізбелері және регламентте көзделмеген қосымша жұмыстар (бұйымдарды алмастыру, бір реттік байқаулар және басқалары) орындалады.
41. Жедел ТҚК көрсету жөніндегі жұмыстарды ұшуларды дайындау және қамтамасыз ету жоспарларына сәйкес ұйымдастырады.
42. ӘК-ні кешенді дайындауды диспетчерлік қамтамасыз етуді ӘК-ні пайдаланушы/барсінің және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның диспетчерлік қызметтері жүзеге асырады.
43. Жедел ТҚК тәуліктік бағдарламасы, ӘК-ні ұшуға дайындау мерзімдері және олардағы жұмыстардың қосымша көлемдерін ұшулардың тәуліктік жоспары, ПҚ талаптары және кемелердің жай-күйі негізінде жоспарлайды. Тиісті бөлімшелерге қызмет көрсету нысандары мен қосымша жұмыстар тізбесі көрсетілген өндірістік тапсырмалар береді.
44. Пайдаланушының тиісті бөлімшелерінде жедел ТҚК жүргізу ұйымы, әуежай ИАҚ ӘК ұшуларының қауіпсіздігін, қозғалыс кестесіне (ұшу жоспарына) және нақты жұмыстар өндірісінің технологиялық кестесіне сәйкес ӘК-ге уақытында және сапалы қызмет көрсетуді, жұмыс істеушілердің еңбегін қорғау талаптарын қанағаттандыруды қамтамасыз етеді.
ӘК-ге жедел ТҚК жүзеге асыратын бөлімшелердің ИТҚ орындалатын жұмыстарды жүргізуге және оған рұқсат етуге дайын болғаны жөн.
45. АРЭЖ барлық жүйелерінің жедел ТҚК АРЭЖ-ның тиісті аралас мамандықтар және жүйелер бойынша даярлықтан өткен және белгіленген тәртіппен нақты жұмыстарды орындауға рұқсат етілген бір маманына карта-наряд ресімдеу арқылы орындалады. Бұл ретте күрделі ақауларды жоюға базалық (нақты жүйе бойынша) даярлығы бар мамандарды тартады.
Жедел ТҚК бөлімшелерінің бригадаларын перронға жақын орналастырады, оларды өндірістік және тұрмыстық үй-жайлармен, пайдалану құжаттасымен, арнайы қолданылатын, жер бетінде қызмет көрсету құралдарымен, АТ-ның жай-күйін бақылау құралдарымен, байланыспен қамтамасыз етіледі.
46. ӘК-ге қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін маман ТҚК-ге даярлықты және оны мынадай тәртіппен орындауды жүзеге асырады:
1) ӘК-нің тұрақ орнында кездесуін және оны тұраққа (перронға) қондыруды ұйымдастырады, кемеге энергиямен жабдықтаудың әуежайлық көзін қосу (ажырату) үшін жауаптыны тағайындайды;
2) қозғалтқыштар тоқтағаннан кейін кездесу бойынша бірінші кезектегі жұмыстарды орындау туралы нұсқау береді;
3) ӘК-нің ұшудағы жүйелері мен жабдықтарының жұмысы туралы бортинженерден (бортмеханиктен, пилоттан) ақпарат алады;
4) ұшуда анықталған істен шығулар мен ақаулар туралы борт журналындағы жазбалармен танысады;
5) техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) көзделген көлемде және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның құжаттарына, алдағы уақытта оның пайдаланылуына сәйкес өзі ӘК-ге алғашқы сыртқы байқау жүргізеді (техникалық жай-күйін анықтайды);
6) ТҚК белгілеген көлемін орындағаннан кейін орындаушылармен бірге егер ол ұшуға дайындалса, ӘК-нің жарамдылығын және ұшып шығуға даярлығын немесе кемені басқа ТҚК-ге немесе сақтауға табыстау үшін көзделген жұмыстар көлемінің орындалғанын қолдарымен растай отырып, карта-наряты ресімдейді.
47. Тіркелген ӘК-лерде орындалатын, қарау және қызмет көрсету жөніндегі жұмыстар көлемін (ТҚК нысанын) техникалық қызмет көрсету бағдарламасының (регламентінің) талаптарына және бұрынырақ орындалған жұмыстарды есепке алу деректеріне сәйкес белгілейді. Транзиттік ӘК үшін жедел ТҚК және қосымша жұмыстар нысандарын тағайындау үшін жауапкершілік оның экипажына (осы мәселе бойынша қажетті өкілеттіктер берілген экипаж мүшесіне) жүктеледі. ТҚК-нің талап етілетін нысаны туралы және қосымша жұмыстар туралы экипаж мүшесі ұшып келгеннен кейін бірден борт журналына жазады.
Жедел ТҚК нысандары онда даярланған ИТҚ және қажетті техникалық құралдар болған кезде базадан тыс әуежайда орындалады.
48. Жедел ТҚК орындалғанын растайтын құжаттар мыналар болып табылады: қосымшаларымен карта-наряд (жергілікті әуе желілері бойынша және уақытша орналасқан жерлерінде ұшулар орындайтын әуе кемелерінің ТҚК ведомосі), оған орындаушылар және бақылаушылар қол қояды; ӘК-нің борт журналы, онда орындалған ТҚК нысанын және карта-нарядтің нөмірін көрсете отырып, осы ӘК-ге ТҚК үшін жауапты маман жазба жасайды.
49. Базалық, соңғы, запастағы және аралық болып табылатын әуежайларда, сондай-ақ уақытша әуежайларда пайдалану құжаттамасы талаптарына сәйкес ӘК-ге жедел қызмет көрсетуді ұйымдастырады және жүргізеді. Бұл үшін әуежайлар ПҚ-мен, кемелерге арналған тұрақтармен, жалпы және арнайы қолданыстағы жер бетінде қызмет көрсету құралдарымен, АТ-ты бақылау құралдарымен қамтамасыз етіледі, осы үлгідегі әуе кемелеріне жедел ТҚК рұқсат етілген мамандары болады.
50. ӘК тиісті даярлықтан өткен ИТҚ жоқ (немесе ТҚК жөніндегі қызметтер өзге себептер бойынша көрсетілмейді) әуежайларға және алаңдарға қонған кезде ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуді оны ӘК қонған жерге жеткізу (соның ішінде экипаж құрамына енгізу жолымен), жұмысты ұйымдастыру және қамтамасыз ету - ӘК-тің пайдаланушысы/барсінің құзыретіне жататын мамандар бригадасы орындайды.
51. Жедел ТҚК үшін жауапты бөлімшелерге әуе кемелеріне кезендік ТҚК үшін жауапкершілік жүктелуі мүмкін. Осындай жұмыстарға тартылатын мамандардың тиісті даярлығы және рұқсаты болуы қажет. Жеңіл және аса жеңіл авиация ӘК үшін жұмыстың осы түріне жіберілген ұшу экипажының мүшелерінің жедел қызмет көрсетуінің ұшу алдында және ұшудан кейінгі нысандарын орындауға жол беріледі.
52. Іссапарға жіберілген ӘК-лерге қызмет көрсетуді пайдаланушылар арасындағы келісім негізінде ұйымдастырады және нақты үлгідегі ӘК үшін Қағида мен ПҚ талаптарына сәйкес жүзеге асырады.

§2. Әуе кемелерінің кездесуі және олардың тұрағын қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар

53. ӘК-ні жедел қызмет көрсетуге қабылдау алдында ТҚК басшысы кездесу жөніндегі жұмыстардың орындалуын қамтамасыз ететін қызметкерді тағайындайды, диспетчерлік қызметпен бұрын келісілген, оған әуе кемесі қабылданатын тұрақ орнын көрсетеді.
54. Кездесу жөніндегі жұмыстардың орындалуын қамтамасыз ететін қызметкер ӘК қонғанға дейін:
1) ӘК қабылдау үшін бөлінген, тұрақ орнының жай-күйін және жабдықталуын, онда кеменің рульдеуіне (қондыруға) кедергі жасайтын құралдар мен мүлік болмауын тексереді;
2) арнайы қолданыстағы жер бетінде қызмет көрсету құралдары мен құрылғыларын, соның ішінде ӘК тұраққа қарай рульдеу кезінде экипажға командалар беру үшін қолданылатын жалауларды, қолғаптарды, электр шамдарын пайдалануға дайындайды.
55. Кездесу жөніндегі жұмыстардың орындалуын қамтамасыз ететін қызметкер тұрақ орнына қарай рульдеу кезінде уақтылы және қауіпсіз командалар береді және ӘК командиріне жақсы көрінетін жерде тұрып, белгіленген командалар мен сигналдарды бере отырып, рульдеуді басқарады (3-қосымша).
56. ӘК-ні тұраққа қойғаннан, қозғалтқыштарды ажыратқаннан және ауа бұрамалары айналысын тоқтатқаннан кейін орындалатын жұмыстардың құрамы мынадай жағдайларды ескере отырып белгіленеді:
1) негізгі тіректер доңғалақтарының астына таяныш қалыптарын орнату;
2) ӘК-ні жерге қосу («жер - әуе кемесі» схемасы бойынша ПҚ белгілеген сақтық шараларын сақтай отырып);
3) егер бұл ТҚК регламентінде көзделсе, ӘК-ні шынжырлап бекітіп қою (тікұшақтардың көтергіш бұрамаларының қалақтары);
4) ӘК-ні сыртынан байқау, экипаждың борт журналындағы жазбаларымен танысу, экипаж мүшелерінен кеменің техникалық жай-күйі туралы ауызша ақпарат алу, ТҚК-ге карта-нарядта оның бактарындағы отын қалдықтарын жазу;
5) ауысымдағы ТҚК жұмыстарының басшысына жоюды талап ететін ақаулар туралы баяндау;
6) реглаентте көзделген басқа да жұмыстарды орындау.
57. Кездесу жөніндегі жұмыстардың орындалуын қамтамасыз ететін қызметкер ӘК-ні кездестіргеннен кейін тұрақпен қамтамасыз ету немесе қарау және қызмет көрсету жөніндегі жұмыстарды орындайды.
Кездесу жөніндегі жұмыстардың орындалуын қамтамасыз ететін қызметкер мыналарды жүзеге асырады:
1) егер оны тұрақ бойынша кезекші қабылдамаған болса, ӘК-ті экипаждан қабылдауды;
2) ӘК-ні одан арғы ТҚК (жөндеу, сақтау) орнына тіркеп сүйреуді ұйымдастырады;
3) экипаж кабинасын тексереді және қажет болған жағдайда қозғалтқыштарды, бұйымдарды, жүйелерді басқару тетіктерін және электрмен жабдықтау ЖҚА-нің ажыратқыштарын ПҚ-да көзделген қалыпта орнатады;
4) ӘК-ге арнайы сұйықтықтарды, газдарды төгеді құяды;
5) ӘК-ні тоқсыздандырады, оны әуежай қорек көзінен ажыратады;
6) ӘК-нің ауажинағыштарына және қозғалтқыштарына қақпақшалар, сақтандыру құрылғыларын орнатады;
7) қозғалтқыштарды іске қосуды немесе рульдеуді болдырмайтын құрылғылар орнатады, басқару рульдерін тоқтатады немесе оларға бұрандама қысқыштар қояды;
8) экипаж кабинасы шамының желкөзін жабады, люк қақпақтарының фиксаттарларын жабық жағдайға орнатады, жүк, қызметтік және техникалық бөліктердің есіктерін (қақпақтарын) жабады, фюзеляж есігін ілтпен бекітеді;
9) ТҚК регламентінде көзделген басқа да жұмыстарды орындайды;
10) ӘК-ні күзетке тапсыруға дайындайды.
ӘК-ні қаптауды немесе оның үстін мұздануға қарсы сұйықпен өңдеуді әуе кемесінің ТҚК жетекшісінің нұсқауы бойынша, сондай-ақ экипаждың талап етуі бойынша жүргізеді.
ӘК тұрағын қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар сондай-ақ мерзімді және жедел қызмет көрсетуден, бұйымдарды алмастырғаннан, ағымдағы жөндеуден кейін орындалуы мүмкін.

§3. Қарау және қызмет көрсету жөніндегі жұмыстар

58. ӘК-ні қарауды және қызмет көрсетуді осы жұмыстарды жүргізу үшін тағайындалған маман ұйымдастырады. ӘК-ні қарауды және қызмет көрсетуді нақты үлгідегі ӘК үшін ПҚ белгілейтін жағдайларда орындайды.
59. Қарау және қызмет көрсету кезінде орындалатын жұмыстардың көлемі ПҚ ұйғарымдарына, өндірістік тапсырмаға (қосымша тапсырмаларды қоса алғанда) сәйкес болуы тиіс.
Оның бортынан АТ-ның істен шығуы туралы хабар алынған ӘК-ні қабылдайтын жағдайларда, ТҚК үшін жауапты ақауды жоюға жұмсалатын уақытты қысқарту жөнінде шаралар қабылдайды.
Егер байқау мен қызмет көрсетуді ӘК-ні сақтаудан алғаннан кейін жүргізсе, байқау мен қызмет көрсету үшін жауапты бұрын жүргізілген жұмыстарға құжаттаманың толық және дұрыс ресімделгеніне көз жеткізеді.
60. Оларға ӘК-ге тексеру жүргізу тапсырылған мамандар ӘК-тің техникалық жай-күйін дұрыс анықтауды, жарамдылығын қалпына келтіру жөніндегі жұмыстарды қоса алғанда, орындалатын жұмыстардың толықтығы мен сапасын қамтамасыз етеді. Тексеру және қызмет көрсету жөніндегі жұмыстардың көлемін азайтуға, ПҚ белгілеген оларды орындау технологиясын өзгертуге рұқсат етілмейді.
61. Ұшуда жән ӘК-ні жерде тексеру кезінде анықталған ақаулар туралы деректерді (соның ішінде объективті бақылау құралдарының деректер бойынша да) карта-нарядқа (дефектация жөніндегі наряд) оларды анықтаған мамандар және ТҚК жетекшісі жазады (борт журналындағы экипаж жазбалары бойынша жарамсыздықтар туралы мәліметтер). Жарамсыздықтарды жою көрсетілген құжаттарда жұмыстарды орындаушылар мен бақылаушылардың қолдарымен ресімделеді.
62. Ұшу қауіпсіздігіне қауіп төндіретін ақауларды анықтаған маман, сондай-ақ алғашқы рет, қайталама (қайталамаға АТ-ның оларды жоюға жасалған әрекеттен кейін келесі бес ұшудың бірінде қайтадан білінетін ақауларын жатқызады), көлемі үлкен бөлшектеу-монтаждау және реттеу жұмыстарын талап ететін, күрделі ақауларды жұмыстар басшысына баяндайды, ол жарамсыздықтарға қажетті талдау жүргізеді, ӘК-ні қатарға қосудың тәртібі және мерзімдері туралы шешім қабылдайды (қажет болған кезде - резервтік ӘК-ті пайдалануға шаралар қабылдайды). Нақты жағдайларда АТ-тың ақауларын қайталамалар санатына жатқызуды пайдаланушы жүргізеді.
ӘК-де әуежай жамылғылары бөліктерінің түсуінен пайда болған зақымдануларды анықтаған кезде пайдаланушының, әуежайдың комиссиясы әуежай жамылғыларын шұғыл тексеруді және зақымдану себептерін қарауды жүргізу қажет.
63. Ақауларды жою жөніндегі жұмыстарды бригадирдің басшылығымен авиатехниктер (авиамеханиктер) орындайды. Қайталама ақаулар, сондай-ақ күрделі немесе қалпына келтірудің қалыптасқан технологиясы (құжат түрінде) жоқ ақаулар - инженер персоналының басшылығымен жойылады. Соңғы жағдайда қалпына келтіру жұмыстарының технологиясын пайдаланушы белгілейтін тәртіппен әзірлейді және ресімдейді.
64. Ақауларды жою және істен шыққан жабдықтарды ауыстыру жөніндегі жұмыстарды жедел орындау мақсатында базалық, аралық және соңғы әуежайларда, сондай-ақ уақытша әуежайларда тіркелген ӘК-лер үшін бұйымдардың кемімейтін қорын және транзиттік кемелер үшін қайтарымды-айырбас қорын құрады.
65. Қайтарымды-айырбас қорының бұйымдарын транзиттік ӘК экипажы ресімдеген, белгіленген үлгідегі талап негізінде береді. Мұндай жағдайларда бұйымдарды ӘК-ге орнатуды ИАҚ мамандары жүргізеді, ол туралы олар борт журналында жазады. Қайтарымды-айырбас қоры бұйымының паспортына ол оған орнатылған ӘК-нің нөмірін жазады. Бұйымның уақытша барсіне паспорт берілмейді. Қайтарымды-айырбас қорының бұйымы бар ӘК-ні базалық әуежайға келіп қонғаннан кейін пайдалануға рұқсат етілмейді.
66. Ұшу ақпараты борттық тіркеушісінің таратқышын (үнтаспалар) орнатуды (айырбастауды) техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) немесе экипаждың өтінімі бойынша, сондай-ақ таратушы толығымен шығындалған немесе ол алдағы ұшу үшін жеткіліксіз болғанда, тиісті лауазымдық тұлғалардың талабы бойынша белгіленген мерзімдерде жедел (кезеңдік) ТҚК кезінде ИАҚ мамандары жүзеге асырады. Таратқыштың қалдығын (жазғы сағаттарда) ұшудан экипаж жүргізген борт журналындағы жазбалар бойынша анықтайды. Жұмыс артық уақытты запасын көрсете отырып, таратқышты (үнтаспаны) ауыстыру туралы орындаушы пайдалану құжаттамасы талаптарына сәйкес борт журналында және карта-нарядта жазба жүргізеді.
Тіркеушілерден алынған, ұшу ақпаратын өңдеуді (кодсыздандыру және дұрыстығын талдау) тиісті жабдықтармен жарақталған орындарда жүргізеді.
Ұшу техникасы жөніндегі талдауды және пайдалануды пайдаланушының ұшу бөлімшелері, ал ӘК жүйелерінің жұмыс қабілеттілігін және жұмыс істеуінің дұрыстығын бағалау жөнінде пайдаланушының ИАҚ профильді бөлімшесі және ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар жүзеге асырады.
67. ӘК-ні авариялық-құтқарушылық жабдықтармен және құрал-саймандармен (авариялық радиостанциялар, сигналдық құралдар, тағамдық азық-түліктер, су, қару, экипаж мүшелері үшін шаңғылар, құтқару жилеттері және жүзбелі құралдар, АТ-ны қыздыру құралдары және басқалары) толықтыруды бекітілген сипаттамаларға (тізбелерге) сәйкес және ұшудың ерекше жағдайларын ескере отырып жүргізеді. Жұмысты орындаушылар ӘК-нің авариялық-құтқарушылық жабдықтары мен құрал-саймандарын жеткізу, оның толықтығы және жай-күйінің кондицияға сәйкестігі үшін жауап береді.

§4. Ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар

68. ӘК-ні ұшуға дайындау жөніндегі жұмыстардың бүкіл кешені үшін қорытынды болып табылатын, ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды орындау алдында ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстардың орындалуы үшін жауапты маман жедел ТҚК-ге карта-нарядты, борт журналын тексереді және көрсетілген құжаттаманың дұрыс ресімделгеніне және жұмыстардың орындалуы үшін жауапты лауазымды тұлғалардың қолдары қойылғанына көз жеткізеді.
69. Ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды (көлемі, жүйелілігі, ұшуды кешіктірген кездегі іс-әрекеті) орындаушылар мен бақылаушылар техникалық қызмет көрсету бағдарламасын (регламентін) және пайдаланушының құжаттарын қоса алғанда, тиісті ПҚ-ны нұсқаулыққа ала отырып жүргізеді.
Жұмыстарды орындау процесінде зақымдануларды, ақауларды және басқа да ақауларды анықтаған кезде, оларды анықтаған маман жұмыстардың жетекшісіне хабарлайды, ол ауытқуларды жою тәртібін, жұмыстардың аяқталу уақытын белгілейді, қабылданған шешім туралы диспетчерлік қызметке және жоғары тұрған басшыға хабарлайды.
70. ТҚК регламентінде көзделген, ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстардан басқа ӘК-де (қажет кезінде) ЖЖМ, арнайы сұйықтықтар және су құюды, жүйелерді газдармен зарядтауды, кеменің үстінен қарды, қырауды, мұзды кетіруді, жолаушылар салондары мен экипаж кабинасында ауаны кондицияға сәйкестендіруді, қозғалтқыштар мен бұйымдарды қыздыруды, қозғалтқыштарды іске қосу және сынау үшін кемені перронға, алаңға тіркеп сүйреуді орындайды.
71. Экипажға ұшуға дайындалған ӘК-ні ұсынады. Ұшуға дайындалған деп жарамды ӘК-ні санайды, онда:
1) планердің, қозғалтқыштардың және бұйымдардың ресурсы тапсырманы орындау үшін жеткілікті;
2) жүйелерге ЖЖМ (осы қағиданың 236-тармағының талаптарын ескере отырып), арнайы сұйықтықтар құйылған және ұшу тапсырмасына және регламентке сәйкес газдармен зарядталған;
3) кеме құжаттамасы ӘК-де, борттық авариялық-құтқарушылық, тұрмыстық жабдықтар және құрал-саймандар борт журналындағы тізімдемелерге (тізбелерге) сәйкес толықтырылған;
4) ТҚК процесінде және ӘК-ні экипажға тапсырғаннан кейін орындалатын, ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар жүргізілген;
5) ТҚК үшін жауапты маман карта-нарядта кеменің ұшуға дайындалғаны және ұшып шығуға рұқсат етілгендігі туралы қорытындыға қол қойған.
72. ӘК-нің ұшуға дайындығы және ұшып шығуға рұқсат беру туралы соңғы қорытындыны карта-нарядқа қол қоя отырып, оның дайындығының тікелей басшысы - тиісті рұқсаты бар, ИАҚ маманы береді. Ұшып шығуға рұқсат беретін маман алдын ала карта-нарядта ұшып шығуды қамтамасыз ету жөнінде жүргізілген ТҚКЖ-нің орындалуы және оны бақылау туралы қолдардың болуын тексереді.
73. ӘК-ні экипажға тапсырған кезде жедел ТҚК-ге ресімделген карта-нарядты ұсынады, борт журналын, бланк, АТ-ның рейстегі жұмысы туралы анықтаманы, кеме құжаттамасын, ӘК-нің кілттерін табыстайды, оны кеменің техникалық жай-күйі туралы хабардар етеді.
74. Экипаж жүргізетін, ӘК-ні ұшу алдындағы тексеру барысында ТҚК үшін жауапты мамандар ӘК-ден қаптамаларды, қақпақтарды, бұрандама қысқыштарды, қадаларды, бортинженерге (бортмеханикке, пилотқа) табысталатын, уақытша орнатылатын және ұшып шығу алдында алынатын басқа да құрылғыларды алып тастайды.
Ұшып шығуды қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстардың орындалуы үшін жауапты маман ұшу алдындағы байқау және жүйелер мен жабдықтардың жұмыс қабілеттілігін тексеру кезінде экипаж анықтаған ақауларды жою жөнінде жедел шаралар қабылдайды.
75. ӘК-ні ұшуға дайындау үшін қажетті ТҚК жұмыстары кешенін орындағаннан кейін егер ол тексерілсе және оны экипаж қабылдаса, кеме ұшуға дайын болып есептеледі, ол бортинженердің (бортмеханиктің, пилоттың) борт журналындағы және жедел техникалық қызмет көрсетуге карта-нарядтағы қолымен расталады.

§5. Әуе кемесін ұшып шығуға рұқсат етілетін ақаулармен дайындау

76. ӘК-нің жойылмаған ақаулармен ұшып шығуына ұшуда пайдалану жөніндегі басшылық көздеген жағдайлардан басқа да рұқсат етілмейді. Ұшуда пайдалану жөніндегі басшылықты көрсетілген ақаумен немесе зақымданумен ӘК-нің ұшып шығуына рұқсатты кеменің ТҚК үшін жауапты басшы береді.
Кеменің ТҚК үшін жауапты басшы ақаулардың сипатын борт журналына және жедел ТҚК-ге карта-нарядқа жазады және бұл туралы әуе кемесінің командиріне хабарлайды.
ӘК-нің жойылмаған ақаулармен ұшып шығуына мынадай жағдайларда рұқсат етіледі:
1) ӘК-нің базалық әуежайға қайту қажеттігіне байланысты. ӘК-нің ұшуда пайдалану жөніндегі басшылықта көрсетілмеген ақаумен ұшып шығуы. Көрсетілген ұшып шығуға рұқсатты ӘК-нің пайдаланушы/барсінің ИАҚ басшысы немесе нақты жағдайда оны алмастыратын лауазымды тұлға береді;
ақау ұшу қауіпсіздігіне әсер етпейтіндігі туралы негізделген қорытынды бар, ол туралы әуе кемесінің командиріне толық ақпарат беріледі;
борт журналына және карта-нарядқа пайдаланушының ИАҚ басшысының (немесе нақты жағдайда оны алмастыратын лауазымды тұлғаның) қолымен расталған, жоғарыда көрсетілген мәселелердің мәні жөнінде, жойылмаған жарамсыздығымен ұшудың қауіпсіз нәтижесін қамтамасыз ету жөнінде орындалған жұмыстар туралы, базалық әуежайға қайту үшін ӘК-нің ақаулығымен ұшып шығуына рұқсат беру туралы жазбалар енгізілген;
2) ӘК-тің оларды жою біршама белгілі бір мерзімге көшірілуі мүмкін, кемені пайдалану қауіпсіздігіне әсер етпейтін ақаулармен ұшулары. Көрсетілген жағдайда ұшуға рұқсатты ӘК пайдаланушы-барсінің ИАҚ басшысы білікті мамандар комиссиясының техникалық акті болған кезде береді, онда:
ақаудың сипаты, себептері және салдарлары нақты анықталған;
нақты белгіленген кезеңде ақаудың ӘК-ні пайдалану қауіпсіздігіне әсер етпейтіндігі туралы негізделген қорытынды болуы, ақауды жоюдың нақты мерзімдері, жарамсыздықты бақылау жөніндегі қажетті іс-шаралар және оларды жүзеге асыру үшін жауапты тұлғалар көрсетіледі.
ӘК-нің кемені пайдалану қауіпсіздігіне әсер етпейтін ақаулармен ұшуы кезінде:
борт журналына, АТ бұйымының формулярына («Жеке ерекшеліктері» бөлімі) және карта-нарядқа пайдаланушының ИАҚ басшысының (немесе нақты жағдайда оны алмастырушы лауазымды тұлғаның) қолымен расталған, жоғарыда көрсетілген мәселелердің мәні жөнінде, жойылмаған жарамсыздығымен ұшудың қауіпсіз нәтижесін қамтамасыз ету жөнінде орындалған жұмыстар туралы, ӘК-нің ақаулығымен ұшып шығуына рұқсат беру туралы жазбалар енгізіледі;
ӘК командиріне жойылмаған ақаумен әрбір ұшып шығу алдында жарамсыздықты бақылаудың нәтижелері және оның ұшу қауіпсіздігіне әсерін болдырмайтын шаралар туралы толық ақпарат хабарланады.
77. Онда жойылмаған ақаулар бар ӘК-нің ұшып шығуына түпкілікті шешімді алда тұрған ұшу жағдайларын, ұшып шығу және қону әуежайларының жабдықталуын ескере отырып, ӘК командирі қабылдайды.

5-тарау. Әуе кемелеріне кезеңдік техникалық қызмет көрсету

§1. Қызмет көрсету ұйымы

78. ӘК-ге кезеңдік қызмет көрсетуді ЭД белгілеген атқарым (қону, кезеңдердің саны, қонулар) мәндері немесе уақыт аралықтары (қызметтің күнтізбелік мерзімдері) арқылы қызмет көрсетудің берілген режиміне сәйкес (ескертулер: кезеңдік қызмет көрсету режимі, берілген жағдайда бұл - жұмыстар тізбесі және олардың кезеңділігі) орындайды. Кезеңдік ТҚК жөніндегі жұмыстар нысандарға жалғасқан. Әрбір нысан жұмыстарының кезеңділігі және көлемі ТҚК регламентімен, ал операцияны орындау технологиясы, қолданылатын бақылау құралдары, құрал-сайман, құрылғылар және материалдар – технологиялық нұсқаулармен белгіленеді.
Атқарымды және күнтізбелік мерзімді санауды ӘК-ні пайдаланудың басынан немесе оны соңғы жөндеуден жүргізеді. Алдыңғы қызмет көрсету кезінде пайдаланылған атқарымға (қызмет мерзімі) рұқсатты одан әрі есепке алмайды.
79. Атқарым, күнтізбелік мерзімдер, қонулар кезеңдер және тағы сол сияқты жөніндегі кезеңдік ТҚК тағайындау тәртібін - нақты үлгідегі ӘК-дегі ПҚ белгілейді.
80. Ұшулардың қауіпсіздігін арттыру және АТ-ның ұзақтығын арттыру мақсатында жергілікті жағдайларды ескере отырып, ТҚК нысандары бойынша жұмыстар көлемін ұлғайтуға немесе олар бойынша жұмыстарды пайдаланушы анықтайтын тәртіппен белгіленген мерзімінен бұрынырақ орындауға рұқсат етіледі.
81. Қызмет көрсетудің әрбір нысаны бойынша жұмыстарды орындауға жұмсалатын жоспарлы күнтізбелік уақытты өндірістік жағдайдың қолданыстағы нормаларын және нақты ерекшеліктерін негізге ала отырып белгілейді.
ӘК-тің қызмет көрсетуге түсу мерзімдерін оларды пайдалану жоспарлары бойынша белгілейді және кемелердің нақты пайдаланылуы бойынша түзетеді.
82. ТҚК-ге карта-нарядтардың үлгілерін уәкілетті орган белгілейді және қолданысқа енгізеді. Операциялар жөніндегі ведомостерді және басқа жұмыстарға нарядтарды жергілікті жағдайларға қарай және пайдалану құжаттамасы талаптарын сақтай отырып пайдаланушылар мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар әзірлейді.
Операциялар жөніндегі ведомост осы пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйым үшін нормативтік құжат болып табылады, ол өзінің мазмұнымен, орындаушылар мен бақылаушылардың қолдарымен орындалған жұмыстардың көлемі мен сапасын растайды.
83. ӘК-ге қызмет көрсетуді өндірістік ғимараттарда немесе технологиялық құрылғылармен жабдықталған, арнайы қолданыстағы жер бетінде қызмет көрсету құралдарымен қамтамасыз етілген ашық тұрақтарда жүргізеді.
84. Кезеңдік ТҚК орындалуы жұмыстардың көрсетілген түрі бойынша мамандандырылған буындарға және пайдаланушының ИАҚ бөлімшелеріне немесе ТҚКЖ жөніндегі ұйымға жүктеледі.
АРЭЖ-ға қызмет көрсетуді, оны тексеруді және оларды жөндеуді, орындалған жұмыстарды есепке алуды, тіркеуді және құжаттамалық ресімдеуді ПҚ талаптарына сәйкес және пайдаланушы, ТҚКЖ жөніндегі ұйым белгілейтін тәртіппен олардың өндірісіне рұқсат етілген мамандар жүзеге асырады.
Барлық жағдайларда кезеңдік ТҚК жүзеге асыратын инженер және техникалық персонал өзінің мамандығы (мамандандырылуы) бойынша кезеңдік ТҚК-нің орындалатын нысандары бойынша жұмыстар жүргізуге дайын және рұқсат етілген болулары қажет.
Бөлімшелердің өндірістік мамандануының нақты құрылымын жергілікті жағдайларды негізге ала отырып, пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйым белгілейді.
85. Кезеңдік ТҚК процесін тікелей ұйымдастыруды ауысым бастығы, ауысым инженерлері, бригадирлер - әрқайсысы өз құзыреті шегінде жүзеге асырады. Жұмыстарды бастаудың алдында ауысым бастығы (немесе оны алмастыратын адам) өндірістік тапсырма берілген мерзімде орындалатындай, әуе кемесін ақаулық нәтижелері бойынша қосымша жұмыстар орындау үшін процестің тиімді ырғақтылығы және уақыт резерві қамтамасыз етілетіндей есеппен әрбір бригаданың нақты міндеттерін тұжырымдайды. Тиісті жағдайлар болған кезде жұмыстардың технологиялық процесін жоспарлаудың компьютерлік технологиялары қолданылады. Ауысым инженерлері мен бригадирлер жұмыс орындарының техникалық құралдармен толықтырылуын тексереді, ӘК-де жұмыстар орындаудың ерекшеліктері, техника қауіпсіздігі және алдағы процесс жағдайларында еңбекті қорғау қағидалары жөнінде орындаушылардың нұсқамаларын өткізеді.
86. Бригадирлер неғұрлым күрделі жұмыстарды орындайды, өздеріне бағынысты мамандардың жұмысын ұйымдастыруды қамтамасыз етеді, жеке орындаушыларға немесе онда үлкенін – топқа тапсырылатын жұмыстардың орындалуы үшін жауапты аға маманды тағайындайтын, орындаушылар тобына жұмыс тапсырмаларын береді.
Электр жабдықтары жөніндегі мамандардан бригадир ӘК-ге электр энергиясының әуежайлық көздерін қосуды (ажыратуды) және олардың жұмысын бақылауды қамтамасыз ететін адамды тағайындайды.
87. ӘК-дегі жұмыстарға нұсқаулықты ұшу аппараттарын және қозғалтқыштарды пайдалану жөніндегі инженерге (ол болмаған кезде – бригадирге немесе планерге қызмет көрсету тобындағы үлкеніне) жүктейді. ӘК-дегі жұмыстардың басшысына әуе кемесінің жүйелеріне және АРЭЖ-ға қызмет көрсетуге қатысатын бригадирлерді (мамандарды) жедел бағындырады. ӘК-дегі жұмыстардың басшысы мамандандырылған бригадалардың жұмыс тәртібін және олардың өзара іс-қимылын белгілейді.
88. Пайдаланушының, ТҚКЖ жөніндегі ұйымның басқа бөлімшелерінің орындауына жататын қосымша жұмыстарға жұмыстар басшысы тапсырыс ресімдейді, онда: жұмыстың мазмұнын, ӘК-нің түрін және таным белгісін, тапсырыстың орындалу мерзімін, тапсырыс берушінің тегін және пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйым белгілейтін тәртіппен басқа да мәліметтерді көрсетеді. Тапсырыстың орындалуы онда оның орындаушысы мен бақылаушысының қолдарымен расталады.
89. ӘК-ні ақаулықты өздерінің қызмет көрсететін аймақтары шегінде жұмыс орындаушылар не арнайы тағайындалатын ақау жабушылар жүргізеді. Ақаулық кезінде анықталған ақаулар, сондай-ақ ӘК-нің борт журналында тіркелген жарамсыздықтар туралы мәліметтер кезеңдік қызмет көрсету карта-нарядына қоса берілетін ақау нарядына енгізіледі.
Ұшу қауіпсіздігіне қауіп төндіретін ақауларды анықтаған маман, сондай-ақ алғашқы рет, қайталама (қайталамаға АТ-ның оларды жоюға жасалған әрекеттен кейін келесі бес ұшудың бірінде қайтадан білінетін ақауларын жатқызады), көлемі үлкен бөлшектеу-монтаждау және реттеу жұмыстарын талап ететін, күрделі ақауларды жұмыстар басшысына мәлімдейді, ол жарамсыздықтарға қажетті талдау жүргізеді, оны жою тәртібі туралы шешім қабылдайды. Нақты жағдайларда АТ-ның ақауларын қайталамалар санатына жатқызуды пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар жүргізеді.
ЕСКЕРТУ: ӘК-де әуежай жамылғылары бөлшектерінің түсуінен пайда болған зақымдануларды анықтаған кезде пайдаланушының, ТҚКЖ жөніндегі ұйым және әуежай комиссиясы әуежай жамылғыларын шұғыл тексеруді және зақымдану себептерін қарауды жүргізу қажет. Мұндай жағдайлардағы іс-қимыл тәртібін уәкілетті орган белгілейді.
90. Ақаулық аяқталғанда жұмыстар жетекшісі тиісті бейіннің мамандарын тарта отырып (соның ішінде - егер бұл қажет болса, басқа бөлімшелердің мамандарын) анықталған ақауларды талдайды, ПҚ талаптарына сәйкес АТ-ның жарамсыздығын қалпына келтіруді және оны бақылауды ұйымдастырады.
Ақауларды жою жөніндегі жұмыстарды бригадирдің басшылығымен авиатехниктер (авиамеханиктер) орындайды. Қайталама ақаулар, сондай-ақ күрделі немесе қалпына келтірудің қалыптасқан технологиясы (құжат түрінде) жоқ ақаулар - инженер персоналінің басшылығымен жойылады. Соңғы жағдайда қалпына келтіру жұмыстарының технологиясын пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйым белгілейтін тәртіппен әзірлейді және ресімдейді.
91. Жұмыстың (операцияның) орындалуын карта-нарядтың, операциялық ведомостің, ақаулық нарядының тиісті бөлімдерінде, өндірістік тапсырмаға қоса берілетін басқа да өндірістік-техникалық құжаттарда орындаушы мен бақылаушы қолдарын қоюмен растайды. Олар жүргізілген жұмыстың сапасын қамтамасыз етеді.
Нақты кезеңдік ТҚК ӘК-де техникалық қызмет көрсету бағдарламасы (регламенті) жұмыстарының тиісті тізбесі, өндірістік тапсырмамен ұйғарылған қосымша жұмыстар орындалғанда, барлық анықталған ақаулар жойылғанда, ал жұмыстардың орындалуы және ӘК-нің жарамдылығы туралы қорытынды карта-нарядта және оның қосымшаларында жұмыстардың тікелей басшылары және сапа бақылауын қамтамасыз ететін тұлғалар растағанда аяқталған болып есептеледі.
92. ӘК-нің жарамдылығы туралы қорытынды беретін басшылар мен мамандар жұмыстар жүргізу процесіне, анықталған ақаулардың себебін талдауға қатысады, оларды болдырмау жөніндегі іс-шараларды жүзеге асырады. Олар ӘК-нің техникалық жай-күйін дұрыс анықтауды, жарамсыздықтарды қалпына келтіру жөніндегі жұмыстарды қоса алғанда, орындалатын жұмыстардың толықтығы мен сапасын қамтамасыз етеді.
Тексеру және қызмет көрсету жөніндегі жұмыстардың ПҚ белгілеген көлемін азайтуға, оларды орындау технологиясын өзгертуге рұқсат етілмейді.
93. Ауысым бастығы (немесе оны алмастырушы адам) бөлімше үшін белгіленген күн тәртібіне сәйкес техникалық талдау жүргізеді, онда өндірістік тапсырманың орындалуын, жұмыста жіберілген кемшіліктер мен ақаудың себептерін, ӘК-де анықталған өзіндік жарамсыздықтарды, сондай-ақ өндірістік және технологиялық тәртіптің жай-күйін талдайды. Талдаудың қорытындыларын талдаулар журналына енгізеді.

§2. Әуе кемелеріне қызмет көрсету әдістері

94. ӘК-ге техникалық қызмет көрсету кезінде жұмыстарды ұйымдастырудың мынадай әдістері қолданылады:
1) ИТҚ-ні өндірістік мамандандыру (бригадалық-толассыз және бекітілген);
2) ИТҚ-ні жеке-жеке мамандандыру (жүйелік, аймақтық, жүйелік-аймақтық);
3) ТҚК жұмыстары өндірісінің циклдерін жоспарлау ( біркезеңдік және кезең-кезеңімен қызмет көрсету);
4) ТҚК жұмыстары өндірісінің технологиялық процесін ұйымдастыру (желілік әдістер, сараптамалық-директивалық шешімдер).
ТҚК ұйымдастыру әдістерінің көрсетілген түрлері жеке және түрлі үйлесімдерде қолданылады. Бұл жағдайда шешімдер қабылдау пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның құзыретіне жатады. Нақты тәсілдерді қолдану көрсеткіштері оны жүзеге асыру мүмкіндіктерімен, тиімділік саласымен және пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның өзекті қажеттіліктерімен анықталады.
95. Қызмет көрсетудің бригадалық-толассыз әдісінің мәні ИАҚ өндірістік бөлімшесі алғашқы буынының (бригада, кешенді бригада, ауысым) олардың техникалық қызмет көрсетуге ауысуна қарай ӘК-нің белгілі бір паркіне қызмет ететіндігінде.
Бекітілген әдіс кезінде мамандардың бастапқы өндірістік буыны оған ұшуларын қамтамасыз ету тапсырылған жеке ӘК-ге ғана қызмет көрсетеді.
96. Қызмет көрсетудің бір кезеңді әдісі кезінде ТҚК берілген нысаны жұмыстарының барлық көлемі олардың басталу сәтінен бастап толық аяқталғанға дейін, кезекті ұшуға дейін - бір кезеңде орындалады.
97. Қызмет көрсетудің кезең-кезеңдік әдісінің мәні ТҚК нысанының (немесе оның түрленімінің) ПҚ рұқсат ететін көрсетілген шекаралардың кеңеюін ескере отырып, жұмыстардың кезеңділігіне берілетін рұқсаттар шекараларымен анықталатын атқарым ішінде ұшулар арасындағы аралықтарда бөліктері (кезеңдері) бойынша орындалатындығында.
Кезең-кезеңдік ТҚК-нің ерекше нұсқасы ТҚК нысандарын олардың әрқайсысы ТҚК-нің базалық нысанын және ТҚК нысандарынан жоғары кезеңділіктегі ауыспалы жұмыстарды қамтитын бөлінген еңбекті қажетсінетін кешендерге түрленуі болып табылады. Әрбір кешенді қайталап орындау кешеннің құрамдас бөліктерінің бастапқы кезеңділігі атқарымының тең немесе еселенген арақашықтықтары арқылы жүргізіледі, ол кезеңдегі жұмыстардың нақты кезеңділігінің техникалық қызмет көрсету бағдарламасының (регламентінің) талаптарынан принципті ауытқуларына әкеледі. Бұл нұсқаны қолдануға ӘК әзірлеушісімен және уәкілетті органмен келісу бойынша ғана рұқсат етіледі.
98. Кезең-кезеңдік ТҚК-нің мынадай түрлері қолданылады:
1) тіркелген кезеңдермен;
2) регламенттелмеген кезеңдермен.
Бірінші жағдайда ТҚК кезеңдерінің мазмұны ПҚ-да (кезең-кезеңдік ТҚК-нің нұсқаулықтары мен ведомостерінде) тіркеледі және оны жұмыстардың орындаушылары өзгерте алмайды.
Екінші жағдай блоктық-кезеңдік ТҚК-ге жатады, ол кезде кезең көлемі шағын, технологиялық жағынан дербес жұмыс блоктарында қалыптасады. Блоктардың мазмұны және олардан кезеңдер қалыптастыру тәртібі тиісті құжаттамамен белгіленеді. Қызмет көрсетудің блоктық-кезеңдік әдісі ТҚК кезеңі мазмұнының оны жүргізудің нақты мүмкіндіктерімен жедел келісімділігін, жұмыс кезеңдерінің адаптивті қалыптасуының (нақты жағдайдың қажеттіліктеріне жауап беретін) және оларды құжаттаудың компьютерлік технологияларының қолдануға жарамдылығын қамтамасыз етеді.
99. Кезең-кезеңдік ТҚК-ге құжаттама әзірлеу пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның құзыретіне жатады. Көрсетілген құжаттама кезең-кезеңімен орындалатын жұмыстарды жоспарлау және ұйымдастыру, ресімдеу және есепке алу тәртібін, қолданылатын карталар мен ведомостердің түрлері мен нысандарын белгілейді.
Қолданылатын шешімдер жалпы және үлгілі ПҚ талаптарын қанағаттандыруы, онымен кезең сыйысатын ТҚК кезеңі мен нысаны жұмыстарының орындалуын тіркеудің, ӘК-нің жарамдылығы туралы қорытынды және ұшып шығуға рұқсат беретін орындаушылар мен тұлғалардың жұмыстарын ресімдеудің толықтығы мен дұрыстығын қамтамасыз етуге тиіс.
100. Пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар әзірлейтін, ТҚК жұмыстарының түрлендірілген кешендерін орындау мазмұны мен кезеңділігін белгілейтін, бөлінген еңбекті қажетсінушіліктің кезең-кезеңдік ТҚК-ге құжаттама бөлімдері ӘК әзірлеушімен және уәкілетті органмен келісуге жатады.
Орындалған жұмыстарды ресімдеу мен есепке алу тәртібін, көрсетілген жағдайда қолданылатын карталар мен ведомостердің түрлері мен нысандарын ПҚ ұсынатын жалпы талаптарды сақтай отырып, пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар дербес белгілейді.
ТҚК жұмыстарының түрлендірілген кешендері (бөлінген еңбекті қажетсінушілік кезеңдері) пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар белгілейтін тәртіппен жұмыстардың кезеңділігіне берілетін рұқсаттар шегінде кезең-кезеңімен орындала алады.
101. Қызмет көрсетудің желілік әдістерін қолдану өндірістің есепке алынатын жағдайларына байланысты жұмыстарды орындаудың жүйелілігі мен уақытын толық регламенттеуге негізделген. Желілік жоспарлаудың компьютерлік технологияларын пайдаланған кезде шешімдердің жеделдігі мен сапасы айтарлықтай артады, жоспарлау әрбір орындаушының жеке жұмыс кестесін беруге дейін тереңдейді.
Қызмет көрсетуді ұйымдастыруға сараптамалық-директивалық тәсіл жағдайларында жұмыс барысының толық кестесі жасалмайды, олардың жүйелілігін өндірістік тапсырма және жұмыстар басшысы беретін бағдарды ескере отырып, орындаушылар дербес анықтайды.
102. ТҚК-нің жүйелік әдісі кезінде ӘК жүйесі (жүйелері) немесе жабдықтар түрлері орындаушының мамандану объектісі болып табылады. Көрсетілген әдістер бойынша жұмыстар жүргізу түрлі мамандану объектілерінің шоғырланған жерлеріне орындаушылардың қол жетімділігін үйлестіруді талап етеді (дайындық-қорытынды жұмыстардың келісімділігін, жұмыс бағыттарын, жалпы жұмыс орындарын кезектілікпен және бірлесіп пайдалану). ТҚК-нің жүйелік әдісін қолдану үшін техникалық қызмет көрсету бағдарламасын (регламентін) және нақты үлгідегі ӘК ұшін ЭД технологиялық бөлімдерін жүйелік тұтастыру қажет. Нақты жүйеге қызмет көрсететін маман тиісті даярлыққа және орындалатын жұмыстарға ресімделген рұқсатқа бар болуға тиіс.
103. ТҚК-нің аймақтық әдісі кезінде онда орналасқан жабдықтар мен жүйелер компоненттерінің кешенімен ӘК аймағы орындаушының мамандану объектісі болып табылады. Әрбір аймақ үшін орындаушылар жауапкершілігінің шекаралары мен жұмыс көлемдері анықталуы тиіс. Нақты аймаққа қызмет көрсететін маман тиісті даярлыққа және орындалатын жұмыстарға ресімделген рұқсатқа бар болуға тиіс. Егер техникалық қызмет көрсету бағдарламасын (регламентін) және ПҚ технологиялық бөлімдерін тұтастыру аймақтар бойынша орындалған болса, аймақтық әдіс қолданылымды.
Жүйелік немесе аймақтық ТҚК мақсаттары үшін ПҚ түрлендіру мәселелері оны әзірлеу үшін жауапты ұйымдар мен органдардың құзыретіне жатады. Нақты үлгідегі ӘК үшін тиісті ПҚ болған кезде ТҚК-нің аймақтық, жүйелік, аймақтық – жүйелік (алғашқы екі тәсілдің үйлесімі) әдістерін қолдану тәртібін пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар белгілейді.

§3. Әуе кемелерінде қозғалтқыштарды ауыстыру

104. ӘК-де қозғалтқыш айырбастауды оның ресурсын пайдаланғаннан кейін, стендіде қызмет көрсетуі үшін, сондай-ақ қозғалтқышта қозғалтқышты алмай жоюға болмайтын ақаулар анықталған кезде, ПҚ-да көзделген басқа жағдайларда және өндірістік қажеттілік бойынша жүргізеді. Қозғалтқышты ауыстыру жөніндегі жұмыстардан басқа ӘК-де АТ атқарымы немесе өзге параметрлер бойынша белгіленетін, кезекті ТҚК, бюллетеньдер бойынша түзеулерді және планер конструкциясын, қозғалтқыш алынған кезде ғана оларға қол жеткізілуі мүмкін жүйелер коммуникацияларының учаскелерін қарауды орындайды.
ӘК-де қозғалтқышты монтаждаудан кейін қозғалтқышты ауыстыруға байланысты ТҚК регламентіне сәйкес қызмет көрсету жөніндегі жұмыстарды орындайды.
105. Қозғалтқыштарды ауыстыру жөніндегі жұмыстарды оларды орындауға рұқсат етілген мамандарға жүктейді. Қажет болған жағдайларда, дайындық жұмыстарын жүргізу үшін мамандар бригадасы (тобы) бөлінеді. Ол үшін арнайы жұмыс орындарын құрады, олар такелаждық және жуу құрылғыларымен, қозғалтқышты сыртқы консервациядан алуға және монтаждауға арналған стенділермен, ПҚ-да көзделген басқа да құрылғылармен жабдықталады.
106. ӘК-де қозғалтқышты бөлшектеуді (монтаждауды) ұйымдастыру тағайындалатын жұмыстар басшысына жүктеледі, ол техника қауіпсіздігі, алдағы жұмыстар технологиясының принципті ерекшеліктері жөнінде нұсқама өткізеді, нақты жұмыстардың орындалуы үшін жауаптыларды белгілейді.
107. ӘК-нің бюллетеньдер бойынша түзетулерін, басқа қосымша жұмыстарын қозғалтқыш алынған кезде жасап шығарушы зауыттың өкілдері немесе ТҚКЖ жөніндегі ұйымның, пайдаланушының осы жұмыстарды жүргізуге рұқсат етілген мамандары орындайды.
108. Қозғалтқышты орнатқаннан кейін оны ішкі консервациядан алуды, сынауды жүргізеді және технологиялық карталарға (нұсқауларға) сәйкес бақылау және реттеу жұмыстарының кешенін, ал ПҚ-да көзделген жерде - әуе кемесінің бақылау пакетін орындайды.
109. Қозғалтқышты ауыстыру жөніндегі өндірістік тапсырма монтаждау және реттеу жөніндегі жұмыстар орындалғанда, оны сынаудан кейін қозғалтқышты сынап байқау және ТҚК жүргізілгенде, өндірістік-техникалық құжаттама ресімделгенде, ӘК-нің және қозғалтқыштың формулярларына, жинақтаушы бұйымдардың паспорттарына тиісті жазбалар жүргізілгенде аяқталды деп санайды.

§4. Әуе кемелеріндегі еңбекті қажетсінетін бөлшектеу-монтаждау және ерекше жұмыстар

110. Бұл жағдайда еңбекті қажетсінетін бөлшектеу-монтаждау жұмыстарына ӘК-ні бөлектеу мен жинастыруды, оның ірі көлемді бөліктерін, конструкция элементтері мен бұйымдарын бөлшектеуді және монтаждауды жатқызады. Жұмыстарды орындау үшін орындаушылар бөлінеді, жұмыстардың басшысы тағайындалады, оларды жүргізу тәртібі белгіленеді.
Жұмыстар басшысы жұмыстарды қауіпсіз жүргізу қағидасы, оларды орындау технологиясының принципті ерекшеліктері бойынша орындаушылармен нұсқама өткізеді, ПҚ-да көзделген құрылғылар, құрал-саймандар, бақылау және жер бетінде қызмет көрсету құралдарын дайындауды ұйымдастырады.
111. Бөлшектеу-монтаждау жөніндегі операцияларды және реттеу жұмыстарын АТ әзірлеушісінің технологиялары бойынша орындайды. АТ әзірлеушісінің технологиясы жоқ операциялар мен жұмыстарды қажет кезде АТ әзірлеушісімен келісілген, пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйым әзірлейтін технологиялар бойынша орындайды. Сертификатталған АТ-да көрсетілген жұмыстар АТ әзірлеушісінің технологиялары бойынша ғана жүргізіледі.
Планердің бөліктерін (қондырғы күшімен), АТ бұйымдарын бөлшектеуден кейін жән бөлшектерінің, оларды бекітудің жай-күйін мұқият тексереді (ПҚ-ға сәйкес), оларды бақылау конструкцияның элементтері алынған кезде ғана мүмкін болады.
112. ӘК бөліктерін көтеруге және түсіруге, бөліктерді планердің күш түзілімдеріне қосуға және оларды ажыратуға байланысты жұмыстарды жұмыс басшының командасы бойынша орындайды. Командаларды дауыстап береді және сигналдармен қайталайды (4-қосымша). Жоғары шу жағдайларында командалар беру үшін мегафон немесе радиобайланысын қолданады.
Жүкті көтеру (түсіру) жұмыстарын орындайтын орындаушылардың көтеру-түсіру жұмыстарына рұқсаты болады.
113. Ерекше жұмыстарға ӘК-нің ақауларын немесе зақымдануларын жоюға байланысты еңбекті қажетсінетін операцияларды жатқызады:
1) оларды жоюға технологиялық құжаттама әзірленбеген, күш элементтерінің ақаулары;
2) ӘК-де пайдаланымдық жүктемесіне байланысты зақымданулар;
3) бөліктерге және конструкция элементтеріне агрессивтік немесе улы заттардың түсуі;
4) қол жетімділігі қиын жерлердегі ірі габаритті бөлшектердің түзілімдердің коррозияға ұшырауы. ӘК-де көрсетілген жұмыстарды орындау қажеттігі кезінде пайдаланушы бұл туралы уәкілетті органның бейінді бөлімшесінің басшысын хабардар етеді және қажет жағдайларда ИАҚ мамандарынан, әзірлеушіден, жөндеу зауытынан комиссия құрады, оған мыналар жүктеледі:
ӘК-ні дефектациялау; (зақымданудың) пайда болу жарамсыздықтың себептерін анықтау;
қажетті күштер мен құралдарды қалпына келтірудің, жұмыстарды орындау мерзімдерінің мақсаттылығын анықтау;
ақауларды жою (агрессивтік немесе улы заттарды аластау) жөнінде технологиялық құжаттама әзірлеу;
жарамсыздықтардың (зақымданулардың, дұрыс пайдаланбау жағдайларының) алдын алу жөнінде ұсыныстар әзірлеу.
Жұмыс қорытындылары бойынша комиссия анықталған ақауларды жоюдың тәртібі туралы ұсыныстармен акт жасайды, оны ӘК пайдаланушы/барсінің басшысы бекітеді.
Қажет кезде комиссияның құрамына басқа құзыретті ұйымдардың өкілдерін енгізеді. Ақауларды (зақымдануларды) жою үшін мамандар бөлінеді және көрсетілген жұмыстардың басшысы тағайындалады.
Жұмыстар басшысы орындаушылармен алдағы жұмыстардың технологиясын зерделейді және оларды қауіпсіз орындау қағидасы жөнінде нұсқама өткізеді, қажетті техникалық құралдар мен материалдарды дайындауды ұйымдастырады, жұмыстардың орындалуын бақылауды қамтамасыз етеді, құжаттаманы ресімдейді.
Ақаулардың (зақымданулардың) жойылуын орындаушылар және бақылауды жүзеге асыратын адамдар дефектацияға жасалған нарядта қолдарын қойып растайды. Қажет кезде ӘК-нің (қозғалтқыштың) формулярында жазбалар жүргізіледі.

6-тарау. Техникалық қызмет көрсетудің ерекше түрлері

§1. Маусымдық қызмет көрсету

114. Авиация техникасына ТҚК ерекше түрлеріне қызмет көрсетулерді жатқызады: маусымдық, арнайы, сақтау кезінде және төтенше метеорологиялық жағдайларда.
Авиация техникасына маусымдық ТҚК егер бұл ПҚ-да көзделген болса, ӘК-ні күзгі-қысқы және көктемгі-жазғы кезеңдердегі жұмыстарға дайындау кезінде орындалатын жұмыстардың бір бөлігі болып табылады. АТ-ны маусымдық дайындау туралы нақты нұсқаулар ӘК нақты үлгілерінің және авиация техникасы бұйымдарының ПҚ тиісті бөлімдерінде келтіріледі.
Авиация техникасына маусымдық ТҚК-нің алдында немесе онымен бір мезгілде мыналар жүргізіледі:
1) пайдаланушының және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның туатын маусымдағы жұмысқа дайындық жоспарын әзірлеу;
2) маусымдық дайындау объектілерін қабылдау жөнінде комиссиялар құру;
3) ӘК-ні пайдалану ерекшеліктерін және АТ-ны алдағы кезеңде пайдалануға дайындау жөніндегі жұмыстардың мазмұнын зерделеу жөнінде ИТҚ-мен сабақтар өткізу;
4) өткен ұқсас маусымда АТН-ны техникалық пайдалану және ТҚКЖ жүргізу тәжірибесімен алмасу бойынша техникалық конференция;
5) алдағы кезеңде АТ-ны пайдалану ерекшеліктері бойынша ИТҚ білімдерін тексеру;
6) пайдаланушының және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның ғимараттары мен құрылыстарын, олардың тұрақты жабдықтарын, сондай-ақ өрт сөндіру, сигнализация, байланыс, жылыту, су және электрмен жабдықтау құралдарын дайындау;
7) осы кезеңде ӘК-ні пайдалану үшін пайдаланылатын, жалпы және арнайы қолданыстағы жер бетінде қызмет көрсету құралдарын дайындау және оларды жөндеу;
8) алдағы кезеңде пайдаланылмайтын авиатехникалық мүлікті сақтауға тапсыру.
115. АТ-ны алдағы маусымда пайдалануға дайындаудың тәртібі мен мерзімдерін пайдаланушылар мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар белгілейді.
ӘК-де техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) көзделген жұмыстарды және пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымның өндірістік қызметінің жағдайларына, оны жоспарлы пайдалану орындарында АТ-ны пайдалану ерекшеліктеріне байланысты қосымша жұмыстарды орындайды. Маусымдық дайындау объектілерін қабылдауды пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымның комиссиясы жүзеге асырады, олардың жұмыс нәтижелері объектілерді маусымдық кезеңде пайдалануға дайындығы және ӘК-ні пайдалануға рұқсат ету туралы қорытындыны қамтитын актілермен ресімделеді.
Маусымдық кезеңде ӘК-ні пайдалануға рұқсат ету туралы қорытынды маусымдық ТҚК карта-нарядында жүргізіледі. Ресімделген карта-нарядтар негізінде ӘК формулярларына тиісті жазбалар енгізіледі («Регламенттік жұмыстарды орындау» бөлімі).
116. ӘК иелерінің өтінімдері бойынша жөндеудегі әуе кемелеріне маусымдық ТҚК жөндеу жүргізуші кәсіпорын орындайды, бұл туралы ӘК формулярында тиісті жазба жүргізіледі.

§2. Арнайы қызмет көрсету

117. ӘК-де арнайы ТҚК ерекше күрделі жағдайларда ұшудан кейін (тиісті жағдайлардың тізбесі техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) көрсетіледі), сондай-ақ қарлы дауылды желдің немесе жердегі шаңның әсеріне ұшыраған кемелерде, олардың құрамы нақты үлгідегі ӘК үшін техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) айқындалатын басқа жағдайларда жүргізеді.
118. Техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) көрсетілген күрделі жағдайлардың әсеріне ұшыраған әуе кемесін арнайы қызмет көрсету жүргізілгенге дейін ұшуға шығаруға рұқсат етілмейді. ӘК-ні ұшудан шеттету және арнайы ТҚК орындау үшін негіздеме мыналар болып табылады:
1) ӘК командирінің борт журналында төтенше жағдайлардың әсері туралы жазбасы;
2) төтенше жағдайлардың ӘК-ге әсері туралы объективті бақылау аспаптарының жазбалары;
3) төтенше жағдайлардың әсерінен ӘК-нің зақымдануы;
4) ӘК-ге дауылды желдің (қарлы, шаңды және басқалары) әсері.
119. Төтенше әсерлерге ұшыраған ӘК-нің техникалық жай-күйін анықтау үшін пайдаланушы комиссия құрады, ол өткен оқиға туралы ақпарат жинауды және талдауды жүргізеді, ӘК-ні тексереді және алынған нәтижелер бойынша ТҚК және оларды жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарының қажетті көлемін белгілейді.
Қажет кезде комиссияның жұмысына басқа құзыретті ұйымдар мен органдардың мамандары тартылады.
ӘК-ні тексеру кезінде анықталған жарамсыздықтар ақаулар ведомосына тіркеледі. ӘК-нің жарамдылығы нақты жағдайға сәйкес жұмыстарды орындағаннан кейін оларды орындаушылардың және ТҚК жетекшісінің жұмыстар жүргізу карта-нарядында қойылған қолдарымен расталады. ӘК-ні жөндеу қажеттігі кезінде комиссия тиісті қорытындымен акт жасайды.
120. Арнайы ТҚК жұмыстарын пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның нақты үлгідегі ӘК-ге техникалық қызмет көрсету үшін жауапты бөлімшелері орындайды.
ӘК-нің жарамдылығын пайдаланушының күшімен қалпына келтіру мүмкін болмаған жағдайларда, жөндеу-қалпына келтіру жұмыстарын өзара уағдаласушылық негізінде қажетті мүмкіндіктерге бар ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар орындайды.
121. ӘК-ні қауіпсіздікке арнайы қарап тексеру:
1) осы жұмыстарды жүргізуге арнайы құжаттама белгілейтін жағдайларда ӘК-ні ұшып шығуға дайындау кезінде;
2) ӘК-де жарылғыш немесе басқа да қауіпті құрылғылардың қойылғаны туралы хабарламалар мен күдіктер болған кезде;
3) кеме күзетсіз болған жағдайда (немесе пайдаланушы басшысының арнайы өкімі бойынша);
4) ұшуда ӘК бортында заңсыз араласу актісі жасалғаннан кейін (қолға түсіру немесе айдап кету әрекеттері) жүзеге асырылады.
ӘК-нің қауіпсіздігіне арнайы қарап тексеру жүргізуді борт журналында және ТҚК карта-нарядында жазбалармен ресімдейді.

