ИПС "Әділет"

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 25.07.2016 № 434 қаулысымен.

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса беріліп отырған «Энергия үнемдеу – 2020» бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) бекітілсін.
      2. Орталық және жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ Бағдарламаның орындалуына жауапты мүдделі ұйымдар:
      1) Бағдарламада көзделген іс-шаралардың уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін;
      2) жылына екі рет, жартыжылдық қорытындылары бойынша 1 тамызға және 1 ақпанға қарай Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігіне Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат берсін.
      3. Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі жылына екі рет, жартыжылдық қорытындылары бойынша 20 тамызға және 20 ақпанға қарай Қазақстан Республикасының Үкіметіне Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы жиынтық ақпарат берсін.
      4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігіне жүктелсін.
      5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі С. Ахметов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2013 жылғы 29 тамыздағы
№ 904 қаулысымен
бекітілген

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы	«Энергия үнемдеу – 2020» бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама)
Әзірлеу негіздері	Қазақстан Республикасы Президентінің қатысуымен өткен мәжілістің 2013 жылғы 23 қаңтардағы № 01-7.1 хаттамасы 2-тармағының 6) тармақшасы
Бағдарламаны іске асыруға және әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган	Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі (бұдан әрі – ИЖТМ)
Мақсаты	Энергия тұтынуды төмендету және отын-энергетикалық ресурстарды тиімсіз пайдалануды қысқарту арқылы Қазақстан Республикасы ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын төмендету және энергия тиімділігін арттыру үшін жағдай жасау
Міндеттері	Елдің өнеркәсібін жаңғырту және энергия тиімділігін арттыру; Энергия және жылу желілерінде шығындар үлесін азайту; Халық арасында энергия үнемдеуді кең көлемде насихаттау; Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруды ынталандыру тетіктерін әзірлеу және енгізу; Энергия сервистік компаниялар қызметін ынталандыру тетіктерін қалыптастыру; Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында кадрлар даярлау; Көлік секторында отын тұтынуды төмендету; 1 м² тұрғын-үй секторында 1 кВт*с электр энергиясын өңдеуге, 1 Гкал жылу энергиясына және жылу тұтынуға үлестік шығынды төмендету.
Іске асыру мерзімдері	Бағдарлама 2013 – 2020 жылдар аралығында жүзеге асырылатын болады.
Мақсатты индикаторлар	1) 2013 – 2015 жылдар аралығында ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын жыл сайын 10 пайызға төмендету; 2) 2020 жылға қарай ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын 2008 жылғы деңгейден 40 %-ға төмендету
Қаржыландыру көздері мен көлемдері	Бағдарламаны іске асыруға жалпы сомасы 1182214145 мың теңге қаражат бөлу көзделген, оның ішінде: республикалық бюджеттен 145624 мың теңге; жергілікті бюджеттен 4915468 мың теңге; бюджеттен тыс көздерден (кәсіпорындардың меншікті инвестициялық қаражаты) – 1177153053 мың теңге. Шығыстар сомалары алдын ала болып табылады және Республикалық бюджет комиссиясы оларды тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджетті қалыптастыру кезінде нақтылайтын болады. Жергілікті бюджеттер есебінен қаржыландырылатын іс-шараларды іске асыру бөлінген қаражат көлемінде көзделеді.

2. Кіріспе

      Энергия тиімділігі саясатын іске асыру қазіргі таңда өнеркәсіп, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы және көлік секторын жаңғыртудың басты құралдарының бірі болып табылады. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттырудың табысты саясаты елдің энергетикалық және экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, энергия тиімділігін арттыруды қамтамасыз ету жаңа инновациялық технологиялар мен шешімдерді енгізуді ынталандырады, ол өз кезегінде ғылымның дамуы мен технологиялар трансфертінің өзара белсенді ықпалдасуын ынталандырады.
      Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауымен және Қазақстан Республикасының үдемелi индустриялық-инновациялық дамуы жөнiндегi 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламамен экономиканың тұрақты және теңгерімді өсуі бойынша жаңа міндеттер қойылды. Энергия үнемдеу саласында ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын 2015 жылға қарай кемінде 10 %-ға және 2020 жылға қарай кемінде 25 %-ға төмендету міндеттері қойылған.
      Сонымен қатар, 2013 жылғы 23 қаңтарда Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Республикасы Үкіметіне 2013 – 2015 жылдар аралығында ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын жыл сайын 10 пайызға төмендету арқылы электр энергиясын тұтынуды үнемдеуді тапсырды.
      Осылайша, энергия үнемдеу мемлекеттің стратегиялық міндеттеріне жатқызылды. Қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін барлық салаларда, барлық өңірлерде және жалпы елде энергия тиімділігін арттыру қажет.
      Энергия тиімділігі саясаты экономика салаларын жаңғырту, басқару сапасын және өндірістік персоналдың біліктілігін арттыру, көлемді инвестициялар тарту, халықты энергетикалық ресурстарды ұқыпты пайдалануға тәрбиелеу шараларын қамтуға тиіс. Сонымен қатар, ғылыми-техникалық әлеует пен жаңа инновациялық ойлауды пайдалану, бизнес-қызметтің тартымды бағыты ретінде энергия тиімділігінің инвестициялық тартымдылығын арттыру оны іске асырудың қажетті шарттары болып табылады.
      Осыған байланысты, «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасын әзірлеу бүгінгі таңда өзекті болып табылады.

3. Ағымдағы ахуалды талдау

      Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру – ең алдымен еліміздегі энергетикалық қорларды тұтыну көлемін төмендетуге бағытталған ұйымдастырушылық, техникалық, технологиялық, экономикалық және басқа да шараларды іске асыру болып табылады.
      Ел экономикасының өсуімен энергия ресурстарын тұтыну экономиканың ЖІӨ-нің қарқынымен бірге бір қарқынмен өседі, себебі экономикалық өсу өнім өндірісінің, ресурстарды тұтынудың өсуімен бірге байқалады. Аталған әр сегментте энергия ресурстарының барлық түрін тұтынудың өсуі байқалады (көмір, газ, бензин, электр энергиясы, жылу энергиясы және т.б.). Сондай-ақ халықтың және халықтың әл-ауқатының өсуімен энергия ресурстарын тұтыну қарқынды өсіп келеді. Экономика өсуінің экстенсивті факторы ресурстардың сандық өсуімен жүзеге асырылатыны белгілі, ал экономика өсуінің интенсивті факторы басқару жүйесінің, технологияның, инновацияларды қолдану, өндірістің жаңғыртылуы мен еңбек өнімділігінің сапасын арттырумен айқындалады. Осыған байланысты, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруды энергетикалық және экологиялық қауіпсіздік үшін ғана емес, сондай-ақ өнеркәсіпті (өндірістерді жаңғырту, технологияларды, инновацияларды енгізу), тұрғын үй-коммуналдық секторды (тұрғын үй қорын терможаңғырту, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды қайта құру және жаңғырту), көлік секторын (көлік инфрақұрылымын жаңғырту, нарықты ескірген және тиімсіз көлік түрлерінен шектеу, халықты үнемді автокөліктер сатып алуға ынталандыру) жаңғыртудың құралы ретінде де қолдану қажет.
      Экономиканың әртүрлі секторларында энергия тиімділігін арттыру индикаторы ретінде көптеген индикаторлар алынуы мүмкін, атап айтқанда:
      1) өнеркәсіп секторында:
      өндірілген өнімнің бірлігіне энергия ресурстарын тұтынуды төмендету;
      2) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы (бұдан әрі – ТКШ) секторында:
      жылытылатын тұрғын-үйдің әр шаршы метріне тұтынылатын жылу энергиясын тұтынуды төмендету;
      өндіруші қондырғыларда отын тұтынуды төмендету (газ, мазут, көмір және т.б.);
      адам басына электр энергиясын тұтынуды төмендету;
      электр және жылу желілерінде шығындарды төмендету;
      3) көлік секторында:
      жолаушылар көліктерінің (авиакөлік, теміржол көлігі, қалалық және қалааралық жолаушылар автокөлігі) отын тұтынуын адамның километрге қатынасына, жеке көліктің отын тұтынудың километрге қатынасына төмендету.
      Жалпы алғанда, ЖІӨ-нің өнім бірлігіне энергетикалық ресурстарды тұтынуды төмендету экономикалық тұрғыдан басым бағыт болып табылады, себебі онымен бірге өнімділік, өнеркәсіп кәсіпорындарының рентабельділігі мен бәсекелестігі артады; тұрғын үй-коммуналдық секторда тұрғын үй қоры мен инженерлік жүйелердің жағдайы мен инфрақұрылымы жақсарады, бұл әр адамның әл-ауқаты мен жайлылығына әсер етеді; көлік секторында көлік жүйесінің тиімділігі артады, көлік құралдарының негізгі қоры жаңартылады, экологиялық ахуал жақсарады.
      Осыған байланысты, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру бойынша іс-шаралардың әсерін мыналарға бөлуге болады:
      1) экономикалық әсерлер (энергия үнемдеу бойынша барлық іс-шаралар энергия ресурстарын тұтыну шығындарын үнемдеу есебінен белгілі бір мерзімде ақталады);
      2) экономика бәсекелестігінің жоғарылауы (өнеркәсіптік сектор мен ел инфрақұрылымы жаңғыртылады);
      3) экологиялық әсерлер (энергия тиімділігі – «жасыл» экономика жолына өтудің негізгі құралы);
      4) байланысқан әсерлер (ғылым дамиды, инновацияларды енгізуге алаң ашылады, энергия менеджменті саласындағы мамандар үшін жаңа жұмыс орындары ашылады).

1. Қазақстан Республикасы ЖІӨ энергия сыйымдылығы және
Қазақстан Республикасындағы энергия ресурстарын тұтынуды талдау

ЖІӨ энергия сыйымдылығы елдің энергия тиімділігінің басты көрсеткіші болып табылады. Аталған көрсеткіш бастапқы энергия тұтынудың (көмір, мұнай, газ) АҚШ доллары бағасымен Қазақстан Республикасы нақты ЖІӨ-нің мәніне арақатынасы ретінде есептеледі.

1-кесте – 2006 жылдан бастап 2010 жылға дейінгі Қазақстан Республикасының ЖІӨ энергия сыйымдылығының көрсеткіші (ХЭА есептерінің деректері бойынша)

Жыл	Халық (млн.)	2005 ж. ЖІӨ млрд. $ бағасымен	Бастапқы энергияны өндіру, млн. м.э.т	TPES (Бастапқы энергияны толық тұтыну), млн. м.э.т.	Электрэнергиясын тұтыну TВт•сағ	TPES/ халқы (м.э.т./ адам.)	TPES/ ЖІӨ (м.э.т./$)
2006	15,31	62,31	130,97	61,42	65,71	4,01	0,99
2007	15,48	68,4	135,99	66,46	68,88	4,29	0,97
2008	15,68	70,75	148,19	70,92	73,5	4,52	1
2009	15,89	71,61	156,15	73,78	72,26	4,64	0,92
2010	16,32	77,25	156,75	75,01	77,17	4,6	0,97

1-кестеде Қазақстан Республикасы энергия сыйымдылығының негізгі көрсеткіштері берілген. Кестеде көрсетілгендей, республика ЖІӨ шынайы өсуі үлес көрсеткіштерімен қатар жүреді, ал бұл энергия ресурстарының тиімсіз пайдаланылу үрдісін растайды. Қазақстан Республикасы экономикасының негізін энергия сыйымды салалар құрайды. Республиканың өнеркәсіптік және энергетикалық кәсіпорындарының көбі ескірген технологияларды пайдаланады және тозығы біршама дәрежедегі жабдықты пайдаланады.
1-сурет. 2005 жылғы АҚШ доллары бағасымен Қазақстан Республикасы ЖІӨ энергия сыйымдылығының өзгерісі.

Халықаралық энергетика агенттігінің деректері бойынша (1-сурет) Қазақстан Республикасы ЖІӨ 2008 жылдан бастап 2010 жылға дейінгі кезеңде 3 %-ға төмендеді. 2009 жылы энергия сыйымдылығы 8 %-ға төмендеді, бұл өткен әлемдік қаржылық дағдарысқа байланысты, яғни энергия сыйымды өнім өндірісінің құлдырауы орын алды, бұл тиісінше бастапқы энергия ресурстарын тұтынуға әсер етті.

2-сурет. Елдердің 2010 жылдағы ЖІӨ энергия сыйымдылығы МТНЭ/$10002005

2-суретте көрсетілгендей, Қазақстан Республикасы ЖІӨ энергия сыйымдылығының көрсеткіші басқа елдермен салыстырғанда жоғары болып табылады. Қазақстан Республикасы осы көрсеткіш бойынша дамыған елдерден ғана емес (10-15 есе), сондай-ақ Қазақстанның экономикалық құрылымына өте жақын Ресей, Белоруссия сияқты елдерден артта қалуда. Бұл энергия сыйымдылығының 15 %-дан 40 %-ға дейін айтарлықтай төмендеу әлеуетін көрсетеді. Басқа елдерге қатысты ЖІӨ жоғары энергия сыйымдылығының себептерін анықтау үшін бастапқы ОЭР тұтыну салаларын талдау қажет.

2-кесте – Қазақстан Республикасы бастапқы энергия ресурстарын тұтыну

Атауы	2012 ж. теңгерімдегі бастапқы тұтыну ресурстары, млн. м.э.т.	Жиынтық мәнінің үлесі, %	2011 ж. теңгерімдегі бастапқы тұтыну ресурстары, млн. м.э.т.	Жиынтық мәнінің үлесі, %
Көмірді тұтыну	38,9	50,4	37,5	50,5
Мұнай және мұнай өнімдерін тұтыну	16,7	21,6	16,1	21,6
Газды тұтыну	20,5	26,6	19,8	26,6
Көмір, мұнай және газды тұтыну сомасы	76,1	98,7	73,4	98,8
Бастапқы энергия тұтынудың жиынтығы	(2012 ж.) 77,06 млн. м.э.т.		(2011 ж.) 74,22 млн. м.э.т.

2-кестеде 2011 – 2012 жылдардағы отын-энергетикалық теңгерімдерден негізгі энергия көздерінің бастапқы энергия тұтыну жиынтығының сандық және пайыздық бағалық арақатынасы көрсетілген.
Жаңартылған энергия көздерінен алынатын энергиядан басқа электр энергиясын тұтыну ескерілмейді, бірақ олардың үлесі салыстырмалы түрде өте аз (8 млрд. кВт*•сағ = 0,69 млн. м.э.т.). Жылу және газ электр станцияларының электр энергиясы көмір және газ сияқты бастапқы энергия көздерін энергия өндіру үшін пайдалануға қатысты кейінгі болып есептеледі. 2-кестеде көрініп тұрғандай, қолданыстағы отын-энергетикалық теңгерімде көмір, мұнай және газды тұтыну бастапқы энергия ресурстарын жалпы жиынтық тұтынудың кемінде 98 %-ын құрайды.

3-кесте – Энергия ресурстарын тұтыну құрылымы

Бастапқы энергия ресурстарын тұтыну	32,5 % (Электр станциялары және қазандықтар)	Эл/энергиясы - 9,7
Бастапқы энергия ресурстарын тұтыну		Ж/ энергиясы – 12,4
Көмір – 36,5		Өндіріс кезіндегі шығындар 10,4
Мұнай – 16,0	30,8 % (Халық және отын қажеттігі)
Газ – 24,7	20 % (Мұнайды қайта өңдеу)
СЭС және т.б. – 0,6	13,2 % (Кәсіпорындардың техникалық қажеттілігі: көмір және т.б.)
77,8	3,5 % (Көмір, газды және т.б. тасымалдау кезіндегі шығындар)

2012 жылы бастапқы энергия ресурстарын жалпы пайдаланудағы негізгі үлес 28,7 млн. т.м.э.-мен өнеркәсіп салаларына тиесілі. Өнеркәсіптің абсолютті бастапқы энергия тұтынуы бастапқы энергия көздерін (көмір, мұнай, газ) толық ішкі тұтынудан, оның ішінде қайта өңдеуге, шығындарды есепке ала отырып, басқа тұтынуды (тұрғындар) қоспағанда, өнеркәсіптің тұтынуынан тұрады.
Осылайша, Қазақстанның энергия тұтыну құрылымын талдау негізгі энергия ресурстарын тұтынушылар өнеркәсіп секторы, оның ішінде электр және жылу энергиясын өндіру (бастапқы энергия ресурстарының жалпы көлемінің 36,9 %-ын тұтыну), халық (бастапқы энергия ресурстарының жалпы көлемінің 30 %-ға дейін тұтыну) және көлік секторы (бастапқы энергия ресурстарының жалпы көлемінің 20 %-ға дейін тұтыну) болып табылады.

2. Өнеркәсіпте және энергетикада энергия үнемдеу

Қазақстан Республикасының өнеркәсібі серпінді үдемелі даму үстінде. Іс жүзінде әрбір салада өндірістің өсімі байқалады, олар жинақтала келе Республиканың ЖІӨ жыл сайын айтарлықтай өсуіне әкеледі. ЖІӨ құрылымында өнеркәсіп секторының үлесі 40 %-дан сәл ғана аз (4-кесте).

4-кесте – Салалар бойынша Қазақстан ЖІӨ өндірісінің құрылымы

Атауы	Жалпы ЖІӨ көлеміндегі экономика салаларының үлес салмағы, %
Атауы	2007 ж.	2008 ж.	2009 ж.	2010 ж.	2011 ж.
Қазақстанның ЖІӨ	100	100	100	100	100
Ауыл шаруашылығы	5,7	5,3	6,2	4,5	5,0
Құрылысты қоса алғандағы өнеркәсіп	37,7	40,3	38,5	40,6	38,2
Сауда	12,4	12,3	12,1	13,0	13,8
Көлік және байланыс	11,8	11,0	11,0	11,1	9,6
Басқа қызметтер	32,7	31,1	32,2	30,8	33,4

      Бүгінгі таңда өнеркәсіпті дамыту өндірістік көлемді ұлғайту арқылы жүргізілуде, бұл электр энергиясын тұтынудың өсуіне әкеледі.
      Жоғарыда айтылғандай, энергетика бастапқы энергия ресурстарын пайдаланудың негізгі тұтынушысы болып табылады. Электр және жылу энергиясын өндіруге барлық бастапқы жиынтықты энергияны тұтынудың 35 %-ы жұмсалады.
      Қазіргі уақытта электр энергиясын өндірудің өсуі қолданыстағы жылу электр станцияларын жүктеу есебінен жүргізілетіндіктен, отын ресурстарын тұтынудың және нәтижесінде үлес шығындарының өсуі, энергия өндірісі кезінде тиімді емес технологияларды пайдалану және негізгі жабдықтың айтарлықтай тозуына байланысты проблемаларды растайды.

5-кесте – 2011 жылы экономика салалары бойынша Қазақстандағы орташа
статистикалық электр энергиясын пайдалану

№	Атауы	Электр энергиясын тұтыну, %
1	Өнеркәсіп	69,7
2	Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық	12,5
3	Қызметтер	8,3
4	Көлік	5,5
5	Ауыл шаруашылығы	2,5
6	Құрылыс	1,5

5-кестеге сүйене отырып, электр энергиясының негізгі тұтынушысы өнеркәсіп болып табылатындығын атап өткен жөн. Қазақстанның өнеркәсіп секторында энергияны көп көлемде тұтыну, алдымен тау-кен металлургия кешені сияқты энергия сыйымды салаларымен байланысты. Электр энергиясын жалпы тұтынудың 69,7 %-ы және жылу энергиясын жалпы тұтынудың 51,7 %-ы елдегі өндіріс секторына тиесілі болса, Еуропалық Одақтағы өнеркәсіп секторының электр энергиясын тұтыну үлесі орташа есеппен 24 %-ды құрайды.
2012 жылы ірі отыз кәсіпорынның өздері ғана 34559,3 млн. кВт* сағ тұтынған, ол республиканың жалпы тұтынылған электр энергиясының 35 %-ын құрайды (6-кесте).

6-кесте - 2012 жылғы «КЕГОК» АҚ деректері бойынша электр энергиясының
30 ірі тұтынушысы

№	Кәсіпорын атауы	Электр тұтыну, млн. кВт*сағ
№	Кәсіпорын атауы	2012 жылы
1	Ақсу ферроқорытпа зауыты («ҚазХром» ТҰҚ» АҚ филиалы)	5763,8
2	«Арселор Миттал Теміртау» АҚ	4125,6
3	«Қазақстан электролиз зауыты» АҚ (ҚЭЗ)	3637,7
4	«Қазақстан теміржолы» ҰК» АҚ	3516,9
5	«Қазмырыш» АҚ	2885,7
6	«Соколов-Сарыбай кен-байыту өндірістік бірлестігі» АҚ	2517,3
7	«Жезқазған түсті металл» ӨБ	1860,6
8	Жаңажамбыл фосфор зауыты (ЖЖФЗ)	1643,1
9	Ақтөбе ферроқорытпа зауыты («Қазхром ТҰҚ» АФЗ АҚ)	1461,1
10	«Қазақстан Алюминийі» АҚ	1045,7
11	«Балқаш түсті металл» ӨБ	966,8
12	«Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ	879,8
13	«Сәтбаев атындағы канал» РМК	422,1
14	«Богатырь Көмір» ЖШС	381,2
15	«Ресей Федерациясының Қатынас жолдары министрлігінің Оңтүстік-Орал темір жолы» Федералдық мемлекеттік біртұтас кәсіпорны («РФ ҚЖМ ООТЖ» ФМБК)	325,4
16	«ПетроҚазақстанҚұмкөлРесорсиз» АҚ (ПҚҚР)	321,4
17	«Алтынтау Көкшетау» ЖШС	318,9
18	«Тараз металлургия комбинаты» ЖШС	316,0
19	Дон кен-байыту комбинаты («Қазхром ТҰҚ» АҚ филиалы)	300,0
20	Шығыс көмір разрезі құрамына «Еуроазиаттық Энергетикалық Корпорациясы» АҚ кіреді	269,2
21	«Теміртау электр металлургиялық комбинаты» АҚ	242,4
22	«Қостанай минералдары» АҚ	200,0
23	«Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС Жезқазған кен-байыту комбинаты	185,9
24	«ҚазГермұнай» БӨ ЖШС	177,0
25	«Қарағанды түсті металл» БӨ	170,1
26	«CentralAsiaCement» АҚ	168,9
27	«Өркен» ЖШС	153,9
28	«Үлбі металлургия зауыты» АҚ	152,1
29	«Варваринское» АҚ	151,0
30	«Степногор подшипник зауыты» АҚ	142,1
	ЖИЫНЫ:	34559,3

Сондай-ақ, негізгі 4 компаниялар тобы ENRC, «АрселорМиттал» АҚ, «Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС және «Қазмырыш» АҚ-на (7-кесте) электр тұтынудың негізгі үлесі тиесілі.

7-кесте – 2012 жылы ірі компаниялардың электр энергиясын тұтынуы

	Электр тұтыну, млн. кВт*•сағ	Елдің жалпы тұтынуынан, %
ENRC	14725,5	18,2
«Арселор Миттал» АҚ	4279,6	5,2
«Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС	3505,4	4,2
«Қазмырыш» АҚ	3317,8	4

      Шетелдік және отандық сараптамалық ұйымдарды (Неміс энергетикалық агенттігі мен Чокин атындағы ҚазҒЗИ) тарту арқылы қазақстандық 4 кәсіпорын – өнеркәсіптің металлургия, энергия өндіруші және машина жасау салаларында өткізілген энергия аудитінің қорытындылары Қазақстандағы энергия тұтынуды талдау және бағалаудан басқа республикадағы жағдайды талдау үшін маңызды фактор болып табылады.
      Энергия аудитінің қорытындылары 13% және 40%-ға дейінгі энергия үнемдеудің бірталай әлеуетін көрсетті («Қазмырыш» АҚ-да - 13%, «Ақсу ферроқорытпа зауыты» АҚ-та - 15%, «Химфарм» АҚ-та - 32%, «Петропавл ауыр машина жасау зауытында» - 40%).
      Мысалы, металлургия өнеркәсібінде FeCr өндірісі үшін Еуропамен салыстырғанда 6,72%-дан астам шығындалғаны айқындалған болатын. Қолда бар деректер Еуропамен салыстырғанда өндірістің біршама төмен тиімділігінің айғағы болып табылады. FeCr өндірісі барлық өнімнің шамамен 75%-ын құрайды, нәтижесінде Еуропамен салыстырғанда орасан көп қосымша шығындар орын алады (8-кесте).

