"Төрелік туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 163 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      «Төрелік туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі                      К. Мәсімов

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ Төрелік туралы

      Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағында төрелік қызметі процесінде туындайтын қатынастарды, сондай-ақ Қазақстанда төрелік шешімдерді танудың және оларды орындаудың тәртібі мен шарттарын реттейді.

      1-тарау. Жалпы ережелер

      1-бап. Қолданылу аясы
      Осы Заң, егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше белгіленбесе, төрелік шешетін дау субъектілерінің мемлекет ішінде немесе оның шегінен тысқары жерде орналасқанына (тіркелгеніне) қарамастан, жеке және заңды тұлғалардың қатысуымен азаматтық-құқықтық қатынастардан туындаған дауларға қатысты қолданылады.

      2-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар
      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
      1) Қазақстан Республикасының жариялы тәртібі – Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде бекітілген құқық тәртібінің негіздері;
      2) сот – Қазақстан Республикасының азаматтық процестік заңнамасына сәйкес бірінші саты бойынша азаматтық-құқықтық қатынастардан туындайтын даулар туралы істерді қарауға уәкілетті Қазақстан Республикасы сот жүйесінің соты;
      3) төрелік – нақты дауды қарау үшін арнайы құрылған төрелік немесе тұрақты әрекет ететін төрелік не дауды жеке-дара қарайтын төреші;
      4) төрелік келісім (төрелік ескерту) – тараптардың азаматтық-құқықтық қатынастардан туындайтын немесе туындауы мүмкін дауды төрелікте қарауға беру туралы жазбаша келісімі;
      5) төрелік талқылау – дауды төрелікте қарап, төрелік шешім шығару процесі;
      6) төрелік талқылаудың тараптары – араларында төрелік келісім жасалған талапкер мен жауапкер;
      7) төрелік регламенті – тұрақты әрекет ететін төреліктің қызметін ұйымдастыру тәртібі;
      8) төрелік шешім – төрелік шығарған шешім;
      9) төреші – тараптар сайлаған немесе осы Заңға және/немесе дауды шешу үшін тиісті төреліктің регламентіне сәйкес тағайындалған жеке тұлға;
      10) іскерлік айналымның дағдылары – қандай да бір құжатта тіркелген-тіркелмегеніне қарамастан қолданылатын құқыққа қайшы келмейтін, азаматтық-құқықтық шарттар саласында қалыптасқан және кеңінен қолданылатын ұстаным қағидалары.

      3-бап. Төреліктің түрлері
      1. Қазақстан Республикасында төреліктер тұрақты әрекет ететін төрелік немесе нақты дауды шешетін төрелік ретінде құрылуы мүмкін.
      Дауларды төреші жеке-дара не алқалы шешуі мүмкін.
      2. Тұрақты әрекет ететін төрелікті Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған жеке және заңды тұлғалар құруы мүмкін.
      Тұрақты әрекет ететін төрелікті құру үшін осы тармақта көрсетілген тұлғалар төрелік регламентін, осы төрелікте қызметті жүзеге асыратын төрешілер тізімін бекітуге тиіс.
      3. Нақты дауды қарау үшін төрелікті тараптар өздерінің азаматтық-құқықтық қатынастарынан туындаған дауды шешу үшін құрады және сол дауды шешкенге дейін немесе тараптар дауды сотқа беру туралы шешім қабылдағанға дейін әрекет етеді.
      4. Қазақстан Республикасында төреліктер мемлекеттік органдар, мемлекеттік кәсіпорындар жанынан құрыла алмайды, сондай-ақ оны табиғи монополия субъектілері және тауарлар мен көрсетілетін қызметтер нарығында басым жағдайға ие субъектілер, дауыс беретін акцияларының елу және одан да көп пайызы (жарғылық капиталға қатысу үлесі) мемлекетке тікелей немесе жанама тиесілі заңды тұлғалар құра алмайды.

      4-бап. Қазақстан Республикасының төрелік туралы заңнамасы
      1. Қазақстан Республикасының төрелік туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.
      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

      5-бап. Төрелік талқылаудың қағидаттары
      Төрелік талқылау:
      1) туындаған немесе туындауы мүмкін дау бойынша төрелік талқылауды жүзеге асырудың тәртібі мен шарттары мәселелерін тараптар өздерінің арасында алдын ала келісім бойынша дербес шешу құқығына ие екендігін білдіретін тараптар еркінің дербестігі;
      2) төрешілер мен төреліктер өздерінің шешімдерінде құқық тараптарының келісімі бойынша қолданылатын нормаларды ғана басшылыққа алатынын білдіретін заңдылық;
      3) өздеріне берілген дауларды шешу кезінде төрешілер мен төреліктердің тәуелсіздігін, оларға қандай да бір ықпал жасауды болдырмайтын жағдайларда шешім қабылдайтынын білдіретін тәуелсіздік;
      4) төрелік талқылауда тараптар құқықтардың бірдей көлемін пайдаланатынын және міндеттің бірдей көлемін көтеретінін, өз ұстанымын, оны қорғау тәсілдері мен құралдарын дербес және қандай да бір жағдайдан тәуелсіз таңдайтынын білдіретін тараптардың жарыспалылығы және тең құқықтылығы;
      5) өздеріне берілген дауларды шешу кезінде төрешілер мен төреліктердің және төрелік талқылау тараптарының белгіленген талаптарды, қоғамның имандылық қағидаттарын және іскерлік әдеп қағидаларын сақтай отырып, адал әрекет етуге тиіс екендігін білдіретін әділеттілік;
      6) төрешілердің және төрелік талқылауға қатысушылардың төрелік талқылау барысында өздеріне белгілі болған мәліметтерді тараптардың немесе олардың құқық мирасқорларының келісімінсіз жария етуге құқылы еместігін және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, төрелік талқылау барысында өздеріне белгілі болған мәліметтер туралы куә ретінде олардан жауап алуға болмайтындығын білдіретін құпиялылық;
      7) жарамсыз төрелік ескертпенің күшін жою, оны өзгерту немесе тану негізгі келісімді тоқтатуға, өзгертуге немесе жарамсыз деп тануға әкеп соқпайтынын білдіретін төрелік келісімнің дербестілігі қағидаттарын сақтау арқылы жүзеге асырылады. Тиісінше, негізгі келісімнің күшін жою, оны өзгерту немесе жарамсыз деп тану төрелік ескертпені жарамсыз деп тоқтатуға, өзгертуге немесе тануға әкеп соқпайды.

      6-бап. Қарсылық білдіру құқығынан бас тарту
      Осы Заңның қандай да бір ережесінің немесе төрелік келісімнің қандай да бір талабының сақталмағанын және оның үстіне, осы мақсаттар үшін төрелік регламентінде айқындалған мерзім ішінде осындай сақталмауға қарсылықты мәлімдемей төрелік талқылауға одан әрі қатысып жатқанын білетін тарап өзінің қарсылық білдіру құқығынан бас тартқан болып есептеледі.

      7-бап. Төрелік қызметіне араласуға жол бермеушілік
      Төрешілер мен төреліктер өздеріне берілген дауларды шешу кезінде тәуелсіз болады, осы Заңда белгіленген жағдайларды қоспағанда, өздерінің қызметіне мемлекеттік органдардың және өзге де ұйымдардың қандай да бір араласуы болдырылмайтын жағдайда шешімдер қабылдайды.

      8-бап. Дауды төреліктің шешуіне беру
      1. Тараптар арасында жасалған төрелік келісім болған кезде дауды төреліктің қарауына беруге болады.
      2. Төрелік келісімді тараптар арасында қандай да бір нақты азаматтық-құқықтық қатынас бойынша туындаған немесе туындауы мүмкін дауларға қатысты тараптар жасауы мүмкін.
      3. Соттың қарауында жатқан дауға қатысты төрелік келісім аталған сот дау бойынша шешім қабылдағанға дейін жасалуы мүмкін. Мұндай жағдайда сот арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
      4. Талаптарын тараптардың бірі формулярларда немесе өзге стандарттық нысандарда айқындаған және басқа тарап ұсынылған шартқа тұтастай қосылуы (қосылу шарты) арқылы қабылдауы мүмкін болған шарт бойынша дауды шешу туралы төрелік келісім, егер мұндай келісім талап қою үшін негіздер туындағаннан кейін жасалса, жарамды болады.
      5. Төрелікке тараптардың келісімі бойынша жеке және (немесе) заңды тұлғалар арасында азаматтық-құқықтық қатынастардан туындаған даулар берілуі мүмкін.
      6. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, дауды тұрақты әрекет ететін төрелікке беру кезінде тұрақты әрекет ететін төреліктің регламенті төрелік келісімнің ажырамас бір бөлігі ретінде қарастырылады.
      7. Төрелік келісімнің қолданысы тараптар оны қандай тәртіппен жасасса, сондай тәртіппен тоқтатылуы мүмкін.
      8. Кәмелетке толмағандардың, заңда белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеттілігі шектеулі деп танылған адамдардың мүддесін қозғайтын даулар, банкроттық немесе оңалту туралы, табиғи монополиялар субъектiлерi мен олардың тұтынушылары арасындағы даулар төреліктің қарауына жатпайды.
      9. Төрелік жеке мүліктік емес қатынастардан туындайтын, мүлікке байланысты емес, өмір мен денсаулыққа, жеке өмірге, жеке және отбасылық құпияға, адамның есіміне қатысты құқығына тиіспеушілікке байланысты дауларды қарауға құқылы емес.
      10. Төрелік бір жағынан Қазақстан Республикасының жеке және (немесе) заңды тұлғалары, екінші жағынан мемлекеттiк органдар, мемлекеттiк кәсiпорындар, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар арасындағы дауларды тиісті саланың уәкілетті органының келісімі болған жағдайда қарауға құқылы.

      9-бап. Төрелік келісімнің нысаны мен мазмұны
      1. Төрелік келісім жазбаша нысанда жасалады. Төрелік келісім, егер ол тараптар қол қойған немесе хаттар, телеграммалар, телефонограммалар, телетайпграммалар, факстер, электронды құжаттар алмасу арқылы жасалған құжатта немесе субъектілерді және олардың ерік білдіруін айқындайтын өзге құжаттарда төрелік ескерту түрінде жазылса, төрелік келісім жасалған болып есептеледі.
      2. Егер төрелік келісім сотта талап-арыз алмасу және талап қоюды қайтарып алу арқылы жасалса, онда тараптардың бірі істі төреліктің қарауына беруді ұсынса, ал екінші тарап бұған қарсы болмаса, ол жазбаша түрде жасалған болып есептеледі.
      3. Дауды төреліктің шешуіне беру туралы талап жазылған құжатқа сілтеме жасау шарт жазбаша түрде жасалған және бұл сілтеме төрелік келісімді шарттың бір бөлігі ретінде жасаған кезде төрелік келісім болып табылады.
      4. Төрелік шартта:
      1) тараптардың дауларды төрелікке беру туралы айқын көрсетілген ниеті;
      2) төрелік қарауға жататын нысананы көрсету;
      3) нақты төрелік институтын көрсету;
      4) төрелік талқылауды жүргізу регламентін (егер тұрақты әрекет ететін төрелік таңдап алынса) немесе тәртібін көрсету;
      5) бір жағынан Қазақстан Республикасының жеке және (немесе) заңды тұлғалары, екінші жағынан мемлекеттiк органдар, мемлекеттiк кәсiпорындар, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар арасындағы даулар қаралған жағдайда тиісті саланың уәкілетті органының келісімі қамтылуға тиіс.
      Төрелік келісімнің қосымша талаптары тараптардың келісімімен айқындалуы мүмкін.
      5. Мемлекеттік органдар, мемлекеттік кәсіпорындар, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей және жанама түрде мемлекетке тиесілі, төрелік келісім жасасуға ниет білдіретін жеке тұлғалар тиісті саланың уәкілетті органына осындай келісімді жасасуға келісім беретіні туралы сұрау салу жібереді. Тиісті саланың уәкілетті органы сұрау салуды бес күн ішінде қарап, келісетіні не дәлелді бас тартуы туралы жазбаша хабарлама жібереді. Тиісті саланың уәкілетті органы сұрау салуды қарау кезінде мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігін және мүдделерін ескеруге тиіс.

      10-бап. Төрелiк келiсiм және даудың мәнi бойынша сотқа
              талап қою
      Төрелiк талқылау нысанасы бойынша талап қою берiлген сот, егер төрелік келiсiм жарамсыз, күшiн жойған немесе орындалуы мүмкін болмайтын деп таппаса, егер тараптардың кез келгенi бұл туралы өтiнсе, даудың мәнi бойынша өзiнiң алғашқы өтiнiшiн ұсынудан кешiктiрмей тараптарды төрелікке жiберуге тиiс.

      2-тарау. Төрелiктiң құрамы

      11-бап. Төрешiлер
      1. Iстiң нәтижесiне тiкелей немесе жанама түрде мүдделi емес, тараптардан тәуелсiз болып табылатын және төрешiнiң мiндеттерiн атқаруға келiсiм берген, жасы отыз беске толған және жоғары заң бiлiмi мен тиісті салада кемінде бес жыл үздіксіз жұмыс өтілі бар жеке тұлға төрешi болып сайланады (тағайындалады).
      Дауды жеке-дара шешетін төрешінің жоғары заң білімі мен заң мамандығы бойынша кемінде бес жыл жұмыс өтілі болуға тиіс. Дауды алқалы шешетін жағдайда төрелік төрағасының жоғары заң білімі болуға тиіс.
      2. Төрешiлiкке кандидаттарға қойылатын қосымша талаптарды тараптар тiкелей келiсуi немесе тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік регламентiнде айқындауы мүмкін.
      3. Мыналар:
      1) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiсiнде белгiленген тәртiппен судья сайлаған немесе тағайындаған;
      2) Қазақстан Республикасының заңында белгiленген тәртiппен сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекетке қабiлетi шектеулi деп таныған;
      3) соттылығы алынбаған немесе өтелмеген не қылмыс жасады деп айып тағылған адам;
      4) мемлекеттiк қызметшi, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаты, өз қызметiн тұрақты немесе мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен ақысы төленетiн, жұмыстан босатылған негiзде жүзеге асыратын мәслихат депутаты және әскери қызметшi болып табылатын адам төрешi бола алмайды.

      12-бап. Төрешiлердiң дауды қарау кезiндегi саны
      1. Тараптар саны тақ болуға тиiс төрешiлер санын белгiлеуге құқылы.
      2. Егер тараптар өзге жөнiнде уағдаласпаса, онда дауды төрелiкте шешу үшiн үш төрешi сайланады (тағайындалады).

      13-бап. Төрешілер алқасының құрамы
      1. Төрешілер алқасының құрамын құру тараптардың келiсiмi бойынша төрешiлердi (төрешiнi) сайлау (тағайындау) арқылы жүргiзiледi.
      2. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелікте төрешілер алқасының құрамын құру тұрақты жұмыс iстейтiн төреліктiң регламентiнде белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
      3. Төрелiкте нақты дауды шешу үшiн төрешілер алқасының құрамын құру тараптармен келiсiлген тәртiппен жүргiзiледi.
      4. Тараптардың келiсiмi бойынша Қазақстан Республикасының азаматы, шетелдiк не азаматтығы жоқ адам төрешi болып сайлануы мүмкін.
      5. Егер тараптар өзге жөнiнде уағдаласпаса немесе дауды тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік қарамайтын болса, үш төрешiден тұратын төрешілер алқасының құрамын құру кезiнде әрбiр тарап бiр төрешiнi тағайындайды және осылайша тағайындалған екi төрешi үшiншi – төрағалық ететін төрешiнi тағайындайды.
      6. Тараптардың келiсiмi болмаған жағдайда сот немесе тұрақты жұмыс істейтін төреліктің басшысы:
      1) тарап басқа тараптан бұл туралы өтiнiштi алған кезден бастап күнтiзбелiк отыз күн iшiнде төрешiнi тағайындамаған;
      2) егер екi төрешi өздерiн тағайындаған кезден бастап күнтiзбелiк отыз күн iшiнде үшiншi төрешiнi таңдау туралы уағдаласпаған;
      3) тараптар дауды жеке-дара қарайтын төрешiнi таңдау туралы уағдаласпаған жағдайларда, дау тараптарының бiрiнiң өтiнiшi бойынша төрешiлердi (төрешiнi) тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік құрамындағы адамдардың қатарынан күнтiзбелiк отыз күн iшiнде тағайындауы мүмкін.
      7. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік дауды қараған кезде, егер тараптар төрешілер алқасының құрамы туралы уағдаласпаса, төрешiлердi (төрешiнi) тұрақты жұмыс iстейтiн төреліктiң басшысы күнтiзбелiк отыз күн iшiнде тағайындауы мүмкін.
      Тұрақты жұмыс істейтін төрелік басшысының төрешілерді тағайындау туралы шешімінің күші жойылуға жатпайды.

      14-бап. Төрешілер тізілімі
      1. Қазақстанның Төрелік палатасы төрешілер туралы деректерді пайдалану үшін Қазақстан Республикасының аумағында өз қызметін жүзеге асыратын төрешілердің бірыңғай тізілімін жүргізеді.
      2. Төрешілер тізілімі – Қазақстан Республикасының аумағында өз қызметін жүзеге асыратын төрешілер туралы мәліметтерді қамтитын электрондық дерекқор.
      3. Төрешілер туралы ақпарат мүдделі тұлғаларға, соның ішінде мемлекеттік органдарға жұмыста пайдалану үшін электрондық анықтама нысанында беріледі.
      4. Төрешілер тізілімін жүргізу және пайдалану қағидаларын Қазақстанның Төрелік палатасы бекітеді.
      5. Төрешілер тізілімі Қазақстанның Төрелік палатасының интернет-ресурсында қазақ және орыс тілдерінде орналастырылуға және оған төрешілердің кіргізілуіне қарай жаңартылып отыруға тиіс.

