Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 262 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар, өзге де ұйымдар (келісу бойынша):

1) Тұжырымдаманы іске асыру бойынша қажетті шаралар қабылдасын;

2) Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарының уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін;

3) есепті жылдан кейінгі жылдың 15 сәуірінен кешіктірмей Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігіне Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы ақпарат беріп тұрсын.

3. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі есепті жылдан кейінгі жылдың 1 мамырынан кешіктірмей Қазақстан Республикасының мемлекеттік және стратегиялық жоспарлау жөніндегі уәкілетті органдарына Тұжырымдаманың іске асырылуы туралы есеп ұсынып тұрсын, сондай-ақ оны (қолжетімділігі шектеулі ақпаратты қоспағанда) бірінші басшының қолын қойғызып интернет-ресурста орналастырып тұрсын.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлікке жүктелсін.

5. Осы қаулыға қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдерінің күші жойылды деп танылсын.

6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 262 қаулысымен бекітілген

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 - 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы Мазмұны

1. Паспорт

2. Туристік саланы дамытудың ағымдағы жағдайын талдау

3. Халықаралық тәжірибеге шолу

4. Туристік саланы дамыту пайымы

5. Туристік саланы дамытудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

6. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Қосымша: Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 - 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

1. Паспорт

Атауы	Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама)
Әзірлеу үшін негіздеме	1. "Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын бекіту және Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2021 жылғы 26 ақпандағы № 521 Жарлығы 2. "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысы
Әзірлеуге және іске асыруға жауапты мемлекеттік орган	Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі
Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар	Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі, Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрілігі, Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі, Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі, Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі, Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі, Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі, Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі, Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі, Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі, Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі, Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті (келісім бойынша), Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы (келісім бойынша), жергілікті атқарушы органдар, "Халықаралық туризм және меймандостық университеті" ҚеАҚ (келісім бойынша), "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісім бойынша), "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Қазақ инвест" ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Қазақстан Темір Жолы" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
Іске асыру мерзімі	2023-2029 жылдар

2. Туристік саланы дамытудың ағымдағы жағдайын талдау

Туризм – бұл әлемдік экономиканың ең ірі ғана емес, сонымен бірге қарқынды дамып келе жатқан саласы, оның өсу қарқыны экономиканың басқа салаларының өсу қарқынынан 2 есе жоғары. Негізгі көрсеткіштер бойынша, оның ішінде инвестициялық салымдардың тиімділігі бойынша туризмді мұнай өндіру өнеркәсібімен салыстыруға болады.

Бұдан басқа, туристік сала жобаларын іске асыру тұрақты жұмыс орындарының едәуір санын құруға мүмкіндік береді. Мысалы, БАӘ-де WarnerBrothers тақырыптық паркінің толық жұмыс істеуі үшін шамамен 5500 тұрақты жұмысшы қажет, ал жоғары технологиялық бояу зауытының жұмыс істеуі үшін тек 10 жұмысшы қажет.

Соңғы алты онжылдықта әлемде туризмнің тоқтаусыз өсуі байқалды. Көптеген елдерде халықаралық туризм жұмыс орындарын құру, қызметтерді экспорттау және инфрақұрылымды дамыту арқылы әлеуметтік-экономикалық дамудың драйвері болды.

Пандемияға дейін туризм әлемдік жиынтық өнімнің шамамен 10%-ын, қызметтердің әлемдік экспортының 30%-ын, әлемдік инвестициялардың 7%-ын, жұмыс орындарының 10%-ын және барлық салық түсімдерінің 5%-ын құрады.

2019 жылғы мамырда туристік саланы дамытудың 2019-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Мемлекеттік бағдарлама) қабылданды.

2019-2022 жылдар кезеңінде мемлекеттік бағдарламаны іске асыру қорытындылары бойынша келесіге қол жеткізілді:

"Tax free" жүйесі енгізілді (шетелдік азамат жасаған сатып алудан қосылған құн салығын қайтару жүйесі);

визасыз елдердің тізімі 79 елге дейін кеңейтілді, көші-қон карточкалары және шетелдіктерді тіркеу 30 күнге дейін тоқтатылды;

зерттеу жүргізілді, орналасуы көрсетілген санитариялық – гигиеналық тораптар (бұдан әрі – СГТ) болуы қажет орындар анықталды, Қазақстанның туристік дестинацияларында СГТ карталары жасалды;

2020 жылы негізгі назар "Жұмыспен қамту жол картасы" бағдарламасы бойынша қаржыландыру бөлуге аударылды, оның шеңберінде 14,8 млрд теңге сомасына 23 жобаның, сондай-ақ 1,0 млрд теңге сомасына 99 СГТ құрылысы қаржыландырылды;

"Қарапайым заттар экономикасы" бағдарламасына туризмнің экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуішінің (бұдан әрі – ЭҚЖЖ) 5 коды енгізілген, 26 млрд теңгеден астам сомаға 10 жылға дейінгі кредиттеу мерзімімен 58-ден астам жоба қаржыландырылды;

"БЖК 2025" аясында 5 жылға дейінгі несиелеу мерзімімен 60 млрд теңгеден астам сомаға 177-ден астам жоба қаржыландырылды;

түзетілген бас жоспарлардың негізіне алынған МҰТП дамыту Тұжырымдамасы әзірленді және нақтыланды;

Алматы облысының МҰТП-на 4 стратегиялық инвестор тартылды, олар өз жобаларын табысты жүзеге асыруда;

Қазақстанның 12 әуежайында "ашық аспан" режимі енгізілді;

2020 жылы Түркістан қаласында Халықаралық туризм және меймандостық университеті ашылды.

Туристік қызмет саласындағы заңнамалық базаны жетілдіру мақсатында "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне туристік қызмет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2021 жылғы 30 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі – Заң) қабылданды, онда туристік саланы мемлекеттік қолдаудың жүйелі шараларын енгізу көзделген (шетелдік турист үшін туроператорларды субсидиялау (15 мың теңге); тау шаңғысы курорттары үшін техника мен жабдықтар (аспалы жолдар, ратрактар, қар генераторлары) сатып алу бойынша өтем (25%); туристік объектілерді (10%), жол бойындағы сервис объектілерін салу кезінде өтеу (10%) (бұдан әрі – ЖБСО); туравтобустарды сатып алу бойынша өтеу (25%); СГТ ұстауды субсидиялау (83,3 мың теңге.); турпакет құрамында балалар авиабилетін өтеу (Kids Go Free).

Заңның жаңа редакциясында туристификация картасының республикалық деңгейдегі объектілерінің тізбесіне енгізілген басым туристік аумақ – туристік дамудың ерекше әлеуеті бар аумақ ұғымы енгізілді.

Сонымен қатар, визалық-көші-қон режимін бұзғаны үшін жазалау шаралары ізгілендірілді.

Туристік саланың инвестициялық ахуалын жақсарту бойынша жүргізіліп жатқан жұмыс шеңберінде туризм саласындағы инвестициялық жобаны басым деп тану үшін шек 2 млн АЕК-тен 200 мың АЕК-ке дейін төмендетілді, бұл инвестициялық преференциялар алуға мүмкіндік береді.

Болжамды есептеулерге сәйкес 2029 жылы кәсіпкерлерді жаңа шаралармен жалпы қамту кемінде 2,5 мың бірлікке жетеді.

Туристер үшін қызығушылық тудыратын республикалық және өңірлік деңгейдегі аумақтары бар туристификациялау картасы қалыптастырылды және бекітілді.

Инженерлік-коммуникациялық және ілеспе инфрақұрылымды жақсарту мақсатында 2019-2021 жылдар кезеңінде 120 млрд теңгеден астам сомаға 80 жоба іске асырылды.

"Атамекен" ҰКП жергілікті атқарушы органдармен (бұдан әрі – ЖАО) және турбизнеспен бірлесіп ҚР туристік объектілеріне апаратын турмаршруттар мен автомобиль жолдары мен кірме жолдардың инфрақұрылымына бастапқы түгендеу жүргізілді.

Ойын бизнесі саласынан түсетін салық түсімдері соңғы жылдары айтарлықтай өсті, 2020 жылы – 35,3 млрд теңге, 2021 жылы – 501 млрд теңге, 2022 жылдың бірінші жартыжылдығында – 294,4 млрд теңге.

Жаһандық коронавирустық пандемия экономиканың әртүрлі салаларына, соның ішінде туристік салаға әсер еткен әлемдегі ең үлкен дағдарысқа әкелді. Дүниежүзілік туристік ұйымның (UNWTO) деректері бойынша 2020 жыл жаһандық туризм үшін тарихтағы ең нашар жыл болды: халықаралық сапарлар саны 2019 жылмен салыстырғанда 74%-ға азайды.

Пандемия кезінде саяхат және туризм секторы 2020 жылы 4,7 трлн АҚШ долларына жетіп, 4,5 трлн-ға жуық шығынға ұшырады, бұл ретте Жалпы ішкі өнімге (бұдан әрі – ЖІӨ) салым 2019 жылмен салыстырғанда 49,1%-ға қысқарды, ал әлемдік экономиканың ЖІӨ-нің төмендеуі 2020 жылы 3,7%-ды құрады.

Саяхат көлемі азайды, сондықтан туризм экономикада жетекші орынға ие болған елдер бірінші кезекте зардап шекті.

Осыған байланысты қазіргі уақытта іс жүзінде барлық елдер туризм саласындағы, оның ішінде ұсынылатын туристік өнімдерге, нысаналы сегменттерге мемлекеттік қолдау шаралары жөніндегі өз саясатын қайта қарауда.

Дүниежүзілік туристік ұйымның (UNWTO) болжамдарына сәйкес халықаралық туризмді қалпына келтіру екі жарым жылдан төрт жылға дейін созылуы мүмкін және дағдарысқа дейінгі көрсеткіштерге оралу 2024 жылдардан бұрын болмайды.

Пандемиямен байланысты әлемдік дағдарыс Қазақстан Республикасына да әсер етті.

Түрлі сараптамалық деректер бойынша отандық туроператорлар мен турагенттер қызметінің кірістілігі 50-60%-ға төмендеді. Әр түрлі аймақтарда сурет аймақтық факторлардың әсерінен, қатаң шектеу шараларының болуы немесе болмауы салдарынан жақсы немесе нашар болды.

Бүкіл әлем сияқты, Қазақстанда туризм саласындағы кәсіпкерлік субъектілері үшін бірқатар дағдарысқа қарсы шаралар қабылданды.

Бірінші кезекте салықтық каникулдарды ұсыну бойынша шаралар қабылданды, салықтардың бірқатар түрлерінен босату түрінде туристік сектор үшін жаңа қолдау құралдары әзірленді, карантин кезеңіне банктік кредиттердің төлемдері бойынша кейінге қалдырулар берілді, локдаун кезеңінде мемлекеттен ең төменгі жалақы төлемдері қамтамасыз етілді.

Шекаралардың жабылуы қазақстандықтарды ел ішінде демалуға итермеледі. Азаматтардың көпшілігі қалаларға жақын табиғи демалыс орындарына, ұлттық парктер мен курорттық аймақтарға барды. Осыған байланысты ішкі туристік ағымдар келу және кету ағындарымен салыстырғанда аз дәрежеде қысқарды.

2022 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанда пандемияға дейін жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізу күтілуде (бір жылдағы ресми статистика сәуір айында жарияланады).

Кесте 1

Көрсеткіштер	Өлш. бірл.	2019	2020	2021	2022 (9 ай)
Резиденттерді орналастыру орындарымен келушілерге қызмет көрсетілді	млн адам	5,3	3,3	5,1	4,9
Резидент еместерді орналастыру орындарымен келушілерге қызмет көрсетілді	млн адам	1,0	0,3	0,3	0,6
Орналастыру орындарының саны	бірл.	3 592	3 514	3 686	3 965
Бір жолғы сыйымдылық	төсек-орын	181 201	183 619	193 030	204 247
Орналастыру орындарында көрсетілген қызметтердің көлемі	млрд тг.	120,5	66,9	109	129,2
Негізгі капиталға туризм саласы бойынша инвестиция көлемі	млрд тг.	502,1	628,9	589,9	513,4*

* 2022 жылғы қаңтар-желтоқсандағы жедел статистикалық деректер

2022 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша қазақстандық туристер саны 6,5 млн адамды құрады (қонақүйлер қызмет көрсеткен және ұлттық парктерге келушілер).

