"Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 30 желтоқсандағы № 921 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

"Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі А. Мамин

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ Өсімдіктер дүниесі туралы

Осы Заң өсімдіктер дүниесі объектілерін қорғау, күзету, қалпына келтіру және пайдалану саласындағы мақсаттарды, міндеттерді және құқықтық негіздерді айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) биотоп – өсімдіктер, жануарлар және микроағзалар биоценозының мекендеу ортасының салыстырмалы түрде біртекті жағдайларымен сипатталатын учаскесі;

2) биоценоз – белгілі бір, салыстырмалы түрде біртекті жер учаскесін немесе су айдыны учаскесін мекендейтін және бір-бірімен өзара байланыс жасайтын өсімдіктердің, жануарлардың және микроағзалардың жиынтығы;

3) ботаникалық коллекция – ғылыми, оқу-танымдық, мәдени-тарихи және эстетикалық құндылығы бар өсімдіктердің және (немесе) олардың бөліктерінің жүйеленіп құжатталған жинағы болып табылатын табиғи-ғылыми коллекция;

4) гермоплазма (ұрықтық плазма) банкі – көбейту және қоныстандыру үшін қызмет ететін әртүрлі морфологиялық табиғаттағы өсімдіктер бөліктерінің (спора, ұрық, жеміс, түйнек) коллекциясы (қоймасы);

5) гендік тип – әртүрлі деңгейлерде өзара байланыс жасайтын ағзаның генетикалық элементтерінің тұқым қуалауға негізделген жиынтығы, бірыңғай жүйесі;

6) генетикалық қор (гендік қор) – дарақтардың (популяциялар, популяциялар тобы немесе түрі) бір тобы гендерінің жиынтығы, оның шегінде олар белгілі бір жиілікпен кездесуімен сипатталады;

7) генетикалық эрозия – генетикалық ресурстардың ұтымды пайдаланылмауын және тиісінше дәрежеде сақталмауын қоса алғанда, антропогендік қызметтің салдарынан генетикалық әртүрліліктің жоғалуы;

8) генетикалық материал – репродуктивтік және вегетативтік жолмен көбейтілетін материалдарды қоса алғанда, тұқым қуалаушылықтың функционалдық бірліктерін қамтитын өсімдік тектес кез келген материал;

9) генетикалық құбылу – дезоксирибонуклеин қышқылы (бұдан
әрі – ДНҚ) тізбегіндегі кез келген тұқым қуалаушылық өзгеріс;

10) генетикалық ресурстардың үлгісі – тұтас өсімдіктер, сондай-ақ бір ботаникалық түрге немесе әр түрлерге жататын және тірі күйінде сақталатын тұтас ағза немесе ағзалар алуға болатын өсімдіктің бір бөлігі (тұқым, түйнек, баданақ, тамыр және өзге де бөліктері), оның органдарының тіндері, жасушалары;

11) генетикалық түрлендірілген ағза (ГТА) – гендік типі гендік инженерия әдістерінің көмегімен жасанды түрде өзгертілген ағза;

12) дериват – қолдан өсірілген өсімдік пен одан және оның туындысынан өндірілген өнім;

13) жабайы өсетін өсімдіктерді қорғау – өсімдіктер дүниесі объектілерін зиянкестерден, аурулардан, табиғи және антропогендік сипаттағы қолайсыз факторлардың әсерінен қорғау жөніндегі іс-шаралар жиынтығы;

14) көгалдандыру екпелері – негізінен елді мекендердің шекарасында орналасқан маңызды санитариялық-гигиеналық, әлеуметтік, эстетикалық және өзге де функцияларды орындайтын қорғаныштық екпелер;

15) қопа – өсімдіктер қауымдастығын әлі қалыптастырмаған табиғи өскен өсімдіктер тобы;

16) дақылдық өсімдіктердің жабайы тұқымдастары – дақылдық өсімдіктерге эволюциялық-генетикалық жағынан жақын, дақылдық өсімдіктермен бір тұқымға кіретін, дақылға енгізуге немесе жаңа сорттар алу процесінде пайдалануға әлеуетті жарамды табиғи флораның түрлері;

17) дақылдық өсімдіктер – адам тағам өнімдерін, өнеркәсіпке арналған шикізат, жемшөп, сәндік түрлер алу үшін өсіретін өсімдіктердің түрлері, пішіндері және сорттары;

18) орнықты пайдалану – биологиялық әртүрлілік құрамбөліктерін ұзақ мерзімді перспективада биологиялық әртүрліліктің қазіргі және болашақ ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілетін сақтай отырып, оның сарқылуына әкеп соқтырмайтындай етіп және сондай қарқынмен пайдалану;

19) өсімдіктерді жерсіндіру – жабайы өсетін жоғары өсімдіктерді, мүктерді, қыналарды, балдырларды, сондай-ақ саңырауқұлақтарды олар дамудың барлық сатыларынан өтетін және өсуге бейім тұқым беретін
өсіріп-өнуін жаңа немесе өзгерген жағдайларына бейімдеу;

20) өсімдіктер қауымдастығы – флористикалық құрамы, құрылымы біртұтас және тіршілік ету орнының жағдайлары біркелкі қауымдастықты біріктіретін өсімдіктер жамылғысының негізгі таксономиялық бірлігі;

21) өсімдіктердің биологиялық әртүрлілігі (биоәртүрлілік) – әртүрлі өсу орталарында қалыптасқан және қалыптасатын барлық биологиялық түрлер мен биотикалық қауымдастықтардың жиынтығы, ол түр шеңберінде, түрлер арасындағы әртүрлілікті және экожүйелердің әртүрлілігін қамтиды;

22) өсімдіктердің генетикалық ресурстары – өсімдік ағзалары және (немесе) олардың бөліктері мен дериваттары, популяциялары немесе адамзат үшін нақты немесе әлеуетті пайдасы немесе құндылығы бар экологиялық жүйелердің кез келген басқа да биотикалық өсімдік құрамбөліктері;

23) өсімдіктерді қалпына келтіру – табиғи өсімдіктер ресурстарының сандық және сапалық сипаттамаларын тұрақтандыру немесе қалпына келтіру процесі;

24) өсімдіктер дүниесінің генетикалық әртүрлілігі – өсімдіктердің белгілі бір түрінің ішінде немесе алуан түрлерінің арасында анықталатын ықтимал генетикалық сипаттамалардың саны;

25) өсімдіктерді интродукциялау – өсімдіктердің түрлерін олар өсіп өнетін жерлерден тысқары жерлерге әдейі немесе кездейсоқ көшіру;

26) өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциясы – өсімдіктер әртүрлілігі құрамбөліктерінің жиналған, жүйеленген және құжатталған, нақты немесе әлеуетті құндылықты білдіретін, жеке немесе заңды тұлғалар бақыланатын жағдайларда өздерінің табиғи өсетін жерлерінен тыс жерлерде оларды тірі күйінде ұстау, одан әрі зерделеу және ұтымды пайдалану мақсатында сақтайтын табиғи-ғылыми коллекция;

27) өсіп-өну жерлері – өсімдіктер дүниесі объектілерінің өмір сүруі мен дамуы үшін қажетті экологиялық жағдайларды қамтамасыз ететін жерүсті, су кеңістігі;

28) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану – өсімдіктер дүниесі объектілерін күзетуге, қорғауға, қалпына келтіруге, пайдалануға және алып қоюға, сондай-ақ көгалдандыруға байланысты қызмет;

29) өсімдіктер дүниесі объектілері – өсімдіктер дүниесін құрайтын кез келген ағза немесе оның бөліктері (жерасты және жерүсті бөліктері, жемістері, тұқымдары, геномдары), осы ағзалардың табиғи және жасанды құрылған қауымдастықтары;

30) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану – өсімдіктер дүниесі объектілерін шаруашылық, дақылдық және эстетикалық мақсатта пайдалану жөніндегі заңдық тұрғыдан негізделген қызмет;

31) өсімдіктер дүниесін пайдаланушылар – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану құқығы берілген жеке және заңды тұлғалар;

32) өсімдіктер таралымы – ішінде оқшаулау кедергілері жоқ және еркін будандастыру жүзеге асырылатын түрлік таралу аймағының белгілі бір бөлігін ұзақ уақыт бойы алатын өсімдіктер түрі дарақтарының жиынтығы;

33) өсімдіктер ресурстары – қоғамның әртүрлі мұқтаждары үшін пайдаланылатын немесе пайдаланылуы мүмкін жабайы өсетін жоғары өсімдіктердің, мүктердің, қыналардың, балдырлардың, сондай-ақ саңырауқұлақтардың, олардың бөліктері мен дериваттарының табиғи ресурстары;

34) өсімдіктер – белгілі бір аумақтың өсімдіктер қауымдастықтарының (фитоценоздардың) жиынтығы;

35) өсімдік материалы – нақты немесе әлеуетті құндылығы бар және ғылыми-зерттеу, селекциялық және экономикалық қызметті жүзеге асыру кезінде пайдаланылатын өсімдіктер дүниесінің объектілері;

36) өсімдіктер дүниесі – Қазақстан Республикасының аумағында табиғи жағдайларда өздерінің бүкіл биологиялық әртүрлілігімен және табиғи ортаның басқа да құрамбөліктерімен өзара байланыста өсетін, сондай-ақ олардың табиғи өсіп-өнетін жерлеріне таралу аймағын қалпына келтіру мақсатында және тірі коллекцияларда сақтау үшін жасанды жолмен отырғызылған жабайы өсетін жоғары өсімдіктердің, мүктердің, қыналардың, балдырлардың, сондай-ақ саңырауқұлақтардың барлық түрлері мен қауымдастықтарының жиынтығы;

37) өсімдіктер қауымдастығы (фитоценоз) – белгілі бір флористикалық құрамымен, құрылымымен, өсімдіктердің бір-бірімен де, қоршаған орта факторларымен де байланысымен сипатталатын өсімдіктер түрлерінің неғұрлым тұрақты немесе тұрақсыз табиғи топтамасы;

38) өсімдіктер типі – бір немесе бірнеше бағалы генетикалық ұқсас экобиоморфалардың басым түрлері құраған формацияларды біріктіретін өсімдіктер жамылғысының таксономиялық санаты;

39) өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – өсімдіктер дүниесі саласында басқару және өсімдіктер дүниесі объектілерін рұқсатсыз алып қоюды бақылау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік орган;

40) өсімдіктердің ДНҚ банкі (өсімдіктердің генетикалық банкі) – әртүрлі өсімдік тіндерінің мұздатылған үлгілері, дайындалған тұқымдар немесе жиналған өсімдік тозаңдары сақталатын қойма;

41) реликтер – жойылып кеткен, бір кездері кең таралған флоралардың сақталып қалған өсімдіктер түрлері;

42) реинтродукция – өсімдіктердің белгілі бір түрін оның бұрынғы табиғи жағдайларда өсіп-өнген жерлеріне қайтару;

43) ресурстық зерттеп қарау – өсімдіктер дүниесінің жекелеген объектілерінің шикізат қорларын зерделеу және оларды алып қоюдың ықтимал көлемін айқындау жөніндегі ғылыми және жобалау-іздестіру жұмыстарының кешені;

44) техникалық өсімдіктер (техникалық дақылдар) – өнеркәсіпте және тұрмыста қолданылатын шикізат беретін өсімдіктер;

45) түгендеу – өсімдіктер дүниесі объектілерінің сандық және сапалық көрсеткіштерін сипаттау, картаға түсіру және айқындау жөніндегі жұмыстар кешені;

46) флора – белгілі бір аумақта (су өсімдіктері үшін акваторияда) немесе нақты өсімдіктер қауымдастығының құрамында мекендейтін (өткен геологиялық дәуірлерде мекендеген) өсімдіктер түрлерінің жиынтығы;

47) экологиялық жүйе (экожүйе) – өсімдіктер, жануарлар және микроағзалар қауымдастықтарының, сондай-ақ олардың жансыз қоршаған ортасының бірыңғай функционалдық тұтастығы ретінде өзара байланыс жасайтын серпінді кешені;

48) экожүйелік әртүрлілік – осы аумақта анықталған экожүйелер саны;

49) эндемиктер (эндемикалық түрлер, эндемдер) – өздерінің таралуы жағынан айтарлықтай шағын географиялық өңірмен шектелген және басқа аумақтарда кездеспейтін түрлер, тұқымдар, тұқымдастар.

2-бап. Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі туралы заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

2. Орман қоры мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерінде, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет аймақтарының шекараларында орналасқан Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі объектілерін иелену, пайдалану және оларға билік ету кезінде туындайтын қоғамдық қатынастар Қазақстан Республикасының арнаулы заңнамасымен және оған қайшы келмейтін осы Заңның нормаларымен реттеледі.

3-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы мақсаттар, міндеттер

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерін қолдану саласындағы негізгі мақсаттар өсімдіктер дүниесі объектілерін қорғау және пайдалану аясындағы барлық алуан түрлі қатынастардың реттелуін қамтамасыз ету, табиғи өсімдіктер ресурстарын және өсімдіктер дүниесінің генетикалық қорын сақтау, молықтыру, ұтымды және теңгерімді пайдалану мәселелерін тиімді басқару, халықтың осы табиғи ресурстарға деген қажеттіліктерін қанағаттандыру, өсімдіктер дүниесінің ресурстарын пайдаланушылардың – жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен міндеттерін белгілеу, сондай-ақ өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғау және пайдалану саласында заңдылық пен құқықтық тәртіпті нығайту үшін жағдайлар жасау болып табылады.

2. Өсімдіктер дүниесі объектілерін қолдану саласындағы міндеттер:

1) өсімдіктер дүниесінің маңызды объектілерін анықтау, есепке алу, зерттеу, түгендеу және олардың жай-күйіне мониторинг жасау;

2) барлық деңгейде мемлекеттік басқару мен үйлестіруді жүзеге асыру;

3) өсімдіктер ресурстарын орнықты пайдалануды ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету;

4) мемлекеттік бақылауды қамтамасыз ету;

5) өсімдіктердің генетикалық ресурстарына қолжетімділікті қамтамасыз ету;

6) халықаралық ынтымақтастықты дамыту болып табылады.

4-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы негізгі қағидаттар

Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы негізгі қағидаттар:

1) өсімдіктер дүниесі объектілерін, өсімдіктерді, оның ішінде генетикалық ресурстарды пайдалануды мемлекеттік реттеуді, сондай-ақ өсімдіктердің жабайы түрлерінің және олар қалыптастыратын табиғи өсімдіктер қауымдастықтарының өсіп-өну ортасын қорғауды қамтамасыз ету;

2) өсімдіктер дүниесін мемлекеттік басқаруды бірінші кезекте оның табиғат қорғау және экологиялық функцияларының (топырақ қорғау, су қорғау, эрозияға қарсы, климат реттеу, орта құру, көміртегін жинау, сауықтыру, рекреациялық) айрықша маңыздылығын, сондай-ақ елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі оның рөлін басшылыққа ала отырып жүзеге асыру;

3) жерсіндіру, интродукциялау арқылы бөтентекті түрлерді, сондай-ақ гендік түрлендірілген өсімдіктерді табиғи өсімдіктер жүйелеріне негізсіз енгізуге жол бермеу;

4) өсімдіктер ресурстарын ұтымды және орнықты пайдалануды қамтамасыз ету болып табылады. Шикізат ресурстарына деген ішкі қажеттіліктерге және халықаралық сауданы жүзеге асыруға байланысты жабайы флора түрлерінің бірде-біріне қауіп төндірілмеуге тиіс;

5) өсімдіктер дүниесі туралы заңнама бұзылған кезде залал мен шығынды өтеу және осы қаражатты оларды қалпына келтіруге пайдалану;

6) өсімдіктер дүниесі объектілерін, оның ішінде өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін жойғаны (зақымдағаны) және заңсыз пайдаланғаны үшін жауапкершілік туындауының бұлтартпастығы;

7) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы ақпараттың қолжетімділігі, жұртшылықтың өсімдіктер дүниесін басқаруға қатысуы;

8) биологиялық әртүрлілікті сақтау, өсімдіктер дүниесіне зиянды әсердің алдын алу және өсімдіктер дүниесін қорғауды ынталандыру болып табылады.

5-бап. Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесіне меншік құқығы

Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі Қазақстан Республикасының мемлекеттік меншігі болып табылады.

Жеке меншіктегі жерлерде өсіп-өнетін өсімдіктер дүниесінің объектілері (сирек кездесетін және жойылып кету қаупi төнген өсімдіктер түрлерiнен, сондай-ақ өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекіткен тізбе бойынша сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктерден, сондай-ақ дәрілік өсімдіктерден басқа) осы жерлердің жеке меншік құқығы субъектілерінің меншігі болып табылады және оларды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес пайдалануға болады.

6-бап. Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесін басқару жүйесі

Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесін басқару жүйесіне Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі, өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган, орман шаруашылығы саласындағы уәкілетті орган, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті орган, агроөнеркәсіптік кешен саласындағы уәкілетті орган, олардың ведомстволары және аумақтық бөлімшелері осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде белгіленген өз құзыреті шегінде облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергілікті атқарушы органдары кіреді.

2-тарау. Өсімдіктер дүниесі саласындағы құқықтық қатынастардың объектілері мен субъектілері

7-бап. Өсімдіктер дүниесі саласындағы саласындағы құқықтық қатынастар объектілері

1. Өсімдіктер дүниесі саласындағы қатынастар объектілері:

1) жабайы өсетін өсімдіктер және олардың қауымдастықтары;

2) өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген, реликтілі және эндемикалық түрлері;

3) дайындалған (алып қойылған) жабайы өсетін өсімдіктер, олардың бөліктері мен дериваттары;

4) көгалдандыру мақсатында пайдаланылатын өсімдіктер дүниесінің объектілері;

5) ботаникалық коллекциялар (табиғи флораның тірі, гербарий коллекциялары, гермоплазма коллекциялары, өсімдіктердің түрлері мен нысандарының ДНҚ-лары);

6) өсімдіктер дүниесі объектілерінің өсіп-өну ортасы болып табылады.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілері:

1) мақсаты бойынша – тағамдық, жемшөптік, дәрілік, техникалық объектілер;

2) таралуы бойынша – жаппай, шектеулі мөлшерде таралған, эндемдер, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлері;

3) генетикалық құндылығы бойынша – қазіргі уақытта өсірілетін өсімдіктердің жабайы туыстары (түп аталығы-аналығы) және болашақта селекция үшін бағалануы және қажет болуы мүмкін жабайы өсетін өсімдік ағзалары болып бөлінеді.

3. Осы Заңның ережелері:

1) үй жанындағы, саяжай, бау-бақша учаскелеріндегі заңды негізде өсірілетін өсімдіктер дүниесінің объектілеріне;

2) ауыл шаруашылығы өсімдіктеріне қолданылмайды.

8-бап. Өсімдіктер дүниесі саласындағы құқықтық қатынастардың субъектілері

Өсімдіктер дүниесі саласындағы құқықтық қатынастардың субъектілері осы салада қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары болып табылады.

3-тарау. Жеке және заңды тұлғалардың, қоғамдық бірлестіктер мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құқықтары мен міндеттері

9-бап. Жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен міндеттері

1. Жеке және заңды тұлғалардың:

1) аумақты қорғаудың ерекше режимі белгіленген ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен орман қоры жерлерін қоспағанда, жабайы өсетін өсімдіктердің, олардың бөліктері мен дериваттарының жойылуына және бүлінуіне, оларды заңсыз жинауға, өсіп-өну (өсу) ортасының бұзылуына, учаскелердің қоқыстануына, өрт қауіпсіздігі қағидаларының бұзылуына жол бермей, өсімдіктер дүниесі объектілері орналасқан учаскелерге емін-еркін баруға;

2) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануды жүзеге асыруға және олардың меншігіндегі және өсімдіктер дүниесінің дайындалған (жиналған) ресурстарына, сондай-ақ оларды өткізуден түсетін кірістерге иелік етуге;

3) алынбаған пайданы қоса алғанда, өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдаланушылар құқықтарының бұзылуы не өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану жүзеге асырылатын учаскелерді мемлекеттік немесе қоғамдық мұқтаждықтар үшін алып қою салдарынан келтірілген залалдар мен шығындарды өндіріп алуға;

4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өсімдіктер дүниесі объектілерін қолдану саласында ақпарат алуға, осы объектілер бойынша талқылауларға, қоғамдық тыңдауларға және олар бойынша шешімдер әзірлеуге қатысуға құқығы бар.

