Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарламаны бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 1378 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 14 маусымдағы № 347 қаулысымен.

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Үкіметінің 14.06.2018 № 347 қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі бағдарламасы 2020 жылға дейінгі (бұдан әрі – Бағдарлама) бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі орталық және жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, Бағдарламада көзделген іс-шаралардың тиісінше және уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін.

3. Жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Стратегиялық даму жоспарын, мемлекеттік және үкіметтік бағдарламаларды, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларын, аумақтарды дамыту бағдарламаларын әзірлеу, іске асыру, мониторинг жүргізу, бағалау және бақылау, сондай-ақ Елді аумақтық кеңістікте дамытудың болжамды схемасын әзірлеу, іске асыру және бақылау қағидалары ережесіне сәйкес Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат берсін.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Б.Ә. Сағынтаевқа жүктелсін.

5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі	К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 1378 қаулысымен бекітілген

Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарлама
1. Бағдарлама паспорты

Ескерту. Бағдарлама паспортына өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

Атауы	Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарлама
Әзірлеу үшін негіздеме	Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 6 тамыздағы № 01-7.9 (ХТ) тапсырмасы (3.1.3-тармақ); "Қазақстан – 2050" стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты; Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы № 732 Жарлығымен бекітілген Әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіру жөніндегі тұжырымдама.
Бағдарламаны әзірлеуге және іске асыруға жауапты мемлекеттік орган	Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі
Мақсаттар	Көрсетілетін қызметтер сапасын, қолжетімділігін арттыру, өнімділігі мен экспортын ұлғайту арқылы көрсетілетін қызметтердің бәсекеге қабілетті саласын қалыптастыру
Нысаналы индикаторлар	1. Көрсетілетін қызметтер саласындағы еңбек өнімділігі, сағатына теңге 2. ЖІӨ-дегі көрсетілетін қызметтер саласының үлесі, % 3. Көрсетілетін қызметтер саласында жұмыспен қамтылғандар саны, мың адам 4. Көрсетілетін қызметтер экспортының өсуі, 2013 жылғы деңгейге %-бен
Міндеттер	1. Көрсетілетін қызметтер саласының сауда секторын дамыту 2. Көлік және логистика секторындағы көрсетілетін қызметтерді дамыту 3. Туристік қызметтердің нарығын дамыту 4. Жылжымайтын мүлік операциялары бойынша көрсетілетін қызметтерді дамыту 5. Кәсіби көрсетілетін қызметтерді дамыту 6. Ақпарат және байланыс секторының көрсетілетін қызметтерін дамыту 7. Қаржы көрсетілетін қызметтерін дамыту 8. Білім беру секторындағы көрсетілетін қызметтерді дамыту 9. Денсаулық сақтау секторындағы көрсетілетін қызметтерді дамыту 10. Көрсетілетін қызметтер саласын реттеудің институционалдық негіздерін жетілдіру
Іске асыру мерзімдері	2015 – 2019 жылдар
Қаржыландыру көздері және көлемдері	Бағдарламаны іске асыруға жұмсалатын қаржы шығындары республикалық бюджет есебінен, сондай-ақ меншікті қаржы есебінен көзделеді. Бағдарламаны республикалық бюджет есебінен қаржыландыру көлемдері Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына арналған республикалық бюджетті бекіту кезінде нақтыланады.

2. Кіріспе

Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 6 тамыздағы кеңейтілген отырысында берілген Мемлекет басшысының тапсырмасын орындау үшін әзірленді.

Елдің әл-ауқатының өсуіне қарай, сервистік экономика экономикалық өсу мен жұмыспен қамтамасыз етуде шешуші рөл атқара бастайды. Соңғы уақытта көрсетілетін қызметтер саласы дамыған және дамушы елдердің экономикалық серпініне шешуші ықпалын тигізеді. Көрсетілетін қызметтер саласының экономикалық өсуге қосатын үлесі нақты сектор салаларының үлесін басып озады.

Экономиканың басқа салаларына қарағанда, жоғары білікті жұмыс орындары көрсетілетін қызметтер саласында көбірек құрылады. Шағын және орта бизнестің басым бөлігі өз қызметін көрсетілетін қызметтер саласында жүзеге асырады. Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының дәстүрлі салаларында жұмыспен қамту азайған кезде көрсетілетін қызметтер саласы өтемдік рөлін атқарады.

Адами капиталды тиімділігі аз секторлардан көрсетілетін қызметтер саласына қайта бөлу экономиканың өнімділігін, халықтың табысы мен өнімді жұмыспен қамтуды арттырады. Халықты көрсетілетін қызметтер секторы шеңберінде экономикалық өсу генерациясына тарту инклюзивтілік қағидатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Қазақстанда көрсетілетін қызметтер саласы бүгінде жалпы ішкі өнімнің (бұдан әрі – ЖІӨ) шамамен 54 %-ын құрайды, бірақ бұл дамыған елдердің көрсеткіштерінен біршама төмен.

"Қазақстан – 2050": қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" стратегиясында Мемлекет басшысы 2050 жылға қарай әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіру мақсатын қойды. "Қазақстан – 2050" стратегиясы шеңберінде көрсетілетін қызметтер саласы ЖІӨ-нің шамамен 70 %-ын құрауға тиіс.

Көрсетілетін қызметтер саласын дамыту экономиканың нақты секторына, бәсекеге қабілеттілікті арттыруға және тұтастай алғанда, экономиканың экспортқа бағытталуына мультипликативтік әсерін тигізеді.

Бағдарламада көрсетілетін қызметтер саласының секторларын дамыту, сондай-ақ тұтастай алғанда, көрсетілетін қызметтер саласын институционалдық дамыту бойынша кешенді іс-шаралар көзделген.

Бағдарлама ЖІӨ-ге негізгі үлес қосатын мынадай 9 секторды дамытуға бағытталған: сауда (15,4 %), көлік және логистика (7,8 %), туризм (1,6 %), жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар (8,6 %), кәсіби көрсетілетін қызметтер (4,3 %), ақпарат және байланыс (2,7 %), қаржылық және сақтандыру қызметі (2,8 %), білім беру (2,9 %), денсаулық сақтау (1,6 %).

Осылайша, Бағдарлама қолданыстағы бағдарламалар ("Нұрлы жол" инфрақұрылымды дамытудың, көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың, білім беруді, денсаулық сақтауды дамытудың мемлекеттік бағдарламалары, қаржы секторын дамытудың, туристік саланы дамыту тұжырымдамалары, Бизнестің жол картасы 2020 және басқасы) шеңберінде қабылданатын шараларды толықтырады.

3. Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын
дамытудың ағымдағы жағдайын талдау

Көрсетілетін қызметтер саласы Қазақстанда соңғы 20 жыл ішінде өнеркәсіптің өсуін шамамен 3 %-ға озып отырып және қазіргі уақытта ЖІӨ-нің 54,2 %-ын құрайды (2014 жылдың бірінші жартыжылдығында өсу 0,6 %). Бұл ретте ЖІӨ-нің 5,8 % деңгейінде жоспарланған орташа жылдық өсу қарқынына қол жеткізу үшін көрсетілетін қызметтер саласының көлемі 2020 жылға қарай екі еселенеді, ол 7 % орташа жылдық өсу қарқынына сәйкес келеді.

2013 жылдың деректері бойынша Қазақстанға импорттың жиынтық көлемі 62,8 млрд. АҚШ¹ долларын құрады, мұнымен бірге 19 %-ы көрсетілетін қызметтер үлесі ие тиесілі. Көрсетілетін қызметтер импорты былайша бөлінді: көрсетілетін кәсіби қызметтер – 54 %; көліктік және туристік көрсетілетін қызметтер – 38 %; қаржы және сақтандыру көрсетілетін қызметтері – 2,7 %; ақпараттық және компьютерлік технология саласында көрсетілетін қызметтерді қоса алғанда, телекоммуникациялық көрсетілетін қызметтер – 3,75 %; мемлекеттік басқару, білім беру мен денсаулық сақтау саласындағы көрсетілетін қызметтер – 1 %.

1-сурет. Қазақстанға көрсетілетін қызметтер импорты, млрд АҚШ доллары, 2013 жыл

_______________

¹Мұндағы және кейінгі мәліметтер АҚШ доллары үшін 152,13 теңге бағамы бойынша ұсынылған

Дереккөз: Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ҰЭМ СК деректері бойынша 2013 жылы елден жалпы сомасы 89972 млн АҚШ долларына тауарлар мен көрсетілетін қызметтер экспортталды, мұнымен қоса көрсетілетін қызметтер үлесі 6 %-ды құрады.

Көрсетілетін қызметтер үлесі былайша бөлінді: көліктік және туристік көрсетілетін қызметтер – 82 %, өзге іскерлік көрсетілетін қызметтер – 9 %, мемлекеттік көрсетілетін қызметтер – 4 %, ақпараттық технология саласында көрсетілетін қызметтерді қоса алғанда, телекоммуникациялық көрсетілетін қызметтер – 3 %, қаржы және сақтандыру қызметтері – 1 %, өзге көрсетілетін қызметтер – 1 %.

2-сурет. Қазақстанға тауарлар экспорты млрд. АҚШ долл. 2013 жыл

Дереккөз: ҰЭМ СК

Білім беру секторын қоспағанда, көрсетілетін қызметтер секторларының орташа жылдық өсу қарқыны көрсетілетін қызметтер саласына жатпайтын басқа салаларға қарағанда жоғары.

Көрсетілетін қызметтер саласы Қазақстанның ЖІӨ-де ең жоғары үлесті қамтиды және жақын арадағы перспективада жетекші өсу факторы болып табылады. Қазірдің өзінде көрсетілетін қызметтер саласына ЖІӨ-нің жоғары үлесі тиесілі. Алайда 2050 жылға қарай әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру үшін көрсетілетін қызметтер саласы 2020 жылға қарай 1,7 есе артып, ЖІӨ өсуіне негізгі үлес қосады. 2020 жылға қарай елдің ЖІӨ көлемі 369,9 млрд. АҚШ долларына дейін өсуі болжанады, көрсетілетін қызметтер саласының көлемі 231,9 млрд. АҚШ долларын құрайды.

3-сурет. Қазақстанның ЖІӨ құрылымы

Дереккөз: ҰЭМ СК

Өсу әлеуетін айқындау үшін көрсетілетін қызметтер саласы секторларының әрқайсысы көрсетілетін қызметтер саласының стратегиялық маңызды параметрлері тұрғысынан талданды:

1. Көрсетілетін қызметтер саласының еңбек өнімділігі;

2. Жұмыспен қамту (жұмыс орындарының саны);

3. Көрсетілетін қызметтер саласына инвестициялар;

4. Көрсетілетін қызметтердің сапасы;

5. Қолжетімділік;

6. Көрсетілетін қызметтер құны.

Еңбек өнімділігі, жұмыспен қамту және инвестициялар тікелей экономикалық әсерді көрсететін параметрлер болып табылады. Талдау бойынша ең басым сектор сауда болып табылуы тиіс, 2013 жылдың нәтижелері бойынша оның ЖІӨ-ге үлесі 15,4 %-ды құрады. 2020 жылға дейін аталған сектор бойынша 450 мың қосымша жұмыс орны және инвестициялардың 65 млрд. АҚШ долларына өсуі күтіледі.

4-сурет. Тікелей экономикалық әсер тұрғысынан секторлар бойынша ағымдағы және нысаналы көрсеткіштердің арасындағы айырмашылық және оны жақсарту үшін мүмкіндіктер

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтингтік компаниясы, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ талдауы

9 сектордың 5-уі (қаржы және сақтандыру қызметі, көлік және логистика, кәсіби қызметтер, білім беру, денсаулық сақтау) 2020 жылға қарай мақсаттарға қол жеткізу үшін еңбек өнімділігінің барынша өсуін талап ететінін талдау көрсетіп отыр.

5-сурет. Секторлар бойынша еңбек өнімділігін толық талдау нәтижелері

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясы, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ талдауы

Қазақстанда еңбек нарығы реттеудің жоғары дәрежесімен сипатталады, шарттарды жасау процесі егжей-тегжейлі реттеледі.

Еңбек нарығының тиімділігін қамтамасыз ету, кәсіптік кадрларды дамыту мен білікті ресурстардың көші-қоны көрсетілетін қызметтер саласындағы еңбек өнімділігін арттыру бойынша негізгі бағыттар болады.

Талдау нәтижелері бойынша көрсетілетін қызметтер саласын 2020 жылға дейін дамыту есебінен 831 мың жұмыс орны құрылатын болады.

6-сурет. Секторлар бойынша жұмыспен қамтуды толық талдау нәтижелері

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясы, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ талдауы

Көрсетілетін қызметтер саласы дамуының нысаналы мәндеріне қол жеткізу үшін 2020 жылға дейін көрсетілетін қызмет саласының барлық секторларының инвестицияларға жалпы қажеттілігі 330 млрд. АҚШ долларын құрайды. Атап айтқанда, көлік-логистика инфрақұрылымына, сондай-ақ жылжымайтын мүлік пен сауда объектілеріне қомақты инвестициялар қажет (265 млрд. доллардан астам).

7-сурет. Секторлар бойынша инвестицияларға қажеттіліктерді толық талдау

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясы, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ талдауы

Көрсетілетін қызметтердің сапасы, қолжетімділігі мен құны (бағасы) стратегиялық маңызды параметрлерге жатады.

Аталған параметрлер бойынша жүргізілген талдау аталған секторлар бойынша жағдайдың жақсаруы белсенді шаралар қабылдауды және түбегейлі немесе бірте-бірте жақсартуды талап ететінін көрсетіп отыр.

Осылайша, сапа параметрі бойынша тоғыз сектордың алтыда (ақпарат және байланыс, қаржы қызметтері, сауда, жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар, кәсіби қызметтер, білім беру) түбегейлі өзгерістер қажет.

8-сурет. Стратегиялық маңызды параметрлер тұрғысынан секторлар бойынша ағымдағы және нысаналы көрсеткіштердің арасындағы айырмашылық және оны жақсарту үшін мүмкіндіктер

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясы, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ талдауы

Бразилия, Ресей, Қытай, Малайзия, Түркия және Оңтүстік Африка Республикасы сияқты елдермен және көрсетілетін қызметтердің сапасы, қолжетімділігі және бағасы критерийлері бойынша Қазақстанды салыстырмалы талдау көрсетілетін қызметтердің барлық талданатын секторлары бойынша Қазақстанның артта қалғанын көрсетіп отыр.

Сондай-ақ, денсаулық сақтауды және телекоммуникацияларды қоспағанда, көрсетілетін қызметтердің барлық талданатын секторлары бойынша салыстыру топтарынан артта қалу байқалады. Осылайша, барлық дерлік секторлар салыстырылатын елдер тобымен салыстырғанда сапа, қолжетімділік және баға параметрлерін едәуір өсіруді талап етеді.

9-сурет. Қазақстанды секторлар бойынша көрсетілетін қызметтер сапасы, қолжетімділігі және бағасы критерийлері бойынша салыстырылатын елдермен және нысаналы топпен салыстыру

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясы, "Экономикалық зерттеулер институты" АҚ талдауы

Осылайша, Қазақстанды Бразилия, Қытай, Малайзия, Ресей, Түркия және ОАР сияқты елдермен сапа, қолжетімділік және баға критерийлері бойынша көрсетілетін қызметтерді салыстырмалы талдау Қазақстанда тоғыз сектордың жетеуінің (қаржы қызметтері, көлік және логистика, сауда, туризм, жылжымайтын мүлікпен операциялар, кәсіби қызметтер, білім беру) нәтижелері салыстыру тобымен салыстырғанда әлдеқайда төмен екенін көрсетті.

1. Сауда

Сауда секторына жасалған талдау, көтерме және бөлшек сауда секторында еңбек өнімділігі 28 мың АҚШ долларын құрағанын және қолданыстағы үрдіс сақталған жағдайда, 2020 жылы 8 мың АҚШ долларына дейін артуы мүмкін екенін көрсетті. Өткен кезеңде орташа жылдық өсу қарқыны 13 %-ды құрады. Еңбек өнімділігінің жылдық орташа өсу қарқынының нысаналы деңгейі 4 % құрайды.

Бұл ретте, Қазақстанда 1 шаршы метрден алынатын пайда деңгейі Қазақстанда елдердің нысаналы тобының көрсеткіштерімен бірдей.

10-сурет. 1 ш.м. сауда алаңдарынан түсетін пайда, АҚШ доллары, 2013 жыл².

Дереккөз: ҰЭМ СК, www.euromonitor.com

____________________

²ҚР үшін көрсеткіш дүкендердің сауда алаңына бөлшек сауданың жалпы көлемінің (нарықтардағы сауданы есепке алмағанда) қатынасы ретінде есептелген

Қазақстанның бөлшек сауда нарығында жұмыс істейтін сауда желілерінің саны елеусіз болады. Айталық, 4264 сауда объектісінің 407-сі ғана желілік объектілерге жатады.

11-сурет. Тәуелсіз кәсіпорындар мен желілердің сауда алаңдарының өсу серпіні, мың ш.м.

Дереккөз: "ДАМУ" зерттеу тобы, Маркетингтік және әлеуметтік зерттеулер агенттігі

Сонымен бірге, сауда секторы қомақты инвестицияларды талап етеді, бөлшек және көтерме сауда секторларының инвестицияларға жалпы қажеттілігі 65 млрд. АҚШ долларын құрайды. Секторға инвестициялар мен ЖІӨ секторы арақатынасының ағымдағы деңгейі (2013 жыл) небәрі 2 %-ды құрайтынын, бұл ретте 2020 жылға арналған нысаналы деңгей 15 %-ды құрайтынын талдау көрсетіп отыр. Осылайша, мақсатқа қол жеткізу үшін аталған секторға инвестицияларды арттыру бойынша түбегейлі өзгерістер қажет.

Үлкен айналымға қарамастан, бюджетке сауда нүктелері қызметінен салық түсімдері аз болып отыр. Бір сауда нарығынан пайда көлемі салық салынбайтын сома шеңберінде бола алады. Басқа үлгідегі сауда кәсіпорындары (мысалы, сауда желілері) тиісінше тіркелген және бір дүкенге қатысты пайданың үлкен көлеміне ие.

12-сурет. Қазақстанда бөлшек сауда көрсеткіштері: айналым мен салық түсімдері, млрд теңге

Дереккөз: McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясы, ҰЭМ СК

Бөлшек сауда нарығының мамандандырылуы салық түсімдерін арттырады, алайда жұмыспен қамтудың қысқаруына алып келеді.

Қазақстанның бөлшек сауда нарығының көлемі абсолютті көрінісінде үлкен емес, алайда оның ролі бірте-бірте артуда.

13-сурет. Бөлшек сауда нарығының көлемі, млрд. АҚШ долл., 2013 жыл

Дереккөз: ҰЭМ СК, www.euromonitor.com

Әлемдік стандарттарға сәйкес келетін сауда секторы едәуір жұмыс орындарын жасайды және кәсіби машық пен инновациялық дамуға жағдай жасайды. Бөлшек сауда дамыған, сонымен қатар дамушы нарықтағы жұмыс орындарының негізгі көзі болып табылады. Euromonitor International сараптамалық компаниясының мәліметтері бойынша, Қазақстанда жұмысқа жарамды халықтың жалпы санындағы бөлшек сауда саласында жұмыс істейтіндердің үлесі 14,5 %, ал салыстырылатын Түркияда – 9,5 % құрайды. АҚШ-тың, Канада мен Австралияның дамыған нарығында бұл көрсеткіш 8,6 % бен 11,3 % шегінде.

Бүгінгі күні бөлшек саудада қызметкерлердің кәсіби өсуіне жағдай жасалған. Алайда, бөлшек сауданың көлеңкелі сегментіндегі немесе ашық базарлардағы қызметкерлерде мұндай мансаптық мүмкіндіктер жоқ.

Walmart ірі бөлшек желісінің мәліметі бойынша, жылына 50000 – 170000 АҚШ долларын табатын дүкендер директорларының 75 %-ы ақысы сағатына төленетін көмекші лауазымынан бастаған. Жыл сайын компанияның 170000 қызметкері жауаптылық аясы кеңірек және еңбекақысы неғұрлым жоғары лауазымдарға ауысады.

Соңғы жылдары Қазақстан нарығына, ең алдымен Алматы және Астана сияқты қалалардағы нарыққа шығу халықаралық бөлшек сауда кәсіпорындары үшін негізгі басымдықтың бірі болды. Жетекші брендтер орта таптың жылдам өсуімен және елімізде инфрақұрылымды дамытумен байланысты артықшылықтарды ұтымды пайдалануға тырысады. Өйткені FawazAlhokair франчайзинг компаниясы ел нарығына Zara брендін және InditexGroup басқа да брендтерін шығарған 2010 жыл маңызды болды. Бөлшек сауда секторын дамытуға жаңа сауда орталықтарының салынуы және Қазақстанның Ресеймен және Беларусь Республикасымен Кедендік одаққа кіруі ықпал етті. Халықаралық бренд үшін негізгі мәселе бизнесті жүргізу үшін жергілікті серіктестер мен жеткізушілерді іздеу болып табылады.

Сауда базарлары бұрынғыша Қазақстанның бөлшек сауда нарығында өте маңызды рөл атқарады.

14-сурет. Азық-түлікті сатудағы заманауи форматтар үлесі, жалпы көлемнің пайызы, 2013 жыл

Дереккөз: www.euromonitor.com

Қазақстандағы бөлшек сауданың заманауи пішімдерінің үлесі біршама төмен сипатталады салыстырмалы түрде жалпы көлемнің 29 %-ы, ал АҚШ-та ұқсас көрсеткіш – 85 %, Қытайда – 64 %, Ресейде – 61 % құрайды.

Euromonitor International деректері бойынша Қазақстандағы электрондық коммерция нарығы әлсіз дамыған: оның көлемі 130 млн. АҚШ долл. құрайды. Бұл халық арасында интернеттің жеткіліксіз таралуымен байланысты – елімізде тұрғындардың 54 %-ы интернетті пайдаланады (салыстыру үшін Малайзияда – 67 %). Бірақ бұл көрсеткіш серпінді өсуде, ол электрондық коммерцияны дамыту үшін мүмкіндіктер ашады.

15-сурет. Интернет арқылы бөлшек сауда, жалпы көлемдегі пайызы, 2013 жыл

Дереккөз: ҰЭМ СК, www.euromonitor.com

2012 жылы Қазақстанда зияткерлік меншік құқықтарының 447 бұзушылығы тіркелген. Жыл сайын контрафактілік өнім шамамен 430 млн. АҚШ долларына экономикалық залал келтіреді, бұл ретте ол тұтынушылардың денсаулығымен және қауіпсіздігімен байланысты елеулі проблемалардың көзі болып келеді, әсіресе ол ойыншықтарды, алкоголь өнімдері мен дәрілік құралдарды қолдан жасау кезінде байқалады. Салық аударымдарының түспеуі елеулі проблема болып табылады. Елде электрондық сауданың дамуы интернеттен тауар алуға қорқақтайтын тұтынушылардың діліне байланысты қиындап отыр.

Интернет арқылы сауданың төмен деңгейі байқалады – жалпы көлемнен 0,4 % (Қытайда – 5,6 %, АҚШ-та – 7,4 %).

Халықты бөлшек сауда қызметтерімен қамту Қазақстанда өңірге байланысты ерекшеленеді. Орташа алғанда ел бойынша мың тұрғынға осындай алаңдардың 479 ш.м. келеді, ал өңірлердің ең үлкен және ең төменгі көрсеткіштері арасындағы арақатынас 2,5 асады: мың тұрғынға есептегенде 333 ш.м. бастап (Жамбыл облысы) 743 ш.м. дейін (Астана қ.). Сауда нарықтарының алаңдарымен орташа қамтамасыз етілу шамамен елдің мың тұрғынына 365 ш.м. деңгейінде болып отыр, бірақ көрсеткіштердің алшақтығы үлкен: мың тұрғынға есептегенде 109 ш.м. бастап (Павлодар облысы) 625 ш.м. дейін (Алматы облысы).

16-сурет. Қазақстан өңірлеріндегі сауда алаңдары

Дереккөз: ҰЭМ СК

Базарларда, жақын дүкендерде және Астана мен Мәскеудің әмбебап дүкендерінде бағаларға салыстырмалы талдау жүргізу нәтижесінде, оның ішінде сауалнама жүргізу жолымен Астанада әмбебап дүкендерге қарағанда, базарларда тауарлар арзан тұрады, ал Мәскеуде базарлар басым түрде қосымша канал болып есептелетіні анықталды.

Мысалы, Астанадағы базарларда тамақ өнімдері бағаларының өте төмендігі, ал әмбебап дүкендердегі бағалардың аса жоғары екендігі байқалады. Мәскеуде қарама-қайшы жағдай – талданған тамақ өнімдерінің басым бөлігі әмбебап дүкендерде арзан тұрады.

2. Көлік және логистика

2013 жылы көлік және логистика секторындағы еңбек өнімділігі 32 мың АҚШ долларын құрады. Ахуал сақталған жағдайда, 2020 жылы аталған секторда еңбек өнімділігі 21 мың АҚШ долларына ұлғаятынын талдау көрсетіп отыр. 2010 – 2013 жылдары ЖІӨ-нің орташа жылдық өсу қарқыны 4 %-ды құрады. Дегенмен, орташа жылдық өсу қарқынының нысаналы деңгейіне (8 %) жету үшін ЖІӨ орташа жылдық өсу қарқынын 7 %-ға дейін арттыру талап етіледі. Бұл өз кезегінде түбегейлі шаралар қабылдауды қажет етеді.

Көлік және логистика секторындағы өнімділік деңгейін көрсететін негізгі көрсеткіш тасымалдаудың ұзақтығы болып табылады. Қазақстанда тауарларды тасымалдау ұзақтығы бәсекеге қабілетті деңгейге әлі жетпегенін талдау көрсетіп отыр.

17-сурет. Amazon дүкенінен Орта Азия елдеріне тауарларды тасымалдау ұзақтығы: экспресс-жеткізу, жұмыс күндерінің саны, 2013 жыл

Дереккөз: www.amazon.com

Қоршаған ортаға көлік секторының жүктемесі елеусіз болатынын атап өткен жөн. "Жасыл" экономиканы дамыту стратегиясында Қазақстан "жасыл" көлік пен логистиканы танымал етеді. Атап айтқанда, "жасыл" қоғамдық көлік жүйесі қазірдің өзінде енгізілді – мысалы, Қызылорда облысында "жасыл" автобустар жүйесі енгізілді.

18-сурет. Отынның жану нәтижесінде пайда болатын қалдықтардың жалпы көлемінде көмірқышқыл газының көліктік шығарындыларының пайыздық үлесі

Дереккөз: Дүниежүзілік банк, 2011 жыл

Көлік және логистика секторындағы еңбек өнімділігін арттыру үшін жұмыс орындарының санын 12 мың адамға қысқарту талап етілетінін талдау нәтижелері көрсетті. Тиісінше, бұл секторда жұмыс орнын құруға қосымша шаралар қабылдау қажеттігі жоқ.

Қазақстанда теміржол қатынасының желісі жақсы дамыған. 2030 жылға дейін көлік және логистикалық инфрақұрылымды дамытуға Қазақстан 25 млрд. АҚШ долларын инвестициялауды жоспарлауда. Инфрақұрылымға инвестициялар бойынша Қазақстан әлемдік көшбасшылардан әлі де артта қалып отырса да, салымдар деңгейін осыған ұқсас деңгейдегі елдердің көрсеткіштерімен салыстыруға әбден болады. Қазақстан теміржолдардың тығыздығы 1000 ш.км-ге 5,3 км келетін салыстырмалы түрде тығыздығы төмен ел ретінде сипатталады.

Мәселен, саяхаттар мен туризм саласындағы кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігі туралы 2013 жылғы есепке сәйкес Қазақстан жиынтық мемлекеттік шығыстар үлесі бойынша 140 елден 50-орынға ие болды.

19-сурет. Инфрақұрылымға мемлекеттік шығыстар (2013 жылы жиынтық мемлекеттік шығыстар үлесі).

Дереккөз: саяхаттар мен туризм саласындағы кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттігі туралы 2013 жылғы есеп, nac.gov.kz

Бұдан әрі көлік инфрақұрылымын дамыту үшін ең үлкен қаражатты теміржол желісін және автомагистральдарды дамытуға – тиісінше 40 % және 23 % жұмсау болжанып отыр.

20-сурет. 2030 жылға дейін көлік-логистикалық инфрақұрылымды дамытуға жоспарланған инвестициялар құрылымы (жалпы сомасы 25 млрд. АҚШ долл.)

Дереккөз: Дүниежүзілік экономикалық форум

Көлік және логистика секторының инвестицияларына жалпы қажеттілік 114 млрд. АҚШ долларын құрайтынын болжамдар көрсетіп отыр. Бұл ретте секторға инвестициялар мен сектор ЖІӨ-нің ағымдағы арақатынасының деңгейі (2013 жылға) 53 % құрайды, 2020 жылға арналған нысаналы деңгей – 55 %. Даму мақсаттарына жету үшін аталған секторға инвестицияларды біртіндеп ұлғайту қажет.

Осы секторда жеткізу жеделдігін арттыру бойынша белсенді шаралар қабылдануда. Алайда, жолдардың сапасы төмен болып отыр, Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілігі (бұдан әрі – ДЭФ ЖБИ) рейтингісінде жолдардың сапасы бойынша Қазақстан 140 елден 115-орын алады.

Қазақстанда көліктік логистиканың даму деңгейі жоғары емес. Дүниежүзілік банктің LPI тиімділік индексінде Қазақстанның логистикалық жүйесі 2012 жылмен салыстырғанда 2 позицияға төмен түсіп, 155 елден 88-орын алады. "Кеден тиімділігі" (121-орын), "Инфрақұрылым сапасы" (106-орын), "Халықаралық тасымалдарды ұйымдастыру қарапайымдылығы" (100-орын) әлсіз звенолар болып табылады.

21-сурет. Дүниежүзілік банктің логистика тиімділігі индексі, 2014 жыл

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

Қазақстанда автомобиль жолдарының көпшілігі асфальтталған, теміржолдар тығыздығы салыстыру тобына кіретін елдердің көрсеткіштерімен салыстырғанда айтарлықтай жоғары.

22-сурет. Асфальтталған жолдар үлесі мен теміржолдар тығыздығы

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

Теміржолдардың салыстырмалы түрде сапасы жақсы болған кезде автомобиль жолдары мен порттарды жаңғыртуды жүргізу қажет. Негізгі тас жолдар қазірдің өзінде жаңғыртылып жатыр. Жол құрылысының басым жобаларына Батыс Еуропа – Батыс Қытай, Орталық – Оңтүстік, Орталық – Шығыс, Орталық – Батыс, Астана – Өскемен, Астана – Алматы, Астана – Ақтау автомагистральдары жатады.

Елді көліктік-логистикалық торап ретінде дамыту үшін Атырау, Ақтау порттарын, Қорғас өткелі мен Алматыдағы Сауда-логистика орталығын (бұдан әрі – СЛО) жаңғырту қажет.

23-сурет. Автомобиль, теміржолдар мен порттардың сапасы³

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

_____________________

³Саяхат және туризм саласындағы кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігі туралы 2013 жылғы есепке сәйкес

Сонымен қатар, елде әуежайлар тығыздығы жеткілікті деңгейде жоғары, бұл әуежайлар арасындағы қатынасты жақсартуды талап етеді. Халықтың миллион адамына шаққандағы әуежайлар саны бойынша Қазақстан АҚШ, Канада, Австралияны басып озады, мұндағы көрсеткіштердің төмендігі алыс орналасқан елді мекендер санының көп болуына байланысты. Қазақстанда бұл көрсеткіш шамамен 0,9 құрайды, мұны ара қатынасы шамамен 1,0 жететін Ресей Федерациясымен салыстыруға болады. Канада мен Австралияда көрсеткіштер біршама төмен – 1 млн. адамға тиісінше шамамен 0,1 және 0,2 әуежай келеді. Ара қатынасы 0,5 деңгейіндегі АҚШ аралық орынға ие.

Алайда Астана әуежайының басқа әуежайлармен қатынасы басқа экономикалық орталықтармен салыстырғанда төмен деңгейде.

24-сурет. Өңірдегі межелі пунктер саны, 2014 жылғы шілде

Дереккөз: www.iata.org

Басқа әуежайлармен қатынасты жақсарту үшін жаңа объектілер құрылысы жүріп жатыр. 2017 жылы ЭКСПО-2017-ге дайындық шеңберінде Қазақстан Алматы мен Астана әуежайларының өткізу қабілеттігін екі есеге арттыруды жоспарлап отыр.

Бұдан басқа, Қазақстандағы көлік және логистика секторы көрсетілетін қызметтер бағасының жоғары болуымен ерекшеленеді.

Географиялық орналасуына қарай бір контейнерді жеткізуге арналған көліктік шығыстар бағасының жоғары болуымен сипатталады. Қазақстанда 20 футтық контейнерді импорттаудың құны 4865 АҚШ долларын құрайды (Ресейде – 2810 АҚШ доллары, Қытайда – 615 АҚШ доллары, Сингапурде – 440 АҚШ доллары).

25-сурет. 20-футтық контейнерді тасымалдауға есептегенде импортқа жұмсалатын шығындар, АҚШ доллары, 2013 жыл

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

Жоғары көліктік шығындар, оның ішінде бөлшек және көтерме сауда перспективаларына теріс әсер ете отырып, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін төмендетеді, ол нәтижесінде тұтынушылар үшін бағалардың өсуіне әкеледі. Экономика мен сауда салаларын дамытуға теріс әсерін тигізетін жоғары көліктік шығыстар Қазақстан аумағының мөлшеріне және теңізге шығу жолының болмауына байланысты. Бұл мақсатта көлік инфрақұрылымын жетілдіре отырып, көліктік шығындарды азайту қажет.

3. Туризм

Қазақстандағы туризмді дамыту тұжырымдамасы 2020 жылға дейін Астана мен Алматы қалалары, Шығыс, Оңтүстік және Батыс Қазақстан аудандарында – бес жаңа туристік кластер салуды көздейді. Бұдан басқа, дамыған және тұрақты елдердің азаматтары үшін визалық режимді алып тастау, сондай-ақ көлікті қолдауды кеңейту жоспарланып отыр.

Қазақстанда туризм саласына мемлекеттік инвестициялар деңгейі WCIS деректері бойынша жеткілікті деңгейде жоғары – осы көрсеткіш бойынша Қазақстан 140 елден тұратын рейтингте 50-орында. Алайда туристерді тарту бойынша маркетингтік іс-шаралар жалпы тиімділігі аз болып отыр (140 ел ішінде 125-орын). Елдің қолда бар тартымды туристік әлеуеті туралы ақпараттық кампания жеткілікті деңгейде тиімсіз деп сипатталады.

26-сурет. Мемлекеттің туризмді дамытуға арналған шығындары мен Қазақстандағы туристік маркетингтің тиімділігі

Дереккөз: Саяхат және туризм саласындағы кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігі туралы 2013 жылғы есеп, nac.gov.kz

2013 жылы туризм секторында еңбек өнімділігінің деңгейі 15 мың АҚШ долларын құрады. Сонымен қатар, 2020 жылға қарай еңбек өнімділігі деңгейін 4 мың АҚШ долларына ұлғайту болжанып отыр.

Талдау, өткен кезеңде туризм секторында орташа жылдық өсу қарқыны 1 % деңгейінде байқалғанын көрсетті. Осыған байланысты аталған секторда еңбек өнімділігін арттыру біртіндеп жақсарту үшін шаралар қабылдауды қажет етеді.

2013 жылғы жұмыспен қамту деңгейі туризмде 246 мың адамды, кәсіби қызметтерде 182 мың адамды құрады. Туризм секторында 100000 жұмыс орнын құру қажет, ол орташа жылдық өсу қарқынын 5 %-ға дейін арттыруды талап етеді. Бұл өз кезегіне екі секторда біртіндеп жақсартуды талап етеді, өйткені ағымдағы орташа жылдық өсу қарқынының деңгейі нысаналыдан төмен.

2020 жылға дейінгі инвестицияларға жалпы қажеттілік 8 млрд. АҚШ долларына бағаланып отыр. Сектор мен сектордың ЖІӨ-ге инвестициялар қатынасының ағымдағы деңгейі 24 % құрайды, бұл 2020 жылға арналған нысаналы деңгейден елеулі жоғары – 18 %. Нысаналы деңгейден ағымдағы деңгейдің осы артуы мақсатқа қолданыстағы деңгейді қолдаған кезде қол жеткізуге болатынын көрсетеді.

Қазіргі кезде Қазақстанға келетін туристер саны бойынша Бразилия, ОАР, Малайзия және Ресей сияқты салыстырмалы топ ішіндегі елдерден кейін келеді, алайда сектор елеулі өсу үрдісін көрсетіп отыр.

Егер 2009 жылы Қазақстанға келген туристер саны 2,9 млн адамды құраған болса, 2012 жылы ол 4,8 млн адамға жеткен. 2013 жылдың қорытындысы бойынша кіру туризмі бойынша келушілер саны 2012 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 6841,1 мың адамды құраған.

27-сурет. Қазақстанға келетін туристер саны

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

Қауіпсіздік және қорғаныш, сондай-ақ шетелдік туристерге көзқарас сияқты аспектілер бойынша Қазақстан – Түркия, Бразилия, Қытай мен Малайзия елдерінен кейін қалып отыр. Алайда денсаулықты сақтау мен гигиена саласында Қазақстан 140 елдің ішінен үшінші орынды ала отырып көшбасшылар қатарында тұр.

28-сурет. Қауіпсіздік пен қорғаныш, шетелдік туристерге көзқарас, денсаулық сақтау және Қазақстандағы санитариялық-гигиеналық жағдай.

Дереккөз: Дүниежүзілік Экономикалық Форумның Travel and Tourism Competitiveness есебінің деректері бойынша, 2013 жыл

Қоршаған табиғи ортаны қорғау сапасы бойынша Қазақстан рейтингтің 140 мемлекеті арасында 113-орында ғана тұр. Сонымен қатар елде көптеген туристік әлеуеті толыққанды іске асырылмаған тамаша табиғи және мәдени объектілер бар.

29-сурет. Табиғи орта, табиғи және мәдени объектілердің сапасы тұрғысынан Қазақстанның туристік әлеуеті

Дереккөз: Дүниежүзілік Экономикалық Форумның Travel and Tourism Competitiveness есебі, 2013 жыл

Туризм инфрақұрылымын дамыту баяу қарқынмен жүзеге асырылуда, бұл қонақүй бизнесін кеңейту әлеуетін төмендетеді. Атап айтқанда, Қазақстан қонақүй нөмірлерімен қамтамасыз ету деңгейі бойынша 140 елден тұратын рейтингіде 87-орында ғана тұр.

30-сурет. Туризм инфрақұрылымы және Қазақстанда қонақүй нөмірлерімен қамтамасыз етілу

Дереккөз: Дүниежүзілік Экономикалық Форумның Travel and Tourism Competitiveness есебі, 2013 жыл

Туризм саласында бағалардың бәсекеге қабілеттігі рейтингінде Қазақстан 140 елдің ішінен 73-орында тұр. Қонақ үй нөмірлерінің қолжетімділігі деңгейінің жоғары болмауы қонақүй қызметтеріне бағаның артуына әкеледі. Мәселен, халықаралық рейтингте қонақүйге орналастыру құны бойынша Қазақстан 160 елдің ішінде 102-орында (АҚШ – 23-орында, Қытай – 41-орында, Ресей – 90-орында).

Жалпы Қазақстан едәуір қымбат туристік бағыт болып қалып отыр. Бұл ретте Қазақстан бәсекелестерден кейін қалуының негізгі себебі – бұл туристерге көрсетілетін қызметтер бағасының неғұрлым жоғары болуы.

31-сурет. Туристік сектордағы Қазақстанның бағалық бәсекеге қабілеттілігі

Дереккөз: Дүниежүзілік Экономикалық Форумның Travel and Tourism Competitiveness есебі, 2013 жыл

4. Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар

Қазақстандағы жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар ЖІӨ көлемі бойынша екінші позицияны алып отыр, алайда операциялардың жартысынан көбі көлеңкеде қалып отыр. Мәселен, жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар қызметтер көрсету секторының бөлінісінде 16 % пайызды құрайды және ЖІӨ-нің 8,6 % пайызын алады, бұл әлемдік көрсеткіштерден аз ғана төмен.

Соңғы жылдары Қазақстанда тұрғын үй құрылысына жеке инвестициялар көлемі шектеулі. Бұл қаржы дағдарысынан кейін банк секторының төмен ипотекалық белсенділігіне байланысты.

2013 жылдың қорытындысы бойынша жылжымайтын мүлік секторындағы еңбек өнімділігі 189 мың АҚШ долларын құрады, 2020 жылға қарай еңбек өнімділігінің 148 мың АҚШ долларына өсуі күтіледі. Бұл ретте еңбек өнімділігінің орташа жылдық өсу қарқынының қолданыстағы деңгейі 15 % болған жағдайда, оның нысаналы деңгейі 9 % құрайды. Осыған байланысты 2020 жылы қосымша шаралар қабылдамай еңбек өнімділігінің нысаналы деңгейіне қол жеткізуге болады.

Жылжымайтын мүлік секторында еңбек өнімділігін арттыру үшін жұмыс орындарының санын 6 мың адамға қысқарту қажет.

2020 жылға дейін жылжымайтын мүлік секторын дамыту үшін 86 млрд. АҚШ доллары көлемінде инвестиция қажет. Сектор мен сектордың ЖІӨ арақатынасының ағымдағы деңгейі (2013 жыл) нысаналыдан 2 есе төмен, атап айтқанда, тиісінше 17 % және 37 %. Осыған байланысты жылжымайтын мүлік секторын сәтті дамыту мен қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін түбегейлі өзгерістер қажет.

Елде көптеген ұлттық және халықаралық риэлторлық агенттіктердің болуына қарамастан Қазақстан жылжымайтын мүлік нарықтарының әлемдік ашықтық индексінде Ресейден, Қытайдан, Бразилиядан, Түркиядан, Малайзиядан және ОАР-дан елеулі кейін қала отырып, соңғы орындардың бірін алады (Global Real Estate Transparency).

32-сурет. Қазақстандағы жылжымайтын мүлік нарығындағы жалпы ахуал

Дереккөз: JonesLangLaSalle жылжымайтын мүлік нарықтарының әлемдік ашықтық индексі

Жылжымайтын мүлік нарықтарының әлемдік ашықтық рейтингісінде Қазақстан 102 елдің ішінен 84 орында. 2014 жылы 2012 жылдың рейтингісімен салыстырғанда ашықтықтың елеусіз жақсарғаны байқалады. Алайда Қазақстан әлі де жылжымайтын мүлік нарықтарының "ашық емес" тобында қалып отыр.

Жылжымайтын мүлік секторында бос кеңсе алаңдары үлесінің төмендігі байқалады. Осы көрсеткіш 8 % құрайды, ал Қытайда бұл көрсеткіш 9 %-ға жетеді, Ресейде – 14 %, Бразилияда – 20 %. Сонымен қатар сауда орталықтары жаңа жалға алушыларды тартуда қиыншылықтарға ұшырап отыр және толтырудың қолайлы көрсеткішін қамтамасыз ету үшін жалға беру жағдайларын талқылау кезінде көнуге мәжбүр. 2012 жылғы жағдай бойынша Қазақстанда сауда орталықтарының жалпы ауданы шамамен 345 мың ш.м. құрады, қазіргі кезде тоқсан сайын пайдалануға шамамен 5 мың ш.м. жаңа сауда алаңдары енгізіледі. Осылайша Қазақстанда бос кеңсе алаңдарының үлесін ұлғайту әлеуеті бар.

33-сурет. Қазақстанда бос кеңсе алаңдарының үлесі

Дереккөз: www.cbre.com, ҰЭМ СК

Жылжымайтын мүлік және оны жалға беру бағасының бірқалыпты деңгейі байқалады. Numbeo деректері бойынша жылжымайтын мүлік бағасының халық табысының деңгейіне қатынасы 12,5 құрайды, ал Қытайда бұл көрсеткіш 29, Сингапурда – 22 тең. Қазақстанда орташа жалдау ақысы біршама төмен – айына 552 АҚШ доллары (Ресейде – айына 813 АҚШ доллары, Қытайда – айына 622 АҚШ доллары).

Алайда соңғы жылдары Қазақстанда тұрғын үй бағасы біршама өсті. Бүгінгі күні Қазақстанда жылжымайтын мүлік бағасы мен табыстар деңгейінің арақатынасы шамамен 13 құрайды, бұл Малайзия, Түркия, ОАР қарағанда жоғары, алайда Ресей, Бразилия, Қытайға қарағанда төмен. Ағымдағы серпінді ескере отырып, жылжымайтын мүлік нарығында "көпіршіктің" пайда болу мүмкіндігі жоққа шығарылмайды.

34-сурет. Қазақстанда тұрғын үй бағасының серпіні

Дереккөз: www.cbre.com

5. Кәсіби көрсетілетін қызметтер

2013 жылдың қорытындысы бойынша кәсіби көрсетілетін қызметтердің үлесі ЖІӨ-нің 4,3 %-ын құрады. Кәсіби көрсетілетін қызметтердің негізгі түрлеріне инжиниринг, бухгалтерлік, аудиторлық, консалтингтік қызметтері, геологиялық барлау және басқалар жатады.

ҰЭМ СК деректері бойынша 2013 жылы кәсіби көрсетілетін қызметтер секторында еңбек өнімділігі 55,2 мың АҚШ долларын құрады. Бұл ретте, 2020 жылы кәсіби көрсетілетін қызметтер секторында еңбек өнімділігі 8 мың АҚШ долларына дейін артуы мүмкін.

2010–2013 жылдары кәсіби көрсетілетін қызметтер бойынша орташа жылдық өсу қарқыны – 2 % құрады. Мұнымен бірге орташа жылдық өсу қарқынының нысаналы деңгейі 2 % деңгейде болжанған, бұл аталған секторда орташа жылдық өсу қарқынын 9 % дейін арттыруды қажет етеді. ҰЭМ СК деректері бойынша 2013 жылы сектордың орташа жылдық өсу қарқыны 4,9 % құрады. Демек, еңбек өнімділігін арттыру бойынша мақсатқа қол жеткізу үшін түбегейлі шаралар қолдану қажет.

2013 жылы кәсіби көрсетілетін қызметтер секторында жұмыс істейтіндер саны 182 мың адамды құрады. Дегенмен, талдау аталған секторда қосымша 108 000 жұмыс орнын құру жоспарланып отырғанын көрсетіп отыр, ол орташа жылдық өсу қарқынын 6,9 %-ға арттыруды талап етеді. Бұл өз кезегінде секторды бірте-бірте жақсартуды талап етеді, өйткені орташа жылдық өсу қарқынының ағымдағы деңгейі нысаналы деңгейден төмен болып отыр.

2020 жылға дейін инвестицияларға қажеттілік кәсіби көрсетілетін қызметтер секторында 9 млрд. АҚШ долларын құрайды. Сонымен қатар, осы секторға инвестициялар мен сектордың ЖІӨ-і арақатынасының ағымдағы деңгейі 2020 жылға арналған нысаналы мәндерден 3 %-дан астамға, ал ағымдағы деңгейі (2013 ж.) 4 %-ға төмен. Осылайша, даму мақсаттарына қол жеткізу үшін кәсіби көрсетілетін қызметтер секторына инвестицияларды бірте-бірте ұлғайту қажет.

Кәсіби көрсетілетін қызметтер сапасының жоғары болмауы экспортталатын қызметтердің төмен үлесімен расталады. Мәселен, экспортталатын қызметтердің жалпы көлемінде кәсіби көрсетілетін қызметтердің үлесі 0,5 % пайызды ғана құрайды (Ресейде – 3,4 %, Қытайда – 3,6 %, АҚШ – 11,9 %).