Статистикалық деректерді жариялау қорытындысы бойынша 2022 жылы 8 млн ішкі турист күтілуде. Салыстыру үшін: 2019 жылы пандемияға дейін ел ішінде демалған қазақстандықтардың саны 6,6 млн адамды құрады.

Орналастыру объектілері 129,2 млрд теңге сомасына қызмет көрсетті, бұл 2021 жылдың 9 айымен салыстырғанда 63,7 % - ға артық (78,9 млрд теңге). Бұл көрсеткіш 2019 жылғы жылдық көрсеткіштен едәуір асып түсті (120,5 млрд теңге).

Сондай-ақ, орналастыру орындарында қызмет көрсетілген шетелдік туристер санының 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 2,9 есеге артуы байқалады, бұл 610 мың адамды құрады (208,5 мың). Статистикалық деректерді жариялау қорытындысы бойынша 2022 жылы 1 млн шетелдік турист күтілуде.

Ұлттық банктің деректеріне сәйкес алыс шетелден келген 1 шетелдік туристің орташа шығыны 1,5 мың АҚШ долларды құрайды.

2022 жылдың басынан бері орналастыру орындарының саны 279 қонақүйге артып, 3 965 бірлікті құрады. Біржолғы сыйымдылығы 11 мың бірлікке артып, 204 мың төсек-орынды құрады.

2022 жылдың қорытындысы бойынша ұлттық парктерге келушілер санының рекордтық көрсеткіші қайтадан тіркелді. 2021 жылмен салыстырғанда саны 400 мың адамға артып, шамамен 2 млн келушіні құрады.

Осы кезеңде барынша қолайлы жағдайлар жасау және отандастардың ішкі нарыққа шетелдік сапарларын қайта бағдарлау, сондай-ақ Қазақстандағы туризмді әлеуметтік алыстату практикасын қолдау мүмкіндігімен қауіпсіз және экологиялық ете отырып, шетелдік туристерді тартуға назар аудару орынды.

Ойын бизнесі саласында елде осы қызметпен айналысуға 50 қолданыстағы лицензия бар, оның ішінде 6 казино, 10 Ойын автоматтары залы, 26 букмекерлік кеңсе және 8 тотализатор бар, онда 4 мыңға жуық жұмыс орны құрылған.

Айта кету керек, бүгінгі күні 8 тотализатордың ешқайсысында тіркелген салық салу объектілері жоқ, яғни іс жүзінде бұл бағыттағы қызмет жүзеге асырылмайды. Бұл мән-жайлар оларды Алматы облысының Қапшағай су қоймасының аумақтарындағы және Ақмола облысының Бурабай ауданындағы құмар ойын аймақтарына шығаруға байланысты.

Сондай-ақ, Қазақстанда 45 ипподром жұмыс істейді, оның 33-і мемлекеттік және 12-сі жеке меншік. Бұл ретте тек 4 ипподромның техникалық және инфрақұрылымдық жарақтандырылуы жарыс кезінде жарыстарды кәсіби ұйымдастыру және сапалы телевизиялық көрсетілімдер үшін қажетті шарттарға сәйкес келеді. Бұл ипподромдар саланың флагманы болып табылады, бірақ олар қаржыландыру көздерінің болмауына байланысты қиындықтарға тап болады.

Үрдістер

Халықаралық сапарлардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін көп жұмыс жасалды, бірақ Ұлыбританияда, Оңтүстік Африкада және Үндістанда жаңа штаммдардың табылуы басқа елдерге кіруге жаңа шектеулер енгізуге әкелді.

COVID-19-ға байланысты қауіпті азайту шараларын үндестіру, үйлестіру және цифрландыру, оның ішінде тестілеу сертификаттары, бақылау және вакцинация қауіпсіз сапарға және туризмді қалпына келтіруге дайындықтың маңызды негізі болып табылады.

Туризм қайта басталған кезде UNWTO сарапшылары ішкі туризмнің, ашық аспан астындағы және табиғаттағы туристік іс-шараларға, сондай-ақ "баяу саяхатқа" сұраныстың артуын болжайды.

Сонымен қатар, саяхатты жоспарлау кезінде:

1) бағыттардың танымалдығы елдің немесе аймақтың коронавирусты қаншалықты жақсы басқаратындығына байланысты артады. Алғашқы індетті жою және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша қабылданған шаралар саяхатшылардың елді таңдауының негізгі өлшемдері болады;

2) қоғамдық көлік түрлерінсіз және туристер басқа адамдармен байланысқа түспейтін алыс жерлерге бағытталған туристік аймақтарсыз әлеуметтік қашықтық тәжірибесін оңай қолдауға мүмкіндік беретін маршруттар сұранысқа ие болады;

3) туристердің межелі жерге және оның ішіне сапарларының құрылымы өзгереді. Авиакомпанияларды таңдау әуе билетінің құнынан ғана емес, сонымен қатар қабылданған гигиена стандарттарынан (міндетті түрде маска кию, орындықтар арасындағы қашықтық және тағы да басқа) тұрады. Ішкі саяхатшылар қауіпсіздік мақсатында және адамдардың көп жиналуын болдырмау үшін жеке көлікті немесе бизнес-класс вагондарын таңдауға қызығушылық танытуы мүмкін;

4) таңдау жеке турларға түседі;

5) цифрландыру және байланыс негізгі талаптарға айналады, өйткені қазір COVID-19-ға қатысты соңғы саяхат нұсқаулықтарынан хабардар болу қажеттілігі туындайды.

Қазақстан халықаралық рейтингтерде

Дүниежүзілік экономикалық форумның (бұдан әрі – ДЭФ) саяхат пен туризмді дамытудың жаһандық индексі – 2021-де (саяхат пен туризмді дамыту индексі бойынша әлем елдерінің жиынтық рейтингі екі жылда бір рет ұсынылады) Қазақстан 2019 жылдың (80-ші орын) алдыңғы индексімен салыстырғанда 14 позицияға көтеріліп, 117 елдің ішінде 66-шы орынды алады.

Осы рейтингті басқаратын елдер қатарына Жапония, АҚШ, Испания, Франция, Германия сияқты елдер кіреді. Қазақстаннан Грузия (44 орын), Армения (61 орын) және Әзірбайжан (63 орын), төмен – Моңғолия (84 орын), Қырғызстан (90 орын), Тәжікстан (92 орын) жоғары болды. Бұл ретте Өзбекстан мен Беларусь дәстүрлі түрде рейтингке қатыспайды.

Рейтинг саяхат және туризм секторының тұрақты дамуын қамтамасыз ететін бірқатар факторларды ескереді.

Жекелеген қосалқы индекстер бойынша жалпы рейтингте елдің жоғары әлеуеті байқалады. Мысалы, бағаның бәсекеге қабілеттілігі бойынша Қазақстан 1-ші орында тұр.

Қазақстанда туризмді дамыту үшін жоғары әлеует рейтингтің келесі көрсеткіштерінде де көрсетілген:

1) туризм саласындағы еңбек нарығының субиндексі бойынша ел 59-орын алады;

2) мәдени ресурстар көрсеткіші бойынша-63 орын;

3) ЮНЕСКО – ның Дүниежүзілік Мәдени мұра объектілерінің саны бойынша-42 орын;

4) халықаралық келу маусымдылығы бойынша-26 орын;

5) шетелдік туристердің болу ұзақтығы бойынша-52 орын;

6) мәдени көрікті жерлерге қызығушылық бойынша - 37 орын.

Бұдан басқа, оң динамика "туризм саласының басымдылығы" (+15 позиция, 68 орын) (ел стратегиясының бренд рейтингі және басқа да көрсеткіштер), "халықаралық ашықтық" (+4 позиция, 103 орын) (визалық талаптар, қаржылық ашықтық дәрежесі және т. б.), "Табиғи ресурстар" сияқты бағыттар бойынша байқалады" (+2 позиция, 33 орын) (табиғатта демалуға цифрлық сұраныстың артуы; қорғалатын аумақтардың жалпы ауданы және т.б.), "Туристік қызметтер инфрақұрылымы" (+2 позиция, 76 орын) (орналастыру орындарындағы нөмірлер саны, банкоматтар саны және т. б.).

Сонымен қатар, "Бизнес орта" (-23 позиция, 90 орын) (мүліктік құқықтар, дауларды шешудегі және Үкіметтің іс-әрекеттерін даулаудағы құқықтық жүйенің тиімділігі, ШОБ-тың қаржыға қолжетімділігі және басқалар), "Денсаулық және гигиена" (- 4 позиция, 33 орын) (1000 адамға шаққандағы дәрігерлер саны, ауыз суға, денсаулық сақтау қызметтеріне қолжетімділік, 100 мың адамға шаққанда инфекциялық аурулар инциденттері), "Қауіпсіздік" (-12 позиция, 77 орын) (қылмыс пен зорлық-зомбылық туындаған кездегі бизнес шығындары, полиция қызметінің сенімділігі, түнгі серуендеу қауіпсіздігі, 100 мың адамға шаққандағы адам өлтіру саны, ұйымдасқан зорлық-зомбылық және т. б.).

2020 жылы Lonely Planet нұсқасы бойынша біздің еліміз "Туристерді үздік орналастыру" номинациясы бойынша үздік атанды, сол жылы британдық саяхатшылардың үздік 5 таңдауына кірді, New York Times Қазақстанды туризм бойынша үздік пиар-науқан үшін атап өтті.

2021 жылы The Guardian Қазақстанға "The best places to visit" номинациясын табыс етті, Le Figaro "Recommended to visit in 2021" номинациясына енгізді, "Imagine Travelstan" ролигі 14th ART&TUR International Tourism Film Festival фестивалінде жеңіске жетті.

2022 жылы The Telegraph Алматы қаласын бюджеттік демалыс үшін топ-дестинация ретінде атап өтті, Қазақстан беделді Conde Nast Traveller-де де атап өтілді.

2023 жылдың ақпанында ел Travelscapes-тің "Үндістаннан келген саяхатшылар үшін ең жақсы трендтік дестинация" сыйлығын жеңіп алды.

Туристік саланы дамыту мәселелері

Жалпы, туристік саланы дамыту саясаты халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, келу және ішкі туризм көлемін ұлғайту есебінен мемлекет пен халық табысының тұрақты өсуін қамтамасыз ету үшін бәсекеге қабілетті туристік индустрия құруға бағытталған.

Сонымен қатар, қабылданып жатқан шараларға қарамастан, бүгінгі таңда туризм саласында бірқатар мәселелер бар.

1. Туристік тартылыс орындарында инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы, әлсіз логистика, орналастыру орындарының жеткіліксіздігі

Туристік аумақтарға туристік ағындарды тарту кезінде негізгі тежеуші фактор көлік-логистикалық, инженерлік-коммуникациялық, сервистік және басқа да туристік инфрақұрылымның жеткіліксіз дамуы, кейде болмауы болып табылады, бұл өз кезегінде ұсынылатын туристік өнімнің сапасын төмендетеді.

Абаттандырылған СГТ мен заманауи жол бойындағы қызмет көрсету нысандарының болмауы отандық және шетелдік саяхатшыларды итермелейді, сондай-ақ өңірлерге инвесторларды тартуға теріс әсер етеді. Осындай проблема ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда (бұдан әрі – ЕҚТА) тіркелген.

Ең жоғары маусымда курорттық аймақтарға жүктеме артады. Сонымен қатар, автомобиль жолдарының сапасы авиабилеттердің қымбаттығымен және теміржол билеттерінің тапшылығымен бірге ел ішіндегі демалыстың басты кедергілері болып табылады.

