"Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі хаттамаға қол қою туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 11 қаңтардағы № 5 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі хаттамаға қол қою туралы» Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі С. Ахметов

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік
конвенцияға Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта
жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау
жөніндегі хаттамаға қол қою туралы

ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі хаттама жобасы мақұлдансын.
2. Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау министрі Нұрлан Жамбылұлы Қаппаровқа қағидаттық сипаты жоқ өзгерістер мен толықтырулар енгізуге рұқсат бере отырып, Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенцияға Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі хаттамаға қол қоюға өкілеттік берілсін.
3. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Назарбаев

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2012 жылғы
№ Жарлығымен
мақұлданды

Жоба

Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік
конвенцияға Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта
жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі
ХАТТАМА Кіріспе

Каспий маңы мемлекеттері:
Әзербайжан Республикасы,
Иран Ислам Республикасы,
Қазақстан Республикасы,
Ресей Федерациясы,
Түрікменстан,
бұдан әрі Уағдаласушы Тараптар деп аталатындар,
2003 жылғы 4 қарашада Тегеранда, Иран Ислам Республикасы, жасалған Каспий теңізінің теңіз ортасын қорғау жөніндегі негіздемелік конвенциясының Тараптары бола отырып, бұдан әрі Конвенция деп аталады,
Конвенцияны және атап айтқанда, оның 7-бабы мен 11-бабының 1-тармағын орындау шешіміне бекініп,
2008 жылғы 12 қарашада Тегеранда, Иран Ислам Республикасы, қабылданған Каспий теңізі үшін Конвенцияның Стратегиялық іс-қимыл бағдарламасын назарға ала отырып,
Каспий теңізінің планетадағы ең ірі ішкі су қоймасы ретінде экологиялық және гидрологиялық сипаттамаларының бірегейлігін мойындай отырып,
даму процесінің ажырамас бөлігі ретінде Каспий теңізінің теңіз ортасын және жағалау маңы аудандарын қорғау мен сақтауды және оның табиғи ресурстарын орнықты пайдалануды қамтамасыз етуге ниет білдіре отырып, бұл ретте қазіргі және келешек ұрпақтың қажеттіліктерін әділетті негізде қанағаттандыра отырып,
жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудың теңіз ортасы мен жағалау маңындағы аудандарға, биологиялық ресурстар мен адамдар денсаулығына елеулі қатерін түсіне отырып,
атап айтқанда, теңіз деңгейінің ауытқуынан туындайтын экологиялық проблемаларды назарға ала отырып,
1995 жылғы 3 қарашада Вашингтонда, Колумбия округі, қабылданған Теңіз ортасын құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі жаһандық іс-қимыл бағдарламасының Каспий маңы мемлекеттері үшін маңыздылығын атап өте отырып,
төмендегілер туралы УАҒДАЛАСТЫ:

1-бап. Хаттаманың мақсаты

Осы Хаттаманың мақсаты Каспий теңізінің экологиялық таза теңіз ортасына қол жеткізу және оны сол қалпында ұстау үшін жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызметтер нәтижесінде теңіз ортасының ластануын болдырмау, бәсеңдету, бақылау және барынша мүмкін болатын дәрежеде жою болып табылады.

2-бап. Терминдерді пайдалану

Осы Хаттаманың мақсаты үшін:
a) «Уағдаласушы Тараптардың конференциясы» Конвенцияның 22-бабында көрсетілген органды білдіреді;
b) «Хатшылық» Конвенцияның 23-бабында көрсетілген органды білдіреді;
c) «Қолда бар ең үздік технологиялар (ҚБЕҮТ)» термині шығарындылар мен қалдықтарды шектеу үшін нақты шаралардың тәжірибелік жарамдылығын көрсететін қазіргі заманғы (алдыңғы қатарлы) технологияларды, жабдықтарды немесе қызмет әдістерін білдіреді. «Технологиялар» жеке өзінде пайдаланылатын технологияларды, сондай-ақ өндірістік қондырғыны жобалауға, құруға, оған қызмет көрсетуге, оның жұмыс істеуіне және оны бөлшектеуге көмегі тиетін тәсілдер мен әдістерді қамтиды;
d) «Ең үздік табиғат қорғау практикасы (ЕҮТҚП)» қоршаған ортаның жай-күйін бақылау саласындағы шаралар мен стратегияларды неғұрлым ұтымды үйлестіріле пайдалануды білдіреді;
e) «Жағалау маңындағы аудан» жағалау жиегімен шектесетін және теңіздің жақындығы мен теңіз деңгейінің ауытқуы әсеріне ұшырап отырған құрлық белдеуін білдіреді;
f) «Шиеленісті нүкте» адамдар денсаулығына, экожүйеге немесе табиғи ресурстарға, сондай-ақ экономикалық маңызы бар артықшылықтарға іс жүзіндегі немесе әлеуетті қолайсыз әсерді болдырмау немесе төмендету мақсатында шектен тыс ластануға ұшыраған және бірінші кезекте назарға алуды талап ететін алаңы бойынша шектеулі және бөлшектенуге ұшырайтын құрлық учаскесін, жер беті сулары учаскесін немесе нақты сулы қабатты білдіреді;
g) «Жер үсті көздерінен ластану» су жолымен, атмосфера арқылы немесе тікелей жағалаудан теңіз ортасына түсетін, құрлықта жатқан барлық нүктелі және шашыраңқы көздер түрлерінен теңіздің ластануын білдіреді;
h) «Нүктелі көздер» шығарындылары ажыратылатын, шектелген және атап айтқанда ластайтын заттарды шығаратын немесе шығаруы мүмкін құбырларды, су ағызып жіберу арналарын, жыраларды, тоннельдерді, құбыржолдарды немесе ұңғымаларды қоса алғанда, оқшауланған көлік-көшіру құрылғылар арқылы қоршаған ортаға түсетін, құрлықта жатқан ластау көздерін білдіреді;
i) «Шашыраңқы көздер» нүктелі көздерден ерекшеленетін, сорғыту, сіңіру немесе гидрологиялық өзгерістер немесе мекендеу орындарының бұзылуы нәтижесінде заттары қоршаған ортаға жер үсті суағарларымен, жауын-шашындармен, атмосфералық булармен өтетін, құрлықта орналасқан ластау көздерін білдіреді;
j) «Шығарындылар» суға, атмосфераға немесе топыраққа ластаушы заттардың төгінділерінің, ағындыларының немесе ағызып жіберулерінің кез келген түрін білдіреді;
k) «Шығарындыларды реттеу» шығарындылардың шекті мөлшерін белгілеу немесе шығарындылардың әсерлеріне, сипатына немесе басқа сипаттамаларына қатысты шектеулер мен қойылатын шарттарды не шығарындыларға әсер ететін пайдаланудың шарттарын өзге нысанда айқындау сияқты арнайы шектеуді талап ететін реттеу шараларын білдіреді;
l) «Шығарындылардың шекті шамасы» қандай да бір нақты параметрлерде көрсетілген массаны, уақыттың бір немесе бірнеше кезеңі ішінде шамадан аспайтын шығарындылардың шоғырлануын немесе деңгейін білдіреді. Заттар шығарындыларының шекті шамасы, әдетте, сұйылту есепке алынбай қондырғыдан шығарындылардың шығу нүктесі үшін қолданылады;
m) «Сапаның экологиялық стандарты (СЭС)» суда, шөгінділерде немесе биотада белгілі заттың немесе заттар тобының шоғырлану деңгейін білдіреді, ол адамдар денсаулығы мен қоршаған ортаны қорғау мақсатында шамадан аспау керек;
n) «Қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіші (ҚОСНК)» қоршаған орта сапасының талапқа сай нысаналы деңгейін айқындайтын міндетті білдіреді, ол қоршаған ортаның нақты бір компонентіне, мысалы, өзенге, жағажайға немесе өндірістік объектіге қатысты қол жеткізілуге тиіс.

3-бап. Қолданылу аясы

Конвенцияның 3-бабына және осы Хаттаманың 1-бабына сәйкес осы Хаттама:
a) Каспий теңізінің теңіз ортасына және/немесе жағалау маңындағы аудандарға жағымсыз әсерін тигізетін немесе тигізуі мүмкін жер үсті нүктелі және шашыраңқы көздерден шығатын ластаушы заттар шығарындыларына қолданылады. Осы шығарындыларға өзгелердің ішінде тұзды суларды, марштарды және жағалаудағы лагуналарды қоса алғанда, өзендер сағалары, арналар немесе өзге де су тораптары, жерасты суағарлары, жағалаудағы қалдық жою орындары және суын жіберу, құрлықта төселгендерді және теңіз түбіне орналастырылғандарды қоса алғанда, солар арқылы да, жер үсті суағарлары арқылы да теңіз ортасына түсетіндер жатады;
b) Осы Хаттамаға III қосымшада айқындалған жағдайларда Каспий теңізінің теңіз ортасына атмосфера арқылы жер үсті көздерінен таралатын ластаушы заттардың түсіміне; және
c) жағалау сызығының табиғи жай-күйінің физикалық өзгеруі және ландшафттың немесе мекендеу орындарының өзгеруі мен бұзылуы нәтижесінде ластануды қоса алғанда, Каспий теңізінің теңіз ортасына және/немесе жағалау маңындағы аудандарына әсер ететін қызметтің осындай түрлері нәтижесінде ластануға қолданылады.

4-бап. Жалпы міндеттемелер

1. Уағдаласушы Тараптар жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде Каспий теңізінің теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың ластануын және оған басқа да жағымсыз әсерлерді болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою үшін Конвенция ережелеріне сәйкес барлық тиісті шараларды дербес немесе бірлесіп қолданады.
2. Уағдаласушы Тараптар, атап айтқанда:
a) сақтық қағидатын қолданады, оған сәйкес теңіз ортасына немесе халық денсаулығына елеулі немесе қайтымсыз нұқсан келу қатері болған, ғылыми тұрғыдан толық сенімді болмаған кезде мұндай залалды болдырмау жөніндегі экономикалық тиімді шараларды кейінге қалдыру үшін негіз ретінде пайдаланылмайды;
b) «ластаушы төлейді» қағидатын қолданады, оған сәйкес ластануды болдырмау, бақылау және бәсеңдету жөніндегі шараларды жүзеге асыруға арналған шығыстарды ластаушы көтеруге тиіс;
c) Уағдаласушы Тараптардың Каспий теңізінің теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарға елеулі түрде жағымсыз әсер тигізуі мүмкін қызмет түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалауға қатысты екіжақты және көпжақты ынтымақтастығына жәрдемдеседі;
d) тиісті жоспарлар мен бағдарламаларды әзірлеу кезіндегі экологиялық факторларды, оның ішінде адамдардың денсаулығына байланысты аспектілерді жан-жақты есепке алуды қамтамасыз етеді;
e) зілзалаларға әзір болуды және ден қоюды қамтамасыз ету арқылы өнеркәсіптік авариялар мен дүлей зілзалалар нәтижесінде ластану тәуекелін барынша азайту үшін алдын алу шараларын қолданады;
f) бекіре, каспий арқан балығы мен басқа да бағалы түрлердің табиғи уылдырық шашуы үшін ықтимал түрде зиянды болатын жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі арнайы шараларды қолданады;
g) жағалау маңындағы аудандардың дамуына кешенді түрде қарау арқылы жағалау маңындағы аудандардың орнықты дамуына жәрдемдеседі;
h) өзара келісім негізінде, аумағында Каспий теңізі гидрологиялық бассейнінің бір бөлігі орналасқан жағалау маңына жатпайтын мемлекеттермен Хаттама мақсаттарына қол жеткізуде ынтымақтастыққа ұмтылады.

5-бап. Орындау шаралары

1. Әрбір Уағдаласушы Тарап осы Хаттаманың орындалуын үйлестіруге және басқа Уағдаласушы Тараптарға Хатшылық арқылы тиісті ақпаратты ұсынуға құқығы бар ұлттық органды тағайындайды.
2. Осы Хаттаманы орындау барысында Уағдаласушы Тараптар:
a) ластану көздеріне бақылау жасау шараларына негізделген және шараларды, қажет жерлерде оларды орындау кестелерін қамтитын өңірлік немесе ұлттық іс-қимыл бағдарламаларын немесе жоспарларын қабылдайды. Осындай бағдарламаларды немесе жоспарларды әзірлеу кезінде олар Теңіз ортасының құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау жөніндегі жаһандық іс-қимыл бағдарламасының ұсынымдарын және Каспий теңізі бойынша стратегиялық іс-қимыл бағдарламасының тиісті ережелерін назарға алғаны жөн;
b) мыналарды біртіндеп әзірлеу, қабылдау және жүзеге асыру жолымен I қосымшада санамаланған қызмет түрлері мен заттарды:
(i) тиісті заттар үшін шығарындылардың шекті шамасын, сапаның экологиялық стандарттарын және қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін, сондай-ақ I қосымшада айқындалатын факторларға негізделген басқару тәжірибесін қоса алғанда, шығарындыларды бақылауды; және
(ii) шекті шамада қол жеткізу, тиісті басқару практикасын енгізу және Уағдаласушы Тараптармен келісілген шараларды орындау кестелерін қамтуды қамтамасыз етеді;
c) ҚБЕҮТ және ЕҮТҚП-ны пайдаланады немесе пайдалануға, сондай-ақ, экологиялық негізделген технологияны қолдануға, осы Хаттамаға V қосымшада санамаланған әлеуметтік, экономикалық және технологиялық жағдайлар мен критерийлерді ескере отырып, мейлінше экологиялық таза өндірісті қоса алғанда, оған қол жеткізуге және оны беруге жәрдемдеседі.
3. Осы Хаттамада Уағдаласушы Тараптардың жеке-дара немесе бірлесіп, осы Хаттамада қамтылған шаралардан басқа мейлінше қатаң шараларды қолдану құқығын ешнәрсе қозғамайды.