      15-бап. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік қызметiнiң шарттары
      1. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік өзінің төрешiлерiнiң тізілімін жүргізеді. Заңды мекенжайын және регламентін қоса алғанда, тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік туралы ақпарат, сондай-ақ төрешілердің тізілімі жеке және заңды тұлғалардың еркін танысуы үшін бұқаралық ақпарат құралдарында, оның ішінде интернет-ресурстарда орналастырылады. Төреліктің шешімдері туралы ақпарат дау тараптарының келісімі болған кезде орналастырылады.
      Төрешілердің тізілімі төрешінің тегін, атын, әкесінің атын (болған жағдайда), жұмыс орны, лауазымы мен жұмыс кезеңі көрсетіле отырып, жұмыс тәжірибесін, ғылыми дәрежесі мен ғылыми атағын (болған жағдайда), қараған істерінің санын қамтуға тиіс.
      2. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік өзінің регламентінде айқындалған тәртіппен қаралған даулар бойынша істерді сақтауды жүзеге асырады. Тұрақты жұмыс iстейтiн төреліктің істерін сақтауды бақылауды Қазақстанның Төрелік палатасы жүзеге асырады.

      16-бап. Төрешiден бас тарту
      1. Төрешi осы Заңның 11-бабының талаптарына сәйкес келмеген жағдайда, тараптар төрешiден бас тарту туралы мәлiмдеуi мүмкiн.
      2. Төрешінің турашылдығына және (немесе) құзыреттілігіне күмән туғызатын мынадай мән-жайлар, егер:
      1) төрешімен тығыз байланысты адам дау тарапының бірі болып табылса немесе төреші дауды қараудың нәтижесіне қарай басқадай тұрғыда елеулі пайда табуды немесе зиян келтіруді күтетін болса;
      2) төреші немесе онымен тығыз байланысты адам дау тарапы болып табылатын заңды тұлғаның, оның филиалының немесе өкілдігінің жетекшісі болып табылса немесе басқадай тұрғыда тарапты немесе дауды қараудың нәтижесіне қарай елеулі пайда табуды немесе зиян келтіруді күтетін адамды білдіретін болса;
      3) төреші сарапшы ретінде болса немесе басқадай тұрғыда даудағы өз ұстанымын алдын ала анықтап қойған болса немесе тараптың ұстанымын алдын ала дайындауда немесе жазып беруде тарап жағына жәрдем көрсеткен болса;
      4) төреші осы істі қарауға байланысты осы Заңда көзделмеген сыйақы алса немесе оны талап етсе;
      5) төреші төрелік талқылау мерзімдерін негізсіз сақтамайтын болса төрешіден бас тартуға негіз болып табылады.
      Осы Заңның мақсаттары үшін, егер адам төрешінің жұбайы (зайыбы) немесе оның туысы, жегжаты не тұрақты жұмыс істейтін төреліктің қызметкері болып табылса, төрешімен еңбек немесе шарттық қатынастарда тұрса немесе оның төрешіге тәуелділігін куәландыратын өзге де байланысы болса, етене байланыстағы адам болып табылады.
      3. Қандай да бiр жеке адамға оның төрешi етiп сайлану (тағайындалу) мүмкiндiгiне байланысты өтініш білдірiлген жағдайда аталған адам осы Заңның 11-бабына сәйкес одан бас тарту үшiн негiз болып табылатын мән-жайлардың бар екендiгі туралы хабарлауға тиiс. Егер аталған мән-жайлар төрелiк iс қарау кезiнде туындаған жағдайда, төрешi бұл туралы тараптарға кiдiрiссiз хабарлауға және өздiгiнен бас тартатыны туралы мәлiмдеуге тиiс.
      4. Тарап, егер бас тарту үшiн негiз болып табылатын мән-жайлар оған осы істі қарау үшін төрелік құрамын қалыптастырғаннан кейін ғана белгiлi болған жағдайда, ол осы бапқа сәйкес өзi сайлаған төрешiден бас тарту туралы мәлiмдеуi мүмкiн.
      5. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелiкте төрешiден бас тарту рәсiмi оның регламентiнде айқындалуы мүмкiн.
      6. Төрелiкте нақты дауды шешу үшiн төрешiден бас тарту рәсiмiн тараптар келiсуi мүмкiн.
      7. Егер төрешiден бас тарту рәсiмi тараптармен келiсiлмесе немесе тұрақты жұмыс iстейтiн төрелiктiң регламентiнде айқындалмаса, онда тарап төрешiден бас тарту туралы жазбаша дәлелдi өтiнiштi төрешiден бас тарту үшiн негiз болып табылатын мән-жайлар өзiне белгiлi болғаннан кейiн күнтiзбелiк отыз күн iшiнде төрелiкке беруге тиiс.
      Егер өзiнен бас тарту мәлiмделген төрешi оны қанағаттандырудан бас тартса немесе тараптардың бiрi төрешiден бас тартумен келiспесе, онда төрелiктiң құрамына кiретiн төрешiлер тараптардың жазбаша дәлелдi өтiнiшi алынған кезден бастап он күн мерзiмде бас тарту туралы мәселенi шешедi.
      Дауды жеке-дара қарайтын төрешiнiң бас тартуы туралы мәселенi сол төрешi шешедi.
      Егер дауды жеке-дара қарайтын төрешi тараптардың бiрiнiң немесе екеуiнiң де бас тарту туралы өтiнiшiн қанағаттандырудан бас тартса немесе тараптардың бiрi төрешiден бас тартумен келiспесе, онда тараптар бас тарту туралы мәселенi төреліктің осы құрамының төрелiк талқылауды тоқтатуы туралы келiсiм қабылдау арқылы шешедi.

      17-бап. Төрешінің өкілеттіктерін тоқтату
      1. Төрешінің өкілеттіктері тараптардың келісімі бойынша осы Заңның 16-бабында көзделген негіздер бойынша, сондай-ақ өз өкілеттіктерін дауды қарау бойынша белгіленген мерзім ішінде орындамаған немесе ауруы бойынша, қайтыс болуына не дауды қарау бойынша өз өкілеттіктерінен бас тартуына байланысты өз міндеттерін жүзеге асыруға қабілетсіз болған жағдайда, тоқтатылуы мүмкін.
      Осы баптың 1-тармағында көрсетілген негіздердің қайсыбіріне қатысты келіспеушілік болған жағдайда, кез келген тарап тұрақты жұмыс істейтін төрелік басшысына төрешінің өкілеттіктерін тоқтатуға қатысты шешім қабылдау туралы өтінішхатпен жүгінуі мүмкін.
      Төрешінің өкілеттіктерін тоқтатуға қатысты шешімнің күші жойылуға жатпайды.
      2. Дауды жеке-дара қараған төреліктің немесе төрешінің өкілеттіктері тоқтатылған жағдайда, қарауда жатқан дау бойынша іс жүргізу басқа төрелікті (төрешіні) сайлағанға (тағайындағанға) дейін тоқтатыла тұрады.
      3. Төрешінің өкілеттіктері нақты іс бойынша шешім күшіне енгеннен кейін немесе егер тараптар мұндай тоқтатуға қатысты уағдаласқан жағдайда тоқтатылады. Осы Заңның 44-бабында көзделген жағдайларда төрешінің өкілеттіктері қайта басталады, ал бұдан соң аталған бапта көзделген процестік әрекеттер жасалғаннан кейін тоқтатылады.

      18-бап. Төрешіні ауыстыру
      Төрешінің өкілеттіктері тоқтатылған жағдайда, ауыстырылатын төрешіні сайлау (тағайындау) кезінде қолданылған қағидаларға сәйкес басқа төреші сайланады (тағайындалады).
      Ауыстыру тәртібімен сайланған (тағайындалған) төреші іс бойынша қайта тыңдауды тағайындауға құқылы.

      19-бап. Қазақстанның Төрелік палатасы
      1. Қазақстанның Төрелік палатасы – Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасында төрелік қызметін іске асыру, ынталандыру және қолдау үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету мақсаттарында құрылған, коммерциялық емес, өзін-өзі реттейтін ұйым.
      Қазақстанның Төрелік палатасының қызметі осы Заңмен және жарғымен реттеледі. Қазақстанның Төрелік палатасы заңды тұлға болып табылады және заңда белгіленген тәртіппен тіркелуге жатады.
      2. Қазақстанның Төрелік палатасының міндеттері:
      1) төрешілердің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару органдарында, шетелдік және халықаралық ұйымдарда өзге де жеке тұлғалардың мүдделерін қорғау;
      2) дауларды шешудің баламалы әдістерін дамыту саласында ұлттық және халықаралық деңгейлердегі іс-шараларды ұйымдастыру, сондай-ақ оларға қатысу;
      3) төрелік саласында зерттеулер жүргізу дауларды шешудің баламалы әдістері бойынша халықаралық ұйымдармен бірлескен жобаларға қатысу;
      4) төрелік қызметті мониторингтеу, тұрақты жұмыс істейтін төреліктердің ішкі құжаттарын, Қазақстан Республикасының төрелік практикасын біріздендіру;
      5) халықаралық маңызы бар сертификаттар бере отырып, төрешілер даярлау;
      6) осы Заңға және Қазақстанның Төрелік палатасының құрылтай құжаттарына сәйкес өзге де міндеттер.
      3. Төрешілер, сондай-ақ Қазақстанның Төрелік палатасының мақсаттарына бірлесіп жетуге мүдделі, кіру жарнасын енгізген және мүшелік жарна төлейтін жеке тұлғалар Қазақстанның Төрелік палатасының мүшелері бола алады.
      4. Қазақстанның Төрелік палатасы басқару органдары:
      1) жоғары басқару органы – мүшелердің жалпы жиналысы;
      2) тұрақты жұмыс істейтін алқалы басқару органы – басқарма;
      3) атқарушы жеке-дара орган – басқарма төрағасы;
      4) Қазақстанның Төрелік палатасының қаржылық-шаруашылық қызметін ішкі бақылау органы – тексеру комиссиясы (ревизор) болып табылады.

      3-тарау. Төрелік талқылауды жүргізу

      20-бап. Төреліктің өз құзыреті туралы қаулы және талап қоюды
              қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдау туралы өкім
              шығару құқығы
      1. Төрелік өзіне шешуге берілген дауды қарауға өкiлеттiктepi (юрисдикциясы) бар немесе жоқ екендiгi туралы мәселенi, оның iшiнде тараптардың бiрi төрелiк келiсiм жарамсыз деген себеппен төрелiк талқылауға қарсылық бiлдiрген жағдайда дербес шешедi. Бұл мақсат үшін шарттың бір бөлігі болып табылатын төрелік ескертпе, шарттың басқа талаптарына тәуелді емес келісім ретінде түсіндіріледі. Төреліктің шарттың жарамсыздығы туралы шешім шығаруы төрелік ескертпенің жарамсыздығына әкеп соқпайды.
      2. Тарап даудың мәнi бойынша алғашқы өтiнiш берiлгенге дейiн төрелiктiң өзiне шешуге берiлген дауды қарауға төрелiктің өкiлеттiктерi жоқ екенi туралы мәлiмдеуге құқылы.
      3. Егер төрелiк талқылау барысында қаралуы төрелiк келiсiмде көзделмеген мәселе төрелiк талқылаудың нысанасына айналса, не ол осы iс қарауда қолданылатын құқық нормаларына немесе төрелiк талқылау қағидаларына сәйкес төрелiк талқылаудың нысанасы бола алмаса, тарап төрелiктiң өз өкiлеттiктерiн асыра пайдаланғаны туралы мәлiмдеуге құқылы.
      4. Төрелiк осы баптың 2 және 3-тармақтарына сәйкес жасалған өтiнiштi он күн мерзiмде қарауға мiндеттi. Өтiнiштi қарау нәтижелерi бойынша ұйғарым шығарылады.
      5. Егер төрелiк өзiнiң құзыретi туралы мәселенi қарау кезiнде төрелiктiң дауды қарауға өкiлеттiктерi жоқтығы туралы ұйғарым шығарса, онда төрелiк дауды мәнi бойынша қарай алмайды.
      6. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, онда төрелік кез келген тараптың өтiнiшi бойынша қандай да бiр тараптың өзi қажет деп есептеген даудың нысанасына қатысты талап қоюды қамтамасыз ету жөнiнде осындай шаралар қабылдауы туралы өкiм ете алады, бұл туралы ұйғарым шығарады.

      21-бап. Төрелiк талқылау қағидаларын айқындау
      1. Төрелiк талқылауды тұрақты жұмыс iстейтiн төрелік өзiнiң регламентiне және төрелiк келісімге сәйкес жүзеге асырады.
      2. Төрелiк нақты дауды шешу үшiн төрелік талқылауды тараптармен келiсiлген қағидаларға сәйкес жүзеге асырады.
      Тұрақты жұмыс iстейтiн төреліктiң регламентiнде, сондай-ақ осы Заңның ережелерiнде айқындалмаған және тараптармен келiсiлмеген төрелік талқылаудың қағидаларын төрелік айқындайды.
      3. Төрелiк сотқа берілген өкiлеттiктер кез келген дәлелдемеге жол берушілікті, оның қатыстылығын, мәнін және маңызын айқындауға арналған өкiлеттiктерді қамтиды.

      22-бап. Төрелiктің орны
      Тараптар, дау тұрақты жұмыс iстейтiн төреліктiң қарауына берiлетiн жағдайды қоспағанда, төреліктiң орнын өз қалаулары бойынша айқындай алады. Мұндай уағдаластық болмағанда, төреліктiң орнын, тараптар үшiн қолайлылық факторын қоса алғанда, iстiң мән-жайларын ескере отырып, төрелік айқындайды.

      23-бап. Талап-арыз
      1. Талапкер өзiнiң талаптарын талап-арызда баяндайды, ол төрелікке жазбаша нысанда берiледi. Талап-арыздың көшiрмесi жауапкерге берiледi.
      2. Талап-арызда:
      1) талап-арыздың берiлген күнi;
      2) тараптардың атауы, олардың пошталық мекенжайы және банк деректемелерi;
      3) төрелікке жүгiну негiздемесi;
      4) талапкердiң талаптары;
      5) талапкер өзiнiң талаптарын негiздеген мән-жайлар;
      6) талап қою талаптарының негiздерiн растайтын дәлелдемелер;
      7) егер талап қою бағалануға жатса, талап қоюдың бағасы;
      8) талап-арызға қоса берiлетiн құжаттар мен өзге де материалдардың тiзбесi көрсетiлуге тиiс.
      Талап-арызға талапкер немесе сенiмхаттың немесе өкiлдiң өкiлеттiгiн куәландыратын өзге құжаттың түпнұсқасы қоса берiле отырып, оның өкiлi қол қоюға тиiс.
      3. Төрелiктiң регламентiнде талап-арыздың мазмұнына қосымша талаптар көзделуi мүмкін.

      24-бап. Талап-арызға пiкiр
      1. Жауапкер талапкерге және төрелікке онда өзiнiң талап қоюға қарсылықтарын баяндай отырып, талап-арызға пiкiр ұсынуға құқылы. Талап-арызға пiкiр төреліктiң регламентiнде көзделген тәртiппен және мерзiмдерде талапкерге және төрелікке берiледi.
      Егер төреліктiң регламентiнде талап-арызға пiкiр беру мерзiмi айқындалмаса, онда көрсетiлген пiкiр, төреліктiң бiрiншi отырысына дейін кемiнде күнтiзбелiк он күн қалғанда ұсынылады.
      2. Тарап төрелік iс қарау барысында өзiнiң талап-арыздарын немесе талап қоюға қарсылықтарын өзгертуге немесе толықтыруға құқылы.

      25-бап. Төрелiк талқылауды қозғау
      1. Төрелiк талап-арызды қабылдап, күнтізбелік он күн ішінде төрелік регламентiне немесе тараптар келiскен қағидаларға сәйкес төрелік талқылауды қозғау туралы ұйғарым шығарады, тараптарға оның қаралатын орны туралы хабарлайды, жауапкерге талап-арызға жазбаша пiкiр берудi ұсынады.
      2. Жауапкердiң қарсылықтарын бермеуі дауды қарауға кедергi бола алмайды.

      26-бап. Төрелiк талқылаудың басталуы
      1. Егер тараптардың келiсімімен өзгеше көзделмесе, төрелiк дәлелдемелерді беру үшін немесе ауызша жарыссөздер үшін істі ауызша тыңдау өткізу не құжаттар мен басқа да материалдар негізінде ғана талқылауды жүзеге асыру туралы шешім қабылдайды. Алайда, егер тараптар ауызша тыңдауды өткізбеуге уағдаласпаса, төрелiк мұндай тыңдауды тараптардың кез келгенінің өтініші бойынша талқылаудың тиiстi сатысында өткізуге тиіс.
      2. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, нақты дауға қатысты төрелiк талқылау осы дауды төрелiкке беру туралы өтінішті жауапкер алған күні басталады.
      3. Егер тараптар өзге жөнiнде уағдаласпаса, төрешi тараптарға төрелік отырысының уақыты мен орны туралы алдын ала және тиiстi түрде хабарлама тапсыруға мiндеттi.
      4. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, онда тараптардың бiрi төрелікке ұсынатын барлық құжаттардың, материалдардың көшiрмелерi мен ақпаратты төрелік олар төрелікке келiп түскен күннен бастап күнтiзбелiк жетi күн iшiнде екiншi тарапқа беруге тиiс. Төрелiк сараптамалық қорытындыларды тараптарға төрелік талқылау басталғанға дейiн беруге тиiс.