8-кесте – Өнімдер бойынша үлестік энергия тұтыну

Өнім	Еуропа үшін орташа мән	«Қазхром» үшін орташа мән	Қосымша шығындар	Қосымша шығындар /т	Қосымша шығындар сомасы
FeCr	6,25 МВт сағ/т	6,70 МВт сағ/т	6,72%	18,00 €/т	19.664.334,00 €
FeSiMn	4,68 МВт сағ/т	4,70 МВт•сағ/т	0,43%	0,80 €/т	184.798,61 €
FeSi	9,71 МВт сағ/т	10,32 МВт сағ/т	5,91%	24,40 €/т	өндіріс көлемі белгісіз
FeMn	2,64 МВт сағ/т	-	-	-	-
FeCrSi	-	6,90 МВт сағ/т	-	-	-

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 24 қазандағы № 1346 қаулысымен Қазақстан Республикасының энергияны пайдалану нормативтері бекітілген және оған сәйкес өнімнің тоннаға шаққанда жұмсалатын энергиясының нормативтік мәні мыналарды құрайды:
      қорғасын-мырыш кенінің бір тоннасын өндіруге 31 кВт*•сағ/тонна электр энергиясы жұмсалады;
      қорғасын концентратын алу үшін 103 кВт*•сағ/тонна электр энергиясы жұмсалады.
      Төменде шетелдік ұқсас өндірістермен салыстыра отырып, энергия тиімділігінің кестелік талдауы берілген.

3-сурет. Өндірілген қорғасын-мырыш кенінің тоннаға шаққандағы үлестік
энергия тұтынуын салыстыру

4-сурет. Алынған концентраттың тоннаға шаққандағы үлестік энергия тұтынуын салыстыру

      Электр энергиясын тұтыну бойынша алынған нәтижелерге сәйкес электр энергиясын тұтыну Қазақстан Республикасында белгіленген нормативтерден 47%-ға, ал өндіру кезеңінде 21%-ға асып түседі. Ресей Федерациясының ұқсас көрсеткіштерден асуы тиісінше 113%-ды және 3,4%-ды құрайды.
      Бұл нәтижелер өндіру процесін оңтайландырудың кезек күттірмейтін қажеттілігін көрсетеді, себебі бұл саты үлкен энергия үнемдеу әлеуетіне ие.
      Қазақстан Республикасындағы техникалық тұрғыдан қол жеткізілген деңгеймен (дамыған елдер мен белгіленген норматив деңгейі) салыстырғанда металлургия өнімінің бірлігіне үлестік энергия шығынының арту көлемін ескере отырып, энергия үнемдеудің салыстырмалы техникалық әлеуеті шамамен 30 %-ға дейін жетеді.
      Энергия тиімділігі мәселелерінде артта қалудың себептері:
      1) жабдықтың физикалық тұрғыдан тозуы – 45-60 %;
      2) технологиялық артта қалу болып табылады.
      Сондай-ақ, энергиялық аудит және талдау нәтижелері бойынша республика станцияларының орташа ПӘК-і шетелдің ұқсас көрсеткіштерінен айтарлықтай төмен (5-сурет).

5-сурет. Әлемдік деңгейдегі жылу электр станцияларының орташа ПӘК-і

      Өз кезегінде, жылу энергиясын тасымалдау секторын да айта кеткен жөн, онда кәсіпорындар үлкен және көбінесе ақталмайтын шығындарға ұшырайды.
      2010 – 2011 жылдардағы жылыту маусымында шығын 291 893,3 Гкал, оның ішінде 161 462 Гкал нормативтік және 130 431,3 Гкал жоғары нормативтік құрады, ал бұл станциядағы өндірілген жылу энергиясының 37 %-ын құрайды.
      Жылу энергиясын тасымалдау секторы жылу энергетикасында энергия тиімділігін арттыруға көп көңіл бөлуді талап етеді, себебі осы сектор энергия тиімділігін арттырудың жоғары әлеуетіне ие.
      Жылу торабының жалпы ұзындығының шамамен 60 %-ға қызмет ету мерзімі 20 жылдан астам. Жылу тораптарының орташа қызмет көрсету мерзімі 2009 жылдағы жағдай бойынша 25 жылды құрайды. Сараптамалық бағалау бойынша қалалардың жылу тораптарында нақты жылу шығыны нормативтерден (жобалау) екі есе немесе одан да көп. Шығындардың нақты көлемі белгісіз, себебі орталықтандырылған жылумен жабдықтау жүйесінде қажетті есептегіш құралдары қойылмаған.
      Тұтастай алғанда талдау нәтижесінде өнеркәсіп секторының энергия үнемдеу әлеуеті жоғары болып табылатыны және алдағы 5 жыл ішінде энергия тиімділігі саясатын жүзеге асыру елеулі нәтижеге алып келетіні анықталды.

3. ТКШ-дегі және бюджеттік сектордағы энергия үнемдеу

      Қазақстан тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласы өзара байланысты екі негізгі элементпен берілген:
      коммуналдық қызметтердің негізгі тұтынушылары болып табылатын көп пәтерлі тұрғын үйлерді (бұдан әрі – КПТҮ) және жеке үйлерді қамтитын тұрғын үй секторы;
      жылумен, газбен, сумен және электрмен жабдықтауды қамтамасыз ететін коммуналдық кәсіпорындарды, желілер мен құрылыстарды қамтитын коммуналдық сектор.

4. Тұрғын үй секторы

Жергілікті атқарушы органдардың деректері бойынша КПТҮ-ге қатысты тұрғын үй қорының 50,1 млн. шаршы метрі немесе 32 % жөндеудің жекелеген түрлерін, атап айтқанда: үйдің қасбеті, шатыры, қабырға панельдерінің, балкондардың, кіреберістердің жіктерін герметикалық бітеу, сондай-ақ орталық жылыту, ыстық және суық сумен жабдықтау инженерлік желілеріне, кәрізге жөндеу жұмыстарын жүргізуді талап етеді. Әдетте, күрделі жөндеуді немесе оларды ауыстыруды әрбір 20-30 жыл сайын жүргізу қажет.
3,8 млн. шаршы метр немесе 2 % авариялық жағдайда, яғни одан әрі пайдалануға жарамсыз ретінде бұзуға жататын (6-сурет) болып табылады.

6-сурет. Қазақстан Республикасы тұрғын үй қорының ағымдағы жағдайы

Тұрғын үй секторы электр энергиясының шамамен 11 % және берілетін жылу энергиясының 40 %-ын тұтынады. Сарапшылардың бағалауы бойынша ғимараттардың шамамен 70 %-ы заманауи талаптарға сәйкес келмейтін жылу техникалық сипаттамаға ие (бұл әсіресе 1950 – 1980 жылдары салынған ғимараттарға қатысты), осының салдарынан олар жылыту үшін тұтынылатын жылу энергиясының 30 %-ын және одан да көп жоғалтады.

9-кесте – Облыстар бойынша халықтың электр және жылу энергияларын
тұтынуы

Р/с №	Облыстар және республикалық маңызы бар қалалар	Электр энергиясын тұтыну мың кВт* сағ	Жылу энергиясын тұтыну, мың Гкал
1	Ақмола	416 131,0	1 024,4
2	Ақтөбе	365 119,0	1 213,6
3	Алматы	782 657,0	628,1
4	Атырау	335 721,0	396,3
5	Батыс Қазақстан	327 320,0	811,0
6	Жамбыл	354 023,8	519,6
7	Қарағанды	1 401 426,8	4 070,3
8	Қостанай	441998,6	1890,8
9	Қызылорда	340 863,1	219,0
10	Маңғыстау	404 172,8	1 168,7
11	Оңтүстік Қазақстан	765 787,2	514,7
12	Павлодар	499 901,0	2 215,2
13	Солтүстік Қазақстан	298 978,6	936,6
14	Шығыс Қазақстан	887 283,4	2 881,4
15	Астана қаласы	620 992,0	2 413,0
16	Алматы қаласы	1 194 365,0	3 497,7
	Жалпы Қазақстан Республикасы бойынша	9 436 740,3	24 472,4

*Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің 2011 жылғы деректері бойынша
**Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің 2012 жылғы деректері бойынша

Тексеруден өткізілген ғимараттардың басым бөлігі энергия тиімділігі бойынша «M-N» сыныбына сәйкес болды. Орташа есеппен ғимараттарды жылытуға жылу энергиясын тұтыну деңгейі тексеруден өткізілген үйлер бойынша жылына 270 кВт*сағ/м² құрайды, ал бұл орта еуропалық көрсеткіштермен салыстырғанда айтарлықтай жоғары – 100-120 кВт*сағ/м²

7-сурет. Ғимараттардың жылу тұтыну үлесін салыстырмалы талдау.

      Сонымен қатар енгізудің пәрменді тетіктерінің болмауына байланысты ТКШ саласында инновациялық белсенділіктің төменгі деңгейі байқалады.
      Жоғары жылу тұтынуға айтарлықтай әсер ететін проблема тұрғын үй қорының ескіруі болып табылады. Пәтердің меншік иелері әртүрлі себептер бойынша тұрғын үйді күрделі жөндеу үшін ақшалай қаражат жинақтауды жүзеге асырмайды және осылайша, пайдаланушы ұйымдар ағымдағы тұрғын үй жағдайын сақтау мүмкіндігіне ғана ие.
      Ғимараттардың одан әрі бұзылуын болғызбау және оларды сақтау тұрғын үй қорын жаңғыртуда бірінші кезектегі шаралар болуы тиіс.
      Уақыт тұрғын үйді пайдалану, тұрғын үй қатынастарын және тұрғын үй заңнамасын жетілдіру мәселесін шешу үшін қазіргі заман талаптары мен нарықтық қатынастарға сай келетін жаңа тәсілдерді талап етеді.

5. Коммуналдық сектор

      Еліміздің коммуналдық секторы желілер тозуының жоғарғы деңгейі мен энергия ресурстарын өндіру, генерациялау, жеткізу және тұтыну кезіндегі шығынның елеулі үлесімен сипатталады.
      ТКШ-дегі кәсіпорындардың жалпы саны 336, оның ішінде 164 кәсіпорын шығынды болып табылады. Коммуналдық кәсіпорындардың технологиялық жабдықтарының тозуы 41 %-дан 100 %-ға дейін құрайды.
      Инфрақұрылымды техникалық-технологиялық жаңғыртумен бірге ұйымдастыру-басқару мәселелерін шешу және коммуналдық кәсіпорындардың қаржылық жағдайын жақсарту қажет, оларды орындамай саланың дамуына қол жеткізу мүмкін емес.
      КК инвестициялар құрылымы мемлекеттік бюджеттен (87.9 %), тартылған капитал (5,1 %) және тариф белгілеуден (7 %) құрылады.
      Коммуналдық секторда орын алған проблемаларды мынадай мәселелерге бөлуге болады:
      1) КК 48,8 % шығынды болып табылады;
      2) жаңа қуаттарды енгізу амортизациялық төлемдер есебінен тарифтің артуына әкеледі;
      3) мемлекеттің жеке ТКШ субъектілеріне (70 %) тікелей қолданатын қаржылық құралдары жоқ;
      4) сала ұзақ мерзімді қаржыландыруды қажет етеді;
      5) бюджеттен тыс инвестицияларды тартудың төмен деңгейі.
      ТКШ жүйесінің көптеген құрылыстары мен желілері 20 жыл бұрын пайдалануға берілді немесе күрделі жөндеуден өткізілді. Жалпы, 25 жыл нормативтік мерзімге сүйене отырып сенімді пайдалану мерзіміне, шамамен 63 % желі күрделі жөндеуді немесе олардың толық ауыстырылуын талап етеді.

8-сурет. Қазақстан Республикасының коммуналдық секторындағы инженерлік желілердің тозу деңгейі

      Осы секторда күрделі авариялар, желілердің бұзылуы және тұтынушылардың ажыратылуы байқалады, бұл инженерлік желілердегі шығындарға және ресурстардың тұтынушыларға толық берілмеуіне ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортаның ластануына, тұрғындардың санитариялық әл-ауқатының бұзылуына әкеледі. Бүгінгі таңда Қазақстанда іс жүзінде инженерлік коммуникация жұмысының сенімділік дәрежесі Еуропа елдерінен он есе төмен.
      Жеткілікті түрде қаржыландырылмағандықтан, ТКШ ұйымдарының негізгі қорларының физикалық тұрғыдан тозуы салдарынан республиканың көптеген облыстары пайдалану емес, авариялық-қалпына келтіру режимінде жұмыс істеп тұр. 1 км су құбыры желісінде республика бойынша орташа есеппен жылына 0,7 авария болып тұрады. Кейбір өңірлерде авария коэффиценті 2,5 дейін жетеді. Мысалы, шығыс еуропалық елдерде бұл көрсеткіш 0,2-0,4 деңгейінде ауытқиды, оны тозығы жеткен желілер мен құрылыстарды ауыстыру бағдарламасы үшін нысаналы бағдар деп есептеуге болады.
      ТКШ саласындағы жағдайды талдау кезінде, осы сектордағы дағдарыс жағдайының бірнеше себептерін анықтауға болады:
      1. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласын жаңғыртуға және дамытуға қаражаттың жетіспеуі;
      2. ПӘК-і өте төмен моральді түрде ескірген жабдықтардың өте төмен дәрежеде техникалық жабдықталуы және пайдаланылуы;
      3. Мемлекеттік қаражат шығынын бақылаудың жоқтығы;
      4. Көмірге жұмсалатын шығындар мен жергілікті шығарындыларды қоса алғанда, электр және жылумен жабдықтау саласындағы шығындарды ескере отырып, тарифтік реттеу арқылы энергияны ұтымды пайдалану үшін қаржылай жеңілдіктің болмауы.
      Осы проблемалар ел ауқымында да, сонымен қатар Қазақстан субъектілерінің деңгейінде де экономикалық, табиғи-климаттық және өңірлердің басқа да өзгешелігін ескере отырып, ТКШ дамыту және жаңғырту қажеттілігін болжайды.
      Жалпы республика бойынша коммуналдық инфрақұрылымның желілері мен құрылыстарының техникалық жағдайы олардың көп бөлігін жөндеу немесе ауыстыру қажеттілігімен сипатталады.
      Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша желілердің жалпы ұзындығы: жылумен жабдықтау – 12,2 мың км., газбен қамтамасыз ету – 20,2 мың км., электрмен жабдықтау – 133,6 мың км.
      Жөндеуді талап ететін жылумен жабдықтау желілері мен құрылыстарының үлесі 63 %, электрмен жабдықтау – 73 %, газбен жабдықтау – 54 %.
      Елде жылумен жабдықтаудың 12 мың км. желісі бар, оның үштен екі бөлігі жеке меншікте, олардың 63 % ауыстыруды қажет етеді. Есептер аталған желілерді жаңғырту үшін 1 трлн. астам теңге, ал жылу көздерін жаңғырту үшін бірнеше триллион теңге қажет екендігін көрсетті.
      Бағдарламада қаржыландырудың барлық көздері есебінен 2015 жылға қарай жаңғыртылған желілердің ұзындығы 31 мың километрден асады деп қарастырылған (оның ішінде, аталған Бағдарламаны іске асыру шеңберінде 24,4 мың км. және 6,7 мың км. («Ақ-бұлақ» бағдарламасы бойынша).
      Осыған байланысты, 2015 жылға қарай жаңғыртылған желілердің жалпы көлемі 31 мың км., ал 2020 жылға қарай 96,6 мың км. құрап, Мемлекет басшысының тапсырмасының орындалуын қамтамасыз етеді.

6. Бюджеттік сала

      Бюджеттік сала ұйымдары елімізде өндірілетін электр энергиясының 5% және жылу энергиясының шамамен 15 % тұтынады, сондай-ақ сарапшылардың бағалауынша бастапқы энергия ресурстарын тұтыну жалпы еліміздің тұтынуының 5% құрайды.
      Осылайша, бюджеттік сала энергия қорларының ірі тұтынушысы болып табылмайды. Бірақ бюджеттік саланың әлеуметтік маңыздылығы және оны қаржыландырудың жеткіліксіздігі энергия көздерін ұтымды тұтыну, оларды есепке алу және үнемдеу проблемасын алға тартады.
      Медициналық мекемелерде энергияны неғұрлым көп қажет ететін топқа дезинфекциялауға және стерильдеуге арналған электр термиялық қондырғылар тобы (автоклавтар, кептіргіш шкафтар, стерилизаторлар, дистилляторлар) 10 %-дан бастап 40 %-ға дейін, тоңазытқыш жабдықтар – 5-10 %, жарықтандыру – 30-60 %, ауаны желдету және кондиционерлеу – 10-20 % құрайды.
      Жылу энергиясы бойынша жылу тұтынушылардың үш тобын атап өтуге болады: жылыту, ыстық сумен қамтамасыз ету, ауаны желдету. Жылытуға 55-70 %, ал ауаны желдетуге 30-45 % (ғимараттың типіне байланысты) тиесілі.
      Мектепке дейінгі мекемелерде электр энергиясының ең қуатты тұтынушылары тамақ дайындау блоктарының электр термиялық қондырғылары болып табылады. Жарықтандыруға жалпы электр тұтынудың 10 %-дан 15 %-ға дейін жұмсалады.
      Білім беру мекемелерінде негізгі электр энергиясын тұтынушылардың 5 тобы бар: жарықтандыру (50-70 %), электр қозғалтқыштары бар тұтынушылар (10-30 %), әртүрлі жылытқыш қондырғылар (қайнатқыш, электр плиталары және тағы басқалар) электр энергиясының 10-20 % тұтынады, компьютерлер 10 %-ға дейін, түрлі зертханалық стендтер 5-10 % тұтынады.
      Жылу энергиясы бойынша жылу тұтынушыларды үш топқа бөлуге болады: жылыту 53-70 %, ыстық сумен жабдықтау 16-30 %, ауаны желдету 10-25 %.
      Әкімшілік мекемелерде электр энергиясын тұтынушының 4 тобы бар: жарықтандыру (40-60 %), электр қозғалтқыштары бар тұтынушылар (10-30 %), 20%-дан бастап 40 %-ға дейін электр энергиясын тұтынатын әртүрлі жылыту қондырғылары (электр плиталар, қайнатқыштар, электр каминдер және т.б.), компьютерлер және кеңсе техникасы 10-20 % тұтынады.
      Жылу энергиясы бойынша екі топ бар: жылыту - 70-85%, ауаны желдету - 15-30%.
      Бюджеттік саласының ұйымдары үшін энергия көздерін пайдаланудың энергия тиімділігінің негізгі көрсеткіші ретінде жылына 1 м² (кВт*•сағ/м².жыл) энергия тұтынуы болып табылады.
      Жүргізілген тексерулер әртүрлі бюджеттік ұйымдарда энергияны үлестік тұтыну бірдей құрылымды ұйымдар үшін де әртүрлі және нормативтерден асатындығын көрсетеді.
      Бюджеттік ұйымдарда энергия көздерінің аса көп шығындалуының негізгі себептері бар:
      1) энергия көздерінің шығынын басшылықтың әлсіз бақылауы;
      2) энергетикалық паспорттардың болмауы;
      3) жарықтандыру жүйесін автоматты реттеудің болмауы және жарықтандыру құралдары мен жарық көздерін дұрыс таңдамау;
      4) жылыту, ыстық сумен жабдықтау және желдету жүйелерін автоматты реттеудің болмауы;
      5) қоршау конструкциялары және терезелері арқылы үлкен жылу шығындары;
      6) энергия үнемдеуді ынталандыру жүйесінің болмауы.
      Мемлекеттік қызмет көрсету сапасының төмендеуін немесе бюджет саласының мекемелері үшін санитариялық нормалардың бұзылуын болдырмайтын жоғарыда баяндалған энергия үнемдеу бойынша іс-шараларды шартты түрде 3 топқа бөлуге болады:
      1) энергия ресурстарын тұтынуды есепке алуды жетілдіру;
      2) энергия ресурстарын тұтынуды айқындайтын ғимараттар мен құрылыстардың параметрлерін өзгерту;
      3) бюджеттік сала мекемелерінің ағымдағы қызметінде энергия үнемдеуді ақпараттық қамтамасыз ету және энергия үнемдеуді ынталандыру.

7. Көлік секторындағы энергия үнемдеу

      Көліктің үлесіне сұйық көмірсутекті тұтынудың жалпы көлемінің жартысынан астамы, көмірқышқыл газының барлық шығарындыларының төрттен бір бөлігі (23 %) жатады. Бұл ретте автомобиль көлігінің үлесіне ластаушы заттардың барлық шығарындыларының 73 % жатады.
      Аталған факт Қазақстан Республикасында автомобиль көлігінің энергия тиімділігін арттыру мәселесін шешудің экономикалық маңыздылығы мен өзектілігін айқындайды.
      Дамыған елдердің көпшілігінің ЖІӨ-дегі көліктің үлесі 4-9 % аралығында, халықтың жұмыспен қамтылуында – 3-8 %. Өндірістің заманауи жағдайында дамыған елдерде 1 тұрғынға шаққанда өнім көлемі салмақпен өлшегенде орта есеппен 20-25 т., ал бүкіл әлем бойынша жылына 10 т. Жүк айналымы мен ЖІӨ арақатынасы индустриялық дамыған елдерде төмен ЖІӨ 1 долларына шамамен 2,4 мың километр жүк тасымалы келеді, даму деңгейі орташа елдерде 2,8 мың км., ал шығыс еуропа мемлекеттерінде – 5,3 мың км. құрайды.
      Автомобильдендірудің үлестік көрсеткіштеріне қатысты 1000 адамға шаққанда автомобильдердің саны АҚШ-та – 510, Жапонияда – 373, Ресей Федерациясында – 96, Қазақстанда – 64 бірлік. Жолаушылар айналымында қазақстандық автокөліктің үлес салмағы 80 % жетеді. Дамыған елдердің көлік нарығы тасымалдың жоғары тиімділігі мен тауар және қызмет құнында төмен көліктік құрамдаспен сипатталады.

8. Автомобиль көлігінің бар болуы және оның құрылымы

      Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша Қазақстанның автомобиль паркі 2011 ж. 4066,2 мың бірлікті құраса, оның ішінде 3553,8 мың шартты бірлігі – жеңіл автомобильдер, 414,018 мың шартты бірлігі – жүк автомобильдері және 98,4 мың шарты бірлігі – автобустарды құрайды. 2000 жылмен салыстырғанда 2010 жылы 10 жыл ішінде, автокөліктің саны 2,5 есе артты. Болжам бойынша 2015 жылы автомобиль көлігінің паркі 3400,0 мың шартты бірлікті құрайды.
      Парктің орта жасы маңызды және 10 жылды құрайды, оның ішінде парктің 9 % 20 жылдан астам пайдаланылады, яғни автомобильдер толықтай ескірген, есептен шығарылуға тиіс. 7 жылға дейінгі автомобильдер - 23,1 % құрайды. Мұндай пайдалану отынның өнімсіз шығынына және ластаушы заттардың атмосфераға көп шығарылуына әкеледі.
      Қазақстанда автомобиль көлігі жыл сайын 5,0 млн. тоннадан астам отын тұтынады. Мәселен, 2009 жылы автомобиль көлігінде отынның шығыны 5128,0 мың тоннаны құраса, оның ішінде бензин 4032,0 мың тонна және дизель отыны 1096,0 мың тоннаны құрады. Шартты отынды қайта есептеуде тұтыну 7596,0 мың тоннаны құрайды. Есептеулер бойынша автомобиль көлігі 2009 жылы энергияның 19381,0х106 кВт*сағ (Кесте 10) жұмсалды.
      Алдын ала болжамдарға сәйкес Қазақстан Республикасында автомобиль көлігімен отын тұтыну – 2013 жылы 5274,0 мың тонна бензин, 2015 жылы - 5432,0 мың тонна бензин және тиісінше жылдар бойынша энергия шығыны 20405,0х106 кВт*сағ, 20813,0х106 кВт*сағ және 21437,0х106 кВт*сағ құрайды. Қазақстан Республикасында автомобиль көлігінің жанармай тұтынуы және энергетикалық сипаттамасы 11-кестеде көрсетілген.

10-кесте – Қазақстан Республикасының автомобиль көлігінде отынды және
энергияны тұтыну

Отын түрі	2009 жылы			2010 жылы
Отын түрі	мың тонна	шартты отын, мың тонна	энергия, 106кВт*сағ	мың тонна	шартты отын, мың тонна	энергия, 106 кВт*сағ
Бензин	4068,2	6061,0	14529,0	1498,4	2232,6	18,1
Дизельді отын	1292,9	1873,4	5876,0	3915,1	5676,9	46,1
Барлығы	5171,1	7934,4	20405,0	5413,5	7909,5	64,2

11-кесте – Қазақстан Республикасының автомобиль көлігінде отынды және
энергияны тұтыну

Отын түрі	2013 жылы			2015 жылы
Отын түрі	мың тонна	шартты отын, мың тонна	энергия, 106кВт*сағ	мың тонна	шартты отын, мың тонна	энергия, 106кВт*сағ
Бензин	4149,0	6182,0	14820,0	4270,0	6367,0	15263,0
Дизельді жанармай	1254,0	1910,0	5993,0	1292,0	1967,0	6174,0
Барлығы	5274,0	8093,0	20813,0	5432,0	8334,0	21437,0

9. Теміржол көлігі

      Жылжымалы сүйреме составты пайдалануды, оның техникалық жағдайын сақтауды, сондай-ақ локомотив бригадасының жұмысын ұйымдастыруды локомотив депосы, локомотивтерді ауыстыру пункттері және локомотив сүйремесінің операторлары мен жеке меншік иелерінің иелігіндегі локомотив бригадалары жүзеге асырады.
      Теміржол көлігінің отын-энергетикалық ресурстарының негізгі тұтынушысы жылжымалы сүйреме состав болып табылады.
      Отын-энергетикалық ресурстарды тұтыну серпінді «Қазақстан теміржолы» ҰК» АҚ дизельді жылжымалы составының 2003 – 2011 жылдардағы деректері 12-кестеде көрсетілген.