6-бап. Жалпы басшылыққа алынатын қағидаттар және стандарттар

1. Конвенцияның 18-бабына сәйкес Уағдаласушы Тараптар қажет болған жағдайда құзыретті халықаралық ұйымдармен ынтымақтаса отырып, біртіндеп жалпы басшылыққа алынатын қағидаттарды және мән-жайларға байланысты, атап айтқанда:
a) жағалау маңында су ағызып жіберуге арналған, атап айтқанда, шығарындыларды тазарту үшін пайдаланылатын әдістерді ескере отырып, құбырлардың ұзындығына, төселу тереңдігіне және орналастыруына;
b) бөлек тазартуды талап ететін шығарындыларға қойылатын арнайы талаптарға;
c) оны нақты мақсаттарда пайдалану кезінде адамдар денсаулығын, биологиялық ресурстар мен экожүйелерді қорғауға қажетті теңіз суының сапасына;
d) теңіз ортасы мен жағалау маңындағы аудандардың елеулі дәрежеде ластануына себепші болатын өнімдерді, объектілер мен өнеркәсіптік және өзге де процестерді бақылауға және қажет болған жағдайда біртіндеп ауыстыруға;
e) тасталынатын заттардың санына осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған, олардың шығарындыларда шоғырлануына және оларды тастау әдістеріне қатысты нақты талаптарға орай стандарттарды немесе критерийлерді әзірлейді және қабылдайды.
2. Осы Хаттаманың 5-бабы 2-тармағының а) тармақшасында көрсетілген өңірлік бағдарламалар мен іс-қимыл жоспарлары мынадай ережелер ескеріле отырып әзірленеді және жүзеге асырылады:
a) Уағдаласушы Тараптар шығарындылардың жалпы шекті шамасын, сапаның экологиялық стандарттарын немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін, сондай-ақ осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған заттар үшін жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластану мән-жағдайларына қарай болдырмауға, бәсеңдетуге немесе жоюға бағытталған шараларды жүзеге асыру кестелерін белгілейді және кезең-кезеңмен қайта қарайды; және
b) Уағдаласушы Тараптар конференциясы ластануды болдырмау критерийлерін айқындайды және Каспий теңізінің теңіз ортасының жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластануын бәсеңдету, бақылау және жою жөніндегі тиісті шараларға ұсынымдар береді және осы Хаттаманың 13-бабында көрсетілген мониторинг бағдарламаларын жүргізу, өнеркәсіптік және басқа да антропогендік қызметтегі өзгерістер мен ғылым және ластануға қарсы күрес технологиялары саласындағы болуы мүмкін прогресс нәтижелері бойынша ақпарат көлемінің ұлғаюын көрсете отырып, оларды кезең-кезеңмен жаңартып отырады.

7-бап. Нүктелі көздерден ластану

1. Уағдаласушы Тараптар Каспий теңізінің теңіз ортасына немесе жағалау маңындағы аудандарға жағымсыз әсерін тигізетін немесе тигізуі мүмкін, осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған заттардың ластануының нүктелі көздерінен түсетін шығарындыларды реттеу қолда бар ең үздік технологияларға, ең үздік табиғат қорғау практикасына немесе шығарындылардың тиісті шекті шамаларына негізделуі үшін шаралар қолданады.
2. Уағдаласушы Тараптар «шиеленісті нүктелер» тізімінің негізінде нүктелі көздерден түсетін ластаушы заттардың айтарлықтай азаюына қол жеткізу кестесімен ұлттық іс-қимыл жоспарларын қабылдайды және жүзеге асырады, олар бекітіледі, кейін Уағдаласушы Тараптар конференциясында қайта қаралып, екі жыл сайын жаңартылып отырады.
3. Уағдаласушы Тараптардың құзыретті ұлттық органдарынан рұқсат алған жағдайда нүктелі көздерден шығарындыларға жол беріледі немесе осы Хаттаманың ережелерін, оған IV қосымшаны және Уағдаласушы Тараптар конференциясының тиісті шешімдері мен ұсынымдарын ескере отырып осы органдардың реттеуіне жатады.
4. Осы мақсатпен Уағдаласушы Тараптар берілген рұқсаттар мен қоршаған ортаға шығарындыларды реттейтін, қабылданған нормативтік актілер талаптарының сақталуын бағалау үшін өздерінің құзыретті ұлттық органдары жүзеге асыратын жүйелі түрде инспекциялау және қадағалау жүйесін құруды қамтамасыз етеді. Рұқсаттар мен нормативтік актілер талаптары сақталмаған жағдайда Уағдаласушы Тараптар тиісті санкцияларды енгізеді және олардың орындалуын қамтамасыз етеді.

8-бaп. Шашыраңқы көздерден ластану

1. Уағдаласушы Тараптар осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған және Каспий теңізінің теңіз ортасы мен жағалау маңындағы аудандарға әсерін тигізетін немесе тигізуі мүмкін заттардың ластануы шашыраңқы көздерінен шығарындыларды реттеу әдістері ҚБЕҮТ-ге және ЕҮТҚП-ға негізделуі үшін шаралар қолданады.
2. Уағдаласушы Тараптар Каспий теңізінің теңіз ортасына немесе жағалау маңындағы аудандарға әсерін тигізетін ауыл шаруашылығы қызметіне байланысты ластану ауыртпалығын айтарлықтай азайту үшін, оның осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған заттар бойынша келісілген сапаның экологиялық стандарттарына және қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштеріне сәйкестігін қамтамасыз ету мақсатында, осы Хаттамаға II қосымшада айқындалған критерийлерге сәйкес барлық қажетті шараларды қолданады.

9-бап. Қызметтің өзге де түрлерінен туындайтын ластану

1. Уағдаласушы Тараптар Каспий теңізінің теңіз ортасына немесе жағалау маңындағы аудандарға жағымсыз әсерін тигізетін немесе тигізуі мүмкін және осы Хаттаманың 7 және 8-баптарында қамтылмаған қызмет түрлері ҚБЕҮТ және ЕҮТҚП негізінде жүзеге асырылуы үшін шараларды қолданады.
2. Уағдаласушы Тараптар теңіз деңгейінің ауытқуы нәтижесінде теңіз ортасы мен жағалау маңындағы аудандардың ластануын болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою үшін барлық тиісті шараларды қолданады. Осы мақсаттарда олар мұнай және химия өнеркәсібі қондырғыларын, сондай-ақ мұнай басып кету қатері бар жерлерді мұнаймен ластанудан қорғау жөнінде шараларды қолданады және ескірген жағалау қондырғылары мен қоймаларын пайдаланудан шығарады.

10-бап. Жағалау маңындағы аудандарды дамытуға кешенді көзқарас

1. Уағдаласушы Тараптар өзгелердің ішінде жағалау маңындағы аудандарды жоспарлау негізінде, жеке-дара және ұтымды болған жағдайда, бірлесіп жағалау маңындағы аудандарды кешенді дамытуды қолданады. Олар теңіздің ұзақ уақыт бойы ауытқуын, жел қума-айдау құбылыстары, дауыл, жер сілкіністері және жағалау эрозиясы сияқты қауіпті табиғи факторлардың жағалау маңындағы аудандардың халқына және инфрақұрылымына жағымсыз әсерлерін азайту үшін жеңілдету шараларын қолданады және жүзеге асырады.
2. Уағдаласушы Тараптар жағалау маңындағы аудандардағы жерлердің орманы жойылуын және жұтаңдауын азайту және тоқтата тұру үшін барлық қажетті шараларды қолданады және ормандарды қалпына келтіруге және шөлейттенуге қарсы күресуге бағытталған ұлттық іс-қимыл жоспарларын және бағдарламаларын әзірлейді және жүзеге асырады.

11-бап. Трансшекаралық әсер ету

1. Кез келген Уағдаласушы Тараптың жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызметі нәтижесінде ластану басқа немесе бірнеше басқа Уағдаласушы Тараптардың жағалау маңындағы аудандарына немесе Каспий теңізінің теңіз ортасына жағымсыз әсерін тигізетін жағдайларда тиісті Уағдаласушы Тарап ықтимал қатысы болатын Уағдаласушы Тараптарды хабардар етеді және проблеманы шешу мақсатында олармен консультациялар өткізеді.
2. Егер екі немесе одан да көп Уағдаласушы Тараптардың аумағы арқылы өтетін немесе олардың арасында шекара құрайтын ағын судан төгінділер Каспий теңізінің теңіз ортасының ластануы қаупін туғызса немесе туғызуы мүмкін болса, оған қатысы бар Уағдаласушы Тараптар осы Хаттаманы толық көлемде, оның ішінде орынды болатын жерлерде қолдануды ластанумен байланысты проблемаларды анықтауға және шешуге жауапты бірлескен органдарды құру жолымен қамтамасыз ету мақсатында ынтымақтасады.
3. Уағдаласушы Тарап осы Хаттаманың Тарапы болып табылмайтын мемлекеттің немесе мемлекеттердің аумағында туындайтын кез келген ластану үшін жауап бермейді.

12-бап. Қоршаған ортаға әсерді бағалау

1. Уағдаласушы Тараптар Конвенцияның 17-бабын орындау мақсатында болуы мүмкін трансшекаралық әсерлерді қоса алғанда, құрлықта жүзеге асырылатын жобалар мен қызмет түрлерінің қоршаған ортаға болуы мүмкін әсерді бағалауға қатысты өңірлік және тиісті ұлттық басшылыққа алынатын қағидаттарды әзірлейді және қабылдайды және бұл ұтымды болған кезде, осы басшылыққа алынатын қағидаттарды қайта қарайды және жаңартады.
2. Әр Уағдаласушы Тарап құрлықта оның аумағының шегінде құрлықта жүзеге асырылатын, Каспий теңізінің теңіз ортасына немесе жағалау маңындағы аудандарына елеулі түрде жайсыз әсерін тигізуі мүмкін кез келген жоспарланған қызмет түрінің немесе жобаның қоршаған ортаға әсерін бағалау рәсімдерін енгізеді және қолданады.
3. Осы баптың 2-тармағында аталған қызмет түрлері мен жобалар Уағдаласушы Тараптардың құзыретті органдарының алдын ала жазбаша рұқсаты бойынша жүзеге асырылады, онда қоршаған ортаға әсерін бағалаудың тұжырымдары мен ұсынымдары толық көлемде ескеріледі.

13-бап. Ақпараттар мен деректерді жинау, олардың мониторингі
және оларды бағалау

1. Конвенцияның 19-бабының ережелері және онда көзделген мониторинг бағдарламалары шеңберінде, ал қажет болған кезде құзыретті халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықта Уағдаласушы Тараптар, мүмкіндігінше:
a) Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың жай-күйі туралы, оның физикалық, биологиялық және химиялық сипаттамаларына қатысты деректер мен ақпараттар жинауды жүзеге асырады, дерекқорды дайындайды және жүргізеді;
b) Каспий теңізінің теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарына енгізілген заттардың көздерін бөлу және мұндай заттардың саны туралы ақпаратты қоса алғанда, осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған заттардың жер үсті көздерінен түсімдері туралы деректер мен ақпарат жинауды жүзеге асырады, дерекқорды дайындайды және жүргізеді;
c) жүйелі түрде (бес жылда кемінде бір рет) Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың жай-күйіне өңірлік бағалауды жүргізеді;
d) өзінің жағалау сызығы бойындағы, әсіресе осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған қызмет түрлеріне және заттарға қатысты ластану деңгейін жүйелі бағалайды және Хатшылыққа аталған мәселе бойынша кезең-кезеңмен ақпарат ұсынады.
2. Уағдаласушы Тараптар сапаны талдамалық бақылауды көздейтін мониторингтің өңірлік бағдарламасының және мониторингтің бірлескен ұлттық бағдарламаларының компоненттерін дайындау кезінде, сондай-ақ деректерді сақтау мен алуға және олармен алмасуға жәрдемдесу мақсатында ынтымақтастықты жүзеге асырады.
3. Осы баптың 1-тармағында аталған ақпарат басқа Уағдаласушы Тараптарға Хатшылық арқылы беріледі.

14-бaп. Ақпарат алмасу

Конвенцияның 21-бабына сәйкес Уағдаласушы Тараптар тікелей немесе Хатшылық арқылы теңіз ортасы және жағалау маңындағы аудандардың жай-күйі және осы Хаттаманың орындалуы жөніндегі қолжетімді деректермен және ақпаратпен жүйелі түрде алмасып отырады. Уағдаласушы Тараптар ақпаратпен алмасу үшін жүйелер мен желілер құрады.

15-бап. Жұртшылықтың қатысуы

1. Уағдаласушы Тараптар Конвенцияның 21-бабына және өздерінің ұлттық заңнамасына сәйкес қоршаған ортаға әсерді бағалауды қоса алғанда, Каспий теңізінің теңіз ортасы және жағалау маңындағы аудандарын жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау үшін қажетті іс-шараларға және осы Хаттаманы орындаумен байланысты шешімдер қабылдау процестеріне жергілікті билік органдарының және жұртшылықтың қатысуына жәрдемдеседі.
2. Әрбір Уағдаласушы Тарап Конвенцияның 21-бабына және өзінің ұлттық заңнамасына сәйкес өздері Тараптары болып табылатын, экологиялық ақпаратқа жұртшылықтың қолжетімділігі туралы қолданыстағы халықаралық келісімдердің ережелерін назарға ала отырып, Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандарының жай-күйі туралы, ластануды болдырмау, бақылау және бәсеңдету бойынша қабылданған немесе жоспарланып отырған шаралар туралы ақпаратқа жұртшылықтың қолжетімділігін жеңілдетеді.

16-бап. Ынтымақтастық және жәрдемдесу

1. Уағдаласушы Тараптар Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандарының жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластануды болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою мақсатында ынтымақтастықты өңірлік негізде Хатшылық арқылы немесе ұтымды болған кезде екіжақты негізде жүзеге асырады.
2. Конвенцияның 20-бабына сәйкес Тараптар жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластану мәселелері, атап айтқанда, түсімдердің сапалық және сандық құрамын, ластаушы заттардың таралу жолдарын, олардың қайта өзгеруін және қоршаған ортаға әсерін зерттеу бойынша, сондай-ақ ластануды болдырмау, бәсеңдету және жоюдың жаңа әдістері мен тәсілдерін әзірлеудегі, оның ішінде осы мақсаттар үшін неғұрлым экологиялық таза өндірістік процестерді әзірлеуде және қолдануда ғылыми-техникалық ынтымақтастықты ынталандырады.
3. Уағдаласушы Тараптар осы Хаттаманы орындауға жәрдемдесуді сұрайтын Уағдаласушы Тараптармен тікелей және Хатшылық арқылы, атап айтқанда:
a) ғылыми, техникалық, білім беру және қоғамдық-ағартушылық бағдарламаларды әзірлеу, сондай-ақ ғылыми, техникалық және әкімшілік кадрларды даярлау;
b) техникалық консультациялар, ақпараттар ұсыну және өзге де жәрдем көрсету кезінде ынтымақтасуға ұмтылады.
4. Уағдаласушы Тараптар теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластануды болдырмауға, бәсеңдетуге және бақылауға қатысы бар халықаралық ұйымдармен, бағдарламалармен және халықаралық келісімдер органдарымен ынтымақтасады.