COVID-19 пандемиясына дейін ұшу географиясы Қазақстанның барлық өңірлерінен Астана және Алматы сияқты ірі қалаларға жолға қойылды. Сонымен бірге Қазақстанның қалған өңірлері арасында әлсіз байланыс бар, бұл жалпы ішкі туризмнің дамуына кедергі келтіреді. Мысалы, батыс Қазақстаннан келген туристер үшін қысқа уақыт ішінде әуе көлігімен Шығыс Қазақстанға, ал солтүстіктен – оңтүстік Қазақстанға бару өте қиын. Пандемияға дейінгі кезеңде ел бойынша әуежайлардың кептелісі шамамен 20% құрады.

Сондай-ақ, әуежайлардың жүктелуіне Астана және Алматы қалаларынан басқа, Шымкент, Ақтау, Өскемен, Атырау қалаларында бар халықаралық авиамаршруттар желісі де әсер ететінін атап өту қажет.

Қазақстан Республикасы авиакомпанияларының билеттерінің бағасы түпкілікті тұтынушылар үшін де жоғары болып қалады және сұраныс пен пайдаланушы туралы деректерге сүйене отырып, баға белгілеудің нарықтық тетіктері негізінде қалыптастырылады, яғни бағалар сұранысқа, авиабилетті сатып алудың уақтылығына, рейсті орындау аптасының күніне, рейстің ұшу уақытына байланысты қолдауға, көтеруге және төмендетуге болатын динамикалық баға белгілеу пайдаланылады және т. б.

Туристік дестинациялардың қол жетімділігінің теміржол компоненті де ерекше назар аударуды қажет етеді.

Бұдан басқа, жылжымалы жолаушылар құрамын жаңарту бойынша тиімсіз шаралар байқалады. Мәселен, егер 2019 жылы барлық вагондардың 49% - дан астамының пайдалану мерзімі 25 жылдан астам болса, 2020 жылы көрсеткіш 48% құрады, 2021 жылы жолаушылар вагондарының 47% - ы 25 жылдан астам қызмет еткен.

Тәжірибе көрсеткендей, жаңа құрамдар ірі қалаларды байланыстыратын әлеуметтік маңызды учаскелерде қолданылады.

Теміржолға қол жетімділікке жүргізілген талдауға сәйкес жолаушылар вагондарының санын көбейту, сондай-ақ оларды жаңарту, ең алдымен, Шығыс және оңтүстік жағынан Алакөл көлінің курорттық аймақтарына апаратын маршруттарға бағытталуы қажет екендігі анықталды. Жыл сайын көлге баратын туристер үлкен билет тапшылығын сезінеді, ал вагондардың сапасы нашар.

Көптеген орналастыру объектілерінің материалдық базасы (қонақ үйлер, пансионаттар, үйлер мен демалыс базалары, санаторий-курорттық мекемелер және басқалар) моральдық және физикалық тозудың жоғары дәрежесімен сипатталады, бұл 2020 жылы "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ жүргізген зерттеулерімен расталады. Сонымен қатар, олардың қызмет көрсету деңгейі әрқашан халықаралық талаптарға сәйкес келе бермейді.

Елде туристерді орналастыру орындарын жіктеуге қатысты міндетті талап жоқ. Статистикаға сәйкес, 2021 жылдың қорытындысы бойынша туристерді орналастырудың 3686 орнының 147 – сі ғана санатқа ие ("жұлдыз"), 2020 жылдың қорытындысы бойынша туристерді орналастырудың 3514 орнынан – 150, 2019 жылдың қорытындысы бойынша туристерді орналастырудың 3592 орнынан – 205 қонақ үй.

Туристерді орналастыру орындарын жіктеу немесе жіктеуді ынталандыру және ынталандыру шаралары бөлігінде міндетті талапты енгізу тұтынушының қонақүйдің мәлімделген санатына сәйкес келетін қызметтерді ала бастауына ықпал етеді.

Сондай-ақ, орналастыру орындарының шектеулі саны және қонақтар үйлерінің біркелкі дамымауы байқалады, олардың басым бөлігі Алматы өңірінің аумағында шоғырланған.

2020 жылы санаторий-курорттық мекемелерді түгендеу қорытындысы бойынша санаторий-курорттық объектілердің жалпы жағдайы анықталды: 23,4 % - жоғары, 35,2 % - орташа, 41,4 % - жарақтандыру мен сервистің қанағаттанарлықсыз деңгейі.

2. Ассортименттің жетіспеушілігі және туристік өнімдердің төмен сапасы, туристердің қанағаттану деңгейінің төмендігі, туристік қызметтерді цифрландырудың жеткіліксіз деңгейі

Туристік ресурстардың көптігі мен алуан түрлілігімен сапалы туристік өнімдердің жетіспеушілігі байқалады.

Сапалы туристік өнімдердің дамуын тежейтін факторлар және олардың ассортиментін кеңейту:

1) әлсіз инфрақұрылым, оның ішінде көліктік инфрақұрылым, сондай-ақ туристердің базалық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін инфрақұрылым, елдің автомагистральдарында жол бойындағы сапалы инфрақұрылымның жетіспеушілігі, СГТ, маршруттардың жүру жолында туристік объектілер көрсеткіштерінің болмауы немесе сапалы байланысының болмауы;

2) сервистік жеткізушілердің, туристік класты орналастыру құралдарының және демалыс объектілерінің, атап айтқанда, туристік әлеуеті жоғары шалғай өңірлерде жеткіліксіздігі және сапасының төмендігі, көлік құралдарының ескірген паркі, шет тілдерін білетін кәсіби гидтердің жетіспеушілігі, сондай-ақ жеткізушілердің туристік өнімдерді қалыптастыратын туроператорлармен ынтымақтастығына жиі құлықсыздығы;

3) туристер үшін қызықты өнеркәсіп объектілерінің, мысалы, шахталар мен зауыттардың жабықтығы (салыстырмалы немесе толық) ;

4) туристік қызметтерді жеткізушілердің бірыңғай дерекқорының жетіспеушілігі;

5) арнайы білімі мен дағдылары бар кәсіби кадрлар санының жеткіліксіздігі;

6) заңсыз жұмыс істейтін туристік сала ойыншылары тарапынан жосықсыз бәсекелестік пен бағаның демпингіне байланысты кейбір туроператорлардың сапалы туристік өнімдерді жасауға қызығушылығының болмауы.

Бұл ретте көрсетілетін қызметтердің сапасын қамтамасыз ету құралы стандарттар болып табылады. 2020 жылы жүргізілген зерттеу туризм субъектілері, атап айтқанда аймақтарда, негізінен стандарттарға сәйкес келмейтіндігін көрсетті, көптеген адамдар өз клиенттерінің қызмет көрсетуін, қанағаттануы мен адалдығын жақсартуға болатын талаптардың бар екенін білмейді.

Қазақстанда тұру орындарының қызметтерін, экскурсиялық қызметтерді, көлік қызметін, балалар мен жасөспірімдер туризмін, туристер қауіпсіздігін және тғы да басқа реттейтін стандарттарды қоса алғанда, туризм саласында 70-тен астам стандарттар қабылданды, алайда стандарттарды туризм саласындағы бизнес субъектілері белсенді қолдануы үшін жүйе тиісті түрде құрылмаған. Қызмет көрсету сапасын сертификаттау Қазақстанда ерікті болып табылатындықтан, бизнес субъектілерінің стандарттарды қолдануды ынталандыру және ынталандыру жүйесі қажет.

Бұдан басқа, нарықта туризм саласында электрондық коммерцияны дамытуға мүмкіндік беретін белгіленген күндері мен бағалары бар өнімдер іс жүзінде жоқ.

Туристік соқпақтарды (жаяу жүргінші соқпақтары, атты соқпақтар, велосипед соқпақтары) жайластыру мәселесін ерекше атап өту қажет. Үлкен әлеуетке қарамастан, МҰТП аумақтары мен табиғи қорық-мұражайлардан басқа көптеген маршруттар жеткілікті жабдықталмаған, бұл жаяу туристерге маршруттарды ыңғайлы өтуге мүмкіндік бермейді. Туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және саяхат жайлылығын арттыру мақсатында бүкіл Қазақстан бойынша соқпақтарды жайластыру мен жіктеу тәсілдерінің бірыңғай стандарт бойынша сәйкестігін қамтамасыз ету маңызды.

Сонымен қатар, әрбір өңірдің міндеті брендтік (флагмандық), соның ішінде жаяу туристер үшін маршруттар жасау болуға тиіс. Брендтік маршрут негізінде туристердің әртүрлі мақсатты аудиторияларына бағытталған аймаққа барудың әртүрлі мақсаттарын көздейтін ұзақ немесе қысқа турлар құрылуы мүмкін.

Қанағаттану туристің күтуі мен алынған тәжірибенің арақатынасымен анықталады. Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының (бұдан әрі – Ұлттық статистика бюросы) ресми деректері бойынша (Келушілерді зерттеу сауалнамасы, H-060 нысаны) орта есеппен сырттан келушілердің 96%-ы көрсетілген туристік қызметтерге қанағаттану дәрежесін оң бағалады ("жақсы" және "өте жақсы"). Осыған қарамастан, қызмет көрсету саласында қызметкерлердің клиентке төмен бағдарлануы байқалады.

Бағаның ұсынылатын қызмет сапасына сәйкес келмеуі туристердің қанағаттануы мен адалдығына әсер ететін негізгі факторлардың бірі болып табылады.

Нарықтық экономикада баға өнімнің өзіндік құнына, бәсекелестердің бағасына, сұраныс пен ұсыныстың арақатынасына және басқа факторларға әсер етеді.

Сонымен қатар, сұраныстың артуы, оның ішінде төмен маусымда, туризмнің жаңа субъектілерінің пайда болуына және сатылымның өсуіне байланысты бағаның төмендеуіне ықпал етуі керек.

Қазіргі уақытта ЖАО, туристік қоғам және салалық кәсіпкерлік субъектілері сұранысты арттыру мақсатында өздерінің туристік өнімдерін ішкі және сыртқы нарықтарда ілгерілетумен белсенді түрде айналысады.

Елді бірыңғай ілгерілету бойынша жұмыс жүргізу, сондай-ақ оны үйлестіру мақсатында бірыңғай маркетингтік тұжырымдаманы қалыптастыру бойынша жұмыс жүргізілуде.

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының туристік нарығында елге келушілерді, сондай-ақ ішкі туристерді барлық қажетті ақпаратпен толық қамтамасыз ете алатын туристік порталды жетілдіру бойынша қызмет жүргізілуде.

Қазіргі уақытта туроператорлар бірдей туристік пакеттерді ұсынады (ең танымал көрнекті орындарға бару). Сонымен қатар, креативті, инновациялық шешімдердің көмегімен ұсыныстар спектрін кеңейту және ақпараттық қолжетімділікті арттыру қажет, бұл қайталама сапарлар мен бару санын ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасы үшін туристер үшін қолайлы ақпараттық орта құрумен байланысты мынадай мәселелер тән:

1) қазіргі заманғы туризм технологияларын интеграциялаудың төмен деңгейі және цифрландырудың төмен деңгейі;

2) елдің нақты туристік құралдарының хабардар болуы мен білімінің әлсіз деңгейі (деректер, ақпарат және тағы да басқа);

3) барлық қолжетімді туристік сегменттерден тұтас туристік өнімнің болмауы (әрқайсысы оқшау жұмыс істейді);

4) интернет инфрақұрылымының жоқтығы, сондай-ақ шалғай өңірлерде, оның ішінде МҰТП аумағындағы туристік маршруттар бойында интернетке қолжетімділіктің әлсіздігі;

5) нарық қатысушыларының цифрлық алаңдарды пайдалануда кәсіби дағдыларының болмауы.

3. Туристік объектілерде туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету "Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңында туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету регламенттелген. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің (бұдан әрі – ТЖМ) аумақтық бөлімшелерін туристер мен туристік топтардың жүріп-тұру бағыттары туралы хабардар ету, сондай-ақ ұсынылған ақпаратты сақтау, пайдалану және есептен шығару жөніндегі талап көзделмеген.