2. Жеке және заңды тұлғалар:

1) өсімдіктер дүниесі объектілерінің өсіп-өну (өсу) ортасының нашарлауына жол бермеуге, жабайы өсетін өсімдіктерді, олардың бөліктері мен дериваттарын дайындау (жинау) кезінде табиғат қорғау технологияларын сақтауға;

2) табиғи өсімдіктер қауымдастықтарының тұтастығын бұзбауға, олардың биологиялық әртүрлілігін сақтауға ықпал етуге;

3) бекітіп берілген аумақтарда карантиндік объектілермен, бөтентекті түрлермен және ерекше қауіпті зиянды ағзалармен, олардың таралуымен, арамшөптердің өсуімен күрес жөнінде, сондай-ақ топырақтың су және жел эрозиясына, батпақтануға, су басуға, судың жайылуына, сортаңдануға, ластануға, топырақ құнарлылығының төмендеуіне және өсімдіктер дүниесі объектілерінің сақталуына теріс әсер ететін басқа да процестерге жол бермеу жөнінде жұмыстар жүргізуге;

4) өсімдіктер ресурстарын пайдалану процесінде басқа табиғи ресурстардың жай-күйінің нашарлауына жол бермеуге;

5) өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануды жүзеге асыру кезінде жер учаскелері меншік иелерінің (пайдаланушыларының) құқықтарын бұзбауға;

6) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген басқа да талаптарды орындауға міндетті.

10-бап. Қоғамдық бірлестіктер мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының құқықтары мен міндеттері

1. Қоғамдық бірлестіктер мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының:

1) белгіленген тәртіппен өсімдіктер дүниесінің объектілерін қолдану саласында ақпарат алуға;

2) өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануға беруге, сондай-ақ өсімдіктер дүниесінің объектілері орналасқан учаскелерде өндірістік, ауыл шаруашылығы және азаматтық объектілер салуға байланысты мәселелерді мемлекеттік органдардың талқылауына және шешуіне қатысуға;

3) жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп табиғи жайылымдарға арналған жүктеме нормаларының сақталуын қамтамасыз етуге және жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөнінде жоспарлар әзірлеуге қатысуға;

4) өсімдіктер дүниесінің объектілерін қолдану саласында қоғамдық бақылауды жүзеге асыруға;

5) өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзетуді, қорғауды, қалпына келтіруді және пайдалануды жақсарту жөніндегі ұсыныстармен мемлекеттік органдар мен ұйымдарға жүгінуге құқығы бар.

2. Қоғамдық бірлестіктер мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары:

1) өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарды қамтамасыз етуде мемлекеттік органдарға жәрдемдесуге;

2) пайдаланушылар – жеке және заңды тұлғаларға өсімдіктер дүниесінің объектілерін сақтау, орнықты қолдану қажеттігі туралы хабарлауға қатысуға міндетті.

4-тарау. Өсімдіктер дүниесі саласындағы мемлекеттік органдардың құзыреті

11-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің құзыреті

Қазақстан Республикасының Үкіметі:

1) өсімдіктер дүниесі саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлейді;

2) өсімдіктер дүниесі объектілерін иелену, пайдалану және оларға иелік ету құқықтарын жүзеге асырады;

3) өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ұсынысы бойынша сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерінің тізбесін бекітеді;

4) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерін, олардың бөліктері мен дериваттарын алып қою туралы шешім қабылдайды, оларды алып қою көлемін бекітеді;

5) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясы, заңдары және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

12-бап. Өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның, уәкілетті орган ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің құзыреті

Өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган:

1) өсімдіктер дүниесі саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асырады;

2) өз құзыреті шегінде орталық және жергілікті атқарушы органдардың өсімдіктер дүниесі объектілерін күзету, қорғау, қалпына келтіру және пайдалану мәселелері бойынша қызметін үйлестіруді жүзеге асырады;

3) өсімдіктер дүниесінің мемлекеттік кадастры мен мемлекеттік мониторингін жүргізу қағидаларын бекітеді;

4) Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі туралы заңнамасының бұзылуы салдарынан келтiрiлген зиянның мөлшерiн есептеуге арналған базалық мөлшерлемелерді бекiтедi;

5) ботаникалық коллекцияларды мемлекеттік есепке алу және олардың мемлекеттік тізілімін жүргізу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

6) өсімдіктер дүниесі саласында шектеулер мен тыйым салулар белгілеу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

7) өсімдіктер дүниесі объектілерінің генетикалық қорын пайдалану, оны Қазақстан Республикасының және (немесе) басқа елдердің жеке және заңды тұлғаларына беруге шектеулер мен тыйым салулар енгізу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

8) өсімдіктер дүниесінің объектілерін ғылыми-зерттеу және оқу мақсатында пайдалану қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

9) жабайы өсетін дәрілік, тағамдық және техникалық өсімдік ресурстарын дайындау қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

10) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша дәрілік өсімдіктердің (сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерінен басқа) тізбесін әзірлейді және бекітеді;

11) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлері тізбесіне енгізілген өсімдіктер дүниесінің объектілерін жер учаскелерінің (акваториялардың) меншік иелерінің (пайдаланушыларының) қорғауына беру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

12) өсімдіктердің реликтілі және эндемикалық түрлерінің тізбесін әзірлейді және бекітеді;

13) өсімдіктер ресурстарын пайдалануға арналған лимиттерді айқындау әдістемесін әзірлейді және бекітеді, өзінің құзыреті шегінде оларды пайдалануға арналған лимиттерді бекітеді;

14) жабайы өсетін өсімдіктердің генетикалық ресурстарын қорғау мен пайдалану қағидаларын әзірлейді және бекітеді, оларды есепке алуды ұйымдастырады және мемлекеттік тізілімін жүргізеді;

15) Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі туралы заңнамасының бұзылуы салдарынан келтірген зиянды есепке алу және оның мөлшерін айқындау жөнінде қағидаларды әзірлейді және бекітеді;

16) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлері тізбесін әзірлейді және Қазақстан Республикасының Үкіметіне бекітуге енгізеді;

17) агроөнеркәсіптік кешен саласындағы уәкілетті орган әзірлейтін:

фитосанитариялық іс-шараларды жүргізу қағидаларын;

өсімдіктер карантині жөніндегі іс-шаралар белгіленетін және жүзеге асырылатын карантиндік объектілер мен бөтентекті түрлердің тізбесін;

аса қауіпті зиянды ағзалардың тізбесін;

табиғи шабындықтар мен жайылымдарды ұтымды пайдалану қағидаларын, жүктеменің жол берілетін шекті нормаларын, сондай-ақ табиғи жайылымдардың тозуымен және шөлейттенуімен күрес жөніндегі іс-шараларды келіседі;

18) Қазақстан Республикасының ақпаратқа қол жеткізу туралы заңнамасына сәйкес жеке және заңды тұлғаларға өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы ашық ақпаратқа қолжетімділікті қамтамасыз етеді.

Өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ведомствосы және оның аумақтық бөлімшелері өз қызметін уәкілетті орган белгілеген құзырет шегінде жүзеге асырады.

13-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті өкілді органдарының өсімдіктер дүниесі саласындағы құзыреті

Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті өкілді органдары өздерінің құзыреті шегінде:

1) өсімдіктер дүниесі саласындағы іс-шаралар жоспарларын бекітеді;

2) табиғи жайылымдар үшін мал жаю нормаларын және оларды ұтымды пайдалану қағидаларын бекітеді;

3) өсімдіктер дүниесін пайдалану мәселелері жөнінде жергілікті атқарушы органдардың есептерін тыңдайды;

4) қалалар мен елді мекендердің аумақтарын абаттандыру қағидаларын, абаттандырудың үлгі қағидалары негізінде әзірленген сәулет, қала құрылысы және құрылыс істері жөніндегі уәкілетті орган бекітетін жасыл екпелерді күтіп ұстау мен қорғаудың үлгі қағидаларын бекітеді.

14-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті атқарушы органдарының өсімдіктер дүниесі саласындағы құзыреті

Өсімдіктер дүниесі саласындағы облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті атқарушы органдары өздерінің құзыреті шегінде:

1) өсімдіктер дүниесі саласындағы іс-шаралар жоспарларын әзірлейді және іске асырады;

2) өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануға байланысты қызметті ұйымдастырады;

3) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлері тізбесіне енгізілген өсімдіктер дүниесінің объектілерін жер учаскелерінің (акваториялардың) меншік иелерінің (пайдаланушылардың) қорғауына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес беруді жүзеге асырады;

4) елді мекендердің ортақ пайдаланылатын жерлерінде орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілерін күтіп ұстауды қамтамасыз етеді;

5) өсімдіктер дүниесінің объектілеріне қатысты фитосанитариялық мониторингті жүзеге асыруға және өсімдіктер карантині жөнінде іс-шаралар жүйесін іске асыруға қатысады;

6) жеке және заңды тұлғалардың өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы ашық ақпаратқа қол жеткізуін қамтамасыз етеді, қоғамдық тыңдаулар ұйымдастырады;

7) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

5-тарау. Өсімдіктер дүниесін сақтау және қорғау жөніндегі қызметке қойылатын негізгі талаптар

15-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін сақтау және қорғау

1. Жердің барлық санатының жер учаскелері (акваториялары) шекараларында орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілері сақталуға және қорғалуға тиіс.

2. Қазақстан Республикасының заңнамасында өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғау жер учаскелерінің меншік иелеріне (пайдаланушыларына) жүктелген жағдайларды қоспағанда, өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғауды жергілікті атқарушы органдар қамтамасыз етеді.

16-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғауды қамтамасыз ету

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғау:

1) өсімдіктер дүниесінің объектілерін зақымдаудың немесе жоюдың алдын алу және болдырмау;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру жоспарланып отырған жер учаскелерін резервте қалдыру;

3) жабайы өсетін өсімдіктердің коллекцияларын, сондай-ақ жабайы өсетін өсімдіктерді өсіру, олардың генетикалық қорын сақтау және табиғи ортада өсіп-өнуін қалпына келтіру жөніндегі мамандандырылған объектілер (ботаникалық және дендрологиялық объектілер, гермоплазма және өсімдіктер ДНҚ банктері, питомниктер, оранжереялар) құру;

4) өсімдіктер дүниесінің объектілерін анықтауға (түгендеуге) және оларды ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған ғылыми зерттеулер ұйымдастыру;

5) өсімдіктер дүниесінің объектілерін зақымдауға немесе жоюға әкеп соғуы мүмкін қызметтің алдын алу мақсатында мемлекеттік экологиялық сараптама және басқа да іс-шаралар жүргізуді ұйымдастыру;

6) өсімдіктер дүниесінің мемлекеттік кадастры мен мемлекеттік мониторингін жүргізу, өсімдіктер дүниесі объектілерін санкциясыз алып қоюға мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;

7) өсімдіктер дүниесінің объектілерін, оның ішінде сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерін пайдалану қағидаларын белгілеу;

8) Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесі туралы заңнамасын бұзғаны үшін жеке және заңды тұлғалардың жауапкершілігін белгілеу;

9) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы экологиялық және өзге де ақпаратқа қол жеткізу;

10) өсімдіктер дүниесінің объектілерін және олардың өсіп-өну ортасын қорғауды насихаттау, азаматтарды оларға ұқыпты қарау рухында тәрбиелеу, экологиялық мәдениетті қалыптастыру арқылы қамтамасыз етіледі.

17-бап. Өсімдіктер дүниесін қорғау жөніндегі қызметке қойылатын негізгі талаптар

1. Өсімдіктер дүниесін қорғау жөніндегі қызмет мынадай негізгі талаптар:

1) жүйелі сипатқа ие болу және мемлекеттің реттеуі;

2) барлық деңгейдегі билік органдарының, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының және қоғамдық ұйымдардың, өсімдіктер дүниесінің ресурстарын пайдаланушылардың, халықтың қатысуын қамтамасыз ету;

3) қолданыстағы қағидаларды, стандарттарды, нормалар мен нормативтерді сақтау;

4) өсімдіктер дүниесінің объектілеріне, оларды сақтауға және көбейтуге ұқыпты қарауды насихаттауды жүзеге асыру;

5) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғаудың сараланған режимін, оларды пайдалануға шектеулер мен тыйым салуларды қолдануды және пайдалануды лимиттеу, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру;

6) қалпына келтіру мен молықтырудың қажетті шараларын жүргізуді ұйымдастыру;

7) өсімдіктер дүниесі объектілерін санкциясыз алып қоюға жүйелі мемлекеттік бақылау жасалуын қамтамасыз ету және өсімдіктер дүниесі туралы заңнаманы бұзғаны үшін жазаның бұлтартпастығы;

8) өсімдіктер дүниесінің неғұрлым маңызды объектілерінің жай-күйі мен пайдаланылуы туралы жүйелі талдау жасалуын, есеп беруді және мүдделі мемлекеттік органдар мен жұртшылықты хабардар етуді қамтамасыз ету ескеріле отырып жүзеге асырылады.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғау жөніндегі шаралар басқа табиғи объектілерге, тарихи-мәдени құндылықтарға, азаматтардың өмірі мен денсаулығына, олардың мүлкіне және заңды тұлғалардың мүлкіне зиян келтірмеуге тиіс.

18-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануда шектеулер мен тыйым салулар белгілеу

1. Өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган өзінің құзыреті шегінде осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларда өсімдіктер дүниесінің объектілерін және олардың өсіп-өнетін жерлерін пайдалануда шектеулер мен тыйым салулар белгілейді.

2. Шектеулер мен тыйым салулар:

1) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңнамасына сәйкес табиғи-қорық қорының объектілеріне жатқызылған өсімдіктер дүниесінің кез келген объектісі (олардың биотоптары, қауымдастықтары), оның ішінде сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктердің түрлері және олар өсіп-өнетін жерлерге (орта);

2) түрлік әралуандықты қолдау, биотоптар мен табиғи объектілерді, сондай-ақ олардың өсіп-өнетін жерлерін (ортасын) сақтау мақсатында сақталуы қажет өсімдіктер түрлері (олардың биотоптары, қауымдастықтары);

3) сақтау мен тартымдылығын қамтамасыз ету не жердің тозуының алдын алу мақсатында сирек кездесетін немесе үлгілік ландшафтқа;

4) егер ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы арнайы заңнамада өзгеше белгіленбесе, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру үшін резервте қалдырылған, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет аймақтарының шекараларында орналасқан жер учаскелеріндегі өсімдіктер қауымдастықтарына қатысты белгіленеді.

19-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін өрттен қорғау

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін өрттен қорғауды жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ осы объектілер өсіп-өнетін жер учаскелерінің меншік иелері (пайдаланушылары) жүзеге асырады.

2. Өрт шыққан жағдайда жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ меншік иелері (пайдаланушылар) ерікті өртке қарсы құрамалар мен өртке қарсы бекеттерді тарта отырып, оны оқшаулау және сөндіру жөнінде шұғыл шаралар қабылдауға міндетті.

Өрт шыққан не қауіпті түрде таралған кезде, оларды сөндіруге өртке қарсы мемлекеттік қызмет тартылады, өрттің мемлекеттік орман қорының аумағына таралу қаупі төнген кезде, мемлекеттік орман күзетінің авиациялық және жердегі қызметтерінің күштері тартылады.

3. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында өрт қауіптілігінің жоғары сыныбы кезеңінде:

құрғақ өсімдіктерді және оның тамырлы қалдықтарын жағуға;

ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде ауыл шаруашылығы аңыздарын жағуға тыйым салынады.

Қамыс және құрғақ өсімдіктерді шабуға шаруашылық қажеттілік жағдайында және өрттердің туындау қаупін төмендету мақсатында ғана жол беріледі.

20-бап. Өсімдіктер дүниесін объектілерін зиянкестер мен аурулардан қорғау

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін зиянкестер мен аурулардан қорғау орман заңнамасына, өсімдіктерді қорғау туралы, өсімдіктер карантині туралы заңдарға, сондай-ақ осы Заңға сәйкес іс-шаралар кешенін қамтиды.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін олардың биологиялық және өзге де ерекшеліктерін ескере отырып қорғауды жергілікті атқарушы органдар,
сондай-ақ шекараларында осы объектілер орналасқан жер учаскелерінің (акваториялардың) меншік иелері (пайдаланушылары) жүзеге асырады.

3. Жергілікті атқарушы органдар, жер учаскелерінің (акваториялардың) меншік иелері (пайдаланушылары) өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғау мақсатында:

1) өсімдіктер дүниесі объектілерінің зиянкестері мен ауруларының алдын алу мен оларды дер кезінде анықтау және олармен күрес жөніндегі
іс-шараларды орындауға;

2) өсімдіктер дүниесі объектілерінің зиянкестері мен ауруларының таралуына жол бермеуге;

3) қызметті өсімдіктер дүниесі объектілерінің, тиісінше жерлер мен су ресурстарының тиісті санитариялық жай-күйін қамтамасыз ететін тәсілдермен және технологияларды сақтай отырып жүзеге асыруға;

4) агроөнеркәсіптік кешен, өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органдарды өсімдіктер дүниесі объектілерінің зиянкестері мен ауру ошақтарының қауіпті таралу фактілері жайында уақтылы хабардар етуге міндетті.

6-тарау. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін және олардың өсіп-өнетін ортасын күзету мен қорғаудың ерекшеліктері

21-бап. Табиғи шабындықтар мен жайылымдар ретінде пайдаланылатын өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзету мен қорғау

Табиғи шабындықтар мен жайылымдар ретінде пайдаланылатын өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзету мен қорғауды жергілікті атқарушы органдар, олар орналасқан жер учаскелерінің меншік иелері (пайдаланушылары) жүзеге асырады. Осы өсімдіктер қауымдастықтарын күзету мен қорғау өсімдіктер жамылғысын ұтымды пайдалану, оның тозуының алдын алу және орнықтылығын қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.

22-бап. Дәрілік және техникалық шикізат ретінде пайдаланылатын өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзету мен қорғау

Осы объектілерді күзету мен қорғау дәрілік және техникалық өсімдіктер ресурстарын және олардың өсіп-өнетін орындарын (ортасын) орнықты пайдалануды қамтамасыз етуге шақырады.

Дәрілік және техникалық шикізат ретінде пайдаланылатын өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзету мен қорғауды жергілікті атқарушы органдар, сондай-ақ дайындау үшін учаскелері Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен пайдалануға берілген осы ресурстардың меншік иелері (пайдаланушылары) жүзеге асырады.

Дәрілік және техникалық шикізат ретінде пайдаланылатын өсімдіктер дүниесі объектілерін қорғау және қорғау жөніндегі іс-шаралар олардың өрттермен жойылуын болдырмауды, зиянкестер мен ауруларға қарсы күресті, сондай-ақ заңсыз дайындау мен зақымданудың жолын кесуді қамтиды.

23-бап. Қалалардың және өзге де елді мекендердің көгалдандыру екпелерінде өсетін өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзету және қорғау

Қалалардың және өзге де елді мекендердің көгалдандыру екпелерінде өсетін өсімдіктер дүниесінің объектілерін күзетуді және қорғауды жергілікті атқарушы органдар, осы өсімдіктер объектілері иелігінде болатын меншік иелері (пайдаланушылары) қамтамасыз етеді.

Осы объектілерді қорғау жөніндегі іс-шаралар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен оларды есепке алуды, ағаштың заңсыз кесілуінен, қазып алу мен зақымдаудан тікелей қорғауды, зиянкестермен және аурулармен күресті қоса алғанда, оларды күтіп-баптауды, құрғақ (қуарған), кемілген және жел құлатқан (қар сындырған, суланған) ағаш өсімдіктерін жоюды, өз функцияларын жоғалтқан өсімдіктер объектілерін жоюды (алып кетуді) не алмастыруды қамтиды.

24-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің өсіп-өнетін ортасын қорғау

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілері мен олардың қауымдастықтары өсіп- өнетін ортасының өзгеруіне әкеліп соғатын кез келген қызмет осы Заңның және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамасының талаптары ескеріле отырып жүзеге асырылады.

