"Құқықтық актілер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 28 маусымдағы № 719 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ Құқықтық актілер туралы

Осы Заң құқықтық актілерді әзірлеумен, ұсынумен, талқылаумен, қабылдаумен, тіркеумен, қолданысқа енгізумен, өзгертумен, толықтырумен, қолданысын тоқтатумен, тоқтата тұрумен және жариялаумен байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді.

1-бөлім. Жалпы ережелер 1-тарау. Құқықтық актілер туралы негізгі ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) құқықтық акт – республикалық референдумда, жергілікті қоғамдастықтың жиынында, жиналысында қабылданған, уәкілетті органдар қабылдаған, нормативтік немесе жеке дара билік етуші құқықтық нұсқамаларды қамтитын белгiленген нысандағы жазбаша ресми құжат;
2) заң – аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтiн, Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабының 3-тармағында көзделген түбегейлi қағидаттар мен нормаларды белгiлейтiн, Қазақстан Республикасының Парламентi, ал Қазақстан Республикасы Конституциясының 53-бабының 3) тармақшасында көзделген жағдайларда Қазақстан Республикасының Президентi қабылдайтын нормативтiк құқықтық акт;
3) заң техникасы – құқықтық актілерді ресімдеу талаптарының жиынтығы;
4) заңнамалық акт – Конституцияға, конституциялық заңға өзгерістер мен толықтырулар енгізетін заң, Қазақстан Республикасы Президентiнiң конституциялық заң күшi бар жарлығы, кодекс, шоғырландырылған заң, заң, Қазақстан Республикасы Президентiнiң заң күшi бар жарлығы, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қаулысы, Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенаты мен Мәжiлiсiнің қаулылары;
5) заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлер – заңнамалық және өзге де сатысы бойынша жоғары тұрған нормативтiк құқықтық актiлер негiзiнде және (немесе) оларды орындау үшін және (немесе) одан әрі іске асыру үшін шығарылатын, заңнамалық актілер болып табылмайтын өзге де нормативтiк құқықтық актiлер;
6) заңнама – белгіленген тәртіппен қабылданған нормативтiк құқықтық актiлердiң жиынтығы;
7) кодекс – осы Заңның 9-бабында көзделген бiртектес аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтiн құқықтық нормалар бiрiктiрiлiп, жүйеге келтiрiлген заң;
8) конституциялық заң – Қазақстан Республикасы Конституциясының 62-бабының 4-тармағында белгiленген тәртiппен қабылданатын, Қазақстан Республикасының Конституциясында көрсетілген мәселелер бойынша не мұндай қажеттілік Конституцияның нормаларынан туындаған жағдайларда қабылданған заң;
9) Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмi – нормативтiк құқықтық актiлердiң деректемелерiн және осы актiлер туралы ақпараттық-анықтамалық сипаттағы басқа да мәлiметтердi қамтитын Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерi мемлекеттiк есебiнiң бiрыңғай жүйесi;
10) Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкi – олар туралы мәлiметтер Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiлген, қағаз жеткізгіштегі нормативтік құқықтық актілер жиынтығы және электрондық құжаттар нысанындағы нормативтік құқықтық актілердәі электрондық жүйесі;
11) Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзетiн заң – Қазақстан Республикасы Конституциясының 62-бабының 3-тармағында және 91-бабының 1-тармағында белгiленген тәртiппен қабылданатын заң;
12) құқық нормасы – реттелетін қоғамдық қатынастар шеңберiнде көп мәрте қолдануға арналған, жеке-дара айқындалмаған тұлғалардың тобына қолданылатын, тұрақты немесе уақытша сипаттағы жалпыға мiндеттi ұстаным қағидасы;
13) нормативтiк құқықтық акт – республикалық референдумда қабылданған не уәкiлеттi орган қабылдаған, құқық нормаларын белгiлейтiн, олардың қолданысын өзгертетiн, тоқтататын немесе тоқтата тұратын, белгiленген нысандағы жазбаша ресми құжат және (немесе) сонымен бірдей электрондық құжат;
14) Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімі – осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) тармақшаларында көрсетілген, Қазақстан Республикасының әділет органдарында мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу нөмірі және деректемелері қамтылған жазбаша тізбе;
15) нормативтiк құқықтық актiлердi кейiннен ресми жариялау – Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкiне сәйкестiк сараптамасынан өткен нормативтiк құқықтық актiлердi баспа басылымында жариялау;
16) құқықтық мониторинг – заңнаманың тиімділігін бағалау және болжау, оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу мақсатында Қазақстан Республикасы заңнамасының жай-күйі және оны қолдану практикасы туралы ақпаратты ұдайы бақылау, жинау, талдау жүйесі;
17) нормативтiк құқықтық актiнiң деңгейi – нормативтiк құқықтық актiнiң нормативтiк құқықтық актiлер сатысындағы өзiнiң заң күшiне қарай алатын орны;
18) нормативтiк құқықтық актiнi ресми жариялау – нормативтiк құқықтық актiнi жалпыға бірдей мәлімет үшін қазақ және орыс тілдерінде ресми және мерзiмдi баспа басылымдарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста қағаз жеткізгіштегімен бірдей етіп графикалық форматта жариялау;
19) уәкiлеттi орган – Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Заңда, сондай-ақ осы органдар мен лауазымды адамдардың құқықтық мәртебесiн айқындайтын заңнамада белгiленген өз құзыретiне сәйкес құқықтық актiлер қабылдауға құқылы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдары мен лауазымды адамдары (Қазақстан Республикасының Президентi, Қазақстан Республикасының Парламентi, Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы, Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi, орталық атқарушы органдар, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, әкімдер, өзге де мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар);
20) уәкілетті ұйым – уәкілетті органдар әзірлеген және Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізуге жататын заңнамалық актілер жобалары бойынша қазақ және орыс тілдеріндегі мәтіндердің тең түпнұсқалығы бөлігінде ғылыми лингвистикалық сараптама жүргізу мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын ұйым;
21) шоғырландырылған заң – өз сипатына қарай осы Заңның 9-бабында көзделген салалардағы кешенді қоғамдық қатынастарды реттейтін заң;
22) заң ұқсастығы – реттелмеген қоғамдық қатынастарға ұқсас қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдардың нормаларын қолдану;
23) құқық ұқсастығы – реттелмеген қоғамдық қатынастарға заңнаманың мәнін, құқықтың жалпы қағидаттарын және құқықтың нақты салаларының қағидаттарын қолдану;
24) заң жобасының тұжырымдамасы – заң жобасын әзірлеу қажеттігінің негіздемесін, оны қабылдаудың мақсаттарын және Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын өзге де ережелерді қамтитын құжат.
25) нормативтік құқықтық актінің заң күші – нормативтік құықтық актінің тиісті қоғамдық қатынастарға қолданылу міндеттілігін, сондай-ақ өзге де нормативтік құқықтық актілерге қатысты оның басымдығын немесе қатар бағыныстылығын айқындайтын сипаттамасы;
26) жеке-дара қолданылатын құқықтық акт – жеке-дара айқындалған тұлғалардың заңнамада белгіленген құқықтары мен міндеттерін іске асыратын жеке дара айқындалған тұлғалар тобына (жеке және заңды тұлғаларға) қолданылатын, біржолғы не уақыт бойынша өзге де шектеулі қолдануға арналған белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат.
27) нормативтік құқықтық актіні ресми түсіндіру актісі - осы Заңның 13-тарауында көрсетілген талаптар мен шарттарға сай келетін, нормативтік құқықтық актіде қамтылған нормаларға түсіндірме беретін белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат;
28) нормативтік емес құқықтық акт – құқық нормаларын қамтымайтын, уәкілетті орган шығарған (қабылдаған), жеке-дара айқындалған тұлғалардың заңнамада белгіленген құқықтары мен міндеттерін іске асыратын не нормативтік құқықтық актіде қамтылған нормаларға түсіндірме беретін ресми құжат, сондай-ақ мемлекеттік жоспарлай жүйесі саласындағы құқықтық акт.

2-бап. Осы Заңның қолданылу аясы

1. Осы Заң Қазақстан Республикасының құқықтық актілері жүйесін айқындайды, нормативтік құқықтық актілердің және нормативтік емес құқықтық актілердің құқықтық мәртебесінің аражігін белгілейді.
2. Осы Заң:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясын қабылдау, өзгерту және оның қолданысын тоқтату тәртібін;
2) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларын қабылдау, өзгерту және олардың қолданысын тоқтату тәртібін;
3) Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасу, орындау, өзгерту және тоқтату тәртібін;
4) Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы, қылмыстық процестік және азаматтық процестік заңнамасында белгіленген жеке-дара қолданылатын құқықтық актілерді қабылдау, өзгерту және тоқтату тәртібін реттемейді.

3-бап. Құқықтық актілерге қойылатын жалпы талаптар
Құқықтық актілердің түрлері

1. Құқықтық актілер мынадай жалпы талаптарға сай келуге:
1) нормативтік немесе жеке-дара билік етуші құқықтық нұсқамаларды қамтуға;
2) осы Заңда белгіленген тәртіппен республикалық референдумда, осы Заңда белгіленген тәртіппен уәкілетті органдарда қабылдануға;
3) айқындалмаған тұлғалар тобына немесе жеке-дара айқындалған тұлғаларға арналуға;
4) қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталуға;
5) субъективтік құқықтар мен заңдық міндеттердің туындауына, оларды өзгертуге немесе тоқтатуға бағытталуға тиіс.
2. Құқықтық актілер мынадай түрлерге:
1) нормативтік құқықтық актілерге;
2) нормативтік емес құқықтық актілерге бөлінеді.

2-тарау. Қазақстан Республикасының заңнамасы

4-бап. Қазақстан Республикасы заңнамасының жүйесі, оның
тұтастығын қамтамасыз ету

1. Қазақстан Республикасы заңнамасының жүйесін Конституция, оған сәйкес келетін заңнамалық актілер, өзге де нормативтiк құқықтық актiлер, оның ішінде Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң және Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары құрайды.
2. Қазақстан Республикасы заңнамасы жүйесінің тұтастығы:
1) нормативтік құқықтық актілерді қабылдаудың, оларға Қазақстан Республикасының Конституциясында, заңнамада және өзге де нормативтік құқықтық актілерде белгіленген өзгерістер мен толықтырулар енгізудің тәртібін сақтау;
2) Қазақстан Республикасының Конституциясымен, конституциялық заңдармен және осы Заңмен бекітілген нормативтік құқықтық актілер сатысын сақтау;
3) азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты заңдарды, сондай-ақ нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау арқылы қамтамасыз етіледі.

5-бап. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің
және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының
нормативтік қаулылары

1. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің нормативтік қаулылары Қазақстан Республикасының Конституциясына ғана негізделеді және барлық өзге де нормативтік қаулылар оларға қайшы келмеуге тиіс.
2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің нормативтік қаулыларының оларды қабылдауға негіз болған Конституцияның нормаларындағыдай заң күші болады.
3. Конституциялық Кеңес шешімінің қабылдануына негіз болған Конституцияның нормасы өзгерген жағдайларда, бұл шешім қайта қаралады.
4. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысында сот практикасы мәселелері бойынша соттарға түсіндірмелер қамтылады.

6-бап. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары

1. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасу, орындау, өзгерту және тоқтату тәртібі арнайы заңда айқындалады.
2. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттардың оның заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшін заң шығару талап етілетін жағдайдан басқа реттерде, тікелей қолданылады.

2-бөлім. Нормативтік құқықтық актілер 3-тарау. Нормативтік құқықтық актілер туралы
жалпы ережелер

7-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң негiзгi және туынды
түрлерi

1. Нормативтiк құқықтық актiлер негiзгi және туынды актiлер болып бөлiнедi.
2. Нормативтiк құқықтық актiлердiң негiзгi түрлерiне мыналар жатады:
1) Конституция, конституциялық заңдар, кодекстер, шоғырландырылған заңдар, заңдар;
2) Қазақстан Республикасы Президентiнiң конституциялық заң күшi бар жарлықтары; Қазақстан Республикасы Президентiнiң заң күшi бар жарлықтары; Қазақстан Республикасы Президентiнiң өзге де нормативтiк құқықтық жарлықтары;
3) Қазақстан Республикасының Парламентi мен оның палаталарының нормативтiк құқықтық қаулылары;
4) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң нормативтiк құқықтық қаулылары;
5) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары;
6) Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасы республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі Есеп комитетінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және өзге де орталық мемлекеттік органдарының нормативтік құқықтық қаулылары;
7) Қазақстан Республикасы министрлірінің және орталық мемлекеттік органдардың өзге де басшыларының нормативтік құқықтық бұйрықтары;
8) мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдері, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулылары, әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдері, тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулылары.
3. Нормативтiк құқықтық актiлердiң туынды түрлерiне мыналар жатады:
1) ереже – қандай да бір мемлекеттік органның мәртебесін және өкілеттігін айқындайтын нормативтік құқықтық акт;
2) техникалық регламент - Қазақстан Республикасының техникалық реттеу туралы заңнамасына сәйкес әзiрленетiн және қолданылатын өнiмдерге және (немесе) олардың өмiрлiк циклiнiң процестерiне қойылатын мiндеттi талаптарды белгiлейтiн нормативтiк құқықтық акт;
3) мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты – мемлекеттік қызмет көрсетуге қойылатын талаптарды белгілейтін, сондай-ақ мемлекеттік қызмет көрсету процесінің, нысанының сипаттамаларын, мазмұнын және нәтижесін қамтитын нормативтік құқықтық акт;
4) мемлекеттік көрсетілетін қызмет регламенті – мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартын сақтау жөніндегі талаптарды белгілейтін және көрсетілетін қызметті берушілер қызметінің тәртібін, оның ішінде мемлекеттік қызмет көрсету процесінде өзге де көрсетілетін қызметті берушілермен, халыққа қызмет көрсету орталықтарымен өзара іс-қимыл жасау, сондай-ақ ақпараттық жүйелерді пайдалану тәртібін айқындайтын нормативтік құқықтық акт;
5) қағида – қандай да бiр қызмет түрiн ұйымдастыру және жүзеге асыру тәртiбiн айқындайтын нормативтiк құқықтық акт;
6) нұсқаулық – заңнаманың қоғамдық қатынастардың қандай да бiр саласында қолданылуын егжей-тегжейлi көрсететiн нормативтiк құқықтық акт.
Қазақстан Республикасының заңдарында туынды түрдегі нормативтік құқықтық актілердің өзге де нысандары көзделуі мүмкін.
4. Туынды түрдегi нормативтiк құқықтық актiлер негiзгi түрдегi нормативтiк құқықтық актiлер арқылы қабылданады немесе бекiтiледi және олармен бiр тұтастық құрайды.
5. Уәкілетті органдардың аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын, әкім уәкілеттік берген жергілікті атқарушы органдар нормативтік құқықтық актілер шығаруға құқылы емес.

8-бап. Қазақстан Республикасының кодекстерiмен реттелетiн
қоғамдық қатынастар

Қазақстан Республикасының кодекстерi:
1) бюджеттiк;
2) азаматтық;
3) азаматтық iс жүргізу;
4) неке-отбасы;
5) экологиялық;
6) су;
7) жер;
8) орман;
9) салық;
10) кеден;
11) еңбек;
12) қылмыстық жазаларды орындауға байланысты;
13) әкiмшiлiк жауаптылыққа тартуға байланысты;
14) қылмыстық жауаптылыққа тартуға байланысты;
15) қылмыстық iс жүргiзу;
16) денсаулық сақтау саласы;
17) кәсіпкерлік саласы;
18) жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану саласы сияқты біртектес аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттеу мақсатында қабылданады.

9-бап. Шоғырландырылған заңдармен реттелетін қатынастар

Қазақстан Республикасының шоғырландырылған заңдары заңнаманың құрылымын жетілдіру мақсатында қабылданады және өз сипатына қарай:
1) мемлекеттік мүлік;
2) жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару;
3) білім және ғылым;
4) азаматтық қорғау;
5) тұрғын үй қатынастары;
6) қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау;
7) көлік;
8) рұқсаттар және хабарламалар;
10) оңалту және банкроттық;
10) сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы (аясындағы) кешенді қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдарды біріктіреді.

10-бап. Нормативтік құқықтық актілердің сатысы

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заң күші бар.
2. Конституцияны қоспағанда, өзге нормативтiк құқықтық актiлердiң заң күшiнiң арақатынасы мынадай төмендей беретiн деңгейлерге сәйкес болады:
1) Конституцияға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзетiн заңдар;
2) Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары мен Қазақстан Республикасы Президентiнiң конституциялық заң күшi бар жарлықтары;
3) Қазақстан Республикасының кодекстерi;
4) шоғырландырылған заңдар, Қазақстан Республикасының заңдары, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң заң күшi бар жарлықтары;
5) Қазақстан Республикасының Парламентi мен оның палаталарының нормативтiк қаулылары;
6) Қазақстан Республикасы Президентiнiң нормативтiк құқықтық жарлықтары;
7) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң нормативтiк құқықтық қаулылары;
8) Қазақстан Республикасының министрлерi мен орталық мемлекеттiк органдарының өзге де басшыларының нормативтiк құқықтық бұйрықтары, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасы Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің және өзге де орталық мемлекеттiк органдарының нормативтiк құқықтық қаулылары;
9) мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдері, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулылары, әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдері, тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулылары.
3. Төменгi деңгейдегi нормативтiк құқықтық актiлердiң әрқайсысы жоғары деңгейдегi нормативтiк құқықтық актiлерге қайшы келмеуге тиiс.
4. Туынды түрдегі нормативтік құқықтық актінің нормативтiк құқықтық актілер сатысындағы орны актінің негізгі түрінің деңгейімен айқындалады.
5. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары осы бапта белгіленген нормативтiк құқықтық актiлердiң сатысынан тыс тұрады.

11-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң тiкелей қолданылуы

1. Егер нормативтiк құқықтық актiлердiң өздерiнде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде өзгеше ескертілмесе, барлық нормативтiк құқықтық актiлер тiкелей қолданылады.
2. Қолданысқа енгізілген нормативтiк құқықтық актiлердi қолдану үшiн қандай да болсын қосымша нұсқаулар талап етiлмейдi.
3. Егер нормативтiк құқықтық актiнiң өзiнде оның қандай да бiр құқық нормасы қосымша нормативтiк құқықтық акт негiзiнде қолданылатындығы көрсетiлсе, онда бұл норма негiзгi және қосымша нормативтiк құқықтық актiге сәйкес қолданылады.
Қосымша нормативтiк құқықтық акт қабылданғанға дейiн тиiстi қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілер қолданылады.

12-бап. Әртүрлi нормативтiк құқықтық актiлердiң құқық
нормаларының қайшылықтары

1. Әртүрлі деңгейдегі нормативтік құқықтық актілердің нормаларында қайшылықтар болған кезде неғұрлым жоғары деңгейдегі актінің нормалары қолданылады.
2. Заңдар нормаларының Қазақстан Республикасы кодекстерінің нормаларымен алшақтығы болған жағдайларда олар кодекстерге тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана қолданылуы мүмкін
3. Тең заңдық күші бар нормативтік құқықтық актілердің нормалары арасында қайшылықтар болған жағдайда жалпы қағидадан алып тастауды көздейтін нормативтік құқықтық актінің нормалары қолданылады.
4. Тең заңдық күші және бірыңғай реттеу нысанасы бар нормативтік құқықтық актілердің нормалары арасында қайшылықтар болған жағдайда, қолданысқа кейінірек енгізілген нормативтік құқықтық актінің нормалары қолданылады.

13-бап. Заң ұқсастығы мен құқық ұқсастығын пайдалану
тәртібі

1. Нақты қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған кезде заң ұқсастығы немесе құқық ұқсастығы қолданылуы мүмкін.
2. Нақты қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда, осы қоғамдық қатынастарға ұқсас қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары (заң ұқсастығы) қолданылады.
3. Осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларда заң ұқсастығын пайдалану мүмкін болмаған кезде құқық ұқсастығы пайдаланылады.
Бұл ретте заңнаманың және құқықтың нақты салаларына қатысты қағидаттар, сондай-ақ құқықтың жалпы қағидаттары пайдаланылады.
4. Заң ұқсастығы мен құқық ұқсастығын қолдану процесінде жаңа міндеттерді белгілеуге немесе жеке немесе заңды тұлғалардың қолданыстағы құқықтарын шектеуге жол берілмейді.
Құқық ұқсастығы мен заң ұқсастығын пайдалануға қылмыстық заңнамада, әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамада (құқыққа қарсы әрекеттерді белгілейтін нормалар бөлігінде) және салық заңнамасында тыйым салынады.
Заңнаманың өзге де салалары реттейтін қатынастарда заң ұқсастығы мен құқық ұқсастығын қолдану ерекшеліктерін тиісті заңнамалық актілер айқындайды.

14-бап. Мерзімдерді есептеу

1. Заңнамада белгіленген мерзiм күнтiзбелiк күнмен немесе басталуы сөзсiз болатын оқиға көрсетiле отырып айқындалады. Мерзiм жылдармен, тоқсандармен, айлармен, апталармен, күндермен немесе сағаттармен есептелетiн уақыт кезеңi ретiнде де белгiленуi мүмкiн.
2. Жылдармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен басталады және мерзiмнiң соңғы жылының тиiстi айы мен күнiнде аяқталады. Егер мерзiмнiң аяқталуы тиiстi күн саны жоқ айға тура келсе, онда мерзiм осы айдың соңғы күнiнде аяқталады.
Айлармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен басталады және мерзiмнiң соңғы айының тиiстi күнiнде (күн санында) аяқталады. Егер мерзiмнiң аяқталуы тиiстi күн саны жоқ айға тура келсе, онда мерзiм осы айдың соңғы күнiнде аяқталады.
Апталармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен басталады және мерзiмнiң соңғы аптасының тиiстi күнiнде аяқталады.
Күндермен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен басталады және белгіленген кезеңнің соңғы күнiнде аяқталады.
Сағаттармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған оқиға басталған минуттан басталады және белгіленген кезеңнің соңғы минутында аяқталады.
3. Уақыт кезеңімен айқындалатын мерзімнің өтуі оның басталуы айқындалған күнтізбелік күннен немесе оқиға басталғаннан кейінгі келесі күні басталады.
Егер мерзімнің соңғы күні жұмыс күні болмаса, мерзімнің аяқталу күні сол күннен кейінгі таяудағы келесi жұмыс күні болып есептеледі.

4-тарау. Нормативтік құқықтық актілердің
жобаларын дайындауды жоспарлау

15-бап. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын
дайындау жоспары

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын дайындау жоспарлары бiр жылға жасалатын ағымдағы және неғұрлым ұзақ мерзiмге жасалатын перспективалық жоспарлар болып бөлiнедi.
Перспективалық жоспарларда неғұрлым маңызды нормативтiк құқықтық актiлердi, сондай-ақ дайындау уақыты бiр жылдан астам мерзiмге жоспарланатын нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу көзделедi.
2. Дайындау жоспарларында:
1) оның деңгейiн, нысаны мен реттеу мәнiн бейнелейтін нормативтiк құқықтық актiнiң атауы;
2) дайындау мерзiмдерi;
3) жобаны әзiрлеуге жауапты уәкілетті органдар мен ұйымдар көрсетiледi.
3. Егер осы Заңда және басқа да заңнамада өзгеше көзделмесе, нормативтiк құқықтық актiлердi дайындау жоспарларын тиiстi актiлердi қабылдауға құзыреттi уәкілетті органдар жасап, бекiте алады.
4. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын дайындау жоспарларын жасаған кезде мемлекеттік және өзге де органдар мен ұйымдардың, оның ішінде ғылыми ұйымдардың ұсыныстары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының және өзге де мүдделі тұлғалардың құқықтық мониторингтің қорытындылары бойынша дайындалған ұсыныстары ескеріледі.
5. Нормативтiк құқықтық актiлер жобасын дайындау жоспарларын жасайтын және бекiтетiн уәкілетті органдар жоспарларға осы актiлердiң дайындалуын бейнелейтiн басқа да көрсеткiштер енгiзуi мүмкiн.
6. Қазақстан Республикасының Президенті шығаратын нормативтік құқықтық актілердің жобаларын дайындау тәртібін және жоспарлау нысанын Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды.