      27-бап. Талап-арызды қайтару
      1. Төрелiк егер:
      1) тараптар арасында төрелік келісім болмаса;
      2) талап қою төрелік келiсiмде көзделмеген төрелікке берiлсе;
      3) талап қоюдың нысанасы төрелік келiсiмнiң шеңберiнен тыс болса;
      4) төрелік келісімнің қатысушылары болып табылмайтын үшінші тұлғалардың мүдделерін қозғаса;
      5) талап-арызға қол қоюға өкiлеттiктерi жоқ адам қол қойса;
      6) талапкер талап-арызды қайтарып алу туралы өтініш берсе;
      7) осы немесе басқа төреліктің іс жүргізуінде сол тараптар арасындағы сол нысана туралы және сол негіздер бойынша дау жөнінде іс бар болса, талап-арызды қайтарады.
      2. Талап-арыз қайтарылған кезде төрелік дәлелді ұйғарым шығарады.
      3. Арыздың қайтарылуы талапкердің сол жауапкерге сол нысана туралы және сол негіздер бойынша талап қойып, Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде, тиісті тұрақты жұмыс істейтін төреліктің регламентінде немесе тараптардың келісімінде белгіленген талаптарды сақтай отырып, төрелікке қайтадан жүгінуіне кедергі келтірмейді.

      28-бап. Төрелік талқылаудың тілі
      1. Тараптар төрелік талқылау барысында пайданылатын тiл немесе тiлдер туралы өз қалаулары бойынша уағдаласуы мүмкін. Мұндай уағдаластық болмағанда төрелік талқылау тілі төрелікке талап-арыз қай тілде берілуіне байланысты төреліктің ұйғарымымен белгіленеді.
      Егер талқылауға дайындық барысында төрелікте өкілі талап-арыз берген тілді талапкердің меңгермегені анықталса, онда талапкердің жазбаша өтініші бойынша сот төрелік талқылаудың тілін өзгерту туралы ұйғарым шығарады.
      Төрелiк талқылау жүргiзiлiп отырған тiлдi меңгермеген iске қатысушы адамдарға аудармашы арқылы iс материалдарымен танысу, төрелік талқылауға қатысу құқығы, төрелікте ана тiлiнде сөйлеу құқығы қамтамасыз етiледi. Бұл ретте тарап аудармашының төрелік талқылауға қатысуын дербес қамтамасыз етеді.
      2. Құжаттар мен өзге де материалдарды төрелік талқылау тiлiнде (тiлдерiнде) ұсынбаған тарап олардың аудармасын қамтамасыз етедi, бұл ретте төреліктiң регламентiнде не тараптардың келiсiмiнде қосымша талаптар айқындалуы мүмкін.
      3. Төрелiк тараптардан құжаттар мен өзге де материалдардың төрелік талқылау тiлiндегi (тiлдерiндегi) аудармасын талап ете алады.
      4. Төреліктің құжаттары және өзге де материалдары төрелік талқылаудың тілінде іске қатысушы адамдарға табыс етіледі.

      29-бап. Құжаттарды ұсынбау немесе тараптардың келмей қалуы
      1. Құжаттар мен өзге де материалдарды ұсынбау, оның iшiнде төрелік отырысының уақыты мен орны туралы тиiстi түрде хабардар етiлген тараптардың бiрiнiң немесе олардың өкiлдерiнiң төрелік отырысына келмей қалуы, егер құжаттар мен өзге де материалдардың ұсынылмау себептерiн немесе тараптардың төрелік отырысына келмей қалуын ол дәлелсiз деп таныса, ұсынылып отырған материалдар мен дәлелдемелер негiзiнде төрелік талқылау және төреліктiң шешiм қабылдауы үшiн кедергi болып табылмайды.
      2. Жауапкердiң талап қоюға қарсылықтар ұсынбауын талапкердiң талаптарын тану ретiнде қарауға болмайды.

      30-бап. Тараптардың жазбаша хабарламаны алуы
      Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса:
      1) егер кез келген жазбаша хабарлама адресаттың тұрақты тұрғылықты жерi бойынша немесе пошталық мекенжайы бойынша оның жеке өзіне жеткiзiлсе, ол алынды деп есептеледi; мұндайларды ақылға қонымды анықтама жүргізу арқылы анықтау мүмкін болмаса, егер ол соңғы белгiлi тұратын жерiне тапсырыс хатпен немесе осы хабарламаны жеткiзу әрекетiн тiркеудi көздейтiн өзге де түрде жiберiлсе, жазбаша хабарлама алынды деп есептеледi;
      2) жазбаша хабарлама осындай жеткiзiлген күнi алынды деп есептеледi.

      31-бап. Тараптардың құқықтары
      Төрелiк талқылауға қатысушы тараптардың:
      1) iс материалдарымен танысуға және осы материалдардан көшiрмелер алуға;
      2) дәлелдемелердi ұсынуға;
      3) өтiнiш бiлдiруге, төрешiлерден бас тартуға;
      4) процеске қатысушыларға сұрақтар қоюға, ауызша және жазбаша түсiнiктемелер беруге;
      5) процесс барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша өз дәлелдерiн ұсынуға;
      6) басқа тараптың өтiнiштерiне және дәлелдерiне қарсылық бiлдiруге;
      7) төрелік отырыс хаттамасымен танысуға және ол бойынша жазбаша ескертулер беруге;
      8) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес сот алдында төреліктiң шешiмiн мәжбүрлеп орындату туралы өтiнiш беруге;
      9) осы Заңда белгiленген жағдайларда төреліктiң шешiмiн бұзу туралы өтініш беруге;
      10) істі бітімгершілік келісімімен немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісіммен аяқтауға құқығы бар.

      32-бап. Тараптардың төрелік отырысына қатысуы
      1. Әрбiр тарапқа өз ұстанымын баяндау және өзiнiң құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн тең мүмкіндiктер берiлуге тиiс.
      2. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, онда төрелік iс қарау тараптардың немесе олардың өкiлдерiнiң қатысуымен төреліктiң жабық отырысында жүзеге асырылады.
      Тараптар өкiлдерiнiң өкiлеттiктерi Қазақстан Республикасының азаматтық процестік заңнамасында көзделген талаптар сақтала отырып ресiмделуге тиiс.
      3. Төреліктің отырысы (оның бөлігі) тараптардың өтінішімен не төреліктің бастамашылығымен төрелікке және тараптарға бір-бірін есту және/немесе көру мүмкіндігін қамтамасыз ететін бейнеконференция байланысы мен өзге де бағдарламалар, техникалық құралдар пайдаланыла отырып online режимінде өткізілуі мүмкін.
      Бұл ретте төрелік келісімде көрсетілген төрелік талқылаудың орны отырыс өткізу, шешім шығару орны болып табылады.

      33-бап. Дәлелдемелерді ұсыну және зерттеу
      1. Әрбiр тарап өз талаптары мен қарсылықтарының негiздемесi ретiнде сiлтеме жасайтын мән-жайларды дәлелдеуге тиiс. Төрешi, егер ұсынылған дәлелдемелерді жеткiлiксiз деп тапса, тараптарға қосымша дәлелдемелер табыс етудi ұсынуға құқылы.
      2. Төрешілер, егер тараптар ұсынған дәлелдемелердің дауға қатысы болмаса немесе мұндай дәлелдемелердің ұсынылған уақыты ескеріле отырып бас тарту орынды болып табылса, дәлелдемелерді қабылдаудан бас тартуға құқылы.
      3. Төрешi iс бойынша қолда бар барлық дәлелдемелердi тiкелей зерттеуге мiндеттi.

      34-бап. Төрелік тағайындаған сарапшы
      1. Егер төрелік талқылауға қатысушы тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, төрелік:
      1) төрелік айқындайтын нақты мәселелер бойынша өзiне қорытындылар беруi үшiн бiр немесе бiрнеше сарапшы тағайындауы;
      2) тараптан iске қатысты кез келген ақпаратты сарапшыға ұсынуын не оған iске қатысты құжаттардың, тауарлардың немесе басқа да мүлiктiң тексерiп қарау үшiн ұсынылуын немесе тексерiп қарауға мүмкіндiк берiлуiн талап eтуi;
      3) егер бұл мәселелерді тараптар арнайы ескертпесе, сараптама жүргізу және сарапшының қатысуына ақы төлеуге арналған шығыстарды бөлуді қоса алғанда, төрелік талқылауға сарапшының қатысуына қатысты өзге де мәселелерді шешуі мүмкін.
      2. Сараптамалық қорытынды жазбаша нысанда беріледі.
      3. Тараптардың өзге жөнінде уағдаластығы болмаған кезде, егер тарап бұл туралы өтiнсе немесе төрелік оны қажет деп есептесе, сарапшы өзiнiң жазбаша қорытындысын ұсынғаннан кейiн тыңдауға қатысуға тиiс, онда тараптарға оған сұрақтар қою және даулы мәселелер бойынша айғақтар беру үшiн мамандар ұсыну мүмкіндiгi берiледi.

      35-бап. Істі төрелік талқылауға дайындау, дауларды қарау
              және шешу мерзімдері
      1. Егер регламентте немесе тараптардың келісімінде өзгеше белгіленбесе, істі төрелік талқылауға дайындау арыз қабылданған күннен бастап он бес жұмыс күнінен кешіктірілмей жүргізілуге тиіс. Аса күрделі істер бойынша ерекше жағдайларда бұл мерзім төрешінің дәлелді ұйғарымы бойынша бір айға дейін ұзартылуы мүмкін.
      2. Егер регламентте немесе тараптардың келісімінде өзгеше белгіленбесе, төрелік дауларды төрелік талқылауға істерді дайындау аяқталған күннен бастап екі айға дейінгі мерзімде қарайды және шешеді.
      3. Қаралып жатқан даудың күрделілігіне қарай төрелік белгіленген мерзімдерді ұзартуы мүмкін.
      4. Егер төреші төрелік талқылауды негізсіз кешіктірсе, тараптардың төрешіден бас тарту туралы және жаңа төреші тағайындау туралы өтініш жасауға құқығы бар.

      36-бап. Төрелiк отырыстың хаттамасы
      1. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, онда төрелік отырысында хаттама жүргiзiледi.
      2. Төрелік отырысының хаттамасы iстi талқылаудың барлық елеулi кездерiн көрсетуге тиiс.
      Төрелік отырысының хаттамасында:
      1) төрелік отырысының жылы, айы, күнi және орны;
      2) төрелік отырысының басталу және аяқталу уақыты;
      3) iстi қарайтын төреліктің атауы, төрешілердің, төрелік отырысы хатшысының тегi және аты-жөнi;
      4) iстiң атауы;
      5) iске қатысушы адамдардың, өкiлдердiң, куәлардың, сарапшылардың, мамандардың, аудармашылардың келуi туралы мәлiметтер;
      6) iске қатысушы адамдарға, өкiлдерге олардың процестiк құқықтарын түсiндiру туралы мәлiметтер;
      7) төрағалық етушiнiң (жеке-дара төрешінің) өкiмдерi және төреліктің отырыс залында төрелік шығарған ұйғарымдар;
      8) iске қатысушы адамдардың және өкiлдердiң арыздары, өтiнiшхаттары, ұсыныстары мен түсiнiктемелерi;
      9) куәлардың айғақтары, сарапшылардың өз қорытындыларын ауызша түсiндiруi, мамандардың түсiнiктемелерi;
      10) құжаттарды жария ету туралы мәлiметтер, заттай дәлелдемелердi тексерiп қарау деректерi, дыбыс жазбаларын тыңдау, бейнежазбаларды, киноматериалдарды қарау;
      11) төреліктің отырыс залында болған сұрақтар мен жауаптардың мазмұны;
      12) шешiмдер мен ұйғарымдардың мазмұнын жариялау және түсiндiру, оларға шағымдану тәртiбi мен мерзiмiн түсiндiру туралы мәлiметтер;
      13) iске қатысушы адамдарға хаттамамен танысу және ол бойынша ескертулер беру құқықтарын түсiндiру туралы мәлiметтер;
      14) хаттаманың жасалған күнi көрсетiледi.
      3. Төрелік отырысының хатшысы хаттама жасайды, оны төрелік талқылау тараптарының келiсiмi бойынша не тұрақты жұмыс iстейтiн төреліктің регламентiне сәйкес төрелік тағайындайды.
      4. Iске қатысушы адамдар және олардың өкiлдерi хаттаманың қандай да бiр бөлiгiн жариялау, өздерi iс үшiн елеулi деп санайтын мән-жайлар жөнiндегi мәлiметтердi хаттамаға енгiзу туралы өтiнiм жасауға құқылы.
      5. Хаттама төрелік отырысы аяқталғаннан кейiн үш жұмыс күнінен кешiктiрiлмей жасалуға және оған қол қойылуға тиiс.
      Күрделi iстер бойынша төрелік отырысының хаттамасын жасау және оған қол қою неғұрлым ұзақ мерзiмде, бiрақ төрелік отырысы аяқталғаннан кейiн бес жұмыс күнінен кешiктiрiлмей жүзеге асырылуы мүмкiн.
      6. Хаттамаға төрағалық етушi мен хатшы қол қояды. Барлық өзгерiстер, түзетулер, толықтырулар хаттамада ескертiлуге және олардың қолдарымен куәландырылуға тиiс.

      37-бап. Хаттамаға ескертулер жасау
      Төрелік талқылауға қатысушы адамдар немесе олардың өкілдері төрелік отырысының хаттамасымен оны әзірлеген және оған қол қойған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде танысуға және бес жұмыс күні ішінде хаттамаға ондағы жол берілген дұрыс еместікті немесе жасалған әрекеттердің және олардың нәтижелерін тіркеудің (көрсетудің) толық еместігін көрсете отырып, жазбаша түрде ескертулер беруге құқылы.

      38-бап. Хаттамаға жасалған ескертулерді қарау
      1. Хаттамаға жасалған ескертулерді оған қол қойған төрағалық етуші (жеке-дара төреші) қарайды, ол ескертулермен келіскен жағдайда олардың дұрыстығын куәландырады.
      2. Берілген ескертулермен төрағалық етуші (жеке-дара төреші) келіспеген жағдайда, олар істі қарауға қатысатын адамдарды хабарландыра отырып, төрелік отырысында қаралады. Істі қарауға қатысатын адамдардың келмеуі хаттамаға жасалған ескертулерді қарауға кедергі болып табылмайды. Ескертулерді қараудың нәтижесінде төрағалық етуші (жеке-дара төреші) олардың дұрыстығын куәландыру не оларды толығымен немесе ішінара қабылдамау туралы ұйғарым шығарады. Барлық ескертулер іске тігіледі.
      3. Хаттамаға жасалған ескертулер оларды берген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қаралуға тиіс.
      4. Төрағалық етуші (жеке-дара төреші) іс бойынша қандай да бір объективті себептер бойынша хаттамаға берілген ескертулерді қарай алмайтын жағдайда, олар іс материалдарына тігіледі.

      39-бап. Соттың қамтамасыз ету шараларын ұсынудағы
              және дәлелдемелер алудағы жәрдемi
      1. Тараптар төрелiк талқылау кезiнде осы Заңның 20-бабының
6-тармағында көзделген жағдайда талап қоюды қамтамасыз ету туралы өтiнiшпен сотқа жүгiнуге құқылы. Соттың талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарым қабылдауы төрелiк келiсiммен үйлеспеушілік болып табылмайды.
      2. Төрелiкте қаралып жатқан талап қоюды қамтамасыз ету туралы өтiнiштi тарап сотқа төрелiк талқылау жүзеге асырылатын орны немесе оған қатысты қамтамасыз ету шаралары қолданылуы мүмкiн мүлiктiң тұрған жерi бойынша бередi.
      3. Соттың төрелiкте қаралатын талап қоюды қамтамасыз ету туралы өтiнiштi қарауы және оның талап қоюды қамтамасыз ету немесе оны қамтамасыз етуден бас тарту туралы ұйғарым шығаруы Қазақстан Республикасының азаматтық процестік заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.
      4. Төрелiкте қаралып жатқан талап қоюды қамтамасыз ету туралы ұйғарымды тараптардың бiрiнiң өтiнiшi бойынша осы ұйғарымды шығарған сот жоюы мүмкiн. Төрелiктің талап қою талаптарын қанағаттандырудан бас тарту туралы шешімі соттың қамтамасыз ету шараларын жою үшін негіз болып табылады.
      5. Төрелiк немесе төрелiктiң келiсiмiмен тарап сотқа дәлелдемелер алуға жәрдемдесу туралы өтiнiшпен жүгіне алады. Сот осы өтiнiштi Қазақстан Республикасының процестік заңнамасына сәйкес қарайды.

      40-бап. Қарсы талап қою және қарсы талаптарды есепке алу
      1. Қарсы талаптың талапкердiң талаптарымен өзара байланысы болған жағдайларда, сондай-ақ төрелiктiң қарсы талап қоюды төрелiк келiсiмге сәйкес қарауы мүмкiн болатын жағдайларда жауапкер талапкерге қарсы талап қоюға құқылы.
      2. Егер тараптар қарсы талап қою үшiн өзге мерзiмге келiспесе, қарсы талап қою төрелiк шешiм қабылдағанға дейiн төрелiк талқылау барысында қойылуы мүмкiн.
      3. Қарсы талап қою осы Заңның 23-бабы 2-тармағының талаптарына сәйкес келуге тиiс.
      4. Талапкер төрелiк талқылау регламентiнде немесе қағидаларында көзделген тәртiппен және мерзiмдерде қарсы талап қоюға қарсылықтарын ұсынуға құқылы.
      5. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, онда жауапкер Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасының талаптарын сақтай отырып, қарсы талап қоюды есепке алуды талап етуге құқылы.