Кәсіби көрсетілетін қызметтер секторында көрсетілетін қызметтер бағасының жоғары екені байқалады. Осыған байланысты, кәсіби көрсетілетін қызметтерге қолжетімділік деңгейі орташа екені байқалады.

Импорттың жалпы көлемінде бизнес-қызметтер импортының үлесі 7,9 % құрайды (Қытайда – 3 %, Канадада – 5,4 %), осыған байланысты кәсіби көрсетілетін қызметтерде қызметтер бағасын төмендетуге ықпал ету қиын.

6. Ақпарат және байланыс

2013 жыл қорытындысы бойынша ақпарат және байланыс секторының ЖІӨ-гі үлесі 2,7 % құрады. Ақпарат және байланыс секторындағы еңбек өнімділігінің ағымдағы деңгейі 47 мың АҚШ долларын құрады, 2020 жылы еңбек өнімділігі 40 мың АҚШ долларына ұлғаюы мүмкін. Бұл ретте, 2010 – 2013 жылдардағы орташа жылдық өсу қарқыны 11 % құрады, бұл нысаналы деңгейден 3 % кем. Осыған байланысты еңбек өнімділігі бойынша қойылған мақсатқа қосымша шаралар қабылдамай қол жеткізуге болады.

Бұдан басқа, талдау дейін ақпарат және байланыс секторында 2020 жылға жаңа жұмыс орнын құру күтіледі - 2 мың адам.

2020 жылға дейін ақпарат және байланыс секторында инвестициялар қажеттілігі – 15 млрд. АҚШ долларын құрайды. Бұл ретте аталған секторда секторға инвестициялар мен елдің ЖІӨ-сі арақатынасының ағымдағы деңгейі 12 % тең, нысаналыда – 18 %.

Қазақстанда ақпарат және байланыс секторын дамытуға нарықты одан әрі ырықтандыру ықпал етуі мүмкін.

35-сурет. Әртүрлі елдерде екі ірі ойыншы нарығының үлесі, пайыздар, 2012 жыл

Дереккөз: telecoms.com; World Cellular Information Service

Телекоммуникациялардың ұтқыр байланысының қазақстандық нарығының көшбасшысы Kcell компаниясында – инвестицияланған капиталға пайда алу үшін баға өсіру (капиталды тартуға орташа өлшемді шығындар ескеріле отырып) 44,3 % құрайды⁴. Осы компания Қазақстанда үлкендігі бойынша 17-ші болып табылатынын атап өткен жөн.

Бұл ретте нарықтың қалған қатысушылары біртіндеп белсенді болып келеді. Барлығы Қазақстанда ұтқыр байланыс нарығында төрт негізгі ойыншы бар.

_______________

⁴telecoms.com ақпараттық портал деректеріне сәйкес

36-сурет. Әр түрлі елдерде ұтқыр байланыс нарығындағы негізгі ойыншылар саны.

Дереккөз: telecoms.com; World Cellular Information Service, 2013 жыл

Нарықтың негізгі үлесін екі жетекші компания бақылайды – Kcell (50 %) және Beeline (32 %). Тағы 5 % "Алтел" АҚ-ға тиесілі. 2011 жылы нарықта қазіргі уақытта 12 %-ды бақылайтын, алайда нарықта өз үлесін 30 % дейін кеңейтуге бағытталған Теле2 компаниясы пайда болды.

2011 – 2013 жылдары Қазақстанда ақпараттық кеңістік саласында жаңа тауаша арналар құруды және телеарналардың бағдарламалық желісін кеңейтуді қамтитын бірқатар жобалар іске асырылды. Мемлекеттік телеарналар эфирі негізінен жеке қазақстандық контент негізінде құрылған. Олардың "Хабар" эфиріндегі үлесі 80 %-ды, "Қазақстан" телеарнасында 71 %-ды, "ҚазақТВ" 95 %-ды, "ҚазСпорт" 98 %-ды, "24.КЗ" 100 %-ды құрайды.

Интернет желісінің қазақстандық сегментін қалыптастыру мен дамыту саласында "Қазконтент" АҚ құрылды.

Қазақстандық байланыс операторларының кірістер құрылымында бұрынғыдай дауыстық байланыс қызметтері басым, өйткені смартфондар құны әлі жоғары. Бұл ретте, Ресейде деректерді беру қызметтерінен түсетін пайданың үлесі 27 %, ал нысаналы топ елдерінде 40 % және одан астамға жетеді.

37-сурет. Ақпарат және байланыс секторы кірістерінің құрылымы, 2013 жыл

Дереккөз: telecoms.com; World Cellular Information Service, McKinsey & Company халықаралық консалтинг компаниясының талдауы

Қазіргі кезде деректерді беру кезінде бір абонентке орташа табыс 1 АҚШ долларын құрайды, ал Ресейде осы көрсеткіш шамамен 2,5 АҚШ долларына жетті. Ұтқыр интернетті пайдалану деңгейі Қазақстанда төмен – айына шамамен бір абонентке 20 мБ. Компания ресейлік көрсеткіштерге жетуге мүмкіндік беретін әрекеттерді жоспарлап отыр (Ресейде ол айына бір абонентке 600 МБ асты).

Соңғы жылдары Қазақстанда ұтқыр байланыстың таралу көрсеткіші тез арта бастады. Қазақстанда ұтқыр байланыс абоненттерінің саны 100 адамға 166 құрайды. Осы көрсеткіш бойынша ел Ресейден артта қалып отырса да, Сингапур, Австралия, АҚШ пен Қытайдан алда келеді. Қазақстан телефон сөйлесулері көлемі бойынша басқа елдер арасында неғұрлым төмен позицияда – бір пайдаланушыға айына 206 минут. Бұл АҚШ-қа (625 минут) немесе Қытайға (415 минут) қарағанда біршама аз, бірақ Австралия, Бразилия мен ОАР қарағанда көп.

38-сурет. Қазақстандағы ұтқыр байланыс абоненттерінің саны мен телефонмен сөйлесулер көлемі, 2013 жыл

Дереккөз: World Cellular Information Service; www.telegeography.com

2013 жылы 4G (LTE) желісі барлық облыс орталықтарында ашылған, оның ішінде 6 облыс орталығында Ақтау, Атырау, Қарағанды, Ақтөбе, Шымкент, Өскемен, Жезқазған мен Теміртау қаласы, Алматы мен Астана қалаларының маңындағы қалаларда коммерциялық пайдалануға енгізілген.

Соңғы онжылдықта Қазақстанда ұтқыр байланыс нарығының тез кеңеюі экономиканың өсуі мен телекоммуникация нарығының ырықтандырылуына байланысты.

Қазақстанда интернетті пайдалану көрсеткішін басқа елдердің ұқсас көрсеткіштерімен салыстыруға болады. Интернетті пайдаланушылар саны халықтың 54 % құрайды. Бұл Канадаға, АҚШ-қа және бірқатар басқа елдерге қарағанда біршама кем, бірақ Бразилия, ОАР, Түркия мен Қытайға қарағанда артық.

Смартфондар саны бойынша жан басына шаққанда, Қазақстан артта қалған елдер қатарында. Егер орташа әлемдік көрсеткіш 21 %-ға жетсе, ал көшбасшы елдерде ол 50,13 % бастап (Ресей) 70,42 % дейін (Сингапур) өзгеріп отырса, ал Қазақстанда смартфондарға халықтың 15,7 %-ы ғана ие.

39-сурет. Интернетті пайдаланушылар саны мен смартфондардың нарықты қамтуы, 2013 жыл

Дереккөз: World Cellular Information Service, www.telegeography.com

Сарапшылардың пікірі бойынша бұл ұтқыр құрылғылардың бағасымен түсіндіріледі.

Бұдан басқа, қалалар мен ауылдық жерлерде телекоммуникациялар қызметінің даму деңгейі арасында үлкен айырмашылық бар.

2013 жылы барлық облыс орталықтарының, Астана, Алматы, Жезқазған қалалары мен олардың жанындағы елді мекендердің және толығымен Маңғыстау облысының тұрғындарына цифрлық форматтағы отандық телеарналар қолжетімді болды, бұл ретте халықты қамту 51 %-ды құрады⁵.

34 радиотеледидар станцияларын (бұдан әрі – РТС) жаңғырту мен салу бойынша жұмыстар жүргізіліп жатыр. Бұл ретте 13 РТС облыс орталықтарында, 19 РТС Маңғыстау облысында, 2 РТС Ақмола облысында орналасқан.

Осы секторда орташа әлемдік деңгеймен салыстырғанда төмен бағалар деңгейі байқалады. Дауыстық байланыс бағасы барлығы минутына 0,03 АҚШ долларын құрайды, ал Канадада ол минутына 0,2 АҚШ долларын құрайды.

Телекоммуникациялар нарығының ырықтандырылуына байланысты дауыстық байланыстың 1 минутының бағасы Қазақстанда соңғы жылдары халықаралық көрсеткіштермен салыстыруға болатын деңгейге дейін төмендеген. Егер 2006 жылы дауыстық байланыстың минуты 0,23 АҚШ долларын тұрса, 2014 жылы – 0,03 АҚШ доллары ғана.

40-сурет. Қазақстанда және басқа елдердегі 1 минут дауыстық байланыс бағасы

Дереккөз: WorldCellularInformationService

__________________

⁵ИДМ Байланыс және ақпарат комитетінің мәліметтері

7. Қаржы қызметтері

Соңғы жылдары Қазақстанның банк секторындағы бәсекелестік күшейді. Raiffeisenresearch және GBP деректері бойынша 2007 жылы Қазақстанның 5 ірі банкі жергілікті нарықтың 78 % бақылады, бірақ 2012 жылы бұл үлес 60 %-ға дейін қысқарды. Мұндай шама салыстыру тобы бойынша орташа деңгейге сәйкес келеді, бірақ Еуропалық одақтың (бұдан әрі – ЕО) ірі елдеріндегі ұқсас көрсеткіштің мәнінен асады, онда ол 37 % құрайды.

41-сурет. 2012 жылғы Қазақстанның бес ең ірі банктері нарығының үлесі, пайыздар

Дереккөз: Raiffeisen research және GBP (Global Banking Pool)

Банк секторында көп ойыншылар саны бәсекелеседі (2014 жылғы жағдай бойынша 38 банк). Әдетте, мұндай бәсекелестік секторда өнімділіктің жалпы артуына ықпал етеді, демек, салымдар бойынша пайыздық мөлшерлеме артады, клиенттерге қызмет көрсету жақсарады.

42-сурет. Түрлі елдердегі бес ең ірі банктер нарығының үлесі, 2012 жыл (Түркия бойынша деректер 2010 жылға берілген)

Дереккөз: Raiffeisen research және GBP

2013 жылы орташа жылдық өсу қарқыны (-2 %) теріс болған кезде, осы секторда еңбек өнімділігі 47 мың АҚШ долларын құрады. 2020 жылға қарай ахуал сақталған кезде еңбек өнімділігі аталған секторда 21 мың АҚШ долларына дейін өседі. Осыған байланысты деңгейде орташа жылдық өсу қарқынын нысаналы деңгейін 5 % деңгейіне жеткізу үшін сектордың орташа жылдық өсу қарқынын 10 %-ға дейін арттыру талап етіледі, бұл түбегейлі шараларды қолдануды талап етеді.

Қаржылық және сақтандыру қызметінде 2010 – 2013 жылдары жұмыс орны санының орташа жылдық өсу қарқыны 9,7 % құрады. Жұмыс орындары санының орташа жылдық өсу қарқынының нысаналы деңгейі 4,2 құрады. Демек, аталған мақсатқа қосымша шаралар қабылдамай қол жеткізуге болады. 2020 жылға дейін орташа жылдық өсу қарқынын арттыру процесінде қосымша 46 мың жұмыс орны құрылатын болады.

Қазақстанда шетелдік банктер активтерінің үлесі Ресей, Бразилия, Түркия сияқты салыстырылатын елдердің көрсеткіштеріне сәйкес келеді.

43-сурет. Банк активтерінің жиынтық көлемінде шетелдік банктер активтерінің үлесі, пайыздар, 2009 жыл

Дереккөз: Stijn Claessens, Neeltje van Horen. "Шетелдік банктер: үрдістер, әсер мен қаржылық тұрақтылық"

Ағымдағы деңгей 5 % құраған кезде қаржылық және сақтандыру қызметін көрсету секторында 2020 жылға дейінгі инвестицияларға қажеттілік 6 млрд. АҚШ долларын құрайды. Талдау инвестициялардың өсуінің нысаналы деңгейі 7 % құрайтынын көрсетіп отыр. Демек, секторды дамыту мақсатына қол жеткізу үшін инвестицияларды біртіндеп ұлғайту.

Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің деректері бойынша 2014 жылдың басында қазақстандық банктер мен "Қазпошта" АҚ эмиссиялаған және таратқан төлем карточкаларының саны 16,5 млн. бірлікті құрады. Бұл ретте, аталған карточкаларды ұстаушылар саны 14,4 млн. адамды құрады.

Қазақстанда халықтың осындай өніммен қамтылу деңгейі 85 % құрайды. Бұл ретте айналымдағы төлем карточкаларының 40 % белсенді пайдаланылады.

Қаржылық көрсетілетін қызметтер секторы проблемалық кредиттер үлесінің көп болуымен сипатталады – 30 %⁶, бұл барлық салыстырылатын елдермен салыстырғанда бірнеше есе артық. Қазақстан банктерінің қаржылық тұрақтылығы жеті балдық шәкіл бойынша 4,6 баға алды⁷.

Кредиттер сапасы Қазақстанда салыстырмалы елдерге қарағанда біршама төмен. Елде проблемалық кредиттер (төлем мерзімі 90 күннен астам өткен) көлемі қаржы дағдарысынан кейін біршама өсті. Егер 2008 жылы проблемалық кредиттер көлемі кредиттердің жалпы көлемінен 5 % құраса, 2014 жылғы 1 қыркүйекте олардың үлесі 30 % құрады.

44-сурет. 2013 жылғы проблемалық кредиттер, кредиттердің жалпы көлеміндегі пайыздық үлесі

Дереккөз: Дүниежүзілік банк, 2013 жыл

Fitch агенттігінің бағалауы бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 2015 жыл соңына белгілеген проблемалық кредиттер бойынша ағымдағы нысаналы көрсеткішке (10 %) қол жеткізу үшін Қазақстанның неғұрлым зардап шеккен бес банкіне 841 млрд. теңге сомасына таза проблемалық кредиттерді аудару жүргізу қажет.

Әлемдік қаржы дағдарысынан кейін Қазақстан банктері заңды тұлғаларды, оның ішінде шағын және орта бизнес кәсіпорындарын кредиттеу көлемін біршама азайтты. Егер 2006 жылы елдің ЖІӨ-ге кредиттердің жалпы көлемінің арақатынасы 59 % құраса, 2012 жылы осы көрсеткіш 39 % дейін азайды. Бұл ретте заңды тұлғаларды кредиттеу көлемі тез қарқынмен қысқарды: заңды тұлғаларға ЖІӨ-ге кредиттер көлемінің арақатынасы 2007 жылдан бастап 2012 жылға дейінгі кезеңде 36 % бастап 23 % дейін азайды. Заңды тұлғаларды кредиттеудің жалпы көлемінде шағын және орта бизнес кәсіпорындарына кредиттер үлесі біршама азайды: 32 % бастап (2007 – 2009 жылдары) 23 % дейін (2010 – 2012 жылдары)⁸

EIU деректері бойынша ЖІӨ-ге бөлшек және ипотекалық кредиттеу көлемдерінің арақатынасының көрсеткіші бойынша Қазақстан салыстырылатын елдерден артта қалып отыр.

_________________

⁶Дүниежүзілік банктің 2013 жылғы деректері бойынша

⁷2013 жылы Қазақстан банктерінің қаржылық тұрақтылығы USAID азаматтық қоғам ұйымдарынының тұрақтылық индексінің жеті балдық шкаласы бойынша 4,6 бағасына ие болды.

⁸Global Banking Pool

45-сурет. Бөлшек және ипотекалық кредиттеу көлемдері

Дереккөз: www.eiu.com

Жалпы банк секторын дамыту деңгейі бойынша Қазақстан салыстырылатын елдерден айтарлықтай артта қалады. Бірнеше жылдар бойы елде ЖІӨ-ге банк активтері көлемінің қатынасы ретінде мұндай көрсеткіштің төмендеуі байқалды. Жыл сайынғы төмендеу қарқындары 11 % құрады: егер 2008 және 2009 жылдары осы көрсеткіш тиісінше 73 %-ды және 70 %-ды құраса, 2010 жылы – 58 %, 2011 жылы – 48 %, ал 2012 жылы – 46 %-ды құрады.

46-сурет. Банк активтері көлемінің ЖІӨ-ге қатынасы, пайыздар, 2011 жыл

Дереккөз: Moody's; McKinseyGlobalBankingPool; Орталық банктер; "Экономист" британдық журналының талдамалық бөлімі; AF

ЖІӨ-ге банк активтері қатынасының төмендеуі банк секторындағы жағдайдың қолайсыздығын растайды. Бұл банктердің проблемалық кредиттер көлемін ұлғайтуға байланысты көтерген елеулі шығындарына негізделеді.

Қаржылық қызметтердің баға қолжетімділігі жеті балдық шкала бойынша 3,4 балмен бағаланады. Банктердің қарыз алушыларға сенімсіздігінен қамтамасыз етуді талап ететін кредиттер пайызы өте жоғары – 94 %.

Жалпы, EIU деректері бойынша үй шаруашылықтары берешегінің деңгейі Қазақстанда өте төмен.

47-сурет. Үй шаруашылықтарының банктер алдындағы берешегі⁹, 2013 жыл

Дереккөз: McKinsey Global Banking Pool

Менеджменттің, көрсетілетін қызметтер сапасының төмен деңгейі, қызметкерлердің төмен инвестициялық сауаттылығы елдің ірі банктерінде жүйелі проблемалардың негізгі себептеріне айналды.

Қазақстанда кепілге қойылатын талаптар деңгейі пропорционалды емес жоғары. Мұндай ахуал нарықта проблемалық кредиттердің көптігіне байланысты.

_________________

⁹Банк талаптарына сәйкес келетін үй шаруашылықтарына кредиттің орташа мөлшері және үй шаруашылығының қолда бар табысы арасындағы арақатынас

8. Білім беру

2013 жылдың қорытындысы бойынша білім беру секторы еңбек өнімділігінің ең төмен деңгейі байқалған секторлардың бірі болды (ҰЭМ СК деректері бойынша 7,3 мың АҚШ доллары). Сонымен қатар, 2020 жылға қарай аталған секторда еңбек өнімділігі деңгейінің 4 мың АҚШ долларына дейін ұлғаюы болжанады. Білім беруде жеке секторды ескере отырып өсудің орташа жылдық қарқынының нысаналы деңгейі 7 %-ды құрайды. Бұл секторда 2020 жылға дейін түбегейлі жақсарту жүргізу қажет.

Білім беру секторында 2020 жылға дейін жеткілікті жұмыс орындарының негізгі бөлігі құрылды. Айталық 2010 - 2013 жылдары білім беру саласында жұмыс орындары санының орташа жылдық өсу қарқыны 4 %-ды құрады.

2020 жылға дейін білім беру қызметтерін дамыту үшін қосымша 29 мың маман тарту талап етіледі. Ол үшін мемлекет тиісті шаралар қабылдауда.

Қазақстанда білім беруге жұмсалатын мемлекеттік шығыстар деңгейі Бразилия, Малайзия мен ОАР қарағанда төмен, алайда Ресей, Сингапур мен Түркия, Қытайға қарағанда жоғары болады. Сонымен қатар Сингапур мен Түркияда Қазақстанға қарағанда білім беру жүйелері анағұрлым тиімді дамыған.

48-сурет. Білім беруге мемлекеттік шығыстар, 2011 жыл

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

2020 жылға дейін инвестицияларға қажеттілік аталған секторда 17 млрд. АҚШ долларын құрады. Сонымен бірге, осы секторда секторға инвестициялар мен сектордың ЖІӨ-нің арақатынасының ағымдағы деңгейі (2013 жылға) 2020 жылға арналған нысаналы мәндерден 6 %-ға төмен және нысаналы деңгейі 22 % болған кезде 15 % құрайды.

Аталған жағдай секторға инвестициялар ағымын арттыру бойынша түбегейлі өзгерістер қабылдау қажет екенін көрсетеді.

Осы мақсатта қаражатты жұмсау тиімділігіне егжей-тегжейлі талдау жүргізген маңызды. Білім беру сапасын арттыруға ықпал ететін факторлардың бірі оқытушылық құрамды білікті кадрлармен нығайту болып табылады.

Білім беру сапасында да проблемалар бар – мәселен, Қазақстан 65 елдің ішінде PISA (математика) халықаралық емтиханы бойынша 49-орынды иеленді. Орта мектепте оқыту сапасы бойынша Қазақстан салыстырылып отырған елдерден, ең алдымен, Ресей және Қытайдан біршама артта қалып отыр. Әсіресе қазақстандық оқушылардың оқылым бойынша дайындық деңгейлері төмен келеді, ал математика мен жаратылыстану бойынша тиісті көрсеткіштер біршама жоғары. Орта мектептегі оқытудың әлсіз нәтижелерін адам өмірінің кейінгі білім алу және кәсіби кезеңдерінде түзету қиын болғандықтан, қалыптасып отырған жағдай өнімділікке кері әсерін тигізеді және елдің экономикалық дамуын жеделдетуге кедергі келтіреді.

49-сурет. Қазақстандағы орта білім сапасы

Дереккөз: Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі – ЭЫДҰ), ЮНЕСКО

Қазақстандық жоғары білім жүйесі халықаралық рейтингілерде салыстырмалы түрде жоғары емес орындарда және өңдеу өнеркәсібі, көлік пен логистика, кәсіби көрсетілген қызметтер секілді экономиканың перспективалы секторларын дамытуға шамалы әсер етеді.

1000 тұрғынға шаққандағы студенттер саны 36 адамды, ал АҚШ-та 98 адамды құрайды.

50-сурет. Қазақстандағы жоғары білім сапасы

Дереккөз: Әлемнің үздік университеттер рейтингі¹⁰, ЭЫДҰ және ЮНЕСКО

Қазақстанда халықты бастауыш және орта біліммен қамту көрсеткіштері жоғары, алайда мектеп түлектері арасында жоғары оқу орындары студенттерінің үлесі көп емес. Сонымен, Қазақстанда бастауыш мектеп оқушыларының 40 %-ы орта білімін алған соң, ЖОО-ға оқуға түседі, ал мысалы, Түркияда осы көрсеткіш 59 %-ға, Ресейде – 76 %-ға жетеді. Нәтижесінде Қазақстан басқа елдермен салыстырғанда білікті мамандардың жетіспеушілігін бастан кешуі мүмкін.

_________________

¹⁰ Әлем университеттерінің, Шанхай Цзяо Тун университетінің, QS жетекші университеттердің академиялық рейтингісі, университеттерді ранжирлеу желісі

51-сурет. Халықты Қазақстанда бастауыш, орта және жоғары біліммен қамту

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

Білім беру секторының тағы бір проблемасы білім беруге жұмсалатын шығыстардың төмен деңгейі болып табылады. Дүниежүзілік банктің білім беруге жұмсалатын шығыстар деңгейі бойынша рейтингілерде Қазақстан 125-орынға ие.

9. Денсаулық сақтау

Денсаулық сақтау секторында еңбек өнімділігінің ең төмен деңгейі (ҰЭМ СК мәліметтері бойынша 8,9 мың АҚШ долл.) байқалады. Сонымен қатар, 2020 жылға қарай секторда еңбек өнімділігінің 3 мың АҚШ долларына дейін ұлғаюы болжанады. Жеке секторды ескере отырып, орташа жылдық өсу қарқынының нысаналы деңгейі 4 %-ды құрайды.

Талдау өткен кезеңде денсаулық сақтау секторында өсудің теріс серпіні (-1 %) байқалғанын көрсетіп отыр. Тиісінше, денсаулық сақтау секторын түбегейлі жақсарту қажет.

Денсаулық сақтау секторында 2020 жылға дейін жеткілікті болатын жұмыс орындарының негізгі бөлігі құрылған. Осылайша, 2010-2013 жылдары денсаулық сақтауда жұмыс орындары санының орташа жылдық өсуі 5 %-ды құрады.

2020 жылға дейін инвестицияларға қажеттілік денсаулық сақтау секторында 10 млрд. АҚШ долларын құрайды. Бұл ретте аталған секторда секторға инвестициялар мен елдің ЖІӨ-нің арақатынасының деңгейі 18 %-ды, ал нысаналы мәні - 22 %-ды құрады. Осылайша, даму мақсаттарына қол жеткізу үшін секторға инвестицияларды бірте-бірте арттыру қажет.

Өмір сүру ұзақтығы секілді көрсеткіш ерекше назар аударуды талап етеді, айталық әлем елдерінің рейтингінде Біріккен Ұлттар Ұйымының (бұдан әрі – БҰҰ) өмір сүру ұзақтығы деңгейі бойынша Қазақстан 138 позицияға ие болады.

Бұл ретте, Қазақстанда дәрігерлер саны жеткілікті деңгейде, мысалы бір дәрігерге 267 тұрғыннан келеді.

Білім беру мен денсаулық сақтауға шығыстар деңгейі бойынша Дүниежүзілік банк рейтингінде Қазақстан тиісінше 125 және 136-орындарды иеленді.

10. Әлемде көрсетілетін қызметтер саласын дамытудағы үрдістерді талдау

Әлемде көрсетілетін қызметтер саласының маңыздылығы өсуде, бұл ретте аталған саланың неғұрлым өсуі жақын уақытта Азияның дамушы елдерінде болжанады. Көрсетілетін қызметтер саласының үлесі әлемдік экономиканың шамамен 2/3 бөлігін құрай отыра, басым болып қалады.

Соңғы 20 жылда жан басына шаққандағы орташа табысты елдер ЖІӨ өсуінің 50 %-дан астамы көрсетілетін қызметтер саласы есебінен байқалған. Бұл нәтиже көрсетілетін қызметтер саласында жұмыс істейтіндер есебінен де (аталған елдерде қызметкерлердің барлық өсімінің шамамен 85 %-ы), сол сияқты көрсетілетін қызметтер саласында еңбек өнімділігін арттыру есебінен де байқалған.

Жан басына шаққандағы табысы жоғары елдерде ЖІӨ-де көрсетілетін қызметтер саласының үлесі 80 %-дан асады.

Сонымен қатар, әлемдік экономикада көрсетілетін қызметтер саласы үлесінде түбегейлі өзгерістер күтілмейді. Елеулі абсолютті өсу кезінде 2030 жылға қарай көрсетілетін қызметтер саласының үлесі шамамен ағымдағы деңгейде сақталады.

Көрсетілетін қызметтер саласының құрылымында елеулі өзгерістер болжанбайды. Бүгінде әлемде мемлекеттік сектор мен сауда қызметтерінің үлесі ең жоғары. Сонымен, мемлекеттік секторда көрсетілетін қызметтер үлесі орташа есеппен 20 %-ды, саудада – 23 %-ды құрайды. Әлемдік экономикада ең төменгі үлесті қаржылық қызметтер алады, олардың үлесі орташа алғанда 4-5 %-ды құрайды.

2030 жылға дейінгі кезеңде сауда және қаржылық қызметтер салаларының елеусіз өсуі болжанады, ал бизнес үшін жылжымайтын мүлік пен көрсетілетін қызметтер секторларында үлесі елеусіз қысқарады.

Экономиканың және халықтың әл-ауқаты деңгейінің өсуімен бірге халықтың көрсетілетін қызметтерге сұранысының өсуі күтіледі. Сондықтан көрсетілетін қызметтер саласында табыс деңгейі орташа елдерде және дамыған елдерде жұмыс орындарын құруға ықпал ететін негізгі факторға айналады.

Сауда секторында ірі бөлшек сауда компанияларының халықаралық нарықтарға шоғырлануының өсуі байқалады. Бұл процесс дәстүрлі бөлшек сауда дүкендері мен жергілікті компанияларды біртіндеп ығыстырумен. Дамушы елдерде сұраныстың өсуі орта таптың қалыптасуымен байланысты болғандықтан, сауданың заманауи форматтарының қарқынды дамуы байқалады.

Жұмыс істеудің төмен құны мөлшері, сауда алаңдары, орналасқан жері, уақыт шектері бойынша шектеулері болмайтын интернет-дүкендер мен онлайн алаңдардың (Ebay) кең таралуына ықпалын тигізді.

Дүкендердің дәстүрлі тұжырымдамалары өзгеруде. Көрсетілетін қызметтердің жаңа түрлері (ұялы төлемдер, сандық купондар, орналасу жеріне байланысты көрсетілетін қызметтер) пайда болады, ал жеткізудің тізбегін тиімді басқару (сол күні жеткізу) табыстың шешуші факторына айналады. Дүкендердің жаңа форматтарының пайда болуы мен сатып алу сипатының өзгеруі сауданың дәстүрлі модельдерінің жұмыс істеуін біршама қиындатты, бұл осы салада түбегейлі өзгерістерге әкелуі мүмкін.

Жаңа стратегияларға онлайн-дүкендер, "шексіз сөрелер" құру (дүкенде жоқ тауарды алу үшін шешімдер) және "жүре отыра сатып алулар" (сатып алушылар машинадан шықпай, интернет арқылы тапсырыс бере алатын және тауарды алатын кезде) секілді көп арналы ұсыныстар жатқызылады. Жаңа сауда алаңдарын құру бөлшек сауда компаниялары көп арналы мүмкіндіктерді пайдаланатын сатып алушыларды анағұрлым белсенді тартатынын және интернет желілердің өсуін ынталандыратынын болжайды, бұл дәстүрлі дүкендердің пайдасының төмендеуіне әкеледі.

Оларға бәсеке жасау үшін дәстүрлі дүкендерге дағдысын жетілдіру және олардың тәжірибесін алу қажет. Кейбір бөлшек сауда дүкендері "геймификациялаумен" тәжірибе жасайды – сатып алушының тартылуы мен қызығушылығын арттыру үшін сатып алуды жасау процесінде компьютерлік ойындарға тән тәсілдерді қолданады.

Өндірушілер құн жасау тізбегін бақылау мүмкіндігіне ие болу үшін жеке бөлшек сауда дүкендерін құрады. Қазіргі жоғары ұтқырлықпен және уақыт тапшылығымен сипатталатын жағдайларда қолайлылықтың маңызы зор. Дәстүрлі түрде екі полярлық қарсы бағыт байқалатын бөлшек сауда нарығында – дисконттық және мәртебелі дүкендерде – бірінің не басқасының басымдықтарын қиыстырған гибридтік форматтар пайда болады. Жұмыстың тиімділігі мен жеткізу тізбегін ұйымдастыру ұқыпты қағидаттарға сәйкес барлық форматтар үшін шешуші факторлар болып табылады.

Тұтынушылар өндіру кезінде экологиялық тұрақтылық пен әділ сауда қағидаттары сақталатын тауарларға көп қызығушылық білдіреді, сондай-ақ органикалық және өңірлік өнімге сұраныс өсуде. Бөлшек сауда кәсіпорындары ресурстарды тұтынуды қысқарту және сонымен бір мезгілде қоршаған ортаға қамқорлық көрсететін компаниялар ретінде өз имиджін жақсарту үшін тұрақты дамыту бағдарламаларына қаражат салады. Тік интеграция бөлшек сауда кәсіпорындарына жоғары сапалы ресурстар мен өнімдерге қолжетімділікті қамтамасыз етуге және бағаның ауытқуын азайтуға көмектеседі.

Баға мен сапаның арақатынасы сатып алушылар үшін негіз қалаушы фактор болады. Жеке сауда таңбаларының үлесі артып келеді – олар бренд тауарларына қолайлы балама ретінде ұсынылады немесе орта деңгейдегі дербес брендтер ретінде шығады. Тиімді баға белгілеу мен алға жылжыту бойынша іс-шаралар сатып алушыларды тарту және пайданы қамтамасыз ету тұрғысынан анағұрлым маңызды болады.

Одан басқа, CRM¹¹ жүйелерін жетілдіру бойынша шаралар қабылданады. Ұялы және онлайн-технологияларды пайдалана отырып, бөлшек сатушылар клиент бұрын жасаған сатып алулар туралы деректер негізінде дайындалған дербес купондар ұсынуы мүмкін. Осындай тәсіл сатып алушымен жеке өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді және сатып алушылар дүкенде сауда жасаған кезде нақты уақыт режимінде оларды ұсына отырып, купондарды нақты демографиялық топтарға бағыттауға мүмкіндік береді. Groupon, Besmart және LivingSocial сияқты сервистердің өсуі байқалады.

Сонымен бірге, бөлшек сауда кәсіпорындары мен сатып алушылар арасында белсенді өзара іс-қимыл ерекше маңызға ие болады, ал компаниялар өз клиенттерімен түрлі мәселелер бойынша онлайн-арналар арқылы сөйлеседі.

Бөлшек сауда кәсіпорындары дүкенде сатып алуды ресімдеу процесін тездету мен тиімділігін арттыру үшін смартфондарды, қол сканерлері мен планшеттерін пайдалануды ұсынады. Бұл сатып алушылардың қанағаттану деңгейін арттыруға септігін тигізеді, еңбек өнімділігі артады және компания шығындары қысқарады. "Электрондық әмияндар" технологиясын қолдану сатып алу процесін қосымша жеңілдету мен сервис сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.

Планшеттер немесе смартфондарды пайдалана отырып, дүкен қызметкерлері тауарлар, қорлар деңгейі және бәсекелестердің бағалары туралы егжей-тегжейлі ақпаратқа тұрақты қолжетімділікке ие болу арқылы қызмет көрсетуді жақсартуы мүмкін. Бұл оларға жұмыс тиімділігін арттыруға және дүкеннің қызметтік үй-жайында жұмыс үстелінде аз уақыт өткізуге мүмкіндік береді. Сатып алушылар дүкендегі тауар туралы толық көлемде қосымша ақпарат алу үшін дүкендерде орнатылған планшеттерді пайдалана алады.

Онлайн-дүкендер тарапынан қысымның күшеюіне қарай, ал қосымшалар бағаны салыстыру үшін анағұрлым танымал болуына қарай, бөлшек сауданың дәстүрлі кәсіпорындары бір күн ішінде бағаның жедел өзгеруі үшін талдамалық мүмкіндіктерді жетілдіреді. Мұндай өзгерістер бөлшек сауда кәсіпорындарына онлайн-қарсыластармен табысты бәсекелесуге мүмкіндік береді. Шынайы уақыт режимінде бағалардың өзгеруін "тыныштық" кезінде сатуды ұлғайту үшін немесе сатып алушылар ағымын оңтайландыру үшін бөлшек сауда дүкендері пайдалануы мүмкін. Бұл міндет электрондық бағаларды пайдаланған кезде жеңілдетіледі.

Көлік және логистика саласында сауда ағындарының ұлғайғаны байқалады. Жұмыс күшінің құнындағы айырмашылыққа байланысты басымдықтар өндіріс үшін шетел ресурстарын анағұрлым белсенді тартуды қамтамасыз етеді, бұл сауда мен тасымал көлемінің өсуіне ықпал етеді. Болжамдар бойынша Азия аутсорсингтің негізгі үлесі тиесілі өңір мәртебесін сақтайды. 2015 жылы бүкіл әлем бойынша клиенттер саны екі еседен астам артады, бұл ретте өсу Қытай мен Үндістан есебінен қамтамасыз етіледі, бұл Азияның шегінде сауданың көлемін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Талдау бойынша көптеген өңірлерде инфрақұрылым объектілеріне қажеттілік ұсынысты айтарлықтай арттыратын болады. Жеке инвесторлар қаржыландыру көлемдері мен инфрақұрылымды пайдалану қарқындылығын арттыруды жалғастыруда. Мемлекеттер тарапынан инфрақұрылымды дамытуды қолдау көлемдеріндегі айырмашылық анағұрлым маңызды болып келеді: дамушы елдер қаражатты көптеп инвестициялайды және дамыған елдерге қарағанда осы салада жобаларды іске асыруға белсенді жәрдемдеседі.

Логистиканың табыстылығын ұлғайтуға ұмтылыс байқалады. Жүк жөнелтушілер көптеген логистикалық функцияларды, әсіресе логистиканы басқаруды (мысалы, жүктерді жөнелту бойынша көрсетілетін қызметтер) аутсорсингке тапсырады. Логистикалық желіде масштабтың елеулі әсерін туғызатын тасымалдарды шоғырландыру халықаралық және өңірлік деңгейлерде бірнеше ойыншылардың пайда болуына әкеледі. Иеленудің жаңа нысаны (мысалы, тікелей инвестициялар) туындайды және функционалды ойыншылар (мысалы, көрсетілетін қызметтердің кеңейтілген ұсынысы бар интеграторлар) пайда болады.

Бұл ретте, нормативтік талаптар көліктік қызметтердің өнім берушілерін тасымалданатын тауарларға жауапкершілігін арттыруға міндеттейді. Нормативтік талаптар күшеюде, атмосфераға зиянды қалдықтар шығарғаны үшін төлемдер өсу үстінде. Клиенттер мен жүк жөнелтушілер тарапынан "жеткізілімдердің экологиялық тізбегі" шеңберінде әзірленген тауарларға сұраныс өсуде.

Жүк жөнелтушілер көрсетілетін қызметтерге сұраныс туғызады, олар анағұрлым жоғары қосылған құнды құрайтын көрсетілетін қызметтерге сұраныс (мысалы, өндіріс, ақпараттандыру, "белсенді" қорлар үшін шешімдер) туғызады. Клиенттердің тез өзгеретін қажеттіліктері жүк жөнелтушілерді өнімдерді өмірлік циклдің ерекшеліктерін ескере отырып, жеткізілімдер тізбегінің моделін әртараптандыруға мәжбүрлейді. Ірі тәжірибелі жүк жөнелтушілер жетекші өнім берушілерге аз тәуелді болады, сонымен қатар ұсақ және орта жүк жөнелтушілердің әмбебап шешімдерге деген қажеттілігі одан әрі өсіп отырады.

Жүк теміржол тасымалдары саласындағы көлемдердің өсуі байқалады. Теміржол тасымалдарының өсуі бұрынғыдай негізінен вагонды жүктердің тасымалдары мен экономикалық тасымалдар есебінен қамтамасыз етіледі. Алайда тасымалдардың өсу қарқынына экономиканың баяу қалпына келтірілуі ықпалын тигізеді.

Теміржол тасымалдары орта қашықтықтарға тасымалдардың маңызды сегменті болып қалады. Оларға сұраныс сенімділікпен және үнемділікпен сипатталатын мультимодальдік қызмет көрсету басымдықтарына байланысты. Алайда осы салада әлі де игерілмеген қиындықтар бар. Мәселен, мультимодальдік тасымалдар есебінен қосалқы нарықтарға қызмет көрсету кезінде 1-эшелондағы жүк жөнелтушілерге мультимодальдік терминалдан 200-250 миль қашықтықта орналасқан алушыларға жүктерді жеткізген кезде тиісті деңгейді қамтамасыз ету қиынға соғады. Табыстарды басқаруда, қашықтықтарды қысқартуда да қиындықтар пайда болады. Анағұрлым қысқа қашықтықтарға тасымалдардың өсуін ескере отырып, табыстар төмен болады, бұл мультимодальдік тасымалдар инфрақұрылымын құру мен қолдауға арналған шығыстарды жабуға мүмкіндік бермейді. Рельссіз тасымалдау егер оған тасымалдың барлық қашықтығынан 1/4-нен аспайтын жағдайда табысты болуы ықтимал. Бұдан басқа, автомобиль тасымалдарын артық көретін және мультимодальдік тасымалды пайдаланбайтын жүк жөнелтушілер үшін маркетинг шараларын жүргізу қажет.

Талдау 2025 жылға қарай қалалық қоғамдық көліктің үлесі 2 есе артатынын көрсетеді. Қоғамдық көлік жүйесін дамытуға инвестициялар көлемі бойынша жолдар немесе автомагистральдар құрылысының капитал салымдарына қарағанда, жұмыс орындарын көптеп құруға мүмкіндік береді. Қоғамдық көліктің, жаяу жүргіншілер мен велосипед жолдарының дамыған жүйесі бар қалаларда көліктік қызмет көрсету құны осындай мүмкіндіктер әлсіз дамыған қалаларға қарағанда, жартылай төмен болады. Осыған байланысты қалалық билік қала құрылысын жоспарлаған кезде қоғамдық көлік жүйесінің интеграциясына арналған мүмкіндіктерді көздейді.

Қалалық көлік экологиялық тұрғыдан жеке автокөлік басымдығына ие болады: оған жол көлігінен барлық CO2 шығарындыларының 40 %-ы және көлік құралдарынан өзге шығарындылардың шамамен 70 %-ы келеді. Орташа есеппен қоғамдық көлік құралдары жеке автокөлікке қарағанда, бір жолаушыға 1 км есебімен энергияны 3,4 есе кем тұтынады.

Қалаларда зияткерлік көлік жүйелерінің (бұдан әрі – ЗКЖ) өсуі көлік жүйесінің жұмысын біршама жақсартуға мүмкіндік береді (кептелістерді азайту, жолаушылар үшін қауіпсіздік пен қолайлылықты арттыру). ЗКЖ мына шешімдерді қамтиды: шынайы уақыт режимінде ақпарат ұсынатын құралдар (қалалық көліктің қозғалыс бағыттары мен кестелері, навигациялық көрсеткіштер, кешігулер туралы ақпарат), қозғалысты реттеудің техникалық құралдары (сигналды құрылғылар, көліктің жылдамдықты тас жолға кіруін реттейтін бағдаршамдар, ауыспалы ақпараты бар жол белгілері), жол баж салығын жинаудың электрондық жүйелері, кептеліс үшін төлем алу, белгіленген жолақтар бойымен өтіп кеткені үшін төлем алу, КҚ-инфрақұрылымының интеграция құралдары/ҚК, объектілер арасында коммуникация құралдары (КҚ және жол маңы қадалары, бағдаршамдар мен өзге КҚ арасында). ЗКЖ дамыту елеулі экономикалық әсерді, ауқым әсерін көрсетеді, көлік жүйесіне қызмет көрсету шығыстарын азайтады.

Қалалық логистиканы басқарудың жаңа жүйелері енгізіледі. Жолдарда қауіпсіздікті арттыру, ауаның ластану деңгейін, шуылды ластану мен электр энергиясын тұтынуды азайту, көліктің қолжетімділігін, қауіпсіздікті және қалалардың эстетикалық сипаттамаларын жақсарту мақсатында көліктік шешімдерді әзірлеу жүргізіледі. Қалалық логистика саласындағы іс-шаралар кептелістерді, қоршаған ортаға келеңсіз әсерді, энергияны тұтынуды азайтуға бағытталған.

Жүргізілген зерттеулер нәтижелері бойынша, көліктік кептелістерден болатын тікелей шығындар әлемдік ЖІӨ шамамен 2 %-ын құрайды, ал 2030 жылға қарай сарапшылардың болжамдарына сәйкес кептелістерден тікелей шығындар 890 млрд. АҚШ долларына дейін өседі. Осыған байланысты әртүрлі шаралар қабылданады: жұмыс берушілерді компания қызметкерлері үшін жұмысқа алып баратын және жұмыстан алып келетін қозғалыс жоспарларын әзірлеуге ынталандыру, адамдарға көліктің белгілі бір түрлерін таңдау салдары туралы хабарлау, ауыспалы бажды өндіру, сондай-ақ қалаларда тұрақ орындарын оңтайландыру бойынша шараларды іске асыру арқылы автомобильдерді пайдалануға бақылау жасау.

Жүк жөнелтушілердің ынтымақтастығы мен сыртқы логистикалық компаниялардың көрсетілетін қызметтеріне бөлінген назардың артуы байқалады. Сыртқы логистикалық компаниялар клиенттерді ынтымақтастыққа тартудың маңыздылығын сезінеді және ынтымақтастық желілерін құруға қаражат салады.

Болжамдарға сәйкес алдағы жылдары Азия Солтүстік Американы басып озып, авиатасымалдардың ірі нарығына айналады. Азия нарықтарында шамамен 50 төмен бюджеттік авиатасымалдаушылар жұмыс істейді – бұл басқа кез келген өңірге қарағанда көп бөлікті құрайды, мұны франшиза моделінің және/немесе бірлескен кәсіпорындардың тиімділігі растайды. Жуық арада ішкі авиатасымалдардың үнді нарығында елеулі құрылымсыздандыру күтіледі.

Негізінен ауысып отыратын тасымалдарға бағытталған авиакомпанияларды қарқынды дамыту байқалады. Мысал ретінде Emirates авиакомпаниясын және Парсы шығанағы елдерінен басқа тасымалдаушыларды, сондай-ақ TurkishAirlines компаниясын келтіруге болады. Осындай сызба бойынша жұмыс жасайтын компаниялар Еуропа – Азия, Еуропа – Таяу Шығыс, Еуропа – Африка бағыттарындағы басқа ойыншыларды ығыстырып шығады.

Мемлекеттер мүмкіндігінше авиасаланы дамытуды қолдауды жалғастырады. Мысалы, Japan Airlines компаниясы Enterprise Turnaround Initiative Corporation of Japan (ETIC) 300 млрд. йен және Жапония Даму Банкінен 600 млрд. йен көлемде несие желісін алды; итальяндық үкімет Alitalia компаниясына жеті жылға 700 млн. евро көлемінде қолдау көрсетті. Сонымен қатар трестіге қарсы заңнамаға қатысты қолдау көрсетудің бірқатар мысалдары бар (мысалы, трансатлантикалық ұшулар мен Тынық мұхиты арқылы ұшуларды орындаған кезде).

Сонымен қатар салада жаңа қиындықтар туындайды. Шығарындыларға квоталар саудасының еуропалық жүйесін енгізумен бірге шығарындылар деңгейіне қойылатын талаптар күшейтілді. Сондай-ақ, борыш дағдарысы жағдайларында Еуропада капитал ағындары бұзылды және маржиналдық тасымалдаушылардың әрекеті қауіп үстінде болды: MalevHungarian (Венгрия) және Spanair (Испания) авиакомпаниялары осы елдердің үкіметтеріне субсидиялауды тоқтатуға тура келген соң өз қызметін тоқтатты.

Туризм секторында дамушы елдерде көлемдерді қалпына келтіру дамыған елдердегі баяу өсудің орнын жабуда. Мемлекеттер аталған сектордың бәсекеге қабілеттілігін арттыру бойынша шаралар қабылдайды (мысалы, виза алу рәсімін жеңілдету жолымен немесе тартымды туристік бағыт ретінде ел брендін әзірлеу). Азия және Латын Америкасы елдеріндегі туризм көлемі орта тапты арттыру және мемлекеттің туризм саласындағы шараларды қабылдауы аясында өсу үстінде. Компаниялар негізінен дамушы елдердегі қатысуды кеңейтуге бағытталған (мысалы, Қытай, Үндістан мен Бразилияда қонақүйлер саны өсіп келеді). Африкалық елдер анағұрлым баяу өсуде.

Соңғы жылдары туризм үшін мүмкіндіктер артты, туристік қызметтің жаңа форматтары пайда болды. Бүгінгі күні интернет арқылы туристер бағыттарды жоспарлай алады, билеттер мен қонақүй нөмірлерін броньдай алады, жаңа шешімдердің арқасында басымдық ала алады немесе үнемдеу мүмкіндігін, мысалы, авиарейстерге дербес тіркеу, анағұрлым оңтайлы бағыттарды таңдау мүмкіндігін алады. Әлеуметтік желілер мен ұялы құрылғылардың кең таралуы арқасында туристермен өзара іс-қимыл жасаудың жаңа мүмкіндіктері пайда болды, ұсынылатын туристік өнімдер қатары кеңейеді.