12-кесте – «Қазақстан теміржолы» ҰК» АҚ дизельді жылжымалы составының дизельді отынды тұтыну серпіні (тонна)

2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011
542642 574244	611800 647693	659020 669534	719702 712194	753302 777719	683878 711581	647038 675334	676487 714031	661773 685291

*Ескертпе: Кестеде жоспар бойынша отын шығынының нормативтік мәні алымында, ал отынды (төленген) нақты пайдалану мәні бөлімінде көрсетілген.

      Осылайша, теміржол көлігін тасымалдау процесінде дизель отынын тұтыну 24 % артты.
      Бұл жағдай теміржол көлігінің жылжымалы составының (тепловоз, электровоздар) 80 % астамының өткен ғасырдың 60-70 жж. шыққан локомотивтерден құралғанына байланысты орын алып отыр. Олардың техникалық күйі қазіргі уақыттың талаптарын қанағаттандырмайды.
      Теміржол көлігі Қазақстанның көлік жүйесінде жетекші орынға ие және отын-энергетикалық ресурстардың ең ірі және тұрақты тұтынушыларының бірі болып табылады, елде өндірілетін 4,7 % электр энергиясын және 4 % астам дизель отынды тасымалдау процесінде тұтынады.
      Автомобиль және теміржол көлігінің теріс әсерінің анағұрлым маңызды ағымдағы кемшіліктері мыналар болып табылады:
      1) көліктің тасымалдау процесін ұйымдастыруға жыл сайын шамамен 50 % сұйық мұнай отыны (40 % автомобиль және 10 теміржол) шығындалады;
      2) атмосфераға ластаушы заттардың шығарылуы (~ 40%) және жалпы антропогендік шығарындылар, құбырмен тасымалдауды есепке алмағанда, көлік секторының 90 % шығарындысын құрайды. Теміржол құрамы атқарылған жұмыс бірлігіне қатысты үнемді және экологиялық қолайлы;
      3) қалалардың (70 % халық шумен ластану жағдайында өмір сүруде) шумен ластануы;
      4) су қоймаларын, топырақты және үлкен аумақты ластайтын сұйық және қатты қалдықтардың пайда болуы. Теміржол көлігінің жылжымалы составынан станциялар мен бөлек пункттердің магистральді және тракциялық жолдарының бойында тасталатын шығарындылар;
      5) көлік инфрақұрылымы объектілерінің құрылысына және тиісті ландшафтылық өзгерістерге жерді кең ауқымда оқшаулау қажеттілігі.

10. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру
саласындағы күшті және әлсіз жақтарды, мүмкіндіктер мен
қауіп-қатерлерді талдау

Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
1. Елдің энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласын дамыту үшін нормативтік-құқықтық негіздің болуы; 2. Экономиканың негізгі салаларында энергия үнемдеу әлеуетінің жоғары болуы; 3. Жұмыстың салааралық бағыты; 4. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында орнатылған халықаралық ынтымақтастық; 5. Энергия үнемдеудің экономикалық тиімділігі және энергия тиімділігін арттыру; 6. Экономиканы технологиялық жаңартуға жәрдемдесу; 7. Кадр әлеуетінің болуы.	1. Кәсіпорындарда табиғи және сапалы ескірген энергия сыйымды технологияларды пайдалану; 2. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері бойынша халықтың хабарсыздығы; 3. Энергия үнемдеу саласындағы мемлекеттік қолдау тетігінің болмауы; 4. Энергия үнемдеудің насихаттау мен көпшілікке тарату деңгейінің төмендігі; 5. Әлсіз институционалдық негіз. 6. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелерінде мемлекеттік биліктің барлық деңгейінде іс-әрекетті үйлестірудің болмауы.
Мүмкіндіктер	Қауіп-қатерлер
1. Ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігінің арттыру; 2. Энергетикалық ресурстарды ұтымды және орнықты тұтыну; 3. Экономикада қосымша нарықтарды құру; 4. Қосымша жұмыс орындарын құру; 5. Кәсіпорындардың материалдық-техникалық базасын нығайту; 6. Өндірісті үздіксіз оңтайландыру; 7. Энергия үнемдеу саласында кадрларды даярлау және қайта даярлау; 8. Елде энергия үнемдеуді насихаттау және көпшілікке тарату; 9. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында ғылыми-әдіснамалық база құру және жетілдіру; 10. Атмосфераға ластаушы заттардың шығырындыларын азайту.	1. Мемлекет экономикасының бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуі; 2. Энергия ресурстарының тапшылығы; 3. Экологиялық жағдайдың нашарлауы; 4. Отын-энергетикалық ресурстарды ұтымсыз пайдалану; 5. Тұрғын үй қорының ескіруі.

11. Энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыруды
дамытудың негізгі проблемалары, үрдістері мен алғышарттары

      Жоғарыда көрсетілген талдау мен фактілердің негізінде, елдің жоғары энергия сыйымдылығы мен экономиканың төмен энергия тиімділігі мыналарға:
      1) өнеркәсіпте:
      көлемінде энергия сыйымды (өнеркәсіптегі 60 % астам) ЖІӨ жоғары үлесіне және энергия сыйымдылығы төмен салалардың салыстырмасы түрде аз үлесі экономика құрылымына;
      көмір электр станцияларына негізделген электр энергетикасының өндіруші қуатына;
      негізгі салаларда (энергетика 60-80 %, түсті металлургия 30-60 % және т.б.) негізгі және көмекші жабдықтардың физикалық тұрғыдан тозуына және оларды жаңартудың төмен коэффициентіне;
      өнеркәсіп салаларының технологиялық және техникалық артта қалуы және өндірістердің халықаралық стандарттарға сәйкес келмеуі (технологиялардың 10-15 % ғана әлемдік деңгейге сәйкес келеді);
      энергия үнемдеу саласында нормалау, стандарттау, сертификаттау және бақылау жүйесінің болмауына;
      энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында толық мемлекеттік статистикалық есептіліктің болмауына;
      экономика салаларында инновациялық белсенділік деңгейінің елеусіз болуына;
      кәсіпорындарға негізгі қорларды жаңартуға және жаңа технологиялардың дамуына инвестиция салуға мүмкіндік бермейтін төмен рентабельділігіне;
      инженерлік және жұмысшы кадрларды даярлау мен біліктілігін арттыру мәселелеріне;
      электр желі шаруашылығының қатты тозуына (~ 65-70 %);
      өңірлерде өндіруші қуаттың әркелкі (Қазақстан БЭЖ-інің 42 % белгіленген қуаты Павлодар облысында шоғырланған) бөлінуіне байланысты;
      2) ТКШ секторында:
      тұрғын үй қорының ескіруіне;
      қазіргі заманғы талаптарға жауап бермейтін ғимараттардың жылу техникалық сипаттамаларына;
      тұрғын үй қоры иелерінің энергия үнемдеу жөніндегі іс-шараларды жүргізуге белсенділігінің төмендігіне;
      жылыту, ыстық сумен жабдықтау және желдету жүйелерін автоматтандырылған реттеудің болмауына;
      жарықтандыру жүйесінің автоматтандырылған реттеуінің болмауына және жарық құралдары мен жарық көздерінің типтерін дұрыс таңдамауға;
      коммуналдық желілерде электр энергиясының, жылу мен судың көп шығындалуына;
      көп күл шығаруына және калориялығының төмендігіне байланысты жылумен жабдықтауда қолданылатын (көмір) отынның негізгі түрінің энергия тиімділігінің төмендігіне;
      қоршау конструкциялары мен терезелер арқылы үлкен жылу шығындарына;
      ПӘК-і өте төмен моральдық тұрғыдан ескірген жабдықтардың өте төмен дәрежеде технологиялық және техникалық жабдықталуы;
      бюджет секторындағы ТКШ-ның коммуналдық қызметтеріне мемлекеттік қаражат шығыстарын жеткіліксіз бақылануы;
      ТКШ-да жылу, электр қуаты, суды есепке алу аспаптарымен төменгі дәрежеде жабдықталуына;
      энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыруды жеткіліксіз насихаттауға байланысты.
      3) көлік секторында:
      автомобиль көлігінің 80 %-ның 10 жылдан астам пайдаланылуына;
      жалпы көлемнің 87 %-ын автожол көлігінің пайдалануына;
      ірі қалаларда жеке автомобильдердің көлік ағынының 70 %-дан астамын құрауына;
      тасымалдау шығындарының тауарлардың түпкі құнының 8-11 % құрауына байланысты. Өнеркәсібі дамыған елдерде бұл көрсеткіш әдетте 4 % құрайды.

12. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру
саласындағы инновациялық-технологиялық даму мен инновациялық
құрауышты талдау

Жалпы алғанда энергия үнемдеу және ел экономикасының энергия тиімділігін арттыруды дамыту инновациялық энергия үнемдеу технологияларын қолдану есебінен экономика салаларын жаңғыртуға бірден-бір мүмкіндік береді және ғылым мен бизнестің өзара қарым-қатынасын дамытады.
Қазіргі уақытта энергия үнемдеу бағыты Қазақстан Республикасының инновациялық дамуының негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Сыни технологиялар мен инновациялық гранттарды беру тізімінің негізгі басым бағыттарының бірі баламалы энергетика және энергия тиімділігі технологиялары болып табылады. Сондай-ақ энергия аудитін жүргізуге, энергия менеджменті жүйесін енгізуге, энергия тиімді технологиялар саласында басқарушы және өндірістік технологияларды енгізуге инновациялық гранттар бөлінуде.

13. Қазақстанда энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелерін қолданыстағы мемлекеттік реттеу саясаты мен қолданыстағы ынталандыру тетіктерін талдау

     Қазақстан Үкіметі энергия тиімділігін арттыру бойынша үлкен мақсаттар қойып, қазіргі таңда тиісті іс-шараларды іске асыруда.
      Жалпы, қолданыстағы энергия үнемдеу саясаты мынадай негізгі міндеттер бойынша жүргізілуде:
      1) нормативтік құқықтық базаны құру;
      2) өңірлік және салалық энергия үнемдеу жоспарларын бекіту;
      3) Мемлекеттік энергетикалық тізілімді қалыптастыру және жүргізу;
      4) техникалық реттеу тетігін енгізу;
      5) мамандарды даярлау және энергия үнемдеуді насихаттау;
      6) халықаралық ынтымақтастықты дамыту;
      7) энергия үнемдеу саясатына бизнестің қатысуы.
      Атап айтқанда, 2012 жылдың қаңтарында 2012 жылғы 26 шілдеде күшіне енген Қазақстан Республикасының «Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы» (бұдан әрі – Заң) және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңдарының қабылдануы энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруды дамытуда маңызды кезең болып табылады.
      Заңның шеңберінде 22 нормативтік құқықтық акті қабылданды. Осылайша, толық энергия үнемдеу жүйесі пайда болды:
      1) өнеркәсіп өнімдері мен қызметтерінің барлық түрлеріне энергия тұтыну нормативтері енгізілді. Барлық өнеркәсіп кәсіпорындары аталған нормативтерге сәйкес келуге міндетті;
      2) көлік, электр қозғалтқыштардың барлық түрлеріне, сондай-ақ үйлер, ғимараттар, құрылыстар мен жобалау құжаттамаларына энергия үнемдеу бойынша міндетті талаптар енгізілді;
      3) үйлердің, ғимараттардың, құрылыстардың энергия тиімділігі сыныбы және оларды анықтау және қайта қарау қағидалары енгізілді;
      4) өнеркәсіп кәсіпорындары мен ғимараттарда энергоаудит жүргізу қағидалары қабылданды;
      5) үшжақты негізде энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы уәкілетті орган, облыс әкімдігі және энергетикалық ресурстардың ірі өнеркәсіптік тұтынушысы арасында жасалатын энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы ерікті үлгілік келісім бекітілді. Жергілікті өкілді органдар аталған келісімді жасасқан субъектілер үшін қоршаған ортаға шығарындыларға төлем ақысын көтермеуге құқылы;
      6) энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері жөнінде жергілікті атқарушы органдардың қызметін бағалау тетігі енгізілді;
      7) энергия аудитін және (немесе) энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру сараптамасын жүзеге асыратын кадрларды қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру, сондай-ақ энергия менеджменті жүйесін құру, енгізу және ұйымдастыру жөніндегі оқу орталықтары қызметінің қағидалары бекітілді.
      Заңның негізгі нормасы Мемлекеттік энергетикалық тізілімді (бұдан әрі – МЭТ) құру болып табылады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 5 ақпандағы № 86 қаулысына сәйкес МЭТ операторы анықталды. МЭТ субъектілері энергетикалық ресурстарды жылына шартты отынның бір мың бес жүз және одан көп тоннаға барабар көлемінде энергетикалық ресурстар тұтынатын жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар, сондай-ақ мемлекеттік мекемелер мен квазимемлекеттік сектордың субъектілері болып табылады. Мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, МЭТ субъектілері әрбір бес жылда кемінде бір рет міндетті энергия аудитінен өтеді, сондай-ақ энергетикалық ресурстарды жылына шартты отынның бір мың бес жүз және одан көп тоннаға барабар көлемінде энергетикалық ресурстар тұтынатын жеке кәсіпкерлер және заңды тұлғалар 2014 жылдан бастап энергоменеджмент бойынша халықаралық стандарт талаптарына сәйкес энергоменеджмент жүйесін құруға, енгізуге және жұмысын ұйымдастыруға міндетті.
      Осыған орай Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің Техникалық реттеу және метрология комитеті СТ РК ISO 50001-2012 «Энергия менеджменті жүйесі. Қолдану бойынша басшылық пен талаптар» стандартын бекітті және ғимараттарда энергоаудит жүргізу әдістемесін әзірледі.
      Қазіргі таңда құрамына энергия аудитін және (немесе) энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру сараптамасын жүзеге асыратын кадрларды қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру, сондай-ақ энергия менеджменті жүйесін құру, енгізу және ұйымдастыру жөніндегі 6 оқу орталығы мен 13 ұйым кіретін қазақстандық энергоаудиторлар қауымдастығы құрылып, қызмет етуде.
      Сонымен қатар 2015 жылға дейін ЖІӨ энергия сыйымдылығын 10 % төмендету үшін жағдай жасайтын жүйелі шаралар анықталған «2012 – 2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының энергия тиімділігін арттыру жөніндегі кешенді жоспар» (бұдан әрі – Кешенді жоспар) қабылданды.
      Кешенді жоспар шеңберінде 16 өңірлік және 5 энергия үнемдеу салалық жоспарлары іске асырылуда. ТРМК жанында Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы стандарттау жөніндегі техникалық комитет құрылды.
      Энергия үнемдеу саласында да халықаралық ынтымақтастық дамып келеді. ГФР, АҚШ, Жапония үкіметтерімен, Норвегия және Нидерланды Корольдіктерімен меморандумдар мен келісімдер іске асырылуда. ГФР Үкіметімен ынтымақтастыққа сәйкес Герман энергетикалық агенттігімен бірлесіп, энергия тиімділігі орталығы құрылды.
      Энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іске асқан мемлекеттік іс-шаралардың жоғарыда көрсетілген нәтижелері энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы жүйелі жұмысты одан әрі қарай жүргізу қажеттілігі мен орындылығын көрсетеді.
      Талдау нәтижелері энергия үнемдеуді қоспағанда, Қазақстан Республикасының энергия ресурстарын тұтынудың негізгі болжамы 2015 жылға қарай энергия тұтыну 90 млн. тонна мұнай эквивалентін, 2020 жылға қарай 120 т.м.э. құрайтынын көрсетіп отыр.
      Қабылданған заңнамалық шаралардың сәтті іске асуын ескере отырып, 2015 жылға қарай ЖІӨ энергия сыйымдылығын 10 %-ға төмендету бойынша мақсатқа қол жеткізіледі (жоспарлы сценарий).
      Жыл сайын энергия тұтынуды 10 %-ға төмендету бойынша Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау үшін экономиканың энергия тиімділігін арттыру нәтижесіне жылдам серпінмен қол жеткізу жөніндегі қосымша шараларды іске асыра отырып, энергия тұтынуды төмендетудің үдемелі сценарийіне көшу қажет.

9-сурет. Энергия ресурстарын тұтынудың жоспарлы сценарийі.

млн.м.э.т.

14. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы шетелдік оң тәжірибеге шолу

     2-суретте көрсетілгендей, ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығы анағұрлым төмен елдерге: Жапония, Германия, Франция, АҚШ және басқа дамыған мемлекеттер жатады. Бұл елдерде өндірістің құрылымы мен энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру бойынша жүргізілетін мемлекеттік саясат энергия тиімділігі үшін негіз болып табылады.
      Олардың тәжірибесін талдау үшін көп мемлекеттің тәжірибесі зерттелген болатын, бірақ Жапонияның және Германияның тәжірибесі Қазақстанда қолдану үшін ең тиімді және қолайлы болды. Осы елдердің тәжірибесін зерттеу энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелерін жан-жақты қарауға мүмкіндік береді: Жапония және Германия – индустриялық дамыған елдер, бұл олардың тәжірибесін дамып жатқан Қазақстанның индустриясына қолдануға мүмкіндік береді.
      1991 жылдан бастап 2007 жылға дейінгі аралықта Германия энергия тиімділігін 27 %-ға өсіруге қол жеткізді, ол энергия үнемдеу саясатын жүргізудің нәтижесі болды. Бұған қоса, талдауға сәйкес экономиканы әртараптандыру елдің энергия тиімділігінің артуының екінші себебі болды.
      Германия басқа елдер тәрізді экономиканың барлық секторларында энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саясатын жүргізді, алайда саясаттың басымдылығы елдегі энергияның басым бөлігін тұтынып отырған өнеркәсіп болды. Нәтижесінде 2007 жылға қарай елдің жалпы энергия тиімділігін арттырудың 37 %-на өнеркәсіп есебінен қол жеткізілді. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруды дамытудың әртүрлі қаржылай қолдау энергия тиімділігін арттыру саласындағы мақсаттарға қол жеткізудің негізгі және ең тиімді тетіктері болып табылды. Мысалы, Германияда энергия тиімділігін арттыру бойынша шараларға қолдау көрсету және қаржыландырудың екі орталық қоры – «Кіші және орта кәсіпорындарда энергия тиімділігін арттырудың нысаналы қоры» (Sonderfonds Energieeffizienz in KMU) және «Энергетика және климат қоры» (Energie und Klimafonds) бар. Аталған тетіктер мәселелерді кешенді түрде, дәлірек айтқанда, ақпараттық қолдаудан, энергия аудитін жүргізуден бастап одан әрі технологияларды жақсартуға жеңілдіктер алуға дейінгі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, эмиссиялық квоталарды сату жүйесінен мардымды әсер алынды.
      ТКШ бөлігінде жаңа және қолданыстағы ғимараттарға қойылатын талаптар қабылданып, энергия тиімді үйлерді ынталандыру тетіктері іске қосылды.
      Энергияны қажетсінетін компанияларға өнім бірлігіне тұтынатын энергияны азайту бойынша қойылған талаптарды енгізу Жапонияның энергия тиімділігін арттырудың негізгі тетігі болды. Аталған тетік Қазақстанның өнеркәсібі үшін бейімделген. Қазіргі уақытта жоғарыда аталған Заң компаниялардың түріне бөлумен және энергия тұтынудың шегін азайтумен қайта қаралған болатын. Атқарылған іс-шаралардың нәтижесінде Жапония ЖІӨ өскен кезде елдің энергия тиімділігін арттыра алды.

4. Бағдарламаның мақсаты, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

1. Мақсат

Қазақстан Республикасының ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын төмендетуге жағдай жасау және энергия тұтыну мен отын-энергетикалық ресурстарды тиімсіз пайдалануды төмендету арқылы энергия тиімділігін арттыру.

2. Міндеттер

      Ел өнеркәсібінің энергия тиімділігін жаңғырту және арттыру;
      жылу және энергия желілерінде шығындарды төмендету;
      халық арасында энергия үнемдеуге ауқымды насихат жүргізу;
      энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруды ынталандыратын тетіктерді әзірлеу және енгізу;
      энергия сервистік компаниялардың қызметін ынталандыратын тетіктерді қалыптастыру;
      энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласында кадрларды даярлау;
      көлік секторында отынның тұтынуын төмендету;
      1 м² тұрғын үй секторында 1 кВт*с электр энергиясын өңдеуге, 1 Гкал жылу энергиясына және жылу тұтынуға үлестік шығынды төмендету.

3. Нысаналы индикаторлар

1) 2013 – 2015 жылдар аралығында ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын жыл сайын 10 пайызға төмендету;
2) Жылдар бөлінісінде 2008 жылғы деңгейден 2020 жылға қарай ЖІӨ энергия сыйымдылығын 40 %-ға төмендету.

Атауы	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
2008 жылғы деңгейге қатысты ЖІӨ энергия сыйымдылығының төмендеуi, %	10	20	30	32	35	36	38	40

4. Бағдарламаны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

      Бағдарлама экономиканың түрлі секторларында 9 бағыт бойынша энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруды дамытуды жеделдетуге бағытталған жаңа қосымша шараларды көздейді:
      1) Энергия тиімді өнеркәсіп;
      2) Инновациялық энергетика;
      3) Энергия тиімді ТКШ;
      4) Энергия тиімді құрылыс;
      5) Энергия тиімді көлік;
      6) Энергия тиімді бюджеттік сала;
      7) Энергия тиімді жарықтандыру;
      8) Энергия тиімді қоғам;
      9) Үнемді төлем.

2020 жылға қарай міндеттерді іске асыру қорытындылары бойынша мынадай нәтижелерге қол жеткізіледі:

      1. Энергия тиімді өнеркәсіп:
      1) өнеркәсіпте энергия тиімділігін тұтастай алғанда 30 %-ға арттыру;
      2) тау кен металлургия саласында энергия тиімділігін 20 %-ға арттыру;
      3) химия саласында энергия тиімділігін 32 %-ға көтеру;
      4) машина жасау саласында энергия тиімділігін 40 %-ға арттыру.
      2. Инновациялық энергетика:

     1) электр энергиясын өндіруге кеткен энергия ресурстарының үлестік шығынын 14 %-ға азайту;
      2) электр желілеріндегі нормативтік шығындарды 5 %-ға азайту;
      3) елдің жалпы энергия балансындағы ЖЭК-нің үлесін 3 %-ға дейін ұлғайту.
      3. Энергия тиімді ТКШ:
      1) 1 м²-қа энергия тұтыну үлесін 30 %-ға азайту;
      2) жылу желілеріндегі нормативтік шығындарды 3,6 %-ға азайту;
      4. Энергия тиімді құрылыс:

2015 жылдан бастап 100 % энергия тиімді құрылысты қамтамасыз ету.
5. Энергия тиімді көлік:

     1) автомобиль, теміржол және әуе көліктерінде отын тұтынуды 30 % төмендету;
      2) Қазақстан Республикасының автопаркін жаңарту;
      6. Энергия тиімді бюджеттік секторы:

бюджеттік секторының энергия ресурстарын тұтынуын 25 %-ға азайту.
7. Энергия тиімді жарықтандыру:

     1) жарықтандыруға арналған электр энергиясын төлеуге шығыстарды 60 %-ға дейін қысқарту;
      2) энергия үнемдеуші лампаларды 100 % пайдалану.
      8. Энергия тиімді қоғам:

     1) энергия үнемдеу саласында кадрларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру жөніндегі 20 оқу орталығы;
      2) энергия үнемдеу саласында Қазақстан Республикасының саясатын іске асыру мәселелерінде халықтың 90 % хабардар болуы;
      9. Үнемді төлем:

     1) тұрғын үй және коммерциялық секторда энергия тұтынуды 20 %-ға төмендету;
      2) энергия ресурстарының 100 % төлемін қамтамасыз ету.
      *2015 жылы МЭТ субъектілерінің нәтижелер көрсеткіштерінің міндеттері бөлігіндегі энергоаудиті нәтижелерінің қорытындысы бойынша нысаналы 2013 жылдан бастап аралық мәндер белгіленеді. Қажет болған жағдайда мақсатты индикатор мен нәтиже көрсеткіштерінің мәндері түзетіледі.

5. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

      Бірінші кезең – 2014 – 2015 жылдар. Аталған кезеңде энергетиканы қоса алғанда, өнеркәсіптік кәсіпорындарда, сондай-ақ бюджет секторында энергия аудиті жүргізіледі, қорытындысы бойынша кәсіпорындардың энергия үнемдеу жоспарлары дайындалып, бюджет қалыптастырылады. Энергия тұтынудың нормативтеріне және басқа да энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы талаптарына сәйкес келу үшін өнеркәсіп және энергетикалық кәсіпорындарды жаппай жаңғырту басталады. Сонымен қатар, халық арасында ауқымды насихаттау жұмысы жүргізіледі, энергия үнемдеу саласында кадрлар даярланады және энергия менеджменті жүйесінің ұлттық стандарты енгізіледі. Қосымша нормативтік реттеу шаралары дайындалады.
      Екінші кезең – 2016 – 2020 жылдар. Бұл кезеңде энергия аудиттерінің нәтижелеріне сәйкес өнеркәсіпті және энергетиканы ауқымды жаңғырту жүргізіледі, сондай-ақ бюджеттік секторды және үйлерді терможаңғырту, автопаркті жаңарту, жарықдиодты жарықтандыруға көшу, энергия тиімді құрылысты қамтамасыз ету, жеке инвестицияларды тарту бойынша жұмыстар жүргізіледі.
      Қойылған міндеттерді шешу үшін әр бағыт бойынша Бағдарлама мақсаттарына жетуді қамтамасыз ететін тетіктер мен шараларды қолдану ұсынылады.

     1. 1–бағыт – «Энергия тиімді өнеркәсіптік кәсіпорын».
      Заңның басты тетігі – Мемлекеттік энергетикалық тізілімнің қызмет етуіне байланысты, 2015 жылдың шілдесіне дейін 2000 астам өнеркәсіп кәсіпорындары энергия аудитінен өтуі қажет. Энергия аудитінің қорытындысы бойынша осы кәсіпорындардың энергия үнемдеу жоспарлары әзірленіп, іске асырылатын болады. Энергия үнемдеу жоспарлары жабдықтарды, технологиялық процестерді, ғимараттарды жаңғыртуға, сондай-ақ энергетикалық менеджмент негізінде басқару шешімдерін енгізуге бағытталатын болады. Сонымен қатар, 2015 жылға дейінгі өңірлердің энергия үнемдеу жоспарларының бөлімі болып табылатын кәсіпорындардың жаңғырту жоспарлары іске асырылатын болады.
      Жоғарыда аталған шаралардың барлығы кәсіпорындар жұмсайтын инвестицияларды және шығындарды қажет етеді. Осыған байланысты, кәсіпорындардың энергия тиімділігін арттыруға оларды экономикалық ынталандырудың қосымша шараларын енгізу қажет. Шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау үшін мемлекет тарапынан энергия үнемдеуші технологиялар мен жабдықтарды сатып алу бойынша жеңілдетілген кредиттер мен лизингтік бағдарламалар беруді ұсынады.
      Бұдан басқа, энергия аудиттің қорытындылары бойынша өнеркәсіп кәсіпорындарында энергияны тұтыну нормативтерін қатаңдату жағына қарай қайта қарастыру, сондай-ақ энергия тиімділігінің бенчмаркинг жүйесін енгізу қажет.
      Техникалық реттеу жүйесі энергия үнемдеуге бағытталған процестерге мемлекеттің әсер етуінің басты құралы болып табылады. Осыған байланысты, әртүрлі жабдықтар мен технологиялар үшін қолданыстағы техникалық стандарттарды қайта қарап және жаңа стандарттарды бекіту қажет.

     2. 2-бағыт – «Инновациялық энергетика».
      Энергетика саласында әртүрлі құралдар арқылы электр және жылу энергетикасы саласындағы кәсіпорындарды жаңғыртудың инвестициялық бағдарламаларын тиімді іске асыру маңызды.
      Осы орайда мыналар:
      1) жобаланатын энергия көздерінде электр және жылу энергиясын жеке, когенерация технологиясын қолдануды бағалаусыз өндіруге, тыйым салу;
      2) кәсіпорындардың энергия тиімділігін міндетті арттыру бойынша талаптар, олар жаңғырту жөніндегі инвестициялық бағдарламалардың тиімділігін арттырып қана қоймай, желілердегі шығындарды төмендетіп, ПӘК станцияларының көбеюі бойынша түпкілікті нәтижеге жағымды әсер етеді;
      көмір бойынша техникалық стандарттарды қайта қарау жөніндегі шаралар пәрменді стратегия болып табылады.

     3. 3-бағыт – «Энергия тиімді ТКШ».
      Бұл бағыт бойынша басты міндет елдің тұрғын үй қорын сәтті терможаңғыртуды жүзеге асыру және қалалық инженерлік-коммуналдық желілерді жөндеу. Бұл үшін жаңа қаржылық-экономикалық модельді ескере отырып кредиттер және лизинг беру үшін ТКШ-ны дамыту қорының тетігін қолдану ұсынылады, оның мынадай міндеттері айқындалған:
      1) коммуналдық кәсіпорындарды және тұрғын үй секторын қайтарымды негізде қаржыландыру;
      2) жеке инвестицияларды тарту;
      3) шығынды кәсіпорындарды қаржылай сауықтыру;
      4) инвестициялық жобалардың қаржылық мониторингін жүргізу.

     4. 4-бағыт – «Энергия тиімді құрылыс».
      Энергия тиімді құрылыс үшін құрылыс нормалары мен қағидаларын қайта қарау мен қатаңдату және жасыл құрылыс бойынша шаралар енгізу ұсынылады.
      Жаңа құрылыс үшін және жұмыс істеп жатқан әкімшілік, әлеуметтік-мәдени, сондай-ақ тұрғын ғимараттарды пайдалануға беру үшін энергия тұтынудың шекті нормаларын белгілеу қажет.
      Сондай-ақ тек «А» немесе «В» энергия тиімділігі сыныпты құрылыстарды көздеу қажет.
      ТКШ объектілерінде энергия тиімді және энергия үнемдеу өнімдерін пайдалану мақсатында Инженерлік желілер мен құрылыстарды, оның ішінде коммуналдық инфрақұрылымды дамыту бойынша (сумен жабдықтау, су бұру және жылумен жабдықтау) материалдардың, жабдықтардың және оларды өндірушілердің тізілімін құру болжанады.
      ТКШ объектілерінде сапалы, энергия тиімді материалдарды, жабдықтарды және технологияларды пайдалану мақсатында инженерлік желілер мен құрылыстар, оның ішінде коммуналдық инфрақұрылымы (сумен жабдықтау, су бұру және жылумен жабдықтау) құрылысының жобалау алдындағы және жобалау құжаттамаларын әзірлеу және келісудің ерекше тәртібі жасалды. Аталған тәртіп ТКШ объектілерін жобалауда Материалдардың, жабдықтардың және оларды өндірушілердің тізілімін қолдануды болжайды.

     5. 5-бағыт – «Энергия тиімді көлік».
      Көлік секторында басты назарды автомобиль көлігіне шоғырландыру қажет. Еліміздің энергия ресурстарының шамамен 20 % автомобильдердің бензин тұтыну есебінен пайдаланылады. Осыған байланысты мыналар:
      1) автокөліктің энергия тиімділігін арттыру бойынша халықаралық нормативтерді бейімдеу;
      2) өңірлерді дамыту бағдарламаларына энергия тиімді көлік инфрақұрылымын дамыту бойынша іс-шараларды қосу;
      3) үнемді автокөліктерді сатып алуды ынталандыру бойынша бағдарламалар әзірлеу;
      4) Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің энергия үнемдеу жоспарында көзделген теміржол локомотивтері мен әуе кемелері паркін жаңарту ұсынылып отыр.

     6. 6-бағыт – «Энергия тиімді бюджеттік сала».
      Бұл бағытта энергия сервистік шарттарды енгізу есебінен жеке инвестицияларды тарту маңызды болып табылады. Бірақ бюджеттік мекемелерге салынған қаражаттар қысқа мерзімде өтеледі, жергілікті атқарушы органдар жергілікті бюджет немесе тартылған қаражат есебінен бюджеттік сектордың энергия тиімділігін арттыру бойынша жұмыстарды жүргізе алады. Ол үшін:
      мемлекеттік мекемелердің ғимараттарында энергия аудитін кезең-кезеңімен жүргізу;
      бюджеттік мекемелерде энергия үнемдеу бойынша үлгілік шешімдерді іске асыру;
      құрылыс типтері және қызмет түрлері бойынша мемлекеттік мекемелер үшін электр және жылу энергиясын тұтыну нормаларын белгілеу қажет.
      Сондай-ақ энергия үнемдеу іс-шараларын енгізуді қаржыландыру үшін жаңа қаржылық-экономикалық модельді ескере отырып, кредиттерді және лизингтерді беру үшін ТКШ-ны дамыту қорының қайтарымды тетігін қолдану ұсынылады.

     7. 7-бағыт – «Энергия тиімді жарықтандыру».
      Қазақстанда жарықтандыруға электр энергиясының шамамен 10 млрд. кВт*сағ жұмсалады. Заңға сәйкес қыздыру шамдарын қолдануға кезең-кезеңімен тыйым салу енгізілген.
      Сонымен қатар, нарықтағы жарықтандыру құрылғыларына бағаның өзгеруіне және құрамында сынабы бар шамдарды кәдеге жарату мәселесі шешілмегендігіне байланысты КЛШ-дан жарық диодты шамдарға кезең-кезеңімен көшу бойынша шаралар қабылдау ұсынылады.
      бұдан басқа, мынадай шараларды көздеу ұсынылады:
      бюджет саласының ғимараттарын және құрылыстарын ішкі жарықтандыруды жаңғырту;
      қалаларда және елді мекендерде көшелерді жарықтандыруды қайта жаңарту;
      энергия тиімді жарықтандыру өнімдерін таңбалау мәселесін пысықтау;
      энергия тиімді жарықтандыру бойынша көрнекті пилоттық жобаларды іске асыру;
      жоғары тиімді және жоғары сапалы жарықтандыру бұйымдарының қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін ең төменгі энергия тиімділік стандартын, сондай-ақ шамдардағы сынаптың ең көп шекті мөлшері бойынша стандарттарды қабылдау мәселесін пысықтау;
      тиімді емес жарықтандыру бұйымдарын әкелуді шектеу және энергия үнемді бұйымдарға сұранысты қолдау бойынша іс-шаралар мен тетіктерді ойластыру;
      сәйкес емес жарықтандыру бұйымдарын таратудан бас тартуды ынталандыру үшін мониторинг, тексеру жүргізу және бағдарламаларды енгізу бойынша мәселені қарастыру;
      құрамында сынабы бар шамдарды өндіру және сатуды кезең-кезеңімен шектеу мәселесін пысықтау;
      ҚНжҚ және СанЕжН ауыстыру және жаңа техникалық регламенттер енгізу;
      көпқабатты тұрғын үйлерде желіні өшірудің автоматтық құралдарын орнату арқылы электр жарықтандыру және электрмен қамтамасыз ету жүйелерін жаңғырту;
      халықтың қолданысында болған құрамында сынап бар энергия үнемді шамдарды кәдеге жарату ұйымдастыру бойынша іс-шаралар жүргізу.

     8. 8-бағыт – «Энергия тиімді қоғам».
      Бағдарламаның негізгі рөлдерінің бірі, энергия үнемдеуді насихаттауда және кадрларды дайындауда халықпен жұмыс болып табылады.
      Осыған байланысты, кәсіпорындар мен әкімдіктердің энергия үнемдеу саясатын іске асыруына қоғамдық бақылауды жолға қою маңызды. Осы үшін:
      ИЖТМ жанынан энергия үнемдеу саясатын іске асыру мониторингі бойынша қоғамдық штаб құру;
      энергия үнемдеу бойынша кәсіпорындардың және ЖАО іс-шаралар жоспарларының іске асырылуына тоқсан сайын мониторинг жүргізу және тыңдау ұсынылады.

     9. 9-бағыт – «Үнемді төлем».
      ТКШ –де энергия үнемдеу саясатының табысты іске асыру үшін барлық халықты 100 % аспаппен қамтамасыз ету қажеттігін айрықша атап өту керек. Халық энергия ресурстарын және өзінің қаражатын үнемдеуді үйренуі қажет, сондай-ақ энергия тиімді тұрмыс жабдықтарын ғана пайдалануы қажет.
      Мыналар:
      энергия тиімді тұрмыстық жабдықтарын сату, өндіруді көтермелеу бойынша шаралар енгізу;
      тұтынушылардың жалпы үйге арналған жылу энергиясын есептеу аспаптарымен 100 % жабдықталуы бойынша мәселені пысықтау.

6. Қажетті ресурстар

      Бағдарламаны іске асыру тиісті қаржы жылдарына арналған республикалық және жергілікті бюджеттерде көзделген қаражат шегінде, сондай-ақ кәсіпорындардың меншікті қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
      Бұдан басқа қаржыландыру көзі ретінде тікелей шетелдік және отандық инвестициялар, халықаралық қаржылық-экономикалық немесе донор-елдерінің гранттары және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздері пайдалануы мүмкін.
      Бағдарламаны іске асыруға бөлінген қаржылық шығыстардың жалпы сомасы 1182214145 мың теңгені құрайды, оның ішінде:
      1) республикалық бюджет – 145624 мың теңге;
      2) жергілікті бюджет – 4915468 мың теңге;
      3) бюджеттен тыс (кәсіпорындардың меншікті инвестициялық қаражаты) – 1177153053 мың теңге құрайды.
      Республикалық бюджет бойынша шығыстар сомасы бастапқы болып табылады және тиісті қаржылық жылға арналған республикалық бюджеттің жобасын қалыптастыру кезінде республикалық бюджет комиссиясы нақтылайтын болады.
      Жергілікті бюджеттердің есебінен қаржыландырылатын іс-шараларды іске асыру бөлінген қаражат шегінде көзделеді.

7. «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасын іске асыру жөніндегі
іс-шаралар жоспары

Р/с №	Іс-шараның атауы	Аяқталу нысаны		Жауапты орындаушылар	Орындау мерзімі		Болжанатын шығыстар, мың теңге	Қаржыландыру көздері
1	2	3		4	5		6	7
Энергия тиімді өнеркәсіп
1.	«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасын әзірлеу	Қазақстан Республикасы Заңының жобасы		ИЖТМ	2014 жылғы 2-тоқсан		талап етілмейді	-
2.	Энергия үнемдеу технологиялары мен жабдықтарын лизингтік қаржыландыру	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, ҚДБ, ҚДБ-Лизинг	2015 жылғы ақпан		4000000	қарыз қаражаты
3.	МЭТ-ті қалыптастыру және жүргізу	ИЖТМ-ге ақпарат		«Қазақэнергияса-раптама» АҚ	2013 - 2016 жылдар		2013 ж. – 145624	РБ
4.	Өнеркәсіптік технологиялар мен жабдықтар саласындағы стандарттарды қайта қарау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2015 жылғы ақпан		талап етілмейді	-
5.	Энергия тиімді инвестициялық жобалар тізілімін жасау және аталған жобаларды отандық және шетелдік инвесторларды тарта отырып қаржыландыру мәселесін пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2015 жылғы ақпан		талап етілмейді	-
6.	Инвестициялық энергия тиімді жобалар үшін мақсатты кредиттік бағдарламалар құру мәселесін қаржы институттарымен пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, ЭБЖМ	2015 жылғы ақпан		талап етілмейді
7.	Өнеркәсіп кәсіпорындарында негізгі және қосалқы жабдықтарды жаңғырту және реконструкциялау, сондай-ақ энергия үнемдеу іс-шараларын жүргізу	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		37185987,9	кәсіпорындар қаражаты
8.	МЭТ субъектілерінің энергия аудитін жүргізуі	ИЖТМ-ге ақпарат		«Қазақэнергияса-раптама» АҚ	2014 - 2020 жылдар		-	кәсіпорындар қаражаты
9.	МЭТ субъектілерінің энергия менеджменті жүйесін енгізуі	ИЖТМ-ге ақпарат		«Қазақэнергияса-раптама» АҚ	2014 - 2020 жылдар		-	кәсіпорындар қаражаты
10.	МЭТ субъектілерінің энергия үнемдеу бағдарламаларын әзірлеуі және орындауы	ИЖТМ-ге ақпарат		«Қазақэнергияса-раптама» АҚ	2014 - 2020 жылдар		-	кәсіпорындар қаражаты
11.	«ҚазТрансОйл» АҚ мұнайды айдауының оңтайлы режимін қамтамасыз ету	ҚРҮ-ге ақпарат		МГМ	2013 - 2015 жылдар		талап етілмейді
12.	«Интергаз Орталық Азия» АҚ «Орталық Азия Орталық» магистральдық газ құбыры бойынша ЭЕАЖ Энергия ресурстарын есепке алудың кешенді жүйесі	ИЖТМ-ге ақпарат		МГМ	2013 - 2014 жылдар		135000	Орталық Азия «Интергаз» АҚ жеке қаражаты
13.	Магистральды газ құбырларындағы жөндеу жұмыстарының өндірісіне ұтқыр компрессорлық станцияны енгізу	ИЖТМ-ге ақпарат		МГМ	2014 жыл		2045680	кәсіпорындардың қаражаты
Инновациялық энергетика
14.	Энергия өндіруші кәсіпорындармен инвестициялық келісімдер шеңберінде жаңғырту, қуаттарды және инвестицияларды енгізу	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2013 - 2015 жылдар		606000000	кәсіпорындардың қаражаты
15.	Энергетика және жылу энергетикасы секторындағы негізгі және қосалқы жабдықтарды жаңарту және реконструкциялау, сондай-ақ энергия үнемдеу іс-шараларын жүргізу	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		524985385	кәсіпорындардың қаражаты
Энергия тиімді ТКШ
16.	Энергия үнемдеуді енгізу бөлігінде ТКШ жаңғырту бағдарламасын қайта қарау мәселесін пысықтау		ҚРҮ-ге ұсыныс	ӨДМ, ИЖТМ, ЖАО	2014 жылғы ақпан		талап етілмейді	-
17.	Барлық КПТҮ үшін энергия тиімділігі сыныптарын беру мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ, ИЖТМ	2014 - 2016 жылдар		талап етілмейді	-
18.	ТКШ саласындағы нормативтік-техникалық құжаттарды әзірлеу және қайта пысықтау мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ, ИЖТМ	2015 жылғы ақпан		талап етілмейді	-
19.	Үй ішілік инженерлік жүйелер саласындағы және энергия тиімді шынылау бойынша НТҚ әзірлеу жөніндегі мәселені пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ, ИЖТМ	2015 жылғы ақпан		талап етілмейді
20.	Коммуналдық жылу желілерін ауыстырудың энергия аудитін, сондай-ақ ТКШ-ні дамыту қоры арқылы есепке алу құралдарын 100 Гкал/сағ дейінгі қазандықтар үшін АТП мен жабдықтардың лизингін қаржыландыру жөніндегі ұсыныстарды енгізу		ҚРҮ-ге ұсыныс	ӨДМ	2014 жылғы мамыр		талап етілмейді	-
21.	Әлеуметтік объектілерде әр 5 жыл сайын энергия аудитін өткізу мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ұсыныс	ӨДМ, ЖАО	2014 жылғы наурыз		талап етілмейді
22.	Коммуналдық кәсіпорындарда энергия аудитін өткізу мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ұсыныс	ЖАО	2014 жылғы наурыз		талап етілмейді
23.	Коммуналдық кәсіпорындар үшін энергия тиімді жабдықтардың лизингісін беру жөніндегі ұсыныстарды енгізу		ИЖТМ-ге ұсыныс	ӨДМ, ЖАО	2014 жылғы наурыз		талап етілмейді	-
24.	Тұрғын үй және коммуналдық шаруашылық саласын мемлекеттік реттеу шараларын жетілдірудің талдамалық зерттеулерін жүргізу мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ	2014 жыл		талап етілмейді	-
25.	Астана, Алматы және Ақтөбе қалаларындағы Энергия тиімділігі орталықтарын жабдықтау мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ	2014 жыл		талап етілмейді	-
26.	ТКШ-дегі тарифтерді есептеу кезінде тұтыну, жұмсау және өндірістік шығыстар нормаларын қолдану үшін оларды әзірлеу мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ	2014 жылғы тамыз		талап етілмейді	-
Энергия тиімді бюджеттік сектор
27.	Мемлекеттік мекемелерде және квазимемлекеттік сектор субъектілерінде жарықдиодты шамдарға көшу мәселесін пысықтау		ИЖТМ-ге ақпарат	ИЖТМ	2014 жылғы тамыз		талап етілмейді	-
28.	Мемлекеттік мекемелердің көліктерінде GPS жүйесін енгізу жөнінде ұсыныс беру		ҚРҮ-ге ақпарат	ИЖТМ, ККМ	2014 жылғы ақпан		талап етілмейді
29.	Мемлекеттік мекемелер мен квазимемлекеттік сектор субъектілерінің ғимараттарын жаңғырту бойынша ұсыныстар енгізу		ИЖТМ-ге ақпарат	ӨДМ, ИЖТМ	2013 - 2019 жылдардағы желтоқсан		талап етілмейді	-
30.	Энергия үнемдеу жөніндегі іс-шаралардың ұсынымдарын бере отырып, мемлекеттік мекемелерде (мектеп, ауруханалар мен балабақшалар) кезең-кезеңімен энергия аудитін жүргізу		ИЖТМ-ге ақпарат	облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		304810	ЖБ
31.	Тұрғын үй және әкімшілік ғимараттарды жылыту үшін әр түрлі қуаттағы сұйық ортаның гидродинамикалық жылытқыштарын енгізу мәселесін пысықтау		ҚРҮ-ге ақпарат	ИЖТМ, ӨДМ, БҒМ, «Парасат» ҰҒТХ» АҚ, «Темір мен Мыс» ЖШС, «ТКШ ҚазОрталығы» АҚ	2015 жылдан бастап		талап етілмейді	-
32.	Мемлекеттік мекемелерде энергия үнемдейтін шамдар орнату		ИЖТМ-ге ақпарат	облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		247333	ЖБ
33.	Бюджеттік ұйымдарда автоматтандырылған жылыту пункттерін орнату		ИЖТМ-ге ақпарат	облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		1998148	ЖБ
Энергия тиімді құрылыс
34.	Бәсекеге қабілетті, энергия үнемдейтін, ресурс үнемдейтін құрылыс материалдарының, бұйымдары мен конструкцияларының өндірісін дамыту	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері, «Қазақэнергияса-раптама» АҚ	2013 - 2015 жылдар-дағы желтоқсан		талап етілмейді	-
35.	Жаңа ғимараттар құрылысында (оларды жаңғыртуда) энергия тиімділігін арттыру және оны енгізу (энергия тиімді құрылыс материалдары мен өнімдерін енгізу мүмкіндігі) бойынша ұсыныстар әзірлеу	ҚРҮ-ге ақпарат		ӨДМ, ИЖТМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері	2013 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
36.	Әлемдік жылу- және энергия үнемдеу тәжірибесін ескере отырып, ғимараттар мен құрылыстарды салудың жаңа стандарттарын енгізуді көздеп, барлық құрылыс нормалары мен қағидаларын қайта қарау және қатаңдату	ҚРҮ-ге ақпарат		ӨДМ, ИЖТМ, Қоршағанорта-мині	2013 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
37.	Ғимараттар салу кезінде жылу сорғыларын пайдалану бойынша ұсыныстар енгізу	ИЖТМ-ге ақпарат		ӨДМ, ИЖТМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері	2013 - 2015 жылдардағы желтоқсан		талап етілмейді	-
38.	Жаңа өндірістік, әкімшілік, әлеуметтік-мәдени, сондай-ақ тұрғын үй ғимараттарын салу және қолданыстағыларын пайдалану үшін энергия тұтынудың шекті нормаларын белгілеу жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ӨДМ	2014 жылғы наурыз		талап етілмейді	-
39.	Энергия тиімділігі «А» немесе «В» сыныпты ғимараттарды ғана салу жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ӨДМ, ИЖТМ	2014 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
40.	Құрылыста энергия тиімділігінің бенчмаркингі жүйесін енгізу жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ӨДМ	2015 жылғы қаңтар		талап етілмейді	-
41.	Энергия тиімді құрылысты ынталандыру жөніндегі шараларды әзірлеу мәселесін пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ӨДМ, ИЖТМ	2014 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
42.	«Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасы шеңберінде энергия тиімді орамдар құрылысы бойынша ұсыныстар енгізу	ҚРҮ-ге ақпарат		ЖАО, ӨДМ	2014 - 2020 жылдар		талап етілмейді	-
43.	Инженерлік желілер мен ғимараттарды, оның ішінде коммуналдық инфрақұрылымды (сумен жабдықтау, суды бұру, жылумен жабдықтау) дамыту жөніндегі материалдарды, жабдықтарды және оларды өндірушілердің тізілімін қалыптастыру және жүргізу қағидаларын әзірлеу	ӨДМ бұйрығы		ӨДМ, ИЖТМ	2014 жылғы қаңтар		талап етілмейді	-
Энергия тиімді көлік
44.	Автомобиль көлігіне қатысты еуро стандарттарын енгізу	ИЖТМ-ге ақпарат		ККМ		2013 жыл - Еуро-3 2014 жыл - Еуро-4 2015 жыл - Еуро-5 2020 жыл - Еуро-6	талап етілмейді	-
45.	Аумақты дамыту бағдарламаларына энергия тиімді көлік инфрақұрылымын дамыту жөніндегі іс-шараларды қосу	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері		2014 жылғы сәуір	талап етілмейді	-
46.	Қалалық жолаушылар автобустарында күн батареяларын пайдалануды дамыту	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері		2013 - 2020 жылдар	талап етілмейді	-
47.	Шиналардың энергия тиімділігін таңбалау жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ		2015 жылғы қаңтар	талап етілмейді	-
48.	Үнемді автомобильдерді сатып алуды ынталандыру жөніндегі ұсыныстар әзірлеу	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ		2014 жылғы қаңтар	талап етілмейді	-
49.	Гибридтік, газ және электр қозғалтқыштары бар автомобильдерге кедендік баж салығын алып тастау мәселесін пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, ЭБЖМ, ККМ, Қаржымині		2014 жылғы желтоқсан	талап етілмейді	-
50.	Астана және Алматы қалаларында бағдаршамның қызыл сигналы жанып тұрғанда автокөліктердің оң жаққа бұрылу мүмкіндігін пилоттық режимде енгізу	ИЖТМ-ге ақпарат		Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері		2014 жылғы 2-тоқсан	талап етілмейді	-
51.	Отын үнемдеу үшін тұрақты рейстердегі әуе кемелерінің ескірген паркін жақсартылған сипаттамаларға ие, тиімді әуе кемелерінің типтеріне ауыстыру. Ескірген әуе кемелерін пайдаланудан шығару.	ИЖТМ-ге ақпарат		ККМ, «Air Astana» АҚ, «Скат» АҚ		2013 - 2015 жылдар	2013 – 903000; 2014 – 903000; 2015 – 903000;	әуе компаниялары- ның меншікті қаражаты
52.	Әуе отынын үнемдеу үшін авиациялық жұмыстарға жұмылдырылған әуе кемелерінің ескірген паркін жақсартылған сипаттамаларға ие әуе кемелерінің неғұрлым тиімді типтеріне ауыстыру. Ескірген әуе кемелерін пайдаланудан шығару.	ИЖТМ-ге ақпарат		ККМ		2013 - 2015 жылдар	2013 – 19000; 2014 – 19000; 2015 – 19000;	әуе компанияларының қаражаты
53.	Әуежай және аэронавигация объектілерінде энергия үнемдейтін жарық-техникалық жабдықтарды орнату	ИЖТМ-ге ақпарат		ККМ		2014 - 2016 жылдар	26000	әуежайлардың меншікті қаражаты
54.	Мемлекеттік автокөлікте энергия тиімді шиналарды пайдалану жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ		2014 жыл	талап етілмейді	-
55.	Теңiз ортасын қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі халықаралық конвенцияларға қосылу	ИЖТМ-ге ақпарат		ККМ		2014 - 2020 жылдар	талап етілмейді	-
56.	Жаңа жолаушылар тепловоздары мен электровоздарын пайдалану жөніндегі мәселені пысықтау	ИЖТМ-ге ақпарат		ККМ		2014 - 2020 жылдар	талап етілмейді
Энергия тиімді жарықтандыру
57.	Қалалар мен аудан орталықтарындағы көше және парктік жарықтандыруды энергия үнемдейтін көше жарықтандыру шамдарын пайдалана отырып, автоматтандырылған және энергия тиімді жарықтандыруға жаңғырту	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		1401126	ЖБ (өңірлерд ің кешенді жоспары)
58.	Энергия тиімді жарықтандыру өнімін таңбалау туралы мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, БҰҰДБ (келісім бойынша)	2014 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
59.	Энергия тиімді жарықтандыру бойынша демонстрациялық пилоттық жобаларды іске асыру	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, БҰҰДБ (келісім бойынша)	2015 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	ЖЭҚ/ БҰҰДБ қаражаты
60.	Тиімділігі жоғары және жоғары сапалы жарықтандыру бұйымдарының қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін ең төменгі энергия тиімді стандарттарды, оның ішінде шамдардағы сынаптың барынша рұқсат етілген мөлшері жөніндегі стандарттарды қабылдау мәселесін пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, БҰҰДБ (келісім бойынша)	2014 жылғы желтоқсан		3000	ЖЭҚ/ БҰҰДБ қаражаты
61.	Энергия тиімді емес жарықтандыру бұйымдарының жеткізілуін шектеу және энергия үнемді бұйымдарға сұранысты қолдау жөніндегі тетіктер мен іс-шараларды әзірлеу	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, БҰҰДБ (келісім бойынша)	2015 жылғы мамыр		3000	ЖЭҚ/ БҰҰДБ қаражаты
62.	Сәйкес келмейтін жарықтандыру бұйымдарын таратудан бас тартуды ынталандыру жөнінде мониторинг жүргізу, тексерулер мен бағдарламаларды енгізу туралы мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, БҰҰДБ (келісім бойынша)	2015 жылғы желтоқсан		3000	ЖЭҚ/ БҰҰДБ қаражаты
63.	Құрамында сынап бар шамдарды өндіруді және сатуды кезең-кезеңімен шектеу мәселесін пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2014 жылғы мамыр		талап етілмейді	-
64.	Қалалар мен елді мекендерде көшені жарықтандыруды реконструкциялау жөніндегі мәселені пысықтау	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2014 жылғы қаңтар		талап етілмейді	-
65.	Автоматты желіні ажырату аспаптарын орната отырып, коммуналды үй-жайларды электрмен жарықтандыру және электрмен жабдықтау жүйелерін жаңғырту	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		202843	ЖБ
66.	Халықтың пайдалануында болған, құрамында сынап бар энергия үнемдейтін шамдарды кәдеге жаратуды ұйымдастыру жөніндегі іс-шараларды өткізу	ИЖТМ-ге ақпарат		облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2013 - 2015 жылдар		761208	ЖБ
Энергия тиімді қоғам
67.	Энергия үнемдеу бойынша ЖАО мен кәсіпорындардың іс-шаралар жоспарларының іске асырылуын тоқсан сайын мониторингілеу және тыңдау	хаттама		ИЖТМ, облыстардың, қалалар мен аудандардың әкімдіктері	2014 - 2020 жылдар		талап етілмейді	-
68.	Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі интернет-ресурс құру	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, «Қазақэнергиясараптама» АҚ	2013 жылғы 1 желтоқсан		талап етілмейді	«Қазақэнергиясараптама» АҚ меншікті қаражаты
69.	Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері бойынша әртүрлі конференциялар мен форумдар өткізу	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2013 жылғы тамыз		талап етілмейді	бюджеттен тыс қаражат
70.	Ынтымақтастық үшін шетелдік ЖОО-лар мен энергия үнемдеу орталықтарын тарту	меморандум		ИЖТМ, БҒМ	2015 жылғы қаңтар		талап етілмейді	бюджеттен тыс қаражат
71.	ИЖТМ жанынан энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелері жөніндегі қоғамдық кеңес құру	ИЖТМ бұйрығы		ИЖТМ	2014 жылғы сәуір		талап етілмейді	-
72.	Дөңгелек үстелдер, конференциялар мен семинарлар өткізу	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, ӨДМ, МАМ	2014 - 2020 жылдар		талап етілмейді	бюджеттен тыс қаражат
Үнемді төлем
73.	Тұрмыстық жабдықтың энергия тиімділігін таңбалау жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2014 жылғы тамыз		талап етілмейді	-
74.	Энергия тиімді тұрмыстық жабдықты өндіру мен сатуды ынталандыру шараларын енгізу мәселесін пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ	2014 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
75.	Тұтынушыларды жалпы үйдің жылу энергиясын есепке алу аспаптарымен 100 % жарақтандыру жөніндегі мәселені пысықтау	ҚРҮ-ге ақпарат		ИЖТМ, ӨДМ, ТМРА	2014 жылғы желтоқсан		талап етілмейді	-
Ұйымдастыру іс-шаралары
76.	Штат санының шегінде ИЖТМ құрылымында энергия үнемдеу департаментін құру	ИЖТМ бұйрығы		ИЖТМ	2013 жылғы қазан		талап етілмейді	-
77.	Әкімдіктердің 2015 - 2020 жылдарға арналған кешенді энергия үнемдеу жоспарларын әзірлеу және бекіту	мәслихаттар шешімі		облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері	2014 жылғы қараша		талап етілмейді	-
78.	Энергия аудитін өткізгеннен кейін энергия тиімділігі көрсеткіштері мен индикаторларын қайта қарау, оларды «Энергия үнемдеу – 2020» бағдарламасына енгізу	ҚРҮ-ге ұсыныс		ИЖТМ	2015 жылғы тамыз		талап етілмейді