      4-тарау. Төрелiкте дауды шешуге байланысты
               шығыстар

      41-бап. Төрелiкте дауды шешуге байланысты шығыстар
      1. Дауды төрелiкте шешуге байланысты шығыстарға:
      1) төрешiлердiң гонорары;
      2) төрешiлердiң төрелiкте талқылауға қатысуына байланысты шеккен шығыстары, оның iшiнде дау қаралатын жерге жол жүру, онда тұру және тамақтану ақысының шығыстары;
      3) сарапшыларға және аудармашыларға төленуге тиiстi сомалар;
      4) төрешiлердiң жазбаша және заттай айғақтарды олардың тұрған жерiнде тексеріп қарауға және зерттеуге байланысты шеккен шығыстары;
      5) куәлар шеккен шығыстар;
      6) төрелiк шешiм өз пайдасына шығарылған тараптың өкiлі көрсеткен қызметтерiнiң ақысын төлеуге жұмсалған шығыстары;
      7) тұрақты жұмыс істейтін төреліктің оның қарау орнын қамтамасыз етуге байланысты шығыстарынан басқа, төрелiк талқылауды ұйымдастыруға және материалдық қамтамасыз етуге жұмсалған шығыстары кiредi.
      2. Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелiкте төрешiлер гонорарының мөлшерiн тұрақты жұмыс iстейтiн төрелiктiң регламентiнде көзделген төрешiлер гонорарларының шәкiлiне сәйкес төрелiктiң құрамы айқындайды.
      Тұрақты жұмыс iстейтiн төрелiктiң регламентiнде төрешiлер гонорарының белгiленген мөлшерiне нұсқау болмаған кезде төрелiк төрешi гонорарының мөлшерiн дау бойынша талқылаудың әрбiр нақты жағдайында, талап қоюдың бағасын, даудың күрделiлiгiн, төрешiлердiң төрелiк талқылауға жұмсаған уақытын және iске қатысты кез келген басқа да мән-жайларды ескере отырып, айқындауы мүмкiн.
      3. Төрелiкте нақты дауды шешу үшiн төрешiлер гонорарының мөлшерi тараптардың келiсiмi бойынша айқындалады, ал мұндай келiсiм болмаған кезде тұрақты жұмыс iстейтiн төрелiк үшiн көзделген тәртiппен нақты дауды шешуге арналған төрелiк айқындайды.

      42-бап. Төрелiкте дауды шешуге байланысты шығыстарды бөлу
      1. Тараптар арасында төрелiкте дауды шешуге байланысты шығыстарды бөлудi төрелiк тараптардың келiсiмiне сәйкес, ал мұндай келiсiм болмаған кезде қанағаттандырылған және қабылданбаған талаптарға барабар жүргiзедi.
      2. Егер келтiрiлген шығыстарды өтеу туралы талап төрелiкте талқылау барысында мәлiмделсе және оны төрелiк қанағаттандырған болса, төрелiктiң шешiмi өз пайдасына шешiлген тараптың өкiлі көрсеткен қызметтердің төлеміне жұмсалған шығыстар, сондай-ақ төрелiк талқылауға байланысты өзге де шығыстар төрелiктiң шешiмi бойынша екінші тарапқа жатқызылуы мүмкiн.
      3. Төрелiкте дауды шешуге байланысты шығыстарды бөлу төрелiктiң шешiмiнде немесе ұйғарымында көрсетiледi.
      4. Талапкер талап қоюдан бас тартқан кезде оған келтірілген шығыстарды жауапкер өтемейді.

      43-бап. Төрелікте дауларды шешуге байланысты шығыстарды
              қамтамасыз ету
      1. Төрешілер өздері төрелікте дауларды шешуге байланысты шеккен шығыстарының қамтамасыз етілуін тараптардан талап етуге құқылы. Төрешілер жекелеген талаптарға қатысты жекелеген қамтамасыз етуді айқындауға құқылы. Егер тараптардың бірі төрешілер белгіленген мерзімде талап етілетін қамтамасыз етудің өз бөлігін бермесе, басқа тарап толық қамтамасыз етуді енгізу мүмкін. Егер талап етілетін қамтамасыз етуді тараптар бермесе, төрешілер талқылауды толық немесе ішінара тоқтатуға құқылы.
      Төрешілер төрелік талқылау процесінде берілген қамтамасыз етуді шығыстарды жабу мақсатында пайдалануға құқылы. Төрешілер түпкілікті шешімде өз өтемақы туралы мәселені шешкеннен кейін және осы бөліктегі шешім мәжбүрлі түрде орындауы мүмкін болғанда, егер тараптар шешімге сәйкес төлем міндеттерін орындамаса, төрешілер қамтамасыз ету есебінен төлемді алуға құқылы.
      2. Тараптар бірлесіп қатыспаған төрешілерге өтемақы төлеу туралы келісім жарамсыз болып табылады. Толық қамтамасыз етуді берген тарап төрешілер атқарған жұмысына өтемақы алу мақсатында барлық қамтамасыз етуді пайдалану туралы келісуге құқылы.
      3. Төрешілер өтемақы төленуіне байланысты шешімді қабылдауға құқылы емес.
      4. Тараптар немесе төреші сотта төрешілердің өтемақы туралы мәселе бойынша шешіміне шағым жасауға құқылы. Шағым жасау туралы талап-арызды тарап шешімді алған күнінен бастап үш ай ішінде, ал төреші оның жарияланған күнінен бастап үш ай ішінде беру мүмкін. Егер осы Заңның 49-бабына сәйкес төрелік шешіміне түзету, толықтыру немесе түсіндіру болса, тарап талап-арызды тарап шешімнің түпкілікті мәтінді алған күнінен бастап үш ай ішінде, ал төреші талап-арызды түпкілікті шешім жарияланған күнінен бастап үш ай ішінде беруге тиіс. Шешімде осы мәселе бойынша шешімге шағым жасауды ниеттенетін тарап нені істеу керектігі туралы нақты нұсқаулар қамтылуға тиіс.
      Төрешіге өтемақы азайтуға жатады деген сот шешімі оны азайту туралы өтінішхат бермеген тарапқа да қолданылады.

      5-тарау. Төрелік шешімді шығару және талқылауды
               тоқтату. Төрелік шешімнің күшін жою

      44-бап. Даудың мәніне қолданылатын нормалар
      1. Төрелiк дауды қарағанда тараптар қолданылады деп таңдаған құқық нормаларына сәйкес дауды шешедi. Қандай да бiр мемлекеттiң құқығына немесе құқық жүйесiне кез келген сiлтеме жасау оның қайшылықты нормаларына емес, осы мемлекеттiң материалдық құқығына тiкелей сiлтеме ретiнде түсiндiрiлуге тиiс.
      Төрелік дауды қараған кезде оның тараптарының біреуі мемлекеттiк органдар, мемлекеттiк кәсiпорындар, сондай-ақ дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталындағы қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар болып табылса, егер халықаралық шарттарда өзгеше белгіленбесе, ол Қазақстан Республикасының заңнамасын қолданады.
      2. Тараптардың қолданылатын құқық туралы келiсiмi болмаған жағдайда, қолданылатын құқықты төрелiк Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындайды.
      3. Нақты құқық қатынастарын реттейтiн нормалар болмаған кезде, төрелiк осы мәмiлеге қолданылатын iскерлiк айналымның дағдыларына сәйкес шешiм қабылдайды.
      4. Даулы қатынастарды реттейтiн құқық нормалары болмаған жағдайда, төрелік ұқсас құқық қатынастарын реттейтiн құқық нормаларын қолданады, ал мұндай нормалар болмаған кезде, дауды заңдардың жалпы бастаулары мен мағынасын негiзге алып шешедi.

      45-бап. Төреліктің шешім қабылдауы
      1. Төрелік iстiң мән-жайы зерттелгеннен кейiн төрелік құрамына кiретiн төрешілердің көпшiлiк даусымен шешiм қабылдайды.
      Шешiм төреліктің отырысында жарияланады. Төрелік шешiмнiң тек қарарлық бөлiгiн жариялауға құқылы. Мұндай жағдайда, егер тараптар шешiмдi жiберуге арналған мерзiмдi келiспесе, шешiмнiң қарарлық бөлiгi жарияланған күннен бастап күнтізбелік он күн iшiнде тараптарға уәжді шешiм жiберiлуге тиiс.
      Төрелік мүшелерiнiң көпшiлiгiнiң шешiмiмен келiспеген төреші өзiнiң айрықша пiкiрiн мәлiмдеуге құқылы, ол шешiмге қоса тiркеледi. Тараптар төрешінің айрықша пiкiрiмен танысуға құқылы.
      2. Төрелік, егер оны қажет деп таныса, шешiм қабылдауды кейiнге қалдыруға және тараптарды қосымша отырысқа шақыруға құқылы.
      3. Төреліктің шешiмi төрелік талқылау орнында қабылданған болып есептеледi және оған төреші (төрешілер) қол қойған күнi күшiне енедi.

      46-бап. Бiтiмгершiлiк келiсiм және дауды медиация
              тәртібімен реттеу
      1. Егер тараптар дауды төрелiк талқылау барысында, оның ішінде, Қазақстан Республикасының медиация туралы заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, медиация тәртібімен реттесе, төрелiк талқылауды тоқтатады және тараптардың өтiнiшi бойынша бұл реттеудi келiсiлген шарттарда төрелiк ұйғарым ретiнде тiркейдi.
      2. Келiсiлген шарттардағы төрелiк ұйғарым осы Заңның 45-бабының ережелерiне сәйкес шығарылуға тиiс. Мұндай төрелiк ұйғарым даудың мәнi бойынша шығарылған төрелiк шешiм сияқты да орындалуға тиiс.

      47-бап. Төрелік шешімнің нысаны мен мазмұны
      1. Төрелiк шешiм жазбаша нысанда жазылады және оған төрешiлер (жеке-дара төреші), оның iшiнде ерекше пiкiрi бар төрешi қол қояды, оның жазбаша ұстанымы төрелiк шешiмнiң ажырамас бөлiгi болып табылады. Егер төрелiк талқылау алқалы түрде жүзеге асырылса, онда шешiмге төрелiк алқасының құрамына кiретiн төрешiлердiң барлығы қол қоюы мүмкін.
      2. Төреліктің шешімінде:
      1) шешім қабылданған күні;
      2) осы Заңның 22-бабына сәйкес айқындалған төрелік талқылаудың орны;
      3) төрелік құрамы және оны құру тәртібі;
      4) дау тараптарының атауы, олардың өкілдерінің өкілеттіктері көрсетіле отырып, тегі, аты-жөні, лауазымдары;
      5) төрелік құзыретінің негіздемесі;
      6) талапкердің талаптары және жауапкердің қарсылықтары;
      7) талқылауға қатысатын адамдар дауының, өтінішінің, түсініктемесінің мәні;
      8) төрелік анықтаған істің мән-жайы, осы мән-жайлар туралы төреліктің тұжырымдары негiзделген дәлелдемелер, төрелік шешiм қабылдау кезiнде басшылыққа алған Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерi көрсетiлуге тиiс.
      Шешiмнiң қарарлық бөлігінде әрбiр мәлiмделген талап-арыз талабын қанағаттандыру немесе қанағаттандырудан бас тарту туралы төреліктің тұжырымдары, төрелікте дауды шешуге байланысты шығыстардың сомасы, көрсетілген шығыстардың тараптар арасында бөлiнуi және қажет болған жағдайда қабылданған шешiмдi орындаудың мерзiмi мен тәртiбi көрсетiлуге тиiс.
      3. Төрелiк шешiм қабылдағаннан кейiн күнтізбелік он күн ішінде шешiмнiң бір данасы әрбiр тарапқа тапсырылуға не жiберiлуге тиiс.

      48-бап. Төреліктің ұйғарымы
      Төрелік дау мәнін қозғамайтын мәселелер бойынша ұйғарымдар шығарады, олар уәжді болуға тиiс.

      49-бап. Төрелiк талқылауды тоқтату
      1. Төрелiк талқылау осы баптың 2-тармағында көрсетілген негiздер бойынша төрелiк талқылауды тоқтату туралы ұйғарым шығару арқылы тоқтатылады.
      2. Төрелiк, егер:
      1) жауапкер даудың мәнi бойынша шешiлуiне өзiнiң заңды мүддесiнiң болуына байланысты төрелiк талқылауды тоқтатуға қарсылығын мәлiмдемесе ғана, талапкер өзiнiң талабынан бас тартқан және төрелiк бас тартуды қабылдаған;
      2) төрелiк өзiне шешуге берiлген дауды қарауға төрелiктiң құзыретi жоқ екендiгi туралы ұйғарым шығарған;
      3) сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысанасы туралы және сол негiздер бойынша қабылданған соттың немесе төрелiктiң заңды күшiне енген шешiмi болған;
      4) тараптар төрелiк талқылауды тоқтату туралы келiсiмге келген;
      5) төрелiк талқылау тарапы болып табылатын заңды тұлға таратылған;
      6) төрелiк талқылаудың тарапы болып табылатын жеке тұлға қаза тапқан (қайтыс болды деп жарияланған) не ол хабарсыз кеткен деп танылған жағдайларда төрелiк талқылауды тоқтату туралы ұйғарым шығарады.

      50-бап. Төрелік шешiмдi түзету және түсiндiру. Қосымша төрелік
              шешiм

      1. Егер тараптар өзге мерзiмге келiспесе, төрелiк шешiмдi алғаннан кейiн күнтiзбелiк алпыс күн iшiнде:
      1) тараптардың кез келгенi бұл туралы екiншi тарапты хабардар ете отырып, төрелiктен шешiмдегi есептеулерде жол берiлген кез келген қателердi, жаңылыс жазуларды немесе жаңсақ жазылымдарды не осындай сипаттағы өзге де қателердi түзетудi өтiнуi мүмкiн;
      2) тараптардың кез келгенi бұл туралы екiншi тарапты хабардар ете отырып, төрелiктен қабылданған шешiмнiң қандай да бiр нақты тармағына немесе бөлiгiне түсiнiктеме берудi өтiнуi мүмкiн.
      Егер, төрелiк өтiнiштi негiздi деп санаса, оны алғаннан кейiн күнтiзбелiк отыз күн iшiнде тиiстi түзетулер енгiзуге немесе түсiнiктеме беруге тиiс. Төрелiк шешiмге шығарылған түсiнiктеме төрелiк шешiмнiң ажырамас бөлiгі болып табылады.
      2. Төрелiк шешiм шығарылған күннен бастап есептегенде күнтiзбелiк алпыс күн iшiнде төрелiк өз бастамасы бойынша осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында аталған кез келген қатенi түзете алады.
      3. Егер, тараптар өзге жөнiнде уағдаласпаса, онда тараптардың кез келгенi бұл туралы екiншi тарапты хабардар ете отырып, төрелiктiң шешiмiн алғаннан кейiн төрелiк талқылау барысында мәлiмделген, алайда шешiмде көрiнiс таппаған талаптарға қатысты қосымша шешiм шығаруды күнтiзбелiк алпыс күн iшiнде төрелiктен өтiнуi мүмкiн. Егер төрелiк өтiнiштi негiздi деп санаса, оны алғаннан кейiн күнтiзбелiк алпыс күн iшiнде қосымша төрелiк шешiм шығаруы тиiс.
      4. Төрелiк қажет болған жағдайда мерзiмдi ұзарта алады, бiрақ бұл мерзiм күнтiзбелiк алпыс күннен аспауға тиiс, осы мерзiм iшiнде осы баптың 1 немесе 3-тармақтарына сәйкес қателердiң түзетiлуi, түсiнiктеме берiлуi немесе қосымша төрелiк шешiм шығарылуы қажет.

      51-бап. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша төрелік шешімді
              қайта қарау
      1. Төреліктің шешiмi төрелік келiсiм тараптарының бiрiнiң немесе құқықтары жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қозғалған өзге де тұлғаның арызы бойынша қайта қаралуы мүмкiн. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша төреліктің шешiмiн қайта қарау негiздемелерi:
      1) iс үшiн елеулi, арыз берушiге белгiлi болмаған және белгiлi болуы мүмкiн емес мән-жайлар;
      2) заңсыз не негiзсiз шешiмнiң қабылдануына әкеп соққан, күшiне енген сот үкiмiмен белгіленген, куәнiң көрiнеу жалған жауаптары, сарапшының көрiнеу жалған қорытындысы, көрiнеу бұрыс аударма, құжаттардың не заттай дәлелдемелердiң жалғандығы;
      3) күшiне енген сот үкiмiмен белгіленген тараптардың, iске қатысушы басқа адамдардың не олардың өкiлдерiнiң қылмыстық iс-әрекеттерi немесе төреліктің осы iстi қарау кезiнде жасаған қылмыстық әрекеттерi;
      4) төрелік немесе алқа құрамы төрелік шешім шығарған кезде қолданған заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің конституциялық емес деп тануы болып табылады.
      2. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша төреліктің шешiмiн қайта қарау туралы арыз осы Заңда айқындалған тәртiппен қайта қарау үшiн негiз болған мән-жайлар белгіленген күннен бастап үш ай iшiнде берiледi және шешiм шығарған төрелікте қаралады.
      Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді төрелік бір айға дейінгі мерзімде қарайды және шешеді.
      Төреліктің, оның iшiнде бұрынғы құрамда шешiм шығарған тұрақты әрекет ететін төреліктің отырысын өткiзу мүмкiн болмаған кезде, осы Заңда белгiленген тәртiппен құрылған төреліктің жаңа құрамы жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша шешiмдi қайта қарау туралы арызды қарайды.