§3. Сақтау кезінде қызмет көрсету

122. Техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) белгіленген, қырықтан артық ұшқанда үзілістер кезінде әуе кемесін сақтауға қояды. Бұл жағдайда қажетті жұмыстарды орындауды ұйымдастыру тәртібін пайдаланушының ИАҚ белгілейді.
123. Оларды сақтауға көшіру, сақтаудан алу кезіндегі ӘК-дегі және бұйымдардағы жұмыстар көлемі, сақтау мерзімдері – пайдалану құжаттамасында белгіленеді.
Егер ӘК-ні (бұйымды) сақтау мерзімі тоқтатып қою мерзімінен асып түссе, онда оны қайтадан тоқтатып қою жүргізіледі. Сондай-ақ егер оларды басқа құралдармен тасымалдау уақыты бұйымда тоқтатып қоюсыз сақтаудың ең аз мерзімінен асып түссе, жөндеуге жіберілетін ӘК (бұйым) де тоқтатып қоюға жатады.
ИАҚ оларды қайта тоқтатып қоюға рұқсат етілмейтін бұйымдардың тізбесін уәкілетті орган белгілейді.
124. Пайдаланушының ИАҚ-та сақтаудағы ӘК және бұйымдарды тоқтатып қою және қайта тоқтатып қою мерзімдерін есепке алу ұйымдастырылады.
125. Тоқтатып қойылған ӘК-лерді алаңдарда (тұрақтарда) сақтайды, шынжырлап бекітіп қояды (егер бұл ЭПҚ-да көзделсе), жерге қосады, қаптамалар, қақпақтар және сақтандарғыш құрылғылар орнатады. ӘК-ні сақтау кезінде онда қарды, мұзды, шаңды кетіруді, қаптамаларды кептіруді, кабиналар мен бөліктерді желдетуді, арқандап байлауды, жерге қосуды, өрт сөндірудің тұрақтағы құралдарын қоса алғанда, техникалық қызмет көрсету бағдарламасында (регламентінде) көзделген жұмыстарды орындайды. Жүйелердің жұмыс қабілеттілігін тексеру жөніндегі жұмыстардың көлемі ӘК-нің жай-күйі мен толықтығын ескере отырып, нақты жағдайларда белгіленеді (зақымданулардың, бөлшектенген бұйымдардың болуы және тағы сол сияқты). ӘК-нің жай-күйіне байланысты жұмыстар көлемінің қысқаруы жұмыстар жүргізудің карта-нарядына қоса берілетін техникалық актіде құжатталады.
Сақтаудағы ӘК-мен бірге бұйымдар мен бөлшектерді басқа ӘК-лерге қайта орнату осы Қағиданың 20-тармағының талаптарына сәйкес жүргізіледі.
126. Тоқтып қойылған ӘК-ден алынған бұйымдарды ПҚ талаптарына жауап беретін жағдайларда сақтайды. Мұндай бұйымдардың биркаларында олар алынған ӘК-нің нөмірін, тоқтатып қойылған және қайта тоқтатып қойылған күндерін көрсетеді. ӘК-ге орнату үшін қоймалардан алынған бұйымдарды, сондай-ақ жөндеу қорының бұйымдарын тоқтатып қойылған күйде сақтайды. Бұл ретте жарамды және жарамсыз бұйымдар бөлек сақталуға тиіс.
Бұйымдарды (бөлшектерді) тоқтатып қоюды, қайта тоқтатып қоюды және тоқтатып қоюдан алуды арнайы жабдықталған ғимараттарда жүргізеді.
127. ӘК-ні ұшуға дайындау кезінде сақтаудан кейін оны тоқтатып қоюдан алады, уақытша алынған бұйымдарды орнатады, жүйелердің жұмыс қабілеттілігін және жұмыс істеуінің дұрыстығын тексереді, ТҚК регламентінде көзделген басқа да жұмыстарды орындайды.
128. Сақтауға дайындау, сақтау және ұшуға дайындау кезінде орындалған жұмыстар туралы ӘК-нің және бұйымдар формулярларының (паспорттарының) тиісті бөлімдеріне жазады.
129. ИАҚ-тың лауазымды тұлғалары АТ-ны тоқтатып қоюдың толықтығын, мерзімдерін және сапасын қамтамасыз етеді.

§4. Әуе кемелеріне төтенше метеорологиялық жағдайларда қызмет көрсету. Табиғи апаттар кезіндегі іс-әрекеттер

130. ӘК-де жұмыс істейтін инженер-техник персоналының қауіпсіздігіне қауіп төндіретін төтенше метеорологиялық жағдайларда төтенше метеорологиялық жағдайларға: дауылды жел, шаңды (құмды) дауыл, боран, найзағай, нөсер жаңбыр, бұршақ, ауаның ерекше төмен (жоғары) температурасы) және тағы сол сияқты) ӘК-дегі ТҚК жұмыстарының тікелей басшысы олардың өндірісін уақытша тоқтатып қояды және персоналдың қауіпсіздігін, АТ-ның және жер бетіндегі жабдықтардың сақталуын қамтамасыз етудің тиісті шараларын қабылдайды. ТҚК жүргізу мүмкін болған жағдайларда жұмыстардың басшыларды жұмыс істеушілердің қауіпсіздігін, жұмыстың қажетті сапасын және авиация техникасының сақталуын қамтамасыз етеді.
131. Төтенше жағдайларда ӘК-ге қызмет көрсету кезінде жұмыстардың орындаушылары:
1) жүйелер мен алынған бұйымдардың ашық қуыстарына, статикалық және ауа қысымы толық қабылдағыштарына, отын бактары мен ыдыстардың ішіне, кабиналарға, бөліктерге, су, қар, шаң жиналуына жол ерілмейтін басқа да жерлеріне судың, қардың және шаңның түсуін болдырмау жөнінде шаралар қабылдауға;
2) ӘК-ні арқандап байлау немесе күшті жел кезінде ӘК-нің зақымдануын болдырмайтын, кеменің осы түрі үшін ПҚ-да көзделген басқа да шаралар қабылдауға, дөңгелек астына тіреу негіздерін орнатуға, әуе кемесін басқару органдарын табуға;
3) ӘК-нің жанындағы құрылғыларды, бөлік люктерінің қақпақтарын, ӘК-нің сыртқы жылжымалы элементтерін, жер бетінде қызмет көрсету құралдарын, АТ-ның жай-күйін бақылаудың жер бетіндегі құралдарын дұрыс орналастыруға, қажет болған кезде бекітуге, ӘК-ні зақымданулардан қорғау жөнінде басқа да мүмкіндікті шараларды қабылдауға;
4) оның жиналған жерлерінен суды қотаруға, балшықты тазартуға, ӘК тіреуіштері штоктарының, жоғарғы бөліктерінің басқа да жүйелері гидроцилиндрлерінің тазалығын тексеруге (төтенше жағдайлар әрекеттері аяқталғаннан кейін);
5) желдің ПҚ-да келтірілген шектеулерден асып түсетін жылдамдығы кезінде ӘК-ні көтергіштерде қалдырмауға және оларды көтермеуге;
6) қар жауған және борандар кезінде қар жиналып және тығыздалып қалуы мүмкін қанаттағы, фюзеляждағы, гондолалардағы, ауа жинайтын құрылғылардағы қуыстарды мұқият тексеруге және қардан тазартуға (төтенше жағдайлар әрекеттері аяқталғаннан кейін) тиіс.
Найзағай кезінде (әуежай ауданында) ӘК-ге отын құюды тоқтату қажет. Орындаушы, кеменің ТҚК үшін жауаптысы ӘК-нің және оған қосылған жалпы қолданыстағы жер бетінде қызмет көрсету құралдарының жерге қосылғандығына көз жеткізулері қажет.
132. Қоршаған ауаның төмен және жоғары температуралары кезінде ӘК-ге техникалық қызмет көрсетуді нақты үлгідегі ӘК үшін ПҚ-да көзделген талаптар мен шектеулерді сақтай отырып жүргізу қажет.
133. МА-ның әрбір ұйымында (әуежай, пайдаланушы, ТҚКЖ жөніндегі ұйым) дауыл ескертулерін, АТ-ның сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі хабарламаларды алудың, хабарландырудың, шақыртулар мен іс-әрекеттердің онда белгіленген тәртіпке сәйкес табиғи апаттар кезінде тиісті бөлімшелер персоналының іс-қимылдары туралы нұсқаулық әзірлейді.
Дауыл ескертуі немесе басқа қауіптілік сигналы түскен кезде сигналды қабылдаған лауазымды тұлға тиісті бөлімшелердің басшыларын шұғыл хабардар етеді, олар көрсетілген нұсқаулықтың талаптарына сәйкес бағынысты персоналдің іс-әрекеттерін ұйымдастырады.
134. ИАҚ бөлімшелері басшыларының және жоғары лауазымды тұлғаларының өкімдері стихиялық апаттар кезінде әуежай басшысы, пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйым бекіткен, әуежайдағы АТ-ның сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі іс-қимылдар схемасына сәйкес, ИАҚ-тың оперативтік бағынысына бөлінген басқа қызметтер (арнайы көлік, ЖЖМ, әуежай және басқалары) персоналының орындауына жатады.

7-тарау. Авиациялық техникаға жай-күйі бойынша техникалық қызмет көрсету

1. Негізгі ережелер

135. Пайдаланушының және ТҚКЖ бойынша ұйымның ИАҚ-ында АТ-ға техникалық қызмет көрсету жұмыс істеуі мен жай-күйі бойынша жүзеге асырылады. Жай-күйі бойынша техникалық қызмет көрсету параметрлерін бақылай отырып және сенімділік деңгейін бақылай отырып орындалады.
136. АТ-ға жай-күйі бойынша техникалық қызмет көрсету кезінде ӘК-дегі жұмыстың кезеңділігі мен көлемі диагностикалық параметрлердің немесе бір үлгідегі бұйымдар (тұтастай ӘК авиациялық техникасының бұйымдары, оның құрамдас бөлшектері, қозғалтқышы, олардың құрауыш бұйымдары) сенімділігі көрсеткіштерінің мәндерімен айқындалады. Диагностикалық параметрлер деп нақты бұйымның техникалық жай-күйін айқындайтын оның қасбартінің сандық сипаттамасы түсініледі. Бұйымның жарамды жай-күйден жарамсыз жай-күйге өту сәті оның параметрінің істен шығу алдындағы шекті мәнімен сипатталады, оған жеткен кезде бұйымның жарамдылығын қалпына келтіру жөніндегі операцияларды жүргізу талап етіледі.
137. Авиациялық техникаға жай-күйі бойынша ТҚКЖ қолданудың мақсаты ӘК-нің техникалық жай-күйінің сапасы мен дұрыстығын арттыру, ұшу қауіпсіздігі мен жүйелілігін қамтамасыз ету кезінде пайдалану шығыстарын азайту (жұмыс істеуі бойынша қызмет көрсетумен салыстырғанда) болып табылады.
138. Жай-күйі бойынша қызмет көрсететін әуе кемелері (жүйелер, бұйымдар) ТҚКЖ-ының жедел, кезеңді, маусымдық және басқа түрлерін ұйымдастыру мен оның тәртібі жұмыс істеу бойынша қызмет көрсету кезіндегідей болып қалады. Бұл ретте ПҚ әуе кемелеріне қажетті өзгерістер енгізеді.
139. Пайдаланушының немесе АТ-ға жай-күйі бойынша ТҚ-ға арналған шарт жасалған ұйымның ИАҚ-ын дайындау өндірістік база әзірлігінің қажетті шарттарын айқындайтын уәкілетті орган құжаттарының негізінде жүргізіледі, пайдаланушының ИАҚ мен ТҚКЖ жөніндегі ұйым АТ-ны, өндірісті, ПҚ мен мамандарды даярлау жөніндегі ұйымдық-техникалық іс-шаралар кешенін соларға сәйкес жүзеге асыруға, сондай-ақ:
1) ИАҚ, ұшу бөлімшелерінің, пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымның басқа да қызметтерінің қосымша функциялары мен өзара іс-қимыл жасау ерекшеліктерін;
2) авиациялық техниканы техникалық пайдалануды құжаттамалық сүйемелдеу ерекшеліктерін;
3) авиациялық техниканы диагностикалаудың жаңа құралдарын пайдалану шарттары мен ерекшеліктерін айқындауға тиіс.
140. Егер авиациялық техниканың диагностикалық параметрлерінің практикалық қажетті кешені толық берілсе, штаттық бақылау-өлшеу құралдары мен техникалық пайдаланудың барлық кезеңдерінде АТ-ның беріктік және функционалдық сипаттамаларын, оның жұмыс қабілетінің қорларын дұрыс айқындау технологиясы болса, ұдайы пайдалану шарттарында АТ-ның жарамдылығы мен жұмысқа қабілетін экономикалық жағынан қолайлы мерзімде қалпына келтіруге мүмкіндік беретін пайдалану технологиялылығының жеткілікті деңгейі қамтамасыз етілсе, ол жай-күйі бойынша ТҚКЖ-ға жарамды деп танылады.
141. Егер өндірістік база, АТ мен мамандар әзірлігінің уәкілетті орган мен ПҚ-да белгіленген шарттары іс жүзінде сақталса, пайдаланушының ИАҚ пен ТҚКЖ жөніндегі ұйым және олардың құрылымдық бөлімшелері АТ-ға жай-күйі бойынша қызмет көрсетуге даярланған деп саналады.
142. Нақты АТ-ға жай-күйі бойынша қызмет көрсету мүмкіндігін АТ-ны дайындаушы және/немесе уәкілетті орган, ал пайдаланушының ИАҚ пен ТҚКЖ жөніндегі ұйымның тиісті әзірлігін уәкілетті орган белгілейді.

§2. Параметрлерін бақылай отырып қызмет көрсету

143. Параметрлерін бақылай отырып техникалық қызмет көрсетуді істен шығуы ұшу қауіпсіздігіне әсер ететін бұйымдар үшін қолданылады.
144. Параметрлерді бақылау үздіксіз немесе кезең-кезеңімен болуы мүмкін. Бақылау режимі, оның көлемі мен кезеңділігі бұйымның нақты түрі үшін ПҚ-да белгіленеді.
145. Жөнделуі, жұмысқа қабілеттілігі мен жарамдылығы параметрлік бақылана отырып пайдаланылатын бұйымды қалпына келтіру немесе ауыстыру, ол істен шыққан және істен шығар алдындағы жағдайда жүргізіледі, соңғы жағдайда - бір немесе бірнеше диагностикалық параметрлер жол берілген шекті деңгейден шыққан кезде (нақты регламенттеу ПҚ-да берілген) жүргізіледі.
146. Жай-күйі бойынша ТҚКЖ пайдалану құжаттамасы бақыланатын бұйымдар параметрлерінің құрамын, бақыланатын параметрлердің шекті жол берілген мәнін, оларды бақылаудың кезеңділігі мен технологиясын, қажетті техникалық құралдарды, сондай-ақ бақылау нәтижелері бойынша шешім қабылдау қағидаларын айқындауға тиіс.

§3. Сенімділік деңгейін бақылай отырып қызмет көрсету

147. Сенімділік деңгейін бақылай отырып техникалық қызмет көрсету істен шығуы ұшу қауіпсіздігіне тікелей әсер етпейтін бұйымдарға қолданылады. Мұндай бұйымдар ресурсы (қызмет ету мерзімі) шектелместен қолданылуы мүмкін.
148. Сенімділік деңгейін бақылау тәртібін, технологиясын және сенімділік деңгейін бақылай отырып пайдаланылатын ТҚКЖ бұйымдар режимдері туралы шешім қабылдау қағидасын бұйымның нақты түрі үшін ПҚ айқындайды.
149. АТ бұйымдардың сенімділік деңгейін талдауды ИАҚ мамандандырылған бөлімшесі (АТ-ның техникалық жай-күйі мен оның өндірістік-функционалдық үйлесімділігін диагностикалау бөлімшесі) жүргізеді. Аталған бөлімшенің мамандарына бұйымдардың сенімділігі, статистикалық ақпаратты жүйелендіру, оны өңдеу, талдау және интерпретациялау бойынша есепке алу-талдау құжаттамасын жүргізу қызметі жүктеледі. Олар тиісті бұйымдардың сенімділік дәрежесінің өзгеруі үрдісін уақытылы анықтауға және ПҚ-да белгіленген шешім қабылдау қағидаларының негізінде тиімді алдын алу шараларын қалыптастыруға жауапты болады.

8-тарау. Халық шаруашылығында пайдаланылатын әуе кемелеріне, басқа да ведомстволардың кемелеріне техникалық қызмет көрсету ерекшеліктері

§1. Авиациялық жұмыстар үшін пайдаланылатын әуе кемелеріне қызмет көрсету.

150. Аппаратураны қоса алғанда нақты АТ-ны, ӘК (бұдан әрі – уақытша әуеайлақтар) уақытша орналасу жерлеріндегі авиация жұмыстарының жабдақтарын техникалық пайдаланудың ерекшеліктері, оған қызмет көрсету түрлері мен нысаны, ТҚКЖ жұмыстарын жүргізу режимі мен технологиясы, брактап шығарып тастаудың нормалары, жай-күй параметрлері, АТ-тың жұмыс істеуі және жұмысқа жарамдылығы, қолданылатын құралдардың, материалдар мен өнімдердің номенклатурасы мен сапасы, қауіпсіздік қағидасы мен шаралары - әуе кемелері (ӘК) мен авиациялық техника бұйымының тиісті үлгілік пайдалану және жөндеу құжаттамасымен беріледі.
151. Авиациялық жұмыстар үшін пайдаланылатын ӘК-ге техникалық қызмет көрсету бригадалық-ағындық және бекітілген әдістермен жүзеге асырылады. Тиісті әдісті қолдану туралы шешімді авиациялық жұмыстарды орындаудың ерекшеліктерін, базалық және уақытша әуеайлақтарда ӘК-тің орналасу және ұшу жағдайларын негізге ала отырып, пайдаланушы қабылдайды.
Авиациялық жұмыстарда пайдаланылатын ӘК-ге қызмет көрсетудің бригадалық-ағындық әдісі, пайдаланушы айқындаған тәртіппен базалық және уақытша әуеайлақтар жағдайларында қолданылады.
152. Уақытша әуеайлақтарда пайдаланылатын әуе кемелеріне кезеңді техникалық қызмет көрсету нақты жұмыс кешендерін орындау үшін тиісті ПҚ шарттары бар жерлерде жүргізіледі.
153. Кәсіби даярлықтың қажетті деңгейі бар мамандарды жұмыстарды орындау үшін уақытша әуеайлаққа жібереді. Уақытша әуеайлақтарда жұмыс тәжірибесі жоқ ИАҚ бөлімшесінің жұмыскерлері уақытша әуеайлақ жағдайларында өз бетінше ӘК-ге қызмет көрсетуге жіберілместен бұрын, қозғалмалы жанармай құю құралдарының көмегімен әуе кемелеріне жанар-жағармай құюды қоса алғанда, 10-15 күндік тағылымдамадан өтеді. Жергілікті біліктілік комиссиясы аталған мамандардың білімін тексеруді жүзеге асырады.
Жекелеген ӘК ТҚК үшін уақытша әуеайлақтарға жіберілетін, пайдалану жөніндегі авиатехниктерді дайындауға және белгіленген тәртіппен, жабдықтаушы бұйымдарын ауыстыру құқығымен АРЭЖ дербес қызмет көрсету үшін жіберуге рұқсат етіледі.
Уақытша әуеайлақтағы ӘК пайдалануға мамандарды жіберуді пайдаланушы ресімдейді.
154. Пайдаланушыны ИАҚ уақытша әуеайлағында жұмысқа даярлау кезінде:
1) планердің, қозғалтқыштардың және жабдықтаушы бұйымдардың қажетті ресурстарымен кемелерді іріктеу;
2) ПҚ-ның талаптарына сәйкес және пайдаланушы әзірлейтін және бекітетін мазмұнға (тізбеге) сай қажетті құжаттамасымен, құралымен, авариялық-құтқару жабдықтарымен, қосалқы бөлшектерімен және шығыс материалдарымен әуе кемесін жабдықтау;
3) авиациялық жұмыстарды орындау үшін әуе кемесіне аппаратура мен жабдықтарды орнату, жерде, ал қажет болған кезде (немесе бұл техникалық қызмет көрсету бағдарламасымен (регламентпен), басқа да нормативтік құжаттармен көзделген болса) сынақтық ұшуда олардың жұмысын тексеру;
4) арнайы қолданылатын жерде қызмет көрсету құралын, АТ жай-күйін бақылау құралын, ӘК байлануын, жанар-жағармайды және авиакәсіпорын бекіткен мазмұнға (тізбеге) сәйкес басқа да мүлікті, сондай-ақ уақытша әуеайлақта ӘК-ге орнатылатын АТ бұйымдарын әзірлеу және алдын ала уақытша әуеайлақтарға жіберу қажет.
155. Уақытша әуеайлақта АТ-ны қауіпсіз орналастыру және пайдалану, ТҚК жұмыстарын сапалы жүргізу және ӘК ұшуға даярлау үшін жағдай жасалуы, авиациялық жұмыстарды бастар алдында қамтамасыз етілуі және оларды жүргізген кезде:
1) көтерілу-қону жолағының ӘК осы түрін қабылдауға жарамды және дайын болуы;
2) әуе кемелерін орналастыру үшін тұрақ орындарының дайындығы;
3) ЖЖМ қоймасының дайындығы, онда майдың болуы, сондай-ақ ӘК тұратын және жүктелетін жерлерде өртке қарсы құралдардың болуы;
4) тұрмыстық және қызметтік үй-жайлардың болуы және дайын болуы тиіс.
156. Нақты уақытша әуеайлақтан ұшудың орындалуы туралы шешімді пайдаланушы АТ-ның қауіпсіз орналасуының, оған техникалық қызмет көрсету мен пайдаланудың талаптарын толық орындауды қамтамасыз етуді, әуе кемесін қабылдауға, орналасуы мен ұшуын ұйымдастыруға уақытша әуеайлақтың даярлығын, ӘК пайдаланушының құжаттамалық түрде растауын ескере отырып қабылдайды, сондай-ақ осы Қағиданың 154-тармағында көрсетілген шарттар орындалмаған кезде - мұндай әуеайлақтан ұшуларды орындауға рұқсат етілмейді.
157. Уақытша әуеайлақтарда АТ-ны орналастыру кезінде күзетті, ӘК күзетін және олардың өрт қауіпсіздігін ұйымдастыру ПҚ мен аталған мәселелер бойынша жекелеген нормативтік құжаттардың талаптары сақтала отырып жүзеге асырылады.
158. ӘК-ні пайдаланушы/барсі уақытша әуеайлақта тұрған ӘК техникалық пайдаланылуын жүйелі бақылауды ұйымдастырады және жүзеге асырады, олардың ТҚКЖ өндірісін кешенді және нысаналы тексерудің кезеңділігін, кестесін, мазмұны мен тәртібін, ӘК жай-күйін, пайдаланылуын және сақталуын, техникалық пайдалануға жауапты персоналдың қызметі мен оның шарттарын айқындайды.
159. Уақытша әуеайлақта ӘК жанармай құйылуын қамтамасыз ету үшін пайдаланушының басшысы әуе кемелеріне ЖЖМ құйылуын (есепке алуды, сақталуын және олардың сапасын бақылайтын, уақытша әуеайлақта авиациялық персонал жұмысына тікелей нұсқаулықты жүзеге асыратын адам) ұйымдастыруға, жанармай құю құралдарының техникалық жай-күйі мен дұрыс пайдаланылуына, еңбекті қорғау және өрт қауіпсіздігі қағидаларын сақтауға (ИАҚ жұмыскерлері) жауапты маманды тағайындайды. Уақытша әуеайлаққа ЖЖМ алу және жеткізу тапсырыс беруші мен ЖЖМ қызметіне жүктеледі, уақытша әуеайлаққа жеткізілген және ӘК құюға берілетін жанармай аталған жұмыстарды жүргізуге арналған ПҚ талаптарына сәйкес технологиялық даярлықтан өтуі тиіс.
Уақытша әуеайлақтағы ӘК ЖЖМ құюды ИАҚ жұмыскері отынқұйғыш пен май құйғышты, сондай-ақ фильтрлі-суайырғыштармен жарақталған ауыспалы жанармай құю агрегаттарын пайдалана отырып жүргізеді. Тиісті фильтрэлементтері (күдері) арқылы отынды фильтрлеу арқылы этолонды сыйымдылықтағы отынды ӘК-ге құюға рұқсат беріледі. Базалық әуежайдың ЖЖМ қызметі үш айда кемінде бір рет ЖЖМ сақталуы мен сапасына, оларды сақтау мен құюдың техникалық жай-күйіне бақылау жүргізеді, ӘК-ге жанар-жағармай материалдарының құюдың талап етілетін сапасына кепілдік беретін жай-күйде жанармай құю пункттерін ұстау бойынша алдын алу іс-шараларын жүзеге асырады.
160. Пайдаланушының қарауы бойынша ӘК шоғырланған жерлерде ИАҚ айқындайтын тәртіппен орталықтандырылған техникалық қызмет көрсету базалары құрылады.
161. Уақытша әуеайлақтарда ӘК мен олардың ауыл шаруашылығы аппаратураларын тазалауды, жууды, газсыздандыруды ПҚ-ға сәйкес, мынадай:
1) жұмыстың бір түрінен басқа түріне көшкен;
2) егер кезеңді ТҚК жүргізу алдында улыхимикаттардың қалдықтарын жою талап етілген;
3) жөндеуге жіберілген;
4) авиациялық химиялық жұмыстарда басқа мақсаттар үшін пайдаланылатын ӘК қайта жабдықталған;
5) улыхимикаттармен жұмыстар аяқталған;
6) ауыл шаруашылығы аппаратураларын консервациялау алдындағы жағдайларда осы жұмыстарды орындауға жіберілген мамандар (ИАҚ жұмыскерлері) жүргізуі тиіс.
Тазалау, жуу және газсыздандыру үшін ПҚ-да көрсетілген авиациялық-химиялық жұмыстардағы техникалық қауіпсіздік және өндірістік санитария талаптары нұсқаулыққа алынып, онда көзделген жуу және газсыздандыру құралдары қолданылады.

§2. Теңіз кемелеріндегі гидроұшақтар мен тікұшақтарға қызмет көрсету

162. Гидроұшақтар, амфибияұшақтар, гидротікұшақтар (бұдан әрі – гидроұшақтар) жағада да және суда да сақталады және қызмет көрсетіледі, ал палубалық тікұшақтарға жағада және теңіз кемесінің бортында қызмет көрсетіледі және сонда сақталады. Жағадағы гидроұшақтарға арналған тұрақ орындары құрлықта орналасқан ӘК тұрақтарына қойылатын талаптарды қанағаттандыруы тиіс. Судағы тұрақтар айлақта – зәкір нүктелерінде (айқастырылған табан ағаштарда) және жүзгенде өздігінен бағдарланатын айлақтарда, сондай-ақ жағаға жақын - кеме тұратын айлақта немесе пирсте жабдықталады.
Судағы тұрақтарда әуе кемесін байлау үшін, ЖЖМ-ны ыңғайлы құюды, ӘК-мен жұмыс жасайтын жерлерге еркін өтуді, қызмет көрсету құралдары мен аспаптарын орналастыруды қамтамасыз ететін керек-жарақтар болады. Тұрақтар суда әуе кемесіне қызмет көрсету құралдарымен, өртке қарсы құралдармен жарақталады, байланыспен және жарықпен қамтамасыз етіледі.
Жағалауда гидроұшақты жағаға көтеру (суға түсіру) үшін түсіру-көтеру құралы – гидрокөтергіш орналасады.
163. Суда орналасқан гидроұшақтарды арқандап байлау қажет. Зәкір тұрақта (айлақта, пирсте) арқандап байлау қағидасы мен құралы, сондай-ақ дауылды жел мен су қатты толқыған кезде оларды арқандап байлау ерекшеліктері пайдалану құжаттамасында белгіленеді.
164. Гидроұшақтарға жұмыс істеуге жіберілетін инженерлік-техникалық персонал оларға суда техникалық қызмет көрсету ерекшеліктерін, оның ішінде жағаға шығару (суға түсіру), сүйрету, ӘК тұрағының орнында қарсы алу және орнату, аспапты, керек-жарақтарды және қызмет көрсету, ЖЖМ құю құралдарын қолдану қағидасын және басқа да жұмыстарды білуі қажет.
165. Теңіз кемесінің бортында палубалық тікұшаққа қызмет көрсету кезінде ұшу палубасы немесе тікұшақтың кемеде ауысуын болдырмайтын арқандап байлау құрылғыларымен және палубада қызмет көрсету құралдарымен жарақталатын арнайы тұрақ пайдаланылады.
Кеме бортында қажетті қызмет көрсету құралдары, ЖЖМ қоры, арнайы сұйықтық, газдар, шығыс материалдары, қосалқы бұйымдар, сондай-ақ ӘК-ге жанар-жағармай материалдарын құю құралдары болады. Арнайы қолданылатын жерде қызмет көрсету құралдарының кешеніне теңіз кемесінің бортында әуе кемесін сақтау кезінде шассидің амортизацияланған тіректерінің қыслуын болдырмайтын керек-жарақтар кіреді. Тұрақта тікұшақтың бұранда қалағын теңселмес үшін бұрайды немесе алып тастайды (жинайды).
166. Техникалық қызмет көрсетуді қамтамасыз ететін мамандар жүріп келе жатқан гидроұшақты қарсы алады, айлаққа алып келіп, арқандап байлайды. Айлақтың ойығына ӘК бұруға рұқсат етілмейді.
Айлаққа жүзіп келе жатып өздігінен бағдарланатын (бір нүктеге бекітілген) гидроұшақты желге қарсы кіргізеді. Кез-келген түрдегі айлақтың ойығына желдің күші мен бағыты бойынша әуе кемесінің осы түрі үшін пайдалану құжаттамасында белгіленген шектеулерді сақтай отырып, гидроұшақты кіргізеді. Егер желдің күші мен толқынның биіктігі белгіленгеннен асып түссе, гидроұшақты зәкірлі тұраққа алып келіп, арқандап байланады.
167. Акватория бойынша гидроұшақты ауыстыру жүргізу немесе сүйрету арқылы жүзеге асырылады. Акватория бойынша гидроұшақты жүргізу, оның пилотына ғана рұқсат етіледі. Басқа санаттағы мамандардың жүргізуіне жол рұқсат етілмейді.
Гидроұшақты осыған ыңғайландырылған жүзу құралдарымен (сүйреткіштермен, катерлермен, ескекті қайықтармен) сүйретеді. Гидроұшақты сүйрету кезінде оны пилот немесе басқа даярланған маман, ал сүйретуші жүзу құралын – оның экипажы басқарады. Сүйретушінің портында авиамаман, егер қажет болса ПҚ болады.
Жүзу құралының экипажы арнайы даярлықтан өтеді, пайдаланушы басшының бұйрығымен ӘК-ні сүйретуге жібереді.
168. ӘК-ні сүйретуді жүзеге асыратын мамандар мынандай негізгі талаптарды:
1) желдің жылдамдығы мен бағытын, су бетінің жай-күйін және су ағысының бағытын ескере отырып, аз жылдамдықпен әуе кемесіне жақындауды және оның жанында маневр жасауды;
2) зәкірде тұрған гидроұшаққа жел жақ бетінен (гидроұшақтың артынан), ал жылжымалыға жел жақпен жақындауды;
3) жүзу құралының қанаты мен фюзеляжына жақындауына, сондай-ақ жүзу құралының қозғалтқышы жұмыс істеп тұрған кезде еспелі бұранда білігін сөндірместен ӘК-ге тым жақындауды болдырмауды;
4) сүйрету үшін тек осыған ғана арналған сүйреу тростары мен түйіндерін гидроұшақта пайдалануды;
5) рұқсат етілген жел жылдамдығы мен толқын биіктігі кезінде ұшуда пайдаланылатын нұсқаулықта көзделгеннен аспайтын жылдамдықта сүйретеді;
6) сүйрету кезінде ӘК-нің су асты кедергілерімен соқтығысуының алдын алу, су асты кедергілерін айналып өту бойынша шаралар қабылдауды білуі және орындауы қажет.
169. Гидроұшақ акваториясында қауіпсіз маневр жасауды қамтамасыз ету үшін:
1) айлақтар (зәкірлі тұрақтар) гидроұшақтың су асты бөлігін бүлінуден қамтамасыз ететін тереңдікте гидротетік жағында орналастырады.
2) айлақтар мен зәкірлі тұрақтарды бір-бірінен Әуеайлақтық қызмет жөніндегі ережеде көзделген алшақтықта орналастырады («Гидроәуеайлақтар» бөлімі).
3) гидроәуеайлақтың акваториясында және айлағында гидроұшақтардың зақымдануын болдырмау үшін боялған жүзетін белгілер (бакендер, буйкылар, утамыр) орнатылады. Тәуліктің қараңғы уақытында олардан түрлі-түсті от жанады.
Өзеннің (көлдің) фарватеріне жақын орналасқан, гидроәуеайлақтың айлағында тұрған гидроұшақтар белгілермен белгіленеді. Тәуліктің жарық кезінде ӘК-ге белгі – қара түске боялған, екі қиылысқан дөңгелек ілінеді. Ал қараңғы уақытта гидроұшаққа зәкірде тұрған гидроұшақты білдіретін зәкірлі от жағылады.
170. Кемені арқандап байлау және сақтау кезінде ӘК-нің бүлінуінің алдын алу мақсатында айлақтардың ойығы, бөшкелер және айқастырылған табан ағаштар жұмсақ материалмен қоршалуы және брезентпен зерленуі немесе резинамен (дөңгелек қақпағымен) қапталуы тиіс.
Гидроұшақ суда ұзақ уақыт тұрған кезде күн сайын судың деңгейіне қатысты ватерсызық деңгейі бойынша оны байлаудың сенімділігін, қалытқылардың (қайықтың) батуын тексеріп отырады. Қажет болған кезде қалытқыларда (қайықта) судың болмауын тексереді және бөлшектердегі коррозияны кетіреді, ӘК-ні ұстау үшін басқа да қажетті жұмыстарды орындайды.
Гидроұшақтарды суда және құрлықта жүк тиеленген жай-күйде сақтауға рұқсат етілмейді.
171. Стационалық (уақытша) түсіру-көтеру құрылғысы гидроұшақтың барынша ұшу салмағымен суға түсуін (жағаға шығуын) қамтамасыз етуі тиіс.
Гидроұшақты жағаға шығару үшін (суға түсіру үшін) гидротүсіру жүк арбасының орнына ӘК осы түрі үшін жеткілікті ілгекті (жүк арбасы) тартқыш күші мен салмағы бар тартқышты (автомобильді, тракторды) пайдалануға болады. Тартқыштың жүргізушісі басшының бұйрығымен осы жұмыстарды орындауға даяр болуы және жіберілуі, ал тартқыш қажетті құралдармен жабдықталып, жарақталуы қажет. Әуе кемесін көтеру (түсіру) алдында жұмыстардың орындалуына жауапты лауазымды тұлға:
1) ӘК осы түрін көтеру (түсіру) үшін түсіру-көтеру құрылғысының, сүйрету және сүйрету-көтеру тростарының, қалыптарының, жүк арбасының, тартқышың, сүйрететін арқанның жөнделгенін және жарамдылығын;
2) Итеру шассиіндегі (арбасы) ӘК жағдайын;
3) Түсірілетін ӘК қабылдауға айлақ акваториінің даярлығы мен жағадағы алаңның дайындығын тексереді.
ӘК көтеру (түсіру) сағатына 5 километрден аспайтын жылдамдықпен жүргізіледі. Желге қарсы және ілеспе желден гидроұшақты 20 м/с-дан және жел теріскейден соққанда 15 м/с-дан асатын жылдамдықта көтеруге болмайды. Итеру шассиінде (арбасында) қозғалтқышы жұмыс істеп тұрған гидроұшақты көтеруге рұқсат етілмейді.
172. Гидроұшақты жағаға шығарғаннан кейін оның қалытқыларында (қайықта), ішкі қанатында, басқа да тиуі мүмкін жерлерде судың болмауын мұқият тексереді. Теңіз акваториясында орналасқан ӘК коррозияға қарсы өңдеу жүргізіледі (тұщы сумен жуылады), оның бөлшектеріндегі коррозияны кетіреді.
Кеме палубасында тұрақты сақталатын тікұшақты ПҚ-да белгіленген мерзімдерде, сондай-ақ теңізде төмен биіктікте ұшқаннан кейін тұщы сумен немесе арнайы сұйықтықпен өңдейді. Аталған өңдеу үшін палуба жуу жүйесімен жабдықталуы тиіс.
173. Әуе кемесін жағаға шығаруды және суға түсіруді қоса алғанда, шұғыл ТҚК-ні қызмет көрсетудің осы түрін қамтамасыз ететін бөлімше мамандары жүзеге асырады.
ТҚК бойынша қызмет көрсетпейтін (тиісті даярлығы бар ИТҚ болмағандықтан немесе басқа да себептер бойынша) гидроәуежайларға (уақытша әуеайлақтарға) ӘК-ні қондыру кезінде әуе кемесіне техникалық қызмет көрсету осы Қағиданың 49-тармағында айқындалатын тәртіппен жүзеге асырылады. Палубадағы тікұшақтарға жедел ТҚК-ні олар бекітілген ИТҚ жүзеге асырады.
174. Гидроұшақтар мен палубалық тікұшақтарға кезеңді ТҚК-ні жағада қызмет көрсетудің осы түрі үшін ИАҚ-та жауапты бөлімше мамандары, қажет болған жағдайларда нақты ӘК бекітілген мамандармен бірлесіп орындайды.
Қажетті технологиялық құралдар мен даярланған мамандар болған кезде палубалық тікұшақтарға техникалық қызмет көрсетуді теңіз кемесінің бортында жүргізуге рұқсат етіледі. Гидроұшақтар мен палубалық тіұшақтарға кезеңді ТҚК кезінде мынаған:
1) олардың коррозиялық бүлінуін анықтауға және жоюға;
2) коррозияға ұшырайтын ӘК элементтерін коррозияға қарсы өндеуге;
3) гидроұшақтың су астындағы бөлігінің техникалық жай-күйін, қылталары мен люктерінің саңылаусыздығын бақылауға ерекше назар аударылады.
175. Гидроұшақтарға ТҚК көрсету кезінде қозғалтқыштарын қосуды және сынауды, осы жұмыстарды орындауға белгіленген тәртіппен жіберілген мамандар немесе пилоттар жүргізеді. Гидроұшақ жағада және суда болған кезде жұмыс басшысының рұқсатымен қозғалтқыштарды қосады.
Гидроұшақтарға ТҚК көрсету кезінде қозғалтқыштарын қосуды және сынауды, осы жұмыстарды орындауға белгіленген тәртіппен жіберілген мамандар немесе пилоттар жүргізеді. Гидроұшақ жағада және суда болған кезде жұмыс басшысының рұқсатымен қозғалтқыштарды қосады.
Судағы гидроұшақтың қозғалтқышын қосуды оның пилотының ғана жүргізуіне рұқсат етіледі. Қосуға даярлықты (әуе бұрандасын бұрауды және басқа дайындық жұмыстарын) айлақта (пирсте), ал қосу мен сынауды гидроәуеайлақ айдынның белгіленген орнына гидроұшақты сүйреткеннен кейін жүргізеді.
176. Палубалық тікұшақтарды пайдалану кезінде қолданылатын кеме механизмдері мен құралдарына қызмет көрсетуді қажетті даярлықтан өткен және кеме капитанының бұйрығымен осы жұмыстарға жіберілген кемекомандасының мамандары жүзеге асырады.

§3. Басқа пайдаланушылардың әуе кемелеріне қызмет көрсету

177. Пайдаланушылардың арасындағы келісім бойынша әртүрлі иеленушілердің әуе кемелеріне ТҚК жұмыстарының белгілі бір түрлерін орындауы келісімге қатысушылар айқындайтын тәртіппен ТҚКЖ бойынша ұйымдардың бірінде жүргізілуі мүмкін.
178. Техникалық қызмет көрсету бойынша қызметтерді ұсынатын ТҚКЖ бойынша ұйымда:
1) қажетті өндірістік қуат (ғимараттар мен құрылыстар, ПҚ, бақылау құралдары, технологиялық жабдықтар, жерде қызмет көрсету құралдары және тағы сол сияқты);
2) жұмыстың көлемі мен сипатына сәйкес келетін ұйымдық құрылым;
3) қажетті көлемде жабдықтаушы бұйымдар мен материалдар;
4) тиісті жұмыстар мен қызмет көрсетулерді жүргізуге арналған заңнамада белгіленген рұқсат болады.
179. ТҚКЖ бойынша ұйым мен пайдаланушының арасында ӘК қабылдау-беру осы Қағиданың талаптарына сәйкес және тараптардың уағдаластығы ескеріле отырылып жүргізіледі.
ӘК-мен бірге ӘК мен қозғалтқыштардың формулярларын, жабдықтаушы бұйымдардың паспортын береді, ауыстыруға жататындарын пайдаланушы - ӘК-нің барсі формулярға ТҚК басталған күнге дейін кеменің, қозғалтқыштың жай-күйі туралы мәліметті, ТҚК орындайтын ТҚКЖ бойынша ұйымдар – орындалған жұмыстар туралы мәліметтерді енгізеді.

§4. Халықаралық ұшуларды орындайтын әуе кемелеріне қызмет көрсету

180. Қазақстан Республикасының әуежайларында шетелдік ӘК және шетелдік әуежайларда, Қазақстан Республикасының азаматтық ӘК техникалық қызмет көрсету, қону немесе орналасу әуежайларында ӘК пайдаланушы/иеленушілер мен ТҚКЖ бойынша ұйымдар арасындағы жерде қызмет көрсету туралы немесе қызметтерді өзара ұсыну туралы келісімге сәйкес жүзеге асырылады.
181. Шетелдік ӘК-ге жедель ТҚК бойынша жұмыстар оның иесінің немесе әуе кемесі экипажы мүшесінің қатысуымен орындалады.
Жұмыстарды орындау тиісті тапсырманың орындалғаны, ТҚК жүргізген ИАҚ мамандардың топ басшысы мен ӘК иесі өкілінің (немесе ӘК экипажының мүшесінің) қолымен растала отырып, наряд-карталарда (техникалық көмек көрсету нарядтарында) ресімделеді.
182. Тараптар қабылдаған келісім шеңберінен шығатын қосымша жұмыстар мен техникалық қызметтерге арналған өтінім жеке наряд-картамен ресімделеді.
183. Тұрақты ұшатын шетелдік әуе кемелеріне ТҚК үшін тараптардың қарауы бойынша әуежайларда жекелеген бөлімшелер құрылған әрі жұмыстарды жүргізуді тиімді ұйымдастыру үшін қажетті нұсқамалық-технологиялық құжаттама әзірленеді.
184. Шетелдік әуе кемелерін міндетті тексеруге байланысты жұмыстар орындаушының және бақылау-өткізу пункті кезекшісінің қолдарымен қарап тексеруді растай отырып, қарап тексеру карталарымен ресімделеді.
185. Шетелдік әуежайларда ҚР пайдаланушыларының ӘК-леріне техникалық қызмет көрсету ӘК-нің нақты түріне аналған ПҚ-ге сәйкес жүргізіледі. Шетелдік әуежайда ӘК осы түріне дербес техникалық қызмет көрсетуге жіберілген ИТҚ болмаған жағдайда (немесе қону пунктінде ТҚК бойынша қызметтер өзге себептермен ұсынылмаса), ӘК техникалық қызмет көрсетуді мамандар бригадасы орындайды, оларды ӘК қонатын жерге жеткізу (оның ішінде экипаж құрамына қосу арқылы), жұмысын ұйымдастыру және қамтамасыз ету ИАҚ пайдаланушының (ӘК иесінің) құзыретіне жатады. Аталған бригаданың құрамы мен оның функциясын пайдаланушы (ӘК барсі) ПҚ талаптары мен басқа да нормативтік құжаттарды ескере отырып айқындайды.
186. ӘК иесінің өкілі ИАҚ маманы шетелдік әуежайларда ӘК-ге жанар-жағармай материалдарының құйылуын, құйылатын ЖЖМ-ның ПҚ талаптарына сәйкестігін бақылауды жүзеге асырады. Уәкілетті органның нұсқаулығы мен тараптар келісіміне сәйкес ЖЖМ алуға арналған құжаттар ресімделеді.
187. Шетелдік әуежайларда ұшуды орындайтын ӘК пайдаланушы/иесі өз өкілдігінің ИТҚ-сын ИАҚ басшысы айқындайтын кешенде пайдалану құжаттамасымен қамтамасыз етеді.

9-тарау. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету

1. Қамтамасыз етуді ұйымдастыру

188. Әуе кемелеріне ТҚ-ны қамтамасыз ету деп мақсаты негізгі процесті – техникалық қызмет көрсету жұмыстарын жүргізуді тиімді жүзеге асыру үшін жағдай жасау болып табылатын қосалқы қызмет түрлері түсініледі. ТҚ-ны қамтамасыз етуге мыналар жатады:
1) өндірісті дайындау;
2) өндірістік процестерді технологиялық-конструкторлық және метрологиялық сүйемелдеу;
3) негізгі процестің жалпы пайдаланылатын жер үсті қызмет көрсету құралдарына, көлікке, авиатехникалық және шаруашылық-тұрмыстық мүлікке, ұйымдастыру техникасына, электронды есептеу құралдарына, ЖЖМ-ға, өрт сөндіру құралдарына, ақпараттық қызметтерге және т.б. қажеттілігін қанағаттандыру;
4) байланысты, жылумен, электрмен, сумен, газбен жабдықтауды, ӘК-ні және өндірістік объектілерді күзетуді ұйымдастыру;
5) ӘК тұратын жерлерді, ӘК дегазациялау және деактивизациялау алаңдарын, тазалық құрылыстарын және басқаларды жабдықтау және ұстау.
189. Технологиялық жабдықтың техникалық жай-күйі тексерілгеннен, түгендеу нөмірі берілгеннен және тізілімге енгізілгеннен кейін ғана олар пайдалануға жіберіледі. Бұл ретте зауытта дайындалған, пайдалануға жіберілетін жаңа жабдықтың ПҚ, қауіпсіздік техникасы жөніндегі нұсқаулықтары, монтаждаудың дұрыстығын тексеру актілері болуға тиіс.
ИАҚ-та дайындалған немесе қайта жаңартылған жабдық пайдалануға жіберуден бұрын метрологиялық сараптамадан, аттестаттаудан және сынақтан өткізіліп, олардың нәтижелері комиссия актісінде көрсетіледі, ресімделген техникалық құжаттама (паспорт, формуляр, пайдалану жөніндегі нұсқаулық және т.б.) болады.
190. Технологиялық жабдық қолданыстағы стандарттарда белгіленген түстерге боялады. Ақаулы, сондай-ақ рұқсат етілмейтін түстерге боялған жабдық пайдалануға жіберілмейді.
191. Әртүрлі үлгідегі күш жетектері бар жабдық, көтеру-көлік механизмдері, барлық үлгідегі компрессорлық және энергетикалық құрылғылар, станоктық және пісіру жабдығы, сығылған газдар мен улы заттарды сақтауға арналған ыдыстар паспортталуға тиіс.
192. Әдеттегі жағдайда бөлімшелерде пайдаланылатын технологиялық жабдық оларға бекітіліп, тізілімдеріне енгізіледі. Технологиялық жабдық тізілімдері, сондай-ақ оның бұйымдарына арналған формулярларды (паспорттарды) өздерінің қарауындағы технологиялық құралдарды пайдалану үшін жауапты бөлімшелердің басшылары жүргізеді.
193. ТҚ үшін пайдаланылатын технологиялық құралдардың авиациялық техникасын, пайдалану, оларды қолдану, жарамдылығын тексеру, сынау, жөндеу және сақтау технологиялық жабдықтың нақты түрлері мен бұйымдарына арналған ПҚ талаптарына сәйкес жүргізіледі.
194. АТ жай-күйін бақылау үшін АА-да пайдалануға қабылданған, мерзімді метрологиялық тексеруден өткен құралдар (тұрақты және көшпелі құрылғылар, керек-жарақтар, стенділер, құрылғылар, аспаптар мен аппаратура, оның ішінде қиратпайтын бақылау құралдары) пайдаланылады.
ИАҚ, АА және метрологиялық аттестаттау мен тексеруден өткен басқа ұйымдардың күшімен дайындалған стандартталмаған құралдарды бекітілген әдістемелер бойынша пайдалануға рұқсат етіледі. АТ-ның жай-күйін бақылаудың стандартталмаған құралдарын белгіленген құжаттама – куәліктер, пайдалану жөніндегі нұсқаулықтар және олардың формулярларында (паспорттарында) тиісті жазбалар ресімделгеннен кейін пайдалануға рұқсат етіледі.
195. Жарамсыз, тексеру мерзімі өткен, белгіленген шарттар мен қағидаларды бұза отырып сақталған және тасымалданған құралдарды пайдалануға рұқсат етілмейді.

§2. Өндірісті дайындау

196. Өндірісті дайындау базалық өндірістік процестердің жоспарлы бірқалыптылығын, ӘК-нің әртүрлі күйде болуының белгіленген мерзімін нақты сақтау мүддесінде өндірістік құрылымдарды мамандандыруды тиімді жүзеге асыруды қамтамасыз ететін, алдын ала орындалатын дайындық-қосалқы жұмыстар кешенін білдіреді. Ол өндірісті дайындау бөлімшесі орындайтын жұмыстарды қамтиды:
1) техникалық қызмет көрсету үшін қажетті бұйымдарды, бөлшектерді, материалдарды, құралдар мен жабдықты алдын ала жиынтықтау;
2) жиынтықталған авиатехникалық мүлікті орындаушылардың жұмыс орындарына жеткізу және оларды жұмыс орындарынан жинау;
3) қажеттілік техникалық қызмет көрсету процесінде анықталатын аваитехникалық мүлікпен жұмыс орындарын жедел қамтамасыз ету;
4) құралдық және жиынтықтаушы шаруашылықты жүргізу, құралдық және шығыс қоймасының жұмысын ұйымдастыру;
5) авиатехникалық мүліктің шығысын есепке алу және оған қажеттілікті айқындау;
6) бригадалар мен орындаушыларға авиатехникалық мүлікті беру;
7) авиатехникалық мүлік пен басқа да материалдарды сатып алуға өтінімдер жасау.
197. Мыналар ИАҚ-та өндірісті дайындауды жоспарлау мен ұйымдастыру (ТҚКЖ бойынша ұйымдастыру) үшін бастапқы деректер болып табылады:
1) әуе кемелерінің жоспарланатын жылдық ұшу сағаттары;
2) олардың түрлері, нысандары және тіркелген және транзиттік ӘК үлгілері бойынша техникалық қызмет көрсету саны, жоспарланатын кезеңде оларды жүргізу мерзімдері;
3) айырбас қоры материалдарының, бұйымдар мен бөлшектерінің, авиатехникалық мүліктің азаймайтын қорының, құралдар жиынтықтарының, жер үсті қызмет көрсету құралдарының, цехаралық және цехішілік көліктің әрбір қызмет көрсету нысанына арналған шығыс нормасы;
4) дайындық-қосалқы жұмыстарға нормативтік еңбек шығындары.
198. АТ-ға қызмет көрсетуге қажетті құрал, керек-жарақтар мен мүлік нақты объектілер мен жұмыстар кешендеріне арналған ПҚ негізінде ИАҚ әзірлейтін жиынтықтау ведомостеріне сәйкес жиынтықталады. АТ-дағы жұмыстар үшін пайдаланылатын құрал мен керек-жарақтар есепке алу, қабылдау-беруді және керек-жарақты тіркеу мақсатында шифрлермен (1-қосымша) таңбаланады.
199. Құралдар мен керек-жарақтар (жұмыс түріне қарай) жеке және жалпы пайдаланымдағы жиынтықтарға бөлініп, оларға тізімдеме жасалады.
Жеке және жалпы пайдаланымдағы құрал мен керек-жарақтар жиынтықтары (тізімдеме бойынша тексеріліп) әуе кемесіне қызмет көрсету жөніндегі жұмыстарды орындау уақытына бригадаларға немесе жеке орындаушыларға беріледі.
Жалпы пайдаланымдағы құрал мен керек-жарақтар жиынтықтары сақталатын заттардан басқа беруге арналған құжаттама салынған контейнерлерге салынып сақталады.
200. Авиациялық-техникалық мүлік, жиынтықтаушы бұйымдар, құрал мен керек-жарақтар оларды бақылаусыз пайдалану мүмкіндігін болғызбайтын жерлерде сақталуға тиіс. Жиынтықтаушы бұйымдардың паспорттары (жапсырмалары) мен биркалары болуға тиіс, оларда атауы, нөмірі мен санаты көрсетіледі. Жарамды жиынтықтаушы бұйымдарды, бөлшектер мен материалдарды ақаулы (жөндеу талап етілетін, есептен шығарылған) және кондицияланбағандармен бірге сақтауға рұқсат етілмейді.
Авиатехникалық мүлікті ИАҚ-та сақтаған кезде:
1) бұйымдар мен материалдардың сақталуы үшін лауазымды адамдардың жеке материалдық жауапкершілігін белгілеу;
2) бұйымдар мен материалдарды штаттық ыдыста және олар үшін ПҚ-да белгіленген шарттарда ұстау;
3) бұйымдарда пайдалану құжаттамасында көзделген регламенттік жұмыстарды орындау қажет.
201. Қоймада сақтаудағы және ИАҚ бөлімшелері беретін авиатехникалық мүлік материалдық құндылықтарды бухгалтерлік есепке алу жөніндегі талаптармен айқындалатын тәртіппен есепке алынады. Бұйымдарды объектіге орнату үшін беру (әдеттегі жағдайда) белгіленген үлгідегі өтінім (талап) негізінде және әдетте, АТ бортынан алынған бұйымдарға айырбасталып беріледі.
202. Бұйымдардың айырбас қоры, сондай-ақ ресурсын орындап болғандарын ауыстыруға арналған бұйымдар жиынтықтау ведомостері мен авиакәсіпорындар әзірлейтін және жасайтын бұйымдарды жоспарлы ауыстыру тізімдеріне сәйкес жасақтайды.
203. Сақталатын бұйымдарға қызмет көрсетуді, бұл жағдайда нарядтар мен формулярлар ресімдеуді көрсетілген жұмыстарды жүргізуге рұқсат етілген мамандар ПҚ талаптарына сәйкес жүргізеді.
204. ӘК-ге орнатуға және жұмыс орындарына қажетті регламенттік жұмыстар орындалған, құжаттамасы (формулярлар, паспорттар) ресімделген, тұйықталған және пломбаланған тесіктері бар, тасымалдау кезінде бұйымның сақталуын қамтамасыз ететін қораптағы кондициялық бұйымдар жеткізіледі.
205. Техникалық параметрлердің нормасына сәйкестігін тексеру, ТҚКЖ орындау үшін ӘК-ден алынған АТ бұйымдары тиісті бөлімшелерге жіберіледі. Қажетті жұмыстар орындалғаннан кейін бұйымдар ӘК-ге орнату үшін қайтарылады немесе айырбастау қорына (шығыс қоймасы) беріледі.
206. ӘК-ден алынған бұйымдарда тесіктері тұйықталып, жұмыстар басшысының алу себебі туралы қорытындысымен бірге құжаттама ресімделуге тиіс. Жөндеуге жататын бұйым консервацияланады, формулярлармен (паспорттармен) бірге оралады, оларда қолданыстағы құжаттама талаптарына сәйкес жұмыс істегені мен алу себебі көрсетіледі.
207. Конструкциясында қымбат бағалы материалдар мен тастар бар АТ бұйымдарын, есепке алу, жинау, сақтау және беру тәртібі қымбат бағалы материалдар мен тастарды есепке алу, жинау, сақтау және Мемлекеттік қорға тапсыруды регламенттейтін нормативтік құжат талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.
208. Құрал, керек-жарақтар, шығыс материалдары, қосалқы бөлшектер, ПҚ, жер үсті қызмет көрсету және АТ жай-күйін бақылау құралдары орналастырылатын жұмыс орындарына (жұмыс орны орындаушының (орындаушылардың) жұмыс орнын білдіреді) қызмет көрсету аваиакәсіпорын әзірлейтін технологиялық карталар бойынша жүзеге асырылады. Технологиялық карталарда жұмыс орындарын дайындау және жинау жөніндегі жұмыстардың құрамы, оларды жабдықпен, құралмен, керек-жарақпен, мүлікпен жиынтықтау туралы, қажетті құралдарды беру және жинау мерзімдері туралы мәліметтер көрсетіледі.

§3. Технологиялық-конструкторлық қамтамасыз ету

209. Авиациялық техникаға ТҚК жөніндегі жұмыстарды технологиялық-конструкторлық қамтамасыз ету үшін пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар мамандандырылған бөлімшелер құрады не оны жүзеге асыруды жеке қызметкерлерге жүктейді.
210. Технологиялық-конструкторлық қамтамасыз ету мынаны қамтиды:
1) авиациялық техникаға ТҚК-ді ұйымдастыруды жетілдіру;
2) технологиялық процестер мен техникалық бақылау құралдарының жаңаларын әзірлеу және енгізу әрі қолданыстағыларын жетілдіру;
3) ПҚ-да көзделмеген жұмыстарды орындауға технологиялық нұсқаулар (карталар) дайындау, оларды жұмыс орындарында сынау;
4) жұмыс орындарын дайындау мен жинауға арналған технологиялық карталарды әзірлеу;
5) қызмет көрсету нысандары бойынша авиатехникалық мүлікті жиынтықтау ведомостерін жасау және пысықтау;
6) ТҚК регламенттерін, технологиялық нұсқамаларды және басқа құжаттарды жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу, өнеркәсіпке авиациялық техниканың конструкциялық және өндірістік кемшіліктерін жою жөнінде талаптар қою үшін материалдар дайындау;
7) жаңа борттық және технологиялық жабдық, АТ-ға жер үсті қызмет көрсету құралдарын, құралдарды, керек-жарақты, жабдықты жұмыс орындарына орналастыру схемаларын жетілдіру, әзірлеу және енгізуге қатысу;
8) мамандандырылған жұмыс орындарына жұмыс түрлері мен оларды орындау қағидалары, жабдықтың, құралдың жиынтығы мен технологиялық карталар, жұмыс орындарын ұстауға қойылатын талаптар мен оны тексеру кезеңділігі көрсетілген паспорттарды жасау;
9) авиациялық техникаға әр операция және әр кезең бойынша ведомостерді, авиациялық техникаға қызмет көрсетудің технологиялық кестелерін жасау;
10) ұшуда пайдалану жөніндегі нұсқаулықтардың борттағы даналарына өзгерістер енгізу;
11) бақылау даналарын жүргізу, ТҚКЖ жөніндегі ұйым құжатымен айқындалатын тәртіппен технологиялық құжаттаманың бақылау даналарын жүргізу;
12) қайтару-айырбастау қоры мен айналмайтын қор бұйымдарының тізбелерін әзірлеу.
211. Технологиялық-конструкторлық қамтамасыз етудің тиімді болуы мақсатында ӘК үлгілері мен жабдық түрлері жеке мамандарға бекітіліп беріледі, олар:
1) ӘК-нің және оның жабдығының жиынтықталуын бақылауды;
2) әуе кемелеріне арналған нөмірлік және кеме құжаттамасы бойынша жиынтықталуды және ресімдеудің дұрыстығын тексеруді;
3) ӘК мен АТ бұйымдарына арналған бюллетеньдердің түсуін есепке алуды, олардың сақталуын;
4) ӘК-ні жөндеуге тапсыруға қатысуды, оларды жөндеуден және дайындаушы зауыттардан алуды;
5) ӘК-ні қайта жарақтауды ұйымдастыруды және бақылауды қамтамасыз етеді.

§4. Метрологиялық қамтамасыз ету

212. Мыналар әуе кемелеріне ТҚ-ны метрологиялық қамтамасыз етудің (метрологиялық қамтамасыз ету – өлшемдердің бірлігіне және талап етілетін бірлігіне қол жеткізу үшін қажетті ғылыми және ұйымдық негіздерді, техникалық құралдарды, қағидалар мен нормаларды белгілеу және пайдалану) негізгі міндеттері болып табылады:
1) өлшеу құралдарын (бақылау-өлшеу аспаптарын және бақылау-тексеру аппаратурасын) қолдануға тұрақты жарамдылықта ұстау, бұйымдар мен әуе кемелері жүйелерінің параметрлерін өлшеудің талап етілетін дәлдігін қамтамасыз ету;
2) өлшеу құралдарының жай-күйін талдауды жүргізу;
3) өлшеу құралдары мен бақылау-тексеру аппаратурасын тексеруді және метрологиялық аттестаттауды, әзірленетін конструкторлық, технологиялық, пайдалану және жөндеу құжаттамасын метрологиялық сараптауды жүргізу;
4) мемлекеттік және салалық стандарттарды енгізу, өлшеу дәлдігінің нормаларын, оларды орындау әдістерін және метрологиялық қамтамасыз етудің басқа да ережелерін регламенттейтін кәсіпорын стандарттарын әзірлеу және енгізу;
5) өлшеу құралдарының, бақылау-тексеру аппаратурасының жай-күйін, пайдаланылуын, тексерілуі мен жөнделуін және авиациялық техника ТҚКЖ-ының метрологиялық қағидалары мен нормаларының сақталуын бақылау.
213. Метрологиялық қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды орындау мынамен негізделеді:
1) өлшеу құралдарын есепке алу,
2) жоспарлы мерзімдерін (тексерудің кезеңділігі ПҚ-да белгіленеді) бақылауды қоса алғанда, базалық тексеру-жөндеу метрологиялық зертханаларында және техникалық реттеу органдарында өлшеу құралдарын тексеру және жөндеу жоспарларын (кестелерін) әзірлеу және жүргізу;
3) өлшеу құралдарының тұрақты жарамдылығын қамтамасыз ету;
4) өлшеу құралдарының және құжаттаманың барлық түрлерінің жай-күйін метрологиялық бақылау.
214. Ақаусыз және осы АТ-да пайдалануға рұқсат етілген, метрологиялық тексерулер мен аттестаттаудан өткен құралдар ғана ЭҚ мен ұлттық стандарттардың талаптарына сәйкес қолдануға жіберіледі.
Ескерту. 214-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 23.07.2013 № 735 қаулысымен.
215. Өлшеу құралдары авиакәсіпорын жоспарлаған мерзімде және оның басшысы белгілеген тәртіппен тексеруге жіберіледі.
216. Пайдаланылатын өлшеу құралдарында ПҚ (формулярлар, паспорттар, аттестаттар, пайдалану жөніндегі нұқсаулықтар, техникалық сипаттамалар, тексеру әдістемелері) болуға тиіс. ПҚ жоқ өлшеу құралдары пайдалануға жіберілмейді.
217. Авиакәсіпорында дайындалатын немесе жаңғыртылатын стандартталмаған өлшеу құралдары метрологиялық аттестаттауға, ал олардың құжаттамасы – метрологиялық сараптамаға жатады.
Авиакәсіпорында әзірленетін техникалық құжаттаманың барлық түрлері де метрологиялық сараптамаға жатады. Метрологиялық сараптамадан өтпеген құжаттаманы пайдалануға жол берілмейді.
218. ТҚКЖ жөніндегі ұйымның өлшеу құралдарын тексеруге және аттестаттауға, құжаттаманы метрологиялық сараптауға жіберілетін мамандары арнайы даярлықтан өтеді және оларға көрсетілген жұмыстарды жүргізуге рұқсат беріледі.