Жылжымайтын мүлікпен операциялар секторында халықаралық көлемде жылжымайтын мүлікке сұраныстың тұрақты өсуі байқалады. Жылжымайтын мүлік – бұл әсіресе институционалдық инвесторлар тарапынан инвестициялар үшін тартымды бағыт (зейнетақы қорлары мен ұлттық әл-ауқат қорлары).

Халық пен әл-ауқат деңгейінің өсуі дамушы елдерде қайта реттеуге үрдісті күшейте отырып және тұрғын үй инфрақұрылымы мен құрылыс саласында бағдарламалар әзірлеуге ықпал ете отырып жаңа мүмкіндіктер туғызады. Жекешелендіру, объектілердің тозуы, қалаларды реконструкциялау аясында дамыған елдерде жаңа мүмкіндіктер пайда болады.

Жылжымайтын мүлік нарығында бағалардың төмендеуі күтіледі. Көптеген нарықтарда жылжымайтын мүлікке және тиісінше мәмілелер көлемдерінің бағалары төмендейді. Болжамдарға сәйкес, нарық бойынша жалпы рентабельділік 10 %-дан аспайды. Бұл ретте, капитал құнының артуы жиынтық табыс құрылымының тек елеусіз үлесін қамтамасыз етеді.

Кәсіби қызметтер секторында инжинирингтік қызметтерді дамуы байқалады. Халықаралық практикада инжиниринг кең мәнінде құрылыс инжинирингі, консультациялық инжиниринг, технологиялық инжиниринг сияқты сегменттерден құралады.

Құрылыс инжинирингі инжинирингтің ең маңызды нарығы болып табылады, себебі EPS-ті – жобалауды және құрылыс-монтаж жұмыстарының өзге де түрлерін қамтиды.

Сондай-ақ, инжинирингтік қызметтердің тез өсетін нарығы компьютерлік инжиниринг, 3-D принтерлер болады, олардың орташа өсуі жылына шамамен 10-12 %-ды құрайды. Компьютерлік инжиниринг қызметтің екі негізгі бағытын: дизайн мен инжинирингті және модельдеу мен бизнес-процестерді оңтайландыруды қамтиды. Компьютерлік инжиниринг үшін бағдарламалық қамтамасыз (бұдан әрі – БҚ) етудің әлемдік нарығының көшбасшылары Autodesk, SiemensPLMSoftware, PTC сияқты американдық компаниялар болып табылады.

Мұнай өндіру мен мұнай өңдеу салалары компьютерлік инжиниринг қызметтерінің негізгі пайдаланушыларына айналды. Соңғы жылдары орта және шағын бизнес арасында да компьютерлік инжиниринг қызметтеріне сұраныс өсіп келеді.

Осыған байланысты жобалауды арзандату мен жеделдетуге, оған жаңа кадрлар тартуға мүмкіндік беретін "бұлыңғыр" технологиялар барынша жиі пайдаланылуда. Ақпараттық жүйелерге жұмсалатын шығындар өндіріс саласы үшін компания айналымынан 2 %-дан 5 %-ға дейін құрауға тиіс.

Мұнай-газ сервисі қызметтерінің нарығы әлемдік экономиканың неғұрлым қарқынды дамушы сегменттерінің бірі болып табылады. Мұнай-газ сервисінің қызметтері нарығының өсуі, сондай-ақ жаңа кен орындарын барлау мен игеруге деген қажеттілік мұнай-газ сервистік компанияларын дамытуға елеулі инвестициялауды талап етеді. Бұл шетелдік холдингтердің дамуын ынталандырумен, мұнай-газ сервисінің біртіндеп өркениетті әрі ашық нарығын қалыптастыра отырып, олардың орта және ұсақ кәсіпорындарға ие болуына алып келеді.

Бүгінгі күні оффшорлық бұрғылау әлемдік мұнай-газ сервисі нарығының ең ірі сегменті болып табылады. 2012 жылы оның көлемі шамамен 60 млрд. АҚШ долларына жетті (мұнай-газ сервисі қызметтерінің өндіріс көлемі 17,6 %). Мынадай факторлар негізгі себептер болып табылады: оффшорларда бұрғылау кезінде мұнай-газ сервисі қызметтерінің құны, жерүсті бұрғылауына қарағанда, жоғары. Құрлықта кен орындарының таусылуы мен қиын қолжетімділігі салдарынан көмірсутектерді оффшорлық өндіру экономикалық тұрғыдан неғұрлым тартымды болады. Алдағы кезеңде Бразилия, Норвегия, Мексика сияқты елдер оффшорлық бұрғылауды стратегиялық дамытуды жоспарлап отыр.

Сарапшылардың болжамдары бойынша 2030 жылға қарай теңізде мұнай өндіру әлемдік қажеттіліктерді шамамен үштен бір бөлігін қамтамасыз ететін болады. Бұл ретте, терең судан алынған шикізат үлесі әлемдік нарыққа мұнайдың барлық жеткізілімдерінің шамамен 10 % жетеді. Schlumberger бағалаулары бойынша таяу арадағы төрт жылда 200-ге жуық жаңа терең су кен орындарын игеру басталады.

Қазіргі уақытта бұрғылау қондырғысының орташа жұмыс істеу мөлшерлемесі тәулігіне 1 млн АҚШ долларын құрайды. Осылайша осы сегментте одан әрі өсуге барлық алғышарттар бар. Ensco және PrideInternational бірігуі бойынша мәміле осы сектордағы шешуші оқиғаға айналды, соның арқасында әлемде оффшорлық бұрғылау қызметтерін ұсынуға мамандандырылған шамасы бойынша үшінші компания пайда болды.

Мұнай-газ сервисінің әлемдік нарығының қалған сегменттері арасында мұнай беруді арттыру бойынша көрсетілетін қызметтер секторы елеулі өсуді көрсетуде, оның үлесіне әлемдік нарықтың шамамен 20 % келеді. Аталған сектордағы ең ірі ойыншы – швейцарлық компания Weatherford.

АҚШ-та жер қыртысындағы газды игеру жөніндегі жобаларға инвестицияларды жаппай тарту мұнай-газ сервисі нарығындағы басты тренд болып қалуда. Еуропалық мұнай-газ сервистік корпорациялар да өзінің ғаламдық қатысуын мақсатты түрде өсіруде. Норвегиялық Statoil ұлттық компаниясы құны 1,9 млрд АҚШ долларын құрайтын континенттік қайраңдағы жұмыс туралы AkerSolutions компаниясымен сегіз жыл мерзімге (одан әрі – ұзарту мүмкіндігімен) келісім жасады, оның бірегей әзірлемелері мен жабдығы Баренцев теңізінің ресурстарын белсенді барлау мен игеру үшін пайдаланылатын болады.

Бұл ретте геологиялық барлау жұмыстарының күрделенуі мен оларға жұмсалатын шығындардың ұлғаюы әлеуетті тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік беретін технологияларға сұранысты ынталандырады.

Ақпарат және байланыс секторында "Ауқымды деректер"¹², талдамалық құралдар мен "заттар интернеті" рөлінің өскені байқалуда. Қолжетімді деректер көлемдері тұрақты өсіп келеді, ал оларды сақтау құны төмендеп келеді. Осы екі фактордың қосындысы арқылы компанияларда бәсекеге қабілеттілікті арттыру мүмкіндігі пайда болады. Компанияларға клиенттермен қатынастарды жақсартуға және дербестендірілген маркетингті жүзеге асыруға жаңадан алған білімдер мүмкіндік береді.

Құнды қалыптастырудың барлық кезеңдерінде, әсіресе сатып алу тәртібін болжау мен ынталандыру саласында "ауқымды деректер" пайдалы болды. "Заттар интернеті" құрылғыларды неғұрлым көбірек біріктіреді, соның арқасында "ауқымды деректер" технологияларын қолданудың жаңа мүмкіндіктері пайда болады.

ОТТ¹³ бизнес-моделі де кеңінен таралуда. ОТТ бизнес-модельдерін тарату және бөгде қосымшаларды пайдалану байланыс операторларының қызметіне елеулі өзгерістер енгізеді: мысалы, Нидерландыда бір жылдағы хабарламалардан түсетін кіріс 26 %-ға қысқарды, ал Еуропада кейбір жас ерекшелік топтарында дауысты телефония қызметтерінің көлемі 23 %-ға азайды. Бейнеге қатысты ОТТ модельдерінің елеулі өсуі байқалады. Бұл салада АҚШ-та 37,6 млн. жазылушысы және әлемнің басқа елдерінде 7,75 млн. жазылушысы бар белгілі компания Netflix болып қалуда. Компанияның табысы бірегей жеке бағдарламалардың ұсынысына негізделген.

Телекоммуникация, медиа-бизнес пен жоғары технологиялар саласындағы дәстүрлі ойыншылар жауап шараларын қолданады: серіктестіктер құрады, ОТТ компанияларын сатып алады, басқа нарықтарда ОТТ-ты іске қосады, құнын қалыптастыру тізбегінің шеңберінде аралас кезеңдерді игереді.

Қазіргі заманғы жағдайларда телекоммуникация саласының дамуына ықпал ететін, сол сияқты экономиканың аралас салаларына, атап айтқанда сауда, туризм саласына ықпалын тигізетін әлеуметтік желілер дамудың маңызды факторына айналды.

Осыған байланысты ұтқыр платформаларда әлеуметтік желілерді кеңінен пайдалану көбейіп келе жатқаны байқалады. Олар өзара біліммен байытуға ықпалын тигізеді, озық тәжірибеге қолжетімділігін қамтамасыз етеді және ақпараттық ашықтықтың өсуіне ықпал етеді.

Нормативтік құқықтық база елеулі және тез өзгерістерге ұшырап отыр, бұл реттеу саласында сенімді стратегияны әзірлеуді талап етеді. Табысқа жету үшін сала компанияларына нормативтік құқықтық базаның өзгерістерін уақтылы қадағалау және жаңа жағдайларға бейімделу қажет. Бұл ретте аталған фактор жаңа құнды құру үшін негізгіге айналады.

Ақпараттық технологиялар сауданы дамытуға және тұтунышылық қатынастарға елеулі ықпал етеді. Егер бұрын ұтқыр технологиялар пассивті рөл атқарса (мысалы, сатып алушылар интернеттегі бағаларды тексерген және салыстырған), қазір олар тұтынушыға белсенді ықпал ету құралына (олар орналасу жерін ескере отырып, нысаналы маркетинг үшін пайдаланылады) айналып отыр.

Сандық контенттің ұлғаюымен бірге, сатып алынатын тауарлар құрылымында өзгерістер болады. Телекоммуникациялардың, медиа-бизнес пен жоғары технологиялардың жылдам өсуіне байланысты бүгінгі күннің өзінде бөлшек сауда арналары мен физикалық ақпарат жеткізгіштері (CD және DVD) өсуінің төмендеуі, ал нарықтың кейбір сегменттерінде елеулі қысқаруы байқалады.

Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге талаптар артып келеді. Стандартты шабуыл құралдары кең қолжетімді болып келеді және арнайы дағдыны талап етпейді. Мұндай іс-қимылдар неғұрлым әлсіреп келеді, нәтижесінде ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету қиындайды. Сондықтан бұл мәселелер көптеген компаниялар басшылығында маңызды орынға ие болады.

Телекоммуникациялық компаниялар клиенттердің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін "бұлыңғыр" сервистердің мүмкіндіктерін кеңейтуде. Ірі бірлестіктер мен сіңірулер, сондай-ақ жаңа ауқымды сервистердің іске қосылуы байқалады. Қызмет көрсетудің түрлі модельдері ұсынылады: "көрсетілетін қызмет ретіндегі инфрақұрылым", "көрсетілетін қызмет ретінде бағдарламалық қамсыздандыру", хостинг қосымшалар және деректерді өңдеу орталықтарының басқа мүмкіндіктері, пакеттік қызметтердің өсуі.

Дамушы елдер рөлінің артуы байқалады. Сарапшылардың болжамы бойынша жуық арада дамушы елдерге ақпараттық технологияларға (бұдан әрі – АТ) шығыстардың жиынтық әлемдік өсімнің жартысынан астамы келетін болады. Африка елдері АТ аутсорсингінде неғұрлым маңызды рөл атқаратын боладыды: мысалы, ОАР-де 2016 жылға дейінгі кезеңде осы бағыттың өсуінің орташа жылдық қарқыны шамамен 19 % құрайды. Бразилия мен Үндістан бүгінгі күннің өзінде БҚ әзірлеу бойынша әлемде жетекші орын алады, олардың үлесіне 2016 жылға дейінгі кезеңде нарықтық өсудің ең үлкен бөлігі болжанған. Қытайда телекоммуникация, медиа-бизнес пен жоғары технологиялар саласының жетекші бірқатар әлемдік компаниялар орналасқан. Бұл туралы Tencent және Alibaba сияқты компаниялардың жақындағы IPO куәландырады.

Өсу қарқындарының баяулауына байланысты табыстар, шығыстар, ұтымдылық деңгейі арасында оңтайлы қатынасты қамтамасыз ету үшін күрделі және операциялық шығындар сомасын шектеуге тура келеді. Жетілген нарықтарда операторларға қолданыстағы қызмет салалары шегінен тыс өсу мүмкіндіктерін іздеуге тура келеді. Бұл бірігу мен сіңіруге ықпал ететін болады.

Жалпы байланыс операторларының алдында оптикалық талшықты желілерді төсеуге, жиілік диапазондарын сатып алуға, LTE желілерін құруға елеулі капитал салымдарының мәселелері өзекті болады. Осындай ивестициялардың қажеттілігі ынтымақтастық көлемдері мен қарқындарының өсуіне ықпалын тигізеді: желілерді бірлесіп пайдалану, роумингтік және серіктестік келісімдер.

Қаржылық және сақтандыру қызметін көрсету секторында реттеудің күшейгені байқалады. Бұл 2008 жылғы әлемдік қаржылық дағдарысқа жауап болды. G20 саммиттері шеңберінде әлемдік көшбасшылар мен жетекші сарапшылардың кездесулері аталған үрдісті алдын ала болжаған. Мәселен, Питтсбургтегі (АҚШ) G20 елдерінің барлық жетекші қаржы орталықтарымен Базель II қағидаттарын қабылдау туралы шешім қабылданды. Осы қағидаттар банктер үшін капитал бойынша талаптарды арттыруға, қадағалау функцияларын жақсартуға, ақпаратты ашу бойынша талаптарды күшейтуге бағдарланған болатын.

Базель ІІІ жаңа қағидаттары капитал мен өтімділікке ең төмен талаптарды арттыруды, тәуекелдерді корпоративтік басқару және капиталды жоспарлау үшін қадағалау функциясын күшейтуді, сонымен қатар нарықтық тәртіпті арттыру бойынша шараларын қамтиды. Базель III жаңа қағидаттарын қабылдау бірінші кезекте елеулі секьюритис қоржыны мен деривативтер, репо-транзакциялар нарығында белсенділігі үлкен, секьюритис шығарумен қаржыландыратын сауда позицияларында тәуекелдері үлкен банктерді қозғайды. Бұдан басқа, бұл банкаралық қызметке теріс ықпал етеді. Базель ІІІ қағидаттарын енгізу транзакциялар мен бизнес-кредиттеу саласында банктік емес ұйымдармен бәсекелестіктің ұлғаюына әкелуі мүмкін.

Қаржы секторын реформалаудың екінші бағыты – негізгі банктік функцияларды бөлу бойынша құрылымдық реформалар болды – инвестициялық қызмет және капитал нарықтарында қызмет сияқты жоғары тәуекелді функциялардан - депозиттер ашу мен кредиттеулер. Осы реформалар банктердің операциялық қызметін жеңілдетуге, сондай-ақ жүйелі тәуекелді азайтуға, депозиттерді қорғауға бағытталған.

Реттеуді қатайту және банктердің күрделі талаптарын арттыру банктердің бизнес модельдерінің өзгеруін тудырады. Капиталды басқаруға талаптардың өзгеруі жүреді, өйткені реттеуші капитал көлемдері экономикалық капиталға қатысты өсті. Нәтижесінде көптеген банктер инфрақұрылымдық және жобалық қаржыландыру, сондай-ақ энергетиканы қаржыландыру сияқты қызметтің кейбір түрлерін азайтады.

Берешектен босату және жинақтардың жиналуы байқалады, алайда осы процесс қиындықтарға ұшырайды. АҚШ және ЕО-да жүргізіп отырған ақша саясаты мөлшерлемелерді азайтуға бағытталған, қарыз ауыртпалығын әлсіретуге ықпал етеді. Мүлігі мен жауапкершілігін сақтандырумен айналысатын компаниялар және осы нарықтардағы банктер жеткілікті пайданы алуға байланысты қиындықтарды бастан кешеді: арзан салымдар ағымына қарамастан, тартымды мөлшерлемелер бойынша қаражат орналастыру мүмкіндіктері шектелген. АҚШ пен ЕО банктері үшін тартымды мөлшерлемелерді қамтамасыз ететін активтерді арттыру басты басымдыққа айналды.

Қаржы ұйымдарына, әсіресе ірі банктерге қатысты сенім едәуір төмендеді. Сақтандырушылардың беделі де төмен болып қалуда. "Сенімділік тапшылығы" ауқатты клиенттерге қызмет көрсетудің анағұрлым жас сегменттерінде көбірек байқалады. Осыған байланысты банктер клиенттерге қызмет көрсету мәдениетін өзгертіп және сапасын арттырып, мысалы талаптарды сақтамауға қатысты қатал шаралар саясатын енгізіп, өзінің алған бағытын өзгертуі тиіс.

Реттеуді күшейтуге, пайыздық мөлшерлемелерді өсіруге, қарыздарды бірқалыпты өсіруге байланысты табыстардың азаюынан, қаржы мекемелері өзінің бизнес модельдерін жеңілдетуге және шығындарды азайтуға тырысады, бұл қысқа және орта мерзімді перспективада жұмыстың тиімділігін арттырудың негізгі бағыты болып табылады. Ол үшін жеңілдету шаралары немесе клиенттерді аса қымбат емес тәсілдерді пайдалануға (онлайн-технология негізінде) ауыстыру кеңірек енгізіледі.

Мобильді, әлеуметтік және онлайн-платформаларды дамыту клиенттердің шешімдерді қабылдау циклі шеңберінде неғұрлым толық интеграцияға ықпалын тигізеді. Соған байланысты қаржылық және қаржылық емес өнімдердің сатып алушыларының іс-қимыл салты мен артықшылықтары елеулі түрде өзгереді. Банктер мен сақтандыру компаниялары түрлі арналарды ықпалдастыруға күш қолданады: сатып алулар дәстүрлі арналар арқылы жасалғанына қарамастан, сатып алушылардың негізгі бөлігі таңдау процесінде интернетті пайдаланады.

Клиенттерді қарапайымдылық, дербестендірудің кең мүмкіндіктері, қызмет көрсетудің ыңғайлылығы және жоғары сапасы тартады. Әлеуметтік желілер құпиялылыққа байланысты әлеуетті тәуекелдерге қарамастан, үлкен қолжетімділік пен ашықтықтың арқасында осы мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді.

Жақын болашақта банктік көрсетілетін қызметтер нарығын қаржы қызметтерінде құзыретті және түрлі арналармен пайдаланылуға дайын жас клиенттер анықтайды. Осы рөлде олар қомақты жинақ ақшалары бар ересек жастағы клиенттер тобын толықтырады. Деректердің үлкен көлемдерін талдау технологиясын қолдана отырып, компаниялар мекенжай жарнамалық-ақпараттық науқандарды кеңейтіп (мысалы, қаржы қызметтерінің қажеттіліктігін болжайтын клиент өмірінің оқиғаларын анықтай отырып) неғұрлым пайдалы сегменттерге ауысады.

Клиенттік қор сегменттері елеулі түрде ерекшеленеді. Қаржы қызметтерін ұсынатын компаниялар үшін екі сегмент неғұрлым тартымды: ауқатты клиенттер мен Y жаңа ұрпақ өкілдері ("Миллениум ұрпағы").

Сақтандыру саласындағы тиімді клиенттер үшін күрес маркетингтік "жарысқа" әкелді: соңғы онжылдықта шығыстар көлемі үш есе артты, әрі маркетингтің іс-шараларының қайтарымы ұлғаюынсыз осындай деңгей экономикалық орынсыз болады.

Ақпараттық қауіпсіздік тәуекелдері артатынын талдау көрсетіп отыр. Қазіргі заманғы технологияларды пайдалануға бағытталған нарықтың жаңа қатысушылары шығыстар мен инновациялар деңгейіне қатысты жаңа стандарттарды айқындайды. Интернетке тұрақты қосылу мен смартфондарды таратудың экспоненциалдық өсуі жалғасып жатыр. Жақын болашақта деректердің үлкен көлемдерін талдау әдістерін және машинааралық өзара іс-қимыл, ішіне орналастырылған чиптер немесе "бұлтты" технологиялар сияқты басқа заманауи технологияларды жаппай пайдалану болады, ал ақпараттық қауіпсіздік мәселелері клиенттер үшін одан да үлкен маңызға ие болады.

Қаржы қызметтері нарығында банктік емес компаниялар қызметтерінің жандануы байқалады. Ол үшін олар жаңа технологиялық шешімдерді пайдаланады немесе аралас нарықтарда болуын күшейтеді. Мысалы, көрсетілетін қызметтер агрегаторы (Mint), телекоммуникациялық компаниялар (Isis), деректердің өнім берушілері (Google), мамандандырылған кредиторлар (Billmelater), бөлшек желілер (Walmart). Осыған байланысты өз позициясын сақтау үшін банктерге көрсетілетін қызметтерді монеталандырудың жаңа тәсілдерін және әріптестіктерді құру мүмкіндіктерін іздеу қажет ("біздің көрсетілетін қызметтер сіздің брендпен" схемасы бойынша).

Жақын онжылдықта дамушы нарықтар үлесіне ЖІӨ 50 %-н артық ғаламдық өсуі болжанады. Бұл орта тап санының екі еселенуінің тұтыну көлемдерінің өсуінің ұштасуымен түсіндіріледі. Нарықтың өнімдермен қамтылуы кеңейтілуіне, ал активтер құны өсуіне қарай, дамушы елдерде қаржы қызметтері көлемінің өсімі неғұрлым анық байқалатын болады (пайданың өсу үлесі 60 %-н артықты құрайды). Нарықта неғұрлым кең ұсынылған банктер мен сақтандыру компаниялары, жеңімпаз жағдайда болса, негізінде қызметін дамыған елдерде жүргізетін компаниялар дамушы елдерде болуын кеңейту қажеттілігіне ұшырауы мүмкін.

Білім беру саласында қамту мен сапаға жоғары көңіл бөлінеді. Дамушы елдерде білім қызметтерін қамтуды кеңейтуге негізгі назар аударылады, ал дамыған елдер осы қызметтер сапасын барынша жақсартуға ұмтылады. Мұнымен бірге қаржыландыру мәселесінде белгісіздік сақталады, себебі мемлекет тиісті шығыстарды алуға тырыспайды, ал ата-аналар өз балаларының білімдерін төлеуге әрқашан қабілетті емес.

Басты назар халықаралық масштабта салыстырмалы нәтижелерге бөлінеді. Білім мәселелері экономикалық дамудың ұлттық жоспарлары тұрғысынан неғұрлым маңызды болады. Білім шығыстары әлемнің көптеген елдерінде өсіп жатыр. Оқу бағдарламалары мен стандарттар жиірек халықаралық көрсеткіштерге бағдарланған.

Жалпы білім жүйесінің реформалар тиімділігі артады. Дамушы елдерде білім беру қызметтеріне қолжетімділікті қамтамасыз етуге ғана емес, олардың сапасына көп көңіл бөлінеді. Оқу мекемелері басшылығының және мұғалімдерінің кәсіптік деңгейі өсіп келеді, оның ішінде практика негізінде табысты дайындық маңыздылығын арттыру мен тиімділік параметрлерін айқындау арқасында артады. Өсіп жатқан қажеттіліктер аясында мемлекеттік бюджеттен шығыстарды ұлғайтуда өнімділік мәселелеріне көп көңіл бөлінеді.

Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар оқыту жүйелерінде белсенді қолданылады. Технологияларды эксперименттік пайдалану студенттерге оқу курстарына, оқытушылардың қызметтеріне және материалдарға қолжетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, олар өзге жағдайда солар үшін қолжетімсіз болар еді (мысалы ауылдық жерлерде). Бұдан басқа, оқытушыларды кәсіптік қолдау мақсатында технологияны қолдану кеңейіп келеді, дегенмен тиімділіктің елеулі өсуіне қол жеткізілген жоқ. Сондай-ақ, оқытуға шығынды азайту мақсатында технологияны қолдану бойынша жұмыс жүргізіледі. Оқу бағдарламаларына сәйкес компьютерлік білім беру жаңа ұрпақтың ойындары пайда болып жатыр.

Швеция мен Ұлыбританияда тегін мектептер, АҚШ-та чартерлік мектептер саны артып келеді. Дамушы елдерде қымбат емес жеке мектептер мен мектептерді алатын жеке компаниялар саны өсіп келеді. Жоғары оқу орындарына түсетіндер саны өсуде. Орта және жоғары табысы бар елдерде студенттер санының өсуі неғұрлым байқалады. Оқу орындарына барған сайын ересек адамдар түседі.

Білікті менеджерлерді, зерттеушілер мен мамандарды тартуға бәсекелестік күшейіп жатыр. Сондай-ақ, әлемдік университеттер арасында бәсекелестік күшейіп жатыр.

Ұсынылған қызметтерді әртараптандыру жүреді. Оқу мекемелерінде пәнаралық ғылыми-зерттеу және оқытушылық қызметке жәрдем беру мақсатында қайта құру жүргізіледі. Оқытудың жаңа әдістері танымал етіледі. Білім беру қызметтерінің дәстүрлі емес өнім берушілері пайда болады. Оқу бағдарламалары білімнің дәстүрлі жинағына емес, ал әлемдік өзгерістерді ескере отырып, өмірлік пайдалы дағдыға оқытуға бағдарланған.

Оқыту бағдарламасын әзірлеу мен іске асыруда бизнес пен кәсіпорын рөлі күшейеді. Инновациялық әзірлемелерді жылжыту үшін бизнес өкілдерімен әріптестік қатынастар белгіленеді. Жұмыс берушілер мен студенттер тарапынан ЖОО мен кәсіптік училищелерге талаптар артады: оқу мекемелеріне нарықта қажетті кәсіптік, әлеуметтік және басқа дағдыны дамытуға үлкен көңіл бөлуге тура келеді. Қызметкерлерді кәсіптік дайындығын арттыру бойынша бағдарламалар дамиды.

Шеңберінде жұмыс берушілер мен операторлар ұсыныстарды қалыптастырудан бастап әріптестестіктерді құруға дейін ынтымақтасатын модельдер пайда болады. Көптеген жұмыс берушілер персоналды дамытудың ішкі бағдарламаларына қосымша дербес оқытуды жүргізеді. Біліктілігін растаудың қолжетімділігі мен әмбебаптылығын арттыру үшін жұмыс беруші ұйымдастырған оқытуды қоса алғанда формальды емес білімді ресми тану үрдісі күшейеді.

Сапа ашықтығына талаптар аясында сапаны бағалауға рөлі күшейеді. Оқу мекемелері бойынша сандық қарапайым көрсеткіштерге қарағанда жаңа әдістемелер оқыту сапасын бағалауға бағытталған.

Жұмыс берушілер мен бизнестің өсіп жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін ұсыныстардың икемділігі мен алуан түрлілігі артады. Барлық цикл бойынша студенттерді қолдау бағдарламалары шеңберінде ұсыныстар спектрі кеңейеді.

Мемлекеттік және жеке секторлар экономика үшін кадрлардың кәсіби қасиеті мен еңбекке орналасуын жақсарту үшін сұраныс пен ұсыныстың келісу тетіктерін құрайды. Сұраныс пен ұсынысты сәйкес келтіру үшін мемлекеттер мүдделі тұлғалармен – студенттермен, жұмыс берушілермен, білім мекемелерімен жұмысқа көңіл бөледі.

Біліктілік стандарттарын пайдалану, лицензиялау мен реттеу шеңберінде жиі сапаны қамтамасыз етуге барған сайын көп көңіл бөлінеді. Қаржыландырудың жаңа модельдері таралады (мысалы, еңбек қорлары). Студенттер, операторлар мен жұмыс берушілерді іріктеу кезінде ақпараттық ашықтылық артады.

Денсаулық сақтау секторында медициналық көрсетілетін қызметтер шығысының өсуі байқалады. Бұл ретте денсаулық сақтау шығыстарының өсу қарқыны тек дамыған емес, дамушы елдерде ЖІӨ-нің өсу қарқынын басып озады. Елдер медициналық қызмет көрсету сапасы мен тиімділігін арттыруға шаралар қабылдайды.

Дамыған елдерде халықтың қартаюымен және өмір ұзақтығының өсуімен, оның ішінде созылмалы аурумен зардап шегетін халық өсуде. Сондықтан медициналық көрсетілетін қызметтерге сұраныс артады. Бұл ретте елеулі салмақ отбасылық бюджеттер мен қазіргі қаржыландыру жүйесіне түседі. Сол уақытта халықтың қартаюынан және ұзақ мерзімді медициналық көмек көрсетуден активтер қоры қысқарады. Осы үрдістерге байланысты елдер қаржыландырудың жаңа модельдерін іздейді. Әсіресе ұзақ мерзімді медициналық көмек көрсету саласында жеке қаржыландырудың инновациялық моделін әзірлеу өзекті болып табылады.

Дамыған елдер, мысалы АҚШ денсаулық сақтау қызметтерімен халықты қамтуды кеңейтеді, алайда шығындардың өсуіне тап болады. Әл-ауқаттың өсуіне қарай, денсаулық сақтау шығыстары дамушы елдерде де артады. Біртұтас елдерде жауапкершілік жүйесін өзгертуге, басқару жүйесін жетілдіруге, шығыстардың ашықтығын арттыруға, өнімділікті ынталандыруға және тәуекелдерді азайтуға бағытталған реформалар жүргізіледі.

Мемлекеттер аутсорсингке (Ұлыбритания) жеке функцияларды беру есебінен, сондай-ақ бәсекелестікті күшейтіп және функцияларын төлем ұйымына бере отырып (Нидерланды), денсаулық сақтаудың қолжетімділігін арттырудың түрлі құралдарын пайдаланады.

Сондай-ақ, үйде медициналық қызмет көрсетудің жаңа модельдерінің пайда болуы күтіледі. Қызмет көрсетудің маңызды түрі қарттар үйінде аурудың алдын алу болады.

Дамушы және дамыған елдерде аурудың сипаты неғұрлым ұқсас болып келеді. Соның салдарынан нақты ауруларды емдеуге бағытталған көп мамандандырылған медициналық мекемелер пайда болып жатыр. Медициналық қызмет көрсету тізбегінің шеңберінде әртараптандыру өседі, яғни денсаулық сақтау мекемелерінде науқастарға олардың денсаулық жағдайына байланысты қамқорлықтың түрлі деңгейі ұсынылады.

Терең талдамалық зерттеулерді жүргізу үшін пайдалана бастаған қолжетімді медициналық деректер көлемі елеулі ұлғайды. Деректердің әмбебап қолжетімділігі тұтынушыларға түсінікті деңгейде қамтамасыз етілмесе де, кейбір қосалқы технологиялар көмегімен тұтынушылар көрсетілетін медициналық қызметтер тиімділігін арттыру мүмкін.

Осының арқасында біріншіден, әрбір ауру бойынша қосымша себеп факторларын анықтау, екіншіден, емдеу әдістерін жетілдіру мен дәлелдеу қорын жақсарту, үшіншіден, профилактикалық емдеудің жаңа әдістерін әзірлеу мүмкіндіктері елеулі кеңейеді.

Денсаулық сақтау секторында Web 2.0 технологиясын пайдалану кеңейеді. Тұтынушылар жеке медициналық құжаттаманы дербес зерттеуге және медициналық статистиканы жүргізуге ұмтылады. Тұтынушылардың көпшілігі онлайн режимде медициналық ақпарат алғысы келеді. Басқа жағынан пациенттер үшін күрделі проблема дұрыс ұсынымдарды іздеу, ал дәрігерлерге дәлел қорын жинау және өз мамандығы бойынша заманауи зерттемелерді қадағалау неғұрлым күрделі болады.

Ақпаратқа қолжетімділікті кеңейту адамдардың медициналық көрсетілетін қызметтер өнім берушілерін және сақтандыру ұйымдарын жиі өзгертуіне ықпал етеді, сондықтан нарықтар белсендірек болады. Сонымен қатар кешенді ақпараттың қолжетімділігі созылмалы ауруды емдеу кезінде және интеграцияланған медициналық қызмет көрсетуде кезінде маңызды табыс факторына айналады.

Мемлекет және жұмыс берушілер өз денсаулығы мен өмір салты туралы қамқор болатын адамдар санын арттыруға ұмытылып, аурудың алдын алуға неғұрлым көп көңіл бөледі.

Дамыған және дамушы елдерде ең үлкен үлес созылмалы ауруларда. Оларды емдеу денсаулық сақтау жүйесін реформалау кезінде негізгі басымдық болады.

Денсаулық сақтау жүйесінде қаржыландыруды жетілдіру үшін жан басына төлем моделіне ауысу байқалады. Интеграцияланған медициналық қызмет көрсету басым болып жатыр және ауру тізілімдері үлкен маңызға ие болады.

Мемлекеттік органдар бұл мақсатта нормативтік құқықтық қорды жетілдіре және маркетинг іс-шараларын пайдалана отырып, халық арасында түсіндіру жұмысын күшейтуге ұмтылады. Денсаулық сақтау бағдарламаларына, мысалы темекіге қарсы күреске бағытталған мемлекеттік инвестициялар да ұлғая түседі. Бұдан басқа азаматтарды еңбек етуге қайтару бойынша жаңа бағдарламалар іске асырылады. Сондай-ақ, жұмыс берушілер жұмыс орындарында салауатты жағдайларды қамтамасыз етеді.

Инновацияларды ауқымды енгізу шығыстарды ұлғайтуға әкеп соғады, алайда қызмет көрсетудің инновациялық модельдерді пайдалану шығындарды қысқарту мен медициналық көрсетілетін қызметтер тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Медициналық көрсетілетін қызметтердің өнім берушілері арасында мамандану деңгейі өсіп жатыр. Болжау тиімділігін арттыруға, аурудың алдын алу мен емделуіне жол беретін жеке медициналық қызмет көрсету модельдері пайда болып жатыр.

Сондай-ақ, ауруды неғұрлым тиімді де үнемді емдеу үшін инновациялық медициналық технологиялардың өсуі байқалады.

___________________

¹¹ Клиенттермен өзара қатынасты басқару жүйесі (CRM-жүйесі, Ағылш. CustomerRelationshipManagement қысқартылған) — ұйымдарға арналған қолданбалы бағдарламалық қамту, тапсырыс берушілермен (клиенттермен) өзара әрекет ету стратегияларын автоматтандыруға, негізінен сату деңгейін арттыруға, маркетингті оңтайландыруға және клиенттер туралы ақпаратты және олармен өзара қатынас орнату тарихын сақтау, бизнес-процестерді орнату мен жақсарту және нәтижелерді одан әрі талдау арқылы қызмет көрсетуді жақсартуға арналған.

¹² Көлемдерінің үздіксіз өсу жағдайларында адам қабылдайтын тиімді қорытындыларды алу және көптеген тораптар бойынша есептеу желісін бөлу үшін үлкен көлемдердің құрылымданған және құрылымсыздандырылған әр текті деректерін өңдеу әдістерінің, құралдары мен тәсілдерінің кешені. Әдіснама 2000 жылдардың соңында қалыптасты және деректер қорын басқарудың дәстүрлі жүйелеріне және BusinessIntelligence сыныпты шешімдеріне балама ұсынады.

¹³ OTT (OvertheTop) технологиясы Интернет арқылы бейнеқызметтерді ұсыну саласында кең таралуға ие болды және IPTV технологиясының бөлігі болып табылады (интернет хаттамасы бойынша InternetProtocolTelevision-телебейнелеу). OTT термині оператор басқаратын желі арқылы ұсынылатын IPTV көрсетілетін қызметтеріне қарағанда, байланыс операторымен тікелей қатынассыз Интернет желісі бойынша пайдаланушының қондырмасына (компьютер, ұялы телефон) бейне сигналды жеткізуді білдіреді.

4. Мақсаттар, нысаналы индикаторлар, міндеттер және
Бағдарламаны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

Ескерту. 4-бөлім жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

Мақсаты сапасын, қолжетімділігін арттыру, көрсетілетін қызметтер саласының өнімділігі мен экспортын ұлғайту арқылы бәсекеге қабілетті көрсетілетін қызметтер саласын қалыптастыру болып табылады.

Осы мақсаттарға қол жеткізу мынадай нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады:

Нысаналы индикаторлар	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Көрсетілетін қызметтер саласындағы еңбек өнімділігі	мың теңге/адам	стат. деректер	3987,6	4220,2	4448,0	4695,6	4964,6	5254,3	5568,6	ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)
2. Көрсетілетін қызметтер саласының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	54,2	54,9	55,5	56,1	56,7	57,4	59,0	ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)
3. Көрсетілетін қызметтер саласында жұмыспен қамтылғандар саны	мың адам	стат. деректер	4798	5136	5259	5385	5509	5630	5753	ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)
4. Көрсетілетін қызметтер экспортының өсуі	2013 жылғы деңгейге қатысты %-бен	стат. деректер	100	107	120	130	145	165	180	ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)

Қойылған мақсатты шешу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделген:

1-міндет. Көрсетілетін қызметтер саласының сауда секторын дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Стационарлық сауда объектілерінің өсімі	2013 жылғы деңгейге қатысты %-бен	ҰЭМ деректері	100	105	110	115	125	135	140	ҰЭМ
2. Сауда алаңдарымен қамтамасыз етілуі	1000 тұрғынға шаршы метр	ҰЭМ деректері	479	483	488	492	496	500	505	ҰЭМ

2-міндет. Көлік және логистика секторында көрсетілетін қызметтерді дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелерінің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Көлік және логистика секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	7,8	7,8	7,8	7,9	7,9	7,9	7,9	ИДМ
2. А және В санатындағы қойма алаңдарымен қамтамасыз етілу	1000 тұрғынға шаршы метр	ҰЭМ деректері	50	70	90	130	170	210	250	ҰЭМ, ИДМ
3. Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзиттік жүктер көлемі	млн. тонна	ИДМ деректері	17,7	17,5	15,6	16,3	16,9	17,5	18,1	ИДМ

3-міндет. Туристік көрсетілетін қызметтер нарығын дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Жайғастыру орындарымен қызмет көрсетілген келушілер саны:										ИДМ
келу туризмі	2012 жылғы деңгейге қатысты %-бен	ИДМ деректері			113,1	113,2	113,4	113,6	113,8	ИДМ
ішкі туризм	2012 жылғы деңгейге қатысты %-бен	ИДМ деректері			117,7	121,7	127,6	131,6	135,6	ИДМ
2. Жайғастыру орындары көрсеткен қызметтер көлемінің өсімі	2012 жылғы деңгейге қатысты %-бен	ИДМ деректері			131,7	143,0	158,8	168,2	181,2	ИДМ

4-міндет. Жылжымайтын мүлікпен операциялар секторында көрсетілетін қызметтерді дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Жылжымайтын мүлікпен операциялар секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	8,6	8,6	8,7	8,7	8,8	8,9	8,9	ҰЭМ

5-міндет. Кәсіби көрсетілетін қызметтерді дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Кәсіби көрсетілетін қызметтер секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	4,3	4,4	4,5	4,6	4,7	4,8	4,8	ИДМ, ДСӘДМ, ҰЭМ, БҒМ

6-міндет. Ақпарат және байланыс секторының көрсетілетін қызметтерін дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Ақпарат пен байланыс секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	2,7	2,7	2,8	2,9	3,0	3,0	3,1	АКМ
2. Тіркелген кең ауқымды Интернетке қолжетімділіктің орташа жылдамдығы	Мбит/с	АКМ деректері	12,0	16,5	30,0	45,0	60,0	80,0	120,0	АКМ
3. Халықтың Интернетпен қамтылуы	%	АКМ деректері	63,3	65	65	67	69	72	74	АКМ

7-міндет. Қаржылық көрсетілетін қызметтерді дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Қаржылық көрсетілетін қызметтер секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	2,8	2,9	3,0	3,4	3,8	4,2	4,6	ҰБ (келісім бойынша)
2. Қазақстан Республикасы халқының қаржылық сауаттылығы деңгейі	%	ҰБ деректері		64	68	73	77	81	86	ҰБ (келісім бойынша)

8-міндет. Білім беру секторындағы көрсетілетін қызметтерді дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Білім беру көрсетілетін қызметтері секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	2,9	2,9	3,0	3,0	3,0	3,0	3,0	БҒМ
2. Оқу, математика және жаратылыстану саласында оқушылардың білімдік жетістіктерін бағалау бойынша халықаралық бағдарламада қазақстандық оқушылардың нәтижелері (PISA):	балдар	БҒМ деректері					PISA-2015:		PISA-2018:	БҒМ
Оқу Математика Жаратылыстану			393 432 425				400 440 430		410 450 440
3. Білім және кәсіптік даярлау мақсаты үшін қызмет көрсетілген келушілер (резидент еместер) саны	адам	БҒМ деректері	13425	14000	14576	15151	15726	16302	16877	БҒМ, ҰЭМ

9-міндет. Денсаулық сақтау секторындағы көрсетілетін қызметтерді дамыту

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Медициналық көрсетілетін қызметтер секторының ЖІӨ-дегі үлесі	%	стат. деректер	1,6	1,7	1,7	1,7	1,7	1,7	1,7	ДСӘДМ

10-міндет. Көрсетілетін қызметтер саласын реттеудің институционалдық негіздерін жетілдіру

Осы міндетке қол жеткізу тікелей нәтижелердің мынадай көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Тікелей нәтижелердің көрсеткіштері	Өлшем бірлігі	Ақпарат дереккөзі	Есепті кезең		Жоспарлы кезең					Орындауға жауаптылар
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Үлгілі фабрикалардың саны	бірлік	ҰЭМ деректері							8	ҰЭМ, ИДМ
2. Бұқаралық онлайн-курстарды тыңдаушылар саны	мың адам	БҒМ деректері				6,0	9,0	12,0	15,0	БҒМ

Жоғарыда аталған міндеттерді іске асыру мақсатында көрсетілетін қызметтер саласының жеке секторлары бойынша шаралар қабылданатын болады.

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу жолдары, тиісті шаралар

Ескерту. 5-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

1. Көрсетілетін қызметтер саласының сауда секторын дамыту

Базарларды жаңғырту

Филиппинде базарларды жаңғырту бағдарламасын іске асыру тәжірибесі бойынша нарықтар жаңғыртылатын болады, онда қабылданған шаралар есебінен бір жылда салық түсімдердің жалпы сомасы 9,1 %-ға өскен.

Сауданың заманауи форматтарына ауысу үшін заманауи сауда форматтарының ұғымдық аппараты және оларға алдын ала талаптар әзірленетін болады.

Базарларды жаңғырту бойынша 2-3 пилоттық жобаларды анықтау және жіберу бойынша шаралар қабылданатын болады. Оларды іске асыру заманауи форматтарға қойылатын талаптарды одан әрі нақтылау үшін тесттен өткізілетін болады.

Базарларды жаңғырту әртүрлі форматтар арасында тең бәсекелестікті қамтамасыз етеді, қызмет көрсету сапасын жақсартады және салық тәртібін жоғарылатады.

Осы бастаманы енгізу қойма және сауда алаңдары үшін бөлінген аймақтарымен, сондай-ақ міндетті кассалық аймағымен олардың жаңғырту формасында дәстүрлі нарықтарды біртіндеп қайта құруға мүмкіндік береді.

Нарықтарды жаңғырту мынадай қағидаларға сәйкес жүзеге асырылатын болады:

тауарларды базар аумағына әкелу және одан шығару бақылау мен есепке алудан өткен кезде ғана жүзеге асырылады. Базар иесі немесе әкімшісі қойма алаңының болуын қамтамасыз етуі қажет, одан тауар магниттік белгілерді немесе штрих-кодтарды қолдана отырып тиісті есепті өткізуден кейін сауда аймағына түсетін болады.

Тауар мен кірісті есепке алудың бірыңғай жүйесі енгізілетін болады, ол үшін сауда аймағы тауарлық топтар бойынша бөлімдерге бөлінуі тиіс. Әрбір бөлімнен шығу детекторлармен жабдықталуы тиіс, олардан өткеннен кейін ғана бөлімнен тауарды шығару мүмкін болады. Базар әкімшісі бірыңғай электрондық жүйені құруды қамтамасыз етуі тиіс, онда әрбір саудагер тіркелетін және сәйкестендірілетін болады;

Осы электрондық жүйенің көмегімен саудагерлер сатылатын тауарларды есепке алып оларға баға белгілей алады. Тауарды сатып алушыға жүйемен беру кезінде саудагердің сәйкестендіргішін, тауар атауы мен бағасын, сату күнін және барлық қажетті ақпаратты көрсете отырып, стикер басылатын болады. Ақпараттың бір бөлігі шрих-код түрінде стикерге басылатын болады.

Сатып алушылар тауарларға ақы төлеуді қолма-қол ақшамен де, қолма-қол емес нысанда да нарық әкімшілері немесе иелері басқаратын орталықтандырылған кассаларда ғана жүзеге асырылуы тиіс.

Саудагерлердің банктік есепшоттарына әкімшілердің аударуға арналған сомаларды есепке алуды әкімші кассалық аймақта тіркеген стикерлердің негізінде электрондық жүйе айқындайтын болады.

Қосылған құн салығын (бұдан әрі – ҚҚС) төлеушілері болып табылмайтын тұлғалар жеңілдетілген жүйе бойынша салық төлейді, бухгалтерлік есеп жүргізу міндетінен босатылады.

Нарық әкімшісі тиісті саудагерлердің пайдасынан 3 % салық органдарына ұстайтын және аударатын болады. Егер саудагер ҚҚС төлеушісі болып табылса, онда ҚҚС декларациялау мен төлемдерді саудагердің өзі жүзеге асыратын болады.

Сонымен қатар заманауи сауда форматтарын дамытатын кәсіпорындарды қаржыландырудың қолжетімді көздерін қамтамасыз ету үшін "Бизнестің жол картасы 2020" бағдарламасының басым салалары тізбесіне, сондай-ақ инвестициялық жобаларды іске асыру үшін қызметтің басым түрлері тізбесіне заманауи үлгідегі сауда объектілерін енгізу арқылы жүзеге асырылатын болады.

Ірі ритейлерлердің франчайзинг жобаларын қолдау

Ауылдық жерлерді жоғары сапалы тауарлармен қамтамасыз ету үшін франшизалық бағдарламалардың дамуын қолдау бойынша жұмыс жүргізіледі. Франшизалық бағдарламаларды дамыту кәсіби ритейлерлер мен жергілікті өндірушілер арасында тиімді әріптестікті дамытуға жәрдемдеседі. Соның нәтижесінде қазақстандық кәсіпкерлер кәсіби ритейлерлер мен ауқымды үнемдеу тізбегінің артықшылықтарын пайдалана алатын, өз беделі мен брендтің танымалдығын жоғарылататын, басқару саласында алдыңғы қатардағы тәжірибеге, ультра заманауи технологияларға және бағдарламалық қамтамасыз етуге, бухгалтерлік есеп жүйесіне, техникалық қолдауға және инвестицияларға қол жеткізетін болады.

Ұқсас бастама Малайзияда табысты іске асырылған болатын. Бұл ретте Малайзия Үкіметі қаржылық және қаржылық емес қолдау шараларын пайдаланған болатын.