16-бап. Заңнамалық актiлердің жобаларын дайындауды
жоспарлау

1. Заңнамалық актілердің жобаларын дайындауды перспективалық жоспарлау Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспары шеңберінде жүзеге асырылады.
2. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспары Парламенттің кезекті шақырылымы кезеңіне қабылданады және Парламент сессиялары бойынша заңнамалық актілер жобаларын (Парламенттің және оның Палаталарының қаулыларын қоспағанда) дайындау болжанатын заңнама саласын (аясын) көрсетеді.
3. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспары Парламент Палаталарының және Қазақстан Республикасы Үкіметінің шоғырландырылған ұсыныстары негізінде жасалады.
4. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспарын Әділет министрлігі әзірлейді, Парламент Палаталарымен келісіледі және оны Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
5. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспарын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі бір жылға жасалатын заң жобалау жұмыстарының ағымдағы жоспарларын бекітеді.
6. Заң жобалау жұмыстарының ағымдағы жоспарларды Әділет министрлігі әзірлейді және Қазақстан Республикасының Президентімен келісіледі.
7. Заң жобалау жұмыстарының ағымдағы жоспарлары:
1) әзірленуі алдағы жылы болжанатын, оның деңгейін, нысанын және реттеу нысанасын бейнелейтін заң жобасының атауын;
2) заң жобасын әзірлеу мерзімдерін;
3) заң жобасын әзірлеуге жауапты уәкілетті органдар мен ұйымдарды қамтуға тиіс.
8. Ағымдағы жоспарларды жасау кезінде заң жобаларын әзірлеуді бейнелейтін басқа да мәліметтер көзделуі мүмкін.
9. Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдайтын заңнамалық актілердің жобаларын дайындау тәртібін және жоспарлау нысанын Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабының 3-тармағында белгіленген өз құзыретіне сәйкес Парламент және оның Палаталары айқындайды.
10. Осы баптың талаптары Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заңнамалық актілердің жобаларын дайындауға қолданылмайды.

5-тарау. Нормативтік құқықтық актілердің
жобаларын дайындау және ресімдеу

17-бап. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын
әзірлеушілер

1 Президент Әкімшілігі, Үкімет, өзге де мемлекеттік органдар, олардың келісімі бойынша ұйымдар мен азаматтар Қазақстан Республикасы Президентінің немесе Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасына негізделген Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларының әзірлеушілері болып табыла алады.
Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамашылығы тәртібімен дайындалатын заң жобаларының әзірлеушілері Парламент депутаттары болып табылады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен дайындалатын заң жобаларының әзірлеушілері орталық мемлекеттік органдар болып табылады.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларын әзірлеу туралы ұсыныстарды Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына оның Әкімшілігі, Үкімет, орталық және жергілікті мемлекеттік органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, сондай-ақ ұйымдар мен азаматтар енгізе алады.
3. Өзге де нормативтік құқықтық актілердің жобаларын, егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құзыретіне сәйкес уәкілетті органдар өз бастамасымен немесе жоғары тұрған мемлекеттік органдардың және лауазымды тұлғалардың тапсырмалары бойынша әзірлейді.
4. Өзге де мемлекеттік органдар, ұйымдар мен азаматтар нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу жөнінде ұсыныс енгізуге немесе мұндай актілердің бастамашылық жобаларын уәкілетті органдардың қарауына беруге құқылы. Уәкілетті органдар оларды өздері әзірлейтін нормативтік құқықтық актілердің жобалары үшін негіз ретінде қабылдауы немесе олардың одан әрі әзірленуін және жобалардың қабылдануын орынсыз деп тануы мүмкін.

18-бап. Нормативтік құқықтық актінің жобасын
әзірлеу тәртібі

1. Нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеуші уәкілетті орган жобаны дайындау жөніндегі жұмыс тобын құрады немесе оны дайындауды өз бөлімшелеріне тапсырады.
Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгiленбесе, уәкiлеттi орган нормативтiк құқықтық актінің жобасын дайындауды өзiне ведомстволық бағынысты мемлекеттiк органдар мен ұйымдарға тапсыра алады немесе бөлiнген бюджет қаражаты мен гранттарды осы мақсаттарға пайдалана отырып, оны дайындауға шарттық негiзде мамандарға, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына, ғылыми мекемелерге, жекелеген ғалымдарға немесе олардың ұжымдарына, оның iшiнде шетелдiктерге тапсырыс бере алады.
Уәкiлеттi орган нормативтік құқықтық актілердің балама жобаларын дайындауды бiрнеше мемлекеттiк органдар мен ұйымдарға тапсыруға немесе оларды әзiрлеудi шарттық негiзде, оның iшiнде конкурс бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына, бiрнеше ғылыми мекемелерге немесе ғалымдарға тапсыруға құқылы.
Нормативтік құқықтық актінің жобасын дайындауға нормативтік құқықтық актінің жобасын дайындауға жауапты уәкілетті органның заң бөлімшесі қызметкерлерінің қатысуы міндетті.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді әзірлеуге Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері өкілдерінің қатысуы міндетті.
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары заң жобасын дайындау жөніндегі жұмыс тобының жұмысына кез келген сатыда қатысуға құқылы.
2. Уәкілетті орган заң жобасын әзірлеу басталғанға дейін оның тұжырымдамасын әзірлейді.
Осы талап заң жобаларын Қазақстан Республикасы Президентінің немесе Қазақстан Республикасы Парламентi депутаттарының заң шығару бастамашылығы тәртібімен әзірлеу жағдайларына қолданылмайды.
Заң жобалары тұжырымдамаларын қарау тәртібі мен оларға қойылатын талаптарды Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Қазақстан Республикасының уәкілетті органдарында Заң жобалау жұмыстарын ұйымдастыру қағидаларымен айқындалады.
3. Заңдардың, Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық жарлықтарының, Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық қаулыларының жобаларын және басқа да уәкілетті органдардың нормативтік құқықтық актілері жобаларын дайындауға әртүрлі білім салаларының мамандары, ғылыми мекемелер мен ғылыми қызметкерлер, қоғамдық бірлестіктер өкілдері қатыстырылуы мүмкін.
4. Бір деңгейдегі уәкілетті органдардың заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын бірнеше уәкілетті орган әзірлеуі, ал қажет кезінде қабылдауы мүмкін.
Бірнеше уәкілетті органның заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын олар осы Заңда көзделген тәртіппен бірлесіп әзірлейді және уәкілетті органдар басшылары қол қоятын бірлескен нормативтік құқықтық актілер түрінде қабылдайды.
Бірлескен нормативтік құқықтық актілердің туынды түрлері туынды нормативтік құқықтық актіні қабылдаған уәкілетті органдардың негізгі нормативтік құқықтық актілері арқылы бекітіліп, онда туынды актіні қабылдауға арқау болған негізгі нормативтік құқықтық актілер көрсетіледі.
5. Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен заңнамалық актінің жобасын әзірлеу тапсырылған Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі немесе Қазақстан Республикасының өзге де мемлекеттік органдары, егер Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасының Президенті Әкімшілігінің Басшысы өзгеше мерзім белгілемесе, заңнамалық актінің жобасын әзірлеуді бір ай мерзімде жүзеге асырады.
6. Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 3),5), 6), 7), 8) тармақшаларында көзделген нормативтік құқықтық актілерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі нормативтік құқықтық актілердің жобалары бойынша заң сараптамасын жүргізеді.
7. Егер Қазақстан Республикасы заңнамалық актісінің, Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық жарлығының, Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық қаулысының дайындалып жатқан жобасының құқық нормаларын іске асыру үшін бір деңгейдегі немесе төменгі деңгейдегі нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу қажет болса, онда нормативтік құқықтық актінің негізгі түрінің жобасымен бір мезгілде көрсетілген өзгерістерімен және (немесе) толықтыруларымен бірге актілердің жобалары дайындалуға немесе тиісті органдарға осындай актілерді дайындау туралы тапсырмалар берілуге тиіс.
8. Әзірленген заңдардың жобалары мүдделі мемлекеттік органдарға келісуге жіберіле отырып, бір мезгілде уәкілетті органның интернет-ресурсына орналастырылады.
Конституциялық Кеңестің және Жоғарғы Соттың нормативтік қаулыларын қоспағанда, азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілердің жобалары уәкілетті мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарында орналастырылады.

19-бап. Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін
қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу
мен қабылдаудың ерекшеліктері

1. Орталық мемлекеттік, жергілікті өкілді және атқарушы органдар жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актінің жобасын сараптамалық қорытынды алу үшін, оның ішінде осы жобаны мүдделі мемлекеттік органдармен келесі әрбір келісу кезінде түсіндірме жазбаны міндетті түрде қоса бере отырып, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктеріне және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына жібереді.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актінің жобасына сараптамалық қорытынды беру үшін мемлекеттік органдар белгілейтін мерзім жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктеріне, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына ол келіп түскен кезден бастап он жұмыс күнінен кем болмауға тиіс.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актінің жобасына түсіндірме жазбада нормативтік құқықтық актінің қолданысқа енгізілуіне байланысты жеке кәсіпкерлік субъектілері шығындарының азайғанын және (немесе) ұлғайғанын растайтын есептердің нәтижелері қамтылуға тиіс.
3. Сараптамалық қорытындылар жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мүшелерінің шоғырландырылған пікірін білдіреді, ұсынымдық сипатта болады және нормативтік құқықтық акт қабылданғанға дейін оның жобасына, оның ішінде осы жобаны мүдделі мемлекеттік органдармен келесі әрбір келісу кезінде міндетті қосымша болып табылады.
Сараптамалық қорытындылар қазақ және орыс тілдерінде беріледі.
4. Мемлекеттік орган сараптамалық қорытындымен келісу кезінде нормативтік құқықтық актінің жобасына тиісті өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді.
Мемлекеттік орган сараптамалық қорытындымен келіспеген жағдайда жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктеріне, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына келіспеуінің себептерін негіздей отырып, жауап жібереді. Мұндай негізделген жауаптар нормативтік құқықтық актінің жобасына ол қабылданғанға дейін міндетті қосымша болып табылады.
Нормативтік құқықтық актінің жобасы бойынша жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы ескертпелері бар сараптамалық қорытынды берген және сарапшылық кеңестің мүшесі сарапшылық кеңестің отырысын өткізуді талап еткен жағдайларда мұндай отырыстың өткізілуі міндетті болып табылады.
Бұл ретте сарапшылық кеңестің отырыстары сарапшылық кеңестің мүшелерін тікелей шақыру не нақты уақыт режимінде интернет-конференция өткізу арқылы жүргізілуі мүмкін.
5. Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актіні қолданысқа енгізу мерзімі Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген талаптарға байланысты қызметін жүзеге асыруға дайындалу үшін жеке кәсіпкерлік субъектісіне қажетті мерзімді негізге ала отырып, белгіленуге тиіс.
Нормативтік құқықтық актілердің қолданысқа енгізілу тәртібі мен мерзімдері жеке кәсіпкерлік субъектілеріне залал келтірмеуге тиіс.
6. Осы бапта көзделген рәсімдер жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді қабылдаудың міндетті шарттары болып табылады.
7. Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілердің жобалары, олар тиісті органда немесе сарапшылық кеңес отырысында қаралғанға дейін, интернет-ресурстарды қоса алғанда, бұқаралық ақпарат құралдарында міндетті түрде жариялануға (таратылуға) жатады.

20-бап. Нормативтік құқықтық актінің жобасын мүдделі
мемлекеттік органдармен және ұйымдармен келісу

1. Нормативтік құқықтық актінің дайындалған жобасы, ал қажет болған кезде – оны іске асыру мақсатында қабылданатын басқа нормативтік құқықтық актінің жобасы да мүдделі мемлекеттік органдармен және ұйымдармен келісуге жіберіледі.
Мемлекеттік кірістерді қысқартуды немесе мемлекеттік шығыстарды ұлғайтуды көздейтін нормативтік құқықтық актілердің жобаларына қаржы-экономикалық есептеулер қоса беріледі.
Егер заң жобасында қамтылған құқық нормаларын іске асыру үшін заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерді қабылдау қажет болса (егер ондай қажеттілік болмаса, онда ол ілеспе хатта көрсетіледі), заң жобасына заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобалары қоса беріледі. Егер заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеу басқа мемлекеттік органның құзыретіне жататын болса, онда осы мемлекеттік орган заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің тиісті жобасын заң жобасын әзірлеуші мемлекеттік органға табыс етеді.
2. Қазақстан Республикасы Президенті актілерінің жобаларын және Қазақстан Республикасы Президентінің немесе Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамашылығы тәртібімен енгізілетін заңнамалық актілерінің жобаларын қоспағанда, нормативтік құқықтық актілердің жобалары міндетті түрде келісілуге тиісті мемлекеттік органдардың тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
3. Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен дайындалған заңнамалық актілердің жобалары Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы айқындайтын жағдайларда мүдделі мемлекеттік органдармен келісіледі.
4. Нормативтік құқықтық актінің жобасы келісілуге жіберілген мемлекеттік органдар мен ұйымдар, егер Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі өзгеше белгілемесе, оны алған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде нормативтік құқықтық актінің жобасы бойынша өз ескертпелері мен ұсыныстарын дайындауға немесе олардың жоқтығы туралы нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеген органға хабарлауға тиіс.
Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен Қазақстан Республикасының Мәжілісіне енгізілетін заңнамалық актілер жобаларының келісу мерзімі, егер Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы өзге, неғұрлым қысқа мерзім белгілемесе, он жұмыс күнінен аспауға тиіс.
Мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актінің жобасы бойынша ескертпелері кемшіліктерді жою жөніндегі ұсыныстарды қамтуға тиіс, негізделген және түбегейлі болуға, жазбаша нысанда берілуге тиіс.
5. Нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеуші орган алынған ескертпелер бойынша нормативтік құқықтық актінің жобасын пысықтайды, ал жұмыс тобы қабылданған және қабылданбаған ескертпелер туралы, ескертпелердің қабылданбау себептері туралы анықтама жазады. Бұл анықтама жұмыс тобын құрған мемлекеттік органға нормативтік құқықтық актінің жобасымен бірге беріледі.
6. Жұмыс тобын құрған мемлекеттік орган нормативтік құқықтық актінің жобасына өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізе алады, бұлар жұмыс тобында талқылануға тиіс немесе нормативтік құқықтық актінің жобасын жұмыс тобына пысықтауға қайтарады.
7. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеудің, келісудің тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

21-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң деректемелері

Нормативтiк құқықтық актiлердiң мынадай деректемелері болуға тиiс:
1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Елтаңбасы;
2) актiнiң нысанын көрсету: Қазақстан Республикасының конституциялық заңы; Қазақстан Республикасы Президентiнiң конституциялық заң күшi бар жарлығы; Қазақстан Республикасының кодексi; Қазақстан Республикасының заңы; Қазақстан Республикасы Президентiнiң заң күшi бар жарлығы; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қаулысы; Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының қаулысы; Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнiң қаулысы; Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлығы; Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы; министрдiң бұйрығы; орталық мемлекеттiк орган басшысының бұйрығы; орталық мемлекеттiк органның қаулысы; мәслихаттың шешiмi; әкiмдiктiң қаулысы; әкiмнiң шешiмi; тексеру комиссияларының қаулылары; осы Заңда көзделген нормативтiк құқықтық актiнiң өзге де нысаны;
3) осы нормативтiк құқықтық актiнiң реттеу нысанасын бiлдiретiн тақырып;
4) нормативтiк құқықтық актiнiң қабылданған жерi мен жылы, күнi, айы;
5) нормативтiк құқықтық актiнiң тiркеу нөмiрi;
6) нормативтiк құқықтық актiлерге қол қоюға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе адамдардың қолтаңбалары;
7) Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) тармақшаларында көзделген нормативтiк құқықтық актiнiң мемлекеттiк тiркелген күнi мен нөмiрiн көрсету;
8) елтаңбалы мөр.

22-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымы

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң негiзгi құрылымдық элементтері құқық нормаларын қамтитын абзац, бөлiк, тармақша, тармақ және бап болып табылады.
Нормативтiк құқықтық акт бабының, тармағы мен тармақшасының iшiнде бөлiк – құқықтың қисынды аяқталған, бас әрiптен басталатын азат жол арқылы бөлiнiп көрсетiлген бөлек нормасы болуы мүмкiн.
Мәтiннiң мағыналық жағынан тұтас, бiрiншi жолда азат жол арқылы бөлiнiп көрсетiлетiн және кiшi әрiппен басталатын бөлiгi, бөлiктiң бас әрiппен басталатын бiрiншi абзацын қоспағанда, абзац деп саналады. Абзацтар (бөлiктiң бiрiншi және соңғы абзацтарынан басқасы) нүктелi үтiрмен аяқталады.
Заңнамалық актiлер, әдетте, «бап» деген атауы бар баптардан тұрады, олар бөлiктi, тармақты, тармақшаны және абзацты қамтуы мүмкiн.
Өзге де нормативтiк құқықтық актiлер олардың атауы «тармақ» деген сөзбен жазылмайтын тармақтардан тұрады, олар тармақшаларды, бөлiктердi, абзацтарды қамтуы мүмкiн.
2. Көлемi ауқымды нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұны жағынан жақын баптары (тармақтары) тарауларға бiрiктiрiлуi мүмкiн. Мазмұны жағынан жақын бiрнеше тарау – бөлiмдерге, ал бөлiмдер нормативтiк құқықтық актiнiң бөлiктерiне бiрiктiрiлуi мүмкiн. Көлем жағынан үлкен тараулар мен бөлiмдерде тиiсiнше параграфтар және кiшi бөлiмдер бөлiнiп көрсетiлуi мүмкiн.
Нормативтiк құқықтық актiлердегi тарау, параграф, бөлім, кiшi бөлiм тиiсiнше «тарау», «параграф», «бөлім», «кiшi бөлiм» деген сөздермен белгiленедi.
3. Кодекс, әдетте, «бөлiк» деген сөзбен аталмайтын бөлiктерге бөлiнетiн баптардан тұрады, олар араб цифрларымен нөмiрленедi.
4. Нормативтiк құқықтық актiнiң әрбiр тармағы, бабы, параграфы, тарауы, кiшi бөлiмi және бөлiмi араб цифрларымен нөмiрленедi. Нормативтiк құқықтық акт баптарының, тарауларының, бөлiмдерiнің және бөлiктерiнің нөмiрленуі тұтастай болып табылады. Нормативтiк құқықтық актiнiң әрбiр тарауындағы параграфтар және әрбiр бөлiмдегi кiшi бөлiмдер дербес нөмiрленедi.
5. Тармақтардағы тармақшалар және баптардағы тармақтар тиiсiнше дербес нөмiрленедi. Тармақтардағы тармақшалардың нөмiрленуi араб цифрларымен жақша арқылы мынадай түрде белгiленедi: 1), 2), 3) және одан әрi қарай.
6. Заңды қабылдаудың мақсаттарын және оның алдында тұрған негiзгi мiндеттердi түсiндiру қажет болған жағдайларда құқық нормаларын жазудың алдынан кiрiспе бөлiк (кiрiспе) берiледi.
Кiрiспе бөлiк (кiрiспе) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне өзгерiстер және (немесе) толықтырулар енгiзу туралы заң жобаларында жазылмайды.
7. Нормативтiк құқықтық актiде пайдаланылатын терминдер мен анықтамаларды нақтылау қажет болған жағдайда, онда олардың мәнiн түсiндiретiн бап (тармақ) берiледi. Қазақ тiлiндегi нормативтiк құқықтық актiдегi терминдер мен анықтамалар әлiпбилiк ретпен орналастырылады. Орыс тiлiндегi нормативтiк құқықтық актiдегi терминдер мен анықтамалар қазақ тiлiнде жазылған ретпен сәйкес келуге тиiс.
Нормативтiк құқықтық актiде пайдаланылатын терминдер мен анықтамалар бiртектес қоғамдық қатынастарды реттейтiн жоғары тұрған нормативтiк құқықтық актiде қолданылатын терминдер мен анықтамаларға сәйкес келуге тиiс.
8. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымдық элементі тиiстi нұсқауларды нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнiнде құқық нормасының мағынасына нұқсан келтiрмей жазу мүмкiн болмаған кезде ескертпемен толықтырылуы мүмкiн.
9. Пайдалануға ыңғайлы болуы үшiн нормативтiк құқықтық актiнiң әрбiр бабының, тарауының, бөлiмiнің, бөлiгiнің, сондай-ақ тарау параграфының және бөлiмнiң кiшi бөлiмiнiң тақырыптары болуға тиiс.
Бұл талап заңнамалық актiлерге өзгерiстер және (немесе) толықтырулар енгiзу туралы заңнамалық актiлердiң баптарына қолданылмайды.
Нормативтiк құқықтық акт бөлiктерiнiң, бөлiмдерiнiң, кiшi бөлiмдерiнiң, тарауларының және параграфтарының тақырыптары алдыңғы мәтiннен – екi, ал келесi мәтiннен бiр жоларалық интервалмен бөлiнедi.
Нормативтік құқықтық актінің, сондай-ақ оның бабының, тарауының, бөлігінің, бөлімінің, кіші бөлімінің және параграфының тақырыбы нормативтік құқықтық актінің өзінің, сондай-ақ тиісті бабының, тарауының бөлігінің, бөлімінің, кіші бөлімінің және параграфының реттеу нысанасын көрсетуге тиіс.
10. Кодекстiң құрылымына мазмұн кiредi. Баптың тақырыбына өзгеріс енгізген кезде мазмұнға тиісті өзгерістер енгізу қажет.
11. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымына қосымшалар енгiзiлуi мүмкiн.

23-бап. Нормативтiк құқықтық акт мәтiнiнiң мазмұны
мен жазылу стилiне қойылатын талаптар

1. Мемлекеттiк органдардың қоғамдық қатынастарды мемлекеттiк реттеу саласындағы құзыретi, функциялары мен мiндеттерi нормативтiк құқықтық актiлерде Қазақстан Республикасының әкiмшiлiк рәсiмдер туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттiк басқару деңгейi бойынша аражiгi айқын ажыратылып белгiленуге тиiс.
Мемлекеттiк органдардың типтiк функцияларын айқындау жөнiндегi әдiстемелiк ұсынымдарды Қазақстан Республикасының Үкiметi қабылдайды.
2. Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнi бiрыңғай қарiппен басылуға тиiс.
3. Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнi әдеби тiл нормалары, заң терминологиясы және заң техникасы сақтала отырып жазылады, оның ережелерi барынша қысқа болуға, нақты және әртүрлi түсiндiруге жатпайтын мағынаны қамтуға тиiс. Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнiнде мағыналық және құқықтық жүктемесi жоқ декларативтiк сипаттағы ережелер қамтылмауға тиiс.
Көнерген және көп мағыналы сөздер мен сөз орамдарын, эпитеттердi, метафораларды қолдануға, сөздердi қысқартуға жол берiлмейдi. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымдық элементінде жазылған құқық нормасы дәл осы актiнiң басқа құрылымдық элементтерiнде қайталап жазылмайды.
Қазақ және орыс тілдеріндегі нормативтік құқықтық актілердің мәтіндері теңтүпнұсқалы болуға тиіс.
4. Заңнамалық актіде оның мәтінінде пайдаланылатын құқықтық реттеудің негізгі қағидаттары, негізгі ұғымдар, заңнамалық акт күшіне енгізілігеннен кейінгі өзге де нормативтік құқытық актілерді қолданудың тәртібі мен шарттары белгіленуі мүмкін.
Заңнамалық актінің өтпелі ережелерінде ол қолданысқа енгізілгенге дейін қатынастарды реттеу тәртібі көрініс табады, құқықтың жаңа нормаларына өтудің мерзімдері мен тәсілдері белгіленеді.
Заңнамалық актінің қорытынды ережелерінде осы актіні қолданысқа енгізу туралы, күші жойылды деп тану туралы, бұрын шығарылған актінің күшін жою туралы нормалар бекітіледі. Осы актіні орындау және дамыту мақсатында, қажет болған жағдайда басқа да мемлекеттік органдардың актілерді шығаруы туралы талаптар белгіленеді.
Осы тармақта белгіленген талаптар Парламенттің және оның Палаталарының қаулыларына қолданылмайды.
5. Нормативтік құқықтық актілердегі тапсырмалар мемлекеттік органдарға не, қажет болған жағдайда олардың басшыларының атына жолдануға тиіс.
Тапсырма беруші тұлғаға бағынысты емес мемлекеттік органдарға қатысты нормативтік құқықтық актілердегі тапсырмалар ұсынымдық нысанда не олармен келісім бойынша жазылуға тиіс. Осы соңғы келісілген жағдайда мемлекеттік органның атауынан кейін «(келісім бойынша)» деген белгі көрсетіледі.
6. Нормативтік құқықтық актінің мәтінінде Қазақстан Республикасы және Қазақстан атаулары тең мағынада болады.
Нормативтік құқықтық актінің мәтінінде мемлекеттік органдардың және өзге де ұйымдардың атаулары ресми атауына сәйкес толық және бүкіл мәтін бойынша бірізді жазылуға тиіс.
Нормативтік құқықтық акт мәтінінің қарапайым және ықшам болуын қамтамасыз ету мақсатында нормативтік құқықтық акт мәтінінің өзінде қысқартудың не аббревиатураның мағынасын таратып жаза отырып, мемлекеттік органдардың және өзге де ұйымдардың атауларын қысқартуға жол беріледі.
7. Нормативтік құқықтық актілердің мәтінінде абзацтарды дефистермен немесе өзге де белгілермен белгілеуге, жекелеген сөздер мен сөз тіркестерін ерекшелеп және астын сызып көрсетуге жол берілмейді.