§5. Авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсетуді қамтамасыз етудің басқа түрлерінің ерекшеліктері

219. ТҚК кезінде пайдаланылатын арнайы машиналармен – жалпы пайдаланымдағы жер үсті қызмет көрсетудің жылжымалы, автомобиль шассиінде орындалған құралдарымен қамтамасыз ету пайдаланушымен және ТҚКЖ жөніндегі ұйыммен жасалған шарттар негізінде әуежайдың мамандандырылған бөлімшесіне жүктеледі.
Арнайы көлік жүргізушісі мен персоналы даярланған болуға және арнайы машина мен оның жабдығын пайдалануға рұқсаты болуға тиіс.
ТҚК-ді қамтамасыз ету үшін келетін арнайы көліктің ӘК-ге кіруі (ӘК-ден кетуі) осы кемедегі ТҚК жұмыстарының жетекшісінен тапсырма алған маманның командасы бойынша жүргізіледі.
Көрсетілген құралдарды пайдаланатын мамандардың тиісті даярлығы мен олармен жұмыс істеуге рұқсаты болуға тиіс.

10-тарау. ӘК-ні пайдалану кезінде әуе кемелерінде орындалатын жұмыстардың жалпы түрлері

§ 1. Ұшақтардың арнайы жабдығын күтіп ұстау қағидасы

220. Ұшақтардың арнайы жабдығын реттеу (аспапты немесе механизмді тексеру және реттеу) қолданыстағы нұқсаулықтарға сәйкес:
1) авиациялық техникаға сәулелену қарқынының бағытын, таралуын және бұйымның жұмыс режимін өзгертуі мүмкін антенналар мен бұйымдарды орнатқан (ауыстырған) кезде;
2) бұйымның осы үлгісін техникалық пайдалану жөніндегі нұсқаулықта және осы бұйымдар орнатылған авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету регламенттерінде көзделген мерзімде жүргізіледі.
221. Арнайы жабдық бұйымдарының девиациясын айқындауды және азайтуды, девиация кестелерін жасауды, сондай-ақ олардың болуын бақылауды бөлімшелердің штурмандары немесе экипаж АТ-ға техникалық қызмет көрсету жөніндегі тиісті мамандарды тарта отырып жүргізеді.
222. Әуеайлақ жағдайларында пайдалану кезінде реттеу үшін арнайы құрылғылары (бұрандалары) бар арнайы жабдық бұйымдарын реттеу инженердің міндетті түрде қадағалауымен жүзеге асырылады.
223. Ұшақтардың арнайы жабдығын пайдалану кезінде:
1) жабдық қосылыстарының схемасына өзгерістер енгізуге және егер бұл қолданыстағы техникалық құжаттамада көзделмесе, бір үлгідегі (маркадағы) аппаратураны, аспаптарды, олардың бөлшектері мен электр сымдарын басқа үлгідегі (маркадағы, модификациядағы) бұйымдарға ауыстыруға;
2) бұйымдардың элементтерін қайта монтаждауға немесе қайта орналастыруға және экрандау мен металдауды бұзуға;
3) металдандыру сымдары мен маңдайшаларының қиылысын өзгертуге, сымдардың бос ұштарын тұйықтамай қалдыруға, жгуттардың байлануын бұзуға;
4) аспаптар мен агрегаттарды қышқылдармен, сілтілермен және басқа химикаттармен бірге сақтауға;
5) аспаптар мен агрегаттарды арнайы жабдықталған шанақтары немесе амортизациясы бар контейнерлері жоқ жүк автомашиналарында тасымалдауға;
6) схемада көзделгеннен гөрі үлкен токқа есептелген сақтандырғыштар мен қорғау автоматтарын пайдалануға;
7) байланыс нүктелерін, коллекторларды тазарту үшін, сондай-ақ щеткаларды ысқылау үшін зімпара қағазын пайдалануға;
8) кернеу астындағы бұйымдарда монтаждау және бұзу жұмыстарын орындауға;
9) авиациялық техниканың дұрыс жұмыс істемеуінің себебі анықталмаған және жойылмаған кезде оны пайдалануға рұқсат етілмейді.
224. Радиожабдықты қарау және оны күтіп ұстау кезінде мынадай шарттар орындалады:
1) фюзеляжішілік антенна сымы авиациялық техника конструкциясының элементтерінен кемінде 50 мм арақашықтықтағы тірек изоляторларына салынуға тиіс;
2) радиожабдық кедергілерінің деңгейі ұшақтың осы түрі үшін белгіленген шектерде болуға тиіс. Кедергіден қорғайтын барлық құрылғылар ақаусыз болуға тиіс;
3) жұмыс істеп тұрған радиолокациялық станцияның сәулеленуі басқа авиациялық техникадағы ұқсас жабдық антенналарының, сондай-ақ таяу маңдағы адамдардың сәулелену мүмкіндігін болдырмайтындай бағыттау керек.
225. Радиожабдықты тексеріп және оны күтіп ұстау кезінде:
1) радиоаппаратура қондырғыларының дайындаушы зауыттардың арнайы талаптарында көзделген жиынтығын бұзуға;
2) антенна құрылғыларының изоляторларын, олардың айналдырғыштары мен радиолокаторлардың антенналарын технологияда көзделмеген бояумен бояуға;
3) аппаратура бұйымдарының қозғалыстағы элементтерін жұмыс режимінде дұрыстауды және реттеуді жүргізуге;
4) ақаулы, қызмет көрсетуші персоналды электр тогымен зақымданудан қорғауға арналған құрылығылары бар радиожабдықты пайдалануға;
5) бұйымдармен жұмыс істеген кезде оларды жылу берілісін нашарлататын заттармен жабуға;
6) майысқан жерлері бар, геометриялақ пішіні өзгерген, жұмыс імтейтін беткі қабаттарының ақауы бар антенналарды, олардың шағылыстырғыштарын және толқынбергіштерді пайдалануға;
7) аппаратураның жұмысқа қабілетін қалпына келтіру кезінде техникалық параметрлері техникалық сипаттамалар мен схемаларда көрсетілген деректерге сәйкес келмейтін бұйымдар мен материалдарды пайдалануға;
8) радиожабдықты бұзу, сақтау және тасымалдау кезінде толқынбергіштердің ұштары мен құбыржолдардың штуцерлерін оларға шаңның, ылғалдың немесе бөгде заттардың түсуінен қорғайтын арнайы тығындағыштармен жаппай қалдыруға жол берілмейді.
226. Аспап жабдығын қарау және оларды күтіп ұстау кезінде мынадай шарттар орындалады:
1) барометрикалық биіктік өлшегіштердің тексеруді және олардың көрсеткіштерін түзетуді есептеуді ҚР Көлік және коммуникация министрлігі бекіткен нұсқаулық бойынша жүргізу;
2) техникалық құжаттамада көзделген үлгілер мен қималардағы құбыржолдар мен дюритті қосылыстарды орнату;
3) авиациялық техникаға компастардың девиациясына әсер ететін агрегаттарды немесе қосымша жабдықты әрбір орнатқан сайын және жаңа компас жиынтығын орнантқаннан кейін компастардың девиациясын айқындау және азайту;
4) авиациялық аспаптарға қорек беретін құбыржолдардың герметикалы болуын қамтамасыз ету, бұл ретте күрт бүгуге, сығуға жол бермеу және оларды авиациялық техниканың конструктивтік элементтерімен жанасудан қорғау;
5) икемді білікшелердің 150 мм-ден кем радиусы бар бүгілісі болмауға тиіс;
6) термометрлердің компенсаторлық сымдарының бұйымдардың ыстық элементтерімен жанасуына жол бермеу;
7) авиациялық аспаптардың қорек жүйесін үрлеу үшін пайдаланылатын сығылған ауаның қысымы 2 кг/см2-ден аспауға тиіс.
227. Конструкциясына гироскопиялық элементтер кіретін бұйымдарды пайдалану және жөндеу кезінде:
1) жұмыс істемейтін және арретирленген гироскоптары бар бұйымдарды сілкілеуге және ұруға;
2) бұйымдарды гироскопиялық элементтерді қорғаудың арнайы шараларынсыз тасымалдауға;
3) аспап тақтайларынның және құбыржолдардың байлануының амортизациясын бұзуға;
4) авиациялық аспаптардың қорек жүйелерін жуу және үрлеу үшін құбыржолдардың коррозиясын туындататын сұйықтықтарды немесе газдарды пайдалануға;
5) АТ-дағы аспаптарды тексеру уақытында құбыржолдардағы қысымды күрт өзгертуге;
6) термометрлердің компенсаторлық сымдарын қысқартуға не ұзартуға;
7) борттық өздігінен жазғыштарға технологиялық нұсқауларда көзделмеген таспа орнатуға жол берілмейді.
228. Оттегілік жабдықты қарау және оны күтіп ұстау кезінде мынадай шарттар орындалады:
1) барлық оттегі баллондарын тексеру және Мемқалатехқадағалау нұсқаулықтарына сәйкес сынау;
2) оттегі жүйелерінің монтажын оттегі жабдығымен жұмыс істеу қағидаларын білетін адамдар орындауға тиіс; оттегі маймен қосылған кезде жарылыс қаупі бар екенін есте ұстау қажет;
3) оттегі жүйелеріне техникалық қызмет көрсету кезінде қолданылатын құрал хромдалған, таза болуға тиіс және оны басқа жұмыстар үшін пайдалануға болмайды.
229. Оттегі жабдығын қарау және оны күтіп ұстау кезінде:
1) оттегі жабдығының маңында жалындау көздерін пайдалануға;
2) жүйеде оттегі қысымы болған кезде құбыржолдарды ажыратуға байланысты қандай да бір жұмыстарды жүргізуге;
3) борттық және көшпелі баллондарды рұқсат етілетін шамадан жоғары қысымға дейін толтыруға;
4) толтыру үшін паспорттары мен «Медициналық оттегі» деген жазуы жоқ оттегіні, сондай-ақ техникалық құжаттардың талаптарын қанағаттандырмайтын оттегіні пайдалануға;
5) үй-жайда оттегі толтырылған баллондарды сығылған күйдегі басқа газдармен, қышқылдармен, майлармен және тоң май заттарымен бірге сақтауға;
6) баллондардың бұрандаларын нұсқаулықта көзделмеген қандай да бір жақпамен майлауға;
7) жарамдылық мерзімі өткен баллондарды пайдалануға;
8) электр сымдары жгуттарының оттегі жүйесінің құбыржолдарына тиюіне және жгуттарды олармен бекітуге;
9) оттегі құбыржолдарын осы мақсат үшін көзделмеген дәнекерлеуіштермен жалғауға жол берілмейді.
230. Электр жабдығын тексеріп қарау және оларды күтіп ұстау кезінде мынадай шарттар орындалады:
1) электр қондырғыларын тексеріп қарауды борттың электр желісін токсыздандырып жүргізу; егер тексеріп қарау кернеу үстінде орындалатын болса, қысқа тұйықталуды және токпен зақындануды болдырмау үшін ерекше сақ болу;
2) штепсельді ажыратқыштарды (ШР және ШРГ) таза ұстау, механикалық зақымдануды, бекітудің босауына, қышқылдануға, оларға ылғалдың түсуіне жол бермеу;
3) сақтандырғыштарды осы тізбектің электр схемасында көзделген ток күшіне ғана ортану;
4) кернеудің болуын аспаппен ғана тексеру, «ұшқынмен» тексеруге жол бермеу.
231. Электр жабдығын тексеріп қарау және оларды күтіп ұстау кезінде:
1) тарату құрылғыларының электр қалқандарын, тарату қораптарын, аппаратураның клемді панельдерін ашық қалдыруға;
2) отынды құю және төгу кезінде, отын аққан кезде электр энергиясының көздерін қосуға және сөндіруге әрі электр жабдығын тексеруге;
3) отын бактары орналасқан бөліктерінде және бензинмен жаңа ғана жуылған жерлерде сымдарды жалғауға;
4) оттегімен жалғауды пайдалануға;
5) осы жүйе үшін көзделмеген үлгідегі және қуаттағы жарық беру және сигнал беру шамдарын, жартылай өткізгіш диодтарды орнатуға;
6) ақауларды жою үшін пайдалану шарттарында желіні қорғау автоматтарын, сөндіргіштерді, қайта қосқыштарды және түпкі сөндіргіштерді ашуға және бұзуға;
7) технологияда көзделмеген оқшаулау материалдарын пайдалануға;
8) бақылау разряды кезінде номиналды 75%-дан төмен сыйымдылығы бар борттық оттегі аккумуляторларын пайдалануға;
9) қышқылды және сілтілі аккумуляторларды бір жерде сақтауға немесе бір уақытта толтыруға;
10) сымдарды монтаждау схемасында көзделмеген жерлерге қосуға;
11) бір байланыс болтына екіден артық сым, сондай-ақ қимасы жағынан айтарлықтай ерекшеленетін сымдарды қосуға;
12) тізбегінде конденсаторлар бар жабдықты тексеру үшін мегомметрлерді пайдалануға (олардың тұрып қалуын болдырмау үшін);
13) кернеуі (жиілігі) рұқсат етілген шектерге сыймайтын әуеайлақтық электр энергиясы көздерін пайдалануға;
14) жүктемесі бар әуеайлақтық қорек көзінің борттық штепсельді ажыратқышын қосуға және ажыратуға жол берілмейді.

§2. Әуе кемелеріне жанар-жағармай материалдарын құю

232. Әуе кемелеріне ЖЖМ құю және олардың сапасын бақылау жөніндегі жұмыстар осы жұмыстарды жүргізуге арналған ПҚ талаптарына сәйкес жүзеге асырылады. Мамандандырылған бөлімшелер – ЖЖМ қызметтері мен арнайы көлік қызметтері ЖЖМ сапасы мен отын құю құралдарының жай-күйін қамтамасыз етеді.
ӘК-ге отын құю жұмыс қауіпсіздігінің, отын құю, сақтау және тасымалдау кезінде ЖЖМ шығынын болғызбау шаралары қамтамасыз етіле отырып тек кондицияланған және пайдалануға дайындалған ЖЖМ-мен жүргізіледі.
Уәкілетті органның жеке нормативтік құжатында айтылған жағдайларды қоспағанда, бортта жолаушылар болған кезде әуе кемесіне ЖЖМ құюға жол берілмейді.
233. ЖЖМ қызметі ЖЖМ-ны зертханалық талдауды жүргізеді және оларға көзделген құжаттарды ресімдейді. Жергілікті әуе желілерінің әуежайлары мен уақытша әуеайлақтарды қоса алғанда, барлық жағдайларда зертханалық талдау құжаттары ресімделген ЖЖМ пайдаланылады.
Күн сайын әуеайлақта отынды, май мен арнайы сұйықтықтарды бақылауды жүзеге асыру, отын құю құралдарын тексеру ЖЖМ қызметінің мамандарына, қажет болған жағдайда әуежайдың басқа қызметтерінің даярланған жұмыскерлеріне жүктеледі.
234. Әуе кемесіне ЖЖМ құю жауапкершілігінде ӘК бар лауазымды адамның рұқсатымен жүргізіледі. Отын құюға рұқсат беретін адамдар және оны жүзеге асыратын жұмыскерлер жүргізілетін жұмыстардың сапасы мен қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.
235. Әуе кемелеріне ЖЖМ құю оларды пайдалану жөніндегі құжаттардың талаптарына сәйкес орталықтандырылған отын құю жүйелерінің, арнайы машиналардың және басқа да отын құю құралдарының көмегімен жүргізіледі. Бұл құралдардың таратқыш құрылғылары ақаусыз және таза болуға, сүзгілердің қақпақтары мен құятын ауыздары белгіленген тәртіппен пломбалануға тиіс. Отын құю құралдары бақылап тексерілгеннен кейін ғана пайдалануға жіберіледі.
236. Ұшуға қажетті отын мөлшерін ӘК командирі айқындайды. Құйылатын отын мөлшері туралы шешім оның кеме багындағы қалдығы ескеріле отырып қабылданады. Отын қалдығын өлшеуді осы жұмыстарды жүргізуге арналған ПҚ талаптарына сәйкес бортинженер (бортмеханик, ұшқыш), ал кеме ИАҚ-қа берілген жағдайда – ӘК-ні күтіп алатын авиатехник (тұрақ бойынша кезекші) жүргізеді. Ұшуы жоспарланбаған әуе кемелеріне отын осы ӘК түріне арналған құжатта айқындалған мөлшерде ұшып келген соң құйылады.
ӘК-нің ұшуына нақты отын құюға арналған талапты бортинженер (бортмеханик, ұшқыш) жазып береді. Бақылау талонының нөмірі көрсетілген ЖЖМ-ға арналған талап көшірмесі ұшуға арналған тапсырмаға тіркеледі.
ТҚК жүргізудің технологиялық мұқтаждарына қажетті отынға арналған талапты әуе кемесіне ТҚК жөніндегі жұмыстардың жетекшісі жазып береді. Отын құйылғаннан кейін ӘК-ні ұшуға шығаруға жауапты авиатехник борт журналына және наряд картасына ұшудан кейінгі нақты отын қалдығы, құйылған отын мөлшері және оның бактардағы жиынтық мөлшері туралы жазады. Егер бұдан кейін үстеме отын құю жүргізілген болса, онда үстеме құйылған отынның мөлшері мен үстеме отын құйылғанна кейінгі жиынтық мөлшері жазылады.
237. АА ұйымында қабылданған өндірістік функцияларды бөлуге сәйкес ӘК-ге отын мен май құюды ЖЖМ, арнайы көлік, ИАҚ және тағы басқа осы жұмыстарды жүргізуге жіберілген жұмыскерлері жүзеге асырады.
Отын құю функцияларын қамтамасыз етуді дербес бөлу лауазымдық нұсқаулықтар деңгейінде (үлгі жағдай – ӘК-ге отын құюды жүргізетін жұмыскер үшін) мыналар көзделуге тиіс:
1) ӘК-ге жауапты жұмыскердің командасы бойынша авиакәсіпорын бекіткен кіру схемасына сәйкес отын құю құралының кіруі;
2) отын құю құралдарын бақылап қарап тексеру;
3) жауапкершілігінде ӘК бар лауазымды адамға (жұмыскерге) ЖЖМ-ға арналған бақылау талонын, отын құйғыштың тұндырғышынан құйып алынған ЖЖМ сынамасын беру, отын құю шлангасындағы бирканы тексеру (қысыммен тексеру күні) және одан отын құюға рұқсат алу;
4) отын құю құралын тұйықтау және оның дөңгелектерінің асына тірек қалыптарын орнату, отын құйғыш пен әуе кемесінің электр әлеуетін теңестіру арқанын қосу;
5) жабық түрде отын құю кезінде тарату құбырының ұшын ӘК-дегі отын құю штуцерімен түйістіру, ашық түрде отын құю кезінде тарату кранының үшкір темірін (пистолетті) ӘК-дегі бак аузының борттық ұяшығымен электрлі қосуды қамтамасыз ету (ұяшық болмаған кезде – отын құярдың алдында тарату кранын кеме қаптағышына бак аузынан 1,5 м-ден артық жақындатпау қажет;
6) отын бактарының ауыздарын (отын құю штуцерлерн) ашу;
7) бакқа отын құю, отын құйған соң кемінде он-он бес минуттан кейін тұрып қалған отынды төгу;
8) отын құйып болған соң тарату құбырын борттық штуцерден ажырату және ауыздарын, штуцерлерді жабу. Барлық жағдайларда ӘК-нің отын құятын ауыздары мен штуцерлерін жабу үшін жауапкершілік отын құюды жүргізген жұмыскерге жүктеледі. Жауапкершілігінде ӘК бар лауазымды адам (жұмыскер) тікелей отын құю аяқталған соң көрсетілген нүктелердің жабылауын бақылауды жүзеге асырады.
238. ӘК бактарына отын және май құюға рұқсатты мыналар бере алады:
1) ӘК экипажының ӘК-нің жарақталуын жедел бақылау мен қадағалау және оны ұшуға дайындау жөніндегі жедел функциялар жүктелген мүшесі (егер ӘК экипаждың жауапкершілігінде болса);
2) ИАҚ бөлімшесінің әуе кемесіне ТҚК-ға басшылықты тікелей жүзеге асыратын жұмыскері (егер ӘК-ні экипаж қабылдамаған болса).
Әуе кемесіне ЖЖМ құюға рұқсат берердің алдында ӘК-нің отын құюға әзірлігін тексеруді және ӘК-нің осы түріне арналған ПҚ талаптарына ЖЖМ-ның сәйкестігін қамтамасыз ету;
3) ӘК бактарынан тұрып қалған отынның төгілуін бақылау және онда су мен механикалық қоспалардың болмауын тексеру;
4) бақылау талоны бойынша ЖЖМ-ның құюға жарамдылығын, ЖЖМ маркасының осы ӘК түріне сәйкестігін, отында мұздануға қарсы телімнің болуын, отын құйғыштың тұндырғышынан құйып алынған сынаманы бақылау күні мен уақытын, ЖЖМ қызметінің лауазымды адамдарының бақылау талондарындағы жазбаларды растайтын қолдарының болуын тексеру;
5) тұрып қалған отынды төгу (төгуді бақылау) және отын құйғыштың тұндырғышынан құйып алынған сынамада су мен механикалық қоспалардың болмауын тексеру;
6) ӘК-ні тұйықтау, отын құю құралының тұйықталуын және ӘК мен отын құю құралының электр әлеуетін теңестіру арқанын (сымын) қосуды тексеру;
7) тұрақ орнында өрт сөндіру құралдарының, кеме тіректері дөңгелектерінің астында тірек қалыптарының болуын, қанаттың, фюзеляждың, гондоланың астында сатылардың және басқа да ірі габаритті заттардың болмауын тексеру қажет. Отын құюға әзірлікті тексеру оң нәтиже берген кезде оны жүргізуге рұқсат беріледі.
Отын құйылғаннан кейін авиатехник ӘК-нің осы түрі үшін көзделген нүктелерден тұрып қалған отынды төгуді жүргізеді және тұрып қалған отында су мен қоспалардың жоқтығын тексереді. Тұрып қалған отын тексерілгеннен кейін осыған арналған ыдыстарға төгіледі.
Тұрып қалған отында механикалық қоспалар, су немесе мұз кристалдары табылған кезде олардың пайда болу себептерін айқындау және қоспалар мен суды толықтай жою жөнінде шаралар қабылданады. Мұндай жағдайлардағы іс-қимыл тәртібін пайдаланушы мен әуежай айқындайды.
Ұшудың алдында бортинженер (бортмеханик, ұшқыш) құйылған отын мөлшерін тексереді.
239. ӘК-нің осы түріне сәйкес келмейтін ЖЖМ құюға ұсынылған, тексеру кезінде олардың кондициялы болмауы анықталған, бақылау талоны дұрыс ресімделмеген немесе СЗ оларға қойылатын талаптарды қанағаттандырмаған жағдайда ӘК-ге отын құюға жол берілмейді.
Отын құюдың мүмкін еместігі туралы орындаушы ӘК-де орындалатын жұмыстардың басшысына баяндайды. ӘК экипаждың жауапкершілігінде болған жағдайда бортинженер (бортмеханик) жедел шаралар қабылдау үшін отын құюдың мүмкін еместігі туралы әуежайдың диспетчерлік қызметіне баяндайды.
240. ӘК бактарына отын (май) толық (ішінара) төгілген кезде жұмыстарды орындау ИАҚ жұмыскерлеріне, экипаждың немесе ЖЖМ қызметінің мүшелеріне жүктеледі. Бұл ретте ИАҚ немесе экипаж мамандары төгу кезектілігін белгілейді, ӘК-ге орнатылған отын (май) жүйесінің аппаратурасын басқарады, ӘК-нің орталықтануын сақтау және бактардың майысуын болғызбау жөнінде шаралар қабылдайды.
Бұл жағдайда қызметтер мен мамандардың өзара іс-қимыл жасауының тәртібін пайдаланушы мен әуежай айқындайды.
241. Жауын және шаңды күшті (10 м/сек аспайтын) жел кезінде, күн күркіреген уақытта (атмосфералық электрдің разряды кезінде) ӘК-ге отынды ашық түрде құюға және күркіреу разряды кезінде жабық түрде отын құюға жол берілмейді.
242. ӘК-ге отын құю (төгу) кезінде:
1) электр энергиясы көздерін қосуға және ӘК-ден ажыратуға, ұшқын немесе электр доғасының көзіне айналуы мүмкін электр құралдарын пайдалануға, ӘК-ге отын құюға және оны бақылауға байланысы жоқ борттық электр энергиясын тұтынушыларды қосуға, кемені электр энергиясы көзімен қосатын сымдарды жерүсті қызмет көрсету құралдарына кіру (кету) жолдарына орналастыруға;
2) тұраққа отын төгілген кезде ӘК-ге немесе отын құю құралына отын төгілген жағдайда, әуе кемесінің ішінде отын буы анықталған кезде отын құюды (төгуді) бастауға;
3) қозғалтқыштарды, бұйымдар мен жүйелерді, экипаж кабинасы мен жолаушылар салондарындағы ауаны жылытуға;
4) отын құю (төгу) кезінде жұмысты бақылау үшін ашық отты, ақаулы электр шамдарын (фонарьларды) пайдалануға;
5) отын құю құралының қозғалтқышын отын құйылатын әуе кемесінің астына орналастыруға;
6) кез келген көлік түрінің ӘК астынан жүріп өтуіне немесе тоқтауына;
7) егер май құю құралын ӘК-ден алып кететін (әкететін) бос жол болмаса немесе дөңгелектердің тежегіш құрылғыларының қызып кетуі орын алған кезде май құюды бастауға жол берілмейді.
243. Отын құю құбырлары мен штуцерлердің герметикалылығы бұзылған, ӘК-ге немесе отын құю құралына отын төгілген, отын жерге төгілген (жасанды жабын), сондай-ақ кеме ішінде отын буы анықталған кезде немесе қандай да бір басқа қауіп кезінде ӘК-ге отын құю немесе оның бактарынан отынды төгу дереу тоқтатылады және өрт қауіпсіздігінің шаралары қабылданады.
ӘК-ге, отын құю құралдарының техникалық жай-күйіне жауапты және отын құюды (төгуді) тікелей жүзеге асыратын лауазымды адамдар:
1) отын беруді (төгуді) тоқтатады;
2) жұмыстар жүргізіліп жатқан жерге әуежайдың өрт сөндіру құрамын, ал уақытша әуеайлақта (жедел нүктеде) өрт-қорғау күзетін немесе таяу маңдағы елді мекеннің (кәсіпорынның) өрт сөндіру бөлімін шақырады;
3) ӘК-нің электр қорегін ажыратады (тұтанған жағдайда немесе өрт сөндіру құрамының командасы бойынша);
4) отын құю (төгу) құбырларын әуе кемесінен ажыратады;
5) отын құйғыштарды, автоцистерналарды және басқа да жылжымалы құралдарды ӘК-ден кемінде 75 метр арақашықтыққа алыстатады;
6) әуе кемесінің үстінен және ішкі қуыстарынан төгілген отынды сүртеді;
7) тұраққа төгілген отынға алдын ала өрт сөндіргіш көбік төге отырып, одан ӘК-ні сүйреп әкетеді;
8) жасанды жабыны бар тұрақтан отынды ағаш ұнтағының, құмның, сыпырғыштың көмегімен жинайды;
9) жасанды жабыны жоқ, отын төгілген тұрақта ол топырақтан толық буланып кеткенге дейін ӘК орнатпайды.
Отынның төгілу оқиғаларының барлығы авиакәсіпорын айқындайтын тәртіппен оларды болдырмау жөніндегі шаралар әзірлене отырып тексерілуге тиіс.
244. Әуежай бөлімшелерінің, ӘК пайдаланушының/иесінің және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның басшылары мен персоналы ИАҚ-тағы бактар мен ӘК жүйелерінде ЖЖМ-ны сақтау қағидаларын орындауды (тұрып қалған қалдықты уақтылы төгіп тастау және тексеру, бакқа су мен механикалық қоспалардың түсіп кетуін болғызбау), әуе кемелеріне ТҚК кезінде отын мен майларды есепке алуды және ұтымды пайдалануды, отынның төгіп тасталатын тұрып қалған қалдығын уақытша сақтауды қамтамасыз етеді.

3. Арнайы сұйықтықтар, су құю және газ толтыру

245. Талап етілетін көлемге (массаға), қысымға дейін ӘК жүйелерінде пайдаланылатын арнайы сұйықтықтар, су (техникалық, ауыз) және газ құю (толтыру) осы үлгідегі ӘК үшін осы жұмыстарды жүргізуге арналған ПҚ талаптарына сәйкес жүргізіледі.
Көрсетілген жұмыстарды қамтамасыз ететін және орындайтын қызметтер мен мамандардың құрамын, олардың арасында функцияларды бөлуді әуежай, ӘК-ні пайдаланушы немесе ТҚКЖ ұйымы айқындайды.
246. Құю (толтыру) үшін ӘК-ге берілетін арнайы сұйықтықтарға, дистилляцияланған және ауыз суға, газдарға әуежайдың тиісті қызметтері жүргізілген бақылау және егер бұл нормативтік құжаттарда көзделген болса, олардың белгіленген стандарттарға (жеткізуге арналған техникалық шарттарға) сәйкестігі туралы жазылған паспорт (бақылау талонын, паспорттан үзінді көшірмені, басқа құжатты) ұсынады. Бір уақытта құралға сұйықтық (газ) толтырылған және құрал бақыланып қаралған күн көрсетілген құю құралдарына арналған формулярлар ұсынылады.
Паспортсыз (бақылау талонынсыз) жеткізілген арнайы сұйықтықтарды, дистилляцияланған және ауыз суды, газдарды, ақаулы және формулярсыз толтыру құралдарын, толтырылған сұйықтық (газ) атауы жазылмаған, стандартты түске боялмаған және таңбаланбаған сыйымдылықтарды пайдалануға жол берілмейді.
ӘК гидрожүйелерін толтыру (егер нақты ӘК үлгісінің ПҚ-да өзгеше айтылмаса) ПҚ-да көзделген толтыру құралдарын пайдалана отырып, тек жабық түрде жүзеге асырылады.
Жоғары қысымды ыдыстардан төмен қысымды ыдыстар мен жүйелерге газ толтыру стандартты (осы ӘК үлгісі үшін) толтыру құрылғысын пайдалана отырып жүргізіледі.
Улы сұйықтықтармен және газдармен жұмыс істеу кезінде ӘК үлгісінің және нақты өнімнің ПҚ-да көрсетілген қауіпсіздік шараларын сақтау қамтамасыз етіледі.
247. Толтыру (құю) жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыратын және орындайтын лауазымды адамдар арнайы сұйықтықтар құю және ӘК-ге толтыру кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.

§4. Жолаушылар салондарында және экипаж кабинасында ауаны баптау

248. Жолаушылар ұшақтарын және экипаж кабинасын жылытудың, суытудың және желдетудің әуеайлақтық жүйелері мен борттық жүйелерін пайдалану тәртібі мен шарттары осы үлгідегі ӘК-ге арналған ПҚ-да айқындалады.
249. Жерде жолаушылар салондарындағы және экипаж кабинасындағы ауаны жылыту және суыту әуеайлақтық ауа баптағыштардың, ал олар болмаған жағдайда ауа баптаудың борттық жүйесінің көмегімен жүргізіледі. Ауаны жылыту үшін пайдалану құжаттамасында көзделген әуеайлақтық жылытқыштар да пайдаланылады.
250. Ауа баптаудың борттық жүйесін басқаруды және жолаушылар салондары мен экипаж кабинасындағы ауа температурасын бақылауды бортинженер (бортмеханик, ұшқыш) немесе осы жүйені пайдалануға, қосалқы күш қондырғысын іске қосуға және пайдалануға рұқсат берілген ИАҚ жұмыскері жүзеге асырады.
251. Жылыту мен суытудың әуеайлақтық және борттық құралдарының техникалық жай-күйі жолаушылар салондары мен экипаж кабинасына шаңның, күйенің, механикалық бөлшектердің, түтінді және басқа да зиянды газдардың түсуіне жол бермеуге тиіс.
Осы құралдарға тікелей қызмет көрсететін және пайдаланатын ТҚКЖ ұйымдары мен жұмыскерлер пайдаланылатын ауа баптағыштар мен жылытқыштардың техникалық жай-күйін және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

§5. Әуе кемелерінің авиақозғалтқыштары мен жүйелерін жылыту

252. ӘК қозғалтқыштары мен жүйелерін (бұйымдарын) жылыту тәртібі мен шарттары осы үлгідегі ӘК-ге арналған ПҚ-да айқындалады.
253. ӘК қозғалтқыштары мен жүйелерін жылытуды жүргізетін мамандар орындалатын жұмыстар аймағынан кетпегені, жылыту құралдарының жұмысын, жылытқыштан шығатын ауаның температурасын, жылытылатын бұйымдар мен оларды жапқан тыстардың жай-күйін бақылағаны, өрт қауіпсіздігі талаптарының толық сақталуын қамтамасыз еткені жөн.
254. ӘК қозғалтқыштары мен жүйелерін жылыту кезінде:
1) ақаулы және ПҚ-да көзделмеген жылыту құралдарын пайдалануға;
2) ақаусыз өрт сөндіру құралдарынсыз жылытуды жүргізуге;
3) жылытқыштарды әуе кемесінің ең жақын нүктелерінен 3 м-ден жақын қашықтықта орнатуға;
4) жылытқышты оны пайдалану үшін жауапты маманның қарауынсыз қалдыруға;
5) жылытқыш үшін ПҚ-да көзделмеген отын түрлерін пайдалануға;
6) ӘК-ге және жұмыс істеп тұрған жылытқышқа отын құюға;
7) жұмыс істеп тұрған жылытқышқа отын құюға, оны көзделген тұйықтағыш құрылғысын пайдаланбай, жылыту үшін іске қосуға және пайдалануға;
8) ӘК бұйымдары мен жүйелерін ашық отпен жылытуға;
9) осы ӘК-де қозғалтқышты іске қосуға;
10) жылытқыштың механикалық зақымдалған және жанар-жағар май материалдарымен ластанған тегеурінді құбырларын пайдалануға;
11) жылытқыштан немесе оның құбырларынан шығатын ауа температурасын ПҚ-да көзделген шектерден артық жоғарылатуға;
12) жолаушыларды отырғызуды жүргізуге жол берілмейді.

§6. Әуе кемелерінің үстіндегі қар мен мұзды кетіру

255. Әуе кемесі жерде болған кезде ИТҚ уақытылы қаптау, үстіне арнайы сұйықтық жағу, бітеуіш орнату және әуе кемесінің осы түрі үшін ПҚ-да көзделген өзге де керек-жарақтар арқылы планердің, қозғалтқыштың, радиатордың, АРЭО бұйымдарының ішіне мұз қатудан және қар түсуден қорғау жөніндегі шараларды қабылдайды.
256. Мұзды кетіру кезінде осы жұмыстарды жүргізуге арналған ПҚ басшылыққа алынады. ӘК-нің үстінен, ауа тартқыш құрылғыдан қарды кетіргеннен кейін ғана мұзды тазалау жүргізіледі. Мұзды тазалау үшін жылы су, жылытылған қатуға қарсы сұйықтықтар, жылу машиналары, әуеайлақтық жылытқыштар қолданылады. Кенептен және басқа да жұмсақ материалдағы мұзды жылы ауаның немесе судың көмегі арқылы кетіреді. Жылу машиналары әуе кемесіне ең жақын нүктеден 3,5 метр қашықтықтан жақын емес орналастырылады.
257. Мұзды жылы сумен және қатуға қарсы сұйықтықпен кетіру кезінде механизмдер мен оның ішіне су тиіп кету мүмкіндігі болмауы керек, онда судың қатуы ӘК жүйелері жұмысының тоқтауына әкеп соғуы мүмкін. ӘК үстіне мұздың қайта қатуының алдын алу мақсатында оның үстіне қатуға қарсы сұйықтық шашады немесе жылы ауамен жылытады. Сонымен қатар рулдердің, элерондардың, триммерлердің, қанатындағы механикаландыру бөлшектерін, шасси түйіндерінің және басқа да механизмдердің қуысын жылы ауамен жылытады. Осы жұмыстарды орындағаннан кейін рульдердің, элерондардың, триммерлердің жай-күйі, анероидтық-мембрандық аспаптардың жұмыс істеуі тексеріледі.
Мұз бен сүңгіні кетіру үшін қолданылатын судың, ауаның және сұйықтықтың температурасы ПҚ-да белгіленген шектен аспауы тиіс, әсіресе бұл ұялы конструкциялардың бөлшектеріне қатысты.
258. Қарды, мұзды және сүңгіні кетіру бойынша жұмыстар алдын ала стартқа ӘК-ні сүйретуге (бұруға) дейін орындалады. Қажет болған жағдайда қар мен мұзды қайта кетіру ұшуға қозғалардың алдында тікелей орындалады.
Аталған жұмыстарды әрбір рет қайталап орындау ТҚК үшін белгіленген тәртіппен жеке наряд картасында ресімделеді.
259. Мұздың қатуының алдын алу және кетіру жөніндегі жұмыстарды орындауға оларды қауіпсіз жүргізудің практикалық дағдысын тексерілген, белгіленген тіртіппен меңгерген ИТҚ жіберіледі.

§7. Тиеу-түсіру жұмыстары

260. ӘК-де тиеу-түсіру жұмыстары ӘК жауапкершілігіндегі лауазымды адамның рұқсатымен жүргізіледі.
Тиеу-түсіру жұмыстарын жүргізу кезінде мынадай талаптардың орындалуы:
1) пайдаланылатын көлік пен өзге де құралдардың келу-кетуін және жұмысын бақылау;
2) ӘК-ні, борт құралдарын, жабдықтар мен такелажды зақымданудан қорғау;
3) отсектерде (жүк кабиналарында) жүктерді дұрыс орналастыру және бекіту, әуе кемесінің талап етілетін орталықтануы;
4) жолаушылар салондарының, жүк кабиналарының (отсектердің) алдыңғы және артқы бөліктеріне тиеудің (түсірудің) кезектілігін сақтау;
5) жүк кабинасының еденіне тиеу нормалары бойынша, жүктемелер бойынша шектеулерді сақтауды;
6) артқы тірегі жиналған (тірек домкратпен) кезде тиеу (түсіру) бойынша жұмыстарға жол бермеу;
7) рампыны, траптарды, траптың астындағыларды дұрыс орнату;
8) арқалық крандарды, тельферлерді, жүк арбаларды, жүк тиеу тростары мен блоктарды тиеуге (ПҚ-да белгіленген күштен асырып) жол бермеу;
9) арқандап байлау түйіндері мен арқандарың, тежегіштер мен керек-жарақтардың осы салмағы үшін ПҚ-да көзделмеген жүктер мен техниканы бекіту үшін пайдалануға жол бермеу қамтамасыз етіледі.
Жөнделмеген көлік орамындағы (контейнерлердегі, поддондардағы, жүк арбаларындағы және тағы басқа) жүктерді ӘК-ге тиеуге жіберуге жол берілмейді.
261. Борттағы тиеу-түсіру және арқандап байлау жабдықтарының, сондай-ақ оған ТҚКЖ-дың бұзылмағанын және пайдалануға даярлығын тексеру жөніндегі жұмыстарды ӘК пайдаланушының/иесінің ИАҚ бөлімшесінің жұмыскерлері жүзеге асырады. Аталған жабдықты мақсаты бойынша пайдаланар алдында ол экипаждың жауаптылығымен қабылданады, олар оны ПҚ талаптарына сәйкес дұрыс пайдалануды және экипаж мүшелерінің арасында функцияларды бөлуді қамтамасыз етеді.

§8. Қозғалтқыштарды қосу және сынау

262. ПҚ-да көзделген жағдайларда, сондай-ақ ӘК командирінің немесе әуе кемесінде орындалатын ТҚК жұмыстары басшысының шешімі бойынша ӘК қозғалтқышын қосу және сынау жүргізіледі.
263. ӘК қозғалтқышын қосуды және сынауды:
1) әуе кемесінің осы түріне арналған осы жұмыстарды орындауға белгіленген тәртіппен (3-тарау) жіберілген мамандар;
2) ӘК-нің осы түріне арналған жұмыстарға даярланған пилоттар, ал ұшақтар үшін сонымен қатар бортинженерлер (бортмеханиктер) жүргізеді.
Тікұшақтарда қозғалтқыштарды сынауға тек олардың пилоттары жіберіледі.
Басқа санаттағы мамандар тікұшақтардағы қозғалтқыштарды қосуға және қыздыруға (сынамастан) жіберіледі. Олар тікұшақ қозғалтқыштары жұмысының шекті режимдерінде оны ұстап қалуды қамтамасыз ететін зәкір құрылғылармен және арқандап байлау құрал-жабдықтармен жабдықталған, мамандандырылған алаңда (осы мақсат үшін ПҚ-да белгіленген қурал - жабдықтармен) оларды арқандап байлау кезінде тікұшақтарды сынайтын тірек бұрандасының жетегін сөндіру құралдарымен жабдықталған.
264. ӘК қозғалтқыштарын тұрақ жерінде, перронда және алдын ала стартта қосуға рұқсат етіледі, ал оларды сынау, оның ішінде тарту күшін сынау ӘК-нің осы түрі үшін қажетті жарақтары бар арнайы жабдықталған тұрақта жүргізіледі.
265. Экипаж кабинасындағы жұмыс орнына отырғанға дейін ӘК қозғалтқыштарын қосуды және сынауды жүзеге асыратын маман:
1) тұрақ жабдықтарынының даярлығы мен өртке қарсы құралдардың болуын;
2) тұрақ алаңының қоқыстан, қардан, мұздан тазалануын, тұрақтағы және оның маңындағы әуе кемелерінің, жерде қызмет көрсету құралдары мен мүліктің қауіпсіз орналасуын;
3) ауа сорғыш және серіппе құралдарда, ауа қысымын қабылдағыштарда қабы мен бітеуіштердің болмауын;
4) люктердің жабылуын;
5) ӘК негізгі тірек дөңгелектерінің астында тірек қалыбының болуын, арнайы арқандап байлау құралдарының (қозғалтқышты сынау кезінде ұстап қалатын), аталған құрылғылардың тірек қалыбымен дұрыс қосылуын;
6) қосуды қамтамасыз ететін мамандардың даярлығын тексереді.
266. Әуеайлақтық энергиямен жабдықтау көздерін борт желісіне және ұшақтағы сөйлесу құрылғысына қосу қозғалтқышты қосқанға дейін жүргізіледі, ал олар қосушының командасы бойынша сөндіріледі. Бұл ретте әуе кемесінің осы түрі үшін белгіленген бағдар бойынша техникалық персонал ӘК-ге жақындауды және одан кетуді жүзеге асырады.
267. Қозғалтқышты қосуға, қосуды орындауға, қыздыруға, сынауға және тоқтатуға даярлау жөніндегі барлық әрекеттерді (операцияларды) қосушы ПҚ-да жазылған технологияға сәйкес жүзеге асырады.
268. Қосушы мен қамтамасыз етушінің арасындағы екіжақты байланысқа жол беретін ұшақтық сөйлесу құрылғысымен (радиобайланыспен) жабдықталған әуе кемесінде қосу тек осы байланысты пайдалана отырып қана жүргізіледі. Ұшақтық сөйлесу құрылғысын пайдалану мүмкін болмаған кезде (радиобайланысты) пайдаланушы әзірлейтін қосуды қамтамасыз етудің визуалды схемасы қолданылады. Барлық жағдайларда да көзделген командалар мен сигналдар (5-қосымша) пайдаланылады.
Қозғалтқышты қосуды қамтамасыз ететін мамандардың қосу кезінде әрекет ету қағидасын, қосушының командасын, сондай-ақ тұрақта орын ауыстыру қағидасын қатаң орындағаны жөн.
269. ӘК командирі жүргізер алдында қозғалтқышты қосуға қозғалыс қызметінің диспетчерінен, ал қосуды орындауға кемені шығаратын маманнан рұқсат алады. Кеменің басқа қозғалтқыштарының қабы алынбаса қозғалтқыштарды қосуға рұқсат етілмейді. Егер қосқаннан кейін жүргізер болса, қосар алдында дөңгелектердегі тірек қалыптары алып тасталуы керек, бұл ретте дөңгелектердің тежеліп тұруы тиіс.
270. Егер дөңгелектердің тежегіш және қозғалтқыштарды басқару жүйелері, күш беретін құрылғыларды бақылау аспаптары жөнделмеген, қосушы мен қамтамасыз етушінің арасында сенімді байланыс болмаған (ПҚ-да айтылған жағайларды қоспағанда) жағдайларда, қозғалтқыштарды қосуға және сынауға жол берілмейді.
Қозғалтқыштарды қосу және сынау кезінде:
1) қозғалтқышты қосу және сынау технологиясында көзделгеннен басқа, ӘК-де басқа да жұмыстарды орындауға;
2) экипаж кабинасындағы жұмыс орнын қосушының тастап кетуіне;
3) қосуды қамтамасыз етушінің қауіпті аймақтарда ұшақтың алдында немесе артында, әуе бұрандаларының айналу алаңында, тікұшақтың тірек бұрандасының астында болуына, оған белгіленген жұмыс орнын тастап кетуіне;
4) ПҚ-да белгіленген қозғалтқышты қосу, қыздыру, сынау және тоқтату режимдерін бұзуға жол берілмейді.
271. Қозғалтқышты сынау немесе қосу кезінде адамдарға немесе ӘК-ге қауіп төнген жағдайда, тұрақта болған кез келген лауазымды адам дереу қозғалтқышты сөндіру туралы оны қосатын немесе қосуды қамтамасыз ететін адамға осындай жағдай үшін белгіленген сигнал (команда) береді.

§9. Әуе кемелерін сүйрету

272. Әуеайлақтағы әуе кемесін перронға, тұрақ алаңына, қозғалтқыштарды қосу шегіне (алдын ала старт), ұшақтұрақта, арнайы тұрақта (алаңда) сүйретеді.
Жүретін жолдар мен ұшу-қону жолағы бойынша ӘК-ні сүйрету қозғалыс қызметі диспетчерінің рұқсатымен жүзеге асырылады. Диспетчермен байланыс үшін борттық раиобайланыс сүйретудің барлық кезеңінде қосылып тұрады.
273. Ауысымдағы жұмыс басшысы ӘК-ні сүйрету туралы шешім қабылдайды, сүйрету үшін жауапты маманды (сүйрету басшысын) және бригада құрамын тағайындайды.
Сүйретуге жауапты мамандар (сүйрету басшысы) мен бригада жұмыскерлері осы жұмыстарды орындауға белгіленген тәртіппен даярлануы және жіберілуі қажет.
274. ӘК осы түрін сүйрету үшін жарамды жасанды немесе топырақты жерде жолдар (алаңдар, трассалар) бойынша ӘК-ні сүйрейді.
Тәуліктің қараңғы уақытында сүйрету аса жоғары сақтық шаралары сақтала отырып, борттық аэронавигациялық жарықтар қосылып төменгі жылдамдықта жүзеге асырылады.
275. Сүйрету үшін радиостанциялармен және габаритті шамдармен, сондай-ақ арнайы сүйрету құрылғыларымен (сүйрегіш, трос) жабдықталған автомобильдік немесе тракторлық шассилерге арналған сүйреуіштер пайдаланылады.
276. Сүйретуді бастар алдында оның басшысы ӘК-ні сүйрету үшін тағайындалған бригада персоналдарына нұсқаулық жүргізеді. Ол ауа-райының осындай жағдайларында (әсіресе, көктайғақта, қатты желде) жұмысты орындау ерекшелігін, тұрақта кемелерді орналастыруды және жерде оларға қызмет көрсету құралдарын, ӘК-нің орын ауыстыру жолдарымен сүйрету құралдарының жай-күйін көрсетеді, бригада мүшелерінің жұмысқа даярлығын тексереді, оларға қауіпсіздік техникасы нұсқаулығын түсіндіреді.
277. Сүйретуге жауапты маман әуе кемесін сүйретуге қатысатын барлық адамдардың әрекетіне басшылық жасайды. Ол жұмысты орындар алдында:
1) кеменің сүйретуге даярлығын (дөңгелек тежегіштерінің жөнделгенін, есіктердің, люк қақпақтарынын және отсектердің жабылғанын, жерде қызмет көрсету құралдарының ӘК-ден сөнгенін және оларды кемеден қауіпсіз қашықтыққа алуды);
2) сүйрету құрылғысының, сүйрету кезінде пайдаланылатын сүйреу жабдығының, байланыс құралының жөнделгенін;
3) тұрақтан ӘК еркін шығару мүмкіндігін тексереді.
278. Ұшақтар мен тікұшақтарды ұшақтық сөйлесу құралының (радиобайланыстың) көмегімен сүйретеді, ал өте жеңіл және жеңіл авиация ұшақтарын сүйретуге жауапты маманның, ӘК командирінің жұмыс орнындағы маманның және сүйреуіш жүргізушісінің арасындағы визуалды байланыстың көмегімен сүйретіледі.
Радиоқұрал мен сигналдардың көмегімен (6-қосымша) дыбыстау арқылы команда беріледі. Сүйретуге жауапты маман экипаж кабинасындағы жұмыскер мен сүйреуіш жүргізушісіне көрінетін жерге орналасады.
279. Сүйретілетін ӘК-ні (сүйреуішті) мәжбүрлеп тоқтатқан кезде кеме дөңгелегінің астына тірек қалыбы орнатылады.
280. ӘК командирінің орнында сүйрету кезінде болған маман авариялық жағдайларда әуе кемесін тоқтату бойынша уақытылы әрекеттерді қамтамасыз етеді.
Кедергімен соқтығысу қаупі төнген, ӘК сүйреуіштен шығып кеткен, водила сынған, ӘК-нің сүйреуішті басу қаупі төнген (ақырындап шығып кеткен, сүйреуіш тоқтаған) жағдайда, авариялық жағдай туғызуы мүмкін басқа да жағдайларда дөңгелекті тежеу қолданылады.
281. ӘК-ні жұмсақ (тросты) тіркеуішпен сүйреткен кезде бригада мүшелері тростың дөңгелекке тимеуін және дөңгелектің тросты басып кетпеуін қадағалайды.
282. Гидроұшақтарды сүйрету катердің және тростың көмегімен жүргізіледі, ол артқы құлпына (гакқа) немесе алдыңғы сүйрету құлпына бекітіледі. Оны әуе кемесі командирінің орнында экипаж кабинасында болуы тиіс гидроұшақ командирінің (пилотының) басшылығымен жүзеге асырылады. Оның нұсқауларын сүйреуіш – катер командасының барлық мүшелері орындауы тиіс.
283. Сүйрету кезінде:
1) ӘК-ні орнынан теңселте қозғалтуға;
2) адамдардың ӘК үстінде (қанатында, фюзеляжда және т.б.), сүйреуіш кабинасы мен сүйретуші құрылғының астында болуына;
3) қозғалыс кезінде ӘК мен сүйреуіштің ажырауын жөндеуге;
4) сүйреуіш артқа жүрген кезде ӘК-ні итеруге;
5) алдыңғы тірегімен құмға батқан ӘК-ні алып шығуға жол берілмейді.

§10. Әуе кемесінің тұрмыстық жабдықтарына қызмет көрсету, жуу

284. Тұрмыстық жабдықтарға қызмет көрсету әуе кемесіне ТҚК құрамдас бөлігі болып табылады және оны жүргізуге даярланған және рұқсат етілген жұмыскерлер орындайды.
285. Тұрмыстық жабдықтарға қызмет көрсетудің жоспарлы мерзімдері мен технологиясы пайдалану құжаттамасында берілген.
Тұрмыстық жабдықтарға қызмет көрсету бойынша қосымша жұмыстардың қажеттілігі экипажбен, жабдықтардың бұзылуымен, жоспарланатын ұшу ерекшелігімен, сондай-ақ әуе кемесінде орындалатын ТҚК жұмыстары басшысының шешімімен айқындалады.
286. ӘК-ні сыртын ішінара немесе толық жууды арнай машиналарды қолданып немесе қолмен жуу жүзеге асырылады. Жууға металдардың коррозиясын, бұйымдардың бояуларының, органикалық шынының, резиналардың, маталардың, пластмассалардың бұзылуын болдырмайтын жуу құралдары ғана қолданылады.
Әуе кемесін жуу кезінде ластанғанды кетіру үшін металл щеткалар мен қырып тастайтын немесе бетін бұзатын басқа да металдарды қолдануға жол берілмейді. Жуу кезінде орындаушылар жуу материалдарының қанатының ішіне, отсектерге, кабинаның еденіне, ауа тартқыш құрылғыларға және бұйымдарға тамуына жол бермейді, сондай-ақ олардың қатып қалуын болдырмайды.
Арнайы химиялық құралдарды пайдалана отырып ӘК-ні толық жууды (суға қондыру) қалдақтарды жинау үшін керек-жарақтармен жабдықталған арнайы тұрақтарда (алаңдарда) жүргізеді.
ӘК-ні жуғаннан кейін анероидты-мембранды аспаптарының жұмысқа жарамдылығы тексеріледі.

11-тарау. Авиациялық техниканың жай-күйін және оған техникалық қызмет көрсету сапасын бақылау

§1. Жалпы ережелер

287. АТ-ның техникалық жай-күйі және оған ТҚК сапасы:
1) визуалды және оргонолептикалық белгілері (шулар, иісі және т.б.) бойынша;
2) әрекет етуін тексерумен (функционалды бақылау);
3) аспапты (автоматты, қолмен, аралас) бақылау құралдарымен;
4) регламентті жұмыстардың толық орындалуын (соңғысы ТҚК сапасын бақылауға жатады және оны бағалаудың негізгі бөлігі болып табылады) тексерумен айқындайды.
Бақылау әдістері мен құралдарының номенклатурасы пайдалану құжаттамасымен айқындалады.
288. Бақылаудың аспапты құралдарын қолданбастан жөнделгені, жүмысқа жарамдылығы және дұрыс жұмыс істеуі айқындалуы мүмкін АТ объектілерін визуалды бақылайды.
Органолептикалық белгілері бойынша авиациялық техниканың жұмыс істемеуін немесе бұзылғанын тек сыртқы белгілері бойынша айқындайды.
289. Әрекет етуін тексерумен авиациялық техниканың жұмысқа жарамдылығы мен дұрыс жұмыс істеуін айқындайды.
290. АТ жай-күйін аспапты бақылау ауыспалы, жылжымалы, орнатылған және қашықтық құралдары қолданыла отырып жүзеге асырылады.
АТ-ны аспапты бақылауды жүзеге асыратын ИАҚ мамандардың қолданылатын құралдар бойынша тиісті даярлығы және орындалатын жұмыстарға рұқсаты болуы тиіс.
291. АТ жай-күйін бақылауға белгіленген түрде құжаттамалық расталған, метеорологиялық тексеру мен аттестациядан өткен жөнделген аспапты құралдар ғана жіберіледі.

§2. Бақылауды ұйымдастыру

292. Бақылаудың мақсаты АТ жөнделгенін, жүйелері мен бұйымдарының жұмысқа жарамдылығы мен дұрыс жұмыс істеуін, істен шығулардың, бұзылудың және техникалық пайдалану қағидаларын бұзудың алдын алу болып табылады.
293. АТ жай-күйін бақылау пайдалану және жөндеу құжаттамасының талаптарына сәйкес жүргізіледі.
294. Жұмысты орындаушылар ТҚКЖ-дың толықтығы мен сапасын (жедел және кезеңді ТҚК кезінде, сондай-ақ АТ жөндеу жүргізген кезде) қамтамасыз етеді, оларды орындау процесінде АТ жай-күйін бақылауды қамтамасыз етеді. Жедел және кезеңді ТҚК-нің толықтығы мен сапасын, сондай-ақ жөнделуін бақылау ТҚКЖ сапасын қамтамасыз ету мәселелерін регламенттейтін пайдалану және жөндеу құжаттамасының және авиациялық техникада ТҚКЖ бойынша пайдаланушы мен ұйымның ішкі құжаттамасының талаптарына сәйкес ұйымдастырылады.

§3. Әуе кемелеріне қызмет көрсетуді пайдалану кезіндегі бақылау

295. Ұшуда АТ жай-күйін бақылауды экипаж ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаудың талаптарына сәйкес жүзеге асырады. Экипаж ұшуда анықталған ақаулар туралы борт журналында жазады.
296. ТҚКЖ-дың жедел, кезеңді және ерекше түрлері, базалық немесе уақытша әуеайлақтар, ӘК-нің жалғыз немесе топтық базалық орналасу жағдайында инженер-техникалық персонал АТ-да орындайтын ТҚКЖ-дың бөлшектеу-монтаж, реттеу және басқа да барлық жұмыстары кезінде АТ жай-күйін бақылауды жұмыстарды орындаушылар мен қызмет көрсету сапасын бақылауды жүзеге асыратын мамандарды жүргізеді.
297. Орындаушы мен бақылаушы құжатқа (наряд картасы, операциялар бойынша ведомостар және т.б.) қол қойған жағдайда әуе кемесінің ТҚКЖ-ы жекелеген жұмысты орындау сапасын бақылауды жалпы аяқталды деп санайды.
298. Егер бақылау үшін ұсынылатын жұмыс технологиялар немесе белгіленген көлем бұзыла отырып орындалса, бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адам бұл жұмысты кемшіліктерді жою үшін қабылдаудан бас тартады.
Мұндай жұмысты қайта ұсыну және қабылдау тәртібін ТҚКЖ жөніндегі ұйым айқындайды.

§4. Қарап тексерудің арнайы түрлері

299. Қарап тексерудің арнайы түрлеріне АТ пайдаланушының/иесінің, АТ әзірлеушілердің және жеткізушілердің құжаттарында ПҚ белгілейтін мерзімде және көлемде орындалатын АТ-ның бір реттік, инспекторлық және бақылау қарап тексерулер (тексерулері) жатады.
Бір реттік қарап тексеру нәтижелері ӘК формулярында, «Бюллетендер мен нұсқаулар бойынша пысықтаулар мен қарап тексерулерді орындау» бөлімі жазылады. Басқа қарап тексерулердің нәтижелері борт журналының VI бөлімінде немесе көрсетілген мақсат үшін пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйым бекітетін «Арнайы қарап тексерулерді есепке алу журналында» жазылады.
300. Бір реттік қарап тексеру конструкциялардың жекелеген бөлшектері мен элементтерінің, бұйымдар мен жүйелерін егжей-тегжейлі тексеру, олардың жұмыс қабілеті мен жұмыс істеу дұрыстығын егжей-тегжейін тексеру үшін жүргізеді.
Бір реттік қарап тексеруді орындау тәртібі, оның жүгізу үшін қажетті қаражат пен ресурстар, қатысу мен жауапкершілікті бөлу тараптардың бір реттік қарап тексеру қажеттілігін айқындайтын келісімімен белгіленеді.
301. Инспекторлық қарап тексеру ӘК-нің техникалық жай-күйін, оларға техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру мен сапасының жай-күйін бағалау үшін жүргізіледі. Инспекторлық қарап тексерулерді жүргізу тәртібі мен кестелері, пайдаланушының және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның лауазымды адамдарының инспекторлық қарап тексерулерге қатысу нормалары пайдаланушының және ТҚКЖ жөніндегі ұйымның құжатында белгіленеді. Пайдаланушы уәкілетті органның лауазымды адамдарының талабы бойынша өздерінің қатысуымен, сондай-ақ тараптар келіскен тәртіппен басқа ұйымдар өкілдерінің қатысуымен ӘК-ге инспекторлық қарап тексерулер ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.
Инспекторлық қарап тексеру көлемі оның таңдалған үлгі бағдарламасында немесе қарап тексеруге тапсырма беретін басшының жекелеген нұсқауында айқындалатын. Нақты қарап тексерудің бағдарламаларына қажет болған жағдайда ұшу-техникалық сипаттамалардың Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаудың талаптарынан ауытқуларын жою жөніндегі қабылданған іс-шараларды, пысықтауларды орындауды, ТҚКЖ сапасының жай-күйін, ПҚ жүргізуді, өлшеу құралдарының, құралдың, жер үстінде қызмет көрсету құралдарының жарамдылығын тексеру енгізіледі. Қарап тексеруге қатыстыруға ӘК ұшу бөлімшелерінің инструкторлық құрамдарын, экипаж мүшелерін пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымның басқа қызметтерінің тиісті даярлығы және авиациялық техникада жұмысқа рұқсаты бар мамандарын тартуға рұқсат етіледі.
302. Инспекторлық қарап тексеру кезінде анықталған ӘК-нің ақаулар, оның техникалық жай-күйін бағалауды, инспекциялайтын топ мамандарының ескертулері мен тұжырымдары қарап тексеруге барлық қатысушылары қол қоятын ақауға арналған нарядқа (ақаулар ведомосы) жазылады.
Ақауларға арналған наряд карта-нарядтармен бірге сақталады.
Қарап тексерулердің нәтижелері жөніндегі материалдар пайдаланушының және авиациялық техниканың ТҚКЖ сапасын талдау жөніндегі ТҚКЖ жөніндегі ұйымның ИАҚ құжаттарында, анықталған кемшіліктерді жою және оң тәжірибені енгізу жөніндегі іс-шаралар айқындалатын басқа құжаттарда көрініс табады.
303. АТ бақылау қарап тексеру әуе кемесінің ұшуға дайындығы туралы куәліктің (сертификаттың) қолданысын ұзарту және ресурсты ұзарту, зақымдалған ӘК-ні қалпына келтірілгеннен кейін, кемені жөндеуден алған кезде, пайдаланушы мен ТҚКЖ жөніндегі ұйымның басшысы айқындайтын басқа жағдайларда жүргізіледі.
Қарап тексеруді жүргізу үшін пайдаланушының ИАҚ басшысы және ТҚКЖ жөніндегі ұйым комиссия тағайындайды, қарап тексеру көлемін айқындайды және комиссия актісін бекітеді. Бақылау қарап тексеруі туралы жазба ӘК формулярында және борт журналында («Жай-күйді бақылау» бөлімі) енгізіледі. Комиссияның барлық мүшелері қол қойған ақаулар ведомосы әуе кемесінің ісінде сақталады.