2. Елді мекендерді, үй-жайларды, желілік құрылыстарды, жолдар мен өзге де объектілерді орналастыру, жобалау, салу немесе реконструкциялау, жер қойнауын пайдалануды жүзеге асыру, мал жаю және айдап өту орындарын анықтау, азаматтардың жаппай демалатын орындарын ұйымдастыру, туристік маршруттар әзірлеу және басқа да қызмет түрлерін жүзеге асыру кезінде өсімдіктер дүниесінің объектілері мен олардың қауымдастықтарының өсіп-өнетін ортасына, осы өсімдіктер объектілері мен олардың қауымдастықтарының көбею жағдайларына теріс әсер етуіне жол берілмейді.

3. Мемлекеттік органдар сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктердің түрлері өсіп тұрған жер учаскелерін мемлекеттік және өзге де мұқтаждықтар үшін пайдалану жөнінде негізделген шешім қабылдаған жағдайда, қоғамдық тыңдаудың қортындысын ескере отырып, бұл объектілер осы жер учаскелерін олардың жаңа мақсаты бойынша пайдалану басталғанға дейін қазып алынып, өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органмен келісілген олар үшін қолайлы басқа өсіп-өнетін орнына ауыстырылады.

7-тарау. Өсімдіктер дүниесінің сирек кездесетін, жойылып кету қаупі төнген, реликтілі және эндемикалық түрлерін күзету және қорғау

25-бап. Өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін күзету және қорғау

1. Өсімдіктер түрлерін сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлер санатына жатқызу осы түрлердің табиғи таралу аймағы шекараларында жүргізілетін түгендеу мен ғылыми зерттеулердің өзекті деректері мен ботаникалық комиссияның қорытындысы негізінде жүзеге асырылады.

Сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлер санатына жатқызылатын өсімдіктер түрлерінің тізбесін өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

Көрсетілген тізбе Қазақстан Республикасы Қызыл кітабының тиісті бөлімін дайындау және басып шығару үшін негіз болып табылады.

Халықаралық табиғат қорғау одағының (ХТҚО) Халықаралық Қызыл кітабына енгізілген Қазақстан Республикасының аумағында өсетін өсімдіктер сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерінің санатына жатқызылған өсімдіктер түрлерінің тізбесіне енгізіледі.

Жеке және заңды тұлғалар сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерінің санатына жатқызылған өсімдіктер түрлерінің тізбесіне енгізілген өсімдіктерді қорғау және олардың бүлінуіне немесе жойылуына жол бермеу жөнінде шаралар қолданады.

2. Сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлерімен, олардың бөліктерімен және дериваттарымен халықаралық сауда, оларды халықаралық алмасу Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

3. Өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қорғау және қорғау жөніндегі іс-шаралар оларды өрттермен жоюды болдырмауды, зиянкестер мен ауруларға қарсы күресті, сондай-ақ заңсыз дайындау мен зақымдаудың жолын кесуді қамтиды.

4. Өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін, олардың бөліктерін немесе дериваттарын алып қою Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде:

1) табиғи популяциялар санын қалпына келтіру;

халықаралық алмасу мақсатында арнайы жасалған жағдайларда көбейту;

2) ғылыми зерттеулер, оның ішінде ДНҚ және РНҚ коллекцияларын қоса алғанда, дала коллекциялары, генетикалық банктер жасау;

3) селекция үшін жүзеге асырылады.

26-бап. Өсімдіктердің реликтілі және эндемикалық түрлерін қорғау

Өсімдіктер әлемінің реликті және эндемикалық түрлерін қорғау және оларды пайдалану мемлекеттік реттеуге жатады.

Өсімдіктердің реликтілі және эндемикалық түрлерін қорғау және қорғау жөніндегі іс-шараларға олардың өрттермен жойылуының алдын алу, зиянкестер мен ауруларға қарсы күрес, сондай-ақ заңсыз дайындау мен зақымдаудың жолын кесу жатады.

8-тарау. Өсімдіктер дүниесінің генетикалық қорын сақтау

27-бап. Қазақстан Республикасының өсімдіктер дүниесінің генетикалық қорын сақтаудың негізгі тәсілдері

1. Қазақстан Республикасында өсімдіктер дүниесінің генетикалық қорын сақтаудың негізгі тәсілдері ретінде:

1) түрлерді, олардың түр өзгешеліктерін (нысандарын), қауымдастықтарын, өсіп-өнетін орындарын және экожүйелерін табиғи орта жағдайында сақтау;

2) өсімдіктердің алуан түрлі компоненттерін олардың табиғи өсіп-өнетін орындарынан тыс жерлерде сақтау;

3) осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген тәсілдер негізінде кешенді түрде сақтау пайдаланылады.

2. Түрлерді, олардың сан алуан түрлерін (нысандарын), қауымдастық-тарын, өсіп-өнетін орындарын және экожүйелерін табиғи орта жағдайында сақтау түрдің табиғи гендік қоры мен оның анықталған табиғи сан алуан түрлері (нысандары) сақталған өсімдіктер қауымдастықтарының ерекше құнды учаскелеріне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өсімдіктердің ерекше құнды учаскелері (ерекше құнды орман алқаптары), генетикалық резерваттар, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен объектілер мәртебесін бере отырып, оларды табиғи ортада бөліп алу арқылы қамтамасыз етіледі.

3. Өсімдіктердің сан алуан түрлерінің компоненттерін олардың табиғи өсіп-өнетін орындарынан тыс жерлерде сақтау өсімдіктердің неғұрлым құнды түрлерінің (жалпыұлттық және халықаралық маңызы бар) тірі коллекцияларын, клондар архивтерін (далалық генетикалық банктер) құру және күтіп-баптау, сондай-ақ таралымдардан өсімдіктерді, олардың вегетативтік бөліктерін, тұқымдардан (спораларын) консервациялаудың әртүрлі тәсілдерін пайдалана отырып, бақыланатын ортада ұстау арқылы қамтамасыз етіледі.

4. Осы баптың 2 және 3-тармақтарында көрсетілген тәсілдер бойынша гендік қорды сақтау, гранттар және жеке адамдардың қаражаттары есебінен қамтамасыз етіледі.

28-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің аса құнды учаскелері мен генетикалық резерваттарын бөліп алу

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің аса құнды учаскелері мен генетикалық резерваттары маңызды ұлттық не халықаралық маңызы бар түрлердің не олардың таралымдарының (қауымдастықтарының) гендік қорын сақтау мақсатында бөліп алынады. Олар тиесілігі мен меншік нысанына қарамастан, жердің барлық санаттарындағы геоботаникалық зерттеулердің не өсімдіктерді түгендеудің нәтижелері бойынша бөлінуі мүмкін.

Ерекше құнды орман алқаптары мен орман генетикалық резерваттарын бөлу Қазақстан Республикасының орман заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

2. Аса құнды учаскелер мен генетикалық резерваттарды бөліп алу кезіндегі негізгі өлшемшарттар:

1) флораның құрамы, оның ішінде реликтілі және эндемикалық түрлердің болуы бойынша учаскелердің бірегейлігі,

2) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлер таралымдарының (қауымдастықтарының) болуы;

3) қазіргі кезде және болашақта селекцияға арналған объектілер ретінде ауыл және орман шаруашылығы үшін құндылығы бар түрлер таралымдарының (қауымдастықтарының) және олардың нысандық алуан түрлілігінің болуы;

4) өсімдіктердің шаруашылық жағынан бағалы түрлері бар таралымдарының (қауымдастықтардың) болуы;

5) күрделі табиғи жағдайларда маңызды қорғау функцияларын орындайтын өсімдіктер түрлері таралымдардың (қауымдастықтардың) болуы болып табылады.

3. Өсімдіктер дүниесінің аса құнды учаскелері мен генетикалық резерваттары жергілікті жерлерде арнайы белгілермен белгіленеді және оларға арнайы күзет және пайдалану режимі орнатылады.

Генетикалық резерваттарға өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган (орман генетикалық резерваттары жағдайында – орман шаруашылығы саласындағы уәкілетті орган) бекітетін төлқұжаттар ресімделеді.

Генетикалық резерваттарда өсімдіктердің табиғи таралымдарына күтім жасау, қорғау және қалпына келтіру шараларынан, олардың жай-күйінің өзгеруіне ғылыми зерттеулер мен мониторинг жүргізуден, сондай-ақ ғылыми және экологиялық туризмнің қатаң реттелетін жекелеген түрлерінен басқа кез келген шаруашылық қызметті жүзеге асыруға тыйым салынады.

4. Сақталатын генетикалық ресурстардың генетикалық эрозиясына ықпал ететін факторларды қоса алғанда, оларға сыртқы теріс әсерді төмендету мақсатында генетикалық резерваттардың айналасында радиусы кемінде екі километр болатын аралық аймақтар белгіленеді.

Аралық аймақтар белгілеу және оларды шаруашылық мақсатта пайдалану режимдері туралы шешімді өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ұсынысы бойынша жергілікті атқарушы органдар қабылдайды.

29-бап. Өсімдіктер дүниесінің генетикалық ресурстары бойынша құжаттама жүргізу

1. Генетикалық ресурстар табиғи өсетін жерлерде (оның ішінде генетикалық резерваттар учаскелерінде) сақталатын олар мынадай құжаттамамен:

1) белгіленген үлгідегі паспортпен;

2) өсімдіктердің сақталатын генетикалық ресурстарының мониторингі журналымен;

3) осы ресурстарды пайдалануға беру туралы деректермен қамтамасыз етіледі.

Аталған құжаттаманың нысандарын және оны жүргізуге қойылатын бірыңғай талаптарды өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

2. Коллекцияларда сақталатын генетикалық ресурстар туралы құжаттама сақталатын үлгілер туралы қажетті ақпаратты қамтуы тиіс.

Коллекциялар деректерінің банкі коллекцияны ұстаушы-ұйымның сақтауындағы әрбір үлгі туралы сипаттамалық, бағалаушылық және кез келген басқа да мынадай қолжетімді:

1) паспорттық деректер: коллекция үлгілерінің негізгі өлшемдерін сипаттайтын базалық ақпарат;

2) сипаттамалық деректер: негізгі фенотиптік сипаттамалар (сыртқы орта жағдайларына байланысты емес мұрагерлік, көзбен жеңіл шолып тіркелетін сипаттамалар);

3) бағалау деректері: үлгіні кешенді зерделеу кезінде алынған барлық деректер;

4) жергілікті дәстүрлі білімдер: экспедициялық зерттеулер өткізу кезінде жергілікті халықтан алынған өсімдіктер ресурстары туралы ақпаратты қамтиды.

3. Сақталатын өсімдіктердің генетикалық ресурстары туралы ақпаратты генетикалық ресурстарға қол жеткізу және пайданы бірлесіп пайдалану мәселелері жөніндегі құзыретті органдар мен ұлттық үйлестіру орталығы қалыптастырады.

Мұндай ақпаратқа қол жеткізу өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекітетін тәртіппен ұлттық делдалдық тетігі арқылы жүзеге асырылады.

9-тарау. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қалпына келтіруге және олардың орнықтылығын арттыруға қойылатын негізгі талаптар

30-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қалпына келтіруге қойылатын талаптар

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қалпына келтіру:

1) өсіп-өнуге (өсуге) қолайлы орта жасау және оның тозуының алдын алу;

2) табиғи қалпына келтіруге жәрдемдесу;

3) өсімдіктер отырғызу (себу);

4) өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсіп-өну ортасына зиянды әсер ететін қызметті Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шектеу арқылы қамтамасыз етіледі.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қалпына келтіру жер, орман орналастыру, қала құрылысын жоспарлау, шаруашылық және өзге де қызметті ұйымдастыруды жоспарлау, арнайы зерттеулер материалдар немесе осыған уәкілеттік берілген мемлекеттік органдардың ұйғарымдары негізінде жүзеге асырылады.

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін қалпына келтіру тәсілдері мен технологиялары (агротехникасы) мамандандырылған ғылыми және жобалау ұйымдарының ғылыми ұсынымдары негізінде әзірленген жұмыс жобаларымен айқындалады.

3. Өсімдіктер қауымдастықтарын қалпына келтіру кепілдік берілген гендік типтің көшеттік материалын, тұқымдарын, аналық өсімдіктерінің вегетативтік бөліктерін пайдалана отырып жүзеге асырылады.

31-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің орнықтылығын арттыруға қойылатын талаптар

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің орнықтылығын арттыру:

1) өсімдіктердің (өсімдіктер қауымдастықтарының) өсу аймақтарында қажетті қорғау режимін белгілеу және сақтау;

2) олардың өсу (өсу) ортасының табиғи жағдайларын сақтау;

3) өсімдіктердің (өсімдіктер қауымдастықтарының) генетикалық эрозиясының алдын алу және туыстығы жақын түрлер мен сұрыптар отырғызылған жерлердің (егістіктердің) орналасуын бақылау;

4) өсімдіктердің бөтен түрлерін табиғи экожүйелерге енгізуді реттеу және инвазиялық түрлермен күрес;

5) өсімдіктердің (өсімдіктер қауымдастықтарының) жай-күйіне мониторинг жүргізу және уақтылы басқарушылыққа ден қою;

6) өсімдіктің аналық белгілерін мүмкін болатын молынан мұраға алуды қамтамасыз ететін технологияларды пайдалана отырып, тозған өсімдіктер қауымдастықтарын қалпына келтіру жөніндегі шараларды жүзеге асыру арқылы қамтамасыз етіледі.

10-тарау. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін интродукциялау, жерсіндіру және будандастыру, өсімдіктердің бөтентекті түрлерінің таралуын реттеу

32-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін интродукциялау және жерсіндіру

1. Жабайы өсетін өсімдіктерді интродукциялауға және (немесе) жерсіндіруге шаруашылық мақсаттарда плантацияда өсіру, арнайы бөлінген учаскелерде (ғылыми стационарларда) ғылыми зерттеулер және елді мекендерді көгалдандыру үшін, сондай-ақ коллекцияларда сақтау үшін ғана жол беріледі.

2. Өсімдіктердің жабайы өсетін түрлерін табиғи биоценоздарда қалпына келтіру абориген флораны реинтродукциялау (қайта жерсіндіру) арқылы жүргізіледі.

33-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін будандастыру

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін ғылыми-зерттеу және шаруашылық мақсаттарда питомниктерде, арборетумдарда, плантацияларда, ғылыми полигондарда, жеміс бақтарында және саяжай учаскелерінде жасанды жолмен будандастыруға жол беріледі. Бұл учаскелер өсімдіктер дүниесінің объектілері үшін генетикалық эрозияның көзі болмауға тиіс.

2. Жеміс бақтарын (жеміс плантацияларын) селекция үшін бағалы гендік қордың көзі болып табылатын жабайы жеміс екпелері (тұқымдастары) өсіп-өнетін аймақта олардың сыртқы шекарасынан кемінде 2 км жақын орналастыруға тыйым салынады.

3. Өсімдіктердің аборигендік түрлеріне қауіп төндіретін будандардың, гендік түрлендірілген өсімдіктердің екпелерін (егістерін) орналастыруға шектеу немесе тыйым салу өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның шешімімен белгіленеді.

34-бап. Өсімдіктердің бөтентекті түрлерінің таралуына жол бермеу ерекшеліктері

1. Өсімдіктердің бөтентекті түрлерінің таралуына жол бермеу мақсаты табиғи өсімдіктер қауымдастықтарына төнетін қауіптің алдын алу болып табылады.

2. Бөтентекті өсімдіктер түрлерін табиғи өсімдіктер қауымдастықтарына енгізуге жол берілмейді.

35-бап. Су өсімдіктерінің таралуын жол бермеу ерекшеліктері

1. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары су, балық шаруашылығының және электр энергетикасының мүддесінде мелиоративтік жұмыстар мен қажетсіз өсімдіктермен күрес жөніндегі іс-шараларды қамтамасыз етеді.

2. Балық шаруашылығы су айдындарында қажетсіз өсімдіктердің таралуына жол бермеу балық шаруашылығы мелиорациясы тәсілдерінің: биологиялық (өсімдіктермен қоректенетін балықтарды қоныстандыру) және механикалық тәсілдің (шөп қалың өскен учаскелерді шабу, шөптің тамыр жүйесін зақымдау, оларды қысқа мерзімдік құрғату) көмегімен жүзеге асырылады.

Балық шаруашылығы мелиорациясы Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

11-тарау. Өсімдіктер дүниесі саласындағы ғылыми зерттеулер (жұмыстар)

36-бап. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерін қолдану саласындағы ғылыми зерттеулер (жұмыстар):

1) өсімдіктер дүниесі объектілерінің, оның ішінде өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің, реликтілік және эндемикалық өсімдіктердің, олар құратын өсімдіктер қауымдастықтарының, экожүйелердің жай-күйін бағалау, табиғи және антропогендік процестердің оларға әсерін зерделеу;

2) өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеу, олардың мемлекеттік мониторингі мен мемлекеттік кадастрын жүргізу;

3) өсімдіктер дүниесінің объектілерін, олардың гендік қорын қорғау, күзету, қалпына келтіру және орнықты пайдалану саласындағы ғылыми негіздер мен ұсынымдар әзірлеу, сондай-ақ пайдалану нормативтерін және экожүйелерге жүктемені негіздеу;

4) ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық материалының коллекцияларын жинау, жүйелеу және сақтау;

5) биологиялық әртүрлілікті және тума табиғи ландшафттарды сақтау жөніндегі шаралардың негіздемелерін әзірлеу;

6) өсімдіктер дүниесі объектілерін қорғаудың, күзетудің, қалпына келтірудің және орнықты пайдаланудың құқықтық және экономикалық тетіктерін әзірлеу;

7) халықаралық зерттеу бағдарламаларына қатысу мақсатында жүзеге асырылады.

2. Ғылыми жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу Қазақстан Республикасының ғылым туралы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

37-бап. Ботаникалық коллекциялар, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары

1. Ботаникалық коллекцияларға:

ботаникалық бақтар, дендрарийлер, дендропарктер, оранжереялар, питомниктер, далалық генетикалық банктер (клондар мұрағаттары), арборетумдар өсімдіктерінің тірі коллекциялары;

тірі өсімдіктердің сақталатын тұқымдары мен басқа да бөліктері;

гербарийлер және өсімдіктер бөліктері мен өнімдерінің өзге де жинақтары жатады.

2. Өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларына:

белгіленген халықаралық стандарттарға сәйкес дүниежүзілік өсімдіктер әртүрлілігінің жинағын, оның ішінде дақылдық өсімдіктердің және олардың жабайы туыстарының алуан түрлерінің генетикалық ресурстары үлгілерінің жинағын білдіретін өсімдіктердің генетикалық ресурстарының ұлттық коллекциялары;

өсімдіктердің әртүрлі генетикалық материалының үлгілерін қамтитын және нақты ғылыми-зерттеу, жалпы білім беру немесе селекциялық міндеттерді шешу үшін қалыптастырылатын селекциялық-зерттеу коллекциялары;

генетикалық материалдың өзін де, оны зерделеуге байланысты ғылыми зерттеулердің нәтижелерін де коммерциялық мақсатта пайдалану үшін өсімдіктер ресурстарын ұстаушы – ұйымдарда немесе осы ресурстардың басқа пайдаланушылары құратын арнайы коммерциялық коллекциялар;

ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың гранттарына немесе жоспарларына сәйкес өздерінің ғылыми-зерттеу және селекциялық бағдарламаларын қамтамасыз ету үшін әртүрлі пайдаланушылардың ұйымдары немесе ғылыми бөлімшелері алғашқы екі санаттағы коллекцияларды ұстаушылардан келіп түскен өтінімдер негізінде алынған өсімдіктер ресурстарының үлгілерінен қалыптастыратын уақытша зерттеу коллекциялары;

құрамына халықаралық ұйымдардан, шетелдік ұлттық коллекциялардан немесе шетелдік генетикалық банктерден жауапты сақтауға (қайтарымды коллекциялар) берілген өсімдіктер әртүрлілігінің үлгілері кіретін халықаралық коллекциялар жатады. Бұл коллекцияларды басқару екіжақты немесе көпжақты халықаралық келісімдер негізінде жүзеге асырылады.