      52-бап. Төрелiк шешiмнiң күшін жою негіздері
      1. Сот төрелік шешімнің күшін жою үшін күшін жою туралы өтінішхатты мәлімдеген тарап:
      1) төрелiк шешiмнiң төрелiк келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура келмейтiн мәселе бойынша шешімді қамтымайтындығы, қолданылатын құқыққа сәйкес келмейтіндігі не төрелiк келiсiмнiң шегiнен шығатын мәселелер жөнiндегi қаулыларды қамтитындығы, сондай-ақ даудың төрелiктiң ведомстволық қарауына жатпауы салдары туралы дәлелдемелерді ұсынуға тиіс.
      Егер, төрелiк келiсiмде қамтылған мәселелер жөнiндегi төрелiктiң шешiмдерi мұндай келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмдерден бөлiнуi мүмкiн болса, онда төрелiк келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмдерді қамтитын төрелiк шешiмi бөлiгiнің ғана күшi жойылуы мүмкін;
      2) сот төрелiк келiсiм тараптарының бiрiн әрекетке қабiлетсiз деп танығандығы немесе тараптар оны бағындырған заң бойынша, ал мұндай нұсқау болмаған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша төрелiк келiсiм жарамсыздығы туралы дәлелдемелерді ұсынуға тиіс;
      3) төрешiнiң тағайындалуы туралы немесе төрелiк талқылау туралы оның тиiстi түрде хабардар болмағандығы немесе сот дәлелдi деп таныған басқа да себептер бойынша өзiнiң түсiндiрулерiн ұсына алмағандығы;
      4) төрешілер алқасы құрамы немесе талқылаудың төрелiк рәсiмi тараптардың келiсiмiне сәйкес келмегендiгі;
      5) сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздер бойынша шығарылған соттың немесе төрелiктiң заңды күшiне енген шешiмi не талап-арыз берушінің талап-арыздан бас тартуына байланысты іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы соттың немесе төреліктің ұйғарымы болған;
      6) төрелік шешім осы Заңның 48-бабында көзделген жазбаша нысан және қолтаңба туралы талаптарға жауап бермейтіндігі туралы дәлелдемелерді ұсынуға тиіс.
      2. Мыналар:
      1) төрелік шешім Қазақстан Республикасының жариялы тәртібіне қайшы келетіндігі;
      2) төрелік шешім шығарылған дау Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша төрелік талқылау нысанасы болып табылмайтыны айқындалған жағдайда сот төрелік шешімнің күшін жояды.

      53-бап. Төрелік шешімнің күшін жою туралы өтінішхат
      1. Төрелік шешімнің күшiн жою туралы өтiнiшхат тараптары жеке тұлға болып табылатын төрелік талқылау жөніндегі жергілікті сотқа немесе тараптары заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын азаматтар мен заңды тұлғалар болып табылатын мамандандырылған ауданаралық экономикалық төрелік талқылау жөніндегі сотқа беріледі.
      2. Төрелік шешімнің күшiн жою туралы өтiнiшхат осы өтiнiшхатты мәлiмдеген тараптың төрелiк шешiмдi алған күнiнен бастап үш ай өткен соң, ал өтiнiш осы Заңның 51-бабына сәйкес берiлген жағдайда, төрелiк осы өтiнiш бойынша шешiм шығарған күннен бастап мәлiмделуi мүмкiн емес.
      3. Сот тараптардың бiрiнiң өтiнiшi бойынша төрелiк талқылауды жаңарту үшiн не төрелiк шешiмнің күшін жоюдың негiзiн жоюға мүмкiндiк беретiн өзге де шараларды қолдану үшiн төрелiк шешiмнiң күшiн жою туралы өтiнiшхат бойынша iс жүргiзудi белгiлi бiр мерзiмге тоқтата тұруға құқылы.
      Егер төрешілер жаңа шешім шығарса, тарап сот белгілеген мерзім ішінде талап-арыз ұсынбай шешімнің жаңартылған төрелік талқылауға немесе бастапқы шешімдегі өзгерістерге қатысты бөлігінде шешімнің күшін жою туралы өтініш беруге құқылы.
      4. Сот төрелiк шешiмнiң күшiн жою туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарады. Бұл ұйғарымға Қазақстан Республикасының азаматтық процестік заңнамасына сәйкес шағым жасалуы немесе наразылық бiлдiрiлуi мүмкiн.

      6-тарау. Төрелiк шешiмдерді тану және орындауды
               iске асыру

      54-бап. Қазақстан Республикасында төрелiк шешiмді тану
              және орындауды iске асыру
      1. Төрелiк шешiм мiндеттi деп танылады және сотқа жазбаша арыз берiлген кезде Қазақстан Республикасының азаматтық процестік заңнамасына сәйкес орындалады.
      2. Егер төрелік шешімде мерзім белгіленбесе, онда ол дереу орындалуға жатады.

      55-бап. Төрелік шешімді мәжбүрлеп орындату
      1. Егер төрелік шешім белгіленген мерзімде ерікті түрде орындалмаса, онда ол мәжбүрлеп орындатуға жатады.
      2. Төрелік шешімді мәжбүрлеп орындату төрелік шешімді мәжбүрлеп орындатуға сот берген атқару парағы негізінде төрелік шешімді орындау кезінде қолданылатын атқарушылық іс жүргізу қағидалары бойынша жүзеге асырылады.
      3. Төрелік шешімді мәжбүрлеп орындату туралы арыз тараптары жеке тұлға болып табылатын төрелік талқылау жөніндегі жергілікті сотқа немесе тараптары заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын азаматтар мен заңды тұлғалар болып табылатын мамандандырылған ауданаралық экономикалық төрелік талқылау жөніндегі сотқа беріледі.

      56-бап. Төрелік шешімді мәжбүрлеп орындатумен байланысты
              шығыстарды өндіріп алу
      Төрелік шешiмді мәжбүрлеп орындатуға байланысты қосымша шығыстар шешiмдi еріктi түрде орындамаған тарапқа жүктеледi.

      57-бап. Төрелiк шешiмдi танудан немесе орындаудан бас
              тарту үшiн негiздер
      1. Сот мына негiздер бойынша:
      1) егер осы тарап сотқа:
      сот төрелiк келiсiм тараптарының бiрiн әрекетке қабiлетсiз не әрекет қабiлетi шектеулi деп тануының;
      төрелік келiсiмнiң оны тараптар бағындырған заң бойынша, ал мұндай нұсқау болмағанда Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша жарамсыздығының;
      шешiм өзiне қарсы шығарылған тараптың төрешiнiң тағайындалуы туралы немесе төрелiк талқылау туралы тиiстi түрде хабардар етiлмегендігiнiң немесе сот дәлелдi деп таныған басқа да себептер бойынша өзiнiң түсiнiктемелерiн ұсына алмағандығының;
      сол тараптар арасындағы дау бойынша, сол нысана туралы және сол негiздер бойынша шығарылған соттың немесе төрелiктiң заңды күшiне енген шешiмi не талап-арыз берушінің талап-арыздан бас тартуына байланысты іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы соттың немесе төреліктің ұйғарымы болған;
      сот үкімімен белгіленген қылмыстың жасалуы нәтижесінде төреліктің шешім шығаруы мүмкін болған;
      төрелiк шешiмінiң төрелiк келiсiмде көзделмеген немесе оның шарттарына тура келмейтiн дау бойынша шығарылғандығының не төрелiк келiсiмнiң шегiнен шығатын мәселелер жөнiндегi қаулылардан тұратындығының, сондай-ақ даудың төрелiктiң ведомстволық қарауына жатпауы салдарының дәлелдемелерiн ұсынған жағдайларда ғана төрелiк шешiмнiң қай елде шығарылғанына қарамастан, оны танудан немесе орындаудан бас тартады.
      Егер, төрелiк келiсiмде қамтылған мәселелер жөнiндегі төрелiктiң шешiмдерi мұндай келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегі шешiмдерден бөлiнуi мүмкiн болса, онда төрелiк келiсiмде қамтылмайтын мәселелер жөнiндегi шешiмдерден тұратын төрелiк шешiмнiң бөлiгі ғана күшiн жоюы мүмкін;
      төрелiктiң құрамы немесе талқылаудың төрелiк рәсiмi тараптардың келiсiмiне сәйкес келмегендiгiнiң немесе ол болмағанда, төрелiк орналасқан елдiң заңына сәйкес келмегендiгiнiң;
      шешiм тараптар үшiн әлi де мiндеттi емес болғандығының немесе күшi жойылғандығының немесе оның орындалуын өз заңына сәйкес шешiм шығарған елдiң соты тоқтатып қойғандығының;
      2) егер соттың осы төрелiк шешiмдi тану немесе орындау Қазақстан Республикасының жариялылық тәртiбiне қайшы келетiндігiн немесе төрелiк шешiм шығарылған дау Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша төрелiк талқылаудың нысанасы болып табылмайтындығын белгілеуінің дәлелдемелерiн ұсынған жағдайларда ғана төрелiк шешiмнiң қай елде шығарылғанына қарамастан, оны танудан немесе орындаудан бас тартады.
      2. Сот төрелiк шешiмдi тану немесе орындау туралы мәселе бойынша ұйғарым шығарады. Бұл ұйғарымға Қазақстан Республикасының азаматтық процестік заңнамасына сәйкес шағым жасалуы немесе наразылық бiлдiрiлуi мүмкiн.

      7-тарау. Қорытынды және өтпелі ережелер

      58-бап. Қазақстан Республикасының төрелік туралы заңнамасын
              бұзғаны үшін жауаптылық
      1. Қазақстан Республикасының төрелік туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

      59-бап. Өтпелі ережелер
      1. Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін құрылған халықаралық төреліктер мен аралық соттар осы Заң қолданысқа енгізілген күннен бастап екі жыл ішінде өздерінің ережелеріне, жарғыларына немесе регламенттеріне тиісті өзгерістер енгізуге міндетті.
      2. Осы Заңның 19-бабында көрсетілген Қазақстанның төрелік палатасын құру үшін алғашқы құрылтай жиналысын өткізуге байланысты ұйымдастырушылық мәселелер Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне жүктеледі.

      60-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі
      1. Осы Заң 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
      2. «Халықаралық төрелiк туралы» 2004 жылғы 28 желтоқсандағы № 23 Қазақстан Республикасының Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2004 ж., № 24, 152-құжат; 2010 ж., № 3-4, 12-құжат; 2013 ж., № 15, 76-құжат; "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мемлекеттік басқару мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2014 жылғы 2 шілдедегі № 225-V Қазақстан Республикасының Заңы); «Аралық соттар туралы» 2004 жылғы 28 желтоқсандағы № 22 Қазақстан Республикасының Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2004 ж., № 24, 151-құжат; 2009 ж., № 9-10, 47-құжат; 2010 ж., № 3-4, 12-құжат; 2012 ж., № 6, 43-құжат; № 14, 93-құжат; 2013 ж., № 15, 76-құжат; "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық-процестік заңнаманы жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2014 жылғы 4 шілдедегі № 233-V Қазақстан Республикасының Заңы) күші жойылды деп танылсын.

      Қазақстан Республикасының
      Президенті

О проекте Закона Республики Казахстан "Об арбитраже"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2015 года № 163.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "Об арбитраже".

Премьер-Министр


Республики Казахстан

К. Масимов


      Проект

      ЗАКОН

      РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Об арбитраже

      Настоящий Закон регулирует отношения, возникающие в процессе деятельности арбитража на территории Республики Казахстан, а также порядок и условия признания и исполнения в Казахстане арбитражных решений.

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Сфера применения

      Настоящий Закон применяется в отношении споров, возникших из гражданско-правовых отношений с участием физических и юридических лиц, независимо от расположения (регистрации) субъектов спора внутри государства или за его пределами, разрешаемых арбитражем, если иное не установлено законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 2. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

      В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

      1) публичный порядок Республики Казахстан — основы правопорядка, закрепленные в законодательных актах Республики Казахстан;

      2) суд - суд судебной системы Республики Казахстан, который в соответствии с гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан уполномочен рассматривать дела о спорах, возникающих из гражданско-правовых отношений по первой инстанции;

      3) арбитраж — арбитраж, образованный специально для рассмотрения конкретного спора, или постоянно действующий арбитраж либо арбитр, рассматривающий спор единолично;

      4) арбитражное соглашение (арбитражная оговорка) - письменное соглашение сторон о передаче возникшего или могущего возникнуть из гражданско-правовых отношений спора на рассмотрение в арбитраж;

      5) арбитражное разбирательство - процесс рассмотрения спора в арбитраже с вынесением арбитражного решения;

      6) стороны арбитражного разбирательства - истец и ответчик, между которыми заключено арбитражное соглашение;

      7) регламент арбитража - порядок организации деятельности постоянно действующего арбитража;

      8) арбитражное решение - решение, вынесенное арбитражем;

      9) арбитр - физическое лицо, избранное сторонами или назначенное в соответствии с настоящим Законом и/или регламентом соответствующего арбитража для разрешения спора;

      10) обычаи делового оборота - сложившиеся и широко применяемые в области гражданско-правовых договоров правила поведения, не противоречащие применимому праву независимо от того, зафиксированы ли они в каком-либо документе.

Статья 3. Виды арбитража

      1. Арбитражи в Республике Казахстан могут быть созданы в виде постоянно действующего арбитража или арбитража для разрешения конкретного спора.

      Споры могут быть разрешены единолично арбитром либо коллегиально.

      2. Постоянно действующие арбитражи могут образовываться физическими и юридическими лицами, созданными в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      Для образования постоянно действующего арбитража лица, указанные в настоящем пункте, должны утвердить регламент арбитража, список арбитров, которые будут осуществлять деятельность в данном арбитраже.

      3. Арбитраж для рассмотрения конкретного спора создается сторонами для разрешения спора, возникшего из их гражданско-правовых отношений, и действует до разрешения данного спора или до принятия сторонами решения о передаче спора в суд.

      4. Арбитражи в Республике Казахстан не могут быть образованы при государственных органах, государственных предприятиях, а также субъектами естественных монополий и субъектами, занимающими доминирующее положение на рынке товаров и услуг, юридическими лицами, пятьдесят и более процентов голосующих акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежит государству.

Статья 4. Законодательство Республики Казахстан об арбитраже

      1. Законодательство Республики Казахстан об арбитраже основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

      2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 5. Принципы арбитражного разбирательства

      Арбитражное разбирательство осуществляется с соблюдением принципов:

      1) автономии воли сторон, означающей, что стороны по предварительному согласованию между собой имеют право самостоятельно решать вопросы порядка и условий осуществления арбитражного разбирательства по возникшему или могущему возникнуть спору;

      2) законности, означающей, что арбитры и арбитражи в своих решениях руководствуются только нормами применимого по соглашению сторон права;

      3) независимости, означающей, что арбитры и арбитражи при разрешении переданных им споров независимы, принимают решения в условиях, исключающих какое-либо воздействие на них;

      4) состязательности и равноправия сторон, означающих, что стороны в арбитражном разбирательстве пользуются одинаковым объемом прав и несут одинаковый объем обязанностей, избирают свою позицию, способы и средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от кого-либо;

      5) справедливости, означающей, что арбитры и арбитражи при разрешении переданных им споров и стороны арбитражного разбирательства должны действовать добросовестно, соблюдая установленные требования, нравственные принципы общества и правила деловой этики;

      6) конфиденциальности, означающей, что арбитры и участники арбитражного разбирательства не вправе разглашать сведения, ставшие известными в ходе арбитражного разбирательства, без согласия сторон или их правопреемников и не могут быть допрошены в качестве свидетелей о сведениях, ставших им известными в ходе арбитражного разбирательства, кроме случаев, предусмотренных законодательством Республики Казахстан;

      7) автономности арбитражного соглашения, означающей, что отмена, изменение или признание недействительной арбитражной оговорки не приводит к прекращению, изменению или признанию недействительным основного соглашения. Соответственно, отмена, изменение или признание недействительным основного соглашения не приводит к прекращению, изменению или признанию недействительной арбитражной оговорки.

Статья 6. Отказ от права на возражение

      Сторона, которая знает о том, что какое-либо положение настоящего Закона или какое-либо требование арбитражного соглашения не были соблюдены, и тем не менее продолжает участвовать в арбитражном разбирательстве, не заявив возражений против такого несоблюдения в течение срока, определенного регламентом арбитража для этой цели, считается отказавшейся от своего права на возражение.

Статья 7. Недопустимость вмешательства в деятельность арбитража

      Арбитры и арбитражи при разрешении переданных им споров независимы, принимают решения в условиях, исключающих какое-либо вмешательство в их деятельность государственных органов и иных организаций, за исключением случаев, установленных настоящим Законом.

Статья 8. Передача спора на разрешение арбитража

      1. Спор может быть передан на рассмотрение арбитража при наличии заключенного между сторонами арбитражного соглашения.

      2. Арбитражное соглашение может быть заключено сторонами в отношении споров, которые возникли или могут возникнуть между сторонами по какому либо конкретному гражданско-правовому отношению.

      3. Арбитражное соглашение в отношении спора, который находится на рассмотрении в суде, может быть заключено до принятия решения по спору указанным судом. В этом случае суд выносит определение об оставлении заявления без рассмотрения.

      4. Арбитражное соглашение о разрешении спора по договору, условия которого определены одной из сторон в формулярах или иных стандартных формах и могли быть приняты другой стороной путем присоединения к предложенному договору в целом (договор присоединения), действительно, если такое соглашение заключено после возникновения оснований для предъявления иска.

      5. В арбитраж по соглашению сторон могут передаваться споры, вытекающие из гражданско-правовых отношений, между физическими и (или) юридическими лицами.

      6. Если стороны не договорились об ином, то при передаче спора в постоянно действующий арбитраж регламент постоянно действующего арбитража рассматривается в качестве неотъемлемой части арбитражного соглашения.

      7. Действие арбитражного соглашения может быть прекращено соглашением сторон в том же порядке, в котором оно заключалось.

      8. Арбитражу не подведомственны споры, по которым затрагиваются интересы несовершеннолетних лиц, лиц, признанных в порядке, установленном законом, недееспособными или ограниченно дееспособными, о банкротстве и реабилитации, между субъектами естественных монополий и их потребителями.

      9. Арбитраж не вправе рассматривать споры, возникающие из личных неимущественных отношений, не связанных с имущественными, связанные с жизнью и здоровьем, неприкосновенностью частной жизни, личной и семейной тайной, правом на имя человека.