§5. Бақылау ұшуы және жермен жүру

304. Егер осы үлгідегі ӘК үшін ПҚ-да өзгеше айқындамаса, ӘК-нің бақылау ұшуы (айналып ұшу) жерде орындалуы мүмкін емес жүйелер мен бұйымдардың жұмысын тексеру үшін, сондай-ақ ұшуда үш айдан астам үзілістен кейін әуе кемесінің ұшуға дайындығы туралы куәліктің (сертификаттың) қолданылу мерзімін ұзарту үшін жүргізіледі. ӘК бақылап ұшуды талап ететін міндетті жағдайлардың тізбесі пайдалану құжаттамасында белгіленеді.
Пайдаланушы уәкілетті орган белгілейтін шектеулерді ескере отырып, міндетті жағдайлардың құрамына кірмейтін басқа жағдайларда да бақылау ұшуын орындау туралы шешім қабылдайды. Бақылау ұшуы Ұшу жөніндегі нұсқаудың, Ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаудың талаптарына сәйкес орындалады. Уәкілетті орган рұқсат берген мұндай біріктіруден басқа өндірістік тапсырмалар орындала отырып бақылау ұшуларын біріктіруге рұқсат етілмейді.
305. ТҚКЖ жөніндегі ұйым бақылау ұшуын жүргізудің жеке бағдарламасын әзірлейді және бекітеді, онда бақылау ұшуының мақсаты, шарттары мен режимдері, тексеруге жататын параметрлер, сондай-ақ экипаж құрамы мен бақылау ұшуына қатысатын басқа қатысушылары көрсетіледі.
306. Бақылау ұшуына оның бағдарламасына сәйкес ТҚКЖ жөніндегі ұйымның – ӘК иесінің және басқа ұйымдар қатыса алады.
307. ӘК бақылау ұшуына дайындау ПҚ талаптарына және өндірістік тапсырмаға сәйкес жүзеге асырылады. ӘК-ге жедел қызмет көрсетуге арналған карт-нарядта және борт журналында: «Ұшақ (тікұшақ) бақылау ұшуына дайындалды. Ұшуға рұқсат беремін» деп жазылады. Карта-нарядта «Бақылау ұшуынын алдында» деген белгі болуы тиіс.
308. Бақылау ұшуында экипаж бен ұшуға қатысушы мамандар АТ жұмысына үнемі бақылау жүргізеді, бағдарламада көзделген хаттамаларда тексерілетін жүйелердің (бұйымдардың) параметрлерін (жұмыс ерекшеліктерін) тіркейді. Бақылау ұшуына әрбір қатысушы АТ жұмысында олар нормадан ауытқуларды анықтаған кезде бұл туралы ӘК командиріне дереу баяндайды, ауытқулардың болжамды себептері мен ұсынылатын іс-қимылдар туралы өзінің қорытындысын хабарлайды, ӘК командирінің рұқсатымен авиациялық техниканың қалыпты жұмысын қалпына келтіру жөнінде шаралар қабылдайды.
Ұшуда анықталған іркілістер мен ақаулар туралы борт журналында және бақылау ұшуында картасына жазылады.
309. Бақылау ұшуынан кейін ӘК-ге техникалық қызмет көрсету көлемі, жұмыстарды жүргізу мен техникалық құжаттаманы ресімдеу тәртібі ПҚ талаптарында және өндірістік тапсырмада айқындалады. Көрсетілген жұмыстарды орындауға арналған карта-наряд және оған қосымшада «Бақылау ұшуын орындағаннан кейін» деген белгі болуы тиіс.
310. Бақылау ұшуының нәтижелерін өңдеу оның бағдарламасына сәйкес деректерді толық жазу мен талдаудың қолданыстағы технологияларын қолдану арқылы жүргізіледі. Бақылау ұшуының нәтижелерін өңдеу материалдарын сараптауды пайдаланушы және ТҚКЖ жөніндегі ұйым айқындайтын мамандар жүргізеді.
Сарапшылар АТ жұмысында ауытқулардың жоқ екендігін растаған жағдайда ТҚКЖ жұмыстарын орындап, ақауларды жоғаннан кейін ӘК-нің жарамдығы туралы қорытындыны жұмыстың тікелей басшысы мен олардың сапасына жалпы бақылауға жауапты маман береді.
Бақылау ұшуынан кейін орындалған ТҚКЖ жұмыстарына белгіленген тәртіппен карта-наряд, ӘК-нің борт журналы ресімделеді және бақылау ұшуының картасында тиісті жазбалар жүргізіледі.
311. Бақылау ұшуының ӘК командирі қол қойған картасы, бақылау ұшуына дейін және кейін орындалған ТҚКЖ жұмысына ресімделген карта-нарядтар негізінде әуе кемесінің формулярына көрсетілген ұшу туралы деректердің жазбасын жүргізіледі.
312. ӘК-нің бақылау жермен жүруі тұрақта орындалуы мүмкін емес жүйелер мен бұйымдардың жұмысын тексеру үшін жүргізіледі. ӘК-нің бақылау жермен жүруін талап ететін міндетті жағдайлардың тізбесі пайдалану құжаттамасында белгіленеді.
Пайдаланушы ПҚ-да белгіленетін талаптар мен шектеулерді ескере отырып, міндетті жағдайлардың құрамына кірмейтін басқа жағдайларда да бақылау жермен жүруін орындау туралы шешім қабылдайды. Бақылау жермен жүруін азаматтық авиациясында ұшуды жүргізу ұйымдастыру (бұдан әрі - АА ҰЖҰ), ұшуды пайдалану жөніндегі нұсқаулықтың, осы Қағиданың және оны жүргізу жөніндегі бекітілген бағдарламаның талаптарына сәйкес орындалады.
313. Пайдаланушы бақылау жермен жүруінің жеке бағдарламасын әзірлейді және бекітеді, онда бақылау жермен жүруінің мақсаты, шарттары мен режимдері, тексеруге жататын параметрлер, сондай-ақ экипаж құрамы мен бақылау жермен жүруіне қатысатын басқа қатысушылары көрсетіледі.
Бақылау жермен жүруінің бекітілген бағдарламасы бақылау жермен жүру тапсырмасымен бірге ӘК экипажына беріледі.
314. ӘК-нің бақылау жермен жүруін дайындау ПҚ талаптарына, бақылау жермен жүру бағдарламасына және өндірістік тапсырмаға сәйкес жүзеге асырылады. ӘК-ге жедел қызмет көрсетуге арналған карта-нарядта және борт журналында: «Ұшақ (тікұшақ) бақылау жермен жүруге дайындалды. Жермен жүруіне рұқсат беремін» деп жазылады.Карта-нарядта «Бақылау жермен жүру алдында» деген белгі қойылады.
315. Бақылау жермен жүру бағдарламасының орындалғаны және оның нәтижелері туралы борт журналында жазылады.
Бақылау жермен жүруінен кейін ӘК-ге техникалық қызмет көрсету көлемі, жұмыстарды жүргізу мен техникалық құжаттаманы ресімдеу тәртібі ПҚ талаптарында және өндірістік тапсырмада айқындалады. Көрсетілген жұмыстарды орындауға арналған карта-нарядта және оған қосымшада «Бақылау жермен жүруді орындағаннан кейін» деген белгі қойылады. Бақылау жермен жүру бағдарламасын орындағаны туралы экипаждың қорытындысы бар ол карта-нарядқа қоса беріледі.
ТҚКЖ жұмыстарын орындап, ақауларды жойғаннан кейін ӘК-нің жарамдығы туралы қорытындыны жұмыстың тікелей басшысы мен олардың сапасына жалпы бақылауға жауапты маман береді.

12-тарау. Авиациялық техниканы игеру

§1. Авиациялық техниканы игеру жөніндегі жұмыстарды дайындау және жүргізу

316. Пайдаланушының, ТҚКЖ жөніндегі ұйымның жаңа АТ игеруі ұшуды қамтамасыз етудің барлық қызметтерінің ӘК-нің қауіпсіз ұшуын қамтамасыз етуге және оларды тиімді пайдалануға бағытталған ұйымдастыру-техникалық іс-шаралар кешенін орындау болып табылады.
АТ игеру жөніндегі жұмыстар пайдаланушылар үшін ӘК-нің жаңа үлгілерін, (қазіргі игерілген АТ модификациясын қоса алғанда), арнайы жабдық пен авиациялық техниканың жай-күйін бақылау құралын алу кезінде жүргізіледі.
Пайдаланушыны, ТҚКЖ жөніндегі ұйымды игерілетін АТ пайдалануға дайындау мерзімі жаңа объектілерді пайдалануға қабылдауға дайындауға қатысушы ұйымдардың келісімінде айқындалады.
317. Жаңа АТ игеруге дайындау кезіндегі типтік жағдайда пайдаланушы, ТҚКЖ жөніндегі ұйым кешенді іс-шаралар жоспарын әзірлейді және бекітеді, онда орындауға қажетті тапсырмалар, ұшуды қамтамасыз етудің барлық қызметтері үшін жоспарланған жұмыстарды жүргізу мерзімі, оларды материалдық-техникалық қамтамасыз етуге орындауға жауапты лауазымды адамдар, олардың орындалғаны туралы баяндамалардың мерзімі айқындалады. Іс-шаралар құрамына:
1) мамандарды қайта үйретуді;
2) ИАҚ қажетті құрылымдық өзгерістерді;
3) өндірістік базаны (ғимараттарды, құрылыстарды, технологиялық жабдықты) дайындауды;
4) жаңа АТ пайдалануды материалдық-техникалық қамтамасыз етудің ерекшеліктерін нақтылауды, жаңа техникалық құралдарына, материалдарға, қосалқы бөлшектерге және құжаттамаға қажеттіліктерді қанағаттандыру мәселелерін практикалық шешуді;
5) ИАҚ, ТҚКЖ жөніндегі ұйым қызметінің АТ игеру үшін айтарлықтай ерекше факторларын (базалық орналасу ерекшеліктері, техникалық жарақтануы, климаттық жағдайлары) анықтауды және дайындау бағдарламасында есепке алуды көздейтін жұмыстарды қамтиды.

§2. Авиациялық техниканы бақылауға бағынысты пайдалану

318. АТ бақылауға бағынысты пайдалану:
1) оған арналған ресурстар мен жұмыс істеу мерзімін ұлғайту мүмкіндігін айқындау мен растау;
2) ТҚК режимдері мен техникалық пайдалану жөнінде шешімдер қабылдау кезінде берілген нәтиже алуға кепілдік беретін дәлелдердің түпкілікті негіздемелері жоқ жаңа шешімдердің қолданылуын және тиімділігін тексеру мақсатында жүргізіледі.
319. АТ бақылауға бағынысты пайдалану АА ғылыми-зерттеу ұйымдарының және басқа ведомстволарының әдістемелік нұсқауымен уәкілетті орган бекіткен және пайдаланушымен және АТ әзірлеушілермен келісілген шешімдер (бағдарламалар, нұсқаулар) бойынша жүргізіледі.
Пайдаланушының АТ бақылауға бағынысты пайдалануды бастау алдында оның бөлімшелері мен мамандарын, бақылауға бағынысты пайдалануды регламенттейтін құжаттарды зерделеу мен тиісті жұмыстарды қамтамасыз етуді айқындайтын құжаттарды әзірлеу жүргізіледі.

3-тарау. Қазақстан Республикасының азаматтық әуе кемелерін жөндеу

§1. Авиациялық техниканы жөндеуді жоспарлау, тапсырыс берушілерге тапсыру және зауыттық оны жөндеуге қабылдауы

320. Жөндеуаралық ресурсын (оның ішінде бірінші жөндеуге дейінгі) немесе жұмыс істеу мерзімін аяқтаған АТ, сондай-ақ ақауларын мен сынықтары себебінен пайдаланудан мерзімінен бұрын алынған, жөндеуден кейін мақсаты бойынша одан әрі пайдалануға жарамды АТ жөндеуге жатады.
321. ӘК-ні жөндеу үшін (авиахимжұмыстары, санитарлық жұмыстар үшін және т.б.) жөндеу жүргізушіге келіп түскен белгіленген жабдықты, ұшу шарты бойынша борттағы жабдықты (үрмелі авариялық құтқару құралдары мен т.б.) жөндеу жүргізуші қабылдайды және жөндейді.
322. ӘК-нің орнатылған, жөндеуге келіп түскен қозғалтқыштар пайдалану құжаттамасына көзделген жағдайларда консервациялауға жатады.

§2. Авиациялық техниканы зауыттарда жөндеу

323. Жөндеуге қабылданған ӘК жөндеу қорының тұрағына орналастырылады, қажет болғанда арқандап байлайды, консервациялайды, пломбалайды және күзетке тапсырылады. Жөндеу қорының ӘК-ге техникалық қызмет көрсету жөндеу жүргізушінің пайдалану құжаттамасының талаптарына сәйкес жүргізіледі. Жөндеу қорын, жөнделген ӘК, қозғалтқыштарды және жиынтықтаушы бұйымдарды есепке алу мен сақтауды жөндеу жүргізуші қамтамасыз етеді.
324. АТ жөндеу, кіріс бақылауын, бөлшектеуді, дефектациялауды (диагностикалауды), техникалық жай-күйінің кондициондығын қалпына келтіруді, құрастыруды және сынауды қоса алғанда, оның барлық үдерістері нақты үлгідегі АТ жөндеу жөніндегі қолданыстағы нұсқаудың талаптарына (үлгі технологияларына) сәйкес жүзеге асырылады.
Үлгі технологиясында көзделмеген жөндеу жұмыстары жөндеу жүргізуші әзірлейтін, метрологиялық сараптауға және нақты үлгідегі АТ жөндеу жөніндегі қолданыстағы нұсқаудың әзірлеушісімен келісуге жататын технологиялық құжаттар бойынша орындалады.
325. АТ жөндеу жүргізу кезінде:
1) бюллетендердің талаптарына сәйкес АТ пысықтауларды орындау;
2) жөндеу жөніндегі қолданыстағы нұсқаудың және басқа жөндеу құжаттамасының талаптарын толық орындау;
3) жөндеу жүргізуге тиісті жұмыстарды орындауға ресімделген құжатымен дайындығы бар мамандарды (ИТР және жұмысшылар) ғана жіберу;
4) технологиялық құжаттамада рұқсат етілген материалдар мен техникалық құралдарды жөндеу үдерісінде пайдалану;
5) орындалатын жұмыстардың (операциялардың) сапасын бақылау; жөнделген АТ кешенді қарап тексеру, жөндеу объектілерінің техникалық жай-күйінің анықталған кемшіліктерінің жойылуын бақылау қамтамасыз етіледі.
326. АТ жөндеу кезінде жарамды және уақтылы тексерілген өлшеу құралдары мен технологиялық жабдық, таңбаланған құрал қолданылады. Меншікті дайындалған жабдық, өлшеу және бақылау құралдары мен олардың құжаттамалары қолдануға жіберер алдында метрологиялық сараптаудан және аттестаттаудан өтеді.
327. ТҚКЖ ұйымы жүзеге асыратын АТ жөндеу сапасын бақылау:
1) жөндеу жүргізудің технологиялық үдерісіне;
2) материалдардың, қосалқы бөлшектердің, жабдықтың, өлшеу құралдарының, құралдың жай-күйіне;
3) технологиялық құжаттамаға;
4) өндірістік-бақылау құжаттамасын, формулярларды (паспорттарды), жөндеуге және техникалық қызмет көрсетуге арналған нарядтар мен ведомостарды ресімдеуге қолданылады.
328. Жөнделген ӘК, өнеркәсіптен немесе тапсырыс берушіден алынған бұйымдарды (жаңа және бұрынғы пайдаланылған) дайындаушы кәсіпорынның техникалық шарттарына және үлгі пайдалану мен жөндеу құжаттамасының талаптарына сәйкес орнатуды, оларды монтаждаудың дұрыстығын қамтамасыз етуді, реттеу және басқа жұмыстарды орындауды, АТ бұйымдарының жөндеуаралық ресурсын қамтамасыз етуді жөндеу жүргізуші жүзеге асырады.
329. Жөнделген АТ-да жөндеу жүргізуші техникалық құжаттаманың талаптарына сәйкес консервациялау мен буып-түю жөніндегі жұмыстарды орындайды.
330. Жөнделген ӘК (бұйым) Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Ұшуға жарамдылық нормаларына, жөндеу құжаттамасының талаптарына сәйкес сынақтарға (тексерулерге) сәйкестігіне тексеруге жатады. Өндіріс жағдайлары мен жөндеуді игеру дәрежесіне қарай жекелеген жағдайда ұшуды сынауларды қоспағанда, бұйымдар мен жүйелерді сынау көлемі нақты үлгідегі АТ жөндеу жөніндегі қолданыстағы нұсқауды әзірлеушімен келісім бойынша өзгертілуі мүмкін.
331. Жөндеу сапасы мен технологиялық үдерістердің тиімділігін бағалау үшін жөндеу технологиясында көзделген сынақтарға қосымша ретінде кезеңділікпен АТ бұйымдарына технологиялық сынақтар, сондай-ақ оларды бақылау бөлшектеуі жүргізіледі.

§3. Зауыттың авиациялық техниканы жөндеуге беруі және тапсырыс берушінің оны қабылдауы

332. Күрделі жөндеуден өткен АТ-ға сенімділік пен кепілдікті міндеттемелер көрсеткіштерінің оны дайындау кезінде белгіленген номенклатура қолданылады.
Жөндеу жүргізушінің кепілдік міндеттемелері жөндеуден кейін АТ бұйымдарының пайдалану құжаттамасына (формулярлар, паспорттар, затбелгілер) енгізіледі.
333. Жөндеу жүргізуші қабылдау-тапсыру актісіне сәйкес жиынтықталған, жерде және ұшуда сыналған, пайдалануға жарамды деп танылған, нөмірлік және басқа құжаттама бойынша ресімделе отырып, жөнделген ӘК-ні тапсыруға ұсынады. ӘК, оның қозғалтқыштарында және жиынтықтаушы бұйымдарда шартта, қосымша тапсырыстарда және ӘК-ні жөндеу кезеңінде уәкілетті органның жедел пысықтаулар мен бір реттік қарап тексерулер туралы нұсқауларында (тапсырыс берушінің қосымша тапсырыстарды ресімдеуі арқылы) көзделген жұмыстар орындалады.
334. ӘК-ні қабылдау кезінде тапсырыс берушінің өкілдері шарттың талаптарын, пайдалану құжаттамасының талаптарын басшылыққа алады және мыналарды тексереді:
1) шарттың талаптары мен қосымша тапсырыстардың орындалу толықтығын;
2) нөмірлері бойынша және кеме құжаттамасының болуын және ресімделуін;
3) ӘК-нің жабдығы мен мүлкінің жиынтықтығы;
4) уәкілетті органның мерзімді пысықтаулар мен біреттік қарап тексерулер туралы нұсқауларының орындалуын;
5) ӘК-нің техникалық жай-күйін, бұйымдар мен жүйелердің жұмыс қабілетін және жұмыс істеуінің дұрыстығын.
Тапсырыс берушінің экипажы ұшу сынақтарының хаттамасымен, жөндеу кезінде орындалған пысықтаулармен, ӘК-ні жөндегеннен кейін бақылау ұшуын орындаған жөндеуді жүргізуші экипажының ескертулерімен байланысты ӘК-нің ерекшеліктерімен танысады, әуе құжаттамасының болуы мен ресімделуін, ӘК-нің жүйелері мен жабдығының жұмыс қабілетін және жұмыс істеу дұрыстығын тексереді, егер уәкілетті органның нормативтік құжаттамаларында көзделсе, бақылау ұшуын жүргізеді.
335. Жөндеуді жүргізуші ӘК-нің беру және оны тапсырыс беруші қабылдауы кезінде жөндеу жүргізуші мен тапсырыс берушінің өкілдері:
1) тапсырыс беруші экипажының ӘК бақылау ұшу (айналып ұшу);
2) ӘК мен арнайы аппаратураны қабылдау-тапсыру (қабылдау-тапсыру актісі);
3) қосымша тапсырыстар бойынша жұмыстарды орындау актісіне қол қояды.
336. Орындалған жөндеу, пайдалануға жарамдылығы, жөндеуаралық және кепілдікті ресурс, жұмыс істеу мерзімі туралы, қорытындыны жөндеу ӘК массасы мен орталықтау туралы мәліметті жүргізуші ӘК формулярына енгізеді.
ӘК-ні алғашқы жөндеу кезінде жөндеу жүргізуші планердің күш элементтерінің формулярын (төзімділік картасын) толтырады және тапсырыс берушіге береді. Көрсетілген жазбалар мен жөндеу жүргізушінің қызметкерлері ӘК құжаттамасына енгізетіндер жөндеу жүргізушінің қажетті өкілеттіктері бар лауазымды адамдарының қолдарымен расталады, бұл жөндеу жүргізушінің құжаттарында айқындалады.
337. Жөнделген ӘК белгіленген жерге ұшып келуі үшін ӘК-ні жөндеу жүргізуші қабылдау кезінде ресімделген қабылдау-тапсыру актісі негіз болып табылады.
338. ТҚК мен жөнделген, тапсырыс беруші қабылдаған ӘК-нің белгіленген әуеайлаққа ұшып келуін дайындауды тиісті карта-нарядты ресімдей отырып, жөндеу жүргізуші жүргізеді. Бұл ретте ӘК-ні отынмен мен маймен толтыру шығыстарында ӘК-ні жөндеуге қабылдау кезінде құйылған ЖЖМ мөлшері ескеріледі.
339. Жөнделген АТ көлік құралдарымен жөнелту кезінде жөндеуді жүргізуші оны қаптауды, тиеуді, бекітуді қамтамасыз етеді. Жөндеу жүргізушіге контейнермен жеткізілген ӘК-ні контейнерсіз жөнелтуге рұқсат берілмейді.
Егер тараптардың келісімінде өзгеше айқындалмаса, жөндеу жүргізушіден тапсырыс берушіге келіп түскен АТ-ны тиеу мен ӘК-ні құрастыруды тапсырыс беруші қамтамасыз етеді. Оның экипажы: құрастырғаннан кейін ӘК-нің бақылау ұшуын да қамтамасыз етеді.
АТ жөнелтушіге олар жөнелткен объектілерді тасымалдауға байланысты шағымдары болған жағдайда тапсырыс беруші наразылық қою үшін оның өкілін шақырады.
340. Жөнделген АТ-ны жөндеу жүргізуші тапсырыс берушіге (тиесілігі бойынша) немесе оның нұсқауы (тапсырмасы) бойынша басқа кәсіпорынға жөнелтеді. АТ жөнелту туралы жөндеу жүргізуші тапсырыс берушіге (алушыға) белгіленген нысандағы хабарлама жібереді.
341. Жөндеу жүргізуші жөнелткен АТ тапсырыс берушінің (алушының) белгіленген жерге келіп түскен кезде үш күн мерзімде жөнелтушіге оны алғаны туралы хабарлама жібереді.
342. Жөндеуден келіп түскен ӘК-ні одан әрі пайдалану дайындауды АТ пайдаланушы/иесі нақты үлгідегі ӘК үшін пайдалану құжаттамасының талаптарына сәйкес жүргізеді. Бұл ретте, ӘК-ге белгіленген тәртіппен азаматтық әуе кемесінің ұшуға жарамдылығы туралы куәлік (сертификат) ресімделеді.
343. Жөндеуді жүргізуші жеткізген өнім жөндеу жүргізушінің кепілдіктеріне сәйкес келмеген жағдайда тараптардың өзара қарым-қатынастары наразылық-шағымдану жұмысының тәртібін регламенттейтін жекелеген нормативтік құжаттармен реттеледі.
Жөндеу жүргізуші мәлімделген кепілдікті міндеттемелерге және белгіленген кепілдікті ресурстарына сәйкес өзі тапсырыс берушіге жеткізілген өнімді қалпына келтіреді немесе ақауы бар өнімді ауыстырады және егер оның техникалық нормалардан анықталған ауытқуларында тапсырыс берушінің кінәсі болмаса және жеткізушінің кінәсі анықталса, келтірілген залалды өтейді. Бұл ретте жөндеу жүргізуші өз жеткізушілеріне егер көрсетілген жағдайларда тиісті негіздемелер анықталған жағдайда, наразылық қояды.
344. ӘК-нің тұрып қалуын азайту мақсатында тапсырыс беруші зауыттың пломбыларын бұзбай жөндеу жүргізушінің кепілдігіндегі ақауы бар АТ дербес қалпына келтіреді. Көрсетілген жағдайда жөндеу жүргізушіге кейіннен наразылық қою және қажет болғанда оның өкілін наразылық актісін ресімдеуге шақыру үшін негіздемелер сақталады. Бұл ретте, жөндеу жүргізуші тапсырыс берушінің талабы бойынша АТ қалпына келтіру (жұмсалғандардан қалпына келтіруге) үшін қажетті жиынтықтаушы бұйымдар мен материалдарды жібереді (сұрауды алған күннен сәттен бастап 5 тәуліктен аспайтын мерзімде) және тапсырыс берушіге жөнелту деректемелерін хабарлайды.
345. АТ-ны кепілдіктен кейінгі пайдалану кезеңінде АТ иесі ақауы бар өнімді дербес қалпына келтіре алмаған жағдайда жөндеу жүргізуші оны иесінің (тапсырыс берушінің) есебінен қалпына келтіреді.
346. Жөндеу жүргізуші өзінің кепілдікті ресурстары шегінде жеткізілген өнімнің сапасы мен жұмыс қабілеті үшін жауапты болады. Жөндеу жүргізушінің көрсетілген жауапкершілігі ол басқа жеткізушілерден алған және тапсырыс берушіге берілген, жөндеу жүргізуші жиынтық өнімге орнатқан АТ бұйымдарына да қолданылады. Соңғы жағдайда жөндеу жүргізушінің жауапкершілігі авиациялық техниканың жиынтық бұйымының кепілдігімен шектеледі.
Жөндеу жүргізушінің кепілдікті міндеттемелерді жүзеге асырудың мынадай мерзімі белгіленеді (егер тараптардың келісімінде өзгеше айқындалмаса):
1) тапсырыс берушінің телеграфтық шақыруы бойынша жөндеу жүргізуші өкілінің келуінің шекті мерзімі (адресатқа шақырылғаны туралы жеделхат тапсырылған сәттен бастап (тапсырылғаны туралы хабарламамен) есептеледі) – тапсырыс беруші көрсеткен пунктке рейстік көлікпен жол жүруге (ұшу) уақытты қоса отырып төрт тәулік;
2) кепілдікті АТ-ны және кепілдіктен шыққан АТ-ны қалпына келтіру мерзімі (жөндеу жүргізуші өкілінің тапсырыс берушіге келу сәтінен бастап есептеледі) – бес тәулік (кепілдікті АТ үшін және кепілдіктен шыққан АТ үшін жарамдылық мерзімі).

§4. Ағымдағы жөндеу

347. АТ ағымдағы жөндеу оны жекелеген бұзылуларын немесе ақауларын жоюдан тұрады. ӘК-ні ағымдағы жөндеуді және АРЭО жөндеуді ИАҚ мамандандырылған бөлімшелер, ТҚКЖ жөніндегі ұйымдар немесе тиісті даярлығы бар жекелей тағайындалатын мамандар жүргізеді.
348. АТ ағымдағы жөндеу жалпы және үлгі ПҚ талаптарына сәйкес немесе пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйым әзірлейтін технологиялар бойынша ПҚ-да қажетті технологиялық нұсқаулар болмаған жағдайда жүргізіледі. Қажет болған жағдайда пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйым әзірлейтін жөндеу технологиялары құзыретті ұйымдармен және уәкілетті органмен келісіледі.
Қажеттілігі өзінің конструкторлық-өндірістік кемшіліктерінен туындаған АТ ағымдағы жөндеуді пайдаланушының қабылданған шағымдарын қанағаттандыру тәртібімен АТ әзірлеуші мен дайындаушы жүзеге асырады.
ӘК-ге орнатуға арналған бөлшектерді дайындау материалы мен оны өңдеу шарттары көрсетіле отырып, сызбасы (нобайы) бар тапсырыстар бойынша ғана жүргізеді.
Бөлшектерді үлгілері бойынша ғана дайындауға рұқсат етілмейді.
349. Жер үстінде қызмет көрсетудің арнайы қолданылатын құралдарын дайындау, тексеру және жөндеу ПҚ талаптарына сәйкес, ал олар болмаған жағдайда – пайдаланушының ИАҚ және ТҚКЖ жөніндегі ұйым әзірлейтін құжаттамаға сәйкес жүзеге асырылады.

17-тарау. ТМД елдерінен басқа елдерде шығарылған азаматтық әуе кемелерінде ұшуға жарамдылықты сақтау тәртібі

§1. Жалпы ережелер

350. Осы Қағиданың 17-тарауында мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:
1) жіберуші персонал – ӘК немесе оның компоненттерін ТҚ-дан кейін пайдалануға рұқсат беруге техникалық қызмет көрсетуші ұйым уәкілеттік берген авиациялық персонал;
2) компонент – авиациялық қозғалтқыш, ауа бұрандасы, құрамындағы бұйымдар немесе ӘК басқа да құрамдас бөліктері.
3) ұйым – Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен құрылған уәкілетті органның қарамағындағы шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын нысанындағы құрылым.
4) жедел техникалық қызмет көрсету – ӘК ұшуға даярлау бойынша атқарылатын ТҚК жұмыстары. Жедел ТҚК-ге: тоқтап қалуды табу және жою; компоненттерін алмастыру (бұндай компоненттерге қозғалтқыш та, ауа бұрандалары да жатады); ТҚК бойынша жоспарлы жұмыстарды қамтуы мүмкін (еңбекті қажет ететін терең бақылауды қажет етпейтін көзге көрінетін бүлінулер/бұзылыстарды анықтау үшін қарап тексерулерді қоса). Оған тез ашылатын панель/люктер арқылы кіруге мүмкіншілік болатын конструкцияның ішкі элементтеріндегі, борттағы жүйелерінде және күшпен орнатылатын жұмыстарды; сонымен қатар аса бөлшектеуді қажет етпейтін және құралдар мен саймандардың қарапайым түрлерімен атқарылуы мүмкін ауыр емес модификациялар мен ағымдағы жөндеуді қамтуы мүмкін.
5) кезеңді техникалық қызмет көрсету – ауырлығы және оларды атқару шарттарының талаптары бойынша «жедел техникалық қызмет көрсету» критерийлеріне жауап бермейтін техникалық қызмет көрсету жұмыстары;
6) ұшуға жарамдылығын сақтау – ӘК пайдалану мерзімінің ішінде ӘК-ң ұшуға жарамдылықтың қолданыстағы талаптарына сай болуын және оның ұшуды қауіпсіз атқаруына дайындағын қамтамасыз ететін үдерістер жиынтығы.
7) рәсімдер – басқарушы және технологиялық құжаттарда баяндалған нормативтік ережелер мен нұсқаулар. ТҚК мақсаттары үшін рәсім ұғымы рәсімнің екі түрін қамтиды: ұйымның авиациялық персоналы адамдарының және/немесе бөлімшелерінің қарым-қатынастарының қағидалары мен тәртібін белгілейтін ұйымдастырушылық рәсімдері; және ТҚК бойынша қызметтер мен жұмыстардың әр түрлерінің атқарылу технологияларын белгілейтін технологиялық рәсімдер.
8) басқарушы персонал – ӘТ ТҚК бойынша барлық жұмыстарды ресурстық және ұйымдастырушылық жағынан қамтамасыз етуді жүзеге асыруға оларға жүктелген міндеттеріне сай өкілеттілігі жеткілікті ұйым персоналының құрамындағы уәкілетті тұлғалар.
9) техникалық қызмет көрсету – бақылау-қалпына келтіру жұмыстары, тексерулер, алмастырулар, ақауларды жою сияқты бірге де, бөлек те атқарылатын жұмыстарды қоса алғанда, ӘК ұшуға жарамдылығын сақтауды қамтамасыз етуде қажет болатын жұмыстарды жүргізу, сонымен қатар модификация мен жөндеуді практикалық жүзеге асыру. Техникалық қызмет көрсету ТҚК туралы куәлікті ресімдеуді қажет етеді және оған мынадай сияқты жердегі қызмет көрсету түрлері жатпайды: жолаушылар салонын жинау мен қызмет көрсету, борттық тағамды тиеу, перронда және тоқтаған кездегі жұмыстар (ӘК-ні сүйемелдеу және сүйреу, дәретханаларда қызмет көрсету, отын, су және т.б. құю, жерде желдету, қозғалтқыштарды жүргізу, багаж бен жүкті өңдеу, жерде энергиямен қамтамасыз ету, мұздануға қарсы өңдеу және т.б.).
10) ауыр әуе кемесі – ең жоғары ұшу салмағы 5700 кг-дан жоғары ұшақтар мен көп қозғалтқышты тікұшақтар жататын ӘК сыныбы.

§2. Ұшуға жарамдылығын сақтау жұмыстары

351. ӘК-нің штаттық та, авариялық-құтқарушы да құрал-жабдықтарының жұмысқа жарамдылығын сақтауды қоса алғанда, ӘК-нің ұшуға жарамдылығын сақтау мыналар арқылы қамтамасыз етіледі:
1) ұшу алдындағы дайындықты атқару;
2) ұшудың қарастырылып отырған түрінің қауіпсіздігіне әсер ететін тоқтап қалулар мен бүлінулерді егер олар ӘК-нің аталған үлгісі үшін қабылданған болса, Құрал-жабдықтың ең аз тізбесі (MEL) мен Конфигурацияда рұқсат етілген ауытқулардың тізбесіндегі (CDL) шектеулерді ескере отырып, уәкілетті органмен келісілген қолданыстағы технологиялар бойынша жою;
3) осы Қағиданың 17-тарауының §3 талаптарына сай бекітілген ТҚК бағдарламасына сәйкес барлық ТҚК түрлерін орындау;
4) ауыр ӘК және коммерциялық азаматтық авиацияның барлық ӘК үшін осы Қағиданың 17-тарауының §3 талаптарына сай бекітілген ТҚК бағдарламасының тиімділігіне талдау жасау;
5) қолданылатын барлық:
ұшуға жарамдылық бойынша директиваларды;
ұшуға жарамдылықты сақтаумен байланысты пайдалану мәселелері бойынша ұйымдастырушылық-өкімдік құжаттар (пайдалану директивалары немесе нұсқаулар);
уәкілетті органмен және Халықаралық азаматтық авиация конвенцияның 6 және 8 қосымшаларымен (Чикаго, 1944 жыл) белгілеген ұшуға жарамдылықты сақтау жөніндегі талаптарды;
қауіпсіздік мәселелерін шешу үшін уәкілетті орган белгілеген дереу жасалатын шараларды атқару;
6) модификациялар мен жөндеулерді атқару;
7) міндетті емес модификациялар және/немесе бақылаулық тексерулерді атқару саласындағы пайдаланушылар үшін саясат құру;
8) ауыр ӘК және коммерциялық азаматтық авиацияның барлық ӘК-не міндетті емес модификациялар және/немесе бақылаулық тексерулерді атқару саласындағы саясат құру;
9) қажет болса бақылау мақсатындағы ұшуларды орындау.

§3. Техникалық қызмет көрсету бағдарламасы

352. Әрбір ӘК-не техникалық қызмет көрсету уәкілетті орган бекіткен және қажетті түзетулер мен кезеңді қайта қарастырылуы тиісті ТҚК бағдарламасына сәйкес атқарылады.
353. ТҚК бағдарламасын және оның кейінгі барлық өзгерістерін уәкілетті орган бекітуі тиіс.
354. ТҚК бағдарламасы:
1) ӘК үлгісінің сертификатын ұстаушылардың, сонымен қатар сертификаттау мен үлгі сертификатын беру қағидаларының талаптарына сәйкес мұндай нұсқауларды шығаратын басқа да ұйымдардың ұшуға жарамдылығын сақтау бойынша шығарған нұсқаулары (нұсқаулықтары) мен оның толықтыруларына;
2) егер олар осы Қағиданың 355-тармағының 1) тармақшасының нұсқауларынан өзгеше болса немесе басқа нақты ұсыныстар толығымен болмағанда, уәкілетті орган шығарған нұсқауларға;
3) егер олар осы Қағиданың 355-тармағының 1) және 2) тармақшаларының нұсқауларынан өзгеше болса, ӘК-нің иесі немесе пайдаланушы дайындаған және уәкілетті орган бекіткен нұсқауларға сәйкес келеді.
355. ТҚК бағдарламасында ұшудың ерекше түрлерімен байланысты ТҚК-ның арнайы түрлерін қоса алғанда, ТҚК бойынша атқарылуы тиіс барлық жұмыстардың түрлері мен кезеңділігі туралы егжей-тегжейлі ақпарат бар. Егер ТҚК бағдарламасы мыналарға негізделген болса, ТҚК бағдарламасының құрамына сенімділік деңгейін бақылау бағдарламасы енгізіледі:
1) ӘК-нің сенімділігі мен қауіпсіздігін логикалық талдау нәтижелері бойынша ТҚК бағдарламасы құрастырылған рәсімдерге;
2) қауіпсіз тоқтап қалуға дейін техникалық пайдалану әдісін қолдану басым болғанда.
356. Егер ұшуға жарамдылықты сақтауды ұшуға жарамдылықты сақтауға арналған ұйымдар жүзеге асыратын болса, ТҚК бағдарламасы мен ондағы өзгертулерді бекіту белгіленген ұйымдардың ТҚК бағдарламасын жүргізу рәсімдерінің шеңберінде жүзеге асырылуы мүмкін.
357. Бүлінулерді жөндеу, сонымен қатар модификациялар мен жөндеулерді атқару уәкілетті орган немесе дайындаушы бекіткен құжаттамаларды қолдану арқылы жасалады.
358. Ірі модификациялар мен жөндеулерді атқару уәкілетті орган мақұлдаған құжаттамаларды қолдану арқылы жасалуы тиіс.

§4. ӘК-нің ұшуға жарамдылықта ұстап тұру туралы деректерді есепке алу жүйесі

359. ТҚК бойынша кез келген жұмыстар аяқталғаннан кейін, талаптарға сәйкес осыған байланысты шығарылатын Пайдалануға жіберу сертификаты ӘК ұшуға жарамдылықта ұстап тұру туралы деректерді есепке алу жүйесіне енгізуге жатады. Әрбір жазба мүмкіндігінше қысқа мерзімде, бірақ кез келген жағдайда ТҚК бойынша қарастырылып отырған жұмыс аяқталған күннен бастап күнтізбелік 30 күннен кем емес мерзімде енгізілуі тиіс.
360. ӘК ұшуға жарамдылықта ұстап тұру туралы есепке алу деректерінде пайдаланушының борттық техникалық журналының, сондай-ақ ӘК формулярының, қозғалтқыштар формулярларының немесе ресурсы бойынша (қызмет ету мерзімі) шектеулері бар әуе бұрандаларының паспорттарының ақпараты қамтылады.
361. ӘК формуляры мен борттық техникалық журналға: ӘК түрі мен тіркеу нөмірі, ӘК ұшу күні мен көтерілу және/немесе ұшу циклдерінің және/немесе қонуының жинақталған саны енгізіледі, сонымен қатар борттық техникалық журналға ұшу кезінде авиациялық техниканың жұмысы туралы ескертулер енгізіледі.
362. Ұшуға жарамдылығын қолдау туралы есепке алу деректерінде:
1) ұшу жарамдылығы бойынша ағымдағы директиваларды орындау мәртебесі және қауіпсіздік проблемаларын шұғыл шешу шаралары ретінде уәкілетті орган нұсқаған шаралар туралы ақпарат;
2) модификациялар мен жөндеулерді орындаудың ағымдағы мәртебесі туралы ақпарат;
3) ТҚК Бағдарламаларын орындаудың ағымдағы мәртебесі туралы ақпарат;
4) шектеулі ресурсты (қызмет ету мерзімімен) компоненттердің ағымдағы мәртебесі туралы ақпарат;
5) салмағы мен орталықтануы туралы есеп;
6) ТҚК бойынша кейінге қалдырылған жұмыстар тізбесі қамтылады.
363. Мақұлданған компонентті пайдалануға жіберу сертификатына қосымша (ЕАSА 1-нысан немесе балама), бортта орнатылған компоненттерге қатысты төмендегі ақпарат қозғалтқыштардың немесе әуе бұрандаларының формулярларына, ресурсы (қызмет ету мерзімі) бойынша шек қойылған қозғалтқыштардың немесе компоненттер модулдерінің паспортына (этикеткалары) тиісінше енгізілуі тиіс. Олар:
1) компонентті белгілеу;
2) нақты компонент орнатылған ӘК түрі, зауыттық нөмірі және мемлекеттік тіркеу нөмірі, сондай-ақ осы компонентті қайта монтаждау немесе орнату туралы нұсқау;
3) нақты компоненттің шабуыл сағаттарындағы және/немесе ұшу циклдеріндегі және/немесе тиісінше қону сандарының жинақталған атқарылымы;
4) осы Қағиданың 363-тармағына сәйкес компонентке қолданылатын ағымдағы ақпарат.
364. Осы бөлімнің 17-тарауының § 7 талаптарына сәйкес ұшуға жарамдылықта ұстап тұру бойынша жұмыстарды басқаруды жүзеге асыруға ұйымның атынан уәкілетті адам осы талаптарға сәйкес аталған есепке алу деректерін жүргізеді және уәкілетті органның сұрау салуы бойынша оған осы деректерді ұсынады.
365. Ұшуға жарамдылықта ұстап тұру туралы есепке алу деректеріне енгізілген барлық жазбалар анық әрі ұқыпты болуы тиіс. Жекелеген жазбаларға түзету енгізу қажет болған кезде бұл түзету жазбаның бастапқы нұсқасын оқу мүмкін боларлықтай етіп енгізіледі.
366. Меншік иесі немесе пайдаланушы көрсетілген мерзімдер ішінде мынадай есепке алу деректерін сақтау үшін жүйе құруды және оның жұмыс істеуін қамтамасыз етеді:
1) ӘК (өндірістік-бақылау құжаттамасы) және онда орнатылған барлық шектеулі (қызмет ету мерзімі) ресурсты компоненттерге ТҚК туралы барлық егжей-тегжейлі есепке алу жазбаларын - ӘК-ні немесе оның компонентін пайдалануды тоқтатқан (істен шығарған) кезден бастап кемінде 24 айда;
2) жинақталған атқарылымдар және егер қажет болса ӘК-нің және онда орнатылған барлық шектеулі (қызмет ету мерзімі) ресурсты компоненттерінің ұшу циклдерінің санын - ӘК-ні немесе оның компонентін пайдалануды тоқтатқаннан (істен шығарғаннан) кейін кемінде 12 айда;
3) жинақталған атқарылымдар және қажет болған кезде шектеулі (қызмет ету мерзімі) ресурсты компонентте ТҚК бойынша жоспарлы жұмыстардың соңғы түрінен (нысанынан) кейін ұшу циклдерінің санын - жұмыстардың нысаны мен мазмұны бойынша баламалы, осы компонентке ТҚК-нің келесі жоспарлы түріне дейін;
4) бекітілген ТҚК Бағдарламасына ӘК-нің сәйкестігін белгілеу мүмкін болатындай етіп, жұмыстар орындаудың мерзімдері мен нәтижелерін қоса алғанда, ӘК-ге ТҚК-нің бекітілген Бағдарламасын орындаудың ағымдағы жағдайын - ӘК-ге немесе жұмыстардың нысаны мен мазмұны бойынша тиісінше баламалы компонентіне ТҚК-нің келесі түріне дейін;
5) осы ӘК-де осы әуе кемесіне және оның бортында орнатылған компоненттерге қолданылатын ұшуға жарамдылығы бойынша директивтің орындалуының ағымдағы жай-күйін - ӘК-ні немесе оның компонентін пайдалануды тоқтатқаннан (істен шығарғаннан) кейін кемінде 12 айда;
6) осы ӘК-де, оның қозғалтқыштарында, әуе бұрандаларында және басқа да ұшу қауіпсіздігі үшін маңызды компоненттерінде модификациялау мен жөндеулердің орындалуының ағымдағы жай-күйін - ӘК-ні немесе оның компонентін пайдалануды тоқтатқаннан (істен шығарғаннан) кейін кемінде 12 ай ішінде.

§5. Пайдаланушының техникалық борт журналы жүйесі

367. Осы Қағиданың 17-тарауының §4 талаптарына қосымша пайдаланушы әрбір ӘК бойынша мынадай ақпараттарды:
1) ұшу қауіпсіздігін бақылау және қамтамасыз ету үшін қажетті әрбір ұшу туралы ақпарат;
2) пайдалануға жіберудің қолданыстағы сертификаты;
3) ӘК орындалуы тиіс жоспарлы немесе жоспардан тыс ТҚК келесі түрінің қандай екенін және уәкілетті орган мұндай жазбаның өзге құжаттама берілуіне келісім берген жағдайларды қоспағанда, қандай мерзімдерде орындалатынын айқындайтын, ӘК техникалық жай-күйі (мәртебесі) туралы жазба;
4) барлық анықталған, бірақ әзірге жойылмаған ӘК пайдалануға әсер ететін істен шығулар мен бүлінулерді санамалау;
5) шарттар бойынша ТҚК орындалуын ұйымдастыруға қатысты кез-келген қажетті жетекші нұсқау қамтылатын пайдаланушының техникалық борт журналының жүйесін пайдаланады.
368. Әуе кемесінің техникалық борт журналдарының жүйесі (жүргізу нысанын қоса алғанда) және оны кейінгі кез-келген өзгертулер уәкілетті органмен келісіледі.
369. Пайдаланушы соңғы жазба күнінен кейін 36 ай ішінде ӘК техникалық борт журналының сақталуын қамтамасыз етеді.

§6. ӘК-нің ұшуға жарамдылықта ұстап тұру туралы есепке алу деректерін беру

370. ӘК-ні бір меншік иесінен немесе пайдаланушыдан басқаға тұрақты негізде берген кезде бұрынғы иесі немесе пайдаланушы ӘК-мен бірге осы Қағиданың 17-тармағының §4 талаптарына сәйкес ұшуға жарамдылықта ұстап-тұру туралы есепке алу деректерін, сондай-ақ қажет болған кезде осы Қағиданың 17-тарауы §5 талаптарына сәйкес техникалық борт журналын беруді қамтамасыз етеді.
371. ӘК иесі ұшуға жарамдылықта ұстап-тұру жөніндегі жұмыстарды орындау үшін ұйыммен ұшуға жарамдылық шартын жасасу кезінде осы Қағиданың 17-тарауының § 4 талаптарына сәйкес ұшуға жарамдылықта ұстап тұру жөніндегі ұйымның есепке алу деректерін беруді қамтамасыз етеді.
372. Есепке алу деректерін сақтау үшін белгіленген мерзімдері ӘК жаңа меншік иесіне немесе пайдаланушыға қатысты қолданыла береді.

§7. Техникалық пайдалану және жөндеу кезінде ұшуға жарамдылықта ұстап тұру

373. Әуе кемесін пайдаланушы және/немесе меншік иесі ӘК ұшуға жарамдылықта ұстап-тұрады және мынадай:
1) әуе кемесі ұшуға жарамды жағдайда болған;
2) ӘК барлық бортты штаттық және авариялық-құтқару жабдықтары дұрыс орнатылған және жұмысқа жарамды болса не жұмысқа жарамсыз ретінде анық және нақты белгіленген;
3) әуе кемесінде қолданыстағы ұшуға жарамдылық сертификаты болған;
4) ӘК-ге техникалық қызмет көрсету ТҚК-нің бекітілген бағдарламасына толықтай сәйкес және осы Қағиданың 26-тарауының талаптарына сәйкес орындалған жағдайларда ұшуды орындай алады.
374. Әуе кемесінің командирі немесе әуе кемесін коммерциялық пайдаланған жағдайда ӘК ұшуға пайдаланған жағдайды қанағаттанарлық түрде орындауды қамтамасыз етеді. Дайындықты пилот немесе жұмыстың осындай түріне жіберілген басқа да адам орындайды.
375. Осы Қағиданың 17-тарауының § 7 көзделген функцияларды қанағаттанарлық түрде орындау үшін ӘК меншік иесі ұшуға жарамдылықта ұстап тұруға, уәкілетті орган бекіткен ұшуға жарамдылықта ұстап тұру бойынша ұйымдастыруға (бұдан әрі – ұшуға жарамдылығын ұйымдастыру) байланысты жұмыстарды орындауды беруі мүмкін.
376. Салмағы 5700 кг астам әуе кемелерін пайдаланған жағдайда, осы Қағиданың 371-тармағында көзделген функцияларды қанағаттанарлық түрде орындау үшін ӘК меншік иесі ұшуға жарамдылықта ұстап тұруға байланысты барлық жұмыстарды ұйымның орындауын қамтамасыз етеді.
377. Әуе тасымалдарын, авиациялық жұмыстарды, сондай-ақ олардың компоненттеріне техникалық қызмет көрсетуді жүзеге асыратын 5700 кг астам әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсетуді Азаматтық авиацияның авиациялық техникасына техникалық қызмет көрсететін және оны жөндейтін ұйымды сертификаттау және сертификат беру қағидасына сәйкес сертификатталған ұйым орындайды.
378. Коммерциялық әуе тасымалын жүзеге асыратын Пайдаланушы ұшу жарамдылығын қолдауды қамтамасыз етеді және мыналарға ие болады:
1) уәкілетті орган берген пайдаланушы сертификаты;
2) азаматтық авиацияның авиациялық техникасына техникалық қызмет көрсететін және оны жөндейтін ұйымның сертификаттау және сертификат беру қағидасының талаптарына сәйкес берілген ТҚК бойынша ұйымның сертификаты немесе осындай ұйыммен шарты болады.
Әуе тасымалдарын және/немесе авиациялық жұмыстарды жүзеге асыратын пайдаланушы осы Қағиданың 373-тармағының талаптарын сақтауды қамтамасыз етеді.
379. Жалпы мақсаттағы авиацияны пайдаланушының (коммерциялық азаматтық авиацияға жатпайтын):
1) ұшуға жарамдылықта ұстап тұру жөніндегі ұйымы болады немесе ұшуға жарамдылықта ұстап тұру жөніндегі ұйыммен шарт жасасады;
2) азаматтық авиацияның авиациялық техникасын техникалық қызмет көрсететін және оны жөндейтін ұйымның сертификаттау және сертификат беру қағидасына сәйкес мақұлданған ТҚК бойынша ұйымы немесе осындай ұйыммен шарты болады;
3) осы Қағиданың 373-тармағы талаптарының сақталуын қамтамасыз етеді.

§8. Ұшуға жарамдылықтың бұзылуы туралы есептілік

380. ӘК пайдаланушы үлгілі конструкциясына немесе үлгілік конструкциясының модификациясына жауапты, тіркеу, ұйымдастыру мемлекетіне және қажет болған кезде пайдаланушының мемлекетіне ұшу қауіпсіздігіне айтарлықтай әсер ететін ӘК немесе оның компонентінің ұшу жарамдылығының анықталған кез-келген ақаулары туралы есеп жібереді.
381. Есептер уәкілетті орган белгілеген нысанда жіберіледі және онда пайдаланушы жеке немесе заңды тұлға анықтаған ақаулар және оны анықтау шарттары туралы ақпарат болады.
382. Егер жеке тұлға немесе ұйым ӘК иесімен немесе пайдаланушымен шарт бойынша оны ұшуға жарамдылықта ұстап тұруды жүзеге асырса, онда осындай адам немесе ұйым аталған иеленушіге немесе пайдаланушыға тиесілі, ӘК-нің немесе оның компонетінің ұшуға жарамдылығына әсер ететін кез-келген осындай оқиға ақпарат үшін ӘК иесіне, пайдаланушыға немесе ұйымға есеп жібереді.
383. Есептер мүмкіндігінше қысқа мерзімде, бірақ кез-келген жағдайда міндетті есепке алуға жататын оқиғаны пайдаланушы, жеке немесе заңды тұлға анықтаған кезден бастап кемінде 72 сағатта жіберілуі тиіс.

§9. ӘК істен шығуы және бұзылуы

384. Ұшудың қауіпсіздігіне айтарлықтай әсер ететін ӘК барлық істен шығулары мен бұзылуы келесі ұшуға дейін жойылуы тиіс.
385. Ұшу қауіпсіздігіне ӘК істен шығу немесе бұзылу дәрежесі туралы, оларды жою бойынша қажетті әрекеттер туралы не істен шығуды немесе бұзылуды жоюдың кейінге қалдырылу мүмкін екені туралы шешімді ТҚК бойынша құжаттамаларды пайдалана отырып, мақұлданған жіберілетін персонал қабылдайды. Дегенмен, егер:
1) пилот уәкілетті орган нұсқаған тәртіппен бекітілген Жабдықтардың ең төменгі тізбесін пайдаланса;
2) ӘК істен шығуы мен бұзылуларын білікті уәкілетті орган жол берілген деп санаса, осы талап қолданылмайды.
386. Ұшу қауіпсіздігіне айтарлықтай маңызды әсер етпейтін ӘК кез-келген істен шығуы және бұзылуы ТҚК бойынша құжаттамада белгіленген барлық тиісті шектеулерді міндетті түрде сақтай отырып, бастапқы байқаған кезден бастап, мүмкіндігінше қысқа мерзімде жойылуы тиіс.
387. Ұшу басталғанға дейін анықталмаған кез-келген істен шығу немесе бұзылу осы Қағиданың 17-тарауының §4 сәйкес ӘК ұшу жарамдылықта ұстап-тұру туралы есепке алу деректері жүйесінде немесе осы Қағиданың 17-тарауының §5 сәйкес пайдаланушының техникалық борт журналында тиісінше тіркеуге жатады.

§10. ӘК бортына компоненттерді орнату тәртібі

388. Осы қағидада және авиациялық техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі ұйымдарға қойылатын сертификаттау талаптарында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, компоненттің техникалық жай-күйі қанағаттанарлық болған, ұшуға жарамдылығын куәландыратын құжат ресімделіп пайдалануға жіберілген қолданылатын қағидалардың талаптарына сәйкес компонент таңбаланған жағдайларда ғана ӘК бортына компонентті орнатуға жол беріледі.
389. ӘК бортына компонентті орнатқанға дейін жеке тұлға немесе бекітілген ұйым орын алуы мүмкін ұшу жарамдылығы бойынша әр түрлі модификацияларды және/немесе дерективтерді ескере отырып, нақты компонентті орнату заңдылығын ТҚК бойынша тексеруі тиіс.
390. ӘК бортына немесе ӘК компонентіне стандартты бұйымдарды орнатуға, нақты стандартты бұйымды қолдануға арналған ТҚК бойынша құжаттамада тікелей нұсқалған жағдайда ғана жол беріледі. Стандартты бұйымдар олардың нақты қолданылатын стандартқа сәйкестігін растайтын құжаттар болған кезде ғана орнатылады.
391. ӘК немесе компонентіне ТҚК кезінде шикізатты немесе шығыс материалдарын пайдалануға берілген ТҚК бойынша тиісті құжаттамада материалдардың осы маркасына ӘК немесе оның компонентін әзірлеуші тікелеу нұсқау берген немесе егер оларды пайдалану АТ-ге техникалық қызмет көрсету және жөндеу жөніндегі ұйымға қойылатын сертификациялық талаптармен регламенттелген болса ғана жол беріледі. Мұндай материалдарды олар қойылған талаптарға сәйкес болған жағдайда және ол хаттамалық расталған кезде ғана пайдалануға болады. Барлық материалдарда материалдың нақты маркасына ресімделген және талаптарға сәйкестігі туралы куәлігі бар ілеспе құжат, сондай-ақ материал әзірлеушіні де және жеткізушіні қоса алғанда, шығарылған жері болуы тиіс.
392. Компоненттерге техникалық қызмет көрсету осы Ереженің талаптарына сәйкес орындалуы тиіс.
393. Егер осы компоненттер ӘК бортында орналасқан болса ғана жіберілетін персоналдың компонентерге ТҚК орындауына рұқсат етіледі. ӘК техникалық қызмет көрсету жөніндегі Нұсқаулық мұндай қайта монтаждауға тікелей рұқсат берсе ӘК ТҚК кезінде ыңғайлы қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін мұндай компоненттерді уақытша қайта монтаждауға жол беріледі.
394. ӘК бортында орнатылған шектеулі (қызмет ету мерзімімен) ресурсты компоненттер ТҚК бағдарламасында және ұшуға жарамдылығы жөніндегі директиваларда белгіленген бекітілген ресурстар бойынша (қызмет ету мерзімімен) шектеулердің шеңберінен шықпауы тиіс.
395. Мынадай жай-күйлердің кез келгенінде:
1) ТҚК бекітілген Бағдарламасында белгіленген ресурстар бойынша (қызмет ету мерзімімен) шектеулер асып кеткен;
2) ұшу жарамдылығы бойынша қолданылатын директиваларға және уәкілетті орган нұсқаған ұшу жарамдылықта ұстап тұру саласындағы басқа да талаптарға сәйкес келмеген;
3) ұшу жарамдылығы мәртебесін немесе ӘК бортына қондырғының заңдылығын айқындау үшін қажетті ақпарат болмаған;
4) істен шығуы немесе бұзылуы анықталған;
5) компоненттің жұмысқа жарамдылығына әсер етуі мүмкін ӘК инцидент немесе авиациялық оқиға болған компонент жұмысқа жарамсыз болып саналады.
396. Жұмысқа жарамсыз компоненттер бірдейлендірілуі (таңбалануы) және осы компоненттерді одан әрі пайдалану бойынша шешім қабылдағанға дейін осы Қағидаға сәйкес бекітілген ұйымның бақылауымен жеке қауіпсіз үй-жайда сақталуы тиіс.
397. Өздеріне белгіленген ресурстарды немесе қызмет ету мерзімдерін атқарған немесе жөнделмейтіндей істен шыққан, бұзылған компоненттер қалпына келмейтін компонент ретінде сыныпталады және оларды, осы Қағиданың 17-тарауының §3 ережелеріне сәйкес компонент ресурсы (қызмет ету мерзімі) ұзартылған немесе оны жөндеуге құжаттама әзірленіп, бекітілген жағдайларды қоспағанда, компоненттердің айналымы жүйесіне қайтаруға жол берілмейді.

Қазақстан Республикасының азаматтық әуе
кемелерін техникалық пайдалану
және оларды жөндеу қағидасына
1-қосымша

1-кесте

Басқару жүйелерінің тартымдарындағы сақина жолақтарының белгіленулері мен түстері

Басқару жүйесінің тартымы	Сақина жолақтары
	Белгіленуі	Түсі
Ұшақты, тікұшақты басқару
Элерондармен		Қара
Сервокомпен-сатормен		Ашық қоңыр
Элерон серворульдерімен Стабилизатормен		Қара Ашық қоңыр
Бағыт рульдерімен		Қара
Триммерлермен		Ашық қоңыр
Бағыт серворульдерімен		Қара
Алдыңғы қанатшалармен		Ашық қоңыр
Қанаттың ауытқитын ұштарымен		Ашық қоңыр
Қанаттың бұрылуымен		Қара

1-кестенің жалғасы

Басқару жүйесінің тартымы	Сақина жолақтары
	Белгіленуі	Түсі
Биіктік рульдерімен		Қара
Жапқыштардың құйрық буынымен		Ашық қоңыр
Биіктік серворульдерімен		Қара
Рульдер мен элерондарды тежеумен		Ашық қоңыр
Жапқыштармен		Қара
Жапқыштардың ауытқитын ұштарымен		Қара
Жапқыш қалқаншасымен		Ашық қоңыр
Интерцепторлармен		Қара
Су рулімен		Ашық қоңыр
Руль винтінің қадамымен		Ашық қоңыр

1-кестенің жалғасы

Басқару жүйесінің тартымы	Сақина жолақтары
	Белгіленуі	Түсі
Қиғаштау автоматын басқару
Көлденең бағыттағы бұрандалардың циклдік қадамымен		Қою жасыл
Тік бағыттағы бұрандалардың циклдік қадамымен
Сол жақ (алдыңғы) бұранда
Оң жақ (артқы) бұранда
Бұрандалардың ортақ қадамымен:
Сол жақ (алдыңғы)
Оң жақ (артқы)

1-кестенің жалғасы

Басқару жүйесінің тартымы	Сақина жолақтары
	Белгіленуі	Түсі
Қозғалтқыштарды басқару
Бір қозғалтқыш кезінде, бірінші қозғалтқыштың жұмыс режимімен		Көк
Бір қозғалтқыш кезінде, бірінші қозғалтқыштың стоп-кранымен		Қызыл
Екінші қозғалтқыштың жұмыс режимімен		Көк
Екінші қозғалтқыштың стоп-кранымен		Қызыл
Үшінші қозғалтқыштың жұмыс режимімен		Көк
Үшінші қозғалтқыштың стоп-кранымен		Көк
Төртінші қозғалтқыштың жұмыс режимімен		Көк
Төртінші қозғалтқыштың стоп-кранымен		Қызыл

2-кесте

Бұйымдар боямасының түсі

Жүйе	Бояма түсі
Отын Май Пневматикалық Ауаны баптау Мұздануға қарсы: ауа-жылулық сұйықтық Ауа қысымы: статикалық толық Гидравликалық Өрт Оттегі Салқындату Сумен қамсыздандыру Бейтарап газ	Сары Қоңыр Қара » » Ашық қоңыр Ақ Қара Сұр Қызыл Көгілдір Жасыл » Ақ

5. Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету орындарының таңбалануы

ӘК техникалық қызмет көрсету орындарының таңбалануы қызмет көрсету персоналының бағдарлы болуы және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін арналған. Ол МемСТ 1 00212—76 сәйкес орындалған және ӘК сыртқы қаптамасында немесе люк қақпақтарында қызмет көрсету орындарына тікелей жақын орналасқан белгі мен жазудан тұрады (1.3.7-кесте).
Қара түсті белгілер ашық беттерге, ал қара беттерге ақ түсті белгілер салынған.

3-кесте

Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету орындарының таңбалануы

Мақсаты	Белгінің белгіленуі	Түсі		Жазу
		белгінің (контурының)	реңінің
Отын құю		Қара	—	Отын маркасы және қысым Па-мен (кгс/см2)
Май құю		»	—	Май маркасы және қысым Па-мен (кгс/см2)
Су құю		»	—	Қысым Па-мен (кгс/см2)
Дистилденген су құю		»	—	СУ және қысым Па-мен (кгс/см2)

3-кестенің жалғасы

Мақсаты	Белгінің белгіленуі	Түсі		Жазу
		белгінің (контурының)	реңінің
Гидравлика жүйесінің сұйықтығын құю		Қара	—	Сұйықтық маркасы және қысым Па-мен (кгс/см2)
Консервациялау		»	_
Ауамен зарядтау		»	—	АУА және қысым Па-мен (кгс/см2)
Оттегімен зарядтау		»	—	ОТТЕГІ (газ тәріздес, сұйық) және қысым Па-мен (кгс/см2)
Ауаны баптау (қыздыру)		»	—	Қысым Па-мен (кгс/см2) және температура ҮС-мен
Жерге қосу		»	—	ОСЫ ЖЕРДЕ ЖЕРГЕ ҚОСУ
Электр қорегі		»	—	ІСКЕ ҚОСУ (ҚОРЕК), кернеу В-мен, ток күші А-мен
Ауамен іске қосу		»	—	ІСКЕ ҚОСУ, қысым Па-мен (кгс/см2) және температура ҮС-мен
Сөйлесу құрылғысы		»	—	—
Буксирлеу торабы		»	—	—
Дәретханадан төгінді		Қара	_	_
Отын жүйесін тексеру		»	Сары	—
Май жүйесін тексеру		»	»	—
Гидравлика жүйесін тексеру		»	»	—
Кабиналар бүтіндігін тексеру		»	»	—
Отынды құйып алу		»	»	—
Майды құйып алу		»	»	—
Гидравликалық жүйеден сұйықтықты құйып алу		»	»	—
Отын сүзгісін қарау		»	»	—

3-кестенің жалғасы

Мақсаты	Белгінің белгіленуі	Түсі		Жазу
		белгінің (контурының)	реңінің
Май сүзгісін қарау		»	»	—
Мұздануға қарсы жүйені қарау және бақылау		Қара	Сары	__
Статикалық қысымды бақылау		»	»	__
Аккумуляторлық батареяларды қарау		Сары	__	__
Гидрокөтергіш (домкрат) тіреуіші		»	—	—
Тірек (үстелше) тіреуіші		»	—	—
Арқандап байлау құралдарын қосу		»	__	__
Такелаж торабы		»	__	—
Қызмет көрсету аймағы		Қызыл	Сары	—

6. Құрал-сайманның таңбалануы

Жеке пайдаланудағы құрал-саймандар әуежай шифрінен, мамандығы бойынша құрал-сайман шифрінен және жұмыстарды орындаушының табельдік нөмірінен тұратын таңбамен таңбаланады. Ортақ пайдаланылатын құрал-сайманда табельдік нөмірдің орнына "О" индексі және құрал-саймандық қойманың тізілімі бойынша есеп нөмірі қойылады.
Әуежай шифрі оның телеграфтық индексінің соңғы үш әрібі бойынша анықталады.
Құрал-саймандардың мамандықтар бойынша шифрлері:
Р – радио жабдығы;
Э – электр жабдығы;
П – аспаптық жабдық;
Ц – ұшақты (тікұшақты) және қозғалтқыштарды пайдалану;
О – ортақ пайдаланылатын құрал-саймандар.