3. Ботаникалық коллекцияларды және өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын осы Заңның және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінің талаптарына сәйкес ғылыми мекеме мәртебесі бар ғылыми ұйымдар, табиғат қорғау ұйымдары, өзге де заңды, сондай-ақ жеке тұлғалар құрады.

Ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары мемлекеттік меншікте де, жеке меншікте де болуы мүмкін.

Өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган көрсетілген коллекцияларды осы Заңда белгіленген тәртіппен есепке алуды жүзеге асырады.

4. Ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын қалыптастыру:

1) өсімдіктерді не олардың бөліктері мен дериваттарын Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы заңнамасына, орман заңнамасына және осы Заңға сәйкес олар табиғи өсіп-өнетін жерлерде алып қою;

2) сатып алу – сату, айырбастау, сыйға тарту шартының немесе оларды иеліктен шығару туралы өзге де мәміленің негізінде не Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де жолмен негізгі коллекциялардан құжатталған сақтаулы өсімдіктерді не өзге де өсімдіктерді сатып алу;

3) негізгі коллекциядан оның коллекция белгілеріне дербес ие бөлігін бөліп алу арқылы жүзеге асырылады.

5. Ботаникалық коллекциялар мен өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекциялары не олардың құрамына кіретін жекелеген құрамдас бөлігін (өсімдіктерді, олардың бөліктері мен дериваттарын) Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан әкету өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекіткен ботаникалық коллекцияларды, өсімдіктердің генетикалық ресурстарының коллекцияларын қалыптастыру, сақтау, есепке алу және пайдалану қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

12-тарау. Өсімдіктер дүниесін түгендеу, оның мемлекеттік мониторингі мен мемлекеттік кадастры

38-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеу

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеу оларды анықтау, есепке алу, сандық және сапалық сипаттамаларының өзгерістерін талдау және оларды пайдалану шарттарын айқындау мақсатында, сондай-ақ мемлекеттік органдарды, пайдаланушылар – жеке және заңды тұлғаларды осы объектілер туралы өзекті ақпаратпен қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдаланушылар, жер учаскелерінің (акваториялардың) меншік иелері (пайдаланушылары) өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеуге қатысады.

39-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің мемлекеттік мониторингі

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің мемлекеттік мониторингі биологиялық әртүрлілікті сақтау, өсімдіктер дүниесі объектілерінің орнықты жай-күйін және пайдаланылуын қамтамасыз ету бойынша негізделген басқарушылық шешімдер қабылдау мақсатында өсімдіктер дүниесі объектілерінің және олардың өсіп-өнетін ортасының жай-күйін мерзімді бақылау, олардың өзгерістерін бағалау және болжау жүйесін білдіреді.

Мемлекеттік мониторинг өсімдіктер дүниесі объектілерінің индикаторлық түрлері (қауымдастықтары) бойынша олар өсіп-өнетін жерлерде арнайы бөлінген ғылыми полигондарда (мониторингтік алаңдарда) жүзеге асырылады.

2. Мониторингтік ақпарат алу үшін қашықтықтан байқап білу, орман орналастыру және ормандарды мемлекеттік есепке алу, табиғи түгендеу, геоботаникалық зерттеулер әдістері, жобалық іздестіру материалдары пайдаланылады.

40-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің мемлекеттік кадастры

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің мемлекеттік кадастры өсімдіктер дүниесі объектілерінің жер санаттары, жер учаскелерін пайдаланушылар, өсімдіктер дүниесі объектілерінің сандық және сапалық сипаттамасы, оларды экономикалық бағалау және пайдалану бойынша таралуы мен бөлінуі туралы деректердің, сондай-ақ олардың сақталуын және қолданалуын қамтамасыз ету үшін қажет өсімдіктер дүниесінің объектілері туралы басқа да деректердің жүйелендірілген жиынтығын білдіреді.

41-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеуді, мемлекеттік мониторингті жүргізу мен мемлекеттік кадастрын жүзеге асыру тәртібі

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеуді, мемлекеттік мониторингі мен мемлекеттік кадастрын өсімдіктер дүниесі, орман шаруашылығы және (немесе) агроөнеркәсіптік кешен саласындағы уәкілетті органдардың мамандандырылған ұйымдары жүзеге асырады.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеу, олардың мемлекеттік мониторингі мен мемлекеттік кадастры орман шаруашылығы және агроөнеркәсіптік кешен саласындағы уәкілетті органдардың келісуі бойынша өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекіткен өсімдіктер дүниесі объектілерін түгендеу, олардың мемлекеттік мониторингі мен мемлекеттік кадастрын жүргізу қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

13-тарау. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану

42-бап. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану тәртібі мен құқығының түрлері

1. Қазақстан Республикасының аумағында өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану құқығының мынадай түрлеріне жол беріледі:

1) арнайы пайдалану тәртібімен:

өсімдіктер дүниесінің объектілерін мал шаруашылығының мұқтаждықтары үшін (мал жаю, өсімдік жемшөптерін дайындау) пайдалану;

өсімдіктер дүниесінің объектілерін бал арасын өсіру мұқтаждықтары үшін пайдалану;

өсімдіктер дүниесінің объектілерін фармацевтикалық, азық-түліктік және техникалық мұқтаждықтар үшін (жабайы өсетін дәрілік, тағамдық, техникалық өсімдік шикізатын дайындау (жинау) пайдалану;

2) жалпы пайдалану тәртібімен өсімдіктер дүниесінің объектілерін ғылыми-зерттеу, табиғат қорғау, оқу, мәдени-сауықтыру, тәрбие, эстетикалық, туристік және рекреациялық мақсаттарда пайдалану.

2. Өсімдіктерді, олардың бөліктері мен дериваттарын табиғи өсу ортасынан алмай-ақ та, алып қоя отырып та өсімдіктер дүниесінің объектілерін жалпы пайдалану өтеусіз негізде жүзеге асырылады. Мұндай өтеусіз алып қоюдың шекті көлемі облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының ұсынымы бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті өкілді органдарының шешімдерімен айқындалады.

3. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін арнайы пайдалануды:

1) жердің меншік иелері (пайдаланушылары) – осы учаскелерде өсіп-өнетін өсімдіктер дүниесінің объектілерін (өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінен, дәрілік өсімдіктерден басқа) бір мезгілде өтеусіз негізде пайдалану құқығын беретін жер учаскелерін пайдалану құқығына тиісті құқық белгілейтін құжаттар негізінде;

2) уақытша жер пайдаланушылар не өсімдік ресурстарының уақытша пайдаланушылары – осы учаскелерде өсіп-өнетін өсімдіктер дүниесінің объектілерін (өсімдіктердің сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінен, дәрілік өсімдіктерден басқа) пайдалану шарттары мен тәртібін айқындайтын жер учаскелерін немесе өсімдіктер дүниесінің объектілерін жалға алу шарттары негізінде жүзеге асырады.

4. Егер өсімдіктер дүниесін пайдаланудың бір түрін жүзеге асыру басқасын жүзеге асыруға кедергі келтірмесе, бір аумақта (акваторияда) олардың бірнеше түрі жүзеге асырылуы мүмкін.

5. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекіткен қағидалар мен лимиттерге сәйкес жүзеге асырылады.

43-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін мал шаруашылығы мен бал арасын өсіру мұқтаждықтары үшін пайдалану

1. Табиғи жайылымдар учаскелерінде өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі бекітілген жоспарға сәйкес, жаюдың белгіленген нормаларын ескере отырып жүзеге асырылады.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін жемшөптік мақсаттарда пайдалану (пішен, бұтақтан жемшөп дайындау) Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтай отырып, осы үшін арнайы бөлінген ауыл шаруашылығы мақсатындағы, мемлекеттік орман қоры, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, босалқы жерлердің учаскелерінде жүзеге асырылады.

3. Өсімдіктер дүниесінің объектілерін бал арасы шаруашылығының мұқтаждықтары үшін пайдалану мемлекеттік орман қоры мен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың учаскелерінде, мемлекеттік меншіктегі жерлердің басқа санаттарының учаскелерінде жүзеге асырылады.

44-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін фармацевтикалық, азық-түліктік және техникалық мұқтаждықтар үшін пайдалану

1. Фармацевтикалық мұқтаждықтар үшін өсімдіктер дүниесінің объектілерін (дәрілік өсімдіктер) дайындау дәрілік өсімдіктердің табиғи қопаларының сақталуын қамтамасыз етуді ескере отырып, жинау учаскелерін кезектестіруді қоса алғанда, қопалардың бір бөлігін ұрықтар түрінде қалдыру, тамырлар мен тамырларды жинағаннан (қазғаннан) кейін учаскені жоспарлау (тегістеу) жүзеге асырылады.

2. Өсімдіктің түріне байланысты фармацевтикалық мұқтаждықтар үшін дайындауға (жинауға) өсімдіктердің морфологиялық бөліктері: жапырақтар, гүлдер (гүлшоғырлар, бітеугүлдер), тамырлар, тамыр сабақтары, түйнектер, баданалар, қабықтар, бүршіктер, жемістер, тұқымдар жатады.

Дәрілік өсімдіктер шикізатын сол қопаның өзінде қайта жинауға өсімдіктің нақты түрінің шикізат қоры толық қалпына келтірілгеннен кейін ғана жол беріледі. Бұл ретте бір қопада біржылдық өсімдіктердің гүл шоғырын және басқа да жерүсті органдарын 2 жылда бір реттен жиілетпей, көпжылдық өсімдіктердің жерүсті органдарын – 4-6 жылда бір рет, жерасты бөліктерін - өсімдіктің түріне және оның өсуінің географиялық жағдайларына байланысты 15-20 жылда бір реттен жиілетпей дайындауға жол беріледі.

3. Өсімдіктер дүниесі объектілерін азық-түліктік мұқтаждықтар үшін пайдалану түрлеріне жемістер (жидектер, жаңғақтар), ағаш шырындарын, баданалар, қырыққұлақ-орляктің өскіндерін (жапырақтарын), торжуалар және басқаларды, сондай-ақ саңырауқұлақтар дайындау (жинау) жатады.

4. Өсімдіктер дүниесі объектілерін техникалық мұқтаждықтар үшін пайдалану түрлеріне өнеркәсіптік өңдеу, құрылыс және буып-түю материалдарын өндіру үшін пайдаланылатын көк шыбықтар, жапырақтар, бұтақтар, ағаш-бұта өсімдіктерінің қабықтарын, шайыр, ши сабақтарын, қамыс, итқоға, қамыс құрағы және басқа да жабайы өсетін өсімдіктер, мүк, жануарларға арналған азықтар, малмалар мен бояғыштар, пайда табу мақсатындағы бұйымдар, кәдесыйлар дайындау және оларды өзге де мақсаттар үшін дайындау жатады.

5. Дәрілік, тағамдық және техникалық өсімдіктердің табиғи қопаларына жүктемені төмендету және олардың азып-тозуына жол бермеу, сондай-ақ өңдеуші өндірістердің қажеттіліктерін орнықты қамтамасыз ету мақсатында осы өсімдіктерді плантацияда (өнеркәсіптік) өсіру жүзеге асырылады.

6. Фармацевтикалық, тағамдық және техникалық мұқтаждықтар үшін өсімдіктер дүниесінің объектілерін дайындау өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекіткен өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

45-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін ғылыми-зерттеу, табиғат қорғау, оқу, мәдени-сауықтыру, тәрбиелік, эстетикалық, туристік және рекреациялық мақсаттарда пайдалану

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерін ғылыми-зерттеу, табиғат қорғау, оқу, мәдени-ағарту, тәрбиелік, эстетикалық, рекреациялық, туристік және спорттық мақсаттарда пайдалану жабайы өсетін өсімдіктерді және олардың бөліктері мен дериваттарын алып қоя отырып немесе алмай-ақ жүзеге асырылуы мүмкін және бұған бұл өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсу ортасына зиянды әсер етпейтін жағдайларда Қазақстан Республикасының орман заңнамасына, Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасына және өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекіткен өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану қағидаларына сәйкес жол беріледі.

2. Табиғи ландшафттарды, өсімдіктер дүниесінің объектілерін және олардың өсу ортасын сақтау үшін халықтың жаппай демалуын ұйымдастыру, рекреация, мәдени-ағарту, тәрбиелік, эстетикалық, сауықтыру, туристік және спорттық мақсаттар үшін пайдаланылатын учаскелерде жергілікті атқарушы органдар, осы учаскелердің (акваториялардың) меншік иелері (пайдаланушылары) белгіленген тәртіппен бекітілген қала құрылысы және сәулет-құрылыс құжаттамасына, қолданыстағы экологиялық және санитариялық талаптарға сәйкес осы учаскелерді (су объектілерін) абаттандыруға және демалушыларға, туристерге мәдени-тұрмыстық қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге міндетті.

46-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалануға арналған лимиттер

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалануға арналған лимиттер оларды орнықты пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында белгіленеді.

2. Мамандандырылған ғылыми ұйымдар жүргізетін ресурстық зерттеулердің негізінде жабайы өсетін өсімдіктерді және (немесе) олардың бөліктерін дайындауға (жинауға) арналған лимиттерді жыл сайын өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

3. Дәрілік өсімдік шикізатының қорларын анықтау (ресурстық зерттеу) әдістемесін өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

14-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерін елді мекендерді көгалдандыру мұқтаждықтары үшін пайдалану

47-бап. Көгалдандыру екпелерін жасау

1. Көгалдандыру екпелері маңызды қорғау, санитариялық-гигиеналық, әлеуметтік, эстетикалық және өзге де функцияларды орындайтын қорғау екпелері жүйесінің бөлігі болып табылады. Көгалдандыру екпелеріне:

1) орман саябақтарының, саябақтардың, скверлердің, тоғайлардың, бульварлардың, жолдар, каналдар бойындағы желілік екпелердің, қалалардың және өзге де елді мекендердің жасыл және рекреациялық аймақтарының, көгалдардың, гүлзарлардың;

2) үй жанындағы екпелердің, қоғамдық үй-жайлар, спорт ғимараттары, ауруханалар, мектептер, балабақшалар маңындағы, өнеркәсіптік орындарының санитариялық-қорғаныш аймақтарындағы екпелердің өсімдік объектілері;

3) ғылыми функциялармен қатар көгалдандыру екпелерінің де функцияларын орындайтын дендрарийлердің, ботаникалық бақтардың, зоологиялық және дендрологиялық саябақтардың (дендрологиялық бақтардың) екпелері жатады.

2. Көгалдандыру екпелері:

1) өсімдіктердің сауықтыру және қорғаныштық функцияларының бүкіл ауқымын пайдалануын;

2) күрделі қала жағдайларында өсімдіктердің орнықты болуын;

3) өсімдіктермен саябақ аймақтарында және тұрғын үй кешендерінің аумағында қажетті көлеңкелеу жағдайларын, оңтайлы шу және жел режимдерін, ауаның ластануын азайтуды қамтамасыз етуін ескере отырып құрылады.

48-бап. Көгалдандыру екпелерін құру және олардың орнықтылығын қамтамасыз ету тәртібі

1. Елді мекендерде өсімдіктерді отырғызуға, егуге, көгалдандыру екпелерін құруға қала құрылысы жобаларына сәйкес, сондай-ақ "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген талаптарды сақтай отырып, осы үшін арнайы арналған орындарда ғана жол беріледі.

Жергілікті атқарушы органдар отырғызылғандарға күтім жасалуын және көгалдандыру екпелерінің сақталуын қамтамасыз етеді.

2. Жасы бойынша не теріс табиғи немесе антропогендік әсер ету салдарынан өздерінің экологиялық және эстетикалық функцияларын жоғалтқан, мемлекеттік қажеттілікке байланысты (азаматтық және өзге де объектілер, жолдар және елді мекендер инфрақұрылымының басқа да объектілерін және қайта жаңарту) алып қойған екпелерді ауыстыру үшін жергілікті атқарушы органдар оларды қайта жаңартуды және өтемдік ағаш отырғызуды жүргізеді. Өтемдік ағаш отырғызу көлемін облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті өкілді органдары бекітетін нормативтерге сәйкес жергілікті атқарушы органдар белгілейді.

3. Елді мекендерде көгалдандыру екпелерін күтіп-ұстау және қорғау қағидаларын "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың тиісті өкілді органдары бекітеді.

15-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің пайдалы қасиеттері

49-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің пайдалы қасиеттері

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің маңызды экологиялық: климатты реттеу, су қорғау, топырақ қорғау, рекреациялық, орта құру функцияларын орындайды және көшкіндермен, топырақ эрозиясымен, жағалауларды судың шайып кетуімен күресуді, жерасты және жерүсті суларының деңгейін ұстап тұруды қамтамасыз етеді.

Өсімдіктердің генетикалық ресурстары Қазақстан Республикасының ұлттық игілігі болып табылады әрі экология және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.

50-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің жинақтаушы қасиеттерін пайдалану

Өсімдіктер дүниесінің объектілері атмосферадағы парниктік газдардың оң теңгерімін қамтамасыз етеді, сол арқылы ел халқы мен экономикасы үшін климаттың теріс өзгерістерінің зардаптарын төмендетеді.

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің жинақтаушы қасиеттері өсімдіктер дүниесінің объектілерін түгендеу, олардың мемлекеттік мониторингі мен кадастрын жүргізу кезінде ескеріледі.

16-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану ерекшеліктері

51-бап. Шекаралық аймақта орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану ерекшеліктері

1. Шекаралық аймақта орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану осы аумақтардың нысаналы мақсатымен және белгіленген арнайы режимімен үйлесім таппаса, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекара туралы заңнамасына сәйкес ол шектелуі, тоқтатыла тұруы немесе оған тыйым салынуы мүмкін.

2. Шекаралық аймақта орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану ерекшеліктерін мемлекеттік шекара күзеті саласындағы уәкілетті органның келісімі бойынша өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

52-бап. Радиоактивті немесе химиялық ластануға ұшыраған аумақтарда орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану

Радиоактивті немесе химиялық ластануға ұшыраған аумақтарда орналасқан өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануға тыйым салынады.

Осы аумақтардағы өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалануға Қазақстан Республикасы Үкіметінің осы жерлердің учаскелерін меншікке (пайдалануға) беру туралы шешімінің негізінде оларда радиоактивті немесе химиялық ластанудың зардаптарын жою жөніндегі іс-шаралар және кешенді экологиялық зерттеу жүргізілгеннен кейін ғана рұқсат етілуі мүмкін.

17-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру

53-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру тәртібі

Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастық Қазақстан Республикасының заңнамасына және Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда айтылғаннан өзге қағидалар белгіленсе, халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

54-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастық

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастық Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары бойынша міндеттемелеріне негізделеді және:

1) өсімдіктер дүниесінің объектілері бойынша ақпарат алмасумен;

2) өсімдіктер дүниесінің объектілеріне бірлескен зерттеулер мен мониторинг жүргізумен;

3) халықаралық маңызы бар өсімдіктер объектілерін анықтау және сақтаумен;

4) Биологиялық әртүрілілік туралы конвенцияға Генетикалық ресурстарға қол жеткізуді және оларды қолданудан алынған пайданы әділетті және тепе-тең негізде бірлесіп пайдалануды реттеу жөніндегі Нагоя хаттамасының ережелеріне сәйкес генетикалық ресурстарға және генетикалық ресурстарға байланысты дәстүрлі білімге қол жеткізумен жүзеге асырылады.

55-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерімен халықаралық алмасу

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілері мен генетикалық материалын интродукциялау (реинтродукциялау), ғылыми зерттеулер, көгалдандыру және өзге де мақсаттар үшін оларды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан Республикасынан алып кету жолымен халықаралық алмасу (сатып алу, сату) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

2. Жойылып кету қаупі төнген жабайы фауна мен флора түрлерімен халықаралық сауда туралы конвенция қолданылатын сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер түрлеріне жататын өсімдіктер дүниесінің объектілерін, олардың бөліктері мен дериваттарын Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан әкету жолымен айырбастау (сатып алу, сату) Қазақстан Республикасының заңнамасы айқындайтын тәртіппен жүзеге асырылады.

3. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің гендік қорының репродукциялық материалымен халықаралық алмасу халықаралық шарттың ережелеріне не Қазақстан Республикасы Үкіметінің тиісті шешіміне сәйкес өтеулі және өтеусіз негізде жүзеге асырылуы мүмкін.

18-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы экономикалық тетік

56-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы экономикалық тетіктің мазмұны

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы экономикалық тетік:

1) өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсу ортасына келтірілген зиянды өтеуді;

2) өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын өтеуді қамтамасыз етеді.

57-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы іс-шараларды қаржыландыру

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы іс-шараларды қаржыландыру:

1) табиғат қорғау мекемелерінің қаражаты;

2) жеке инвесторлар;

3) жер учаскелері мен өсімдіктер дүниесі объектілерінің меншік иелерінің (пайдаланушыларының) қаражаты;

4) гранттар;

5) жеке және заңды тұлғалардың ерікті жарналары мен қайырмалдықтары;

6) Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер есебінен жүзеге асырылады.

58-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілеріне және олардың өсу ортасына келтірілген залалды өтеу

1. Қылмыстық, әкімшілік немесе азаматтық-құқықтық жауапкершілігі тәртәбінде залалды өтеу өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсу ортасына келтірілген залалды өтеу заңсыз алып қойғаны, дайындағаны (жинағаны), зақымдағаны немесе жойғаны, сондай-ақ олардың өсу ортасын бұзғаны үшін жүзеге асырылады. Өсімдіктер дүниесі объектілеріне және олардың өсу ортасына келтірілген зиянды өтеу мөлшерін өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ведомствосының аумақтық бөлімшелері айқындайды.

2. Өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсу ортасына келтірілген залалды өтеу тәртібімен заң бұзушылардан өндіріп алынған қаражат осы объектілердің тиісті иелерінің (пайдаланушыларының) шоттарына аударылады және олар бүлінген өсімдіктер дүниесінің объектілерін және олардың өсу ортасын қалпына келтіруге мақсатында пайдаланады.

Егер бұл объектілер иелеріне (пайдаланушыларға) бекітілмеген жағдайда көрсетілген қаражат бюджетке есепке алынады.

Өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсу ортасына залалды өтеу тәртібімен заң бұзушылардан өндіріп алынған қаражаттың нысаналы пайдаланылуын бақылауды қаржылық бақылау саласындағы уәкілетті орган өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ведомствосының аумақтық бөлімшелерімен бірлесіп жүзеге асырады.

59-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын өтеу

1. Өсімдіктер дүниесінің объектілері жер қойнауын пайдалануға, үй-жайлар (ғимараттар), жолдар, құбыр желілерін және өзге де объектілер салуға (реконструкциялауға) арналған, мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысын алған осы объектілердің жобалау құжаттамасына сәйкес берілетін жердің барлық санаттарының жер учаскелерінде жойылған (қайтарымсыз жоғалған) жағдайда, сондай-ақ жер учаскелері оларда өсіп тұрған және ауылшаруашылық қызметін, жеке қосалқы шаруашылық, ұжымдық бау-бақша немесе көкөніс шаруашылығын жүргізу үшін жойылуға жататын өсімдіктер объектілерімен берілген жағдайда олардың шығындары өтелуге жатады.

2. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын олардың орналасуына қарай өсімдіктер дүниесінің осы объектілері өздерінің мүддесі үшін жойылатын жеке немесе заңды тұлғалар:

1) елді мекендердің жерлерінде, сондай-ақ өзге жер санаттарының бекітілмеген жер учаскелерінде орналасқан өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын – тиісті жергілікті атқарушы органға;

2) жеке меншік құқығы субъектілерінің жерлерінде орналасқан өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын – осы жер учаскесінің меншік иесіне;

3) тұрақты жер пайдалану құқығында мемлекеттік меншіктегі жерлерде орналасқан өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын – тиісті тұрақты жер пайдаланушыға өтейді.

3. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындары жер учаскесіне құқық беру туралы шешім қабылданған сәттен бастап алты ай мерзімде өтелуге жатады.

4. Өтелуге жататын шығындардың мөлшері орман және ауыл шаруашылығы жерлерін орман және ауыл шаруашылығын жүргізумен байланысты емес мақсаттарда пайдалану үшін оларды алып қоюдан туындаған орман шаруашылығы және ауыл шаруашылығы шығындарын өтеу нормативтері және өсімдіктер дүниесі туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу салдарынан келтiрiлген зиянның мөлшерiн есептеуге арналған базалық мөлшерлемелерін басшылыққа алына отырып айқындалады.

5. Шығындар мөлшері оған жер учаскесін беруге мүдделі тұлғамен келісіледі және жер учаскесіне құқық беру туралы жергілікті атқарушы органның шешімімен бекітілетін актімен ресімделеді.

6. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің шығындарын өтеу мәселелері бойынша шешімге сот тәртібімен шағым жасалуы мүмкін.

19-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің рұқсатсыз алып қойылуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру

60-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің рұқсатсыз алып қойылуын мемлекеттік бақылау

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің рұқсатсыз алып қойылуын мемлекеттік бақылау Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне және осы Заңға сәйкес тексеру нысанында жүзеге асырылады.

61-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің рұқсатсыз алынуына мемлекеттік бақылау жасау объектілері

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің рұқсатсыз алып қойылуына мемлекеттік бақылау жасау мәселесі:

1) шикізат дайындау жүргізілгенге дейінгі және одан кейінгі өсімдіктер дүниесінің объектілері мен олардың өсу ортасы және олардың қазіргі жай-күйі;

2) жиналған (дайындалған) жабайы өсетін өсімдік өнімі (шикізаты);

3) өсімдіктер дүниесінің объектілерін қорғау, күзету, қалпына келтіру және пайдалану жөніндегі қызмет;

4) өсімдіктер дүниесінің объектілеріне және олардың өсу ортасына теріс әсер ететін қызмет болып табылады.

62-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің санкциясыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың құқықтары мен міндеттері

1. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің санкциясыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалардың:

1) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңдары, Қазақстан Республикасы Үкіметі, өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган, жергілікті атқарушы органдар шешімдері талаптарының сақталуы мәселесін бақылау мақсатында объектілерге баруға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өсімдіктер дүниесін пайдаланушылардың қызметі туралы ақпарат алуға;

2) осы Заңда берілген өкілеттіктер шегінде актілер шығаруға;

3) процестік шешім қабылдау үшін тексеру материалдарын құқық қорғау органдарына беруге;

4) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасын бұзушылықтар анықталған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өсімдіктер дүниесін пайдаланушылардың қызметін тоқтата тұруға немесе қызметіне тыйым салу туралы ұсыныс енгізуге;

5) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу салдарынан келтірілген зиянның мөлшерін айқындауға, кінәлі адамдарға осы зиянды өз еркімен өтеу туралы кінәрат қою не сотқа талап қоюға;

6) "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға;

7) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтар анықталған учаскелерде, сондай-ақ осы учаскелерге кіру және шығу орындарында автокөлік және жүзу құралдарын тоқтатуға, оларға жете тексеру жүргізуге;

8) өсімдіктер ресурстарын дайындау учаскелерінде болған және одан шығуы кезінде адамдардың өсімдіктер дүниесін пайдалану құқығы берілген құжаттарын қарап тексеруге;

9) өсімдіктер дүниесінің заңсыз олжаланған объектілерін, оларды өңдеу өнімдерін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен алып қоюға;

10) өсімдіктер дүниесінің объектілерін және олардың бөліктерін заңсыз жинау (дайындау) үшін пайдаланылған құрылғыларды, тетіктерді, көлік құралдарын сот шешім шығарғанға дейін уақытша сақтау үшін алып қоюға;

11) арнайы құралдар мен қызметтік атыс қаруын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сақтауға, алып жүруге және қолдануға құқығы бар.

2. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің санкциясыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар:

1) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану қағидаларының сақталуына;

2) жеке және заңды тұлғалардың өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалануға арналған шарт талаптарын орындауға;

3) өсімдіктер дүниесін пайдалануға белгіленген шектеулер мен тыйым салулардың сақталуына;

4) өсімдіктер дүниесін күзету, қорғау, қалпына келтіру және пайдалану бойынша іс-шаралардың орындалуына;

5) уәкілетті орган белгілеген өсімдіктерді интродукциялауды, будандастыруды және жерсіндіруді жүзеге асыру тәртібінің сақталуына;

6) өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы нормативтерінің және өзге де талаптарының сақталуына бақылауды жүзеге асыруға міндетті.

3. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің рұқсатсыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар айырым белгілері бар нысанды киіммен (погонсыз) және қызметтік қарумен қамтамасыз етіледі.

63-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерінің санкциясыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын уәкілетті органның ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелері лауазымды адамдарының актілері

1. Мыналар:

1) әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттама;

2) тексеру актісі;

3) мынадай:

өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы талаптарының бұзылуын жою туралы;

жеке және заңды тұлғалардың шаруашылық қызметіне үш күннен аспайтын мерзімде міндетті түрде сотқа талапарыз бере отырып, сот шешімінсіз көрсетілген мерзімге тыйым салу немесе тоқтата тұру туралы нұсқама болып табылады (бұл ретте қызметке тыйым салу немесе оны тоқтата тұру туралы акт анықталған тәртіп бұзушылықтар жойылғанға немесе сот шешімі шығарылғанға дейін қолданылады);

4) мынадай:

өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы бұзылған жағдайда кінәлі адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тарту не қылмыстық жазаланатын әрекет жасалған
жағдайда – материалдарды тергеу органдарына беру туралы;

өсімдіктер дүниесінің заңсыз олжаланған объектілерін және олардың бөліктері мен дериваттарын, сондай-ақ осы үшін пайдаланылған құрылғыларды, тетіктерді және көлік құралдарын сот шешімі шығарылғанға дейін уақытша сақтау үшін алып қою туралы қаулы өсімдіктер дүниесі объектілерінің санкциясыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын уәкілетті органның ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелері лауазымды адамдарының актілері болып табылады.

64-бап. Өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті орган ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамдарын құқықтық және әлеуметтік қорғау

Өсімдіктер дүниесі объектілерінің санкциясыз алып қойылуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын өсімдіктер дүниесі саласындағы уәкілетті органның ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамдары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құқықтық және әлеуметтік қорғалуға жатады.

20-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласында қоғамдық бақылауды жүзеге асыру

65-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы қоғамдық бақылау

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану саласындағы қоғамдық бақылауды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қоғамдық бірлестіктер жүзеге асырады.

21-тарау. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы дауларды шешу және заңнаманы бұзғаны үшін жауапкершілік

66-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалану саласындағы дауларды шешу

Өсімдіктер дүниесінің объектілерін пайдалану, олардың өсіп-өну ортасын қорғау, өсімдіктер дүниесін пайдалануға беру саласындағы мәселелер бойынша даулар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес сот тәртібімен шешіледі.

67-бап. Өсімдіктер дүниесі объектілеріне және олардың өсіп-өну ортасына келтірілген залал үшін жауапкершілік

Өсімдіктер дүниесі объектілеріне және олардың өсу ортасына залал келтірген тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.

22-тарау. Қорытынды және өтпелі ережелер

68-бап. Өтпелі ережелер

1. Пайдаланушылардың осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін өсімдіктер дүниесі объектілерін пайдалануға алған рұқсаттары оларға берілген мерзім бойы қолданыста болады.

69-бап. Осы Заңды қолдану тәртібі

Осы Заң ол қолданысқа енгізілгеннен кейін туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады.

Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін қабылданған өсімдіктер дүниесін пайдалану саласындағы қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілер осы Заңға қайшы келмейтін бөлігінде қолданылады.

70-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

Осы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті

О проекте Закона Республики Казахстан "О растительном мире"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 декабря 2020 года № 921

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан "О растительном мире".

Премьер-Министр Республики Казахстан

А. Мамин

Проект

ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
"О растительном мире"

Настоящий Закон определяет цели, задачи и правовые основы в сфере охраны, защиты, восстановления и использования объектов растительного мира.

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

1) биотоп – участок среды обитания биоценоза растений, животных и микроорганизмов, характеризующийся относительно однородными условиями;

2) биоценоз – совокупность растений, животных и микроорганизмов, населяющих определенный, относительно однородный земельный участок или участок водоема и взаимодействующих между собой;

3) ботаническая коллекция – естественно-научная коллекция, представляющая собой систематизированное документированное собрание растений и (или) их частей, имеющее научную, учебно-познавательную, культурно-историческую и эстетическую ценность;

4) банк гермоплазмы (зародышевой плазмы) – коллекция (хранилище) частей растения различной морфологической природы (спора, семя, плод, клубень), служащих для размножения и расселения;

5) генотип – наследственно обусловленная совокупность, единая система генетических элементов организма, взаимодействующих на различных уровнях;

6) генетический фонд (генофонд) – совокупность генов одной группы особей (популяции, группы популяций или вида), в пределах которой они характеризуются определенной частотой встречаемости;

7) генетическая эрозия – потеря генетического разнообразия, вызванная антропогенной деятельностью, включая нерациональное использование и ненадлежащее сохранение генетических ресурсов;

8) генетический материал – любой материал растительного происхождения, включая репродуктивный и вегетативно размножаемый, содержащий функциональные единицы наследственности;

9) генетическая изменчивость – любое наследуемое изменение в последовательности дезоксирибонуклеиновой кислоты (далее - ДНК);

10) образец генетических ресурсов – целые растения, а также часть растения (семя, клубень, луковица, корневище и иные части), ткани его органов, клетки, из которых можно получить целый организм или организмы, относящиеся к одному ботаническому виду или разновидностям и сохраняемые в живом состоянии;

11) генетически модифицированный организм (ГМО) – организм, генотип которого был искусственно изменҰн при помощи методов генной инженерии;

12) дериват – производное растение и продукция, произведенная из него и ее производного;

13) защита дикорастущих растений – совокупность мероприятий по защите объектов растительного мира от вредителей, болезней и воздействия неблагоприятных факторов природного и антропогенного характера;

14) озеленительные насаждения – защитные насаждения, выполняющие важные санитарно-гигиенические, социальные, эстетические и иные функции, расположенные главным образом в границах населенных пунктов;

15) заросль – группа растений естественного происхождения, еще не сформировавшая растительное сообщество;

16) дикие сородичи культурных растений – эволюционно-генетически близкие к культурным растениям виды естественной флоры, входящие в один род с культурными растениями, потенциально пригодные для введения в культуру или использования в процессе получения новых сортов;

17) культурные растения – виды, формы и сорта растений, возделываемые человеком для получения продуктов питания, сырья для промышленности, кормов, декоративных форм;

18) устойчивое использование – использование компонентов биологического разнообразия таким образом и такими темпами, которые не приводят в долгосрочной перспективе к истощению биологического разнообразия, тем самым сохраняя его способность удовлетворять потребности нынешнего и будущих поколений;

19) акклиматизация растений – приспособление дикорастущих высших растений, мхов, лишайников, водорослей, а также грибов к новым или изменившимся условиям существования, в которых они проходят все фазы развития и дают жизнестойкое потомство;

20) ассоциация растительная – основная таксономическая единица растительного покрова, объединяющая сообщества с единым флористическим составом, структурой и однородными условиями местообитания;

21) биологическое разнообразие (биоразнообразие) растений – совокупность всех биологических видов и биотических сообществ, сформированных и формирующихся в разных средах обитания, включающая в себя разнообразие в рамках вида, между видами и разнообразие экосистем;

22) генетические ресурсы растений – растительные организмы и (или) их части и дериваты, популяции или любые другие растительные биотические компоненты экологических систем, имеющие фактическую или потенциальную полезность или ценность для человечества;

23) восстановление растительности – процесс стабилизации или воссоздания количественных и качественных характеристик природных растительных ресурсов;

24) генетическое разнообразие растительного мира – число возможных генетических характеристик, обнаруживаемых внутри определенного вида или среди различных видов растений;

25) интродукция растений – преднамеренный или случайный перенос видов растений за пределы мест их произрастания;

26) коллекция генетических ресурсов растений – естественно-научная коллекция, представляющая собой собранные, систематизированные и документированные компоненты растительного разнообразия, представляющие фактическую или потенциальную ценность, сохраняемые физическими или юридическими лицами в контролируемых условиях вне естественных мест своего обитания с целью поддержания их в живом виде, дальнейшего изучения и рационального использования;

27) места произрастания – наземное, водное пространство, обеспечивающее необходимые экологические условия для существования и развития объектов растительного мира;

28) обращение с объектами растительного мира – деятельность, связанная с охраной, защитой, восстановлением, использованием и изъятием объектов растительного мира, а также озеленением;

29) объекты растительного мира – любой составляющий растительный мир организм или его части (подземные и надземные, плоды, семена, геномы), естественные и искусственно созданные сообщества этих организмов;

30) пользование объектами растительного мира – юридически обусловленная деятельность по использованию объектов растительного мира в хозяйственных, культурных и эстетических целях;

31) пользователи растительным миром – физические и юридические лица, которым в соответствии с законодательством Республики Казахстан предоставлено право пользования объектами растительного мира;

32) популяция растительная – совокупность особей вида растений, занимающая в течение длительного времени определенную часть видового ареала, внутри которого отсутствуют изоляционные барьеры и осуществляется свободное скрещивание;

33) растительные ресурсы – естественные ресурсы дикорастущих высших растений, мхов, лишайников, водорослей, а также грибов, их частей и дериватов, которые используются или могут быть использованы для различных нужд общества;

34) растительность – совокупность растительных сообществ (фитоценозов) определенной территории;

35) растительный материал – объекты растительного мира, имеющие фактическую или потенциальную ценность и используемые при осуществлении научно-исследовательской, селекционной и экономической деятельности;

36) растительный мир – совокупность всех видов и сообществ дикорастущих высших растений, мхов, лишайников, водорослей, а также грибов, произрастающих в естественных условиях на территории Республики Казахстан, во всем их биологическом разнообразии и взаимодействии с другими компонентами природной среды, а также искусственно высаженных в места их естественного произрастания с целью восстановления ареала и для сохранения в живых коллекциях;

37) растительное сообщество (фитоценоз) – более или менее устойчивая естественная группировка видов растений, характеризующаяся определенным флористическим составом, структурой, связями растений как друг с другом, так и факторами внешней среды;

38) тип растительности – таксономическая категория растительного покрова, объединяющая формации, сложенные доминантными видами одной или нескольких ценогенетически сходных экобиоморф;

39) уполномоченный орган в области растительного мира (далее – уполномоченный орган) – государственный орган, осуществляющий функции управления в области растительного мира и контроля за несанкционированным изъятием объектов растительного мира;

40) банк ДНК растений (генетический банк растений) – хранилище, в котором хранятся замороженные образцы различных растительных тканей, заготовленные семена или собранная пыльца растений;

41) реликты – виды растений, сохранившиеся от исчезнувших, некогда широко распространенных флор;

42) реинтродукция – перенос определенного вида растений в прежние места их произрастания в естественных условиях;

43) ресурсное обследование – комплекс научных и проектно-изыскательских работ по изучению сырьевых запасов отдельных объектов растительного мира и определения возможных объемов их изъятия;

44) технические растения (технические культуры) – растения, дающие сырье, применяемое в промышленности и быту;

45) инвентаризация – комплекс работ по описанию, картированию и определению количественных и качественных показателей объектов растительного мира;

46) флора – совокупность видов растений, обитающих (обитавших в прошлые геологические эпохи) на определенной территории (акватории для водных растений) или в составе конкретного растительного сообщества;

47) экологическая система (экосистема) – динамичный комплекс сообществ растений, животных и микроорганизмов, а также их неживой окружающей среды, взаимодействующих как единое функциональное целое;

48) экосистемное разнообразие – число экосистем, выявленных на данной территории;

49) эндемики (эндемичные виды, эндемы) – виды, роды, семейства, ограниченные в своем распространении относительно небольшой географической областью и не встречающиеся на других территориях.

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан о растительном мире

1. Законодательство Республики Казахстан о растительном мире основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

2. Общественные отношения, возникающие при владении, пользовании и распоряжении объектами растительного мира Республики Казахстан, расположенными на землях лесного фонда и особо охраняемых природных территорий, а также в границах охранных зон особо охраняемых природных территорий, регулируются специальным законодательством Республики Казахстан и не противоречащими ему нормами настоящего Закона.