Ескертпе:
аббревиатуралардың толық жазылуы:

ИЖТМ	Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі
ККМ	Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі
ЭБЖМ Қаржымині	Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Қоршағанортамині	Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі
БҒМ МГМ ӨДМ МАМ ТМРА	Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы Мұнай және газ министрлігі Қазақстан Республикасы Өңірлік даму министрлігі Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі
ЖАО	жергілікті атқарушы органдар
КПТҮ ВАК МЭТ ЖЭҚ БҰҰДБ РМК ҰҒТХ ХҚО ЖІӨ ЭЕАЖ ОЭР ЖЭС ХЭА ЖЭО ОЖЖ РБ ЖБ ҚДБ ҚРҮ	көп пәтерлі тұрғын үй ведомствоаралық комиссия Мемлекеттік энергетикалық тізілім Жаһандық экологиялық қор Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы республикалық мемлекеттік кәсіпорын Ұлттық ғылыми-техникалық холдинг Халыққа қызмет көрсету орталығы жалпы ішкі өнім энергия ресурстарын есептеудің автоматтандырылған жүйесі отын-энергетикалық ресурс жылу электр станциясы Халықаралық Энергетикалық Агенттік жылу электр орталығы орталықтандырылған жылу жүйесі республикалық бюджет жергілікті бюджет Қазақстан даму банкі Қазақстан Республикасы Үкіметі
МАЭС	мемлекеттік аудандық электр станциясы
ПӘК	пайдалы әсер коэффициенті
ТКШ	тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы
ТЭН	техникалық-экономикалық негіздеме
АҚ	акционерлік қоғам
ЖШС	жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ӨБ БК ЫЛШ ҚНжЕ СанЕжН	өндірістік бірлестік бірлескен кәсіпорын ықшам люминисценттік шамдар құрылыс нормалары және ережелері санитариялық ережелер және нормалар
м.э.т.	мұнай эквивалентінің тоннасы
ш.о.	шартты отын
ш.о.т.	шартты отынның тоннасы
ш.о.г.	шартты отынның грамы
ш.о.кг.	шартты отынның килограмы

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 25.07.2016 № 434.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Утвердить прилагаемую Программу «Энергосбережение – 2020» (далее – Программа).
      2. Центральным и местным исполнительным органам, а также заинтересованным организациям, ответственным за исполнение Программы:
      1) обеспечить своевременное исполнение мероприятий, предусмотренных Программой;
      2) представлять информацию о ходе реализации Программы в Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан два раза в год, к 1 августа и 1 февраля, по итогам полугодия.
      3. Министерству индустрии и новых технологий Республики Казахстан предоставлять сводную информацию о ходе реализации Программы в Правительство Республики Казахстан по итогам полугодия два раза в год, к 20 августа и 20 февраля.
      4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан.
      5. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан С. Ахметов

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 29 августа 2013 года № 904

1. Паспорт программы

Наименование	Программа «Энергосбережение – 2020» (далее – Программа)
Основание для разработки	Подпункт 6) пункта 2 Протокола совещания с участием Президента Республики Казахстан от 23 января 2013 года № 01-7.1
Государственный орган, ответственный за разработку и реализацию Программы	Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан (далее – МИНТ)
Цель	Создание условий для снижения энергоемкости ВВП Республики Казахстан и повышение энергоэффективности путем снижения энергопотребления и сокращения неэффективного использования топливно-энергетических ресурсов
Задачи	Модернизация и повышение энергоэффективности промышленности страны; Снижение уровня потерь в энерго- и теплосетях; Масштабная пропаганда энергосбережения среди населения; Разработка и внедрение механизмов, стимулирующих энергосбережение и повышение энергоэффективности; Формирование механизмов стимулирования деятельности энергосервисных компаний; Подготовка кадров в области энергосбережения и повышения энергоэффективности; Снижение потребления топлива в транспортном секторе; Снижение удельных затрат на выработку 1 кВт ч электроэнергии, 1 Гкал теплоэнергии и потребления тепла на 1 м² в жилищном секторе.
Сроки реализации	Реализация Программы будет осуществляться в период с 2013 по 2020 годы.
Целевые индикаторы	1) Ежегодное 10-процентное снижение энергоемкости ВВП в течение 2013 - 2015 годов;
	2) Снижение энергоемкости внутреннего валового продукта не менее чем на 40 % к 2020 году от уровня 2008 года
Источники и объемы финансирования	На реализацию Программы предусматривается выделение средств на общую сумму 1182214145 тыс. тенге, из них из: республиканского бюджета – 145624 тыс. тенге; местного бюджета – 4915468 тыс. тенге; внебюджетных источников (собственные инвестиционные средства предприятий) – 1177153053 тыс. тенге. Суммы расходов являются предварительными и будут уточняться Республиканской бюджетной комиссией при формировании проекта республиканского бюджета на соответствующий финансовый год. Реализация мероприятий, финансируемых за счет местных бюджетов, предусматривается в пределах выделенных средств.

2. Введение

      Реализация энергоэффективной политики является в настоящее время одним из основных инструментов модернизации промышленности, жилищно-коммунального хозяйства и транспортного сектора. Успешная политика энергосбережения и повышения энергоэффективности обеспечивает энергетическую и экологическую безопасность страны. Кроме того, обеспечение повышения энергоэффективности стимулирует внедрение новых инновационных технологий и решений, что в свою очередь стимулирует активное взаимодействие развития науки и трансферта технологий.
     Посланием Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 29 января 2010 года «Новое десятилетие – новый экономический подъем – новые возможности Казахстана» и Государственной программой по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 - 2014 годы поставлены задачи по устойчивому и сбалансированному росту экономики. В области энергосбережения поставлена задача по снижению энергоемкости внутреннего валового продукта не менее чем на 10 % к 2015 году и 25 % к 2020 году.
      Кроме того, Президентом Республики Казахстан от 23 января 2013 года поручено Правительству Республики Казахстан обеспечить экономию потребления электрической энергии путем ежегодного 10-процентного снижения энергоемкости экономики в течение 2013 - 2015 годов.
      Тем самым, энергосбережение отнесено к стратегическим задачам государства. Для достижения поставленных целей необходимо повышение энергоэффективности во всех отраслях, всех регионах и стране в целом.
      Энергоэффективная политика должна включать в себя мероприятия по модернизации отраслей экономики, повышению качества управления и квалификации производственного персонала, привлечения масштабных инвестиций, воспитанию населения к бережливому потреблению энергетических ресурсов. Также, необходимым условием ее реализации является использование научно-технического потенциала и нового инновационного мышления, повышение инвестиционной привлекательности энергоэффективности, как привлекательного направления бизнес-деятельности.
      В связи с этим, разработка программы «Энергосбережение – 2020» является актуальной на сегодняшний день.

3. Анализ текущей ситуации

      Энергосбережение и повышение энергоэффективности – прежде всего реализация организационных, технических, технологических, экономических и иных мер, направленных на уменьшение объема используемых энергетических ресурсов в стране.
      С ростом экономики страны потребление энергетических ресурсов обычно растет в таком же темпе, как и внутреннего валового продукта (далее – ВВП) экономики, так как экономический рост сопровождается увеличением производства продукции, потребления ресурсов. В каждом из данных сегментов происходит увеличение роста потребления всех видов энергетических ресурсов (уголь, газ, бензин, электроэнергия, теплоэнергия и другие). Кроме того, с ростом населения и благосостояния населения потребление энергетических ресурсов растет быстрыми темпами. Как известно, экстенсивный фактор роста экономики реализуется количественным увеличением ресурсов, а интенсивный фактор экономического роста определяется повышением качеств систем управления, технологий, использованием инноваций, модернизацией производств и производительности труда. В связи с этим, необходимо использовать энергосбережение и повышение энергоэффективности не только для энергетической и экологической безопасности, но и в качестве инструмента модернизации промышленности (модернизация производств, внедрение технологий, инноваций), жилищно-коммунального сектора (термомодернизация жилищного фонда, реконструкция и модернизация инженерно-коммуникационной инфраструктуры), транспортного сектора (модернизация транспортной инфраструктуры, ограничение рынка от устарелых и неэффективных видов транспорта, стимулирование населения к покупке экономичных автомобилей).
      В различных секторах экономики индикатором повышения энергоэффективности могут выступать много индикаторов, так:
      1) в секторе промышленности:
      уменьшение потребления энергетических ресурсов на единицу произведенной продукции;
      2) в секторе жилищно-коммунального хозяйства (далее – ЖКХ):
      снижение потребления теплоэнергии на квадратный метр отапливаемого жилья;
      снижение потребления топлива на генерирующих установках (газ, мазут, уголь и пр.);
      снижение потребления электроэнергии на человека;
      снижение потерь в электро, теплосетях;
      3) в транспортном секторе:
      снижение потребления топлива пассажирским транспортом (авиатранспорт, железнодорожный транспорт, городской и междугородний пассажирский автотранспорт) на отношение человека на километр, а личного автотранспорта на отношение потребления топлива на километр.
      В целом, снижение потребления энергетических ресурсов на единицу продукции ВВП является экономически приоритетным направлением, так как тем самым повышается производительность, рентабельность и конкурентоспособность промышленных предприятий; в жилищно-коммунальном секторе улучшается состояние и инфраструктура жилищного фонда и инженерных сетей, что отражается на уровне благосостояния и комфорта каждого человека; в транспортном секторе улучшается эффективность транспортной системы, обновляется основной фонд транспортных средств, улучшается экологическая обстановка.
      В связи с этим, эффекты от мероприятий по энергосбережению и повышению энергоэффективности можно разделить на:
      1) экономические эффекты (все мероприятия по энергосбережению окупаются в определенный срок за счет экономии затрат на потреблении энергоресурсов);
      2) повышение конкурентоспособности экономики (модернизируется промышленный сектор и инфраструктура страны);
      3) экологические эффекты (энергоэффективность – основной инструмент к переходу на путь «зеленой» экономики);
      4) связанные эффекты (развивается наука, открывается поле для внедрения инноваций, создаются новые рабочие места для специалистов в области энергоменеджмента).

1. Энергоемкость ВВП Республики Казахстан и анализ потребления
энергетических ресурсов в Республике Казахстан

Энергоемкость ВВП является главным показателем энергоэффективности страны. Данный показатель рассчитывается как отношение первичного энергопотребления (угля, нефти, газа) к значению реального ВВП Республики Казахстан в ценах доллара США.

Таблица 1 – Показатели энергоемкости ВВП Республики Казахстан
за период с 2006 по 2010 годы (по данным отчетов МЭА)

Годы	Население (млн.)	ВВП в ценах 2005 г. млрд. $	Производство первич. энергии млн. т.н.э.	TPES (Полное потребление первич. энергии), млн. т.н.э.	Потребление электро- энергии, TВт•ч	TPES/ население (т.н.э./чел.)	TPES/ ВВП (т.н.э./$2005)
2006	15,31	62,31	130,97	61,42	65,71	4,01	0,99
2007	15,48	68,4	135,99	66,46	68,88	4,29	0,97
2008	15,68	70,75	148,19	70,92	73,5	4,52	1
2009	15,89	71,61	156,15	73,78	72,26	4,64	0,92
2010	16,32	77,25	156,75	75,01	77,17	4,6	0,97

В таблице 1 приведены основные показатели энергоемкости ВВП Республики Казахстан. Как видно из таблицы, реальный рост ВВП в республике сопровождается ростом удельных показателей, что подтверждает тенденцию неэффективного использования энергоресурсов. Основу экономики Республики Казахстан составляют энергоемкие отрасли. Большое количество промышленных и энергетических предприятий республики используют устаревшие технологии и эксплуатируют оборудование со значительными степенями износа.

Рисунок 1 - Изменение энергоемкости ВВП Республики Казахстан
в 2005 году в долларах США.

По данным Международного энергетического агентства (рисунок 1) в период с 2008 по 2010 годы энергоемкость ВВП Республики Казахстан снизилась на 3 %. В 2009 году произошло снижение энергоемкости на 8 %, что обусловлено прошедшим мировым финансовым кризисом, то есть произошел спад производства энергоемкой продукции, что соответственно повлияло на потребление первичных энергетических ресурсов.

Рисунок 2 - Энергоемкость ВВП стран за 2010 год
МТНЭ/$10002005

Как показано на рисунке 2 показатель энергоемкости ВВП Республики Казахстан по сравнению с другими странами является весьма высоким. Республика Казахстан по данному показателю значительно отстает не только от развитых стран мира (в 10-15 раз), но и от России, Беларуси, структуры экономик которых очень близки к казахстанской. Это свидетельствует о значительном потенциале снижения энергоемкости от 15 % до 40 %. Для определения причин столь высокой энергоемкости ВВП по отношению к другим странам необходимо проанализировать сферы потребления первичных ТЭР.

Таблица 2 – Потребление первичных энергетических ресурсов
в Республике Казахстан

Наименование	Потребление первичных ресурсов в балансе 2012 г., млн. т.н.э.	Доля от суммарного значения, %	Потребление первичных ресурсов в балансе 2011 г., млн. т.н.э.	Доля от суммарного значения, %
Потребление угля	38,9	50,4	37,5	50,5
Потребление нефти с нефтепродуктами	16,7	21,6	16,1	21,6
Потребление газа	20,5	26,6	19,8	26,6
Потребление угля, нефти и газа в сумме	76,1	98,7	73,4	98,8
Суммарное потребление первичного энергопотребления	(2012 г.) 77,06 млн. т.н.э.		(2011 г.) 74,22 млн. т.н.э.

      В таблице 2 приведены количественные и процентные оценочные соотношения основных энергоносителей в суммарном первичном энергопотреблении из топливно-энергетических балансов за 2011 - 2012 годы.
      Потребление электроэнергии не учитывается, кроме энергии, полученной от возобновляемых источников, но их доля (8 млрд кВт ч = 0.69 млн. т.н.э.) сравнительна очень мала.
      Электроэнергия тепловых и газовых электростанций считается вторичной по отношению к использованным для производства энергии первичным энергоносителям: углю и газу. Как видно из таблицы 2 потребление угля, нефти и газа в существующем топливно-энергетическом балансе составляет не менее 98 % от общего суммарного потребления первичных энергетических ресурсов.

Таблица 3 – Структура потребления энергоресурсов

Потребление первичных энергоресурсов	32,5 % (Электростанции и котельные)	Эл/энергия - 9,7
Потребление первичных энергоресурсов		Т/ энергия – 12,4
Уголь – 36,5		Потери при производстве 10,4
Нефть – 16,0	30,8 % (Население и др. топливные нужды)
Газ – 24,7	20 % (Нефтепереработка)
ГЭС и др. – 0,6	13,2 % (Технические нужды предприятий: уголь и др.)
77,8	3,5 % (Потери при транспортировке угля, газа и др.)

В 2012 году из общего потребления первичных энергоресурсов основную долю в объеме 28,7 млн. т.н.э. занимают отрасли промышленности. Абсолютное первичное энергопотребление промышленности включает в себя полное внутреннее потребление первичных энергоносителей (уголь, нефть, газ), в том числе и на переработку, промышленность с учетом потерь, за вычетом прочего потребления (население).
Таким образом, анализ структуры энергопотребления Казахстана показывает, что основными потребителями энергетических ресурсов является сектор промышленности, в том числе производство электро- и теплоэнергии (36,9 % потребления от общего объема первичных энергетических ресурсов), население (до 30 % потребления от общего объема первичных энергетических ресурсов) и транспортного сектора (до 20 % потребления энергетических ресурсов).

2. Энергосбережение в промышленности и энергетике

Промышленность Республики Казахстан находится в стадии динамического поступательного развития. Практически в каждой отрасли наблюдается прирост производства, что в совокупности ведет к значительному ежегодному увеличению ВВП республики. В структуре ВВП доля промышленного сектора составляет чуть менее 40 % (таблица 4).

Таблица 4 – Структура производства ВВП Казахстана по отраслям

Наименование	Удельный вес отраслей экономики в общем объеме ВВП, в %
Наименование	2007	2008	2009	2010	2011
ВВП Казахстана	100	100	100	100	100
Сельское хозяйство	5,7	5,3	6,2	4,5	5,0
Промышленность, включая строительство	37,7	40,3	38,5	40,6	38,2
Торговля	12,4	12,3	12,1	13,0	13,8
Транспорт и связь	11,5	11,0	11,0	11,1	9,6
Прочие услуги	32,7	31,1	32,2	30,8	33,4

      На сегодняшний день развитие промышленности идет путем наращивания объемов производства, что приводит к увеличению потребления электроэнергии.
      Как уже отмечалось ранее, энергетика является основным потребителем первичных энергоресурсов. На производство электро- и теплоэнергии затрачивается 35 % всего суммарного потребления первичной энергии.
      Так как увеличение выработки электроэнергии в настоящее время производится за счет загрузки существующих тепловых электростанций, то отмеченный рост потребления топливных ресурсов, и как следствие, удельных затрат, подтверждает имеющиеся проблемы со значительным износом основного оборудования и использованием неэффективных технологий при производстве энергии.