Қазіргі уақытта туристер мен туристік ұйымдар ТЖМ аумақтық бөлімшелерін алдағы жүріп-тұру маршруттары және оларды туристік жорықтардан қайтару туралы хабардар етуді тек өз қажеттілігі бойынша жүзеге асырады.

Сонымен қатар, халықтың көпшілігі қаражатты үнемдеу мақсатында туристік ұйымдарға жүгінбейді және туристік сапарларды өздері жоспарлайды және жүзеге асырады.

Осылайша, ЖАО туристік топтарды ерікті тіркеу кезінде құтқару құрал-жабдықтарындағы, керек-жарақтарындағы, қауіпсіздік техникасын, жету қиын жерлердегі, су, тау, спелеологиялық және өмірге қауіп төндірумен байланысты басқа да объектілердегі қозғалыс бағыттарын білудегі кемшіліктерді анықтады.

Бұл ретте құтқарушыларға туристер жүріп өткен маршрутты білмей, іздеу иттерінің, әуе кемелерінің көмегімен, пилотсыз ұшу аппараттарын пайдалана отырып, жоғалған туристердің орналасқан жерін анықтауға тура келеді.

4. Салада кәсіби кадрлардың жетіспеушілігі

Туризм индустриясындағы персонал ұйымның бәсекелестік артықшылықтарының негізгі ресурстарының бірі болып табылады, сондықтан туристік ұйымдардағы қызмет көрсету сапасы білімге, шеберлікке және олардың санасына байланысты болады.

Қазіргі уақытта туризм саласында кадрлар даярлау республиканың 49 жоғары және / немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында (бұдан әрі – ЖЖОКБҰ) жүзеге асырылады.

ЖЖОКБҰ-да білім алушылар контингенті 12 000 адамды құрайды. Студенттердің практикалық дағдыларын қалыптастыру үшін "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ, Қазақстандық Туристік қауымдастық, қазақстандық қонақ үйлер мен мейрамханалар қауымдастығы сияқты туристік ұйымдар оқыту мәселелері бойынша ғана емес, сонымен қатар туризм және қонақжайлылық саласындағы болашақ мамандардың кәсіби практикасы бойынша серіктестерімен консорциумдар құрып, белсенді жұмыс істейді.

Туристік сала үшін кадрлар даярлауды жүзеге асыратын барлық ЖЖОКБҰ жұмыс берушілермен, туристік нарық, мейрамхана және қонақ үй бизнесі субъектілерімен бейінді пәндер мәнмәтінінде практикаға бағытталған оқыту және туризм және қонақжайлылық индустриясы кәсіпорындарында оқу-практикалық сабақтарды енгізу бойынша бірлескен жұмысты ұйымдастырады.

Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес 2021 жылы 2 мыңнан астам студент техникалық және кәсіптік орта білім беру ЖЖОКБҰ "Туризм" және "Мейрамхана және қонақ үй ісі" мамандықтары бойынша білім алған.

Қолданыстағы академиялық бағдарламалар олардың практикалық жұмысқа бағдарланбауына байланысты туризм секторының нақты қажеттіліктеріне толық жауап бермейді. Осының салдарынан бейінді ЖЖОКБҰ кадрлары талап етілмеген күйінде қалып отыр.

Сондай-ақ туристік сала өкілдерінің жеке санаттарын, мысалы, желілік персоналды, аралас сала қызметкерлерін, экскурсоводтарды, гидтерді, ойын-сауық бағдарламаларының аниматорларын кәсіптік даярлауға, қазіргі туристік қызмет көрсету нарығының қажеттіліктерін ескере отырып, оларға қойылатын кәсіптік талаптарды айқындауға назар аудару қажет.

Мысалы, Еуропалық білім беру оқу уақытының 50%-дан 70%-ға дейінгі көлемінде өндірістік практикалар өткізуді көздейді. Білім беру ұйымдарының базасында еңбек нарығының қажеттіліктерін тұрақты мониторингілеумен, жас мамандарды жұмысқа орналастырумен және бейіндік мамандықтар бойынша талапкерлерді іріктеуді түзетумен айналысатын Туризм индустриясы кәсіпорындарымен бірыңғай ақпараттық жүйемен біріктірілген мамандандырылған бөлімдер (кадр агенттіктері) құрылған АҚШ-та кадрлар даярлау тәжірибесі назар аударуға тұрарлық.

Бұдан басқа, жергілікті тұрғындарды туристерді қабылдау кезінде қызмет көрсетуге тарту үшін туристік әлеуеті жоғары шалғай өңірлерде жергілікті халықты оқытуға қажеттілік бар, бұл ауылдық жерлерде жұмыспен қамтуды қамтамасыз етуге және кірістердің ұлғаюына ықпал етеді.

5. Өңірлік және халықаралық деңгейлерде туристік әлеуетті ілгерілетудің жеткіліксіз деңгейі, Қазақстан аумағында тұрақты халықаралық іс-шаралардың болмауы, MICE туризмінің (Meetings, Incentives, Conferences, Exhibitions – іскерлік туризм) жеткіліксіз дамуы.

Австралия, БАӘ, Израиль, Исландия, Греция, Норвегия және Грузия сияқты кейбір елдердің деректерін салыстыру кезінде (UNWTO: 2016 жылғы деректер, 2015 жылға ондай деректер болмаған) пайыздық арақатынаста жоғарыда аталған елдер кіру туризмінен түсетін барлық кірістің 0,2% -дан 4,34% - ға дейін ілгерілетуге жұмсайды, ал Қазақстан – небәрі 0,03 %.

Ел туризмді дамытуға қаншалықты көп қаражат жұмсаса, туристер елге соғұрлым көп табыс әкеледі. Олар ЖІӨ-дегі үлестің өсуіне, нөмірлік қордың жүктелуіне, келушілердің санына және олардың туристік аумақтардағы шығындарына тікелей әсер етеді.

Бүгінгі таңда жаһандану жағдайында ұлттық туристік бренд құру қажеттілігі артып келеді.

Ұлттық туристік бренд мемлекет туралы ақпараттың таралуына ғана емес, сонымен бірге ол туралы қоғамдық пікір қалыптастырады және нәтижесінде оның дамуына ықпал етеді. Туристік бренд тұжырымдамасы айдентикадан және сапалы коммуникациядан тұрады, бірақ, ең алдымен, бұл елді картадан бөліп көрсетуге және кіру туризмін ғана емес, ішкі туризмді де танымал етуге мүмкіндік беретін стратегия.

Елдің туристік имиджін құруда дұрыс көзқарасты қалыптастыру мақсатында шаралар жүйелендірілетін және тетік әзірленетін ілгерілету және маркетинг стратегиясын әзірлеу қажет.

COVID-19 пандемиясы кезінде барлық маңызды туристік көрмелер, іс-шаралар мен мәдени шаралар тоқтатылды. Короновирустық инфекцияның таралу қаупі аясында халықаралық іс-шараларды ұйымдастырушылар балама онлайн-сайттарды пайдалану мүмкіндігін қарастыруға мәжбүр болды. Алайда, B2B көрмелері туристік компаниялар үшін таптырмайтын ресурс және іскерлік байланыстар орнатудың тиімді әдісі болып қала береді. Мысалы, Ресей, Қытай, Өзбекстан, Қырғызстан және Әзірбайжан сияқты Қазақстанның көрші елдері көрмелер өткізе бастады және оларды өткізуге белсенді дайындалуда.

Белгілі болғандай, MICE туризм соңғы жылдары Қазақстандағы туризмнің басым түрлерінің бірі болып табылады. Пандемияға дейін MICE туризмінің әлемдік нарығының көлемі жыл сайынғы 7,5% өсіммен 725 млрд АҚШ долларын құрады. Халықаралық конгрестер мен конференциялар қауымдастығының рейтингіне сәйкес, Қазақстан 2019 жылдың қорытындысы бойынша MICE туризмді дамыту бойынша әлемде 79-орынды (өз көрсеткішін 20 позицияға жақсартып) иеленді.

Қауымдастықтың мәліметінше, 2019 жылы Қазақстан халықаралық қауымдастықтардың 18 іс-шарасын тартты, оларды өткізуден түскен табыс 6 миллион АҚШ долларын құрады.

Сонымен қатар, Қазақстан Ресей Федерациясы сияқты халықаралық MICE іс-шараларын (117 іс-шара, рейтингте 35-ші орын) тарту бойынша негізгі бәсекелестерден едәуір төмен екенін және 2019 жылдың нәтижелері бойынша халықаралық қауымдастықтардың 12951 MICE іс-шараларының тек 0,07%-ын тартқанын атап өту қажет.

Оңтүстік Корея, Сингапур, Түркия, Ұлыбритания сияқты дамыған MICE дестинацияларында халықаралық MICE іс-шараларын ұйымдастырушыларға мемлекеттік қолдау шаралары бар.

Бұл ретте елге халықаралық MICE іс-шараларын тарту пандемиядан кейін саланы қалпына келтіруге ықпал ететін болады. Бүгін экономикалық тұрақсыздық жағдайында көрші елдер халықаралық іс-шараларды өткізу есебінен, сондай-ақ ірі көрмелерге қатысу арқылы шетелдік туристерді тарту үшін белсенді түрде бәсекеге түседі.

3. Халықаралық тәжірибеге шолу

Тұжырымдаманы әзірлеу барысында экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі – ЭЫДҰ) және Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрі – ТМД) елдерінің туристік саладағы халықаралық тәжірибесі зерделенді.

ЭЫДҰ елдерінің туризмді дамыту жөнінде қабылдап жатқан шаралары

Австрия

2019 жылы Федералды экономика министрлігі туризмнің жаңа ұлттық Стратегиясын жариялады, T жоспары - туризмді дамытудың бас жоспары, ол Үкіметтің 2020 жылғы қаңтардағы бағдарламасында қайта бағаланды.

Жоспардың негізгі аспектілері:

туристердің де, жергілікті халықтың да үйлесімді өмір сүруін қамтамасыз ету;

туристік бағыттармен, кәсіпкерлермен, мүдделі топтармен және басқа секторлардың мүдделі тараптарымен ынтымақтастық;

цифрлық трансформацияны қолдау;

туризм секторы үшін тиісті базалық жағдайлар жасау;

оқыту сапасын оңтайландыру және туризм саласындағы жұмыстың тартымдылығын арттыру үшін бизнесаралық шаралар әлеуетін неғұрлым тиімді пайдалану;

тұрақтылық деңгейін, оның ішінде экологиялық таза мобилділікті жақсарту есебінен жоғарылату бойынша жұмыс;

туризм мен ауыл шаруашылығы арасындағы ынтымақтастықты жандандыру;

туристік маркетингті одан әрі дамыту;

жеке қаржыландыру тетіктері мен субсидияларды ұсыну арқылы отбасылық және меншік иелері басқаратын бизнесті нығайту және меншікті капиталға баса назар аудара отырып, қаржыландырудың жаңа тетіктерін әзірлеу;

тұрақтылықтың барлық үш өлшемін қамтитын статистикалық көрсеткіштердің болашаққа бағытталған жүйесін құру.

2001 жылдан бастап аймақтарда туризмді дамыту федералды мемлекеттердің құзыретіне кірді, онда туризм мен туристік бизнесті қолдаудың жеке органдары әртүрлі заңды құқықтық нысандарда жұмыс істейді. Тоғыз федералды жердің әрқайсысының Үкіметінде арнайы туризм басқармасы бар, сонымен қатар туристік дестинацияны басқару ұйымдары (Destination management organization, бұдан әрі – DMO) жұмыс істейді.

Нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру және туристік кәсіпорындарға әкімшілік жүктемені төмендету бойынша тұрақты күш жұмсалады. Мысалы, орналасу орындарында қону кезінде ҚҚС 13%-дан 10%-ға дейін төмендету бойынша шара қабылданды.