24-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерде сiлтеме
жасау және қайта жаңғырту

1. Қажет болған жағдайда нормативтік құқықтық актілерде жоғары тұрған нормативтік құқықтық актілердің құрылымдық элементтеріне сілтемелер жасалуы, сондай-ақ осындай актілерге сілтеме жасала отырып, жоғары тұрған нормативтік құқықтық актілерден жекелеген құқық нормалары қайта жаңғыртылуы мүмкін.
2. Нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементтерінде оның басқа құрылымдық элементтеріне сілтемелер жасауға құқық нормаларының өзара байланысын көрсету не қайталауды болғызбау қажет болатын жағдайларда ғана жол беріледі.
3. Мәтін жолдарына және сөйлемдерге сілтеме жасау кезінде олардың нөмірленуі реттік сан есімдермен (жазумен) белгіленеді.
4. Нормативтік құқықтық актінің мәтінінде құрылымдық элементке сілтеме оның рет нөмірін жазумен немесе цифрлармен (оларды белгілеу үшін сын есімдерді пайдалануға жол берілмейді) көрсету арқылы келтіріледі.
5. Нормативтік құқықтық актіге сілтеме жасау кезінде келесі кезектілігімен осы нормативтік құқықтық актінің нысаны, қабылданған күні, тіркеу нөмірі және оның тақырыбы көрсетіледі.
Мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актіге сілтеме жасау кезінде оның Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген нөмірі қосымша көрсетіледі.
Заңнамалық актілерге сілтеме жасау кезінде, Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлықтарын қоспағанда, олардың тіркелген нөмірлерін көрсету талап етілмейді.
6. Егер нормативтік құқықтық актінің мәтінінде бір нормативтік құқықтық актіге екі және одан артық сілтемелер қатарынан келтірілсе, онда осы нормативтік құқықтық актінің толық тақырыбы оған кейіннен сілтеме жасала отырып, бір рет (мәтінде бірінші аталған кезде) көрсетіледі.
7. Егер нормативтік құқықтық актіде қосымшаларға сілтемелер болса, онда нормативтік құқықтық актіге бір қосымша болатын жағдайды қоспағанда, нормативтік құқықтық актінің мәтінінде олардың аталу ретімен берілетін қосымшалардың нөмірлері көрсетіледі.

25-бап. Нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және
(немесе) толықтырулар енгізу туралы нормативтік
құқықтық актілерді ресімдеу

1. Заңдарды қоспағанда, нормативтік құқықтық актіге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізуді көздейтін нормативтік құқықтық актінің тақырыбында актінің нысанына, қабылданған күніне, тіркеу нөміріне және тақырыбына сілтеме қамтылуға тиіс.
Нормативтік құқықтық актіге немесе нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және толықтырулар енгізуді көздейтін нормативтік құқықтық актінің тақырыбында бірінші кезекте «өзгерістер» немесе «өзгеріс» деген сөз көрсетіледі.
2. Заңнамалық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы заңнамалық акт жобасының мәтінінде аталған заңнамалық актілердің тақырыбы, қабылданған жылы, күні, айы, сондай-ақ жақша ішінде – олардың алғашқы жарияланған жылы, нөмірі және құжаты, ал оларға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген жағдайда «Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы» жинағында тиісті заңнамалық актінің жарияланған жылы, нөмірі және құжаты не, егер заңнамалық акт көрсетілген жинақта жарияланбаса, осы Заңға сәйкес ресми жарияланымның өзге де дереккөзі көрсетіледі.
Нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық акт жобасының мәтінінде көрсетілген нормативтік құқықтық актілердің тақырыбы, қабылданған жылы, күні, айы, тіркеу нөмірі, сондай-ақ, жақша ішінде – «Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы» жинағында олардың алғашқы жарияланған жылы, нөмірі және құжаты не, егер нормативтік құқықтық акт ресми жариялануға жатқызылған болса, осы Заңға сәйкес бірінші ресми жарияланған жылы, күні, айы және ресми жарияланымның өзге де дереккөзінің атауы көрсетіледі.
Мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актіге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық актінің мәтінінде оның Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген нөмірі қосымша көрсетіледі.
3. Өзгерістер және толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық актімен қабылданған, бірақ қолданысқа енгізілмеген құқық нормасына өзгерістер мен толықтырулар енгізілген жағдайда, өзгерістер және толықтырулар енгізу туралы өзгерістер мен толықтырулар нормативтік құқықтық актіге енгізіледі.
4. Үш және одан да көп нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде жекелеген қосымшамен ресімделетін тізбе жасалады.
Аталған талап заңнамалық актілерге қолданылмайды.
5. Сол бір нормативтік құқықтық актіге енгізілетін барлық өзгерістер және (немесе) толықтырулар бір тармақпен немесе тармақшамен көзделеді. Өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілетін нормативтік құқықтық актілер олардың заңдық күшінің арақатынасына қарай, сондай-ақ олардың қабылданған (шығарылған) күні бойынша хронологиялық ретпен орналастырылады.
Сол бір күннің шегінде қабылданған нормативтік құқықтық актілер олардың тіркеу нөмірлеріне немесе ресми жарияланым дереккөздеріндегі құжаттардың нөмірлеріне сәйкес көрсетіледі.
6. Нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементіне өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезінде ондай құрылымдық элемент жаңа редакцияда жазылады.
Осы тармақтың талаптары заң жобаларына және Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарына қатысты қолданылмауы мүмкін.
7. Жаңа құрылымдық элементтер, сондай-ақ қосымшалар нормативтік құқықтық актінің мәтініне дәл сондай соңғы құрылымдық элементтен кейінгі реттік нөмірлерімен немесе дәл сондай құрылымдық элементтер арасына нормативтік құқықтық актінің соңынан келетін сол құрылымдық элементтерінің нөмірлерін қайталайтын қосымша нөмірлермен енгізіледі, мысалы: 2-1, 2-2-тармақтар; 8-1), 8-2) тармақшалар; 5-1-бөлім; 3-1, 3-2, 3-3-қосымшалар.
Егер нормативтік құқықтық акт қосымшамен толықтырылса, нормативтік құқықтық актінің мәтініне нормативтік құқықтық актіні қосымшамен немесе нормативтік құқықтық актінің туынды түрімен толықтыру туралы тармақ (тармақша) енгізіледі.
8. Құпиялылық белгісі немесе «Қызмет бабында пайдалану үшін», «Баспасөзде жарияланбайды», «Баспасөзге арналмаған» деген белгілері бар нормативтік құқықтық актілер тізбеге олардың тақырыбы көрсетілместен енгізіледі.
9. Нормативтік құқықтық актінің мәтініне нормативтік құқықтық акт мәтінінің жартысынан асатын көлемде өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген ретте, оның жаңа редакциясы қабылданады.
Заң жобаларын жаңа редакцияда ресімдеу кезінде көлемді айқындау бірлігі бап болып табылады.
Өзге нормативтік құқықтық актіні жаңа редакцияда ресімдеу кезінде көлемді айқындау бірлігі тармақ болып табылады. Осы тармақтың талаптары Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізілген заңдардың жобаларын қарау кезінде қолданылмайды.

26-бап. Нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды
деп тану туралы нормативтік құқықтық актілерді
ресімдеу

1. Нормативтік құқықтық актінің қабылдануына байланысты нормативтік құқықтық актілер немесе олардың құрылымдық элементтері, егер олар жаңа нормативтік құқықтық актіге енгізілген құқық нормаларына қайшы келсе немесе оларда қамтылса, күші жойылды деп тануға жатады.
2. Жоғары деңгейдегі нормативтік құқықтық актінің күші жойылды деп танылған кезде, оны іске асыру үшін қабылданған төменгі деңгейдегі нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тануға жатады.
Бұл талап жоғары деңгейдегі нормативтік құқықтық актінің жекелеген құқық нормаларын іске асыру үшін төменгі деңгейдегі нормативтік құқықтық актілер қабылданып, одан сол құқық нормалары алып тасталған жағдайларда да қолданылады.
Күші жойылды деп танылуға жататын нормативтік құқықтық актілер олардың заңдық күшінің арақатынасына қарай, сондай-ақ олардың қабылданған күні бойынша хронологиялық тәртіппен орналастырылады.
3. Заңнамалық актілердің күші жойылды деп тану туралы заңнамалық акт жобасының мәтінінде аталған заңнамалық актілердің тақырыбы, қабылданған жылы, күні, айы, сондай-ақ жақшаның ішінде – олардың бастапқы бірінші жарияланған жылы, нөмірі және құжаты, ал оларға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген жағдайда, «Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы» жинағында тиісті заңнамалық актінің жарияланған жылы, нөмірі және құжаты не егер заңнамалық акт көрсетілген жинақта жарияланбаса, осы Заңға сәйкес ресми жарияланымның өзге де дереккөзі көрсетіледі.
Нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тану туралы нормативтік құқықтық акт жобасының мәтінінде көрсетілген нормативтік құқықтық актілердің тақырыбы, қабылданған жылы, күні, айы, тіркеу нөмірі, сондай-ақ, жақша ішінде – «Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы» жинағында олардың алғашқы жарияланған жылы, нөмірі және құжаты не, егер нормативтік құқықтық акт ресми жариялануға жатқызылған болса, осы Заңға сәйкес ресми жарияланған жылы, күні, ресми жарияланымның өзге де дереккөзінің атауы көрсетіледі.
Мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актінің күші жойылды деп тану туралы нормативтік құқықтық актінің мәтінінде оның Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген нөмірі қосымша көрсетіледі.
4. Нормативтік құқықтық актінің қабылдануына байланысты күші жойылды деп танылуға жататын нормативтік құқықтық актілердің немесе олардың құрылымдық элементтерінің тізбесі, не нормативтік құқықтық актінің өзінде немесе оны қолданысқа енгізу тәртібі туралы актіде қамтылуға тиіс.
5. Үш және одан да көп нормативтік құқықтық актілердің немесе олардың құрылымдық элементтерінің күші жойылды деп танылған кезде жекелеген қосымшамен ресімделетін тізбе жасалады.
6. Нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементтерінің күші жойылды деп танылған кезде ондай элементтер алып тасталады, бірақ олардың нөмірлері сақталады. Сақталған нөмірге нормативтік құқықтық актінің (немесе оның құрылымдық элементінің) күші жойылды деп тану туралы нормативтік құқықтық актіге сілтеме қосылады. Сақталған құрылымдық элементтердің нөмірленуі өзгермейді.
7. Егер нормативтік құқықтық актіде нормативтік құқықтық актінің көлемі бойынша үлкен бөлігінің күші жойылды деп танылса, онда күші жойылды деп тануға арналған тізбеге өзінің заңдық күшін сақтайтын құрылымдық элементтер туралы ескертіліп, бүкіл нормативтік құқықтық акт енгізіледі.
Егер нормативтік құқықтық актіде нормативтік құқықтық актінің көлемі бойынша кіші бөлігінің күші жойылды деп танылса, онда күші жойылды деп тануға арналған тізбеге жаңадан қабылданған нормативтік құқықтық актіге қайшы келетін не онда қамтылатын құрылымдық элементтер ғана енгізіледі.
Бұл жағдайларда нормативтік құқықтық актінің көлемі осы Заңның 25-бабының 9-тармағына сәйкес айқындалады.
8. Басқа нормативтік құқықтық актілердің құқық нормаларын қайталайтын және жаңа құқық нормаларын қамтымайтын нормативтік құқықтық актілер де күші жойылды деп танылуға жатады.
9. Негізгі нормативтік құқықтық акті де, оған өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген нормативтік құқықтық актілер (немесе олардың құрылымдық элементтері) де күші жойылды деп танылуға жатады. Күші жойылды деп танылуға жататын қандай да бір нормативтік құқықтық актінің немесе оның құрылымдық элементінің редакциясы бірнеше мәрте өзгерген жағдайда, тізбеге негізгі нормативтік құқықтық актіге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізген барлық нормативтік құқықтық актілер дербес тармақтар түрінде енгізіледі.
Аталған талап заңнамалық актілерге қолданылмайды.
10. Егер нормативтік құқықтық актіде нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тану көзделген басқа нормативтік құқықтық актінің немесе оның құрылымдық элементінің күші жойылды деп танылса, бұрын қабылданған актілердің қолданысы қайта жаңғыртылмайды.
11. Күшіне енбеген нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тануға болмайды. Қажет болған кезде мұндай нормативтік құқықтық актілер қабылданбауы мүмкін.
12. Қолданылу мерзімі өткен нормативтік құқықтық актілер және нормативтік құқықтық актілердің құрылымдық элементтері күші жойылды деп танылуға жатпайды.
Егер нормативтік құқықтық актіде қолданылу мерзімі өткен құқық нормаларымен қатар күші жойылды деп танылуға жататын құқық нормалары қамтылса, тізбеге бүкіл нормативтік құқықтық акт енгізіледі.
13. Егер нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементінде күші жойылды деп танылуға жататын қосымша көрсетілсе, онда тізбеге осы құрылымдық элемент қана енгізіледі, ал қосымша бөлек ескертілмейді.
Егер нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементінде қосымшаны бекітумен қатар өз күшін сақтайтын құқық нормасы қамтылса, ал қосымша күші жойылды деп танылуға жатса, онда тармақ тізбеге қосымшаға қатысты бөлігінде енгізіледі, ал қосымша бөлек ескертілмейді.
14. Егер нормативтік құқықтық актінің жекелеген құрылымдық элементтерінің күші толығымен, ал басқа құрылымдық элементтерінің күші ішінара жойылуға жатады деп танылса, онда ең алдымен толығымен күші жойылды деп танылуға жататын құрылымдық элементтер көрсетіледі.

27-бап. Нормативтік құқықтық актілерге қосымшаларды
ресімдеу

1. Қосымшалар нормативтік құқықтық актінің ажырамас бөлігі болып табылады.
2. Нормативтік құқықтық актіге берілетін графиктер, кестелер, схемалар, карталар, тізбелер және басқа да қосымша құжаттар қажет болған жағдайда бөлек қосымшалармен ресімделеді.
3. Қосымшаның бірінші парағының жоғарғы оң жақ бұрышында қосымшаның бекітілуіне негіз болған нормативтік құқықтық акт, актінің қабылданған күні, айы, жылы және оның тіркеу нөмірі көрсетілуге тиіс.
4. Егер нормативтік құқықтық актіге бірнеше қосымша болған жағдайда, әрбір қосымшаның жоғарғы оң жақ бұрышында оның рет нөмірі, сондай-ақ қосымшаның бекітілуіне негіз болған нормативтік құқықтық актінің түрі, актінің қабылданған күні, айы, жылы және оның тіркеу нөмірі көрсетіледі. Егер нормативтік құқықтық актіге қосымша біреу болса, онда ол нөмірленбейді.
5. Құпиялылық белгісі немесе «Қызмет бабында пайдалану үшін», «Баспасөзде жарияланбайды», «Баспасөзге арналмаған» деген белгілері бар нормативтік құқықтық актілерге қосымшаларды ресімдеу осы бапқа және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

28-бап. Заң жобасын Қазақстан Республикасы Парламентiнiң
Мәжiлiсiне енгiзу және оны қарау және кері
қайтарып алу

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабының 1-тармағына сәйкес заң шығару бастамашылығы құқығы Қазақстан Республикасының Президентіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттарына, Қазақстан Республикасының Үкіметіне тиесілі және ол тек Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Мәжiлiсiнде ғана iске асырылады. Заң жобасы Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсіне қазақ және орыс тiлдерінде, қағаз және электрондық жеткiзгіштер арқылы енгiзiледi.
2. Заң жобасы бойынша ұсынылатын материалдарда мынадай қосымшалар болуға тиiс:
1) жобаны қабылдаудың қажеттігі негізделген, мақсаттары, міндеттері, негізгі ережелері кеңінен сипатталған түсіндірме жазба, ал Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобалары үшін – арнайы жолдау;
2) жұмыс тобы құрылған жағдайда оның құрамы;
3) Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын, Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен енгізілетін заң жобалары келісу рәсімінен өтпеген жағдайларды, сондай-ақ заң жобасы Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамашылығы тәртібімен енгізілетін жағдайларды қоспағанда, мүдделі мемлекеттік органдармен келісу парағы;
4) осы Заңның 29-бабына сәйкес ғылыми сараптаманың қорытындысы және бар болған жағдайда өзге де сараптамалық қорытындылар, оның ішінде жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктерінің, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасының қорытындылары;
5) Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларын қоспағанда, егер заң жобасы мемлекеттік кірістерді қысқартуды немесе мемлекеттік шығыстарды ұлғайтуды көздейтін болса, қаржы-экономикалық есептер, сондай-ақ, әдетте, статистикалық деректер, заңнамалық актiнi қолданудың ықтимал экономикалық, әлеуметтiк, заңдық, экологиялық салдарларының болжамдары;
Заңнамалық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы заң жобасына заңнамалық актінің құрылымдық элементтерінің қолданыстағы және енгізілетін өзгерістердің және (немесе) толықтырулардың тиісті негіздемесі бар ұсынылып отырған редакциясының салыстырма кестесі табыс етіледі.
3. Мемлекеттік кірістердің қысқаруын немесе мемлекеттік шығыстардың ұлғаюын көздейтін заң жобалары Қазақстан Республикасы Үкіметінің оң қорытындысы болған кезде ғана енгізілуі мүмкін.
Республика Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілетін заң жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді
4. Заң жобаларын қарау барысында Парламент енгізген тұжырымдамалық өзгерістер мен толықтырулар (олардың мазмұнын айтарлықтай өзгертетін) заң жобасын ұсынған заң шығару бастамашылығы субъектісімен келісіледі.
5. Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары және Қазақстан Республикасының Үкіметі өздері заң шығару бастамашылығы тәртібімен енгізген заңнамалық актінің жобасын Қазақстан Республикасының Парламентінен оны қараудың кез келген сатысында кері қайтарып алуға құқылы.

6-тарау. Нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларына ғылыми сараптама

29-бап. Ғылыми сараптаманың міндеттері

1. Нормативтік құқықтық актілердің жобалары бойынша осы актілерде реттелетін құқықтық қатынастарға карай осы ғылыми (сыбайлас жемқорлыққа қарсы, құқықтық, лингвистикалық, экологиялық, экономикалық және басқа да) сараптама жүргізілуі мүмкін.
Заңнамалық актілердің жобалары Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамашылығы тәртібімен енгізіліп, ғылыми сараптама жүргізілмеуге болатын жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауына енгізілетін нормативтік құқықтық актілердің жобалары бойынша оларда реттелетін құқықтық қатынастарға қарай ғылыми сараптама, сондай-ақ сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама жүргізілуге міндетті.
2. Ғылыми сараптама:
1) жобаның сапасын, негізділігін, уақытылығын, құқыққа сыйымдылығын, жобада Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген адам және азамат құқықтарының сақталуын бағалау;
2) нормативтік құқықтық актінің ықтимал тиімділігін айқындау;
3) жобаның нормативтік құқықтық акт ретінде қабылдануының ықтимал теріс салдарларын анықтау үшін жүргізіледі.
3. Мынадай нормативтік құқықтық актілердің жобаларына міндетті тәртіпте:
1) Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық қаулылары;
2) Қазақстан Республикасының министрлерi мен орталық мемлекеттiк органдардың өзге де басшыларының нормативтiк құқықтық бұйрықтары, орталық мемлекеттiк органдардың нормативтiк құқықтық қаулылары, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасының республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің және өзге орталық мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық қаулылары;
3) мәслихаттардың нормативтiк құқықтық шешiмдерiнің, әкiмдiктердiң нормативтiк құқықтық қаулыларының, әкiмдердiң нормативтiк құқықтық шешiмдерiнің, ревизиялық комиссияның нормативтік құқықтық қаулылары жобаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама жүргізілуге тиіс.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң нормативтiк құқықтық жарлықтарының, Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң және Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулыларының жобалары бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама жүргiзiлмейдi.
4. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптаманың негізгі міндеттері:
1) құқықтық реттеудiң сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететiн нормалары мен олқылықтарын анықтау;
2) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасаудың ықтималдығы бөлiгiнде нормативтiк құқықтық актiнiң жобасын қабылдаудың салдарын бағалау;
3) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға кедергі болатын нормативтік құқықтық актілер жобаларының нормаларын ұсынымдар түрінде әзірлеу болып табылады.
5. Қабылдау салдары экологиялық, оның iшiнде радиациялық қауiпсiздiкке, қоршаған ортаны қорғауға қатер төндiруi мүмкiн заңнамалық және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларына мiндеттi ғылыми экологиялық сараптама жүргiзiлуге тиiс.
6. Ғылыми сараптаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.

30-бап. Сараптаманы жүзеге асыратын адамдар мен ұйымдар

1. Нормативтiк құқықтық актiлер жобаларының ғылыми сараптамасын тиiстi бейiндегі ғылыми мекемелер мен жоғары оқу орындары, қаралатын жобаның мазмұнына қарай ғалымдар мен мамандар арасынан тартылатын сарапшылар жүргiзедi. Сараптама жүргiзу бiр немесе бiрнеше сарапшыға (сарапшылық комиссияға) тапсырылуы мүмкiн.
2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары әзірлеген және Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізуге жататын заң жобалары бойынша қазақ және орыс тілдеріндегі мәтіндердің теңтүпнұсқалығы бөлігінде ғылыми лингвистикалық сараптаманы уәкілетті ұйым жүргізеді.
3. Жоба бойынша мамандықтары әртүрлi сарапшылардың кешендi сараптамасы немесе әр түрлi сараптаманың дербес түрлерi, ал қажет болған кезде - қайталама сараптама жүргiзiлуi мүмкiн.
4. Жобаны дайындауға тiкелей қатыспаған ұйымдар мен адамдар сарапшылар ретiнде тартылады.
5. Сарапшылар ретiнде басқа мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардан мамандар тартылуы мүмкiн.
Жоба ғылыми сараптама жасау үшін шетелдік және халықаралық ұйымдарға жіберілуі мүмкін.

31-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын
сараптамаға жiберу кезiндегi бастамашылық

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң жобасына сараптама жүргiзу туралы шешiмдi:
1) жобаны заң шығару бастамашылығы тәртібімен Мәжіліске енгізетін Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары және Қазақстан Республикасының Үкіметі;
2) уәкілетті орган;
3) уәкiлеттi органның лауазымды адамдары немесе құрылымдық бөлiмшелері, егер уәкiлеттi органның регламентiнде немесе өзге де заңнамада осы адамдарға және құрылымдық бөлiмшелерге мұндай құқық берiлген болса, қабылдауы мүмкiн.
2. Нормативтiк құқықтық актiнiң жобасы шарттық негiзде дайындалатын жағдайларда жоба сараптамасы жобаға тапсырыс берушiнiң шешiмi бойынша жүргiзiлуi мүмкiн.

32-бап. Нормативтік құқықтық актілердің ғылыми
лингвистикалық сараптамасы

1. Ғылыми лингвистикалық сараптама заңнамалық актілер жобалары бойынша жүргізіледі.
2. Ғылыми лингвистикалық сараптама жүргізудің тәртібін және мерзімін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

7-тарау. Нормативтiк құқықтық актiнi қабылдау тәртiбi

33-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау тәртiбiн
айқындау

1. Нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау тәртiбi Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Заңда айқындалады.
2. Нормативтiк құқықтық актiлердiң әр алуан түрлерiн қабылдау тәртiбiнiң ерекшелiктерi сонымен қатар:
1) кодекстер үшін - осы Заңда айқындалады.
Кодекстер, оларға өзгерістер мен толықтырулар Қазақстан Республикасы Парламенті палаталарының бөлек отырыстарында рет-ретімен қарау арқылы кемінде екі оқылымда қабылданады;
2) шоғырландырылған заңдар және заңдар үшiн - Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Парламентi туралы, Қазақстан Республикасының Президентi туралы, референдум туралы заңнамалық актiлерде, өзге де заңнамалық актiлерде, оның iшiнде Парламенттің және оның палаталарының регламенттерiнде;
3) Парламенттің және оның палаталарының нормативтiк қаулылары үшiн - Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Парламентi туралы заңнамалық актiлерде;
4) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлықтары үшiн - Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Президентi туралы заңнамалық актiде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң осы тәртiптi реттейтiн актiлерiнде;
5) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулылары үшiн - Қазақстан Республикасының Конституциясында, Үкiмет туралы заңнамалық актiде, Қазақстан Республикасы Президентiнiң және Үкiметiнiң актiлерiнде;
6) орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдардың Қазақстан Республикасы Үкiметi құрамына кiретiндерiнiң де, кiрмейтiндерiнiң де, оның iшiнде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң және Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің нормативтiк құқықтық актiлерi үшiн - Үкiмет пен осы органдар туралы заңнамалық актiлерде, Қазақстан Республикасы Президентiнiң және Үкiметiнiң актiлерiнде, Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлықтарында, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң осы органдардың қызметiн реттейтiн қаулыларында;
7) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң нормативтiк қаулылары үшiн - Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы заңнамалық актiлерде;
8) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары үшiн - Қазақстан Республикасының соттары туралы заңнамада;
9) Орталық сайлау комиссиясының (Референдум өткiзу жөнiндегi комиссияның) нормативтiк қаулылары үшiн - сайлау және республикалық референдум туралы заңнамалық актiлерде;
10) жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың және тексеру комиссияларының нормативтiк шешiмдерi үшiн - осы органдар туралы заңнамалық актiлерде, өзге де заңнамалық актiлерде, Қазақстан Республикасы Президентiнiң және Үкiметiнiң актiлерiнде айқындалады.
3. Уәкiлеттi органның нормативтiк құқықтық актiнi қабылдау жөнiндегi құзыретi Қазақстан Республикасының заңнамасында тiкелей көзделген жағдайларда ғана уәкiлеттi органның осы актiнi қабылдауына жол берiледi.