Мысалдар:
1. Алматы техникалық қызмет көрсету орталығының ұшақтарды (тікұшақтарды) және қозғалтқыштарды пайдалану жөніндегі авиатехниктің құрал-сайманы, табельдік нөмірі 10 – ЛАК Ц 10.
2. Дәл осы әуежайдағы ортақ пайдаланылатын құрал-сайман, тізілім бойынша есеп нөмірі 26 – ЛАК О 26.
ӘК бортында ӘК бортинженерінің (бортмеханигінің), бортрадистінің және авиатехнигінің пайдалануында тұрақты болатын, авиациялық жұмыстар үшін пайдаланылатын құрал-сайман ӘК тану белгісіне сәйкес келетін цифрлермен таңбаланады.
Таңба электр химиялық, электрлік немесе механикалық әдіспен жұмыс бетінен тысқары қойылады және оның өшірілу шамасы бойынша жаңартылады. Орындаушының әрбір құрал-сайман жәшігінде (құрал-сайманды қоймасында) құрал-сайман тізілімі (нысан бойынша, құрал-сайманның атауы, саны, шифрі) болуы тиіс, ол құрал-сайманды қойма қызметкерінің қолымен расталады.

Қазақстан Республикасының азаматтық әуе
кемелерін техникалық пайдалану
және оларды жөндеу қағидасына
2-қосымша

Газдарға арналған жоғары қысымды ыдыстардың
(болат баллондардың) жазулары, бояуы және таңбалары

Жазу	Түсі
	бояуы	жазулар	жолақтар
Азот Аммиак Ацетилен Сутегі Оттегі Сығылған ауа Көмір қышқылы Жанғыш газ Жанбайтын газ	Қара Сары Ақ Қою жасыл Көгілдір Қара » Қызыл Қара	Сары Қара Қызыл » Қара Ақ Сары Ақ Сары	Қоңыр - - - - - - - -

Баллон ауызының жанында сфералық бетте мына таңбалар болулары тиіс:
1) жасаушы зауыттың тауарлық белгісі;
2) зауыт нөмірі;
3) жасалу күні (ай, жыл) және кезекті сына жылы ()мысалы, 05 90—95);
4) термо өңдеу түрі (N—нормалау, V—жұмсартып шынықтыру);
5) Р жұмыс және П сынама гидравликалық қысым, МПА (кгс/см ² );
6) ең жоғары сыйымдылығы;
7) ең жоғары массасы;
8) ТББ бақылаушының индексі (нөмері)

Қазақстан Республикасының азаматтық әуе
және оларды жөндеу қағидасына
3-қосымша

Әуе кемелерінің жердегі қозғалысын реттейтін сигналдар

1. Сигнал беруші әуе кемесінің командиріне беретін сигналдар

Сигналдар сигнал беруші әуе кемесінің командиріне жақсы көрінетін орыннан ашық түсті қолғаптар киілген қолдармен немесе таяқшалардың, жалаушалардың немесе электр фонарларының көмегімен беріледі.

1. "БЕРІЛЕТІН СИГНАЛДАРҒА СӘЙКЕС РУЛЬДЕУ" - оң қол жоғары көтерілген. Қолмен оңға және солға шайқау. Сол қол төмен түсірілген.
2. "МАҒАН ТУРА РУЛЬДЕУ (ТҰРАҚ ОРНЫ ОСЫНДА)" - Қолдар бастың үстінен алақанымен ішке қарай көтерілген.
3. "КЕЛЕСІ СИГНАЛ БЕРУШІГЕ БАРУ" - оң немесе сол қол төмен түсірілген, басқа қол келесі сигнал беруші орналасқан бағытты көрсете отырып, денеге көлденең орналастырылады.
4. "АЛҒА ҚОЗҒАЛУ" - Қолдар біршама екі жаққа бағытталған және шынтақтар иық деңгейінде орналасатындай етіп алақандарымен артқа көтерілген. Қолдардың қозғалысы жоғары және артқа
5. "АРТҚА ҚОЗҒАЛУ" - қолдар алақандарын ішке қаратып төмен түсірілген. Қолдардың қозғалысы иық деңгейіне дейін жоғары және төмен.
6. "СОЛҒА БҰРЫЛУ" (алға қозғалған кезде) - оң қол төмен түсірілген, ал сол қол жоғары және артқа қозғалыс жасайды.
7. "ОҢҒА БҰРЫЛУ" (алға қозғалған кезде) – сол қол төмен түсірілген, ал оң қол жоғары және артқа қозғалыс жасайды.
8. "ҚҰЙРЫҚПЕН ОҢҒА БҰРЫЛУ" (артқа қозғалған кезде) - сол қол бұрышпен төмен бағытталған, ал оң қол бастың үстінен көтерілген және тік жағдайдан алға және көлденең жағдайға төмен қозғалыс жасайды.
9. "ҚҰЙРЫҚПЕН ОҢҒА БҰРЫЛУ" (артқа қозғалған кезде) - оң қол бұрышпен төмен бағытталған, ал оң қол бастың үстінен көтерілген және тік жағдайдан алға және көлденең жағдайға төмен қозғалыс жасайды.
10. "ЖЫЛДАМДЫҚТЫ АЗАЙТУ" - қолдар түсірілген, біршама екі жаққа айырылған. Алақандар жерге қаратылған Қолдармен жоғары-төмен шайқау.
11. "ТОҚТА" - жоғары қарай созылған қолдармен бастың үстінен қайшы қозғалыстар.
12. "ТЕЖЕГІШТЕРДІ ҚОСУ" - Оң қол кеуденің алдынан бүгілген, саусақтар созылған және арасы ашылған, содан кейін олар жұдырыққа түйіледі.
13. "ТЕЖЕГІШТІ ЖІБЕРУ" - оң қол кеуденің алдынан бүгілген, саусақтар жұдырыққа түйілген, содан кейін олар созылады және арасы ашылады.
14. "БҰҒАУЛАР ОРНАТЫЛДЫ" - қолдар алақандарымен ішке қарай төмен түсірілген. Қолдармен екі жаққа және төмен шайқау.
15. "БҰҒАУЛАР АЛЫП ТАСТАЛДЫ" - қолдар алақандарын сыртқа қаратып төмен түсірілген. Қолдармен екі жаққа және төмен шайқау.

Сигнал беруші түкұшақ командиріне қалқу режимінде беретін қосымша сигналдар

16. "ҚАЛЫҚТАУ (ҚАЛҚУ)" - қолдар иық деңгейінде алақандарымен төмен көлденең екі жаққа созылған.
17. "ЖОҒАРЫ КӨТЕРІЛУ" - қолдар иық деңгейінде алақандарымен сыртқа көлденең екі жаққа қарай созылған. Қолдармен екі жаққа және төмен шайқау.
18. "ТӨМЕН ТҮСУ" - қолдар иық деңгейінде алақандарымен төмен көлденең екі жаққа созылған. Қолдармен жоғары-төмен шайқау.
19. "КӨЛДЕНЕҢ ҚОЗҒАЛУ" - қозғалыс бағытын көрсететін қол көлденең созылған. Басқа қол кеуде деңгейінде оған қарай қозғалыс жасайды.
20. "ҚОНУ" - қолдар төмен түсірілген және айқастырылған.

3. Әуе кемесінің командирі сигнал берушіге
беретін сигналдар

21. "ТЕЖЕГІШТЕР ҚОСЫЛДЫ" - саусақтары созылған сол қол бет деңгейіне дейін көтерілген, содан кейін саусақтар жұдырыққа түйіледі.
22. "ТЕЖЕГІШТЕР ЖІБЕРІЛДІ" - саусақтары жұдырыққа түйілген сол қол бет деңгейіне дейін көтерілген, содан кейін саусақтар созылады.
23. "БҰҒАУЛАР" ОРНАТЫЛСЫН" - алақандарымен сыртқа қарай жоғары көтерілген қолдар беттің алдынан айқастырылады.
24. "БҰҒАУЛАР АЛЫНСЫН" - алақандарымен сыртқа қарай беттің алдынан айқастырылған қолдар екі жаққа айырылады.

4. Ілесіп жүру автомобилінен берілетін жарық сигналдары

25. "МАҒАН ҚАРАЙ (МЕНІҢ АРТЫМНАН) РУЛЬДЕУ" - жасыл жарық.
26. "РУЛЬДЕУДІ ТОҚТАТУ" - қызыл жарық.

Қазақстан Республикасының азаматтық әуе
кемелерін техникалық пайдалану
және оларды жөндеу қағидасына
4-қосымша

Крандармен жүктердің орнын ауыстыру кезінде қолданылатын сигналдар

1. "ЖҮКТІ (ІЛМЕКТІ) КӨТЕРУ" - кеуденің алдынан алақанымен жоғары қарай бүгілген қол жоғары қарай шайқау жасайды.
2. "ЖҮКТІ (ІЛМЕКТІ) ТҮСІРУ" - кеуденің алдынан алақанымен төмен қарай бүгілген қол төмен қарай шайқау жасайды.
3. "КРАНДЫ (КӨПІРДІ) ЖЫЛЖЫТУ" - шынтақта бүгілген қолдың кранның (көпірдің, жебенің) талап етілетін қозғалысының бағыты бойынша қозғалысы.
4. "КРАННЫҢ АРБАШЫҒЫН ЖЫЛЖЫТУ, ЖЕБЕСІН БҰРУ" - шынтақта бүгілген қолдың талап етілетін қозғалыс бағыты бойынша қозғалысы.
5. "ЖЕБЕНІ КӨТЕРУ" - созылған қол көтеріледі, алақан ашылған.
6. "ЖЕБЕНІ ТҮСІРУ" - созылған қол түсіріледі, алақан ашылған.
7. "ТОҚТА" - қолды бел деңгейінде алақанымен төмен солға және оңға күрт шайқау.
8. "АБАЙЛА" - мәнсіз орын ауыстыру үшін – қолдар кеуденің үстінен алақандарымен ішке қарай көтерілген

Қазақстан Республикасының азаматтық
әуе кемелерін техникалық пайдалану
және оларды жөндеу қағидасына
5-қосымша

Авиациялық қозғалтқыштарды іске қосу кезінде берілетінкомандалар мен сигналдар

1. Жалпы нұсқаулар

1. Суреттелетін командалар мен сигналдар ұшақтар мен тікұшақтарда газтурбиналы және поршеньді қозғалтқыштарды іске қосу процессін мына жағдайларда басқару үшін арналған:
1) қозғалтқышты іске қосатын экипаж мүшесі (іске қосушы) мен іске қосуды қамтамасыз ететін авиатехник (сигнал беруші) арасында екіжақты байланыстың техникалық құралдары (СПУ, радиостанция) бар және жоқ болған кезде;
1) тәуліктің жарық және қараңғы мезгілдері;
2) ұшқыш және инженерлік-техникалық персонал.
2. Қозғалтқыштар солдан оңға қарай нөмірленген (экипаж кабинасында орналасқан адамдарға қатысты).
3. Іске қосушы: тәуліктің жарық мезгілінде ашық терезеден созылған сол қолмен; қараңғы мезгілде – аэронавигациялық оттардың (бұдан әрі - АНО) және рульдеу шамдарының көмегімен сигнал береді.
4. Егер іске қосушы экипаж кабинасында орналасу шарттары бойынша сигнал берушімен көзбе-көз байланысты болмаса, онда мұндай байланысты ӘК командирі (ИТП қозғатқышын іске қосу кезінде – оның орнында орналасқан маман) жүзеге асырады.
5. Сигнал беруші ол әуе кемесінің командиріне жақсы көрінетін жұмыс орнында орналасады. Оң қозғалтқыштарды іске қосуды қамтамасыз ету кезінде сигнал беруші ӘК оң жағына ауыса отырып, екінші пилотқа жақсы көрінуі тиіс. Сигнал берушінің жұмыс орындары регламенттік жұмыстарды орындау жөніндегі ҰПР мен технологиялық нұсқамаларда нақты көрсетілген.
6. Сигнал беруші сигналдарды қолмен: жарық мезгілде – түсті таяқшалардың көмегімен немесе ашық түсті қолғаптармен; қараңғы мезгілде – электр фонарларының, жарық беретін таяқшалардың көмегімен береді.
2. Екі жақты байланыстың техникалық құралдары бар болған кезде берілетін командалар

Іске қосушы. Қозғалыс қызметінің диспетчерінен немесе ТҚК үшін жауапты ИАС маманынан (ИТП іске қосу кезінде) қозғалтқыштарды іске қосуға рұқсат алғаннан кейін сигнал берушіден рұқсат сұрайды:
«Іске қосуға дайынмын». Тәуліктің қараңғы мезгілінде АНО қосады.
Сигнал беруші. Тұрақта қозғалтқыштарды іске қосуға барлығы дайын екендігіне және іске қосу үшін пайдаланылмайтын СНО алып тасталғандығына көз жеткізіп: «Іске қосуға рұқсат етемін».
Іске қосушы. Қозғалтқыштарды іске қосуға дайындалу».
Сигнал беруші. Іске қосар алдында барлық дайындық жұмыстары орындалғанына, траптар алынғандығына, тірек бұғаулары орнатылғанына (немесе егер рульдеу жүргізілсе, алып тасталғанына) көз жеткізіп: «Траптар алып тасталды, бұғаулар орнатылды (алып тасталды). Іске қосуға құп болады».
Егер поршеньді қозғалтқыштарды іске қосу кезінде ұшақтарда винттерді бұру қажет болса, онда іске қосушы, оталдыру сөндірілгендігіне көз жеткізе отырып, қосымша команда береді:
«оталдыру сөндірілген, қайталаймын - оталдыру сөндірілген. винттер (винт) бұрылсын».
Сигнал беруші жауап береді: «винттерді (винтті) бұруға құп болады» және бұрғаннан кейін баяндайды: «винттер (винт) бұрылды».
Іске қосушы. «Қозғалтқыштардан (винттерден)».
Сигнал беруші. Қауіпті аймақтарда адамдар жоқ екендігіне көз жеткізіп, қозғалтқыштардан (винттерден) өзінін жұмыс орнына кетіп: «Қозғалтқыштардан (винттерден) құп болады».
Іске қосушы. Қозғалтқыштарды іске қосқаннан және генераторларды борт желілеріне қосқаннан кейін: «Әуеайлақтық қоректендіру сөндірілсін» (егер ол қосылған болса).
Сигнал беруші. «Әуеайлақтық қоректендіруді сөндіруге құп болады». Әуеайлақтық электр және ауамен қоректендіру көздерін сөндіргеннен кейін:
«Әуеайлақтық қоректендіру сөндірілді».
Егер қозғалтқыштарды іске қосқаннан кейін рульдеу болатын болса, онда келесі командалар мен сигналдар беріледі.
Іске қосушы: «Байланыстың соңы. СПУ сөндірілсін, сол (оң) жақтан бейне байланысқа көшу».
Сигнал беруші: «СПУ сөндіруге құп болады. сол (оң) жақтан бейне байланысқа көшемін». СПУ-ны сөндіргеннен кейін көрсетілген орынға барады. ӘК командирі (екінші пилот). Қозғалыс қызметінің диспетчерінен рульдеуге рұқсат алғаннан кейін жоғары көтерілген қолмен сигнал берушіден рульдеуге рұқсат сұрайды, жалтырау маягын қосады, қараңғы мезгілде рульдеу фараларын қосады.
Сигнал беруші. ӘК қозғалысына кедергілердің жоқтығына көз жеткізіп, қауіпсіз орынға, алайда ӘК командирі (екінші пилот) көретін жерге шегініп, «Жол бос» - оң қол шынтақтан бүгілген және жоғары бағытталған, үлкен саусақ жоғары созылған, сол қол төмен түсірілген сигналымен рульдеуге рұқсат береді.
Қажет болған кезде сигнал беруші мына командаларды (сигналдарды) береді:
1) «Қозғалтқыштар сөндірілсін» - қолдар жоғары көтерілген және айқастырылған.
2) «Қозғалтқыштың (қозғалтқыштардың) айналымдары азайтылсын» - қолдар төмен түсірілген және алақандарымен жерге қаратылған, оң (оң қозғалтқыш үшін) немесе сол (сол қозғалтқыш үшін) қол жоғары-төмен шайқалу жасайды.
3. Екі жақты байланыстың техникалық құралдары жоқ болған кезде берілетін сигналдар

Іске қосушы. Қозғалыс қызметінің диспетчерінен немесе ТҚК үшін жауапты ИАС маманынан (ИТП іске қосу кезінде) қозғалтқыштарды іске қосуға рұқсат алғаннан кейін «Іске қосуға дайынмын» - қолда іске қосуға жататын қозғалтқыштың нөміріне сәйкес келетін санда саусақтарды түзету, қараңғы мезгілде АНО қосу сигналын бере отырып, мұндай рұқсатты сигнал берушіден сұрайды.
Сигнал беруші. Тұрақта қозғалтқыштарды іске қосуға барлығы дайын екендігіне және іске қосу үшін пайдаланылмайтын СНО алып тасталғандығына көз жеткізіп: «Іске қосуға рұқсат етемін» - оң қол бас деңгейінде айналма қозғалыстар жасайды, сол қол – іске қосуға жататын қозғалтқыштың нөміріне сәйкес келетін санда саусақтарды түзете отырып, бастың үстінен көтерілген сигналын береді.
Іске қосушы. «Қозғалтқыштарды іске қосуға дайындалу» - қол алға-артқа қозғалыс жасайды, қараңғы мезгілде – АНО сирек жырқылдауы (сөну-қосылу аралығы 5-6 с) сигналын береді.
Сигнал беруші. Іске қосар алдында барлық дайындық жұмыстары орындалғанына, траптар алынғандығына, тірек бұғаулары орнатылғанына (немесе егер рульдеу жүргізілсе, алып тасталғанына) көз жеткізіп: «Траптар алып тасталды, бұғаулар орнатылды (алып тасталды). Іске қосуға құп болады» - сол қол шынтақтан бүгілген және жоғары қаратылған, төмен түсірілген оң қол алға-артқа қозғалыс жасайды сигналын береді.
Егер поршеньді қозғалтқыштарды іске қосу кезінде ұшақтарда винттерді бұру қажет болса, онда іске қосушы, оталдыру сөндірілгендігіне көз жеткізе отырып, қосымша команда береді:
«оталдыру сөндірілген, қайталаймын - оталдыру сөндірілген. винттер (винт) бұрылсын» - қол айналма қозғалыстар жасайды, қараңғы мезгілде – АНО жиі жарқылдауы (сөну-қосылу аралығы 5-6 с).
Сигнал беруші жауап береді: «винттерді (винтті) бұруға құп болады» - сол қол бүгілген және жоғары бағытталған, көлденен созылған оң қол иық деңгейінде айналма қозғалыстар жасайды. Бұрғаннан кейін мынадай сигнал береді:
«винттер (винт) бұрылды» - көлденен созылған сол қол иық деңгейінде айналма қозғалыстар жасайды, оң қол төмен түсірілген.
Іске қосушы. «Қозғалтқыштардан (винттерден)» - қолды жанына қарау созу, қараңғы мезгілде – рульдік фараны сирек жарқылдату (сөну-қосылу аралығы 5-6 с) сигналын береді.
Сигнал беруші. Қауіпті аймақтарда адамдар жоқ екендігіне көз жеткізіп, қозғалтқыштардан (винттерден) өзінін жұмыс орнына кетіп: «Қозғалтқыштардан (винттерден) құп болады» - сол қол шынтақтан бүгілген және жоғары бағытталған, оң қол көлденен созылған сигналын береді.
Іске қосушы. Қозғалтқыштарды іске қосқаннан және генераторларды борт желілеріне қосқаннан кейін: «Әуеайлақтық қоректендіру сөндірілсін» (егер ол қосылған болса) - қол жоғары-төмен шайқалу жасайды, қараңғы мезгілде – рульдік фараны жиі жарқылдату (сөну-қосылу аралығы 2-3 с) сигналын береді.
Сигнал беруші. «Әуеайлақтық қоректендіруді сөндіруге құп болады» - сол қол шынтақтан бүгілген және жоғары бағытталған, көлденен созылған оң қол жоғары-төмен шайқалу сигналын береді. Әуеайлақтық электр және ауамен қоректендіру көздерін сөндіргеннен кейін «Әуеайлақтық қоректендіру сөндірілді» - көлденен тысқары созылған сол қол жоғары-төмен қозғалыс жасау сигналын береді.
Егер қозғалт қ ыштарды іске қосқаннан кейін рульдеу болатын болса, онда келесі сигналдар беріледі.
Іске қосушы. Сигнал берушінің оң жақтан бейне байланысқа көшу қажеттілігі кезінде алға созылған қолмен сигнал берушіге оң жақтағы орынға баруға көрсетеді.
Сигнал беруші. Қажет болған кезде көрсетілген орынға ауысады.
ӘК командирі (екінші пилот). Қозғалыс қызметінің диспетчерінен рульдеуге рұқсат алғаннан кейін жоғары көтерілген қолмен сигнал берушіден рульдеуге рұқсат сұрайды, жалтырау маягын қосады, қараңғы мезгілде рульдеу фараларын қосады.
Сигнал беруші. ӘК қозғалысына кедергілердің жоқтығына көз жеткізіп, қауіпсіз орынға, алайда ӘК командирі (екінші пилот) көретін жерге шегініп, «Жол бос» - оң қол шынтақтан бүгілген және жоғары бағытталған, үлкен саусақ жоғары созылған, сол қол төмен түсірілген сигналымен рульдеуге рұқсат береді. Қажет болған кезде сигнал беруші мына сигналдарды береді:
1) «Қозғалтқыштар сөндірілсін» - қолдар жоғары көтерілген және айқастырылған.
2) «Қозғалтқыштың (қозғалтқыштардың) айналымдары азайтылсын» - қолдар төмен түсірілген және алақандарымен жерге қаратылған. Оң (оң қозғалтқыш үшін) немесе сол (сол қозғалтқыш үшін) қол жоғары-төмен шайқалу жасайды.

Қазақстан Республикасының азаматтық
әуе кемелерін техникалық пайдалану
және оларды жөндеу қағидасына
6-қосымша

Әуе кемесін сүйрету кезінде берілетін командалар және оларды орындау туралы баяндамалар

Белгіленулер:
Р – буксирлеудің басшысы;
К – буксирлеу кезінде кеменің кабинасында орналасқан лауазымды адам;
В – тартқыш жүргізушісі;
Т – сүйрету жөніндегі бригаданың құрамына кіретін авиатехник (авиамеханик);
Р. Бригада мүшелерінің және тартқыш жүргізушісінің жұмысқа дайындығын, сондай-ақ ӘК дайындығын, тартқыш пен сүйрету құрылғысының жұмыс істеуін тексергеннен кейін:
«жүргізгішті (арқанды) ұшақпен (тікұшақпен) қосу».
Т. Жүргізгішті (арқанды) ұшақпен қосқаннан кейін: «Қосылыс бар».
Р. Қосылысты тексергеннен кейін: «Жұмыс орындарына бару».
К. В. Т. Кезектесе: «Жұмыс орнына бардым».
Р. Бригада мүшелері өз орындарында екендігіне көз жеткізгеннен кейін: «сүйретуге алу».
В. «буксирге алуға құп болады». Тартқышты ӘК-ге жүргізгішті тартқыш ілмегімен ілінуін қамтамасыз ететін қашықтыққа жақындату.
Р. «ТОҚТА. Тартқышты жүргізгішпен қосу».
В. «ТОҚТАУ құп болады». Тартқышты тоқтатады және тежегішке қояды.
Т. Жүргішті тартқыштың ілмегімен қосады: «Жүргізгіш тартқышпен қосылған».
Р. «СҮЙРЕТУГЕ дайындалу. Тежеу жүйелерінің жұмысын тексеру».
К. «сүйретуге дайындалуға құп болады. Тежеу жүйелеріндегі қысым және тежегіштер жұмысы тексерілді».
Р. «Бұғаулар алынсын».
Т. «Бұғауларды алуға құп болады». Бұғаулар алынғаннан кейін: «Бұғаулар алынды».
К. Тұрақ тежегішін жібергеннен кейін: «СҮЙРЕТУГЕ ДАЙЫНМЫН. Тұрақ тежегіші жіберілді».
Р. Қозғалыстың басталуына нұсқау беру үшін: «АЛҒА». Командалар сигналдармен қайталанады (сигналдар 16-қосымшада).
В. «АЛҒА ҚҰП БОЛАДЫ» Дыбыс сигналы беріледі, белгіленген бағытта біртіндеп қозғалысты бастайды.
Р. Қозғалыс бағытының өзгеруін көрсету үшін және тұраққа қою кезінде:
«Солға (оңға) бұрылу». «ТОҚТА». Командаларды сигналдармен қайталайды.
Адамдар немесе ӘК зақымдалуы үшін қауіп пайда болған кезде «ТОҚТА» командасын қауіпті байқаған бригаданың кез келген мүшесі береді. Тартқыш жүргізушісі қозғалысты тоқтатуға міндетті.
Р. ӘК арналған тұрақ орнына әкелген кезде: «ТОҚТА».
В. «ТОҚТАУҒА ҚҰП БОЛАЛЫ». Тартқышты тоқтатады, оны тежегішке қояды.
Р. Тартқышты орнатқаннан кейін: «Бұғаулар орнатылсын. Тежегіштер қосылсын».
Т. Негізгі тіректер доңғалақтарының астынан бұғауларды орнатады: «Бұғаулар орнатылды».
К. «ТЕЖЕГІШТЕРДІ ҚОСУҒА ҚҰП БОЛАДЫ». Тұрақ тежегішін қосқаннан кейін: «ТЕЖЕГІШТЕР ҚОСЫЛДЫ».
Р. «жүргізгіш ағытылсын».Жүргізгіш ӘК-тен ағытылғаннан кейін:
«Тартқыш ұшақтан (тікұшақтан) алшақтасын ».
В. «ұшақтан (тік ұшақтан) алшақтауға құп болады ». Дыбыс сигналы береді, жүргізгішті баяу алып тастайды және оны арналған орнынан орнатады.

Об утверждении Правил технической эксплуатации и ремонта гражданских воздушных судов Республики Казахстан

Постановление Правительства Республики Казахстан от 23 июля 2011 года № 851. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 ноября 2015 года № 941

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 24.11.2015 № 941 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Примечание РЦПИ.
В соответствии с Законом РК от 29.09.2014 г. № 239-V ЗРК по вопросам разграничения полномочий между уровнями государственного управления см. приказ Министра по инвестициям и развитию РК от 30.04.2015 г. № 551.

В соответствии с подпунктом 13) статьи 13 Закона Республики Казахстан от 15 июля 2010 года "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемые Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских воздушных судов Республики Казахстан.
2. Настоящее постановление вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 23 июля 2011 года № 851

Правила технической эксплуатации и ремонта
гражданских воздушных судов Республики Казахстан

1. Общие положения

1. Правила технической эксплуатации и ремонта гражданских воздушных судов Республики Казахстан (далее - Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 15 июля 2010 года "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" и определяют порядок технической эксплуатации и ремонта гражданских воздушных судов Республики Казахстан.
2. Техническая эксплуатация включает в себя процессы:
1) технического обслуживания;
2) контроля соответствия летно-технических характеристик воздушных судов (далее - ВС) требованиям норм летной годности и Руководства по летной эксплуатации.
3. Контроль соответствия летно-технических характеристик ВС требованиям Руководства по летной эксплуатации осуществляют экипажи ВС и инженерно-технический персонал (далее - ИТП).
4. Ремонт включает в себя процесс восстановления летной годности воздушного судна, определяемой нормами летной годности, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
5. Техническое обслуживание воздушных судов и их компонентов выполняются организацией, сертифицированной в соответствии с Правилами сертификации и выдачи сертификата организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники гражданской авиации. Техническое обслуживание и ремонт гражданских воздушных судов легкой и сверхлегкой авиации, не осуществляющих коммерческие воздушные перевозки, производится авиационным персоналом, имеющим действующее свидетельство, выданное в соответствии со статьей 54, или свидетельство, выданное иностранным государством и признанное в соответствии со статьей 55 Закона "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации".
6. Техническое обслуживание гражданских воздушных судов осуществляется по программам (регламентам) технического обслуживания. Программа (регламент) технического обслуживания воздушного судна, зарегистрированного в Государственном реестре гражданских воздушных судов Республики Казахстан, утверждается уполномоченным органом в сфере гражданской авиации.
7. Не допускается использовать при проведении технического обслуживания и ремонта гражданских воздушных судов агрегаты, комплектующие изделия и запасные части к ним, не имеющие идентифицирующих документов (формуляры, паспорта, этикетки, документы о допуске к эксплуатации, аутентичные дубликаты), выданных их производителем или сертифицированной организацией по техническому обслуживанию и ремонту.
8. Соответствие организаций по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники, сертификационным требованиям подтверждается уполномоченным органом в сфере гражданской авиации выдачей сертификата, в соответствии с Правилами сертификации и выдачи сертификата организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники гражданской авиации, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
9. Сертифицированные организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники иностранных государств допускаются к работам по техническому обслуживанию и ремонту после признания их сертификатов уполномоченным органом в сфере гражданской авиации, в порядке, установленном уполномоченным органом в сфере гражданской авиации.
10. Сертифицированная организация по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники в соответствии с типовой инструкцией по управлению безопасностью полетов при техническом обслуживании воздушных судов внедряет систему управления безопасностью полетов в зависимости от объема и сложности выполняемых работ.
11. В настоящих Правилах применяются следующие термины и определения:
1) уполномоченный орган в сфере гражданской авиации (далее - уполномоченный орган) - центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство в области использования воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности гражданской и экспериментальной авиации;
2) техническое обслуживание - комплекс работ, выполняемых на авиационной технике для поддержания летной годности (исправности, работоспособности и правильного функционирования) при подготовке воздушного судна к полету, после полетов, при хранении и транспортировке;
3) инженерно-авиационное обеспечение полетов - удовлетворение текущих и перспективных потребностей воздушного транспорта в исправных и подготовленных к полетам воздушных судах;
4) летная годность - техническое состояние воздушного судна, соответствующее летно-техническим характеристикам, которые обеспечивают его безопасность и летное качество;
5) линейная станция технического обслуживания авиационной техники - подразделение организации по техническому обслуживанию авиационной техники (далее - АТ), которое создается на территории Республики Казахстан вне аэропорта дислокации основной базы технического обслуживания АТ на срок не менее трех месяцев;
6) модификация воздушного судна - любое изменение конструкции или технологии изготовления компонента воздушного судна;
7) оперативное техническое обслуживание - работы по техническому обслуживанию, выполняемые для подготовки воздушных судов к полету;
8) организация ТОР АТ - юридическое лицо или структурное подразделение юридического лица, осуществляющее техническое обслуживание и (или) ремонт авиационной техники и имеющей действующий сертификат организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники;
9) периодическое техническое обслуживание - работы по техническому обслуживанию, не отвечающие критериям оперативного технического обслуживания по сложности и требованиям к условиям их выполнения;
10) поддержание летной годности - комплекс мер, посредством которых обеспечивается соответствие воздушных судов требованиям летной годности и их поддержание в состоянии, необходимом для безопасной эксплуатации на протяжении эксплуатационного срока службы;
11) ремонт - восстановление летной годности воздушного судна, определяемой соответствующими нормами летной годности;
12) эксплуатационная (ремонтная) документация - документация, разрабатываемая разработчиком воздушного судна и устанавливающая организационные, нормативные, технические и иные правила эксплуатации воздушных судов, их техническое обслуживание и ремонт;
13) эксплуатант - физическое или юридическое лицо, занимающееся эксплуатацией гражданских воздушных судов или предлагающее свои услуги в этой области;
14) сертификат эксплуатанта гражданских воздушных судов - документ, выданный уполномоченным органом, удостоверяющий соответствие эксплуатанта Правилам сертификации эксплуатантов гражданских воздушных судов и сертификационным требованиям;
15) сертификат по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники - документ установленного образца, удостоверяющий соответствие организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники сертификационным требованиям.
12. Техническая эксплуатация авиационной техники производится организацией по ТОР или авиационным персоналом, осуществляющим инженерно-авиационное обеспечение полетов.
13. Инженерно-авиационное обеспечение полетов осуществляет следующие задачи:
1) своевременное, полное и качественное удовлетворение потребностей авиапредприятий в исправных и подготовленных к полетам воздушных судах;
2) выполнение задаваемых эксплуатационной документацией требований, технических условий и гарантий эффективного и безопасного использования AT по назначению.
14. Организация по ТОР осуществляет следующие функции:
1) оперативное техническое обслуживание;
2) организация и выполнение ТОР AT (в том числе - восстановление ресурса AT), ее доработок, проверок и осмотров, контроля качества AT и ее ТОР - в соответствии с требованиями эксплуатационной и ремонтной документации;
3) сбор, учет и обработка данных о выявленных в полете и на земле отказах и неисправностях авиационной техники;
4) анализ надежности, анализ и обобщение опыта технической эксплуатации авиационной техники, ее ТОР - с мероприятиями по предупреждению авиационных инцидентов, отказов и неисправностей AT, в целях обеспечения безопасности полетов и совершенствования собственной деятельности;
5) ведение рекламационно-претензионной работы, предъявление требований к Поставщикам AT об устранении недостатков их продукции;
6) контроль соответствия летно-технических характеристик ВС требованиям руководства по летной эксплуатации;
7) обеспечение охраны ВС при их техническом обслуживании и ремонте;
8) участие в разработке и реализации прогрессивных технологий контроля состояния AT, ее ТОР, организации труда и производства;
9) разработка предложений по совершенствованию эксплуатационной и ремонтной документации авиационной техники;
10) обеспечение потребностей в эксплуатационной и ремонтной документации авиационной техники, ее ведение и обеспечение сохранности, включая пономерную (судовую) документацию;
11) ведение установленных форм учета и отчетности по доработкам AT, деятельности инженерно-авиационной службы, составу, состоянию, использованию и движению парка самолетов, вертолетов и авиадвигателей, материальному имуществу, запасным частям и оборудованию;
12) метрологическое обеспечение технической эксплуатации и производства технического обслуживания и ремонта AT, осуществляемых авиапредприятием;
13) осуществление мер по обеспечению нормативных условий труда работников и организации производства технического обслуживания и ремонта авиационной техники, пожарной безопасности и охраны окружающей среды, обеспечению производства необходимыми помещениями, оборудованием, запасными частями и авиатехническим имуществом, их содержания, хранения, использования и обслуживания;
14) организация и проведение работ по эвакуации и восстановлению поврежденных судов;
15) организация и оснащение учебной технической базы, организация технической подготовки персонала инженерно-авиационной службы и стажировки специалистов на авиационной технике;
16) подбор и расстановка кадров инженерно-авиационной службы, проведение систематической работы по формированию ответственного отношения каждого работника к своим служебным обязанностям.
15. Контроль соответствия летно-технических характеристик ВС требованиям Руководства по летной эксплуатации осуществляют экипажи ВС и ИТП.
Члены экипажа обеспечивают выявление и своевременное внесение в бортовой журнал отклонений в работе систем ВС, на ИТП - анализ причин отклонений значений летно-технических характеристик, режимов полета, записанных в бортовом журнале, других документах, предназначенных для регистрации параметров работы AT, а также зафиксированных средствами объективного контроля.
16. Эксплуатация ВС экипажами включает в себя комплекс выполняемых ими операций по использованию ВС, его систем, изделий и оборудования на земле и в полете (летная эксплуатация ВС) с момента приемки ВС под ответственность экипажа и до момента сдачи воздушного судна под ответственность других служб. Указанный комплекс операций регламентируется Руководством по летной эксплуатации для ВС конкретного типа.
17. Экипаж отвечает за ВС с момента приема его под свою ответственность от представителей других служб или от другого экипажа и до момента сдачи воздушного судна представителю другой службы или другому экипажу.

2. Порядок технической эксплуатации воздушных судов

18. К полетам допускают исправные ВС, имеющие достаточный для выполнения конкретного полета остаток ресурса и срока службы, отвечающие техническим условиям, прошедшие установленную соответствующими проверку и подготовку.
19. Воздушное судно считают исправным при условиях, что:
1) планер, двигатели и комплектующие изделия имеют остаток ресурса и срока службы, полностью укомплектованы согласно перечню в пономерной документации (формуляры, бортовой журнал и др.);
2) на судне выполнено очередное ТО, предусмотренное регламентом, устранены неисправности и их последствия;
3) оформлена производственно-техническая и пономерная документация, исправность судна подтверждена подписями соответствующих должностных лиц в карте-наряде.
20. Исправное ВС считают готовым к вылету при условии, что:
1) планер, двигатели и комплектующие изделия имеют достаточный для выполнения конкретного полета остаток ресурса и срока службы;
2) ВС заправлен горюче-смазочными материалами (далее - ГСМ), газами, специальными жидкостями, снаряжен всеми необходимыми компонентами, в соответствии с заданием на полет и требованиями программы (регламента) технического обслуживания, руководства по технической эксплуатации и руководства по летной эксплуатации;
3) выполнены и оформлены подписями в карте-наряде работы по обеспечению вылета;
4) ВС передано экипажу с оформлением приемо-передачи подписями в карте-наряде и бортовом журнале.
При несоблюдении указанных требований выпуск ВС в полет не допускается.
21. Потребность эксплуатанта в исправных ВС определяется объемами воздушных перевозок и авиационных работ, динамикой использования ВС - расписанием производства полетов.
22. При технической эксплуатации ВС необходимо:
1) соблюдать эксплуатационные ограничения, установленные нормативными документами для ВС, двигателей и комплектующих изделий, в том числе - по режимам работы AT в полете и на земле;
2) своевременно, в полном объеме и правильно выполнять работы при ТО и хранении;
3) применять при ТО средства контроля и наземного обслуживания, приспособления и маркированный инструмент, предусмотренные эксплуатационной документацией, прошедшие метрологические поверки (испытания);
4) использовать ГСМ, спецжидкости, газы, расходные материалы, предусмотренные к применению на ВС данного типа;
5) соблюдать правила контровки разъемных соединений, предохраняющей детали от самопроизвольного открытия, отворачивания и выпадения;
6) предохранять ВС от повреждений при запуске и опробовании двигателей, демонтажно-монтажных работах, буксировке и загрузке (разгрузке), от столкновения с препятствиями;
7) использовать для взлета и посадки, руления и стоянки ВС только предназначенные и пригодные для этих целей искусственные и грунтовые полосы, дорожки, площадки;
8) содержать в исправном состоянии и готовности к использованию по назначению комплекты аварийно-спасательного оборудования (далее - АСО), осуществлять ТО бортового АСО и имущества ВС в соответствии с требованиями типовой эксплуатационной документации, документов уполномоченного органа и организации по ТОР;
9) не допускать изменения положения ВС на стоянке и выключения электропитания с момента включения инерциальной системы до перевода ее в рабочий режим;
10) предохранять ВС от разрушительного воздействия среды (снега, льда, воды, пыли и др.).
23. По окончании работ на ВС исполнители проверяют, не остались ли на месте выполнения задания (в отсеках, люках, воздухозаборных устройствах, кабинах) детали, инструмент, другие посторонние предметы.
24. При техническом обслуживании ВС конкретного типа допускается использовать только исправные, отвечающие требованиям соответствующей эксплуатационной документации, спецмашины, источники энергии, грузоподъемные механизмы, подогреватели, другие средства наземного обслуживания общего применения. Порядок подтверждения исправности указанных средств определяется эксплуатантом и организацией по ТОР.
25. ИТП обеспечивает контроль за использованием средств наземного обслуживания общего применения, задействованных для технического обслуживания AT и не допускает к ТО воздушных судов спецмашины, не укомплектованные штатными средствами заземления и пожаротушения, принимать оперативные меры по ликвидации возможных аварийных ситуаций, связанных с ненормальной работой средств наземного обслуживания.
26. При стоянке ВС продолжительностью более двух часов (если иное не указано в эксплуатационной документации конкретного типа ВС), а при дожде, снегопаде, метели, тумане, пыльной буре - независимо от продолжительности стоянки, на воздухозаборники, приемники систем полного и статического давления, другие системы ВС необходимо устанавливать предусмотренные эксплуатационной документацией защитные устройства.
Указанные защитные устройства окрашиваются в красный цвет и имеют красные мягкие вымпелы (в целях предотвращения вылета ВС с установленными защитными устройствами). На ВС, где места установки защитных устройств окрашены в красный (оранжевый) цвет, защитные устройства окрашиваются в черный цвет. Защитные устройства, снимаемые с ВС на время полета и ТО, хранят в местах, обеспечивающих их сохранность и исправность.
27. При перестановке изделий с одного ВС на другое применяется технология производства конкретных работ, обеспечивается разработанная в деталях их организация, регистрация, информационное сопровождение и контроль.
28. Установку на ВС модернизированных или новых типов комплектующих изделий, выполнение доработок, а также изменения конструкции AT производят по бюллетеням, введенным в действие разработчиком ВС.
Монтаж на ВС дополнительного (нештатного) оборудования и его обслуживание выполняются по документам разработчика.
29. ТО элементов планера, силовой установки, авиационного и радиоэлектронного оборудования (далее - АРЭО), входящих в одну функциональную систему ВС обеспечивается организацией ТОР.
30. В целях безопасности на ВС при его ТО бортовая сеть ВС обесточивается в следующих случаях:
1) при выполнении на ВС демонтажных и монтажных работ по АРЭО;
2) при осмотрах и проверках распределительных устройств (коробок);
3) при восстановительных работах в электроцепях и бортовой кислородной системе;
4) при выполнении работ на ВС с использованием огнеопасных материалов;
5) при снаряжении (расснаряжении) устройств пиротехническими средствами.
В указанных случаях в кабине экипажа, у выключателей аэродромного и аварийного электропитания, а также у разъемов подключения наземных источников электроэнергии вывешивают предупреждающие вымпелы с текстом "Под ток не включать. Идут работы".
Предупреждающие вымпелы с текстом "Не включать (не трогать), идут работы)" вывешивают также на органах управления ВС и его системах, когда в соответствующей системе снято комплектующее изделие или деталь (кроме снимаемых для проверки при периодическом ТО воздушного судна), или выполняются работы по их демонтажу (монтажу) и регулировке.

3. Порядок технического обслуживания планера, двигателей,
авиационного и радиоэлектронного оборудования

31. В целях сохранения аэродинамических качеств планера обеспечивается:
1) правильное прилегание элементов поверхностей управления крыла, дверей, створок, обтекателей, форточек, крышек люков;
2) своевременное устранение ослабления заклепок и креплений деталей на внешних поверхностях, деформации, царапины, трещины на силовых элементах и обшивке;
3) содержание в исправном состоянии лакокрасочного покрытия обшивки;
4) своевременное очищение поверхности планера от загрязнений, недопущение перемещения жестких и грязных предметов (в т.ч. хождения в жесткой, грязной обуви) по крылу, фюзеляжу, оперению, размещение на них изделий, деталей, инструмента и оборудования без мягких подкладок;
5) предохранение обшивки от повреждений при удалении льда.
32. Для зон конструкции ВС и оборудования, подверженным коррозионным повреждениям (детали, узлы и изделия гидросамолетов и ВС, используемых для авиахимработ, а также элементы конструкции и оборудование в зонах размещения аккумуляторных батарей, санитарных узлов и буфетов, в местах скопления конденсационной влаги, дождевой воды, ГСМ, спецжидкостей, химикатов, пыли и грязи, контакта разнородных металлов, металла с гигроскопическими материалами) предусматриваются (в т.ч. - в эксплуатационной документации) и осуществляются (в т.ч. - в процессе эксплуатации) меры противокоррозионной защиты.
33. В целях предупреждения нарушения работоспособности бортовых систем из-за воздействия на них влаги и спецжидкостей контролируется герметичность соединений планера и систем, содержащих жидкости, своевременно закрываются форточки, двери, крышки люков, проверяется исправность дренажных устройств, удаляется влага из мест ее скопления.
Перед мойкой ВС и удалением льда обливом на заборные, выхлопные (выходные) устройства, приемники давления воздуха устанавливают заглушки (надевают чехлы). При мойке не допускают попадания жидкости в указанные устройства, на изделия АРЭО и электрические разъемы. Если такое оборудование подвергалось воздействию жидкости, оно подлежит осмотру и проверке.
34. При демонтажно-монтажных работах и производстве ТО организации ТОР обеспечивают:
1) применение защитных мер, исключающих попадание воды, пыли, грязи, мелких деталей, других посторонних предметов в открытые полости и на разъемы, изделия и трубопроводы систем планера, двигателей, АРЭО;
2) хранение снимаемых мелких деталей в специально предназначенных для этого ящиках (сумках);
3) транспортировку изделий с применением специализированных средств, защищающих изделия от повреждений, ударов и тряски;
4) соблюдение установленных стандартов конфигурации и взаимного расположения объектов монтажа, их крепления, контровки, отбортовки, металлизации, герметичности;
5) проверку работоспособности и правильности функционирования установленных изделий, а также систем, в которых они смонтированы;
6) установку на ВС деталей, изделий, оборудования, соответствующих данному типу (серии), имеющих необходимую сопроводительную документацию или маркировку, проверенных и подготовленных к монтажу;
7) исключение повторного использования деталей одноразового применения (прокладки, шплинты и др.);
8) поддержание установленной соответствующей документацией окраски и маркировки деталей, трубопроводов, шлангов, баллонов, баков систем планеpa и двигателя (приложения 1 и 2), изоляторов антенных устройств, их обтекателей и антенн радиолокаторов;
9) контроль качества выполненных работ в соответствии с требованиями эксплуатационной документации.
35. При техническом обслуживании систем и оборудования ВС необходимо:
1) контролировать состояние и монтаж изделий, узлов, коммуникаций и деталей, герметичность их конструкции и соединений, чистоту дренажных выводов;
2) производить заправку систем топливом, маслом и спецжидкостями, зарядку газами, с проверкой соответствия заправляемых продуктов установленным стандартам;
3) проверять работоспособность и правильность функционирования систем и изделий, их фильтроэлементы, контрольно-диагностические устройства и комплексы;
4) осуществлять контроль подвижных сочленений и требуемую их смазку.
36. При техническом обслуживании АРЭО необходимо:
1) обеспечить меры предосторожности, предупреждающие вредное воздействие на людей излучения высокой частоты;
2) после выполнения работ за приборными досками проверять работоспособность анероидно-мембранных приборов, герметичность систем полного и статического давления, не допуская нарушения установленных эксплуатационной документацией требований к изменению давления в трубопроводах систем в ходе проверки;
3) при продувке трубопроводов систем полного и статического давления отсоединить от них все приборы и устройства;
4) изолировать концы электропроводов, закрывать клеммные колодки, распределительные устройства;
5) устанавливать предохранители, автомат защиты сети в электрических цепях только на силу тока, предусмотренную электросхемой;
6) снимать с изделий упаковку и предохранительные устройства только непосредственно перед установкой их на ВС или перед проверкой;
7) не допускать изгибов гибких валиков радиусом менее 150 мм;
8) обеспечивать своевременную проверку и испытания баллонов (кислородные баллоны, в которых давление снижено до атмосферного, допускают к последующей эксплуатации после двух-трехкратной промывки кислородом и последующей зарядки до рабочего давления;
9) сращивать поврежденные провода электрической сети только горячей пайкой (без применения кислот) или соединять под давлением. Сращивание нескольких проводов в одном сечении не допускается. Замену участков электропроводов сети (цепи) выполнять только из целых проводов того же типа. Площадь сечения нового провода должна быть равна площади сечения заменяемого, как исключение, допускается использование провода ближайшей большей площади сечения;
10) транспортировку пиротехнических средств (пиропатронов, детонаторов, светосигнальных ракет) осуществлять в металлической таре, оборудованной гнездами, исключающими соударения средств и накол их капсюлей;
11) после демонтажно-монтажных и восстановительных работ в электроцепях управления электромеханизмами триммеров (триммерного эффекта) и полетных загружателей, рулевых машин автопилота и их тросовой проводки правильность функционирования указанных устройств проверять совместно со специалистами по обслуживанию планера;
12) ремонт изделий АРЭО и проверку их на соответствие нормам технических параметров производить при наличии утвержденной документации, проверочных установок, контрольно-поверочной аппаратуры, инструмента и подготовленных специалистов;
13) контроль работоспособности и соответствия нормам технических параметров систем и приборов, имеющих гироскопические устройства, осуществлять после установленного для них времени прогрева;
14) геодезические отметки координат местоположения и азимута для подготовки инерционных систем определять на стоянке ВС;
15) обеспечивать укомплектованность ВС достаточным для выполнения задания количеством расходуемого носителя информации бортовых регистраторов;
16) учет времени использования (остатка) носителя информации (для бортовых регистраторов полетной информации с ограниченным запасом носителя) вести в бортовом журнале. Порядок возврата неиспользованного носителя информации бортового регистратора определяется эксплуатантом.
37. При техническом обслуживании АРЭО не допускается:
1) включать бортовую сеть или электропитание системы при наличии предупреждающего вымпела;
2) включать и выключать источники электроэнергии и проверять электрооборудование в процессе заправки или слива топлива;
3) выключать электропитание мембранно-анероидных приборов и систем воздушных сигналов при наличии в их трубопроводах разрежения или избыточного давления;
4) присоединять и рассоединять штепсельные разъемы источников аэродромного электропитания под нагрузкой;
5) использовать бортовые аккумуляторные батареи, имеющие заряд менее установленного эксплуатационной документацией, совместное хранение, обслуживание и зарядку кислотных и щелочных аккумуляторных батарей;
6) хранить исправные батареи на судне при низких температурах окружающего воздуха сверх установленного эксплуатационной документацией времени;
7) вносить изменения в схему соединений оборудования и заменять аппаратуру, приборы, их детали и электропроводку одного типа (марки) на изделия другого типа (марки, модификации), если это не предусмотрено эксплуатационной документацией;
8) изменять площадь сечения перемычек металлизации, длину компенсационных проводов термометров, нарушать прибортовку жгутов, допускать касание проводов с деталями изделий, имеющих высокую температуру;
9) устанавливать на электрические машины щетки, не соответствующие требованиям эксплуатационной документации;
10) хранить приборы и изделия вместе с кислотами, щелочами и другими химикатами;
11) работать с кислородным оборудованием без принятия мер, исключающих его контакт с энергоактивными средствами, масложировыми веществами, кислотами, другими газами;
12) применять при ТО изделий кислородной системы, отличающиеся от указанных в эксплуатационной документации инструмент, припои и смазки, отсоединять зарядные шланги до стравливания из них кислорода;
13) хранить баллоны, заряженные кислородом, вместе с баллонами для других газов, с емкостями для кислот и жировых веществ;
14) использовать наждачную бумагу для чистки контакторов, коллекторов, а также для притирки щеток;
15) крепить жгуты электропроводки к трубопроводам кислородной, топливной, масляной, гидравлической и других систем;
16) паять провода в отсеках, где расположены топливные баки, и в местах, где только что проводилась промывка горючими жидкостями;
17) подключать под один контактный болт более трех проводов, а также провода, значительно отличающиеся по площади сечения;
18) применять мегаомметры для проверки оборудования, в цепях которого имеются конденсаторы (во избежание их пробоя);
19) устанавливать на ВС неопломбированные лентопротяжные механизмы (накопители, запасные кассеты) бортовых регистраторов полетной информации.

4. Оперативное техническое обслуживание воздушных судов

§ 1. Организация обслуживания

38. Оперативное ТО представляет собой систему подготовительных работ, осмотров и проверок технического состояния AT, обеспечивающих исправность, готовность и использование ВС в интервалах между формами его периодического технического обслуживания.
Состав видов оперативного технического обслуживания (далее - ТО), их содержание, порядок назначения и выполнения определяется эксплуатационной документацией (далее - ЭД) для ВС конкретного типа.
39. Оперативное ТО включает:
1) поиск и устранение отказов;
2) замену компонентов (к таким компонентам относятся и двигатели и воздушные винты);
3) плановые работы по ТО (включая визуальные осмотры для выявления очевидных повреждений/нарушений, не требующие трудоемкого углубленного контроля);
4) работы на внутренних элементах конструкции, бортовых систем и силовой установки, для выполнения которых имеется доступ через быстро открываемые панели/люки;
5) текущий ремонт и несложные модификации, которые не требуют существенной разборки и могут быть выполнены с простейшими видами оснастки и инструмента.
40. При оперативном ТО выполняют плановые, задаваемые программой (регламентом) технического обслуживания перечни работ, и дополнительные работы, не предусмотренные регламентом (замена изделий, разовые осмотры и другие).
41. Работы по оперативному ТО организуют в соответствии с планами подготовки и обеспечения полетов.
42. Диспетчерское обеспечение комплексной подготовки ВС осуществляют диспетчерские службы эксплуатанта/владельца ВС и организации по ТОР.
43. Суточная программа оперативного ТО, сроки подготовки ВС к вылету и дополнительные объемы работ на них планируют на основании суточного плана полетов, требований ЭД и состояния судов. Соответствующим подразделениям выдают производственные задания с указанием форм обслуживания и перечнем дополнительных работ.
44. Организация производства оперативного ТО в соответствующих подразделениях эксплуатанта, инженерно-авиационная служба (далее - ИАС) аэропорта обеспечивает безопасность полетов ВС, своевременное и качественное обслуживание ВС в соответствии с расписанием движения (планом полетов) и технологическим графиком производства конкретных работ, удовлетворять требованиям охраны труда работающих.
ИТП подразделений, осуществляющих оперативное ТО ВС, следует быть подготовленным и допущенным к производству выполняемых работ.
45. Оперативное ТО всех систем АРЭО выполняются с оформлением карты-наряда одному специалисту АРЭО, прошедшему подготовку по соответствующим смежным специальностям и системам и допущенному в установленном порядке выполнению конкретных работ. При этом к устранению сложных неисправностей привлекают специалистов с базовой (по конкретной системе) подготовкой.
Бригады подразделений оперативного ТО размещают вблизи перрона, их обеспечивают производственными и бытовыми помещениями, эксплуатационной документацией, средствами наземного обслуживания специального применения, средствами контроля состояния AT, связью.
46. Специалист, обеспечивающий обслуживание ВС, осуществляет подготовку к ТО и его выполнение в следующем порядке:
1) организует встречу ВС на месте стоянки и установку его на стоянку (перроне), назначает ответственного за подключение (отключение) к судну аэродромного источника энергоснабжения;
2) после остановки двигателей дает указание о выполнении первоочередных работ по встрече;
3) получает информацию от бортинженера (бортмеханика, пилота) о работе систем и оборудования ВС в полете;
4) знакомится с записями в бортовом журнале об отказах и неисправностях, выявленных в полете;
5) лично производит первичный внешний осмотр (определяет техническое состояние) ВС в объеме, предусмотренном программой (регламентом) технического обслуживания и документами Организации по ТОР, и в соответствии с предстоящим его использованием;
6) после выполнения установленного объема ТО вместе с исполнителями оформляет карту-наряд, подтверждая подписями исправность и подготовленность ВС к вылету, если оно готовится в полет, или выполнение предусмотренного объема работ для передачи судна на другое ТО или хранение.
47. Объем работ (форму ТО) по осмотру и обслуживанию, выполняемый на приписных ВС, определяют в соответствии с требованиями программы (регламента) технического обслуживания и данными учета ранее выполненных работ. Для транзитного ВС ответственность за назначение формы оперативного ТО и дополнительных работ несет его экипаж (член экипажа с необходимыми по данному вопросу полномочиями). О требуемой форме ТО и о дополнительных работах член экипажа записывает в бортовом журнале сразу же после прилета.
Формы оперативного ТО выполняются во внебазовом аэропорту при наличии там подготовленного ИТП и необходимых технических средств.
48. Документами, подтверждающими выполнение оперативного ТО, являются: карта-наряд с приложениями (ведомость ТО воздушных судов, выполняющих полеты по местным воздушным линиям и в местах временного базирования), в которой расписываются исполнители и контролирующие; бортовой журнал ВС, запись в котором делает специалист, ответственный за ТО данного ВС с указанием формы выполненного ТО и номера карты-наряда.
49. Оперативное обслуживание ВС в аэропортах, являющихся базовыми, конечными, запасными и промежуточными, а также на временных аэродромах организуют и проводят в соответствии с требованиями эксплуатационной документации. Для этого аэропорты обеспечиваются ЭД, стоянками для судов, средствами наземного обслуживания общего и специального применения, средствами контроля AT, имеют специалистов, допущенных к оперативному ТО воздушных судов данного типа.
50. При посадке ВС на аэродромах и площадках, где нет ИТП с соответствующей подготовкой (или услуги по ТО не предоставляются по иным причинам), техническое обслуживание ВС выполняется бригадой специалистов, доставка которой к месту посадки ВС (в т.ч. путем включения в состав экипажа), организация и обеспечение работы - относятся к компетенции эксплуатанта/владельца ВС. Для ВС легкой и сверхлегкой авиации допускается выполнение форм оперативного обслуживания допущенного к данному виду работ членами летного экипажа.
51. На подразделения, ответственные за оперативное ТО, может быть возложено выполнение работ по периодическому ТО воздушных судов. Специалистам, привлекаемым к таким работам, необходимо иметь соответствующую подготовку и допуск.
52. Обслуживание прикомандированных ВС организуют на основе соглашения между эксплуатантами и осуществляют в соответствии с требованиями Правил и ЭД для ВС конкретного типа.

§ 2. Работы по встрече и обеспечению стоянки воздушных судов

53. Перед приемом ВС на оперативное обслуживание руководитель ТО назначает работника, обеспечивающего выполнение работ по встрече, указывает место стоянки, ранее согласованное с диспетчерской службой, на которое будет принято воздушное судно.
54. Работник, обеспечивающий выполнение работ по встрече до посадки ВС:
1) проверяет состояние и оборудование места стоянки, выделенного для приема ВС, отсутствие на нем средств и имущества, мешающих заруливанию (установке) судна;
2) подготавливает к использованию средства наземного обслуживания специального применения и приспособления, в том числе жезлы, флажки, перчатки, электрофонарики, применяемые для подачи команд экипажу при заруливании ВС на стоянку.
55. Работник, обеспечивающий выполнение работ по встрече, подает своевременные и безопасные команды при заруливании на место стоянки, и руководит заруливанием, находясь на месте, хорошо видном командиру ВС, подавая установленные команды и сигналы (приложение 3).
56. Состав работ, выполняемых после установки ВС на стоянку, выключения двигателей и прекращения вращения воздушных винтов, определяется с учетом следующих условий:
1) установить упорные колодки под колеса основных опор;
2) заземлить ВС (по схеме "земля - воздушное судно" с соблюдением установленных ЭД мер предосторожности);
3) пришвартовать ВС (лопасти несущих винтов вертолетов), если это предусмотрено регламентом ТО;
4) внешне осмотреть ВС, ознакомиться с записями экипажа в бортовом журнале, получить от членов экипажа устную информацию о техническом состоянии судна, записать в карте-наряде на ТО остаток топлива в его баках;
5) доложить руководителю работ ТО в смене о неисправностях, требующих устранения;
6) выполнить другие работы, предусмотренные регламентом.
57. Работник, обеспечивающий выполнение работ по встрече после встречи ВС выполняет работы по обеспечению стоянки или по осмотру и обслуживанию.
Работник, обеспечивающий выполнение работ по встрече осуществляет:
1) принятие ВС от экипажа, если оно не принято дежурным по стоянке;
2) организовывает буксировку ВС на место дальнейшего ТО (ремонта, хранения);
3) проверяет в кабине экипажа и в случае необходимости устанавливает рычаги управления двигателями, изделиями, системами и выключатели автоматов защиты сети (далее - АЗС) электроснабжения в положение, предусмотренное ЭД;
4) сливает, заправляет ВС спецжидкостями, газами;
5) обесточивает ВС, отключает его от источника аэродромного питания;
6) устанавливает заглушки, предохранительные устройства на воздухозаборники ВС и двигателей;
7) устанавливает устройства, исключающие запуск двигателей или руление, застопорить рули управления или поставить на них струбцины;
8) закрывает форточки фонаря кабины экипажа, устанавливает фиксаторы крышек люков в закрытое положение, закрывает двери (крышки) грузовых, служебных и технических отсеков, запирает на ключ двери фюзеляжа;
9) выполняет другие работы, предусмотренные регламентом ТО;
10) подготавливает ВС к сдаче под охрану.
Зачехление ВС или обработку его поверхностей противообледенительной жидкостью проводят no указанию руководителя ТО воздушного судна, а также по требованию экипажа.
Работы по обеспечению стоянки ВС могут выполняться также после периодического и оперативного обслуживания, замены изделий, текущего ремонта.