Венгрия

Венгрияда туризм саласында біліктілікті арттыруға мемлекеттік қолдау бағдарламалары, салық преференциялары, инвесторлар үшін қаржы субсидиялары қарастырылған, олардың инвестиция көлемі кем дегенде 50 жаңа жұмыс орнын құрумен және басқалармен есептегенде 50 миллионнан астам еуроны құрайды.

Туризмді дамытудың 2030 жылға дейінгі ұлттық стратегиясы қабылданды, оның негізгі мақсаты-өз демалысын мүмкіндігінше көп адамға сапалы ортада өткізуге мүмкіндік беру.

Туристік әлеуетің ашылуы туристік дестинациялардың өз әлеуеті есебінен болжанып отыр. Орталық үкіметтің рөлі әрбір дестинация үшін дамудың басым бағытын анықтау және бірегей іс-әрекет бағдарламасын құру, брендтерді басқару және әр дестинация үшін бірегей өнімдер құру болып табылады.

2030 жылға дейінгі кезеңге арналған Стратегияны іске асырудың жоспарланған даму ресурстары: мемлекеттік бюджеттен 574,6 миллиард форинт (1,6 миллиард еуро) және Еуропалық Одақтың (бұдан әрі – ЕО) даму қорларынан (262,18 миллиард форинт (737,1 миллион еуро).

Атап айтқанда, сыйымдылығы 100-ден асатын қонақүйлер салуға және бүкіл ел бойынша қонақ үй ғимараттарын жаңартуға 60 миллиард форинт (168,7 миллион еуро) бөлінеді.

Қабылданған шаралар негізінен дестинацияға бағытталған және мыңдаған қатысушыларға, соның ішінде шағын бизнеске және бұрын грантқа өтініш бере алмаған жеке тұрғын үйлер, қонақ үйлер және кемпингтер сияқты ең кіші қызмет көрсетушілерге арналған конкурстарды қамтиды.

Германия

Германиядағы туризм елдің ішкі жалпы өнімінің 8 пайызын қамтамасыз етеді. Тікелей туристік салада 3 миллионға жуық жұмыс орны бар. Саудамен қатар бұл қызмет көрсету саласындағы ең ірі сектор.

Жалпы, елге туристерді тартатын келесі негізгі факторларды бөліп көрсетуге болады:

тарихи және мәдени көрікті жерлердің жоғары шоғырлануы;

жеңілдетілген визалық режим (кешенді турлардың кең спектрінің мүмкіндігі);

қызмет көрсетудің жоғары деңгейі.

Ұлттық туристік саланы дамыту тұжырымдамасы 4 "киттерге" негізделеді: "Мәдени туризм", "Агротуризм", "Оқиғалық туризм", "Интернет-технологиялар".

Германиядағы туризмді дамытудың негізгі мәселелері, сын-қатерлері мен басымдықтары олардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және өсу мен жұмыспен қамту әлеуетін ашу үшін шағын және орта бизнесті қолдауға бағытталған.

Израиль

Экономикалық тұрғыдан Израильдегі туризм жоғары кірісті бес саланың бірі болып табылады. Егер саланы инвестициялық тартымдылық тұрғысынан талдайтын болсақ, онда әрбір 1 доллар инвестиция 50 доллардан 100 долларға дейін әкеледі.

Израильдің Туризм министрлігі компаниялар мен ұшу консолидаторларына әкелінген әрбір турист үшін 60 еуро көлемінде өтемақы береді. Тағы бір шара жаңа аймақтық қалалардан ұшуды ұйымдастыруға қатысты: рейс ашылған кезде, мысалы, Новосибирск немесе Қазаннан авиакомпаниялар 250 000 еуро көлемінде өтемақы алады.

"Туризм қызметі туралы" Заңды жаңарту жұмыстары жүргізілуде. Клиенттерге қатысты көптеген ережелер бүгінгі үрдістерді ескере отырып қайта қаралатын болады. Сонымен қатар, кейбір ережелер сақталады, мысалы, салықты қайтару және қонақүйлерді жіктеу механизмдері. Ең маңызды модификация-бұл экскурсияларды ұйымдастыруға байланысты реттеу. Нәтижесінде, жаңа заң гид білім беру, лицензиялау және жұмысқа қойылатын талаптарды біріктіреді және келген туристерге израильдік лицензиясы бар гид қызметін пайдалану міндетін жүктейді.

Мексика

Үкімет қызметкерлер алдындағы әлеуметтік міндеттемелердің орнына 25 мың песо (1000 АҚШ доллары) мөлшерінде, оның ішінде туристік сектор мен кәсіпкерліктің басқа да жекелеген топтары үшін 2 млн жеңілдікті микрокредит беру жөнінде шаралар қабылдады.

Атап айтқанда, Мексика ішкі туризмді ынталандыру үшін үлкен деректер мен әлеуметтік желілерге негізделген өршіл сандық стратегияны жүзеге асыруда. Оған 32 мемлекет пен түрлі муниципалитеттер қатысады, олар мазмұнды қажетті аудиторияға жеткізуді қамтамасыз ететін баяндау және стратегиялық байланыс желісін құруға көмектеседі.

Жапония

2016 жылы Жапония Үкіметі 2030 жылға дейінгі ұзақ мерзімді стратегияны әзірледі.

Жеке сектормен серіктестік жапондық саяхат және туризм қауымдастығы сияқты бизнес-топтармен тұрақты диалог кезінде өте маңызды болып саналады. Үкімет жеке сектор басқаратын (оның ішінде персоналға, оқытуға арналған шығыстарға субсидиялармен) DMO құруға және дамытуға жәрдемдеседі.

Сонымен қатар, елімізде саланың дамуына серпін берген жаһандық спорттық іс-шаралар үнемі өткізіліп тұрады.

Жапон туризм агенттігінің 2019 жылға арналған бюджеті 71,1 миллиард йенді (530 млн еуро) құрады, бұл 2017 жылғы бюджеттен 2,8 есе көп. Бюджет 2019 жылдың қаңтарында белгіленген елден кетуге жаңа халықаралық туристік салықты енгізудің арқасында өсті.

Жапонияда (Оңтүстік Корея, Сингапур, Ирландия және т.б. елдердегідей) халықаралық MICE іс-шараларын ынталандыру және қолдау шаралары бар.

Қолдау 100-ден астам шетелдік делегаттар қатысатын халықаралық іс-шаралар үшін жергілікті көлік (трансфер) қызметтерін, өткізу орындарын жалға беруді, сәлемдемелік қабылдауды, үлестіру материалдарын және полиграфиялық қызметтерді өтеусіз негізде ұсынуға бағытталған.

Бұл ретте ұшу, тұру, тамақтану және басқа да қызметтерге арналған шығыстарды халықаралық MICE-іс-шаралардың делегаттары мен ұйымдастырушылары дербес өтейді, бұл ел экономикасына шетел валютасының түсуін қамтамасыз етеді.

Сондай-ақ Жапонияда MICE туризм елшілері бағдарламасы жұмыс істейді. Халықаралық тәжірибе көрсетіп отырғандай, мұндай бағдарламалар даму стратегиясының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, өйткені аталған елшілер халықаралық қауымдастықтар мен шетелдік компаниялардың ірі іс-шараларын тарта алатын халықаралық деңгейде танымал адамдар (ғалымдар, дәрігерлер, қоғам қайраткерлері және т.б.) арасынан таңдалады.

Осыған ұқсас бағдарламалар Әзірбайжан, Өзбекстан, Ресей Федерациясы, Оңтүстік Корея, Сингапур, Ирландия, Жапония және басқа елдерде қолданылады.

ТМД елдері

Ресей Федерациясы

Ресейде туристік сала субъектілеріне 1,2 миллиард рубль мөлшерінде дағдарысқа қарсы шаралар спектрі жүзеге асырылды: туроператорларға авиатасымалдауға байланысты шығындарды өтеуге субсидиялар; жалақы төлеуге пайызсыз несиелер, қызметті қайта бастау; салық санкцияларын қолдануға мораторий; салық демалыстары.

Ресей Федерациясының Үкіметі туроператорларды көшпелі туризм саласында қолдаудың қосымша шараларын, сондай-ақ ресейішілік жарғыларды субсидиялау ережелерін бекітті.

Ішкі туризмді қолдау бағдарламасы қабылданды – туристік "Кэш-бэк", ол Ресейдегі азаматтардың демалысын қызықты әрі қолжетімді етуге, саяхат географиясын кеңейтуге, жаз айларын ғана емес, маусымның шекарасын ұлғайтуға бағытталған.

Ресей Федерациясының Төтенше жағдайлар министрлігінің аумақтық бөлімшелерін туристер мен туристік топтардың қозғалыс бағыттары туралы ақпараттандыру тәжірибесі қолданылады.

Туристердің (экскурсанттардың) өміріне, денсаулығына және олардың мүлкіне зиян келтірудің жоғары қаупімен байланысты, қол жетпейтін жерлер, су, тау, спелеологиялық және басқа да объектілер бойынша өтетін жүріп-тұру маршруттары туралы аумақтық органдарды хабардар ету, сондай-ақ аталған Министрліктің аумақтық органдарының жүріп-тұру маршруттары туралы ақпаратты сақтау, пайдалану және есептен шығару қағидалары бекітілді қол жетпейтін жерлер, су, тау, спелеологиялық және өмір сүру қаупінің жоғарылауымен байланысты басқа да объектілер бойынша, туристердің (экскурсанттардың) денсаулығына және олардың мүлкіне зиян келтіру арқылы.

Бұл тәжірибе Беларусь Республикасында, Грузияда және Украинада да енгізілген.

Әзірбайжан

Әзірбайжанда коронавирустық пандемия кезінде экономиканың зардап шеккен секторларына мемлекеттік қолдау шамамен 2,5 млрд манат ($1,47 млрд), яғни мемлекеттік бюджеттің шамамен 10%-ын құрады. Кәсіпкерлер қолдау аясында жалақысының бір бөлігін мемлекеттен алатын болады. Сондай-ақ бизнес үшін салықтық преференциялар мен жеңілдіктер берілді.

Әзірбайжан үкіметі коронавирус салдарының экономикаға әсерін азайту және халықты қолдау бойынша шаралар кешенін әзірледі. Бағдарлама 10 бағытты қамтиды: пандемиядан (жұмыс орындарын сақтау мақсатында) зардап шеккен салаларда жұмыс істейтін 304 мың жалдамалы қызметкерге жалақы төлеу үшін қаржылық қолдау шаралары; пандемиядан зардап шеккен саласында жұмыс істейтін 292 мың жеке (микро) кәсіпкерлерге қаржылық қолдау; пандемиядан зардап шеккен саласында жұмыс істейтін кәсіпкерлік субъектілері үшін бірқатар салықтық жеңілдіктер, артықшылықтар мен каникул.

Сондай-ақ, пандемиядан зардап шеккен (0,5 млрд манат) салаларындағы кәсіпкерлік субъектілеріне берілген жаңа банктік кредиттер бойынша кредиттік кепілдіктерге жәрдемдесу; пандемиядан зардап шеккен (1 млрд манат) салаларындағы кәсіпкерлік субъектілерінің қолданыстағы кредиттік портфелі бойынша кепілдіктер; халықтың материалдық жағдайын қолдау үшін әлеуметтік пакет көзделеді.

Армения

Пандемия салдарынан қиын жағдайға тап болған бизнес пен азаматтарды қолдау мақсатында билік коронавирустың экономикалық салдарына қарсы іс – қимыл жөніндегі 14 бағдарламаны бекітті: олардың 6-ы бизнеске экономикалық жәрдемдесуге, 8-і халықтың түрлі топтарын әлеуметтік қолдауға қатысты. Жаңадан пайда болған проблемалар мен адамдардың өтініштеріне байланысты Үкімет жәрдемдесу бағдарламаларына мезгіл-мезгіл түзетулер енгізіп отырады, бенефициарлар мен экономикалық қызмет түрлерінің тізімдерін кеңейтеді, сондай-ақ азаматтардың максималды саны бағдарламаларды пайдалана алатындай кейбір жағдайларды жеңілдетеді.