17-бап. Баяндамаларды ұсыну

1. Әрбір Уағдаласушы Тарап Хатшылыққа Уағдаласушы Тараптар конференциясында қабылданған форматта осы Хаттаманы орындау жөнінде қолданылған шаралар туралы баяндамаларды ұсынады. Хатшылық алған баяндамаларды барлық Уағдаласушы Тараптар арасында таратады.
2. Аталған баяндамалар, өзгенің ішінде:
a) нормативтік-құқықтық сипаттағы шаралар, іс-қимыл жоспарлары, бағдарламалар және осы Хаттаманы орындау үшін қолданылған басқа да қадамдар туралы ақпаратты, оған қосымшаларды және оларға байланысты қабылданған ұсынымдарды;
b) Каспий теңізіне тасталатын, I қосымшаға сәйкес бақыланатын заттардың мөлшері туралы деректерді;
c) осы Хаттаманың 7-бабына сәйкес берілген рұқсаттарға қатысты статистикалық деректерді;
d) осы Хаттаманың 13-бабында көзделген мониторинг нәтижесінде алынған деректер мен ақпаратты;
e) жағалау сызығын өзгертетін немесе жағалау маңындағы аудандар шегінде мекендеу орындарына жағымсыз әсерін тигізетін қызмет нәтижесінде ластану туралы ақпаратты;
f) шиеленісті нүктелерден ластануды жою және бақылау процесінде қол жеткізілген нәтижелер туралы ақпаратты;
g) егер осы Хаттаманы орындау кезінде туындаған жағдайда, ондай қиындықтар туралы ақпаратты қоса алғанда, осы Хаттаманың шеңберінде жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың ластануын болдырмау, бақылау, бәсеңдету және мүмкін болғанынша жою жөнінде қабылданған және жүзеге асырылатын іс-қимыл жоспарларының, бағдарламалардың және шаралардың орындалу барысы туралы ақпаратты қамтиды.
3. Хатшылық арқылы ұлттық баяндамаларда қамтылған деректер мен ақпаратты пайдаланумен осы Хаттаманың орындалуы және Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың жай-күйі туралы өңірлік баяндамалар дайындалады.
4. Осы Хаттамада ешнәрсе қандай да бір Уағдаласушы Тараптан ашылуы оның ұлттық қауіпсіздігінің мүдделеріне қайшы келетін ақпаратты ұсынуды талап етпейді.

18-бап. Сақтау

1. Уағдаласушы Тараптар осы Хаттаманың орындалуына жәрдемдесу үшін Уағдаласушы Тараптар конференциясында бекітілуге жататын осы Хаттаманы сақтау рәсімдерін әзірлейді.
2. Уағдаласушы Тараптардың конференциясы:
a) 17-бапта аталған баяндамалардың және Уағдаласушы Тараптар ұсынған кез келген өзге де ақпараттың негізінде Хаттаманы сақтау туралы баяндамаларды, сондай-ақ оған байланысты қабылданған шешімдер мен ұсынымдарды қарайды және бағалайды;
b) тиісті жағдайларда Хаттаманың және оған байланысты қабылданған шешімдердің сақталуын қамтамасыз ету үшін шешімдер қабылдайды және шараларды көздейді, шығарылған ұсынымдардың, оның ішінде Уағдаласушы Тараптардың өз міндеттемелерін орындауына жәрдемдесетін шаралардың жүзеге асырылуына ықпал етеді.

19-бап. Ұйымдастыру ережелері

1. Осы Хаттаманың мақсаттары үшін және Конвенцияның 22-бабының 10-тармағына сәйкес Уағдаласушы Тараптардың конференциясы, өзгенің ішінде:
a) осы Хаттаманың орындалуына бақылауды жүзеге асырады;
b) Хатшылықтың жұмысын қадағалауды жүзеге асырады және оның қызметін басқарады;
c) осы Хаттамаға шолуды жүзеге асырады;
d) осы Хаттамаға немесе оның қосымшаларына түзетулерді, сондай-ақ кез келген үстеме қосымшаларды қарайды және қабылдайды;
e) осы Хаттаманың орындалуына байланысты мәселелер бойынша Хатшылық ұсынатын есептерді қарайды;
f) қабылданған шаралардың нәтижелерін және қосымшаларда баяндалған шараларды қоса алғанда, басқа шараларды қабылдаудың орындылығын қарайды;
g) осы Хаттаманың 5-бабына сәйкес тиісті өңірлік бағдарламаларды, іс-қимыл жоспарларын және шараларды қабылдайды және қажет болған жағдайда қайта қарайды;
h) осы Хаттаманың 6-бабына сәйкес өңірлік басшылыққа алынатын қағидаттарды, стандарттарды немесе критерийлерді қабылдайды және қажет болған жағдайда қайта қарайды;
i) осы Хаттаманың 14-бабына сәйкес ақпаратпен алмасу рәсімдерін қабылдайды және қажет болған жағдайда қайта қарайды және ақпаратпен алмасу үшін ақпараттық жүйелер мен желілерді құруға жәрдемдеседі;
j) осы Хаттаманың 13, 14 және 17-баптарына сәйкес Уағдаласушы Тараптар ұсынған ақпаратты қарайды және бағалайды;
k) осы Хаттаманың 18-бабында көзделгендей Уағдаласушы Тараптардың осы Хаттаманың ережелерін және онымен байланысты қабылданған шешімдер мен ұсынымдарды сақтауын қарайды және бағалайды;
l) «шиеленісті нүктелер» тізімін қабылдайды және қайта қарайды және осы Хаттаманың 7-бабында көзделгендей қажет болған жағдайда оған өзгерістер енгізеді;
m) осы Хаттаманың мақсаттарына қол жеткізу үшін қажет болған жағдайда тиісті халықаралық ұйымдар мен ғылыми институттарға техникалық және қаржылық қызмет көрсетілуіне өтініш білдіреді;
n) Конвенцияның 22-бабы 9 (а) және (с) тармақтарына сәйкес осы Хаттаманың орындалуы үшін қажет деп танылуы мүмкін кез келген қосалқы органдарды құрады.
2. Осы Хаттаманың мақсаттары үшін және Конвенцияның 23-бабының 4-тармағына сәйкес Хатшылық, өзгенің ішінде:
a) осы Хаттаманың орындалуы үшін талап етілуі мүмкін немесе олар сұрататын баяндамаларды және зерттеулер нәтижелерін дайындайды және Уағдаласушы Тараптардың иелігіне береді;
b) осы Хаттаманың 13-бабына сәйкес Хатшылыққа ұсынылған ақпаратты Уағдаласушы Тараптарға жолдайды;
c) осы Хаттаманың 5-бабына сәйкес Уағдаласушы Тараптар конференциясының бекітуі үшін өңірлік бағдарламалардың, іс-қимыл жоспарларының немесе шаралардың жобаларын дайындайды;
d) осы Хаттаманың 6-бабына сәйкес Уағдаласушы Тараптар конференциясының бекітуі үшін өңірлік басшылыққа алынатын қағидаттар, стандарттар немесе критерийлер жобаларын дайындайды.

20-бап. Хаттаманы қаржыландыру

1. Осы Хаттаманың мақсаттарына қол жеткізу үшін Уағдаласушы Тараптар мүмкіндік болғанда:
a) тиісті ішкі, екіжақты және көпжақты бағдарламаларды, жобалар мен шараларды әзірлеуді және орындауды қаржылай қамтамасыз етуді қарайды және жүзеге асырады;
b) гранттар мен несиелерді қоса алғанда, қаржыландырудың екіжақты және көпжақты көздерінің және тетіктерінің қаржы ресурстарын тартуға жәрдемдеседі;
c) қорлардың, басқа елдердің үкіметтік мекемелерінің, халықаралық ұйымдардың, үкіметтік емес ұйымдардың және жеке сектор құрылымдарының қаражатын қоса алғанда, ресурстарды тарту және бөлу үшін инновациялық әдістер мен ынталандыруды зерделейді.
2. Егер Уағдаласушы Тараптар конференциясы басқа шешімді қабылдамаса, Конвенцияның қаржылық қағидалар mutatis mutandis осы Хаттамаға қолданылады.

21-бап. Дауларды реттеу

Уағдаласушы Тараптар арасындағы осы Хаттаманың ережелерін қолдануға немесе түсіндіруге қатысты кез келген дау Конвенцияның 30-бабына сәйкес реттеледі.

22-бап. Хаттаманың қабылдануы және күшіне енуі

1. Осы Хаттама Уағдаласушы Тараптар конференциясының сессиясында Уағдаласушы Тараптардың бірауыздан мақұлданған шешімімен қабылданады.
2. Осы Хаттама ___________ қаласында _________ _________ дейін тек Каспий маңы мемлекеттерінің қол қою үшін ашық.
3. Осы Хаттама Каспий маңы мемлекеттерінің ратификациялауына, қабылдауына немесе бекітуіне жатады. Хаттама қол қою үшін жабылған күнінен бастап, кез келген Каспий маңы мемлекетінің қосылуы үшін ашық болады.
4. Ратификациялау, қабылдау, бекіту немесе оған қосылу туралы құжаттар Конвенция Депозитарийіне сақтауға тапсырылады.
5. Осы Хаттама барлық Каспий маңы мемлекеттері ратификациялау, қабылдау, бекіту немесе оған қосылу туралы құжаттарды Депозитарийге сақтауға тапсырғаннан кейін тоқсаныншы күні күшіне енеді.

23-бап. Хаттамаға түзетулер мен қосымшаларды және оның
қосымшаларына түзетулерді қабылдау

Уағдаласушы Тараптар осы Хаттамаға түзетулер мен қосымшаларды, сондай-ақ оның қосымшаларына түзетулерді қабылдау туралы ұсыныстар енгізе алады. Уағдаласушы Тараптар осындай түзетулер мен қосымшаларды қабылдайды және олар үшін Конвенцияның 24 және 25-баптарына сәйкес күшіне енеді.

24-бап. Хаттаманың ұлттық заңнамаға әсері

Осы Хаттаманың ережелері Уағдаласушы Тараптардың осы Хаттаманы орындау бойынша тиісті мейілінше қатаң ұлттық шаралар қолдану құқығына әсер етпейді.

25-бап. Өзге де халықаралық келісімдермен байланыс

Осы Хаттамада ешнәрсе Уағдаласушы Тараптар қатысушылары болып табылатын өзге де халықаралық шарттар бойынша олардың құқықтары мен міндеттемелеріне нұқсан келтірмейді.

26-бап. Ескертпелер

Осы Хаттамаға ешқандай ескертулерге жол берілмейді.

27-бап. Депозитарий

Осы Хаттаманың Депозитарийі Конвенция Депозитарийі болып табылады.

28-бап. Мәтіндердің теңтүпнұсқалығы

Осы Хаттаманың әзербайжан, қазақ, орыс, түрікмен, парсы және ағылшын тілдеріндегі мәтіндері бірдей теңтүпнұсқалы болып табылады. Осы Хаттаманы түсіндіру немесе қолдану туралы даулар туындаған жағдайда ағылшын тіліндегі мәтін пайдаланылады.

29-бап. Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі жөніндегі
келіссөздерге қатынас

Осы Хаттама ережелерінің ешқайсысы Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі жөніндегі келіссөздердің нәтижесін айқындаушы ретінде түсіндірілмейді.

ОСЫНЫ КУӘЛАНДЫРУ ҮШІН, осыған тиісті түрде өкілеттік берілген, төменде қол қоюшылар осы Хаттамаға қол қойды.

_________________ жылы _____________________ қаласында жасалды.

Каспий теңізін жер үсті көздерінен және құрлықта
жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанудан қорғау
жөніндегі Хаттама I ҚОСЫМША Бақыланатын қызмет түрлері және заттар санаттары

Осы қосымшада осы Хаттаманың 5 және 6-баптарында айтылған жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластануды болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою жөніндегі іс-қимыл жоспарларын, бағдарламаларды және шараларды дайындау кезінде Уағдаласушы Тараптар назарға алатын элементтер санамаланған.
Осындай іс-қимыл жоспарлары, бағдарламалар және шаралар осы қосымшаның С бөлімінде санамаланған сипаттамалар негізінде іріктелген А бөлімінде санамаланған қызмет түрлерін, сондай-ақ В бөлімінде санамаланған заттар санаттарын қамтуға бағытталған. Іс-қимыл жоспарларын, бағдарламаларды және шараларды дайындау кезінде Уағдаласушы Тараптар тиісті халықаралық құралдардың ережелерін назарға ала алады.
Іс-қимылдар басымдылығын теңіз және жағалау маңындағы экожүйелерге және ресурстарға, халық денсаулығына, әлеуметтік-экономикалық игіліктерге, оның ішінде мәдени құндылықтарға әсер ету маңыздылығының дәрежесін бағалау жолымен айқындаған жөн.

A. Қызмет түрлері

Жер үсті көздерінен ластануды болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою жөніндегі іс-қимыл жоспарларында, бағдарламаларда және шараларда басымдылықтарды айқындау кезінде Уағдаласушы Тараптар жеке-дара немесе бірлесе отырып, теңіз ортасын ластауға қабілеттілігі негізінде айқындалған және маңыздылығы тәртібімен санамалап көрсетілмеген қызметтің мына түрлерін назарға алады:
1. Ауыл шаруашылығы және мал шаруашылығы.
2. Өнеркәсіп:
- аквамәдениет;
- электрондық өнеркәсіп;
- электр энергиясы өндірісі;
- тыңайтқыштар өндірісі;
- тамақ өнеркәсібі;
- орман шаруашылығы;
- ядролық өнеркәсіп;
- металлургия өнеркәсібі;
- пайдалы қазбаларды өндіру;
- мұнаймен және газбен байланысты қызмет;
- қағаз және целлюлоза-қағаз өнеркәсібі;
- фармацевтика өнеркәсібі;
- құрылыс материалдары өндірісі;
- биоцидтер өндірісі және олардың әзірленуі;
- қалдықтарды рециркуляциялау;
- кеме жасау және кеме жөндеу;
- былғары өнеркәсібі;
- тоқыма өнеркәсібі;
- химия өнеркәсібі.
3. Қалдықтарды басқару:
- қауіпті және улы қалдықтар;
- өнеркәсіптік сарқынды сулар;
- қаланың қатты қалдықтары және сарқынды сулар;
- радиоактивті қалдықтар;
- сарқынды сулардың қалдықтарын жою;
- қалдықтарды жағу және олардың жану өнімдерімен жұмыс істеу;
- зымыран отыны.
4. Туризм.
5. Көлік.
6. Жасанды аралдардың құрылысы және оларды басқару.
7. Автомагистральдар мен автомобиль жолдарын салу.
8. Химиялық қаруды және оқ-дәрілерді жою.
9. Түп тереңдету жұмыстары.
10. Кемежайларды салу және ондағы жұмыстар.
11. Жағалау сызығының физикалық табиғи жай-күйінің өзгеруі.
12. Теңіз деңгейінің ауытқуына ұшыраған пайдаланылмайтын қондырғыларды басқару.