34-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге қол қоюға
уәкiлетті адамдар

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң ресми мәтiндерiне мына лауазымды адамдар:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясына, конституциялық заңдарына, кодекстерiне, шоғырландырылған заңдарына, заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлықтарына, оның iшiнде конституциялық заң күшi бар жарлықтарға немесе заңға - Қазақстан Республикасының Президентi;
2) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қаулыларына - Мәжiлiстiң төрағасы, Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжілісінің қаулыларына – Мәжіліс төрағасы, Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының қаулыларына – Сенат төрағасы;
3) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулыларына - Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi;
4) мәслихаттың шешiмдерiне – мәслихат сессиясының төрағасы және мәслихат хатшысы;
5) әкімдіктің қаулыларына, әкімнің шешімдеріне - әкім;
6) өзге де нормативтiк құқықтық актiге - оны қабылдаған (шығарған) органның басшысы қол қояды.
2. Негiзгi түрдегi нормативтiк құқықтық акт арқылы нормативтiк құқықтық актiнiң туынды түрiн қабылдау кезінде уәкiлетті адам негiзгi түрдегi нормативтiк құқықтық актiге ғана қол қояды.

35-бап. Қабылданған нормативтік құқықтық актілерге
қатысты құқықтық мирасқорлық

Нормативтік құқықтық актілерді қабылдау құқығы берілген мемлекеттік орган қайта ұйымдастырылған жағдайда, құқықтық мирасқорға өз құзыреті шегінде нормативтік құқықтық актілерді қабылдау құқығымен бірге нормативтік құқықтық актілерді өзгерту, олардың қолданысын тоқтату және тоқтата тұру жөніндегі өкілеттіктер ауысады.

8-тарау. Нормативтiк құқықтық актiлердi жариялау

36-бап. Нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялаудың
міндеттілігі

1. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілердің ресми жариялануы оларды қолданудың міндетті шарты болып табылады.
Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы, «Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Хабаршысы» ресми басылымдар болып табылады.
2. Нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен конкурстық негізде осындай құқық алған мерзімді баспа басылымдарында да жүзеге асырылады.
Нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкінде де электрондық түрде жүзеге асырылады.
Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) тармақшасында көрсетілген нормативтік құқықтық актілерге қатысты ресми жариялау Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста жүзеге асырылады.
3. Нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау олар күшіне енгеннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде казақ және орыс тілдеріндебір мезгілде жүзеге асырылуға тиіс.
4. Нормативтік құқықтық актілердің мәтiндерiн кейiннен ресми жариялауды баспа басылымдары Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен және олар жариялайтын мәтіндер Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне сәйкестігіне сараптамадан өткізілген жағдайда жүзеге асырады.
Нормативтiк құқықтық актiлер мәтiндерiнiң кейiннен ресми жариялануының белгiленген тәртiбiнiң сақталуын бақылауды әдiлет органдары жүзеге асырады.
Нормативтік құқықтық актілердің мәтіндерін кейіннен ресми жариялауды жүзеге асыру құқығын беру тәртібі осы баптың 1-тармағының екінші бөлігінде көрсетілген, нормативтік құқықтық актілердің мәтіндерін кейіннен ресми жариялау қажеттігі туралы шешімді дербес қабылдайтын ресми басылымдарға қолданылмайды.
5. Құқық қолдану практикасында нормативтік құқықтық актілердің ресми жарияланымдары пайдаланылуға тиіс.
6. Нормативтік құқықтық актілердің бейресми жариялануына олар ресми жарияланғаннан кейін ғана жол беріледі.

37-бап. Қазақстан Республикасы орталық атқарушы және өзге
де орталық мемлекеттік органдарының нормативтік
құқықтық актілерін ресми жариялау

1. Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілерін ресми жариялау осы Заңның
36-бабында айқындалатын тәртіппен, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста қол қойылған түпнұсқаларға толық сәйкес келетін графикалық пішімде және/ немесе Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында таратылатын мерзімді баспа басылымдарында жүзеге асырылады.
2. Әділет органдарында тіркелген нормативтік құқықтық актілердің көшірмелері елтаңбалы мөрмен куәландырылған, электрондық құжат және қағаз жеткізгіш нысанында, оларды Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тізіліміне енгізгеннен кейін, оларды осындай тіркеуге ұсынған органдар күнтізбелік он күн ішінде ресми жариялауға жібереді.
3. Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілерін ресми жариялау нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкінде де электрондық түрде жүзеге асырылады.

38-бап. Мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдерін,
әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулыларын,
тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық
қаулыларын және әкімдердің нормативтік құқықтық
шешімдерін ресми жариялау

1. Мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдерін, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулыларын,тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулыларын және әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдерін ресми жариялау осы Заңның 40-бабында айқындалған тәртіппен, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста қол қойылған түпнұсқаларға толық сәйкес келетін графикалық пішімде және/ немесе тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында таратылатын мерзімді баспа басылымдарында жүзеге асырылады.
2. Әділет органдарында тіркелген нормативтік құқықтық актілердің көшірмелері елтаңбалы мөрмен куәландырылған, электрондық құжат және қағаз жеткізгіш нысанында, оларды Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тізіліміне енгізгеннен кейін, оларды осындай тіркеуге ұсынған органдар күнтізбелік он күн ішінде ресми жариялауға жібереді.
3. Мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдерін, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулыларын,тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулыларын және әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдерін ресми жариялау нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкінде де электрондық түрде жүзеге асырылады.

39-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұнын толық
жарияламауға жол бермеу

Мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны қамтитын нормативтiк құқықтық актiлердi қоспағанда, нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұнын ресми түрде толық жарияламауға жол берілмейдi.
Егер нормативтiк құқықтық актiнiң едәуiр көлемдi болуына байланысты оның мәтiнi мерзiмдi баспасөз басылымының бiрнеше нөмiрiнде жарияланса, онда қазақ және орыс тiлдерiндегі нормативтiк құқықтық акт мәтiнiнiң қорытынды бөлiгi жарияланған күн ресми жарияланған күн болып есептеледi.

40-бап. Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік
органдардың, сондай-ақ мәслихаттардың,
әкімдіктердің, тексеру комиссияларының және
әкімдердің нормативтік құқықтық актілерінің ресми
жариялануын бақылау

Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдардың, сондай-ақ мәслихаттардың, әкімдіктердің, тексеру комиссияларының және әкімдердің нормативтік құқықтық актілерінің ресми жариялануын бақылауды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі мен оның аумақтық органдары жүзеге асырады.

9-тарау. Нормативтiк құқықтық актiлердiң уақыт, кеңiстiк
жағынан және тұлғалар шеңбері бойынша қолданылуы

41-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердi күшiне енгiзу және
қолданысқа енгізу уақыты

1. Осы тармақтың екiншi бөлiгiнде көрсетiлген нормативтiк құқықтық актiлердi қоспағанда, нормативтiк құқықтық актiлер оларға қол қойылғаннан кейiн күшiне енедi.
Осы Заңның 43-бабына сәйкес әдiлет органдарында мемлекеттiк тiркелуге тиiс нормативтiк құқықтық актiлер мемлекеттiк тiркелген күннен бастап күшiне енедi.
2. Нормативтiк құқықтық актiлер мынадай мерзiмдерде:
1) Қазақстан Республикасының заң актiлерi, Қазақстан Республикасының Парламентi мен оның палаталарының қаулыларын қоспағанда, Қазақстан Республикасы Президентiнiң нормативтiк құқықтық жарлықтары, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң нормативтiк құқықтық қаулылары, егер актiнiң өзiнде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде өзге мерзiмдер көрсетiлмесе - олар алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң;
2) Қазақстан Республикасының Парламентi мен оның палаталарының қаулылары, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары, егер актiлердiң өзiнде өзге мерзiмдер көрсетiлмесе - алғашқы ресми жарияланған күннен бастап;
3) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң қаулылары - оларды қабылдаған күннен бастап;
4) Қазақстан Республикасының министрлерi мен орталық мемлекеттiк органдарының өзге де басшыларының нормативтiк құқықтық бұйрықтары, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасының Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі мен өзге де орталық мемлекеттік органдардың нормативтiк құқықтық қаулылары, мәслихаттардың нормативтiк құқықтық шешiмдерi, әкiмдiктердiң нормативтiк құқықтық қаулылары, тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулылары және әкiмдердiң нормативтiк құқықтық шешiмдерi, егер актiлердiң өзiнде өзге мерзiмдер көрсетiлмесе - олар алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
3. Нормативтiк құқықтық актiлерде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде нормативтiк құқықтық актiлердiң жекелеген бөлiмдерiн, тарауларын, баптарын, бөлiктерiн, тармақтарын, тармақшаларын және баптарының абзацтарын қолданысқа енгiзудiң тұтас алғанда бүкiл акт үшiн белгiленгеннен өзге мерзiмдерi көрсетiлуi мүмкiн.
4. Бұрын жауапкершiлiкке әкеп соқпаған iс-әрекеттер үшiн заңдық жауапкершiлiк көзделетiн не бұрынғымен салыстырғанда неғұрлым қатаң жауапкершiлiк белгіленетiн нормативтiк құқықтық актiнi, бұл акт ресми жарияланғаннан кейiн он күн мерзiм өткенге дейiн қолданысқа енгiзуге болмайды.
5. Қызметтің жекелеген түрлеріне (кіші түрлеріне) қойылатын бiлiктiлiк талаптарын және бiлiктiлiк талаптарына сәйкестікті растайтын құжаттардың тізбесін, сондай-ақ экспорты мен импорты лицензиялануға жататын жекелеген тауарлар тiзбелерiн бекiтетiн нормативтiк құқықтық актiлер осы актiлер ресми жарияланғанынан кейiн жиырма бiр күн мерзiм өткенге дейiн қолданысқа енгiзiлмейді.
6. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми жариялау оларды қолданысқа енгiзудiң мiндеттi шарты болып табылады.
7. Республиканың мемлекеттiк құпияларын немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияларды қамтитын нормативтiк құқықтық актiлер олардың қабылданған күнiнен бастап немесе актiнiң өзiнде көрсетiлген мерзiмдерде қолданысқа енгiзiледi.
8. Барлық нормативтік құқықтық актілерде осы баптың нормалары ескеріле отырып, оларды қолданысқа енгізу мерзімі көрсетілуге тиіс.

42-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң керi күшi

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң күшi оны қолданысқа енгiзгенге дейiн пайда болған қатынастарға қолданылмайды.
2. Нормативтiк құқықтық актiнiң немесе оның бiр бөлiгiнiң керi күшi оның өзiнде немесе нормативтiк құқықтық актiнi қолданысқа енгiзу туралы актiде көзделген, сондай-ақ кейiнгiсi бұрын көзделген құқық бұзушылық үшiн жауапкершiлiктi жоятын немесе жұмсартатын, азаматтарға жүктелген міндеттерді алып тастайтын немесе олардың жағдайын жақсартатын жағдайлар осы баптың 1-тармағының қағидаларына кiрмейдi.
3. Жауапкершiлiктi белгiлейтiн немесе күшейтетiн, азаматтарға жаңа мiндеттер жүктейтiн немесе олардың жағдайын нашарлататын нормативтiк құқықтық актiлердiң керi күшi болмайды.

43-бап. Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттiк
органдардың, сондай-ақ мәслихаттардың,
әкімдіктердің және әкімдердің нормативтiк
құқықтық актiлерiн олардың күшiне енуінің шарты
ретiнде мемлекеттiк тiркеу

1. Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) тармақшасында көрсетілген нормативтiк құқықтық актiлер Қазақстан Республикасының әдiлет органдарында мемлекеттiк тiркелуге жатады. Мұндай тiркелу олардың күшiне енуінің қажеттi шарты болып табылады.
Нормативтік құқықтық актіні мемлекеттік тіркеу мыналарды қамтиды: әділет органдарының актіде құқық нормасының болуы нысанасына заң сараптамасын жүргізу және оны мемлекеттік тіркеудің қажеттігі туралы шешім қабылдау, нормативтік құқықтық актінің Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкестігін айқындау және оған мемлекеттік тіркеу нөмірі беріле отырып, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізіліміне енгізу.
2. Осы баптың 1-тармағының талаптары:
1) Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінiң және Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулыларына;
2) мемлекеттік органның және оның құрылымдық бөлімшелерінің ішкі қызметін реттейтін және оларды қабылдаған органмен (лауазымды тұлғамен) еңбек, әкімшілік немесе азаматтық-құқықтық қатынастарда тұратын адамдарға ғана қолданылатын нормативтік құқықтық актілерге;
3) уәкілетті органдардың басқа да мемлекеттік органдармен өзара іс-қимылының тәртібін реттейтін және үшінші тұлғаларға қолданылмайтын нормативтік құқықтық актілерге;
4) мемлекеттік органның мәртебесі мен өкілеттігін айқындайтын нормативтік құқықтық актілерге;
5) қызмет этикасының қағидаларына;
6) мемлекеттік лауазымды иеленуге үміткерлерге (кандидаттарға) қойылатын біліктілік талаптарын белгілейтін нормативтік құқықтық актілерге;
7) мемлекеттік құпияларды қамтитын нормативтiк құқықтық актiлерге қолданылмайды.
3. Егер мұндай акт:
1) азаматтардың заңда белгiленген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтірсе;
2) заңды тұлғалардың заңды мүдделерін бұзса;
3) жоғары деңгейде тұрған нормативтiк құқықтық актiлерге қайшы келсе;
4) нормативтiк құқықтық актiнi шығарған орган құзыретiнің шегiнен тыс болса;
5) мүдделі органдармен келiсiлмесе;
6) жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғаса және Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы мен жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері ұсынған сараптамалық қорытындылар түріндегі қосымшалары болмаса;
7) мемлекеттік тіркеу қағидаларын, сондай-ақ мемлекеттік тіркелуге жататын нормативтік құқықтық актілерді ресімдеу мен келісу қағидаларын бұза отырып қабылданса, әділет органдары нормативтiк құқықтық актiлерді мемлекеттік тіркеуден бас тартады.
Мүдделi мемлекеттiк орган мемлекеттiк тiркелуге жататын нормативтiк құқықтық актiнi тiркеуден бас тартылуына сот тәртiбiмен шағым жасай алады.
4. Мемлекеттiк тiркелуге жататын, заңнамада белгіленген тәртіппен тіркелмеген нормативтiк құқықтық актiлерден оларды шығарған орган бас тартуға тиіс.
5. Нормативтiк құқықтық актiлердi ресімдеу және келісу қағидаларын және оның күшін жоюды Қазақстан Республикасының Үкiметi бекітедi.

44-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң қолданылу мерзiмi

1. Егер актiнiң өзiнде немесе оны қолданысқа енгiзу туралы актiде өзгеше көзделмесе, нормативтiк құқықтық акт мерзiмсiз қолданылады.
2. Бүкiл нормативтiк құқықтық акт немесе оның жекелеген бөлiгi (жекелеген бөлiктерi) үшiн уақытша қолданылу мерзiмi белгiленуi мүмкiн. Бұл жағдайда нормативтiк құқықтық акт немесе оның бөлiгi қандай мерзiмде қолданысын сақтайтыны көрсетiлуге тиiс. Актiнi шығарған орган бұл мерзiм өткенге дейiн актiнiң қолданылуын жаңа мерзiмге ұзарта алады немесе оған мерзiмсiз сипат бере алады.

45-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң қолданылуын
тоқтата тұру және тоқтату

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң немесе оның жекелеген нормаларының қолданылуы белгiлi бiр мерзiмге тоқтатыла тұруы мүмкiн. Нормативтік құқықтық актінің немесе оның жекелеген нормаларының қолданылуын тоқтата тұру жеке нормативтік құқықтық актімен жүзеге асырылады.
2. Нормативтiк құқықтық акт (оның бөлiгi немесе бөлiктерi) мынадай жағдайларда:
1) акт немесе оның бөлiгi (бөлiктерi) қабылданған мерзiм өткенде;
2) бұрын шығарылған нормативтiк құқықтық актiнiң, оның бөлiктерiнiң (бөлiгiнiң) ережелерi қайшы келетiн немесе бұрын шығарылған актiнi немесе оның бөлiгiн (бөлiктерiн) қамтитын жаңа нормативтiк құқықтық акт қабылдағанда;
3) қабылданған акт Қазақстан Республикасының Конституциясында белгiленген тәртiппен конституциялық емес деп танылғанда;
4) осы актiнi қабылдаған орган немесе оны қабылдауға уәкiлеттік берiлген өзге де орган актiнiң немесе оның бөлiгiнiң (бөлiктерiнiң) күшi жойылды деп танығанда өзiнiң қолданылуын тоқтатады.
3. Басқа нормативтік құқықтық актінің қолданылуын тоқтату немесе тоқтата тұру туралы нормативтік құқықтық актіні жариялау осы Заңда көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

46-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң кеңiстiк жағынан
қолданылуы

1. Қазақстан Республикасының Президентi, Қазақстан Республикасының Парламентi, Қазақстан Республикасының Үкiметi, орталық атқарушы және өзге де орталық уәкiлеттi органдар қабылдаған Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнің қолданылу күші, егер нормативтiк құқықтық актiлердiң өздерiнде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде өзгеше белгiленбесе, Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында қолданылады.
2. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, тексеру комиссиялары қабылдаған нормативтiк құқықтық актiлер тиiстi әкімшілік-аумақтық бірлікте қолданылады.

47-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң тұлғалар бойынша
қолданылуы

1. Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнің күші заңнамалық актiлерiнде және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларына, сондай-ақ оның аумағындағы шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарға, шет мемлекеттердің заңды тұлғаларына, олардың филиалдары мен өкілдіктеріне қолданылады.
2. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың дипломатиялық өкiлдерi мен мемлекеттiк органдарының басқа да кейбiр қызметкерлерiне Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерi халықаралық шарттарда және халықаралық құқықтың жалпыға танылған қағидаттары мен нормаларында (дипломатиялық иммунитет) көзделген шектерде қолданылады.

48-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдылығын
қамтамасыз ету шаралары

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдылығы мынадай:
1) нормативтiк құқықтық актiнi Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңнамалық актілеріне сәйкес келтiру;
2) нормативтiк құқықтық актiнiң қолданысын белгiленген тәртiппен тоқтата тұру;
3) нормативтiк құқықтық актiлердiң құқықтық мониторингiн жүргiзу;
4) нормативтiк құқықтық актiлердi мемлекеттiк тiркеу кезiнде олардың Қазақстан Республикасы Конституциясына және заңнамалық актілеріне сәйкестiгiн тексеру шараларымен қамтамасыз етiледi.
2. Қазақстан Республикасының Конституциясында және басқа да заңнамалық актiлерде белгiленген құзыретке сәйкес мыналар:
1) Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi;
2) соттар;
3) Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оған бағынысты прокурорлар;
4) Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi және оның аумақтық органдары;
5) төмен тұрған органдар қабылдаған нормативтiк құқықтық актiлерге қатысты – уәкілетті органдар;
6) өздерi қабылдаған және (немесе) әзiрлеушiсі болып табылған заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлерге қатысты - заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдаған және (немесе) олардың әзiрлеушiлері болып табылатын уәкiлетті органдар мемлекеттің нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдылығын қамтамасыз ететiн органдары мен лауазымды тұлғалары болып табылады.
3. Әділет органдарында тіркелген нормативтік құқықтық актіде әділет органдары осы Заңның 43-бабының 3-тармағының 1-4) тармақшасында көзделген бұзушылықтарды анықтаған кезде әділет органдары тиісті нормативтік құқықтық актіні қабылдаған уәкілетті органды бұзушылықтарды жою қажеттілігі туралы хабардар етеді.
Уәкілетті орган осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген нормативтік құқықтық актіні Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкестікке келтіру бойынша шараларды қабылдамаған жағдайда, әділет органдары осындай нормативтік құқықтық актіні мемлекеттік тіркеудің күшін жою туралы қорытынды шығарады және сотқа жүгінеді.
4. Мемлекеттік тіркеудің күшін жою туралы ақпарат ресми жарияланым көздерінде жариялануға жатады.
Мемлекеттік тіркелуінің күші жойылған нормативтік құқықтық акт қолданылуға жатпайды.
Уәкілетті орган нормативтік құқықтық актінің мемлекеттік тіркелуінің күшінің жойылуына сот тәртібімен шағымдана алады.

10-тарау. Мониторинг

49-бап. Құқықтық мониторинг

1. Құқықтық мониторинг заңнаманың тиімділігін бағалау мен болжау, оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеу мақсатында жүргізіледі.
2. Уәкiлеттi органдар өздерi қабылдаған және (немесе) әзiрлеушiлері болған нормативтiк құқықтық актiлердiң мониторингiн жүзеге асырады және оларға өзгерiстер және (немесе) толықтырулар енгiзу немесе олардың күшi жойылды деп тану жөнiндегi шараларды уақытылы қабылдайды.
3. Құқықтық мониторинг жүргізу кезінде уәкілетті органдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қоғамдық және ғылыми ұйымдарды, азаматтарды тартуға құқылы.
4. Құқықтық мониторинг жүргiзу қағидаларын Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтедi.

50-бап. Нормативтік құқықтық актілерге қоғамдық мониторинг

Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілерге қоғамдық мониторинг жүргізеді.

11-тарау. Нормативтiк құқықтық актiлердi жүйелеу
және есепке алу

51-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердi жүйелеу

1. Нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдайтын уәкiлеттi органдар осы актiлердi есепке алуды және жүйелеуді жүргiзедi, өздерi қабылдаған актiлердiң ағымдағы өзгерiстер мен толықтырулардың барлығы уақытылы енгiзілетін бақылау даналарын жүргiзеді.
2. Уәкiлеттi органдардың нормативтік құқықтық актілерді есепке алуды және жүйелеуді жүргізу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

52-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердi мемлекеттiк есепке алу

1. Нормативтiк құқықтық актiлерді мемлекеттiк есепке алу өзінде Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн, Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкiн жүргiзудi қамтиды.
2. Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн, Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкiн жүргiзуді Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындаған мемлекеттік кәсіпорын жүзеге асырады.
3. Уәкiлеттi органдар Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерінің мемлекеттiк тiзiлiмiне, Нормативтiк құқықтық актiлердiң эталондық бақылау банкіне енгiзу үшін нормативтiк құқықтық актiлердiң қағазға басылған және электрондық түрдегі, осы Заңның 38-бабына сәйкес нормативтiк құқықтық актiлерге қол қоюға уәкілетті адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған көшiрмелерiн оларды енгiзуге жауапты мемлекеттік кәсіпорынға жiбередi.
Уәкілетті органдар осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) тармақшаларында көрсетілген нормативтік құқықтық актілердің көшірмелерін Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізіліміне, Нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін әділет органдары арқылы осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген тәртіппен жібереді.
4. Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн, Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкiн жүргiзу тәртібін айқындайды.
5. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі құқықтық ақпараттың бiрыңғай жүйесiн жасайды, орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттiк органдарға анықтамалық-ақпараттық жұмыста көмек көрсетедi.

53-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердің жариялылығы

Барлық уәкiлеттi органдар мүдделi адамдарға қабылданған нормативтiк құқықтық актiлермен, мемлекеттiк құпияны немесе заңмен қорғалатын құпияны қамтитындарды қоспағанда, танысуға рұқсат беруге мiндеттi.

3-бөлім. Нормативтік емес құқықтық актілер 12-тарау. Нормативтік емес құқықтық актілер
туралы жалпы ережелер

54-бап. Нормативтік емес құқықтық актілердің түрлері

Нормативтік емес құқықтық актілерге:
1) нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру актілері;
2) жеке қолданылатын құқықтық актілер;
3) мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құқықтық актілер жатады.
Мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құқықтық актілердің түрлері мен оларды әзірлеу тәртібін Қазақстан Республикасының Президенті белгілейді.