Туризм саласына қатысты бағдарлама: шағын және орта бизнеске, яғни 2019 жылы айналымы 24-тен 500 миллион драманы құраған компанияларға көмек. Мемлекеттік қолдау шаралары өтімділік проблемаларына тап болған адамдарға қолданылады. Бұл кейбір өңдеу кәсіпорындары, қонақ үй бизнесі, тамақтану, туризм, қызмет көрсету, көлік және қойма, денсаулық сақтау және басқалары.

Коронавирустан қатты зардап шеккен кәсіпорындардың, атап айтқанда қонақ үйлердің, мейрамханалардың, кафелердің және тағы да басқа қызметкерлеріне ерекше қолдау көрсетілді.

Өзбекстан

Туристік саланы реформалаудың негізі ретінде Өзбекстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 5 қаңтардағы "Өзбекстан Республикасында туризмді жедел дамыту жөніндегі қосымша шаралар туралы" Жарлығы қабылданды, оның шеңберінде "2019-2025 жылдары Өзбекстан Республикасында туризм саласын дамыту Тұжырымдамасы" бекітілді.

Құжат туризм саласын дамытудың екі негізгі кезеңімен сипатталады:

2019-2020 жж. - туризмді дамытудың берік заңнамалық негізін құру, инфрақұрылымды жаңғырту және елдің туристік брендін ілгерілету жөніндегі институционалдық реформалар;

2021-2025 жылдары-ел экономикасындағы туризм индустриясының үлесін арттыру. Бұл бағытта елдің жалпы ішкі өніміндегі туризм үлесін 5% - ға дейін (2017 жылдың қорытындысы бойынша - 2,3%) ұлғайту, сондай-ақ 2025 жылдың қорытындысы бойынша қажетті инфрақұрылымды дамыту және Республиканың туристік әлеуетін әлемдік нарықтарда табысты ілгерілету арқылы 9 млн астам, оның ішінде алыс шетелден 2 млн. турист тарту мақсаты қойылған.

Туристік саланы "қалпына келтіру" үшін жеңілдіктер көзделген: салықтық әлсіреу, пайызсыз кредиттер, стартап-жобаларды қолдау, гранттар, кредиттер бойынша пайыздық шығыстарды субсидиялау, орналастыру жөніндегі қызметтер (қонақ үй қызметтері) құнының 10%-ы мөлшерінде орналастыру құралдарын субсидиялау, туроператорлар мен турагенттерге әрбір шетелдік турист үшін 15 доллар мөлшерінде субсидиялар, туроператорлардың әуе және теміржол билеттеріне шығыстарын субсидиялау, қонақ үйлердің реновациялау, реконструкциялау жөніндегі шығыстарын өтеу, сондай-ақ материалдық-техникалық базаны жаңарту.

Қырғызстан

Қырғызстанда туризм секторымен байланысты 100 мыңнан астам тіркелген субъектілер бар. Алайда, COVID-19 коронавирустық инфекциясының өршуіне байланысты туристік бизнестің қызметі 80-90 %-ға төмендеді.

Мемлекет елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайды тұрақтандыру, сондай-ақ Қырғыз Республикасында COVID-19 коронавирустық инфекциясының таралуына байланысты туризм секторын қолдау мақсатында шаралар қабылдауда.

Туристік қызметтің 2020 жылғы 1 маусымдағы қайта басталуына байланысты Қырғыз Республикасының Мәдениет, ақпарат және туризм министрлігі Қырғыз Республикасының Денсаулық сақтау министрлігімен бірлесіп, эпидемиологиялық тәуекел (COVID-19) жоғары жағдайында туристік қызметті жүргізу жөніндегі талаптарды (бұдан әрі – талаптар) әзірлеп, бірлескен бұйрықпен бекітті. Бұл талаптар туристік бизнес өкілдері арасында кең таралған.

Экономикалық және әлеуметтік тұрақтылықты қалпына келтіру және қамтамасыз ету, COVID-19 коронавирус пандемиясы жағдайында кәсіпкерлік қызмет субъектілерін қолдау мақсатында "Кәсіпкерлік субъектілерін қаржыландыру" бағдарламасы бекітілді, ол сондай-ақ туризм саласындағы кәсіпкерлер үшін жеңілдікті кредиттік қаражат беруді қамтиды.

Ойын бизнесі

Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, ойын алаңдары ойын-сауық пен демалыс үшін ең танымал орындардың бірі болып табылады. Кейбір елдерде мұндай аймақтардан түсетін кірістер өңірдің жалпы өңірлік өнімнің үлкен үлесін құрайды.

Мысалы, 2010-2020 жылдар аралығында "Marina Bay Sands" және "Resorts World Sentosa" казинолары бар екі ірі сингапурлық курорт мемлекеттік бюджетке салық түрінде 5,5 млрд. АҚШ долларынан астам төлеп, 20 000-нан астам жұмыс орнын құрды. 2019 жылы екі казиноның табысы 5,9 млрд, АҚШ долларын немесе Сингапур ЖІӨ-нің 1,6%-ын құрады.

Испанияда, Францияда, Германияда және Италияда 2019 жылы ойын мекемелерінің кірісі 9 миллиардтан 18 миллиард еуроға дейін болды. Осы қызметтен түскен салық түсімдері (2-ден 4 млрд еуроға дейін) әлеуметтік нысандарды, мектептерді, ауруханаларды, көлік инфрақұрылымын дамытуға салынуда.

2019 жылы Грузияға 9,3 млн. турист келген. Оның ішінде 50% немесе 4,6 млн. турист казиноға келді, ойын бизнесінен түскен табыс шамамен 2,2 млрд, АҚШ долларын құрады (ел ЖІӨ-нің 14%), бұл салада 8 мыңға жуық адам жұмыс істейді. Ойын бизнесінен түсетін салық түсімдері жыл сайын өсіп келеді, ал 2018 жылы олар 46,6 миллион долларға жетті, сонымен бірге Филиппиндегідей, казиноға келушілердің көпшілігі шетелдіктер, негізінен құмар ойындарға қатаң тыйым салынған көрші мұсылман мемлекеттерінен келеді.

Казино бір келушіге жалпы шығындарды едәуір арттырады деп саналады. Дамушы елдерде күнделікті шығындар 100 доллардан 200 долларға дейін өзгеруі мүмкін, ал дамыған ойын аймақтарында бұл көрсеткіш 500 доллардан 600 долларға дейін өзгеруі мүмкін.

Мұндай қызметтің шығындарының артуы экономиканы дамытуға көмектеседі, ал құмар ойындар аймақтық негізде ЖІӨ-нің 10-15% құрайды.

Казино тікелей және жанама түрде аймақтағы жұмыспен қамтудың өсуіне, салық түсімдерінің артуына ықпал етеді, тікелей және жанама салық аударымдары арқылы экономикаға айтарлықтай үлес қосады.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар (бұдан әрі – ЕҚТА)

Биологиялық алуантүрлілік туралы Конвенция Тараптарының 10-шы Конференциясында қабылданған жаһандық нысаналы міндет (2010 жыл, Жапония) қорғалатын табиғи аумақтарды жер бетіндегі экожүйелердің жалпы аумағының 17%-на дейін кеңейту арқылы биоалуантүрлілікті сақтауды қамтамасыз етуді көздейді. Атап айтқанда, экожүйелердің тұрақты дамуы үшін әлемдік тәжірибеде қабылданғандай, қорғалатын аумақтардың ауданы шамамен 10-12 % болуы керек.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда тұрақты туризмді дамыту шеңберінде ұлттық саябақтарды басқарудың ең тиімді әлемдік тәжірибесі АҚШ, Австралия және Грузия елдерінде кездеседі.

Мұндай елдерде биологиялық алуантүрлілік сақтау, инвестиция тарту, кәсіпкерлікті және тіризмді дамыту бойынша іс-шаралар нақты белгіленген. Ұлттық парк қызметінің әр бағыты басқа бағытқа зиян келтірмей стен тиімді және үйлесімді түрде дамиды.

Осылайша, халықаралық тәжірибе туризмнің дамуын қамтамасыз етудегі атқарушы биліктің белсенді рөлі табыстың маңызды факторларының бірі болып табылатынын көрсетеді. Сонымен қатар, туризмді дамытуды мемлекеттік қолдау нысандары өте алуан түрлі.

Елімізде мемлекеттік қолдау шаралары бойынша халықаралық тәжірибе қолданылды. Олардың көпшілігі Қазақстанда 2021 жылдан бастап енгізілді. Осы шаралардың арқасында ел туризм саласындағы кәсіпкерлікті дамытуға, сондай-ақ туристердің ішкі және кіру ағындарын ынталандыруға серпін алды.

Кейбір енгізілген шаралар бірегей және көптеген шет елдер үшін үлгі болып табылады.

Ұлттық саябақтарда экологиялық туризмді дамыту шеңберінде елімізде инвестициялар тарту және АҚШ тәжірибесі бойынша биоәртүрлілікті сақтау жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады.

Сонымен қатар, Ресей мен Өзбекстанның тәжірибесі бойынша ішкі туризмді одан әрі ынталандыру мақсатында туристік "Кэш бэк" енгізу бойынша жұмыс жүргізілетін болады. Тетік туристердің ұйымдастырылған ішкі саяхаттарға жұмсаған шығындарының өтемақысын тур құнының 20%-на дейін төлеуді көздейтін болады.

Бұл шара ұйымдастырылған демалыс мәдениетін және ел ішінде саяхаттаудың қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

4. Туристік саланы дамытудың пайымы

Тұжырымдаманы іске асыру қорытындысы бойынша туризм саласы Қазақстан Республикасындағы экономикалық дамудың ұлттық басымдығына айналады. Туризм барлық мүдделі тараптар – мемлекет, бизнес және қызметкерлер үшін мультипликативті әсер ететін бизнестің тиімді түрлерінің біріне айналады. Саладағы жұмыспен қамту 800 мың адамға дейін артады. Саладағы жалпы қосылған құн (бұдан әрі – ЖҚҚ) көлемінің өсуі 6 трлн теңгеден асады.

Халықтың қалың жігі арасында кәсіпкерлік қызмет мәдениеті, отбасылық, шағын және орта бизнесті жүргізу, оның ішінде басым туристік аумақтарда (бұдан әрі – БТА) зәкірлі туристік жобаларды іске асыру есебінен дамитын болады.

Қазақстанға ішкі және келуші туристер саны жоспарлы көрсеткіштерге жетеді, келуші туристер санының ұлғаюына байланысты "Сапарлар" сыныптамасы бойынша көрсетілетін қызметтер экспорты артады.

Мемлекет салаға инвестициялар тарту үшін қолайлы жағдайлар жасайды, оның өсуі тұру және тамақтану қызметтерінде шамамен 260 млрд теңгеге жетеді.

Басым туристік аумақтар сапалы инженерлік-көліктік және туристік инфрақұрылыммен қамтамасыз етілетін болады. Туристік орындарда туристердің қажеттіліктерін қанағаттандыруды қамтамасыз ету мәселесі шешілетін болады.

Әуежайларды, теміржол вокзалдары мен автостанцияларды қоса алғанда, туристің жүру жолында жайлылық қамтамасыз етіледі, сондай-ақ туристік объектілерге қолжетімділік қамтамасыз етіледі, абаттандырылған СГТ мен жол бойындағы сервистің заманауи объектілері орнатылады. Көлік-логистикалық инфрақұрылымның барлық негізгі объектілерінде Интернет желісіне қол жеткізе отырып, мобильді байланыс желісімен тұрақты қамту қамтамасыз етіледі, бұл туристер үшін цифрлық онлайн-сервистердің кең желісін ұсынуға мүмкіндік береді.

Еліміздің барлық өңірлерінен негізгі туристік дестинацияларға ұшулар жолға қойылады. Жолаушылар вагондарының саны елдің курорттық аймақтарына апаратын бағыттар бойынша ұлғайтылатын болады. Туристік өнімдердің ассортименті мен сапасы жеткілікті болады, орналастыру орындарында және туристік объектілерде сервис халықаралық стандарттарға сәйкес келеді, турист жоғары сапалы қызмет алады.