Таблица 5 – Среднестатистическое потребление
электроэнергии в Казахстане по отраслям экономики за 2011 год

№	Наименование	Потребление электроэнергии, %
1	Промышленность	69,7
2	Жилищно-коммунальное хозяйство	12,5
3	Услуги	8,3
4	Транспорт	5,5
5	Сельское хозяйство	2,5
6	Строительство	1,5

Исходя из таблицы 5, необходимо отметить, что основным потребителем электроэнергии является промышленность. Высокое энергопотребление в промышленном секторе Казахстана обусловлено в первую очередь такими энергоемкими отраслями, как горно-металлургический комплекс. 69,7 % от общего потребления электроэнергии и 51,7 % от общего потребления тепла в стране приходится на промышленный сектор, тогда как в Европейском Союзе доля потребления электроэнергии промышленным сектором составляет в среднем 24 %.
За 2012 год только тридцатью крупнейшими предприятиями было потреблено 34559,3 млн. кВт ч., что составило около 35 % от всего объема потребленной электроэнергии в республике (таблица 6).

Таблица 6 – 30 крупных потребителей электроэнергии по
данным АО «КЕГОК» за 2012 год

№ п/п	Наименование предприятия	Электропотребление млн. кВт*ч.
№ п/п	Наименование предприятия	2012 год
1	2	3
1	Аксуский завод ферросплавов (филиал АО «ТНК «КазХром»)	5763,8
2	АО «АрселорМиттал Темиртау»	4125,6
3	АО «Казахстанский электролизный завод» (КЭЗ)	3637,7
4	АО «НК «Қазақстан темір жолы»	3516,9
5	АО «Казцинк»	2885,7
6	Соколовско-Сарбайское горно-обогатительное производственное объединение (АО «ССГПО»)	2517,3
7	ПО «Жезказганцветмет»	1860,6
8	Новоджамбулский фосфорный завод (НДФЗ)	1643,1
9	Актюбинский завод ферросплавов (филиал АО «ТНК «Казхром»)	1461,1
10	АО «Алюминий Казахстана»	1045,7
11	ПО «Балхашцветмет» Новое название - БРП СО «РЭС» ДУ ТЭС ТЭК «Корпорация Казахмыс» (Балхашское региональное предприятие «Специализированное объединение «Региональные энергетические сети»)	966,8
12	АО «Усть-Каменогорский титано-магниевый комбинат»	879,8
13	РГП «Канал им. К. Сатпаева»	422,1
14	ТОО «Богатырь Комир»	381,2
15	Федеральное государственное унитарное предприятие «Южно-Уральская железная дорога Министерства путей и сообщений Российской Федерации» (ФГУП «ЮУЖД МПС РФ»)	325,4
16	АО «ПетроКазахстанКумкольРесорсиз» (ПККР)	321,4
17	ТОО «Алтынтау Кокшетау»	318,9
18	ТОО «Таразский металлургический комбинат»	316,0
19	Донской горно-обогатительный комбинат (филиал АО «ТНК «Казхром»)	300,0
20	Угольный разрез «Восточный», входит в состав АО «Евроазиатская Энергетическая Корпорация».	269,2
21	АО «Темиртауский электрометаллургический комбинат»	242,4
22	АО «Костанайские минералы»	200,0
23	Жезкентский горно-обогатительный комбинат (ТОО «Корпорация «Казахмыс»)	185,9
24	ТОО СП «КазГермунай»	177,0
25	ПО «Карагандацветмет»	170,1
26	АО «CentralAsiaCement»	168,9
27	ТОО «Оркен»	153,9
28	АО «Ульбинский металлургический завод»	152,1
29	АО «Варваринское»	151,0
30	АО «Степногорский подшипниковый завод»	142,1
	Итого	34559,3

Также необходимо отметить, что 4 основные группы компаний как «ENRC», АО «АрселорМиттал», ТОО «Корпорация Казахмыс» и АО «Казцинк» занимают основную долю электропотребления (таблица 7).

Таблица 7- Потребление электрической энергии крупными
компаниями за 2012 год

	Электропотребление млн. кВт ч.	%, от общего потребления страны
ENRC	14725,5	18,2
АО «АрселорМиттал»	4279,6	5,2
ТОО «Корпорация Казахмыс»	3505,4	4,2
АО «Казцинк»	3317,8	4

      Помимо анализа и оценки энергопотребления в Казахстане существенным фактором для анализа ситуации в республике являются результаты проведенного энергоаудита с привлечением зарубежных и отечественных экспертных организаций (Германское энергетическое агентство и КазНИИ им. Чокина) на четырех казахстанских предприятиях – металлургической, энергопроизводящей и машиностроительной отраслей промышленности.
      Результаты энергоаудита показали существенный потенциал энергосбережения, составляющий от 13 % до 40 % (на АО «Казцинк» - 13 %, АО «Аксуский ферросплавный завод» - 15 %, АО «Химфарм» - 32 %, АО «Петропавловский завод тяжелого машиностроения» - 40 %).
      Например, в металлургической промышленности было выявлено, что для производства FeCr тратится на 6,72 % больше чем в Европе. Имеющиеся данные свидетельствуют главным образом о существенной низкой эффективности производства по сравнению с Европой. Производство FeCr составляет почти 75% от всей продукции, в результате чего возникают огромные дополнительные затраты в сравнении с Европой (таблица 8).

Таблица 8 – Удельное энергопотребление по продуктам

Продукт	Средние значения для Европы	Средние значения для АО«ТНК «Казхром»	Доп. затраты	Доп. расходы/т	Сумма доп. расходов
FeCr	6,25 МВт•ч/т	6,70 МВт•ч/т	6,72%	18,00 €/т	19.664.334,00 €
FeSiMn	4,68 МВт•ч/т	4,70 МВт•ч/т	0,43%	0,80 €/т	184.798,61 €
FeSi	9,71 МВт•ч/т	10,32 МВт•ч/т	5,91%	24,40 €/т	объем производства неизвестен
FeMn	2,64 МВт•ч/т	-	-	-	-
FeCrSi	-	6,90 МВт•ч/т	-	-	-

     Постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 октября 2012 года № 1346 утверждены нормативы энергопотребления Республики Казахстан, согласно которым нормативное значение расходуемой энергии на тонну продукта составляет:
      расход электроэнергии на добычу одной тонны свинцово-цинковой руды – 31 кВт ч/тонна;
      расход электроэнергии на получение свинцового концентрата – 103 кВт ч/тонна.
      Ниже приведен графический анализ энергоэффективности в сравнении с зарубежными аналогичными производствами.

Рисунок 3. Сравнение удельного энергопотребления
на тонну добытой свинцово-цинковой руды

Рисунок 4. Сравнение удельного энергопотребления
на тонну полученного концентрата

      Потребление электроэнергии, согласно полученных результатов превышает установленный в Республике Казахстан норматив на 47 %, в стадии добычи 21 %. Превышение аналогичных показателей Российской Федерации составляет 113 % и 3,4 % соответственно.
      Данные результаты показывают о первоочередной необходимости оптимизирования процесса добычи, так как данная стадия имеет большой энергосберегающий потенциал.
      С учетом величины превышения удельных энергозатрат на единицу продукции металлургии в Республике Казахстан в сравнении с технически достижимым уровнем (уровень развитых стран и установленного норматива), сравнительный технический потенциал энергосбережения в некоторых местах достигает до 30 %.
      Причиной отставания в вопросах энергоэффективности является:
      1) физический износ оборудования – 45-60 %;
      2) технологическое отставание.
      Также по результатам энергоаудита и анализа данных выявлено, что средний КПД станций в республике заметно ниже аналогичным показателям зарубежных стран (рисунок 5).

Рисунок 5. Средний КПД тепловых электрических станций на мировом уровне

      В свою очередь необходимо отметить и сектор транспортировки тепловой энергии, где предприятия несут огромные и зачастую неоправданные потери.
      За отопительный период 2010 - 2011 годов потери составили всего – 291 893,3 Гкал, из них нормативные – 161 462 Гкал и сверхнормативные – 130 431,3 Гкал, что составляет 37 % выработанной теплоэнергии на станциях.
      Именно сектор транспортировки тепловой энергии требует наибольшего внимания с точки зрения повышения энергоэффективности в теплоэнергетике, так как данный сектор имеет наибольший потенциал повышения энергоэффективности.
      Около 60 % от общей протяженности теплотрасс имеют срок службы более 20 лет. Средний срок службы тепловых сетей по состоянию на 2009 год составляет 25 лет. Фактические тепловые потери в тепловых сетях городов по экспертным оценкам в два и более раз выше нормативных (проектных). Истинные величины потери неизвестны, так как в системе централизованного теплоснабжения не налажен необходимый приборный учет.
      В целом по итогам анализа выявлено, что сектор промышленности имеет наибольший потенциал энергосбережения и в ближайшие 5 лет реализация политики энергоэффективности даст именно в этом секторе существенный результат.

3. Энергосбережение в ЖКХ и бюджетном секторе

      Сфера жилищно-коммунального хозяйства Казахстана представлена двумя основными взаимосвязанными элементами:
      жилищный сектор, включающий в себя многоквартирные жилые дома (далее – МЖД) и индивидуальные домостроения, являющиеся основными потребителями коммунальных услуг;
      коммунальный сектор, включающий в себя коммунальные предприятия, сети и сооружения, обеспечивающие тепло-, газо-, водо- и электроснабжение.

4. Жилищный сектор

По данным местных исполнительных органов 50,1 млн. м², или 32 % от жилищного фонда, относящегося к МЖД, требуют проведения отдельных видов ремонта, в частности: фасада дома, кровли, герметизации стыков стеновых панелей, балконов, подъездов, а также инженерных систем центрального отопления, горячего и холодного водоснабжения, канализации. Как правило, капитально ремонтировать или производить их замену нужно каждые 20-30 лет.
В аварийном состоянии, т.е. подлежащее сносу, как непригодное для дальнейшей эксплуатации находится – 3,8 млн. м² или 2 % (рисунок 6).

Рисунок 6. Текущее состояние жилого фонда Республики Казахстан

Жилищный сектор потребляет около 11 % электрической энергии и 40 % отпускаемой тепловой энергии. По экспертным оценкам около 70 % зданий имеют теплотехнические характеристики, не отвечающие современным требованиям (особенно это касается зданий постройки 1950 - 1980 годов), из-за чего они теряют через ограждающие конструкции до 30 % местами и выше тепловой энергии, потребляемой для отопления.

Таблица 9 – Потребление электро и теплоэнергии
населением по областям

№ п/п	Области и города республиканского значения	Потреблено электроэнергии, тыс. кВт ч	Потреблено тепловой энергии, тыс.Гкал**
1	Акмолинская	416 131,0	1024,4
2	Актюбинская	365 119,0	1213,6
3	Алматинская	782 657,0	628,1
4	Атырауская	335 721,0	396,3
5	Западно-Казахстанская	327 320,0	811,0
6	Жамбылская	354023,8	519,6
7	Карагандинская	1401426,8	4070,3
8	Костанайская	441998,6	1890,8
9	Кызылординская	340863,1	219,0
10	Мангыстауская	404172,8	1168,7
11	Южно-Казахстанская	765787,2	514,7
12	Павлодарская	499 901,0	2215,2
13	Северно-Казахстанская	298978,6	936,6
14	Восточно-Казахстанская	887283,4	2881,4
15	г. Астана	620 992,0	2413,0
16	г. Алматы	1194 365,0	3497,7
	Всего по Республике Казахстан	9 436740,3	24 472,4

* по данным Агентства Республике Казахстан по статистике за 2011 год
** по данным Агентства Республике Казахстан по статистике за 2012 год

Основная масса обследованных зданий соответствуют классу энергоэффективности класс «М-N». В среднем, уровень потребления тепловой энергии на обогрев зданий по обследованным домам составляет 270 кВт ч/м² в год, что существенно выше среднеевропейских показателей – 100-120 кВт ч/м² (рисунок 7).

Рисунок 7. Сравнительный анализ удельного теплопотребления зданий

      Вместе с тем ввиду отсутствия действенных механизмов внедрения наблюдается низкий уровень инновационной активности в отраслях ЖКХ.
      Проблемой, существенно влияющей на высокое теплопотребление, является ветшание жилищного фонда. Собственники квартир по различным причинам не осуществляют накопление денежных средств на капитальный ремонт жилья и таким образом, эксплуатирующие организации имеют возможность в лучшем случае поддержания текущего состояния жилья.
      Предотвращение дальнейшего разрушения зданий и их сохранение должны стать первоочередными мерами в модернизации жилищного фонда.
      Время требует новых подходов для решения вопросов эксплуатации жилья, совершенствования жилищных отношений и жилищного законодательства, отвечающих современным реалиям и рыночным отношениям.

5. Коммунальный сектор

      Коммунальный сектор страны также характеризуется высоким уровнем износа сетей и значительной долей потерь энергоресурсов при производстве, генерации, транспортировке и потреблении.
      Общее количество предприятий в ЖКХ составляет 336, из них 164 предприятия являются убыточными. Износ технологического оборудования коммунальных предприятий составляет от 41 % до 100 %.
      Наряду с технико-технологической модернизацией инфраструктуры существует необходимость в решении организационно-управленческих вопросов и улучшении финансового состояния коммунальных предприятий, без выполнения которых невозможно достичь развития отрасли.
      Структура инвестиций КП состоит из государственного бюджета (87.9 %), привлеченного капитала (5,1 %) и тарифообразования (7 %).
      Существующие проблемы в коммунальном секторе можно разделить на следующие вопросы:
      1) 48,8 % КП являются убыточными;
      2) введение новых мощностей приводит к повышению тарифов за счет амортизационных отчислений;
      3) государство не имеет финансового инструмента прямого действия для частных субъектов ЖКХ (до 70 %);
      4) потребность отрасли в долгосрочном финансировании;
      5) низкий уровень привлечения внебюджетных инвестиций.
      Большинство сооружений и сетей системы ЖКХ, были введены в эксплуатацию или капитально отремонтированы более 20 лет назад. В целом, исходя из нормативного срока надежной эксплуатации в 25 лет, около 63 % сетей требуют капитального ремонта или их полной замены.

Рисунок 8. Уровень износа инженерных систем в коммунальном секторе Республики Казахстан

      В данном секторе наблюдаются серьезные аварии, порывы сетей и отключения потребителей, что вызывает не только потери в инженерных сетях и недоотпуск ресурсов потребителям, но и загрязнение окружающей среды, нарушение санитарного благополучия населения. Фактически сегодня уровень надежности работы инженерных коммуникаций в Казахстане в десятки раз ниже, чем в европейских странах.
      Из-за недостаточного финансирования, физического износа основных фондов организации ЖКХ большинство областей республики работают не в эксплуатационном, а аварийно-восстановительном режиме. На 1 км водопроводной сети в среднем по республике приходится 0,7 аварий в год. В некоторых регионах коэффициент аварийности достигает до 2,5. К примеру, в восточноевропейских странах этот показатель колеблется на уровне 0,2-0,4, который можно считать целевым ориентиром для программ замены изношенных сетей и сооружений.
      При анализе ситуации в сфере ЖКХ можно выделить несколько причин кризисного положения в этом секторе:
      1. нехватка финансовых средств на модернизацию и развитие жилищно-коммунальной сферы;
      2. слабая техническая оснащенность, использование морально устаревшего оборудования с очень низким КПД;
      3. отсутствие контроля над расходованием государственных средств;
      4. отсутствие финансовых льгот для рационального использования энергии, посредством тарифного регулирования с учетом затрат в сфере электро- и теплоснабжения, включая затраты на уголь и местные выбросы.
      Эти проблемы и предопределяют необходимость модернизации и развития ЖКХ, как в масштабах страны, так и на уровне субъектов Казахстана с учетом экономических, природно-климатических и иных особенностей регионов.
      В целом по республике техническое состояние сетей и сооружений коммунальной инфраструктуры характеризуется тем, что большая их часть требует ремонта или замены.
      По данным Агентства Республики Казахстан по статистике общая протяженность сетей: теплоснабжения – 12,2 тыс. км, газоснабжения – 20,2 тыс.км, электроснабжения – 133,6 тыс.км.
      Доля сетей и сооружений в теплоснабжении, требующей ремонта составляет 63 %, в электроснабжении – 73 % и в газоснабжении – 54 %.
      В стране почти 12 тыс. км сетей теплоснабжения, из которых более двух третьей находится в частной собственности, из них 63 % требуют замены. Расчеты показали, что на модернизацию данных сетей необходимо более 1 трлн. тенге, а на модернизацию теплоисточников порядка нескольких триллионов тенге.
      В Программе предусмотрено, что за счет всех источников финансирования протяженность модернизированных сетей к 2015 году будет составлять свыше 31 тысячи километров (в том числе в рамках реализации данной Программы 24,4 тыс. км и 6,7 тыс. км по программе «Ак-Булак»).
      Таким образом, суммарный объем модернизированных сетей к 2015 году составит более 31 тыс. км, а к 2020 году 96,6 тыс. км, что в полной мере обеспечит выполнение поручений Главы государства.

6. Бюджетная сфера

      Организации бюджетной сферы потребляют около 5 % вырабатываемой в стране электроэнергии и около 15 % тепловой энергии, также по экспертным оценкам потребление первичных энергоресурсов составляет до 5 % от общего потребления страны.
      Таким образом, бюджетная сфера является не крупным потребителем энергоносителей. Однако, социальная значимость бюджетной сферы и ее недостаточное финансирование остро ставит проблему рационального потребления энергоносителей, их учета и экономии.
      В медицинских учреждениях наиболее энергоемкую группу составляют электротермические установки для дезинфекции и стерилизации (автоклавы, сушильные шкафы, стерилизаторы, дистилляторы) – от 10 % до 40 % электропотребления, холодильное оборудование – 5-10 %, освещение – 30-60 %, вентиляция и кондиционирование – 10-20 %.
      По тепловой энергии можно выделить три группы потребителей тепла: отопление, горячее водоснабжение, вентиляция. На отопление приходится 55-70 %, а на вентиляцию 30-45 % (в зависимости от типа здания).
      В дошкольных учреждениях наиболее мощными потребителями электроэнергии являются электротермические установки пищеблоков. На освещение расходуется от 10 % до 15 % от общего электропотребления.
      Учреждения образования имеют в основном 5 групп потребителей электроэнергии: освещение (50-70 %), потребители с электродвигателями (10-30 %), различные нагревательные установки (кипятильники, электрические плиты и т.д.), потребляющие от 10 % до 20 % электроэнергии, компьютеры до 10%, различные лабораторные стенды – 5-10 %.
      По тепловой энергии можно выделить три группы потребителей тепла: отопление 53-70 %, горячее водоснабжение 16-30 %, вентиляция 10-25 %.
      Административные учреждения имеют 4 группы потребителей электроэнергии: освещение (40-60 %), потребители с электродвигателями (10-30 %), различные нагревательные установки (электрические плиты, кипятильники, электрокамины и т.д.), потребляющие от 20 % до 40 % электроэнергии, компьютеры и офисная техника – от 10-20 %.
      По тепловой энергии выделяются две группы: отопление 70-85 %, вентиляция 15-30 %.
      Основными показателем, по которому можно сравнивать эффективность использования энергоносителей для организаций бюджетной сферы является удельное энергопотребление на 1 м² в год (кВт ч/м² год).
      Проведенные обследования показывают, что в различных бюджетных организациях удельное энергопотребление даже для организаций одинаковой структуры имеет большой разброс и превышает нормативы.
      Основными причинами завышенных расходов энергоносителей в бюджетных организациях являются:
      1) слабый контроль руководства за расходом энергоносителей;
      2) отсутствие энергетических паспортов;
      3) отсутствие автоматического регулирования систем освещения и неправильный выбор типов осветительных приборов и источников света;
      4) отсутствие автоматизации регулирования систем отопления, горячего водоснабжения и вентиляции;
      5) большие теплопотери через ограждающие конструкции и окна;
      6) отсутствие системы мотивации энергосбережения.
      На основание вышеизложенных мероприятий по энергосбережению, не приводящие к ухудшению качества предоставления государственных услуг или нарушению действующих санитарных норм для учреждений бюджетной сферы, можно условно разбить на три группы:
      1) совершенствование учета потребления энергетических ресурсов;
      2) изменение параметров зданий и сооружений, определяющих потребление энергетических ресурсов,
      3) информационное обеспечение энергосбережения и стимулирование энергосбережения в текущей деятельности учреждений бюджетной сферы.

7. Энергосбережение в транспортном секторе

      На долю транспорта приходится более половины общего объема потребления жидких углеводородов, около четвертой части (23 %) всех выбросов углекислых газов. При этом на долю автомобильного транспорта приходится 73 % всех выбросов загрязняющих веществ.
      Данный факт подчеркивает актуальность и экономическую значимость решаемой в данном отчете проблемы повышения энергоэффективности автомобильного транспорта в Республике Казахстан.
      Доля транспорта в ВВП большинства развитых стран колеблется в пределах 4-9 %, а в занятости населения – 3-8 %. При современных масштабах производства объем продукции в весовом измерении в среднем на 1 жителя достигает в развитых странах 20-25 тонн, а в целом в мире – около 10 тонн в год. Соотношение грузооборота и ВВП наименьшие в промышленно развитых странах – на 1 доллар ВВП приходится примерно 2,4 тыс. км перемещение груза, в странах со средним уровнем развития – 2,8 тыс. км, в восточноевропейских государствах – 5,3 тыс. км.
      Что касается удельных показателей уровня автомобилизации, то количество автомобилей на 1000 чел. в США составляет 510 единиц, в Японии – 373, Российской Федерации – 96, в Казахстане – 64 единицы. Удельный вес казахстанского автотранспорта в пассажирообороте достигает 80 %. Транспортный рынок развитых стран мире характеризуется высокой эффективностью перевозок и низкой транспортной составляющей в стоимости товаров и услуг.

8. Наличие и структура автомобильного транспорта

      По данным Агентства Республики Казахстан по статистике автомобильный парк Казахстана в 2011 г. насчитывал 4066,2 тыс. единиц, в том числе 3553,8 тыс. единиц – легковых автомобилей, 414,018 тыс. единиц – грузовых автомобилей и 98,4 тыс. единиц – автобусов. По сравнению с 2000 годом в 2010 году количество автотранспортных средств возросло в 2,5 раза. По прогнозам, численность парка автомобильного транспорта увеличится в 2015 году до 3400,0 тыс. единиц.
      Средний возраст парка остается значительным и составляет порядка 10 лет, в том числе 9 % парка эксплуатируется свыше 20 лет, когда автомобили полностью изношены и подлежат списанию. Автомобили с возрастом до 7 лет составляют около 23,1 %. Такая эксплуатация приводит к непроизводительному расходу топлива и увеличению выброса в атмосферу загрязняющих веществ.
      В Казахстане автомобильным транспортом ежегодно потребляется более 5,0 млн. тонн топлива. Например, в 2009 году на автомобильном транспорте расход топлива составил 5128,0 тыс. тонн, в том числе бензина 4032,0 тыс. тонн и дизельного топлива 1096,0 тыс. тонн. В пересчете на условное топливо потребление составляет 7596,0 тыс. тонн. По расчетам, автомобильным транспортом за 2009 год израсходовано энергии на 19381,0х106 кВт ч (таблица 10).
      По предварительным прогнозам в Республике Казахстан потребление топлива автомобильным транспортом в 2013 году составит – 5274,0 тыс. тонн бензина, в 2015 году – 5432,0 тыс. тонн бензина, расход энергии составит 20405,0х106 кВт ч, 20813,0х6 кВт ч и 21437,0х106 кВт ч соответственно по годам. Потребление топлива автомобильным транспортом в Республики Казахстан и энергетическая характеристика приведены в таблице 11.

Таблица 10 – Потребление топлива и энергии на
автомобильном транспорте Республики Казахстан

Вид топлива	2010 год			2011 год
Вид топлива	тыс. тонн	Условное топливо, тыс. тонн	Энергия, 106 кВт час	тыс. тонн	Условное топливо, тыс. тонн	Энергия, 106 кВт час
Бензин	4068,2	6061,0	14529,0	1498,4	2232,6	18,1
Дизельное топливо	1292,9	1873,4	5876,0	3915,1	5676,9	46,1
Всего	5171,1	7934,4	20405,0	5413,5	7909,5	64,2

Таблица 11 – Предполагаемое потребление топлива и энергии
на автомобильном транспорте Республики Казахстан

Вид топлива	2013 год			2015 год
Вид топлива	тыс. тонн	Условное топливо, тыс. тонн	Энергия, 106 кВт час	тыс. тонн	Условное топливо, тыс. тонн	Энергия, 106 кВт час
Бензин	4149,0	6182,0	14820,0	4270,0	6367,0	15263,0
Дизельное топливо	1254,0	1910,0	5993,0	1292,0	1967,0	6174,0
Всего	5274,0	8093,0	20813,0	5432,0	8334,0	21437,0

9. Железнодорожный транспорт

      Эксплуатация тягового подвижного состава, поддержание его технического состояния, а также организация работы локомотивных бригад осуществляется локомотивными депо, пунктами смены локомотивов и локомотивных бригад, находящихся в распоряжении операторов локомотивной тяги и собственников.
      Основным потребителем топливно-энергетических ресурсов железнодорожного транспорта является тяговый подвижной состав.
      Динамика потребления топливно-энергетических ресурсов дизельным подвижным составом АО «НК «Қазақстан темір жолы» по данным за 2003 - 2011 годы представлены в таблице 12.