55-бап. Нормативтік емес құқықтық актілерді
қабылдау шарттары

1. Нормативтік емес құқықтық актілер нормативтік құқықтық актілердің негізінде және (немесе) оларды іске асыру мақсатында қабылданады.
2. Нормативтік емес құқықтық актілерді осы Заңда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде көрсетілген уәкілетті органдар қабылдайды.
3. Нормативтік емес құқықтық актілерді қабылдау ерекшеліктері басқа нормативтік құқықтық актілерде белгіленуі мүмкін.

56-бап. Нормативтік емес құқықтық актілерге шағымдану

Нормативтік емес құқықтық актілерге Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен және негіздерде шағымдануға болады.

13-тарау. Нормативтік құқықтық актілерге ресми
түсіндірме беру актілері

57-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме
беру актілері туралы жалпы ережелер

1. Нормативтiк құқықтық актiлерде түсініксіздіктер және әртүрлi түсiну, оларды қолдану тәжiрибесiнде қайшылықтар анықталған жағдайларда нормативтiк құқық актiде қамтылған нормаларға ресми түсiндiрме берiлуi мүмкiн.
2. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме беру актілері құқық нормаларын белгілемейді және Қазақстан Республикасының заңнамасындағы олқылықтардың орнын толтырмайды.
3. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме беру құқық нормаларының мазмұнын анықтау, нақтылау мақсатында ғана беріледі, құқық нормаларының мағынасын өзгерте алмайды және түсіндірме берілетін норманың шегінен аспайды.
4. Нормативтiк құқықтық актiлерде қамтылатын нормаларға ресми түсіндірме беру, уәкілетті органдардың не жеке және заңды тұлғалардың бастамасы бойынша «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» Заңда айқындалған тәртіппен жүзеге асырылады.
5. Осы Заңның 59-бабының 4-тармағында белгіленген және сот төрелігін жүзеге асыру жағдайларын қоспағанда, ресми түсіндірме беру актілерінде қамтылған нормаларды iске асыру кезінде, оның iшiнде оларды қолданған кезде мiндеттi сипатқа ие.

58-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме
берудің шарттары

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң нормаларына Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелеріне толық сәйкестікте түсіндірме берілуге тиіс.
2. Заңға тәуелдi нормативтiк құқықтық актiлердiң мағынасы оларға түсiндiрме берілген кезде заңнамалық актiлерге толық сәйкестiкте ашылуға тиiс.

59-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме
беруді жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар,
лауазымды адамдар

1. Жеке не заңды тұлғалардың заңнамалық актілерді (Парламенттің және оның Палаталарының қаулыларын қоспағанда) білмеуі немесе дұрыс түсінбеуі заңнамалық актілерді не адам мен азаматтың немесе адамдардың шексіз тобының құқықтары мен бостандықтарын бұзуға әкелуі мүмкін деп пайымдауға жеткілікті негіздер болғанда, прокурор заңнамалық актінің нормаларына түсіндірме береді.
Бұл түсіндірме прокурорлық қадағалау актісі болып табылады және «Прокуратура туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес енгізіледі.
2. Премьер-Министрдің тапсырмасы бойынша Үкіметтің нормативтік құқықтық актілеріне ресми түсіндірме беруді Әділет министрлігі мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесе отырып жүзеге асырады.
3. Осы Заңның 47-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) тармақшаларында көрсетілген нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірмені оларды қабылдаған (шығарған) органдар немесе лауазымды адамдар береді.
4. Мемлекеттік саясатты жүргізетін, белгілі бір салада (қызмет аясында) реттеу мен басқаруды жүзеге асыратын немесе құзыретіне тиісті мәселелерді шешу жатқызылған мемлекеттік органдар не өзге уәкілетті мемлекеттік органдар өздеріне берілген өкілеттіктерге сәйкес нормативтік құқықтық актілерге түсіндірме беру олардың құзыретіне жатқызылмаған нақты субъектілерге қатысты немесе нақты жағдайға қолдануға болатындай өздерінің құзыреті шегінде түсiндiрме бере алады.
Мұндай түсіндірме берудің міндетті заңдық күші жоқ және ұсынымдық сипатта болады.

60-бап. Нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме
беру актілерінің құрылымы

1. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісі кіріспе, сипаттама және қарар бөліктерінен тұрады.
2. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің кіріспе бөлігінде:
1) нормативтік құқықтық актінің нормасына түсіндірме беретін мемлекеттік органның атауы;
2) түсіндірме берілетін норма қамтылған нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементін, түсіндірме берілетін норманы қамтитын нормативтік құықтық актінің қабылданған күні мен нөмірін көрсете отырып, ресми түсіндірме беру актісінің атауы;
3) нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің қабылданған жері мен күні;
4) бастамасы бойынша нормативтік құқықтық актінің нормасына түсіндірме беріліп отырған уәкілетті органның не жеке немесе заңды тұлғаның атауы көрсетіледі.
3. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің сипаттама бөлігі түсіндірме берілетін норманың сипаттамасы және мазмұнының талдауын қамтуға тиіс.
4. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің қарар бөлігі нормативтік құқықтық акт нормасының мағынасы мен мазмұнын анықтайтын уәкілетті органның қорытындысын қамтуға тиіс.

61-бап. Нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме
беру актілерін жариялау

Нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру актілерін жариялау нормативтік құқықтық акті нормаларына түсіндірме берген мемлекеттік органның (лауазымды адамның) интернет-ресурсында, сондай-ақ осы Заңның 36-бабы 2-тармағының үшінші бөлігіне сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурста жүзеге асырылады.
Сонымен қатар ресми түсіндірме беру актілері Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде электрондық түрде жариялануы мүмкін.
Осы баптың талаптары осы Заңның 59-бабының 4-тармағында белгіленген жағдайларда қолданылмайды.

14-тарау. Жеке қолданылатын құқықтық актілер

62-бап. Жеке қолданылатын құқықтық актілер туралы жалпы
ережелер

1. Жеке қолданылатын құқықтық акт белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат болып табылады және:
1) біржолғы не уақыт бойынша өзге де шектеулі қолдануға арналған;
2) жеке дара айқындалған тұлғалардың тобына (жеке және заңды тұлғаларға) қолданылады;
3) жеке дара айқындалған тұлғалардың заңнамада белгіленген құқықтары мен міндеттерін іске асырады.
2. Жеке қолданылатын құқықтық актілер Қазақстан Республикасының заңнамасына кірмейді және нормативтік құқықтық актілерге жатпайды.

63-бап. Жеке қолданылатын құқықтық актілерге және оларды
ресімдеуге қойылатын талаптар

1. Жеке қолданылатын құқықтық акт мынадай талаптарға жауап беруі тиіс:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңнамаға және жоғары тұрған мемлекеттік органдардың құқықтық актілеріне қайшы келмеуге;
2) оның құрылымы реттеу нысанасының толық ашылуын қамтамасыз етуге, ал мазмұны - біркелкі түсінуді және қолдануды қамтамасыз етуге, белгіленетін шаралардың мазмұнын нақты баяндауға құқықтық актінің күші қолданылатын және (немесе) оларды белгіленген мерзімдерде іске асыруға жауап беретін адамдардың тобын толық айқындауға тиіс.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына қайшы келетін жеке қолданылатын құқықтық актілер қабылданған кезінен бастап жарамсыз болып табылады және Қазақстан Республикасының аумағында қолданылмауға тиіс.
3. Түрлі деңгейдегі мемлекеттік органдар қабылдаған жеке қолданылатын құқықтық актілер қайшы болған кезде, осындай актіні қабылдау құзыретіне жатқан болса, жоғары тұрған мемлекеттік органның құқықтық актісі қолданылады.
4. Бір деңгейдегі мемлекеттік органдар қабылдаған жеке қолданылатын құқықтық актілер қайшы болған кезде, осы шешімді қабылдау құзыретіне кіретін органның құқықтық актісі қолданылады. Мүдделі адамның өтініші бойынша бір құқықтық актінің екінші актіден басымдығы туралы шешімді жоғары тұрған мемлекеттік орган немесе сот қабылдайды.
5. Жеке қолданылатын құқықтық акт осы баптың 1-тармағында көзделген талаптардан басқа, мынадай деректемелерді:
1) құқықтық актінің атауын;
2) осы актінің қарау нысанасын білдіретін тақырыпты;
3) актінің қабылданған жері мен күнін;
4) тиісті актіге қол қоюға уәкілетті адамның (адамдардың) қолын (қолдарын);
5) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, органның мөрін қамтуға тиіс.
Жеке қолданылатын құқықтық актілерді қабылдау рәсімдері, оларды ресімдеу, орындау және орындалуын бақылауды ұйымдастыру осы Заңда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде айқындалады.

64-бап. Жеке қолданылатын құқықтық актілердің күшіне
енуі және қолданысын тоқтатуы

1. Жеке қолданылатын құқықтық акт, егер онда кешірек мерзім белгіленбеген болса, қабылданған кезден бастап күшіне енеді.
2. Жеке қолданылатын құқықтық актіде қамтылған талаптарды немесе ондағы тапсырмаларды осы құқықтық акт бағытталған адамдар орындаған кезден бастап өз қолданысын тоқтатады.
3. Жеке қолданылатын құқықтық актінің қолданысы тоқтатылғанға дейін, осы құқықтық актіні қабылдаған уәкілетті орган, одан жоғары тұрған мемлекеттік орган не сот оны тоқтата тұруы, өзгертуі не күшін жоюы мүмкін.
4. Мүдделі адамдардың жеке қолданылатын құқықтық акт қолданысының күшін жою, өзгерту немесе тоқтата тұру туралы өтінішті жоғары тұрған мемлекеттік органға немесе сотқа беруі тиісті шешім қабылданғанға дейін құқықтық актінің (Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қаржы нарығында қызметті жүзеге асыруға арналған лицензиялардың қолданысын тоқтата тұру және (немесе) одан айыру, қаржы ұйымдарын консервациялауды жүргізу бойынша құқықтық актісін, сондай-ақ оның жазбаша нұсқамаларын қоспағанда) қолданысын тоқтата тұрады.

15-тарау. Өтпелі ережелер

65-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

1. Осы Заң, 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 10) тармақшасын, 36-баптың 2-тармағының екінші бөлігін, 37-баптың 3-тармағын, 38-баптың 3-тармағын, 61-баптың екінші бөлігін қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
2. Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізілімін, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкін жүргізуді жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорын 2017 жылғы 1 қаңтарға дейін:
1) Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурстан 2015 жылғы 1 қаңтарға дейін қабылданған нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкін электрондық цифрлық нысанда қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
2015 жылғы 1 қаңтарға дейін қабылданған, электрондық цифрлық нысанда қалыптастырылған нормативтік құқықтық актілерді қағазға басылған нысандағы нормативтік құқықтық актілермен сәйкес келтіруді қамтамасыз етеді.
3. «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Қазақстан Республикасы Заңының(Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1998 ж., № 2-3, 25-құжат; 2001 ж., № 20, 258-құжат; 2002 ж., № 5, 50-құжат; 2004 ж., № 5, 29-құжат; № 13, 74-құжат; 2005 ж., № 17-18, 73-құжат; 2006 ж., № 3, 22-құжат; № 24, 148-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 12, 86-құжат; № 13, 100-құжат; № 19, 147-құжат; 2008 ж., № 13-14, 55-құжат; № 21, 97-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 18, 84-құжат; № 22, 94-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 29-құжат; № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 1, 7-құжат; № 7, 54-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 15, 97-құжат; 2013 ж., № 5-6, 30-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 81-құжат; 2014 ж., 2014 жылғы 20 мамырда «Егемен Қазақстан» және «Казахстанская правда» газеттерінде жарияланған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне рұқсат беру жүйесі мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» 2014 жылғы 16 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңы) күші жойылды деп танылсын.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О проекте Закона Республики Казахстан "О правовых актах"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 июня 2014 года № 719

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан «О правовых актах».

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Проект

ЗАКОН
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН О правовых актах

Настоящий Закон регулирует общественные отношения, связанные с разработкой, представлением, обсуждением, принятием, регистрацией, введением в действие, изменением, дополнением, прекращением, приостановлением действия и опубликованием правовых актов.

Раздел 1. Общие положения Глава 1. Основные положения о правовых актах

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
1) правовой акт – письменный официальный документ установленной формы, содержащий нормативные или индивидуальные властные правовые предписания, принятый на республиканском референдуме уполномоченными органами;
2) закон – нормативный правовой акт, который регулирует важнейшие общественные отношения, устанавливает основополагающие принципы и нормы, предусмотренные пунктом 3 статьи 61 Конституции Республики Казахстан, принимаемый Парламентом Республики Казахстан, а в случаях, предусмотренных подпунктом 3) статьи 53 Конституции Республики Казахстан, – Президентом Республики Казахстан;
3) юридическая техника – совокупность требований к оформлению правовых актов;
4) законодательный акт – закон, вносящий изменения и дополнения в Конституцию, конституционный закон, указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу конституционного закона, кодекс, консолидированный закон, закон, указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу закона, постановление Парламента Республики Казахстан, постановления Сената и Мажилиса Парламента Республики Казахстан;
5) подзаконные нормативные правовые акты – иные, не являющиеся законодательными актами, нормативные правовые акты, издаваемые на основе и (или) во исполнение и (или) для дальнейшей реализации законодательных и иных вышестоящих по иерархии нормативных правовых актов;
6) законодательство – совокупность нормативных правовых актов, принятых в установленном порядке;
7) кодекс – закон, в котором объединены и систематизированы правовые нормы, регулирующие однородные важнейшие общественные отношения, предусмотренные статьей 8 настоящего Закона;
8) конституционный закон – закон, принятый по вопросам, указанным в Конституции Республики Казахстан либо в случаях, когда такая необходимость следует из норм Конституции, принимаемый в порядке, установленном пунктом 4 статьи 62 Конституции Республики Казахстан;
9) Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан – единая система государственного учета нормативных правовых актов Республики Казахстан, содержащая реквизиты нормативных правовых актов и другие сведения информационно-справочного характера об этих актах;
10) эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан – совокупность нормативных правовых актов на бумажном носителе и электронная система нормативных правовых актов в форме электронного документа, сведения о которых внесены в государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан;
11) закон, вносящий изменения и дополнения в Конституцию Республики Казахстан – закон, принимаемый в порядке, установленном пунктом 3 статьи 62 и пунктом 1 статьи 91 Конституции Республики Казахстан;
12) норма права – общеобязательное правило поведения постоянного или временного характера, рассчитанное на многократное применение, распространяющееся на индивидуально неопределенный круг лиц в рамках регулируемых общественных отношений;
13) нормативный правовой акт – письменный официальный документ на бумажном носителе и (или) идентичный ему электронный документ установленной формы, принятый на республиканском референдуме либо уполномоченным органом, устанавливающий нормы права, изменяющий, прекращающий или приостанавливающий их действие;
14) Реестр государственной регистрации нормативных правовых актов – письменный перечень, содержащий номер государственной регистрации и реквизиты нормативных правовых актов, указанных в подпунктах 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, прошедших государственную регистрацию в органах юстиции Республики Казахстан;
15) последующее официальное опубликование нормативных правовых актов – опубликование в печатном издании нормативных правовых актов, прошедших экспертизу на соответствие эталонному контрольному банку нормативных правовых актов Республики Казахстан;
16) правовой мониторинг – система постоянного наблюдения, сбора, анализа информации о состоянии законодательства и практике его применения с целью оценки и прогнозирования эффективности законодательства, выработки предложений по его совершенствованию;
17) уровень нормативного правового акта – место нормативного правового акта в зависимости от его юридической силы в иерархии нормативных правовых актов;
18) официальное опубликование нормативного правового акта – публикация для всеобщего сведения нормативного правового акта на казахском и русском языках в официальных и периодических печатных изданиях, а также на интернет-ресурсе, определяемом Правительством Республики Казахстан, в графическом формате, идентичном бумажному носителю;
19) уполномоченный орган – государственные органы и должностные лица Республики Казахстан, которые вправе принимать правовые акты в соответствии с их компетенцией, установленной Конституцией Республики Казахстан, настоящим Законом, а также законодательством, определяющим правовой статус этих органов и должностных лиц (Президент Республики Казахстан, Парламент Республики Казахстан, Правительство Республики Казахстан, Конституционный Совет Республики Казахстан, Верховный Суд Республики Казахстан, Центральная избирательная комиссия Республики Казахстан, Счетный комитет по контролю за исполнением республиканского бюджета Республики Казахстан, Национальный Банк Республики Казахстан, центральные исполнительные органы, местные представительные и исполнительные органы, акимы, иные государственные органы и должностные лица);
20) уполномоченная организация – организация, определяемая Правительством Республики Казахстан в целях проведения научной лингвистической экспертизы в части аутентичности текстов на казахском и русском языках по проектам законодательных актов, разработанным уполномоченными органами и подлежащими внесению в Парламент Республики Казахстан;
21) консолидированный закон – закон, регулирующий комплексные по своему характеру общественные отношения в сферах, предусмотренных статьей 9 настоящего Закона;
22) аналогия закона – применение к неурегулированным общественным отношениям, норм законов, регулирующих сходные общественные отношения;
23) аналогия права – применение к неурегулированным общественным отношениям смысла законодательства, общих принципов права и принципов конкретных отраслей права;
24) концепция проекта закона – документ, содержащий обоснование необходимости разработки проекта закона, цели его принятия и иные положения, определяемые Правительством Республики Казахстан;
25) юридическая сила нормативного правового акта – характеристика нормативного правового акта, определяющая обязательность его применения к соответствующим общественным отношениям, а также его преимущество или соподчиненность по отношению к иным нормативным правовым актам;
26) правовой акт индивидуального применения – письменный официальный документ установленной формы, рассчитанный на одноразовое либо иное ограниченное по времени применение, распространяющийся на индивидуально определенный круг лиц (физические и юридические лица), который реализует установленные законодательством права и обязанности индивидуально определенных лиц;
27) акт официального разъяснения нормативного правового акта – письменный официальный документ установленной формы, разъясняющий содержащиеся в нормативном правовом акте нормы, отвечающий требованиям и условиям, указанным в главе 13 настоящего Закона;
28) ненормативный правовой акт – официальный документ, не содержащий норм права, изданный (принятый) уполномоченным органом, применяющий и (или) реализующий установленные законодательством права и обязанности индивидуально определенных лиц либо разъясняющий нормы, содержащиеся в нормативном правовом акте, а также правовые акты в области системы государственного планирования.

Статья 2. Сфера действия настоящего Закона

1. Настоящий Закон определяет систему правовых актов Республики Казахстан, разграничивает правовой статус нормативных правовых актов и ненормативных правовых актов.
2. Настоящий Закон не регулирует:
1) порядок принятия, изменения и прекращения действия Конституции Республики Казахстан;
2) порядок принятия, изменения и прекращения действия нормативных постановлений Конституционного Совета и Верховного Суда Республики Казахстан;
3) порядок заключения, выполнения, изменения и прекращения международных договоров Республики Казахстан;
4) порядок принятия, изменения и прекращения действия правовых актов индивидуального применения, установленных законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях, уголовно-процессуальным и гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

Статья 3. Общие требования к правовым актам.

Виды правовых актов
1. Правовые акты должны отвечать следующим общим требованиям:
1) содержать нормативные или индивидуальные властные правовые предписания;
2) приниматься на республиканском референдуме, уполномоченными органами в порядке, установленном настоящим Законом;
3) должны быть обращены к неопределенному кругу лиц или к индивидуально определенным лицам;
4) должны быть направлены на регулирование общественных отношений;
5) должны быть направлены на возникновение, изменение или прекращение субъективных прав и юридических обязанностей.
2. Правовые акты подразделяются на следующие виды:
1) нормативные правовые акты;
2) ненормативные правовые акты.

Глава 2. Законодательство Республики Казахстан

Статья 4. Система законодательства Республики Казахстан,
обеспечение ее целостности

1. Систему законодательства Республики Казахстан составляют Конституция, соответствующие ей законодательные акты, иные нормативные правовые акты, в том числе, нормативные постановления Конституционного Совета и Верховного Суда Республики Казахстан.
2. Целостность системы законодательства Республики Казахстан обеспечивается посредством:
1) соблюдения порядка принятия нормативных правовых актов, внесения в них изменений и дополнений, установленных Конституцией Республики Казахстан, законодательными и иными нормативными правовыми актами;
2) соблюдения иерархии нормативных правовых актов, закрепленной Конституцией Республики Казахстан и настоящим Законом;
3) официального опубликования законов и иных нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан.

Статья 5. Нормативные постановления Конституционного
Совета Республики Казахстан и Верховного Суда
Республики Казахстан

1. Нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан основываются только на Конституции Республики Казахстан и все иные нормативные правовые акты не могут им противоречить.
2. Нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан обладают юридической силой тех норм Конституции, на основании которых они приняты.
3. Решение Конституционного Совета пересматривается в случаях, если изменилась норма Конституции, на основании которой было принято решение.
4. В нормативном постановлении Верховного Суда Республики Казахстан содержатся разъяснения судам по вопросам судебной практики.

Статья 6. Международные договоры Республики Казахстан

1. Порядок заключения, выполнения, изменения и прекращения международных договоров Республики Казахстан определяется в специальном законе.
2. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед ее законами и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона.

Раздел 2. Нормативные правовые акты Глава 3. Общие положения о нормативных правовых актах

Статья 7. Основные и производные виды нормативных правовых
актов

1. Нормативные правовые акты подразделяются на основные и производные.
2. К основным видам нормативных правовых актов относятся:
1) Конституция, конституционные законы, кодексы, консолидированные законы, законы;
2) указы Президента Республики Казахстан, имеющие силу конституционного закона; указы Президента Республики Казахстан, имеющие силу закона; иные нормативные правовые указы Президента Республики Казахстан;
3) нормативные правовые постановления Парламента Республики Казахстан и его палат;
4) нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан;
5) нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан, Верховного Суда Республики Казахстан;
6) нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов;
7) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов;
8) нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые решения акимов, нормативные правовые постановления ревизионных комиссий.
3. К производным видам нормативных правовых актов относятся:
1) положение – нормативный правовой акт, определяющий статус и полномочия какого-либо государственного органа;
2) технический регламент – нормативный правовой акт, устанавливающий обязательные требования к продукции и (или) процессам их жизненного цикла, разрабатываемый и применяемый в соответствии с законодательством Республики Казахстан о техническом регулировании;
3) стандарт государственной услуги – нормативный правовой акт, устанавливающий требования к оказанию государственной услуги, а также включающий характеристики процесса, формы, содержание и результат оказания государственной услуги;
4) регламент государственной услуги – нормативный правовой акт, устанавливающий требования по соблюдению стандарта государственной услуги и определяющий порядок деятельности услугодателей, в том числе порядок взаимодействия с иными услугодателями, центрами обслуживания населения, а также использования информационных систем в процессе оказания государственных услуг;
5) правила – нормативный правовой акт, определяющий порядок организации и осуществления какого-либо вида деятельности;
6) инструкция – нормативный правовой акт, детализирующий применение законодательства в какой-либо сфере общественных отношений.
Законами Республики Казахстан могут быть предусмотрены иные формы нормативных правовых актов производного вида.
4. Нормативные правовые акты производных видов принимаются или утверждаются посредством нормативных правовых актов основных видов и составляют с ними единое целое.
5. Территориальные подразделения уполномоченных органов, а также местные исполнительные органы, уполномоченные акимом, финансируемые из местных бюджетов, не вправе издавать нормативные правовые акты.

Статья 8. Общественные отношения, регулируемые кодексами
Республики Казахстан

Кодексы Республики Казахстан принимаются с целью регулирования следующих однородных важнейших общественных отношений:
1) бюджетных;
2) гражданских;
3) гражданских процессуальных;
4) брачно-семейных;
5) экологических;
6) водных;
7) земельных;
8) лесных;
9) налоговых;
10) таможенных;
11) трудовых;
12) связанных с исполнением уголовных наказаний;
13) связанных с привлечением к административной ответственности;
14) связанных с привлечением к уголовной ответственности;
15) уголовно-процессуальных;
16) в сфере здравоохранения;
17) в сфере предпринимательства;
18) в сфере недр и недропользования.

Статья 9. Отношения, регулируемые консолидированными
законами

Консолидированные законы Республики Казахстан принимаются с целью совершенствования структуры законодательства и объединяют законы, регулирующие комплексные по своему характеру общественные отношения в сфере (области):
1) государственного имущества;
2) местного государственного управления и самоуправления;
3) образования и науки;
4) гражданской защиты;
5) жилищных отношений;
6) регулирования, контроля и надзора финансового рынка и финансовых организаций;
7) транспорта;
8) разрешений и уведомлений;
9) реабилитации и банкротства;
10) архитектуры, градостроительства и строительства.