Статья 3. Цели, задачи в сфере обращения с объектами растительного мира

1. Основными целями в сфере обращения с объектами растительного мира являются обеспечение регулирования отношений в области охраны и использования объектов растительного мира во всем их многообразии, создание условий для эффективного управления вопросами сохранения, воспроизводства, рационального и сбалансированного использования природных растительных ресурсов и генетического фонда растительного мира, удовлетворения потребностей населения в этих природных ресурсах, установления прав и обязанностей физических и юридических лиц – пользователей ресурсов растительного мира, а также укрепления законности и правопорядка в области охраны и использования объектов растительного мира.

2. Задачами в сфере обращения с объектами растительного мира являются:

1) выявление, учет, исследование, инвентаризация и мониторинг состояния значимых объектов растительного мира;

2) осуществление государственного управления и координации на всех уровнях;

3) научное обеспечение устойчивого использования растительных ресурсов;

4) обеспечение государственного контроля;

5) обеспечение доступа к растительным генетическим ресурсам;

6) развитие международного сотрудничества.

Статья 4. Основные принципы в сфере обращения с объектами растительного мира

Основными принципами в сфере обращения с объектами растительного мира являются:

1) обеспечение государственного регулирования обращения с объектами растительного мира, растительными, в том числе генетическими ресурсами, а также охраны среды произрастания (обитания) дикорастущих видов растений и формируемых ими природных растительных сообществ;

2) осуществление государственного управления растительным миром, руководствуясь, в первую очередь, исключительной важностью его природоохранных и экологических функций (почвозащитных, водоохранных, противоэрозионных, климаторегулирующих, средообразующих, углеродосвязывающих, оздоровительных, рекреационных), а также его роли в обеспечении продовольственной безопасности страны;

3) недопущение необоснованного введения путем акклиматизации, интродукции чужеродных видов, а также генно-модифицированных растений в естественные растительные системы;

4) обеспечение рационального и устойчивого использования растительных ресурсов (ни один из видов дикой флоры не должен подвергаться опасности в связи с внутренними потребностями в сырьевых ресурсах и осуществлением международной торговли);

5) возмещение ущерба и потерь при нарушении законодательства о растительном мире, использование этих средств на их восстановление;

6) неотвратимость наступления ответственности за уничтожение (повреждение) и незаконное пользование объектами растительного мира, в том числе редкими и находящимися под угрозой исчезновения видами растений;

7) доступность информации в сфере обращения с объектами растительного мира, участие общественности в управлении растительным миром;

8) сохранение биологического разнообразия, предупреждение вредного воздействия на растительный мир и стимулирование охраны растительного мира.

Статья 5. Право собственности на растительный мир Республики Казахстан

Растительный мир является государственной собственностью Республики Казахстан.

Объекты растительного мира, произрастающие на землях, находящихся в частной собственности (кроме редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, а также лекарственных растений по перечню, утвержденному уполномоченным органом в области растительного мира), являются собственностью субъектов права частной собственности этих земель и могут использоваться ими в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 6. Система управления растительным миром Республики Казахстан

В систему управления растительным миром входят Президент Республики Казахстан, Правительство Республики Казахстан, уполномоченный орган в области растительного мира, уполномоченный орган в области лесного хозяйства, уполномоченный орган в области особо охраняемых природных территорий, уполномоченный орган в области агропромышленного комплекса, их ведомства и территориальные подразделения, местные исполнительные органы областей (городов республиканского значения, столицы) в пределах их компетенции, установленной настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Глава 2. Объекты и субъекты правоотношений в области растительного мира

Статья 7. Объекты правоотношений в области растительного мира

1. Объектами отношений в области растительного мира являются:

1) дикорастущие растения и их сообщества;

2) редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений, реликтовые и эндемичные виды растений;

3) заготовленные (изъятые) дикорастущие растения, их части и дериваты;

4) объекты растительного мира, используемые в целях озеленения;

5) ботанические коллекции (живые, гербарные коллекции природной флоры, коллекции гермоплазмы, ДНК видов и форм растений);

6) среда произрастания (обитания) объектов растительного мира.

2. Объекты растительного мира делятся:

1) по назначению – на пищевые, кормовые, лекарственные, технические;

2) по распространенности – на массовые, ограниченно распространенные, эндемы, редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений;

3) по генетической ценности – на диких сородичей (прародителей) культивируемых в настоящее время растений и дикорастущие растительные организмы, которые могут быть оценены и понадобятся для селекции в будущем.

3. Положения настоящего Закона не распространяются на:

1) объекты растительного мира на приусадебных, дачных, садовых участках, выращиваемые на законных основаниях;

2) сельскохозяйственные растения.

Статья 8. Субъекты правоотношений в области растительного мира

Субъектами правоотношений в области растительного мира являются физические и юридические лица, государственные органы и органы местного самоуправления, осуществляющие деятельность в данной сфере.

Глава 3. Права и обязанности физических и юридических лиц, общественных объединений и органов местного самоуправления

Статья 9. Права и обязанности физических и юридических лиц

1. Физические и юридические лица имеют право:

1) свободно посещать участки, занятые объектами растительного мира, за исключением особо охраняемых природных территорий и земель лесного фонда, где установлен особый режим охраны территории, не допуская уничтожения и повреждения, незаконного сбора дикорастущих растений, их частей и дериватов, нарушения среды произрастания (обитания), засорения участков, нарушения правил пожарной безопасности;

2) осуществлять пользование объектами растительного мира и распоряжаться находящимися в их собственности и заготовленными (собранными) ресурсами растительного мира, а также доходами от их реализации в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

3) на возмещение убытков и потерь, включая упущенную выгоду, причиненных нарушением прав пользователей объектов растительного мира либо изъятием для государственных или общественных нужд участков, на которых осуществляется пользование объектами растительного мира;

4) получать информацию в сфере обращения с объектами растительного мира, участвовать в обсуждениях, общественных слушаниях по этим объектам и выработке решений по ним в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Физические и юридические лица обязаны:

1) не допускать ухудшения среды произрастания (обитания) объектов растительного мира, соблюдать природоохранные технологии при заготовке (сборе) дикорастущих растений, их частей и дериватов;

2) не нарушать целостности природных растительных сообществ, способствовать сохранению их биологического разнообразия;

3) проводить работы на закрепленных территориях по борьбе с карантинными объектами, чужеродными видами и особо опасными вредными организмами, их распространением, зарастанием сорняками, а также по предотвращению водной и ветровой эрозии почв, заболачивания, подтопления, затопления, засоления, загрязнения, снижения плодородия почв и других процессов, отрицательно влияющих на сохранность объектов растительного мира;

4) не допускать в процессе пользования растительными ресурсами ухудшения состояния других природных ресурсов;

5) не нарушать права собственников (пользователей) земельных участков при осуществлении пользования объектами растительного мира;

6) выполнять другие требования, предусмотренные законами Республики Казахстан.

Статья 10. Права и обязанности общественных объединений и органов местного самоуправления

1. Общественные объединения и органы местного самоуправления имеют право:

1) получать в установленном порядке информацию в сфере обращения с объектами растительного мира;

2) участвовать в обсуждении и решении государственными органами вопросов, связанных с передачей объектов растительного мира в пользование, а также строительством производственных, сельскохозяйственных и гражданских объектов на участках, занятых объектами растительного мира;

3) участвовать в обеспечении совместно с местными исполнительными органами соблюдения норм нагрузки на естественные пастбища и разработке планов по управлению пастбищами и их использованию;

4) осуществлять общественный контроль в сфере обращения с объектами растительного мира;

5) обращаться в государственные органы и организации с предложениями по улучшению охраны, защиты, восстановления и использования объектов растительного мира.

2. Общественные объединения и органы местного самоуправления обязаны:

1) содействовать государственным органам в обеспечении требований в сфере обращения с объектами растительного мира, установленных законодательством Республики Казахстан;

2) участвовать в информировании физических и юридических лиц – пользователей о необходимости сохранения, устойчивом использовании объектов растительного мира.

Глава 4. Компетенция государственных органов в области растительного мира

Статья 11. Компетенция Правительства Республики Казахстан

Правительство Республики Казахстан:

1) разрабатывает основные направления государственной политики в области растительного мира;

2) осуществляет права владения, пользования и распоряжения объектами растительного мира;

3) утверждает перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений по предложению уполномоченного органа в области растительного мира;

4) принимает решение об изъятии редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, их частей и дериватов, утверждает объемы их изъятия;

5) выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией, законами Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.

Статья 12. Компетенция уполномоченного органа, ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений в области растительного мира

Уполномоченный орган в области растительного мира:

1) реализует государственную политику в области растительного мира;

2) осуществляет координацию в пределах своей компетенции деятельности центральных и местных исполнительных органов по вопросам охраны, защиты, восстановления и использования объектов растительного мира;

3) утверждает правила ведения государственного кадастра и государственного мониторинга растительного мира;

4) утверждает базовые ставки для исчисления размеров вреда, причиненного нарушением законодательства Республики Казахстан о растительном мире;

5) разрабатывает и утверждает правила государственного учета и ведения государственного реестра ботанических коллекций;

6) разрабатывает и утверждает правила установления ограничений и запретов в области растительного мира;

7) разрабатывает и утверждает правила обращения с генетическим фондом объектов растительного мира, введения ограничений и запретов на его передачу физическим и юридическим лицам Республики Казахстан и (или) других стран;

8) разрабатывает и утверждает правила пользования объектами растительного мира в научно-исследовательских и учебных целях;

9) разрабатывает и утверждает правила заготовки дикорастущих лекарственных, пищевых и технических растительных ресурсов;

10) разрабатывает и утверждает по согласованию с уполномоченным органом в области здравоохранения перечень лекарственных растений (кроме редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений);

11) разрабатывает и утверждает правила передачи объектов растительного мира, включенных в перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, под охрану собственникам (пользователям) земельных участков (акваторий);

12) разрабатывает и утверждает перечень реликтовых и эндемичных видов растений;

13) разрабатывает и утверждает методику определения лимитов на пользование растительными ресурсами, утверждает лимиты на их использование в пределах своей компетенции;

14) разрабатывает и утверждает правила охраны и использования генетических ресурсов дикорастущих растений, организует их учет и ведет государственный реестр;

15) разрабатывает и утверждает правила по учету и определению размеров вреда, причиненного нарушением законодательства Республики Казахстан о растительном мире;

16) разрабатывает и вносит на утверждение в Правительство Республики Казахстан перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений;

17) согласовывает разрабатываемые уполномоченным органом в области агропромышленного комплекса:

правила проведения фитосанитарных мероприятий;

перечень карантинных объектов и чужеродных видов, по отношению к которым устанавливаются и осуществляются мероприятия по карантину растений;

перечень особо опасных вредных организмов;

правила рационального использования естественных сенокосов и пастбищ, предельно допустимые нормы нагрузки, а также мероприятия по борьбе с деградацией и опустыниванием естественных пастбищ;

18) обеспечивает доступ физическим и юридическим лицам к открытой информации в сфере обращения с объектами растительного мира в соответствии с законодательством Республики Казахстан о доступе к информации.

Ведомство уполномоченного органа и его территориальные подразделения в области растительного мира осуществляют свою деятельность в пределах компетенции, установленной уполномоченным органом.

Статья 13. Компетенция местных представительных органов областей, городов республиканского значения и столицы в области растительного мира

Местные представительные органы областей, городов республиканского значения и столицы в пределах своей компетенции:

1) утверждают планы мероприятий в области растительного мира;

2) утверждают нормы выпаса скота для естественных пастбищ и правила их рационального использования;

3) заслушивают отчеты местных исполнительных органов по вопросам обращения с растительным миром;

4) утверждают правила благоустройства территорий городов и населенных пунктов, правила содержания и защиты зеленых насаждений, разработанные на основании типовых правил благоустройства, типовых правил содержания и защиты зеленых насаждений, утверждаемых уполномоченным органом по делам архитектуры, градостроительства и строительства.

Статья 14. Компетенция местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения и столицы в области растительного мира

Местные исполнительные органы областей, городов республиканского значения и столицы в области растительного мира в пределах своей компетенции:

1) разрабатывают и реализуют планы мероприятий в области растительного мира;

2) организуют деятельность, связанную с обращением объектов растительного мира;

3) осуществляют передачу объектов растительного мира, включенных в перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, под охрану собственникам (пользователям) земельных участков (акватории) в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

4) обеспечивают содержание объектов растительного мира, расположенных на землях общего пользования населенных пунктов;

5) участвуют в осуществлении фитосанитарного мониторинга и реализации системы мероприятий по карантину растений, касающихся объектов растительного мира;

6) обеспечивают предоставление физическим и юридическим лицам с доступа к открытой информации в сфере обращения с объектами растительного мира, организуют общественные слушания;

7) осуществляют в интересах местного государственного управления иные полномочия, возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством Республики Казахстан.

Глава 5. Основные требования к деятельности по охране и защите объектов растительного мира

Статья 15. Охрана и защита объектов растительного мира

1. Охране и защите подлежат объекты растительного мира, расположенные в границах земельных участков (акватории) всех категорий земель.

2. Охрана объектов растительного мира обеспечивается местными исполнительными органами, за исключением случаев, когда законодательством Республики Казахстан охрана объектов растительного мира возложена на собственников (пользователи) земельных участков.

Статья 16. Обеспечение охраны объектов растительного мира

Охрана объектов растительного мира обеспечивается путем:

1) предупреждения и пресечения повреждения или уничтожения объектов растительного мира;

2) резервирования земельных участков, где планируется создание особо охраняемых природных территорий;

3) создания коллекций дикорастущих растений, а также специализированных объектов (ботанических и дендрологических объектов, банков гермоплазмы и ДНК растений, питомников, оранжерей) по разведению дикорастущих растений, сохранению их генетического фонда и восстановлению в естественной среде произрастания;

4) организации научных исследований, направленных на выявление (инвентаризацию) и обеспечение рационального использования объектов растительного мира;

5) организации проведения государственной экологической экспертизы и других мероприятий с целью предупреждения деятельности, которая может повлечь повреждение или уничтожение объектов растительного мира;

6) ведения государственного кадастра и государственного мониторинга растительного мира, осуществления государственного контроля за несанкционированным изъятием объектов растительного мира;

7) установления правил обращения с объектами растительного мира, в том числе редкими и находящимися под угрозой исчезновения видами растений;

8) установления ответственности физических и юридических лиц за нарушение законодательства Республики Казахстан о растительном мире;

9) доступа в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан к экологической и иной информации в области обращения с объектами растительного мира;

10) пропаганды охраны объектов растительного мира и среды их произрастания, воспитания граждан в духе бережного отношения к ним, формирования экологической культуры.

Статья 17. Основные требования к деятельности по охране растительного мира

1. Деятельность по охране растительного мира осуществляется с учетом следующих основных требований:

1) системный характер и регулирование государством;

2) обеспечение участия органов власти всех уровней, органов местного самоуправления и общественных организаций, пользователей ресурсов растительного мира, населения;

3) соблюдение действующих правил, стандартов, норм и нормативов;

4) осуществление пропаганды бережного отношения к объектам растительного мира, их сохранения и преумножения;

5) применение в установленном законодательством Республики Казахстан порядке дифференцированного режима охраны, ограничений и запретов на использование объектов растительного мира и лимитирование пользования, создание особо охраняемых природных территорий;

6) организация проведения необходимых мер восстановления и воспроизводства;

7) обеспечение систематического государственного контроля за несанкционированным изъятием объектов растительного мира и неотвратимости наказания за нарушение законодательства о растительном мире;

8) обеспечение проведения систематического анализа, представления отчетности и информирования заинтересованных государственных органов и общественности о состоянии и использовании наиболее значимых объектов растительного мира.

2. Меры по охране объектов растительного мира не должны причинять вреда другим природным объектам, историко-культурным ценностям, жизни и здоровью граждан, их имуществу и имуществу юридических лиц.

Статья 18. Установление ограничений и запретов в обращении с объектами растительного мира

1. Уполномоченный орган в области растительного мира в пределах своей компетенции устанавливает в случаях, предусмотренных настоящим Законом и иными законодательными актами Республики Казахстан, ограничения и запреты в обращении с объектами растительного мира и местами их произрастания.

2. Ограничения и запреты устанавливаются в отношении:

1) любых объектов растительного мира (их биотопов, сообществ), в том числе редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, отнесенных в соответствии с законодательством Республики Казахстан об особо охраняемых природных территориях к объектам природно-заповедного фонда, и мест (среды) их произрастания;

2) видов (их биотопов, сообществ) растений, сохранение которых необходимо в целях поддержания видового разнообразия, сохранения биотопов и природных объектов, а также мест (среды) их произрастания;

3) редкого или типичного ландшафта в целях обеспечения его сохранения и привлекательности либо предупреждения деградации земель;

4) растительных сообществ на участках земель, зарезервированных для создания особо охраняемых природных территорий, а также находящихся в границах охранных зон особо охраняемых природных территорий, если иное не установлено специальным законодательством об особо охраняемых природных территориях.

Статья 19. Охрана объектов растительного мира от пожаров

1. Охрана объектов растительного мира от пожаров осуществляется местными исполнительными органами, а также собственниками (пользователи) земельных участков, на которых произрастают эти объекты.

2. В случае возникновения пожара местные исполнительные органы, а также собственники (пользователи) обязаны принимать незамедлительные меры по их локализации и тушению с привлечением добровольных противопожарных формирований и пожарных постов.

При возникновении либо опасном распространении пожаров к их тушению привлекается государственная противопожарная служба, при угрозе распространения пожаров на территорию государственного лесного фонда силы авиационной и наземных служб государственной лесной охраны.

3. В целях обеспечения пожарной безопасности объектов растительного мира в период высокого класса пожарной опасности запрещаются:

выжигание сухой растительности и ее остатков на корню;

проведение сельскохозяйственных палов на землях сельскохозяйственного назначения.

Выкашивание тростника и сухой растительности допускается лишь в случаях хозяйственной необходимости и целях снижения опасности возникновения пожаров.

Статья 20. Защита объектов растительного мира от вредителей и болезней

1. Защита объектов растительного мира от вредителей и болезней включает комплекс мероприятий в соответствии с лесным законодательством, защите растений, карантине растений, а также настоящим Законом.

2. Защита объектов растительного мира с учетом их биологических и иных особенностей осуществляется местными исполнительными органами, а также собственниками (пользователи) земельных участков (акватории), в границах которых расположены эти объекты.

3. Местные исполнительные органы, собственники (пользователи) земельных участков (акватории) в целях защиты объектов растительного мира обязаны:

1) выполнять мероприятия по профилактике и своевременному выявлению вредителей и болезней объектов растительного мира и борьбе с ними;

2) не допускать распространения вредителей и болезней объектов растительного мира;

3) осуществлять деятельность способами и с соблюдением технологий, которые обеспечивают надлежащее санитарное состояние объектов растительного мира, соответствующих земель и водных ресурсов;

4) своевременно информировать уполномоченные органы в области агропромышленного комплекса, растительного мира о фактах опасного распространения очагов вредителей и болезней объектов растительного мира.

Глава 6. Особенности охраны и защиты объектов растительного мира и среды их произрастания

Статья 21. Охрана и защита объектов растительного мира, используемых в качестве естественных сенокосов и пастбищ

Охрана и защита объектов растительного мира, используемых в качестве естественных сенокосов и пастбищ, осуществляются местными исполнительными органами, собственниками (пользователи) земельных участков, на которых они расположены. Охрана и защита этих растительных сообществ ведутся в целях рационального использования, предотвращения деградации и обеспечения устойчивости растительного покрова.

Статья 22. Охрана и защита объектов растительного мира, используемых в качестве лекарственного и технического сырья

Охрана и защита этих объектов призваны обеспечить устойчивое использование ресурсов лекарственных, технических растений и мест (среды) их произрастания.

Охрана и защита объектов растительного мира, используемых в качестве лекарственного и технического сырья, осуществляются местными исполнительными органами, а также собственниками (пользователи) этих ресурсов, участки для заготовки которых им переданы в пользование в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Мероприятия по охране и защите объектов растительного мира, используемых в качестве лекарственного и технического сырья, включают предотвращение уничтожения их пожарами, борьбу с вредителями и болезнями, а также пресечение незаконной заготовки и повреждения.