§ 3. Работы по осмотру и обслуживанию

58. Осмотр и обслуживание ВС организует специалист, назначенный за производство этих работ. Осмотр и обслуживание ВС выполняют в случаях, определяемых ЭД для ВС конкретного типа.
59. Объем работ, выполняемых при осмотре и обслуживании, должен соответствовать предписаниям ЭД, производственному заданию (включая дополнительные задания).
В случаях, когда принимают ВС, с борта которого получено сообщение об отказе AT, ответственный за ТО принимает меры по сокращению времени на устранение неисправности.
Если осмотр и обслуживание проводят после снятия ВС с хранения, ответственный за осмотр и обслуживание убеждается, что документация на проведенные ранее работы оформлена полностью и правильно.
60. Специалисты, которым поручено произвести осмотр ВС, обеспечивают правильное определение технического состояния ВС, полноту и качество выполняемых работ, включая работы по восстановлению исправности. Уменьшать объем работ по осмотру и обслуживанию, изменять технологию их выполнения, установленные ЭД, не допускается.
61. Данные о неисправностях, выявленных в полете и при осмотре ВС на земле (в том числе и по данным средств объективного контроля), записывают в карту-наряд (наряд на дефектацию) специалисты, их обнаружившие, и руководитель ТО (сведения о неисправностях по записям экипажа в бортовом журнале). Устранение неисправностей оформляется в указанных документах подписями исполнителей работ и контролирующих.
62. Специалист, обнаруживший неисправности, угрожающие безопасности полета, а также выявленные впервые, повторные (к повторным относят неисправности AT, вновь проявляющиеся в одном из пяти последующих полетов после предпринятой попытки их устранения), сложные, требующие большого объема демонтажно-монтажных и регулировочных работ, докладывает руководителю работ, который проводит необходимый анализ неисправности, принимает решение о порядке и сроках ввода ВС в строй (при необходимости - принимает меры к использованию резервного ВС). В конкретных случаях отнесение неисправности AT к категории повторных производится эксплуатантом.
При обнаружении на ВС повреждений, вызванных попаданием частиц аэродромных покрытий, необходимо произвести срочное обследование аэродромных покрытий комиссией эксплуатанта, аэропорта и разбирательство причин повреждении.
63. Работы по устранению неисправностей выполняют авиатехники (авиамеханики) под руководством бригадира. Повторные неисправности, а также сложные или не имеющие отработанной (в виде документа) технологии восстановления исправности - устраняются под руководством инженерного персонала. В последнем случае технологию восстановительных работ разрабатывают и оформляют в порядке, определяемом эксплуатантом.
64. В целях оперативного выполнения работ по устранению неисправностей и замене отказавшего оборудования в базовых, промежуточных и конечных аэропортах, а также на временных аэродромах создают неснижаемый запас изделий для приписных ВС и возвратно-обменный фонд для транзитных судов.
65. Изделия возвратно-обменного фонда выдают на основании оформленного экипажем транзитного ВС требования установленного образца. Установка изделий на ВС в таких случаях производится специалистами ИАС, о чем они записывают в бортовом журнале. В паспорт изделия возвратно-обменного фонда записывают номер ВС, на которое он установлен. Паспорт временному владельцу изделия не выдают. Эксплуатация ВС с изделием возвратно-обменного фонда после прилета на базовый аэродром не допускается.
66. Установку (замену) носителя (кассеты) бортового регистратора полетной информации осуществляют специалисты ИАС при оперативном (периодическом) ТО в сроки, установленные программой (регламентом) технического обслуживания или по заявке экипажа, а также по требованию соответствующих должностных лиц, когда носитель полностью израсходован или его недостаточно для предстоящего полета. Остаток носителя (в летных часах) определяют по записи в бортовом журнале, произведенной экипажем после полета. О замене носителя (кассеты) с указанием запаса времени работы (в часах) исполнителем производится запись в бортовом журнале и карте-наряде, в соответствии с требованиями эксплуатационной документации.
Обработку (декодирование и анализ достоверности) полетной информации, снятой с регистраторов, производят в местах, оснащенных соответствующим оборудованием.
Анализ и использование информации по технике пилотирования осуществляют летные подразделения эксплуатанта, а по оценке работоспособности и правильности функционирования систем ВС - профильное подразделение ИАС эксплуатанта и организации по ТОР.
67. Комплектование ВС аварийно-спасательным оборудованием и снаряжением (аварийные радиостанции, сигнальные средства, продукты питания, вода, оружие, лыжи для членов экипажа, спасательные жилеты и плавсредства, средства подогрева AT и др.) производят в соответствии с утвержденными описаниями (перечнями) и с учетом особых условий полета. Исполнители работ несут ответственность за доставку аварийно-спасательного оборудования и снаряжения ВС, его комплектность и кондиционность состояния.

§ 4. Работы по обеспечению вылета

68. Перед выполнением работ по обеспечению вылета, являющихся заключительными для всего комплекса работ по подготовке ВС к полету, специалист, ответственный за выполнение работ по обеспечению вылета, проверяет карту-наряд на оперативное ТО, бортовой журнал и убеждается, что указанная документация оформлена правильно и подписана должностными лицами, ответственными за выполнение работ.
69. Работы по обеспечению вылета (объем, последовательность, действия при задержке вылета) исполнители и контролирующие проводят, руководствуясь соответствующей ЭД, включая программу (регламент) технического обслуживания и документы эксплуатанта.
При обнаружении в процессе выполнения работ повреждений, неисправностей и других отклонений специалист, их обнаруживший, сообщает руководителю работ, который определяет порядок устранения отклонений, время окончания работ, сообщает о принятом решении в диспетчерскую службу и вышестоящему руководителю.
70. Кроме работ по обеспечению вылета, предусмотренных регламентом ТО, на ВС выполняют (при необходимости) дозаправку ГСМ, спецжидкостями и водой, дозарядку систем газами, удаление снега, инея, льда с поверхности судна, кондиционирование воздуха в пассажирских салонах и кабине экипажа, подогрев двигателей и изделий, буксировку судна на перрон, площадку для запуска и пробы двигателей.
71. Экипажу предъявляют ВС, подготовленное к полету. Подготовленным к полету считают исправное ВС, на котором:
1) ресурс планера, двигателей и изделий достаточен для выполнения задания;
2) системы заправлены ГСМ (с учетом требований п. 236 настоящих Правил), спецжидкостями и заряжены газами в соответствии с заданием на полет и регламентом;
3) судовая документация находится на ВС, бортовое аварийно-спасательное, бытовое оборудование и снаряжение укомплектованы согласно описям (перечням) в бортовом журнале;
4) проведены работы по обеспечению вылета, которые выполняются в процессе ТО и после сдачи ВС экипажу;
5) специалистом, ответственным за ТО в карте-наряде подписано заключение о том, что судно подготовлено к полету и разрешен вылет.
72. Окончательное заключение о подготовленности ВС к полету и разрешении вылета дает, подписывая карту-наряд, непосредственный руководитель его подготовки - специалист ИАС, имеющий соответствующий допуск. Предварительно специалист, дающий разрешение на вылет, проверяет наличие в карте-наряде подписей о выполнении и контроле произведенного ТОР по обеспечению вылета.
73. При сдаче ВС экипажу предъявляют оформленную карту-наряд на оперативное ТО, передают бортовой журнал, бланк, справки о работе AT в рейсе, судовую документацию, ключи от ВС, его информируют о техническом состоянии судна.
74. В ходе предполетного осмотра ВС, производимого экипажем, специалисты, ответственные за ТО, снимают с ВС чехлы, заглушки, струбцины, штыри, другие временно устанавливаемые и снимаемые перед вылетом устройства, которые передают бортинженеру (бортмеханику, пилоту).
Специалист, ответственный за выполнение работ по обеспечению вылета, принимает оперативные меры, по устранению неисправностей, обнаруженных экипажем при предполетном осмотре и проверке работоспособности систем и оборудования.
75. После выполнения комплекса работ ТО, необходимых для подготовки ВС к полету, судно считается готовым к полету, если оно осмотрено и принято экипажем, что подтверждается подписью бортинженера (бортмеханика, пилота) в бортовом журнале и карте-наряде на оперативное техническое обслуживание.

§ 5. Подготовка к вылету воздушного судна
с допустимыми неисправностями

76. Вылет ВС с не устраненными неисправностями не допускается, кроме случаев, предусмотренных Руководством по летной эксплуатации. Разрешение на вылет ВС с неисправностью или повреждением, указанным в Руководстве по летной эксплуатации, дает руководитель, ответственный за ТО судна.
Характер неисправностей руководитель, ответственный за ТО судна, записывает в бортовом журнале и карте-наряде на оперативное ТО и сообщает об этом командиру воздушного судна.
Вылет ВС с неустраненными неисправностями допускается в случаях:
1) вылет ВС с неисправностью, не указанной в Руководстве по летной эксплуатации, связанный с необходимостью возврата ВС в базовый аэропорт. Разрешение на указанный вылет дает руководитель ИАС эксплуатанта/владельца ВС или должностное лицо, его замещающее в конкретном случае;
имеется обоснованное заключение о том, что неисправность не влияет на безопасность полета, о чем дается полная информация командиру воздушного судна;
в бортовой журнал и в карту-наряд внесены подтвержденные подписью руководителя ИАС эксплуатанта (или должностного лица, его замещающего в конкретном случае) записи по существу указанных выше вопросов, о выполненных работах по обеспечению безопасного исхода полета с неустраненной неисправностью, о разрешении вылета ВС с неисправностью для возврата в базовый аэропорт;
2) полеты ВС с неисправностями, не влияющими на безопасность эксплуатации судна, устранение которых может быть перенесено на некоторый определенный срок. Разрешение на полеты в указанном случае дает руководитель ИАС эксплуатанта-владельца ВС, при наличии технического акта комиссии компетентных специалистов, в котором:
четко определены характер, причины и последствия неисправности;
имеется обоснованное заключение о том, что неисправность не влияет на безопасность эксплуатации ВС в четко обозначенном периоде, указываются конкретные сроки устранения неисправности, необходимые мероприятия по контролю за неисправностью и ответственные за их осуществление лица.
При полетах ВС с неисправностями, не влияющими на безопасность эксплуатации судна:
в бортовой журнал, в формуляр изделия AT (раздел "Индивидуальные особенности") и в карту-наряд вносятся подтвержденные подписью руководителя ИАС эксплуатанта (или должностного лица, его замещающего в конкретном случае) записи по существу указанных выше вопросов, о выполненных работах по обеспечению безопасного исхода полета с неустраненной неисправностью, о разрешении вылета ВС с неисправностью;
командиру ВС перед каждым вылетом с неустраненной неисправностью сообщается полная информация о результатах контроля неисправности и принятых мерах, исключающих ее влияние на безопасность полета.
77. Окончательное решение на вылет ВС, на котором имеются неустраненные неисправности, принимает командир ВС с учетом условий предстоящего полета, оборудования аэродромов взлета и посадки.

Глава 5. Периодическое техническое обслуживание
воздушных судов

§ 1. Организация обслуживания

78. Периодическое обслуживание ВС выполняют через установленные ЭД значения наработки (налета, числа циклов, посадок) или интервалы времени (календарные сроки службы) в соответствии с заданным режимом обслуживания (примечания: режим периодического обслуживания, в данном случае это - перечень работ и их периодичность). Работы по периодическому ТО сведены в формы. Периодичность и объем работ каждой формы устанавливается регламентом ТО, а технология выполнения операции, применяемые средства контроля, инструмент, приспособления и материалы - технологическими указаниями.
Отсчет наработки и календарного срока ведут с начала эксплуатации или от последнего ремонта ВС. Допуск на наработку (срок службы), использованный при предыдущем обслуживании в дальнейшем не учитывают.
79. Порядок назначения периодического ТО по наработке, календарным срокам, посадкам, циклам и т.д. - определяется ЭД на ВС конкретного типа.
80. В целях повышения безопасности полетов и долговечности AT, с учетом местных условий, допускается увеличивать объем работ по формам ТО или выполнять работы по ним ранее установленного срока в порядке, определяемом эксплуатантом.
81. Плановое календарное время на выполнение работ по каждой форме обслуживания определяют, исходя из действующих норм и конкретных особенностей производственной ситуации.
Сроки поступления ВС на обслуживание устанавливают по планам их использования и корректируют по фактической наработке судов.
82. Образцы карт-нарядов на ТО устанавливает и вводит в действие уполномоченный орган. Пооперационные ведомости и наряды на другие работы разрабатываются эксплуатантами и организацией по ТОР, применительно к местным условиям и с соблюдением требований эксплуатационной документации.
Пооперационная ведомость является нормативным для данного эксплуатанта и Организации по ТОР документом, который своим содержанием, подписями исполнителей и контролирующих подтверждает объем и качество выполненных работ.
83. Обслуживание ВС проводят в производственных помещениях или на открытых стоянках, оборудованных технологической оснасткой, обеспеченных средствами наземного обслуживания специального применения.
84. Выполнение периодического ТО возлагается на специализирующиеся по указанному виду работ звенья и подразделения ИАС эксплуатанта или организацию по ТОР.
Обслуживание, проверку и ремонт АРЭО, учет, регистрацию и документальное оформление выполненных работ осуществляют допущенные к их производству специалисты, в соответствии с требованиями ЭД и в порядке, определяемом эксплуатантом, организацией по ТОР.
Во всех случаях инженерному и техническому персоналу, осуществляющим периодическое ТО, необходимо быть подготовленными и допущенными к производству работ по выполняемым формам периодического ТО по своей специальности (специализации).
Конкретная структура производственной специализации подразделений определяется эксплуатантом и организацией по ТОР, исходя из местных условий.
85. Непосредственную организацию процесса периодического ТО осуществляют начальник смены, инженеры смены, бригадиры - в пределах своей компетенции каждый. Перед началом работ начальник смены (или лицо, его замещающее) формулирует конкретную задачу каждой бригаде с таким расчетом, чтобы производственное задание было выполнено в заданный срок, обеспечивалась рациональная ритмичность процесса и резерв времени для выполнения дополнительных работ по результатам дефектации воздушного судна. При наличии соответствующих условий применяют компьютерные технологии планирования технологического процесса работ. Инженеры смены и бригадиры проверяют комплектование рабочих мест техническими средствами, проводят инструктаж исполнителей по особенностям выполнения работ на ВС, техники безопасности и правил охраны труда в условиях предстоящего процесса.
86. Бригадиры выполняют наиболее сложные работы, обеспечивают организацию работы подчиненных им специалистов, дают задания на работы отдельным исполнителям или группе исполнителей, в которой назначают старшего - специалиста, ответственного за выполнение поручаемых группе работ.
Из специалистов по электрооборудованию бригадир назначает лицо, обеспечивающее подключение (отключение) к ВС аэродромных источников электроэнергии и контроль за их работой.
87. Руководство работами на ВС возлагают на инженера по эксплуатации летательных аппаратов и двигателей (в его отсутствие - на бригадира или старшего в группе обслуживания планера). Руководителю работ на ВС оперативно подчиняют бригадиров (специалистов), участвующих в обслуживании систем и АРЭО воздушного судна. Руководитель работ на ВС определяет порядок работы специализированных бригад и их взаимодействие.
88. На дополнительные работы, подлежащие выполнению другими подразделениями эксплуатанта, организации по ТОР, руководитель работ оформляет заказ, в котором указывает: содержание работы, тип и опознавательный знак ВС, срок выполнения заказа, фамилию заказчика и другие сведения в порядке, определяемом эксплуатантом и организации по ТОР. Выполнение заказа подтверждается в нем подписями его исполнителя и контролирующего.
89. Дефектацию ВС производят исполнители работ в пределах обслуживаемых ими зон либо специально назначаемые дефектовщики. Сведения о выявленных при дефектации неисправностях, а также неисправностях, зафиксированных в бортовом журнале ВС, заносятся в наряд на дефектацию, прилагаемый к карте-наряду на периодическое обслуживание.
Специалист, обнаруживший неисправности, угрожающие безопасности полета, а также выявленные впервые, повторные (к повторным относят неисправности AT, вновь проявляющиеся в одном из пяти последующих полетов после предпринятой попытки их устранения), сложные, требующие большого объема демонтажно-монтажных и регулировочных работ, докладывает руководителю работ, который проводит необходимый анализ неисправности, принимает решение о порядке ее устранения. В конкретных случаях отнесение неисправности AT к категории повторных производится ИАС эксплуатанта и организации по ТОР.
ПРИМЕЧАНИЕ: При обнаружении на ВС повреждений, вызванных попаданием частиц аэродромных покрытий, необходимо произвести срочное обследование аэродромных покрытий комиссией от эксплуатанта, организации по ТОР и аэропорта и разбирательство причин повреждений. Порядок действий в таких случаях определяется уполномоченным органом.
90. По окончании дефектации руководитель работ анализирует выявленные неисправности с привлечением специалистов соответствующего профиля (в том числе - специалистов других подразделений, если это необходимо), организует восстановление исправности AT в соответствии с требованиями ЭД и его контроль.
Работы по устранению неисправностей выполняют авиатехники (авиамеханики) под руководством бригадира. Повторные неисправности, а также сложные или не имеющие отработанной (в виде документа) технологии восстановления исправности - устраняются под руководством инженерного персонала. В последнем случае технологию восстановительных работ разрабатывают и оформляют в порядке, определяемом ИАС эксплуатанта и организации по ТОР.
91. Выполнение работы (операции) подтверждают подписями исполнитель и контролирующий в соответствующих разделах карты-наряда, пооперационной ведомости, наряда на дефектацию, в других производственно-технических документах, прилагаемых к производственному заданию. Они обеспечивают качество произведенной работы.
Конкретное периодическое ТО считается законченным, когда на ВС выполнен соответствующий перечень работ программы (регламента) технического обслуживания, предписанные производственным заданием дополнительные работы, устранены все выявленные неисправности, а выполнение работ и заключение об исправности ВС подтверждено в карте-наряде и приложениях к ней подписями непосредственных руководителей работ и лицами, обеспечивающие контроль качества.
92. Руководители и специалисты, дающие заключение об исправности ВС, участвуют в процессе производства работ, анализе причин выявленных неисправностей, осуществляют мероприятия по их предупреждению. Они обеспечивают правильное определение технического состояния ВС, за полноту и качество выполняемых работ, включая работы по восстановлению исправности.
Уменьшение установленного ЭД объем работ по осмотру и обслуживанию, изменять технологию их выполнения не допускается.
93. Начальник смены (или лицо, его замещающее) проводит, в соответствии с установленным для подразделения распорядком дня, технический разбор, на котором анализирует выполнение производственного задания, причины допущенных недостатков и брака в работе, выявленные характерные неисправности на ВС, а также состояние производственной и технологической дисциплины. Итоги разбора заносят в журнал разборов.

§ 2. Методы обслуживания воздушных судов

94. При техническом обслуживании ВС применяются следующие методы организации работ:
1) производственной специализации ИТП (бригадно-поточная и закрепленная);
2) индивидуальной специализации ИТП (системная, зонная, системно-зонная);
3) планирования циклов производства работ ТО (одноэтапное и поэтапное обслуживание);
4) организации технологического процесса производства работ ТО (сетевые методы, экспертно-директивные решения).
Указанные разновидности подходов к организации ТО применяются раздельно и в различных сочетаниях. Принятие решений в данном случае относится к компетенции ИАС эксплуатанта и организации по ТОР. Показания к применению конкретного подхода определяются возможностями его осуществления, областью эффективности и актуальными потребностями ИАС эксплуатанта и Организации по ТОР.
95. Сущность бригадно-поточного метода обслуживания состоит в том, что первичное звено производственного подразделения ИАС (бригада, комплексная бригада, смена) обслуживает определенный парк ВС по мере их отхода на техническое обслуживание.
При закрепленном методе первичное производственное звено специалистов обслуживает только единичное ВС, полеты которого ему поручено обеспечивать.
96. При одноэтапном методе обслуживания весь объем работ заданной формы ТО с момента их начала и до полного завершения выполняется до очередного полета - за один этап.
97. Сущность поэтапного метода обслуживания состоит в том, что форма ТО (или ее модификация) выполняется по частям (этапам) в промежутках между полетами в течение наработки, определяемой границами допусков на периодичность работ, с учетом разрешаемого ЭД расширения указанных границ.
Специфическим вариантом поэтапного ТО является модификация форм ТО в комплексы распределенной трудоемкости, каждый из которых включает в себя базовую форму ТО и этапируемые работы из форм ТО большей периодичности. Повторное выполнение каждого комплекса производится через интервалы наработки равные или кратные исходной периодичности этапированных составляющих комплекса, что приводит к принципиальным отклонениям фактической периодичности этапированных работ от требований программы (регламента) технического обслуживания. Применение данного варианта допускается только по согласованию с разработчиком ВС и уполномоченным органом.
98. Применяются следующие разновидности поэтапного ТО:
1) с фиксированными этапами;
2) с нерегламентированными этапами.
В первом случае содержание этапов ТО фиксируется в ЭД (в инструкции и ведомостях на поэтапное ТО) и не может быть изменено исполнителями работ.
Второй случай относится к блочно-поэтапному ТО, при котором этап формируется на малообъемных, технологически автономных блоков работ. Содержание блоков и порядок формирования из них этапов определяется соответствующей документацией. Блочно-поэтапный метод обслуживания обеспечивает оперативную согласованность содержания этапа ТО с конкретными возможностями его производства, применимость компьютерных технологий адаптивного (отвечающего потребностям конкретной ситуации) формирования этапов работ и их документирования.
99. Разработка документации на поэтапное ТО относится к компетенции ИАС эксплуатанта и организации по ТОР. Указанной документацией определяется порядок планирования и организации, оформления и учета поэтапно выполняемых работ, виды и формы применяемых карт и ведомостей.
Применяемые решения должны удовлетворять требованиям общей и типовой ЭД, обеспечивать полноту и достоверность регистрации выполнения работ этапа и формы ТО, с которой этап совмещается, оформления работ исполнителями и лицами, дающими заключение об исправности ВС и разрешение на вылет.
100. Разделы документации на поэтапное ТО распределенной трудоемкости, разрабатываемой эксплуатантом и организации по ТОР, определяющие содержание и периодичность выполнения модифицированных комплексов работ ТО, подлежат согласованию с разработчиком ВС и уполномоченным органом.
Порядок оформления и учета выполненных работ, виды и формы применяемых в указанном случае карт и ведомостей определяются эксплуатантом и организации по ТОР самостоятельно, с соблюдением задаваемых ЭД общих требований.
Модифицированные комплексы работ ТО (этапы распределенной трудоемкости) могут выполняться поэтапно в границах допусков на периодичность работ в порядке, определяемом эксплуатантом и организации по ТОР.
101. Применение сетевых методов обслуживания основано на детальной регламентации последовательности и времени выполнения работ, в зависимости от учитываемых условий производства. При использовании компьютерных технологий сетевого планирования оперативность и качество решений существенно возрастают, планирование углубляется до выдачи индивидуального расписания работы каждого исполнителя.
В условиях экспертно-директивного подхода к организации обслуживания детальное расписание хода работ не составляется, их последовательность определяется исполнителями самостоятельно, с учетом задаваемых производственным заданием и руководителем работ ориентиров.
102. При посистемном методе ТО объектом специализации исполнителя является система (системы) ВС или виды оборудования. Производство работ по указанному методу требует координации доступа исполнителей в места сосредоточения объектов различной специализации (согласованности подготовительно-заключительных работ, рабочих маршрутов, очередности и совместного использования общих рабочих мест). Для применения посистемного метода ТО необходима посистемная компоновка программы (регламента) технического обслуживания и технологических разделов ЭД для ВС конкретного типа. Специалист, обслуживающий конкретную систему, должен иметь соответствующую подготовку и оформленный допуск к выполняемым работам.
103. При зонном методе ТО объектом специализации исполнителя является зона ВС с комплексом размещенных в ней компонентов оборудования и систем. Для каждой зоны должны быть определены границы ответственности исполнителей и объемы работ. Специалист, обслуживающий конкретную зону, должен иметь соответствующую подготовку и оформленный допуск к выполняемым работам. Зонный метод применим, если компоновка программы (регламента) технического обслуживания и технологических разделов ЭД выполнена по зонам.
Вопросы модификации ЭД для целей посистемного или зонного ТО относятся к компетенции организаций и органов, ответственных за ее разработку. При наличии соответствующей ЭД для ВС конкретного типа порядок применения зонного, посистемного, зонно-посистемного (сочетание двух первых подходов) методов ТО определяется ИАС эксплуатанта и организации по ТОР.

§ 3. Замена двигателей на воздушных судах

104. Замену двигателя на ВС производят после отработки его ресурса, для обслуживания на стенде, а также в случае выявления на двигателе неисправностей, которые нельзя устранить без снятия двигателя, в других случаях, предусмотренных ЭД, и по производственной необходимости. Кроме работ по замене двигателя, на ВС выполняют очередное ТО, определяемое по наработке AT или иным параметрам, доработки по бюллетеням и осмотр конструкции планера, участков коммуникаций систем, доступ к которым возможен только при снятом двигателе.
После монтажа двигателя на ВС выполняют обусловленные заменой двигателя работы по обслуживанию, в соответствии с регламентом ТО.
105. Работы по замене двигателей возлагают на специалистов, допущенных к их выполнению. В необходимых случаях, для производства подготовительных работ выделяется бригада (группа) специалистов. Для нее создают специальные рабочие места, которые оснащаются такелажными и моечными устройствами, стендами для наружной расконсервации и монтажа двигателя, другими приспособлениями, предусмотренными ЭД.
106. Организация демонтажа (монтажа) двигателя на ВС возлагается на назначаемого руководителя работ, который проводит инструктаж по технике безопасности, принципиальным особенностям технологии предстоящих работ, определяет ответственных за выполнение конкретных работ.
107. Доработки ВС по бюллетеням, другие дополнительные работы при снятом двигателе выполняют представители завода-изготовителя или специалисты организации по ТОР, эксплуатанта допущенные к производству этих работ.
108. После установки двигателя производят его внутреннюю расконсервацию, опробование и в соответствии с технологическими картами (указаниями) выполняют комплекс контрольных и регулировочных работ, а там, где это предусмотрено ЭД, - контрольный полет воздушного судна.
109. Производственное задание по замене двигателя считают завершенным, когда выполнены работы по монтажу и регулировке, произведено опробование двигателя и ТО его после опробования, оформлена производственно-техническая документация, произведены соответствующие записи в формуляры ВС и двигателя, паспорта комплектующих изделий.

§ 4. Трудоемкие демонтажно-монтажные и особые работы
на воздушных судах

110. К трудоемким демонтажно-монтажным работам в данном случае относят разборку и сборку ВС, демонтаж и монтаж его крупногабаритных частей, элементов конструкции и изделий. Для выполнения работ выделяются исполнители, назначается руководитель работ, определяется порядок их проведения.
Руководитель работ проводит инструктаж исполнителей по правилам безопасного производства работ, принципиальным особенностям технологии их выполнения, организует подготовку оснастки, инструмента, средств контроля и наземного обслуживания, предусмотренных ЭД.
111. Операции по демонтажу-монтажу и регулировочные работы выполняют по технологиям разработчика AT. Операции и работы, не имеющие технологии разработчика AT, выполняют по технологиям, разрабатываемым ИАС эксплуатанта и организацией по ТОР, согласованным при необходимости с разработчиком AT. На сертифицированной AT указанные работы производятся только по технологиям разработчика AT.
После демонтажа частей планера (силой установки), изделий AT тщательно проверяют (в соответствии с ЭД) состояние силовых узлов и деталей их крепления, контроль которых возможен только при снятых элементах конструкции.
112. Работы, связанные с поднятием и опусканием частей ВС, подсоединением частей к силовым узлам планера и их рассоединением, выполняют по команде руководителя работ. Команды подают голосом и дублируют сигналами (приложение 4). В условиях повышенного шума для подачи команд применяют мегафон или радиосвязь.
Исполнители, выполняющие работы по подъему (опусканию) груза, имеют допуск к стропальным работам.
113. К особым работам относят трудоемкие операции, связанные с устранением неисправностей или повреждений ВС:
1) дефекты силовых элементов, технологическая документация на устранение которых не разработана;
2) повреждения, связанные с эксплуатационной перегрузкой ВС;
3) попадание в отсеки и на элементы конструкции агрессивных или ядовитых веществ;
4) поражение коррозией крупногабаритных деталей, узлов в труднодоступных местах. При необходимости выполнения на ВС указанных работ эксплуатант информирует об этом руководителя профильного подразделения уполномоченного органа и образует в необходимых случаях из специалистов ИАС, разработчика, ремонтного завода комиссию, на которую возлагается:
дефектация ВС;
определение причин появления неисправности (повреждения);
определение целесообразности восстановления, потребных сил и средств, сроков выполнения работ;
разработка технологической документации по устранению неисправности (удалению агрессивных или ядовитых веществ);
разработка предложений по предупреждению неисправностей (повреждений, случаев неправильной эксплуатации).
По итогам работы комиссия составляет акт с предложениями о порядке устранения выявленных неисправностей, который утверждается руководителем эксплуатанта/владельца ВС.
При необходимости в состав комиссии включают представителей других компетентных организаций. Для устранения неисправностей (повреждений) выделяются специалисты и назначается руководитель указанных работ.
Руководитель работ изучает с исполнителями технологию предстоящих работ и проводит инструктаж по правилам их безопасного выполнения, организовывает подготовку необходимых технических средств и материалов, обеспечивает контроль выполнения работ, оформляет документацию.
Устранение неисправностей (повреждений) исполнители и лица, осуществляющие контроль, подтверждают подписями в наряде на дефектацию. При необходимости производятся записи в формуляре ВС (двигателя).

6. Особые виды технического обслуживания

§ 1. Сезонное обслуживание

114. К особым видам ТО авиационной техники относят обслуживания: сезонное, специальное, при хранении и в экстремальных метеоусловиях.
Сезонное ТО авиационной техники является частью работ, выполняемых при подготовке ВС к работам в осенне-зимнем и весенне-летнем периодах, если это предусмотрено ЭД. Конкретные указания о сезонной подготовке AT приводятся в соответствующих разделах ЭД конкретных типов ВС и изделий авиационной техники.
Сезонному ТО авиационной техники предшествуют или одновременно с ним проводятся:
1) разработка плана подготовки эксплуатанта и организации по ТОР к работе в наступающем сезоне;
2) формирование комиссий по приемке объектов сезонной подготовки;
3) занятия с ИТП по изучению особенностей эксплуатации ВС и содержания работ по подготовке AT к эксплуатации в предстоящий период;
4) техническая конференция по обмену опытом технической эксплуатации AT и производства ТОР в прошлом аналогичном сезоне;
5) проверка знаний ИТП по особенностям эксплуатации AT в предстоящем периоде;
6) подготовка зданий и сооружений эксплуатанта и организации по ТОР, их стационарного оборудования, а также средств пожаротушения, сигнализации, связи, отопления, водо- и электроснабжения;
7) подготовка и ремонт средств наземного обслуживания общего и специального применения, используемых для эксплуатации ВС в данном периоде;
8) сдача авиатехнического имущества, неиспользуемого в предстоящем периоде, на хранение.
115. Порядок и сроки подготовки AT к эксплуатации в предстоящем сезоне устанавливает эксплуатанты и организации по ТОР.
На ВС выполняют работы, предусмотренные программой (регламентом) технического обслуживания и дополнительные работы, связанные с условиями производственной деятельности эксплуатанта и организации по ТОР с особенностями эксплуатации AT в местах ее планируемого использования. Приемку объектов сезонной подготовки осуществляет комиссия эксплуатанта и организации по ТОР, результаты работы которых оформляются актами, содержащих заключение о готовности объектов к использованию в сезонном периоде и допуске ВС к эксплуатации.
Заключение о допуске ВС к эксплуатации в сезонном периоде производится в карте-наряде на сезонное ТО. На основании оформленных карт-нарядов вносятся соответствующие записи в формуляры ВС (раздел "Выполнение регламентных работ").
116. По заявкам владельцев ВС сезонное ТО воздушных судов, находящихся в ремонте, выполняет предприятие, производящее ремонт, о чем в формуляре ВС производится соответствующая запись.

§ 2. Специальное обслуживание

117. Специальное ТО проводят на ВС после полета в особо сложных условиях (перечень соответствующих случаев указывается в программе (регламенте) технического обслуживания), а также на судах, подвергшихся воздействию штормового ветра со снегом или пылью на земле, в других случаях, состав которых определяется программой (регламентом) технического обслуживания для ВС конкретного типа. Перечень работ по видам специального ТО устанавливается программой (регламентом) технического обслуживания для ВС конкретного типа.
118. Воздушное судно, подвергнувшееся воздействию сложных условий, указанных в программе (регламенте) технического обслуживания, не допускается выпускать в полет до проведения специального обслуживания. Основанием для отстранения ВС от полета и выполнения специального ТО являются:
1) запись командира ВС в бортовом журнале о воздействии экстремальных условий;
2) записи приборов объективного контроля о воздействии на ВС экстремальных условий;
3) повреждения ВС от воздействия экстремальных условий;
4) воздействие на ВС штормового ветра (со снегом, пылью и др.).
119. Для определения технического состояния ВС, подвергнувшегося экстремальным воздействиям, эксплуатант образует комиссию, которая производит сбор и анализ информации о происшедшем, осматривает ВС и по полученным результатам определяет потребный объем ТО ремонтно-восстановительных работ.
При необходимости к работе комиссии привлекаются специалисты других компетентных организаций и органов.
Обнаруженные при осмотре ВС неисправности регистрируются в ведомости дефектов. Исправность ВС после выполнения соответствующих конкретному случаю работ подтверждается подписями их исполнителей и руководителя ТО в карте-наряде на производство работ. При необходимости ремонта ВС комиссия составляет акт с соответствующим заключением.
120. Работы специального ТО выполняются подразделениями ИАС эксплуатанта и организации по ТОР, ответственными за техническое обслуживание ВС конкретного типа.
В случаях, когда восстановление исправности ВС силами эксплуатанта невозможно, ремонтно-восстановительные работы выполняются организациями по ТОР, располагающим необходимыми возможностями, на основе взаимной договоренности.
121. Специальный досмотр ВС на безопасность осуществляется:
1) при подготовке ВС к вылету в случаях, определяемых специальной документацией на производство этих работ;
2) при наличии сообщений или подозрений о закладках в ВС взрывчатых или других опасных устройств;
3) в случае, когда судно не находилось под охраной (или по специальному распоряжению руководства эксплуатанта);
4) после свершения на борту ВС в полете акта незаконного вмешательства (попытки захвата и угона).
Проведение специального досмотра ВС на безопасность оформляют записями в бортовом журнале и в карте-наряде на ТО.

§ 3. Обслуживание при хранении

122. При перерывах в полетах свыше срока, установленного программой (регламентом) технического обслуживания, воздушное судно ставят на хранение. Порядок организации выполнения необходимых в данном случае работ определяется ИАС эксплуатанта.
123. Объем работ на ВС и изделиях при переводе их на хранение, при снятии с хранения, сроки хранения - устанавливается эксплуатационной документацией.
Если срок хранения ВС (изделия) превышает срок консервации, то производится его переконсервация. Консервации подлежат также ВС (изделия), направляемые в ремонт, если время их транспортировки другими средствами превышает минимальный срок хранения изделия без консервации.
Перечень изделий, переконсервация которых в ИАС не допускается, устанавливается уполномоченным органом.
124. В ИАС эксплуатанта организуется учет сроков консервации и переконсервации ВС и изделий, находящихся на хранении.
125. Законсервированные ВС хранят на площадках (стоянках), швартуют (если это предусмотрено ЭД), заземляют, устанавливают чехлы, заглушки и предохранительные устройства. При хранении ВС на нем выполняют работы, предусмотренные программой (регламентом) технического обслуживания, включая удаление снега, льда, пыли, просушивание чехлов, проветривание кабин и отсеков, проверку швартовки, заземления, стояночных средств пожаротушения. Объем работ по проверке работоспособности систем определяется в конкретных случаях с учетом состояния и комплектности ВС (наличие повреждений, демонтированных изделий и т.п.). Обусловленные состоянием ВС сокращения объема работ документируются в техническом акте, прилагаемом к карте-наряду на производство работ.
Перестановка изделий и деталей с ВС, находящегося на хранении, на другие ВС производится в соответствии с требованиями п. 20 настоящего Правила.
126. Изделия, снятые с ВС, находящихся на консервации, хранят в условиях, отвечающих требованиям ЭД. На бирках таких изделий указывают номера ВС, с которых они сняты, даты консервации и переконсервации. Изделия, полученные со складов для установки на ВС, а также изделия ремонтного фонда хранят в законсервированном состоянии. При этом исправные и неисправные изделия должны храниться раздельно.
Консервацию, переконсервацию и расконсервацию изделий (деталей) проводят в специально оборудованных помещениях.
127. При подготовке ВС к полету после хранения его расконсервируют, устанавливают временно снятые изделия, проверяют работоспособность и правильность функционирования систем, выполняют другие работы, предусмотренные регламентом ТО.
128. О работах, выполненных при подготовке к хранению, хранении и подготовке к полету, записывают в соответствующие разделы формуляров (паспортов) ВС и изделий.
129. Должностные лица ИАС обеспечивают укомплектованность, сроки и качество консервации AT.

§ 4. Обслуживание воздушных судов
в экстремальных метеоусловиях.
Действия при стихийных бедствиях

130. В экстремальных метеоусловиях [к экстремальным метеоусловиям относят: штормовой ветер, пыльную (песчаную) бурю, метель, грозу, ливень, град, особо низкую (высокую) температуру воздуха и т.п.], угрожающих безопасности работающего на ВС инженерно-технического персонала, непосредственный руководитель работ ТО на ВС временно приостанавливает их производство и принимает соответствующие меры обеспечения безопасности персонала, сохранности AT и наземного оборудования. В условиях, когда проведение ТО возможно, руководители работ обеспечивают безопасность работающих, необходимое качество работ и сохранность авиационной техники.
131. Во время обслуживания ВС при экстремальных условиях исполнители работ следуют:
1) принять меры по исключению попадания воды, снега и пыли в открытые полости систем и снятых изделий, приемники статического и полного давления воздуха, внутрь топливных баков и емкостей, в кабины, отсеки, другие места, где не допускается скопление воды, снега и пыли;
2) пришвартовать ВС или принять другие меры, предусмотренные ЭД для данного типа судна, исключающие повреждение ВС при сильном ветре, установить под колеса упорные колодки, застопорить органы управления воздушным судном;
3) правильно разместить, при необходимости закрепить находящиеся около ВС устройства, крышки люков отсеков, наружные подвижные элементы ВС, средства наземного обслуживания, наземные средства контроля состояния AT, принять другие возможные меры по защите ВС от повреждений;
4) сливать воду из мест ее скопления, убирать грязь, проверять чистоту штоков опор ВС, гидроцилиндров других систем, трущихся поверхностей (после прекращения действия экстремальных условий);
5) при скорости ветра, превышающей приведенные в ЭД ограничения, не оставлять ВС на подъемниках и не поднимать их;
6) тщательно проверять и очищать от снега полости в крыле, фюзеляже, гондолах, воздухозаборных устройствах, где снег может скапливаться и уплотняться при выпадении снега и метелях (после прекращения действия экстремальных условий).
При грозовой деятельности (в районе аэродрома) необходимо прекращать заправку ВС топливом. Исполнителю, ответственному за ТО судна, необходимо убедиться, что ВС и подсоединенные к нему средства наземного обслуживания общего применения заземлены.
132. Техническое обслуживание ВС при низких и высоких температурах окружающего воздуха необходимо проводить с соблюдением требований и ограничений, предусмотренных ЭД для ВС конкретного типа.
133. В каждой организации ГА (аэропорт, эксплуатант, организация по ТОР) в соответствии с установленным в нем порядком получения штормового предупреждения, оповещения, вызова и действий по обеспечению сохранности AT разрабатывают инструкцию о действиях персонала соответствующих подразделений при стихийных бедствиях.
При поступлении штормового предупреждения или сигнала о другой опасности должностное лицо, принявшее сигнал, незамедлительно оповещает соответствующих руководителей подразделений, которые организовывают действия подчиненного персонала в соответствии с требованиями указанной инструкции.
134. Распоряжения руководителей подразделений и старших должностных лиц ИАС во время стихийных бедствий подлежат выполнению работниками других служб (спецтранспорта, ГСМ, аэродромной и др.), выделенными в оперативное подчинение ИАС, в соответствии с утвержденной руководителем аэропорта, эксплуатанта и организации по ТОР схемой действий по обеспечению сохранности AT, находящейся на аэродроме.

7. Техническое обслуживание авиационной техники по состоянию

§ 1. Основные положения

135. Техническое обслуживание AT в ИАС эксплуатанта и организации по ТОР осуществляют по наработке и по состоянию. Техническое обслуживание по состоянию выполняют с контролем параметров и с контролем уровня надежности.
136. При обслуживании AT по состоянию периодичность и объем работ на ВС определяются значениями диагностических параметров или показателей надежности однотипных изделий (изделия авиационной техники ВС в целом, его составные части, двигатель, их комплектующие изделия). Под диагностическим параметром понимают количественную характеристику свойства конкретного изделия, определяющую его техническое состояние. Момент перехода изделия из исправного состояния в неисправное характеризуется предельным предотказовым значением его параметра, при достижении которого требуется проведение операций по восстановлению исправности изделия.
137. Целью применения ТОР авиационной техники по состоянию является повышение качества и достоверности контроля технического состояния ВС, снижение (по сравнению с обслуживанием по наработке) эксплуатационных расходов при обеспечении безопасности и регулярности полетов.
138. Организация и порядок оперативного, периодического, сезонного и других видов ТОР воздушных судов (систем, изделии), которые обслуживают по состоянию, остаются такими же, как и при обслуживании по наработке. При этом в ЭД на воздушные суда вносят необходимые изменения.
139. Подготовка ИАС эксплуатанта или организации по ТОР с которой заключен договор на ТО AT по состоянию, производится на основании документов уполномоченного органа, определяющих необходимые условия готовности производственной базы, в соответствии с которыми ИАС эксплуатанта или организация по ТОР, должно осуществить комплекс организационно-технических мероприятий по подготовке AT, производства, ЭД и специалистов, а также определить:
1) дополнительные функции и особенности взаимодействия ИАС, летных подразделений, других служб эксплуатанта и организации по ТОР;
2) особенности документального сопровождения технической эксплуатации авиационной техники;
3) условия и особенности использования новых средств диагностирования авиационной техники.
140. Авиационная техника признается пригодной к ТОР по состоянию, если исчерпывающе задан практически необходимый комплекс ее диагностических параметров, существуют штатные контрольно-измерительные средства и технология достоверного определения прочностных и функциональных характеристик AT, запасов ее работоспособности на всех этапах технической эксплуатации, обеспечен достаточный уровень эксплуатационной технологичности, позволяющий в экономически приемлемые сроки восстанавливать исправность и работоспособность AT в условиях регулярной эксплуатации.
141. ИАС эксплуатанта, организация по ТОР и их структурные подразделения считаются подготовленными к обслуживанию AT по состоянию, если практически соблюдаются установленные уполномоченным органом и ЭД условия готовности производственной базы, AT и специалистов.
142. Возможность обслуживания конкретной AT по состоянию устанавливается изготовителем AT и/или уполномоченным органом, а соответствующая готовность ИАС эксплуатанта и организации по ТОР - уполномоченным органом.

§ 2. Обслуживание с контролем параметров

143. Техническое обслуживание с контролем параметров применяют для изделий, отказы которых влияют на безопасность полетов.
144. Контроль параметров может быть непрерывным или периодическим. Режим контроля, его объем и периодичность устанавливаются ЭД для изделий конкретного типа.
145. Восстановление или замена изделий, эксплуатируемых с параметрическим контролем исправности, работоспособности и пригодности, производится в случае его отказа и предотказовых состояний, в последнем случае - при выходе одного или нескольких диагностических параметров за предельно допустимый уровень (конкретная регламентация задается ЭД).
146. Эксплуатационная документация на ТОР по состоянию должна определять состав контролируемых параметров изделий, предельно допустимые значения контролируемых параметров, периодичность и технологию их контроля, необходимые технические средства, а также правила принятия решений по результатам контроля.

§ 3. Обслуживание с контролем уровня надежности

147. Техническое обслуживание с контролем уровня надежности применимо для изделий, отказы которых не оказывают прямого влияния на безопасность полетов. Такие изделия могут использоваться без ограничения ресурса (срока службы).
148. Порядок, технология контроля уровня надежности и правила принятия решений о режимах ТОР изделий, эксплуатируемых с контролем уровня надежности, определяется ЭД для изделий конкретного типа.
149. Анализ уровня надежности изделий AT производится специализированным подразделением ИАС (подразделение диагностики технического состояния AT и его производственно-функциональные аналоги). На специалистов указанного подразделения возлагают функции ведения учетно-аналитической документации по надежности изделии, систематизации статистической информации, ее обработки, анализа и интерпретации. Они несут ответственность за своевременное выявление тенденций в изменении уровня надежности соответствующих изделий и формирование эффективных мер профилактики на основе установленных ЭД правил принятия решений.

8. Особенности технического обслуживания воздушных судов,
используемых в народном хозяйстве, судов других ведомств

§ 1. Обслуживание воздушных судов,
используемых для авиационных работ

150. Особенности технической эксплуатации конкретной AT, включая аппаратуру и оборудование для авиационных работ, в местах временного базирования ВС (в дальнейшем - на временных аэродромах), виды и формы ее обслуживания, режимы и технология производства работ ТОР, нормы отбраковки, параметры состояния, функционирования и работоспособности AT, номенклатуры и качества применяемых средств, материалов и продуктов, правила и меры безопасности - задаются соответствующей типовой эксплуатационной и ремонтной документации ВС и изделий авиационной техники.
151. Техническое обслуживание ВС, используемых для авиационных работ, осуществляют бригадно-поточным и закрепленным методами. Решение о применении соответствующего метода принимает эксплуатант, исходя из особенностей выполнения авиационных работ, условий базирования и полетов ВС с базовых и временных аэродромов.
Бригадно-поточный метод обслуживания ВС, используемых на авиационных работах, применяют как в условиях базового, так и временных аэродромов, в порядке, определяемом эксплуатантом.
152. Периодическое ТО ВС, эксплуатируемых на временных аэродромах, проводят в местах, имеющих соответствующие ЭД условия для выполнения конкретных комплексов работ.
153. Для работы на временный аэродром командируют специалистов, имеющих необходимый уровень профессиональной подготовки. Работники подразделений ИАС, не имеющие опыта работы на временных аэродромах, перед допуском к самостоятельному в условиях временного аэродрома обслуживанию ВС проходят 10-15-дневную стажировку, включая заправку судов ГСМ с помощью переносных заправочных средств. Проверку знаний указанных специалистов осуществляет местная квалификационная комиссия.
Авиатехников по эксплуатации, командируемых на временные аэродромы для ТО одиночных ВС, разрешается готовить и в установленном порядке допускать к самостоятельному обслуживанию АРЭО с правом замены комплектующих изделий.
Допуск специалистов к эксплуатации ВС на временном аэродроме оформляет эксплуатант.
154. При подготовке к работе на временном аэродроме ИАС эксплуатанта необходимо:
1) подобрать суда с необходимым ресурсом планера, двигателей и комплектующих изделий;
2) укомплектовать ВС необходимой документацией, инструментом, аварийно-спасательным оборудованием, запасными частями и расходными материалами в соответствии с требованиями ЭД и согласно описям (перечням), разрабатываемым и утверждаемым эксплуатантом;
3) установить на ВС аппаратуру и оборудование для выполнения авиационных работ, проверить их работу на земле, а при необходимости (или, если это предусмотрено программой (регламентом) технического обслуживания, другими нормативными документами), и в контрольном полете;
4) подготовить и заблаговременно направить на временные аэродромы средства наземного обслуживания специального применения, средства контроля состояния AT, швартовки ВС, заправки ГСМ и другое имущество согласно утвержденным авиапредприятием описям (перечням), а также изделия AT, которые будут устанавливаться на ВС на временном аэродроме.
155. На временном аэродроме должны быть созданы условия для безопасного базирования и эксплуатации AT, качественного производства работ ТО и подготовки ВС к полетам, обеспечены к началу авиационных работ и при их проведении:
1) пригодность и готовность взлетно-посадочная полосы к принятию данного типа ВС;
2) готовность мест стоянки для размещения воздушных судов;
3) подготовленность склада ГСМ, наличие на нем, а также на местах стоянки и загрузки ВС пожарных средств;
4) наличие и готовность бытовых и служебных помещений.
156. Решение о выполнении полетов с конкретного временного аэродрома принимается эксплуатантом с учетом обеспечения всей полноты требований безопасного базирования AT, ее ТО и эксплуатации, документального подтверждения - эксплуатантом ВС готовности временного аэродрома к приему, организации базирования и полетов ВС, а также при невыполнении указанных в п. 154 настоящего Правила условий - выполнять полеты с данного аэродрома не допускается.
157. Организация охраны, охрана ВС и обеспечение их пожарной безопасности при базировании AT на временных аэродромах осуществляются с соблюдением требований ЭД и отдельных нормативных документов по указанным вопросам.
158. Эксплуатант/владелец ВС организует и осуществляет систематический контроль технической эксплуатации ВС, находящихся на временном аэродроме, определяет периодичность, графики, содержание и порядок комплексных и целевых проверок производства их ТОР, состояния, использования и хранения ВС, деятельности персонала, ответственного за техническую эксплуатацию, и ее условий.
159. Для обеспечения заправки ВС на временном аэродроме руководитель эксплуатанта назначает специалиста, ответственного за организацию заправки воздушных судов ГСМ, учет, сохранность и контроль их качества лицо, осуществляющее непосредственное руководство работой авиационного персонала на временном аэродроме), за техническое состояние и правильную эксплуатацию средств заправки, соблюдение правил охраны труда и пожарной безопасности (работник ИАС).
Получение и доставка ГСМ на временный аэродром возлагается на заказчика и службу ГСМ, доставленное на временный аэродром и выдаваемое на заправку ВС, должно пройти технологическую подготовку в соответствии с требованиями ЭД на производство указанных работ.
Заправку ГСМ в емкости ВС на временном аэродроме производит работник ИАС с использованием топливозаправщика и маслозаправщика, а также переносных заправочных агрегатов, оснащенных фильтрами-водоотделителями. Допускается заправка ВС топливом из эталонной емкости с фильтрацией топлива через соответствующие фильтроэлементы (замшу). Служба ГСМ базового аэропорта не реже одного раза в три месяца производит контроль за хранением и качеством ГСМ, техническим состоянием средств их хранения и заправки, осуществляет профилактические мероприятия по поддержанию пунктов заправки в состоянии, гарантирующем требуемое качество заправки ВС горюче-смазочными материалами.
160. По усмотрению эксплуатанта в местах сосредоточения ВС создаются базы централизованного ТО, в порядке, определяемом ИАС.
161. Очистка, мойка, дегазация ВС и их сельхозаппаратуры на временных аэродромах должна производиться в соответствии с ЭД специалистами (работниками ИАС), допущенными к выполнению этих работ, в случаях:
1) перехода с одного вида работ на другой;
2) если требуется удалить остатки ядохимикатов перед проведением периодического ТО;
3) отправки в ремонт;
4) переоборудования ВС, используемых на авиахимработах, для других целей;
5) по окончании работ с ядохимикатами;
6) перед консервацией сельхозаппаратуры.
Для очистки, мойки и дегазации применяют моющие и дегазирующие средства, предусмотренные ЭД, руководствуясь указанными в ней требованиями по технике безопасности и производственной санитарии на авиационно-химических работах.

§ 2. Обслуживание гидросамолетов и вертолетов на морских судах

162. Гидросамолеты, самолеты-амфибии, гидровертолеты (далее - гидросамолеты) хранят и обслуживают на берегу и на плаву, а палубные вертолеты - на берегу и борту морского судна. Места стоянок для гидросамолетов на берегу должны удовлетворять требованиям, предъявляемым к стоянкам ВС, базирующихся на суше. Стоянки на воде оборудуют в гавани - у якорных точек (крестовин) и самоориентирующихся на плаву причалов, а также вблизи берега - у швартового причала или пирса.
Стоянки на воде имеют приспособления для швартовки воздушного судна, обеспечивать удобную заправку ГСМ, свободный подход к местам работы на ВС, размещение средств обслуживания и инструмента. Стоянки оснащают средствами обслуживания ВС на воде, пожарными средствами, обеспечивают связью и освещением.
Для подъема гидросамолета на берег (спуска на воду) у берега располагают спуско-подъемное устройство - гидроспуск.
163. Находящиеся на воде гидросамолеты подлежат швартовке. Правила и средства швартовки на якорной стоянке (у причала, пирса), а также особенности их швартовки при штормовом ветре и сильном волнении водной поверхности устанавливаются эксплуатационной документацией.
164. Инженерно-техническому персоналу, допускаемому к работе на гидросамолетах, необходимо знать особенности их ТО на воде, в том числе правила подъема на берег (спуска на воду), буксировки, встречи и установки на место стоянки ВС, применения инструмента, приспособлений и средств обслуживания, заправки ГСМ и других работ.
165. При обслуживании палубного вертолета на борту морского судна используют полетную палубу или специальную стоянку, которые оснащают швартовочными устройствами, исключающими перемещение вертолета на судне, и средствами палубного обслуживания.
На борту судна содержат необходимые средства обслуживания, запас ГСМ, спецжидкостей, газов, расходных материалов, запасные изделия, а также средства заправки ВС горюче-смазочными материалами. В комплект средств наземного обслуживания специального применения включают приспособление, исключающее обжатие амортизационных стоек шасси при хранении ВС на борту морского судна. При стоянке вертолета лопасти винтов закрепляют от раскачивания или снимают (складывают).
166. Специалисты, обеспечивающие ТО, встречают рулящий гидросамолет, заводят в вырез причала, подводят к пирсу и швартовывают. Заруливать ВС в вырез причала не допускается.
В самоориентирующийся на плаву причал (закрепленный в одной точке) гидросамолет вводят в вырез против ветра. В вырез причала любого типа гидросамолет вводят соблюдая установленные ЭД для данного типа ВС ограничения по силе и направлению ветра, высоте волны. Если сила ветра и высота волн превышают допустимые, гидросамолет подводят и швартуют на якорной стоянке.
167. Перемещение гидросамолетов по акватории осуществляют рулением или буксировкой. Руление гидросамолета по акватории разрешают производить только его пилоту. Другим категориям специалистов выполнять руление не допускается.
Гидросамолет буксируют приспособленными для этого плавсредствами (буксирами, катерами, весельными лодками). При буксировке гидросамолета им управляет пилот или другой подготовленный специалист, а буксировочным плавсредством - его экипаж. На борту буксировщика находится авиаспециалист, если это требуется ЭД.
Экипаж плавсредства проходит специальную подготовку, к буксировке ВС его допускают приказом руководителя эксплуатанта.
168. Специалистам, осуществляющим буксировку ВС, необходимо знать и выполнять следующие основные требования:
1) подходить к ВС и маневрировать около него на малой скорости, с учетом скорости и направления ветра, состояния водной поверхности и направления течения воды;
2) подходить к гидросамолету, стоящему на якоре, с подветренной стороны (сзади гидросамолета), а к дрейфующему - с наветренной стороны;
3) не допускать подхода плавсредства под крыло и фюзеляж, а также подхода борт о борт с ВС без выключения вала гребного винта при работающем двигателе на плавсредстве;
4) для буксировки использовать только предназначенные для этого буксировочные тросы и узлы на гидросамолете;
5) буксировать на скоростях не выше предусмотренных Руководством по летной эксплуатации, при допустимой скорости ветра и высоте волны;
6) при буксировке принимать меры по предупреждению столкновения ВС с надводными препятствиями, обходить мели и подводные препятствия.
169. Для обеспечения безопасного маневрирования в акватории гидроаэродрома:
1) причалы (якорные стоянки) располагают в стороне от гидроспуска на глубине, обеспечивающей безопасность от повреждения подводной части гидросамолета;
2) причалы и якорные стоянки размещают друг от друга на расстояниях, предусмотренных Наставлением по аэродромной службе (раздел "Гидроаэродромы");
3) для предотвращения повреждений гидросамолетов на акватории и в гавани гидроаэродрома устанавливают окрашенные плавучие знаки (бакены, буйки, вехи). В темное время суток на них зажигают цветные огни.
Гидросамолеты, стоящие в гавани гидроаэродрома, расположенной вблизи фарватера реки (озера), обозначают знаками. В светлое время суток на ВС вывешивают знак - два перекрещивающихся круга, выкрашенные в черный цвет, а в темное время на гидросамолете зажигают якорный огонь, обозначающий гидросамолет, стоящий на якоре.
170. В целях предупреждения повреждения ВС при швартовке и хранении вырезы причалов, бочки и крестовины должны быть обложены мягким материалом и обшиты брезентом или обложены резиной (покрышками колес).
При длительной стоянке гидросамолета на плаву ежедневно проверяют надежность его швартовки, осадку поплавков (лодки) по положению ватерлинии относительно уровня воды. При необходимости проверяют отсутствие воды в поплавках (лодке) и устраняют коррозию на деталях, выполняют другие работы для поддержания ВС в исправном положении.
Хранить гидросамолеты в загруженном состоянии на плаву и на суше не допускается.
171. Стационарное (временное) спускоподъемное устройство должно обеспечивать спуск на воду (подъем на берег) гидросамолета с максимальной взлетной массой.
Для подъема гидросамолета на берег (спуска на воду) допускается вместо лебедки гидроспуска использовать тягач (автомобиль, трактор), имеющий достаточное для данного типа ВС тяговое усилие на крючке (лебедке) и массу. Водителю тягача необходимо быть подготовленным и допущенным к выполнению этих работ приказом руководителя, а тягач оборудован и оснащен необходимыми средствами. Перед подъемом (спуском) ВС должностное лицо, ответственное за выполнение работ, проверяет:
1) исправность и пригодность для подъема (спуска) ВС данного типа спуско-подъемного устройства, буксировочных и буксировочно-подъемных тросов, колодок, лебедок, тягача, расчалок;
2) положение ВС на выкатном шасси (тележке);
3) готовность акватории гавани к приему спускаемого ВС или готовность площадки на берегу.
Подъем (спуск) ВС производят со скоростью не более 5 км/ч. Производить подъем (спуск) гидросамолета при скорости встречного и попутного ветра более 20 м/с и бокового ветра более 15 м/с не допускается. Самолеты типа амфибия разрешается поднимать на берег с помощью работающего двигателя. Подъем гидросамолета на выкатном шасси (тележке) с работающими двигателями не допускается.
172. После подъема гидросамолета на берег (посадки на сушу после взлета с воды) тщательно проверяют отсутствие воды в поплавках (лодке), внутри крыла, в других возможных местах ее скопления. На ВС, базирующихся на морской акватории, проводят противокоррозионную обработку (промывку пресной водой), устраняют коррозию на их деталях.
Вертолет, постоянно хранящийся на палубе судна, обрабатывают пресной водой или специальной жидкостью в сроки, установленные ЭД, а также после полета над морем на малой высоте. Для указанной обработки палуба должна быть оборудована системой обмыва.
173. Оперативное ТО, включая подъем ВС на берег и спуск на воду, осуществляют специалисты подразделения обеспечивающего данный вид обслуживания.
При посадке ВС в гидроаэропортах (на временных аэродромах), не предоставляющих услуг по ТО (из-за отсутствия ИТП с соответствующей подготовкой или по другим причинам), техническое обслуживание ВС осуществляется в порядке, определяемом пунктом 49 настоящих Правил. Оперативное ТО палубных вертолетов осуществляет ИТП, за которым они закреплены.
174. Периодическое ТО гидросамолетов и палубных вертолетов выполняют на берегу специалисты подразделения, ответственного в ИАС за данный вид обслуживания, в необходимых случаях - совместно с закрепленными за конкретным ВС специалистами.
При наличии необходимых технологических средств и подготовленных специалистов периодическое ТО палубных вертолетов допускается проводить на борту морского судна. При периодическом ТО гидросамолетов и палубных вертолетов особое внимание уделяют:
1) выявлению и устранению их коррозионных повреждений;
2) противокоррозионной обработке элементов ВС, подвергающихся коррозии;
3) контролю технического состояния подводной части гидросамолета, герметичности горловин и люков.
175. Запуск и опробование двигателей при ТО гидросамолетов производят специалисты, допущенные в установленном порядке к выполнению этих работ, или пилоты. Двигатели запускают с разрешения руководителя работ при нахождении гидросамолета на берегу и на воде.
При запуске двигателей гидросамолета на берегу соблюдают правила, предусмотренные ЭД для производства данной работы на суше. Перед запуском особое внимание уделяют креплению гидросамолета на выкатном шасси (тележке), правильности установки упорных колодок под колеса.
Запуск двигателей гидросамолета, находящегося на воде, разрешается производить только его пилоту. Подготовку к запуску (проворачивание воздушного винта и другие подготовительные работы) проводят на причале (пирсе), а запуск и опробование - после буксировки гидросамолета в установленное место акватории гидроаэродрома.
176. Обслуживание судовых механизмов и устройств, применяемых при эксплуатации палубных вертолетов, осуществляют специалисты судовой команды, прошедшие необходимую подготовку и допущенные к этим работам приказом капитана судна.

§ 3. Обслуживание воздушных судов других эксплуатантов

177. По соглашению между эксплуатантами выполнение определенных видов работ ТО воздушных судов различных владельцев может производиться в одном из организаций по ТОР в порядке, определяемом участниками соглашения.
178. Организация по ТОР, предоставляющее услуги по ТО, имеет:
1) необходимые производственные мощности (здания и сооружения, ЭД, средства контроля, технологическое оборудование, средства наземного обслуживания и т.п.);
2) организационную структуру, соответствующую объему и характеру работ;
3) комплектующие изделия и материалы в необходимом количестве;
4) установленное законодательством разрешение на производство соответствующих работ и услуг.
179. Прием-передача ВС между Организацией по ТОР и эксплуатантом производится в соответствии с требованиями настоящих Правил и с учетом договоренности сторон.
С ВС передают формуляры ВС и двигателей, паспорта комплектующих изделий, подлежащих замене эксплуатант-владелец ВС вносит в формуляры сведения о наработке судна, двигателей на день начала ТО, организация по ТОР, выполняющее ТО - сведения о выполненных работах.

§ 4. Обслуживание воздушных судов,
выполняющих международные полеты

180. Техническое обслуживание иностранных ВС в аэропортах Республики Казахстан и гражданских ВС Республики Казахстан в иностранных аэропортах осуществляют в соответствии с соглашениями между эксплуатантами/владельцами ВС и организациями по ТОР, в аэропортах посадки или базирования о наземном обслуживании или о взаимном предоставлении услуг.
181. Работы по оперативному ТО иностранного ВС выполняются в присутствии представителя его владельца или члена экипажа воздушного судна.
Выполнение работ оформляют в картах-нарядах (нарядах на оказание технической помощи), подтверждая выполнение соответствующего задания подписями руководителя группы специалистов ИАС, производивших ТО, и представителя владельца ВС (или членов экипажа ВС).
182. Заявки на дополнительные работы и технические услуги, выходящие за рамки принятых сторонами соглашений оформляются отдельной картой-нарядом.
183. По усмотрению сторон для ТО иностранных ВС, совершающих регулярные полеты, в аэропортах формируются отдельные подразделения и разработана инструктивно-технологическая документация, необходимая для эффективной организации производства работ.
184. Работы, связанные с обязательным досмотром иностранных ВС, оформляют в картах досмотра, подтверждая досмотр подписями исполнителей и дежурного контрольно-пропускного пункта.
185. Техническое обслуживание ВС эксплуатантов РК в иностранных аэропортах производят в соответствии с ЭД на ВС конкретного типа. При отсутствии в иностранном аэропорту ИТП, допущенного к самостоятельному ТО данного типа ВС (или услуги по ТО в пункте посадки не предоставляются по иным причинам), техническое обслуживание ВС выполняется бригадой специалистов, доставка которой к месту посадки ВС (в т.ч. путем включения в состав экипажа), организация и обеспечение работы относятся к компетенции ИАС эксплуатанта (владельца ВС). Состав указанной бригады и ее функции определяются эксплуатантом (владельцем ВС) с учетом требований ЭД и других нормативных документов.
186. Контроль заправки ВС горюче-смазочными материалами в иностранных аэропортах, соответствия заправляемых ГСМ требованиям ЭД осуществляет специалист ИАС представительства владельца ВС. Документы на получение ГСМ оформляются в соответствии с инструкциями уполномоченного органа и соглашением сторон.
187. Эксплуатант/владелец ВС, выполняющий полеты в иностранные аэропорты, обеспечивает ИТП своего представительства эксплуатационной документацией, в комплектации, определяемой руководителем ИАС.