      10. Арбитраж вправе рассматривать споры между физическими и (или) юридическими лицами Республики Казахстан с одной стороны, и государственными органами, государственными предприятиями, а также юридическими лицами, пятьдесят и более процентов голосующих акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежит государству, - с другой, при наличии согласия уполномоченного органа соответствующей отрасли.

Статья 9. Форма и содержание арбитражного соглашения

      1. Арбитражное соглашение заключается в письменной форме. Арбитражное соглашение считается заключенным в письменной форме, если оно содержится в виде арбитражной оговорки в документе, подписанном сторонами, либо заключенным путем обмена письмами, телеграммами, телефонограммами, телетайпограммами, факсами, электронными документами или иными документами, определяющими субъектов и содержание их волеизъявления.

      2. Арбитражное соглашение считается заключенным в письменной форме, если оно заключается путем обмена в суде исковым заявлением и отзывом на иск, в которых одна из сторон предлагает передать дело на рассмотрение арбитража, а другая против этого не возражает.

      3. Ссылка в договоре на документ, содержащий условие о передаче спора на разрешение арбитража, является арбитражным соглашением при условии, что договор заключен в письменной форме, и данная ссылка такова, что делает арбитражное соглашение частью договора.

      4. Арбитражное соглашение должно содержать:

      1) явно выраженное намерение сторон о передаче спора в арбитраж;

      2) указание предмета, который подлежит рассмотрению арбитражем;

      3) указание конкретного арбитражного института;

      4) указание на регламент (если выбран постоянно действующий арбитраж) или порядок проведения арбитражного разбирательства;

      5) согласие уполномоченного органа соответствующей отрасли при рассмотрении спора между физическими и (или) юридическими лицами Республики Казахстан с одной стороны, и государственными органами, государственными предприятиями, а также юридическими лицами, пятьдесят и более процентов голосующих акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежит государству, - с другой.

      Дополнительные условия арбитражного соглашения могут быть определены соглашением сторон.

      5. Государственные органы, государственные предприятия, а также юридические лица, пятьдесят и более процентов голосующих акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежит государству, намеривающие заключить арбитражное соглашение должны направить в уполномоченный орган соответствующей отрасли запрос о даче согласия на заключение такого соглашения. Уполномоченный орган соответствующей отрасли обязан в течение пяти дней рассмотреть запрос и направить письменное сообщение о согласии либо мотивированном отказе в даче согласия. При рассмотрении запроса уполномоченный орган соответствующей отрасли должен учитывать экономическую безопасность и интересы государства.

Статья 10. Арбитражное соглашение и предъявление иска по существу спора в суде

      Суд, в который подан иск по предмету арбитражного разбирательства, должен, если любая из сторон просит об этом, не позднее представления своего первого заявления по существу спора направить стороны в арбитраж, если не найдет, что арбитражное соглашение недействительно, утратило силу или не может быть исполнено.

Глава 2. Состав арбитража

Статья 11. Арбитры

      1. Арбитром избирается (назначается) физическое лицо, прямо или косвенно не заинтересованное в исходе дела, являющееся независимым от сторон и давшее согласие на исполнение обязанностей арбитра, достигшее возраста тридцати пяти лет, имеющее высшее образование и непрерывный стаж работы в соответствующей отрасли не менее пяти лет.

      Арбитр, разрешающий спор единолично, должен иметь высшее юридическое образование и стаж работы по юридической специальности не менее пяти лет. В случае коллегиального разрешения спора высшее юридическое образование должен иметь председатель арбитража.

      2. Дополнительные требования к кандидатам в арбитры могут быть согласованы сторонами непосредственно или определены регламентом постоянно действующего арбитража.

      3. Арбитром не может быть лицо:

      1) избранное или назначенное судьей в порядке, установленном законодательным актом Республики Казахстан;

      2) признанное судом в порядке, установленном законом Республики Казахстан, недееспособным или ограниченно дееспособным;

      3) имеющее неснятую или непогашенную судимость, либо лицо, которому предъявлено обвинение в совершении преступления;

      4) являющееся государственным служащим, депутатом Парламента Республики Казахстан, депутатом маслихата, осуществляющим свою деятельность на постоянной или освобожденной основе, оплачиваемую за счет средств государственного бюджета, и военнослужащим.

Статья 12. Число арбитров при рассмотрении спора

      1. Стороны вправе определить число арбитров, которое должно быть нечетным.

      2. Если стороны не договорились об ином, то для разрешения спора в арбитраже избираются (назначаются) три арбитра.

Статья 13. Состав коллегии арбитров

      1. Формирование состава коллегии арбитров производится путем избрания (назначения) арбитров (арбитра) по соглашению сторон.

      2. В постоянно действующем арбитраже формирование состава коллегии арбитров производится в порядке, установленном регламентом постоянно действующего арбитража.

      3. В арбитраже для разрешения конкретного спора формирование состава коллегии арбитров производится в порядке, согласованном сторонами.

      4. По соглашению сторон арбитром может быть избран гражданин Республики Казахстан, иностранец либо лицо без гражданства.

      5. При формировании состава коллегии арбитров, состоящего из трех арбитров, если стороны не договорились об ином или спор не рассматривает постоянно действующий арбитраж, каждая сторона назначает одного арбитра, и два назначенных таким образом арбитра избирают третьего - председательствующего арбитра.

      6. При отсутствии соглашения сторон суд или руководитель постоянно действующего арбитража в течение тридцати календарных дней может по заявлению одной из сторон спора назначить арбитров (арбитра) из числа лиц, находящихся в составах постоянно действующих арбитражей, в случаях, когда:

      1) сторона не назначила арбитра в течение тридцати календарных дней с момента получения просьбы об этом от другой стороны;

      2) если два арбитра в течение тридцати календарных дней с момента их назначения не договорились о выборе третьего арбитра;

      3) стороны не договорились о выборе арбитра, рассматривающего спор единолично.

      7. При рассмотрении спора постоянно действующим арбитражем, если стороны не договорились о составе коллегии арбитров, арбитры (арбитр) могут быть назначены руководителем постоянно действующего арбитража в течение тридцати календарных дней.

      Решение руководителя постоянно действующего арбитража о назначении арбитров отмене не подлежит.

Статья 14. Реестр арбитров

      1. Для использования данных об арбитрах Арбитражная палата Казахстана ведет единый реестр арбитров, осуществляющих свою деятельность на территории Республики Казахстан.

      2. Реестр арбитров - электронная база данных, содержащая сведения об арбитрах, осуществляющих свою деятельность на территории Республики Казахстан.

      3. Информация об арбитрах предоставляется в форме электронной справки заинтересованным лицам, в том числе государственным органам для использования в работе.

      4. Правила ведения и использования реестра арбитров утверждаются Арбитражной палатой Казахстан.

      5. Реестр арбитров должен быть размещен на интернет-ресурсе Арбитражной палаты Казахстан на казахском и русском языках и обновляться по мере включения в него арбитров.

Статья 15. Условия деятельности постоянно действующего арбитража

      1. Постоянно действующий арбитраж ведет реестр своих арбитров. Информация о постоянно действующем арбитраже, включая его юридический адрес и регламент, а также реестр арбитров размещаются в средствах массовой информации, в том числе и на интернет-ресурсах, для свободного ознакомления физических и юридических лиц. Информация об арбитражных решениях размещается при наличии согласия сторон спора.

      Реестр арбитров должен содержать фамилию, имя, отчество (при его наличии) арбитра, опыт работы с указанием места работы, должности и периода работы, ученую степень и ученое звание (при наличии), количество рассмотренных дел.

      2. Постоянно действующий арбитраж осуществляет хранение дел по рассмотренным спорам, в порядке, определенном его регламентом. Контроль за хранением дел постоянно действующих арбитражей осуществляет Арбитражная палата Казахстана.

Статья 16. Отвод арбитра

      1. В случае несоответствия арбитра требованиям статьи 11 настоящего Закона, стороны могут заявить об отводе арбитра.

      2. Основаниями для отвода арбитра являются также следующие обстоятельства, вызывающие сомнение в его беспристрастности и/или компетентности, если:

      1) тесно связанное с арбитром лицо является стороной спора или арбитр иным образом может ожидать значительной выгоды или ущерба в зависимости от результата рассмотрения спора;

      2) арбитр или тесно связанное с ним лицо является руководителем юридического лица, его филиала или представительства, являющегося стороной спора, или иным образом представляет сторону или иное лицо, которое может ожидать значительной выгоды или ущерба в зависимости от результата рассмотрения спора;

      3) арбитр выступал в качестве эксперта или иным образом заранее определил свою позицию в споре или содействовал стороне спора в подготовке или изложении ее позиции;

      4) арбитр получил или потребовал вознаграждение в связи с рассмотрением данного дела, не предусмотренное настоящим Законом;

      5) арбитр необоснованно не соблюдает сроки арбитражного разбирательства.

      Для целей настоящего Закона тесно связанным лицом является лицо, которое является супругом (супругой) арбитра или его родственником, свойственником, либо работником постоянно действующего арбитража, состоит в трудовых или договорных отношениях с арбитром, или имеет иные связи, свидетельствующие о его зависимости от арбитра.

      3. В случае обращения к какому-либо физическому лицу в связи с его возможным избранием (назначением) арбитром, указанное лицо должно сообщить о наличии обстоятельств, являющихся основаниями для его отвода в соответствии со статьей 11 настоящего Закона. В случае, если указанные обстоятельства возникли во время арбитражного разбирательства, арбитр должен без промедления сообщить об этом сторонам и заявить самоотвод.

      4. Сторона может заявить отвод избранному ею арбитру в соответствии с настоящей статьей только в случае, если обстоятельства, являющиеся основаниями для отвода, стали известны стороне после формирования состава арбитража для рассмотрения данного дела.

      5. В постоянно действующем арбитраже процедура отвода арбитра может быть определена его регламентом.

      6. В арбитраже для разрешения конкретного спора процедура отвода арбитра может быть согласована сторонами.

      7. Если процедура отвода арбитра не согласована сторонами или не определена регламентом постоянно действующего арбитража, то письменное мотивированное заявление об отводе арбитра должно быть подано стороной в арбитраж в течение тридцати календарных дней после того, как стороне стали известны обстоятельства, являющиеся основаниями для отвода.

      Если арбитр, которому заявлен отвод, отказывает в его удовлетворении или одна из сторон не согласна с отводом арбитра, то вопрос об отводе разрешается арбитрами, входящими в состав коллегии арбитров, в десятидневный срок с момента получения письменного мотивированного заявления стороны.

      Вопрос об отводе арбитра, рассматривающего спор единолично, разрешается этим арбитром.

      Если арбитр, рассматривающий спор единолично, отказывает в удовлетворении ходатайства одной либо обеих сторон об отводе или одна из сторон не согласна с отводом арбитра, то вопрос об отводе решается путем принятия сторонами соглашения о прекращении арбитражного разбирательства в данном составе арбитража.

Статья 17. Прекращение полномочий арбитра

      1. Полномочия арбитра могут быть прекращены по соглашению сторон по основаниям, предусмотренным в статье 16 настоящего Закона, а также в случае неисполнения своих полномочий в течение установленного срока по рассмотрению спора или неспособности осуществлять свои обязанности по болезни, в связи со смертью либо отказом от своих полномочий по рассмотрению спора.

      В случае разногласий относительно какого-либо из оснований, указанных в пункте 1 настоящей статьи, любая сторона может обратиться к руководителю постоянно действующего арбитража с ходатайством о принятии решения относительно прекращения полномочий арбитра.

      Решение относительно прекращения полномочий арбитра не подлежит отмене.

      2. В случае прекращения полномочий арбитража или арбитра, рассматривающего спор единолично, производство по спору, находящемуся на рассмотрении, приостанавливается до избрания (назначения) другого арбитража (арбитра).

      3. Полномочия арбитра прекращаются после вступления в силу решения арбитража по конкретному делу или в случае, если стороны договорились относительно такого прекращения. В случаях, предусмотренных статьей 44 настоящего Закона, полномочия арбитра возобновляются, а затем прекращаются после совершения процессуальных действий, предусмотренных указанной Статьей.

Статья 18. Замена арбитра

      В случае прекращения полномочий арбитра, другой арбитр избирается (назначается) в соответствии с правилами, которые применялись при избрании (назначении) заменяемого арбитра.

      Избранный (назначенный) в порядке замены арбитр вправе назначить повторные слушания по делу.

Статья 19. Арбитражная палата Казахстана

      1. Арбитражная палата Казахстана — некоммерческая, саморегулируемая организация, созданная в целях обеспечения благоприятных условий для реализации, стимулирования и поддержки деятельности арбитражей в Республике Казахстан в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан.

      Деятельность Арбитражной палаты Казахстана регулируется настоящим Законом и уставом. Арбитражная палата Казахстана является юридическим лицом и подлежит регистрации в установленном законом порядке.

      2. Задачи Арбитражной палаты Казахстана:

      1) защита интересов арбитров, а также иных физических лиц в органах государственного управления Республики Казахстан, иностранных и международных организациях;

      2) организация мероприятий на национальных и международных уровнях в сфере развития альтернативных методов решения споров, а также участие в них;

      3) участие в совместных проектах с международными организациями по проведению исследований в сфере арбитража, альтернативных методов решения споров;

      4) мониторинг арбитражной деятельности, унификация внутренних документов постоянно действующих арбитражей, арбитражной практики Республики Казахстан;

      5) подготовка арбитров с выдачей сертификатов международного значения;

      6) иные задачи в соответствии с настоящим Законом и учредительными документами Арбитражной палаты Казахстана.

      3. Членами Арбитражной палаты Казахстана могут быть арбитры, а также физические лица, заинтересованные в совместном достижении целей Арбитражной палаты Казахстана, внесшие вступительный взнос и уплачивающие членские взносы.

      4. Органами управления Арбитражной палаты Казахстана являются:

      1) высший орган управления - общее собрание членов;

      2) постоянно действующий коллегиальный орган управления - правление;

      3) исполнительный единоличный орган - председатель правления;

      4) орган внутреннего контроля за финансово-хозяйственной деятельностью Арбитражной палаты Казахстана - ревизионная комиссия (ревизор).

Статья 20. Право арбитража на вынесение постановления о своей компетенции и распоряжение о принятии мер по обеспечению иска

      1. Арбитраж самостоятельно решает вопрос о наличии или отсутствии у него полномочий (юрисдикции) рассматривать переданный на его разрешение спор, в том числе в случаях, когда одна из сторон возражает против арбитражного разбирательства по причине недействительности арбитражного соглашения. Для этой цели арбитражная оговорка, являющаяся частью договора, толкуется как соглашение, не зависящее от других условий договора. Вынесение арбитражем решения о недействительности договора не влечет за собой недействительности арбитражной оговорки.

      2. Сторона вправе заявить об отсутствии у арбитража полномочий рассматривать переданный на его разрешение спор до представления ею первого заявления по существу спора.

      3. Сторона вправе заявить о превышении арбитражем его полномочий, если в ходе арбитражного разбирательства предметом арбитражного разбирательства станет вопрос, рассмотрение которого не предусмотрено арбитражным соглашением либо который не может быть предметом арбитражного разбирательства в соответствии с нормами применяемого в данном разбирательстве права или правилами арбитражного разбирательства.

      4. Арбитраж обязан в десятидневный срок рассмотреть заявление, сделанное в соответствии с пунктами 2 и 3 настоящей статьи. По результатам рассмотрения заявления выносится определение.

      5. Если арбитраж при рассмотрении вопроса о своей компетенции выносит определение об отсутствии у арбитража полномочий по рассмотрению спора, то арбитраж не может рассматривать спор по существу.

      6. Если стороны не договорились об ином, то арбитраж может по просьбе любой стороны распорядиться о принятии какой-либо стороной таких мер по обеспечению иска в отношении предмета спора, которые он считает необходимыми, о чем выносит определение.

Статья 21. Определение правил арбитражного разбирательства

      1. Постоянно действующий арбитраж осуществляет арбитражное разбирательство в соответствии со своим регламентом и арбитражным соглашением.

      2. Арбитраж для разрешения конкретного спора осуществляет арбитражное разбирательство в соответствии с правилами, согласованными сторонами.

      Правила арбитражного разбирательства, не определенные регламентом постоянно действующего арбитража, а также положениями настоящего Закона и не согласованные сторонами, определяются арбитражем.

      3. Полномочия, предоставленные арбитражному суду, включают полномочия на определение допустимости, относимости, существенности и значимости любого доказательства.

Статья 22. Место арбитража

      Стороны могут по своему усмотрению определить место арбитража, за исключением случая, когда спор передается на рассмотрение постоянно действующего арбитража. В отсутствие такой договоренности место арбитража определяется арбитражем с учетом обстоятельств дела, включая фактор удобства для сторон.

Статья 23. Исковое заявление

      1. Истец излагает свои требования в исковом заявлении, которое в письменной форме передается в арбитраж. Копия искового заявления передается ответчику.

      2. В исковом заявлении должны быть указаны:

      1) дата подачи искового заявления;

      2) наименования сторон, их почтовые адреса и банковские реквизиты;

      3) обоснование обращения в арбитраж;

      4) требования истца;

      5) обстоятельства, на которых истец основывает свои требования;

      6) доказательства, подтверждающие основания исковых требований;

      7) цена иска, если иск подлежит оценке;

      8) перечень прилагаемых к исковому заявлению документов и иных материалов.

      Исковое заявление должно быть подписано истцом или его представителем с приложением оригинала доверенности или иного документа, удостоверяющего полномочия представителя.

      3. Регламентом арбитража могут быть предусмотрены дополнительные требования к содержанию искового заявления.