B. Заттар санаттары

Жер үсті көздерінен ластануды болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою жөніндегі іс-қимыл жоспарларын, бағдарламаларды дайындау және шараларды қолдану кезінде Уағдаласушы Тараптар қауіпті немесе өзге де зиянды сипаттамаларының негізінде айқындалған, маңыздылығы тәртібімен санамалап көрсетілмеген заттардың мына санаттарын назарға алады:
1. Су сапасын нашарлата алатын қышқылды немесе сілтілі қосылыстар.
2. Биоцидтер және өзге бөлімдерде қамтылмаған олардың туындылары.
3. Шикі мұнай мен мұнай текті көмірсутектер және өңделген жағар материалдар.
4. Цианидтер мен фторидтер.
5. Ауыр металлдарды және олардың қосылыстары.
6. Теңіз қоқысы (кез келген төзімді өнеркәсіптік немесе өңделіп тасталған, кәдеге жаратылған немесе қалдырылған қатты материалдар).
7. Эвтрофикацияны туындатуға қабілетті заттар.
8. Биохимиялық ыдырауға бой бермейтін детергенттер және биохимиялық ыдырауға бой бермейтін басқа да үстіңгі белсенді заттар.
9. Теңіз ортасында оттегінің болуына жағымсыз әсер ететін немесе теңіз суының физикалық немесе химиялық сипаттамаларына жағымсыз әсер ете алатын немесе теңізді заңды түрде пайдалануға кедергі жасауға қабілетті уытты емес заттар.
10. Органогалогендік қосылыстар және теңіз ортасында осындай қосылыстар түзуге қабілетті заттар.
11. Фосфороорганикалық қосылыстар және теңіз ортасында осындай қосылыстарды түзуге қабілетті заттар.
12. Қалайы органикалық қосылыстар және теңіз ортасына осындай қосылыстарды түзуге қабілетті заттар.
13. Патогендік микроағзалар.
14. Полициклдік хош иісті көмірсутектері.
15. Ядролық заттарды да қоса алғанда, радиоактивті заттар.

C. Заттар сипаттамасы

Жер үсті көздерінен ластануды болдырмау, бақылау, бәсеңдету және барынша мүмкін болғанынша жою жөніндегі іс-қимыл жоспарларын, бағдарламаларды және шараларды дайындау кезінде Уағдаласушы Тараптар тиісті жағдайларда басымдылық ретімен санамалап көрсетілмеген заттар мен факторлардың мынадай сипаттамаларын:
1. Ластаушылардың биожинақталуын және шоғырлануының тағам тізбегі бойынша ұлғаюын.
2. Заттардың кумулятивті әрекетін.
3. Заттар таратылуының заңдылықтарын (яғни саны, пайдаланылу түрлері, теңіз ортасына түсу ықтималдығы).
4. Адамдардың тағам ретінде тұтынуына арналған теңіз өнімдерінің органолептикалық сипаттамаларына әсерін.
5. Теңіз суының иісіне, түсіне, мөлдірлігіне, температурасына немесе басқа да қасиеттеріне әсер етуін.
6. Денсаулыққа әсер етуі және денсаулыққа қатерін.
7. Теңіз флорасы мен фаунасына жағымсыз әсер тигізуін және биологиялық ресурстарды тұрақты пайдаланылуын немесе теңізді өзге де заңды түрде пайдаланылуын.
8. Заттар беріктігін.
9. Эвтрофикацияны туындату қабілеттілігін.
10. Радиоактивтілікті.
11. Көзге көрінетін әсерлерге апаратын және апармайтын шоғырланудың арақатынасының коэффициентін (NOEC).
12. Теңіз экожүйесіндегі келеңсіз өзгерістердің қатерін және әсер етудің қайтымсыздығын немесе ұзақтығын.
13. Уытты немесе өзге де зиянды қасиеттерді (мысалы, канцерогендік, мутагендік, тератогендік).
14. Алысқа көшірілуге қабілеттілігін назарға алады.

II ҚОСЫМША Ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздері

A. Анықтамалар

Осы Қосымшаның мақсаттары үшін:
1. «Ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздері», керісінше, нүктелі көздерге жататын жануарларды қарқынды өсіру объектілерін қоспағанда, ауыл шаруашылық дақылдарын өсірумен және үй жануарларын молайтумен байланысты ластанудың нүктелі емес көздерін білдіреді.
2. «Ең үздік практика» Каспийдің теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарына ластаушы заттардың ағынын болдырмау, бәсеңдету немесе бақылау мақсатындағы құрылымдық және құрылымдық емес сипаттағы рентабельді және қолжетімді шараларды білдіреді.

B. Ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы көздерден ластануды
болдырмау, бақылау және бәсеңдету жөніндегі жоспарлар

Әрбір Уағдаласушы Тарап осы Хаттама күшіне енген кезден бастап келісілген қысқа мерзімде Каспий теңізінің теңіз ортасына немесе жағалау маңындағы аудандарына жағымсыз әсер тигізуі мүмкін ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы көздерден ластануды болдырмау, бақылау және бәсеңдету жөніндегі жоспарлар мен шараларды әзірлейді. Мұндай жоспарлар мен шаралар, атап айтқанда, құрамында эвтрофикацияға алып келетін заттар, пестицидтер, тұнба шөгінділер және патогендік организмдер бар шашыраңқы ластану көздерін қамтиды.
Жоспарларды әзірлеу кезінде мыналар назарға алынады:
1. Каспий теңізінің теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарына жағымсыз әсерін тигізуі мүмкін:
a) Каспий теңізінің теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарына жағымсыз әсер тигізуі мүмкін шоғырланулар деңгейін бағалауды;
b) адамдардың денсаулығына әлеуетті қатерлерді анықтауды;
c) қолданыстағы ең үздік практиканы және олардың тиімділігін бағалауды;
d) мониторинг бағдарламаларын енгізуді қоса алғанда, ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздерін бағалау және талдау.
2. Мыналарды:
a) олардың жеткіліктілігі тұрғысынан ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздерін басқаруға бағытталған жоспарларды, саясат және құқықтық тетіктер қағидаттарын бағалау мен талдауды және ең үздік практикаларға қол жеткізу үшін қажетті осындай өзгерістердің жүзеге асыру жоспарын әзірлеуді;
b) ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздерін басқарудың қолданыстағы әкімшілік жүйесін бағалауды; сондай-ақ
c) Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандарының ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздерінен ластануын болдырмау, бақылау және бәсеңдету үшін ең үздік практикаларды пайдалануды кеңейту мақсатында экономикалық және экономикалық емес ынталандыру бағдарламаларын әзірлеуге және іске асыруға жәрдемдесуді қоса алғанда, саяси, заңнамалық және экономикалық шаралары.
3. Мыналарды:
a) ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы ластану көздері және олардың теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарға, адамдар денсаулығына және экономикаға әсері туралы хабардар болуды арттыру мақсатында бағдарламалар әзірлеуді және ауыл шаруашылығы секторында және бүкіл халық арасында жүзеге асыруды;
b) теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандардың маңызды роліне және ауыл шаруашылығы қызметі нәтижесінде ластану әсеріне қатысты ағарту бағдарламаларын әзірлеуді және білім жүйесінің барлық деңгейлерінде жүзеге асыруды;
c) ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы көздерден ластануды болдырмау, бәсеңдету және бақылау мақсатында ауыл шаруашылығы секторының қызметкерлері үшін ең үздік құрылымдық және құрылымдық емес тәжірибелер жөніндегі ұсынымдарды әзірлеуді қоса алғанда, мемлекеттік басқару органдары қызметкерлерін және ауыл шаруашылығы секторының қызметкерлерін ең үздік практикаларды енгізу мәселелері бойынша дайындау бағдарламаларын әзірлеуді және жүргізуді;
d) тиімді технологияларды беруге және ақпарат алмасуға жәрдемдесу бағдарламаларын әзірлеуді қоса алғанда, оқыту, дайындау және хабардар болуды арттыру бағдарламалары.

C. Баяндамаларды ұсыну

Әрбір Уағдаласушы Тарап осы Хаттаманың 17-бабына сәйкес Каспий теңізі теңіз ортасының және жағалау маңындағы аудандарының ауыл шаруашылығында бар шашыраңқы көздерден ластануын болдырмау, бақылау және бәсеңдету жөніндегі өз жоспарлары туралы баяндамаларды ұсынады.

III ҚОСЫМША Ластанудың атмосфера арқылы таралуы

Осы қосымша, 3-баптың 2b) тармағының ережелеріне сәйкес осы Хаттаманы жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде атмосфера арқылы таралатын ластануға қатысты қолданудың шарттарын айқындайды.
1. Осы Хаттама, атмосфераға ластаушы шығарындыларға мынадай шарттар болған:
a) шығарылатын заттар Каспий теңізі теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарына басым метеорологиялық жағдайлар кезінде таралатын немесе таралуы мүмкін болған;
b) Каспий теңізінің теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарына түсетін зат мөлшері теңіз ортасына және жағалау маңындағы аудандарға басқа жолдармен жететін осы заттың мөлшерімен салыстырғанда Хаттаманың 6-бабына сәйкес әзірленген критерийлер бойынша қауіпті болып табылған жағдайда қолданылады.
2. Каспий теңізінің теңіз ортасы және жағалау маңындағы аудандары жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластанған жағдайда осы Хаттаманың 4 және 7-баптарының ережелері Уағдаласушы Тараптар арасындағы келісім бойынша осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған тиісті қызмет түрлері мен заттарға біртіндеп қолданылады.
3. 1-тармақта, жоғарыда санамаланған шарттар болған жағдайда осы Хаттаманың 6-бабы 1-тармағының ережелері, сондай-ақ:
a) Уағдаласушы Тараптардың иелігіндегі бар ауаны ластаушы көздерінің орналасуына және бөлінуіне қатысты ақпарат негізінде атмосфераға заттардың шығарындыларына - олардың саны мен шоғырлануына;
b) отын мен шикізаттағы бақыланатын заттар құрамына;
c) ауаның ластануына бақылау технологияларының тиімділігіне және неғұрлым тиімді өндірістік және отын жағу процестеріне;
d) ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығында бақыланатын заттардың пайдаланылуына қолданылады.
4. Осы Хаттамаға IV қосымшаның ережелері атмосфера арқылы ластану қолданылатын жерде соларға қатысты болады. Атмосферадан шығатын тұнбаны бағалау, сондай-ақ олардың мөлшері мен шоғырлануы тұрғысынан жер үсті көздерінен ластаушы заттар шығарындыларының кадастрын жасаған кезде шығарындылардың жалпы қолдануға болатын коэффициенттерін және әдіснамаларын пайдалану арқылы ауаның ластану мониторингі және оны моделдеу жүргізіледі.
5. Осы Хаттаманың барлық баптары қолдануға болатын жерлерде және 1-тармақта, жоғарыда санамаланған шарттарға сәйкес атмосфера арқылы таралатын жер үсті көздерінен және құрлықта жүзеге асырылатын қызмет нәтижесінде ластануларға бірдей қолданылады.

IV ҚОСЫМША Шығарындыларға рұқсат

Осы Хаттаманың 7-бабының 3-тармағына сәйкес Уағдаласушы Тараптар осы Хаттамаға I қосымшада санамаланған құрамында бақыланатын заттар бар шығарындыларға рұқсат беру туралы мәселені қарау кезінде тиісті жағдайларда мына факторларды бағалайды және қарастырады:

A. Шығарындылардың сипаты мен құрамы:

1. Нүктелі немесе диффуздық көздің түрі мен мөлшері (мысалы, өндірістік процесс).
2. Шығарындылардың түрі (мысалы, шыққан жері, орташа құрамы).
3. Қалдықтардың жай-күйі (мысалы, қатты, сұйық, тұнба, шлам).
4. Жалпы көлемі (шығарындының көлемі, мысалы, жылына).
5. Шығарындылар режимі (тұрақты, тұрақты емес, маусымдық өзгеретін және т.б.).
6. I қосымшада санамаланған заттардың және егер қолданылатын болса, басқа да заттардың тиісті компоненттерінің шоғырланулары.
7. Ағынды сулардың физикалық, химиялық және биохимиялық қасиеттері.

B. Шығарындылар компоненттерінің зияндылығы тұрғысынан
сипаттамалары:

1. Теңіз ортасындағы тұрақтылығы (физикалық, химиялық, биологиялық).
2. Уыттылығы және зиянды әсерлердің өзге де түрлері.
3. Биологиялық материалдарда немесе тұнбаларда жиналуы.
4. Зиянды қосындыларға биохимиялық қайта өзгеруі.
5. Оттегі құрамы мен теңгеріміне жағымсыз әсер етуі.
6. Су ортасындағы физикалық, химиялық және биохимиялық өзгерістерге бейімділігі және Ғ бөлімінде, төменде санамаланған пайдалану түрлеріне зиянды биологиялық немесе өзге де әсер ете алатын теңіз суының басқа да компоненттерімен өзара іс-қимылы.
7. I қосымшаның С бөлімінде санамаланған барлық басқа да сипаттамалары.