Франшизалық әлеуеті бар кәсіпкерлер қызметін тасымалауды ынталандыру бойынша бірнеше бағдарлама іске асырылған болатын.

Жергілікті франшизаларды дамыту бағдарламасы. Малайзия Үкіметі жұмыс құжаттамасын жасау және рәсімдерді әзірлеу, тәжірибелі сауда нүктесін ашу және франшиза алушыны жалға алуды қоса алғанда, франшизалық бизнес, бүкіл процесті сүйемелдеу, бойынша білікті консультанттардың қызметіне ақы төлеген.

Негізгі міндеті франшиза жүйесінің дамуына жұмсалған жалпы шығындардың 90 %-на дейінгі мөлшерде кредиттерді қаржылық өтеу болатын франшиза бизнесіне жәрдемдесу қорын құру.

Start-up жобаларының франшиза алушыларын және бизнесті кеңейту кезінде қаржыландыру схемасын іске асыру.

Бөлшек сауданы жаңғырту бағдарламасы кәсіпкерлерге қызмет жүргізу тұжырымдамасын қайта қарауда және франшиза берушілермен, консультанттармен, франшиза алушылармен және тиісті агенттермен тәжірибе алмасу есебінен қызметті кеңейтуде жәрдемдесуді қамтыған.

Іске асыру үшін ірі ритейлерлер франчайзингтік бағдарламаларды қолдауды ұйымдастыру бойынша бірқатар шаралар қабылдайтын болады.

Сауда объектілерін дамыту

Сауда алаңдарымен қамтамасыз етілуді арттыру үшін жағдай жасау мақсатында сауда объектілерінің тізілімі (ұлттық база) қалыптастырылатын болады. Аталған шараны іске асыру үшін жаңа сыныптамаға сәйкес өңірлер бойынша сауда объектілерін түгендеу бойынша шаралар қабылдау жоспарланып отыр.

Бұдан басқа, аумақтарды дамыту бағдарламаларына сауда объектілерін дамыту бойынша көрсеткіштер мен іс-шаралар енгізілетін болады.

B2B электрондық коммерцияға арналған платформа

Қазақстанда жергілікті өндірушілердің кәсіпорындары бүкіл ел бойынша алыс аудандарда орналасқан, бұл инфрақұрылым дамымаған және әкімшілік кедергілер жоғары болған кезде монополиялар құруға жәрдемдеседі және өндірушілерге ритейлерлерге тікелей жеткізуді жүзеге асыруға кедергі келтіреді.

Осы проблеманы шешу үшін Гонконгта қолданылатын платформаның мысалында, Қазақстанда В2В платформасын әзірлеу қажет. Оның операторы сауданы дамыту бойынша жартылай мемлекеттік агенттік Гонконг саудасын дамыту бойынша кеңес (HongKongTradeDevelopmentCouncil, HKTDC) болып табылады. HKTDC платформасы негізінен В2В сегментіндегі жұмысқа бағытталған; платформаны шамамен 1 миллион сатып алушылар және 120000 өнім беруші пайдаланады, олар бухгалтерлік есептен бастап ойыншық пен ойындарға дейін тауарлар мен қызметтерді ұсынады. Пайдаланушылар тарапынан өнім берушілерге сенімді арттыру үшін, соңғыларға өнім берушілер деректеріне және олардың талаптарды сақтауы туралы ақпаратқа рұқсат беріледі. Бұл мысал мемлекеттің қатысуымен құрылған В2В платформасының әлеуетін растайды.

Сонымен қатар Қазақстанда көтерме және бөлшек сауда кәсіпорындары үшін В2В электрондық коммерцияға арналған платформаны әзірлеу қажеттігі бар. Платформаның сапалы жұмысы сатып алушыларға және сатушыларға мемлекеттік сертификаттар беру есебінен, сондай-ақ тұтынушылар пікірінің арқасында қамтамасыз етілетін болады. Тауарды әкету сертификатталған жергілікті ритейлерлер арқылы жүзеге асырылатын болады болжанып отыр.

Платформаны құру әсіресе, ауылдық жерде сапалы өнімге қолжеткізуді ұлғайтуға мүмкіндік береді.

2. Көлік және логистика секторының қызметтерін дамыту

Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 13 қаңтардағы № 725 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы көлік жүйесінің инфракұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы, сондай-ақ "Нұрлы Жол" инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы арқылы жүзеге асырылады.

Жоғарыда аталған мемлекеттік бағдарламаларға толықтыру ретінде басқа қосымша шаралар қабылдануы қажет.

Көлік-логистикалық орталықтар құрылысы

Қазақстандағы көлік-логистикалық қызметтері қалыптасудың ерте сатысында.

Логистикалық инфрақұрылым объектілерін санаттар бойынша нақты бөлуге (қойма, қойма кешендері, терминал, логистикалық орталық, көлік-логистикалық орталық, сауда-логистикалық орталық және т.б.) және инфрақұрылым деңгейін халықаралық стандарттарға жеткізуге, белгілі бір объектілердің ұлттық стандарттарға сәйкессіздігін жоюға мүмкіндік беретін логистикалық инфрақұрылым объектілерінің тізілімін құру қажет.

Өз кезегінде, бұл әлеуетті клиенттер үшін толыққанды ақпараттық базаны қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Тауар ағымының қозғалысын тездету және тауар қозғалысы үдерісінің үздіксіздігін қамтамасыз ету мақсатында көлік-логистикалық орталықтарды салу қажет. Үлкен мультипликативтік әсерді қамтамасыз ету үшін оларды салу көліктің барлық түрлерінің қиылысатын ірі түйін орталықтарына және тауар мен жүктердің экономикалық ағымына шоғырлануы тиіс.

Осы шара мемлекеттік-жекешелік әріптестік (бұдан әрі - МЖӘ) тетігін қолданумен үлкен инвестициялық салымдарды талап етеді.

Германияда көлік логистика орталықтары көбіне қолданыстағы теміржол желілері мен байламдары негізінде қалыптастырылған. Олардың көпшілігі автомобильдік және теміржол көлігін параллельді пайдалануға есептелген, сондай-ақ логистиканың үш модульдік орталықтары бар. Олардың қызметі Германиядағы көлік кешені табысының 25 % алып келеді, шамамен 4,5 млн. адамды жұмыспен қамтамасыз етеді.

Көлік-логистикалық орталықтарды құру жобасын іске асыруда жеке инвестициялардың маңызды көлемін тартуға, кеден тексерісі, тауарлар мен көлік құралдарын ресімдеу және бақылау рәсімдерін жетілдіруге, дамушы ірі көтерме құрылымдар мен желілерді, сондай-ақ, импорттық өндірістегі тауарларды көтерме және шағын көтерме саудалайтын дүкен-қоймалар үшін тиімді бөлу желісін құруға мүмкіндік береді.

Қойма инфрақұрылымын құруды қолдау

Логистика саласындағы жағдай өнімді сақтау бойынша сауда кәсіпорындарының талаптарына жауап беретін қойма алаңдарының тапшылығымен қиындай түсіп отыр. 2013 жылғы деректер бойынша, Қазақстанда А санатындағы қойма алаңы бір адамға 0,05 шаршы метрді құрайды, сол кезде, салыстыруға таңдалған елдерде бұл көрсеткіш АҚШ бір адамға 0,35 шаршы метрден Канадада бір адамға 0,65 шаршы метрге дейін жетеді.

Өнімдердің бұзылуынан шығындар 10 %-дан астам құрайды (жеке санаттарда – 50 %-ға дейін) таза табыстың орташа табыстылығы кезінде ритейлерлер табысы шамамен 3 – 5 %. Сақтаудың арнайы жағдайын талап ететін өнімдерге супермаркеттерде сатудың барлық көлемінен шамамен 40 % келеді. Оны қабылдаудан кейін тауарды сақтау талабын бұзу анықталуы ритейлерді өнім берушіден өтемақы алу мүмкіндігінен айырады. Сақтандырушы компаниялар өнім берушілерде температуралық режимді сақтамай сақталған тауарлар бойынша сақтандырылған ритейлерлерге шығындарды өтемейді.

Жаңа инфрақұрылымдық объектілерді пайдалану режиміне қатысты белгісіздіктің жоғары деңгейіне байланысты (орналастыру, көлемдер, қарқындар) тиісті жобалар шығынсыздық нүктесін еңсере алмайды деген қауіп жоғары.

Бірқатар дамушы елдерде заманауи қойма инфрақұрылымын құруды қолдау тетіктері белсенді іске асырылады. Осылайша, Үндістанда оператордың орналасқан жеріне байланысты жоба құнын 15 %-нан 33 %-ға дейін қаржыландыруды қарастыратын қойма инфрақұрылымында күрделі инвестицияларды субсидиялау кестесі (NABARD) іске асырылған. Бастаманы енгізу нәтижесі Үндістанда жобаның басынан бастап 407 тоңазытқыш қоймаларын салу болды.

Осы бастаманы іске асыру үшін Қазақстанда А санатындағы қолданыстағы қоймаларға және Қазақстан өңірлері бойынша температуралық сақтау режимі бар қоймаларға түгендеу жүргізу, логистикалық компанияларды тарта отырып, ішкі және транзиттік қажеттіліктерді ескере отырып нысаналы қажеттілікті есептеу қажет.

Теміржол вагондары операторларының қызметтерінің сапасын арттыру

Теміржол саласы құрылымының қатысушылар құрамының өзгеруіне, теміржол көлігін дамытуға инвестициялаудың жеткіліксіз тартымдылығына, оның ішінде жеке жұмыстарда, тариф саясаты есебінен мемлекеттік реттеу функцияларының орындалуын қысқарту қажеттілігіне, вагон және локомотив парктері жұмысының тиімділігін арттыру бойынша ынталандыру қажеттілігіне байланысты теміржол көлігінде тариф құрылымына қатысты жаңа тәсілдерді әзірлеу қажеттілігі пайда болды. Осыған байланысты, теміржол тарифтерін қалыптастырудың жаңа әдістемесі әзірленетін болады.

Сондай-ақ, теміржол вагондары операторлары қызметтерінің сапасын арттыру бойынша белсенді шаралар қолға алынатын болады.

Мультимодальды тасымалдауларды жүзеге асыру кезінде бірыңғай көлік құжатын енгізу.

Жүктердің бүкіл жүру жолына жасалған бірыңғай көлік құжатының негізінде жүк тасымалдау тиімді тікелей аралас қатынас белгісі болып табылады. Бұл, қатысушылары әртүрлі көлік түрлері болып табылатын құқықтық қатынастар, жөнелту пунктінде жүк жөнелтуші тасымалдаушымен жасасатын бірыңғай тасымалдау шартының негізінде туындайтынын білдіреді.

Қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерді талдау Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде (бұдан әрі – Азаматтық кодекс) тікелей аралас қатынаста тасымалдау мәселелері "Тасымалдау" деген бөлімде көрсетілген. Алайда Азаматтық кодекс тікелей аралас қатынаста тасымалдау шарты қандай нысанда жасалуы мүмкін екенін нақтыламайды.

Әлемдік тәжірибе осы проблеманы шешу үшін бірыңғай көлік құжаты қабылданатынын көрсетті. Мысалы, Ресей Федерациясының Үкіметі тікелей аралас қатынаста бірыңғай көлік құжатын енгізу бойынша теміржолдардың көліктік жарғысын қабылдады.

Осыған байланысты Бағдарлама елді еуро-азиялық коммуникациялар жүйесіне интеграциялауға, логистикалық тәсілдерді енгізуге және жергілікті өнім экспорттаушылар мен импорттаушыларға сапасы тұрғысынан жаңа көліктік қызметтер ұсынуға ықпал ететін мультимодальды тасымалдауларды жүзеге асыру кезінде бірыңғай көлік құжатын енгізуді білдіреді. Оның негізінде мультимодальды тасымалдау жүзеге асырылатын құжат көліктік жүк құжаты болып табылады.

Көлік және логистика саласындағы заңнаманы жетілдіру

Нормативтік құқықтық базаны талдау бойынша бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында көлік логистикасын заңнамалық қамтамасыз ету жүйесі тиімділіктің төмен деңгейінде қызмет етіп жатқанын, заңнамалық актілер тарапынан егжей-тегжейлі заңнамалық қамтамасыз ету жоқ екенін байқатты.

Қазақстан Республикасында көлік логистикасы жұмыс істеуінің заңнамалық негіздерін бекіту мақсатында мультимодальды тасымалдауларды пайдалану тиімділігін арттыру мәселелері бойынша заңнамалық шаралар әзірленіп, енгізіледі.

Сондай-ақ, вагон паркін пайдалану тиімділігін арттыру, халықаралық бекіту станцияларында тасымалдау процесі қатысушылары мен мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылы бойынша заңнамалық шаралар әзірленіп, енгізіледі.

Теміржол вагондары операторлары қызметтерінің сапасын арттыру үшін жолаушылар жылжымалы құрамды жаңарту үшін жеке инвестицияларды тартуды ескере отырып, теміржол жолаушылар тасымалын субсидиялау тетігін өзгерту жоспарланып отыр.

Геооқшаулау жүйелерінің деректерін жаңарту

Көлік-логистикалық қызметтерді көрсету сапасын арттыру мақсатында деректерді өзектендіру және ақпаратты алмастыру бойынша геолакациялық жүйелер операторлары (Яндекс карталары, Mail.ru карталары, Google карталары, Kaznavi) мен жергілікті атқарушы органдар арасында келісім жасалатын болады.

3. Туристік көрсетілетін қызметтер нарығын дамыту

Ішкі туризмді дамыту үшін маңызды әлеуметтік-маңызды қозғалыс ретінде балалар-жасөспірідер туризмін дамыту

Балалар-жасөспірімдер туризмін дамыту ішкі туризмді дамытуға, тәрбие, оқыту, сауықтырудың тиімді тетіктерін енгізуге, кәсіби бағдарлануға, оқушыларды әлеуметтік бейімдеуге, салауатты өмір салтын бекітуге, үздіксіз білім алудың тиімді жүйесіне және балалар мен жасөспірімдер тұлғасын дамытуға мүмкіндік беретін болады. Балалар-жасөспірімдердің спорт туризмін спорт және демалыс түрі ретінде, маңызды әлеуметтік маңызы бар қозғалыс ретінде дамыту оны жастар мен жасөспірімдер ортасында туристік қозғалысқа қатысушыларды дене–шынықтыру, рухани және патриоттық тәрбиелеу элементі ретінде дамыту, қоғамға жат – нашақорлық, маскүнемдік, балалар және жастар қылмысы құбылыстарына қарама-қарсы қызмет ететін болады.

Осыған байланысты "Нұр Отан" партиясының "Жас Отан" жастар қанатымен бірге балалар мен жасөспірімдер туризмін дамыту бойынша тұжырымдамалық тәсілді әзірлеу жоспарлануда.

Отандық туристік көрсетілетін қызметтерді ілгерілету жөніндегі шаралар

Қазақстанға келу туристік ағынын талдау республика шетел туристері үшін жеткілікті тартымды емес екенін байқатты. Қазақстанның туристік өнімі жеткілікті бәсекеге қабілетті емес және туристік қызметтер қолжетімділігі, сервис деңгейі мен бағасы бойынша шетел аналогтарынан ұтымсыз.

Осыған байланысты, шетел туристері үшін Қазақстанның туристік өнімдерінің тартымдылығын жоғарылата алатын отандық туристік қызметтерді ілгерілету бойынша белсенді шараларды өткізу жоспарланған.

Осыған байланысты Дүниежүзілік туристік ұйымдармен бірлесіп Ұлы Жібек жолы бойынша Орталық Азиядағы гидтер үшін "Білім берушілерді оқыту" форматында жобаны іске асыру бойынша шешім қабылдау жоспарланған.

Сондай-ақ, бірге өңірлік сайттар жергілікті көрнекі жерлер және туристік әлеуеті туралы ақпараттармен өзектендірілетін болады.

Туристер үшін бірыңғай көп тілді call-орталығын құру

Туризм және саяхат саласындағы бәсекеге қабілеттілік туралы 2013 жылғы есепте Қазақстан 140 елдің арасында 88-орынды иеленді. Бұл ретте туристерді тарту бойынша маркетинг іс-шараларының жеткіліксіз тиімділігі байқалады (140-тан 125-орын). Ол туристік қызметтердің төмен сапасымен байланысты. Одан басқа туристік ақпараттық орталықтар әлсіз дамып жатыр. Аталған проблеманы шешу үшін туристер үшін бірыңғай көптілді call-орталықты құру жоспарланып отыр.

Қызметтерді көрсету сапасын арттыру және туристерді тарту санын ұлғайту мақсатында туристер үшін көптілді шұғыл желі енгізілетін болады.

Осы орталық Қазақстандағы туристік қызметтер бойынша ақпарат беретін болады. Бұдан басқа, туристерден, сондай-ақ, басқа мүдделі тұлғалардан пікірлер мен ұсыныстарды жинайтын болады және туристік қызметтерді дамыту бойынша ұсыныстарды қалыптастыратын болады.

Смартфондарға арналған туристік қосымшалар әзірлеу

Туристік қызметтерге қолжетімділікті және олардың сапасын арттыру мақсатында Астана мен Алматы үшін үздік туристік қосымшаны әзірлеу жоспарланған.

Сондай-ақ, жауапты мемлекеттік органдар өңірлік жүйелік шаралардың және туристік саланы дамытудың мастер-жоспарларының іске асырылуын үйлестіреді және бақылайды.

4. Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар секторын дамыту

Жылжымайтын мүлік нарығында инвестициялауда жеке және заңды тұлғаларды тарту үшін жылжымайтын мүліктегі инвестициялық қорларды дамыту.

Қазақстанда жылжымайтын мүлікті инвестициялауды ынталандыратын қаржылық өнімдерді құру үшін, Жапония, Ұлыбритания, Германия, Гонконг, Австралия және Сингапур сияқты басқа елдердің тәжірибесі бойынша жылжымайтын мүліктің инвестициялық қорларын дамыту ұсынылады.

Қазақстанда жылжымайтын мүлікпен операциялардың аз дамуы, Қазақстанда жылжымайтын мүлікті белсенді инвестициялауды ынталандыратын қаржы өнімінің болмауы немесе даму деңгейінің төмендігіне байланысты болуы мүмкін.

Бұл мәселені шешу үшін жылжымайтын мүлік нарығына инвестициялауға жеке және заңды тұлғаларды тарту үшін жылжымайтын мүліктің инвестициялық қорын дамыту қажет.

Халықаралық тәжірибе, дамыған және ашық жылжымайтын мүлік нарығы бар елдер экономикасында жылжымайтын мүліктің инвестициялық қорлары немесе REIT (RealEstateInvestmentTrus) жиі болатынын көрсетеді. Негізгі мақсаты жылжымайтын мүлікке инвестициялар және салымшылар арасында алынған табысты бөлу болып табылатын, REIT, қазіргі уақытта әлемнің көптеген елдерінде әрекет етеді. REIT стандартты моделі екі негізгі табыс көзінен табыс алуды көздейді: жылжымайтын мүлік бағасының өсуі және жылжымайтын мүлікті жалға беру. Осылайша, Жапония, Ұлыбритания, Германия, Гонконг, Австралия және Сингапур сияқты елдер REIT жетілген және толыққанды нарығына ие. Қазақстанда жылжымайтын мүлік нарығы қазіргі уақытқа дейін елеулі даму алған жоқ, алайда олардың жұмыс істеу тетігі жалпы түрде заңнамада көзделген.

Осыған байланысты, осы бағдарлама аясында жылжымайтын мүлік нарығында инвестициялауға жеке және заңды тұлғаларды тарту үшін жылжымайтын мүліктің инвестициялық қорларын дамыту бойынша ұсыныстар әзірленетін және ұсынылатын болады.

Риэлтор қызметтерін көрсету секторында анықтылықты арттыру

Риэлтор қызметтерінің сапасын арттыруға жәрдемдесу үшін, өзін-өзі реттеуге ауысуды ескере отырып риэлтор қызметтерін көрсету секторында жауапкершілік пен анықтылықты арттыру бойынша ұсынымдар енгізіледі.

Сондай-ақ көлеңкелі нарықты төмендету үшін қолма-қол ақшасыз төлем арқылы жылжымайтын мүлікке ақы төлеу бойынша талаптар енгізілген.

5. Кәсіби көрсетілетін қызметтерді дамыту

Кәсіби көрсетілетін қызметтер сапасын арттыру

Бүгінде кәсіби қызметтер нарығы бастапқы даму кезеңінде, алайда ол сапалы жаңа сатыға көтеріліп, қазақстандық компаниялардың бизнесті жүргізу стилін қайта құрылымдауда маңызды рөлге ие болуы, ұйым ішінде, сондай-ақ ұйымның тұтынушылармен, мемлекеттік сектормен түрлі буындардың өзара әрекеті үшін маңызды перспективалар қалыптасуда.

Осыған байланысты, аталған бағдарлама шеңберінде мұнай-газ сервисі, геологиялық барлау, ауыл шаруашылығы (ауыл шаруашылығындағы агроконсалтинг) сияқты базалық секторларда кәсіби қызмет көрсететін кәсіпорындарды қолдау бойынша экономиканың базалық салаларында ірі инвестициялық жобаларға қатысу арқылы ұсынымдар енгізіледі.

Сондай-ақ базалық секторларда кәсіби қызметтерді көрсету бойынша халықаралық деңгейдегі компаниялар тартылады (мысалы, геологиялық барлаудағы juniors, инжинирингтік компаниялар және т.б.). Ол үшін біріккен кәсіпорындарды құру жоспарланып отыр.

Кәсіби қызметтер секторында білікті кадрларды арттыру үшін жағдай жасау.

Қазақстанда кәсіби қызметтерді дамытуға жәрдемдесу мақсатында қазақстандық жоғары оқу орындарының (бұдан әрі – ЖОО) студенттерін тағылымдамадан өткізу үшін жағдай жасау бойынша шараларды қабылдау жоспарланады. Бұл үшін студенттерді тағылымдамаға қабылдау процесін реттеу бойынша ұсыныстар енгізіледі.

Осы шараны іске асыру үшін Қазақстан аумағында қызмет ететін шетел компанияларының тізімі қалыптастырылатын және жарияланатын болады.

Оқытудың алдыңғы қатардағы әдістерін қолданатын шетел компаниялармен қазақстандық ЖОО студенттерін тағылымдамаға қабылдау туралы шарт жасау жоспарланған.

Сонымен қатар, кәсіби қызметтер, негізінен аудиторлық және қаржы қызметтері, сондай-ақ сәулет пен дизайн саласында оқытуды өтеу және халықаралық сертификаттауды алу бойынша ұсынымдар енгізіледі.

6. Ақпарат және байланыс секторының көрсетілетін қызметтерін дамыту

Қазіргі уақытта Қазақстанда Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 8 қаңтардағы № 464 Жарлығымен бекітілген ақпараттық-коммуникациялық технологиялар секторын, сондай-ақ ІТ-қызметтер нарығын дамытуға бағытталған "Ақпаратты Қазақстан – 2020" мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Мемлекеттік бағдарлама) іске асырылады. Аталған Мемлекеттік бағдарламада ІТ-қызметтерді дамытудың барлық стратегиялық маңызды бағыттары қамтылған.

Сонымен қатар, қазақстандық ІТ-қызметтердің экспорттық әлеуетін арттыру, сапасын жоғарылату, сондай-ақ Қазақстанда "бұлыңғыр" технологияларды дамытуға жәрдемдесу үшін қосымша шараларды қабылдау қажет.

Қазақстандық АТ-қызметтердің экспорттық әлеуетін арттыру

Елдегі ЖІӨ-дегі ақпараттық-коммуникациялық технологиялар үлесінің төмен екенін ескере отырып (3-4 %), АТ-қызметтерді мемлекеттік қолдау бойынша шараларды қабылдау талап етіледі.

Ол үшін "Алатау" инновациялық технологиялар паркі" арнайы экономикалық аймақ базасында және "Назарбаев Университеті" ДБҰ базасында инновациялық орталықтарды құру есебінен қазақстандық АТ-компаниялардың экспорттық әлеуетін дамыту жоспарланып отыр.

Қазақстандық АТ-компаниялардың экспорттық әлеуетін зерттеу бойынша шаралар әзірленеді, атап айтқанда сыртқы нарықтарға экспорттау үшін АТ-қызметтер тізілімі қалыптастырылады. Аталған тізілімді жыл сайын жаңарту болжануда.

Отандық "бұлыңғыр" технологияларды енгізу

Бағдарламаны іске асыру шеңберінде артықшылықтары қаражатты үнемдеудің икемді жүйесі, жұмыс процесінің жеделдеуін білдіретін көрсетілетін қызметтердің ауқымдылығы, анықтығы болып табылатын отандық "бұлыңғыр" технологиялардың мүмкіндіктерін дамыту және белсенді жариялау бойынша жұмыс жүргізіледі.

"Бұлыңғыр" қызметтерді пайдалану оларды күрделі шығындарды пайдаланбай операциялық шығындарсыз сервис ретінде сатып алуға және бизнес иелері үшін ашық компаниялардың АТ ресурстары құнын жасауға мүмкіндік береді.

Осылайша, "бұлыңғыр" платформаға ауысумен мемлекеттік органдарды ақпараттандырудың сервистік моделін енгізу негізгі алушылары халық болып табылатын, мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Электрондық мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасын арттыру

Қызметтерді көрсету сапасын арттыру мақсатында заңнаманың жекелеген саласын – ақпараттық құқықты дамыту бойынша мәселені пысықтау жоспарлануда.

Бұдан басқа, халыққа қызмет көрсету орталықтарында барлық халыққа қызмет көрсету орталықтары бейнебақылау камераларымен қамтамасыз етіледі.

Электрондық үкімет порталы арқылы лицензиялаудың электрондық қызметтерін баламасыз көрсету бөлігінде рұқсаттар мен хабарламалар туралы заңнамаға өзгерістер енгізу туралы ұсынымдар әзірлеу жоспарланады.

Халықтың Интернетпен қамтылуын арттыру

Халықтың Интернетпен қамтылуын арттыру мақсатында аталған бағдарлама және қолданыстағы стратегиялық және бағдарламалық құжаттар шеңберінде Интернетке тіркелген кең жолақты қолжетімділік жылдамдығын арттыру бойынша шаралар қабылданады.

Сондай-ақ FTTH технологиясы бойынша кең жолақты қолжетімділікті дамыту жоспарланып отыр.

7. Қаржылық көрсетілетін қызметтерді дамыту

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 27 тамыздағы № 954 қаулысымен Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы бекітілген.

Сонымен бірге, қаржы қызметтерінің сапасы мен қолжетімділігін жақсарту үшін Қазақстан Республикасының қаржы секторын дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасын іске асыру мақсатындағы Іс-шаралар жоспарына қосымша менеджменттің және көрсетілетін қызметтер сапасын, сондай-ақ халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру бойынша шаралар ескеру қажет.

Банк және сақтандыру қызметтерінің сапасын арттыру

Банк және сақтандыру қызметтерінің сапасын арттыруға көмектесу мақсатында банктердегі менеджмент тәуекелінің сапасын арттыру бойынша шаралар әзірленген және сақтандыру бойынша онлайн-қызметтерді көрсету мүмкіндігі қарастырылатын болатын.

"Мемлекеттік кредиттік бюро" акционерлік қоғамына мемлекеттік органдардың мәліметтер базасына және ақпараттық жүйелеріне қолжетімділігін ұсыну.

"Мемлекеттік кредиттік бюро" акционерлік қоғамына мемлекеттік органдардың деректер қорына және ақпараттық жүйелеріне қолжетімділік ұсыну бойынша мәселелер пысықталады, ол қаржы нарығына қатысушыларды әлеуетті қарыз алушының кредит қабілеті туралы нақты әрі өзекті ақпаратпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру

Қаржы жүйесін дамытудағы маңызды факторлардың бірі ауқым әсеріне қол жеткізу үшін сұраныстың жеткілікті көлемінің болуы болып табылады. Қазақстанда қаржы қызметін тарату үшін кедергілердің бірі халықтың қаржы нарығының жұмыс тетіктері туралы хабардар болуының төмен деңгейі болып табылады.

Қаржы ұйымдарының тобы жүргізген халықтың қаржылық сауаттылығын алдын ала зерттеу нәтижесі, респонденттердің 36 % өздерінің қаржылық сауаттылығы деңгейін "қанағаттанарлықсыз" деп бағалайтынын көрсетті.

Алдын ала сауалнама, респонденттердің 43 % депозиттерге кепілдік беру туралы білмейтінін және тек қана 6 % депозиттерді барынша өтеу сомасының 5 млн.теңге екені туралы түсінігі бар екенін көрсетті. Сұралғандардың шамамен 50 % бос ақшаны үйде сақтауды дұрыс көреді.

Бұдан басқа, зерттеулер, халықтың негізгі бөлігі әртүрлі қаржы ұйымдарының қызмет көрсету талаптарын талдамайтынын көрсетті.

Осылайша, қаржы қызметтерін дамыту үшін ел халқының қаржы сауаттылығын арттыру бойынша белсенді шараларды қабылдау қажет.

Халықтың қаржылық сауаттылығы деңгейін бағалау және бағамдар мазмұнын айқындау үшін қаржылық сауаттылықты кешенді бағалау жүргізілетін болады. Бұдан басқа, тегін курстар ұйымдастырылатын болады, сондай-ақ қаржылық сауаттылықты қолдау бойынша мамандандырылған веб-сайт құру жоспарлануда.

8. Білім беру секторының көрсетілетін қызметтерін дамыту

Білім беру жүйесін жетілдіру Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы № 205 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде жүргізіледі, оның басты мақсаттары экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету үшін білім берудің және ғылымның бәсекеге қабілеттілігін арттыру, адами капиталды дамыту болып табылады.

Мемлекеттік бағдарламада шағын, және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін кәсіби оқытуды ынталандыру тетіктері және қызметкерлердің біліктіліктерін арттыру мақсатында бұқаралық ашық онлайн-курстар жүйелері көзделмегендіктен, қосымша іс-шаралар көзделеді.

Кәсіптік-техникалық білім беру сапасын арттыру тетіктерін әзірлеу

Секторларда кәсіптік-техникалық білім беру сапасын және жұмысшылар біліктілігін арттыру мақсатында МЖӘ қағидаттарында дуальді оқытуды енгізуге қатысушыларға біліктілікті арттыру курстарын және тағылымдамадан өтулерді ұйымдастыру жоспарланып отыр.

Білім беру сапасын жақсарту

Өңірлерде мұғалімдердің мектеп және университет бағдарламалары бойынша бейне сабақтарды жүктеу үшін МЖӘ қағидаттарында портал құру мүмкіндігі қаралады. Moodle LSE немесе KEATS King’s College London моделі бойынша құрылған ұқсас портал студенттерге де, мұғалімдерге де өткізілген сабақтардың жазбаларына қолжетімділік алуға мүмкіндік береді.

Білім беру көрсетілетін қызметтерінің экспорттық әлеуетін арттыру

Білім беру саласын талдау материалдық-техникалық базаның білім беру қызметтері сияқты төмен деңгейде екенін көрсетті, бұл білім беру қызметтерінің күрт теріс сальдосынан көрініс табады. Осыған орай, білім беру қызметтерінің экспортты әлеуетін арттыру шараларын қабылдау қажет.

Австралия шетелдік студенттердің санын 6 есе арттыра отырып 10 жылдың ішінде әлемдегі білім беру қызметтерінің жетекші экспорттаушылары елдердің бестігіне кірді.

Осындай жетістіктерге қол жеткізу мақсаттарында елдің Үкіметі білім беру қызметтерінің экспорты мен жоғары білімді интернационалдандыру стратегиясын әзірледі және қабылдады. Стратегия мыналарды: халықаралық студенттік бағдарламаларды; білім беру бағдарламаларының мазмұнын интернационалдандыру арқылы білім беруді интернационалдандыруды; халықаралық алмасу бағдарламаларын; қашықтықтан оқыту және шетелдік филиалдарда білім беру қызметтерін; халықаралық ғылыми-техникалық әріптестік пен кәсіби дайындықтың түрлі курстарын, оның ішінде қысқа мерзімді және тапсырыс курстарын; шетел студенттерін қолдау бағдарламаларын қамтиды. Сондай-ақ, мамандардың дайындық сапасын жыл сайын тексеру нәтижелері бойынша әр университетке белгілі бір рейтинг беріледі және соған сәйкес жоғарғы оқу орны қосымша 60-80 млн. австралиялық долларға ие болады.

Қазақстандағы әлемдік тәжірибені ескере отырып, мынадай шараларды қабылдау қажет:

1) Қазақстандық оқу орындарының экспорттық әлеуетін зерделеу (мамандықтарға қатысты) және білім беру қызметінің әлеуетті ЖОО-экспорттаушыларының тізілімін қалыптастыру;

2) Британдық кеңес, Герман академиялық айырбас қызметінің мысалы бойынша бюджеттен тыс қаражат есебінен шетел студенттерін тарту тетігін құру мәселесін қарастыру;

3) шетел студенттерін тарту мақсатында визалық және көші-қон рәсімдерін жеңілдету.

9. Денсаулық сақтау секторының көрсетілетін қызметтерін дамыту

Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 15 қаңтардағы № 176 Жарлығымен бекітілген қолданыстағы Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасына қоса, мынадай шаралар ұсынылады.

Медициналық қызметтерді көрсету саласында бәсекелес ортаны дамыту үшін жағдайлар жасау

Ұсынылатын қызметтердің жоғары сапасын қамтамасыз ету және бюджет қаражатын тиімді жұмсау мақсатында мемлекеттік денсаулық сақтау объектілерін басқаруға жеке компаниялар тартылады.

Ол үшін Ұлыбритания тәжірибесі бойынша медициналық ұйымдарды сенімгерлік басқаруға тапсыру тетіктерін енгізу мүмкіндігін қарау қажет.

Сонымен қатар, жоғары мамандандырылған медициналық көмек технологияларының тізбесі кеңейтіледі.

10. Қызметтер саласын реттеудің институционалдық негіздерін жетілдіру

Бағдарламаның жоғарыда аталған міндеттерін іске асыру көрсетілетін қызметтер секторына қатысты егжей-тегжейлі шараларды іске асырумен қатар, мемлекеттік реттеудің жүйелі шараларын да қабылдауды талап етеді.

Қызметкерлердің тиімділігін арттыруға бағытталған жаңа үлгілердің білімді мекемелер – үлгі фабрикаларын енгізу

Еңбек өнімділігін арттырудың әдістемелерін үйретудегі анағұрлым кең таралған тәсілдің бірі үлгілі фабрика форматы болып табылады. Атап айтқанда, үлгілі фабрикалар АҚШ, Германия, Франция, Италия, Бельгия, Шотландия, Бахрейн және Мароккода жұмыс істейді. Дағдыларды дамытудың мұндай орталықтары, әдетте компанияның тиімділігін арттыруға бағытталады. Ұзақтығы шамамен 12 айдан 14 айға дейін болатын тиімділікті арттыру (жұмыс процестері мен тиімділікті басқару, жеткізілім тізбектерінің шеңберіндегі ұқыпты операциялық қызмет) мәселелері бойынша сырттай-күндізгі кешенді оқу бағдарламалары әзірленуде. Жыл сайын мұндай оқу бағдарламаларымен саны жағынан персоналдың үлкен бөлігі және/немесе біршама айналымы бар, сондай-ақ жетекші экспорт қызметін жүргізетін 100 кәсіпорын қамтылады. Дағдыларды дамыту орталықтары басым түрде үкіметтік құрылымдар мен жеке меншік ұйымдар арасында құрылатын МЖӘ көмегімен басқарылады.

Мысалы, Шағын кәсіпорындарды қолдау Марокко институты (INMAA) 13,5 айдың ішінде компанияларда түбегейлі қайта құру бағдарламасын жүзеге асырады. Бұл ұйым үлгілі фабриканың жеке тұжырымдамасын, оны іске асыру қағидаттары мен қайта құруға тәсілдерді әзірледі.

Бірінші кезеңде шешілуі қажет болатын нақты бір мәселе айқындалады және пилотты жоба іске қосылады. Сонымен бірге операциялық қызметтің тиімділігі тұрғысынан алғанда ауқымды мақсаттар қойылады. Одан кейін INMAA оқу модульдеріне қатысатын және одан кейін қайта құру бағдарламасын іске асыратын толық жұмыс күніне жұмыс тобы құрылады.

Тәжірибелік оқыту ұзақтығы әрқайсысы екі күнді құрайтын, айына бір рет алты модульдің шеңберінде үлгілі фабрикада жүргізіледі. Фабрикадағы теориялық және тәжірибелік оқыту теорияны зерделеу және алынған білімді дереу тәжірибелік пысықтауды болжамдайды. Кәсіпорында бағдарлама айына 20 күннің ішінде іске асырылады. Сонымен бірге кәсіпорын жұмысының таңдалған аспектісінде шын мәнінде терең өзгерістер жүзеге асырылады, ал екі модульдің арасына нақты және қол жеткізілетін мақсаттар қойылады. Бағдарламаның жүзеге асырылуын INMAA сарапшылары үнемі бақылайды, олар жүйелі түрде кәсіпорынға барып тұрады және компанияның басшылығы (оның ішінде жоғарғы басшылар) өзгерістерді жүзеге асыру бойынша жұмыс тобына арналған тәлімгерлер ретінде сөз сөйлейді. Бағдарлама сондай-ақ қоғамдастықты құруды, оның ішінде бірлескен шаралар мен интернет-форумда сөйлесу арқылы оның мүшелері арасында берік қатынас орнатуды болжайды.

Қайта құрулар процесі бірнеше кезеңге бөлінеді. Алғашқы бір жарым айдың ішінде INMAA сарапшылары пилотты жобаның іске асырылу саласы мен мәселелерін анықтайды, сондай-ақ жобалау тобын құрады. Бұдан басқа, осы кезеңде қайта құру бағдарламасының мақсаттары қалыптастырылады. Келесі кезең алты модульден тұрады және үнемі INMAA сарапшылары бақылайды. Бірінші модульдің шеңберінде қызметкерлер берекелі өндіріс қағидаттарымен таныстырылады және диагностика жүргізіледі. Екінші модульдің шеңберінде тиімділікті басқару және жалпы көріністі құрумен байланысты мәселелер қаралады. Үшінші модульде стандарттар мен үнемдеу құралдары, төртіншіде - жұмыс процесін басқару қаралады. Бесінші модуль сапа мен техникалық қызмет көрсетуге, ал алтыншысы тұрақты даму мәселелеріне арналған. Одан кейін үшінші кезең басталады, оның барысында алты ай бойы өзгерістердің нәтижелерін тұрақты сақтау қолдау табады және барлық кәсіпорынның ауқымында жобаны ашу жүзеге асырылады.

Бағдарлама жыл сайын экспортты жеткізілім саласында жұмыс жасайтын және 6 млн. АҚШ долларынан астам және/немесе айналымы 50 қызметкерден астам штаты бар шамамен 100 кәсіпорынды қамтиды. Ол Мароккода бастапқы мемлекеттік инвестициялар небары 4 млн. АҚШ долларын құрағанда да 4 жылдың ішінде 1,3 млрд. АҚШ долларына (+1,5 % ) ЖІӨ өсімін қамтамасыз етті.

Қазақстанда өнімділіктің елеулі өсімін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін көрсетілетін қызметтер саласында үлгілі фабриканың тұжырымдамасын іске асыру үшін тәсіл әзірлеу қажет. Бағдарлама көрсетілетін қызметтер саласына бейімделген, атап айтқанда көтерме және бөлшек сауда, жылжымайтын мүлік, көлік және логистиканың секторы сияқты секторларды қамтитын болады. Бағдарлама ұзақтығы 12-14 айды құрайтын үнемді операциялық қызмет саласындағы орта және жоғарғы буын жетекшілерін оқытудың кешенді курсын қамтуы тиіс. Оған жыл сайын тегін түрде елеулі көлемдегі шамамен 100 кәсіпорын қатыса алады (мысалы, жылдық пайдасы 5 млн. АҚШ долларынан кем емес немесе штаттық саны 50 қызметкерден астам).

Көрсетілетін қызметтер саласында мамандықтар бойынша бұқаралық ашық онлайн-курстар құру

Курсер (Coursera) тәжірибесі бойынша халықаралық ұйымдарды тартумен МЖӘ негізінде көрсетілетін қызметтер саласында мамандықтар бойынша бұқаралық ашық онлайн-курстар құрылатын болады (бұдан әрі – БАОК).

Coursera – бүгінде Стэнфорд Университетінің профессорлары құрған онлайн-оқытудың ең кең таралған платформасы болып табылады. Жобаға 100 астам әріптес мекемелер қатысады, ал курстарда 190 елден 5 миллионнан астам білім алушылар дәріс алуда. Бағдарлама 500-ден астам курстар мен оқу пәндерінің кең жиынтығын қамтиды. Жоба 2012 жылы сәуір айында іске қосылды. Курстар ағылшын тілінен басқа, орыс, түрік, француз және басқа тілдерде өткізіледі.

Coursera курстары есептеуіш техника (9,5 %), ақпараттық технологиялар (4 %), гуманитарлық ғылымдар (3,9 %), коммерциялық қызмет (3,6 %) және экономика (3,3 %) сияқты пәндер бойынша танымал. Coursera курстарында оқитындардың басым бөлігі АҚШ-та (31,7 %) тұрады, тағы 8,4 % Үндістаннан келген білім алушылар аудиториясы құрайды, ал 4,3 % Ұлыбританиядан келген студенттер. Сондай-ақ білім алушылардың неғұрлым көп мөлшері тиесілі елдердің ондығына Бразилия (3,8 %), Канада (3,5 %), Испания (3,1 %), Қытай (2,9 %), Мексика (2,2 %), Австралия (2,0 %) және Ресей (2,0 %) кіреді.

Coursera бірлесе отырып, БАОК әзірлеу Қазақстаннан келген білім алушыларға және оқуға деген икемді тәсілге ие адамдарға тіпті ауылдық жердің өзінде ең озық оқыту курстарына қолжетімділік алуға, сондай-ақ Принстон және Стэнфорд университеттері сияқты беделді жоғарғы оқу орындарында атақты профессорлардың басшылық етуімен білім ала отырып, халықаралық нарықтарда қазіргі уақытта талап етілетін білімді алуға мүмкіндік береді.

БАОК-тың Қазақстанда дамуы ең алдымен көрсетілетін қызметтер саласы үшін кәсіби кадрлардың дайындалуын қамтамасыз ете алады. Ол үшін Coursera компаниясы немесе ұқсас компаниямен МЖӘ жасасуды пысықтау қажет.

Бұқаралық ашық онлайн-курстары Қазақстанда электронды оқытудың бағдарламалары элементтерінің бірі ретінде білімге анағұрлым жеке сипатты бере алады, көп жағдайда әсіресе ауылдық жерлердегі әрбір адамның қажеттігі мен жеке ерекшеліктерін білім бағдарламаларында ескеруге мүмкіндік береді.

БАОК дамыту шеңберінде Қазақстанда бірінші кезектегі назарды кәсіби қызметтер саласында оқытуға бұру керек (банк қызметін көрсету, телекоммуникациялар мен ИТ, көлік және логистика, көтерме және бөлшек сауда, туризм, кәсіби сипаттағы қызметтер). Кәсіби білім беру саласында жұмыс істейтін Қазақстанның мекемелері жобада жетекші рөл атқаратын болады. Жобаның жедел ашылуы және тиісті сапасы жетекші халықаралық университеттерімен әріптестік қатынастар есебінен қамтамасыз етілетін болады. БАОК ілгерілету үшін белсенді жарнама кампаниясы өткізіледі. Сондай-ақ БАОК оқыту үшін төлемақыны субсидиялау тетіктері қарастырылады.

Сертификаттауды және аттестаттауды жүргізетін жетекші халықаралық ұйымдар өкілдіктерін ашу

Сапаны бағалау тетіктерін пайдалану тәжірибесін кеңейту үшін сынаулар мен тауарларды сертификаттау бойынша беделді халықаралық ұйымдарды тарту қажет. Бұл үшін барлық әлемде танылған сапаны сертификаттау жүйесін енгізу қажет.

Сенім тудыратын сапаны сертификаттау жүйелерін қолдану практикасын кеңейту нарыққа сапалы тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді шығаруға жәрдемдеседі.

Қазақстанда қолданыстағы сапаны сертификаттау жүйесі айтарлықтай дәрежеде пайдаланылмайды.

Нормативтік-құқықтық актілерді сақтаудың төмен деңгейі және контрафактілі өнімнің жоғары үлесі тауарлардың сапасы мен қолжетімділігіне қатысты уәделерге деген сенімге күмән тудырады. Қазақстан кірістердің ұқсас деңгейі бар 29 елдің арасында 22-ші орында тұр.

Қазақстан халықаралық кәсіби аттестаттау мен сапаны сертификаттау саласында салыстырмалы елдерден артта келеді. Егер Израильде 1 млн. адамға ISO 9001 үлгідегі 4819 сертификат берілсе, Қазақстанда бұл көрсеткіш тек 421 ғана құрайды. Салыстырмалы түрде, Сингапурда 1 млн. адамға ISO 9001 үлгідегі 4534, Австралияда – 2004, Малайзияда – 1500, Канадада – 1145, Ресейде – 1098, Қытайда – 1067, Түркияда – 741, Бразилияда – 535, АҚШ-та – 441, ал ОАР-да – 344 сертификат тиесілі.

Бұл ретте, Қазақстан – салыстырмалы елдердің арасында CMMI-дің бірде-бір әріптестік ұйымы жұмыс жасамайтын жалғыз ел болып табылады. Салыстырма түрінде, АҚШ-та шамамен осындай 162, Қытайда – 29, Австралия мен Бразилияда – 11, Канадада – 10, ал Ресейде – 2 ұйым бар.

2009-2013 жж. CFA Institute аттестаттаудан өткен адамдардың саны бойынша Қазақстан тағы да артта қалған елдер санатында. Егер АҚШ-та бұл көрсеткіш 16 056 адамға жетсе, Канадада – 3940, Қытайда – 2426, Ресейді – 370, ал Қазақстанда небары 35 адамды құрады.

2013 ж. жағдай бойынша Қазақстандағы Дипломдалған сертификатталған бухгалтерлер қауымдастығы (ACCA) мүшелерінің саны 179 адамды ғана құрайды. Салыстыру үшін, АҚШ-та бұл көрсеткіш 2015, Ресейде – 2136, Қытайда – 5038, Сингапурде – 7469 адамды құраса, ал Малайзияда ол 11030 адамға жетеді.

Кәсібилік пен сапа сертификатының халықаралық рәсімдерін қабылдау және бейімдеу үшін үкіметтік емес ұйымдарды құру мәселесі пысықталған болатын. Бұл ұйым беделді шетел сертификациялық және рейтингілік ұйымдарды анықтауы және тартуы және Қазақстан Республикасында келесі құрылымдар мен стандарттарды қамтамасыз етуі тиіс:

1) жалпы бағыт: ISO 9001; Процестердің өнімділігі мен кемелдігінің кешендік моделінің институты (Capability Maturity Model Integration, CMMI);

2) телекоммуникациялар: Cisco, BICSI, телекоммуникациялар саласында сертификаттау ұйымы (Telecommunications Certification Organization);

3) банк және қаржылық қызметтер: Дипломды қаржылық талдамашылар институты (Chartered Financial Analyst Institute, CFA), Британ дипломды бухгалтерлер қауымдастығы (British Association of Chartered Accountants, BACA), Дипломды сертификатталған бухгалтерлер қауымдастығы (Association of Chartered Certified Accountants, ACCA), Банктік тәуекелдер мен реттеу саласындағы халықаралық сертификат (International Certificate in Banking Risk and Regulation, ICBRR), Банк қызметі саласындағы Еуропалық қор сертификаты (European Foundation Certificate in Banking, EFCB), басқару есебі бойынша машықтанған бухгалтерлер сертификаты (Certified Management Accountant, CMA);

4) көлік және логистика: Еуропалық логистикалық қауымдастық (European Logistics Association), Америка көлік және логистика қоғамы (American Society of Transportation and Logistics);

5) көтерме және бөлшек сауда: Австралия ұлтыққы көтерме сауда қауымдастығы (National Retail Association [Australia]); журнал Consumer Reports;

6) туризм: "Жұлдызды қонақ үйлер" қауымдастығы (Hotel Stars Association);

7) жылжымайтын мүлік: Жылжымайтын мүлікті басқару институты (Institute of Real Estate Management), Дипломды бағалаушылардың корольдік институты (Royal Institution of Chartered Surveyors, RICS).