Туристік нарықтағы бәсекелестікті арттыратын, сондай-ақ субъектілер арасындағы саладағы өзара іс-қимылды жеңілдететін цифрлық құралдар енгізілетін болады. Туристерді орналастыру орындарын "eQonaq" ақпараттық жүйесімен қамту 100 % құрайды.

Мәдени-танымдық, агротуризмді, әлеуметтік, медициналық, экологиялық, іскерлік, балалар-жасөспірімдер және туризмнің басқа да түрлерін ілгерілетуді қоса алғанда, ұлттық және мемлекетаралық өзара түсіністікті ілгерілетуге ықпал ететін оң және өнімді мәдениетаралық қатынастар құрылатын болады.

Ел белсенді елдік маркетинг есебінен өңірлік және әлемдік нарықтарда танылатын болады. Картада елді бөліп көрсетуге және тек кіру туризмін ғана емес, сонымен қатар ішкі туризмді де танымал етуге мүмкіндік беретін стратегия болады. Саяхат пен туризмді дамытудың жаһандық индексі бойынша ДЭФ рейтингінде Қазақстан ТОП-50 елдің қатарына кіреді.

5. Туристік саланы дамытудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

Осы Тұжырымдама сабақтастықты сақтап, сапа, бәсекелестік, рентабельділік және орнықты даму қағидаттарына негізделетін болады.

Тұжырымдама көліктік және қалалық инфрақұрылымды дамытуды, автомобиль қатынасы мен тұрақты қалалық көлікке қолжетімділікті, әуе және теміржол қатынасын дамытуды, шекаралық өткізу пункттерінің инфрақұрылымын, сумен жабдықтау және су бұруды, қатты қалдықтарды басқаруды, электрмен жабдықтауды және телекоммуникацияларды, сервистік және басқа да туристік инфрақұрылымды (көлік хабтары, әуежайлар, теміржол вокзалдары, жергілікті маңызы бар автомобиль жолдары) дамытуды қоса алғанда, елдің туристік дестинацияларын кешенді дамытуды және абаттандыруды көрсетеді, елді мекендерден тыс туристік объектілерге кірме жолдар, жол бойындағы сервис, санитариялық-гигиеналық тораптар, аумақты абаттандыру, жұмсақ инфрақұрылым және таңы да басқа.), Қазақстанның табиғи, тарихи-мәдени, этностық әртүрлілігі мен гастрономиясының ерекшеліктерін ескере отырып, туристік дестинациялардың айналасында сапалы және теңтүпнұсқалы туристік өнімдер жасау, сондай-ақ "Киелі география" елдің киелі объектілерінің мәдени-географиялық картасы ескерілетін болады.

Тұжырымдаманы іске асыру барысында жаһандық үрдістер мен сын-қатерлерді ескере отырып, туристік саладағы бар проблемаларды шешуге баса назар аударылатын болады, осыған байланысты негізгі тәсілдер белгіленеді:

5.1. Логистика, туризм инфрақұрылымын құру және дамыту

Болашақта туристік аймақтарда инженерлік-коммуникациялық және көлік инфрақұрылымын дамыту шеңберінде туризм саласын дамыту жөніндегі мемлекеттік саясат жалғасын табады.

Туризм инфрақұрылымын дамыту үшін дестинацияларды дамытуды жүйелі жоспарлау және олардың инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ету қажет.

Инвестициялық тартымдылыққа туристік сала мәселелері жөніндегі заңнамада көзделген ынталандыру құралдарын, сондай-ақ кәсіпкерлікті қолдаудың стратегиялық құжаттарын қолдану есебінен қол жеткізілетін болады.

Бағалау бойынша 2029 жылы Қазақстанның орналасу орындарында төсек-орындардың 280 мыңға дейін ұлғаюы күтілуде.

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес туристің қажеттіліктерін қанағаттандыруға қабілетті объектілерді басым туристік аумақтарда салу жөніндегі іс-шаралар іске асырылатын болады.

Туризм саласындағы жобаларды қаржыландыру жөніндегі іс-шараларды іске асыру мақсатында Үкіметтің және/немесе Үкімет жанындағы комиссияның шешімі негізінде "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ түпкілікті қарыз алушылар үшін жылдық сыйақы мөлшерлемесі бойынша 7%-дан аспайтын, 20 жылдан аспайтын мерзімге, жоба сомасының кемінде 20%-ы кәсіпорынның өз қатысуымен жеңілдікті ұзақ мерзімді қаржыландыруды ұсынатын болады. Қаржыландыру көзі 85/15 пропорциясында бюджет қаражаты және нарықтық қаржыландыру болып табылады. Бюджет қаражаты "Қазақстанның Даму Банкі туралы" Заңда белгіленген шарттардың орындалуын қамтамасыз ету үшін бюджеттік кредит және (немесе) "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ жарғылық капиталын ұлғайту нысанында бөлінеді.

Елді мекендерден тыс жерлердегі туристік орындарға кірме жолдардың құрылысы дамитын болады.

Ұлттық парктер аумағында, сондай-ақ елді мекендерден тыс туристік орындарда инфрақұрылымды дамыту үшін жергілікті атқарушы органдарға тиісті заңнамалық құзыреттер беру жөніндегі мәселе пысықталатын болады. Бұл шара тиімділікті арттыруға және жетіспейтін инфрақұрылымды салу тетігін жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Сондай-ақ туристік ресурстарды дамыту мақсатында инвестициялық әлеуетті кеңейтуге бағытталған кешенді шаралар қабылданатын болады.

Инвестициялық жобаларды іске асыруға мемлекеттің қатысуы стратегиялық құжаттар, инвестициялық келісімшарттар жасасу шеңберінде инвестициялық преференциялар, жер, инфрақұрылымдық және мемлекеттік органдармен өзге де проблемалық мәселелерді шешу шеңберінде жеңілдікті қаржыландыруды бөлу бөлігінде жүзеге асырылатын болады.

Ұлттық парктер экологиялық туризм жобаларын табысты жүзеге асыру үшін зәкірлі инвесторлармен жұмыс жалғасатын болады.

Инфрақұрылымдық даму шеңберінде туристік мүдделер орындарында СГТ орнату, қолданысқа енгізу және қызмет көрсету мониторингі жалғастырылатын болады, сондай-ақ СГТ мазмұнын субсидиялауға тұрақты қаржыландыру қамтамасыз етілетін болады.

СГТ және ЖБСО тексеру жүргізілді және олардың автомобиль жолдары бойындағы туристік дестинацияларға қажеттілігі анықталды. Зерттеу нәтижелері бойынша республика бойынша 931 санитариялық тораптары бар қызмет көрсету объектілеріне қажеттілік бар, оның ішінде 438 бірлік "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ желісі бойынша және 493 бірлік Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігінің және облыс әкімдіктері желісі бойынша.

Инвестицияларды жоспарлау принципі де енгізіледі. Осылайша, өңірлерде туристік маршруттарды түгелдеу және туристік инфрақұрылымның дамуын рейтингтік бағалау бойынша жүргізілетін жұмыс (бұдан әрі – зерттеу) нақты объектілерге қажеттілікті анықтауға мүмкіндік береді және де туристік бағыттарды одан әрі дамытуға бағытталған инвесторлар үшін негізделіп, жан-жақты ұсыныстарды қалыптастырудың ақпарат көзі болып табылады.

Зерттеу нәтижелерін талдау негізінде мүдделі тараптар үшін келесі мәселелер бойынша ұсыныстар әзірленетін болады:

1) әр дестинация бойынша жеке туристік инфрақұрылымды дамытуға бағытталған өзара байланысты техникалық және ұйымдастырушылық шаралар, оның ішінде:

туристік орындарға баруға дейін/арасындағы автомобиль жолдары мен темір жолдарын, сондай-ақ туристік бағыттардағы әуежайларды, вокзалдарды салу, жөндеу, реконструкциялау және жаңғырту қажеттілігі;

нақты объектілерге қажеттілікті және олардың орналасуын анықтайтын бағыттар аумағында, оларға баратын жол бойында толыққанды жол жиегін, сервистік және жұмсақ инфрақұрылымды дамыту/жаңғырту (СМҚ, кемпинг, сервистік, қоғамдық тамақтандыру, медициналық және санитарлық пункттер, ақпараттық стендтер, белгілер, бағдарлау белгілері, кіреберіс жолдар, мүгедектерге арналған жақсарту элементтері және тағы да басқалары);

2) қолданыстағы туристік өнімдер мен маршруттарды жетілдіру/кеңейту және жаңаларын құру, олардың туристер үшін тартымдылығын арттыру, типтік туристік маршруттардың жұмсақ инфрақұрылымын дамыту.

Туристік маршруттарды түгендеу ЖАО, салалық және кәсіпкерлік қауымдастықтардың, туристік бизнестің өкілдерімен бірлесіп жүзеге асырылатын болады.

Мониторинг нәтижелері қолданыстағы интернет ресурстарда көрсетіледі, сондай-ақ мүдделі жергілікті және орталық атқарушы органдардың, депутаттық корпустың және қоғамдық ұйымдардың назарына жеткізіледі. Бұл қызметтің ашықтығы мен тәуелсіздігін қамтамасыз етеді, күштерін біріктіреді және де басқарылатын аумақтарда туризмді дамыту бойынша нақты шараларды жүзеге асыру үшін жергілікті атқарушы органдарды ынталандырудың тиімді тетігін жасайды.

Салыстырмалы талдау жүргізу, инвестицияланған қаражаттың тиімділігін бағалау мүмкіндігі мен даму динамикасын бағалау үшін туристік инфрақұрылымның даму деңгейі бойынша аймақтардың әдістемесін әзірлеу және ұлттық рейтингтік бағалауды енгізу жоспарлануда.

Рейтингтік бағалау ең үздік халықаралық тәжірибені ескере отырып, Қазақстанның Туризм картасына енгізілген БТА пен ТОП-50 бағыттарын қамтиды.

Туристік дестинациялар мен еліміздің аймақтары арасындағы әуе қолжетімділігін арттыру мақсатында бірінші кезеңде Каспий жағалауының (Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы) және Алакөл жағалауының (Жетісу облысы, Үшарал қаласы) туристік потенциалы жоғары және көліктік қолжетімділігі төмен дестинациясы ретінде анықталды.

Осыған байланысты географияны кеңейту және ішкі авиаұшулардың құнын төмендету үшін отандық авиакомпаниялармен жаңа тұрақты авиамаршруттарды ашу, билеттерді арзандату, сондай-ақ ұшақтардың борттарын толтыру бөлігінде маршрутты пысықтау жөніндегі мәселе пысықталатын болады.

Көліктік қолжетімділікті одан әрі дамыту үшін отандық авиакомпаниялар, теміржол және автокөлік тасымалдаушылары ел ішінде интермодальдық жолаушылар тасымалын дамытатын болады, бұл көліктік қажеттіліктерді неғұрлым толық сапалы қанағаттандыру мақсатында жолаушыларды тасымалдау процесіне қатысатын көліктің екі және одан да көп түрін пайдалануды білдіреді.

Қолайлы инвестициялық ахуал жасау, сондай-ақ туризм саласында кәсіпкерлік белсенділікті ынталандыру мақсатында Заңы шеңберінде 2022 жылдан бастап жаңа заңнамалық шараларды іске асыру басталады:

1) БТА-да туристік қызмет объектілерін құру кезінде инвестициялық преференциялар үшін шекті деңгейді төмендету;

2) Тау шаңғысы курорттары үшін жабдықтар мен техника сатып алу бойынша шығындардың бір бөлігін өтеу;

3) туристік объектілерді салу, реконструкциялау кезінде шығындардың бір бөлігін өтеу;

4) жүргізушінің орнын қоспағанда, туристік қызметті жүзеге асыратын кәсіпкерлік субъектілеріне (туравтобустарға) отыратын сыйымдылығы сегіз орыннан астам автомобиль көлік құралдарын сатып алу бойынша шығындардың бір бөлігін өтеу;

5) жол бойындағы сервис объектілерін салу бойынша шығындардың бір бөлігін өтеу;

6) санитариялық-гигиеналық тораптарды күтіп-ұстауды субсидиялау;

7) шетелдіктер үшін туристік жарна төлеу (мөлшерін мәслихаттар айқындайды).