C. Шығарындылар объектісінің және белгіленген ортаның
сипаттамалары:

1. Жағалау маңындағы ауданның гидрографиялық, метеорологиялық, геологиялық және топографиялық сипаттамалары.
2. Көздердің орналасқан жері мен түрі (арнаның су жібергіші, су ағызғышы және т.б.) және оның басқа аймақтарға (рекреациялық аймақтар, уылдырық шашу орындары, көшеттіктер, балық аулау аймақтары, ұлуларды аулау банкілері сияқты) және басқа шығарындыларға қатысты орналасуы.
3. Қабылдайтын ортаға шығарынды нүктесінде бастапқы араластыру дәрежесі.
4. Ағындардың, тасулардың және желдің көлбеу көшіруге және тігінен араластыруға әсері сияқты дисперсиялық сипаттамалары.
5. Төгу аймағындағы физикалық, химиялық, биологиялық және экологиялық тұрғыдан белгіленген су ортасының сипаттамалары, сондай-ақ
6. Белгіленген теңіз ортасының қолайсыз салдарсыз тасталатын қалдықтарды қабылдау қабілеттілігі.

D. Қызмет немесе көздер санаттарының сипаттамалары:

1. Осы жерге тән технологиялар мен басқару әдістерін қоса алғанда, қолда бар технологиялар мен басқару әдістерінің сипаттамалары.
2. Объектілердің ахуалға қарай қолданыста болған мерзімі, сондай-ақ
3. Қолда бар экономикалық, әлеуметтік және мәдени ерекшеліктері.

E. Өндірістің, қалдықтарды тазартудың баламалы
технологиялары немесе басқару әдістері:

1. Рециркуляция, регенерация және қайта пайдалану мүмкіндігі.
2. Шикізат материалдарын онша қауіпті емес немесе қауіпсіз түрлеріне алмастыру.
3. Неғұрлым экологиялық таза қызмет түрлеріне немесе өнімдерге алмастыру.
4. Аз қалдықты және экологиялық таза технологиялар немесе процестер, сондай-ақ
5. Төгінділердің баламалы нұсқалары (мысалы, жер бетіне шығару).

F. Теңіз экожүйелеріне және теңіз суын пайдалану түрлеріне
әлеуетті залал келтірілуі:

1. Ластанудың:
a) тамаққа тұтынуға жарамды теңіз организмдеріне;
b) шомылатын жерлердегі суға; сондай-ақ
c) эстетикалық құндылыққа ықпал ету есебінен адамдар денсаулығына әсері.
2. Теңіз және жағалау маңы экожүйелеріне, атап айтқанда, биологиялық ресурстарға, құрып кету қаупі бар түрлерге және мекендеуге қиын орындарға әсері.
3. Теңізді заңды пайдаланудың өзге де түрлеріне әсері.

V ҚОСЫМША Қолда бар ең үздік технологиялар мен ең үздік табиғат қорғау
практикасы бойынша басшылық

Осы Хаттаманың тиісті ережелеріне сәйкес Уағдаласушы Тараптар қолда бар ең үздік технологияларды (ҚБЕҮТ) және ең үздік табиғат қорғау практикасын (ЕҮТҚП) қолданады немесе оларды енгізуге ықпал етеді.

A. Қолда бар ең үздік технологиялар

1. «Қолда бар ең үздік технологиялар (ҚБЕҮТ)» термині шығарындылар мен қалдықтарды шектеу үшін нақты шаралардың практикалық жарамдылығын көрсететін қазіргі заманғы (алдыңғы қатарлы) технологияларды, жабдықтарды немесе қызмет әдістерін білдіреді. «Технологиялар» өзі пайдаланылатын технологияларды, сондай-ақ олардың көмегімен өндірістік қондырғы жобаланатын, құрылатын, қызмет көрсететін, жұмыс істейтін және бөлшектенетін тәсілдер мен әдістерді қамтиды.
2. Қолда бар ең үздік технологиялар пайдаланылғанда қалдықсыз технологияларды, ондайлар болған жағдайда, пайдалануға назар аударылады.
3. Технологиялық процестер, жабдықтар мен жұмыс әдістері тобының қолда бар ең үздік технологияларға жататындығын айқындау кезінде жалпы және нақты жағдайларда:
a) жақында сынақтан сәтті өткен ұқсас технологиялық процестерге, жабдыққа немесе жұмыс әдістеріне;
b) технологиялық прогреске және ғылыми білімдер мен тұжырымдамалардағы өзгерістерге;
c) осындай технологиялардың экономикалық орындылығына;
d) жаңа да, жұмыс істеп тұрған зауыттарда да монтаждау мерзіміне;
e) тиісті шығарындылардың сипаты мен көлеміне;
f) сақтық қағидатына ерекше назар аударылуы тиіс.
4. «Қолда бар ең үздік технологиялардың» нақты технологиялық процесс үшін нені білдіретіндігін түсіну технологиялық прогресс, экономикалық және әлеуметтік факторлар, сондай-ақ ғылыми білімдер мен тұжырымдамалардың өзгеруі нәтижесінде уақыт өте келе өзгереді.
5. Егер қолда бар ең үздік технологияларды пайдалану нәтижесінде шығарындылардың азаюы экономикалық жағынан қолайлы нәтижелерге алып келмесе, қосымша шаралар қолдану қажет.

B. Ең үздік табиғат қорғау практикасы

1. «Ең үздік табиғат қорғау практикасы (ЕҮТҚП)» термині қоршаған ортаның жай-күйін бақылау саласындағы шаралар мен стратегиялардың неғұрлым ұтымды үйлесімділігін пайдалануды білдіреді.
2. Әдістерді таңдаған кезде әрбір нақты жағдайда, ең болмағанда, мынадай дәйектілікпен орналастырылған шаралар жиынтығы қарастырылуға тиіс:
a) халыққа және пайдаланушыларға қызмет пен өнімнің белгілі бір түрлерін таңдаудың, пайдаланудың және түпкілікті жоюдың экологиялық салдарларына қатысты ақпарат беру және оларды оқыту;
b) өнімнің тіршілік ету циклі барысында қызметінің барлық аспектілерін қамтитын тиісті экологиялық практика кодекстерін әзірлеу және қолдану;
c) тұтынушыларды өнімге, оны пайдаланумен және түпкілікті жоюмен байланысты экологиялық тәуекелдер туралы хабардар ететін затбелгілерді міндетті түрде қолдану;
d) электр энергиясын қоса алғанда, ресурстарды үнемдеу;
e) қалдықтарды жинау және жою жүйелеріне халықтың қолжетімділігін қамтамасыз ету;
f) қауіпті заттарды немесе өнімдерді пайдаланудан және қауіпті қалдықтарды жинақтаудан бас тарту;
g) рециклдеу, регенерациялау және қайтадан пайдалану;
h) қызмет түрлеріне, өнімдерге немесе өнімдер топтарына экономикалық құралдарды қолдану;
i) бірқатар шектеу шараларын немесе тыйымдарды қамтитын лицензиялау жүйесін құру.
3. Тұтас алғанда да, нақты жағдайларда да «ең үздік табиғат қорғау практикасы» шаралардың қандай үйлесімін білдіретіндігін айқындау кезінде:
a) өнімнің және оның өндірісінің, пайдаланылуын мен түпкілікті жойылуының экологиялық қауіптілігіне;
b) қызметтің немесе заттардың неғұрлым аз ластайтын түрлеріне алмастыруға;
c) қолдану ауқымдарына;
d) алмастырылатын материалдардың немесе қызмет түрлерінің қоршаған орта үшін әлеуетті пайдаларға немесе қатерлерге;
e) ғылыми білімдер мен тұжырымдамалардағы прогреске және өзгерістерге;
f) енгізу мерзімдеріне;
g) әлеуметтік және экономикалық салдарларға; сондай-ақ
h) сақтық шараларын қолдану қағидатына ерекше назар аударылуға тиіс.
4. Бұл нақты көз үшін «ең үздік табиғат қорғау практикасы» уақыттың өтуімен технологиялық прогресс, экономикалық және әлеуметтік факторлар, сондай-ақ ғылыми білімдер мен тұжырымдамалардағы өзгерістер нәтижесінде өзгереді дегенді білдіреді.
5. Егер ең үздік табиғат қорғау практикасын пайдалану нәтижесінде түсетін заттар көлемінің азаюы экологиялық қолайлы нәтижелерге алып келмесе, қосымша шаралар қолдану және осындай ең үздік табиғат қорғау практикасын қайта қарау қажет.

О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О подписании Протокола по защите Каспийского моря от загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 11 января 2013 года № 5

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О подписании Протокола по защите Каспийского моря от загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря".

О подписании Протокола по защите Каспийского моря от
загрязнения из наземных источников и в результате
осуществляемой на суше деятельности к Рамочной конвенции по
защите морской среды Каспийского моря

ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Одобрить прилагаемый проект Протокола по зашите Каспийского моря от загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря.
2. Уполномочить Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан Каппарова Нурлана Джамбуловича подписать от имени Республики Казахстан Протокол по защите Каспийского моря от загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности к Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря, разрешив вносить изменения и дополнения, не имеющие принципиального характера.
3. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан Н.Назарбаев

ОДОБРЕН
Указом Президента
Республики Казахстан
от "" 2013 года №

Проект

ПРОТОКОЛ
по защите Каспийского моря от загрязнения из наземных
источников и в результате осуществляемой на суше деятельности к
Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря

Преамбула

Прикаспийские государства,
Азербайджанская Республика,
Исламская Республика Иран,
Республика Казахстан,
Российская Федерация,
Туркменистан,
далее именуемые Договаривающимися Сторонами,
являясь Сторонами Рамочной конвенции по защите морской среды Каспийского моря, совершенной 4 ноября 2003 года в Тегеране, Исламская Республика Иран, далее именуемая Конвенцией,
преисполненные решимости выполнять Конвенцию, и, в частности, ее статьи 7 и пункта 1 статьи 11,
принимая во внимание Стратегическую Программу действий Конвенции для Каспийского моря, принятую 12 ноября 2008 года в Тегеране, Исламская Республика Иран,
признавая уникальность экологических и гидрологических характеристик Каспийского моря как крупнейшего на планете внутреннего водоема,
желая обеспечить защиту, сохранение морской среды и прибрежных районов и устойчивое использование природных ресурсов Каспийского моря как неотъемлемые составляющие процесса развития, удовлетворяя при этом на справедливой основе потребности нынешних и будущих поколений,
сознавая серьезную угрозу, которую представляет для морской среды и прибрежных районов, биологических ресурсов и здоровья людей загрязнение из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности,
принимая, в частности, к сведению экологические проблемы, вызываемые колебаниями уровня моря,
отмечая важность для прикаспийских государств Глобальной программы действий по защите морской среды от загрязнения в результате осуществляемой на суше деятельности, принятой в Вашингтоне, округ Колумбия, 3 ноября 1995 года,

договорились о нижеследующем:

Статья 1. Цель Протокола

Целью настоящего Протокола являются предотвращение, снижение, контроль и в максимально возможной степени устранение загрязнения морской среды из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности для достижения и поддержания экологически здоровой морской среды Каспийского моря.

Статья 2. Использование терминов

Для целей настоящего Протокола:
а) «Конференция Договаривающихся Сторон» означает орган, упомянутый в статье 22 Конвенции;
b) «Секретариат» означает орган, упомянутый в статье 23 Конвенции;
c) Термин «наилучшие имеющиеся технологии (НИТ)» означает наиболее современные (передовые) технологии, оборудование или методы деятельности, которые отражают практическую пригодность конкретных мер для ограничения выбросов и отходов. «Технологии» включают в себя собственно используемые технологии, а также способы и методы, с помощью которых производственная установка проектируется, строится, обслуживается, функционирует и демонтируется;
d) «Наилучшая природоохранная практика (НПП)» означает использование наиболее целесообразного сочетания мер и стратегий в области контроля за состоянием окружающей среды;
e) «Прибрежный район» означает полосу суши, граничащую с береговой линией и находящуюся под воздействием близости моря и колебаний уровня моря;
f) «Горячая точка» означает ограниченный по площади и поддающийся вычленению участок суши, участок поверхностных вод или конкретный водоносный слой, которые подвержены чрезмерному загрязнению и требуют первоочередного внимания в целях предотвращения или снижения фактического или потенциального неблагоприятного воздействия на здоровье людей, экосистемы или природные ресурсы, а также на достоинства экономической важности;
g) «Загрязнение из наземных источников» означает загрязнение моря из всех видов точечных и рассредоточенных источников, расположенных на суше, которое попадает в морскую среду водным путем, через атмосферу или непосредственно с берега;
h) «Точечные источники» означают расположенные на суше источники загрязнения, выбросы которых попадают в окружающую среду через те или иные различимые, ограниченные и обособленные транспортно-переместительные сооружения, включая, в частности, трубы, водовыпуски, каналы, канавы, тоннели, трубопроводы или скважины, из которых выбрасываются или могут выбрасываться загрязняющие вещества;
i) «Рассредоточенные источники» означают расположенные на суше источники загрязнения, отличные от точечных источников, из которых вещества проникают в окружающую среду с поверхностными стоками, осадками, атмосферными осаждениями, в результате дренирования, просачивания или гидрологических изменений, или разрушения местообитаний;
j) «Выбросы» означают любые виды сбросов, стоков или выпуска загрязняющих веществ в воду, атмосферу или почву;
к) «Регулирование выбросов» означает меры регулирования, требующие специального ограничения выбросов, такие, как установление их предельной величины или определение в иной форме ограничений или условий в отношении воздействий, характера или других характеристик выброса либо условий эксплуатации, влияющих на выбросы;
1) «Предельные величины выбросов» означают массу, выраженную в каких-то конкретных параметрах, концентрацию или уровень выбросов, которые не могут быть превышены в течение какого-то одного или нескольких периодов времени. Предельные величины выбросов веществ, как правило, применяются для точки выхода выбросов из установки без учета разбавления;
m) «Экологический стандарт качества (ЭКС)» означает уровень концентрации определенного вещества или группы веществ в воде, отложениях или биоте, который не должен быть превышен в целях охраны здоровья людей и окружающей среды;
n) «Целевой показатель качества окружающей среды (ЦПКОС)» означает задачу, в которой определяется желательный целевой уровень качества окружающей среды, который должен быть достигнут в отношении какого-то конкретного компонента окружающей среды, например, реки, пляжа или промышленного объекта.