Қолайлы шетелдік әріптес болмаған кезде рейтингтерді ұсынуды қамтамасыз ету қажет.

Қызмет көрсету аясының салаларын ұлттық статистикалық есепке алу жүйесін халықаралық жүйемен үйлестіру

Қазақстанда экономикалық қызметтің барлық түрлерінің Халықаралық стандартты салалық жіктеуіші (бұдан әрі - ХССЖ) қабылданған, ол БҰҰ әзірлеген экономикалық қызмет түрлерінің жіктеуіші болып табылады. Жіктеуіш, экономикалық талдау және макроэкономикалық ауқымда шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты жинақтау, өңдеу мен сақтау жүргізуге болатын тетікті қамтамасыз етеді. Оның негізгі мақсаты – статистиктердің өкіміне сондай қызмет түрлері бойынша жіктелген статистикалық деректерді жинақтау және ұсыну кезінде пайдалануы мүмкін экономикалық қызмет түрлерінің санаттар жинағын ұсыну болып табылады. Сондай-ақ ХССЖ ақпараттың үздіксіз ағынын қамтамасыз етеді, ол халықаралық деңгейдегі салыстырмалы талдау үшін пайдаланылуы мүмкін. Жіктеуішті пайдаланудың негізгі аясы экономикалық статистикамен шектеледі, алайда, соңғы уақытта әкімшілік мақсатта пайдалану да кеңінен таралуда. Қазіргі уақытта 2009 жылғы жіктеуіштің төртінші қайта қарастырылған нұсқасы пайдаланылады (ХССЖ-4, ISIC v4).

1948 жылы ХССЖ бастапқы нұсқасын мақұлдаған сәттен бастап әлемнің көптеген елдері ХССЖ-ны өзінің экономикалық қызмет түрлерінің ұлттық жіктеуіші ретінде пайдаланады немесе оның негізінде ұлттық жіктеуіштерін әзірледі. Осылайша, ХССЖ экономикалық қызмет түрлерінің ұлттық жіктеуіштерін әзірлеуде біраз елдер үшін нұсқаулық ретінде қолданылады және экономикалық қызмет туралы статистикалық деректерді халықаралық деңгейде салыстыру үшін маңызды құралға айналды. ХССЖ экономикалық және әлеуметтік статистика саласында экономикалық қызмет түрлері бойынша деректерді жіктеу кезінде ұлттық, сол сияқты халықаралық деңгейде де кеңінен қолданылады, мысалы, ұлттық есептер статистикасы, кәсіпорынның жұмыс күші статистикасы, жұмыспен қамту статистикасы және т.б. Бұдан басқа, ХССЖ статистикамен байланысы жоқ мақсаттар үшін де кеңінен қолданылуда.

Қазақстанда деректерді жинау әзірше тек бөлімдер (жоғарғы) деңгейінде ғана жүргізілуде. Бұл ретте, БҰҰ барлық елдерді есептік деректерді кем дегенде кіші бөлім деңгейінде, яғни неғұрлым егжей-тегжейлі деңгейде жинауға шақырады.

Осылайша, көрсетілетін қызметтер аясындағы салаларды статистикалық есепке алудың ұлттық жүйесін халықаралықпен үйлестіру бойынша жұмыс жүргізу қажет.

6. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

Ескерту. 6-бөлім алып тасталды - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

7. Қажетті ресурстар

Ескерту. 7-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

2015 – 2019 жылдары Бағдарламаны іске асыруға республикалық және жергілікті бюджеттерден, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да қаражат қосымша бағытталатын болады.

2015 – 2019 жылдары Бағдарламаны қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына республикалық және жергілікті бюджеттерді бекіту кезінде нақтыланатын болады.

8. Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын
дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарламаны іске асыру
жөніндегі іс-шаралар жоспары

Ескерту. 8-бөлім алып тасталды - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарламаға қосымша

Қазақстан Республикасында көрсетілетін қызметтер саласын дамыту жөніндегі 2020 жылға дейінгі бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Ескерту. Бағдарлама қосымшамен толықтырылды - ҚР Үкіметінің 14.07.2016 № 400 қаулысымен.

Р/с №

Іс-шараның атауы

Өлшем бірлігі

Аяқтау нысаны

Орындау мерзімі

Орындауға жауаптылар

Оның ішінде жылдар бойынша

Қаржыландыру көзі

Бюджеттік бағдарламаның коды

2015 жыл

2016 жыл

2017 жыл

2018 жыл

2019 жыл

Барлығы

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Мақсаты: көрсетілетін қызметтер саласының сапасын, қолжетімділігін арттыру, өнімділігі мен экспортын ұлғайту арқылы бәсекеге қабілетті көрсетілетін қызметтер саласын қалыптастыру

Нысаналы индикаторлар

1.

Көрсетілетін қызметтер саласындағы еңбек өнімділігі

мың теңге/адам

ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)

4 448,0

4 695,6

4 964,6

5 254,3

5 568,6

2.

Көрсетілетін қызметтер саласының ЖІӨ-дегі үлесі

%

ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)

55,5

56,1

56,7

57,4

59,0

3.

Көрсетілетін қызметтер саласында жұмыспен қамтылғандар саны

мың адам

ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)

5259

5385

5509

5630

5753

4.

Көрсетілетін қызметтер экспортының өсуі

2013 жылғы деңгейге қарағанда %

ҰЭМ, ИДМ, БҒМ, ДСӘДМ, ЭМ, ҰБ (келісім бойынша)

120

130

145

165

180

1-міндет. Көрсетілетін қызметтер саласының сауда секторын дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: тұрақты сауда объектілерінің өсімі

2013 жылғы деңгейге қарағанда %

2019 жыл

ҰЭМ

110

115

125

135

140

Іс-шаралар

1.

Ұғымдық аппаратты және заманауи сауда объектілеріне қойылатын бастапқы талаптарды әзірлеу бойынша ұсыныстарды даярлау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы ақпан

ҰЭМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

2.

Астана, Алматы және Шымкент қалаларында тұрақты сауда объектілеріне қайта құру мақсатында 2-3 пилоттық объектілермен (нарықтармен) шарттар жасасу

шарттар жасасу

2015 жылғы қыркүйек

ҰЭМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

3.

Тұрақты сауда объектілерін қайта құру мақсатында 2-3 пилоттық жобаны іске қосу және тестілеу

ҰЭМ-ге есеп

2015 жылғы қазан- 2016 жылғы маусым

ҰЭМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

4.

Заманауи үлгідегі сауда объектілерін салуды және жаңғыртуды инвестициялық жобаларды іске асыруға арналған қызметтің басым түрлерінің тізбесіне, сондай-ақ заманауи сауда форматтарын дамытатын кәсіпорындарды қаржыландырудың қолжетімді көздерін қамтамасыз ету үшін "Бизнестің жол картасы 2020" Бағдарламасының басым салаларының тізбесіне қосу

ПМК-ге ақпарат

2015 жылғы шілде

ҰЭМ, ИДМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

5.

Ел өңірлерінде отандық ритейл-компаниялар мен желілерді дамыту бойынша қаржылық емес шараларды әзірлеу

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы мамыр

ҰЭМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

6.

Ірі ритейлерлердің франчайзингтік бағдарламаларды қолдауын ұйымдастыру бойынша ұсыныстар әзірлеу

ПМК-ге ұсыныстар

2016 жылғы қыркүйек

ҰЭМ, "Даму" КДҚ" АҚ (келісім бойынша)

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: сауда алаңдарымен қамтамасыз етілуі

1000 тұрғынға шаршы метр

2019 жыл

ҰЭМ

488

492

496

500

505

Іс-шаралар

7.

Сауда объектілерінің тізілімін қалыптастыру

ПМК-ге ақпарат

2015 жылғы желтоқсан

ҰЭМ

талап етілмейді

8.

Жаңа жіктеуішке сәйкес өңірлер бойынша сауда объектілерін паспорттандыру бойынша шараларды қабылдау

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы сәуір

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

9.

Тұрақты сауда объектілерін дамыту бойынша көрсеткіштерді және іс-шараларды қосу мәселелері бойынша аумақтарды дамыту бағдарламаларына өзгерістер енгізу

мәслихаттар шешімі

2015 жылғы желтоқсан

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

10.

Электронды коммерцияны дамыту үшін В2В тәуелсіз тұғырнамаларын құру мәселесін пысықтау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы мамыр

ҰЭМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

11.

В2В тұғырнамаларын насихаттау үшін ақпараттық науқан өткізу және өнім берушілер мен сатып алушыларды оқыту бағдарламаларын ұйымдастыру

ҰЭМ-ге ақпарат

2015-2016 жылғы наурыз

ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

2-міндет. Көлік және логистика секторында көрсетілетін қызметтерді дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: көлік және логистика секторының ЖІӨ-дегі үлесі, %

%

2019 жыл

ИДМ

7,8

7,9

7,9

7,9

7,9

Іс-шаралар

12.

Көліктік-логистикалық орталықтардың тізілімін құру

ҰЭМ-ге ақпарат

2016 жылғы қаңтар

ИДМ, ҰЭМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері, "ҚТЖ" ҰК" АҚ (келісім бойынша)

талап етілмейді

13.

МЖӘ қағидаттарында көліктік-логистикалық орталықтарды салу орындарын айқындау

ПМК-ге ұсыныс тар

2015 жылғы шілде

ИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Астана мен Алматы қалаларының әкімдіктері, "ҚТЖ" ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ (келісім бойынша)

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: А және В санатындағы қойма алаңдарымен қамтамасыз етілу

1000 тұрғынға шаққанда шаршы метр

2019 жыл

ҰЭМ, ИДМ

90

130

170

210

250

Іс-шаралар

14.

Қазақстанның өңірлері бойынша қолданыстағы А санатындағы қоймаларды және температуралық сақтау режимі әртүрлі қоймаларды түгендеу

ҰЭМ- ге есеп

2015 жылғы наурыз

ҰЭМ, ИДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

15.

Ішкі және транзиттік қажеттіліктерді ескере отырып, Қазақстанның өңірлері бойынша А санатындағы қоймаларға және температуралық сақтау режимі әртүрлі қоймаларға нысаналы қажеттілікті айқындау (логистикалық компанияларды тарта отырып)

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы мамыр

ҰЭМ, ИДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

16.

Белгілі бір нысаналы қажеттілікті ескере отырып, А санатындағы қоймаларды және температуралық сақтау режимді қоймаларды құру бойынша кәсіпкерлік субъектілерімен келіссөздер жүргізу

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы желтоқсан

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

3-тікелей нәтиже көрсеткіші: Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзиттік жүктер көлемі

млн. тонна

2019 жыл

ИДМ

15,6

16,3

16,9

17,5

18,1

Іс-шаралар

17.

Теміржол тарифтерін қалыптастырудың жаңа әдістемесін әзірлеу

дана

бұйрық

2019 жылғы желтоқсан

ҰЭМ, ИДМ, "ҚТЖ" ҰК" АҚ (келісім бойынша), ҰКП (келісім бойынша)

1

1

талап етілмейді

18.

Теміржол вагондары операторларының көрсетілетін қызметтерінің сапасын арттыру

ҰЭМ-ге ақпарат

2015-2019 жылғы желтоқсан

ИДМ, ҰЭМ, "ҚТЖ" ҰК" АҚ (келісім бойынша), ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

19.

Мультимодальды тасымалдарды жүзеге асыру кезінде бірыңғай көлік құжатын енгізу туралы мәселені пысықтау

ҰЭМ-ге ақпарат

2015-2019 жылғы маусым

ИДМ, Қаржымині, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

20.

Мынадай: вагон паркін пайдалану тиімділігін арттыру; халықаралық торапты станцияларда мемлекеттік органдар мен тасымалдау процесіне қатысушылардың өзара іс-қимылы; жылжымалы жолаушылар құрамын жаңарту үшін жеке инвестициялар тартуды ескере отырып, теміржол жолаушы тасымалдарын субсидиялау тетігін өзгерту мәселелері бойынша заңнамалық шараларды әзірлеу және енгізу

заң жобасының тұжырымдамасы және ВАК-қа шығару

2015 жылғы желтоқсан

ИДМ, "ҚТЖ" ҰК" АҚ (келісім бойынша), ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

21.

Жергілікті атқарушы органдар мен ақпарат алмасу және деректерді өзектілендіру бойынша геолокациялық жүйелер операторлары (яндекс карталары, Mail.ru карталары, Google карталары, Kaznavi) арасында келісімдер жасасу

ИДМ-ге ақпарат

2015 жылғы шілде

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

3-міндет. Туристік көрсетілетін қызметтер нарығын дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: орналасу орындары бойынша қызмет көрсетілген келушілер саны:

ИДМ

келу туризмі бойынша

2012 жылғы деңгейге қарағанда %

2019 жыл

ИДМ

113,1

113,2

113,4

113,6

113,8

ішкі туризм бойынша

2012 жылғы деңгейге қарағанда %

2019 жыл

ИДМ

117,7

121,7

127,6

131,6

135,6

Іс-шаралар

22.

Балалар-жасөспірімдер туризмін дамыту бойынша тұжырымдамалық тәсіл әзірлеу

БҒМ мен ИДМ бірлескен бұйрығы

2015 жылғы маусым

БҒМ, ИДМ, ҰЭМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

23.

Дүниежүзілік туристік ұйыммен бірлесе отырып, Жібек жолы бойынша Орталық Азиядағы гидтер үшін "Білім берушілерді оқыту" форматындағы жобаны іске асыру бойынша мәселені пысықтау

ПМК-ге ұсыныс тар

2015 жылғы наурыз

ИДМ, ҰЭМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

24.

Өңірлік интернет-ресурстарды жергілікті көрнекті орындар мен туристік әлеует туралы ақпаратпен өзектілендіру

ИДМ-ге есеп

қаңтар, шілде, 2015-2019 жылы

облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: орналасу орындары көрсеткен қызметтер көлемінің өсімі

2012 жылғы деңгейге қарағанда %

2019 жыл

ИДМ

131,7

143,0

158,8

168,2

181,2

Іс-шаралар

25.

Туристерге арналған көптілді шұғыл желіні құру мәселесін пысықтау (сәлемдесу, шұғыл шақыртулар, пікірлер, ұсыныстар және басқасы)

ПМК-ге ұсыныс тар

2015 жылғы ақпан

ҰЭМ, ИДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

26.

Астана және Алматы қалалары үшін смартфондарға арналған үздік туристік қосымшаны әзірлеуге байқау өткізу туралы мәселені пысықтау

ПМК-ге ұсыныс тар

2015 жылғы наурыз

ИДМ, ҰКП (келісім бойынша), Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

27.

Туристік саланы дамытудың өңірлік жүйелік және мастер жоспарларын іске асыруды үйлестіру және бақылау

ПМК-ге ақпарат

2015-2019 жылғы желтоқсан

ИДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

4-міндет. Жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар секторында көрсетілетін қызметтерді дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар секторының ЖІӨ-дегі үлесі

%

2019 жыл

ҰЭМ

8,7

8,7

8,8

8,9

8,9

Іс-шаралар

28.

Жылжымайтын мүлік нарығында инвестициялауға жеке және заңды тұлғаларды тарту үшін жылжымайтын мүліктің инвестициялық қорларын дамыту бойынша ұсыныстарды әзірлеу

ПМК-ге ұсыныс тар

2015 жылғы тамыз

ҰЭМ, Қаржымині, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісім бойынша)

талап етілмейді

29.

Өзін-өзі реттеуге ауысуды ескере отырып, риэлтор қызметтерін көрсету секторындағы жауапкершілікті арттыру бойынша ұсыныстар енгізу

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы мамыр

ҰЭМ, Әділетмині, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

30.

Жылжымайтын мүлік секторында ашықтықты арттыру бойынша ұсыныстар енгізу

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы маусым

ҰЭМ, Әділетмині, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

5-міндет. Кәсіби көрсетілетін қызметтерді дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: ЖІӨ-дегі кәсіби қызметтер секторының үлесі

%

2019 жыл

ИДМ, ДСӘДМ, ҰЭМ, БҒМ

4,5

4,6

4,7

4,8

4,8

Іс-шаралар

31.

Базалық секторларда (мұнай-газ сервисі, геологиялық барлау, ауыл шаруашылығындағы агроконсалтинг) кәсіби қызметтер көрсететін кәсіпорындарды қолдау бойынша ұсыныстар енгізу

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы тамыз

ҰЭМ, ИДМ, ЭМ

32.

Базалық секторларда (мысалы, геологиялық барлаудағы juniors, инжинирингтік компаниялары және басқасы) кәсіби қызметтерді көрсету бойынша халықаралық деңгейдегі компанияларды тарту

ҰЭМ-ге ақпарат

желтоқсан, 2015-2019 жылдар

ИДМ

33.

Кәсіби қызметтер саласында (аудит, қаржы қызметтері, сәулет және дизайн) оқытуды өтеу және халықаралық сертификаттау алу бойынша ұсыныстар енгізу

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы мамыр

ИДМ, ДСӘДМ, Қаржымині, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

34.

Қазақстандық ЖОО студенттерінің практикадан өтуі үшін Қазақстанның аумағында қызметін жүргізетін шетел компанияларының тізімін қалыптастыру және жариялау

БҒМ сайтына тізімді жариялау

2015 жылғы мамыр

БҒМ, ИДМ, ЭМ, ҰЭМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

35.

Студенттерді практикаға қабылдау процесін реттеу бойынша ұсынымдар әзірлеу

ПМК-ге ұсыныс

2015 жылғы қыркүйек

БҒМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

6-міндет. Ақпарат және байланыс секторының көрсетілетін қызметтерін дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: ақпарат және байланыс секторының ЖІӨ-дегі үлесі

%

2019 жыл

АКМ

2,8

2,9

3,0

3,0

3,1

Іс-шаралар

36.

"Инновациялық технологиялар паркі" арнайы экономикалық аймағы базасында және "Назарбаев Университеті" ДБҰ базасында инновациялық орталықтар құру есебінен қазақстандық АТ-компанияларының экспорттық әлеуетін дамыту

ҰЭМ-ге есеп

желтоқсан, 2015-2019 жылдар

ИДМ, "Назарбаев Университеті" ДБҰ (келісім бойынша)

талап етілмейді

37.

Отандық "бұлыңғыр" технологияларды енгізу бойынша мәселені пысықтау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы маусым

ИДМ

талап етілмейді

38.

Заңнаманың жекелеген саласы - ақпараттық құқықты дамыту бойынша мәселені пысықтау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы наурыз

ИДМ, Әділетмині, "ҰАТ" АҚ (келісім бойынша)

талап етілмейді

39.

Халыққа қызмет көрсетудің барлық орталықтарында бейнебақылау камераларын енгізу қажеттілігін қарау

ПМК-ге ақпарат

2015 жылғы наурыз

ИДМ

талап етілмейді

40.

"Электронды үкімет" порталы арқылы электронды лицензиялау қызметтерін баламасыз көрсету бөлігінде рұқсаттар мен хабарламалар туралы заңнамаға өзгерістер енгізу бойынша ұсыныстар әзірлеу

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы наурыз

ИДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: интернетке тіркелген кең жолақты қолжетімділіктің орташа жылдамдығы

Мбит/с

2019 жыл

АКМ

30,0

45,0

60,0

80,0

120,0

Іс-шаралар

41.

Интернетке тіркелген кең жолақты қолжетімділік жылдамдығын арттыру бойынша шаралар қабылдау

ҰЭМ-ге есеп

желтоқсан, 2015-2019 жылдар

АКМ

талап етілмейді

3-тікелей нәтиже көрсеткіші: халықтың Интернетпен қамтылуы

%

2019 жыл

АКМ

65

67

69

72

74

Іс-шаралар

42.

FTTH технологиясы бойынша кең жолақты қолжетімділікті дамыту

ҰЭМ-ге есеп

2015 жылғы желтоқсан

ИДМ

талап етілмейді

7-міндет. Қаржылық көрсетілетін қызметтерді дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: қаржылық көрсетілетін қызметтер секторының ЖІӨ-дегі үлесі

%

2019 жыл

ҰБ (келісім бойынша)

3,0

3,4

3,8

4,2

4,6

талап етілмейді

Іс-шаралар

43.

Сақтандыру бойынша сақтандыру компанияларының онлайн-қызметтерді көрсету мүмкіндігін қарау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы сәуір

ҰБ (келісім бойынша), ҰЭМ, Қаржымині, ИДМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

44.

"Мемлекеттік кредиттік бюро" АҚ-ға мемлекеттік органдардың деректер базаларына және ақпараттық жүйелеріне қолжетімділік беру бойынша мәселені пысықтау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы желтоқсан

ҰБ (келісім бойынша), ҰЭМ, Қаржымині, ИДМ, ҰКП (келісім бойынша)

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: халықтың қаржылық сауаттылығының деңгейі

%

2019 жыл

ҰБ (келісім бойынша)

68

73

77

81

86

Іс-шаралар

45.

Халықтың қаржылық сауаттылығын кешенді бағалау

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы қыркүйек

ҰБ (келісім бойынша)

талап етілмейді

46.

Халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру бойынша тегін курстарды ұйымдастыру

курстар өткізу

2015 жылғы желтоқсан - 2019 жылғы желтоқсан

ҰБ (келісім бойынша)

талап етілмейді

47.

Халықтың қаржылық сауаттылығын қолдау жөнінде мамандандырылған интернет-ресурс жасау

ҰЭМ-ге ақпарат

2016 жылғы қаңтар

ҰБ (келісім бойынша)

талап етілмейді

8-міндет. Білім беру секторындағы қызметтерді дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: білім беру көрсетілетін қызметтері секторының елдің ЖІӨ-дегі үлесі

%

2019 жыл

БҒМ

3,0

3,0

3,0

3,0

3,0

Іс-шаралар

48.

МЖӘ қағидаттарында дуальді оқытуды енгізуге қатысушылар үшін біліктілікті арттыру курстарын және тағылымдамалар ұйымдастыру

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы желтоқсан

БҒМ, ДСӘДМ, ҰЭМ

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: оқу, математика және жаратылыстану саласында оқушылардың білім жетістіктерін (PISA) бағалау бойынша халықаралық бағдарламадағы қазақстандық оқушылардың нәтижелері:

балдар

БҒМ

PISA-2015:

PISA-2018:

Оқу

400

410

Математика

440

450

Жаратылыстану

430

440

Іс-шаралар

49.

Мектеп бағдарламасы бойынша өңірлерден мұғалімдердің бейнесабақтарын жүктеп алу үшін МЖӘ қағидаттарында портал құру мүмкіндігін қарау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы мамыр

БҒМ, ИДМ, ҰЭМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері, "Назарбаев Зияткерлік мектептері" ДБҰ (келісім бойынша)

талап етілмейді

3-тікелей нәтиже көрсеткіші: білім беру және кәсіби дайындық мақсаттарында қызмет көрсетілген келушілер (резидент еместер) саны

адам

2019 жыл

БҒМ, ҰЭМ

14 576

15 151

15 726

16 302

16 877

Іс-шаралар

50.

Қазақстанның оқу орындарының экспорттық әлеуетін зерделеу (мамандықтар бөлінісінде) және білім беру қызметтерін экспорттауға әлеуетті ЖОО тізілімін қалыптастыру бойынша мәселені пысықтау

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы наурыз

БҒМ, ДСӘДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

51.

Бюджеттен тыс қаражат есебінен шетел студенттерін тарту тетігін құру мәселесін қарау

ПМК-ге ұсыныстар

2016 жылғы қаңтар

БҒМ, ДСӘДМ, Қаржымині, СІМ

талап етілмейді

52.

Шетелдік студенттерді тарту мақсатында визалық және көші-қон рәсімдерін жеңілдету

ПМК-ге ұсыныстар

2015 жылғы желтоқсан

БҒМ, СІМ, ДСӘДМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

9-міндет. Денсаулық сақтау саласындағы көрсетілетін қызметтерді дамыту

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: медициналық көрсетілетін қызметтер секторының елдің ЖІӨ-дегі үлесі

%

2019 жыл

ДСӘДМ

1,7

1,7

1,7

1,7

1,7

Іс-шаралар

53.

Медициналық қызметтерді көрсету саласында бәсекелес ортаны дамыту үшін жағдайлар жасау

%

ҰЭМ-ге ақпарат

желтоқсан, жыл сайын

ДСӘДМ

талап етілмейді

54.

Жоғары мамандандырылған медициналық көмек технологиялары тізбесін кеңейту

ҰЭМ-ге ақпарат

желтоқсан, жыл сайын

ДСӘДМ, облыстардың, Астана мен Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

10-міндет. Көрсетілетін қызметтер саласын реттеудің институционалдық негіздерін жетілдіру

1-тікелей нәтиже көрсеткіші: үлгілі фабрикалар саны

бірлік

2019 жыл

ҰЭМ, ИДМ

8

8

Іс-шаралар

55.

Қызметкерлердің тиімділігін арттыруға бағытталған жаңа үлгідегі білім беру ұйымдары – туризм, құрылыс, жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар, көлік және логистика секторларындағы үлгілі фабрикаларды енгізу бойынша жол картасын әзірлеу

дана

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2018 жылғы қазан

ҰЭМ, ИДМ, ҰКП (келісім бойынша)

1

1

талап етілмейді

56.

Туризм, жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар, құрылыс, көлік және логистика секторларында үлгілі фабриканы қолданысқа енгізу

дана

пайдалануға беру актілері

2019 жылғы қыркүйек

облыстардың, Астана мен Алматы қалаларының әкімдіктері, ҰЭМ, ИДМ

8

8

талап етілмейді

2-тікелей нәтиже көрсеткіші: бұқаралық онлайн-курстарының тыңдаушылар саны

мың адам

2019 жыл

БҒМ

6,0

9,0

12,0

15,0

Іс-шаралар

57.

БАОК өткізу бойынша Қазақстан мен жетекші ұйымның арасында әріптестік келісімге қол қою және оқытудың басым бағыттарын айқындау

келісім

2015 жылғы қазан

БҒМ

талап етілмейді

58.

БАОК насихаттау бойынша жарнама науқанын өткізу

медиа-жоспар жобасы

2016 жылғы сәуір

БҒМ

талап етілмейді

59.

Халықаралық ұйымдарды тарта отырып, МЖӘ негізінде бұқаралық онлайн-курстарды ұйымдастыру (Курсер тәжірибесі бойынша)

сертификаттар

2016 жылғы мамыр

БҒМ, ҰЭМ

талап етілмейді

60.

Персоналды сертификаттау мен аттестаттауды жүргізетін жетекші халықаралық ұйымдарды Қазақстанға тарту

ҰЭМ-ге ақпарат

2015 жылғы қазан

ҰКП (келісім бойынша), БҒМ, ИДМ, Қаржымині, ДСӘДМ

талап етілмейді

61.

Халықаралық жүйені көрсетілетін қызметтер салаларының статистикалық есебінің ұлттық жүйесімен үйлестіру бойынша жұмыстар жүргізу

бұйрық

2015 жылғы тамыз

ҰЭМ, ИДМ, СІМ, ДСӘДМ, БҒМ, ЭМ, Қаржымині, ҰБ (келісім бойынша), облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдіктері

талап етілмейді

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

ПМК - Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Кеңсесі

ҰЭМ - Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

Әділетмині - Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі

БҒМ - Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

ДСӘДМ - Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі

Қаржымині - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

ИДМ - Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігі

ҰБ - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі

СІМ - Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі

АКМ - Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрлігі

ЭМ - Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі

ҰКП - "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы

"Самұрық-Қазына" - "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы ҰӘҚ" АҚ

"Даму" КДҚ" АҚ - "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ - "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы

"ҚТЖ" ҰК АҚ - "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы

"ҰАТ" АҚ - "Ұлттық ақпараттық технологиялар" акционерлік қоғамы

"Назарбаев Университеті" - "Назарбаев Университеті" дербес білім беру ұйымы

ДБҰ "Назарбаев Зияткерлік - "Назарбаев Зияткерлік мектептері" дербес білім беру ұйымы мектептері" ДБҰ

ЖІӨ - жалпы ішкі өнім

МЖӘ - мемлекеттік-жекешелік әріптестік

PISA - Program for International Student Assessment (Оқушылардың білім жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық бағдарлама)

БАОК - бұқаралық ашық онлайн-курстар

Об утверждении Программы по развитию сферы услуг в Республике Казахстан до 2020 года

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2014 года № 1378. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 14 июня 2018 года № 347

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 14.06.2018 № 347.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу по развитию сферы услуг в Республике Казахстан до 2020 года (далее – Программа).

2. Министерству национальной экономики Республики Казахстан совместно с центральными и местными исполнительными органами обеспечить надлежащее и своевременное выполнение мероприятий, предусмотренных Программой.

3. Ответственным центральным и местным исполнительным органам представлять информацию о ходе реализации Программы в соответствии с Правилами разработки, реализации, проведения мониторинга, оценки и контроля Стратегического плана развития Республики Казахстан, государственных и правительственных программ, стратегических планов государственных органов, программ развития территорий, а также разработки, реализации и контроля Прогнозной схемы территориально-пространственного развития страны, утвержденными Указом Президента Республики Казахстан от 4 марта 2010 года № 931.

Сноска. Пункт 3 в редакции постановления Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Первого заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Сагинтаева Б.А.

5. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр Республики Казахстан	К. Масимов

Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2014 года № 1378

Программа по развитию сферы услуг в
Республике Казахстан до 2020 года
1. Паспорт Программы

Сноска. Раздел 1 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

Наименование	Программа по развитию сферы услуг в Республике Казахстан до 2020 года
Основание для разработки	Поручение Президента Республики Казахстан от 6 августа 2014 года № 01-7.9 (ХТ) (пункт 3.1.3); Стратегия "Казахстан – 2050": новый политический курс состоявшегося государства; Концепция по вхождению в число 30-ти самых развитых государств мира, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 17 января 2014 года № 732.
Государственный орган, ответственный за разработку и реализацию Программы	Министерство национальной экономики Республики Казахстан
Цели	Формирование конкурентоспособной сферы услуг путем повышения качества, доступности, увеличения производительности и экспорта сферы услуг
Целевые индикаторы	1. Производительность труда в сфере услуг, тенге в час. 2. Доля сферы услуг в ВВП, %. 3. Количество занятых в сфере услуг, тыс. чел. 4. Рост экспорта услуг, % к уровню 2013 года.
Задачи	1. Развитие торгового сектора сферы услуг. 2. Развитие услуг в секторе транспорта и логистики. 3. Развитие рынка туристических услуг. 4. Развитие услуг в секторе операции с недвижимым имуществом. 5. Развитие профессиональных услуг. 6. Развитие услуг сектора информации и связи. 7. Развитие финансовых услуг. 8. Развитие услуг в секторе образования. 9. Развитие услуг в секторе здравоохранения. 10. Совершенствование институциональных основ регулирования сферы услуг.
Сроки реализации	2015 – 2019 годы
Источники и объемы финансирования	Финансовые затраты на реализацию Программы предусматриваются за счет республиканского бюджета, а также за счет частных средств. Объемы финансирования Программы за счет республиканского бюджета будут уточняться при утверждении республиканского бюджета на соответствующие финансовые годы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Введение

Программа по развитию сферы услуг в Республике Казахстан до

2020 года (далее – Программа) разработана во исполнение поручения Главы государства, данного на расширенном заседании Правительства Республики Казахстан от 6 августа 2014 года.

По мере роста благосостояния страны сервисная экономика начинает играть ключевую роль в обеспечении экономического роста и занятости. В последнее время отрасли услуг оказывают решающее влияние на экономическую динамику как развитых, так и развивающихся стран. Вклад сферы услуг в экономический рост опережает вклад отраслей реального сектора.

В сфере услуг создается больше высококвалифицированных рабочих мест, чем в других отраслях экономики. Значительная часть малого и среднего бизнеса осуществляет свою деятельность в сфере услуг. Сфера услуг оказывает компенсирующую роль при снижении занятости в традиционных отраслях промышленности и сельского хозяйства.

Перераспределение человеческого капитала из менее эффективных секторов в сферу услуг повышает производительность экономики, доходы населения и продуктивную занятость. Вовлечение населения в генерацию экономического роста в рамках сектора услуг позволяет обеспечить принцип инклюзивности.

В Казахстане сфера услуг уже сегодня составляет почти 54 % валового внутреннего продукта (далее – ВВП), но это значительно ниже показателей развитых стран.

В Стратегии "Казахстан – 2050": новый политический курс состоявшегося государства" Главой государства поставлена цель войти в число 30-ти самых развитых государств мира к 2050 году. В рамках Стратегии "Казахстан – 2050" сфера услуг должна составить около 70 % ВВП.

Развитие сферы услуг окажет мультипликативный эффект на реальный сектор экономики, повышение конкурентоспособности и экспортной ориентированности экономики в целом.

В Программе предусмотрены комплексные меры по развитию секторов сферы услуг, а также по институциональному развитию сферы услуг в целом.

Программа направлена на развитие следующих 9 основных секторов, которые вносят основной вклад в ВВП: торговля (15,4 %), транспорт и логистика (7,8 %), туризм (1,6 %), операции с недвижимостью (8,6 %), профессиональные услуги (4,3 %), информация и связь (2,7 %), финансовая и страховая деятельность (2,8 %), образование (2,9 %), здравоохранение (1,6 %).

Таким образом, Программа дополнит меры, принимаемые в рамках существующих программ (государственные программы инфраструктурного развития "Нұрлы Жол", развития и интеграции инфраструктуры транспортной системы, развития образования, здравоохранения, концепции развития финансового сектора, развития туристской отрасли, Дорожной карты бизнеса 2020 и другие).

3. Анализ текущей ситуации развития сфер услуг
в Республике Казахстан

1. В Казахстане в течение последних 20 лет сфера услуг опережала рост промышленности примерно на 3 % и на данный момент составляет 54,2 % ВВП (на первое полугодие 2014 года, рост на 0,6 %). При этом для достижения запланированного среднегодового темпа роста ВВП на уровне 5,8 % объем сферы услуг к 2020 году должен удвоиться, что соответствует среднегодовому темпу роста в 7 %.

По данным за 2013 год совокупный объем импорта в Казахстан составил 62,8 млрд. долл. США¹, при этом 19 % приходится на долю услуг. Импорт услуг распределился следующим образом: профессиональные услуги – 54 %; транспортные и туристические услуги – 38 %; финансовые и страховые услуги – 2,7 %; телекоммуникационные услуги, включая услуги в области информационных и компьютерных технологий – 3,75 %; услуги в области государственного управления, образования и здравоохранения – 1 %.

Рисунок 1. Импорт услуг в Казахстан, млрд. долл. США, 2013 год

Источник: Национальный Банк Республики Казахстан

По данным КС МНЭ в 2013 году из страны было экспортировано товаров и услуг на общую сумму 89 972 млн. долл. США, при этом доля услуг составила только 6 %.

Экспорт услуг распределился следующим образом: транспортные и туристические услуги – 82 %, прочие деловые услуги – 9 %, государственные услуги – 4 %, телекоммуникационные услуги, включая услуги в области информационных технологий – 3 %, финансовые и страховые услуги – 1 %, прочие услуги – 1 %.

Рисунок 2. Экспорт услуг из Казахстана, млрд. долл. США, 2013 год

Источник: КС МНЭ

Среднегодовой темп роста секторов сферы услуг выше, чем в других отраслях, не относящихся к сфере услуг, за исключением сектора образования.

Сфера услуг обеспечивает наибольшую долю в ВВП Казахстана и станет ведущим фактором роста в ближайшей перспективе. Уже сейчас на сферу услуг приходится большая доля ВВП. Однако, для того, чтобы войти в 30-ку самых развитых стран мира к 2050 году, сфера услуг должна вырасти в 1,7 раза к 2020 году и внести основной вклад в рост ВВП. Таким образом, к 2020 году прогнозируется рост объема ВВП страны до 369,9 млрд. долл. США, при этом объем сферы услуг будет составлять 231,9 млрд. долл. США.

Рисунок 3. Структура ВВП Казахстана

Источник: КС МНЭ

Для определения потенциала роста каждый из секторов сферы услуг был проанализирован с точки зрения стратегически важных параметров отраслей сферы услуг:

1. Производительность труда отраслей сферы услуг;

2. Занятость (количество рабочих мест);

3. Инвестиции в отрасли услуг;

4. Качество услуг;

5. Доступность;

6. Стоимость услуг.

Параметрами, показывающими прямой экономический эффект, являются производительность труда, занятость и инвестиции. Анализ показал, что наиболее приоритетным сектором может служить торговля, вклад которой в ВВП по итогам 2013 года составил 15,4 %. По данному сектору до 2020 года ожидается создание 450 тысяч дополнительных рабочих мест и рост инвестиций на 65 млрд. долл. США.

Рисунок 4. Возможности для улучшения и разрыв между текущими и целевыми показателями по секторам с точки зрения прямого экономического эффекта

Источник: анализ Международной консалтинговой компании McKinsey

& Company, АО "Институт экономических исследований"

Анализ показывает, что 5 из 9 секторов требуют значительного роста производительности труда для достижения целей к 2020 году (финансовая и страховая деятельность, транспорт и логистика, профессиональные услуги, образование, здравоохранение).

Рисунок 5. Результаты подробного анализа производительности труда по секторам

Источник: анализ Международной консалтинговой компании McKinsey

& Company, АО "Институт экономических исследований"

Рынок труда в Казахстане характеризуется высокой степенью регулирования, детально регламентируется процесс заключения договоров.

Основными направлениями по повышению производительности труда в сфере услуг являются обеспечение эффективности рынка труда, развитие профессиональных кадров и миграция квалифицированных ресурсов.

По результатам анализа выявлено, что за счет развития сферы услуг до 2020 года будет создано 831 тыс. рабочих мест.

Рисунок 6. Результаты подробного анализа занятости по секторам

Источник: анализ Международной консалтинговой компании McKinsey

& Company, АО "Институт экономических исследований"

Для достижения целевых значений развития сферы услуг общая потребность в инвестициях до 2020 года всех секторов сферы услуг составляет 330 млрд. долларов США. В частности, необходимы значительные инвестиции в транспортно-логистическую инфраструктуру, а также в недвижимость и объекты торговли (более 265 млрд. долларов).

Рисунок 7. Подробный анализ потребностей в инвестициях по секторам

Источник: анализ Международной консалтинговой компании

McKinsey & Company, АО "Институт экономических исследований"

К стратегически важным параметрам относятся качество, доступность и стоимость (цена) услуг.

Проведенный анализ по данным параметрам показывает, что улучшение ситуации по данным секторам требует принятия активных мер и проведения кардинального либо постепенного улучшения.

Таким образом, по параметру качества в шести из девяти секторов (информация и связь, финансовые услуги, торговля, операции с недвижимостью, профессиональные услуги, образование) требуются кардинальные улучшения.

Рисунок 8. Возможности для улучшения и разрыв между текущими и целевыми показателями по секторам с точки зрения стратегически важных параметров

Источник: анализ Международной консалтинговой компании

McKinsey & Company, АО "Институт экономических исследований"

Сравнительный анализ Казахстана с такими странами как Бразилия, Россия, Китай, Малайзия, Турция и Южно-Африканская Республика (далее – ЮАР) и целевой группой по критериям качества, доступности и цены услуг показал, что Казахстан отстает от целевой группы по всем анализируемым секторам услуг.

Также наблюдается отставание от групп сопоставления практически по всем анализируемым секторам услуг, за исключением здравоохранения и телекоммуникации. Таким образом, почти все сектора требуют значительного роста параметров качества, доступности и цены в сравнении с группой сопоставимых стран.

Рисунок 9. Сравнение Казахстана с сопоставимыми странами и целевой группой по критериям качества, доступности и цены услуг по секторам

Источник: анализ Международной консалтинговой компании McKinsey

& Company, АО "Институт экономических исследований"

Таким образом, сравнительный анализ услуг Казахстана с такими странами как Бразилия, Китай, Малайзия, Россия, Турция и ЮАР по критериям качества, доступности и цены показал, что в Казахстане семь из девяти секторов (финансовые услуги, транспорт и логистика, торговля, туризм, операции с недвижимостью, профессиональные услуги, образование) демонстрируют более низкие результаты по сравнению с группой сопоставления.

1. Торговля

Анализ торгового сектора показал, что производительность труда в секторе оптовой и розничной торговли составляет 28 тыс. долл. США и в случае сохранения действующей тенденции в 2020 году может увеличиться на 8 тыс. долл. США. За прошлый период среднегодовой темп роста составил 13 %. Целевой уровень среднегодового темпа роста производительности труда составляет 4 %.

При этом уровень выручки с 1 кв. м в Казахстане сравним с показателями целевой группы стран.

Рисунок 10. Выручка на 1 кв. м торговых площадей, долл. США, 2013 год²

Источник: КС МНЭ, www.euromonitor.com

Количество торговых сетей, работающих на рынке розничной торговли Казахстана, остается незначительным. Так, из 4 264 торговых объектов только 407 относятся к сетевым.

Рисунок 11. Динамика роста торговых площадей независимых предприятий и сетей, тыс. кв. м

Источник: "ДАМУ" Исследовательская Группа, Агентство

маркетинговых и социологических исследований

Вместе с тем, сектор торговли нуждается в значительных инвестициях, общая потребность сектора оптовой и розничной торговли в инвестициях составляет 65 млрд. долл. США. Анализ показал, что текущий уровень соотношения (2013 год) инвестиций в сектор и ВВП сектора составляет всего 2 %, при этом целевой уровень на 2020 год составляет 15 %. Таким образом, для достижения цели необходимы кардинальные изменения по увеличению инвестиций в данный сектор.

Несмотря на значительный оборот, налоговые поступления в бюджет от деятельности открытых торговых точек незначительны. Объем выручки с одного торгового рынка может также находиться в пределах суммы, не облагаемой налогом. Торговые предприятия других форматов (например, торговые сети) зарегистрированы надлежащим образом и отличаются значительным объемом выручки на один магазин.

Рисунок 12. Показатели розничной торговли в Казахстане: оборот и налоговые поступления, млрд. тенге

Источник: анализ Международной консалтинговой компании McKinsey

& Company, КС МНЭ

Профессионализация рынка розничной торговли позволит повысить налоговые поступления, но в то же время может вызвать сокращение занятости.

Объем рынка розничной торговли Казахстана относительно невелик в абсолютном выражении, но его роль постепенно возрастает.

Рисунок 13. Объем рынка розничной торговли, млрд. долл. США, 2013 год

Источник: КС МНЭ, www.euromonitor.com

Торговый сектор, соответствующий мировым стандартам, создает значительное количество рабочих мест и способствует формированию профессиональных навыков и инновационному развитию. Розничная торговля является основным источником рабочих мест как на развитых, так и на развивающихся рынках. По данным аналитической компании Euromonitor International в Казахстане доля занятых в секторе розничной торговли в общей численности трудоспособного населения составляет 14, 5 %, тогда как в сопоставимой Турции – 9,5 %. На развитых рынках США, Канады и Австралии этот показатель варьируется в пределах от 8,6 % до 11,3 %.

В розничной торговле на сегодняшний день созданы благоприятные условия для профессионального роста сотрудников. Однако в теневом сегменте розничной торговли или на открытых рынках у работников отсутствуют такие карьерные возможности.

По информации крупной розничной сети Walmart 75 % директоров магазинов, зарабатывающих по 50 000 – 170 000 долл. США в год, начинали с должности помощника с почасовой оплатой. Каждый год 170 000 сотрудников компании переводятся на должности, предполагающие более широкую сферу ответственности и более высокую заработную плату.

За последние годы выход на рынок Казахстана, прежде всего в таких городах как Алматы и Астана, стал одним из основных приоритетов для международных предприятий розничной торговли. Ведущие бренды стремятся с выгодой использовать преимущества, связанные с быстрым ростом среднего класса и развитием инфраструктуры в стране. Важным стал 2010 год, когда франчайзинговая компания FawazAlhokair вывела на рынок страны бренд Zara и другие бренды InditexGroup. Развитию сектора розничной торговли способствовало строительство новых торговых центров и вступление Казахстана в Таможенный союз с Россией и Республикой Беларусь. Основной проблемой для международных брендов является поиск местных партнеров и поставщиков для ведения бизнеса.

Торговые рынки по-прежнему играют важную роль на рынке розничной торговли Казахстана.

Рисунок 14. Доля современных форматов в продажах продуктов питания, процент от общего объема, 2013 год

Источник: www.euromonitor.com

Доля современных форматов розничной торговли в Казахстане характеризуется относительно низкой долей – 29 % от общего объема, тогда как в США аналогичный показатель составляет 85 %, Китае – 64 %, России – 61 %.

По данным Euromonitor International, рынок электронной коммерции в Казахстане развит слабо: его объем составляет 130 млн. долл. США. Это связано с недостаточной распространенностью Интернета среди населения – в стране 54 % жителей пользуются Интернетом (для сравнения, в Малайзии – 67 %). Но данный показатель динамично растет, что открывает возможности для развития электронной коммерции.

Рисунок 15. Розничная торговля через Интернет, процент от общего объема, 2013 год

Источник: КС МНЭ, www.euromonitor.com

В 2012 году в Казахстане зарегистрировано 447 нарушений прав интеллектуальной собственности. Каждый год контрафактная продукция наносит экономический ущерб на сумму около 430 млн. долл. США, при этом она служит источником серьезных проблем, связанных с безопасностью и здоровьем потребителей, особенно в случаях подделки игрушек, алкогольных напитков и лекарственных препаратов. Серьезной проблемой является непоступление налоговых отчислений. Развитие электронной торговли в стране затруднено ментальностью потребителей, опасающихся приобретать товары в Интернете.

Наблюдается низкая доля торговли через Интернет – 0,4 % от общего объема (в Китае – 5,6 %, в США – 7,4 %).

Охват населения услугами розничной торговли в Казахстане различается в зависимости от региона. В среднем по стране на тысячу жителей приходится 479 кв. м таких площадей, а соотношение между максимальным и минимальным показателями регионов превышает 2,5: от 333 кв. м (Жамбылская область) до 743 кв. м на тысячу жителей (г. Астана). Средняя обеспеченность площадей торговых рынков находится примерно на уровне 365 кв. м на тысячу жителей страны, но разброс показателей намного больше: от 109 кв. м (Павлодарская область) до 625 кв. м на тысячу жителей (Алматинская область).

Рисунок 16. Торговые площади в регионах Казахстана

Источник: КС МНЭ

В результате сравнительного анализа цен на рынках, магазинах шаговой доступности и супермаркетах в Астане и Москве, в том числе путем проведения опроса было выявлено, что в Астане товары на рынках стоят дешевле, чем в супермаркетах, тогда как в Москве рынки считаются преимущественно второстепенным каналом.

Например, в Астане самые низкие цены на продукты питания наблюдаются на рынках, тогда как наиболее высокие цены в супермаркетах. В Москве наблюдается противоположная ситуация – большая часть проанализированных продуктов питания стоят дешевле всего в супермаркетах.

2. Транспорт и логистика

За 2013 год производительность труда в секторе транспорта и логистики составила 32 тыс. долл. США. Анализ показал, что при сохранении ситуации в 2020 году производительность труда в данном секторе увеличится на 21 тыс. долл. США. За 2010 – 2013 годы среднегодовой темп роста ВВП составил 4 %. Тем не менее, для достижения целевого уровня среднегодового темпа роста (8 %) требуется повысить среднегодовой темп роста ВВП до 7 %. Это, в свою очередь, требует принятия кардинальных мер.