Статья 24. Отзыв на исковое заявление

      1. Ответчик вправе представить истцу и в арбитраж отзыв на исковое заявление, изложив в нем свои возражения против иска. Отзыв на исковое заявление представляется истцу и в арбитраж в порядке и сроки, предусмотренные регламентом арбитража.

      Если регламентом арбитража срок представления отзыва на исковое заявление не определен, то указанный отзыв представляется не менее чем за десять календарных дней до первого заседания арбитража.

      2. В ходе арбитражного разбирательства сторона вправе изменить или дополнить свои исковые требования или возражения против иска.

Статья 25. Возбуждение арбитражного разбирательства

      1. Арбитраж, приняв исковое заявление, в течение десяти календарных дней выносит определение о возбуждении арбитражного разбирательства в соответствии с регламентом арбитража или правилами, согласованными сторонами, извещает стороны о месте его рассмотрения, предлагает ответчику представить письменный отзыв на исковое заявление.

      2. Непредставление ответчиком возражений не может служить препятствием к рассмотрению спора.

Статья 26. Начало арбитражного разбирательства

      1. Если иное не предусмотрено соглашением сторон, арбитраж принимает решение о том, проводить ли устное слушание дела для представления доказательств или для устных прений либо осуществлять разбирательство только на основе документов и других материалов. Однако, если стороны не договорились не проводить устного слушания, арбитраж должен провести такое слушание на надлежащей стадии разбирательства по просьбе любой из сторон.

      2. Если стороны не договорились об ином, арбитражное разбирательство в отношении конкретного спора начинается в день, когда просьба о передаче этого спора в арбитраж получена ответчиком.

      3. Арбитр обязан заблаговременно и надлежащим образом вручить сторонам уведомление о времени и месте заседания арбитража, если стороны не договорились об ином.

      4. Если стороны не договорились об ином, то копии всех документов, материалов и информация, которые предоставляются арбитражу одной из сторон, должны быть переданы арбитражем другой стороне в течение семи календарных дней с даты их поступления в арбитраж. Экспертные заключения должны быть переданы арбитражем сторонам до начала арбитражного разбирательства.

Статья 27. Возврат искового заявления

      1. Арбитраж возвращает исковое заявление, если:

      1) между сторонами отсутствует арбитражное соглашение;

      2) иск подан в арбитраж, не предусмотренный в арбитражном соглашении;

      3) предмет иска выходит за рамки арбитражного соглашения;

      4) затрагиваются интересы третьих лиц, не являющихся участниками арбитражного соглашения;

      5) исковое заявление подписано лицом, не имеющим полномочий на его подписание;

      6) истцом подано заявление о возврате искового заявления;

      7) в производстве этого же или другого арбитража имеется дело по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям.

      2. При возврате искового заявления арбитраж выносит мотивированное определение.

      3. Возвращение заявления не препятствует повторному обращению истца в арбитраж с иском к тому же ответчику, о том же предмете и по тем же основаниям с соблюдением требований, установленных законодательными актами Республики Казахстан, регламентом соответствующего постоянно действующего арбитража или соглашением сторон.

Статья 28. Язык арбитражного разбирательства

      1. Стороны могут по своему усмотрению договориться о языке или языках, которые будут использоваться в ходе арбитражного разбирательства. В отсутствие такой договоренности язык арбитражного разбирательства устанавливается определением арбитража в зависимости от языка, на котором подано в арбитраж исковое заявление.

      Если в ходе подготовки к рассмотрению дела в арбитраже выяснилось, что истец не владеет языком, на котором его представителем подано исковое заявление, то по письменному ходатайству истца суд выносит определение об изменении языка арбитражного разбирательства.

      Участвующим в деле лицам, не владеющим языком, на котором ведется арбитражное разбирательство, обеспечиваются право ознакомления с материалами дела, участие в арбитражном разбирательстве через переводчика, право выступать в арбитраже на родном языке. При этом сторона самостоятельно обеспечивает участие переводчика в арбитражном разбирательстве.

      2. Сторона, представляющая документы и иные материалы не на языке (языках) арбитражного разбирательства, обеспечивает их перевод, при этом регламентом арбитража либо соглашением сторон могут быть определены дополнительные требования.

      3. Арбитраж может потребовать от сторон перевода документов и иных материалов на язык (языки) арбитражного разбирательства.

      4. Документы и иные материалы арбитража вручаются лицам, участвующим в деле, на языке арбитражного разбирательства.

Статья 29. Непредставление документов или неявка стороны

      1. Непредставление документов и иных материалов, в том числе неявка на заседание арбитража одной из сторон или их представителей, надлежащим образом уведомленных о времени и месте заседания арбитража, не является препятствием для арбитражного разбирательства на основании представленных материалов и доказательств и принятия решения арбитражем, если причина непредставления документов и иных материалов или неявки сторон на заседание арбитража признана им неуважительной.

      2. Непредставление ответчиком возражений против иска не может рассматриваться как признание требований истца.

Статья 30. Получение сторонами письменных сообщений

      Если стороны не договорились об ином:

      1) любое письменное сообщение считается полученным, если оно доставлено адресату лично, по его постоянному месту жительства или почтовому адресу; когда таковые не могут быть установлены путем разумного наведения справок, письменное сообщение считается полученным, если оно направлено в последнее известное местонахождение заказным письмом или иным образом, предусматривающим регистрацию попытки доставки этого сообщения;

      2) письменное сообщение считается полученным в день такой доставки.

Статья 31. Права сторон

      Стороны, участвующие в арбитражном разбирательстве, имеют право:

      1) знакомиться с материалами дела и снимать копии с данных материалов;

      2) представлять доказательства;

      3) заявлять ходатайства, отвод арбитрам;

      4) задавать вопросы участникам процесса, давать устные и письменные объяснения;

      5) представлять свои доводы по всем возникающим в ходе процесса вопросам;

      6) возражать против ходатайств и доводов другой стороны;

      7) знакомиться с протоколом заседания арбитража и подавать по нему письменные замечания;

      8) ходатайствовать перед судом о принудительном исполнении арбитражного решения в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан;

      9) в установленных настоящим Законом случаях подавать ходатайство об отмене арбитражного решения;

      10) окончить дело мировым соглашением или соглашением об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации.

Статья 32. Участие сторон в арбитражном заседании

      1. Каждой стороне должны быть предоставлены равные возможности для изложения своей позиции и защиты своих прав и интересов.

      2. Если стороны не договорились об ином, то арбитражное разбирательство осуществляется в закрытом заседании арбитража с участием сторон или их представителей.

      Полномочия представителей сторон должны быть оформлены с соблюдением требований, предусмотренных гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

      3. Арбитражное заседание (его часть) по ходатайству сторон либо инициативе арбитража может проводиться в online режиме с использованием видеоконференцсвязи и иных программ, технических средств, обеспечивающих арбитражу и сторонам возможность слышать и/или видеть друг друга.

      При этом местом проведения заседания, вынесения решения является место арбитражного разбирательства, указанное в арбитражном соглашении.

Статья 33. Представление и исследование доказательств

      1. Каждая сторона должна доказать те обстоятельства, на которые она ссылается как на обоснование своих требований и возражений. Арбитр вправе, если сочтет представленные доказательства недостаточными, предложить сторонам представить дополнительные доказательства.

      2. Арбитры вправе отказаться принять представленные сторонами доказательства, если эти доказательства не относятся к спору или такой отказ является оправданным с учетом времени, когда такие доказательства были представлены.

      3. Арбитр обязан непосредственно исследовать все имеющиеся по делу доказательства.

Статья 34. Эксперт, назначенный арбитражем

      1. Если стороны, участвующие в арбитражном разбирательстве, не договорились об ином, арбитраж может:

      1) назначить одного или нескольких экспертов для представления ему заключения по конкретным вопросам, которые определяются арбитражем;

      2) потребовать от стороны предоставления эксперту любой относящейся к делу информации либо предъявления для осмотра или предоставления возможности осмотра им относящихся к делу документов, товаров или другого имущества;

      3) решать иные вопросы, касающиеся участия эксперта в арбитражном разбирательстве, включая распределение расходов на оплату экспертизы и участие эксперта, если эти вопросы не были специально оговорены сторонами.

      2. Экспертное заключение представляется в письменной форме.

      3. При отсутствии договоренности сторон об ином эксперт, если сторона просит об этом или если арбитраж считает это необходимым, должен после представления своего письменного заключения принять участие в слушании, на котором сторонам предоставляется возможность задавать ему вопросы и представлять специалистов для дачи показаний по спорным вопросам.

Статья 35. Сроки подготовки дела к арбитражному разбирательству, рассмотрения и разрешения споров

      1. Подготовка дел к арбитражному разбирательству должна быть проведена не позднее пятнадцати рабочих дней со дня принятия заявления, если иное не установлено регламентом или соглашением сторон. В исключительных случаях по делам особой сложности этот срок может быть продлен до одного месяца по мотивированному определению арбитра.

      2. Споры рассматриваются и разрешаются арбитражем в срок до двух месяцев со дня окончания подготовки дела к арбитражному разбирательству, если иное не установлено регламентом или соглашением сторон.

      3. Установленные сроки могут быть продлены арбитражем, исходя из сложности рассматриваемого спора.

      4. Если арбитр необоснованно задерживает арбитражное разбирательство, стороны имеют право ходатайствовать об отводе арбитра и назначении нового арбитр.

Статья 36. Протокол заседания арбитража

      1. Если стороны не договорились об ином, в заседании арбитража ведется протокол.

      2. Протокол заседания арбитража должен отражать все существенные моменты разбирательства дела.

      В протоколе заседания арбитража указываются:

      1) год, месяц, число и место заседания арбитража;

      2) время начала и окончания заседания арбитража;

      3) наименование арбитража, рассматривающего дело, фамилии и инициалы арбитров, секретаря заседания арбитража;

      4) наименование дела;

      5) сведения о явке лиц, участвующих в деле, представителей, свидетелей, экспертов, специалистов, переводчиков;

      сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, представителям их процессуальных прав;

      7) распоряжения председательствующего (единоличного арбитра) и определения, вынесенные арбитражем в зале заседания арбитража;

      8) заявления, ходатайства и объяснения лиц, участвующих в деле, и представителей;

      9) показания свидетелей, устные разъяснения экспертами своих заключений, пояснения специалистов;

      10) сведения об оглашении документов, данные осмотра вещественных доказательств, прослушивание звукозаписей, просмотр видеозаписей, киноматериалов;

      11) содержание вопросов и ответов, имевших место в зале заседания арбитража;

      12) сведения об оглашении и разъяснении содержания решения и определений, разъяснении порядка и срока их обжалования;

      13) сведения о разъяснении лицам, участвующим в деле, прав на ознакомление с протоколом и подачи по нему замечаний;

      14) дата составления протокола.

      3. Протокол составляется секретарем заседания арбитража, который назначается арбитражем по соглашению сторон арбитражного разбирательства либо в соответствии с регламентом постоянно действующего арбитража.

      4. Лица, участвующие в деле, и их представители вправе ходатайствовать об оглашении какой-либо части протокола, занесении в протокол сведений об обстоятельствах, которые они считают существенными для дела.

      5. Протокол должен быть составлен и подписан не позднее трех рабочих дней после окончания заседания арбитража.

      По сложным делам составление и подписание протокола заседания арбитража могут быть осуществлены в более длительный срок, но не позднее чем через пять рабочих дней после окончания заседания арбитража.

      6. Протокол подписывается председательствующим и секретарем. Все изменения, поправки, дополнения должны быть оговорены в протоколе и удостоверены их подписями.

Статья 37. Замечания на протокол

      Лица, участвующие в арбитражном разбирательстве, или их представители вправе знакомиться с протоколом заседания арбитража в течение пяти рабочих дней со дня его изготовления и подписания и в течение пяти рабочих дней подать замечания на протокол в письменном виде с указанием на допущенные в нем неправильности или неполноту совершенных действий и фиксации (отражения) их результатов.

Статья 38. Рассмотрение замечаний на протокол

      1. Замечания на протокол рассматривает подписавший его председательствующий (единоличный арбитр), который в случае согласия с замечаниями удостоверяет их правильность.

      2. В случае несогласия председательствующего (единоличного арбитра) с поданными замечаниями, они рассматриваются в заседании арбитража с извещением лиц, участвовавших в рассмотрении дела. Неявка лиц, участвовавших в рассмотрении дела, не является препятствием для рассмотрения замечаний на протокол. В результате рассмотрения замечаний председательствующий (единоличный арбитр) выносит определение об удостоверении их правильности либо об их полном или частичном отклонении. Все замечания приобщаются к делу.

      3. Замечания на протокол должны быть рассмотрены в течение пяти рабочих дней со дня их подачи.

      4. В случае, когда председательствующий (единоличный арбитр) по делу по каким-либо объективным причинам не может рассмотреть замечания на протокол, они приобщаются к материалам дела.

Статья 39. Содействие суда в предоставлении обеспечительных мер и получении доказательств

      1. Стороны во время арбитражного разбирательства в случае, предусмотренном в пункте 6 статьи 20 настоящего Закона, вправе обратиться в суд с заявлением об обеспечении иска. Принятие судом определения об обеспечении иска не является несовместимым с арбитражным соглашением.

      2. Заявление об обеспечении иска, рассматриваемого в арбитраже, подается стороной в суд по месту осуществления арбитражного разбирательства или местонахождению имущества, в отношении которого могут быть приняты обеспечительные меры.

      3. Рассмотрение судом заявления об обеспечении иска, рассматриваемого в арбитраже, и вынесение им определения об обеспечении иска или отказе в его обеспечении осуществляются в порядке, установленном гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

      4. Определение об обеспечении иска, рассматриваемого в арбитраже, может быть отменено судом, вынесшим это определение, по заявлению одной из сторон. Решение арбитража об отказе в удовлетворении исковых требований является основанием для отмены судом обеспечительных мер.

      5. Арбитраж или сторона с согласия арбитража может обратиться к суду с просьбой о содействии в получении доказательств. Суд рассматривает данное обращение в соответствии с процессуальным законодательством Республики Казахстан.

Статья 40. Предъявление встречного иска и зачет встречных требований

      1. Ответчик вправе предъявить истцу встречный иск при условии, что существует взаимная связь встречного требования с требованиями истца, а также при условии, что встречный иск может быть рассмотрен арбитражем в соответствии с арбитражным соглашением.

      2. Встречный иск может быть предъявлен в ходе арбитражного разбирательства до принятия решения арбитражем, если сторонами не согласован иной срок для предъявления встречного иска.

      3. Встречный иск должен соответствовать требованиям пункта 2 статьи 23 настоящего Закона.

      4. Истец вправе представить возражения против встречного иска в порядке и сроки, которые предусмотрены регламентом или правилами арбитражного разбирательства.

      5. Если стороны не договорились об ином, то ответчик вправе потребовать зачета встречного требования с соблюдением требований гражданского законодательства Республики Казахстан.

Глава 4. Расходы, связанные с разрешением спора в арбитраже

Статья 41. Расходы, связанные с разрешением спора в арбитраже

      1. Расходы, связанные с разрешением спора в арбитраже, включают:

      1) гонорар арбитров;

      2) расходы, понесенные арбитрами в связи с участием в арбитражном разбирательстве, в том числе расходы на оплату проезда к месту рассмотрения спора, проживание и питание;

      3) суммы, подлежащие выплате экспертам и переводчикам;

      4) расходы, понесенные арбитрами в связи с осмотром и исследованием письменных и вещественных доказательств на месте их нахождения;

      5) расходы, понесенные свидетелями;

      6) расходы на оплату услуг представителя стороной, в пользу которой состоялось арбитражное решение;

      7) расходы на организационное и материальное обеспечение арбитражного разбирательства, кроме расходов постоянно действующего арбитража, связанных с обеспечением места его рассмотрения.

      2. В постоянно действующем арбитраже размер гонорара арбитров определяется составом арбитража в соответствии со шкалой гонораров арбитров, предусмотренной регламентом постоянно действующего арбитража.

      При отсутствии в регламенте постоянно действующего арбитража указания на фиксированный размер гонорара арбитров арбитраж может определять размер гонорара арбитра в каждом конкретном случае разбирательства по спору с учетом цены иска, сложности спора, времени, затраченного арбитрами на арбитражное разбирательство, и любых других относящихся к делу обстоятельств.

      3. В арбитраже для разрешения конкретного спора размер гонорара арбитров определяется по соглашению сторон, а при отсутствии такового - арбитражем для разрешения конкретного спора в порядке, предусмотренном для постоянно действующего арбитража.

Статья 42. Распределение расходов, связанных с разрешением спора в арбитраже

      1. Распределение расходов, связанных с разрешением спора в арбитраже, между сторонами производится арбитражем в соответствии с соглашением сторон, а при отсутствии такового - пропорционально удовлетворенным и отклоненным требованиям.

      2. Расходы на оплату услуг представителя стороной, в пользу которой состоялось арбитражное решение, а также иные расходы, связанные с арбитражным разбирательством, могут быть по арбитражному решению отнесены на другую сторону, если требование о возмещении понесенных расходов было заявлено в ходе арбитражного разбирательства и удовлетворено арбитражем.

      3. Распределение расходов, связанных с разрешением спора в арбитраже, указывается в решении или определении арбитража.

      4. При отказе истца от иска понесенные им расходы ответчиком не возмещаются.

Статья 43. Обеспечение расходов, связанных с разрешением споров в арбитраже

      1. Арбитры вправе требовать от сторон предоставить обеспечение расходов, понесенных арбитрами в связи с разрешением споров в арбитраже. Арбитры вправе определить отдельное обеспечение в отношении отдельных требований. Если одна из сторон не предоставляет своей части требуемого обеспечения в установленный арбитрами срок, другая сторона может внести полное обеспечение. Если требуемое обеспечение не предоставляется сторонами, арбитры вправе полностью или частично прекратить разбирательство.