Cтатья 3. Сфера применения

В соответствии со статьей 3 Конвенции и согласно статье 1 настоящего Протокола настоящий Протокол применяется к:
a) выбросам загрязняющих веществ из наземных точечных и рассредоточенных источников, которые оказывают или могут оказывать негативное воздействие на морскую среду и/или прибрежные районы Каспийского моря. К этим выбросам относятся те, которые попадают в морскую среду, включая солоноватые воды, марши и прибрежные лагуны, через, среди прочего, устья рек, каналы или прочие водотоки, подземные стоки, прибрежные места удаления отходов и водовыпуски, включая те, которые проложены с суши и расположены под морским дном, и через поверхностный сток;
b) поступлениям загрязняющих веществ, переносимых через атмосферу в морскую среду Каспийского моря из наземных источников при условиях, определенных в Приложении III к настоящему Протоколу; и
c) загрязнению в результате таких видов деятельности, которые оказывают воздействие на морскую среду и/или прибрежные районы Каспийского моря, включая загрязнение в результате физического изменения естественного состояния береговой линии, изменения и разрушения ландшафта или местообитаний.

Статья 4. Общие обязательства

1. Договаривающиеся Стороны самостоятельно или совместно принимают все надлежащие меры в соответствии с положениями Конвенции для предотвращения, контроля, снижения и максимально возможного устранения загрязнения и других неблагоприятных воздействий на морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности.
2. Договаривающиеся Стороны, в частности:
a) применяют принцип предосторожности, согласно которому при наличии угрозы серьезного или необратимого ущерба морской среде или здоровью населения, отсутствия полной научной уверенности не используются в качестве основания для отсрочки экономически эффективных мер по предотвращению подобного ущерба;
b) применяют принцип «загрязнитель платит», согласно которому расходы на осуществление мер по предотвращению, контролю и снижению загрязнения должен нести загрязнитель;
c) содействуют двустороннему и многостороннему сотрудничеству Договаривающихся Сторон в отношении оценки воздействия на окружающую среду видов деятельности, которые могут оказать существенное неблагоприятное воздействие на морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря;
d) обеспечивают всесторонний учет экологических факторов, в том числе аспектов, связанных со здоровьем людей, при разработке соответствующих планов и программ;
e) принимают предупредительные меры для сведения к минимуму риска загрязнения в результате промышленных аварий и стихийных бедствий путем обеспечения готовности и реагирования на бедствия;
f) принимают специальные меры по защите от загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, которое может быть потенциально вредным для природных нерестилищ осетровых, каспийского лосося и других ценных видов;
g) содействуют устойчивому развитию прибрежных районов посредством комплексного подхода к развитию прибрежных районов;
h) стремятся на основе взаимного согласия к сотрудничеству в достижении целей Протокола с неприбрежными государствами, на территории которых расположена часть гидрологического бассейна Каспийского моря.

Статья 5. Меры по выполнению

1. Каждая Договаривающаяся Сторона назначает национальный орган, имеющий право координировать выполнение настоящего Протокола и предоставлять через Секретариат соответствующую информацию другим Договаривающимся Сторонам.
2. В ходе выполнения настоящего Протокола Договаривающиеся Стороны:
a) принимают региональные или национальные программы или планы действий, основанные на мерах по контролю за источниками загрязнения и содержащие меры, и там, где это необходимо, графики их выполнения. При разработке таких программ или планов им следует принимать во внимание рекомендации Глобальной программы действий по защите морской среды от загрязнения в результате осуществляемой на суше деятельности и соответствующие положения Стратегической программы действий по Каспийскому морю;
b) обеспечивают охват видов деятельности и веществ, перечисленных в Приложении I, путем постепенной разработки, принятия и осуществления:
(i) контроля за выбросами, включая предельные величины выбросов для соответствующих веществ, экологические стандарты качества и целевые показатели качества окружающей среды, а также практики управления, основанной на факторах, определяемых в Приложении I; и
(ii) графиков достижения предельных величин, внедрения соответствующей практики управления и выполнения согласованных Договаривающимися Сторонами мер;
с) используют или способствуют использованию НИТ и НПП, а также применению экологически обоснованной технологии, получению доступа к ней и ее передаче, включая экологически более чистое производство, с учетом социальных, экономических и технологических условий и критериев, перечисленных в Приложении V к настоящему Протоколу.
3. Ничто в настоящем Протоколе не затрагивает право Договаривающихся Сторон применять индивидуально или совместно более строгие меры, чем те, которые содержатся в настоящем Протоколе.

Статья 6. Общие руководящие принципы и стандарты

1. В соответствии со статьей 18 Конвенции Договаривающиеся Стороны постепенно разрабатывают и принимают, при необходимости в сотрудничестве с компетентными международными организациями, общие руководящие принципы и, в зависимости от обстоятельств, стандарты или критерии, касающиеся, в частности:
a) протяженности, глубины заложения и расположения трубопроводов для прибрежных водовыпусков с учетом, в частности, методов, используемых для очистки выбросов;
b) специальных требований к выбросам, требующим раздельной очистки;
c) качества морской воды, необходимого для защиты здоровья людей, биологических ресурсов и экосистем, при ее использовании в конкретных целях;
d) контроля и при необходимости постепенного замещения продуктов, объектов и промышленных и иных процессов, являющихся причиной существенного загрязнения морской среды и прибрежных районов;
e) конкретных требований в отношении количества сбрасываемых веществ (перечисленных в Приложении I к настоящему Протоколу), их концентрации в выбросах и методов их сброса.
2. Региональные программы и планы действий, указанные в подпункте а) пункта 2 статьи 5 настоящего Протокола, разрабатываются и осуществляются с учетом следующих положений:
a) Договаривающиеся Стороны устанавливают и периодически пересматривают общие предельные величины выбросов, экологические стандарты качества или целевые показатели качества окружающей среды, а также графики осуществления мер, направленных на предотвращение, снижение или устранение, в зависимости от обстоятельств, загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности для веществ, перечисленных в Приложении I к настоящему Протоколу; и
b) Конференция Договаривающихся Сторон определяет критерии предотвращения загрязнения и дает рекомендации в отношении соответствующих мер по снижению, контролю и устранению загрязнения морской среды Каспийского моря из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности и периодически обновляет их, отражая увеличение объема информации по результатам проведения программ мониторинга, указанных в статье 13 настоящего Протокола, изменения в промышленной и другой антропогенной деятельности и возможного прогресса в области науки и технологий борьбы с загрязнением.

Статья 7. Загрязнение из точечных источников

1. Договаривающиеся Стороны принимают меры к тому, чтобы регулирование выбросов из точечных источников загрязнения веществ, перечисленных в Приложении I к настоящему Протоколу, которые оказывают или способны оказывать негативное воздействие на морскую среду или прибрежные районы Каспийского моря, основывалось на наилучших имеющихся технологиях, наилучшей природоохранной практике или соответствующих предельных величинах выбросов.
2. Договаривающиеся Стороны принимают и осуществляют национальные планы действий с графиками достижения существенного сокращения поступлений загрязняющих веществ из точечных источников на основе списка горячих точек, которые утверждаются, а впоследствии пересматриваются и обновляются каждые два года Конференцией Договаривающихся Сторон.
3. Выбросы из точечных источников допускаются при условии получения разрешения от компетентных национальных органов Договаривающихся Сторон или подлежат регулированию этими органами с должным учетом положений настоящего Протокола, Приложения IV к нему и соответствующих решений и рекомендаций Конференции Договаривающихся Сторон.
4. С этой целью Договаривающиеся Стороны обеспечивают создание системы регулярной инспекции и надзора, осуществляемых их компетентными национальными органами для оценки соблюдения требований выданных разрешений и принятых нормативных актов, регулирующих выбросы в окружающую среду. В случае несоблюдения требований разрешений и нормативных актов Договаривающиеся Стороны вводят соответствующие санкции и обеспечивают их выполнение.

Статья 8. Загрязнение из рассредоточенных источников

1. Договаривающиеся Стороны принимают меры к тому, чтобы методы регулирования выбросов из рассредоточенных источников загрязнения веществ, которые перечислены в Приложении I к настоящему Протоколу, воздействующие или способные воздействовать на морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря, основывались на НИТ и НПП.
2. Договаривающиеся Стороны принимают все необходимые меры для значительного снижения нагрузки загрязнения, связанной с сельскохозяйственной деятельностью, которое оказывает воздействие на морскую среду или прибрежные районы Каспийского моря, в целях обеспечения ее соответствия согласованным экологическим стандартам качества и целевым показателям качества окружающей среды по веществам, перечисленным в Приложении I к настоящему Протоколу, согласно критериям, определенным в Приложении II к настоящему Протоколу.

Статья 9. Загрязнение, вызываемое иными видами деятельности

1. Договаривающиеся Стороны принимают меры к тому, чтобы виды деятельности, которые оказывают или могут оказать негативное воздействие на морскую среду или прибрежные районы Каспийского моря и которые не охвачены положениями статей 7 и 8 настоящего Протокола, осуществлялись на основе НИТ и НПП.
2. Договаривающиеся Стороны принимают все надлежащие меры для предотвращения, контроля, снижения и максимально возможного устранения загрязнения морской среды и прибрежных районов в результате колебаний уровня моря. В этих целях они принимают меры по защите установок нефтяной и химической промышленности, а также загрязненных нефтью земель, которым может угрожать затопление, и выводят из эксплуатации устаревшие береговые установки и хранилища.

Статья 10. Комплексный подход к развитию прибрежных районов

1. Договаривающиеся Стороны индивидуально и, когда целесообразно, совместно применяют комплексное развитие прибрежных районов на основе, среди прочего, планирования прибрежных районов. Они принимают и осуществляют смягчающие меры для уменьшения негативных воздействий на население и инфраструктуру прибрежных районов природных факторов опасности, таких, как долговременное колебание уровня моря, сгонно-нагонные явления, штормы, землетрясения и береговая эрозия.
2. Договаривающиеся Стороны принимают все необходимые меры для сокращения и приостановления обезлесения и деградации земель в прибрежных районах, разрабатывают и осуществляют национальные планы действий и программы, направленные на лесовосстановление и борьбу с опустыниванием.

Статья 11. Трансграничное воздействие

1. В случаях, когда загрязнение из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности любой из Договаривающихся Сторон может оказать неблагоприятное воздействие на прибрежные районы другой или нескольких других Договаривающихся Сторон или на морскую среду Каспийского моря, соответствующая Договаривающаяся Сторона информирует потенциально затрагиваемые Договаривающиеся Стороны и проводит с ними консультации в целях разрешения проблемы.
2. Если сброс из водотока, протекающего через территорию двух или более Договаривающихся Сторон или образующего границу между ними, вызывает или может вызвать загрязнение морской среды Каспийского моря, причастные Договаривающиеся Стороны сотрудничают в целях обеспечения применения настоящего Протокола в полном объеме, в том числе, где это уместно, путем учреждения совместных органов, ответственных за выявление и разрешение проблем, связанных с загрязнением.
3. Договаривающаяся Сторона не отвечает за любое загрязнение, возникающее на территории государства или государств, не являющихся Стороной настоящего Протокола.

Статья 12. Оценка воздействия на окружающую среду

1. Во исполнение статьи 17 Конвенции Договаривающиеся Стороны разрабатывают и принимают региональные и соответствующие национальные руководящие принципы в отношении оценки возможного воздействия на окружающую среду осуществляемых на суше проектов и видов деятельности, включая возможные трансграничные воздействия, и, когда это целесообразно, пересматривают и обновляют эти руководящие принципы.
2. Каждая Договаривающая Сторона вводит и применяет процедуры оценки воздействия на окружающую среду любого планируемого вида деятельности или проекта, осуществляемых на суше в пределах ее территории, которые могут оказать существенное неблагоприятное воздействие на морскую среду или прибрежные районы Каспийского моря.
3. Виды деятельности и проекты, упомянутые в пункте 2 настоящей статьи, осуществляются по предварительному письменному разрешению компетентных органов Договаривающейся Стороны, в котором в полной мере учитываются выводы и рекомендации оценки воздействия на окружающую среду.

Статья 13. Сбор, мониторинг и оценка информации и данных

1. В рамках положений статьи 19 Конвенции и предусмотренных в ней программ мониторинга, а при необходимости в сотрудничестве с компетентными международными организациями Договаривающиеся Стороны, насколько это возможно:
а) осуществляют сбор данных и информации, подготавливают и ведут базу данных о состоянии морской среды и прибрежных районов Каспийского моря касательно его физических, биологических и химических характеристик;
b) осуществляют сбор данных и информации, подготавливают и ведут базу данных о поступлении из наземных источников веществ, перечисленных в Приложении I к настоящему Протоколу, включая информацию о распределении источников и количестве таких веществ, внесенных в морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря;
c) регулярно проводят (не реже одного раза в пять лет) региональную оценку состояния морской среды и прибрежных районов Каспийского моря;
d) систематически оценивают уровни загрязнения вдоль своей береговой линии, особенно в отношении видов деятельности и веществ, перечисленных в Приложении I к настоящему Протоколу, и периодически представляют в Секретариат информацию по данному вопросу.
2. Договаривающиеся Стороны осуществляют сотрудничество при подготовке компонентов региональной программы мониторинга и совместимых национальных программ мониторинга, предусматривающих аналитический контроль качества, а также в целях содействия хранению и извлечению данных и обмену ими.
3. Информация, упомянутая в пункте 1 настоящей статьи, представляется другим Договаривающимся Сторонам через Секретариат.

Статья 14. Обмен информацией

В соответствии со статьей 21 Конвенции Договаривающиеся Стороны напрямую или через Секретариат регулярно обмениваются доступными данными и информацией о состоянии морской среды и прибрежных районов и выполнению настоящего Протокола. Договаривающиеся Стороны создают системы и сети для обмена информацией.

Статья 15. Участие общественности

1. Договаривающиеся Стороны в соответствии со статьей 21 Конвенции и своим национальным законодательством содействуют участию органов местной власти и общественности в мероприятиях, необходимых для защиты морской среды и прибрежных районов Каспийского моря от загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, включая оценку воздействия на окружающую среду, и в процессах принятия решений, связанных с выполнением настоящего Протокола.
2. Каждая Договаривающая Сторона в соответствии со статьей 21 Конвенции и своим национальным законодательством облегчает доступ общественности к информации о состоянии морской среды и прибрежных районов Каспийского моря, о принятых или планируемых мерах по предотвращению, контролю и снижению загрязнения, принимая во внимание положения действующих международных соглашений о доступе общественности к экологической информации, Сторонами которых они являются.