9. Обеспечение технического обслуживания воздушных судов

§ 1. Организация обеспечения

188. Под обеспечением ТО воздушных судов понимаются вспомогательные виды деятельности, имеющие целью создание условий для эффективного осуществления основного процесса - производства работ технического обслуживания. К обеспечению ТО относятся:
1) подготовка производства;
2) технолого-конструкторское и метрологическое сопровождение производственных процессов;
3) удовлетворение потребностей основного процесса в средствах наземного обслуживания общего применения, транспорте, авиатехническом и хозяйственно-бытовом имуществе, оргтехнике, электронно-вычислительных средствах, ГСМ, средствах пожаротушения, информационных услугах и др.;
4) организация связи, тепло-, электро-, водо-, газоснабжения, охраны ВС и производственных объектов;
5) оборудование и содержание мест стоянок ВС, площадок дегазации и дезактивации ВС, очистных сооружений и др.
189. Технологическое оборудование допускают к эксплуатации после проверки его технического состояния, присвоения инвентарного номера и внесения в реестр. При этом на новое оборудование заводского изготовления, допускаемое к эксплуатации, должны иметься ЭД, инструкции по технике безопасности, акт проверки правильности монтажа.
Оборудование, изготовленное или реконструированное в ИАС, перед допуском к эксплуатации проходит метрологическую экспертизу, аттестацию и испытания, результаты которых отражаются в акте комиссии, имеют оформленную техническую документацию (паспорт, формуляр, инструкцию по эксплуатации и т.п.).
190. Технологическое оборудование окрашивают в цвета, установленные действующими стандартами. Неисправное оборудование, а также окрашенное в недопустимые цвета - к эксплуатации не допускается.
191. Оборудование с силовыми приводами различного типа, подъемно-транспортные механизмы, компрессорные и энергетические установки всех типов, станочное и сварочное оборудование, сосуды для хранения сжатых газов и ядовитых веществ должны быть паспортизированы.
192. В типовом случае технологическое оборудование, используемое в подразделениях, закрепляется за ними и вносится в их реестры. Реестры технологического оборудования, а также формуляры (паспорта) на его изделия ведут руководители подразделений, ответственные за эксплуатацию находящихся в их ведении технологических средств.
193. Эксплуатация применяемых для ТО авиационной техники технологических средств, их использование, проверка исправности, испытания, ремонт и хранение производятся в соответствии с требованиями ЭД на конкретные виды и изделия технологического оборудования.
194. Для контроля состояния AT применяют средства (стационарные и переносные установки, приспособления, стенды, устройства, приборы и аппаратуру, в том числе средства неразрушающего контроля), принятые к эксплуатации в ГА, прошедшие периодическую метрологическую поверку.
Разрешается применять не стандартизированные средства, изготовленные силами ИАС, заводов ГА и других организаций, прошедшие метрологическую аттестацию и поверку по утвержденным методикам. Не стандартизированные средства контроля состояния AT допускают к применению после оформления установленной документации - свидетельств, инструкций по эксплуатации и соответствующих записей в их формулярах (паспортах).
195. Не допускается применять средства неисправные, с истекшим сроком поверки, хранившиеся и транспортировавшиеся с нарушением установленных условий и правил.

§ 2. Подготовка производства

196. Подготовка производства представляет собой комплекс заблаговременно выполняемых подготовительно-вспомогательных работ, обеспечивающих плановую ритмичность базовых производственных процессов, эффективное осуществление специализации производственных структур в интересах четкого соблюдения установленных сроков пребывания ВС в различных состояниях. Она включает работы, выполняемые подразделением подготовки производства:
1) предварительная комплектация изделий, деталей, материалов, инструмента и оборудования, необходимых для технического обслуживания;
2) доставка скомплектованного авиатехнического имущества к рабочим местам исполнителей и уборка его с рабочих мест;
3) оперативное обеспечение рабочих мест авиатехническим имуществом, потребность в котором выявляется в процессе технического обслуживания;
4) ведение инструментального и комплектующего хозяйства, организация работы инструментальной и расходной кладовой;
5) учет расхода авиатехнического имущества и определение потребности в нем;
6) выдача авиатехнического имущества бригадам и исполнителям;
7) составление заявок на приобретение авиатехнического имущества и других материалов.
197. Исходными данными для планирования и организации подготовки производства в ИАС (организации по ТОР)являются:
1) планируемый годовой налет часов воздушных судов;
2) количество технических обслуживании по их видам, формам и по типам приписных и транзитных ВС, сроки их проведения на планируемый период;
3) нормы расхода материалов, изделий и деталей обменного фонда, неснижаемого запаса авиатехнического имущества, комплектов инструмента, средств наземного обслуживания, межцехового и внутрицехового транспорта на каждую форму обслуживания;
4) нормативные трудозатраты на подготовительно-вспомогательные работы.
198. Необходимый для обслуживания AT инструмент, приспособления и имущество комплектуются согласно ведомостям комплектации, разрабатываемым ИАС на основании ЭД для конкретных объектов и комплексов работ. Применяемый для работ на AT инструмент и приспособления маркируются шифрами (приложение 1) для целей учета, регистрации приема-выдачи и принадлежности.
199. Инструмент и приспособления (в зависимости от вида работ) делят на комплекты индивидуального и общего пользования, на которые составляют описи.
Комплекты инструмента и приспособлений индивидуального и общего пользования выдают (с проверкой по описи) бригадам или отдельным исполнителям на время выполнения ими работ по обслуживанию воздушного судна.
Комплекты инструмента и приспособлений общего пользования размещают и хранят в контейнерах, снабженных, кроме описи хранимых предметов, документацией на передачу.
200. Авиационно-техническое имущество, комплектующие изделия, инструмент и приспособления должны храниться в местах, исключающих возможность их бесконтрольного использования. Комплектующие изделия должны иметь паспорта (этикетки) и бирки с указанием наименования, номера и категории. Хранить пригодные комплектующие изделия, детали и материалы вместе с неисправными (требующими ремонта, списанными) и некондиционными - не допускается.
При хранении авиатехнического имущества в ИАС необходимо:
1) установить личную материальную ответственность должностных лиц за сохранность изделий и материалов;
2) содержать изделия и материалы в штатной таре и в установленных для них ЭД условиях;
3) выполнять на изделиях регламентные работы, предусмотренные эксплуатационной документацией.
201. Авиатехническое имущество, находящееся на складском хранении и передаваемое подразделениями ИАС, учитывается в порядке, определяемом требованиями по бухгалтерскому учету материальных ценностей. Выдачу изделий для установки на объект производят (в типовом случае) на основании заявки (требования) установленного образца и, как правило, в обмен на снятые с борта АТ изделия.
202. Обменный фонд изделий, а также изделия для замены отработавших ресурс, комплектуют согласно ведомостям комплектации и спискам плановых замен изделий, разрабатываемым и составляемым авиапредприятием.
203. Обслуживание хранящихся изделий, оформление в этом случае нарядов и формуляров проводят допущенные к производству указанных работ специалисты и в соответствии с требованиями ЭД.
204. К установке на ВС выдаются и доставляются на рабочие места кондиционные изделия с выполненными на них необходимыми регламентными работами, с оформленной документацией (формуляры, паспорта), с заглушенными и опломбированными отверстиями, в упаковке, обеспечивающей сохранность изделий при транспортировке.
205. Изделия АТ, снятое с ВС для проверки на соответствие нормам технических параметров, выполнения ТОР направляют в соответствующие подразделения. После выполнения необходимых работ изделия возвращают для установки на ВС или передают в обменный фонд (расходную кладовую).
206. На снятых с ВС изделиях должны быть заглушены отверстия и оформлены документация с заключением руководителя работ о причине снятия. Изделия, подлежащие ремонту, консервируют, упаковывают вместе с формулярами (паспортами), в которых указана наработка и причина снятия, в соответствии с требованиями действующей документации.
207. Учет, сбор, хранение и порядок передачи изделий АТ, в конструкции которых имеются драгоценные материалы и камни, осуществляют в соответствии с требованиями нормативного документа, регламентирующих учет, сбор, хранение и сдачу в Государственный фонд драгоценных материалов и камней.
208. Обслуживание рабочих мест (рабочее место представляет собой зону деятельности исполнителя (исполнителей), в которой размещают инструмент, приспособления, расходные материалы, запасные части, ЭД, средства наземного обслуживания и контроля состояния AT) осуществляют по технологическим картам, разрабатываемым авиапредприятием. В технологических картах указывают состав работ по подготовке и уборке рабочих мест, сведения об их комплектации оборудованием, инструментом, приспособлениями, имуществом, о сроках подачи и уборки необходимых средств.

§ 3. Технолого-конструкторское обеспечение

209. Для технолого-конструкторского обеспечения работ по ТО авиационной техники эксплуатант и организации по ТОР создают специализированные подразделения, либо его осуществление возлагают на отдельных работников.
210. Технолого-конструкторское обеспечение включает:
1) совершенствование организации ТО авиационной техники;
2) разработку и внедрение новых и совершенствование существующих технологических процессов и методов технического контроля;
3) подготовку технологических указаний (карт) на выполнение работ, не предусмотренных ЭД, апробирование их на рабочих местах;
4) разработку технологических карт на подготовку и уборку рабочих мест;
5) составление и доработки ведомостей комплектации авиатехнического имущества по формам обслуживания;
6) разработку предложений по совершенствованию регламентов ТО, технологических указаний и других документов, подготовку материалов для предъявления промышленности требований по устранению конструктивных и производственных недостатков авиационной техники;
7) совершенствование, разработку и участие во внедрении нового бортового и технологического оборудования, средств наземного обслуживания AT, инструмента, приспособлений, схем расстановки оборудования на рабочих местах;
8) составление на специализированные рабочие места паспортов с указанием видов работ и правил их выполнения, комплектации оборудования, инструмента и технологических карт, требований к содержанию рабочего места и периодичности его проверки;
9) составление пооперационных и поэтапных ведомостей, технологических графиков обслуживания авиационной техники;
10) внесение изменений в бортовые экземпляры руководств по летной эксплуатации;
11) ведение контрольных экземпляров, контроль ведения рабочих экземпляров технологической документации в порядке, определяемом документом Организации по ТОР;
12) разработку перечней изделий возвратно-обменного фонда и неснижаемого запаса.
211. В целях эффективности технолого-конструкторского обеспечения типы ВС и виды оборудования закрепляют за отдельными специалистами, которые обеспечивают:
1) контроль комплектности ВС и их оборудования;
2) проверку комплектности и правильности оформления по номерной и судовой документации на воздушные суда;
3) учет поступления бюллетеней на ВС и изделий AT, их хранение;
4) участие в сдаче ВС в ремонт, получение их из ремонта и от заводов-изготовителей;
5) организация и контроль переоборудования ВС.

§ 4. Метрологическое обеспечение

212. Основными задачами метрологического обеспечения (метрологическое обеспечение - установление и применение научных и организационных основ, технических средств, правил и норм, необходимых для достижения единства и требуемой точности измерений) ТО воздушных судов являются:
1) поддержание средств измерений (контрольно-измерительных приборов и контрольно-поверочной аппаратуры) в постоянной пригодности к применению, обеспечение требуемой точности измерении параметров изделий и систем воздушных судов;
2) проведение анализа состояния средств измерений;
3) проведение поверки и метрологической аттестации средств измерений и контрольно-поверочной аппаратуры, метрологической экспертизы разрабатываемой конструкторской, технологической, эксплуатационной и ремонтной документации;
4) внедрение государственных и отраслевых стандартов, разработка и внедрение стандартов предприятия, регламентирующих нормы точности измерений, методы их выполнения и другие положения метрологического обеспечения;
5) контроль за состоянием, применением, поверками и ремонтом средств измерений, контрольно-поверочной аппаратуры и соблюдением метрологических правил и норм ТОР авиационной техники.
213. Выполнение работ по метрологическому обеспечению заключается в следующем:
1) учет средств измерений;
2) разработку и ведение планов (графиков) поверки и ремонта средств измерений в базовой поверочно-ремонтной метрологической лаборатории и органах технического регулирования включая контроль плановых сроков (периодичность поверок устанавливается ЭД);
3) обеспечение постоянной исправности средств измерения;
4) метрологический контроль состояния средств измерений и всех видов документации.
214. К применению допускают только исправные и разрешенные к использованию на данной AT средства, прошедшие метрологические поверки и аттестацию, в соответствии с требованиями ЭД и национальных стандартов.
Сноска. Пункт 214 в редакции постановления Правительства РК от 23.07.2013 № 735.
215. Средства измерений направляют на поверку в запланированные авиапредприятием сроки и в установленном его руководителем порядке.
216. На применяемые средства измерения должна иметься ЭД (формуляры, паспорта, аттестаты, инструкции по эксплуатации, технические описания, методики поверки). Средства измерения, на которые отсутствует ЭД применять не допускается.
217. Не стандартизованные средства измерения, изготовляемые или модернизируемые в авиапредприятии, подлежат метрологической аттестации, а их документация - метрологической экспертизе.
Метрологической экспертизе подлежат также все виды технической документации, разрабатываемой в авиапредприятии. Документацию, не прошедшую метрологической экспертизы, применять не допускается.
218. Специалисты организации по ТОР, допускаемые к поверкам и аттестации средств измерений, метрологической экспертизе документации, проходят специальную подготовку и имеют допуск к производству указанных работ.

§ 5. Особенности других видов обеспечения
технического обслуживания авиационной техники

219. Обеспечение спецмашинами - передвижными средствами наземного обслуживания общего применения, выполненными на шасси автомобиля, используемыми при ТО, возлагается на специализированное подразделение аэропорта на основе договоров с эксплуатантом и организации по ТОР.
Водителям и персоналу спецтранспорта следует быть подготовленными и иметь допуск к эксплуатации спецмашины и ее оборудования.
Подъезд к ВС (отъезд от ВС) спецтранспорта, прибывающих для обеспечения ТО, производится по командам специалиста, получившего поручение от руководителя работ ТО на данном судне.
Специалистам, применяющим указанные средства, необходимо иметь соответствующую подготовку и допуск к работе с ними.

10. Общие виды работ, выполняемых на воздушных судах
при экплуатации ВС

§ 1. Правила ухода за спецоборудованием самолетов

220. Юстировка (выверка и регулировка прибора или механизма) спецоборудования самолетов производится согласно действующим инструкциям:
1) при установке (замене) на авиационной технике антенн и изделий, могущих изменить направление, распределение интенсивности излучения и режим работы изделия;
2) в сроки, предусмотренные инструкцией по технической эксплуатации данного образца изделия и регламентами технического обслуживания авиационной техники, на которой данные изделия установлены.
221. Определение и уменьшение девиации изделий спецоборудования, составление графиков девиации, а также контроль за их наличием производят штурманы подразделений или экипаж с привлечением соответствующих специалистов по техническому обслуживанию АТ.
222. В аэродромных условиях регулировка изделий спецоборудования, имеющих специальные устройства (винты) для регулировки в условиях эксплуатации осуществляется под обязательным наблюдением инженера.
223. При эксплуатации спецоборудования самолетов не допускается:
1) вносить изменения в схему соединений оборудования и заменять аппаратуру, приборы, их детали и электропроводку одного типа (марки) на изделия другого типа (марки, модификации), если это не предусмотрено действующей технической документацией;
2) перемонтировать или переставлять элементы изделий и нарушать экранировку и металлизацию;
3) изменять сечение проводов и перемычек металлизации, оставлять не заизолированными свободные концы проводов, нарушать прибортовку жгутов;
4) хранить приборы и агрегаты вместе с кислотами, щелочами и другими химикатами;
5) перевозить приборы и агрегаты на грузовых автомашинах, не имеющих специально оборудованных кузовов или контейнеров с амортизацией;
6) применять предохранители и автоматы защиты, рассчитанные на больший ток, чем предусмотрено схемой;
7) использовать наждачную бумагу для чистки контактов, коллекторов, а также для притирки щеток;
8) выполнять монтажные и демонтажные работы на изделиях, находящихся под напряжением;
9) эксплуатировать авиационную технику, когда не выявлена и не устранена причина ее ненормальной работы.
224. При осмотре радиооборудования и уходе за ним выполняются следующие условия:
1) внутрифюзеляжная антенная проводка должна быть проложена на опорных изоляторах на расстоянии не менее 50 мм от элементов конструкции авиационной техники;
2) уровень помех радиооборудования должен находиться в пределах норм, установленных для данного типа самолета. Все устройства защиты от помех должны быть исправны;
3) излучение работающей радиолокационной станции направлять так, чтобы исключить возможность облучения антенн аналогичного оборудования на другой авиационной технике, а также людей, находящихся вблизи.
225. При осмотре радиооборудования и уходе за ним не допускается:
1) нарушать комплектовку установок радиоаппаратуры, предусмотренную специальными требованиями заводов-изготовителей;
2) окрашивать изоляторы антенных устройств, их обтекателей и антенн радиолокаторов краской, не предусмотренной технологией;
3) производить настройку и регулировку движущихся элементов изделий аппаратуры в рабочем режиме;
4) допускать к эксплуатации радиооборудование с неисправными устройствами, предназначенными для защиты обслуживающего персонала от поражения электрическим током;
5) при работе с изделиями закрывать их предметами, ухудшающими теплоотдачу;
6) допускать к эксплуатации антенны, их отражатели и волноводы, имеющие вмятины, измененные геометрические формы, дефекты покрытия рабочих поверхностей;
7) применять при восстановлении работоспособности аппаратуры изделия и материалы, технические параметры которых не соответствуют данным, указанным в технических описаниях и схемах;
8) при демонтаже, хранении и транспортировке радиооборудования оставлять концы волноводов и штуцеров трубопроводов не закрытыми специальными заглушками, предохраняющими от попадания в них пыли, влаги или посторонних предметов.
226. При осмотре приборного оборудования и уходе за ним выполняются следующие условия:
1) производить проверку барометрических высотомеров и расчет поправок их показаний по инструкции, утвержденной Министерством транспорта и коммуникации РК;
2) устанавливать трубопроводы и дюритовые соединения только тех типов и сечений, которые предусмотрены технической документацией;
3) определять и уменьшать девиацию компасов после каждой установки на авиационную технику агрегатов или дополнительного оборудования, влияющих на девиацию компасов, и после установки нового комплекта компаса;
4) обеспечивать герметичность трубопроводов, питающих авиационные приборы, не допуская при этом резких перегибов, скручиваний, и предохранять их от соприкосновения с конструктивными элементами авиационной техники;
5) гибкие валики не должны иметь изгибов с радиусом меньше 150 мм;
6) не допускать прикосновения компенсационных проводов термометров к горячим элементам изделий;
7) давление сжатого воздуха, применяемого для продувки системы питания авиационных приборов, не должно превышать 2 кг/см2 .
227. При эксплуатации и ремонте изделий, в конструкцию которых входят гироскопические элементы не допускается:
1) тряска и удары изделий с неработающими и заарретированными гироскопами;
2) транспортировка изделий без специальных мер защиты гироскопических элементов;
3) нарушение амортизации приборных досок и прибортовок трубопроводов;
4) применение для промывки и продувки систем питания авиационных приборов жидкости или газы, вызывающие коррозию трубопроводов;
5) резкое изменение давления в трубопроводах во время проверки приборов на АТ;
6) укорачивание либо удлинение компенсационных проводов термометров;
7) устанавливание в бортовые самописцы ленту, не предусмотренную технологическими указаниями.
228. При осмотре кислородного оборудования и уходе за ним выполняются следующие условия:
1) все кислородные баллоны проверять и испытывать в соответствии с инструкциями Госгортехнадзора;
2) монтаж кислородных систем должен выполняться лицами, знающими правила обращения с кислородным оборудованием; необходимо помнить, что кислород при соединении с маслом взрывоопасен;
3) инструмент, применяемый при техническом обслуживании кислородных систем, должен быть хромированным, чистым и не должен использоваться для других работ.
229. При осмотре кислородного оборудования и уходе за ним не допускается:
1) пользоваться источниками воспламенения вблизи кислородного оборудования;
2) производить какие-либо работы, связанные с разъемом трубопроводов, при наличии давления кислорода в системе;
3) заряжать бортовые и переносные баллоны до давления выше допустимой величины;
4) использовать для зарядки кислород, не имеющий паспортов и надписи "Медицинский кислород", а также кислород, не удовлетворяющий требованиям технических документов;
5) хранить в помещении заряженные кислородом баллоны вместе с другими газами в сжатом состоянии, кислотами, маслами и жировыми веществами;
6) смазывать вентили баллонов какой-либо смазкой, не предусмотренной инструкцией;
7) эксплуатировать баллоны, у которых истекли сроки годности;
8) допускать касание жгутов электропроводки о трубопроводы кислородной системы и крепление жгутов с ними;
9) производить пайку кислородных трубопроводов не предусмотренными для этой цели припоями.
230. При осмотре электрооборудования и уходе за ним выполняются следующие условия:
1)производить осмотр электрических устройств при обесточенной бортовой электросети; соблюдать особую осторожность во избежание коротких замыканий и поражений током, если осмотр выполняется под напряжением;
2) содержать штепсельные разъемы (ШР и ШРГ) в чистоте, не допускать механических повреждений, ослабления крепления, окисления, попадания в них влаги;
3) устанавливать предохранители только на силу тока, предусмотренную электросхемой данной цепи;
4) определять наличие напряжения в цепи только прибором, не допуская проверки "на искру".
231. При осмотре электрооборудования и уходе за ним не допускается:
1) оставлять открытыми электрощитки распределительных устройств, распределительные коробки, клеммные панели аппаратуры;
2) включать и выключать источники электроэнергии и проверять электрооборудование при заправке и сливе топлива, при течи топлива;
3) паять провода в отсеках, где расположены топливные баки, и в местах, где только что производилась промывка бензином;
4) применять кислотную пайку;
5) устанавливать осветительные и сигнальные лампы, полупроводниковые диоды и т.д. типов и мощностей, не предусмотренных для данной системы;
6) вскрывать и разбирать в условиях эксплуатации автоматы защиты сети, выключатели, переключатели и концевые выключатели для устранения неисправностей;
7) использовать изоляционные материалы, которые не предусмотрены технологией;
8) эксплуатировать бортовые кислотные аккумуляторы, имеющие при контрольном разряде емкость ниже 75 % номинальной;
9) хранить в одном месте или одновременно заряжать кислотные и щелочные аккумуляторы;
10) присоединять провода к местам, не предусмотренным монтажной схемой;
11) подключать под один контактный болт более двух проводов, а также провода, значительно различающиеся по сечению;
12) применять мегомметры для проверки оборудования, в цепях которого имеются конденсаторы (во избежание их пробоя);
13) использовать аэродромные источники электроэнергии, напряжение (частота) которых не укладывается в пределы допусков;
14) подстыковывать и расстыковывать бортовой штепсельный разъем источника аэродромного питания под нагрузкой.

§ 2. Заправка воздушных судов горюче-смазочными материалами

232. Работы по заправке воздушных судов ГСМ и контролю их качества осуществляют в соответствии с требованиями ЭД на производство этих работ. Специализированные подразделения - службы ГСМ и службы спецтранспорта обеспечивают качество ГСМ и состояние средств заправки.
Заправка ВС производится только кондиционными и подготовленными к использованию ГСМ, с обеспечением мер безопасности работ, предупреждения потерь ГСМ при заправке, хранении и транспортировке.
Заправка воздушного судна ГСМ при наличии пассажиров на борту не допускается, за исключением случаев, оговоренных в отдельном нормативном документе уполномоченного органа.
233. Служба ГСМ проводит лабораторные анализы ГСМ и оформляет на них предусмотренные документы. Во всех случаях, включая аэропорты местных воздушных линий и временные аэродромы, применяют ГСМ с оформленными документами лабораторного анализа.
Осуществление ежедневного аэродромного контроля топлива, масла и спецжидкостей, проверка средств заправки возлагается на специалистов службы ГСМ, при необходимости на подготовленных работников других служб аэропорта.
234. Заправка воздушного судна ГСМ производится с разрешения должностного лица, под ответственностью которого ВС находится. Лица, разрешающие заправку, и работники, ее осуществляющие обеспечивают качество и безопасность производимых работ.
235. Заправку воздушных судов ГСМ производят с помощью централизованных заправочных систем, спецмашин и других заправочных средств, в соответствии с требованиями документов по их эксплуатации. Раздаточные устройства этих средств должны быть исправными и чистыми, крышки фильтров и заливные горловины опломбированными в установленном порядке. Заправочные средства допускаются к использованию только после их контрольного осмотра.
236. Необходимое количество топлива на полет определяет командир ВС. Решение о количестве заправляемого топлива принимается с учетом остатка его в баках судна. Замер остатка топлива производит бортинженер (бортмеханик, пилот), а в случае передачи судна в ИАС - и встречающий ВС авиатехник (дежурный по стоянке), в соответствии с требованиями ЭД на производство этих работ. Воздушные суда, не запланированные в полет, заправляют топливом по прилету в количестве, определяемом для данного типа ВС документами.
Требование на фактическую заправку топлива на полет ВС выписывает бортинженер (бортмеханик, пилот). Копию требования на ГСМ с указанием номера контрольного талона прикладывают к заданию на полет.
Требование на топливо, необходимое для технологических нужд производства ТО, выписывает руководитель работ по ТО воздушного судна. После заправки топливом авиатехник, ответственный за выпуск ВС в полет, записывает в бортовом журнале и карте-наряде данные о фактическом остатке топлива после полета, количестве заправленного топлива и о его суммарном количестве в баках. Если после этого производилась дозаправка, то записывается количество до заправленного топлива и суммарное количество после дозаправки.
237. Заправку ВС топливом и маслом осуществляют работники служб ГСМ, спецтранспорта, ИАС и др., допущенные к производству этих работ, в соответствии с принятым в организации ГА распределением производственных функций.
Персональное распределение функций обеспечения заправки должно предусматривать на уровне должностных инструкций (в типовом случае - для работника, производящего заправку ВС):
1) подъезд по команде ответственного за ВС работника средства заправки, в соответствии с утвержденной авиапредприятием схемой подъезда;
2) контрольный осмотр заправочных средств;
3) предъявление должностному лицу (работнику), под ответственностью которого находится ВС, контрольного талона на ГСМ, слитой из отстойника топливозаправщика пробы ГСМ, проверить на шланге заправки бирку (дату проверки под давлением) и получение от него разрешения на заправку;
4) заземление заправочного средства и установку под его колеса упорных колодок, подключение троса выравнивания электрического потенциала топливозаправщика и воздушного судна;
5) стыковку наконечника раздаточного рукава с заправочным штуцером на ВС при закрытой заправке, обеспечение электрического соединения штыря раздаточного крана (пистолета) с бортовым гнездом у горловины бака на ВС при открытой заправке (при отсутствии гнезда - перед началом заправки необходимо коснуться раздаточным краном обшивки судна не ближе 1,5 м от горловины бака);
6) открытие горловин топливных баков (заправочных штуцеров);
7) заправку баков топливом, слив отстоя после заправки не менее чем десять-пятнадцать минут;
8) отсоединение наконечника раздаточного рукава от бортового штуцера заправки и закрытие горловин, штуцеров после заправки. Во всех случаях ответственность за закрытие заправочных горловин и штуцеров ВС возлагается на работника, производящего заправку. Должностное лицо (работник), под ответственностью которого находится ВС, осуществляет контроль закрытия указанных точек непосредственно после окончания заправки.
238. Разрешение на заправку баков ВС топливом и маслом могут выдавать:
1) член экипажа ВС, на которого возложены функции оперативного контроля и наблюдения за снаряжением ВС и его подготовкой к полету (если ВС находится под ответственностью экипажа);
2) работник подразделения ИАС, непосредственно осуществляющий руководство ТО воздушного судна (если ВС не принято экипажем).
Перед выдачей разрешения на заправку воздушного судна ГСМ необходимо обеспечить проверку готовности ВС к заправке и соответствие ГСМ требованиям ЭД на данный тип ВС;
3) проконтролировать слив отстоя топлива из баков ВС и проверить отсутствие в нем воды и механических примесей;
4) по контрольному талону проверить пригодность ГСМ к заправке, соответствие марки ГСМ данному типу ВС, содержание в топливе противообледенительной присадки, дату и время контроля пробы, слитой из отстойника топливозаправщика, наличие подписей должностных лиц службы ГСМ, подтверждающих записи в контрольном талоне;
5) слить отстой (проконтролировать слив) и проверить пробу топлива из отстойника топливозаправщика на отсутствие в нем воды и механических примесей;
6) заземлить ВС, проверить заземление заправочного средства и подключение троса (провода) выравнивания электрического потенциала ВС и заправочного средства;
7) проверить наличие средств пожаротушения на месте стоянки, упорных колодок под колесами опор судна, отсутствие под крылом, фюзеляжем, гондолами стремянок и других крупногабаритных предметов. При положительных результатах проверки готовности к заправке выдается разрешение на ее проведение.
После заправки топливом авиатехник производит слив отстоя из точек, предусмотренных для данного типа ВС, и проверяет отстой на отсутствие воды и примесей. Отстой топлива после его проверки сливают в предназначенные для этого емкости.
При обнаружении в отстое механических примесей, воды или кристаллов льда принимаются меры по выявлению причин их появления и полному удалению примесей и воды. Порядок действий в таких случаях определяется эксплуатантом и аэропортом.
Перед вылетом бортинженер (бортмеханик, пилот) проверяет количество заправленного топлива.
239. В случаях, когда на заправку поданы ГСМ, несоответствующие данному типу ВС, при проверке выявлена их некондиционность, неправильно оформлен контрольный талон или средства заправки не удовлетворяют предъявляемым к ним требованиям, заправка ВС не допускается.
О невозможности заправки исполнитель докладывает руководителю выполняемых на ВС работ. Бортинженер (бортмеханик), когда ВС находится под ответственностью экипажа, докладывает о невозможности заправки в диспетчерскую службу аэропорта для принятия оперативных мер.
240. Выполнение работ при полном (частичном) сливе топлива (масла) из баков ВС возлагается на работников ИАС, членов экипажа или службы ГСМ. При этом специалисты ИАС или экипажа устанавливают очередность слива, управляют аппаратурой топливной (масляной) системы, установленной на ВС, принимают меры по сохранению центровки ВС и предупреждению деформации баков.
Порядок взаимодействия служб и специалистов в данном случае определяется эксплуатантом и аэропортом.
241. Открытая заправка ВС топливом при дожде и сильном ветре (не более 10 м/сек) с пылью, во время грозы (при разрядах атмосферного электричества) и закрытая заправка при грозовых разрядах не допускается.
242. При заправке ВС топливом (сливе топлива) не допускается:
1) подключать и отключать от ВС источники электроэнергии, использовать электроинструменты, которые могут стать источниками искры или электродуги, включать бортовые потребители электроэнергии, не связанные с заправкой ВС и ее контролем, располагать провода, соединяющие судно с источником электроэнергии, на пути подъезда (отъезда) средств наземного обслуживания;
2) начинать заправку (слив топлива) при разлитом топливе на стоянке, когда топливом облито ВС или средство заправки, при обнаружении паров топлива внутри воздушного судна;
3) подогревать двигатели, изделия и системы, воздух в кабине экипажа и пассажирских салонах;
4) пользоваться открытым огнем, неисправными электрическими лампами (фонарями) для контроля работ при заправке (сливе);
5) располагать двигатель заправочного средства под заправляемым воздушным судном;
6) проезжать или останавливаться под ВС любым видам транспорта;
7) начинать заправку, если нет свободного пути от хода (отвода) заправочного средства от ВС и при наличии перегрева тормозных устройств колес.
243. При нарушении герметичности заправочных рукавов и штуцеров, обливе ВС или заправочного средства топливом, разливе топлива на землю (искусственное покрытие), а также при обнаружении паров топлива внутри судна или при какой либо другой опасности заправка ВС топливом или слив топлива из его баков немедленно прекращается и принимаются меры пожарной безопасности.
Должностные лица, ответственные за ВС, техническое состояние средств заправки и непосредственно осуществляющие заправку (слив):
1) прекращают подачу (слив) топлива;
2) вызывают к месту работ пожарно-спасательный расчет аэропорта, а на временном аэродроме (оперативной точке) - пожарно-сторожевую охрану или пожарную часть ближайшего населенного пункта (предприятия);
3) отключают электропитание ВС (в случае возгорания или по команде пожарно-спасательного расчета);
4) отсоединяют заправочные (сливные) рукава от воздушного судна;
5) удаляют топливозаправщики, автоцистерны и другие передвижные средства от ВС на расстояние не менее 75 м;
6) удаляют пролитое топливо с поверхностей и из полостей внутри воздушного судна;
7) отбуксировывают ВС со стоянки, предварительно покрыв разлившееся на ней топливо огнетушащей пеной;
8) убирают топливо со стоянки с искусственным покрытием при помощи опилок, песка, ветоши;
9) не устанавливают ВС на стоянке без искусственного покрытия, на которой было разлито топливо, до полного испарения его из почвы.
Все случаи разлива топлива должны расследоваться с выработкой мер по их предупреждению в порядке, определяемом авиапредприятием.
244. Руководители и персонал подразделений аэропорта, эксплуатанта/владельца ВС и организации по ТОР обеспечивают выполнение правил хранения ГСМ в баках и системах ВС (своевременный слив и проверка отстоя, предупреждение попадания в баки воды и механических примесей), находящихся в ИАС, учет и рациональное применение топлив и масел при ТО воздушных судов, временное хранение сливаемого отстоя топлива.

§ 3. Заправка спецжидкостями, водой и зарядка газами

245. Заправку (зарядку) спецжидкостями, водой (технической, питьевой) и газами, используемыми в системах ВС, до потребного объема (массы), давления производят в соответствии с требованиями ЭД на производство этих работ для ВС данного типа.
Состав служб и специалистов, обеспечивающих и выполняющих указанные работы, распределение функций между ними определяются аэропортом, эксплуатантом ВС или организацией ТОР.
246. На спецжидкости, дистиллированную и питьевую воду, газы, подаваемые к ВС для заправки (зарядки), соответствующие службы аэропорта представляют паспорт (контрольный талон, выписку из паспорта, другой документ) с записью о проведенном контроле и соответствии их установленным стандартам (техническим условиям на поставку), если это предусмотрено нормативными документами. Одновременно представляются и формуляры на средства заправки, в которых указывается дата заполнения средства жидкостью (газом) и контрольного осмотра средства.
Спецжидкости, дистиллированная и питьевая вода, газы, доставленные без паспорта (контрольного талона), а средства заправки - неисправные и без формуляра, емкости - без надписей наименования жидкости (газа), которые в них находятся, окрашенные не в стандартный цвет и без маркировки, применять не допускается.
Заправку гидросистем ВС осуществляют только закрытым способом (если иное не оговорено ЭД конкретного типа ВС), с применением предусмотренных ЭД заправочных средств.
Зарядку газов из сосудов с высоким давлением в сосуды и системы с пониженным давлением производят с применением стандартного (для данного типа ВС) зарядного устройства.
При работе с ядовитыми жидкостями и газами обеспечивают соблюдение мер безопасности, указанных в ЭД типа ВС и конкретного продукта.
247. Должностные лица, организующие и выполняющие работы по заправке (зарядке) обеспечивают безопасность при заправке спецжидкостями и зарядке ВС.

§ 4. Кондиционирование воздуха в пассажирских салонах
и кабине экипажа

248. Порядок и условия применения аэродромных средств и бортовых систем обогрева, охлаждения и вентиляции пассажирских самолетов и кабин экипажа определяется ЭД для ВС данного типа.
249. Подогрев и охлаждение воздуха в пассажирских салонах и кабине экипажа на земле проводят с помощью аэродромных кондиционеров, а при их отсутствии - бортовой системы кондиционирования. Для подогрева воздуха используют также аэродромные подогреватели, предусмотренные эксплуатационной документацией.
250. Управление бортовой системой кондиционирования воздуха и контроль за температурой воздуха в пассажирских салонах и кабине экипажа осуществляет бортинженер (бортмеханик, пилот) или работник ИАС, допущенный к эксплуатации этой системы, к запуску и эксплуатации вспомогательной силовой установки.
251. Техническое состояние аэродромных и бортовых средств подогрева и охлаждения должно исключать попадание в пассажирские салоны и кабину экипажа пыли, копоти, механических частиц, выхлопных и других вредных газов.
Организации ТОР и работники, непосредственно обслуживающие и применяющие эти средства обеспечивают техническое состояние и пожарную безопасность используемых кондиционеров и подогревателей.

§ 5. Подогрев авиадвигателей и систем воздушных судов

252. Порядок и условия подогрева двигателей и систем (изделий) ВС определяется ЭД для ВС данного типа.
253. Специалистам, производящим подогрев двигателей и систем ВС следует неотлучно находиться в зоне выполняемых работ, контролировать работу средств подогрева, температуру воздуха на выходе из подогревателя, состояние подогреваемых изделий и чехлов, которыми они укрыты, обеспечивать полное соблюдение требований пожарной безопасности.
254. При подогреве двигателей и систем ВС не допускается:
1) применять неисправные и не предусмотренные ЭД средства подогрева;
2) производить подогрев без наличия исправных средств пожаротушения;
3) устанавливать подогреватели на расстоянии ближе 3 м от ближайших точек воздушного судна;
4) оставлять подогреватель без присмотра ответственного за его эксплуатацию специалиста;
5) использовать для подогревателя не предусмотренные ЭД виды топлива;
6) заправлять ВС и работающие подогреватели топливом;
7) заправлять работающий подогреватель топливом, запускать и использовать его для обогрева без применения предусмотренного заземляющего устройства;
8) отогревать изделия и системы ВС открытым огнем;
9) запускать на данном ВС двигатели;
10) применять напорные рукава подогревателя с механическими повреждениями и загрязнениями горюче-смазочными материалами;
11) допускать повышение температуры воздуха на выходе из подогревателя или его рукавов выше предусмотренных ЭД пределов;
12) производить посадку пассажиров.

§ 6. Удаление снега и льда с поверхности воздушных судов

255. При нахождении ВС на земле ИТП принимает меры по защите от обледенения и попадания снега во внутренние полости планера, двигателей, воздушно-масляного радиатора, изделий АРЭО путем своевременного зачехления, покрытия поверхностей спецжидкостями, установки заглушек и других приспособлений, предусмотренных ЭД для ВС данного типа.
256. При удалении льда руководствуются ЭД на производство этих работ. Удаление льда с поверхностей ВС, из воздухозаборных устройств производят после удаления с них снега. Для удаления льда применяют теплую воду, подогретые противообледенительные жидкости, тепловые обдувочные машины, аэродромные подогреватели. Лед с поверхности полотняной и другой мягкой обшивки удаляют с помощью теплого воздуха или воды. Тепловые обдувочные машины располагают не ближе 3,5 м от ближайших точек воздушного судна.
257. При удалении льда теплой водой и противообледенительной жидкостью исключается возможность попадания воды в механизмы и полости, где замерзание ее может привести к отказу в работе систем ВС. В целях предупреждения повторного образования льда поверхность ВС опрыскивают противообледенительной жидкостью или обдувают теплым воздухом. Теплым воздухом также продувают щелевые зазоры рулей, элеронов, триммеров, детали механизации крыла, узлов шасси и других механизмов. После выполнения этих работ проверяются отклонения в крайние положения рулей, элеронов, триммеров, функционирование анероидно-мембранных приборов.
Температура воды, воздуха и жидкости, применяемых для удаления льда и инея, не должна превышать установленных ЭД пределов, особенно для деталей сотовой конструкции.
258. Работы по удалению снега, льда и инея выполняются до буксировки (выруливания) ВС на предварительный старт. В случае необходимости повторное удаление снега и льда выполняют непосредственно перед началом выруливания на вылет.
Каждое повторное выполнение указанных работ оформляется в установленном для производства ТО порядке в отдельной карте-наряде.
259. К выполнению работ по предупреждению и удалению обледенения допускается ИТП, владеющий проверенными в установленном порядке практическими навыками их безопасного производства.

§ 7. Погрузочно-разгрузочные работы

260. Погрузочно-разгрузочные работы на ВС производятся с разрешения должностного лица, под ответственностью которого ВС находится.
При производстве погрузочно-разгрузочных работ обеспечивается выполнение следующих требований:
1) контроль подъезда-отъезда и работы используемых транспортных и иных средств;
2) защита ВС, бортовых средств, оборудования и такелажа от повреждений;
3) правильное размещение и крепление грузов в отсеках (грузовых кабинах), требуемая центровка воздушного судна;
4) соблюдение очередности загрузки (разгрузки) передней и задней частей пассажирских салонов, грузовых кабин (отсеков);
5) соблюдение ограничений по нормам загрузки, по нагрузкам на пол грузовой кабины;
6) недопустимость работ по загрузке (разгрузке) при убранной хвостовой опоре (опорном домкрате);
7) правильная установка рампы, трапов и подтрапников;
8) недопустимость перегрузки (сверх установленных ЭД усилий) кран-балок, тельферов, лебедок, погрузочных тросов и блоков;
9) недопустимость использования для крепления грузов и техники не предусмотренных ЭД для данной массы швартовочных узлов и тросов, ограничителей и приспособлений.
Не допускается допускать к погрузке в ВС грузы в неисправной транспортной упаковке (контейнеры, поддоны, грузовые тележки и др.).
261. Работы по проверке исправности и подготовке к использованию бортового погрузочно-разгрузочного и швартовочного оборудования, а также его ТОР осуществляют работники подразделений ИАС эксплуатанта/владельца ВС. Перед использованием указанного оборудования по назначению оно принимается под ответственность экипажа, который обеспечивает правильность его использования, в соответствии с требованиями ЭД и распределением функций между членами экипажа.

§ 8. Запуск и опробование двигателей

262. Запуск и опробование двигателей ВС производят в случаях, предусмотренных ЭД, а также по решению командира ВС или руководителя работ ТО, выполняемых на воздушном судне.
263. Запуск и опробование двигателей ВС производят:
1) специалисты, допущенные в установленном порядке, указанном в главе 3, к выполнению этих работ на данном типе воздушного судна;
2) подготовленные для работы на данном типе ВС пилоты, а для самолетов также бортинженеры (бортмеханики).
К опробованию двигателей на вертолетах допускаются только их пилоты. Специалисты других категорий допускаются к запуску и прогреву двигателей (без опробования) - на вертолетах, оборудованных устройствами отключения привода несущего винта, с опробованием - на вертолетах при их швартовке (установленными ЭД для данной цели приспособлениями) на специализированной площадке, оборудованной якорными устройствами и швартовочными приспособлениями, обеспечивающими удержание вертолета при предельных режимах работы его двигателей.
264. Запуск двигателей ВС разрешается производить на месте стоянки, перроне и предварительном старте, а их опробование, в том числе опробование реверса тяги, - на специально оборудованных стоянках, имеющих необходимую оснастку для ВС данного типа.
265. Специалист, осуществляющий запуск и опробование двигателей ВС, до занятия рабочего места в кабине экипажа проверяет:
1) готовность оборудования стоянки и наличие пожарных средств;
2) очистку места стоянки от мусора, льда, снега, а также безопасное размещение на стоянке и вблизи нее других воздушных судов, средств наземного обслуживания и имущества;
3) отсутствие чехлов и заглушек на воздухозаборных и выхлопных устройствах, приемниках воздушного давления;
4) закрытие люков;
5) наличие упорных колодок под колесами основных опор ВС, специальных швартовочных (удерживающих при пробе двигателей) устройств, правильность соединения указанных устройств с упорными колодками;
6) готовность специалистов, обеспечивающих запуск.
266. Подключение аэродромных источников энергоснабжения к бортовой сети и самолетного переговорного устройства производят до запуска двигателей, а их отключение - по команде запускающего. При этом подход к ВС и отход от него технический персонал осуществляет по маршруту, установленному для данного типа воздушного судна.
267. Все действия (операции) по подготовке к запуску, выполнению запуска, прогрева, опробования и останова двигателей запускающий осуществляет в соответствии с изложенной в ЭД технологией.
268. На ВС, оборудованных самолетным переговорным устройством (радиосвязью), допускающими двустороннюю связь между запускающим и обеспечивающим, запуск производят только с использованием этой связи. При невозможности использования самолетного переговорного устройства (радиосвязи) применяется визуальная схема обеспечения запуска, разрабатываемая эксплуатантом. Во всех случаях используют предусмотренные команды и сигналы (приложение 5).
Специалистам, обеспечивающим запуск двигателей, следует строго выполнять правила действий при запуске, команды запускающего, а также правила перемещения на стоянке.
269. Разрешение на запуск двигателей перед выруливанием командир ВС получает от диспетчера службы движения, а на выполнение запуска - от специалиста, выпускающего судно. Запуск двигателей не разрешается, когда с других двигателей судна не сняты чехлы и заглушки. Если после запуска последует выруливание, упорные колодки из-под колес убирают перед началом запуска, при этом колеса должны быть заторможены.
270. Запуск и опробование двигателей не допускается при неисправности систем торможения колес и управления двигателями, приборов контроля силовых установок, отсутствии надежной связи между запускающим и обеспечивающим (кроме случаев, оговоренных в ЭД).
При запуске и опробовании двигателей не допускается:
1) выполнять на ВС другие работы, кроме предусмотренных технологией запуска и опробования двигателя;
2) запускающему - оставлять рабочее место в кабине экипажа;
3) обеспечивающему запуск - находиться в опасных зонах впереди и сзади самолета, в плоскости вращения воздушных винтов, под несущим винтом вертолета, покидать установленное для него рабочее место;
4) нарушать установленные ЭД режимы запуска, прогрева, опробования и останова двигателя.
271. При возникновении во время запуска или опробования двигателя опасности для людей или ВС любое должностное лицо, находящееся на стоянке, немедленно подает установленный для этого сигнал (команду) запускающему или обеспечивающему запуск о выключении двигателя.

§ 9. Буксировка воздушных судов

272. ВС на аэродроме буксируют к перрону, на место стоянки, рубеж запуска двигателей (предварительный старт), в ангар, на специальные стоянки (площадки).
Буксировку ВС по рулежным дорожкам и взлетно-посадочной полосе (их пересечение) осуществляют с разрешения диспетчера службы движения. Бортовая радиостанция для связи с диспетчером остается включенной на весь период буксировки.
273. Руководитель работ в смене принимает решение о буксировке ВС, назначает специалиста, ответственного за буксировку (руководитель буксировки), и состав бригады.
Специалистам, ответственным за буксировку (руководителю буксировки), и работникам бригады необходимо быть подготовленными и допущенными в установленном порядке к выполнению этих работ.
274. ВС буксируются по дорожкам (площадкам, трассам) с искусственной или грунтовой поверхностью, пригодной для буксировки ВС данного типа.
В темное время суток буксировку осуществляют на пониженной скорости с включенными бортовыми аэронавигационными огнями, при соблюдении повышенных мер предосторожности.
275. Для буксировки используют тягачи на автомобильном или тракторном шасси, оборудованные радиостанциями и габаритными огнями, а также специальные буксировочные устройства (водила, троса).
276. Перед началом буксировки ее руководитель проводит инструктаж персонала бригады, назначенной для буксировки ВС. Он указывает на особенности выполнения работ при данных условиях погоды (особенно при гололеде, сильном ветре), размещения судов и средств наземного обслуживания на стоянке, состояния путей перемещения ВС и буксировочных средств, проверяет готовность членов бригады к работе, инструктирует их по технике безопасности.
277. Специалист, ответственный за буксировку, руководит действиями всех лиц, участвующих в буксировке воздушного судна. Перед выполнением работ он проверяет:
1) готовность судна к буксировке (исправность тормозов колес, закрытие дверей, крышек люков и отсеков, отключение от ВС средств наземного обслуживания и отвод их от судна на безопасное расстояние);
2) исправность буксировочного устройства, оборудования тягача, используемого при буксировке, средств связи;
3) возможность свободного вывода ВС со стоянки.
278. Самолеты и вертолеты буксируют при помощи самолетного переговорного устройства (радиосвязи), а самолеты сверхлегкой и легкой авиации при помощи визуальной связи между ответственным за буксировку специалистом, специалистом, находящимся на рабочем месте командира ВС, и водителем тягача.
Команды подают голосом, с помощью радиосредств и сигналов (приложение 6). Ответственный за буксировку специалист размещается в поле зрения работника, находящегося в кабине экипажа, и водителя тягача.
279. При вынужденной остановке буксируемого ВС (тягача) под колеса судна устанавливают упорные колодки.
280. Специалист, находящийся во время буксировки на месте командира ВС обеспечивает своевременные действия по остановке ВС в аварийных ситуациях.
Торможение колес применяют при угрозе столкновения с препятствием, расцеплении ВС с тягачом, поломке водила, опасности наезда ВС на тягач (при мягкой сцепке, остановке тягача), в других случаях, которые могут вызвать аварийную ситуацию.
281. При буксировке ВС на мягкой (тросовой) сцепке члены бригады следят, чтобы трос не касался покрышек колес и колеса не наезжали на трос.
282. Буксировка гидросамолетов производится с помощью катера и троса, закрепляемого за хвостовой замок (гак) или передние буксировочные замки. Она осуществляется под руководством командира (пилота) гидросамолета, который должен находиться в кабине экипажа на месте командира воздушного судна. Его указания подлежат выполнению всеми членами команды катера-буксировщика.
283. Во время буксировки не допускается:
1) страгивать ВС с места раскачиванием;
2) находиться людям на поверхностях ВС (крыле, фюзеляже и др.), подножках кабины тягача и буксировочном устройстве;
3) устранять неисправности в сочленениях водила с ВС и тягачом во время движения;
4) толкать ВС с помощью водила при заднем ходе тягача;
5) вытаскивать ВС, застрявшее в грунте, за переднюю опору.

§ 10. Обслуживание бытового оборудования, мойка воздушных судов

284. Обслуживание бытового оборудования является составной частью ТО воздушного судна и выполняется подготовленными и допущенными к его производству работниками.
285. Плановые сроки и технология обслуживания бытового оборудования задаются эксплуатационной документацией.
Необходимость в дополнительных работах по обслуживанию бытового оборудования определяется экипажем, неисправностями оборудования, особенностями планируемого полета, а также решением руководителя работ ТО, выполняемых на воздушном судне.
286. Частичную или полную наружную мойку ВС осуществляют с применением спецмашин или ручных средств. Для мойки используют только моющие средства, исключающие коррозию металлов, разрушение лакокрасочных покрытий обшивки и изделий, органического стекла, резины, тканей, пластмасс.
При мойке ВС не допускается применять для удаления загрязнений металлические щетки и другие средства, оставляющие царапины или разрушающие покрытия. Во время мойки исполнители исключают попадание моечных материалов внутрь крыла, отсеков, на пол кабины, в воздухозаборные устройства и изделия, а также исключают обледенение обшивки.
Полную мойку ВС с применением специальных химических средств (присадок к воде) проводят на специальных стоянках (площадках), оборудованных приспособлениями для сбора отходов.
После мойки ВС проверяется работоспособность анероидно-мембранных приборов.

11. Контроль состояния авиационной техники и качества
ее технического обслуживания

§ 1. Общие положения

287. Техническое состояние AT и качество ее ТО определяют:
1) визуально и по органолептическим признакам (шумы, запахи и т.п.);
2) проверкой в действии (функциональный контроль);
3) средствами инструментального контроля (автоматическими, ручными, комбинированными);
4) проверкой полноты выполнения регламентных работ (последнее относится к контролю качества ТО и является принципиальной частью его оценки).
Номенклатура методов и средств контроля определяется эксплуатационной документацией.
288. Визуально контролируют объекты AT, исправность, работоспособность и правильность функционирования которых может быть определена без применения инструментальных средств контроля.
По органолептическим признакам определяют только внешние проявления отказа или неисправности авиационной техники.
289. Проверкой действия определяют работоспособность и правильность функционирования объектов авиационной техники.
290. Инструментальный контроль состояния AT осуществляют с применением переносных, передвижных, встроенных и стационарных средств.
Специалисты ИАС, осуществляющие инструментальный контроль AT, должны иметь соответствующую подготовку по применяемым средствам и допуск к выполняемым работам.
291. К контролю состояния AT допускаются только исправные инструментальные средства, прошедшие метрологическую поверку и аттестацию, подтвержденную документацией установленного вида.

§ 2. Организация контроля

292. Целью контроля является определение исправности AT, работоспособности и правильности функционирования систем и изделий, предупреждения отказов, неисправностей и нарушений правил технической эксплуатации.
293. Контроль состояния AT производится в соответствии с требованиями эксплуатационной и ремонтной документации.
294. Исполнители работ обеспечивают полноту и качество ТОР (при оперативном и периодическом ТО, а также при производстве ремонта AT), обеспечение в процессе их выполнения контроля состояния AT. Контроль полноты и качества оперативного и периодического ТО, а также ремонта организуется в соответствии с требованиями эксплуатационной и ремонтной документации и внутренней документации эксплуатанта и организации по ТОР, регламентирующей вопросы обеспечения качества ТОР авиационной техники.

§ 3. Контроль при использовании обслуживания воздушных судов

295. Контроль состояния AT в полете осуществляет экипаж в соответствии с требованиями руководства по летной эксплуатации. О неисправностях, выявленных в полете, экипаж записывает в бортовом журнале.
296. При оперативном, периодическом и особых видах ТОР, демонтажно-монтажных, регулировочных и всех других работах ТОР, выполняемых на AT инженерно-техническим персоналом в условиях базового или временного аэродромов, одиночного или группового базирования ВС, контроль состояния AT производят исполнители работ и специалисты, осуществляющие контроль качества обслуживания.
297. Контроль качества выполнения отдельной работы, ТОР воздушного судна в целом считают завершенным, когда исполнитель и контролирующий поставили свою подпись в документе (карте-наряде, пооперационной ведомости и др.).
298. Если предъявляемая для контроля работа выполнена с нарушением технологии или установленных объемов, должностное лицо, осуществляющее контроль, отклоняет эту работу от приемки для устранения недостатков.
Порядок повторного предъявления и приемки таких работ определяются организацией по ТОР.

§ 4. Специальные виды осмотров

299. К специальным видам осмотров относятся разовые, инспекторские и контрольные осмотры (проверки) AT, выполняемые в сроки и в объемах, устанавливаемых ЭД, документами эксплуатанта/владельца AT, разработчиков и поставщиков АТ.
Результаты разового осмотра записывают в формуляр ВС, раздел "Выполнение доработок и осмотров по бюллетеням и указаниям". Результаты других осмотров записывают в раздел VI бортового журнала или в "Журнал учета специальных осмотров", утверждаемый эксплуатантом и организацией по ТОР для указанной цели.
300. Разовый осмотр проводят для детальной проверки состояния отдельных частей и элементов конструкции, узлов, изделий и систем, проверки их работоспособности и правильности функционирования.
Порядок выполнения разового осмотра, потребные для его производства средства и ресурсы, распределение участия и ответственности устанавливаются соглашением сторон, определяющим необходимость разового осмотра.
301. Инспекторский осмотр проводят для оценки технического состояния ВС, состояния организации и качества их технического обслуживания. Порядок и графики проведения инспекторских осмотров, нормы участия в инспекторских осмотрах должностных лиц эксплуатанта и организации по ТОР устанавливается документом эксплуатанта и организации по ТОР. Эксплуатант по требованию должностных лиц уполномоченного органа обеспечивает организацию инспекторских осмотров ВС с их участием, а также с участием представителей других организаций в согласованном сторонами порядке.
Объем инспекторского осмотра определяется выбранной его типовой программой или отдельным указанием руководителя, дающего задание на осмотр. В программы конкретных осмотров включаются при необходимости проверка принятых мероприятий по устранению отклонений летно-технических характеристик от требований Руководства по летной эксплуатации, выполнения доработок, состояния качества ТОР, ведения ЭД, исправности измерительных средств, инструмента, средств наземного обслуживания. К участию в осмотре разрешается привлекать инструкторский состав летных подразделений, членов экипажей ВС, специалистов других служб эксплуатанта и организации по ТОР, имеющих соответствующую подготовку и допуск к работе на авиационной технике.
302. Обнаруженные при инспекторском осмотре неисправности ВС, оценку его технического состояния, замечания и выводы инспектирующей группы специалистов, записывают в наряд на дефектацию (ведомость дефектов), который подписывается всеми участниками осмотра.
Наряд на дефектацию хранят вместе с картами-нарядами.
Материалы по результатам осмотров отражаются в документах ИАС эксплуатанта и организации по ТОР по анализу качества ТОР авиационной техники, в других документах, которыми определяются мероприятия по ликвидации выявленных недостатков и внедрению положительного опыта.
303. Контрольный осмотр AT проводят при продлении срока действия удостоверения (сертификата) о годности воздушного судна к полетам и продлении ресурса, после восстановления поврежденного ВС, при получении судна из ремонта, в других случаях, определяемых руководителем ИАС эксплуатанта и организации по ТОР.
Для проведения осмотра руководитель ИАС эксплуатанта и организация по ТОР назначает комиссию, определяет объем осмотра и утверждает акт комиссии. Запись о контрольном осмотре вносится в формуляр ВС и в бортовой журнал (разд. "Контроль состояния"). Ведомость дефектов, подписанную всеми членами комиссии, хранят в деле воздушного судна.

§ 5. Контрольные полеты и руления

304. Контрольный полет (облет) ВС производят для проверки работы систем и изделии, которая не может быть выполнена на земле, а также для продления срока действия удостоверения (сертификата) о годности воздушного судна к полетам после перерыва в полетах более трех месяцев, если иное не определено ЭД для ВС данного типа. Перечень обязательных случаев, требующих контрольного полета ВС, устанавливается эксплуатационной документацией.
Эксплуатант принимает решения о выполнении контрольного полета и в других случаях, не входящих в состав обязательных, с учетом устанавливаемых уполномоченным органом ограничений. Контрольные полеты выполняют в соответствии с требованиями Руководства по производству полетов, Руководства по летной эксплуатации. Совмещение контрольных полетов с выполнением производственных заданий, кроме разрешенных уполномоченным органом случаев такого совмещения, не допускается.
305. Организацией по ТОР разрабатывается и утверждается индивидуальная программа проведения контрольного полета, в которой указывается цель контрольного полета, его условия и режимы, параметры, подлежащие проверке, а также состав экипажа и других участников контрольного полета.
306. В контрольном полете в соответствии с его программой могут участвовать специалисты организации по ТОР - владельца ВС и других организаций.
307. Подготовку ВС к контрольному полету осуществляют в соответствии с требованиями ЭД и производственным заданием. В карте-наряде на оперативное обслуживание ВС и бортовом журнале записывают: "Самолет (вертолет) подготовлен к контрольному полету. Вылет разрешаю". Карта-наряд должна иметь отметку "Перед контрольным полетом".
308. В контрольном полете экипаж и специалисты - участники полета ведут постоянное наблюдение за работой AT, фиксируют в протоколах предусмотренные программой параметры (особенности работы) проверяемых систем (изделий). Каждый участник контрольного полета при обнаружении им отклонений от нормы в работе AT немедленно докладывает об этом командиру ВС, сообщает свое заключение о предполагаемых причинах отклонений и рекомендуемых действиях, принимает с разрешения командира ВС меры по восстановлению нормальной работы авиационной техники.
О выявленных в полете отказах и неисправностях записывают в бортовом журнале и карте контрольного полета.
309. Объем технического обслуживания ВС после контрольного полета, порядок производства работ и оформления технической документации определяется требованиями ЭД и производственным заданием. Карта-наряд на выполнение указанных работ и приложения к ней должны иметь отметку "После выполнения контрольного полета".
310. Обработка результатов контрольного полета производится в соответствии с его программой с применением действующих технологий (методик) расшифровки и анализа данных. Экспертиза материалов обработки результатов контрольного полета производится специалистами, определяемыми эксплуатантом и организацией по ТОР.
При подтверждении экспертами отсутствия отклонений в работе AT, заключение об исправности ВС после выполнения работ ТОР и устранения неисправностей дают непосредственный руководитель работ и специалист, ответственный за общий контроль их качества.
На выполненные после контрольного полета работы ТОР оформляется в установленном порядке карта-наряд, бортовой журнал ВС, и производятся соответствующие записи в карте контрольного полета.
311. На основании карты контрольного полета, подписанной командиром ВС, оформленных карт-нарядов на работы ТОР, выполненные до и после контрольного полета, производится запись данных об указанном полете в формуляр воздушного судна.
312. Контрольное руление ВС производят для проверки работы систем и изделий, которая не может быть выполнена на стоянке. Перечень обязательных случаев, требующих контрольного руления ВС, устанавливается эксплуатационной документацией.
Эксплуатант принимает решения о выполнении контрольного руления и в других случаях, не входящих в состав обязательных, с учетом устанавливаемых ЭД требований и ограничений. Контрольное руление выполняют в соответствии с требованиями Основных правил полетов гражданской авиации, руководства по летной эксплуатации, настоящих Правил и утвержденной программы его проведения.
313. Эксплуатант разрабатывает и утверждает индивидуальную программу контрольного руления, в которой указывается цель контрольного руления, его условия и режимы, параметры, подлежащие проверке, а также состав экипажа и других участников контрольного руления.
Утвержденная программа контрольного руления передается экипажу ВС вместе с заданием на контрольное руление.
314. Подготовку ВС к контрольному рулению осуществляют в соответствии с требованиями ЭД, программой контрольного руления и производственным заданием. В карте-наряде на оперативное обслуживание ВС и бортовом журнале записывают: "Самолет (вертолет) подготовлен к контрольному рулению. Руление разрешаю". В карте-наряде ставится отметка "Перед контрольным рулением".
315. О выполнении программы контрольного руления и ее результатах записывают в бортовом журнале.
Объем технического обслуживания ВС после контрольного руления, порядок производства работ и оформления технической документации определяется требованиями ЭД и производственным заданием. В карту-наряд на выполнение указанных работ ставится отметка "После выполнения контрольного руления". Программа контрольного руления с заключением экипажа о ее выполнении прилагается к карте-наряду.
Заключение об исправности ВС после выполнения работ ТОР и устранения неисправностей дают непосредственный руководитель работ и специалист, ответственный за общий контроль их качества.