      Арбитры вправе воспользоваться предоставленным обеспечением в процессе арбитражного разбирательства с целью покрытия расходов. После того как арбитры разрешили вопрос о своей компенсации в окончательном решении, и решение в этой части может быть принудительно исполнено, арбитры вправе получить платеж за счет обеспечения, если стороны не выполняют обязанности платежа в соответствии с решением.

      2. Соглашение о компенсации арбитрам, в котором стороны не участвуют совместно, является недействительным. Сторона, которая предоставила полное обеспечение, вправе согласиться об использовании арбитрами всего обеспечения с целью компенсации проделанной работы.

      3. Арбитры не вправе ставить вынесение решения в зависимость от выплаты компенсации.

      4. Сторона или арбитр вправе обжаловать решение арбитров по вопросу о компенсации в суде. Иск об обжаловании может быть предъявлен стороной в течение трех месяцев с даты получения решения, а арбитром — в течение трех месяцев с даты его оглашения. Если в соответствии со статьей 49 настоящего Закона имело место исправление, дополнение или толкование арбитражного решения, иск должен быть предъявлен стороной в течение трех месяцев с даты получения стороной окончательного текста решения, а арбитром - в течение трех месяцев с даты оглашения решения в его окончательном виде. Решение должно содержать ясные указания на то, что должно быть сделано стороной, намеревающейся обжаловать решение по данному вопросу.

      Решение суда, согласно которому компенсация арбитру подлежит уменьшению, также действует в отношении стороны, которая не ходатайствовала о ее уменьшении.

Глава 5. Вынесение арбитражного решения и прекращение разбирательства. Отмена арбитражного решения

Статья 44. Нормы, применимые к существу спора

      1. Арбитраж разрешает спор в соответствии с нормами права, которое стороны избрали в качестве применимого в рассмотрении спора. Любое указание на право или систему права какого-либо государства должно толковаться как непосредственно отсылающее к материальному праву этого государства, а не к его коллизионным нормам.

      При рассмотрении арбитражем спора, одной из сторон которого являются государственные органы, государственные предприятия, а также юридические лица, пятьдесят и более процентов голосующих акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежит государству, применяется законодательство Республики Казахстан, если иное не установлено международными договорами.

      2. При отсутствии соглашения сторон о применимом праве арбитраж определяет применимое право в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      3. При отсутствии норм, регулирующих конкретное правоотношение, арбитраж принимает решение в соответствии с обычаями делового оборота, применимыми к данной сделке.

      4. В случае отсутствия норм права, регулирующих спорные отношения, арбитраж применяет нормы права, регулирующие сходные правоотношения, а при отсутствии таких норм разрешает спор, исходя из общих начал и смысла законов.

Статья 45. Принятие решения арбитражем

      1. После исследования обстоятельств дела арбитраж большинством голосов арбитров, входящих в состав арбитража, принимает решение.

      Решение объявляется на заседании арбитража. Арбитраж вправе объявить только резолютивную часть решения. В этом случае, если стороны не согласовали срок для направления решения, мотивированное решение должно быть направлено сторонам в течение десяти календарных дней со дня объявления резолютивной части решения.

      Арбитр, не согласный с решением большинства членов арбитража, вправе изложить свое особое мнение, которое прилагается к решению. Стороны вправе знакомиться с особым мнением арбитра.

      2. Арбитраж вправе, если признает это необходимым, отложить принятие решения и вызвать стороны на дополнительное заседание.

      3. Решение арбитража считается принятым в месте арбитражного разбирательства и вступает в силу в день, когда оно подписано арбитром (арбитрами).

Статья 46. Мировое соглашение и урегулирование спора в порядке медиации

      1. Если стороны урегулируют спор в ходе арбитражного разбирательства, в том числе в порядке медиации, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Республики Казахстан о медиации, арбитраж прекращает разбирательство и по просьбе сторон фиксирует это урегулирование в виде арбитражного определения на согласованных условиях.

      2. Арбитражное определение на согласованных условиях должно быть вынесено в соответствии с положениями статьи 45 настоящего Закона. Такое арбитражное определение подлежит исполнению так же, как и арбитражное решение, вынесенное по существу спора.

Статья 47. Форма и содержание арбитражного решения

      1. Арбитражное решение излагается в письменной форме и подписывается арбитрами (единоличным арбитром), в том числе арбитром, имеющим особое мнение, письменная позиция которого является неотъемлемой частью арбитражного решения. Если арбитражное разбирательство осуществлялось коллегиально, то решение может быть подписано всеми арбитрами, входящими в состав коллегии арбитража.

      2. В арбитражном решении должны быть указаны:

      1) дата принятия решения;

      2) место арбитражного разбирательства, определенное в соответствии со статьей 2 настоящего Закона;

      3) состав арбитража и порядок его формирования;

      4) наименование сторон спора, фамилии и инициалы, должности их представителей с указанием полномочий;

      5) обоснование компетенции арбитража;

      6) требования истца и возражения ответчика;

      7) сущность спора, заявления, объяснения участвующих в разбирательстве лиц;

      8) обстоятельства дела, установленные арбитражем, доказательства, на которых основаны выводы арбитража об этих обстоятельствах, нормативные правовые акты, которыми руководствовался арбитраж при принятии решения.

      В резолютивной части решения указываются выводы арбитража об удовлетворении или отказе в удовлетворении каждого заявленного искового требования, сумма расходов, связанных с разрешением спора в арбитраже, распределение указанных расходов между сторонами и при необходимости срок и порядок исполнения принятого решения.

      3. После принятия арбитражем решения каждой стороне должен быть вручен либо направлен экземпляр решения в течение десяти календарных дней.

Статья 48. Определение арбитража

      По вопросам, не затрагивающим существа спора, арбитраж выносит определения, которые должны быть мотивированы.

Статья 49. Прекращение арбитражного разбирательства

      1. Арбитражное разбирательство прекращается вынесением определения о прекращении арбитражного разбирательства по основаниям, указанным в пункте 2 настоящей статьи.

      2. Арбитраж выносит определение о прекращении арбитражного разбирательства в случаях, если:

      1) истец отказывается от своего требования и отказ принят арбитражем, если только ответчик не заявит возражения против прекращения арбитражного разбирательства в связи с наличием у него законного интереса в разрешении спора по существу;

      2) арбитраж вынес определение об отсутствии у арбитража компетенции рассматривать переданный на его разрешение спор;

      3) имеется вступившее в законную силу, принятое по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или арбитража;

      4) стороны пришли к соглашению о прекращении арбитражного разбирательства;

      5) юридическое лицо, являющееся стороной арбитражного разбирательства, ликвидировано;

      6) наступила смерть (объявлено умершим) физического лица, являющегося стороной арбитражного разбирательства, либо оно признано безвестно отсутствующим.

Статья 50. Исправление и толкование арбитражного решения.Дополнительное арбитражное решение

      1. В течение шестидесяти календарных дней после получения арбитражного решения, если сторонами не согласован иной срок:

      1) любая из сторон, уведомив об этом другую сторону, может просить арбитраж исправить любые допущенные в решении ошибки в подсчетах, описки или опечатки либо иные ошибки аналогичного характера;

      2) любая из сторон, уведомив об этом другую сторону, может просить арбитраж дать толкование какого-либо конкретного пункта или части принятого решения.

      Арбитраж, если он сочтет просьбу обоснованной, должен в течение тридцати календарных дней после ее получения внести соответствующие исправления или дать толкование. Толкование вынесенному арбитражному решению является неотъемлемой частью арбитражного решения.

      2. Арбитраж в течение шестидесяти календарных дней, считая с даты вынесения арбитражного решения, может по своей инициативе исправить любые ошибки, указанные в подпункте 1) пункта 1 настоящей статьи.

      3. Если стороны не договорились об ином, любая из сторон, уведомив об этом другую сторону, может в течение шестидесяти календарных дней после получения арбитражного решения просить арбитраж вынести дополнительное решение в отношении требований, которые были заявлены в ходе арбитражного разбирательства, однако не были отражены в решении. Арбитраж, если сочтет просьбу обоснованной, должен в течение шестидесяти календарных дней после ее получения вынести дополнительное арбитражное решение.

      4. Арбитраж в случае необходимости может продлить срок, но не более чем на шестьдесят календарных дней, в течение которого необходимо исправить ошибки, дать толкование или вынести дополнительное арбитражное решение в соответствии с пунктом 1 или 3 настоящей статьи.

Статья 51. Пересмотр арбитражного решения по вновь открывшимся обстоятельствам

      1. Решение арбитража может быть пересмотрено по заявлению одной из сторон арбитражного соглашения или иного лица, права которого затронуты по вновь открывшимся обстоятельствам. Основаниями для пересмотра решения арбитража по вновь открывшимся обстоятельствам являются:

      1) существенные для дела обстоятельства, которые не были и не могли быть известны заявителю;

      2) установленные вступившим в силу приговором суда заведомо ложные показания свидетеля, заведомо ложное заключение эксперта, заведомо неправильный перевод, подложность документов либо вещественных доказательств, повлекшие за собой принятие незаконного либо необоснованного решения;

      3) установленные вступившим в силу приговором суда преступные действия сторон, других лиц, участвующих в деле, либо их представителей или преступные деяния арбитра, совершенные при рассмотрении данного дела;

      4) признание Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным закона или иного нормативного правового акта, который был применен арбитром или коллегиальным составом арбитров при вынесении арбитражного решения.

      2. Заявление о пересмотре решения арбитража по вновь открывшимся обстоятельствам подается и рассматривается в арбитраже, вынесшем решение, в течение трех месяцев со дня установления обстоятельств, послуживших основанием для пересмотра в порядке, определенном настоящим Законом.

      Дела по вновь открывшимся обстоятельствам рассматриваются и разрешаются арбитражем в срок до одного месяца.

      При невозможности заседания арбитража, в том числе и постоянно действующего арбитража, вынесшего решение в прежнем составе, заявление о пересмотре решения по вновь открывшимся обстоятельствам рассматривается новым составом арбитража, сформированным в порядке, установленном настоящим Законом.

Статья 52. Основание отмены арбитражного решения

      1. Для отмены арбитражного решения судом сторона, заявляющая ходатайство об отмене должна представить доказательства о том, что:

      1) оно содержит решение по вопросу, не предусмотренному арбитражным соглашением или не подпадающему под его условия, не соответствует применимому праву либо содержит постановления по вопросам, выходящим за пределы арбитражного соглашения, а также вследствие неподведомственности спора арбитражу.

      Если решения арбитража по вопросам, которые охватываются арбитражным соглашением, могут быть отделены от решений по вопросам, которые не охватываются таким соглашением, то может быть отменена только та часть решения арбитража, которая содержит решения по вопросам, не охватываемым арбитражным соглашением;

      2) одна из сторон арбитражного соглашения была признана судом недееспособной или арбитражное соглашение недействительно по закону, которому стороны его подчинили, а при отсутствии такого указания - по законодательству Республики Казахстан;

      3) сторона не была должным образом уведомлена о назначении арбитра или об арбитражном разбирательстве или по другим причинам, признанным судом уважительными, не могла представить свои объяснения;

      4) состав коллегии арбитров или арбитражная процедура разбирательства не соответствовали соглашению сторон;

      5) имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или арбитража либо определение суда или арбитража о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска;

      6) арбитражное решение не отвечает требованиям о письменной форме и подписи, предусмотренным в статье 48 настоящего Закона.

      2. Арбитражное решение отменяется судом в случае определения, что:

      1) арбитражное решение противоречит публичному порядку Республики Казахстан;

      2) спор, по которому вынесено арбитражное решение, не может являться предметом арбитражного разбирательства по законодательству Республики Казахстан.

Статья 53. Ходатайство об отмене арбитражного решения

      1. Ходатайство об отмене арбитражного решения подается в местный суд по арбитражному разбирательству, сторонами которого являются физическое лицо или в специализированный межрайонный экономический суд по арбитражному разбирательству, сторонами которого являются граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования юридического лица и юридические лица.

      2. Ходатайство об отмене арбитражного решения не может быть заявлено по истечении трех месяцев со дня получения стороной, заявляющей это ходатайство, арбитражного решения, а в случае, если была подана просьба в соответствии со статьей 51 настоящего Закона, со дня вынесения арбитражем решения по этой просьбе.

      3. Суд вправе по обращению одной из сторон приостановить на установленный срок производство по ходатайству об отмене арбитражного решения для возобновления арбитражного разбирательства либо принятия иных мер, позволяющих устранить основания для отмены арбитражного решения.

      Если арбитры выносят новое решение, сторона вправе в течение установленного судом срока без представления искового заявления ходатайствовать об отмене решения в части, относящейся к возобновленному арбитражному разбирательству или изменениям в первоначальном решении.

      4. Суд выносит по вопросу об отмене арбитражного решения определение. Данное определение может быть обжаловано или опротестовано в соответствии с гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

Глава 6. Признание и приведение в исполнение арбитражных решений

Статья 54. Признание и приведение в исполнение в Республике Казахстан арбитражного решения

      1. Арбитражное решение признается обязательным и при подаче в суд письменного заявления приводится в исполнение в соответствии с гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

      2. Если в арбитражном решении срок не установлен, то оно подлежит немедленному исполнению.

Статья 55. Принудительное исполнение арбитражного решения

      1. Если арбитражное решение не исполнено добровольно в установленный срок, то оно подлежит принудительному исполнению.

      2. Принудительное исполнение арбитражного решения осуществляется по правилам исполнительного производства, действующим на момент исполнения арбитражного решения, на основе выданного судом исполнительного листа на принудительное исполнение арбитражного решения.

      3. Заявление о принудительном исполнении арбитражного решения подается в местный суд по арбитражному разбирательству, сторонами которого являются физическое лицо или в специализированный межрайонный экономический суд по арбитражному разбирательству, сторонами которого являются граждане, осуществляющие предпринимательскую деятельность без образования юридического лица и юридические лица.

Статья 56. Взыскание расходов, связанных с принудительным исполнением арбитражного решения

      Дополнительные расходы, связанные с принудительным исполнением арбитражного решения, возлагаются на сторону, не исполнившую решение добровольно.

Статья 57. Основания для отказа в признании или приведении в исполнение арбитражного решения

      1. Суд отказывает в признании или приведении в исполнение арбитражного решения независимо от того, в какой стране оно было вынесено, по следующим основаниям:

      1) если эта сторона представит суду доказательства того, что:

      одна из сторон арбитражного соглашения была признана судом недееспособной либо ограниченно дееспособной;

      арбитражное соглашение не действительно по закону, которому стороны его подчинили, а при отсутствии такого указания - по законодательству Республики Казахстан;

      сторона, против которой вынесено решение, не была должным образом уведомлена о назначении арбитра или об арбитражном разбирательстве или по другим причинам, признанным судом уважительными, не могла представить свои объяснения;

      имеется вступившее в законную силу, вынесенное по спору между теми же сторонами, о том же предмете и по тем же основаниям решение суда или арбитража либо определение суда или арбитража о прекращении производства по делу в связи с отказом истца от иска;

      вынесение решения арбитражем стало возможным в результате совершения преступления, установленного приговором суда;

      решение арбитража вынесено по спору, не предусмотренному арбитражным соглашением или не подпадающему под его условия, либо содержит постановления по вопросам, выходящим за пределы арбитражного соглашения, а также вследствие неподведомственности спора арбитражу.

      Если решения арбитража по вопросам, которые охватываются арбитражным соглашением, могут быть отделены от решений по вопросам, которые не охватываются таким соглашением, то может быть отменена только та часть решения арбитража, которая содержит решения по вопросам, не охватываемым арбитражным соглашением;

      состав арбитража или арбитражная процедура разбирательства не соответствовали соглашению сторон или в отсутствие такового не соответствовали закону той страны, где имел место арбитраж;

      решение еще не стало обязательным для сторон или было отменено, или его исполнение было приостановлено судом страны, в соответствии с законом которой оно было вынесено;

      2) если суд установит, что признание и приведение в исполнение этого арбитражного решения противоречат публичному порядку Республики Казахстан или что спор, по которому вынесено арбитражное решение, не может являться предметом арбитражного разбирательства по законодательству Республики Казахстан.

      2. Суд выносит по вопросу о признании или приведении в исполнение арбитражного решения определение. Данное определение может быть обжаловано или опротестовано в соответствии с гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

Глава 7. Заключительные и переходные положения

Статья 58. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан об арбитраже

      1. Нарушение законодательства Республики Казахстан об арбитраже влечет ответственность, установленную законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 59. Переходные положения

      1. Международные арбитражи и третейские суды, созданные до введения в действие настоящего Закона, обязаны в течение двух лет со дня введения в действие настоящего Закона внести соответствующие изменения в свои положения, уставы или регламенты.

      2. Организационные вопросы, связанные с проведением первого учредительного собрания для создания Арбитражной палаты Казахстан, указанной в статье 19 настоящего Закона, возлагаются на Министерство юстиции Республики Казахстан.

Статья 60. Порядок введения в действие настоящего Закона

      1. Настоящий Закон вводится в действие с 1 января 2016 года.

      2. Признать утратившими силу Закон Республики Казахстан от 28 декабря 2004 года N 23 "О международном арбитраже" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2004 г., № 24, ст. 152; 2010 г., № 3-4, ст. 12; 2013 г., № 15, ст. 76; Закон Республики Казахстан от 2 июля 2014 года № 225-V ЗРК "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам государственного управления"); Закон Республики Казахстан от 28 декабря 2004 года N 22 "О третейских судах" ((Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2004 г., № 24, ст. 151; 2009 г., № 9-10, ст. 47; 2010 г., № 3-4, ст. 12; 2012 г., № 6, ст. 43; № 14, ст. 93; 2013 г., № 15, ст. 76; Закон Республики Казахстан от 4 июля 2014 года № 233-V ЗРК "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам совершенствования уголовно-процессуального законодательства").

Президент
Республики Казахстан