Статья 23. Охрана и защита объектов растительного мира, произрастающих в озеленительных посадках городов и иных населенных пунктов

Охрана и защита объектов растительного мира, произрастающих в озеленительных посадках городов и иных населенных пунктов, обеспечиваются местными исполнительными органами, собственниками (пользователи), в чьем ведении находятся эти растительные объекты.

Мероприятия по охране этих объектов включают их учет, непосредственно охрану от незаконных порубок, выкопки и повреждений, уход за ними, включая борьбу с вредителями и болезнями, удаление сухих (отмершие), фаутных и ветровальных (снеголомные, вымочки) древесных растений, удаление (снос) либо замену утративших свои функции растительных объектов в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 24. Охрана среды произрастания объектов растительного мира

1. Любая деятельность, влекущая за собой изменение среды произрастания объектов растительного мира и их сообществ, осуществляется с учетом требований настоящего Закона и иного законодательства Республики Казахстан.

2. При размещении, проектировании, строительстве или реконструкции населенных пунктов, зданий, линейных сооружений, дорог и иных объектов, осуществлении пользования недрами, определении мест выпаса и прогона скота, организации мест массового отдыха граждан, разработке туристических маршрутов и осуществлении других видов деятельности не допускается отрицательное воздействие на среду произрастания объектов растительного мира и их сообществ, условия вегетации этих растительных объектов и их сообществ.

3. В случае принятия государственными органами обоснованного решения по использованию земельных участков с произрастающими на них редкими и находящимися под угрозой исчезновения видами растений для государственных и иных нужд, последние до начала использования этих земельных участков по их новому назначению выкапываются и переносятся с учетом результатов общественных слушаний на другое приемлемое для них место произрастания, согласованное с уполномоченным органом в области растительного мира.

Глава 7. Охрана и защита редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, реликтовых и эндемичных видов растительного мира

Статья 25. Охрана и защита редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений

1. Отнесение видов растений к категории редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений осуществляется на основании актуальных данных инвентаризации и научных исследований, проводимых в границах естественного ареала распространения этих видов, и заключения ботанической комиссии.

Перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений утверждается Правительством Республики Казахстан по предложению уполномоченного органа в области растительного мира.

Указанный перечень является основой для подготовки и издания соответствующего раздела Красной книги Республики Казахстан.

Растения, произрастающие на территории Республики Казахстан, включенные в Международную красную книгу Международного союза охраны природы (МСОП), также включаются в перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений.

Физические и юридические лица принимают меры по охране и недопущению повреждения либо уничтожения растений, включенных в перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений.

2. Международная торговля, международный обмен редкими и находящимися под угрозой исчезновения видами растений, их частями и дериватами осуществляются в соответствии с международными договорами, участником которых является Республика Казахстан.

3. Мероприятия по охране и защите редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений включают предотвращение уничтожения их пожарами, борьбу с вредителями и болезнями, а также пресечение незаконной заготовки и повреждения.

4. Изъятие редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, их частей или дериватов осуществляется на основании решения Правительства Республики Казахстан для:

1) размножения в специально созданных условиях с целью:

восстановления численности природных популяций;

международного обмена;

2) научных исследований, в том числе создания полевых коллекций, генетических банков, включая коллекции ДНК и РНК;

3) селекции.

Статья 26. Охрана и защита реликтовых и эндемичных видов растений

Реликтовые и эндемичные виды растительного мира подлежат охране и государственному регулированию пользования ими.

Мероприятия по охране и защите реликтовых и эндемичных видов растений включают предотвращение уничтожения их пожарами, борьбу с вредителями и болезнями, а также пресечение незаконной заготовки и повреждения.

Глава 8. Сохранение генетического фонда растительного мира

Статья 27. Основные способы сохранения генетического фонда растительного мира Республики Казахстан

1. В качестве основных способов сохранения генетического фонда растительного мира в Республике Казахстан используются:

1) сохранение видов, их разновидностей (формы), сообществ, мест произрастания и экосистем в условиях естественной среды;

2) сохранение компонентов растительного разнообразия вне их естественных мест произрастания;

3) комплексное сохранение на основе способов, указанных в подпунктах 1) и 2) настоящего пункта.

2. Сохранение видов, их разновидностей (форм), сообществ, мест произрастания и экосистем в условиях естественной среды обеспечивается путем выделения в естественной среде особо ценных участков растительных сообществ, на которых сохранился естественный генофонд вида и его установленные природные разновидности (формы), с приданием им статуса особо ценных участков растительности (особо ценных лесных массивов), генетических резерватов, особо охраняемых природных территорий и объектов в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

3. Сохранение компонентов растительного разнообразия вне их естественных мест произрастания обеспечивается путем создания и содержания живых коллекций, архивов клонов (полевых генетических банков) наиболее ценных (имеющих общенациональное и международное значение) видов растений, а также содержания в контролируемой среде с использованием различных способов консервации растений из популяций, их вегетативных частей, семян (спор).

4. Сохранение генофонда по способам, указанным в пунктах 2 и 3 настоящей статьи, обеспечивается за счет грантов и средств частных лиц.

Статья 28. Выделение особо ценных участков и генетических резерватов объектов растительного мира

1. Особо ценные участки и генетические резерваты объектов растительного мира выделяются в целях сохранения генофонда видов либо их популяций (сообщества), имеющих важное национальное либо международное значение. Они могут быть выделены по результатам геоботанических исследований либо инвентаризации растительности во всех категориях земель независимо от их принадлежности и формы собственности.

Выделение особо ценных лесных массивов и лесных генетических резерватов осуществляется в соответствии с лесным законодательством Республики Казахстан.

2. Основными критериями при выделении особо ценных участков и генетических резерватов являются:

1) уникальность участков по составу флоры, в том числе наличию реликтовых и эндемичных видов;

2) наличие популяций (сообществ) редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений;

3) наличие популяций (сообществ) видов и их формового разнообразия, представляющих ценность для сельского и лесного хозяйства в качестве объектов для селекции в настоящем и будущем;

4) наличие популяций (сообществ) с хозяйственно ценными видами растений;

5) наличие популяций (сообществ) видов растений, выполняющих важные защитные функции в сложных природных условиях.

3. Особо ценные участки и генетические резерваты растительного мира обозначаются на местности специальными знаками, в них устанавливается специальный режим охраны и пользования.

На генетические резерваты оформляются паспорта, утверждаемые уполномоченным органом в области растительного мира (в случае лесных генетических резерватов – уполномоченным органом в области лесного хозяйства).

В генетических резерватах запрещается осуществление любой хозяйственной деятельности, кроме мер ухода, защиты и восстановления естественных популяций растений, ведения научных исследований и мониторинга за изменениями их состояния, а также строго регулируемых отдельных видов научного и экологического туризма.

4. В целях снижения отрицательного внешнего воздействия на сохраняемые генетические ресурсы, включая факторы, способствующие их генетической эрозии, вокруг генетических резерватов устанавливаются буферные зоны радиусом не менее двух километров.

Решение об установлении буферных зон и режимах их хозяйственного использования принимается местными исполнительными органами областей по представлению уполномоченного органа в области растительного мира.

Статья 29. Ведение документации по генетическим ресурсам растительного мира

1. Генетические ресурсы, сохраняемые в местах их естественного произрастания (в том числе на участках генетических резерватов), обеспечиваются следующей документацией:

1) паспортом установленного образца;

2) журналом мониторинга сохраняемых генетических ресурсов растений;

3) данными о предоставлении этих ресурсов в пользование.

Формы и единые требования к ведению указанной документации утверждаются уполномоченным органом в области растительного мира.

2. Документация о генетических ресурсах, сохраняемых в коллекциях, должна содержать необходимую информацию о сохраняемых образцах.

Банк данных коллекций включает в себя описательную, оценочную и любую другую доступную информацию о каждом образце, находящемся на сохранении в организации-держателе коллекции:

1) паспортные данные: базовая информация, описывающая основные параметры образцов коллекции;

2) описательные данные: основные фенотипические описания (наследуемые, легко визуально регистрируемые характеристики, не зависящие от условий внешней среды);

3) оценочные данные: все данные, полученные при комплексном изучении образца;

4) местные традиционные знания: информация о растительных ресурсах, полученная у местного населения при проведении экспедиционных исследований.

3. Информация о сохраняемых генетических ресурсах растений формируется компетентными органами и национальным координационным центром по вопросам доступа к генетическим ресурсам и совместного использования выгод.

Доступ к такой информации осуществляется через национальный механизм посредничества в порядке, утверждаемом уполномоченным органом в области растительного мира.

Глава 9. Основные требования к восстановлению и повышению устойчивости объектов растительного мира

Статья 30. Требования к восстановлению объектов растительного мира

1. Восстановление объектов растительного мира обеспечивается путем:

1) создания благоприятной среды произрастания (обитания) и предупреждения ее деградации;

2) содействия естественному восстановлению;

3) посадки (посева) растений;

4) ограничения деятельности, оказывающей вредное воздействие на объекты растительного мира и среду их произрастания, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Восстановление объектов растительного мира осуществляется на основании материалов земле-, лесоустройства, градостроительного планирования, планирования организации хозяйственной и иной деятельности, специальных обследований или предписаний уполномоченных на то государственных органов.

Способы и технологии (агротехника) восстановления объектов растительного мира определяются рабочими проектами, разработанными на основе научных рекомендаций специализированными научными и проектными организациям.

3. Восстановление растительных сообществ осуществляется с использованием посадочного материала, семян, вегетативных частей маточных растений гарантированного генотипа.

Статья 31. Требования к повышению устойчивости объектов растительного мира

Повышение устойчивости объектов растительного мира обеспечивается путем:

1) установления и соблюдения необходимого режима охраны в ареалах обитания растений (растительных сообществ);

2) поддержания естественных условий среды их произрастания (обитания);

3) предупреждения генетической эрозии растений (растительных сообществ) и контроля за размещением посадок (посевов) близкородственных видов и сортов;

4) регулирования введения чужеродных видов растений в естественные экосистемы и борьба с инвазионными видами;

5) ведения мониторинга за состоянием растений (растительных сообществ) и своевременного управленческого реагирования;

6) осуществления мер по восстановлению деградированных растительных сообществ с использованием технологий, обеспечивающих максимально возможное наследование материнских признаков растения.

Глава 10. Интродукция, акклиматизация и гибридизация объектов

растительного мира, регулирование распространения

чужеродных видов растений

Статья 32. Интродукция и акклиматизация объектов растительного мира

1. Интродукция и (или) акклиматизация дикорастущих растений допускаются только для плантационного выращивания в хозяйственных целях, научных исследований на специально выделенных участках (научных стационарах) и озеленения населенных пунктов, а также сохранения в коллекциях.

2. Восстановление дикорастущих видов растений в естественных биоценозах производится путем реинтродукции (реакклиматизации) аборигенной флоры.

Статья 33. Гибридизация объектов растительного мира

1. Искусственная гибридизация объектов растительного мира допускается в научно-исследовательских и хозяйственных целях в питомниках, арборетумах, на плантациях, научных полигонах, плодовых садах и дачных участках. Эти участки не должны являться источником генетической эрозии для объектов растительного мира.

2. Запрещается размещение плодовых садов (плодовые плантации) в зоне произрастания дикоплодовых насаждений (сородичи), являющихся источником ценного генофонда для селекции, менее чем в 2 км от их внешней границы.

3. Ограничение или запрет на размещение посадок (посевов) гибридов, генно-модифицированных растений, представляющих угрозу для аборигенных видов растений, устанавливаются решением уполномоченного органа в области растительного мира.

Статья 34. Особенности недопущения распространения чужеродных видов растений

1. Целью недопущения распространения чужеродных видов растений является предотвращение угроз естественным растительным сообществам.

2. Введение чужеродных видов растений в естественные растительные сообщества не допускается.

Статья 35. Особенности недопущения распространения водной растительности

1. Местные исполнительные органы областей, городов республиканского значения, столицы обеспечивают в интересах водного, рыбного хозяйства и электроэнергетики мелиоративные работы и мероприятия по борьбе с нежелательной растительностью.

2. В рыбохозяйственных водоемах недопущение распространения нежелательной растительности осуществляется с помощью способов рыбохозяйственной мелиорации: биологического (вселение растительноядных рыб) и механического (скашивание, повреждение корневой системы, кратковременное осушение заросших участков).

Рыбохозяйственная мелиорация осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан об охране, воспроизводстве и использовании животного мира.

Глава 11. Научные исследования (работы) в области растительного мира

Статья 36. Организация научных исследований

1. Научные исследования (работы) в области растительного мира осуществляются с целью:

1) оценки состояния объектов растительного мира, в том числе редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, реликтовых и эндемичных растений, образуемых ими растительных сообществ, экосистем, изучения влияния на них природных и антропогенных процессов;

2) инвентаризации, ведения государственного мониторинга и государственного кадастра объектов растительного мира;

3) разработки научных основ и рекомендаций в области охраны, защиты, восстановления и устойчивого использования объектов растительного мира, их генофонда, а также обоснования нормативов пользования и нагрузок на экосистемы;

4) сбора, систематизации и хранения ботанических коллекций и коллекций генетического материала растений;

5) разработки обоснования мер по сохранению биологического разнообразия и естественных природных ландшафтов;

6) разработки правовых и экономических механизмов охраны, защиты, восстановления и устойчивого использования объектов растительного мира;

7) участия в международных исследовательских программах.

2. Организация и ведение научных работ осуществляются в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан о науке.

Статья 37. Ботанические коллекции, коллекции генетических ресурсов растений

1. К ботаническим коллекциям относятся:

живые коллекции растений ботанических садов, дендрариев, дендропарков, оранжерей, питомников, полевых генетических банков (архивов клонов), арборетумов;

сохраняемые семена и другие части живых растений;

гербарии и иные собрания частей и продуктов растений.

2. К коллекциям генетических ресурсов растений относятся:

национальные коллекции генетических ресурсов растений, представляющие собой собрание мирового растительного разнообразия в соответствии с установленными международными стандартами, в том числе собрание образцов генетических ресурсов различных видов культурных растений и их диких родичей;

исследовательско-селекционные коллекции, которые содержат образцы различного генетического материала растений и формируются для решения конкретных научно-исследовательских, общеобразовательных или селекционных задач;

специальные коммерческие коллекции, которые создаются организациями – владельцами растительных ресурсов или другими пользователями этих ресурсов для коммерческого использования как самого генетического материала, так и результатов научных исследований, связанных с его изучением;

временные исследовательские коллекции, которые формируются из образцов растительных ресурсов, полученных на основе заявок от держателей коллекций первых двух категорий организациями или научными подразделениями различных пользователей для обеспечения своих научно-исследовательских и селекционных программ согласно грантам или планам научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ;

международные коллекции, в состав которых входят образцы растительного разнообразия, переданные на ответственное хранение (возвратные коллекции) из международных организаций, иностранных национальных коллекций или зарубежных генетических банков. Управление этими коллекциями осуществляется на основе двусторонних или многосторонних международных соглашений.

3. Ботанические коллекции и коллекции генетических ресурсов растений создаются научными организациями, природоохранными организациями, имеющими статус научного учреждения, иными юридическими, а также физическими лицами в соответствии с требованиями настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

Ботанические коллекции и коллекции генетических ресурсов растений могут находиться как в государственной, так и частной собственности.

Уполномоченный орган в области растительного мира осуществляет учет указанных коллекций в порядке, установленном настоящим Законом.

4. Формирование ботанических коллекций и коллекций генетических ресурсов растений осуществляется путем:

1) изъятия растений либо их частей и дериватов в местах их естественного произрастания в соответствии с законодательством Республики Казахстан об особо охраняемых природных территориях, лесным законодательством и настоящим Законом;

2) приобретения документированных сохраняемых растений из основных коллекций либо иных растений на основании договора купли-продажи, мены, дарения или иной сделки об их отчуждении либо иным образом, предусмотренным законодательством Республики Казахстан;

3) выделения из основной коллекции части, самостоятельно обладающей признаками коллекции.

5. Ввоз на территорию Республики Казахстан и вывоз с территории Республики Казахстан ботанических коллекций и коллекций генетических ресурсов растений либо входящих в их состав отдельных составляющих (растения, их части и дериваты) осуществляются в соответствии с правилами формирования, хранения, учета и использования ботанических коллекций, коллекций генетических ресурсов растений, утвержденными уполномоченным органом в области растительного мира.

Глава 12. Инвентаризация, государственный мониторинг и государственный кадастр объектов растительного мира

Статья 38. Инвентаризация объектов растительного мира

1. Инвентаризация объектов растительного мира проводится с целью их выявления, учета, анализа изменений количественных и качественных характеристик и определения условий их использования, а также обеспечения государственных органов, физических и юридических лиц – пользователей актуальной информацией об этих объектах.

2. Пользователи объектов растительного мира, собственники (пользователи) земельных участков (акватории) участвуют в инвентаризации объектов растительного мира.

Статья 39. Государственный мониторинг объектов растительного мира

1. Государственный мониторинг объектов растительного мира представляет собой систему периодических наблюдений за состоянием объектов растительного мира и среды их произрастания, оценки и прогноза их изменений в целях принятия обоснованных управленческих решений по сохранению биологического разнообразия, обеспечению устойчивого состояния и использования объектов растительного мира.

Государственный мониторинг осуществляется по индикаторным видам (сообщества) объектов растительного мира в местах их произрастания на специально выделенных научных полигонах (мониторинговых площадках).

2. Для получения мониторинговой информации используются методы дистанционного зондирования, лесоустройства и государственного учета лесов, натурной инвентаризации, геоботанических исследований, материалы проектных изысканий.

Статья 40. Государственный кадастр объектов растительного мира

Государственный кадастр объектов растительного мира представляет собой систематизированный свод данных о распространении и распределении объектов растительного мира по категориям земель, пользователям земельных участков, количественной и качественной характеристике объектов растительного мира, их экономической оценке и использовании, а также других данных об объектах растительного мира, необходимых для обеспечения сохранения и обращения с ними.

Статья 41. Порядок осуществления инвентаризации, ведения государственного мониторинга и государственного кадастра объектов растительного мира

1. Инвентаризация, государственный мониторинг и государственный кадастр объектов растительного мира осуществляются специализированными организациями уполномоченных органов в области растительного мира, лесного хозяйства и (или) агропромышленного комплекса.

2. Инвентаризация, государственный мониторинг и государственный кадастр объектов растительного мира осуществляются в соответствии с правилами инвентаризации, ведения государственного мониторинга и государственного кадастра объектов растительного мира, утвержденными уполномоченным органом в области растительного мира, по согласованию с уполномоченными органами в области лесного хозяйства и агропромышленного комплекса.

Глава 13. Пользование объектами растительного мира

Статья 42. Порядок и виды прав пользования объектами растительного мира

1 На территории Республики Казахстан допускаются следующие виды прав пользования объектами растительного мира:

1) в порядке специального пользования:

пользование объектами растительного мира для нужд животноводства (пастьба скота, заготовка растительных кормов);

пользование объектами растительного мира для нужд пчеловодства;

пользование объектами растительного мира для фармацевтических, продовольственных и технических нужд (заготовка (сбор) дикорастущего лекарственного, пищевого, технического растительного сырья);

2) в порядке общего пользования – пользование объектами растительного мира в научно-исследовательских, природоохранных, учебных, культурно-оздоровительных, воспитательных, эстетических, туристских и рекреационных целях.

2. Общее пользование объектами растительного мира как без изъятия, так и с изъятием растений, их частей и дериватов из естественной среды обитания осуществляется на безвозмездной основе. Предельный объем такого безвозмездного изъятия определяется решениями местных представительных органов областей, городов республиканского значения, столицы по представлению местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы.

3. Специальное пользование объектами растительного мира осуществляется:

1) собственниками (пользователями) земель – на основании соответствующих правоустанавливающих документов на право пользования земельными участками, которые одновременно дают право пользования произрастающими на этих участках объектами растительного мира на безвозмездной основе (кроме редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, лекарственных растений);

2) временными землепользователями либо временными пользователями растительных ресурсов – на основании договоров аренды земельных участков или объектов растительного мира, определяющих условия и порядок пользования произрастающими на этих участках объектами растительного мира (кроме редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, лекарственных растений).