Статья 16. Сотрудничество и содействие

1. Договаривающиеся Стороны осуществляют сотрудничество на региональной основе через Секретариат или, когда целесообразно, на двусторонней основе в целях предотвращения, контроля, снижения и максимально возможного устранения загрязнения морской среды и прибрежных районов Каспийского моря из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности.
2. В соответствии со статьей 20 Конвенции Стороны поощряют научно-техническое сотрудничество по вопросам загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, в частности, по изучению качественного и количественного состава поступлений, путей распространения загрязняющих веществ, их преобразования и воздействия на окружающую среду, а также разработки новых методов и способов предотвращения, снижения и устранения загрязнения, в том числе разработки и применения для этих целей более экологически чистых производственных процессов.
3. Договаривающиеся Стороны стремятся сотрудничать как напрямую, так и через Секретариат с теми Договаривающимися Сторонами, которые просят о содействии в выполнении настоящего Протокола, в том числе при:
a) разработке научных, технических, образовательных и общественно-просветительских программ, а также подготовке научных, технических и административных кадров;
b) предоставлении технических консультаций, информации и оказании иного содействия.
4. Договаривающиеся Стороны сотрудничают с международными организациями, программами и органами международных соглашений, которые имеют отношение к предотвращению, снижению и контролю загрязнения морской среды и прибрежных районов из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности.

Статья 17. Представление докладов

1. Каждая Договаривающаяся Сторона представляет в Секретариат доклады о предпринятых мерах по выполнению настоящего Протокола в формате, принятом Конференцией Договаривающихся Сторон. Секретариат распространяет полученные доклады среди всех Договаривающихся Сторон.
2. Данные доклады содержат, среди прочего:
a) информацию о мерах нормативно-правового характера, планах действий, программах и других шагах, предпринятых для выполнения настоящего Протокола, приложений к нему и принятых в связи с ними рекомендаций;
b) данные о количествах веществ, контролируемых в соответствии с Приложением I, которые сбрасываются в Каспийское море;
c) статистические данные, касающиеся разрешений, выданных в соответствии со статьей 7 настоящего Протокола;
d) данные и информацию, полученные в результате мониторинга, предусмотренного в статье 13 настоящего Протокола;
e) информацию о загрязнении в результате деятельности, изменяющей береговую линию или оказывающей негативное воздействие на местообитания в пределах прибрежных районов;
f) информацию о результатах, достигнутых в процессе устранения и контроля загрязнения из горячих точек;
g) информацию о ходе выполнения планов действий, программ и мер, принятых и осуществляемых в рамках настоящего Протокола по предотвращению, контролю, снижению и максимально возможному устранению загрязнения морской среды и прибрежных районов из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, включая информацию о достигнутых результатах и о трудностях при выполнении настоящего Протокола, если таковые возникают.
3. При посредстве Секретариата подготавливаются региональные доклады о выполнении настоящего Протокола и состоянии морской среды и прибрежных районов Каспийского моря с использованием данных и информации, содержащихся в национальных докладах.
4. Ничто в настоящем Протоколе не требует от какой-либо Договаривающейся Стороны представления информации, раскрытие которой противоречит интересам ее национальной безопасности.

Статья 18. Соблюдение

1. Для содействия выполнению настоящего Протокола Договаривающиеся Стороны разрабатывают процедуры соблюдения настоящего Протокола, подлежащие утверждению на Конференции Договаривающихся Сторон.
2. Конференция Договаривающихся Сторон:
a) на основе докладов, упомянутых в статье 17, и любой иной информации, представленной Договаривающимися Сторонами, рассматривает и оценивает доклады о соблюдении Протокола, а также принятых в связи с ним решениях и рекомендациях;
b) в соответствующих случаях принимает решения и предусматривает меры для обеспечения соблюдения Протокола и принятых в связи с ним решений, и способствует осуществлению вынесенных рекомендаций, в том числе мер, призванных содействовать выполнению Договаривающейся Стороной своих обязательств.

Статья 19. Организационные положения

1. Для целей настоящего Протокола и в соответствии с пунктом 10 статьи 22 Конвенции, среди прочего, Конференция Договаривающихся Сторон:
a) осуществляет контроль за выполнением настоящего Протокола;
b) осуществляет надзор за работой Секретариата и руководит его деятельностью;
c) осуществляет обзор настоящего Протокола;
d) рассматривает и принимает поправки к настоящему Протоколу или к его приложениям, а также любые дополнительные приложения;
e) рассматривает отчеты, представляемые Секретариатом, по вопросам, связанным с выполнением настоящего Протокола;
f) рассматривает результаты принятых мер и целесообразность принятия других мер, включая меры, изложенные в приложениях;
g) принимает и при необходимости пересматривает соответствующие региональные программы, планы действий и меры в соответствии со статьей 5 настоящего Протокола;
h) принимает и при необходимости пересматривает региональные руководящие принципы, стандарты или критерии в соответствии со статьей 6 настоящего Протокола;
i) принимает и при необходимости пересматривает процедуры обмена информацией и содействует созданию информационных систем и сетей для обмена информацией в соответствии со статьей 14 настоящего Протокола;
j) рассматривает и оценивает информацию, представленную Договаривающимися Сторонами в соответствии со статьями 13, 14 и 17 настоящего Протокола;
к) рассматривает и оценивает соблюдение Договаривающимися Сторонами положений настоящего Протокола, решений и рекомендаций, принятых в связи с ним, как предусмотрено статьей 18 настоящего Протокола;
1) принимает и пересматривает список горячих точек и при необходимости вносит в него изменения, как предусмотрено статьей 7 настоящего Протокола;
m) обращается, в случае необходимости, за техническими и финансовыми услугами к соответствующим международным организациям и научным институтам для достижения целей настоящего Протокола;
n) создает любые вспомогательные органы, которые могут быть признаны необходимыми для выполнения настоящего Протокола, в соответствии с пунктами 9 (а) и (с) статьи 22 Конвенции.
2. Для целей настоящего Протокола и в соответствии с пунктом 4 статьи 23 Конвенции Секретариат, среди прочего:
a) подготавливает и предоставляет в распоряжение Договаривающихся Сторон доклады и результаты исследований, которые могут потребоваться для выполнения настоящего Протокола или которые ими запрашиваются;
b) направляет Договаривающимся Сторонам информацию, представленную в Секретариат в соответствии со статьей 13 настоящего Протокола;
c) подготавливает проекты региональных программ, планов действий или мер для утверждения Конференцией Договаривающихся Сторон в соответствии со статьей 5 настоящего Протокола;
d) подготавливает проекты региональных руководящих принципов, стандартов или критериев для утверждения Конференцией Договаривающихся Сторон в соответствии со статьей 6 настоящего Протокола.

Статья 20. Финансирование Протокола

1. Для достижения целей настоящего Протокола Договаривающиеся Стороны при наличии возможности:
a) рассматривают и осуществляют финансовое обеспечение разработки и выполнения соответствующих внутренних, двусторонних и многосторонних программ, проектов и мер;
b) содействуют привлечению финансовых ресурсов двусторонних и многосторонних источников и механизмов финансирования, включая гранты и ссуды;
c) изучают инновационные методы и стимулы для привлечения и распределения ресурсов, включая средства фондов, правительственных учреждений других стран, международных организаций, неправительственных организаций и структур частного сектора.
2. Финансовые правила Конвенции применяются mutatis mutandis к настоящему Протоколу, если Конференция Договаривающихся Сторон не примет другого решения.

Статья 21. Урегулирование споров

Любой спор между Договаривающимися Сторонами относительно применения или толкования положений настоящего Протокола урегулируется в соответствии со статьей 30 Конвенции.

Статья 22. Принятие и вступление в силу Протокола

1. Настоящий Протокол принимается единогласным решением Договаривающихся Сторон на сессии Конференции Договаривающихся Сторон.
2. Настоящий Протокол открыт для подписания только прикаспийскими государствами в городе ........ по .............
3. Настоящий Протокол подлежит ратификации, принятию или утверждению прикаспийскими государствами. Протокол будет открыт для присоединения любого прикаспийского государства, начиная с даты его закрытия для подписания.
4. Документы о ратификации, принятии, утверждении или присоединении к нему сдаются на хранение депозитарию Конвенции.
5. Настоящий Протокол вступает в силу на девяностый день после сдачи на хранение депозитарию документов о его ратификации, принятии, утверждении или присоединении к нему всеми прикаспийскими государствами.

Статья 23. Принятие поправок и приложений к Протоколу
и поправок к его приложениям

Договаривающиеся Стороны могут вносить предложения о принятии поправок и приложений к настоящему Протоколу, а также поправок к его приложениям. Такие поправки и приложения принимаются Договаривающимися Сторонами и вступают в силу для них в соответствии со статьями 24 и 25 Конвенции.

Статья 24. Воздействие Протокола на
национальное законодательство

Положения настоящего Протокола не влияют на право Договаривающихся Сторон принимать соответствующие более строгие национальные меры по выполнению настоящего Протокола.

Статья 25. Связь с иными международными соглашениями

Ничто в настоящем Протоколе не наносит ущерба правам и обязательствам Договаривающихся Сторон по иным международным договорам, участниками которых они являются.

Статья 26. Оговорки

Никакие оговорки к настоящему Протоколу не допускаются.

Статья 27. Депозитарий

Депозитарием настоящего Протокола является Депозитарий Конвенции.

Статья 28. Аутентичные тексты

Тексты настоящего Протокола на азербайджанском, казахском, русском, туркменском, фарси и английском языках являются равно аутентичными. В случае споров о толковании или применении настоящего Протокола используется текст на английском языке.

Статья 29. Отношение к переговорам по
правовому статусу Каспийского моря

Никакие положения настоящего Протокола не интерпретируются как предопределяющие результат переговоров по правовому статусу Каспийского моря.

В УДОСТОВЕРЕНИЕ ЧЕГО нижеподписавшиеся, должным образом на то уполномоченные, подписали настоящий Протокол.

Совершено в ___________ года.

ПРИЛОЖЕНИЕ I к Протоколу по защите Каспийского моря от загрязнения из
наземных источников и в результате осуществляемой
на суше деятельности

Контролируемые виды деятельности и категории веществ

В настоящем Приложении перечислены элементы, которые Договаривающиеся Стороны принимают во внимание при подготовке планов действий, программ и мер по предотвращению, контролю, снижению и максимально возможному устранению загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, упомянутых в статьях 5 и 6 настоящего Протокола.
Такие планы действий, программы и меры нацелены на охват видов деятельности, перечисленных в разделе А, а также на категории веществ, перечисленные в разделе В, отобранные на основе характеристик, перечисленных в разделе С настоящего Приложения. При подготовке планов действий, программ и мер Договаривающиеся Стороны могут принимать во внимание положения соответствующих международных инструментов.
Приоритетность действий следует определять путем оценки степени серьезности воздействия на морские и прибрежные экосистемы и ресурсы, здоровье населения, социально-экономические блага, в том числе культурные ценности.

А. Виды деятельности

При определении приоритетов в планах действий, программах и мерах по предотвращению, контролю, снижению и максимально возможному устранению загрязнения из наземных источников Договаривающимися Сторонами индивидуально или совместно принимаются во внимание следующие виды деятельности, определенные на основании их способности к загрязнению морской среды и перечисленные не в порядке значимости:
1. Сельское хозяйство и животноводство.
2. Промышленность:
- аквакультура;
- электронная промышленность;
- производство электроэнергии;
- производство удобрений;
- пищевая промышленность;
- лесное хозяйство;
- ядерная промышленность;
- металлургическая промышленность;
- добыча полезных ископаемых;
- деятельность, связанная с нефтью и газом;
- бумажная и целлюлозно-бумажная промышленность;
- фармацевтическая промышленность;
- производство строительных материалов;
- производство и разработка биоцидов;
- рециркуляция отходов;
- судостроение и судоремонт;
- кожевенная промышленность;
- текстильная промышленность;
- химическая промышленность.
3. Управление отходами:
- опасные и токсичные отходы;
- промышленные сточные воды;
- городские твердые отходы и сточные воды;
- радиоактивные отходы;
- удаление остатка сточных вод;
- сжигание отходов и обращение с продуктами их сгорания;
- ракетное топливо.
4. Туризм.
5. Транспорт.
6. Сооружение искусственных островов и управление ими.
7. Строительство автомагистралей и автомобильных дорог.
8. Ликвидация химического оружия и боеприпасов.
9. Дноуглубительные работы.
10. Строительство гаваней и работы в них.
11. Изменение физического естественного состояния береговой линии.
12. Управление неиспользуемыми установками, подверженными колебаниям уровня моря.

В. Категории веществ

При подготовке планов действий, программ и принятии мер по предотвращению, контролю, снижению и максимально возможному устранению загрязнения из наземных источников Договаривающимися Сторонами принимаются во внимание следующие категории веществ, определенные на основе их опасных или иных вредных характеристик, перечисленные не в порядке значимости:
1. Кислотные или щелочные соединения, способные ухудшить качество воды.
2. Биоциды и их производные, неохваченные в иных разделах.
3. Сырая нефть и углеводороды нефтяного происхождения и отработанные смазочные материалы.
4. Цианиды и фториды.
5. Тяжелые металлы и их соединения.
6. Морской мусор (любые стойкие промышленные или обработанные сброшенные, утилизированные или оставленные твердые материалы).
7. Вещества, способные вызывать эвтрофикацию.
8. Не поддающиеся биохимическому разложению детергенты и другие не поддающиеся биохимическому разложению поверхностно-активные вещества.
9. Нетоксичные вещества, оказывающие неблагоприятное воздействие на содержание кислорода в морской среде или способные оказывать неблагоприятное воздействие на физические или химические характеристики морской воды, или способные помешать любому правомерному использованию моря.
10. Органогалогенные соединения и вещества, способные образовывать такие соединения в морской среде.
11. Фосфорорганические соединения и вещества, способные образовывать такие соединения в морской среде.
12. Оловоорганические соединения и вещества, способные образовывать такие соединения в морской среде.
13. Патогенные микроорганизмы.
14. Полициклические ароматические углеводороды.
15. Радиоактивные, включая/и ядерные вещества.