12. Освоение авиационной техники

§ 1. Подготовка и проведение работ по освоению
авиационной техники

316. Освоение новой AT эксплуатантом, организации по ТОР заключается в выполнении комплекса организационно-технических мероприятий всеми службами обеспечения полетов, направленных на обеспечение безопасности полетов ВС и эффективное их использование.
Работы по освоению AT проводят при получении новых для эксплуатантов типов ВС (включая модификации уже освоенной AT), специального оборудования и средств контроля состояния авиационной техники.
Срок готовности эксплуатанта, организации по ТОР к эксплуатации осваиваемой AT определяется соглашением организаций-участников подготовки к приему в эксплуатацию новых объектов.
317. В типовом случае при подготовке к освоению новой AT эксплуатант, организация по ТОР разрабатывает и утверждает комплексный план мероприятий, в котором определяются необходимые для исполнения задания, сроки производства для всех служб обеспечения полетов запланированных работ, должностные лица, ответственные за их материально-техническое обеспечение и выполнение, сроки докладов об исполнении. В состав мероприятий плана включают работы, предусматривающие:
1) переучивание специалистов;
2) необходимые структурные изменения ИАС;
3) подготовку производственной базы (зданий, сооружений, технологического оборудования);
4) уточнение особенностей материально-технического обеспечения эксплуатации новой AT, практическое решение вопросов удовлетворения потребностей в новых технических средствах, материалах, запасных частях и документации;
5) выявление и учет в программе подготовки специфических факторов деятельности ИАС, организации по ТОР существенных для освоения новой AT (особенности базирования, технической оснащенности, климатических условий).

§ 2. Подконтрольная эксплуатация авиационной техники

318. Подконтрольная эксплуатация AT проводится в целях:
1) определения и подтверждения возможности увеличения назначенных ей ресурсов и сроков службы;
2) проверки применимости и эффективности новых решений по режимам ТО и технической эксплуатации, по которым на момент принятия решений не существует исчерпывающих обоснований доказательств, гарантирующих получение заданного результата.
319. Подконтрольную эксплуатацию AT проводят по утвержденным уполномоченным органом и согласованным с эксплуатантом и разработчиками AT решениям (программам, указаниям), под методическим руководством научно-исследовательских организаций ГА и других ведомств.
Началу подконтрольной эксплуатации AT эксплуатанта предшествует подготовка его подразделений и специалистов, изучение документов, регламентирующих подконтрольную эксплуатацию, и разработка документов, определяющих обеспечение соответствующих работ.

13. Ремонт гражданских воздушных судов Республики Казахстан

§ 1. Планирование ремонта, сдача заказчикам и прием заводом
авиационной техники в ремонт

320. Ремонту подлежит AT, отработавшая межремонтный ресурс (в том числе и до первого ремонта), или срок службы, а также AT, досрочно снятая с эксплуатации из-за неисправностей и поломок, пригодная после ремонта для дальнейшего использования по назначению.
321. Установленное на поступившем к производителю ремонта для ремонта ВС оборудование (для авиахимработ, санитарное и т.п.), оборудование, находящееся на борту по условиям полета (надувные аварийно-спасательные средства и др.), принимаются и ремонтируются производителем ремонта.
322. Двигатели установленные на ВС, поступившем на ремонт, в случаях, предусмотренных эксплуатационной документацией подлежат консервации.

§ 2. Ремонт авиационной техники на заводах

323. Принятые в ремонт ВС размещают на стоянке ремонтного фонда, при необходимости швартуют, консервируют, зачехляют, пломбируют и сдают под охрану. Техническое обслуживание ВС ремонтного фонда производит в соответствии с требованиями эксплуатационной документации производитель ремонта. Учет и хранение ремфонда, отремонтированных ВС, двигателей и комплектующих изделий обеспечиваются производителем ремонта.
324. Ремонт AT, все его процессы, включая входной контроль, разборку, дефектацию (диагностирование), восстановление кондиционности технического состояния, сборку и испытания, должен осуществляться в полном соответствии с требованиями действующего руководства по ремонту AT конкретного типа (типовой технологии).
Работы, не предусмотренные типовой технологией ремонта, выполняют по технологическим документам, разрабатываемым производителем ремонта, которые подлежат метрологической экспертизе и согласовании с разработчиком действующего руководства по ремонту AT конкретного типа.
325. При производстве ремонта AT обеспечивается:
1) выполнение доработок на AT в соответствии с требованиями бюллетеней;
2) полное выполнение требований действующего руководства по ремонту и другой ремонтной документации;
3) допуск к производству ремонта только подготовленных специалистов (ИТР и рабочих) с оформленным документом на выполнение соответствующих работ;
4) использование в процессе ремонта разрешенных технологической документацией материалов и технических средств;
5) контроль качества выполняемых работ (операций), комплексный осмотр отремонтированной AT, контроль устранения выявленных недостатков технического состояния объектов ремонта.
326. При ремонте AT применяются исправные и своевременно поверенные средства измерения и технологическое оборудование, маркированный инструмент. Оборудование, средства измерений и контроля собственного изготовления и их документация перед допуском к применению проходят метрологическую экспертизу и аттестацию.
327. Контроль качества ремонта AT, осуществляемый организацией ТОР распространяется на:
1) технологические процессы производства ремонта;
2) состояние материалов, запасных частей, оборудования, средств измерений, инструмента;
3) технологическую документацию;
4) на оформление производственно-контрольной документации, формуляров (паспортов), нарядов и ведомостей на ремонт и техническое обслуживание.
328. Установку на отремонтированные ВС изделий (новых и бывших в эксплуатации), полученных от промышленности или заказчика, в соответствии с техническими условиями предприятия-изготовителя и требованиями типовой эксплуатационной и ремонтной документации, обеспечение правильности их монтажа, выполнение регулировочных и других работ, обеспечение межремонтного ресурса изделий AT осуществляет производитель ремонта.
329. На отремонтированной AT производитель ремонта выполняет работы по консервации и упаковке в соответствии с требованиями технической документации.
330. Отремонтированное ВС (изделие) подлежит проверке на соответствие Нормам летной годности, утверждаемым Правительством Республики Казахстан испытаниям (проверкам) в соответствии с требованиями ремонтной документации. В отдельных случаях в зависимости от условий производства и степени освоения ремонта объем испытаний изделий и систем, за исключением летных испытаний, может быть изменен по согласованию с разработчиком действующего руководства по ремонту AT конкретного типа.
331. Для оценки качества ремонта и эффективности технологических процессов периодически в дополнение к испытаниям, предусмотренным технологией ремонта, проводят технологические испытания изделий AT, а также их контрольные разборки.

§ 3. Выдача заводом и прием заказчиком
авиационной техники из ремонта

332. На AT, прошедшую капитальный ремонт, распространяется та же номенклатура показателей надежности и гарантийных обязательств, которая устанавливается при ее изготовлении.
Гарантийные обязательства производителя ремонта вносятся в эксплуатационную документацию (формуляры, паспорта, этикетки) изделий AT по окончании их ремонта.
333. Производитель ремонта предъявляет к сдаче отремонтированное ВС, укомплектованное в соответствии с приемо-сдаточным актом, испытанное на земле и в полете, признанное годным к эксплуатации, с оформленной по номерной и другой документацией. На ВС, его двигателях и комплектующих изделиях выполняются работы, предусмотренные договором, дополнительными заказами и поступившими в период ремонта ВС указаниями уполномоченного органа о срочных доработках и разовых осмотрах (с оформлением заказчиком дополнительного заказа).
334. При приеме ВС представители заказчика руководствуются условиями договора, требованиями эксплуатационной документации и проверяют:
1) полноту выполнения условий договора и дополнительных заказов;
2) наличие и оформление пономерной и судовой документации;
3) комплектность оборудования и имущества ВС;
4) выполнение указаний уполномоченного органа о срочных доработках и разовых осмотрах;
5) техническое состояние ВС, работоспособность и правильность функционирования изделий и систем.
Экипаж заказчика знакомится с протоколом летных испытаний, особенностями ВС, связанными с выполненными при ремонте доработками, замечаниями экипажа производителя ремонта, выполнявшего контрольный полет после ремонта ВС, проверяет наличие и оформление судовой документации, работоспособность и правильность функционирования систем и оборудования ВС, производит контрольный полет, если он предусмотрен нормативными документами уполномоченного органа.
335. При выдаче производителем ремонта ВС и приеме его заказчиком представители производителя ремонта и заказчика подписывают акты:
1) контрольного полета (облета) ВС экипажем заказчика;
2) на прием-сдачу ВС и специальной аппаратуры (приемо-сдаточный акт);
3) выполнение работ по дополнительным заказам.
336. Заключение о выполненном ремонте, годности к эксплуатации, межремонтном и гарантийном ресурсе, сроке службы, сведения о массе и центровке ВС производитель ремонта вносит в формуляр ВС.
При первом ремонте ВС производитель ремонта заполняет и выдает заказчику формуляр силовых элементов планера (карту прочности). Указанные записи и все другие, вносимые работниками производителя ремонта в документацию ВС, подтверждаются подписями должностных лиц производителя ремонта, имеющих необходимые полномочия, что определяется документами производителя ремонта.
337. Основанием для перелета отремонтированного ВС к месту назначения является приемо-сдаточный акт, оформленный при приеме ВС производителем ремонта.
338. ТО и подготовку к перелету на аэродром назначения отремонтированного ВС, принятого заказчиком, производит производитель ремонта, оформляя соответствующую карту-наряд. При этом в расходах на заправку ВС топливом и маслом учитывается количество слитых ГСМ при приеме ВС в ремонт.
339. При отправке отремонтированной AT транспортными средствами производитель ремонта обеспечивает ее упаковку, погрузку, крепление. Бесконтейнерная отправка ВС, доставленного производителю ремонта в контейнере, не допускается.
Выгрузку AT и сборку ВС, поступивших от производителя ремонта заказчику, обеспечивает заказчик, если иное не определено соглашением сторон. Его экипаж: осуществляет и контрольный полет ВС после сборки.
В случае претензий к отправителю AT, связанных с транспортировкой отправленных им объектов, заказчик вызывает его представителя для предъявления рекламации.
340. Отремонтированную AT производитель ремонта отправляет заказчику (по принадлежности) или по его разнарядке (поручению) другому предприятию. Об отправке AT производитель ремонта направляет заказчику (получателю) уведомление установленной формы.
341. При поступлении отправленной производителем ремонта AT к месту назначения заказчик (получатель) в трехдневный срок высылает отправителю уведомление о ее получении.
342. Подготовка поступивших из ремонта ВС к дальнейшей эксплуатации производится эксплуатантом/владельцем АТ в соответствии с требованиями эксплуатационной документации для ВС конкретного типа. При этом на ВС в установленном порядке оформляют удостоверение (сертификат) о годности гражданского воздушного судна к полетам.
343. В случаях несоответствия поставленной производителем ремонта заказчику продукции гарантиям производителя ремонта, взаимоотношения сторон регулируются отдельными нормативными документами, регламентирующими порядок рекламационно-претензионной работы.
Производитель ремонта в соответствии с заявленными гарантийными обязательствами и установленными гарантийными ресурсами поставленной им заказчику продукции восстанавливает или заменяет дефектную продукцию и возместить причиненный ущерб, если в выявленных ее отклонениях от технических норм нет вины заказчика и установлена виновность поставщика. При этом производитель ремонта предъявляет рекламации своим поставщикам, если в указанных случаях обнаруживаются соответствующие основания.
344. В целях уменьшения простоя ВС заказчик самостоятельно восстанавливает дефектную AT, находящуюся в гарантии производителя ремонта, без нарушения заводских пломб. В указанном случае сохраняются основания для последующего предъявления рекламации производителю ремонта и вызова, при необходимости, его представителя для оформления рекламационного акта. При этом производитель ремонта высылает по требованию заказчика необходимые для восстановления (или израсходованные на восстановление) AT комплектующие изделия и материалы (в срок не позднее 5 суток с момента получения запроса), и сообщить заказчику реквизиты отправки.
345. В послегарантийный период эксплуатации AT в случаях, когда владелец AT не может самостоятельно восстановить дефектную продукцию, производитель ремонта ее восстанавливает за счет владельца (заказчика).
346. Производитель ремонта несет ответственность за качество и работоспособность поставленной заказчику продукции, в пределах ее гарантийных ресурсов. Указанная ответственность производителя ремонта распространяется также и на изделия AT, полученные им от других поставщиков и установленные производителем ремонта на комплектную продукцию, переданную заказчику. В последнем случае ответственность производителя ремонта ограничена гарантийным ресурсом комплектного изделия авиационной техники.
Устанавливаются следующие сроки осуществления гарантийных обязательств производителя ремонта, если иное не определено соглашением сторон:
1) предельный срок прибытия представителя производителя ремонта по телеграфному вызову заказчика (исчисляется с момента вручения адресату телеграммы о вызове (с уведомлением о вручении)) - четыре суток с добавлением времени на проезд (полет) рейсовым транспортом в пункт, указанный заказчиком;
2) срок восстановления гарантийной AT и AT, вышедшей из гарантии (исчисляется с момента прибытия представителя производителя ремонта к заказчику) - пять суток (срок действителен для гарантийной AT и для AT, вышедшей из гарантии).

§ 4. Текущий ремонт

347. Текущий ремонт AT заключается в устранении отдельных ее повреждений или неисправностей. Текущий ремонт ВС и ремонт АРЭО производят специализированные подразделения ИАС, Организации по ТОР или отдельно назначаемые специалисты, имеющие соответствующую подготовку.
348. Текущий ремонт AT выполняют в соответствии с требованиями общей и типовой ЭД или по технологиям, разрабатываемым ИАС эксплуатанта и организации по ТОР в случае отсутствия в ЭД необходимых технологических указаний. При необходимости разрабатываемые ИАС эксплуатанта и организации по ТОР технологии ремонта согласовывают с компетентными организациями и уполномоченным органом.
Текущий ремонт AT, необходимость в котором вызвана ее конструктивно-производственными недостатками, осуществляется разработчиком и изготовителем AT, в порядке удовлетворения принятых претензий эксплуатанта.
Изготовление деталей, предназначенных для установки на ВС, производят только по заказам, имеющим чертежи (эскизы) с указанием материала и условий ее обработки.
Изготовление деталей только по образцам не допускается.
349. Изготовление, проверку и ремонт средств наземного обслуживания специального применения осуществляют в соответствии с требованиями ЭД, а при их отсутствии - в соответствии с документацией, разрабатываемой ИАС эксплуатанта и организацией по ТОР.

17. Порядок поддержания летной годности гражданских воздушных
судов, производства стран иных, чем страны СНГ

§ 1. Общие положения

350. В главе 17 настоящих Правил используются следующие термины и определения:
1) допускающий персонал - авиационный персонал, уполномоченный Организацией по техническому обслуживанию осуществлять допуск ВС или его компонентов к эксплуатации после выполнения ТО;
2) компонент - авиационный двигатель, воздушный винт, комплектующее изделие или иная составная часть ВС;
3) организация - структура, находящаяся в ведении уполномоченного органа, созданная постановлением Правительства Республики Казахстан в форме государственного предприятия на праве хозяйственного ведения;
4) оперативное техническое обслуживание - работы по ТО, выполняемые для подготовки ВС к полету. Оперативное ТО может включать: поиск и устранение отказов; замену компонентов (к таким компонентам относятся и двигатели, и воздушные винты); плановые работы по ТО (включая визуальные осмотры для выявления очевидных повреждений/нарушений, не требующие трудоемкого углубленного контроля). Оно может также включать работы на внутренних элементах конструкции, бортовых систем и силовой установки, для выполнения которых имеется доступ через быстро открываемые панели/люки; а также текущий ремонт и несложные модификации, которые не требуют существенной разборки и могут быть выполнены с простейшими видами оснастки и инструмента;
5) периодическое техническое обслуживание - работы по техническому обслуживанию, не отвечающие критериям "оперативного технического обслуживания" по сложности и требованиям к условиям их выполнения;
6) поддержание летной годности - совокупность процессов, обеспечивающих в течение срока эксплуатации ВС соответствие ВС действующим требованиям к летной годности и его готовность к безопасному выполнению полета;
7) процедуры - нормативные положения и указания, излагаемые в руководящих и технологических документах. Для целей ТО понятие процедуры охватывает два вида процедур: организационные процедуры, устанавливающие порядок и правила взаимодействия подразделений и/или лиц авиационного персонала организации; и технологические процедуры, устанавливающие технологию выполнению различных видов деятельности и работ по ТО;
8) руководящий персонал - уполномоченные лица в составе персонала организации, имеющие полномочия, достаточные для того, чтобы осуществлять ресурсное и организационное обеспечение всех работ по ТО АТ в соответствии с возложенными на них обязанностями;
9) техническое обслуживание - проведение работ, необходимых для обеспечения сохранения летной годности ВС, включая контрольно-восстановительные работы, проверки, замены, устранение дефектов, выполняемые как в отдельности, так и в сочетании, а также практическое осуществление модификации или ремонта. Техническое обслуживание требует оформления Свидетельства о ТО и не включает наземное обслуживание, такое как: уборка и обслуживание пассажирских салонов, загрузка бортового питания, работы на перроне и стоянке (сопровождение и буксировка ВС, обслуживание туалетов, заправка топливом, водой и др., наземное кондиционирование, запуск двигателей, обработка багажа и груза, наземное энергообеспечение, противообледенительная обработка и т.д.);
10) тяжелое воздушное судно - класс ВС, включающий самолеты с максимальной взлетной массой свыше 5700 кг и многодвигательные вертолеты.

§ 2. Работы по поддержанию летной годности

351. Поддержание летной годности ВС, включая поддержание работоспособности как штатного, так и аварийно-спасательного оборудования ВС, обеспечивается путем:
1) выполнения предполетной подготовки;
2) устранения по действующей технологии, согласованной с уполномоченным органом, отказов и повреждений, влияющих на безопасность рассматриваемого вида полета с учетом ограничений минимального перечня оборудования (сокращенная аббревиатура на английском языке MEL (далее - MEL)) и перечня допустимых отклонений в конфигурации (сокращенная аббревиатура на английском языке CDL (далее - CDL)), если они приняты для данного типа ВС;
3) выполнения всех видов ТО в соответствии с Программой ТО, утвержденной согласно требованиям § 3 главы 17 настоящих Правил;
4) выполнения для тяжелых ВС и всех ВС коммерческой гражданской авиации анализа эффективности Программы ТО, утвержденной согласно требованиям § 3 главы 17 настоящих Правил;
5) выполнения всех применимых:
директив по летной годности;
организационно-распорядительных документов по вопросам эксплуатации (эксплуатационных директив или указаний), связанных с поддержанием летной годности;
требований в области поддержания летной годности, установленных уполномоченным органом и Приложениями 6 и 8 к Конвенции международной гражданской авиации (Чикаго, 1944 год);
мер, предписанных уполномоченным органом в качестве незамедлительных для разрешения проблем безопасности;
6) выполнения модификаций и ремонтов;
7) установления для эскплуатантов политики в области выполнения необязательных модификаций и/или контрольных осмотров;
8) установления для тяжелых ВС и всех ВС коммерческой гражданской авиации политики в области выполнения необязательных модификаций и/или контрольных осмотров;
9) выполнения при необходимости контрольных облетов.

§ 3. Программа технического обслуживания

352. Техническое обслуживание каждого ВС выполняется в соответствии с Программой ТО, утвержденной уполномоченным органом и подлежащей периодическому пересмотру и необходимой корректировке.
353. Программа ТО и все ее последующие изменения подлежат утверждению уполномоченным органом.
354. Программа ТО соответствует:
1) указаниям (инструкциям) по поддержанию летной годности, выпущенным держателями сертификата типа ВС и дополнений к нему, а также другими организациями, выпускающими такие указания в соответствии с требованиями Правил сертификации и выдачи сертификата типа;
2) выпущенным уполномоченным органом указаниям, если они отличаются от указаний подпункта 1) пункта 354 настоящих Правил, либо при полном отсутствии иных конкретных рекомендаций;
3) указаниям, разработанным владельцем или эксплуатантом ВС и утвержденным уполномоченным органом, если они отличаются от указаний, изложенных в подпунктах 1) и 2) пункта 354 настоящих Правил.
355. Программа ТО содержит подробную информацию о видах и периодичности всех работ по ТО, подлежащих выполнению, включая специальные виды ТО, связанные с особыми видами полетов. В состав Программы ТО включается программа контроля уровня надежности, если Программа ТО основана:
1) на процедурах формирования Программы ТО по результатам логического анализа надежности и безопасности ВС;
2) преимущественном использовании методов технической эксплуатации до безопасного отказа.
356. Если поддержание летной годности осуществляет организация по поддержанию летной годности, то утверждение Программы ТО и изменений к ней может осуществляться в рамках процедур ведения Программы ТО, установленных организацией.
357. Ремонт повреждений, а также выполнение модификаций и ремонтов производится с использованием документации, утвержденной уполномоченным органом или разработчиком.
358. Выполнение крупных модификаций и ремонтов должно производиться с использованием документации, одобренной уполномоченным органом.

§ 4. Система учета данных о поддержании летной годности ВС

359. По завершении любых работ по ТО выпускаемый в связи с этим, в соответствии с требованиями, Сертификат допуска к эксплуатации подлежит включению в систему учетных данных о поддержании летной годности ВС. Каждая запись должна вноситься в возможно короткий срок, но в любом случае не позднее, чем через 30 календарных дней со дня завершения рассматриваемой работы по ТО.
360. Учетные данные о поддержании летной годности ВС включают информацию бортового технического журнала эксплуатанта, а также: формуляра ВС, формуляров двигателей или паспортов (этикеток) модулей двигателей, формуляров или паспортов воздушных винтов, имеющих ограничения по ресурсу (сроку службы).
361. В формуляр и бортовой технический журнал ВС вносятся: тип и регистрационный номер ВС, дата полета и суммарные числа часов налета и/или полетных циклов и/или посадок ВС, в бортовой технический журнал вносятся также замечания о работе авиационной техники в полете.
362. Учетные данные о поддержании летной годности содержат:
1) информацию о текущем статусе выполнения директив по летной годности и мер, предписанных уполномоченным органом, в качестве незамедлительных для разрешения проблем безопасности;
2) информацию о текущем статусе выполнения модификаций и ремонтов;
3) информацию о текущем статусе выполнения Программы ТО;
4) информацию о текущем статусе компонентов с ограниченным ресурсом (сроком службы);
5) отчет о массе и центровке;
6) перечень отложенных работ по ТО.
363. В дополнение к одобренному сертификату допуска к эксплуатации компонента (EASA Форма 1 или эквивалент), нижеследующая информация относительно установленных на борту компонентов должна быть внесена соответственно в формуляры двигателей или воздушных винтов, паспорта (этикетки) модулей двигателя или компонентов, имеющих ограничения по ресурсу (сроку службы):
1) обозначение компонента;
2) тип, заводской номер и номер государственной регистрации ВС, на котором установлен конкретный компонент, а также указание о демонтаже или установке этого компонента;
3) суммарная наработка конкретного компонента в часах налета и/или полетных циклах и/или числе посадок соответственно;
4) текущая применимая к компоненту информация согласно пункта 361 настоящих Правил.
364. Лицо, уполномоченное от имени организации осуществлять управление работами по поддержанию летной годности в соответствии с требованиями § 7 главы 17 настоящего раздела, ведет указанные учетные данные в соответствии с настоящими требованиями и представлять эти данные уполномоченный орган по ее запросу.
365. Все записи, внесенные в учетные данные о поддержании летной годности, должны быть четкими и аккуратными. При необходимости внесения исправлений в отдельные записи эти исправления вносятся таким образом, чтобы можно было прочитать первоначальный вариант записи.
366. Собственник или эксплуатант обеспечивают создание и функционирование системы для хранения следующих учетных данных в течение указанных сроков:
1) всех детальных учетных записей о ТО (производственно-контрольной документации) ВС и всех установленных на нем компонентов с ограниченным ресурсом (сроком службы) - не менее 24 месяцев с момента прекращения эксплуатации (списания) ВС или компонента;
2) суммарной наработки и числа полетных циклов, если необходимо, для ВС и всех установленных на нем компонентов с ограниченным ресурсом (сроком службы) - не менее 12 месяцев после прекращения эксплуатации (списания) ВС или компонента;
3) суммарной наработки и, при необходимости, числа полетных циклов после последнего вида (формы) плановых работ по ТО на компоненте с ограниченным ресурсом (сроком службы) - до следующего планового вида ТО этого компонента, эквивалентного по форме и содержанию работ;
4) текущего состояния выполнения утвержденной Программы ТО ВС, включая сроки и результаты выполнения работ, с тем, чтобы можно было установить соответствие ВС утвержденной Программе ТО, - до следующего вида ТО ВС или компонента соответственно, эквивалентного по форме и содержанию работ;
5) текущего состояния о выполнении на данном ВС директив по летной годности, применимых к этому ВС и установленным на его борту компонентам, - не менее 12 месяцев после прекращения эксплуатации (списания) ВС или компонента;
6) текущего состояния о выполнении на данном ВС, его двигателях, воздушных винтах и других существенно важных для безопасности полетов компонентах модификаций и ремонтов - в течение 12 месяцев после прекращения эксплуатации (списания) ВС или компонента.

§ 5. Система технического бортового журнала эксплуатанта

367. В дополнение к требованиям § 4 главы 17 настоящих Правил эксплуатант использует систему технического бортового журнала эксплуатанта, содержащего по каждому ВС следующую информацию:
1) информацию о каждом полете, необходимую для контроля и обеспечения безопасности полетов;
2) действующий сертификат допуска к эксплуатации;
3) запись о техническом состоянии (статусе) ВС, определяющую какой следующий вид планового или непланового ТО подлежит выполнению на ВС и в какие сроки, за исключением случаев, когда уполномоченный орган может согласовать размещение такой записи в ином документе;
4) перечисление всех выявленных, но пока не устраненных отказов и повреждений, влияющих на эксплуатацию ВС;
5) любые необходимые руководящие указания относительно организации выполнения ТО по договорам.
368. Система (включая формы ведения) бортовых технических журналов ВС и любые ее последующие изменения согласуется уполномоченным органом.
369. Эксплуатант обеспечивает хранение бортовых технических журналов ВС в течение 36 месяцев после даты последней записи.

§ 6. Передача учетных данных о поддержании летной годности ВС

370. При передаче ВС от одного собственника или эксплуатанта к другому на постоянной основе предыдущий владелец или эксплуатант обеспечивает передачу вместе с ВС учетных данных по поддержанию летной годности согласно требованиям § 4 главы 17 настоящих Правил, а также, при необходимости, бортового технического журнала согласно требованиям § 5 главы 17 настоящих Правил.
371. При заключении договора с организацией летной годности на выполнение работ по поддержанию летной годности владелец ВС обеспечивает передачу учетных данных организаций по поддержанию летной годности согласно требованиям § 4 главы 17 настоящих Правил.
372. Сроки, предписанные для хранения учетных данных, продолжают действовать и в отношении нового собственника или эксплуатанта ВС.

§ 7. Поддержание летной годности при технической
эксплуатации и ремонте

373. Эксплуатант и/или собственник воздушного судна поддерживает летную годность ВС и может выполнять полеты в случае соблюдения следующих условий:
1) воздушное судно находится в состоянии летной годности;
2) все бортовое штатное и аварийно-спасательное оборудование ВС установлено правильно и находится в работоспособном состоянии, либо четко и недвусмысленно обозначено как неработоспособное;
3) воздушное судно имеет действующий сертификат летной годности;
4) техническое обслуживание ВС выполнено в полном соответствии с утвержденной Программой ТО и в соответствии с требованиями главы 26 настоящих Правил.
374. Командир воздушного судна или, в случае коммерческой эксплуатации воздушного судна, обеспечивают удовлетворительное выполнение подготовки ВС к полету. Подготовка выполняется пилотом или другим допущенным к такому виду работ лицом.
375. Для удовлетворительного выполнения функций, предусмотренных § 7 главы 17 настоящих Правил, собственник ВС может передать выполнение работ, связанных с поддержанием летной годности, организации по поддержанию летной годности, утвержденной уполномоченным органом (далее - организация летной годности).
376. В случае эксплуатации воздушных судов весом более 5700 кг, для удовлетворительного выполнения предусмотренных пункте 371 настоящих Правил функций собственник ВС обеспечивает выполнение организацией всех работ, связанных с поддержанием летной годности.
377. Техническое обслуживание воздушных судов, весом более 5700 кг, осуществляющие воздушные перевозки, авиационные работы, а также техническое обслуживание их компонентов, выполняются организацией, сертифицированной в соответствии с Правилами сертификации и выдачи сертификата организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники гражданской авиации.
378. Эксплуатант, осуществляющий коммерческие воздушные перевозки, обеспечивает поддержание летной годности и имеет:
1) сертификат эксплуатанта, выданный уполномоченным органом;
2) сертификат организации по ТО, выданный согласно требованиям Правил сертификации и выдачи сертификата организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники гражданской авиации или договор с такой организацией.
Эксплуатант, осуществляющий воздушные перевозки и/или авиационные работы обеспечивает соблюдение требований пункта 371 настоящих Правил.
379. Эксплуатант авиации общего назначения, (не относящиеся к коммерческой гражданской авиации):
1) имеет организацию по поддержанию летной годности или заключить договор с организацией по поддержанию летной годности;
2) имеет организацию по ТО, одобренную в соответствии с Правилами сертификации и выдачи сертификата организации по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники гражданской авиации, или договор с такой организацией;
3) обеспечивает соблюдение требований пункта 371 настоящих Правил.

§ 8. Отчетность о нарушениях летной годности

380. Эксплуатант ВС направляет государству регистрации, организации, ответственной за типовую конструкцию или модификацию типовой конструкции и, при необходимости, государству эксплуатанта отчет о любом выявленном нарушении летной годности ВС или компонента, которое существенно влияет на безопасность полета.
381. Отчеты направляются по установленной уполномоченным органом форме и содержат информацию о выявленных эксплуатантом, физическим или юридическим лицом, нарушении и условиях его выявления.
382. Если физическое лицо или организация осуществляют поддержание летной годности ВС по договору с его владельцем или эксплуатантом, то такое лицо или организация направляют отчет также и владельцу, эксплуатанту ВС или организации для информации о любом таком событии, влияющем на летную годность ВС или компонента, принадлежащих указанным владельцу или эксплуатанту.
383. Отчеты должны направляться в возможно короткий срок, но в любом случае не позднее, чем 72 часа с момента обнаружения эксплуатантом, физическим или юридическим лицом события, подлежащего обязательной отчетности.

§ 9. Отказы и повреждения ВС

384. Все отказы и повреждения ВС, существенно влияющие на безопасность полета, должны быть устранены до следующего полета.
385. Решения о степени влияния отказа или повреждения ВС на безопасность полета, о необходимых действиях по их устранению, либо о том, что устранение отказа или повреждения может быть отложено, принимает одобренный допускающий персонал с использованием документации по ТО. Тем не менее, данное требование не применяется, если:
1) пилотом используется утвержденный Минимальный перечень оборудования в порядке, предписанном уполномоченным органом;
2) отказы и повреждения ВС классифицированы уполномоченным органом как допустимые.
386. Любой отказ и повреждение ВС, не имеющий существенного влияния на безопасность полета, подлежит устранению в возможно короткий срок с момента первоначального обнаружения с обязательным соблюдением всех соответствующих ограничений, установленных в документации по ТО.
387. Любой отказ или повреждение, не выявленные до начала полета, подлежат регистрации соответственно в системе учета данных о поддержании летной годности ВС согласно § 4 главы 17 настоящих Правил или в техническом бортовом журнале эксплуатанта согласно § 5 главы 17 настоящих Правил.

§ 10. Порядок установки компонента на борт ВС

388. Установка компонента на борт ВС допускается только в случае удовлетворительного технического состояния компонента, его допуска к эксплуатации с оформлением документа, удостоверяющего летную годность, а также маркировки компонента согласно требованиям применимых правил, за исключением случаев, указанных в настоящих Правилах и в сертификационных требованиях к организациям по техническому обслуживанию и ремонту авиационной техники.
389. До установки компонента на борт ВС физическое лицо или утвержденная организация по ТО должны проверить правомерность установки конкретного компонента с учетом различных модификаций и/или директив по летной годности, которые могут иметь место.
390. Установка стандартных изделий на борт ВС или на компонент ВС допускается только в случае прямого указания в документации по ТО на применение конкретного стандартного изделия. Стандартные изделия устанавливаются только при наличии документов, подтверждающих их соответствие конкретному применимому стандарту.
391. Использование при ТО ВС или компонента сырья или расходных материалов допускается только в случае прямого указания разработчика ВС или компонента на эти марки материалов в соответствующей документации по ТО или если их использование регламентировано требованиями в сертификационных требованиях к организациям по техническому обслуживанию и ремонту АТ. Такие материалы допускается использовать только в случае их соответствия заданным требованиям и при наличии документального тому подтверждения. Все материалы должны иметь сопроводительную документацию, оформленную на конкретную марку материала и содержащую удостоверение соответствия требованиям, а также источник происхождения, включая как изготовителя, так и поставщика материала.
392. Техническое обслуживание компонентов должно выполняться согласно требованиям настоящих Правил.
393. Выполнение ТО компонентов допускающим персоналом разрешается только в случае, если эти компоненты установлены на борту ВС. Допускается временный демонтаж таких компонентов для обеспечения удобного доступа при ТО ВС, если такой демонтаж прямо разрешен Руководством по технической эксплуатации ВС.
394. Компоненты с ограниченным ресурсом (сроком службы), установленные на борту ВС, не должны выходить за утвержденные рамки ограничений по ресурсу (сроку службы), установленные в утвержденной Программе ТО и директивах по летной годности.
395. Компонент считается неработоспособным в любом из следующих его состояний:
1) превышение ограничения по ресурсу (сроку службы), установленного в утвержденной Программе ТО;
2) несоответствие применимым директивам по летной годности и другим требованиям в области поддержания летной годности, предписанным уполномоченным органом;
3) отсутствие информации, необходимой для определения статуса летной годности или правомочности установки на борт ВС;
4) выявление отказа или повреждения;
5) попадание в инцидент или авиационное происшествие с ВС, которые могут повлиять на работоспособность компонента.
396. Неработоспособные компоненты должны идентифицироваться (маркироваться) и храниться в отдельном безопасном помещении под контролем организации, утвержденной согласно настоящих Правил, до принятия решения по дальнейшему использованию этих компонентов.
397. Компоненты, выработавшие установленные для них ресурсы или сроки службы или имеющие неремонтируемые отказы (повреждения), классифицируются как невосстанавливаемые и не допускаются к возвращению в систему оборота компонентов, кроме случаев, когда в соответствии с положениями § 3 главы 17 настоящих Правил, ресурс (срок службы) компонента продлен или разработана и утверждена документация на его ремонт.

Приложение 1
к правилам технической эксплуатации
и ремонта гражданских воздушных судов
Республики Казахстан

Таблица 1

Обозначения и цвета кольцевых полос на тягах
систем управления

Тяга системы управления	Кольцевые полосы
	Обозначение	Цвет
Управление самолетом, вертолетом
Элеронами		Черный
Сервокомпенсатором		Светло- коричневый
Серворулями элеронов Стабилизатором		Черный Светло- коричневый
Рулями направления		Черный
Триммерами		Светло- коричневый
Серворулями направления		Черный
Предкрылками		Светло- коричневый
Отклоняемыми носками крыла		Светло-коричневый
Поворотом крыла		Черный

Продолжение табл.1

Тяга системы управления	Кольцевые полосы
	Обозначение	Цвет
Рулями высоты		Черный
Хвостовым звеном закрылков		Светло-коричневый
Серворулями высоты		Черный
Стопорением рулей и элеронов		Светло-коричневый
Закрылками		Черный
Отклоняемым носком закрылков		Черный
Щитком закрылка		Светло-коричневый
Интерцепторами		Черный
Водорулем		Светло-коричневый
Шагом рулевого винта		Светло-коричневый

Продолжение табл.1

Тяга системы управления	Кольцевые полосы
	Обозначение	Цвет
Управление автоматом перекоса
Циклическим шагом: винтов в поперечном направлении		Темно-зеленый
Винтов в продольном направлении
Левого (переднего) винта
Правого (заднего) винта
Общим шагом винтов:
Левого (переднего)
правого (заднего)

Продолжение табл.1

Тяга системы управления	Концевые полосы
	Обозначение	Цвет
Управление двигателями
Режимом работы при одном двигателе, первого двигателя		Синий
Стоп-краном при одном двигателе, первого двигателя		Красный
Режимом работы второго двигателя		Синий
Стоп-краном второго двигателя		Красный
Режимом работы третьего двигателя		Синий
Стоп-краном третьего двигателя		Красный
Режимом работы четвертого двигателя		Синий
Стоп-краном четвертого двигателя		Красный

Таблица 2

Цвет окраски изделий

Система	Цвет окраски
Топливная Масляная Пневматическая Кондиционирования воздуха Противообледенительная: воздушно-тепловая жидкостная Воздушного давления: статического полного Гидравлическая Пожарная Кислородная Охлаждения Водоснабжения Нейтрального газа	Желтый Коричневый Черный " " Светло-коричневый Белый Черный Серый Красный Голубой Зеленый " Белый

5. Маркировка мест технического обслуживания воздушных судов

Маркировка мест технического обслуживания ВС предназначена для ориентации и обеспечения безопасности обслуживающего персонала. Она выполнена в соответствии с ОСТ 1 00212-76 и состоит из знака и надписи (табл. 1.3.7), находящихся на внешней обшивке или крышках люков ВС в непосредственной близости от места обслуживания.

Знаки черного цвета нанесены на светлые поверхности, а на темные поверхности - знаки белого цвета.

Таблица 3

Маркировка мест технического обслуживания воздушных судов

Назначение	Обозначение знака	Цвет		Надпись
		знака (контура)	фона
Заправка топливом		Черный	—	Марка топлива и давление в Па (кгс/см2)
Заправка маслом		"	—	Марка масла и давление в Па (кгс/см2)
Заправка водой		"	—	Давление в Па (кгс/см2)
Заправка дистилли- рованной водой		"	—	ВОДА и давление в Па (кгс/см2)

Продолжение табл. 3

Назначение	Обозначение знака	Цвет		Надпись
		знака(контура)	фона
Заправка жидко- стью гидравличе- ской системы		Черный	—	Марка жидкости и давление в Па (кгс/см2)
Консервация		"	—
Зарядка воздухом		"	—	ВОЗДУХ и давление в Па (кгс/см2)
Зарядка кислородом		"	—	КИСЛОРОД (газообразный, жидкий) и давление в Па (кгс/см2)
Кондиционирование воздуха (подогрев)		"	—	Давление в Па (кгс/см2) и температура в 0С
Заземление		"	—	ЗАЗЕМЛЯТЬ ЗДЕСЬ
Электропитание		"	—	ЗАПУСК (ПИТАНИЕ), напряжение в В, сила тока в А
Воздушный запуск		"	—	ЗАПУСК, давление в Па (кгс/см2) и температура в 0С
Переговорное устройство		"	—	—
Буксировочный узел		"	—	—
Слив из туалета		Черный	_	_
Проверка топливной системы		"	Желтый	—
Проверка масляной системы		"	"	—
Проверка гидрав- лической системы		"	"	—
Проверка герме- тичности кабин		"	"	—
Слив топлива		"	"	—
Слив масла		"	"	—
Слив жидкости из гидравлической си- стемы		"	"	—
Осмотр топливного фильтра		"	"	—

Продолжение табл. 3

Назначение	Обозначение знака	Цвет		Надпись
		Знака (контура)	фона
Осмотр масляного фильтра		"	"	—
Осмотр и контроль противообледени- тельной системы		Черный	Желтый	_
Контроль статиче- ского давления		"	"	_
Осмотр аккумуля- торных батарей		Желтый	_	_
Подставка гидро- подъемника (дом- крата)		"	—	—
Подставка опоры (козелка)		"	—	—
Подсоединение средств швартовки		"	_	_
Такелажный узел		"	_	—
Зона облучения		Красный	Желтый	—

6. Маркировка инструмента

Инструмент, находящийся в личном пользовании, маркируют клеймом, состоящим из шифра аэропорта, шифра инструмента по специальности и табельного номера исполнителя работ. В инструменте общего пользования вместо табельного номера ставят индекс "О" и учетный номер по описи инструментальной кладовой.
Шифр аэропорта определяют по трем последним буквам его телеграфного индекса.
Шифры инструмента по специальностям:
Р - радиооборудование;
Э - электрооборудование;
П - приборное оборудование;
Ц - эксплуатация самолета (вертолета) и двигателей;
О - инструмент общего пользования.
Примеры:
1. Инструмент авиатехника по эксплуатации самолетов (вертолетов) и двигателей Алматинского центра технического обслуживания, табельный номер 10 ЛАК Ц 10.
2. Инструмент общего пользования в этом же аэропорту, учетный номер по описи 26 ЛАК О 26.
Инструмент, постоянно находящийся на борту ВС в пользовании бортинженера (бортмеханика), бортрадиста и авиатехника ВС, используемого для авиационных работ, клеймится цифрами, соответствующими опознавательному знаку ВС.
Клеймо ставится электрохимическим, электрическим или механическим способом на нерабочей поверхности и возобновляется по мере его стирания. В каждом инструментальном ящике исполнителя (инструментальной кладовой) должна быть опись инструмента (по форме, наименование инструмента, количество, шифр), заверяемая подписью работника инструментальной кладовой.

Приложение 2
к правилам технической эксплуатации
и ремонта гражданских воздушных судов
Республики Казахстан

Надписи, окраска и клейма сосудов высокого давления
(стальных баллонов) для газов

Надпись	Цвет
	окраски	надписи	полосы
Азот Аммиак Ацетилен Водород Кислород Сжатый воздух Углекислота Горючий газ Негорючий газ	Черный Желтый Белый Темно-зеленый Голубой Черный " Красный Черный	Желтый Черный Красный " Черный Белый Желтый Белый Желтый	Коричневый - - - - - - - -

На сферической поверхности у горловины баллона должны быть клейма:
1) товарный знак завода изготовителя;
2) заводской номер;
3) дата (месяц, год) изготовления и год очередного испытания (например, 05 90-95);
4) вид термообработки (N-нормализация, V-закалка с отпуском);
5) давление рабочее Р и пробное гидравлическое П, МПА (кгс/см²);
6) номинальная вместимость;
7) номинальная масса;
8) индекс (номер) контролера ОТК.

Приложение 3
к правилам технической эксплуатации
и ремонта гражданских воздушных судов
Республики Казахстан

Сигналы, регулирующие движение воздушных судов на земле

1. Сигналы, подаваемые сигнальщиком командиру воздушного судна

Сигналы подают руками в перчатках яркого цвета или с помощью жезлов, флажков или электрических фонариков на месте, с которого сигнальщик хорошо виден командиру воздушного судна.

1. "РУЛИТЬ СОГЛАСНО ПОДАВАЕМЫМ СИГНАЛАМ" - правая рука поднята вверх. Покачивание рукой вправо и влево. Левая рука опущена вниз.
2. "РУЛИТЬ ПРЯМО НА МЕНЯ (ВМЕСТО СТОЯНКИ ЗДЕСЬ)" - руки подняты над головой ладонями внутрь.
3. "СЛЕДОВАТЬ К СЛЕДУЮЩЕМУ СИГНАЛЬЩИКУ" - правая или левая рука опущена вниз, другая рука располагается поперек туловища, указывая направление, где находится следующий сигнальщик.
4. "ДВИГАТЬСЯ ВПЕРЕД" - руки слегка разведены в стороны и подняты так, что локти находятся на уровне плеч, ладонями назад. Движения руками вверх и назад.
5. "ДВИГАТЬСЯ НАЗАД" - руки опущены вниз ладонями вперед. Движения руками вверх до уровня плеч и вниз.
6. "РАЗВОРАЧИВАТЬСЯ ВЛЕВО" (при движении вперед) - правая рука опущена вниз, а левая совершает движения вверх и назад.
7. "РАЗВОРАЧИВАТЬСЯ ВПРАВО" (при движении вперед) – левая рука опущена вниз, а правая совершает движения вверх и назад.
8. "РАЗВОРАЧИВАТЬСЯ ХВОСТОМ ВПРАВО" (при движении назад) - левая рука направлена под углом вниз, а правая поднята над головой и совершает движения из вертикального положения вперед в горизонтальное вниз, а правая поднята над головой и совершает движения из вертикального положения вперед в горизонтальное.
9. "РАЗВОРАЧИВАТЬСЯ ХВОСТОМ ВЛЕВО" (при движении назад) - правая рука направлена под углом вниз, а левая поднята над головой и совершает движения из вертикального положения вперед в горизонтальное.
10. "УМЕНЬШИТЬ СКОРОСТЬ" - руки опущены, слегка разведены в стороны. Ладони обращены к земле. Покачивание руками вверх-вниз.
11. "СТОП" - скрещивающиеся движения над головой вытянутыми вверх руками.
12. "ВКЛЮЧИТЬ ТОРМОЗА" - правая рука согнута перед грудью, пальцы вытянуты и разведены, затем их сжимают в кулак.
13. "ОТПУСТИТЬ ТОРМОЗА" - правая рука согнута перед грудью, пальцы сжаты в кулак, затем их вытягивают и разводят.
14. "КОЛОДКИ УСТАНОВЛЕНЫ" - руки опущены вниз, ладонями внутрь. Покачивание руками в сторону и вниз.
15. "КОЛОДКИ УБРАНЫ" - руки опущены вниз, ладонями наружу. Покачивание руками в сторону и вниз.
Дополнительные сигналы, подаваемые сигнальщиком командиру вертолета в режиме висения
16. "ПАРЕНИЕ (ЗАВИСАНИЕ)" - руки на уровне плеч вытянуты горизонтально в стороны, ладонями вниз.
17. "ПОДНЯТЬСЯ ВЫШЕ" - руки на уровне плеч вытянуты горизонтально в сторону, ладонями наружу. Покачивание руками в сторону и вниз.
18. "ОПУСТИТЬСЯ НИЖЕ" - руки на уровне плеч, вытянутые горизонтально в стороны, ладонями вниз. Покачивание руками вверх - вниз.
19. "ДВИГАТЬСЯ ГОРИЗОНТАЛЬНО" - рука, указывающая направление движения, вытянута горизонтально. Другая рука совершает к ней движение на уровне груди.
20. "ПРИЗЕМЛИТЬСЯ" - руки опущены вниз и скрещены.

3. Сигналы, подаваемые командиром воздушного судна сигнальщику

21. "ТОРМОЗА ВКЛЮЧЕНЫ" - левая рука с вытянутыми пальцами поднята до уровня лица, затем пальцы сжимают в кулак.
22. "ТОРМОЗА ОТПУЩЕНЫ" - левая рука с пальцами, сжатыми в кулак, поднята до уровня лица, затем пальцы разжимают.
23. "УСТАНОВИТЬ КОЛОДКИ" - руки, поднятые вверх ладонями наружу, скрещивают перед лицом.
24. "УБРАТЬ КОЛОДКИ" - руки, скрещенные перед лицом ладонями наружу, разводят в стороны.

4. Световые сигналы, подаваемые с автомашины сопровождения

25. "РУЛИТЬ НА МЕНЯ (ЗА МНОЙ)" - зеленый свет.
26. "ПРЕКРАТИТЬ РУЛЕНИЕ" - красный свет.

Приложение 4
к правилам технической эксплуатации
и ремонта гражданских воздушных судов
Республики Казахстан

Сигналы, применяемые при перемещении грузов кранами

1. "ПОДНЯТЬ ГРУЗ (КРЮК)" - рука, согнутая перед грудью ладонью вверх, совершает покачивание вверх.
2. "ОПУСТИТЬ ГРУЗ (КРЮК)" - рука, согнутая перед грудью ладонью вниз, совершает покачивание вниз.
3. "ПЕРЕДВИНУТЬ КРАН (МОСТ)" - движение руки, согнутой в локте, ладонью по направлению требуемого движения крана (моста, стрелы).
4. "ПЕРЕДВИНУТЬ ТЕЛЕЖКУ КРАНА, ПОВЕРНУТЬ СТРЕЛКУ" - движение руки, согнутой в локте, ладонью по направлению требуемого движения.
5. "ПОДНЯТЬ СТРЕЛУ" - вытянутая рука поднимается, ладонь раскрыта.
6. "ОПУСТИТЬ СТРЕЛУ" - вытянутая рука опускается, ладонь раскрыта.
7. "СТОП" - резкое покачивание руки влево и вправо на уровне пояса, ладонью вниз.
8. "ОСТОРОЖНО" для незначительного перемещения – руки подняты над грудью ладонями внутрь

Приложение 5
к правилам технической эксплуатации
и ремонта гражданских воздушных судов
Республики Казахстан

Команды и сигналы, подаваемые при запуске
авиационных двигателей

1. Общие указания

1. Описываемые команды и сигналы предназначены для управления процессом запуска газотурбинных и поршневых двигателей на самолетах и вертолетах:
1) при наличии и отсутствии технических средств (СПУ, радиостанции) двусторонней связи между членом экипажа, запускающим двигатель (запускающий) и авиатехником, обеспечивающим запуск (сигнальщиком);
1) в светлое и темное время суток;
2) летным и инженерно-техническим персоналом.
2. Двигатели пронумерованы слева направо (по отношению к лицам, находящимся в кабине экипажа).
3. Запускающий сигналит: в светлое время суток левой рукой, вытянутой в открытую форточку; в темное время - с помощью аэронавигационных огней (АНО) и рулежных фар.
4. Если запускающий по условиям размещения в кабине экипажа не связан визуально с сигнальщиком, то такую связь осуществляет командир ВС (при запуске двигателей ИТП - специалист, находящийся на его месте).
5. Сигнальщик располагается на рабочем месте, с которого он хорошо виден командиру воздушного судна. При обеспечении запуска правых двигателей сигнальщик, перейдя на правую сторону ВС, должен быть хорошо виден второму пилоту. Подробно рабочие места сигнальщика указаны в РЛЭ и технологических указаниях по выполнению регламентных работ.
6. Сигнальщик подает сигналы руками: в светлое время - с помощью цветных жезлов или в перчатках яркого цвета; в темное время - с помощью электрических фонариков, светящихся жезлов.

2. Команды, подаваемые при наличии технических средств
двусторонней связи

Запускающий. Получив у диспетчера службы движения или у ответственного за ТО специалиста ИАС (при запуске ИТП) разрешение на запуск двигателей, запрашивает разрешение у сигнальщика:
"ГОТОВ К ЗАПУСКУ". В темное время суток включает АНО.
Сигнальщик. Убедившись, что на стоянке все готово к запуску двигателей и неиспользуемые для запуска СНО убраны: "ЗАПУСК РАЗРЕШАЮ".
Запускающий. "ПРИГОТОВИТЬСЯ К ЗАПУСКУ ДВИГАТЕЛЕЙ".
Сигнальщик. Убедившись, что все подготовительные работы перед запуском выполнены, трапы убраны, упорные колодки установлены (или убраны, если последует выруливание): "ТРАПЫ УБРАНЫ, КОЛОДКИ УСТАНОВЛЕНЫ (УБРАНЫ). ЕСТЬ К ЗАПУСКУ".
Если при запуске поршневых двигателей на самолетах необходимо проворачивать винты, то запускающий, убедившись, что зажигание выключено, подает дополнительную команду:
"ЗАЖИГАНИЕ ВЫКЛЮЧЕНО, ПОВТОРЯЮ - ЗАЖИГАНИЕ ВЫКЛЮЧЕНО. ПРОВЕРНУТЬ ВИНТЫ (ВИНТ)".
Сигнальщик отвечает: "ЕСТЬ, ПРОВЕРНУТЬ ВИНТЫ (ВИНТ)" и после проворачивания докладывает: "ВИНТЫ ПРОВЕРНУТЫ (ВИНТ ПРОВЕРНУТ)".
Запускающий. "ОТ ДВИГАТЕЛЕЙ (ВИНТОВ)".
Сигнальщик. Убедившись, что в опасных зонах нет людей, отойдя от двигателей (винтов) на свое рабочее место: "ЕСТЬ ОТ ДВИГАТЕЛЕЙ (ВИНТОВ)".
Запускающий. После запуска двигателей и подключения генераторов к бортсети: "ОТКЛЮЧИТЬ АЭРОДРОМНОЕ ПИТАНИЕ" (если оно было подключено).
Сигнальщик. "ЕСТЬ ОТКЛЮЧИТЬ АЭРОДРОМНОЕ ПИТАНИЕ". После отключения аэродромных источников электрического и воздушного питания:
"АЭРОДРОМНОЕ ПИТАНИЕ ОТКЛЮЧЕНО".
Если после запуска двигателей последует выруливание, то подают следующие команды и сигналы.
Запускающий: "КОНЕЦ СВЯЗИ, ОТКЛЮЧИТЬ СПУ, ПЕРЕЙТИ НА ВИЗУАЛЬНУЮ СВЯЗЬ СЛЕВА (СПРАВА)".
Сигнальщик: "ЕСТЬ ОТКЛЮЧИТЬ СПУ. ПЕРЕХОЖУ НА ВИЗУАЛЬНУЮ СВЯЗЬ". Отключив СПУ, занимает указанное место. Командир ВС (второй пилот). Получив у диспетчера службы движения разрешение на выруливание, рукой, поднятой вверх, запрашивает у сигнальщика разрешение на выруливание, включает проблесковый маяк, в темное время включает рулежные фары.
Сигнальщик. Убедившись в отсутствии препятствий к движению ВС, отойдя на безопасное место, но находясь в поле зрения командира ВС (второго пилота), разрешает выруливание сигналом "ПУТЬ СВОБОДЕН" - правая рука согнута в локте и направлена вверх, большой палец вытянут вверх, левая рука опущена вниз.
При необходимости сигнальщик подает команды (сигналы):
1) "ВЫКЛЮЧИТЬ ДВИГАТЕЛИ" - руки подняты вверх и скрещены.
2) "УМЕНЬШИТЬ ОБОРОТЫ ДВИГАТЕЛЯ (ДВИГАТЕЛЕЙ)" - руки опущены вниз и обращены ладонями к земле, правая (для правого двигателя) или левая рука (для левого двигателя) совершает покачивание вверх-вниз.

3. Сигналы, подаваемые при отсутствии технических средств
двусторонней связи

Запускающий. Получив у диспетчера службы движения или у ответственного за ТО специалиста ИАС (при запуске ИТП) разрешение на запуск двигателей, запрашивает такое разрешение у сигнальщика подачей сигнала "ГОТОВ К ЗАПУСКУ" - разгибает на руке пальцы в количестве, соответствующем номеру двигателя, подлежащего запуску, в темное время включает АНО.
Сигнальщик. Убедившись, что на стоянке все готово к запуску двигателей и неиспользуемые для запуска СНО убраны, подает сигнал "ЗАПУСК РАЗРЕШАЮ" - правая рука совершает круговые движения на уровне головы, левая - поднята над головой с разогнутыми пальцами в количестве, соответствующем номеру двигателя, подлежащего запуску.
Запускающий. Подает сигнал "ПРИГОТОВИТЬСЯ К ЗАПУСКУ ДВИГАТЕЛЕЙ" - рука совершает движения вперед-назад, в темное время - редкие мигания АНО (интервал включения-выключения 5-6 с).
Сигнальщик. Убедившись, что все подготовительные работы перед запуском выполнены, трапы убраны, упорные колодки установлены (или убраны, если последует выруливание), подает сигнал "ТРАПЫ УБРАНЫ, КОЛОДКИ УСТАНОВЛЕНЫ (УБРАНЫ). ЕСТЬ К ЗАПУСКУ" - левая рука согнута в локте и направлена вверх, правая рука, опущенная вниз, совершает движения вперед-назад.
Если при запуске поршневых двигателей на самолетах необходимо проворачивать винты, то запускающий, убедившись, что зажигание выключено, подает дополнительную команду:
"ЗАЖИГАНИЕ ВЫКЛЮЧЕНО, ПОВТОРЯЮ - ЗАЖИГАНИЕ ВЫКЛЮЧЕНО. ПРОВЕРНУТЬ ВИНТЫ (ВИНТ)" - рука совершает круговые движения, в темное время - частые мигания АНО (интервал включения-выключения 1-2 с).
Сигнальщик отвечает: "ЕСТЬ ПРОВЕРНУТЬ ВИНТЫ (ВИНТ)" - левая рука согнута и направлена вверх, правая рука, вытянутая горизонтально, совершает круговые движения на уровне плеч. После проворачивания подает сигнал:
"ВИНТЫ ПРОВЕРНУТЫ (ВИНТ ПРОВЕРНУТ)" - левая рука, вытянутая горизонтально, совершает круговые движения на уровне плеч, правая рука опущена вниз.
Запускающий. Подает сигнал "ОТ ДВИГАТЕЛЕЙ (ВИНТОВ)" - руку вытягивает в сторону, в темное время - редкие мигания рулежной фарой (интервал включения - выключения 5 - 6 с).
Сигнальщик. Убедившись, что в опасных зонах нет людей, отойдя от двигателей (винтов) на свое рабочее место, - подает сигнал "ЕСТЬ ОТ ДВИГАТЕЛЕЙ (ВИНТОВ)" - левая рука согнута в локте и направлена вверх, правая - вытянута горизонтально.
Запускающий. После запуска двигателей и подключения генераторов к бортсети подает сигнал "ОТКЛЮЧИТЬ АЭРОДРОМНОЕ ПИТАНИЕ" (если оно было подключено) - рука совершает покачивания вверх-вниз, в темное время - частые мигания рулежной фарой (интервал включения - выключения 2 - 3 с).
Сигнальщик. Подает сигнал "ЕСТЬ ОТКЛЮЧИТЬ АЭРОДРОМНОЕ ПИТАНИЕ" - левая рука согнута в локте и направлена вверх, правая, вытянутая горизонтально, совершает покачивания вверх-вниз. После отключения аэродромных источников электрического и воздушного питания подает сигнал "АЭРОДРОМНОЕ ПИТАНИЕ ОТКЛЮЧЕНО" левая рука, вытянутая горизонтально в сторону на уровне плеч, совершает движения вверх-вниз.
Если после запуска двигателей последует выруливание, то подают следующие сигналы.
Запускающий. При необходимости перехода сигнальщика на визуальную связь справа рукой, вытянутой вперед, указывает сигнальщику занять место справа.
Сигнальщик. При необходимости переходит на указанное место.
Командир ВС (второй пилот). Получив у диспетчера службы движения разрешение на выруливание, рукой, поднятой вверх, запрашивает у сигнальщика разрешение на выруливание, включает проблесковый маяк, в темное время включает рулежные фары.
Сигнальщик. Убедившись в отсутствии препятствий к движению ВС, отойдя на безопасное место, но находясь в поле зрения командира ВС (второго пилота), разрешает выруливание сигналом "ПУТЬ СВОБОДЕН" - правая рука согнута в локте и направлена вверх, большой палец вытянут вверх, левая рука опущена вниз. При необходимости сигнальщик подает сигналы:
1) "ВЫКЛЮЧИТЬ ДВИГАТЕЛИ" - руки подняты вверх и скрещены.
2) "УМЕНЬШИТЬ ОБОРОТЫ ДВИГАТЕЛЯ (ДВИГАТЕЛЕЙ)" - руки опущены вниз и обращены ладонями к земле. Правая рука (для правого двигателя) или левая рука (для левого двигателя) совершает покачивание вверх-вниз.

Приложение 6
к правилам технической эксплуатации
и ремонта гражданских воздушных судов
Республики Казахстан

Команды, подаваемые при буксировке воздушного судна
и доклады об их выполнении

Обозначения:
Р - руководитель буксировки;
К - должностное лицо, находящееся в кабине судна при буксировке;
В - водитель тягача;
Т - авиатехник (авиамеханик), входящий в состав бригады по буксировке.
Р. После проверки готовности к работе членов бригады и водителя тягача, а также готовности ВС, исправности оборудования тягача и буксировочного устройства:
"СОЕДИНИТЬ ВОДИЛО (ТРОСА) С САМОЛЕТОМ (ВЕРТОЛЕТОМ).
Т. Соединив водило (троса) с самолетом: "ЕСТЬ СОЕДИНИТЬ".
Р. Проверив соединение: "ЗАНЯТЬ РАБОЧИЕ МЕСТА".
К. В.Т. Поочередно: "МЕСТО ЗАНЯТО".
Р. Убедившись, что члены бригады на своих местах:
"НА БУКСИР".
В. "ЕСТЬ НА БУКСИР". Подводит тягач к ВС на расстояние, обеспечивающее сцепление водила с крючком тягача.
Р. "СТОП. СОЕДИНИТЬ ТЯГАЧ С ВОДИЛОМ".
В. "ЕСТЬ СТОП". Останавливает и ставит тягач на тормоз.
Т. Соединяет водило с крюком тягача: "ВОДИЛО С ТЯГАЧОМ СОЕДИНЕНО".
Р. "ПРИГОТОВИТЬСЯ К БУКСИРОВКЕ. ПРОВЕРИТЬ РАБОТУ ТОРМОЗНЫХ СИСТЕМ".
К. "ЕСТЬ ПРИГОТОВИТЬСЯ К БУКСИРОВКЕ. ДАВЛЕНИЕ В ТОРМОЗНЫХ СИСТЕМАХ И РАБОТА ТОРМОЗОВ ПРОВЕРЕНЫ".
Р. "УБРАТЬ КОЛОДКИ".
Т. "ЕСТЬ УБРАТЬ КОЛОДКИ". Убрав колодки:
"КОЛОДКИ УБРАНЫ".
К. Отпустив стояночный тормоз: "К БУКСИРОВКЕ ГОТОВ. СТОЯНОЧНЫЙ ТОРМОЗ ОТПУЩЕН".
Р. Для указания начала движения: "ВПЕРЕД". Дублирует команды сигналами (сигналы в приложении 16).
В. "ЕСТЬ ВПЕРЕД" Подает звуковой сигнал, плавно начинает движение в заданном направлении.
Р. Для указания изменения направления движения и при установке на стоянку: "РАЗВОРАЧИВАТЬСЯ ВЛЕВО (ВПРАВО)". "СТОП". Дублирует команды сигналами.
При появлении опасности для людей или повреждения ВС команду "СТОП" подает любой член бригады, заметивший опасность. Водитель тягача обязан прекратить движение.
Р. При подводе ВС на предназначенное место стоянки: "СТОП".
В. "ЕСТЬ СТОП". Останавливает тягач, ставит его на тормоз.
Р. После установки тягача: "УСТАНОВИТЬ КОЛОДКИ. ВКЛЮЧИТЬ ТОРМОЗА".
Т. Устанавливает под колеса основных опор колодки: "КОЛОДКИ УСТАНОВЛЕНЫ".
К. "ЕСТЬ ВКЛЮЧИТЬ ТОРМОЗА". Включив стояночный тормоз: "ТОРМОЗА ВКЛЮЧЕНЫ".
Р. "ОТСОЕДИНИТЬ ВОДИЛО". После отсоединения водила от ВС:
"ТЯГАЧУ ОТОЙТИ ОТ САМОЛЕТА (ВЕРТОЛЕТА)".
В. "ЕСТЬ ОТОЙТИ ОТ САМОЛЕТА (ВЕРТОЛЕТА)". Подает звуковой сигнал, медленно отводит водило и устанавливает его в предназначенное место.