Основным показателем, отражающим уровень производительности в секторе транспорта и логистики, является продолжительность транспортировки. Анализ показывает, что продолжительность транспортировки товаров в Казахстане еще не достигла конкурентоспособного уровня.

Рисунок 17. Продолжительность транспортировки товаров из магазина Amazon в страны Средней Азии: экспресс-доставка, количество рабочих дней, 2013 год

Источник: www.amazon.com

Следует отметить, что нагрузка транспортного сектора на окружающую среду остается незначительной. В стратегии развития "зеленой" экономики Казахстан популяризирует "зеленый" транспорт и логистику. В частности, уже внедряется система "зеленого" общественного транспорта – например, система "зеленых" автобусов в Кызылординской области.

Рисунок 18. Процентная доля транспортных выбросов углекислого газа в общем объеме выбросов, образующихся в результате сгорания топлива

Источник: Всемирный Банк, 2011 год

Результаты анализа показали, что для повышения производительности труда в секторе транспорта и логистики требуется сокращение количества рабочих мест на 12 тыс. человек. Следовательно, в данном секторе нет необходимости принятия дополнительных мер для создания рабочих мест.

Сеть железнодорожного сообщения хорошо развита в Казахстане. До 2030 года Казахстан планирует инвестировать в развитие транспортной и логистической инфраструктуры около 25 млрд. долл. США. Хотя по инвестициям в инфраструктуру Казахстан еще отстает от мировых лидеров, уровень вложений вполне сопоставим с показателями стран аналогичного уровня. Казахстан характеризуется как страна с относительно низкой плотностью железных дорог – 5,3 км на 1000 кв. км.

Так, согласно отчету о конкурентоспособности предприятий в сфере путешествий и туризма за 2013 год по доле совокупных государственных расходов Казахстан занял 50 место из 140 стран.

Рисунок 19. Государственные расходы на инфраструктуру (доля совокупных государственных расходов, 2013 год

Источник: Отчет о конкурентоспособности предприятий в сфере

путешествий и туризма за 2013 год, nac.gov.kz

В дальнейшем для развития транспортной инфраструктуры больше всего средств предполагается направить на развитие железнодорожной сети и автомагистралей – соответственно 40 % и 23 %.

Рисунок 20. Структура планируемых инвестиций в развитие транспортно-логистической инфраструктуры до 2030 года (Общая сумма – 25 млрд. долл. США)

Источник: Всемирный экономический форум

Прогнозы показывают, что общая потребность в инвестициях сектора транспорта и логистики до 2020 года составляет 114 млрд. долл. США. При этом уровень текущего соотношения (на 2013 год) инвестиций в сектор и ВВП сектора составляет 53 %, при целевом уровне на 2020 год – 55 %. Для достижения целей развития необходимо постепенное увеличение инвестиций в данный сектор.

В данном секторе принимаются активные меры по повышению оперативности доставки. Однако, качество дорог остается низким, в рейтинге Глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума (далее – ГИК ВЭФ) за 2013 год по качеству дорог Казахстан занимает 115 место из 140 стран.

Уровень развития транспортной логистики в Казахстане также остается невысоким. В индексе эффективности LPI Всемирного Банка логистическая система Казахстана занимает 88 место из 155 стран, опустившись на 2 позиции по сравнению с 2012 годом. Слабыми звеньями являются "Эффективность таможни" (121 место), "Качество инфраструктуры" (106 место), "Простота организации международных перевозок" (100 место).

Рисунок 21. Индекс эффективности логистики Всемирного Банка, 2014 год

Источник: Всемирный Банк

Большинство автомобильных дорог в Казахстане асфальтированные, а плотность железных дорог достаточно высока в сравнении с показателями стран, входящих в группу сопоставления.

Рисунок 22. Доля асфальтированных дорог и плотность железных дорог

Источник: Всемирный Банк

При относительно хорошем качестве железных дорог требуется провести модернизацию автомобильных дорог и портов. Основные шоссейные дороги уже модернизируются. К приоритетным проектам дорожного строительства относятся автомагистрали Западная Европа – Западный Китай, Центр – Юг, Центр – Восток, Центр – Запад, Астана – Усть-Каменогорск, Астана – Алматы, Астана – Актау.

Для развития страны как транспортно-логистического узла необходима модернизация портов в Атырау, Актау, переходов на Хоргосе и Торгово-логистический центр (далее – ТЛЦ) в Алматы.

Рисунок 23. Качество автомобильных и железных дорог, портов³

Источник: Всемирный Банк

Вместе с тем, плотность аэропортов в стране достаточно высока, что требует улучшения сообщения между аэропортами. По количеству аэропортов на миллион человек населения Казахстан опережает даже США, Канаду и Австралию, где низкие показатели обусловлены большим количеством удаленных населенных пунктов. В Казахстане этот показатель составляет около 0,9, что сопоставимо с Российской Федерацией, где соотношение достигает примерно 1,0. В Канаде и Австралии показатели намного ниже – на 1 млн. человек населения приходится около 0,1 и 0,2 аэропорта соответственно. США с соотношением на уровне 0,5 занимает промежуточное положение.

Однако сообщение аэропорта Астаны с другими аэропортами находится на низком уровне по сравнению с другими экономическими центрами.

Рисунок 24. Количество пунктов назначения в регионе, июль 2014 года

Источник: www.iata.org

Чтобы улучшить сообщение с другими аэропортами, ведется строительство новых объектов. К 2017 году, в рамках подготовки к ЭКСПО-2017, Казахстан планирует практически удвоить пропускную способность аэропортов Алматы и Астаны.

Кроме того, сектор транспорта и логистики в Казахстане характеризуется высокими ценами оказываемых услуг.

В силу географического расположения транспортные расходы на доставку одного контейнера характеризуются высокими ценами. Стоимость импорта 20-футового контейнера в Казахстане составляет 4 865 долл. США (в России – 2 810 долл. США, в Китае – 615 долл. США, в Сингапуре – 440 долл. США).

Рисунок 25. Затраты на импорт в пересчете на перевозку 20-футового контейнера, долл. США, 2013 год

Источник: Всемирный Банк

Высокие транспортные затраты снижают конкурентоспособность экономики, негативно отражаясь на перспективах, в том числе, розничной и оптовой торговли, что в конечном итоге приводит к росту цен для потребителей. Высокие транспортные расходы, оказывающие негативное влияние на развитие отраслей экономики и торговли, обусловлены размерами территории Казахстана и отсутствием выхода к морю. В этих целях необходимо снизить транспортные затраты, усовершенствовав транспортную инфраструктуру.

3. Туризм

Концепция развития туристской отрасли в Казахстане предусматривает создание в период до 2020 года пяти новых туристических кластеров – в районах Астаны и Алматы, в Восточном, Южном и Западном Казахстане. Кроме того, планируется отменить визовый режим для граждан развитых и стабильных стран, а также расширить поддержку транспорта.

В Казахстане уровень государственных инвестиций в сферу туризма, по данным WCIS, достаточно высок – по этому показателю Казахстан находится на 50-м месте в рейтинге из 140 стран. Однако маркетинговые мероприятия по привлечению туристов в целом остаются малоэффективными (125-е место среди 140 стран). Недостаточно эффективной характеризуется информационная кампания об имеющемся привлекательном туристическом потенциале страны.

Рисунок 26. Затраты государства на развитие туризма и эффективность туристического маркетинга в Казахстане

Источник: Отчет о конкурентоспособности предприятий в

сфере путешествий и туризма за 2013 год, nac.gov.kz

В 2013 году уровень производительности труда в секторе туризма составил 15 тыс. долл. США. Вместе с тем, к 2020 году прогнозируется увеличение уровня производительности труда на 4 тыс. долл. США.

Анализ показывает, что за прошлый период в секторе туризма среднегодовой темп роста наблюдался на уровне 1 %. В этой связи повышение производительности труда в данном секторе требует принятия мер для постепенного улучшения.

Уровень занятости за 2013 год в туризме составляет 246 тыс. человек, в профессиональных услугах – 182 тыс. человек. В секторе туризма необходимо создать 100 000 рабочих мест, что требует повысить среднегодовой темп роста до 5 %. Это, в свою очередь, требует постепенного улучшения в секторе, так как текущий уровень среднегодового темпа роста ниже целевого.

Общая потребность в инвестициях до 2020 года оценивается в 8 млрд. долл. США. Текущий уровень соотношения инвестиций в сектор и ВВП сектора составляет 24 %, что существенно выше целевого уровня на 2020 год – 18 %. Данное превышение текущего уровня над целевым показывает, что цель достижима при поддержании существующего уровня.

В настоящее время по количеству приезжающих туристов Казахстан уступает странам из группы сопоставления, таким как Бразилия, ЮАР, Малайзия и Россия, однако сектор демонстрирует тенденцию к заметному росту.

Если в 2009 году количество въехавших в Казахстан туристов составило 2,9 млн. человек, то уже в 2012 году оно достигло 4,8 млн. человек. По итогам 2013 года количество посетителей въездного туризма увеличилось по сравнению с аналогичным периодом 2012 года и составило 6 841,1 тыс. человек.

Рисунок 27. Количество туристов, приезжающих в Казахстан

Источник: Всемирный Банк

По таким аспектам, как безопасность и защищенность, а также отношение к иностранным туристам Казахстан уступает, например, Турции, Бразилии, Китаю и Малайзии. Однако в области охраны здоровья и гигиены Казахстан находится в числе лидеров, занимая третье место в рейтинге из 140 стран.

Рисунок 28. Безопасность и защищенность, отношение к иностранным туристам, охрана здоровья и санитарно-гигиенические условия в Казахстане

Источник: по данным отчета Всемирного Экономического Форума

Travel and Tourism Competitiveness, 2013 год

По качеству окружающей природной среды Казахстан находится лишь на 113 месте среди 140 государств рейтинга. В то же время в стране имеется множество великолепных природных и культурных объектов, туристический потенциал которых пока не реализован в полном объеме.

Рисунок 29. Туристический потенциал Казахстана с точки зрения качества природной среды, количества природных и культурных объектов

Источник: отчет Всемирного Экономического Форума Travel

and Tourism Competitiveness, 2013 год

Развитие инфраструктуры туризма осуществляется медленными темпами, что снижает потенциал расширения гостиничного бизнеса. В частности, по уровню обеспеченности гостиничными номерами Казахстан занимает лишь 87 место в рейтинге из 140 стран.

Рисунок 30. Инфраструктура туризма и обеспеченность гостиничными номерами в Казахстане

Источник: отчет Всемирного Экономического Форума Travel and

Tourism Competitiveness, 2013 год

В рейтинге конкурентоспособности цен в сфере туризма Казахстан занимает 73 место из 140 стран. Невысокий уровень доступности гостиничных номеров приводит к повышению цены на гостиничные услуги. Так, в международном рейтинге по стоимости размещения в гостиницах Казахстан занимает 102 место из 160 стран (США – 23 место, Китай – 41 место, Россия – 90 место).

В целом Казахстан остается достаточно дорогим туристическим направлением. При этом основная причина, по которой Казахстан уступает конкурентам, – это значительно более высокие цены на услуги для туристов.

Рисунок 31. Ценовая конкурентоспособность Казахстана в туристическом секторе

Источник: отчет Всемирного Экономического Форума Travel

and Tourism Competitiveness, 2013 год

4. Операции с недвижимостью

Рынок операций с недвижимостью в Казахстане занимает вторую позицию по объему в ВВП, однако более половины операций находится в тени. Так, операции с недвижимостью составляют 16 % в разрезе сектора услуг и занимают 8,6 % от ВВП, что незначительно меньше мировых показателей.

В последние годы объем частных инвестиций в жилищное строительство в Казахстане ограничен. Это связано с низкой ипотечной активностью банковского сектора после финансового кризиса.

По итогам 2013 года производительность труда в секторе недвижимости составила 189 тыс. долл. США, к 2020 году ожидается рост производительности труда на 148 тыс. долл. США. При этом целевой уровень среднегодового темпа роста производительности труда составляет 9 %, при действующем уровне 15 %. В этой связи к 2020 году можно достичь целевого уровня производительности труда без принятия дополнительных мер.

Для повышения производительности труда в секторе недвижимости требуется сокращение количества рабочих мест на 6 тыс.человек.

Для развития сектора недвижимости до 2020 года потребуются инвестиции в размере 86 млрд. долл. США. Текущий уровень (2013 год) соотношения инвестиций в сектор и ВВП сектора ниже целевого более чем в 2 раза, а именно 17 % и 37 % соответственно. В этой связи для успешного развития сектора недвижимости и достижения поставленных целей необходимы кардинальные изменения.

Несмотря на присутствие в стране многочисленных национальных и международных риэлтерских агентств, Казахстан занимает одно из последних мест в мировом индексе прозрачности рынков недвижимости (GlobalRealEstateTransparency), значительно уступая России, Китаю, Бразилии, Турции, Малайзии и ЮАР.

Рисунок 32. Общая ситуация на рынке недвижимости в Казахстане

Источник: Мировой индекс прозрачности рынков недвижимости

Jones Lang LaSalle

В мировом рейтинге прозрачности рынков недвижимости Казахстан занимает 84 место из 102 стран. В 2014 году по сравнению с рейтингом 2012 года наблюдается незначительное улучшение прозрачности. Однако Казахстан все еще находится в группе "непрозрачных" рынков недвижимости.

В секторе недвижимости отмечается низкая доля свободных офисных площадей. Данный показатель составляет 8 %, тогда как в Китае этот показатель достигает 9 %, в России – 14 %, в Бразилии – 20 %. В то же время торговые центры испытывают трудности с привлечением новых арендаторов и вынуждены идти на уступки при обсуждении условий аренды, чтобы обеспечить приемлемый показатель заполняемости. По состоянию на 2012 год общая площадь торговых центров в Казахстане составляла около 345 тыс. кв. м, в настоящее время ежеквартально в эксплуатацию вводится около 5 тыс. кв. м новых торговых площадей. Таким образом, имеется потенциал увеличения доли свободных офисных площадей в Казахстане.

Рисунок 33. Доля свободных офисных площадей в Казахстане

Источник: www.cbre.com, КС МНЭ

Наблюдается умеренный уровень цен на недвижимость и ее аренду. По данным Numbeo отношение цен на недвижимость к уровню доходов населения составляет 12,5, тогда как в Китае данный показатель равен 29, в Сингапуре – 22. Средняя арендная плата в Казахстане относительно низка – 552 долл. США в месяц (в России – 813 долл. США в месяц, в Китае – 622 долл. США в месяц).

Однако в последние годы цены на жилье значительно выросли. На сегодняшний день соотношение цен на недвижимость и уровня доходов в Казахстане составляет около 13, это выше, чем в Малайзии, Турции и ЮАР, но ниже, чем в России, Бразилии и Китае. С учетом текущей динамики не исключена возможность образования "пузыря" на рынке недвижимости.

Рисунок 34. Динамика цен на жилье в Казахстане

Источник: www.cbre.com

5. Профессиональные услуги

По итогам 2013 года доля профессиональных услуг составила 4,3 % ВВП. К основным видам профессиональных услуг относятся инжиниринговые, бухгалтерские, аудиторские, консалтинговые услуги, геологоразведка и другие.

По данным КС МНЭ за 2013 год производительность труда в секторе профессиональных услуг составила 55,2 тыс. долл. США. При этом, в 2020 году производительность труда в секторе профессиональных услуг может возрасти на 8 тыс. долл. США.

По профессиональным услугам за 2010 - 2013 годы среднегодовой темп роста составил -2 %. При этом, целевой уровень среднегодового темпа роста прогнозируется на уровне 2 %, что требует повысить среднегодовой темп роста в данном секторе до 9 %. По данным КС МНЭ за 2013 год среднегодовой темп роста сектора составил 4,9 %. Следовательно, для достижения цели по повышению производительности труда, необходимо принять кардинальные меры.

За 2013 год количество занятых в профессиональных услугах составило 182 тыс. человек. Тем не менее, анализ показал, что в данном секторе прогнозируется создание дополнительных 108 000 рабочих мест, что требует повысить среднегодовой темп роста до 6,9 %. Это, в свою очередь, требует постепенного улучшения в секторе, так как текущий уровень среднегодового темпа роста ниже целевого.

Потребность в инвестициях до 2020 года в секторе профессиональных услуг составляет 9 млрд. долл. США. В то же время, в данном секторе текущий уровень соотношения инвестиций в сектор и ВВП сектора ниже целевых значений на 2020 год не более чем на 3 %, а текущий уровень - 4 % (2013 год). Таким образом, для достижения целей развития необходимо постепенное увеличение инвестиций в сектор профессиональных услуг.

Невысокое качество профессиональных услуг подтверждается низкой долей экспортируемых услуг. Так, доля профессиональных услуг в общем объеме экспортируемых услуг составляет лишь 0,5 % (в России – 3,4 %, в Китае – 3,6 %, в США – 11,9 %).

В секторе профессиональных услуг наблюдаются высокие цены оказываемых услуг. В этой связи наблюдается невысокий уровень доступности профессиональных услуг.

Доля импорта бизнес-услуг в общем объеме импорта составляет 7,9 % (в Китае – 3 %, в Канаде – 5,4 %), в связи с чем, сложно оказать влияние на снижение цен услуг в профессиональных услугах.

6. Информация и связь

По итогам 2013 года доля сектора информации и связи составила 2,7 % ВВП. Текущий уровень производительности труда в секторе информации и связи составляет 47 тыс. долл. США, в 2020 году производительность труда может увеличиться на 40 тыс. долл. США. При этом, среднегодовой темп роста за 2010 – 2013 годы составил 11 %, что на 3 % меньше целевого уровня. В этой связи поставленная цель по производительности труда достижима без принятия дополнительных мер.

Кроме того, анализ показал, что в секторе информации и связи до 2020 года ожидается создание новых рабочих мест – 2 тыс. чел.

Потребность в инвестициях до 2020 года в секторе информации и связи составляет 15 млрд. долл. США. При этом в данном секторе уровень текущего соотношения инвестиций в сектор и ВВП страны равен 12 %, при целевом – 18 %.

Развитию сектора информации и связи в Казахстане может способствовать дальнейшая либерализация рынка.

Рисунок 35. Доля рынка двух крупнейших игроков в различных странах, проценты, 2012 год

Источник: www.telecoms.com; World Cellular Information Service

У лидера казахстанского рынка мобильной связи телекоммуникаций компании Kcell наценка для получения прибыли на инвестированный капитал (с учетом средневзвешенных затрат на привлечение капитала) составляет 44,3 %⁴. Следует отметить, что эта компания является 17-й по величине в Казахстане.

При этом постепенно активизируются остальные участники рынка. Всего в Казахстане на рынке мобильной связи четыре основных игрока.

Рисунок 36. Количество основных игроков на рынке мобильной связи в различных странах

Источник: www.telecoms.com; World Cellular Information

Service, 2013 год

Основные доли рынка контролируются двумя ведущими компаниями – Kcell (50 %) и Beeline (32 %). Еще 5 % принадлежат Акционерному обществу "Алтел". В 2011 году на рынке появилась компания Tele2, контролирующая в настоящее время 12 %, но нацеленная расширить свою долю рынка до 30 %.

В 2011 – 2013 годах в Казахстане был реализован ряд проектов в области информационного пространства, включающих в себя создание новых нишевых каналов и расширение программной сетки телеканалов. Эфир государственных телеканалов преимущественно строится на основе собственного казахстанского контента. Их доля в эфире "Хабар" составляет 80 %, на телеканале "Казахстан" – 71 %, "КазахТВ" – 95 %, "Каз.Спорт" – 98 %, "24.КЗ" – 100 %.

В области формирования и развития казахстанского сегмента сети Интернет создано Акционерное общество "Казконтент".

В структуре доходов казахстанских операторов связи по-прежнему преобладают услуги голосовой связи, поскольку стоимость смартфонов еще слишком высока. При этом в России доля выручки от услуг передачи данных составляет 27 %, а в странах целевой группы достигает 40 % и более.

Рисунок 37. Структура доходов сектора информации и связи, 2013 год

Источник: www.telecoms.com, World Cellular Information Service,

анализ Международной консалтинговой компании McKinsey & Company

В настоящее время средний доход на одного абонента при передаче данных составляет 1 долл. США, тогда как в России этот показатель достиг примерно 2,5 долл. США. Уровень пользования мобильным Интернетом в Казахстане также низкий – около 20 МБ на одного абонента в месяц, и компания планирует действия, которые позволят достичь российских показателей (в России он превысил 600 МБ на одного абонента в месяц).

В последующие годы показатель распространенности мобильной связи в Казахстане стал быстро повышаться. Количество абонентов мобильной связи в Казахстане составляет 166 на 100 человек. По этому показателю страна отстает от России, но опережает Сингапур, Австралию, США и Китай. На более низких позициях среди других стран Казахстан находится по объему телефонных разговоров – 206 минут в месяц на одного пользователя. Это значительно меньше, чем в США (625 минут) или Китае (415 минут), но больше, чем в Австралии, Бразилии и ЮАР.

Рисунок 38. Количество абонентов мобильной связи и объем телефонных разговоров в Казахстане, 2013 год

Источник: World Cellular Information Service,

www.telegeography.com

В 2013 году сеть 4G (LTE) развернута во всех областных центрах, из них в 6 областных центрах введена в коммерческую эксплуатацию Актау, Атырау, Караганда, Актобе, Шымкент, Усть-Каменогорск, города Жезказган и Темиртау, пригороды Алматы и Астаны.

Быстрое расширение рынка мобильной связи в Казахстане за последнее десятилетие обусловлено ростом экономики и либерализацией рынка телекоммуникаций.

Показатель использования Интернета в Казахстане сопоставим с аналогичными показателями других стран. Количество пользователей Интернета составляет 54 % населения. Это значительно меньше, чем в Канаде, США и целом ряде других развитых стран, но больше, чем в Бразилии, ЮАР, Турции и Китае.

По количеству смартфонов на душу населения Казахстан находится в числе отстающих стран. Если средний мировой показатель достигает 21 %, в лидирующих странах он варьируется от 50,1 % (Россия) до 70,4 % (Сингапур), то в Казахстане смартфонами владеют лишь 15,7 % населения.

Рисунок 39. Количество пользователей Интернет и охват рынка смартфонов, 2013 год

Источник: World Cellular Information Service, www.telegeography.com

По мнению экспертов, это объясняется ценами на мобильные устройства.

Кроме того, существует большой разрыв между уровнем развития услуг телекоммуникаций в городах и сельской местности.

В 2013 году жителям всех областных центров, городов Астаны, Алматы, Жезказган с прилегающими к ним населенными пунктами, и полностью в Мангистауской области стали доступны отечественные телеканалы в цифровом формате, при этом охват населения составил 51 %⁵.

Ведутся работы по модернизации и строительству 34 радиотелевизионных станций (далее – РТС). При этом 13 РТС находятся в областных центрах, 19 РТС в Мангистауской области, 2 РТС в Акмолинской области.

В данном секторе наблюдается низкий уровень цен по сравнению со средним мировым уровнем. Цена голосовой связи составляет всего 0,03 долл. США за минуту, тогда как в Канаде она составляет 0,2 долл. США за минуту.

В связи с либерализацией рынка телекоммуникаций цена за 1 минуту голосовой связи в Казахстане снизилась в последние годы до уровня, сопоставимого с международными показателями. Если в 2006 году минута голосовой связи стоила 0,23 долл. США, то в 2014 году – лишь 0,03 долл. США.

Рисунок 40. Цена за 1 минуту голосовой связи в Казахстане и других странах

Источник: World Cellular Information Service

7. Финансовые услуги

В последние годы конкуренция в банковском секторе Казахстана усилилась. По данным Raiffeisenresearch и GBP в 2007 году пять крупнейших банков Казахстана контролировали 78 % местного рынка, но к 2012 году эта доля сократилась до 60 %. Такая величина соответствует среднему уровню по группе сопоставления, но существенно превышает значение аналогичного показателя в крупных странах Европейского союза (далее – ЕС), где он составляет 37 %.

Рисунок 41. Доля рынка пяти крупнейших банков Казахстана в 2012 году, проценты

Источник: Raiffeisen research и GBP (Global Banking Pool)

В банковском секторе конкурирует большое количество игроков (38 банков, по состоянию на 2014 год). Как правило, такая конкуренция способствует общему повышению производительности в секторе, а значит, повышаются процентные ставки по вкладам, улучшается обслуживание клиентов.

Рисунок 42. Доля рынка пяти крупнейших банков в различных странах, проценты, 2012 год (по Турции данные приведены за 2010 год)

Источник: Raiffeisen research и GBP

В 2013 году в данном секторе производительность труда составила 47 тыс. долл. США, при отрицательном среднегодовом темпе роста (-2 %). При сохранении ситуации к 2020 году производительность труда в данном секторе вырастет на 21 тыс. долл. США. В этой связи для достижения целевого уровня среднегодового темпа роста на уровне 5 %, требуется повысить среднегодовой темп роста сектора до 10 %, что требует принятия кардинальных мер.

В финансовой и страховой деятельности за 2010 - 2013 годы среднегодовой темп роста количества рабочих мест составил 9,7 %. Целевой уровень среднегодового темпа роста количества рабочих мест составляет 4,2. Следовательно, данная цель достижима без принятия дополнительных мер. В процессе повышения среднегодового темпа роста до 2020 года включительно будет создано дополнительно 46 тыс. рабочих мест.

Доля активов иностранных банков в Казахстане соответствует показателям сопоставимых стран, таких как Россия, Бразилия и Турция.

Рисунок 43. Доля активов иностранных банков в совокупном объеме банковских активов, проценты, 2009 год

Источник: StijnClaessens, Neeltje van Horen "Иностранные банки:

тенденции, эффект и финансовая стабильность"

Потребность в инвестициях до 2020 года в секторе финансовых и страховых услуг составляет 6 млрд. долларов США при текущем уровне 5 %. Анализ показал, что целевой уровень роста инвестиций составляет 7 %. Следовательно, для достижения целей развития сектора необходимо постепенное увеличение инвестиций.

По данным Национального Банка Республики Казахстан на начало 2014 года общее количество эмитированных и распространенных казахстанскими банками и Акционерным обществом "Казпочта" платежных карточек составило 16,5 млн. единиц. При этом количество держателей данных карточек составило 14,4 млн. человек.

Уровень охвата населения Казахстана таким продуктом, как платежная карточка составляет порядка 85 %. При этом активно используется около 40 % находящихся в обращении платежных карточек.

Сектор финансовых услуг характеризуется большой долей проблемных кредитов – 30 %⁶, что в несколько раз выше, чем во всех сопоставимых странах. Финансовая устойчивость банков Казахстана получила оценку 4,6 по семибалльной шкале⁷.

Качество кредитов в стране значительно ниже, чем в сопоставимых странах. Значительно вырос объем проблемных кредитов в стране (с просрочкой платежей более 90 дней) после финансового кризиса. Если в 2008 году доля проблемных кредитов в общем объеме кредитов составляла 5 %, то на 1 сентября 2014 года, их доля составила 30 %.

Рисунок 44. Проблемные кредиты в 2013 году, процентная доля в общем объеме кредитов

Источник: Всемирный банк, 2013 год

По оценке Агентства Fitch, чтобы достичь текущего целевого показателя по проблемным кредитам (10 %), установленного Национальным Банком Республики Казахстан на конец 2015 года, пяти наиболее пострадавшим банкам Казахстана необходимо осуществить перевод чистых проблемных кредитов на сумму 841 млрд. тенге.

После мирового финансового кризиса банки Казахстана значительно снизили объемы кредитования юридических лиц, в том числе предприятий малого и среднего бизнеса. Если в 2006 году отношение общего объема кредитов к ВВП страны составляло 59 %, то в 2012 году этот показатель снизился до 39 %. При этом быстрыми темпами сокращались объемы кредитования юридических лиц: отношение объема кредитов юридическим лицам к ВВП в период с 2007 по 2012 годах снизилось с 36 % до 23 %. Значительно снизилась доля кредитов предприятиям малого и среднего бизнеса в общем объеме кредитования юридических лиц: с 32 % (в 2007 – 2009 годах) до 23 % (в 2010 – 2012 годах)⁸.

По данным EIU по показателю отношения объемов розничного и ипотечного кредитования к ВВП Казахстан отстает от сопоставимых стран.

Рисунок 45. Объемы розничного и ипотечного кредитования

Источник: www.eiu.com

В целом по уровню развития банковского сектора Казахстан значительно отстает от сопоставимых стран. На протяжении нескольких лет в стране наблюдалось снижение такого показателя, как отношение объема банковских активов к ВВП. Ежегодные темпы снижения составили 11 %: если в 2008 и 2009 годах этот показатель составлял соответственно 73 % и 70 %, то в 2010 году – уже 58 %, в 2011 году – 48 %, а в 2012 году – 46 %.

Рисунок 46. Отношение объема банковских активов к ВВП, проценты, 2011 год

Источник: Moody's, McKinsey Global Banking Pool, Центральные банки,

аналитический отдел британского журнала "Экономист", AF

Снижение отношения банковских активов к ВВП свидетельствует о неблагоприятной ситуации в банковском секторе. Это обусловлено значительными убытками, которые банки понесли в связи с увеличением объема проблемных кредитов.

Ценовая доступность финансовых услуг оценивается в 3,4 балла по семибалльной шкале. Из-за недоверия банков к заемщикам очень высок процент кредитов, требующих обеспечения, – 94 %.

В целом, по данным EIU уровень задолженности домохозяйств в Казахстане очень низок.

Рисунок 47. Задолженность домохозяйств перед банками⁹, 2013 год

Источник: McKinsey Global Banking Pool

Низкий уровень менеджмента, качества услуг, низкая инвестиционная грамотность сотрудников стали основными причинами системных проблем в крупнейших банках страны.

В Казахстане непропорционально высок уровень требований к залогу. Такая ситуация обусловлена тем, что на рынке сохраняется высокая доля проблемных кредитов.

8. Образование

Сектор образования по итогам 2013 года был одним из секторов, в которых наблюдался наименьший уровень производительности труда

(7,3 тыс. долл. США по данным КС МНЭ). Вместе с тем, к 2020 году в данном секторе прогнозируется увеличение уровня производительности труда на 4 тыс. долл. США. Целевой уровень среднегодового темпа роста с учетом частного сектора в образовании составляет 7 %. В данном секторе до 2020 года требуются кардинальные улучшения.

В секторе образования создана основная часть рабочих мест, достаточных до 2020 года. Так, за 2010 - 2013 годы среднегодовой темп роста количества рабочих мест в образовании составил 4 %. До 2020 года для развития образовательных услуг требуется привлечь дополнительно 29 тыс. специалистов. Для этого государством предпринимаются соответствующие меры.

Анализ показал, что уровень государственных расходов на образование в Казахстане ниже, чем в Бразилии, Малайзии и ЮАР, но выше, чем в России, Сингапуре, Турции и Китае. В то же время системы образования в Сингапуре и Турции более эффективны, чем в Казахстане.

Рисунок 48. Государственные расходы на образование, 2011 год

Источник: Всемирный Банк

Потребность в инвестициях до 2020 года в данном секторе составляет 17 млрд. долл. США. В тоже время, в этом секторе текущий уровень (на 2013 год) соотношения инвестиций в сектор и ВВП сектора ниже целевых значений на 2020 год не более чем на 6 % и составляет 15 %, при целевом уровне 22 %.

Данное обстоятельство показывает, что необходимо принять кардинальные изменения по увеличению притока инвестиций в сектор.

В этих целях важно провести тщательный анализ эффективности расходования средств. Одним из факторов, способствующих повышению качества образования, может стать укрепление преподавательского состава квалифицированными кадрами.

Имеются проблемы и в качестве образования – так, Казахстан занял 49 место из 65 стран по международному экзамену PISA (математика). По качеству обучения в средней школе Казахстан значительно отстает от сопоставляемых стран, прежде всего от России и Китая. Особенно низок уровень подготовки казахстанских школьников по чтению, тогда как по математике и естественным наукам соответствующие показатели несколько выше. Поскольку слабые результаты обучения в средней школе сложно исправить на более поздних образовательных и профессиональных этапах жизни человека, сложившаяся ситуация негативно влияет на производительность и препятствует ускорению экономического развития страны.

Рисунок 49. Качество среднего образования в Казахстане

Источник: Организация экономического сотрудничества и

развития (далее – ОЭСР), ЮНЕСКО

Казахстанская система высшего образования также занимает относительно невысокие позиции в международных рейтингах и оказывает слабое влияние на развитие перспективных секторов экономики, таких как обрабатывающая промышленность, транспорт и логистика, профессиональные услуги.

Количество студентов на 1000 жителей составляет 36 человек, тогда как в США составляет 98.

Рисунок 50. Качество высшего образования в Казахстане

Источник: Рейтинг лучших университетов мира¹⁰, ОЭСР и ЮНЕСКО

Показатели охвата населения начальным и средним образованием в Казахстане высоки, однако доля студентов высших учебных заведений среди выпускников школ относительно невелика. Так, в Казахстане 40 % учеников начальной школы, получив среднее образование, поступают в вузы, тогда как, например, в Турции этот показатель достигает 59 %, а в России – 76 %. В итоге Казахстан может испытывать нехватку квалифицированных специалистов по сравнению с другими странами.

Рисунок 51. Охват населения начальным, средним и высшим образованием в Казахстане

Источник: Всемирный Банк

Еще одной проблемой сектора образования является низкий уровень расходов на образование. В рейтингах Всемирного Банка по уровню расходов на образование Казахстан занимает 125 место.

9. Здравоохранение

В секторе здравоохранения также наблюдается наименьший уровень производительности труда (8,9 тыс. долл. США по данным КС МНЭ). Вместе с тем, к 2020 году в секторе прогнозируется увеличение производительности труда на 3 тыс. долл. США. Целевой уровень среднегодового темпа роста с учетом частного сектора составляет 4 %.

Анализ показывает, что за прошлый период в секторе здравоохранения наблюдалась отрицательная динамика роста (-1 %). Следовательно, в секторе здравоохранения требуется провести кардинальные улучшения.

В секторе здравоохранения создана основная часть рабочих мест, достаточных до 2020 года. Так, за 2010 - 2013 годы среднегодовой темп роста количества рабочих мест в здравоохранении составил 5 %.

Прогнозируемая потребность в инвестициях до 2020 года сектора здравоохранения составляет 10 млрд. долл. США. При этом в данном секторе уровень соотношений инвестиций в сектор и ВВП страны составляет 18 % по 2013 году, а целевое значение – 22 %. Таким образом, для достижения целей развития необходимо постепенное увеличение инвестиций в сектор.

Особого внимания требует такой показатель как продолжительность жизни, так в рейтинге стран мира по уровню продолжительности жизни Организации объединенных наций (далее – ООН), Казахстан занимает 138 позицию.

При этом количество врачей в Казахстане находится на достаточном уровне. Так, например, на одного врача приходится 267 жителей.

В рейтингах Всемирного Банка по уровню расходов на образование и здравоохранение Казахстан занимает 125 и 136 места соответственно.

10. Анализ тенденций в развитии сферы услуг в мире

Значимость сферы услуг в мировой экономике возрастает, при этом наибольший рост данной сферы в ближайшее время прогнозируется в развивающихся странах Азии. Доля сферы услуг остается преобладающей, составляя около 2/3 мировой экономики.

За последние 20 лет более 50 % всего роста ВВП стран со средним доходом на душу населения произошло за счет сферы услуг. Этот результат достигнут как за счет увеличения количества занятых в сфере услуг (примерно 85 % от всего прироста работников в этих странах), так и за счет повышения производительности труда в сфере услуг.

Доля сферы услуг в ВВП в странах с высоким доходом на душу населения составляет свыше 80 %.

Вместе с тем, кардинальных изменений доли сферы услуг в мировой экономике не ожидается. При значительном абсолютном росте к 2030 году доля сферы услуг сохранится примерно на текущем уровне.

Не прогнозируется и существенного изменения в структуре сферы услуг. На сегодня в мире наибольшую долю занимают услуги государственного сектора и торговли. Так, доля услуг государственного сектора в среднем составляет 20 %, торговли – 23 %. Наименьшую долю в мировой экономике занимают финансовые услуги, их доля в среднем составляет 4-5 %.

В период до 2030 года прогнозируется незначительный рост доли отраслей торговли и финансовых услуг, тогда как в секторах недвижимости и услуг для бизнеса доля незначительно сократится.

С ростом экономики и уровня благосостояния населения ожидается рост спроса населения на услуги. Поэтому сфера услуг станет основным фактором, способствующим созданию рабочих мест в странах со средним уровнем доходов и развитых странах.

В секторе торговли наблюдается рост концентрации крупных розничных компаний на международных рынках. Этот процесс сопровождается постепенным вытеснением традиционных розничных магазинов и местных компаний. В развивающихся странах, где рост спроса обусловлен становлением среднего класса, наблюдается интенсивное развитие современных форматов торговли.

Низкая стоимость функционирования обусловила широкое распространение Интернет-магазинов и онлайн площадок (Ebay), у которых нет ограничений по размерам, торговым площадям, местоположению, временным рамкам.

Меняются традиционные концепции магазинов. Появляются новые виды услуг (мобильные платежи, цифровые купоны, услуги в зависимости от местоположения), а эффективное управление цепочкой поставок (доставка в тот же день) становится ключевым фактором успеха. Появление новых форматов магазинов и изменение покупательского поведения значительно усложнило функционирование традиционных моделей торговли, что может привести к радикальному изменению ситуации в этой сфере.

К новым стратегиям относятся многоканальные предложения, такие как онлайн-магазины, создание "бесконечных прилавков" (решений для приобретения товара, отсутствующего в магазине), и "покупки на ходу" (когда покупатели могут сделать заказ через Интернет и затем забрать товар). Создание новых торговых площадок также предполагает, что розничные компании будут более активно привлекать покупателей, пользующихся многоканальными возможностями, и стимулировать рост Интернет сетей, что приведет к снижению прибыли традиционных магазинов.

Чтобы составить им конкуренцию, традиционным магазинам необходимо усовершенствовать навыки и перенять их опыт. Некоторые розничные магазины также экспериментируют с "геймификацией" – применением подходов, характерных для компьютерных игр, в процессе совершения покупки, чтобы повышать вовлеченность и заинтересованность покупателя.

Производители создают собственные розничные магазины, чтобы иметь возможность контролировать цепочку создания стоимости. В современных условиях, характеризующихся высокой мобильностью и дефицитом времени, удобство приобретает все большее значение. На рынке розничной торговли, где традиционно наблюдались два полярно противоположных направления – дисконтные и статусные магазины, – возникают гибридные форматы, сочетающие преимущества тех и других. Эффективность работы и организация цепочки поставок в соответствии с бережливыми принципами являются ключевыми факторами для всех форматов.

Потребители все больше заинтересованы в товарах, при производстве которых соблюдаются принципы экологической устойчивости и справедливой торговли, также растет спрос на органическую и региональную продукцию. Предприятия розничной торговли вкладывают средства в программы устойчивого развития, чтобы сокращать потребление ресурсов и одновременно с этим улучшать свой имидж как компаний, заботящихся об окружающей среде. Вертикальная интеграция помогает предприятиям розничной торговли обеспечить доступ к высококачественным ресурсам и продуктам, а также свести к минимуму колебания цен.

Соотношение цены и качества становится основополагающим фактором для покупателей. Увеличивается доля собственных торговых – они позиционируются как выгодная альтернатива брендовым товарам или выступают в качестве самостоятельных брендов среднего уровня. Эффективное ценообразование и мероприятия по продвижению становятся все более важными с точки зрения привлечения покупателей и обеспечения прибыли.

Кроме того, принимаются меры по совершенствованию систем CRM¹¹. Используя мобильные и онлайн-технологии, розничные торговцы могут предлагать персональные купоны, подготовленные на основе данных о ранее совершенных клиентом покупках. Такой подход обеспечивает индивидуальное взаимодействие с покупателем и позволяет ориентировать купоны на конкретные демографические группы, предлагая их в режиме реального времени, когда покупатели совершают покупки в магазине. Также наблюдается рост таких сервисов, как Groupon, Besmart и LivingSocial.

Вместе с тем, особую важность приобретает активное взаимодействие между предприятиями розничной торговли и покупателями, когда компании общаются со своими клиентами через онлайн-каналы по различным вопросам.

Предприятия розничной торговли предлагают пользоваться смартфонами, ручными сканерами и планшетами для ускорения процесса оформления покупок в магазине и повышения эффективности. Это способствует повышению уровня удовлетворенности покупателей, возрастает производительность труда и сокращаются затраты компании. Применение технологии "электронных кошельков" позволяет дополнительно упростить процесс покупки и улучшить качество сервиса.

Используя планшеты или смартфоны, сотрудники магазинов могут улучшить обслуживание благодаря постоянному доступу к подробной информации о товаре, уровне запасов и даже цен конкурентов. Это позволит им повысить эффективность работы и проводить меньше времени за рабочим столом в служебном помещении магазина. Покупатели также могут пользоваться планшетами, установленными в магазине, чтобы получить дополнительную информацию о товарах в магазине в полном объеме.

По мере того, как усиливается давление со стороны онлайн-магазинов, а приложения для сравнения цен становятся все более популярными, традиционные предприятия розничной торговли совершенствуют аналитические возможности для оперативного изменения цен в течение дня. Такие изменения позволяют предприятиям розничной торговли более успешно конкурировать с онлайн-соперниками. Изменение цен в режиме реального времени также может использоваться розничными магазинами для увеличения продаж в часы "затишья" или оптимизировать потоки покупателей. Эта задача существенно упрощается при использовании электронных ценников.

В секторе транспорта и логистики наблюдается увеличение торговых потоков. Преимущества, связанные с разницей в стоимости рабочей силы, будут обеспечивать более активное привлечение зарубежных ресурсов для производства, что будет способствовать росту объемов торговли и перевозок. По прогнозам, Азия сохранит за собой статус региона, на который приходится основная доля аутсорсинга. В 2015 году количество клиентов по всему миру увеличится более чем в два раза, при этом рост будет на 70 % обеспечен за счет Китая и Индии, что позволит увеличить объем торговли в пределах Азии.

Анализ показывает, что во многих регионах потребность в объектах инфраструктуры будет значительно превышать предложение. Частные инвесторы продолжают наращивать объемы финансирования и интенсивность эксплуатации инфраструктуры. Различия в объемах поддержки развития инфраструктуры со стороны государств становятся все более выраженными: развивающиеся страны инвестируют больше средств и активнее содействуют реализации проектов в этой области, чем развитые.

Наблюдается стремление к увеличению доходности логистики. Грузоотправители передают в аутсорсинг все больше логистических функций, особенно управление логистикой (например, услуги по экспедированию грузов). Консолидация перевозок, создающая значительный эффект масштаба в логистической сети, приводит к возникновению нескольких игроков на международном и региональном уровнях. Возникает новая форма владения (например, прямые инвестиции) и появляются функциональные игроки (например, интеграторы с расширенным предложением услуг).

При этом, нормативные требования обязывают поставщиков транспортных услуг повышать ответственность за перевозимые товары. Нормативные требования ужесточаются, и растут платежи за вредные выбросы в атмосферу. Растет спрос со стороны клиентов и грузоотправителей на товары, изготовленные в рамках "экологичной цепочки поставок".

Грузоотправители создают спрос на услуги, которые создают более высокую добавленную стоимость (например, производство, информирование, решения для "активных" запасов). Быстро меняющиеся потребности клиентов вынуждают грузоотправителей дифференцировать модель цепочки поставок с учетом особенностей жизненного цикла продуктов. Крупные опытные грузоотправители меньше зависят от ведущих поставщиков, в то время как у мелких и средних грузоотправителей все больше растет потребность в универсальных решениях.

Наблюдается рост объемов в сфере грузовых железнодорожных перевозок. Рост железнодорожных перевозок будет по-прежнему обеспечиваться в основном за счет экономичных перевозок и перевозок повагонных грузов. Однако на темпы роста перевозок будет сказываться медленное восстановление экономики.

Железнодорожные перевозки остаются важным сегментом перевозок на средние расстояния. Спрос на них связан с преимуществами мультимодального обслуживания, характеризующегося надежностью и экономичностью. Однако в этой сфере все еще остаются сложности. Так, при обслуживании вторичных рынков за счет мультимодальных перевозок грузоотправителям 1-го эшелона с трудом удается обеспечивать надлежащий уровень обслуживания при доставке грузов получателям, находящимся на расстоянии 200 – 250 миль от мультимодального терминала. Возникают сложности и в управлении доходами, сокращении расстояния. С учетом роста перевозок на более короткие расстояния, доходы оказываются ниже, что не позволяет покрывать расходы на создание и поддержание инфраструктуры мультимодальных перевозок. Безрельсовая перевозка может быть прибыльной лишь в том случае, если на нее приходится не более 1/4 суммарного расстояния перевозок. Помимо этого, необходимо проводить маркетинговые мероприятия для грузоотправителей, которые предпочитают автомобильные перевозки и не используют мультимодальные.

Анализ показывает, что к 2025 году доля городского общественного транспорта будет расти в 2 раза. Инвестиции в развитие системы общественного транспорта позволяют создать больше рабочих мест, чем аналогичные по объему капиталовложений строительство дорог или автомагистралей. В городах с развитой системой общественного транспорта, пешеходных и велосипедных дорожек стоимость транспортного обслуживания наполовину ниже, чем в городах, где подобные возможности развиты слабо. В этой связи городские власти предусматривают возможности для интеграции системы общественного транспорта при планировании городской застройки.

Городской транспорт имеет преимущества над личным автотранспортом с экологической точки зрения: на него приходится 40 % всех выбросов CO2 от дорожного транспорта и около 70 % объемов прочих выбросов от транспортных средств. В среднем средства общественного транспорта потребляют в 3,4 раза меньше энергии из расчета на одного пассажира на 1 км, чем личный автотранспорт.

Рост интеллектуальных транспортных систем (далее – ИТС) в городах позволяет значительно улучшить работу системы транспорта (уменьшить количества заторов, повысить безопасность и удобство для пассажиров). ИТС включает следующие решения: средства, предоставляющие информацию в режиме реального времени (маршруты и графики движения городского транспорта, навигационные указатели, информация о задержках), технические средства регулирования движения (сигнальные устройства, светофоры, регулирующие въезд транспорта на скоростные шоссе, дорожные знаки со сменной информацией), электронные системы сбора дорожной пошлины, взимание платы за пробки, взимание платы за проезд по выделенным полосам, системы оплаты на основе интенсивности использования, средства интеграции ТС-инфраструктура / ТС, средства коммуникации между объектами (между ТС и придорожными датчиками, светофорами и прочими ТС). Развитие ИТС оказывает значительный экономический эффект, эффект масштаба, снижает расходы по обслуживанию транспортной системы.

Внедряются новые системы управления городской логистикой. Ведется разработка транспортных решений в целях повышения безопасности на дорогах, снижения уровня загрязнения воздуха, шумового загрязнения и потребления электроэнергии, повышения доступности транспорта, безопасности и улучшения эстетических характеристик городов. Мероприятия в сфере городской логистики направлены на снижение пробок, негативного воздействия на окружающую среду, потребления энергии.

Результаты проведенных исследований показали, что прямые издержки от транспортных заторов составляют около 2 % мирового ВВП, а к 2030 году, согласно прогнозам экспертов, прямые издержки от пробок вырастут до 890 млрд. долл. США. В этой связи предпринимаются различные шаги: стимулирование работодателей к разработке планов движения на работу и с работы для сотрудников компаний, информирование людей о последствиях выбора тех или иных видов транспорта, взимание переменной пошлины, а также контроль за использованием автомобилей в городах посредством реализации мер по оптимизации парковочного пространства.

Наблюдается рост внимания к сотрудничеству грузоотправителей и услуг сторонних логистических компаний. Сторонние логистические компании осознают важность привлечения клиентов к сотрудничеству и вкладывают средства в создание сетей сотрудничества.