            Таблица 12 – Динамика потребления дизельного топлива
        на перевозочный процесс дизельным подвижным составом АО «НК
                       Қазақстан темір жолы» (тонн)

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

542642

574244

611800

647693

659020

669534

719702

712194

753302

777719

683878

711581

647038

675334

676487

714031

661773

685291

* Примечание: В таблице в числителе приведены нормативные значения расхода топлива по плану, в знаменателе фактические значения использованного топлива (т.е. оплачено).

      Таким образом, потребление дизельного топлива на перевозочный процесс железнодорожного транспорта возросло на 24 %.
      Такая ситуация сложилась в силу того обстоятельства, что более 80 % тягового подвижного состава (тепловозы, электровозы) железнодорожного транспорта состоит из локомотивов выпуска 60-70 гг. прошлого столетия. Их техническое состояние не удовлетворяет требованиям настоящего времени.
      Железнодорожный транспорт занимает ведущее место в транспортной системе Казахстана и является одним из самых крупных и стабильных потребителей топливно-энергетических ресурсов, потребляя на перевозочный процесс порядка 4,7 % вырабатываемой в стране электроэнергии и более 4 % дизельного топлива.
      Наиболее значимые видами текущих недостатков негативного воздействия автомобильного и железнодорожного транспорта являются:
      1) организация перевозочного процесса транспортом расходуется порядка 50 % ежегодно сжигаемого жидкого нефтяного топлива (40 % автомобильным и 10 % железнодорожным);
      2) выбросы в атмосферу загрязняющих веществ (~ 40 %) и суммарных антропогенных выбросов, что составляет 90 % выбросов транспортного сектора без учета трубопроводного транспорта. Железнодорожный состав наиболее экономичен и экологический благоприятен на единицу выполняемой работы;
      3) шумовое загрязнение городов (70 % населения проживает в условиях шумового загрязнения);
      4) образование жидких и твердых отходов, загрязняющих водоемы, почвы и захламляющих большие территории. Выбросы от подвижного состава железнодорожного транспорта вдоль магистральных и тракционных путей станций и раздельных пунктов;
      5) потребность в широкомасштабном отчуждении земель под строительство объектов транспортной инфраструктуры и соответствующие ландшафтные изменения.

10. Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз
в сфере энергосбережения и повышения энергоэффективности

Сильные стороны	Слабые стороны
1 Наличие нормативно-правовой основы для развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности страны; 2. Наличие высокого потенциала энергосбережения в основных отраслях экономики; 3. Межотраслевая направленность работы; 4. Установленное международное сотрудничество в области энергосбережения и повышения энергоэффективности; 5. Экономическая рентабельность энергосбережения и повышения энергоэффективности; 6. Содействие в технологической модернизации экономики; 7. Наличие кадрового потенциала.	1. Использование физически и морально устаревших энергоемких технологий на предприятиях; 2. Неосведомленность населения в вопросах энергосбережения и повышения энергоэффективности; 3. Отсутствие механизма государственной поддержки в сфере энергосбережения; 4. Недостаточный уровень пропаганды и популяризации энергосбережения. 5. Слабая институциональная основа. 6. Отсутствие координации действий всех уровней государственной власти в вопросах энергосбережения и повышения энергоэффективности.
Возможности	Угрозы
1. Повышение конкурентоспособности экономики страны; 2. Рациональное и устойчивое использование энергетических ресурсов; 3. Создание дополнительных рынков в экономике; 4. Создание дополнительных рабочих мест; 5. Укрепление материально-технической базы предприятий; 6. Непрерывная оптимизация производств; 7. Подготовка и переподготовка кадров в сфере энергосбережения; 8. Пропаганда и популяризация энергосбережения в стране; 9. Создание и совершенствование научно-методической базы в сфере энергосбережения и повышения энергоэффективности; 10. Сокращение выбросов загрязняющих веществ в атмосферу.	1. Снижение конкурентоспособности экономики страны; 2. Дефицит энергоресурсов; 3. Ухудшение экологической обстановки; 4. Нерациональное использование топливно-энергетических ресурсов; 5. Ветшание жилищного фонда.

11. Основные проблемы, тенденции и предпосылки развития
энергосбережения и повышения энергоэффективности

      На основании вышеизложенного анализа и фактов, высокая энергоемкость страны и низкая энергоэффективность экономики обусловлены:
      1) в промышленности:
      структурой экономики с высокой долей в объеме ВВП энергоемких производств (более 60 % промышленности) и относительно малой долей отраслей, имеющих низкую энергоемкость;
      генерирующими мощностями электроэнергетики, основанными на угольных электростанциях;
      значительным физическим износом основного и вспомогательного оборудования в основных отраслях (энергетика 60-80 %, цветная металлургия 30-60 % и т.д.) и низким коэффициентом их обновления;
      технологическим и техническим отставанием промышленных отраслей и несоответствием производств международным стандартам (лишь 10-15 % технологий соответствуют мировому уровню);
      отсутствием системы нормирования, стандартизации, сертификации и контроля в сфере энергосбережения;
      отсутствием полноценной государственной статистической отчетности в сфере энергоэффективности и энергосбережения;
      незначительным уровнем инновационной активности в отраслях экономики;
      низкой рентабельностью, не позволяющей предприятиям обновлять основные фонды и инвестировать в развитие новых технологий;
      проблемой подготовки и повышения квалификации инженерных и рабочих кадров;
      высоким износом электросетевого хозяйства (~ 65-70 %);
      неравномерностью распределения в регионах генерирующих мощностей (42 % установленной мощности ЕЭС Казахстана сконцентрировано в Павлодарской области).
      2) в секторе ЖКХ:
      ветшанием жилищного фонда;
      теплотехническими характеристиками зданий, не отвечающими современным требованиям;
      низкой активностью собственников жилищного фонда к проведению мероприятий по энергосбережению;
      отсутствием автоматизации регулирования систем отопления, горячего водоснабжения и вентиляции;
      отсутствием автоматического регулирования систем освещения и неправильным выбором типов осветительных приборов и источников света;
      большими потерями электроэнергии, тепла и воды в коммунальных сетях;
      низкой энергоэффективностью основного вида топлива, используемого в теплоснабжении (уголь) из-за его высокой зольности и низкой калорийностью;
      большими теплопотерями через ограждающие конструкции и окна;
      слабой технологической и технической оснащенностью, использованием морально устаревшего оборудования с очень низким КПД;
      недостаточным контролем над расходованием государственных средств на коммунальные услуги ЖКХ в бюджетном секторе;
      низкой оснащенностью приборами учета тепла, электричества, воды в ЖКХ;
      низкой пропагандой энергосбережения и повышения энергоэффективности.
      3) в транспортном секторе:
      80 % автомобильного транспорта используется более 10 лет;
      87 % от общего объема потребляет автодорожный транспорт;
      в крупных городах частные автомобили составляют более 70 % транспортного потока;
      затраты на транспортировку составляют 8-11 % от окончательной стоимости товаров. В промышленно развитых странах этот показатель обычно составляет 4 %.

12. Анализ инновационно-технологического развития и инновационной
составляющей в области энергосбережения и повышения
энергоэффективности

В целом развитие энергосбережения и повышения энергоэффективности экономики страны дает уникальную возможность модернизации отраслей экономики за счет применения инновационных энергосберегающих технологий и развивает взаимодействие науки и бизнеса.
На сегодняшний день направление энергосбережения является одним из основных направлений инновационного развития Республики Казахстан. Одним из приоритетных направлений перечня критических технологий и предоставления инновационных грантов является альтернативная энергетика и технологии энергоэффективности. Также выделяются инновационные гранты на проведение энергоаудита, внедрение системы энергоменеджмента и внедрение управленческих и производственных технологий в области энергоэффективных технологий.

13. Анализ действующей политики государственного регулирования и
действующих механизмов стимулирования вопросов энергосбережения
и повышения энергоэффективности в Казахстане

      Правительство Республики Казахстан ставит амбициозные цели по повышению энергоэффективности и уже сейчас реализует ряд соответствующих мероприятий.
      В целом действующая политика энергосбережения ведется по основным задачам:
      1) создание нормативно-правовой базы;
      2) утверждение региональных и отраслевых планов энергосбережения;
      3) формирование и ведение Государственного энергетического реестра;
      4) внедрение механизма технического регулирования;
      5) подготовка специалистов и пропаганда энергосбережения;
      6) развитие международного сотрудничества;
      7) участие бизнеса в политике энергосбережения.
      В частности, значимым этапом развития энергосбережения и повышения энергоэффективности стало принятие в январе 2012 года законов Республики Казахстан «Об энергосбережении и повышении энергоэффективности» (далее - Закон) и «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности», вступившие в силу 26 июля 2012 года.
      В рамках Закона приняты 22 нормативных правовых акта. Так появилась полноценная система энергосбережения:
      1) введены нормативы энергопотребления для всех видов промышленной продукции и услуг. Все промышленные предприятия обязаны будут соответствовать данным нормативам;
      2) введены обязательные требования по энергоэффективности для всех видов транспорта, электродвигателей, а также для зданий, строений, сооружений, и их проектным документациям;
      3) введены классы энергоэффективности зданий, строений, сооружений и правила их определения и пересмотра;
      4) приняты правила проведения энергоаудита на промышленных предприятиях и зданиях;
      5) утверждено типовое добровольное соглашение в области энергосбережения и повышения энергоэффективности, заключаемое на трехсторонней основе между уполномоченным органом в области энергосбережения и повышения энергоэффективности, областным акиматом и крупным промышленным потребителем энергетических ресурсов. Для субъектов, заключивших такое соглашение, местные представительные органы будут вправе не повышать ставки платы на выбросы в окружающую среду;
      6) введен механизм оценки деятельности местных исполнительных органов по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности;
      7) утверждены правила деятельности учебных центров по переподготовке и повышению квалификации физических и юридических лиц, осуществляющих энергоаудит и (или) экспертизу энергосбережения, а также созданию, внедрению и организации системы энергоменеджмента.
      Основной нормой Закона является создание Государственного энергетического реестра (далее – ГЭР). В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 февраля 2013 года № 86 определен оператор ГЭР. Субъектами ГЭР являются индивидуальные предприниматели и юридические лица, потребляющие энергетические ресурсы в объеме, эквивалентном 1500 и более тонн условного топлива в год, а также государственные учреждения и субъекты квазигосударственного сектора. Субъекты ГЭР, за исключением государственных учреждений, проходят обязательный энергоаудит не реже одного раза каждые пять лет, а также индивидуальные предприниматели и юридические лица, потребляющие энергетические ресурсы в объеме, эквивалентном 1500 и более тонн условного топлива в год, с 2014 года обязаны создать, внедрить и организовать работу системы энергоменеджмента в соответствии с требованиями международного стандарта по энергоменеджменту.
      В этой связи Комитетом технического регулирования и метрологии Министерства индустрии и новых технологий Республики Казахстан (далее – КТРМ) был утвержден стандарт СТ РК ISO 50001-2012 «Системы энергоменеджмента. Требования и руководство по применению» и разработана методика проведения энергоаудита в зданиях.
      На данный момент создана и успешно функционирует Казахстанская ассоциация энергоаудиторов, в которую входят 13 организаций и 6 учебных центров по переподготовке и повышению квалификации кадров, осуществляющих энергоаудит и (или) экспертизу энергосбережения и повышения энергоэффективности, а также созданию, внедрению и организации системы энергоменеджмента.
      Также был принят «Комплексный план по повышению энергоэффективности Республики Казахстан на 2012 - 2015 годы» (далее – комплексный план), в котором определены системные меры, создающие условия снижения до 2015 года энергоемкости ВВП до 10 %.
      В рамках комплексного плана реализуются 16 региональных и 5 отраслевых планов энергосбережения. При КТРМ создан Технический комитет по стандартизации в области энергосбережения и повышения энергоэффективности.
      Развивается и международное сотрудничество в сфере энергосбережения. Так, реализуются соглашения и меморандумы с Правительствами ФРГ, США, Японии, Королевства Норвегии и Нидерландов. Согласно сотрудничеству с Правительством ФРГ совместно с Германским энергетическим агентством создан центр энергоэффективности.
      Вышеуказанные результаты ранее реализованных государственных мероприятий по повышению энергоэффективности показали целесообразность и необходимость дальнейшего проведения последовательной системной работы в области энергосбережения и повышения энергоэффективности.
      Результаты анализа показывают, что базовый прогноз потребления энергоресурсов Республики Казахстан без учета энергосбережения к 2015 году энергопотребление составит 90 млн. тонн нефтяного эквивалента, к 2020 году 120 т.н.э.
      С учетом успешной реализации принятых законодательных мер будет достигнута цель по снижению энергоемкости ВВП – на 10 % к 2015 году (плановый сценарий).
      Для исполнения поручения Главы государства по ежегодному снижению энергопотребления на 10 % необходимо переходить к форсированному сценарию снижения энергопотребления с реализацией дополнительных мер по ускоренному достижения результата повышения энергоэффективности экономики.

Рисунок 9. Прогнозные сценарии потребления энергоресурсов

млн.т.н.э.

14. Обзор позитивного зарубежного опыта в сфере энергосбережения
и повышения энергоэффективности

      Как показано на рисунке 2 к странам с наиболее низкой энергоемкостью ВВП относятся Япония, Германия, Франция, США и другие развитые государства. Основой для энергоэффективности в этих странах является структура промышленности и проводимая государственная политика по энергосбережению и повышению энергоэффективности.
      Для анализа их опыта в ведении подобных вопросов был изучен опыт многих государств, однако опыт Япония и Германия оказался наиболее приемлемым и эффективным для применения в Казахстане. Изучение опыта этих стран дает возможность рассмотреть вопросы энергосбережения и повышения энергоэффективности с разных точек зрения: Япония и Германия – страны индустриально развитые, что позволит применить их опыт для развивающейся индустрии Казахстана.
      В период с 1991 по 2007 год Германии удалось повысить энергоэффективность на 27 %, что стало результатом проводимой политики энергосбережения. Также, согласно анализам отмечено, что диверсификация экономики являлась второй причиной повышения энергоэффективности страны.
      Германия, как и другие страны, вела политику энергосбережения и повышения энергоэффективности во всех секторах экономики, однако приоритетом политики стала промышленность, которая потребляла большую часть энергии страны. В итоге к 2007 году 37 % от общего повышения энергоэффективности страны было достигнуто за счет промышленности. Основными и наиболее эффективными механизмами достижения целей в сфере энергоэффективности стали различные финансовые поддержки развития энергосбережения и повышения энергоэффективности. К примеру, в Германии существуют два центральных фонда содействия и финансирования мер по повышению энергоэффективности – «Целевой фонд повышения энергоэффективности на малых и средних предприятиях» (Sonderfonds Energieeffizienz in KMU) и «Фонд энергетики и климата» (Energie und Klimafonds). Данные механизмы позволяют решить проблемы комплексно, т. е. начиная с информационной поддержки, проведения энергоаудита и далее, вплоть до получения льготных средств на улучшение технологий. Также ощутимый эффект был получен от системы торговли эмиссионными квотами.
      В части ЖКХ были приняты требования к новым и существующим зданиям, также были запущены механизмы стимулирования энергоэффективных домов.
      Основным механизмом повышения энергоэффективности Японии стало введение обязательств по снижению энергопотребления на единицу продукта для энергоемких компаний. Данный механизм также адаптирован для казахстанской промышленности. В настоящее время, вышеупомянутый закон был пересмотрен с разделением на типы компаний и снижением порога энергопотребления. В результате проводимых мероприятий Япония в период значительного роста ВВП сумела повысить энергоэффективность страны.

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели
результатов реализации Программы

1. Цель

Создание условий для снижения энергоемкости ВВП Республики Казахстан и повышение энергоэффективности путем снижения энергопотребления и сокращения неэффективного использования топливно-энергетических ресурсов.

2. Задачи

      Модернизация и повышение энергоэффективности промышленности страны;
      снижение уровня потерь в энерго- и теплосетях;
      масштабная пропаганда энергосбережения среди населения;
      разработка и внедрение механизмов, стимулирующих энергосбережение и повышение энергоэффективности;
      формирование механизмов стимулирования деятельности энергосервисных компаний;
      подготовка кадров в области энергосбережения и повышения энергоэффективности;
      снижение потребления топлива в транспортном секторе;
      снижение удельных затрат на выработку 1 кВт ч электроэнергии, 1 Гкал теплоэнергии и потребления тепла на 1 м² в жилищном секторе.

3. Целевые индикаторы

1) Ежегодное 10-процентное снижение энергоемкости ВВП в течение 2013 - 2015 годов;
2) снижение энергоемкости ВВП на 40 % к 2020 году от уровня 2008 года, в разрезе по годам:

Наименование	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Снижение энергоемкости ВВП относительно уровня 2008 года, %	10	20	30	32	35	36	38	40

4. Показатели результатов реализации Программы

      Программой предусматриваются новые дополнительные меры, направленные на ускоренное развитие энергосбережения и повышения энергоэффективности в различных секторах экономики по 9 направлениям:
      1) Энергоэффективная промышленность;
      2) Инновационная энергетика;
      3) Энергоэффективное ЖКХ;
      4) Энергоэффективное строительство;
      5) Энергоэффективный транспорт;
      6) Энергоэффективный бюджетный сектор;
      7) Энергоэффективное освещение;
      8) Энергоэффективное общество;
      9) Экономная оплата.
      По итогам реализации задач к 2020 году будут достигнуты следующие результаты:
      1. Энергоэффективная промышленность:
      1) повышение энергоэффективности в промышленности в целом на 30 %;
      2) повышение энергоэффективности горно-металлургической отрасли на 20 %;
      3) повышение энергоэффективности химической отрасли на 32 %;
      4) повышение энергоэффективности машиностроительной отрасли на 40 %.

      2. Инновационная энергетика:
      1) снижение удельных расходов энергоресурсов на выработку электроэнергии на 14 %;
      2) снижение нормативных потерь в электросетях на 5 %;
      3) увеличение доли ВИЭ в общем энергобалансе страны до 3 %.

      3. Энергоэффективное ЖКХ:
      1) снижение удельного энергопотребления на 1 м² на 30 %;
      2) снижение нормативных потерь в теплосетях на 3,6 %.

4. Энергоэффективное строительство:
100 % обеспечение энергоэффективного строительства с 2015 года.

      5. Энергоэффективный транспорт:
      1) снижение потребления топлива автомобильным, железнодорожным и авиационным транспортом на 30 %;
      2) обновление автопарка Республики Казахстан до 50 %.

6. Энергоэффективный бюджетный сектор:
снижение потребления энергоресурсов бюджетным сектором на 25 %.

      7. Энергоэффективное освещение:
      1) сокращение затрат на оплату электроэнергии на освещение до 60 %;
      2) 100 % использование энергосберегающих ламп.

      8. Энергоэффективное общество:
      1) 20 учебных центров по переподготовке и повышению квалификации кадров в сфере энергосбережения;
      2) 90 % осведомленность населения в вопросах реализации политики Республики Казахстан в области энергосбережения.

      9. Экономная оплата:
      1) сокращение энергопотребления в жилом и коммерческом секторе на 20 %;
      2) обеспечение 100 % оплаты энергоресурсов.
      * В 2015 году по итогам результатов энергоаудита субъектов ГЭР в разрезе задач по показателям результатов будут установлены промежуточные значения начиная с 2013 года. В случае необходимости, значения целевого индикатора и показателей результатов будут скорректированы.

5. Этапы реализации программы

      Первый этап – 2013 – 2015 годы. На данном этапе будут проведены энергоаудиты на промышленных предприятиях, включая энергетику, а также в бюджетном секторе, по итогам которых будут разработаны планы энергосбережения предприятий и формирование бюджета. Начнется масштабная модернизация промышленных и энергетических предприятий, которым необходимо будет соответствовать нормативам энергопотребления и иным требования в области энергосбережения и повышения энергоэффективности. Также будет проведена масштабная пропаганда среди населения, подготовка кадров в области энергосбережения и внедрение национального стандарта систем энергоменеджмента. Будут разработаны дополнительные нормативно-регулятивные меры.
      Второй этап – 2016 – 2020 годы. На данном этапе будет проведен в соответствии с результатами энергоаудита основной этап модернизации промышленности и энергетики, а также работы по термомодернизации домов и бюджетного сектора, обновлению автопарка, переходу на светодиодное освещение, обеспечению энергоэффективного строительства, привлечению частных инвестиций.
      Для решения поставленных задач по каждому направлению предлагается использовать механизмы и меры, реализация которых могут обеспечить достижения цели Программы.

      1. Направление 1 – «Энергоэффективное промышленное предприятие».
      С функционированием главного механизма Закона – Государственного энергетического реестра, до июля 2015 года должны пройти энергоаудит свыше 2000 промышленных предприятий и субъектов квазигосударственного сектора. По итогам энергоаудита будут разработаны и реализовываться планы энергосбережения данных предприятий. Планы энергосбережения будут направлены на модернизацию оборудования, технологических процессов, зданий, а также внедрение управленческих решений на основе энергетического менеджмента. Будут реализованы также планы по модернизации предприятий, являющиеся частью региональных планов энергосбережения до 2015 года.
      Все вышеназванные меры требуют инвестиций и затрат, которые будут нести предприятия. В связи с этим необходимо реализовать дополнительные меры экономического стимулирования предприятий к повышению их энергоэффективности. Для поддержки малого и среднего предпринимательства предлагается со стороны государства предоставить льготные кредиты и лизинговые программы по покупке энергосберегающих технологий и оборудований.
      Кроме того, по итогам энергоаудитов необходимо пересмотреть нормативы энергопотребления для промышленных предприятий в сторону ужесточения, а также внедрить систему бенчмаркинга энергоэффективности.
      Система технического регулирования является ключевым инструментом государственного влияния на процессы, направленные на энергосбережение. В связи с этим необходимо пересмотреть действующие технические стандарты и утвердить новые стандарты по энергоэффективности для различных оборудований и технологий.

      2. Направление 2 – «Инновационная энергетика».
      В секторе энергетики важно эффективно реализовать мероприятия в рамках инвестиционных соглашений с энергопроизводящими предприятиями.
      В данном случае весьма действенной стратегией являются меры по:
      1) введению запрета на раздельное производство тепла и электроэнергии в проектируемых энергоисточниках без оценки возможности использования технологии когенерации.
      2) требованию обязательного повышения энергоэффективности предприятий, что не только повысит эффективность инвестиционных программ по модернизации, но и положительно отразится на конечном результате по увеличению КПД станций и снижению потерь в сетях;
      3) пересмотру технических стандартов по углю.

      3. Направление 3 – «Энергоэффективное ЖКХ».
      По данному направлению главной задачей является осуществление успешной термомодернизации жилищного фонда страны и ремонт инженерно-коммунальных городских сетей. Для этого предлагается использовать механизм фонда развития ЖКХ для предоставления кредитов и лизинга с учетом новой финансово-экономической модели, задачами которого определены:
      1) финансирование на возвратной основе коммунальных предприятий и жилищного сектора;
      2) привлечение частных инвестиций;
      3) финансовое оздоровление убыточных предприятий;
      4) проведение финансового мониторинга инвестиционных проектов.

      4. Направление 4 – «Энергоэффективное строительство».
      Для энергоэффективного строительства предлагается пересмотреть и ужесточить все строительные нормы и правила и ввести меры по зеленому строительству.
      Необходимо установить предельные нормы энергопотребления для строительства новых и эксплуатации действующих производственных, административных, социально-культурных, а также жилых зданий.
      Также необходимо предусматривать строительство зданий только с классом энергоэффективности «А» или «В».
      В целях применения энергоэффективной и энергосберегающей продукции на объектах ЖКХ предполагается создание реестра материалов, оборудования и их производителей по развитию инженерных сетей и сооружений, в том числе коммунальной инфраструктуры (водоснабжение, водоотведение и теплоснабжение).
      В целях применения качественных, энергоэффективных материалов, оборудования и технологий на объектах ЖКХ выработан особый порядок разработки и согласования предпроектной и проектной документации на строительство инженерных сетей и сооружений, в том числе коммунальной инфраструктуры (водоснабжение, водоотведение и теплоснабжение). Данный порядок предполагает создание и применение реестра материалов, оборудования и их производителей при проектировании объектов ЖКХ.

      5. Направление 5 – «Энергоэффективный транспорт».
      В транспортном секторе главное внимание надо сконцентрировать на автомобильном транспорте. Почти 20 % энергоресурсов страны используется за счет потребления бензина автомобилями. В связи с этим предлагается:
      1) адаптировать международные нормативы по повышению энергоэффективности автотранспорта;
      2) включение в программы развития территорий мероприятий по развитию энергоэффективной транспортной инфраструктуры;
      3) разработать механизмы по стимулированию покупки экономичных автомобилей;
      4) обновлять парк воздушных судов и железнодорожных локомотивов, предусмотренных Планом энергосбережения Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан.