С. Характеристики веществ

При подготовке планов действий, программ и мер по предотвращению, контролю, снижению и максимально возможному устранению загрязнения из наземных источников Договаривающимися Сторонами принимаются во внимание в соответствующих случаях следующие характеристики веществ и факторы, перечисленные не в порядке приоритетности:
1. Биоаккумуляция и увеличение концентрации загрязнителей по пищевой цепи.
2. Кумулятивное действие веществ.
3. Закономерности распространения веществ (то есть количества, виды использования, вероятность попадания в морскую среду).
4. Воздействие на органолептические характеристики морских продуктов, предназначенных для употребления в пищу людьми.
5. Воздействие на запах, цвет, прозрачность, температуру или другие свойства морской воды.
6. Воздействие на здоровье и риск для здоровья.
7. Негативное воздействие на морские флору и фауну и устойчивое использование биологических ресурсов или иное правомерное использование моря.
8. Стойкость веществ.
9. Способность вызывать эвтрофикацию.
10. Радиоактивность.
11. Коэффициент соотношения концентраций, ведущих и не ведущих к видимым эффектам (NOEC).
12. Риск нежелательных изменений в морской экосистеме и необратимость или длительность воздействия.
13. Токсичность или иные вредные свойства (например, канцерогенность, мутагенность, тератогенность).
14. Способность к дальнему перенесу.

ПРИЛОЖЕНИЕ II Рассредоточенные источники загрязнения,
имеющиеся в сельском хозяйстве

A. Определения

Для целей настоящего Приложения:
1. «Рассредоточенные источники загрязнения, имеющиеся в сельском хозяйстве» означает неточечные источники загрязнения, связанные с выращиванием сельскохозяйственных культур и разведением домашних животных, за исключением объектов интенсивного выращивания животных, которые, наоборот, относятся к точечным источникам;
2. «Наилучшая практика» означает рентабельные и достижимые меры структурного и неструктурного характера в целях предотвращения, снижения или контроля стоков загрязняющих веществ в морскую среду и прибрежные районы Каспия.

B. Планы по предотвращению, контролю и снижению загрязнения из рассредоточенных источников, имеющихся в сельском хозяйстве

Каждая Договаривающаяся Сторона в кратчайшие согласованные сроки с момента вступления в силу настоящего Протокола разрабатывает планы и меры по предотвращению, контролю и снижению загрязнения из рассредоточенных источников, существующих в сельском хозяйстве, которые могут оказывать неблагоприятное воздействие на морскую среду или прибрежные районы Каспийского моря. Такие планы и меры охватывают, в частности, рассредоточенные источники загрязнения, содержащие вещества, приводящие к эвтрофикации, пестициды, осадочные отложения и патогенные организмы.
При разработке планов принимается во внимание следующее:
1. Оценка и анализ рассредоточенных источников загрязнения, имеющихся в сельском хозяйстве, которые могут оказывать неблагоприятное воздействие на морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря, включая:
a) оценку уровней концентрации, которые могут оказывать неблагоприятное воздействие на морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря;
b) выявление потенциальных рисков для здоровья людей;
c) оценку существующих наилучших практик и их эффективность;
d) внедрение программ мониторинга.
2. Политические, законодательные и экономические меры, включая:
a) оценку и анализ планов, принципов политики и правовых механизмов, направленных на управление рассредоточенными источниками загрязнения, имеющимися в сельском хозяйстве, с точки зрения их достаточности и разработку плана осуществления таких изменений, которые необходимы для достижения наилучших практик;
b) оценку существующей административной системы управления рассредоточенными источниками загрязнения, имеющимися в сельском хозяйстве; а также
c) разработку и содействие реализации программ экономического и неэкономического стимулирования в целях расширения использования наилучших практик для предотвращения, контроля и снижения загрязнения морской среды и прибрежных районов Каспийского моря из рассредоточенных источников загрязнения, имеющихся в сельском хозяйстве.
3. Программы обучения, подготовки и повышения информированности, включая:
a) разработку и осуществление программ в сельскохозяйственном секторе и среди всего населения в целях повышения информированности о рассредоточенных источниках загрязнения, имеющихся в сельском хозяйстве, и их воздействии на морскую среду и прибрежные районы, здоровье людей и экономику;
b) разработку и осуществление на всех уровнях системы образования программ просвещения относительно важной роли морской среды и прибрежных районов и воздействия загрязнения в результате сельскохозяйственной деятельности;
c) разработку и проведение программ подготовки сотрудников органов государственного управления и работников сельскохозяйственного сектора по вопросам внедрения наилучших практик, включая разработку рекомендаций для работников сектора сельского хозяйства по наилучшим структурным и неструктурным практикам в целях предотвращения, снижения и контроля за рассредоточенными источниками загрязнения, имеющимися в сельском хозяйстве;
d) разработку программ содействия передаче эффективных технологий и обмену информацией.

С. Представление докладов

Каждая Договаривающаяся Сторона представляет доклады о своих планах по предотвращению, контролю и снижению загрязнения морской среды и прибрежных районов Каспийского моря из рассредоточенных источников загрязнения, имеющихся в сельском хозяйстве, в соответствии со статьей 17 настоящего Протокола.

ПРИЛОЖЕНИЕ III Перенос загрязнения через атмосферу

Настоящее Приложение определяет условия применения настоящего Протокола к загрязнению из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, которое переносится через атмосферу, в соответствии с положениями пункта 2 b) статьи 3.
1. Настоящий Протокол применяется к загрязняющим выбросам в атмосферу при наличии следующих условий:
a) выбрасываемые вещества переносятся или могут переноситься в морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря при преобладающих метеорологических условиях;
b) количество вещества, попадающего в морскую среду и прибрежные районы Каспийского моря, является опасным по критериям, разработанным в соответствии со статьей 6 Протокола, по сравнению с количеством данного вещества, достигающим морской среды и прибрежных районов другими путями.
2. В случае загрязнения морской среды и прибрежных районов Каспийского моря из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности положения статей 4 и 7 настоящего Протокола применяются постепенно к соответствующим видам деятельности и веществам, перечисленным в Приложении I к настоящему Протоколу, по согласованию между Договаривающимися Сторонами.
3. При наличии условий, перечисленных в пункте 1, выше, положения пункта 1 статьи 6 настоящего Протокола применяются также:
a) к выбросам в атмосферу веществ - их количеству и концентрации - на основе информации, имеющейся в распоряжении Договаривающихся Сторон, относительно местоположения и распределения источников загрязнения воздуха;
b) к содержанию контролируемых веществ в топливе и сырье;
c) к эффективности технологий контроля за загрязнением воздуха и более эффективным производственным и топливосжигающим процессам;
d) к применению контролируемых веществ в сельском хозяйстве и лесоводстве.
4. Положения Приложения IV к настоящему Протоколу касаются загрязнения через атмосферу, где это применимо. При оценке осаждений из атмосферы, а также при составлении кадастров выбросов загрязняющих веществ из наземных источников с точки зрения их количества и концентрации проводятся мониторинг и моделирование загрязнения воздуха с использованием общих приемлемых коэффициентов выбросов и методологий.
5. Все статьи настоящего Протокола одинаково распространяются на переносимые через атмосферу загрязнения из наземных источников и в результате осуществляемой на суше деятельности, где это применимо, и в соответствии с условиями, перечисленными в пункте 1, выше.

ПРИЛОЖЕНИЕ IV Разрешения на выбросы

В соответствии с пунктом 3 статьи 7 настоящего Протокола Договаривающиеся Стороны при рассмотрении вопроса о выдаче разрешений на выбросы, содержащие контролируемые вещества, перечисленные в Приложении I к настоящему Протоколу, оценивают и рассматривают, в соответствующих случаях, следующие факторы

A. Характеристику и содержание выбросов

1. Тип и размер точечного или диффузного источника (например, производственный процесс).
2. Тип выбросов (например, происхождение, средний состав).
3. Состояние отходов (например, твердые, жидкие, ил, шлам).
4. Общее количество (объем выброса, например, в год).
5. Режиму выброса (постоянный, нерегулярный, сезонно меняющийся и т.д.).
6. Концентрации соответствующих компонентов веществ, перечисленных в Приложении I, и других веществ, если применимо.
7. Физические, химические и биохимические свойства сточных вод.

B. Характеристики компонентов выбросов с точки зрения их вредности

1. Стойкость (физическая, химическая, биологическая) в морской среде;
2. Токсичность и прочие виды вредного воздействия;
3. Накопление в биологических материалах или осадках;
4. Биохимическое преобразование во вредные соединения;
5. Неблагоприятное воздействие на содержание и баланс кислорода;
6. Подверженность физическим, химическим и биохимическим изменениям в водной среде и взаимодействие в водной среде с другими компонентами морской воды, способное оказать вредное биологические или иное воздействие на виды использования, перечисленные в разделе F, ниже;
7. Все другие характеристики, как они перечислены в разделе С Приложения I.

C. Характеристики объекта выбросов и среды назначения

1. Гидрографические, метеорологические, геологические и топографические характеристики прибрежного района;
2. Местоположение и тип источника (водовыпуск, водосброс канала и т.д.) и его положение относительно других зон (таких, как рекреационные зоны, нерестилища, питомники, зоны рыболовства, банки добычи моллюсков) и других выбросов;
3. Степень первичного разбавления в точке выброса в принимающую среду;
4. Дисперсионные характеристики, такие, как влияние течений, приливов и ветра на горизонтальный перенес и вертикальное перемешивание;
5. Характеристики водной среды назначения с точки зрения физических, химических, биологических и экологических условий в зоне сброса; а также
6. Способность морской среды назначения к принятию сбрасываемых отходов без неблагоприятных последствий.

D. Характеристики категорий деятельности или источника

1. Характеристики существующих технологий и методов управления, включая присущие для данного места технологии и методы управления;
2. Возраст объектов, в зависимости от ситуации; а также
3. Существующие экономические, социальные и культурные особенности.

E. Альтернативные технологии производства, очистки отходов или методы управления

1. Рециркуляция, регенерация и возможность повторного использования;
2. Замещение сырьевых материалов на менее опасные или безопасные;
3. Замещение на более экологически чистые виды деятельности или продукты;
4. Низкоотходные и экологически чистые технологии или процессы; а также
5. Альтернативные варианты сброса (например, удаление на поверхность земли).

F. Потенциальное нанесение ущерба морским экосистемам и видам использования морской воды

1. Воздействие на здоровье людей за счет влияния загрязнения на:
a) пригодные к употреблению в пищу морские организмы;
b) воду в местах купания; а также
c) эстетическую ценность.
2. Воздействие на морские и прибрежные экосистемы, в частности, на биологические ресурсы, находящиеся под угрозой исчезновения виды, и на критические местообитания.
3. Воздействие на иные виды правомерного использования моря.

ПРИЛОЖЕНИЕ V Руководство по наилучшим имеющимся технологиям и
наилучшей природоохранной практике

Согласно соответствующим положениям настоящего Протокола Договаривающиеся Стороны используют наилучшие имеющиеся технологии (НИТ) и наилучшую природоохранную практику (НПП) или способствуют их внедрению.

А. Наилучшие имеющиеся технологии

1. Термин «наилучшие имеющиеся технологии (НИТ)» означает наиболее современные (передовые) технологии, оборудование или методы деятельности, которые отражают практическую пригодность конкретных мер для ограничения выбросов и отходов. «Технологии» включают в себя собственно используемые технологии, а также способы и методы, с помощью которых производственная установка проектируется, строится, обслуживается, функционирует и демонтируется.
2. Использование наилучших имеющихся технологий делает акцент на использовании безотходных технологий, если таковые имеются.
3. При определении того, относится ли группа технологических процессов, оборудования и методов работы к наилучшим имеющимся технологиям как в целом, так и в конкретных случаях, особое внимание должно уделяться:
a) аналогичным технологическим процессам, оборудованию или методам работы, недавно прошедшим успешные испытания;
b) технологическому прогрессу и изменениям в научных знаниях и концепциях;
c) экономической целесообразности таких технологий;
d) срокам монтажа как на новых, так и на существующих заводах;
e) характеру и объему соответствующих выбросов;
f) принципу предосторожности.
4. Понимание того, что представляют собой «наилучшие имеющиеся технологии» для конкретного технологического процесса, изменится с течением времени в результате технологического прогресса, экономических и социальных факторов, а также изменений в научных знаниях и концепциях.
5. Если снижение выбросов в результате использования наилучших имеющихся технологий не приведет к экономически приемлемым результатам, необходимо принять дополнительные меры.

В. Наилучшая природоохранная практика

1. Термин «Наилучшая природоохранная практика (НПП)» означает использование наиболее целесообразного сочетания мер и стратегий в области контроля за состоянием окружающей среды.
2. При выборе методов в каждом конкретном случае должен рассматриваться по крайней мере следующий последовательно расположенный набор мер:
a) предоставление информации и просвещение населения и пользователей относительно экологических последствий выбора определенных видов деятельности и продукции, их использования и конечного удаления;
b) разработка и применение Кодексов надлежащей экологической практики, охватывающих все аспекты деятельности в течение жизненного цикла продукта;
c) обязательное использование этикеток, информирующих потребителей об экологических рисках, связанных с продуктом, его использованием и конечным удалением;
d) экономия ресурсов, включая электроэнергию;
e) обеспечение доступа населения к системам сбора и удаления отходов;
f) отказ от использования опасных веществ или продуктов и накопления опасных отходов;
g) рециклирование, регенерация и повторное использование;
h) применение экономических инструментов к видам деятельности, продуктам или группам продуктов;
i) создание системы лицензирования, включающей ряд ограничительных мер или запретов.
3. При определении того, какое сочетание мер представляет собой «наилучшая природоохранная практика» как в целом, так и в конкретных случаях, особое внимание должно уделяться:
a) экологической опасности продукта и его производства, использования и конечного удаления;
b) замещению менее загрязняющими видами деятельности или веществами;
c) масштабам применения;
d) потенциальным выгодам или угрозам для окружающей среды замещающих материалов или видов деятельности;
e) прогрессу и изменениям в научных знаниях и концепциях;
f) срокам внедрения;
g) социальным и экономическим последствиям; а также
h) принципу принятия мер предосторожности.
4. Это означает, что «наилучшая природоохранная практика» для конкретного источника изменяется с течением времени в результате технологического прогресса, экономических и социальных факторов, а также изменений в научных знаниях и концепциях.
5. Если снижение количества веществ, поступающих в результате использования наилучшей природоохранной практики, не приведет к экологически приемлемым результатам, необходимо принять дополнительные меры и пересмотреть такую наилучшую природоохранную практику.