Согласно прогнозам, в ближайшие годы Азия станет крупнейшим рынком авиаперевозок, опередив Северную Америку. На рынках Азии работают около 50 низкобюджетных авиаперевозчиков – больше, чем в любом другом регионе, что подтверждает эффективность модели франшизы и/или совместных предприятий. В ближайшее время ожидается существенная реструктуризация на индийском рынке внутренних авиаперевозок.

Наблюдается интенсивное развитие авиакомпаний, которые ориентируются главным образом на перевозки с пересадками. В качестве примеров можно привести авиакомпанию Emirates и других перевозчиков из стран Персидского залива, а также компанию TurkishAirlines. Компании, работающие по такой схеме, вытесняют других игроков на направлениях Европа – Азия, Европа – Ближний Восток и Европа – Африка.

Государства по возможности продолжают поддерживать развитие авиаотрасли. Например, компания Japan Airlines получила 300 млрд. йен от Enterprise Turnaround Initiative Corporation of Japan (ETIC) и кредитную линию в объеме 600 млрд. йен от Банка развития Японии; итальянское правительство предоставило компании Alitalia поддержку в объеме 700 млн. евро на семь лет. Также есть ряд примеров предоставления поддержки в отношении антитрестового законодательства (например, при выполнении трансатлантических перелетов и перелетов через Тихий океан).

Одновременно с этим, в отрасли возникают новые сложности. С внедрением европейской системы торговли квотами на выбросы ужесточились требования к уровню выбросов. Также в условиях долгового кризиса в Европе нарушились потоки капитала, и существование маржинальных перевозчиков оказалось под угрозой: авиакомпании MalevHungarian (Венгрия) и Spanair (Испания) прекратили свою деятельность после того, как правительствам этих стран пришлось остановить субсидирование.

В секторе туризма восстановление объемов в развивающихся странах компенсирует все еще медленный рост в развитых странах. Государства принимают меры по повышению конкурентоспособности данного сектора (например, путем упрощения процедур получения виз или разработки бренда страны как привлекательного туристического направления). Объемы туризма в странах Азии и Латинской Америки быстро растут на фоне увеличения среднего класса и принятия государством мер в сфере туризма. Компании ориентируются в основном на расширение присутствия в развивающихся странах (например, в Китае, Индии и Бразилии растет количество гостиниц). Африканские страны демонстрируют более медленный рост.

В последние годы заметно возросли возможности для туризма, появляются новые форматы туристической деятельности. Сегодня через Интернет туристы могут планировать маршруты, бронировать билеты и гостиничные номера, получать преимущества или возможность сэкономить благодаря новым решениям, например, самостоятельной регистрации на авиарейсы, а также выбирать более оптимальные маршруты. Благодаря широкому распространению социальных сетей и мобильных устройств появились также новые возможности взаимодействия с туристами, расширяется линейка предлагаемых туристических продуктов.

В секторе операций с недвижимостью наблюдается устойчивый рост спроса на недвижимость в международных масштабах. Недвижимость – это привлекательное направление для инвестиций, особенно со стороны институциональных инвесторов (таких как пенсионные фонды и фонды национального благосостояния).

В развивающихся странах рост населения и уровня благосостояния создает новые возможности, усиливая тенденцию к дерегулированию и способствуя разработке программ в области жилищной инфраструктуры и строительства. На фоне приватизации, износа объектов, реконструкции городов появляются новые возможности в развитых странах.

Ожидается снижение цен на рынках недвижимости. На многих рынках снижаются цены на недвижимость и соответственно объемы сделок. Согласно прогнозам, общая рентабельность по рынку не превысит 10 %. При этом повышение стоимости капитала обеспечит лишь небольшую долю в структуре совокупного дохода.

В секторе профессиональных услуг наблюдается развитие инжиниринговых услуг. В международной практике инжиниринг в широком смысле включает такие сегменты, как строительный инжиниринг, консультационный инжиниринг, технологический инжиниринг.

Строительный инжиниринг является самым значительным рынком инжиниринга, так как включает в себя EPS – проектирование и иные виды строительно-монтажных работ.

Также быстрорастущим рынком инжиниринговых услуг становится компьютерный инжиниринг, 3-D принтеры, средний рост которых составляет около 10-12 % в год. Компьютерный инжиниринг включает в себя два основных направления деятельности: дизайн и инжиниринг и моделирование и оптимизация бизнес-процессов. Лидерами мирового рынка Программного обеспечения (далее – ПО) для компьютерного инжиниринга являются такие американские компании, как Autodesk, SiemensPLMSoftware, PTC.

Основными пользователями услуг компьютерного инжиниринга стали отрасли нефтедобычи и нефтепереработки. В последние годы спрос на услуги компьютерного инжиниринга растет и среди малого и среднего бизнеса.

В этой связи все чаще используются "облачные" технологии, позволяющие удешевить и ускорить проектирование, вовлечь в него новые кадры. Затраты в информационные системы должны составлять от 2 % до 5 % в зависимости от оборота компании для отрасли производства.

Рынок нефтегазосервисных услуг является одним из наиболее интенсивно развивающихся сегментов мировой экономики. Рост рынка нефтегазосервисных услуг, а также потребность в разведке и освоении новых месторождений требуют серьезного инвестирования в развитие нефтегазосервисных компаний. Это приводит к тому, что зарубежные холдинги приобретают средние и мелкие предприятия, стимулируя их развитие и постепенно формируя цивилизованный и прозрачный рынок нефтегазосервиса.

На сегодняшний день крупнейшим сегментом мирового нефтегазосервисного рынка является оффшорное бурение. В 2012 году его объем достиг около 60 млрд. долл. США (17,6 % объема производства услуг нефтегазосервиса). Основными причинами являются следующие факторы: стоимость нефтегазосервисных услуг при бурении на оффшорах значительно выше, чем при наземном бурении. Вследствие истощения и труднодоступности месторождений на суше оффшорная добыча углеводородов становится экономически более привлекательной. В предстоящий период стратегическое развитие оффшорного бурения планируют такие страны, как Бразилия, Норвегия, Мексика.

По прогнозам экспертов, к 2030 году морская добыча нефти будет обеспечивать примерно треть мировых потребностей. Причем доля сырья, извлеченного на глубоководье, достигнет порядка 10 % от всех поставок нефти на мировой рынок. Согласно оценкам Schlumberger, в ближайшие четыре года начнется освоение около 200 новых глубоководных месторождений.

В настоящее время средняя ставка функционирования буровой установки в сутки составляет 1 млн. долл. США. Таким образом, в этом сегменте есть все предпосылки для дальнейшего роста. Ключевым событием в этом секторе стала сделка по слиянию Ensco и PrideInternational, благодаря которой появилась третья в мире по величине компания, специализирующаяся на предоставлении услуг оффшорного бурения.

Среди остальных сегментов мирового рынка нефтегазосервиса самый значительный рост показывает сектор услуг по повышению нефтеотдачи, на долю которых приходится около 20 % мирового рынка. Крупнейший игрок в данном секторе – швейцарская компания Weatherford.

В США главным трендом на нефтегазосервисном рынке остается массированное привлечение инвестиций в проекты по освоению сланцевого газа. Целенаправленно наращивают свое глобальное присутствие европейские нефтегазосервисные корпорации. Норвежская национальная компания Statoil заключила соглашение стоимостью 1,9 млрд.долл. США о работе на континентальном шельфе сроком на восемь лет (с возможностью дальнейшего продления) с компанией AkerSolutions и будет использовать ее уникальные разработки и оборудование для активной разведки и освоения ресурсов Баренцева моря.

При этом усложнение геологоразведочных работ и увеличение затрат на них стимулирует спрос на технологии, позволяющие снизить потенциальные риски.

В секторе информации и связи наблюдается рост роли "Больших данных"¹², аналитических средств и "Интернет вещей". Объемы доступных данных постоянно растут, а стоимость их хранения снижается. Благодаря сочетанию этих двух факторов, у компаний появляется возможность повышать конкурентоспособность. Новые знания позволяют компаниям улучшать отношения с клиентами и осуществлять персонализированный маркетинг.

"Большие данные" стали полезными на всех этапах цепочки создания стоимости, особенно в области прогнозирования и стимулирования покупательского поведения. "Интернет вещей" объединяет все больше и больше устройств, благодаря чему появляются новые возможности применения технологий "больших данных".

Также получает широкое распространение бизнес-модель ОТТ. Распространение бизнес-модели OTT¹³ и использование сторонних приложений вносит серьезные изменения в деятельность операторов связи: например, в Нидерландах доход от сообщений за один год сократился на 26 %, а объем услуг голосовой телефонии в Европе в некоторых возрастных группах снизился на 23 %. Наблюдается существенный рост моделей OTT и в отношении видео. Известной компанией в этой области остается Netflix, имеющая 37,6 млн. подписчиков в США и 7,75 млн. подписчиков в других странах мира. Успех компании обусловлен предложением уникальных собственных программ.

Традиционные игроки в сфере телекоммуникаций, медиа-бизнеса и высоких технологий предпринимают ответные действия: создают партнерства, приобретают компании ОТТ, запускают ОТТ на других рынках, осваивают смежные этапы в рамках цепочки создания стоимости.

В современных условиях важным фактором развития стали социальные сети, оказывающие влияние на развитие отрасли телекоммуникаций, так и смежных отраслей экономики, в частности, торговли, туризма.

В этой связи наблюдается все более широкое использование социальных сетей на мобильных платформах. Они способствуют взаимному обогащению знаниями, обеспечивают доступ к передовому опыту и способствуют росту информационной прозрачности.

Нормативная правовая база претерпевает значительные и быстрые изменения, что требует разработки надежной стратегии в области регулирования. Чтобы добиться успеха, компаниям отрасли необходимо своевременно отслеживать изменения нормативной правой базы и адаптироваться к новым условиям. При этом данный фактор становится ключевым для создания новой стоимости.

Информационные технологии оказывают значительное влияние на развитие торговли и потребительские решения. Если раньше мобильные технологии играли пассивную роль (например, покупатели проверяли и сравнивали цены в Интернете), то сейчас они становятся инструментом активного воздействия на потребителя (они используются для целевого маркетинга с учетом местоположения).

С увеличением цифрового контента происходят изменения в структуре приобретаемых товаров. С быстрым ростом телекоммуникаций, медиа-бизнеса и высоких технологий уже сегодня наблюдается снижение роста каналов розничной торговли и продаж физических носителей информации (CD и DVD), а в некоторых сегментах рынка наблюдается значительное сокращение.

Повышаются требования к обеспечению информационной безопасности. Стандартные средства атаки стали широко доступны и не требуют специальных навыков. Такие действия становятся все более уязвимыми, в результате чего обеспечение информационной безопасности становится затруднительным. Поэтому эти вопросы занимают важное место у руководства многих компаний.

Телекоммуникационные компании расширяют возможности "облачных" сервисов, чтобы удовлетворить потребности клиентов. Наблюдаются крупные объединения и поглощения, а также запуск новых масштабных сервисов. Предлагаются разнообразные модели обслуживания: "инфраструктура как услуга", "программное обеспечение как услуга", хостинг приложений и другие возможности центров обработки данных, рост пакетных услуг.

Наблюдается повышение роли развивающихся стран. По прогнозам экспертов, в ближайшее время на развивающиеся страны будет приходиться более половины совокупного мирового прироста расходов на информационные технологии (далее – ИТ). Страны Африки будут играть все более важную роль в аутсорсинге ИТ: например, в ЮАР в период до 2016 года среднегодовой темп роста этого направления составит около 19 %. Бразилия и Индия уже сегодня занимают ведущие позиции в мире по разработке ПО, на их долю прогнозируется наибольшая часть рыночного роста в период до 2016 года. В Китае базируется ряд ведущих мировых компаний отрасли телекоммуникаций, медиа-бизнеса и высоких технологий. Об этом свидетельствуют недавние IPO таких компаний, как Tencent и Alibaba.

В связи с замедлением темпов роста операторам придется ограничивать суммы капитальных и операционных затрат, чтобы обеспечить оптимальное соотношение между доходами, расходами и уровнем рентабельности. На зрелых рынках операторам придется искать возможности роста за пределами существующих сфер деятельности. Это будет способствовать слияниям и поглощениям.

В целом перед операторами связи актуализируются вопросы существенных капиталовложений в прокладку оптоволоконных сетей, приобретение диапазонов частот, создание сетей LTE. Необходимость таких инвестиций обусловит рост темпов и объемов сотрудничества: совместное использование сетей, роуминговые и партнерские соглашения.

В секторе финансовых и страховых услуг наблюдается усиление регулирования. Это стало ответом на мировой финансовый кризис 2008 года. Встречи мировых лидеров и ведущих экспертов в рамках саммитов G20 предопределили данную тенденцию. Так, на саммите в Питтсбурге (США) было принято решение о принятии принципов Базель II всеми ведущими финансовыми центрами стран G20. Эти принципы были нацелены на увеличение требований по капиталу для банков, улучшению надзорных функций, а также на ужесточение требований по раскрытию информации.

Новые принципы Базель III включают повышение минимальных требований к капиталу и ликвидности, усиление надзорного процесса для корпоративного управления рисками и планирования капитала, а также меры по повышению рыночной дисциплины. Ожидается, что принципы Базель III, в первую очередь, затронут банки с большими рисками в торговых позициях, со значительным портфелем секьюритис и большей активностью на рынке деривативов, репо-транзакций и деятельностью финансирующейся выпуском секьюритис. Кроме того, это окажет негативное влияние на межбанковскую деятельность. Внедрение принципов Базель III также может привести к увеличению конкуренции с небанковскими организациями в сфере транзакций и бизнес-кредитования.

Другим направлением реформ финансового сектора стали структурные реформы по разделению основных банковских функций – кредитования и открытия депозитов – от высоко рискованных функций, таких как инвестиционная деятельность и деятельность на рынках капитала. Эти реформы нацелены на упрощение операционной деятельности банков, а также на уменьшение системного риска, защиту депозитов.

Ужесточение регулирования и увеличение капитальных требований банков вызовет изменение бизнес моделей банков. Происходит изменение подходов к управлению капиталом, так как объемы регуляторного капитала возросли по отношению к экономическому капиталу. В результате многие банки снижают некоторые виды деятельности такие, как инфраструктурное и проектное финансирование, а также финансирование энергетики.

Наблюдается освобождение от задолженности и накопление сбережений, однако этот процесс сопряжен с рядом трудностей. Денежная политика, проводимая в США и ЕС, направленная на снижение ставок, способствует ослаблению долгового бремени. Компании, занимающиеся страхованием имущества и ответственности, и банки на этих рынках испытывают сложности с получением достаточной прибыли: несмотря на приток дешевых вкладов, возможности размещения средств по привлекательным ставкам ограничены. Для банков США и ЕС главным приоритетом стало увеличение активов, обеспечивающих привлекательные ставки.

Заметно снизилось доверие к финансовым организациям, в особенности, в отношении крупнейших банков. Репутация страховщиков также остается низкой. "Дефицит доверия" более заметен в более молодых сегментах обслуживания состоятельных клиентов. В этой связи банкам предстоит изменить свое позиционирование, повысив качество и изменив культуру обслуживания клиентов, например, ввести политику жестких мер в отношении несоблюдения требований.

Из-за снижения доходов, связанных с усилением регулирования, роста процентных ставок, умеренного роста займов, финансовые учреждения стремятся упростить свои бизнес-модели и снизить затраты, что является основным направлением повышения эффективности работы в кратко- и среднесрочной перспективе. Для этого все шире внедряются меры упрощения или перевода клиентов на использование менее дорогостоящих способов (на основе онлайн-технологий).

Развитие мобильных, социальных и онлайн-платформ способствует более полной интеграции в рамках цикла принятия решений клиентами. В связи с этим существенным образом меняются предпочтения и образ действий покупателей как финансовых, так и нефинансовых продуктов. Банки и страховые компании предпринимают усилия к интеграции различных каналов: несмотря на то, что покупки совершаются через традиционные каналы, основная часть покупателей в процессе выбора пользуется Интернетом.

Клиентов привлекает простота, широкие возможности персонализации, удобство и высокое качество обслуживания. Социальные сети, несмотря на потенциальные риски, связанные с конфиденциальностью, обеспечивают эти возможности благодаря большей доступности и открытости.

В ближайшем будущем рынок банковских услуг будут определять молодые клиенты, которые готовы пользоваться различными каналами и компетентны в финансовых услугах. В этой роли они дополнят группу клиентов старшего возраста, обладающих значительными сбережениями. Применяя технологии анализа больших объемов данных, компании перемещаются в наиболее прибыльные сегменты, расширяя адресные рекламно-информационные кампании (например, выявляя события в жизни клиента, предполагающие потребность в финансовых услугах).

Сегменты клиентской базы различаются существенным образом. Для компаний, предлагающих финансовые услуги, наиболее привлекательны два сегмента: состоятельные клиенты и представители нового поколения Y ("поколение Миллениума").

Борьба за выгодных клиентов привела к маркетинговой "гонке" в сфере страхования: за последнее десятилетие объем расходов вырос втрое, причем без увеличения отдачи от маркетинговых мероприятий такой уровень будет экономически нецелесообразным.

Анализ показывает, что повышаются риски информационной безопасности. Новые участники рынка, ориентирующиеся на применение современных технологий, определяют новые стандарты в отношении уровня расходов и инноваций. Продолжается экспоненциальный рост постоянного подключения к Интернету и распространения смартфонов. В ближайшем будущем использование методов анализа больших объемов данных и других современных технологий, таких как межмашинное взаимодействие, встроенные чипы или "облачные" технологии, станут повсеместными, а вопросы информационной безопасности приобретут еще большее значение для клиентов.

Наблюдается активизация деятельности небанковских компаний на рынке финансовых услуг. Для этого они используют новые технологические решения или укрепляют присутствие на смежных рынках. Например, агрегаторы услуг (Mint), телекоммуникационные компании (Isis), поставщики данных (Google), специализированные кредиторы (Billmelater), розничные сети (Walmart). В связи с этим для сохранения своих позиций банкам необходимо искать новые способы монетизации услуг и возможности создания партнерств (по схеме "наши услуги под вашим брендом").

В ближайшие десятилетия на долю развивающихся рынков прогнозируется более 50 % глобального роста ВВП. Это объясняется удвоением численности среднего класса в сочетании с ростом объемов потребления. По мере того, как будет расширяться охват рынка продуктами, а стоимость активов расти, прирост объема финансовых услуг в развивающихся странах станет более выраженным (доля роста прибыли составит более 60 %). Банки и страховые компании, более широко представленные на рынке, окажутся в выигрыше, в то время, как компании, ведущие деятельность в основном в развитых странах, могут столкнуться с необходимостью расширения присутствия в развивающихся странах.

В секторе образования повышенное внимание уделяется охвату и качеству. В развивающихся странах основное внимание уделяется расширению охвата услугами образования, тогда как развитые страны стремятся максимально повысить качество этих услуг. При этом сохраняется неопределенность в вопросах финансирования, поскольку государство не стремится брать на себя соответствующие расходы, а родители далеко не всегда способны оплачивать образование для своих детей.

Больше внимания уделяется сравнительным результатам в международном масштабе. Вопросы образования становятся все более важными с точки зрения национальных планов экономического развития. Расходы на образование растут в большинстве стран мира. Учебные программы и стандарты все чаще ориентируются на международные показатели.

Повышается эффективность реформ системы образования в целом. В развивающихся странах все больше внимания уделяется не только обеспечению доступа к образовательным услугам, но и их качеству. Растет профессиональный уровень руководства и учителей учебных заведений, в том числе благодаря определению параметров эффективности и повышению значимости успешной подготовки на основе практики. На фоне растущих потребностей в увеличении расходов из государственного бюджета все больше внимания уделяется вопросам производительности.

Информационные и коммуникационные технологии активнее применяются в системах обучения. Экспериментальное использование технологий позволяет обеспечить студентам доступ к учебным курсам, услугам преподавателей и материалам, которые в ином случае были бы для них недоступны (например, в сельских районах). Кроме того, расширяется применение технологий с целью профессиональной поддержки преподавателей, хотя существенного роста эффективности еще не достигнуто. Также ведется работа по применению технологий с целью снижения затрат на обучение. Появляются образовательные компьютерные игры нового поколения, соответствующие учебным программам.

Растет количество бесплатных школ в Швеции и Великобритании, чартерных школ в США. В развивающихся странах увеличивается число недорогих частных школ и частных компаний, приобретающих школы.

Растет численность поступающих в высшие учебные заведения. Наиболее заметен рост количества студентов в странах со средними и высокими доходами. В учебные заведения поступают все больше взрослых людей.

Усиливается конкуренция за привлечение квалифицированных менеджеров, исследователей и специалистов. Усиливается также конкуренция между мировыми университетами.

Происходит диверсификация предоставляемых услуг. В учебных заведениях проводится реорганизация в целях содействия междисциплинарной научно-исследовательской и преподавательской деятельности. Популяризируются новые методы обучения. Появляются нетрадиционные поставщики образовательных услуг. Учебные программы ориентируются не на традиционный набор знаний, а на обучение полезным жизненным навыкам с учетом мировых изменений.

Укрепляется роль бизнеса и предприятий в разработке и реализации программ обучения. Для продвижения инновационных разработок устанавливаются партнерские отношения с представителями бизнеса. Повышаются требования к вузам и профессиональным училищам со стороны работодателей и студентов: учебным заведениям приходится уделять больше внимания развитию профессиональных, социальных и других навыков, необходимых на рынке. Развиваются программы по повышению профессиональной подготовки сотрудников.

Появляются модели, в рамках которых работодатели сотрудничают с операторами, от формирования предложений до создания партнерств. Многие работодатели проводят обучение самостоятельно, в дополнение к внутренним программам развития персонала. Усиливается тенденция к официальному признанию неформального образования – включая обучение, организованное работодателем, – для повышения доступности и универсальности подтверждений квалификации.

На фоне требований к прозрачности качества усиливается роль оценки качества. Новые методики ориентированы на оценку качества обучения в отличие от простых количественных показателей по учебным заведениям.

Повышается разнообразие и гибкость предложений для удовлетворения растущих потребностей работодателей и бизнеса. Расширяется спектр предложений в рамках программ поддержки студентов по всему циклу.

Государственный и частный сектора создают механизмы согласования спроса и предложения для улучшения трудоустройства и профессиональных качеств кадров для экономики. Государства акцентируют внимание на работе с заинтересованными лицами – студентами, работодателями, образовательными учреждениями – для приведения в соответствие спроса и предложения.

Все больше внимания уделяется обеспечению качества, часто в рамках использования стандартов квалификации, лицензирования и регулирования. Распространяются новые модели финансирования (например, трудовые фонды). Повышается информационная прозрачность при подборе студентов, операторов и работодателей.

В секторе здравоохранения наблюдается рост расходов на медицинские услуги. При этом темпы роста расходов на здравоохранение опережают темпы роста ВВП не только в развитых, но и в развивающихся странах. Страны принимают меры к повышению эффективности и качества медицинского обслуживания.

Со старением населения развитых стран и ростом продолжительности жизни, растет население, в том числе страдающее хроническими заболеваниями. Поэтому повышается спрос на медицинские услуги. При этом значительная нагрузка ложится на семейные бюджеты и существующую систему финансирования. В то же время из-за старения населения и необходимости оказывать долгосрочную медицинскую помощь сокращается база активов. В связи с этими тенденциями страны ищут новые модели финансирования. Особенно актуальной является разработка инновационных моделей частного финансирования в области оказания долгосрочной медицинской помощи.

Развитые страны, например, США, расширяют охват населения услугами здравоохранения, однако сталкиваются с ростом затрат. По мере роста благосостояния расходы на здравоохранение увеличиваются и в развивающихся странах. В целом ряде стран проводятся реформы, направленные на изменение системы ответственности, совершенствование систем управления, повышение прозрачности расходов, стимулирование производительности, а также снижение рисков.

Государства используют различные инструменты повышения доступности здравоохранения за счет передачи отдельных функций на аутсорсинг (Великобритания), а также усиливая конкуренцию и передачи функций платежной организации (Нидерланды).

Ожидается также появление новых моделей медицинского обслуживания на дому. Важным видом обслуживания становится профилактика заболеваний в домах престарелых.

Все более схожим становится характер заболеваемости в развивающихся и развитых странах. Как следствие, все больше появляется специализированных медицинских учреждений, ориентирующихся на лечение конкретных заболеваний. Растет дифференциация в рамках цепочки медицинского обслуживания, то есть больным в учреждениях здравоохранения предлагается различный уровень опеки в зависимости от состояния их здоровья.

Значительно увеличился объем доступных медицинских данных, которые уже начинают использоваться для проведения углубленных аналитических исследований. И хотя универсальная доступность данных на уровне, понятном для потребителей, еще не обеспечена, с помощью некоторых вспомогательных технологий потребители могут повысить эффективность оказываемых им медицинских услуг.

Благодаря этому значительно расширяются возможности, позволяющие, во-первых, выявлять дополнительные причинные факторы по каждому заболеванию, во-вторых, совершенствовать методы лечения и улучшать доказательную базу, в-третьих, разрабатывать новые методы профилактического лечения.

В секторе здравоохранения расширяется использование технологии Web 2.0. Потребители стремятся самостоятельно изучать собственную медицинскую документацию и вести медицинскую статистику. Все больше потребителей хотели бы получать медицинскую информацию в режиме онлайн. С другой стороны, для пациентов все более серьезной проблемой становится поиск правильных рекомендаций, а врачам все сложнее собирать доказательную базу и следить за современными разработками по своей специализации.

Расширение доступа к информации способствует тому, что люди чаще меняют поставщиков медицинских услуг и страховые организации, поэтому рынки становятся подвижнее. Наряду с этим, доступность комплексной информации превращается в важнейший фактор успеха при лечении хронических заболеваний и интегрированном медицинском обслуживании.

Государство и работодатели уделяют все больше внимания профилактике заболеваний, стремясь увеличить количество людей, заботящихся о своем здоровье и образе жизни.

В развивающихся и развитых странах самая большая доля приходится на хронические заболевания. Их лечение становится основным приоритетом при реформировании систем здравоохранения.

Для совершенствования финансирования в системе здравоохранения наблюдается переход на модели подушевой оплаты. Приоритетным становится интегрированное медицинское обслуживание и все большую значимость приобретают реестры заболеваний.

Государственные органы стремятся усилить разъяснительную работу среди населения, используя для этой цели маркетинговые мероприятия и совершенствуя нормативно-правовую базу. Увеличиваются и государственные инвестиции в программы здравоохранения, например нацеленные на борьбу с курением. Кроме того, реализуются новые программы по возвращению граждан к трудовой деятельности. Работодатели также обеспечивают здоровые условия на рабочих местах.

Масштабное внедрение инноваций приводит к увеличению расходов, однако использование инновационных моделей обслуживания позволяет сокращать затраты и повышать эффективность медицинских услуг.

Растет уровень специализации среди поставщиков медицинских услуг. Появляются модели индивидуального медицинского обслуживания, которые позволяют повысить эффективность прогнозирования, профилактики и лечения заболеваний.

Также наблюдается рост инновационных медицинских технологий для более эффективного и экономичного лечения заболеваний.

4. Цели, целевые индикаторы, задачи и показатели результатов реализации Программы

Сноска. Раздел 4 в редакции постановления Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

Целью является формирование конкурентоспособной сферы услуг путем повышения качества, доступности, увеличения производительности и экспорта сферы услуг.

Достижение данной цели будет измеряться следующими целевыми индикаторами:

Целевые индикаторы	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Производительность труда в сфере услуг	тыс. тенге/чел.	стат. данные	3987,6	4220,2	4448,0	4695,6	4964,6	5254,3	5568,6	МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)
2. Доля сферы услуг в ВВП	%	стат. данные	54,2	54,9	55,5	56,1	56,7	57,4	59,0	МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)
3. Количество занятых в сфере услуг	тыс. чел.	стат. данные	4798	5136	5259	5385	5509	5630	5753	МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)
4. Рост экспорта услуг	% к уровню 2013 года	стат. данные	100	107	120	130	145	165	180	МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)

Для решения поставленной цели предусматривается решение следующих задач:

Задача 1. Развитие торгового сектора сферы услуг

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Прирост стационарных торговых объектов	% к уровню 2013 года	данные МНЭ	100	105	110	115	125	135	140	МНЭ
2. Обеспеченность торговыми площадями	кв. м. на 1000 жителей	данные МНЭ	479	483	488	492	496	500	505	МНЭ

Задача 2. Развитие услуг в секторе транспорта и логистики

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора транспорта и логистики в ВВП	%	стат. данные	7,8	7,8	7,8	7,9	7,9	7,9	7,9	МИР
2. Обеспеченность складскими площадями класса А и B	кв. м. на 1000 жителей	данные МНЭ	50	70	90	130	170	210	250	МНЭ, МИР
3. Объем транзитных грузов по территории Республики Казахстан	млн. тонн	данные МИР	17,7	17,5	15,6	16,3	16,9	17,5	18,1	МИР

Задача 3. Развитие рынка туристических услуг

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Количество обслуженных посетителей местами размещения по:										МИР
въездному туризму	% к уровню 2012 года	данные МИР			113,1	113,2	113,4	113,6	113,8	МИР
внутреннему туризму	% к уровню 2012 года	данные МИР			117,7	121,7	127,6	131,6	135,6	МИР
2. Прирост объема услуг, оказанных местами размещения	% к уровню 2012 года	данные МИР			131,7	143,0	158,8	168,2	181,2	МИР

Задача 4. Развитие услуг в секторе операций с недвижимым имуществом

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора операций с недвижимым имуществом в ВВП	%	стат. данные	8,6	8,6	8,7	8,7	8,8	8,9	8,9	МНЭ

Задача 5. Развитие профессиональных услуг

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора профессиональных услуг в ВВП	%	стат. данные	4,3	4,4	4,5	4,6	4,7	4,8	4,8	МИР, МЗСР, МНЭ, МОН

Задача 6. Развитие услуг сектора информации и связи

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора информации и связи в ВВП	%	стат. данные	2,7	2,7	2,8	2,9	3,0	3,0	3,1	МИК
2. Средняя скорость фиксированного широкополосного доступа в Интернет	Мбит/с	данные МИК	12,0	16,5	30,0	45,0	60,0	80,0	120,0	МИК
3. Охват населения Интернетом	%	данные МИК	63,3	65	65	67	69	72	74	МИК

Задача 7. Развитие финансовых услуг

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора финансовых услуг в ВВП	%	стат. данные	2,8	2,9	3,0	3,4	3,8	4,2	4,6	НБ (по согласованию)
2. Уровень финансовой грамотности населения Республики Казахстан	%	данные НБ		64	68	73	77	81	86	НБ (по согласованию)

Задача 8. Развитие услуг в секторе образования

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора образовательных услуг в ВВП	%	стат. дан ные	2,9	2,9	3,0	3,0	3,0	3,0	3,0	МОН
2. Результаты казахстанских учеников в международной программе по оценке образовательных достижений учащихся (PISA) в области чтения, математики и естествознания:	баллы	данные МОН					PISA-2015:		PISA-2018:	МОН
Чтение			393				400		410
Математика			432				440		450
Естествознание			425				430		440
3. Количество обслуженных посетителей (нерезидентов) для целей образования и профессиональной подготовки	чел.	данные МОН	13425	14000	14576	15151	15726	16302	16877	МОН, МНЭ

Задача 9. Развитие услуг в секторе здравоохранения

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Доля сектора медицинских услуг в ВВП	%	стат. данные	1,6	1,7	1,7	1,7	1,7	1,7	1,7	МЗСР

Задача 10. Совершенствование институциональных основ регулирования сферы услуг

Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями прямых результатов:

Показатели прямых результатов	Ед. изм.	Источник информации	Отчетный период		Плановый период					Ответственные за исполнение
			2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
1. Количество образцовых фабрик	ед.	данные МНЭ							8	МНЭ, МИР
2. Количество слушателей массовых онлайн-курсов	тыс. чел.	данные МОН				6,0	9,0	12,0	15,0	МОН

В целях реализации вышеназванных задач будут приняты меры по отдельным секторам сферы услуг.

5. Основные направления, пути достижения целей и задач
Программы, соответствующие меры

Сноска. Раздел 5 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

1. Развитие торгового сектора сферы услуг

Модернизация рынков

Будут модернизованы рынки по опыту реализации программы модернизации рынков в Филиппинах, где за счет принятых мер за год общая сумма налоговых поступлений повысилась на 9,1 %.

Для перехода на современные форматы торговли будет разработан понятийный аппарат современных торговых форматов и предварительные требования к ним.

Будут приняты меры по определению и запуску 2-3 пилотных проектов по модернизации рынков. Их реализация будет протестирована для дальнейшего уточнения требований к современным форматам.

Модернизация рынков обеспечит равную конкуренцию между различными форматами, улучшит качество обслуживания и повысит налоговую дисциплину.

Внедрение этой инициативы позволит постепенно преобразовать традиционные рынки в их модернизированный формат с выделенными зонами для складских и торговых площадей, а также с обязательной кассовой зоной.

Модернизация рынков будет осуществляться в соответствии со следующими правилами:

Ввоз товаров на территорию базара и вывоз с нее может быть осуществлен только с прохождением контроля и учета. Владелец базара или администратор рынка должен обеспечить наличие складской зоны, откуда товар будет поступать в торговую зону после проведения соответствующего учета с применением магнитных меток или штрих-кодов.

Будет внедрена единая система учета товаров и доходов, для чего торговая зона должна быть разделена на отделы по товарным группам. Выход из каждого отдела должен быть оснащен детекторами, только пройдя через которые будет возможно вынести товар из отдела. Администратор рынка должен обеспечить создание единой электронной системы, в которой каждый торговец будет зарегистрирован и идентифицирован.

С помощью этой же электронной системы торговцы смогут учитывать продаваемые товары и устанавливать на них цены. При передаче товара покупателю системой будет распечатываться стикер с указанием идентификатора торговца, наименования и цены товара, даты продажи и другой необходимой информации. Часть информации может быть нанесена на стикер в виде штрих-кода.

Оплата товаров покупателями должна осуществляться только в централизованной кассе под управлением владельца или администратора рынка как в наличной, так и безналичной форме.

Учет сумм для перечисления администратором на банковские счета торговцев будет определяться электронной системой на основе стикеров, регистрируемых администратором в кассовой зоне.

Лица, которые не являются плательщиками налога на добавленную стоимость (далее – НДС) и платят налог по упрощенной системе, освободятся от обязанности ведения бухгалтерских учетов.

Администратор рынка будет удерживать и перечислять в налоговые органы 3 % от выручки соответствующих торговцев. Если торговец является плательщиком НДС, тогда декларирование НДС и выплату осуществляет сам торговец.

Также будут приняты меры по включению торговых объектов современного образца в перечень приоритетных видов деятельности для реализации инвестиционных проектов, а также в перечень приоритетных отраслей программы "Дорожная карта бизнеса 2020" для обеспечения доступных источников финансирования предприятий, развивающих современные торговые форматы.

Поддержка франчайзинговых проектов крупных ритейлеров

Для обеспечения сельской местности высококачественными товарами будет проведена работа по поддержке развития франшизных программ. Развитие франшизных программ будет способствовать развитию эффективного партнерства между профессиональными ритейлерами и местными производителями. В результате этого казахстанские предприниматели смогут воспользоваться преимуществами цепочки поставок профессиональных ритейлеров и экономии за счет эффекта масштаба, повысить свою репутацию и узнаваемость бренда, получить доступ к передовому опыту в сфере управления, ультрасовременным технологиям и программному обеспечению, системе бухгалтерского учета, технической поддержке и инвестициям.

Аналогичная инициатива была успешно реализована в Малайзии. При этом Правительством Малайзии были использованы финансовые и нефинансовые инструменты поддержки.

Было реализовано несколько программ по стимулированию трансформации деятельности предпринимателей, имеющих франшизный потенциал.

Программа развития местных франшиз. Правительство Малайзии оплачивало услуги квалифицированного консультанта по франшизному бизнесу, сопровождению всего процесса, включая составление рабочей документации и разработку процедур, открытие опытной торговой точки и наем франшизополучателя.

Создание Фонда содействия франшизному бизнесу, основной задачей которого было финансовое покрытие кредитов в размере до 90 % общих затрат на развитие франшизной системы.

Реализация схемы финансирования франшизополучателя start-up проектов и при расширении бизнеса.

Программа модернизации розничной торговли включала содействие предпринимателям в пересмотре концепции ведения деятельности и расширении за счет обмена опытом с франшизодателями, консультантами, франшизополучателями и соответствующими агентствами.

Для реализации будет принят ряд мер по организации поддержки франчайзинговых программ крупными ритейлерами.

Развитие торговых объектов

С целью создания условий для повышения обеспеченности торговыми площадями будет сформирован реестр (национальная база) торговых объектов. Для реализации данной меры планируется принять меры по инвентаризации торговых объектов по регионам в соответствии с новой классификацией.

Кроме того, в программы развития территорий будут включены показатели и мероприятия по развитию торговых объектов.

Платформа для электронной коммерции B2B

В Казахстане предприятия местных производителей расположены в удаленных районах по всей стране, что при неразвитой инфраструктуре и высоких административных барьерах способствует созданию монополий и препятствует осуществлению производителями прямых поставок ритейлерам.

Для решения данной проблемы в Казахстане необходима разработка платформы B2B, по примеру платформы используемой в Гонконге. Ее оператором является Совет по развитию торговли Гонконга (Hong Kong Trade Development Council, HKTDC), полугосударственное агентство по развитию торговли. Платформа HKTDC в основном нацелена на работу в сегменте B2B; платформой пользуются около 1 миллиона покупателей и 120000 поставщиков, которые предлагают товары и услуги от бухгалтерского учета до игрушек и игр. Чтобы повысить доверие к поставщикам со стороны пользователей, последним предоставляется доступ к данным поставщиков и информации о соблюдении ими требований. Этот пример подтверждает потенциал платформ B2B, созданных при участии государства.

В Казахстане также существует необходимость разработки платформы для электронной коммерции B2B для предприятий оптовой и розничной торговли. Качественная работа платформы будет обеспечена за счет выдачи покупателям и продавцам государственных сертификатов, а также благодаря отзывам потребителей. Предполагается, что вывоз товара будет осуществляться через сертифицированных местных ритейлеров.

Для активизации торговой деятельности на платформе В2В будет проведена масштабная информационная кампания по ее продвижению. Также планируется организация обучающих программ для поставщиков и покупателей.

Создание платформы позволит увеличить доступ к качественной продукции, особенно в сельской местности.

2. Развитие услуг сектора транспорта и логистики

Поддержка развития сектора транспорта и логистики осуществляется через Государственную программу развития и интеграции инфраструктуры транспортной системы Республики Казахстан до 2020 года, утвержденную Указом Президента Республики Казахстан от 13 января 2014 года № 725, а также посредством Государственной программы инфраструктурного развития "Нұрлы Жол".

В дополнение к вышеперечисленным государственным программам необходимо принятие дополнительных мер.

Строительство транспортно-логистических центров

Логистические услуги в Казахстане находятся на ранних стадиях формирования.

Необходимо создание реестра объектов логистической инфраструктуры, который позволит четко разделить объекты логистической инфраструктуры по категориям (склад, складской комплекс, терминал, логистический центр, транспортно-логистический центр, торгово-логистический центр и так далее) и приблизить уровень инфраструктуры к международным стандартам, исключить несоответствие тех или иных объектов национальным стандартам.

В свою очередь, это послужит формированию полноценной информационной базы для потенциальных клиентов.

В целях ускорения продвижения товарных потоков и обеспечения непрерывности процесса товародвижения необходимо строительство транспортно-логистических центров. Для обеспечения большего мультипликативного эффекта их строительство должно быть сосредоточено в крупных узловых центрах пересечения всех видов транспорта и экономических потоков товаров и грузов.

Данная мера требует больших инвестиционных вложений с применением механизма государственно-частного партнерства (далее – ГЧП).

В Германии центры транспортной логистики формировались преимущественно на основе имевшихся железнодорожных линий и развязок. Большинство из них рассчитано на параллельное использование автомобильного и железнодорожного транспорта, имеются также трехмодульные центры логистики. Их деятельность приносит 25 % дохода транспортного комплекса Германии, обеспечивает занятость около 4,5 млн. человек.

Создание транспортно-логистических центров позволит привлечь значительные объемы частных инвестиций в реализацию проекта, усовершенствовать процедуры таможенного досмотра, оформления и контроля за товарами и транспортными средствами, создать эффективную распределительную сеть для развивающихся крупных розничных структур и сетей, а также магазинов-складов оптовой и мелкооптовой продажи товаров импортного производства.

Поддержка создания складской инфраструктуры

Ситуация в сфере логистики осложняется дефицитом складских площадей, отвечающих требованиям торговых предприятий по хранению продукции. По данным на 2013 год, площадь складов класса А в Казахстане составляла 0,05 кв. м на человека, в то время как в странах, выбранных для сравнения, этот показатель варьировался от 0,35 кв. м на человека в США до 0,65 кв. м на человека в Канаде.

Убытки от порчи продуктов составляют более 10 % (в отдельных категориях – до 50 %) выручки ритейлеров при средней рентабельности чистой прибыли в пределах 3 – 5 %. На продукты, требующие специальных условий хранения, приходится около 40 % от всего объема продаж в супермаркетах. Обнаружение нарушений условий хранения товара после его приемки зачастую лишает ритейлера возможности получить компенсацию от поставщика. Страховые компании часто не компенсируют застрахованным ритейлерам убытки по товарам, хранившимся с несоблюдением температурного режима у поставщиков.

Из-за высокого уровня неопределенности в отношении режима эксплуатации новых инфраструктурных объектов (размещение, объемы, темпы) существует высокий риск того, что соответствующие проекты не смогут преодолеть точку безубыточности.

В ряде развивающихся стран активно реализуются механизмы поддержки создания современной складской инфраструктуры. Так, в Индии реализована Схема субсидирования капитальных инвестиций в складскую инфраструктуру (NABARD), предусматривающая финансирование от 15 % до 33 % стоимости проекта в зависимости от местонахождения оператора. Результатом внедрения инициативы в Индии стало строительство 407 холодильных складов с начала проекта.

Для реализации этой инициативы в Казахстане необходимо провести инвентаризацию имеющихся складов категории А и складов с температурным режимом хранения по регионам Казахстана, рассчитать целевую потребность в них с учетом внутренних и транзитных потребностей с привлечением логистических компаний.

Повышение качества услуг операторов железнодорожных вагонов

В связи с изменениями структуры железнодорожной отрасли по составу участников, в связи с недостаточной привлекательностью для инвестирования в развитие железнодорожного транспорта, в том числе в отдельные работы, необходимостью сокращения выполнения государственных регуляторных функций за счет тарифной политики, необходимостью стимулирования повышения эффективности работы вагонного и локомотивного парков возникает необходимость выработки новых подходов к тарифообразованию на железнодорожном транспорте. В связи с чем будет разработана новая методика формирования железнодорожных тарифов.

Также будут приняты активные меры по повышению качества услуг операторов железнодорожных вагонов.

Введение единого транспортного документа при осуществлении мультимодальных перевозок

Признаком эффективного прямого смешанного сообщения является перевозка грузов на основании единого транспортного документа, составленного на весь путь следования грузов. Это означает, что правоотношение, участниками которого являются различные виды транспорта, возникает на основании единого договора перевозки, который заключает грузоотправитель с перевозчиком в пункте отправления.

Анализ действующих нормативно-правовых актов показал, что в Гражданском кодексе Республики Казахстан (далее – Гражданский кодекс) вопросы перевозки в прямом смешанном сообщении освещены в разделе "Перевозки". Однако Гражданский кодекс не конкретизирует форму, в какой может быть заключен договор перевозки в прямом смешанном сообщении.

Мировая практика показывает, что для решения данной проблемы принимается единый транспортный документ. К примеру, Правительство Российской Федерации приняло транспортный устав железных дорог по введению единого транспортного документа в прямом смешанном сообщении.

В этой связи Программа подразумевает введение единого транспортного документа при осуществлении мультимодальных перевозок, который будет способствовать интеграции страны в систему евро-азиатских коммуникаций, внедрению логистических подходов и предоставлению качественно новых транспортных услуг местным экспортерам и импортерам продукции. Документом, на основании которого осуществляется мультимодальная перевозка, будет являться транспортная накладная.

Совершенствование законодательства в области транспорта и логистики

Анализ нормативно-правовой базы показал, что на сегодняшний день система законодательного обеспечения транспортной логистики в Республике Казахстан функционирует на низком уровне эффективности, детальное законодательное обеспечение со стороны законодательных актов отсутствует.

В целях закрепления законодательных основ функционирования транспортной логистики в Республике Казахстан будут разработаны и внесены законодательные меры по вопросам повышения эффективности использования мультимодальных перевозок.

Также будут разработаны и внедрены законодательные меры по повышению эффективности использования вагонного парка, взаимодействию государственных органов и участников перевозочного процесса на международных стыковых станциях.

Для повышения качества услуг операторов железнодорожных вагонов планируется изменение механизма субсидирования железнодорожных пассажирских перевозок, с учетом привлечения частных инвестиций, для обновления пассажирского подвижного состава.

Обновление данных геолокационных систем

В целях повышения качества оказания транспортно–логистических услуг будут заключены соглашения между местными исполнительными органами и операторами геолокационных систем по обмену информацией и актуализации данных (Яндекс Карты, Карты Mail.ru, Google Карты, Kaznavi).

3. Развитие рынка туристических услуг

Развитие детско-юношеского туризма как важнейшего социально-значимого движения для развития внутреннего туризма

Развитие детско-юношеского туризма будет способствовать развитию внутреннего туризма, внедрению эффективных механизмов воспитания, обучения, оздоровления, профессиональной ориентации, социальной адаптации учащихся, утверждения здорового образа жизни, эффективной системы непрерывного образования и развития личности детей и юношества. Развитие детско-юношеского спортивного туризма как вида спорта и отдыха, важнейшего социально-значимого движения, развитие его в молодежной и юношеской среде как элемента физического, духовного и патриотического воспитания участников туристского движения может послужить противовесом антиобщественным явлениям — наркомании, алкоголизму, детской и молодежной преступности.

В связи с этим планируется разработка концептуального подхода по развитию детско-юношеского туризма с привлечением молодежного крыла "Жас Отан" партии "Нұр Отан".

Меры по продвижению отечественных туристических услуг

Анализ въездных туристских потоков в Казахстане показывает, что республика остается недостаточно привлекательной для зарубежных туристов. Туристский продукт Казахстана недостаточно конкурентоспособен и проигрывает зарубежным аналогам по доступности, уровню сервиса и цене туристских услуг.

В связи с этим планируется проведение активных мер по продвижению отечественных туристических услуг, которые могут повысить привлекательность туристического продукта Казахстана для зарубежных туристов.

В этой связи планируется принятие решения по реализации проекта в формате "Обучение обучающих" для гидов в Центральной Азии по Великому Шелковому пути совместно со Всемирной туристической организацией.

Также будут актуализированы региональные сайты информацией о местных достопримечательностях и туристском потенциале.

Создание единого мультиязычного call-центра для туристов

В отчете по конкурентоспособности в сфере туризма и путешествий за 2013 год Казахстан занял 88 место из 140 стран. При этом наблюдается недостаточная эффективность маркетинговых мероприятий по привлечению туристов (125-е место из 140). Это связано с низким качеством туристских услуг. Кроме того, слабо развиваются туристские информационные центры. Для решения данной проблемы планируется создание единого мультиязычного call-центра для туристов.

В целях повышения качества оказания услуг и увеличения количества привлечения туристов будет введена мультиязычная горячая линия для туристов.

Данный центр будет давать информацию по туристическим услугам в Казахстане. Кроме того, центр будет собирать отзывы и предложения у туристов, других заинтересованных лиц и будет формировать предложения по развитию туристических услуг.