      6. Направление 6 – «Энергоэффективный бюджетный сектор».
      В данном направлении важным является привлечение частных инвестиций за счет внедрения энергосервисных договоров. Однако, так как вложенные средства в бюджетные учреждения окупаются в кратчайшие сроки, местные исполнительные органы могут и за счет местного бюджета или привлеченных средств провести работу по повышению энергоэффективности бюджетного сектора. Для этого необходимо:
      поэтапное проведение энергоаудитов зданий государственных учреждений;
      реализация типовых решений по энергосбережению в бюджетных учреждениях;
      установление норм потребления электро- и теплоэнергии для государственных учреждений по типам постройки и видам деятельности.
      Также для финансирования внедрения энергосберегающих мероприятий предлагается использовать возвратный механизм фонда развития ЖКХ для предоставления кредитов и лизинга с учетом новой финансово-экономической модели.

      7. Направление 7 – «Энергоэффективное освещение».
      В Казахстане расходуется почти 10 млрд. кВт ч электроэнергии на освещение. В соответствии с Законом Республики Казахстан «Об энергосбережении и повышении энергоэффективности» был введен поэтапный запрет на использование ламп накаливания.
      В то же время в связи с ценовыми изменениями на рынке световых устройств и нерешенными проблемами по утилизации ртутьсодержащих ламп предлагается принятие мер по поэтапному переходу с КЛЛ на светодиодные лампы.
      Кроме того, предлагается предусмотреть меры по:
      модернизации внутреннего освещения в зданиях и сооружениях бюджетной сферы;
      реконструкции уличного освещения в городах и населенных пунктах;
      проработке вопроса маркировки энергоэффективной осветительной продукции;
      реализации демонстрационных пилотных проектов по энергоэффективному освещению;
      проработке вопроса по принятию стандартов минимальной энергоэффективности для обеспечения доступности высокоэффективных и высококачественных осветительных изделий, в том числе стандартов по максимально допустимому содержанию ртути в лампах;
      разработке механизмов и мероприятий по ограничению поставок неэффективных осветительных изделий и по поддержке спроса на энергосберегающие изделия;
      проработке вопроса поэтапного ограничения на производство и продажу ртутьсодержащих ламп;
      изменению СНиП и СанПиН и введению новых технических регламентов;
      модернизации систем электроосвещения и электроснабжения в многоэтажных жилых помещениях с установкой автоматических приборов отключения сети;
      проведении мероприятий по организации утилизации ртутьсодержащих энергосберегающих ламп, бывших в употреблении у населения.

      8. Направление 8 – «Энергоэффективное общество».
      Одной из самых основных ролей в Программе отведена работе с населением, пропаганде энергосбережения и подготовке кадров.
      В связи с чем, важно выстроить общественный контроль за реализацией политики энергосбережения предприятиями и акиматами. Для этого предлагается:
      создать при МИНТ общественный штаб по мониторингу реализации политики энергосбережения;
      проводить ежеквартальный мониторинг и заслушивание реализации планов мероприятий МИО и предприятий по энергосбережению.

      9. Направление 9 – «Экономная оплата».
      Особо важно отметить, что для успешной реализации политики энергосбережения в ЖКХ необходимо обеспечить 100 % приборизацию всего населения. Население должно научиться экономить энергоресурсы и свои средства, использовать только энергоэффективные бытовые оборудования.
      Необходимо:
      внедрить меры по поощрению производства, продажи энергоэффективного бытового оборудования;
      проработать вопрос по 100 % оснащенности потребителей общедомовыми приборами учета тепловой энергии.

6. Необходимые ресурсы

      Реализация Программы будет осуществляться в пределах средств, предусмотренных республиканским и местными бюджетами на соответствующие финансовые годы, а также за счет собственных средств предприятий.
      Кроме того, в качестве источников финансирования могут быть использованы прямые иностранные и отечественные инвестиции, гранты международных финансово-экономических организаций или стран-доноров и другие, не запрещенные законодательством Республики Казахстан источники.
      Финансовые расходы на реализацию Программы составят общую сумму в размере 1182214145 тыс. тенге, из них из:
      1) республиканского бюджета – 145624 тыс. тенге;
      2) местного бюджета – 4915468 тыс. тенге;
      3) внебюджетных источников (собственные инвестиционные средства предприятий) – 1177153053 тыс. тенге.
      Суммы расходов по республиканскому бюджету являются предварительными и будут уточняться Республиканской бюджетной комиссией при формировании проекта республиканского бюджета на соответствующие финансовые годы.
      Реализация мероприятий, финансируемых за счет местных бюджетов, предусматривается в пределах выделенных средств.

7. План мероприятий по реализации Программы
«Энергосбережение - 2020»

№ п/п	Наименование мероприятия	Форма завершения	Ответственные исполнители	Срок исполнения	Предполагаемые расходы, тыс. тенге	Источники- финансирования
1	2	3	4	5	6	7
Энергоэффективная промышленность
1.	Разработка проекта Закона Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности»	проект Закона Республики Казахстан	МИНТ	2-ой квартал 2014 года	не требуются	-
2.	Лизинговое финансирование энергосберегающих технологий и оборудования	информация в ПРК	МИНТ, БРК (по согласованию), БРК-Лизинг (по согласованию)	февраль 2015 года	4000000	заемные средства
3.	Формирование и ведение ГЭР	информация в МИНТ	АО «Казахэнерго- экспертиза» (по согласованию)	2013-2016 годы	2013 г. – 145624	РБ
4.	Пересмотр стандартов в сфере промышленных технологий и оборудований	информация в ПРК	МИНТ	февраль 2015 года	не требуются	-
5.	Создание реестра энергоэффективных инвестиционных проектов и проработка вопроса финансирования данных проектов с привлечением отечественных и зарубежных инвесторов	информация в ПРК	МИНТ	февраль 2015 года	не требуются	-
6.	Проработка с финансовыми институтами вопроса создания целевых кредитных программ для инвестиционных энергоэффективных проектов	информация в ПРК	МИНТ, МЭБП	февраль 2015 года	не требуются	-
7.	Модернизация и реконструкция основного и вспомогательного оборудования, а также проведение энергосберегающих мероприятий на промышленных предприятиях	информация в МИНТ	акиматы областей, городов Астаны и Алматы	2013-2015 годы	37185987,9	средства предприятий
8.	Проведение энергоаудита субъектами ГЭР	информация в МИНТ	АО «Казахэнерго экспертиза» (по согласованию)	2014-2020 годы	-	средства предприятий
9.	Внедрение системы энергоменеджмента субъектами ГЭР	информация в МИНТ	АО «Казахэнерго экспертиза» (по согласованию)	2014-2020 годы	-	средства предприятий
10.	Разработка и реализация Программ энергосбережения субъектов ГЭР	информация в МИНТ	АО «Казахэнерго экспертиза» (по согласованию)	2014-2020 годы	-	средства предприятий
11.	Обеспечение оптимального режима перекачки нефти АО «КазТрансОйл»	информация в ПРК	МНГ	2013-2015 годы	не требуются	-
12.	Комплексная система учета энергоресурсов АСУЭ по магистральному газопроводу «Средняя Азия Центр» АО «Интергаз Центральная Азия»	информация в МИНТ	МНГ	2013-2014 годы	135000	собственные средства АО «Интергаз Центральная Азия»
13.	Внедрение в производство ремонтных работ на магистральных газопроводах мобильной компрессорной станции	информация в МИНТ	МНГ	2014 год	2045680	собственные средства предприятий
Инновационная энергетика
14.	Модернизация, ввод мощностей и инвестиции в рамках инвестиционных соглашений с энергопроизводящими предприятиями	информация в ПРК	МИНТ	2013-2015 годы	606000000	средства предприятий
15.	Модернизация и реконструкция основного и вспомогательного оборудования, а также проведение энергосберегающих мероприятий в секторе энергетики и теплоэнергетики	информация в МИНТ	акиматы областей, городов Астаны и Алматы	2013-2015 годы	524985385	средства предприятий
Энергоэффективное ЖКХ
16.	Проработка вопроса пересмотра программы модернизации ЖКХ в части внедрения энергосбережения	предложения в ПРК	МРР, МИНТ, МИО	февраль 2014 года	не требуются	-
17.	Проработка вопроса присвоения классов энергоэффективности зданий для всех МЖД	информация в МИНТ	МРР, МИНТ	2014-2016 годы	не требуются	-
18.	Проработка вопроса разработки и переработки нормативно- технических документов в сфере ЖКХ	информация в МИНТ	МРР, МИНТ	февраль 2015 года	не требуются	-
19.	Проработка вопроса по разработке НТД в сфере внутридомовых инженерных сетей и по энергоэффективному остеклению	информация в МИНТ	МРР, МИНТ	февраль 2015 года	не требуются	-
20.	Внесение предложений по финансированию энергоаудита замены коммунальных тепловых сетей, а также лизинга приборов учета и АТП и оборудования для котельных до 100 Гкал/час через фонд развития ЖКХ	предложения в ПРК	МРР	май 2014 года	не требуются	-
21.	Проработка вопроса проведения энергоаудита социальных объектов раз в 5 лет	предложения в МИНТ	МРР, МИО	март 2014 года	не требуются	-
22.	Проработка вопроса проведения аудита коммунальных предприятий	предложения в МИНТ	МИО	март 2014 года	не требуются	-
23.	Внесение предложений по представлению лизинга энергоэффективного оборудования для коммунальных предприятий	предложения в МИНТ	МРР, МИО	март 2014 года	не требуются	-
24.	Проработка вопроса проведения аналитического исследования совершенствования мер государственного регулирования сферы жилищного и коммунального хозяйства	информация в МИНТ	МРР	2014 год	не требуются	-
25.	Проработка вопроса оснащения Центров энергоэффективности в городах Астане, Алматы и Актобе	информация в МИНТ	МРР	2014 год	не требуются	-
26.	Проработка вопроса разработки норм потребления, расходования и производственных потерь для их использования при расчете тарифов в ЖКХ	информация в МИНТ	МРР	август 2014 года	не требуются	-
Энергоэффективный бюджетный сектор
27.	Проработка вопроса перехода на светодиодные лампы в государственных учреждениях и субъектах квазигосударственного сектора	информация в МИНТ	МИНТ	август 2014 года	не требуются	-
28.	Внесение предложений по внедрению системы GPS на автотранспортах государственных учреждений	информация в ПРК	МИНТ, МТК	февраль 2014 года	не требуются	-
29.	Внесение предложений по термомодернизация зданий государственных учреждений и субъектов квазигосударственного сектора	информация в МИНТ	МРР, МИНТ	декабрь 2013-2019 годов	не требуются	-
30.	Проведение поэтапного энергоаудита государственных учреждений (школ, больниц и детских садов) с выдачей рекомендаций по мероприятиям в области энергосбережения	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	2013-2015 годы	304810	МБ
31.	Проработка вопроса внедрения гидродинамических нагревателей жидких сред различной мощности для отопления жилых и административных зданий	информация в ПРК	МИНТ, МРР, МОН, АО «ННТХ «Парасат» (по согласованию), ТОО «Темир мен мыс» (по согласованию, АО «Казцентр ЖКХ» (по согласованию)	с 2015 года	не требуются	-
32.	Установка энергосберегающих ламп в государственных учреждениях	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	2013-2015 годы	247333	МБ
33.	Установка автоматизированных тепловых пунктов в бюджетных организациях	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	2013-2015 годы	1998148	МБ
Энергоэффективное строительство
34.	Развитие производства конкурентоспособных, энергосберегающих, ресурсосберегающих строительных материалов, изделий и конструкций	информация в ПРК	МИНТ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы, АО «Казах- энергоэкспертиза» (по согласованию)	декабрь 2013-2015 годов	не требуются	-
35.	Выработка предложений по повышению энергоэффективности в строительстве новых (модернизации) зданий и ее внедрение (возможности внедрения энергоэффективных строительных материалов и продукций)	информация в ПРК	МРР, МИНТ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы	декабрь 2013 года	не требуются	-
36.	Пересмотр и ужесточение всех строительных норм и правил, предусмотрев в них внедрение новых стандартов строительства зданий и сооружений с учетом мирового опыта тепло- и энергосбережения	информация в ПРК	МРР, МИНТ, МООС	декабрь 2013 года	не требуются	-
37.	Внесение предложений по использованию тепловых насосов при строительстве зданий	информация в МИНТ	МРР, МИНТ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы	декабрь 2013-2015 годов	не требуются	-
38.	Проработка вопроса по установлению предельных норм энергопотребления для строительства новых и эксплуатации действующих производственных, административных, социально- культурных, а также жилых зданий	информация в ПРК	МРР	март 2014 года	не требуются	-
39.	Проработка вопроса по строительству зданий только с классом энергоэффективности «А» или «В»	информация в ПРК	МРР, МИНТ	декабрь 2014 года	не требуются	-
40.	Проработка вопроса по введению системы бенчмаркинга энергоэффективности в строительстве	информация в ПРК	МРР	январь 2015 года	не требуются	-
41.	Проработка вопроса по разработке мер по стимулированию энергоэффективного строительства	информация в ПРК	МРР, МИНТ	декабрь 2014 года	не требуются	-
42.	Внесение предложений по строительству энергоэффективных кварталов в рамках Программы «Доступное жилье - 2020»	информация в ПРК	МИО, МРР	2014-2020 годы	не требуются	-
43.	Разработка правил формирования и ведения Реестра материалов, оборудования и их производителей по развитию инженерных сетей и сооружений, в том числе коммунальной инфраструктуры (водоснабжение, водоотведение и теплоснабжение)	приказ МРР	МРР, МИНТ	январь 2014 года	не требуются	-
Энергоэффективный транспорт
44.	Внедрение стандартов Евро в отношении автомобильного транспорта	информация в МИНТ	МТК	2013 год - Евро-3; 2014 год - Евро-4; 2015 год -Евро-5; 2020 год -Евро-6	не требуются	-
45.	Включение в программы развития территорий мероприятий по развитию энергоэффективной транспортной инфраструктуры	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	апрель 2014 года	не требуются	-
46.	Развитие использования солнечных батарей на городских пассажирских автобусах	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	2013-2020 годы	не требуются	-
47.	Проработка вопроса по маркировке энергоэффективности шин	информация в ПРК	МИНТ	январь 2015 года	не требуются	-
48.	Разработка предложений по стимулированию покупки экономичных автомобилей	информация в ПРК	МИНТ	январь 2014 года	не требуются	-
49.	Проработка вопроса отмены таможенных пошлин на автомобили с гибридными, газовыми и электродвигателями	информация в ПРК	МИНТ, МЭБП, МТК, МФ	декабрь 2014 года	не требуются	-
50.	Внедрение в пилотном режиме в городах Астане и Алматы возможности поворота направо автотранспортных средств при красном сигнале светофора	информация в МИНТ	акиматы городов Астаны и Алматы	2 квартал 2014 года	не требуются
51.	Замена устаревшего парка воздушных судов, задействованных на регулярных рейсах, на более эффективные типы воздушных судов с улучшенными характеристиками для экономии топлива. Вывод из эксплуатации устаревших воздушных судов.	информация в МИНТ	МТК, АО «AirAstana (по согласованию), АО «Скат» (по согласованию)	2013- 2015 годы	2013 – 903000; 2014 – 903000; 2015 – 903000;	собственные средства авиакомпаний
52.	Замена устаревшего парка воздушных судов, задействованных на авиационных работах, на более эффективные типы воздушных судов с улучшенными характеристиками для экономии авиатоплива. Вывод из эксплуатации устаревших воздушных судов.	информация в МИНТ	МТК	2013-2015 годы	2013 – 19000; 2014 – 19000; 2015 – 19000;	собственные средства авиакомпаний
53.	Установка энергосберегающего светотехнического оборудования на объектах аэропорта и аэронавигации	информация в МИНТ	МТК	2014- 2016 годы	26 000	собственные средства аэропортов
54.	Проработка вопроса по использованию энергоэффективных шин на государственном автотранспорте	информация в ПРК	МИНТ	2014 год	не требуются	-
55.	Присоединение к международным конвенциям по обеспечению охраны морской среды	информация в МИНТ	МТК	2014-2020 годы	не требуются	-
56.	Проработка вопроса по использованию новых пассажирских тепловозов и электровозов	информация в МИНТ	МТК	2014-2020 годы	не требуются	-
Энергоэффективное освещение
57.	Модернизация уличного и паркового освещения в городах и районных центрах на автоматизированное и энергоэффективное освещение с использованием энергосберегающих уличных светильников освещения	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	2013-2015 годы	1401126	МБ (комплексный план регионов)
58.	Проработка вопроса маркировки энергоэффективной осветительной продукции	информация в ПРК	МИНТ, ПРООН (по согласованию)	декабрь 2014 года	не требуются	-
59.	Реализация демонстрационных пилотных проектов по энергоэффективному освещению	информация в ПРК	МИНТ, ПРООН (по согласованию)	декабрь 2015 года	не требуются	средства ГЭФ/ ПРООН
60.	Проработка вопроса по принятию стандартов минимальной энергоэффективности для обеспечения доступности высокоэффективных и высококачественных осветительных изделий, в том числе стандартов по максимально допустимому содержанию ртути в лампах	информация в ПРК	МИНТ, ПРООН (по согласованию)	декабрь 2014 года	3000	средства ГЭФ/ ПРООН
61.	Разработка механизмов и мероприятий по ограничению поставок неэффективных осветительных изделий и по поддержке спроса на энергосберегающие изделия	информация в ПРК	МИНТ, ПРООН (по согласованию)	май 2015 года	3000	средства ГЭФ/ ПРООН
62.	Проработка вопроса о введении мониторинга, проверок и программ по стимулированию отказа от распространения несоответствующих осветительных изделий	информация в ПРК	МИНТ, ПРООН (по согласованию)	декабрь 2015 года	3000	средства ГЭФ/ ПРООН
63.	Проработка вопроса поэтапного ограничения на производство и продажу ртутьсодержащих ламп	информация в ПРК	МИНТ	май 2014 года	не требуются	-
64.	Проработка вопроса по реконструкции уличного освещения в городах и населенных пунктах	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	январь 2014 года	не требуются	-
65.	Модернизация систем электроосвещения и электроснабжения в коммунальных помещениях с установкой автоматических приборов отключения сети	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов	2013-2015 годы	202843	МБ
66.	Проведение мероприятий по организации утилизации ртутьсодержащих энергосберегающих ламп, бывших в употреблении у населения	информация в МИНТ	акиматы областей, городов и районов, МООС	2013-2015 годы	761208	МБ
Энергоэффективное общество
67.	Ежеквартальный мониторинг и заслушивание реализации планов мероприятий МИО и предприятий по энергосбережению	протокол	МИНТ, акиматы областей, городов и районов	2014-2020 годы	не требуются	-
68.	Создание интернет-ресурса по энергосбережению и повышению энергоэффективности	информация в ПРК	МИНТ, АО «Казахэнергоэкспертиза» (по согласованию)	1 декабря 2013 года	не требуются	собственные средства АО «Казахэнергоэкспертиза»
69.	Проведение различных конференций и форумов по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности	информация в ПРК	МИНТ	август 2013 года	не требуются	внебюджетные средства
70.	Привлечение зарубежных вузов и центров энергоэффективности для сотрудничества	меморандум	МИНТ, МОН	январь 2015 года	не требуются	внебюджетные средства
71.	Создание общественного совета по вопросам энергосбережения и повышения энергоэффективности при МИНТ	приказ МИНТ	МИНТ	апрель 2014 года	не требуются	-
72.	Проведение круглых столов, конференций и семинаров	информация в ПРК	МИНТ, МРР, МКИ	2014-2020 годы	не требуются	внебюджетные средства
Экономная оплата
73.	Проработка вопроса маркировки энергоэффективности бытового оборудования	информация в ПРК	МИНТ	август 2014 года	не требуются	-
74.	Проработка вопроса внедрения мер поощрения производства и продажи энергоэффективного бытового оборудования	информация в ПРК	МИНТ	декабрь 2014 года	не требуются	-
75.	Проработка вопроса по 100 % оснащенности потребителей общедомовыми приборами учета тепловой энергии	информация в ПРК	МИНТ, МРР, АРЕМ	декабрь 2014 года	не требуются	-
Организационные мероприятия
76.	Создание департамента энергосбережения в структуре МИНТ в пределах штатной численности	приказ МИНТ	МИНТ	октябрь 2013 года	не требуются	-
77.	Разработка и утверждение комплексных планов энергосбережения акиматов на 2015 - 2020 годы	решение маслихатов	акиматы областей, городов Астаны и Алматы	ноябрь 2014 года	не требуются	-
78.	Пересмотр и включение в Программу «Энергосбережение – 2020» показателей и индикаторов энергоэффективности после проведения энергоаудита	предложения в ПРК	МИНТ	август 2015 года	не требуются	-

Примечание: расшифровка аббревиатур:

МИНТ	Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан
МТК	Министерство транспорта и коммуникаций Республики Казахстан
МЭБП МФ	Министерство экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан Министерство финансов Республики Казахстан
МООС	Министерство охраны окружающей среды Республики Казахстан
МОН МНГ МРР МКИ АРЕМ	Министерство образования Республики Казахстан Министерство нефти и газа Республики Казахстан Министерство регионального развития Республики Казахстан Министерство культуры и информации Республики Казахстан Агентство Республики Казахстан по регулированию естественных монополий
МИО	местные исполнительные органы
МЖД МВК ГЭР ГЭФ ПРООН РГП ННТХ ЦОН	многоквартирный жилой дом Межведомственная комиссия Государственный энергетический реестр Глобальный экологический фонд Программа развития Организации Объединенных Наций республиканское государственное предприятие Национальный научно-технологический холдинг Центр обслуживания населения
ВВП АСУЭ	валовый внутренний продукт автоматизированная система учета энергоресурсов
ТЭР	топливно-энергетический ресурс
ТЭС	тепловая электростанция
МЭА	Международное энергетическое агентство
ТЭЦ	теплоэлектроцентраль
СЦТ	система централизованного теплоснабжения
РБ	республиканский бюджет
МБ	местный бюджет
БРК	Банк развития Казахстана
ПРК	Правительство Республики Казахстан
ГРЭС	государственная районная электростанция
КПД	коэффициент полезного действия
ЖКХ	жилищно-коммунальное хозяйство
ТЭО	технико-экономическое обоснование
АО	акционерное общество
ТОО	товарищество с ограниченной ответственностью
ПО	производственное объединение
СП КЛЛ СНиП СанПиН	совместное предприятие компактные люминисцентные лампы строительные нормы и правила санитарные правила и нормы
т.н.э.	тонна нефтяного эквивалента
у.т.	условное топливо
т.у.т.	тонна условного топлива
г.у.т.	грамм условного топлива
кг.у.т.	килограмм условного топлива

"Энергия үнемдеу - 2020" бағдарламасын бекіту туралы

1. Бағдарламаның паспорты

2. Кіріспе

3. Ағымдағы ахуалды талдау

5. Коммуналдық сектор

6. Бюджеттік сала

7. Көлік секторындағы энергия үнемдеу

8. Автомобиль көлігінің бар болуы және оның құрылымы

9. Теміржол көлігі

10. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру
саласындағы күшті және әлсіз жақтарды, мүмкіндіктер мен
қауіп-қатерлерді талдау

11. Энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыруды
дамытудың негізгі проблемалары, үрдістері мен алғышарттары

4. Бағдарламаның мақсаты, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

5. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

6. Қажетті ресурстар

7. «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасын іске асыру жөніндегі
іс-шаралар жоспары

Об утверждении Программы "Энергосбережение - 2020"

1. Паспорт программы

2. Введение

3. Анализ текущей ситуации

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели
результатов реализации Программы

5. Этапы реализации программы

6. Необходимые ресурсы

"Энергия үнемдеу - 2020" бағдарламасын бекіту туралы

1. Бағдарламаның паспорты

2. Кіріспе

3. Ағымдағы ахуалды талдау

5. Коммуналдық сектор

6. Бюджеттік сала

7. Көлік секторындағы энергия үнемдеу

8. Автомобиль көлігінің бар болуы және оның құрылымы

9. Теміржол көлігі

10. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы күшті және әлсіз жақтарды, мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлерді талдау

11. Энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыруды дамытудың негізгі проблемалары, үрдістері мен алғышарттары

4. Бағдарламаның мақсаты, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

5. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

6. Қажетті ресурстар

7. «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Об утверждении Программы "Энергосбережение - 2020"

1. Паспорт программы

2. Введение

3. Анализ текущей ситуации

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы

5. Этапы реализации программы

6. Необходимые ресурсы

10. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру
саласындағы күшті және әлсіз жақтарды, мүмкіндіктер мен
қауіп-қатерлерді талдау

11. Энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін арттыруды
дамытудың негізгі проблемалары, үрдістері мен алғышарттары

7. «Энергия үнемдеу - 2020» бағдарламасын іске асыру жөніндегі
іс-шаралар жоспары

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели
результатов реализации Программы