Статья 10. Иерархия нормативных правовых актов

1. Высшей юридической силой обладает Конституция Республики Казахстан.
2. Соотношение юридической силы иных, кроме Конституции, нормативных правовых актов соответствует следующим нисходящим уровням:
1) законы, вносящие изменения и дополнения в Конституцию;
2) конституционные законы Республики Казахстан и указы Президента Республики Казахстан, имеющие силу конституционного закона;
3) кодексы Республики Казахстан;
4) консолидированные законы, законы Республики Казахстан, а также указы Президента Республики Казахстан, имеющие силу закона;
5) нормативные постановления Парламента Республики Казахстан и его палат;
6) нормативные правовые указы Президента Республики Казахстан;
7) нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан;
8) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов, нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов;
9) нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые решения акимов, нормативные правовые постановления ревизионных комиссий.
3. Каждый из нормативных правовых актов нижестоящего уровня не должен противоречить нормативным правовым актам вышестоящих уровней.
4. Место нормативного правового акта производного вида в иерархии нормативных правовых актов определяется уровнем акта основного вида.
5. Нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан находятся вне иерархии нормативных правовых актов, установленной настоящей статьей.

Статья 11. Прямое действие нормативных правовых актов

1. Все нормативные правовые акты имеют прямое действие, если иное не оговорено в самих нормативных правовых актах или актах о введении их в действие.
2. Для применения нормативных правовых актов, введенных в действие, не требуется каких-либо дополнительных указаний.
3. Если в самом нормативном правовом акте указано, что какая-либо его норма права применяется на основе дополнительного нормативного правового акта, то эта норма применяется в соответствии с основным и дополнительным нормативным правовым актом.
До принятия дополнительного нормативного правового акта действуют нормативные правовые акты, регулирующие соответствующие отношения.

Статья 12. Противоречия норм права различных нормативных
правовых актов

1. При наличии противоречий в нормах нормативных правовых актов разного уровня действуют нормы акта более высокого уровня.
2. Нормы законов в случаях их расхождения с нормами кодексов Республики Казахстан могут применяться только после внесения в кодексы соответствующих изменений.
3. В случае противоречия между нормами нормативных правовых актов, обладающих равной юридической силой, действуют нормы нормативного правового акта, предусматривающего исключение из общего правила.
4. В случае противоречия между нормами нормативных правовых актов, обладающих равной юридической силой и единым предметом регулирования, действуют нормы нормативного правового акта, позднее введенного в действие.

Статья 13. Порядок использования аналогии закона и
аналогии права

1. При отсутствии норм права, регулирующих конкретные общественные отношения, могут применяться аналогия закона или аналогия права.
2. В случае отсутствия норм права, регулирующих конкретные общественные отношения, применяются нормы права, регулирующие общественные отношения, сходные с данными общественными отношениями (аналогия закона).
3. При невозможности использования в случаях, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, аналогии закона используется аналогия права.
При этом используются принципы, относящиеся к конкретным отраслям законодательства и права, а также общие принципы права.
4. В процессе применения аналогии закона и аналогии права не допускается установление новых обязанностей или ограничение существующих прав физических или юридических лиц.
Использование аналогии права и аналогии закона запрещается в уголовном законодательстве, законодательстве об административных правонарушениях (в части норм, устанавливающих противоправность деяний) и налоговом законодательстве.
Особенности применения аналогии закона и аналогии права в отношениях, регулируемых иными отраслями законодательства, определяются соответствующими законодательными актами.

Статья 14. Исчисление сроков

1. Срок, установленный законодательством, определяется календарной датой или указанием на событие, которое должно неизбежно наступить. Срок может устанавливаться также как период времени, который исчисляется годами, кварталами, месяцами, неделями, днями или часами.
2. Срок, исчисляемый годами, начинается с календарной даты или дня наступления события, которыми определено его начало, и истекает в соответствующие месяц и число последнего года срока. Если окончание срока приходится на месяц, в котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день этого месяца.
Срок, исчисляемый месяцами, начинается с календарной даты или дня наступления события, которыми определено его начало, и истекает в соответствующий день (число) последнего месяца срока. Если окончание срока приходится на месяц, в котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день этого месяца.
Срок, исчисляемый неделями, начинается с календарной даты или дня наступления события, которыми определено его начало, и истекает в соответствующий день последней недели срока.
Срок, исчисляемый днями, начинается с календарной даты или дня наступления события, которыми определено его начало, и истекает в последний день установленного периода.
Срок, исчисляемый часами, начинается с минуты наступления события, которой определено его начало, и истекает в последнюю минуту установленного периода.
3. Течение срока, определяемого периодом времени, начинается на следующий день после календарной даты или наступления события, которыми определено его начало.
Если последний день срока приходится на нерабочий день, днем окончания срока считается ближайший следующий за ним рабочий день.

Глава 4. Планирование подготовки проектов
нормативных правовых актов

Статья 15. Планы подготовки проектов нормативных правовых
актов

1. Планы подготовки проектов нормативных правовых актов подразделяются на текущие, составляемые на один год, и перспективные, составляемые на более длительные сроки.
В перспективных планах предусматривается разработка наиболее важных нормативных правовых актов, а также нормативных правовых актов, подготовка которых планируется на срок более одного года.
2. В планах подготовки указываются:
1) наименование нормативного правового акта, отражающее его уровень, форму и предмет регулирования;
2) сроки подготовки;
3) уполномоченные органы и организации, ответственные за разработку проекта.
3. Планы подготовки нормативных правовых актов могут быть составлены и утверждены уполномоченными органами, компетентными принимать соответствующие акты, если иное не предусмотрено настоящим Законом и другим законодательством Республики Казахстан.
4. При составлении планов подготовки проектов нормативных правовых актов учитываются предложения государственных и иных органов и организаций, в том числе научных, а также предложения Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и иных заинтересованных лиц, подготовленные по итогам правового мониторинга.
5. Уполномоченные органы, составляющие и утверждающие планы подготовки проектов нормативных правовых актов, могут включать в планы и другие показатели, отражающие подготовку этих актов.
6. Порядок и формы планирования подготовки проектов нормативных правовых актов, издаваемых Президентом Республики Казахстан, определяются Президентом Республики Казахстан.

Статья 16. Планирование подготовки проектов
законодательных актов

1. Перспективное планирование подготовки проектов законодательных актов осуществляется в рамках Концептуального плана законотворческой работы.
2. Концептуальный план законотворческой работы принимается на период очередного созыва Парламента и отражает отрасли (сферы) законодательства, в рамках которых предполагается подготовка проектов законодательных актов в разрезе сессий Парламента (за исключением постановлений Парламента и его палат).
3. Концептуальный план законотворческой работы составляется на основе консолидированных предложений палат Парламента и Правительства Республики Казахстан.
4. Концептуальный план законотворческой работы разрабатывается Министерством юстиции, согласовывается с палатами Парламента и утверждается Президентом Республики Казахстан.
5. В целях реализации Концептуального плана законотворческой работы Правительство Республики Казахстан утверждает текущие планы законопроектных работ, составляемые на один год.
6. Текущие планы законопроектных работ разрабатываются Министерством юстиции и согласовываются с Президентом Республики Казахстан.
7. Текущие планы законопроектных работ Правительства Республики Казахстан должны содержать:
1) наименование проекта закона, разработка которого предполагается в предстоящем году, отражающее его уровень, форму и предмет регулирования;
2) сроки разработки проекта закона;
3) уполномоченные органы и организации, ответственные за разработку проекта закона.
8. При составлении текущих планов законопроектных работ могут быть предусмотрены и другие сведения, отражающие разработку проектов законов.
9. Порядок и формы планирования подготовки проектов законодательных актов, принимаемых Парламентом Республики Казахстан, определяются Парламентом и его палатами в соответствии с их компетенцией, установленной пунктом 3 статьи 61 Конституции Республики Казахстан.
10. Требования настоящей статьи не распространяются на подготовку проектов законодательных актов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан.

Глава 5. Подготовка и оформление проектов
нормативных правовых актов

Статья 17. Разработчики проектов нормативных правовых
актов

1. Разработчиками проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, по поручению Президента Республики Казахстан или Руководителя Администрации Президента Республики Казахстан, основанному на поручении Президента Республики Казахстан, могут являться Администрация Президента, Правительство, иные государственные органы, организации и граждане по согласованию с ними.
Разработчиками проектов законов, подготавливаемых в порядке законодательной инициативы депутатов Парламента Республики Казахстан, являются депутаты Парламента.
Разработчиками проектов законов, подготавливаемых в порядке законодательной инициативы Правительства Республики Казахстан, являются центральные государственные органы.
2. Предложения о разработке законопроектов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, могут вноситься на рассмотрение Президента Республики Казахстан его Администрацией, Правительством Республики Казахстан, центральными и местными государственными органами, органами местного самоуправления, а также организациями и гражданами.
3. Проекты иных нормативных правовых актов разрабатываются уполномоченными органами в соответствии с компетенцией, установленной законодательством Республики Казахстан, по своей инициативе или по поручениям вышестоящих государственных органов и должностных лиц, если иное не установлено законодательством Республики Казахстан.
4. Иные государственные органы, организации и граждане вправе вносить предложения по разработке нормативных правовых актов или передавать на рассмотрение уполномоченных органов инициативные проекты таких актов. Уполномоченные органы могут принять их в качестве основы для разрабатываемых ими проектов нормативных правовых актов или признать их дальнейшую разработку и принятие проектов нецелесообразными.

Статья 18. Порядок разработки проекта нормативного
правового акта

1. Уполномоченный орган, разрабатывающий проект нормативного правового акта, создает рабочую группу по подготовке проекта или поручает его подготовку своим подразделениям.
Уполномоченный орган, если иное не установлено законодательством Республики Казахстан, может поручить подготовку проекта нормативного правового акта подведомственным ему государственным органам и организациям или заказать его подготовку на договорной основе специалистам, Национальной палате предпринимателей Республики Казахстан, научным учреждениям, отдельным ученым или их коллективам, в том числе зарубежным, с использованием на эти цели выделенных бюджетных средств и грантов.
Уполномоченный орган вправе поручить подготовку альтернативных проектов нормативных правовых актов нескольким государственным органам и организациям или поручить их разработку на договорной основе, в том числе по конкурсу, Национальной палате предпринимателей Республики Казахстан, нескольким научным учреждениям или ученым.
В подготовке проекта нормативного правового акта обязательно участие работников юридического подразделения уполномоченного органа, ответственного за подготовку проекта нормативного правового акта.
В разработке нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства, обязательно участие представителей Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и аккредитованных объединений субъектов частного предпринимательства.
Депутаты Парламента Республики Казахстан вправе принимать участие в работе рабочей группы по подготовке проекта закона на любой стадии.
2. Уполномоченный орган до начала разработки проекта закона, разрабатывает его концепцию.
Данное требование не распространяется на случаи разработки проектов законов в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан или депутатов Парламента Республики Казахстан.
Порядок рассмотрения концепций проектов законов и требования к ним определяются Правилами организации законопроектной работы в уполномоченных органах Республики Казахстан, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.
3. К подготовке проектов законов, нормативных правовых указов Президента Республики Казахстан, нормативных правовых постановлений Правительства Республики Казахстан и проектов нормативных правовых актов других уполномоченных органов могут привлекаться специалисты различных областей знаний, научные учреждения и научные работники, представители общественных объединений.
4. Проекты подзаконных нормативных правовых актов уполномоченных органов одного уровня могут разрабатываться, а при необходимости – приниматься несколькими уполномоченными органами.
Проекты подзаконных нормативных правовых актов нескольких уполномоченных органов разрабатываются ими совместно в порядке, предусмотренном настоящим Законом, и принимаются в виде совместных нормативных правовых актов, подписываемых руководителями уполномоченных органов.
Производные виды совместных нормативных правовых актов утверждаются посредством основных нормативных правовых актов уполномоченных органов, принявших производный нормативный правовой акт, с указанием в нем основных нормативных правовых актов, посредством которых принят производный акт.
5. Администрация Президента Республики Казахстан или иные государственные органы Республики Казахстан, которым поручена разработка проекта законодательного акта в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, осуществляют разработку проекта законодательного акта в месячный срок, если иной срок не установлен Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан.
6. По проектам нормативных правовых актов Министерство юстиции Республики Казахстан проводит юридическую экспертизу, за исключением нормативных правовых актов, предусмотренных в подпунктах 3), 5), 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона.
7. Если для реализации норм права готовящегося проекта законодательного акта Республики Казахстан, нормативного правового указа Президента Республики Казахстан, нормативного правового постановления Правительства Республики Казахстан необходимо внесение изменений и (или) дополнений в нормативные правовые акты одного или нижестоящего уровня, то одновременно с проектом нормативного правового акта основного вида должны быть подготовлены проекты актов с указанными изменениями и (или) дополнениями или даны поручения соответствующим органам о подготовке таких актов.
8. Разработанные проекты законов одновременно с направлением на согласование в заинтересованные государственные органы размещаются на интернет-ресурсе уполномоченного органа.
Проекты нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, за исключением нормативных постановлений Конституционного Совета и Верховного Суда, размещаются на интернет-ресурсах уполномоченных государственных органов.

Статья 19. Особенности разработки и принятия нормативных
правовых актов, затрагивающих интересы
субъектов частного предпринимательства

1. Центральные государственные, местные представительные и исполнительные органы направляют проект нормативного правового акта, затрагивающего интересы субъектов частного предпринимательства, в аккредитованные объединения субъектов частного предпринимательства и Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан с обязательным приложением пояснительной записки для получения экспертного заключения, в том числе при каждом последующем согласовании данного проекта с заинтересованными государственными органами.
Срок, устанавливаемый государственными органами для представления экспертного заключения на проект нормативного правового акта, затрагивающего интересы субъектов частного предпринимательства, не может быть менее десяти рабочих дней с момента его поступления в аккредитованные объединения субъектов частного предпринимательства, Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан.
2. Пояснительная записка к проекту нормативного правового акта, затрагивающего интересы субъектов частного предпринимательства, должна содержать результаты расчетов, подтверждающих снижение и (или) увеличение затрат субъектов частного предпринимательства в связи с введением в действие нормативного правового акта.
3. Экспертные заключения представляют собой консолидированное мнение членов аккредитованных объединений субъектов частного предпринимательства, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан, носят рекомендательный характер и являются обязательным приложением к проекту нормативного правового акта до его принятия, в том числе при каждом последующем согласовании данного проекта с заинтересованными государственными органами.
Экспертные заключения представляются на казахском и русском языках.
4. Государственный орган при согласии с экспертным заключением вносит в проект нормативного правового акта соответствующие изменения и (или) дополнения.
В случае несогласия с экспертным заключением государственный орган направляет в аккредитованные объединения субъектов частного предпринимательства, Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан ответ с обоснованием причин несогласия. Такие ответы с обоснованием являются обязательным приложением к проекту нормативного правового акта до его принятия.
В случаях, когда по проекту нормативного правового акта аккредитованными объединениями субъектов частного предпринимательства, Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан представлено экспертное заключение с замечаниями и член экспертного совета требует проведения заседания экспертного совета, проведение такого заседания является обязательным.
При этом, заседания экспертного совета могут проводиться путем непосредственного созыва членов экспертного совета либо проведения интернет-конференции в режиме реального времени.
5. Сроки введения в действие нормативного правового акта, затрагивающего интересы субъектов частного предпринимательства, должны устанавливаться исходя из сроков, необходимых субъекту частного предпринимательства для подготовки к осуществлению деятельности в связи с устанавливаемыми законами Республики Казахстан требованиями.
Порядок и сроки введения в действие нормативных правовых актов не должны наносить ущерб субъектам частного предпринимательства.
6. Процедуры, предусмотренные настоящей статьей, являются обязательными условиями принятия нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства.
7. Проекты нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства, подлежат обязательному опубликованию (распространению) в средствах массовой информации, включая интернет-ресурсы, до их рассмотрения соответствующим органом или на заседании экспертного совета.

Статья 20. Согласование проекта нормативного правового
акта с заинтересованными государственными
органами и организациями

1. Подготовленный проект нормативного правового акта, а при необходимости – и проект другого нормативного правового акта, принимаемого в целях его реализации, направляются на согласование с заинтересованными государственными органами и организациями.
К проектам нормативных правовых актов, предусматривающим сокращение государственных доходов или увеличение государственных расходов, прилагаются финансово-экономические расчеты.
Если для реализации содержащихся в проекте закона норм права необходимо принятие подзаконных нормативных правовых актов (если такая необходимость отсутствует, то это указывается в сопроводительном письме), к проекту закона прилагаются проекты подзаконных нормативных правовых актов. В случае, если разработка проекта подзаконного нормативного правового акта относится к компетенции другого государственного органа, то данный государственный орган представляет соответствующий проект подзаконного нормативного правового акта государственному органу-разработчику проекта закона.
2. Перечень государственных органов, с которыми проекты нормативных правовых актов подлежат обязательному согласованию, определяется Правительством Республики Казахстан, за исключением проектов актов Президента Республики Казахстан и проектов законодательных актов, вносимых Президентом Республики Казахстан или депутатами Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы.
3. Подготовленные в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан проекты законодательных актов согласовываются с заинтересованными государственными органами Республики Казахстан в случаях, определяемых Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан.
4. Государственные органы и организации, которым проект нормативного правового акта направлен на согласование, должны подготовить свои замечания и предложения по проекту нормативного правового акта или сообщить об их отсутствии органу, разработавшему проект нормативного правового акта, в течение тридцати календарных дней со дня получения, если иное не установлено Президентом Республики Казахстан, Правительством Республики Казахстан.
Срок согласования проектов законодательных актов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, не может превышать десяти рабочих дней, если иной, более короткий срок не был установлен Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан.
Замечания государственного органа по проекту нормативного правового акта должны содержать предложения по устранению недостатков, быть обоснованными и исчерпывающими, представлены в письменной форме.
5. По полученным замечаниям проект нормативного правового акта дорабатывается органом, разработавшим проект нормативного правового акта, а рабочая группа составляет справку о принятых и отклоненных замечаниях, мотивах отклонения замечаний. Эта справка передается государственному органу, создавшему рабочую группу, вместе с проектом нормативного правового акта.
6. Государственный орган, создавший рабочую группу, может внести в проект нормативного правового акта изменения и (или) дополнения, которые должны быть обсуждены с рабочей группой, или вернуть проект нормативного правового акта на доработку в рабочую группу.
7. Порядок разработки, согласования проектов подзаконных нормативных правовых актов определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 21. Реквизиты нормативного правового акта

Нормативные правовые акты должны иметь следующие реквизиты:
1) Государственный Герб Республики Казахстан;
2) указание на форму акта: конституционный закон Республики Казахстан; указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу конституционного закона; кодекс Республики Казахстан; закон Республики Казахстан; указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу закона; постановление Парламента Республики Казахстан; постановление Сената Парламента Республики Казахстан; постановление Мажилиса Парламента Республики Казахстан; указ Президента Республики Казахстан; постановление Правительства Республики Казахстан; приказ министра; приказ руководителя центрального государственного органа; постановление центрального государственного органа; решение маслихата; постановление акимата; решение акима; постановления ревизионных комиссий; иная форма нормативного правового акта, предусмотренная настоящим Законом;
3) заголовок, обозначающий предмет регулирования данного нормативного правового акта;
4) место и дату принятия нормативного правового акта;
5) регистрационный номер нормативного правового акта;
6) подписи лица или лиц, уполномоченных подписывать нормативные правовые акты;
7) указание на дату и номер государственной регистрации нормативного правового акта, предусмотренного подпунктами 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона;
8) гербовую печать.

Статья 22. Структура нормативного правового акта

1. Основными структурными элементами нормативного правового акта являются абзац, часть, подпункт, пункт и статья, содержащие в себе нормы права.
Внутри статьи, пункта и подпункта нормативного правового акта может быть часть – логически законченная отдельная норма права, выделяемая отступом, которая начинается с заглавной буквы.
Абзацем считается часть текста, представляющая собой смысловое единство, выделяемая отступом в первой строке и начинающаяся со строчной буквы, кроме первого абзаца части, который начинается с заглавной буквы. Абзацы заканчиваются точкой с запятой (кроме первого и последнего абзацев части).
Законодательные акты, как правило, состоят из статей с наименованием «статья», которые могут включать в себя часть, пункт, подпункт и абзац.
Иные нормативные правовые акты состоят из пунктов без их наименования словом «пункт», которые могут включать в себя подпункты, части, абзацы.
2. Близкие по содержанию статьи (пункты) значительных по объему нормативных правовых актов могут объединяться в главы. Несколько глав, близких по содержанию, могут объединяться в разделы, а разделы – в части нормативного правового акта. В больших по объему главах и разделах могут выделяться параграфы и подразделы соответственно.
Глава, параграф, раздел, подраздел в нормативных правовых актах обозначаются соответственно словами «глава», «параграф», «раздел», «подраздел».
3. Кодекс состоит из статей, которые, как правило, подразделяются на части без их наименования словом «часть», которые нумеруются арабскими цифрами.
4. Каждые пункт, статья, параграф, глава, подраздел и раздел нормативного правового акта нумеруются арабскими цифрами. Нумерация статей, глав, разделов и частей нормативного правового акта является сквозной. Самостоятельными являются нумерация параграфов в каждой главе и нумерация подразделов в каждом разделе нормативного правового акта.
5. Нумерации подпунктов в пунктах и пунктов в статьях соответственно самостоятельны. Нумерация подпунктов в пунктах обозначается арабскими цифрами со скобкой следующим образом: 1), 2), 3) и далее.
6. В случаях, когда необходимо разъяснить цели принятия закона и основные задачи, которые перед ним стоят, изложению норм права предшествует вступительная часть (преамбула).
Вступительная часть (преамбула) не излагается в проектах законов о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты Республики Казахстан.
7. При необходимости уточнения терминов и определений, используемых в нормативном правовом акте, в нем помещается статья (пункт), разъясняющая их смысл. Термины и определения в нормативном правовом акте на казахском языке располагаются в алфавитном порядке. Термины и определения в нормативном правовом акте на русском языке должны соответствовать порядку их изложения на казахском языке.
Термины и определения, используемые в нормативном правовом акте, должны соответствовать терминам и определениям, применяемым в вышестоящем нормативном правовом акте, регулирующем однородные общественные отношения.
8. Структурный элемент нормативного правового акта может быть дополнен примечанием, когда соответствующие указания невозможно изложить в тексте нормативного правового акта без ущерба для смысла нормы права.
9. В целях удобства пользования каждые статья, глава, раздел, часть, а также параграф главы и подраздел раздела нормативного правового акта должны иметь заголовки.
Данное требование не распространяется на статьи законодательных актов о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты.
Заголовки частей, разделов, подразделов, глав и параграфов нормативного правового акта отделяются от предыдущего текста двумя межстрочными интервалами, а от последующего текста – одним.
Заголовок нормативного правового акта, а также его статьи, главы, части, раздела, подраздела и параграфа должен отражать предмет регулирования самого нормативного правового акта, а также соответствующей статьи, главы, части, раздела, подраздела и параграфа.
10. В структуру кодекса входит оглавление. При внесении изменения в заголовок статьи кодекса необходимо внести соответствующие изменения в оглавление.
11. В структуру нормативного правового акта могут включаться приложения.

Статья 23. Требования к содержанию и стилю изложения
текста нормативного правового акта

1. Компетенция, функции и задачи государственных органов в области государственного регулирования общественных отношений должны устанавливаться в нормативных правовых актах в соответствии с законодательством Республики Казахстан об административных процедурах с четким разграничением по уровню государственного управления.
Методические рекомендации по определению типовых функций государственных органов принимаются Правительством Республики Казахстан.
2. Текст нормативного правового акта должен быть напечатан единым шрифтом.
3. Текст нормативного правового акта излагается с соблюдением норм литературного языка, юридической терминологии и юридической техники, его положения должны быть предельно краткими, содержать четкий и не подлежащий различному толкованию смысл. Текст нормативного правового акта не должен содержать положения декларативного характера, не несущие смысловой и правовой нагрузки.
Не допускается употребление устаревших и многозначных слов и выражений, эпитетов, метафор, сокращений слов. Норма права, изложенная в структурном элементе нормативного правового акта, не излагается повторно в других структурных элементах этого же акта.
Тексты нормативных правовых актов на казахском и русском языках должны быть аутентичны.
4. В законодательном акте могут быть установлены основные принципы правового регулирования, основные понятия, используемые в его тексте, порядок и условия применения иных нормативных правовых актов после вступления законодательного акта в силу.
В переходных положениях законодательного акта отражается порядок регулирования отношений до его введения в действие, устанавливаются сроки и способы перехода к новым нормам права.
В заключительных положениях законодательного акта закрепляются нормы о введении в действие данного акта, о признании утратившим силу, об отмене ранее изданного акта. С целью исполнения и развития этого акта, устанавливаются при необходимости требования об издании актов другими государственными органами.
Требования, установленные настоящим пунктом, не распространяются на постановления Парламента и его палат.
5. Поручения в нормативных правовых актах должны адресоваться государственным органам либо, при необходимости, их руководителям.
По отношению к государственным органам, не подчиненным лицу, дающему поручение, поручения в нормативных правовых актах должны излагаться в рекомендательной форме либо по согласованию с ними. В последнем случае после наименования государственного органа указывается пометка «(по согласованию)».
6. В тексте нормативного правового акта наименования Республика Казахстан и Казахстан равнозначны.
В тексте нормативного правового акта наименования государственных органов и иных организаций излагаются полностью в соответствии с официальным названием и единообразно по всему тексту.
В целях обеспечения простоты и лаконичности текста нормативного правового акта допускается сокращение наименований государственных органов и иных организаций с расшифровкой значения сокращения либо аббревиатуры в самом тексте нормативного правового акта.
7. В тексте нормативных правовых актов не допускаются обозначение абзацев дефисами или иными знаками, выделение и подчеркивание отдельных слов и словосочетаний.