Разработка туристского приложения для смартфонов

В целях повышения доступности и качества туристских услуг в Казахстане планируется разработка лучшего туристского приложения для Астаны и Алматы.

Также ответственные государственные органы будут координировать и контролировать реализацию региональных системных мер и мастер-планов развития туристской отрасли.

4. Развитие сектора операций с недвижимым имуществом

Развитие инвестиционных фондов недвижимости для привлечения физических и юридических лиц в инвестирование на рынке недвижимости

Для создания финансовых продуктов, стимулирующих инвестиции в недвижимость в Казахстане, по опыту других стран как Япония, Великобритания, Германия, Гонконг, Австралия и Сингапур, предлагается развитие инвестиционных фондов недвижимости.

Малоразвитость операций с недвижимостью в Казахстане может быть связана с отсутствием либо низким уровнем развития финансовых продуктов, которые бы стимулировали активное инвестирование в недвижимость в Казахстане.

Для решения данной проблемы необходимо развитие инвестиционных фондов недвижимости для привлечения физических и юридических лиц в инвестирование на рынке недвижимости.

Международный опыт демонстрирует, что в экономиках стран с развитыми и прозрачными рынками недвижимости часто присутствуют инвестиционные фонды недвижимости или REIT (Real Estate Investment Trust). REIT, основной целью которых являются инвестиции в недвижимость и распределение полученного дохода между вкладчиками, в настоящее время действуют во многих странах мира. Стандартная модель REIT предусматривает получение дохода из двух основных источников – рост цен на недвижимость и сдача недвижимости в аренду. Таким образом, такие страны как Япония, Великобритания, Германия, Гонконг, Австралия и Сингапур имеют зрелые и полноценные рынки REIT. В Казахстане фонды недвижимости до настоящего времени существенного развития не получили, однако механизм их функционирования в общем виде предусмотрен законодательством.

В этой связи в рамках данной программы будут разработаны и представлены предложения по развитию инвестиционных фондов недвижимости для привлечения физических и юридических лиц в инвестирование на рынке недвижимости.

Повышение прозрачности в секторе оказания риэлторских услуг

Для оказания содействия повышению качества риэлторских услуг будут внесены предложения по повышению ответственности и прозрачности в секторе оказания риэлторских услуг с учетом перехода на саморегулирование.

Также будут внедрены требования по оплате недвижимости через безналичный расчет для снижения теневого рынка.

5. Развитие профессиональных услуг

Повышение качества профессиональных услуг

Сегодня рынок профессиональных услуг находится в стадии раннего развития, но формируются серьезные перспективы для того, чтобы он поднялся на качественно новую ступень и сыграл важную роль в преобразовании стиля ведения бизнеса казахстанскими компаниями, взаимодействии различных звеньев внутри организаций, а также организаций с потребителями, государственным сектором.

В этой связи, в рамках данной программы будут внесены предложения по поддержке предприятий, оказывающих профессиональные услуги в таких базовых секторах, как нефтегазосервис, геологоразведка, сельское хозяйство (агроконсалтинг в сельском хозяйстве) через участие в крупных инвестиционных проектах в базовых отраслях экономики.

Также будут привлечены компании международного уровня по оказанию профессиональных услуг в базовых секторах (например, juniors в геологоразведке, инжиниринговые компании и прочее). Для этого планируется создание совместных предприятий.

Создание условий для увеличения квалифицированных кадров в секторе профессиональных услуг

В целях оказания содействия развитию профессиональных услуг в Казахстане планируется принятие мер по созданию условий для проведения стажировок студентов казахстанских высших учебных заведений (далее – ВУЗы). Для этого будут внесены предложения по регулированию процесса принятия студентов на практику.

Для реализации данной меры будет сформирован и опубликован список иностранных компаний, ведущих деятельность на территории Казахстана.

Планируется заключение договоров с иностранными компаниями, использующими передовые методы обучения, о приеме на стажировку студентов казахстанских ВУЗов.

Кроме того, будут внесены предложения по компенсации обучения и получения международной сертификации в сфере профессиональных услуг, в частности аудиторских и финансовых услуг, также услуг архитектуры и дизайна.

6. Развитие услуг сектора информации и связи

В настоящее время в Казахстане реализуется Государственная программа "Информационный Казахстан – 2020" (далее – Госпрограмма), утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 8 января 2013 года № 464, направленная на развитие сектора информационно-коммуникационных технологий, а также рынка IT-услуг. Данной Госпрограммой охвачены все стратегически важные направления развития IT-услуг.

Вместе с тем, для повышения экспортного потенциала казахстанских IT-услуг, повышения качества, а также содействия развитию "облачных" технологий в Казахстане необходимо принятие дополнительных мер.

Повышение экспортного потенциала казахстанских ИТ-услуг

Учитывая низкую долю информационно-коммуникационных технологий в ВВП страны (3-4 %), требуется принятие мер по государственной поддержке ИТ-услуг.

Для этого планируется развитие экспортного потенциала казахстанских ИТ-компаний на базе специальной экономической зоны "Парк инновационных технологий "Алатау" и за счет создания инновационных центров на базе АОО "Назарбаев Университет".

Будут выработаны меры по изучению экспортного потенциала казахстанских ИТ-компаний, в частности будет сформирован реестр ИТ-услуг для экспорта на внешние рынки. Предполагается, что данный реестр будет обновляться ежегодно.

Внедрение "облачных" технологий

В рамках реализации Программы будет проведена работа по развитию и активной популяризации возможностей отечественных "облачных" технологий, преимуществами которых являются гибкая система экономии средств; масштабированность услуг, что подразумевает ускорение рабочего процесса; прозрачность.

Использование "облачных" услуг позволяет приобретать их как сервис без операционных затрат, не используя капитальные затраты и тем самым сделать стоимость ИТ ресурсов компании прозрачным для владельца бизнеса.

Таким образом, внедрение сервисной модели информатизации государственных органов с переходом на "облачную" платформу, позволит повысить качество оказания государственных услуг, основными получателями которых является население.

Повышение качества оказания электронных государственных услуг

В целях повышения качества оказания услуг планируется проработка вопроса по развитию отдельной отрасли законодательства – информационное право.

Кроме того, в центрах обслуживания населения все центры обслуживания населения будут обеспечены камерами видеонаблюдения.

Планируется разработка предложений по внесению изменений в законодательство о разрешениях и уведомлениях в части безальтернативного оказания электронных услуг лицензирования через портал электронного правительства.

Повышение охвата населения Интернетом

В целях повышения охвата населения Интернетом, в рамках данной программы и действующих стратегических и программных документов будут приняты меры по повышению скорости фиксированного широкополосного доступа в Интернет.

Также планируется развитие широкополосного доступа по технологии FTTH.

7. Развитие финансовых услуг

Постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 августа 2014 года № 954 утверждена Концепция развития финансового сектора Республики Казахстан до 2030 года.

В то же время для улучшения качества и доступности финансовых услуг в дополнение к Плану мероприятий в реализацию Концепции развития финансового сектора Республики Казахстан до 2030 года необходимо предусмотреть меры по повышению менеджмента и качества услуг, а также финансовой грамотности населения.

Повышение качества банковских и страховых услуг

В целях содействия повышения качества и доступности банковских и страховых услуг будут разработаны меры по повышению качества риск менеджмента в банках и рассмотрены возможности оказания онлайн-услуг по страхованию.

Предоставление Акционерному обществу "Государственное кредитное бюро" доступа к базам данных и информационным системам государственных органов

Будут проработаны вопросы по предоставлению Акционерному обществу "Государственное кредитное бюро" доступа к базам данных и информационным системам государственных органов, что позволит обеспечить участников финансового рынка достоверной и актуальной информацией о кредитоспособности потенциального заемщика.

Повышение финансовой грамотности населения

Одним из важных факторов развития финансовой системы является наличие достаточного объема спроса для достижения эффекта масштаба. В Казахстане одним из барьеров для распространения финансовых услуг является низкий уровень осведомленности населения о механизмах работы финансовых рынков.

Результаты предварительного исследования финансовой грамотности населения, проведенной группой финансовых организаций, показали, что 36 % респондентов оценивают свой уровень финансовой грамотности как "неудовлетворительный".

Предварительрые опросы показали, что 43 % респондентов не знают о гарантировании депозитов и лишь 6 % имеют представление о том, что максимальная сумма возмещения депозитов составляет 5 млн. тенге. Около 50 % опрошенных предпочитают хранить свободные деньги дома.

Кроме того, исследования показали, что основная часть населения не анализирует условий предоставления услуг различными финансовыми организациями.

Таким образом, для развития финансовых услуг необходимо принятие активных мер по повышению финансовой грамотности населения страны.

Для оценки уровня финансовой грамотности населения и определения содержания курсов будет проведена комплексная оценка финансовой грамотности. Кроме того, будут организованы бесплатные курсы, также планируется формирование специализированного веб-сайта по поддержке финансовой грамотности.

8. Развитие услуг сектора образования

Совершенствование системы образования проводится в рамках Государственной программы развития образования и науки на 2016 – 2019 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 1 марта 2016 года № 205, главными целями которой являются повышение конкурентоспособности образования и науки, развитие человеческого капитала для устойчивого роста экономики.

В связи с тем, что в Государственной программе не предусмотрены механизмы по стимулированию профессионального обучения для субъектов малого и среднего предпринимательства, и систем массовых открытых онлайн курсов в целях повышения квалификации работников, будут предусмотрены дополнительные мероприятия.

Разработка механизмов повышения качества профессионально-технического образования

В целях повышения качества профессионально-технического образования и квалификации рабочих в секторах планируется организация курсов повышения квалификации и стажировок участникам внедрения дуального обучения на принципах ГЧП.

Улучшение качества образования

Будут рассмотрены возможности создания портала на принципах ГЧП для загрузки видео уроков учителей с регионов по школьной и университетским программам. Подобный портал, построенный по модели Moodle LSE или KEATS King’s College London позволит как студентам, так и учителям получить доступ к записям проведенных уроков.

Повышение экспортного потенциала образовательных услуг

Анализ сферы образования показал, что материально-техническая база находится на неудовлетворительном уровне, как и качество образовательных услуг, что отражается на резко негативном сальдо образовательных услуг. В этой связи, необходимо принять меры по повышению экспортного потенциала образовательных услуг.

Для этого успешным опытом может стать Австралия, которая вошла в пятерку стран – ведущих экспортеров образовательных услуг в мире, увеличив за 10 лет число иностранных студентов в 6 раз.

В целях достижения таких результатов Правительство страны разработало и приняло стратегию интернационализации высшего образования и экспорта образовательных услуг. Стратегия включает в себя следующее: международные студенческие программы; интернационализацию образования посредством интернационализации содержания образовательных программ; международные программы обмена; дистанционное образование и образовательные услуги в зарубежных филиалах; международное научно-техническое сотрудничество и разнообразные курсы профессиональной подготовки, включая краткосрочные и заказные курсы; программы поддержки иностранных студентов. Также по итогам ежегодной проверки качества подготовки специалистов каждому университету присваивается определенный рейтинг и в соответствии с ним ВУЗ получает дополнительно 60-80 млн. австралийских долларов.

Учитывая мировой опыт в Казахстане необходимо принять следующие меры:

1) изучение экспортного потенциала учебных заведений Казахстана (в разрезе специальностей) и формирование реестра потенциальных ВУЗов-экспортеров образовательных услуг;

2) рассмотрение вопроса создания механизма привлечения иностранных студентов за счет внебюджетных средств по примеру Британского Совета, Германской службы академических обменов;

3) упрощение визовых и миграционных процедур с целью привлечения иностранных студентов.

9. Развитие услуг сектора здравоохранения

В дополнение к действующей Государственной программе развития здравоохранения Республики Казахстан "Денсаулық" на 2016 – 2019 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 15 января 2016 года № 176, предлагаются следующие меры.

Создание условий для развития конкурентной среды в сфере оказания медицинских услуг

В целях обеспечения высокого качества предоставляемых услуг и рационального расходования бюджетных средств к управлению государственными объектами здравоохранения будут привлечены частные компании.

Для этого необходимо рассмотреть возможность внедрения механизмов передачи медицинских организаций в доверительное управление по опыту Великобритании.

Кроме того, будет расширен перечень технологий высокоспециализированной медицинской помощи.

10. Совершенствование институциональных основ регулирования сферы услуг

Реализация вышеназванных задач Программы требует реализации не только детальных мер в разрезе секторов услуг, но и принятие системных мер государственного регулирования.

Внедрение образовательных учреждений нового образца, направленных на повышение эффективности сотрудников – образцовых фабрик.

Все более распространенным подходом к обучению методикам повышения производительности труда является формат образцовой фабрики. В частности, образцовые фабрики работают в США, Германии, Франции, Италии, Бельгии, Шотландии, Бахрейне и Марокко. Такие центры развития навыков, как правило, нацелены на повышение эффективности компаний. Разрабатываются комплексные очно-заочные учебные программы по вопросам повышения эффективности (управление эффективностью и рабочими процессами, бережливая операционная деятельность в рамках цепочек поставок) продолжительностью приблизительно от 12 до 14 месяцев. Ежегодно такими учебными программами охватывается 100 предприятий, имеющих значительный оборот и/или большую численность персонала, а также ведущих экспортную деятельность. Центры развития навыков управляются преимущественно с помощью ГЧП, создаваемых между правительственными структурами и частными организациями.

Например, Марокканский институт поддержки малых предприятий (INMAA) реализует программы коренных преобразований в компаниях за 13,5 месяцев. Эта организация разработала собственную концепцию образцовой фабрики, принципы ее реализации и подход к преобразованиям.

На первом этапе определяется конкретная проблема, которую необходимо решить, и запускается пилотный проект. При этом ставятся масштабные цели с точки зрения эффективности операционной деятельности. Затем формируется рабочая группа на полный рабочий день, которая участвует в учебных модулях INMAA и затем реализует программу преобразований.

Практическое обучение ведется на образцовой фабрике в рамках шести модулей продолжительностью два дня каждый, один раз в месяц. Теоретическое и практическое обучение на фабрике предполагает изучение теории и немедленную практическую отработку полученных знаний. На предприятии программа реализуется в течение 20 дней в месяц. При этом осуществляются по-настоящему глубокие преобразования в выбранном аспекте работы предприятия, а между двумя модулями ставятся четкие и достижимые цели. За реализацией программы постоянно следят эксперты INMAA, которые регулярно посещают предприятие и выступают наставниками для рабочей группы по осуществлению преобразований и руководства компании (в том числе высших руководителей). Программа также предполагает формирование сообщества, в том числе установление прочных взаимоотношений между его членами, с помощью общения на Интернет-форуме и проведения совместных мероприятий.

Процесс преобразований разделяется на несколько этапов. В первые полтора месяца эксперты INMAA определяют проблемы и сферы реализации пилотного проекта, а также формируют проектную группу. Кроме того, на этом этапе формулируются цели программы преобразований. Следующий этап состоит из шести модулей и постоянно контролируется экспертами INMAA. В рамках первого модуля осуществляется ознакомление сотрудников с принципами бережливого производства и проводится диагностика. В рамках второго модуля рассматриваются вопросы, связанные с управлением эффективностью и формированием общего видения. В третьем модуле рассматриваются стандарты и бережливые инструменты, в четвертом – управление рабочим процессом. Пятый модуль посвящен качеству и техническому обслуживанию, а шестой – вопросам устойчивого развития. Затем начинается третий этап, в рамках которого на протяжении шести месяцев подтверждается устойчивое сохранение результатов преобразований и осуществляется развертывание проекта в масштабах всего предприятия.

Программа ежегодно охватывает около 100 предприятий, имеющих оборот свыше 6 млн. долл. США и/или штат численностью более

50 сотрудников и работающих в сфере экспортных поставок. Она обеспечила Марокко прирост ВВП на 1,3 млрд. долл. США (+1,5 %) за 4 года, при том, что первоначальные государственные инвестиции составляли всего 4 млн. долл. США.

В Казахстане необходимо разработать подход для реализации концепции образцовой фабрики в сфере услуг, которая позволит стране обеспечить значительный рост производительности. Программа должна предполагать запуск образцовой фабрики, адаптированной к особенностям сферы услуг, в частности, проект будет охватывать такие сектора, как сектор оптовых и розничных продаж, недвижимость, транспорт и логистика. Программа должна включать в себя комплексный курс обучения руководителей среднего и высшего звена в области бережливой операционной деятельности продолжительностью 12–14 месяцев. В ней ежегодно на безвозмездной основе могут участвовать около 100 предприятий значительного размера (например, с годовой выручкой не менее 5 млн. долл. США или штатом численностью более 50 сотрудников).

Создание массовых открытых онлайн-курсов по специальностям в отраслях сферы услуг

По опыту Курсера (Coursera) на основе ГЧП с привлечением международных организаций будут созданы массовые открытые онлайн-курсы по специальностям в отраслях сферы услуг (далее – МООК).

Coursera – на сегодня самая распространенная платформа онлайн-обучения, созданная профессорами Стэнфордского университета. В проекте участвуют более 100 партнерских учреждений, а на курсах получают образование более 5 миллионов обучающихся из 190 стран. Программа включает более 500 курсов и широкий спектр учебных дисциплин. Запуск проекта состоялся в апреле 2012 года. Помимо английского, курсы также проводятся на русском, турецком, французском и других языках.

Наиболее популярны курсы Coursera по таким дисциплинам, как вычислительная техника (9,5 %), информационные технологии (4 %), гуманитарные науки (3,9 %), коммерческая деятельность (3,6 %) и экономика (3,3 %). Больше всего обучающихся на курсах Coursera проживает в США (31,7 %), еще 8,4 % составляет аудитория обучающихся из Индии, а 4,3 % приходится на студентов из Великобритании. Также в десятку стран с наибольшей численностью обучающихся входят Бразилия (3,8 %), Канада (3,5 %), Испания (3,1 %), Китай (2,9 %), Мексика (2,2 %), Австралия (2,0 %) и Россия (2,0 %).

Разработка МООК совместно с Coursera позволит обучающимся из Казахстана и людям с гибким подходом к обучению получить доступ к самым передовым курсам обучения даже в сельской местности, а также получить знания, востребованные в данный момент на международных рынках, обучаясь под руководством известных профессоров в престижных вузах, таких как Принстонский и Стэнфордский университеты.

Развитие МООК в Казахстане сможет обеспечить прежде всего подготовку профессиональных кадров для сферы услуг. Для этого необходимо проработать заключение ГЧП с компанией Coursera или аналогичной компанией.

Массовые открытые онлайн-курсы как один из элементов программ электронного обучения в Казахстане позволит придать образованию более индивидуальный характер, в большей степени учитывать в образовательных программах индивидуальные особенности и потребности каждого человека, особенно в сельской местности.

В рамках развития МООК в Казахстане первоочередное внимание необходимо уделять обучению в области профессиональных услуг (банковское обслуживание, телекоммуникации и ИТ, транспорт и логистика, оптовая и розничная торговля, туризм, услуги профессионального характера). Ведущую роль в проекте будут играть учреждения Казахстана, которые уже работают в области профессионального образования. Быстрое развертывание проекта и надлежащее качество будут обеспечиваться за счет партнерских отношений с ведущими международными университетами. Для продвижения МООК будет проведена активная рекламная кампания. Также будут рассмотрены механизмы субсидирования оплаты за обучение в МООК.

Открытие представительств ведущих международных организаций, проводящих сертификации и аттестацию

Для расширения практики использования механизмов оценки качества необходимо привлечение авторитетных международных организаций по испытаниям и сертификации товаров. Для этого следует внедрять системы сертификации качества, признанные во всем мире.

Расширение практики использования систем сертификации качества, заслуживающих доверия, способствует выводу на рынок качественных товаров и услуг.

Действующие в Казахстане системы сертификации качества используются недостаточно широко.

Низкий уровень соблюдения нормативно-правовых актов и высокая доля контрафактной продукции подрывают доверие к обещаниям по поводу качества и доступности товаров. Казахстан находится на 22-м месте среди 29 стран со схожим уровнем дохода.

Казахстан отстает от сопоставимых стран в области международной профессиональной аттестации и сертификации качества. Если в Израиле на 1 млн. человек выдано 4819 сертификатов ISO 9001, то в Казахстане этот показатель составляет лишь 421 сертификат. Для сравнения, в Сингапуре на 1 млн. человек приходится 4534 сертификата ISO 9001, Австралии – 2004, Малайзии – 1500, Канаде – 1145, России – 1098, Китае – 1067, Турции – 741, Бразилии – 535, США – 441, ЮАР – 344.

При этом Казахстан – единственная из сопоставимых стран, в которой не работает ни одна из партнерских организаций CMMI. Для сравнения, в США насчитывается 162 таких организации, Китае – 29, Австралии и Бразилии – по 11, Канаде – 10, России – 2.

По количеству человек, прошедших в 2009 – 2013 годах аттестацию в CFA Institute, Казахстан также находится в числе отстающих. Если в США этот показатель достигает 16056 человек, Канаде – 3940, Китае – 2426, а в России – 370, то в Казахстане он составляет всего 35 человек.

По состоянию на 2013 год количество членов Ассоциации дипломированных сертифицированных бухгалтеров (ACCA) в Казахстане составляет лишь 179 человек. Для сравнения, в США этот показатель составляет 2015 человек, России – 2136, Китае – 5038, Сингапуре – 7469, а в Малайзии он достигает 11 030 человек.

Для принятия и адаптации международных процедур сертификации профессионализма и качества необходимо проработать вопрос создания неправительственной организации. Эта организация должна выявлять и привлекать авторитетные иностранные сертификационные и рейтинговые организации и обеспечить присутствие в Республике Казахстан следующих структур и стандартов:

1) общее направление: ISO 9001; Институт комплексных моделей производительности и зрелости процессов (Capability Maturity Model Integration, CMMI);

2) телекоммуникации: Cisco, BICSI, Организация сертификации в области телекоммуникаций (Telecommunications Certification Organization);

3) банковские и финансовые услуги: Институт дипломированных финансовых аналитиков (Chartered Financial Analyst Institute, CFA), Британская ассоциация дипломированных бухгалтеров (British Association of Chartered Accountants, BACA), Ассоциация дипломированных сертифицированных бухгалтеров (Association of Chartered Certified Accountants, ACCA), Международный сертификат в области банковских рисков и регулирования (International Certificate in Banking Risk and Regulation, ICBRR), Европейский фондовый сертификат в области банковской деятельности (European Foundation Certificate in Banking, EFCB), сертификат присяжного бухгалтера по управленческому учету (Certified Management Accountant, CMA);

4) транспорт и логистика: Европейская логистическая ассоциация (European Logistics Association), Американское общество транспорта и логистики (American Society of Transportation and Logistics);

5) оптовая и розничная торговля: Австралийская национальная ассоциация розничной торговли (National Retail Association [Australia]); журнал Consumer Reports;

6) туризм: Ассоциация "звездочных отелей" (HotelStars Association);

7) недвижимость: Институт управления недвижимостью (Institute of Real Estate Management), Королевский институт дипломированных оценщиков (Royal Institution of Chartered Surveyors, RICS).

При отсутствии подходящего иностранного партнера необходимо обеспечить предоставление рейтингов.

Гармонизация национальной системы статистического учета отраслей сферы услуг с международной

В Казахстане уже принята Международная стандартная отраслевая классификация (далее – МСОК) всех видов экономической деятельности, которая является классификацией видов экономической деятельности, разработанной ООН. Классификация обеспечивает механизм, в рамках которого может производиться сбор, обработка и хранение информации, необходимой для экономического анализа и принятия решений в макроэкономическом масштабе. Ее основная цель заключается в том, чтобы предоставить в распоряжение статистиков набор категорий видов экономической деятельности, который может быть использован при сборе и представлении статистических данных, классифицированных по видам такой деятельности. Также МСОК обеспечивает непрерывный поток информации, которая может быть использована для сравнительного анализа на международном уровне. Основная область применения классификатора ограничивается экономической статистикой, однако, в последнее время все шире используется и в административных целях. В настоящее время используется четвертая пересмотренная версия классификатора от 2009 года (МСОК-4, ISIC v4).

С момента одобрения первоначального варианта МСОК в 1948 году большинство стран мира используют МСОК в качестве своей национальной классификации видов экономической деятельности или разработали национальные классификации на ее основе. Таким образом, МСОК служит руководством для стран в разработке национальных классификаций видов экономической деятельности и стала важным инструментом для сопоставления на международном уровне статистических данных об экономической деятельности. МСОК широко применяется как на национальном, так и на международном уровне при классификации данных по виду экономической деятельности в области экономической и социальной статистики, например статистики национальных счетов, статистики рабочей силы предприятий, статистики занятости и др. Кроме того, МСОК все шире используется для не связанных со статистикой целей.

В Казахстане сбор данных пока идет только на уровне разделов (верхнем). При этом ООН призвала все страны собирать отчетные данные как минимум на уровне подраздела, то есть на более детализированном уровне.

Таким образом, необходимо провести работы по гармонизации национальной системы статистического учета отраслей сферы услуг с международной.

6. Этапы реализации Программы

Сноска. Раздел 6 исключен постановлением Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

7. Необходимые ресурсы

Сноска. Раздел 7 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

На реализацию Программы в 2015 – 2019 годах будут дополнительно направлены средства республиканского и местных бюджетов, а также другие, не запрещенные законодательством Республики Казахстан.

Объем финансирования Программы на 2015 – 2019 годы будет уточняться при утверждении республиканского и местных бюджетов на соответствующие финансовые годы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

____________

¹ Здесь и далее данные приведены по курсу 152,13 тенге за доллар США

² Для Республики Казахстан показатель рассчитан как отношение общего объема розничной торговли (без учета торговли на рынках) к торговой площади в магазинах

³ В соответствии с отчетом о конкурентоспособности предприятий в сфере путешествий и туризма за 2013 год

⁴ Согласно данным информационного портала telecoms.com

⁵ Данные Комитета связи и информации МИР

⁶ По данным Всемирного Банка за 2013 год.

⁷ В 2013 году финансовая устойчивость банков Казахстана получила оценку 4,6 по семибалльной шкале индекса устойчивости организаций гражданского общества USAID

⁸ Global Banking Pool

⁹ Соотношение между средним размером кредита на домохозяйство, отвечающее требованиям банка, и располагаемым доходом домохозяйства

¹⁰ Академический рейтинг университетов мира Шанхайского университета Цзяо Тун, ведущие университеты QS, сеть ранжирования университетов

¹¹ Система управления взаимоотношениями с клиентами (CRM-система, сокращения от англ. (CustomerRelationshipManagement) - прикладное программное обеспечение для организаций, предназначенное для автоматизации стратегий взаимодействия с заказчиками (клиентами), в частности, для повышения уровня продаж, оптимизации маркетинга и улучшения обслуживания клиентов путем сохранения информации о клиентах и истории взаимоотношений с ними, установления и улучшения бизнес-процессов и последующего анализа результатов

¹² Комплекс подходов, инструментов и методов обработки разнородных структурированных и неструктурированных данных огромных объемов для получения воспринимаемых человеком результатов, эффективных в условиях непрерывного роста объемов и распределения по многочисленным узлам вычислительной сети. Методология сформировалась в конце 2000-х годов и представляет альтернативу традиционным системам управления базами данных и решением класса Businessintellegence

¹³ Технология ОТТ (ОvertheTop) получила широкое распространение в сфере предоставления видеоуслуг через Интернет и является частью технологии IPTV (InternetProtoсоlTelevision - Телевидение по протоколу Интернета). Термин ОТТ означает доставку видеосигнала на приставку (компьютер, мобильный телефон) пользователя по сети Интернет без прямого контакта с оператором связи в отличие от услуг IPTV, которые предоставляются через управляемую оператором сеть.

8. План мероприятий по реализации Программы
по развитию сферы услуг в Республике Казахстан до 2020 года

Сноска. Раздел 8 исключен постановлением Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

Приложение к Программе по развитию сферы услуг в Республике Казахстан до 2020 года

Сноска. Программа дополнена Приложением в соответствии с постановлением Правительства РК от 14.07.2016 № 400.

План мероприятий по реализации
Программы по развитию сферы услуг в
Республике Казахстан до 2020 года

№ п/п

Наименование мероприятия

Ед. измерения

Форма завершения

Срок исполнения

Ответственные за исполнение

В том числе по годам

Источник финансирования

Код бюджетной программы

2015 год

2016 год

2017 год

2018 год

2019 год

всего

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

Цель: формирование конкурентоспособной сферы услуг путем повышения качества, доступности, увеличения производительности и экспорта сферы услуг

Целевые индикаторы

1.

Производительность труда в сфере услуг

тыс. тенге/чел.

МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)

4448,0

4695,6

4964,6

5254,3

5568,6

2.

Доля сферы услуг в ВВП

%

МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)

55,5

56,1

56,7

57,4

59,0

3.

Количество занятых в сфере услуг

тыс. чел.

МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)

5259

5385

5509

5630

5753

4.

Рост экспорта услуг

% к уровню 2013 года

МНЭ, МИР, МОН, МЗСР, МЭ, НБ (по согласованию)

120

130

145

165

180

Задача 1. Развитие торгового сектора сферы услуг

Показатель прямого результата 1: прирост стационарных торговых объектов

% к уровню 2013 года

2019 год

МНЭ

110

115

125

135

140

Мероприятия

1.

Выработка предложений по разработке понятийного аппарата и первичных требований к современным торговым объектам

предложения в КПМ

февраль 2015 года

МНЭ, НПП (по согласованию)

не требуется

2.

Заключение договоров с 2-3 пилотными объектами (рынками) с целью их преобразования в стационарные торговые объекты в городах Астане, Алматы и Шымкенте

заключение договоров

сентябрь 2015 года

МНЭ, НПП (по согласованию)

не требуется

3.

Запуск и тестирование 2-3 пилотных проектов с целью их преобразования в стационарные торговые объекты

отчет в МНЭ

октябрь 2015- июнь 2016

МНЭ, НПП (по согласованию)

не требуется

4.

Включение строительства и модернизации торговых объектов современного образца в перечень приоритетных видов деятельности для реализации инвестиционных проектов, а также в перечень приоритетных отраслей Программы "Дорожная карта бизнеса 2020" для обеспечения доступных источников финансирования предприятий, развивающих современные торговые форматы

информация в КПМ

июль 2015 года

МНЭ, МИР, НПП (по согласованию)

не требуется

5.

Разработка нефинансовых мер по развитию отечественных ритейл-компаний и сетей в регионах страны

предложения в КПМ

май 2015 года

МНЭ, НПП (по согласованию)

не требуется

6.

Разработка предложений по организации поддержки франчайзинговых программ крупными ритейлерами

предложения в КПМ

сентябрь 2016 года

МНЭ, АО "ФРП "Даму" (по согласованию)

не требуется

Показатель прямого результата 2: обеспеченность торговыми площадями

кв. м на 1000 жителей

2019 год

МНЭ

488

492

496

500

505

Мероприятия

7.

Формирование реестра торговых объектов

информация в КПМ

декабрь 2015 года

МНЭ

не требуется

8.

Принятие мер по паспортизации торговых объектов по регионам в соответствии с новой классификацией

информация в МНЭ

апрель 2015 года

акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

9.

Внесение изменений в программы развития территорий по вопросам включения показателей и мероприятий по развитию стационарных торговых объектов

решение маслихатов

декабрь 2015 года

акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

10.

Проработка вопроса создания независимых платформ B2B для развития электронной коммерции

предложения в КПМ

май 2015 года

МНЭ, НПП (по согласованию)

не требуется

11.

Проведение информационной кампании для продвижения B2B платформ и организация обучающих программ для поставщиков и покупателей

информация в МНЭ

март 2015-2016 годы

НПП (по согласованию)

не требуется

Задача 2. Развитие услуг в секторе транспорта и логистики

Показатель прямого результата 1: доля сектора транспорта и логистики в ВВП, %

%

2019 год

МИР

7,8

7,9

7,9

7,9

7,9

Мероприятия

12.

Создание реестра транспортно-логистических центров

информация в МНЭ

январь 2016 года

МИР, МНЭ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы, АО "НК "КТЖ" (по согласованию)

не требуется

13.

Определение мест строительства транспортно-логистических центров на принципах ГЧП

предложения в КПМ

июль 2015 года

МИР, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы, АО "НК "КТЖ" (по согласованию), АО "ФНБ "Самрук-Казына" (по согласованию)

не требуется

Показатель прямого результата 2: обеспеченность складскими площадями класса А и B

кв. м. на 1000 жителей

2019 год

МНЭ, МИР

90

130

170

210

250

Мероприятия

14.

Инвентаризация имеющихся складов категории А и складов с различным температурным режимом хранения по регионам Казахстана

отчет в МНЭ

март 2015 года

МНЭ, МИР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

15.

Определение целевой потребности в складах категории А и складов с температурным режимом хранения по регионам Казахстана с учетом внутренних и транзитных потребностей (с привлечением логистических компаний)

информация в МНЭ

май 2015 года

МНЭ, МИР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

16.

Проведение переговоров с субъектами предпринимательства по созданию складов категории А и складов с температурным режимом хранения с учетом определенной целевой потребности

информация в МНЭ

декабрь 2015 года

акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Показатель прямого результата 3: объем транзитных грузов по территории Республики Казахстан

млн. тонн

2019 год

МИР

15,6

16,3

16,9

17,5

18,1

Мероприятия

17.

Разработка новой методики формирования железнодорожных тарифов

ед.

приказ

декабрь 2019 года

МНЭ, МИР, АО "НК "КТЖ" (по согласованию), НПП (по согласованию)

1

1

не требуется

18.

Повышение качества услуг операторов железнодорожных вагонов

информация в МНЭ

декабрь 2015-2019 годы

МИР, МНЭ, АО "НК "КТЖ" (по согласованию), НПП (по согласованию)

не требуется

19.

Проработка вопроса о введении единого транспортного документа при осуществлении мультимодальных перевозок

информация в МНЭ

июнь 2015-2019 годы

МИР, МФ, НПП (по согласованию)

не требуется

20.

Разработка и внесение законодательных мер по вопросам: повышения эффективности использования вагонного парка; взаимодействия государственных органов и участников перевозочного процесса на международных стыковых станциях; изменения механизма субсидирования железнодорожных пассажирских перевозок с учетом привлечения частных инвестиций, для обновления пассажирского подвижного состава

концепция законопроекта и вынесение на МВК

декабрь 2015 года

МИР, АО "НК "КТЖ" (по согласованию), НПП (по согласованию)

не требуется

21.

Заключение соглашений между местными исполнительными органами и операторами геолокационных систем по обмену информацией и актуализации данных (яндекс карты, карты Mail.ru, Google карты, Kaznavi)

информация в МИР

июль 2015 года

акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Задача 3. Развитие рынка туристических услуг

Показатель прямого результата 1: количество обслуженных посетителей местами размещения по:

МИР

въездному туризму

% к уровню 2012 года

2019 год

МИР

113,1

113,2

113,4

113,6

113,8

внутреннему туризму

% к уровню 2012 года

2019 год

МИР

117,7

121,7

127,6

131,6

135,6

Мероприятия

22.

Разработка концептуального подхода по развитию детско-юношеского туризма

совместный приказ МОН и МИР

июнь 2015 года

МИР, МОН, МНЭ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

23.

Проработка вопроса по реализации проекта в формате "Обучение обучающих" для гидов в Центральной Азии по Великому Шелковому пути совместно с Всемирной туристской организацией

предложения в КПМ

март 2015 года

МИР, МНЭ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

24.

Актуализация региональных интернет-ресурсов информацией о местных достопримечательностях и туристском потенциале

отчет в МИР

январь, июль, 2015-2019 годы

акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Показатель прямого результата 2: прирост объема услуг, оказанных местами размещения

% к уровню 2012 года

2019 год

МИР

131,7

143,0

158,8

168,2

181,2

Мероприятия

25.

Проработка вопроса создания мультиязычной горячей линии для туристов (приветствие, экстренные вызовы, отзывы, предложения и другое)

предложения в КПМ

февраль 2015 года

МИР, МНЭ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

26.

Проработка вопроса о проведении конкурса на разработку лучшего туристского приложения для смартфонов для городов Астаны и Алматы

предложения в КПМ

март 2015 года

МИР, НПП (по согласованию), акиматы городов Астаны и Алматы

не требуется

27.

Координация и контроль реализации региональных системных и мастер планов развития туристской отрасли

информация в КПМ

декабрь, 2015-2019 годы

МИР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Задача 4. Развитие услуг в секторе операции с недвижимым имуществом

Показатель прямого результата 1: доля сектора операции с недвижимым имуществом в ВВП

%

2019 год

МНЭ

8,7

8,7

8,8

8,9

8,9

Мероприятия

28.

Разработка предложений по развитию инвестиционных фондов недвижимости для привлечения физических и юридических лиц в инвестирование на рынке недвижимости

предложения в КПМ

август 2015 года

МНЭ, МФ, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

не требуется

29.

Внесение предложений по повышению ответственности в секторе оказания риэлторских услуг с учетом перехода на саморегулирование

предложения в КПМ

май 2015 года

МНЭ, МЮ, НПП (по согласованию)

не требуется

30.

Внесение предложений по повышению прозрачности в секторе недвижимости

предложения в КПМ

июнь 2015 года

МНЭ, МЮ, НПП (по согласованию)

не требуется

Задача 5. Развитие профессиональных услуг

Показатель прямого результата 1: доля сектора профессиональных услуг в ВВП

%

2019 год

МИР, МЗСР, МНЭ, МОН

4,5

4,6

4,7

4,8

4,8

Мероприятия

31.

Внесение предложений по поддержке предприятий, оказывающих профессиональные услуги в базовых секторах (нефтегазосервис, геологоразведка, агроконсалтинг в сельском хозяйстве)

предложения в КПМ

август 2015 года

МНЭ, МИР, МЭ

32.

Привлечение компаний международного уровня по оказанию профессиональных услуг в базовых секторах (например, juniors в геологоразведке, инжиниринговые компании и прочее)

информация в МНЭ

декабрь, 2015-2019 годы

МИР

33.

Внесение предложений по компенсации обучения и получению международной сертификации в сфере профессиональных услуг (аудит, финансовые услуги, архитектура и дизайн)

предложения в МНЭ

май 2015 года

МИР, МЗСР, МФ, НПП (по согласованию)

не требуется

34.

Формирование и опубликование списка иностранных компаний, ведущих деятельность на территории Казахстана, для прохождения практики студентов казахстанских ВУЗов

опубликование списка на сайте МОН

май 2015 года

МОН, МИР, МЭ, МНЭ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы, НПП (по согласованию)

не требуется

35.

Внесение предложений по регулированию процесса принятия студентов на практику

предложения в КПМ

сентябрь 2015 года

МОН, акиматы областей, городов Астаны и Алматы, НПП (по согласованию)

не требуется

Задача 6. Развитие услуг сектора информации и связи

Показатель прямого результата 1: доля сектора информации и связи в ВВП

%

2019 год

МИК

2,8

2,9

3,0

3,0

3,1

Мероприятия

36.

Развитие экспортного потенциала казахстанских ИТ-компаний на базе специальной экономической зоны "Парк инновационных технологий" и за счет создания инновационных центров на базе АОО "Назарбаев Университет"

отчет в МНЭ

декабрь, 2015-2019 годы

МИР, АОО "Назарбаев Университет" (по согласованию)

не требуется

37.

Проработка вопроса по внедрению отечественных "облачных" технологий

предложения в КПМ

июнь 2015 года

МИР

не требуется

38.

Проработка вопроса по развитию отдельной отрасли законодательства – информационное право

предложения в КПМ

март 2015 года

МИР, МЮ, АО "НИТ" (по согласованию)

не требуется

39.

Рассмотрение необходимости внедрения камер видеонаблюдения во всех центрах обслуживания населения

информация в КПМ

март 2015 года

МИР

не требуется

40.

Разработка предложений по внесению изменений в законодательство о разрешениях и уведомлениях в части безальтернативного оказания электронных услуг лицензирования через портал "электронное правительство"

предложения в КПМ

март 2015 года

МИР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Показатель прямого результата 2: средняя скорость фиксированного широкополосного доступа в Интернет

Мбит/с

2019 год

МИК

30,0

45,0

60,0

80,0

120,0

Мероприятия

41.

Принятие мер по повышению скорости фиксированного широкополосного доступа в Интернет

отчет в МНЭ

декабрь, 2015-2019 годы

МИК

не требуется

Показатель прямого результата 3: охват населения Интернетом

%

2019 год

МИК

65

67

69

72

74

Мероприятия

42.

Развитие широкополосного доступа по технологии FTTH

отчет в МНЭ

декабрь 2015 года

МИР

не требуется

Задача 7. Развитие финансовых услуг

Показатель прямого результата 1: доля сектора финансовых услуг в ВВП

%

2019 год

НБ (по согласованию)

3,0

3,4

3,8

4,2

4,6

не требуется

Мероприятия

43.

Рассмотрение возможности оказания страховыми компаниями онлайн-услуг по страхованию

предложения в КПМ

апрель 2015 года

НБ (по согласованию), МНЭ, МФ, МИР, НПП (по согласованию)

не требуется

44.

Проработка вопроса по предоставлению АО "Государственное кредитное бюро" доступа к базам данных и информационным системам государственных органов

предложения в КПМ

декабрь 2015 года

НБ (по согласованию), МНЭ, МФ, МИР, НПП (по согласованию)

не требуется

Показатель прямого результата 2: уровень финансовой грамотности населения

%

2019 год

НБ (по согласованию)

68

73

77

81

86

Мероприятия

45.

Комплексная оценка финансовой грамотности населения

информация в МНЭ

сентябрь 2015 года

НБ (по согласованию)

не требуется

46.

Организация бесплатных курсов по повышению финансовой грамотности населения

проведение курсов

декабрь 2015-декабрь 2019 года

НБ (по согласованию)

не требуется

47.

Формирование специализированного интернет-ресурса по поддержке финансовой грамотности населения

информация в МНЭ

январь 2016 года

НБ (по согласованию)

не требуется

Задача 8. Развитие услуг в секторе образования

Показатель прямого результата 1: доля сектора образовательных услуг в ВВП страны

%

2019 год

МОН

3,0

3,0

3,0

3,0

3,0

Мероприятия

48.

Организация курсов повышения квалификации и стажировок для участников внедрения дуального обучения на принципах ГЧП

информация в МНЭ

декабрь 2015 года

МОН, МЗСР, МНЭ

не требуется

Показатель прямого результата 2: результаты казахстанских учеников в международной программе по оценке образовательных достижений учащихся (PISA) в области чтения, математики и естествознания:

баллы

МОН

PISA-2015:

PISA-2018:

Чтение

400

410

Математика

440

450

Естествознание

430

440

Мероприятия

49.

Рассмотрение возможности создания портала на принципах ГЧП для загрузки видео уроков учителей с регионов по школьной программе

предложения в КПМ

май 2015 года

МОН, МИР, МНЭ, акиматы областей, городов Астаны и Алматы, АОО "Назарбаев Интеллектуальные школы" (по согласованию)

не требуется

Показатель прямого результата 3: количество обслуженных посетителей (нерезидентов) для целей образования и профессиональной подготовки

чел.

2019 год

МОН, МНЭ

14576

15151

15726

16302

16877

Мероприятия

50.

Проработка вопроса по изучению экспортного потенциала учебных заведений Казахстана (в разрезе специальностей) и формирование реестра потенциальных ВУЗов-экспортеров образовательных услуг

предложения в КПМ

март 2015 года

МОН, МЗСР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

51.

Рассмотрение вопроса создания механизма привлечения иностранных студентов за счет внебюджетных средств

предложения в КПМ

январь 2016 года

МОН, МЗСР, МФ, МИД

не требуется

52.

Упрощение визовых и миграционных процедур с целью привлечения иностранных студентов

предложения в КПМ

декабрь 2015 года

МОН, МИД, МЗСР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Задача 9. Развитие услуг в секторе здравоохранения

Показатель прямого результата 1: доля сектора медицинских услуг в ВВП страны

%

2019 год

МЗСР

1,7

1,7

1,7

1,7

1,7

Мероприятия

53.

Создание условий для развития конкурентной среды в сфере оказания медицинских услуг

информация в МНЭ

декабрь, ежегодно

МЗСР

не требуется

54.

Расширение перечня технологий высокоспециализированной медицинской помощи

информация в МНЭ

декабрь, ежегодно

МЗСР, акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Задача 10. Совершенствование институциональных основ регулирования сферы услуг

Показатель прямого результата 1: количество образцовых фабрик

ед.

2019 год

МНЭ, МИР

-

-

-

-

8

8

Мероприятия

55.

Разработка дорожной карты по внедрению образовательных организаций нового образца, направленных на повышение эффективности сотрудников – образцовые фабрики в секторах туризма, строительства, операций с недвижимостью, транспорта и логистики

ед.

постановление Правительства Республики Казахстан

октябрь 2018 года

МНЭ, МИР, НПП (по согласованию)

1

1

не требуется

56.

Введение в действие образцовых фабрик в секторах туризма, строительства, операций с недвижимостью, транспорта и логистики

ед.

акты ввода в эксплуатацию

сентябрь 2019 года

акиматы областей, городов Астаны и Алматы, МНЭ, МИР

8

8

не требуется

Показатель прямого результата 2: количество слушателей массовых онлайн-курсов

тыс. чел.

2019 год

МОН

6,0

9,0

12,0

15,0

Мероприятия

57.

Подписание партнерского соглашения между Казахстаном и ведущей организацией по проведению МООК и определение приоритетных направлений обучения

соглашение

октябрь 2015 года

МОН

не требуется

58.

Проведение рекламной кампании по продвижению МООК

проект медиа-плана

апрель 2016 года

МОН

не требуется

59.

Организация массовых онлайн-курсов на основе ГЧП с привлечением международных организаций (по опыту Курсера)

сертификаты

май 2016 года

МОН, МНЭ

не требуется

60.

Привлечение в Казахстан ведущих международных организаций, проводящих сертификацию и аттестацию персонала

информация в МНЭ

октябрь 2015 года

НПП (по согласованию), МОН, МИР, МФ, МЗСР

не требуется

61.

Проведение работ по гармонизации национальной системы статистического учета отраслей сферы услуг с международной системой

приказ

август 2015 года

МНЭ, МИР, МИД, МЗСР, МОН, МЭ, МФ, НБ (по согласованию), акиматы областей, городов Астаны и Алматы

не требуется

Примечание: расшифровка аббревиатур:

КПМ	-	Канцелярия Премьер-Министра Республики Казахстан
МНЭ	-	Министерство национальной экономики Республики Казахстан
МЮ	-	Министерство юстиции Республики Казахстан
МОН	-	Министерство образования и науки Республики Казахстан
МЗСР	-	Министерство здравоохранения и социального развития Республики Казахстан
МФ	-	Министерство финансов Республики Казахстан
МИР	-	Министерство по инвестициям и развитию Республики Казахстан
НБ	-	Национальный Банк Республики Казахстан
МИД	-	Министерство иностранных дел Республики Казахстан
МИК		Министерство информации и коммуникаций Республики Казахстан
МЭ	-	Министерство энергетики Республики Казахстан
НПП	-	Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен"
АО "ФНБ "Самрук-Казына"	-	акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына"
АО "ФРП "Даму"	-	акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму"
АО "НУХ "Байтерек"	-	акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"
АО "НК "КТЖ"	-	акционерное общество "Национальная компания "Казахстан Темір жолы"
АО "НИТ"	-	акционерное общество "Национальные информационные технологии"
АОО "Назарбаев Университет"	-	автономная организация образования "Назарбаев Университет"
АОО "Назарбаев Интеллектуальные школы"	-	автономная организация образования "Назарбаев Интеллектуальные школы"
ВВП	-	валовый внутренний продукт
ГЧП	-	государственно-частное партнерство
PISA	-	Program for International Student Assessment (Международная программа по оценке образовательных достижений учащихся)
МООК	-	массовые открытые онлайн-курсы