4. На одной территории (акватории) могут осуществляться несколько видов пользования растительным миром, если осуществление одного из них не препятствует осуществлению другого.

5. Пользование объектами растительного мира осуществляется в соответствии с правилами и лимитами, утвержденными уполномоченным органом в области растительного мира.

Статья 43. Пользование объектами растительного мира для нужд животноводства и пчеловодства

1. Пользование объектами растительного мира для нужд животноводства и пчеловодства на участках естественных пастбищ осуществляется в соответствии с утвержденным планом по управлению пастбищами и их использованию с учетом установленных норм выпаса.

2. Пользование объектами растительного мира в кормовых целях (заготовка сена, веточного корма) осуществляется на специально отведенных для этого участках земель сельскохозяйственного назначения, государственного лесного фонда, особо охраняемых природных территорий, запаса с соблюдением требований законодательства Республики Казахстан.

3. Пользование объектами растительного мира для нужд пчеловодства осуществляется на участках государственного лесного фонда и особо охраняемых природных территорий, участках других категорий земель, находящихся в государственной собственности.

Статья 44. Пользование объектами растительного мира для фармацевтических, продовольственных и технических нужд

1. Заготовка объектов растительного мира (лекарственные растения) для фармацевтических нужд осуществляется с учетом обеспечения сохранения естественных зарослей лекарственных растений, включая чередование участков сбора, оставление части зарослей в виде семенников, планировку (выравнивание) участка после сбора (выкопки) корневищ и корней.

2. Заготовке (сбор) для фармацевтических нужд в зависимости от вида растения подлежат морфологические части растений: листья, цветки (соцветия, бутоны), корни, корневища, клубни, луковицы, кора, почки, плоды, семена.

Повторный сбор сырья лекарственных растений в одной и той же заросли допускается только после полного восстановления запасов сырья конкретного вида растения. При этом, допускается заготовка соцветий и других надземных органов однолетних растений на одной заросли не чаще одного раза в 2 года, надземных органов многолетних растений – одного раза в 4 - 6 лет, подземных органов – не чаще одного раза в 15 - 20 лет в зависимости от вида растения и географических условий его произрастания.

3. К видам пользования объектами растительного мира для продовольственных нужд относятся заготовка (сбор) плодов (ягоды, орехи), древесных соков, луковиц, побегов (листья) папоротника-орляка, черемши и других, а также грибов.

4. К видам пользования объектами растительного мира для технических нужд относится заготовка прута, листьев, веток, коры древесно-кустарниковых растений, живицы, стеблей чия, тростника, рогоза, камыша и других дикорастущих растений, мха, используемых для промышленной переработки, производства строительных и упаковочных материалов, кормов для животных, дубителей и красителей, изделий утилитарного назначения, сувениров и иных целей.

5. В целях снижения нагрузки на естественные заросли лекарственных, пищевых и технических растений и предотвращения их деградации, а также устойчивого обеспечения потребностей перерабатывающих производств осуществляется плантационное (промышленное) выращивание этих растений.

6. Заготовка объектов растительного мира для фармацевтических, продовольственных и технических нужд осуществляется в соответствии с правилами пользования объектами растительного мира, утвержденными уполномоченным органом в области растительного мира

Статья 45. Пользование объектами растительного мира в научно - исследовательских, природоохранных, учебных, культурно - оздоровительных, воспитательных, эстетических, туристских и рекреационных целях

1. Пользование объектами растительного мира в научно-исследовательских, природоохранных, учебных, культурно-просветительных, воспитательных, эстетических, рекреационных, туристических и спортивных целях может осуществляться с изъятием или без изъятия дикорастущих растений, их частей и дериватов и допускается в случаях, если это не оказывает вредного воздействия на объекты растительного мира и среду их произрастания, в соответствии с лесным законодательством Республики Казахстан, законодательством Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий и правилами пользования объектами растительного мира, утвержденными уполномоченным органом в области растительного мира.

2. Для сохранения природных ландшафтов, объектов растительного мира и среды их произрастания на участках, используемых для организации массового отдыха населения, рекреации, культурно-просветительных, воспитательных, эстетических, оздоровительных, туристских и спортивных целей, местные исполнительные органы, собственники (пользователи) этих участков (акватории) обязаны обеспечить благоустройство этих участков (водные объекты) и культурно-бытовое обслуживание отдыхающих, туристов в соответствии с утвержденной в установленном порядке градостроительной и архитектурно-строительной документацией, действующими экологическими и санитарными требованиями.

Статья 46. Лимиты на пользование объектами растительного мира

1. Лимиты на пользование объектами растительного мира устанавливаются с целью обеспечения их устойчивого использования.

2. Лимиты на заготовку (сбор) дикорастущих растений и (или) их частей устанавливаются ежегодно уполномоченным органом в области растительного мира на основании ресурсных обследований, проводимых специализированными научными организациями.

3. Методика определения запасов лекарственного растительного сырья (ресурсное обследование) утверждается уполномоченным органом в области растительного мира.

Глава 14. Пользование объектами растительного мира для нужд озеленения населенных пунктов

Статья 47. Создание озеленительных насаждений

1. Озеленительные насаждения являются частью системы защитных насаждений, выполняющих важные защитные, санитарно-гигиенические, социальные, эстетические и иные функции. К озеленительным насаждениям относятся растительные объекты:

1) лесопарков, парков, скверов, рощ, бульваров, линейных посадок вдоль дорог, каналов, зеленых и рекреационных зон городов и иных населенных пунктов, газонов, цветников;

2) придомовых посадок, посадок около общественных зданий, спортивных сооружений, больниц, школ, детских садов, в санитарно-защитных зонах промышленных предприятий;

3) насаждения дендрариев, ботанических садов, зоологических и дендрологических парков (дендрологических садов), выполняющие наряду с научными также функции озеленительных насаждений.

2. Озеленительные насаждения создаются с учетом:

1) использования всего спектра оздоровительных и защитных функций растений;

2) устойчивости растений в сложных городских условиях;

3) обеспечения растениями в парковых зонах и на территории жилых комплексов необходимых условий затенения, оптимальных шумового и ветрового режимов, снижения загрязненности воздуха.

Статья 48. Порядок создания и обеспечения устойчивости озеленительных насаждений

1. Посадка, посев растений, создание озеленительных насаждений в населенных пунктах допускаются только в специально предназначенных для этого местах в соответствии с градостроительными проектами, а также соблюдением требований, определенных Законом Республики Казахстан "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан".

Местные исполнительные органы обеспечивают уход за посадками и сохранность озеленительных насаждений.

2. Для замены утративших свои экологические и эстетические функции по возрасту либо в результате отрицательного природного или антропогенного воздействия, изъятых в связи с государственной надобностью (строительство гражданских и иных объектов, строительство и реконструкция дорог и других объектов инфраструктуры населенных пунктов) насаждений местными исполнительными органами проводятся их реконструкция и компенсационные посадки. Объемы компенсационных посадок устанавливаются местными исполнительными органами в соответствии с нормативами, утверждаемыми местными представительными органами областей, городов республиканского значения, столицы.

3. Правила содержания и защиты зеленых насаждений в населенных пунктах утверждаются соответствующими местными представительными органами областей, городов республиканского значения, столицы в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан".

Глава 15. Полезные свойства объектов растительного мира

Статья 49. Полезные свойства объектов растительного мира

Объекты растительного мира выполняют важные экологические функции: климаторегулирующие, водоохранные, почвозащитные, рекреационные, средообразующие и обеспечивают борьбу с оползнями, эрозией почв, размывами берегов, поддержание уровня грунтовых и поверхностных вод.

Генетические ресурсы растений являются национальным достоянием Республики Казахстан и играют важную роль в обеспечении экологической и продовольственной безопасности.

Статья 50. Использование депонирующих свойств объектов растительного мира

Объекты растительного мира обеспечивают положительный баланс парниковых газов в атмосфере, тем самым снижают последствия отрицательных изменений климата для населения и экономики страны.

Депонирующие свойства объектов растительного мира учитываются при инвентаризации, ведении государственного мониторинга и кадастра объектов растительного мира.

Глава 16. Особенности обращения с объектами растительного мира

Статья 51. Особенности обращения с объектами растительного мира, расположенными в пограничной зоне

1. Пользование объектами растительного мира, расположенными в пограничной зоне, может быть ограничено, приостановлено или запрещено в соответствии с законодательством Республики Казахстан о Государственной границе, если оно несовместимо с целевым назначением и установленным специальным режимом этих территорий.

2. Особенности обращения с объектами растительного мира, расположенными в пограничной зоне, устанавливаются уполномоченным органом в области растительного мира по согласованию с уполномоченным органом в области охраны государственной границы.

Статья 52. Обращение с объектами растительного мира, расположенными на территориях, подвергшихся радиоактивному или химическому загрязнению

Обращение с объектами растительного мира, расположенными на территориях, подвергшихся радиоактивному или химическому загрязнению, запрещается.

Пользование объектами растительного мира на этих территориях может быть разрешено только после проведения на них мероприятий по ликвидации последствий радиоактивного или химического загрязнения и комплексного экологического обследования на основании решения Правительства Республики Казахстан о предоставлении в собственность (пользование) участков этих земель.

Глава 17. Осуществление международного сотрудничества в сфере обращения с объектами растительного мира

Статья 53. Порядок осуществления международного сотрудничества в сфере обращения с объектами растительного мира

Международное сотрудничество в сфере обращения с объектами растительного мира осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными договорами, участником которых является Республика Казахстан.

Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 54. Международное сотрудничество в сфере обращения с объектами растительного мира

Международное сотрудничество в сфере обращения с объектами растительного мира основывается на обязательствах Республики Казахстан по международным договорам и осуществляется путем:

1) обмена информацией по объектам растительного мира;

2) проведения совместных исследований и мониторинга объектов растительного мира;

3) выявления и сохранения растительных объектов, имеющих международное значение;

4) доступа к генетическим ресурсам и традиционным знаниям, связанным с генетическими ресурсами, в соответствии с положениями Нагойского протокола доступа к генетическим ресурсам и совместного использования на справедливой равной основе выгод от их применения к Конвенции о биологическом разнообразии.

Статья 55. Международный обмен объектами растительного мира

1. Международный обмен (покупка, продажа) объектов и генетического материала растительного мира путем их ввоза в Республику Казахстан и вывоза из Республики Казахстан для интродукции (реинтродукции), научных исследований, озеленения и иных целей осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

2. Обмен (покупка, продажа) путем ввоза на территорию Республику Казахстан и вывоза с территории Республики Казахстан объектов растительного мира, их частей и дериватов, относящихся к редким и находящимся под угрозой исчезновения видам растений, подпадающим под действие Конвенции о международной торговле видами дикой фауны и флоры, находящимися под угрозой исчезновения, осуществляется в порядке, определяемом законодательством Республики Казахстан.

3. Международный обмен репродукционным материалом генофонда объектов растительного мира может осуществляться на возмездной и безвозмездной основе в соответствии с положениями международного договора либо соответствующего решения Правительства Республики Казахстан.

Глава 18. Экономический механизм в сфере обращения с объектами растительного мира

Статья 56. Содержание экономического механизма в сфере обращения с объектами растительного мира

Экономический механизм в сфере обращения с объектами растительного мира включает:

1) возмещение вреда, причиненного объектам растительного мира и среде их произрастания;

2) возмещение потерь объектов растительного мира.

Статья 57. Финансирование мероприятий в сфере обращения с объектами растительного мира

Финансирование мероприятий в сфере обращения с объектами растительного мира осуществляется за счет:

1) средств природоохранных учреждений;

2) частных инвесторов;

3) собственников (пользователей) земельных участков и объектов растительного мира;

4) грантов;

5) добровольных взносов и пожертвований физических и юридических лиц;

6) иных источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

Статья 58. Возмещение вреда, причиненного объектам растительного мира и среде их произрастания

1. Возмещение вреда, причиненного объектам растительного мира и среде их произрастания, осуществляется в порядке уголовной, административной или гражданско-правовой ответственности за незаконное изъятие, заготовку (сбор), повреждение или уничтожение объектов растительного мира, а также нарушение среды их произрастания. Размер возмещения вреда объектам растительного мира и среде их произрастания определяется территориальными подразделениями ведомства уполномоченного органа в области растительного мира.

2. Средства, взысканные с нарушителей в порядке возмещения вреда объектам растительного мира и среде их произрастания, зачисляются на счета соответствующих владельцев (пользователей) этих объектов и используются ими в целях восстановления нарушенных объектов растительного мира и среды их произрастания.

В случае, если эти объекты не закреплены за владельцами (пользователи), указанные средства зачисляются в бюджет.

Контроль за целевым использованием средств, взысканных с нарушителей в порядке возмещения вреда объектам растительного мира и среде их произрастания, осуществляет уполномоченный орган в области финансового контроля совместно с территориальными подразделениями ведомства уполномоченного органа в области растительного мира.

Статья 59. Возмещение потерь объектов растительного мира

1. Потери объектов растительного мира подлежат возмещению в случаях их удаления (безвозвратной утраты) на земельных участках всех категорий земель, переводимых под недропользование, строительство (реконструкция) зданий (сооружения), дорог, трубопроводов и иных объектов в соответствии с проектной документацией на эти объекты, получившей положительное заключение государственной экологической экспертизы, а также перевода земельных участков с произрастающими на них и подлежащими удалению растительными объектами для ведения сельскохозяйственной деятельности, личного подсобного хозяйства, коллективного садоводства или огородничества.

2. Потери объектов растительного мира в зависимости от их размещения возмещаются физическими или юридическими лицами, в интересах которых удаляются эти объекты растительного мира:

1) расположенных на землях населенных пунктов, а также на не закрепленных земельных участках иных категорий земель – соответствующему местному исполнительному органу;

2) расположенных на землях субъектов права частной собственности – собственнику данного земельного участка;

3) расположенных на землях, находящихся в государственной собственности на праве постоянного землепользования, – соответствующему постоянному землепользователю.

3. Потери объектов растительного мира подлежат возмещению в шестимесячный срок с момента принятия решения о предоставлении права на земельный участок.

4. Размеры подлежащих возмещению потерь определяются исходя из нормативов возмещения потерь лесохозяйственного и сельскохозяйственного производства, вызванных изъятием лесных и сельскохозяйственных угодий для использования их в целях, не связанных с ведением лесного и сельского хозяйства, а также базовых ставок для исчисления размеров вреда, причиненного нарушением законодательства Республики Казахстан о растительном мире.

5. Размеры потерь согласовываются с лицом, заинтересованным в предоставлении ему земельного участка, и оформляются актом, который утверждается решением местного исполнительного органа о предоставлении права на земельный участок.

6. Решение по вопросам возмещения потерь объектов растительного мира может быть обжаловано в судебном порядке.

Глава 19. Осуществление государственного контроля за несанкционированным изъятием объектов растительного мира

Статья 60. Государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира

Государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира осуществляется в форме проверки в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан и настоящим Законом.

Статья 61. Объекты государственного контроля за несанкционированным изъятием объектов растительного мира

Предметом государственного контроля за несанкционированным изъятием объектов растительного мира являются:

1) объекты растительного мира и среда их произрастания до и после проведения заготовок сырья и их текущее состояние;

2) собранная (заготовленная) дикорастущая растительная продукция (сырье);

3) деятельность по охране, защите, восстановлению и использованию объектов растительного мира;

4) деятельность, оказывающая отрицательное влияние на объекты растительного мира и среду их произрастания.

Статья 62. Права и обязанности должностных лиц, осуществляющих государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира

1. Должностные лица, осуществляющие государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира, имеют право:

1) посещать объекты в целях контроля на предмет соблюдения требований законов Республики Казахстан, решений Правительства Республики Казахстан, уполномоченного органа в области растительного мира, местных исполнительных органов в сфере обращения с объектами растительного мира, а также получать в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, информацию о деятельности пользователей растительным миром;

2) издавать акты в пределах полномочий, предоставленных настоящим Законом;

3) передавать материалы проверок в правоохранительные органы для принятия процессуального решения;

4) при выявлении нарушений законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с объектами растительного мира приостанавливать деятельность или вносить предложение о запрещении деятельности пользователей растительным миром в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

5) определять размеры вреда, причиненного в результате нарушения законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с объектами растительного мира, предъявлять к виновным лицам претензии о добровольном возмещении этого вреда либо предъявлять иски в суд;

6) рассматривать в соответствии с Кодексом Республики Казахстан
"Об административных правонарушениях" дела об административных правонарушениях в сфере обращения с объектами растительного мира;

7) останавливать автотранспортные и плавучие средства на участках выявленных нарушений законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с объектами растительного мира, а также в местах въезда и выезда из этих участков, производить их досмотр;

8) осматривать у лиц, находящихся на участках заготовки растительных ресурсов и при выезде из них, документы на право пользования растительным миром;

9) изымать незаконно добытые объекты растительного мира, продукты их переработки в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

10) изымать приспособления, механизмы, транспортные средства, которые были использованы для незаконного сбора (заготовки) объектов растительного мира и их частей, временного хранения до вынесения решения судом;

11) на хранение, ношение и применение специальных средств и служебного огнестрельного оружия в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

2. Должностные лица, осуществляющие государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира, обязаны осуществлять контроль за:

1) соблюдением правил обращения с объектами растительного мира;

2) выполнением условий договора физическими и юридическими лицами на пользование объектами растительного мира;

3) соблюдением установленных ограничений и запретов на пользование растительным миром;

4) выполнением мероприятий по охране, защите, восстановлению и использованию растительного мира;

5) соблюдением порядка осуществления интродукции, гибридизации и акклиматизации растений, установленного уполномоченным органом;

6) соблюдением нормативов и иных требований законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с объектами растительного мира.

3. Должностные лица, осуществляющие государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира, обеспечиваются форменной одеждой со знаками различия (без погон) и служебным оружием.

Статья 63. Акты должностных лиц ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений, осуществляющих государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира

1. Актами должностных лиц ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений, осуществляющих государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира, являются:

1) протокол об административных правонарушениях;

2) акт проверки;

3) предписание:

об устранении нарушений требований законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с объектами растительного мира;

о запрещении или приостановлении хозяйственной деятельности физических и юридических лиц без судебного решения на срок не более трех дней с обязательным предъявлением в указанный срок искового заявления в суд (при этом, акт о запрещении или приостановлении деятельности действует до устранения выявленных нарушений или вынесения судебного решения);

4) постановление:

о привлечении виновных лиц к административной ответственности либо, в случае уголовно наказуемого деяния, – передаче материалов в следственные органы в случае нарушения законодательства Республики Казахстан в сфере обращения с объектами растительного мира;

об изъятии незаконно добытых объектов растительного мира, их частей и дериватов, а также использованных для этого приспособлений, механизмов и транспортных средств для временного хранения до вынесения судебного решения.

Статья 64. Правовая и социальная защита должностных лиц ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений в области растительного мира

Должностные лица ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений в области растительного мира, осуществляющие государственный контроль за несанкционированным изъятием объектов растительного мира, подлежат правовой и социальной защите в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Глава 20. Осуществление общественного контроля в сфере обращения с объектами растительного мира

Статья 65. Общественный контроль в сфере обращения с объектами растительного мира

Общественный контроль в сфере обращения с объектами растительного мира осуществляется общественными объединениями в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Глава 21. Разрешение споров и ответственность за нарушение законодательства в сфере обращения с объектами растительного мира

Статья 66. Разрешение споров в сфере обращения с объектами растительного мира

Споры по вопросам в сфере обращения с объектами растительного мира, охраны среды их обитания, предоставления растительного мира в пользование разрешаются в судебном порядке в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 67. Ответственность за вред, причиненный объектам растительного мира и среде их произрастания

Лица, причинившие вред объектам растительного мира и среде их произрастания, несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Глава 22. Заключительные и переходные положения

Статья 68. Переходные положения

Разрешения на пользование объектами растительного мира, полученные пользователями до введения в действие настоящего Закона, действуют в течение сроков, на которые они были выданы.

Статья 69. Порядок применения настоящего Закона

Настоящий Закон применяется к правоотношениям, возникшим после введения его в действие.

Принятые до введения в действие настоящего Закона нормативные правовые акты, регулирующие отношения в области обращения с растительным миром, применяются в части, не противоречащей настоящему Закону.

Статья 70. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Президент Республики Казахстан