Статья 24. Ссылки и воспроизведения в нормативных правовых
актах

1. При необходимости в нормативных правовых актах могут быть приведены ссылки на структурные элементы нормативных правовых актов вышестоящих уровней, а также воспроизведены отдельные нормы права из нормативных правовых актов вышестоящего уровня со ссылкой на такие акты.
2. Ссылки в структурных элементах нормативного правового акта на другие его структурные элементы допускаются только в случаях, когда необходимо показать взаимную связь норм права либо избежать повторений.
3. При ссылке на строки и предложения их нумерация обозначается порядковыми числительными (прописью).
4. В тексте нормативного правового акта ссылка на структурный элемент приводится с указанием его порядкового номера прописью или цифрами (для их обозначения не допускается использование прилагательных).
5. При ссылке на нормативный правовой акт указываются в следующей последовательности его форма, дата принятия, регистрационный номер и заголовок этого нормативного правового акта.
При ссылке на нормативный правовой акт, прошедший государственную регистрацию, дополнительно указывается номер, под которым он зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов.
При ссылке на законодательные акты указание номеров, под которыми они зарегистрированы, не требуется, за исключением указов Президента Республики Казахстан, имеющих силу закона.
6. Если в тексте нормативного правового акта приводятся две и более последовательные ссылки на один и тот же нормативный правовой акт, то полный заголовок данного нормативного правового акта указывается один раз (при первом упоминании в тексте) с последующей ссылкой на него.
7. Если в нормативном правовом акте имеются ссылки на приложения, то указываются номера приложений, присваиваемые в порядке их упоминания в тексте нормативного правового акта, за исключением случаев, когда к нормативному правовому акту имеется одно приложение.

Статья 25. Оформление нормативных правовых актов о
внесении изменений и (или) дополнений в
нормативные правовые акты

1. В заголовке нормативного правового акта, предусматривающего внесение изменений и (или) дополнений в нормативный правовой акт, должна содержаться ссылка на форму, дату принятия, регистрационный номер и заголовок акта, за исключением законов.
В заголовке нормативного правового акта, предусматривающего внесение изменений и дополнений в нормативный правовой акт или нормативные правовые акты, в первую очередь указывается слово «изменений» или «изменения».
2. В тексте проекта законодательного акта о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты указываются заголовок, дата принятия указанных законодательных актов, а также в скобках – год, номер и статья их первоначального опубликования, а в случае внесения в них изменений и (или) дополнений – год, номер и статья опубликования соответствующих законодательных актов в сборнике «Ведомости Парламента Республики Казахстан» либо иной источник официального опубликования в соответствии с настоящим Законом, если законодательный акт не опубликован в указанном сборнике.
В тексте проекта нормативного правового акта о внесении изменений и (или) дополнений в нормативные правовые акты указываются заголовок, дата принятия, регистрационный номер указанных нормативных правовых актов, а также в скобках – год, номер и статья их первоначального опубликования в сборнике «Собрание актов Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан» либо дата первого официального опубликования и название иного источника официального опубликования в соответствии с настоящим Законом, если нормативный правовой акт подлежал официальному опубликованию.
В тексте нормативного правового акта о внесении изменений и (или) дополнений в нормативный правовой акт, прошедшего государственную регистрацию, дополнительно указывается номер, под которым он зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов.
3. В случае внесения изменений и дополнений в норму права, принятую нормативным правовым актом о внесении изменений и дополнений, но не введенную в действие, изменения и дополнения вносятся в нормативный правовой акт о внесении изменений и дополнений.
4. При изменении и (или) дополнении трех и более нормативных правовых актов составляется перечень, оформляемый отдельным приложением.
Указанное требование не распространяется на законодательные акты.
5. Все изменения и (или) дополнения, вносимые в один и тот же нормативный правовой акт, предусматриваются одним пунктом или подпунктом. Нормативные правовые акты, в которые вносятся изменения и (или) дополнения, располагаются в зависимости от соотношения их юридической силы, а также в хронологическом порядке по дате их принятия (издания).
В пределах одной и той же даты принятия нормативные правовые акты указываются в соответствии с их регистрационными номерами или номерами статей в официальных источниках опубликования.
6. При внесении изменений и (или) дополнений в структурный элемент нормативного правового акта такой структурный элемент излагается в новой редакции.
Требования настоящего пункта могут не применяться в отношении проектов законов и указов Президента Республики Казахстан.
7. Новые структурные элементы, а также приложения включаются в текст нормативного правового акта под последующими порядковыми номерами за последним структурным элементом того же вида или между структурными элементами того же вида под дополнительными номерами, дублирующими номера тех структурных элементов нормативного правового акта, за которыми следуют, например: пункты 2-1, 2-2; подпункты 8-1), 8-2); раздел 5-1; приложения 3-1, 3-2, 3-3.
В случае, если нормативный правовой акт дополняется приложением, в текст нормативного правового акта вносится пункт (подпункт) о дополнении нормативного правового акта приложением или нормативным правовым актом производного вида.
8. Нормативные правовые акты, имеющие грифы секретности или пометки «Для служебного пользования», «Без опубликования в печати», «Не для печати», включаются в перечень без указания их заголовка.
9. При внесении изменений и (или) дополнений в текст нормативного правового акта в объеме, превышающем половину текста нормативного правового акта, принимается его новая редакция.
При оформлении проектов законов в новой редакции единицей определения объема является статья.
При оформлении иного нормативного правового акта в новой редакции единицей определения объема является пункт. Требования настоящего пункта не применяются при рассмотрении проектов законов, внесенных в Парламент Республики Казахстан.

Статья 26. Оформление нормативных правовых актов о
признании нормативных правовых актов
утратившими силу

1. В связи с принятием нормативного правового акта подлежат признанию утратившими силу нормативные правовые акты или их структурные элементы, если они противоречат включенным в новый нормативный правовой акт нормам права или поглощаются ими.
2. При признании утратившим силу нормативного правового акта вышестоящего уровня подлежат признанию утратившими силу нормативные правовые акты нижестоящего уровня, принятые для его реализации.
Данное требование также распространяется на случаи, когда из нормативного правового акта вышестоящего уровня исключаются отдельные нормы права, для реализации которых приняты нормативные правовые акты нижестоящего уровня.
Нормативные правовые акты, подлежащие признанию утратившими силу, располагаются в зависимости от соотношения их юридической силы, а также в хронологическом порядке по дате их принятия.
3. В тексте проекта законодательного акта о признании утратившими силу законодательных актов указываются заголовок, дата принятия указанных законодательных актов, а также в скобках – год, номер и статья их первоначального первого опубликования, а в случае внесения в них изменений и (или) дополнений – год, номер и статья опубликования соответствующих законодательных актов в сборнике «Ведомости Парламента Республики Казахстан» либо иной источник официального опубликования в соответствии с настоящим Законом, если законодательный акт не опубликован в указанном сборнике.
В тексте проекта нормативного правового акта о признании утратившими силу нормативных правовых актов указываются заголовок, дата принятия, регистрационный номер указанных нормативных правовых актов, а также в скобках – год, номер и статья их первоначального опубликования в сборнике «Собрание актов Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан» либо дата официального опубликования и название иного источника официального опубликования в соответствии с настоящим Законом, если нормативный правовой акт подлежал официальному опубликованию.
В тексте нормативного правового акта о признании утратившим силу нормативного правового акта, прошедшего государственную регистрацию, дополнительно указывается номер, под которым он зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов.
4. Перечень нормативных правовых актов или их структурных элементов, подлежащих признанию утратившими силу в связи с принятием нормативного правового акта, должен содержаться либо в самом нормативном правовом акте или в акте о порядке введения его в действие.
5. При признании утратившим силу трех и более нормативных правовых актов или их структурных элементов составляется перечень, оформляемый отдельным приложением.
6. При признании структурных элементов нормативного правового акта утратившими силу такие элементы исключаются, но их номера сохраняются. К сохранившемуся номеру добавляется ссылка на нормативный правовой акт о признании нормативного правового акта (или его структурного элемента) утратившим силу. Нумерация сохранившихся структурных элементов не изменяется.
7. Если в нормативном правовом акте признается утратившей силу большая по объему часть нормативного правового акта, то в перечень для признания утратившим силу включается весь нормативный правовой акт с оговоркой о структурных элементах, сохраняющих свою юридическую силу.
Если в нормативном правовом акте признается утратившей силу меньшая по объему часть нормативного правового акта, то в перечень для признания утратившими силу включаются только те структурные элементы, которые противоречат вновь принятому нормативному правовому акту либо поглощаются им.
В этих случаях объем нормативного правового акта определяется в соответствии с пунктом 9 статьи 25 настоящего Закона.
8. Подлежат признанию утратившими силу также нормативные правовые акты, дублирующие нормы права других нормативных правовых актов и не содержащие новых норм права.
9. Подлежат признанию утратившими силу как основной нормативный правовой акт, так и нормативные правовые акты (или их структурные элементы), которыми в него были внесены изменения и (или) дополнения. В случаях неоднократного изменения редакции какого-либо нормативного правового акта или его структурного элемента, подлежащего признанию утратившим силу, в перечень включаются в виде самостоятельных пунктов все нормативные правовые акты, вносившие изменения и (или) дополнения в основной нормативный правовой акт.
Указанное требование не распространяется на законодательные акты.
10. В случае, если нормативным правовым актом признается утратившим силу другой нормативный правовой акт или его структурный элемент, в котором предусматривалось признать утратившими силу нормативные правовые акты, последние не возобновляют свое действие.
11. Не вступившие в силу нормативные правовые акты не могут быть признаны утратившими силу. При необходимости такие нормативные правовые акты могут быть отменены.
12. Нормативные правовые акты и структурные элементы нормативных правовых актов, срок действия которых истек, не подлежат признанию утратившими силу.
В случае, когда в нормативном правовом акте наряду с нормами права, срок действия которых истек, содержатся нормы права, подлежащие признанию утратившими силу, в перечень включается весь нормативный правовой акт.
13. В случае, если структурный элемент нормативного правового акта содержит указание на приложение, которое подлежит признанию утратившим силу, то в перечень включается только данный структурный элемент, а приложение отдельно не оговаривается.
В случае, если в структурном элементе нормативного правового акта наряду с утверждением приложения содержится норма права, сохраняющая свое действие, а приложение подлежит признанию утратившим силу, то в перечень включается пункт в части, относящейся к приложению, а приложение отдельно не оговаривается.
14. Если признанию утратившими силу подлежат отдельные структурные элементы нормативного правового акта полностью, а другие структурные элементы частично, то вначале указываются структурные элементы, подлежащие признанию утратившими силу полностью.

Статья 27. Оформление приложений к нормативным правовым
актам

1. Приложения являются неотъемлемой частью нормативного правового акта.
2. В случае необходимости графики, таблицы, схемы, карты, перечни и другие вспомогательные документы к нормативному правовому акту оформляются отдельными приложениями.
3. В правом верхнем углу первого листа приложения должно содержаться указание на нормативный правовой акт, в соответствии с которым оно утверждено, дату принятия акта и его регистрационный номер.
4. В случае, если к нормативному правовому акту имеются несколько приложений, в правом верхнем углу первого листа каждого приложения указываются его порядковый номер, а также вид нормативного правового акта, в соответствии с которым оно утверждено, дата принятия акта и его регистрационный номер. Если приложение к нормативному правовому акту одно, то оно не нумеруется.
5. Оформление приложений к нормативным правовым актам с грифами секретности или пометками «Для служебного пользования», «Без опубликования в печати», «Не для печати» осуществляется в соответствии с настоящей статьей и требованиями законодательства Республики Казахстан.

Статья 28. Внесение проекта законодательного акта в
Мажилис Парламента Республики Казахстан, его
рассмотрение и отзыв

1. В соответствии с пунктом 1 статьи 61 Конституции Республики Казахстан право законодательной инициативы принадлежит Президенту Республики Казахстан, депутатам Парламента Республики Казахстан, Правительству Республики Казахстан и реализуется исключительно в Мажилисе Парламента Республики Казахстан.
Проект закона на бумажном и электронном носителях вносится в Мажилис Парламента Республики Казахстан на казахском и русском языках.
2. Представляемые материалы по проекту законодательного акта должны содержать следующие приложения:
1) пояснительную записку к проекту законодательного акта с обоснованием необходимости принятия проекта, развернутой характеристикой целей, задач, основных положений, а для проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, – специальное послание;
2) состав рабочей группы, в случае ее создания;
3) лист согласования с заинтересованными государственными органами, за исключением случаев, определяемых Президентом Республики Казахстан, когда вносимые в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан проекты законов процедуру согласования не проходили, а также случаев внесения проекта закона в порядке законодательной инициативы депутатов Парламента Республики Казахстан;
4) заключение научной экспертизы согласно статье 29 настоящего Закона и иные экспертные заключения при их наличии, в том числе заключения аккредитованных объединений субъектов частного предпринимательства, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан;
5) финансово-экономические расчеты, если проект закона предусматривает сокращение государственных доходов или увеличение государственных расходов, а также, как правило, статистические данные, прогнозы возможных экономических, социальных, юридических, экологических последствий действия закона, за исключением проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан.
К проекту закона о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты представляется сравнительная таблица действующей и предлагаемой редакций структурных элементов законодательного акта с соответствующим обоснованием вносимых изменений и (или) дополнений.
3. Проекты законов, предусматривающие сокращение государственных доходов или увеличение государственных расходов, могут быть внесены лишь при наличии положительного заключения Правительства Республики Казахстан.
Для проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента в порядке законодательной инициативы Президента Республики, наличие такого заключения не требуется.
4. Внесенные в ходе рассмотрения в Парламенте проектов законов концептуальные изменения и дополнения (существенно меняющие их содержание) согласовываются с субъектом законодательной инициативы, представившим законопроект.
5. Президент, депутаты Парламента и Правительство Республики Казахстан вправе отозвать из Парламента проект закона, внесенный ими в порядке законодательной инициативы, на любой стадии его рассмотрения.

Глава 6. Научная экспертиза проектов нормативных правовых актов

Статья 29. Задачи научной экспертизы

1. По проектам нормативных правовых актов может проводиться научная экспертиза (антикоррупционная, правовая, лингвистическая, экологическая, экономическая и другая) в зависимости от правоотношений, регулируемых данными актами.
По проектам нормативных правовых актов, вносимых на рассмотрение Парламента Республики Казахстан, проведение научной экспертизы в зависимости от регулируемых ими правоотношений, а также научной антикоррупционной экспертизы обязательно, за исключением случаев внесения проектов законодательных актов в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, когда научная экспертиза может не проводиться.
2. Научная экспертиза проводится для:
1) оценки качества, обоснованности, своевременности, правомерности проекта, соблюдения в проекте закрепленных Конституцией Республики Казахстан прав человека и гражданина;
2) определения возможной эффективности нормативного правового акта;
3) выявления возможных отрицательных последствий принятия проекта в качестве нормативного правового акта.
3. Научной антикоррупционной экспертизе в обязательном порядке также подлежат следующие проекты нормативных правовых актов:
1) нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан;
2) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов, нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов;
3) нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые решения акимов, нормативные правовые постановления ревизионных комиссий.
Научная антикоррупционная экспертиза не проводится по проектам нормативных правовых указов Президента Республики Казахстан, нормативных постановлений Конституционного Совета и Верховного Суда Республики Казахстан.
4. Основными задачами научной антикоррупционной экспертизы проектов нормативных правовых актов являются:
1) выявление норм и пробелов правового регулирования, способствующих совершению коррупционных правонарушений;
2) оценка последствий принятия проекта нормативного правового акта в части возможности совершения коррупционных правонарушений;
3) выработка в виде рекомендаций положений проектов нормативных правовых актов, препятствующих совершению коррупционных правонарушений.
5. Проекты законодательных и иных нормативных правовых актов, последствия от принятия которых могут создать угрозу экологической, в том числе радиационной безопасности, охране окружающей среды, подлежат обязательной научной экологической экспертизе.
6. Порядок проведения научной экспертизы определяется законодательством Республики Казахстан.

Статья 30. Лица и организации, осуществляющие экспертизу

1. Научная экспертиза проектов нормативных правовых актов проводится научными учреждениями и высшими учебными заведениями соответствующего профиля, экспертами, привлекаемыми из числа ученых и специалистов, в зависимости от содержания рассматриваемого проекта. Проведение экспертизы может быть поручено одному или нескольким экспертам (экспертной комиссии).
2. По проектам законов, разработанным государственными органами Республики Казахстан и подлежащим внесению в Парламент Республики Казахстан, научная лингвистическая экспертиза в части аутентичности текстов на казахском и русском языках проводится уполномоченной организацией.
3. По проекту может проводиться комплексная экспертиза экспертами различных специальностей или самостоятельные экспертизы различных видов, а при необходимости – повторная экспертиза.
4. В качестве экспертов привлекаются организации и лица, не принимавшие непосредственного участия в подготовке проекта.
5. В качестве экспертов могут привлекаться специалисты из других государств и международных организаций.
Проект может быть направлен для научной экспертизы в иностранные и международные организации.

Статья 31. Инициатива при направлении проектов нормативных
правовых актов на экспертизу

1. Решение о проведении экспертизы проекта нормативного правового акта может быть принято:
1) Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан, депутатами Парламента Республики Казахстан и Правительством Республики Казахстан, вносящими проект в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы;
2) уполномоченным органом;
3) должностными лицами или структурными подразделениями уполномоченного органа, если регламентом этого органа или иным законодательством этим лицам и структурным подразделениям такое право предоставлено.
2. В случаях, когда проект нормативного правового акта подготавливается на договорной основе, экспертиза проекта может быть проведена по решению заказчика проекта.

Статья 32. Научная лингвистическая экспертиза проектов
нормативных правовых актов

1. Научная лингвистическая экспертиза проводится по проектам законодательных актов.
2. Порядок и сроки проведения научной лингвистической экспертизы определяются Правительством Республики Казахстан.

Глава 7. Порядок принятия нормативного правового акта

Статья 33. Определение порядка принятия нормативных
правовых актов

1. Порядок принятия нормативных правовых актов определяется Конституцией Республики Казахстан и настоящим Законом.
2. Особенности порядка принятия различных видов нормативных правовых актов определяются также:
1) для кодексов – настоящим Законом.
Кодексы, изменения и дополнения в них принимаются не менее чем в двух чтениях путем последовательного рассмотрения на раздельных заседаниях палат Парламента Республики Казахстан;
2) для консолидированных законов и законов – Конституцией Республики Казахстан, законодательными актами о Парламенте Республики Казахстан, Президенте Республики Казахстан, республиканском референдуме, иными законодательными актами, в том числе регламентами Парламента и его палат;
3) для нормативных постановлений Парламента и его палат – Конституцией Республики Казахстан, законодательными актами о Парламенте Республики Казахстан;
4) для указов Президента Республики Казахстан – Конституцией Республики Казахстан, законодательным актом о Президенте Республики Казахстан, а также актами Президента Республики Казахстан, регулирующими этот порядок;
5) для постановлений Правительства Республики Казахстан – Конституцией Республики Казахстан, законодательным актом о Правительстве, актами Президента и Правительства Республики Казахстан;
6) для нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов как входящих, так и не входящих в состав Правительства Республики Казахстан, в том числе Национального банка Республики Казахстан и Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета – законодательными актами о Правительстве и этих органах, актами Президента и Правительства Республики Казахстан, указами Президента Республики Казахстан, постановлениями Правительства Республики Казахстан, регулирующими деятельность этих органов;
7) для нормативных постановлений Конституционного Совета Республики Казахстан – законодательным актом о Конституционном Совете Республики Казахстан;
8) для нормативных постановлений Верховного Суда Республики Казахстан – законодательством о судах Республики Казахстан;
9) для нормативных постановлений Центральной избирательной комиссии (Комиссии по проведению референдума) – законодательными актами о выборах и республиканском референдуме;
10) для нормативных решений местных представительных и исполнительных органов и ревизионных комиссий – законодательными актами об этих органах, иными законодательными актами, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.
3. Принятие нормативного правового акта уполномоченным органом допускается только в случаях, когда компетенция уполномоченного органа по принятию данного акта прямо предусмотрена законодательством Республики Казахстан.

Статья 34. Лица, уполномоченные подписывать нормативные
правовые акты

1. Официальные тексты нормативных правовых актов подписываются следующими должностными лицами:
1) Конституция, законы, вносящие изменения и дополнения в Конституцию, конституционные законы, кодексы, консолидированные законы, законы Республики Казахстан, указы Президента Республики Казахстан, в том числе указы, имеющие силу конституционного закона или закона, – Президентом Республики Казахстан;
2) постановления Парламента Республики Казахстан – председателем Мажилиса; постановления Мажилиса Парламента Республики Казахстан – председателем Мажилиса, постановления Сената Парламента Республики Казахстан – председателем Сената;
3) постановления Правительства Республики Казахстан – Премьер-Министром Республики Казахстан;
4) решения маслихата – председателем сессии маслихата и секретарем маслихата;
5) постановления акимата, решения акима – акимом;
6) иной нормативный правовой акт – руководителем органа, его принявшего (издавшего).
2. При принятии нормативного правового акта производного вида посредством нормативного правового акта основного вида уполномоченным лицом подписывается только нормативный правовой акт основного вида.

Статья 35. Правопреемство в отношении принятых нормативных
правовых актов

В случае реорганизации уполномоченного органа, наделенного правом принимать нормативные правовые акты, к правопреемнику в пределах его компетенции вместе с правом принимать нормативные правовые акты переходят полномочия по изменению, прекращению и приостановлению действия нормативных правовых актов.

Глава 8. Опубликование нормативных правовых актов

Статья 36. Обязательность официального опубликования
нормативных правовых актов

1. Официальное опубликование нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, является обязательным условием их применения.
Официальными изданиями являются Ведомости Парламента Республики Казахстан, Собрание актов Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан, «Вестник Национального Банка Республики Казахстан».
2. Официальное опубликование нормативных правовых актов осуществляется также периодическими печатными изданиями, получившими такое право на конкурсной основе, в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
Официальное опубликование нормативных правовых актов осуществляется также в эталонном контрольном банке нормативных правовых актов в электронном виде.
Официальное опубликование в отношении нормативных правовых актов, указанных в подпунктах 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, осуществляется на интернет-ресурсе, определяемом Правительством Республики Казахстан.
3. Первое официальное опубликование нормативных правовых актов должно быть осуществлено одновременно на казахском и русском языках в течение тридцати календарных дней после их вступления в силу.
4. Последующее официальное опубликование текстов нормативных правовых актов осуществляется печатными изданиями в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан, и при условии прохождения экспертизы на соответствие публикуемых ими текстов эталонному контрольному банку нормативных правовых актов Республики Казахстан.
Контроль за соблюдением установленного порядка последующего официального опубликования текстов нормативных правовых актов осуществляют органы юстиции.
Порядок предоставления права на осуществление последующего официального опубликования текстов нормативных правовых актов не распространяется на официальные издания, указанные в части второй пункта 1 настоящей статьи, самостоятельно принимающие решения о необходимости последующего официального опубликования текстов нормативных правовых актов.
5. В правоприменительной практике должны использоваться официальные публикации нормативных правовых актов.
6. Неофициальное опубликование нормативных правовых актов допускается только после их официального опубликования.

Статья 37. Официальное опубликование нормативных правовых
актов центральных исполнительных и иных
центральных государственных органов
Республики Казахстан

1. Официальное опубликование нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов осуществляется на интернет-ресурсе, определяемом Правительством Республики Казахстан, в графическом формате в полном соответствии с подписанными подлинниками и/или в периодических печатных изданиях, распространяемых на всей территории Республики Казахстан, в порядке, определяемом статьей 36 настоящего Закона.
2. Копии нормативных правовых актов зарегистрированных органами юстиции направляются органами, представившими их на такую регистрацию, на официальное опубликование в форме электронного документа и бумажного носителя, заверенного гербовой печатью, в течение десяти календарных дней после их внесения в Реестр государственной регистрации нормативных правовых актов.
3. Официальное опубликование нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов осуществляется также в эталонном контрольном банке нормативных правовых актов в электронном виде.

Статья 38. Официальное опубликование нормативных правовых
решений маслихатов, нормативных правовых
постановлений акиматов, нормативных правовых
постановлений ревизионных комиссий и
нормативных правовых решений акимов

1. Официальное опубликование нормативных правовых решений маслихатов, нормативных правовых постановлений акиматов, нормативных правовых постановлений ревизионных комиссий и нормативных правовых решений акимов осуществляется на интернет-ресурсе, определяемом Правительством Республики Казахстан, в графическом формате в полном соответствии с подписанными подлинниками и/или в периодических печатных изданиях, распространяемых на территории соответствующей административно-территориальной единицы, в порядке, определяемом статьей 40 настоящего Закона.
2. Копии нормативных правовых актов, зарегистрированных органами юстиции направляются органами, представившими их на такую регистрацию, на официальное опубликование в форме электронного документа и бумажного носителя, заверенного гербовой печатью, в течение десяти календарных дней после их внесения в Реестр государственной регистрации нормативных правовых актов.
3. Официальное опубликование нормативных правовых решений маслихатов, нормативных правовых постановлений акиматов, нормативных правовых постановлений ревизионных комиссий и нормативных правовых решений акимов осуществляется также в эталонном контрольном банке нормативных правовых актов в электронном виде.

Статья 39. Недопустимость опубликования нормативных
правовых актов в неполном изложении

1. Не допускается официальное опубликование нормативных правовых актов в неполном изложении, за исключением нормативных правовых актов, содержащих государственные секреты и иную охраняемую законом тайну.
2. Если из-за значительного объема нормативного правового акта его текст публикуется в нескольких номерах периодического печатного издания, то днем официального опубликования считается день опубликования заключительной части текста нормативного правового акта на казахском и русском языках.

Статья 40. Контроль за официальным опубликованием
нормативных правовых актов центральных
исполнительных и иных центральных
государственных органов, а также маслихатов,
акиматов, ревизионных комиссий и акимов

Контроль за официальным опубликованием нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов, а также маслихатов, акиматов, ревизионных комиссий и акимов осуществляют Министерство юстиции Республики Казахстан и его территориальные органы в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Глава 9. Действие нормативных правовых актов во времени,
пространстве и по кругу лиц

Статья 41. Время вступления в силу и введения в действие
нормативных правовых актов

1. Нормативные правовые акты, за исключением нормативных правовых актов, указанных в части второй настоящего пункта, вступают в силу после их подписания.
Нормативные правовые акты, подлежащие государственной регистрации в органах юстиции в соответствии со статьей 43 настоящего Закона, вступают в силу со дня государственной регистрации.
2. Обязательным условием введения в действие нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, является их официальное опубликование.
3. Нормативные правовые акты вводятся в действие в следующие сроки:
1) законодательные акты Республики Казахстан, за исключением постановлений Парламента Республики Казахстан и его палат, нормативные правовые указы Президента Республики Казахстан, нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан – по истечении десяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, если в самих актах или актах о введении их в действие не указаны иные сроки;
2) постановления Парламента Республики Казахстан и его палат, нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан – со дня первого официального опубликования, если в самих актах не указаны иные сроки;
3) постановления Конституционного Совета Республики Казахстан – со дня их принятия;
4) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов, нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов, нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые постановления ревизионных комиссий и нормативные правовые решения акимов – по истечении десяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, если в самих актах не указаны иные сроки.
4. В нормативных правовых актах или актах о введении их в действие могут быть указаны иные сроки введения в действие отдельных разделов, глав, статей, частей, пунктов, подпунктов и абзацев статей нормативных правовых актов, чем установленные для всего акта в целом.
5. Нормативный правовой акт, предусматривающий юридическую ответственность за действия, которые ранее не влекли такой ответственности, либо устанавливающий более строгую ответственность по сравнению с прежней, не может быть введен в действие до истечения десятидневного срока после официального опубликования этого акта.
6. Нормативные правовые акты, которыми утверждаются квалификационные требования, предъявляемые к отдельным видам (подвидам) деятельности, и перечень документов, подтверждающих соответствие квалификационным требованиям, а также перечни отдельных товаров, экспорт и импорт которых подлежат лицензированию, не могут быть введены в действие до истечения двадцатиоднодневного срока после официального опубликования этих актов.
7. Нормативные правовые акты, содержащие государственные секреты республики или иную охраняемую законом тайну, вводятся в действие со дня их принятия или в сроки, указанные в самом акте.
8. Во всех нормативных правовых актах должен быть указан срок введения их в действие с учетом норм настоящей статьи.

Статья 42. Обратная сила нормативного правового акта

1. Действие нормативного правового акта не распространяется на отношения, возникшие до его введения в действие.
2. Исключения из правила пункта 1 настоящей статьи представляют случаи, когда обратная сила нормативного правового акта или его части предусмотрена им самим или актом о введении в действие нормативного правового акта, а также, когда последний устраняет или смягчает ответственность за правонарушение, предусмотренную ранее, исключает обязанности, возложенные на граждан или улучшает их положение.
3. Нормативные правовые акты, устанавливающие или усиливающие ответственность, возлагающие новые обязанности на граждан или ухудшающие их положение, обратной силы не имеют.

Статья 43. Государственная регистрация нормативных
правовых актов центральных исполнительных и
иных центральных государственных органов, а
также маслихатов, акиматов и акимов как
условие их вступления в силу

1. Нормативные правовые акты, указанные в подпунктах 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, подлежат государственной регистрации в органах юстиции Республики Казахстан. Такая регистрация является необходимым условием их вступления в силу.
Государственная регистрация нормативного правового акта включает в себя: проведение органами юстиции юридической экспертизы на предмет наличия в акте нормы права и принятия решения о необходимости его государственной регистрации, определение соответствия нормативного правового акта законодательству Республики Казахстан и внесение его в Реестр государственной регистрации нормативных правовых актов с присвоением номера государственной регистрации.
2. Требования пункта 1 настоящей статьи не распространяются на:
1) нормативные постановления Конституционного Совета Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан;
2) нормативные правовые акты, регулирующие порядок взаимодействия уполномоченных органов с другими государственными органами и не распространяющиеся на третьих лиц;
3) нормативные правовые акты, определяющие статус и полномочия государственного органа;
4) правила служебной этики;
5) нормативные правовые акты, устанавливающие квалификационные требования к претендентам (кандидатам) на занятие государственной должности;
6) нормативные правовые акты, содержащие государственные секреты.
3. Органы юстиции отказывают в государственной регистрации нормативного правового акта, если такой акт:
1) ущемляет установленные законом права и свободы граждан;
2) нарушает законные интересы юридических лиц;
3) противоречит нормативным правовым актам вышестоящего уровня;
4) выходит за пределы компетенции органа, издавшего нормативный правовой акт;
5) не согласован с заинтересованными органами;
6) затрагивает интересы субъектов частного предпринимательства и не имеет приложений в виде экспертных заключений, представленных Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан и аккредитованными объединениями субъектов частного предпринимательства;
7) принят с нарушением правил государственной регистрации, оформления и согласования нормативных правовых актов, подлежащих государственной регистрации.
Отказ в регистрации нормативного правового акта, подлежащего государственной регистрации, может быть обжалован заинтересованным государственным органом в судебном порядке.
4. Незарегистрированные в установленном законодательством порядке нормативные правовые акты, подлежащие государственной регистрации, должны быть отменены органом, издавшим их.
5. Правила оформления, согласования, государственной регистрации нормативных правовых актов и их отмены утверждаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 44. Срок действия нормативного правового акта

1. Нормативный правовой акт действует бессрочно, если в самом акте или акте о введении его в действие не предусмотрено иное.
2. Временный срок действия может быть установлен для всего нормативного правового акта или его отдельной части (отдельных частей). В этом случае должно быть указано, на какой срок нормативный правовой акт или его часть сохраняет действие. До истечения этого срока орган, издавший акт, может продлить действие акта на новый срок или придать ему бессрочный характер.

Статья 45. Приостановление и прекращение действия
нормативного правового акта

1. Действие нормативного правового акта или его отдельных норм может быть приостановлено на определенный срок. Приостановление действия нормативного правового акта или его отдельных норм осуществляется отдельным нормативным правовым актом.
2. Нормативный правовой акт (его часть или части) прекращает свое действие в случаях:
1) истечения срока, на который был принят акт или его часть (части);
2) принятия нового нормативного правового акта, которому противоречат положения ранее изданного нормативного правового акта, его части (часть) или который поглощает ранее изданный акт или его часть (части);
3) признания принятого акта неконституционным в порядке, установленном Конституцией Республики Казахстан;
4) признания акта или его части (частей) утратившим силу органом, принявшим этот акт или иным уполномоченным на это органом.
3. Опубликование нормативного правового акта о прекращении или приостановлении действия другого нормативного правового акта осуществляется в порядке, предусмотренном настоящим Законом.

Статья 46. Действие нормативных правовых актов в
пространстве

1. Нормативные правовые акты Республики Казахстан, принятые Президентом Республики Казахстан, Парламентом Республики Казахстан, Правительством Республики Казахстан, центральными исполнительными и иными центральными уполномоченными органами, распространяют свое действие на всю территорию Республики Казахстан, если в самих нормативных правовых актах или актах об их введении в действие не установлено иное.
2. Нормативные правовые акты, принятые местными представительными и исполнительными органами, ревизионными комиссиями действуют на территории соответствующей административно-территориальной единицы.

Статья 47. Действие нормативных правовых актов по лицам

1. Действие нормативных правовых актов Республики Казахстан распространяется на граждан и юридических лиц Республики Казахстан, а также находящихся на ее территории иностранцев и лиц без гражданства, юридических лиц иностранных государств, их филиалов и представительств, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.
2. На дипломатических представителей и некоторых других сотрудников государственных органов иностранных государств и международных организаций нормативные правовые акты Республики Казахстан распространяются в пределах, предусмотренных международными договорами и общепризнанными принципами и нормами международного права (дипломатический иммунитет).

Статья 48. Меры обеспечения законности нормативных
правовых актов

1. Законность нормативных правовых актов обеспечивается следующими мерами:
1) приведением нормативного правового акта в соответствие с Конституцией и законодательными актами Республики Казахстан;
2) приостановлением в установленном порядке действия нормативного правового акта;
3) проведением правового мониторинга нормативных правовых актов;
4) проверкой на соответствие Конституции и законодательным актам Республики Казахстан при государственной регистрации нормативных правовых актов.
2. В соответствии с компетенцией, установленной Конституцией Республики Казахстан и другими законодательными актами, органами и должностными лицами государства, обеспечивающими законность нормативных правовых актов, являются:
1) Конституционный Совет Республики Казахстан;
2) суды;
3) Генеральный Прокурор Республики Казахстан и подчиненные ему прокуроры;
4) Министерство юстиции Республики Казахстан и его территориальные органы;
5) уполномоченные органы – в отношении нормативных правовых актов, принятых нижестоящими органами;
6) уполномоченные органы, принявшие подзаконные нормативные правовые акты и (или) являющиеся их разработчиками, – в отношении подзаконных нормативных правовых актов, принятых ими и (или) разработчиками которых они являлись.
3. При обнаружении органами юстиции в зарегистрированном в органах юстиции нормативном правовом акте нарушений, предусмотренных в подпунктах 1-4) пункта 3 статьи 43 настоящего Закона, органы юстиции уведомляют уполномоченный орган, принявший соответствующий нормативный правовой акт, о необходимости устранения нарушений.
В случае непринятия уполномоченным органом мер по приведению нормативного правового акта, указанного в части первой настоящего пункта, в соответствие с действующим законодательством Республики Казахстан, органы юстиции выносят соответствующее заключение и обращаются в суд с заявлением об отмене государственной регистрации такого нормативного правового акта.
4. Информация об отмене государственной регистрации подлежит опубликованию в источниках официального опубликования.
Нормативный правовой акт, государственная регистрация которого отменена, не подлежит применению.
Отмена государственной регистрации нормативного правового акта может быть обжалована уполномоченным органом в судебном порядке.

Глава 10. Мониторинг

Статья 49. Правовой мониторинг

1. Правовой мониторинг проводится с целью оценки и прогнозирования эффективности законодательства, выработки предложений по его совершенствованию.
2. Уполномоченные органы осуществляют мониторинг нормативных правовых актов, принятых ими и (или) разработчиками которых они являлись и своевременно принимают меры по внесению в них изменений и (или) дополнений или признанию их утратившими силу.
3. При проведении правового мониторинга уполномоченные органы имеют право привлекать общественные и научные организации, граждан в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. Правила проведения правового мониторинга утверждаются Правительством Республики Казахстан.

Статья 50. Общественный мониторинг нормативных правовых
актов

Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан проводит общественный мониторинг нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства.

Глава 11. Систематизация и учет
нормативных правовых актов

Статья 51. Систематизация нормативных правовых актов

1. Уполномоченные органы, принимающие нормативные правовые акты, проводят учет и систематизацию этих актов, ведут контрольные экземпляры принятых ими актов, в которые своевременно вносят все текущие изменения и дополнения.
2. Порядок ведения учета и систематизации нормативных правовых актов уполномоченными органами определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 52. Государственный учет нормативных правовых актов

1. Государственный учет нормативных правовых актов включает в себя ведение Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан.
2. Ведение Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан осуществляет государственное предприятие, определяемое Правительством Республики Казахстан.
3. Уполномоченные органы направляют копии нормативных правовых актов для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан в государственное предприятие, ответственное за их ведение, в бумажном и электронном виде, заверенную электронной цифровой подписью лица, уполномоченного подписывать нормативные правовые акты в соответствии со статьей 34 настоящего Закона.
Уполномоченные органы направляют копии нормативных правовых актов, указанных в подпунктах 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан через органы юстиции в порядке, установленном частью первой настоящего пункта.
4. Правительство Республики Казахстан определяет порядок ведения Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан.
5. Министерство юстиции Республики Казахстан создает единую систему правовой информации, оказывает помощь центральным исполнительным и иным центральным государственным органам в справочно-информационной работе.

Статья 53. Гласность нормативных правовых актов

Все уполномоченные органы обязаны предоставлять доступ заинтересованным лицам для ознакомления с принятыми нормативными правовыми актами, кроме тех, которые содержат государственные секреты или охраняемую законом тайну.

Раздел 3. Ненормативные правовые акты Глава 12. Общие положения о ненормативных правовых актах

Статья 54. Виды ненормативных правовых актов

К ненормативным правовым актам относятся:
1) акты официального разъяснения нормативных правовых актов;
2) правовые акты индивидуального применения;
3) правовые акты в области системы государственного планирования.
Виды и порядок разработки правовых актов в области системы государственного планирования устанавливаются Президентом Республики Казахстан.

Статья 55. Условия принятия ненормативных правовых актов

1. Ненормативные правовые акты принимаются на основе и (или) в целях реализации нормативных правовых актов.
2. Ненормативные правовые акты принимаются уполномоченными органами, указанными в настоящем Законе и иных нормативных правовых актах.
3. Особенности принятия ненормативных правовых актов могут быть установлены в других нормативных правовых актах.

Статья 56. Обжалование ненормативных правовых актов

Ненормативные правовые акты могут быть обжалованы в порядке и по основаниям, предусмотренным законодательством Республики Казахстан.

Глава 13. Акты официального разъяснения
нормативных правовых актов

Статья 57. Общие положения об актах официального
разъяснения нормативных правовых актов

1. В случаях обнаружения неясностей и различного понимания нормативных правовых актов, противоречий в практике их применения может быть дано официальное разъяснение норм, содержащихся в нормативном правовом акте.
2. Акты официального разъяснения нормативных правовых актов не устанавливают нормы права и не восполняют пробел в законодательстве Республики Казахстан.
3. Официальное разъяснение нормативного правового акта дается исключительно в целях уяснения, уточнения содержания норм права, не может изменять смысл норм права и выходить за пределы разъясняемой нормы.
4. Официальное разъяснение норм, содержащихся в нормативных правовых актах, осуществляется по инициативе уполномоченных органов либо физических и юридических лиц в порядке, определенном Законом Республики Казахстан «О порядке рассмотрения обращений физических и юридических лиц».
5. Акты официального разъяснения имеют обязательный характер при реализации содержащихся в них норм, в том числе при их применении, за исключением случаев, установленных пунктом 4 статьи 59 настоящего Закона, и осуществления правосудия.

Статья 58. Условия официального разъяснения нормативных
правовых актов

1. Нормы нормативных правовых актов должны разъясняться в полном соответствии с положениями Конституции Республики Казахстан.
2. Смысл подзаконных нормативных правовых актов при их разъяснении должен раскрываться в полном соответствии с законодательными актами.

Статья 59. Государственные органы, должностные лица,
осуществляющие официальное разъяснение
нормативных правовых актов

1. При наличии достаточных оснований полагать, что незнание или неправильное понимание законодательных актов (за исключением постановлений Парламента и его палат) физическими либо юридическими лицами может повлечь нарушения законодательных актов либо прав и свобод человека и гражданина или неограниченного круга лиц, прокурор разъясняет нормы законодательного акта.
Данное разъяснение является актом прокурорского надзора и вносится в соответствии с Законом Республики Казахстан «О Прокуратуре».
2. Официальное разъяснение нормативных правовых актов Правительства осуществляется по поручению Премьер-Министра Министерством юстиции совместно с заинтересованными государственными органами.
3. Официальное разъяснение нормативных правовых актов, указанных в подпунктах 6), 7), 8) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, дают органы или должностные лица, их принявшие (издавшие).
4. Государственные органы, проводящие государственную политику, осуществляющие регулирование и управление в определенной отрасли (сфере деятельности) или к компетенции которых отнесено решение соответствующих вопросов, либо иные уполномоченные государственные органы в соответствии с предоставленными им полномочиями могут давать в пределах своей компетенции разъяснения нормативных правовых актов, разъяснение которых не отнесено к их компетенции, в отношении конкретных субъектов или применительно к конкретной ситуации.
Такие разъяснения не имеют обязательной юридической силы и носят рекомендательный характер.

Статья 60. Структура актов официального разъяснения
нормативных правовых актов

1. Акт официального разъяснения нормативного правового акта состоит из вводной, описательной и резолютивной частей.
2. Во вводной части акта официального разъяснения нормативного правового акта указываются:
1) наименование уполномоченного органа, разъясняющего норму нормативного правового акта;
2) наименование акта официального разъяснения с указанием структурного элемента нормативного правового акта, в котором содержится разъясняемая норма, даты принятия и номера нормативного правового акта, содержащего разъясняемую норму;
3) место и дату принятия акта официального разъяснения нормативного правового акта;
4) наименование уполномоченного органа либо физического или юридического лица, по инициативе которого разъясняется норма нормативного правового акта.
3. Описательная часть акта официального разъяснения нормативного правового акта должна содержать описание и анализ содержания разъясняемой нормы.
4. Резолютивная часть акта официального разъяснения нормативного правового акта должна содержать вывод уполномоченного органа, уясняющая смысл и содержание нормы нормативного правового акта.

Статья 61. Опубликование актов официального разъяснения
нормативных правовых актов

Опубликование актов официального разъяснения нормативных правовых актов осуществляется на интернет-ресурсе государственного органа (должностного лица), давшего разъяснение содержащихся в нормативном правовом акте норм, а также на интернет-ресурсе, определяемом Правительством Республики Казахстан в соответствии с частью третьей пункта 2 статьи 36 настоящего Закона.
Акты официального разъяснения также могут быть опубликованы в эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан в электронном виде.
Требования настоящей статьи не применяются в случаях, установленных пунктом 4 статьи 59 настоящего Закона.

Глава 14. Правовые акты индивидуального применения

Статья 62. Общие положения о правовых актах
индивидуального применения

1. Правовой акт индивидуального применения является письменным официальным документом установленной формы и:
1) рассчитан на одноразовое либо иное ограниченное по времени применение;
2) распространяется на индивидуально определенный круг лиц (физические и юридические лица);
3) реализует установленные законодательством права и обязанности индивидуально определенных лиц.
2. Правовые акты индивидуального применения не входят в законодательство Республики Казахстан и не относятся к нормативным правовым актам.

Статья 63. Требования к правовым актам индивидуального
применения и их оформлению

1. Правовой акт индивидуального применения должен отвечать следующим требованиям:
1) не противоречить Конституции Республики Казахстан, законодательству и правовым актам вышестоящих государственных органов;
2) его структура должна обеспечивать исчерпывающее раскрытие предмета регулирования, а содержание – обеспечивать единообразное понимание и применение, четко излагать содержание намечаемых мер, исчерпывающе определять круг лиц, на которых распространяется действие правового акта и (или) которые несут ответственность за их реализацию в установленные сроки.
2. Правовые акты индивидуального применения, противоречащие требованиям Конституции Республики Казахстан и законодательству Республики Казахстан, являются недействительными с момента принятия и не должны применяться на территории Республики Казахстан.
3. При противоречии правовых актов индивидуального применения, принятых государственными органами различных уровней, применяется правовой акт вышестоящего государственного органа, если принятие такого акта входило в его компетенцию.
4. При противоречии правовых актов индивидуального применения, принятых государственными органами одного уровня, применяется правовой акт того органа, в чью компетенцию входит принятие данного решения. По заявлению заинтересованного лица решение о приоритете одного правового акта над другим принимается вышестоящим государственным органом или судом.
5. Правовой акт индивидуального применения, помимо требований, предусмотренных в пункте 1 настоящей статьи, должен содержать также следующие реквизиты:
1) наименование правового акта;
2) заголовок, обозначающий предмет рассмотрения данного акта;
3) место и дату принятия акта;
4) подпись (подписи) лица (лиц), уполномоченного (уполномоченных) подписывать соответствующий акт;
5) печать органа, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.
Процедуры принятия правовых актов индивидуального применения, организация их оформления, исполнения и контроля за исполнением определяются настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами.

Статья 64. Вступление в силу и прекращение действия
правовых актов индивидуального применения

1. Правовой акт индивидуального применения вступает в силу с момента принятия, если только в нем не определен более поздний срок.
2. Правовой акт индивидуального применения прекращает действие с момента исполнения его требований или содержащихся в нем поручений лицами, которым адресован данный правовой акт.
3. До прекращения действия правовой акт индивидуального применения может быть приостановлен, изменен либо отменен уполномоченным органом, принявшим данный правовой акт, вышестоящим к нему государственным органом либо судом.
4. Подача заинтересованными лицами заявления об отмене, изменении или приостановлении действия правового акта индивидуального применения в вышестоящий государственный орган или суд приостанавливает действие правового акта (за исключением правового акта Национального Банка Республики Казахстан по приостановлению действий и (или) лишению лицензий на осуществление деятельности на финансовом рынке, проведению консервации финансовых организаций, а также его письменных предписаний) до принятия соответствующего решения.

Глава 15. Переходные положения

Статья 65. Порядок введения в действие настоящего Закона

1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования, за исключением подпункта 10) статьи 1, части второй пункта 2 статьи 36, пункта 3 статьи 37, пункта 3 статьи 38, части второй статьи 61, которые вводятся в действие с 1 января 2015 года.
2. Государственное предприятие, осуществляющее ведение Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан, до 1 января 2017 года:
1) обеспечивает формирование эталонного контрольного банка нормативных правовых актов, принятых до 1 января 2015 года, в электронно-цифровой форме из интернет-ресурса, определяемого Правительством Республики Казахстан.
2) обеспечивает приведение в соответствие сформированных нормативных правовых актов, принятых до 1 января 2015 года, в электронно-цифровой форме с нормативными правовыми актами в печатной форме.
3. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан «О нормативных правовых актах» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1998 г., № 2-3, ст. 25; 2001 г., № 20, ст. 258; 2002 г., № 5, ст. 50; 2004 г., № 5, ст. 29; № 13, ст. 74; 2005 г., № 17-18, ст. 73; 2006 г., № 3, ст. 22; № 24, ст. 148; 2007 г., № 2, ст. 18; № 12, ст. 86; № 13, ст. 100; № 19, ст. 147; 2008 г., № 13-14, ст. 55; № 21, ст. 97; 2009 г., № 15-16, ст. 74; № 18, ст. 84; № 22, ст. 94; 2010 г., № 5, ст. 23; № 7, ст. 29; № 24, ст. 146; 2011 г., № 1, ст. 7; № 7, ст. 54; № 11, ст. 102; № 12, ст. 111; 2012 г., № 8, ст. 64; № 15, ст. 97; 2013 г., № 5-6, ст. 30; № 14, ст. 72; № 15, ст. 81; 2014 г., Закон Республики Казахстан от 16 мая 2014 года «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам разрешительной системы», опубликованный в газетах «Егемен Қазақстан» и «Казахстанская правда» 20 мая 2014 г.).

Президент
Республики Казахстан