Шағын, орта және ірі "зәкірлік" инвестициялық жобаларды іске асыруға жеке капитал тарту өңірлік туризмді дамытудың маңызды факторы болып табылады. Мұндай жобаларды сүйемелдеу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады. Басым аумақтар ретінде Маңғыстау облысы, Түркістан облысы, Алматы тау кластері және тағы да басқа туристік дестинациялар әрекет ететін болады.

Көліктік қолжетімділікті арттыру автомобиль жолдарын салу және реконструкциялау, Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасындағы өткізу пункттерінің, автовокзалдар мен автостанциялардың, теміржол вокзалдары мен станцияларының, сондай-ақ әуежайлардың инфрақұрылымын дамыту арқылы Қазақстанның туристификация картасына сәйкес туристік мүдделіліктің негізгі объектілеріне, сондай-ақ авиаұшулардың, автомобиль және теміржол тасымалдарының қолжетімділігін арттыру арқылы қамтамасыз етілетін болады.

Туристік дестинацияларға автожолдардың сапасын арттыру үшін республикалық және жергілікті жолдарды, оның ішінде Қазақстанның туристификациялау картасының объектілеріне "соңғы миль" автожолдарын салу мен реконструкциялауға мониторинг жүргізілетін болады.

Елді EV үшін ЕC желісімен жеке инвестициялар есебінен жабу Батыс Еуропа-Батыс Қытай халықаралық көлік дәлізі бойынша туризмді дамытуға және соның салдарынан қоғамдық тамақтандыру желілерін дамытуға қызмет етеді.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасындағы өткізу пункттерін одан әрі дамыту үшін мемлекеттік саясатты жетілдіру және ведомствоаралық жұмысты үйлестіру жөніндегі шаралар көзделеді. Осы мақсатта Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пункттерін жаңғырту мен реконструкциялауға басымдық беру мәселесі пысықталатын болады.

Әуежайлардың инфрақұрылымын дамыту үшін ұшу-қону жолақтарын (ҰҚЖ), әуежайлардың терминалдарын және материалдық-техникалық инфрақұрылымды одан әрі реконструкциялау жөніндегі мәселе пысықталатын болады.

Әуежайлардың инфрақұрылымын одан әрі дамыту: техникалық жарақтандыруды жаңғырту және әуежайларда мамандандырылған жабдықты жаңарту; жолаушылардың жайлы болу деңгейін арттыру (ішкі инфрақұрылымды дамыту, ұсынылатын қосымша қызметтер спектрін ұлғайту, рейстерді күту залдарында қосымша жолаушылар креслоларын орналастыру, багаж арбаларымен, балалар бұрыштарымен және т.б. қамтамасыз ету) жөніндегі мәселе қаралатын болады; сондай-ақ тіркеу сөрелерінде және тексеру қызметтерінде жолаушыларға қызмет көрсетуге тікелей тартылған әуежай қызметкерлерінің біліктілігін арттыру.

Теміржол көлігі мен тасымал инфрақұрылымын одан әрі дамыту, оның ішінде БТА-ға теміржол вокзалдары мен станцияларын салу және реконструкциялау жөніндегі жұмыстарды жалғастыру; жазғы кезеңде ішкі және халықаралық маршруттарға қосымша поездар бөлу; жолаушылар вагондары мен рейстердің жылжымалы құрамын ең жоғары маусымда ұлғайту мәселесі қаралатын болады.

Бұдан басқа, Каспий теңізі аумағында круиздік туризмді дамыту мақсатында Ақтау портында теңіз вокзалын салу мәселесі пысықталатын болады.

Қазақстанның туризм индустриясын жоспарлы қалыптастыру үшін өңірлік авиацияны дамыту маңызды болып табылады. Қазақстан кең аумақты иелене отырып, сондай-ақ жергілікті маңызы бар, оның ішінде облысаралық автомобиль жолдары дамымай, туристік дестинациялардың республиканың ірі қалаларымен тұрақты байланысын қамтамасыз ете алмайды, осыған байланысты қазақстандық демалыс аймақтарының қажетті туристік қолжетімділігі мен тартымдылығы жоқ. Бұл проблеманы шешу негізгі туристік дестинациялар мен ірі қалалар, облыс орталықтары арасындағы тұрақты және (немесе) маусымдық авиамаршруттарды дамытуда көрінеді.

Қазақстанды басқа дестинациялармен біріктіретін авиамаршруттар желісін дамыту мақсатында жаңа авиарейстерді ашу мәселелері бойынша шет мемлекеттердің авиациялық билік орындарымен тұрақты негізде келіссөздер жүргізілетін болады.

Географияны кеңейту және ішкі авиаұшулардың құнын төмендету үшін ел өңірлері арасындағы ішкі авиатасымалдар бағыттарының санын ұлғайту мәселелері пысықталатын болады.

ЕҚТА аумақтарында орнықты туризмді дамыту шеңберінде АҚШ, Австралия, Грузия ұлттық парктері агенттіктерінің қызметінде пайдаланылатын МҰТП-ны басқару саласында тиімді әлемдік тәжірибе қолданылатын болады.

ЕҚТА аумағында елдің маңызды табиғи объектілерінің сақталуын қамтамасыз ететін инвесторлар тартылатын болады. МҰТП инфрақұрылымын дамыту бойынша жұмыс жалғасады.

ЕҚТА-дағы туризм объектілерін қажетті инфрақұрылыммен қамтамасыз ету және туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыратын инвесторларды тарту үшін жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп инфрақұрылым объектілерін салу жалғастырылатын болады.

Имантау-Шалқар курорттық аймағын (бұдан әрі – ИШКА) дамыту шеңберінде ИШКА туристік-рекреациялық қызметті жол картасын әзірлеу жоспарлануда, ол сондай-ақ экотуризмді дамыту үшін пилоттық режимде "Көкшетау" МҰТП курорттық аймағының учаскелерін басқарудың жаңа моделін көздейді.

Сондай-ақ, ИШКА дамыту бойынша жобаны іске асыру мақсатында инвесторларды тарту бойынша шараларды күшейту, сондай-ақ ИШКА қажетті инженерлік және көліктік инфрақұрылымын қамтамасыз ету мәселесін пысықтау жоспарлануда.

5.2. Қолайлы жағдайлар жасау, сервис сапасын арттыру және цифрландыруды дамыту

Туристік дестинацияларды дамыту және еңбек ресурстарын өндіріске жаппай тарту, қолайлы туристік климат құру және Қазақстанның туристік потенциалын танымал ету арқылы туристік қызметтер мен өнімдердің қолжетімділігі мен сапасын арттыруға ерекше назар аударылатын болады.

COVID-19 пандемиясына байланысты санитарлық-эпидемиологиялық жағдай жақсарған сайын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасынан өтуіне шектеулер алынып тасталады.

Алыс және жақын шетелдермен, Қазақстанның нысаналы нарықтарымен тікелей (тұрақты, тұрақты емес чартерлік рейстер) әуе қатынасын одан әрі жаңарту мәселесі пысықталатын болады.

Азаматтары Қазақстан Республикасына визасыз бара алатын елдердің санын көбейту бойынша жұмыс жалғасады. Сыртқы істер министрлігі өзара визалық талаптардан босатуға мүмкіндік беретін 26 елмен келісім жобаларын келісу бойынша жұмыс жүргізуде. Олардың ішінде: Бахрейн, Доминикан республикасы, Парагвай, Австрия, Сауд Арабиясы, Сан-Марино, Венесуэла және т.б. елдер. Бұл азаматтары Қазақстанға визасыз кіре алатын елдер санын 100-ге дейін арттыруға мүмкіндік береді.

Визалық саясатты одан әрі ырықтандыруға шетелдік келушілердің уақытша тұратын орындары туралы ақпаратты жинаудың, өңдеудің және талдаудың электрондық жүйесін ("e-Qonaq (eHotel) ақпараттық жүйесі") енгізу есебінен қол жеткізілетін болады:

Сондай-ақ, нысаналы нарық елдеріне қатысты (Таяу Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері, сондай-ақ Үндістан, Қытай, Иран) келесі шараларды қабылдау бойынша ұсыныстар енгізіледі^

"e-visa" электрондық визалар жүйесі бойынша елдер тізбесін кеңейту;

шақыру талабын жою;

БАӘ резидент – шетел азаматтары үшін ҚР визаларын оңайлатылған беру мүмкіндігін қарастыру.

"е-Qonaq" (e-Hotel) және мобильді қосымшаларды одан әрі енгізу Қазақстан Республикасында болған кезеңде шетелдіктердің тиісті көші-қон бақылауын құруға мүмкіндік береді.

Визалық және көші-қон саясатын ырықтандыру жағдайында тәуекелдерді басқару үшін мынадай шаралар қабылдау көзделеді:

1) Ұлттық қауіпсіздік комитетіне, Ішкі істер министрлігіне барлық қонақ үйлер мен басқа да орналастыру орындарына келушілерді тіркеудің ақпараттық жүйелеріне рұқсат беру;

2) Ұлттық қауіпсіздік комитетіне, Ішкі істер министрлігіне авиажелілер мен автобус тасымалдарының жолаушылары туралы ақпарат беру.

Тәуекелдерді басқару мәселелері визалық-көші-қон саясатын ырықтандыру шеңберінде шешілетін болады.

Туристік объектілердегі туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің аумақтық бөлімшелерін туристер мен туристік топтардың жүріп-тұру маршруттары туралы хабардар ету, сондай-ақ ұсынылған ақпаратты сақтау, пайдалану және есептен шығару жөніндегі талапты көздеу қажет.

"e-Qonaq" (e-Hotel) ақпараттық жүйесінің жұмыс істеуі және оны Қазақстан өңірлерінде (облыс орталықтары мен БТА) енгізу жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады. Уақытша тұруды ұйымдастыру жөніндегі қызметтер саласындағы есептілікті ұсынатын субъектілерден әкімшілік деректерді автоматтандырылған жинау және өңдеу көзделетін болады.

Бұл респонденттерге жүктемені азайту және жалпымемлекеттік статистикалық байқаудың қолданыстағы статистикалық нысандарын оңтайландыру (жою) үшін негіз болады, деректерді құрылымдауға мүмкіндік береді, елдегі туристік саланы басқарудың тиімділігін арттырады, бұл, сайып келгенде, бірыңғай цифрлық ақпараттық платформаны пайдалана отырып, саланы цифрлық экономиканың толыққанды сегментіне айналдыруға әкеледі.

Туристік білім беруді жетілдіру үшін туризм саласы үшін кәсіби стандарттарды жаңарту, сондай-ақ саланың қажеттіліктеріне жауап беретін және мамандандырылған пәндер мен практикалық сабақтардың көлемін едәуір кеңейтетін жаңа білім беру стандарттарын қабылдау мәселесін пысықтау қажет.

Бұл ретте оқытушы кадрлардың құрамына мамандандырылған пәндерді оқыту деңгейін арттыру мақсатында туристік индустриядан практикалық қызметкерлерді тарту қажет.

Сондай-ақ онлайн форматта туризм салалары қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бойынша жұмыстар жүргізу жоспарлануда.

Туристік өнімдерді дамыту бойынша туристік бизнес субъектілері үшін, оның ішінде MICE туризм, туристік қызметтер сапасының стандарттары және т.б. бойынша арнайы бағдарламалар әзірленетін болады.

Жалпы, 2029 жылдың соңына дейін туризм саласында кемінде 14 мың жұмыспен қамтылған адамдардың құзыреттерін дамыту жөніндегі іс-шаралармен қамтуды қамтамасыз ету жоспарлануда.

Туристік қызметтердің сапасын арттыру үшін "Сапа белгісі" ынталандыру және ынталандыру тетігі бар халықаралық стандарттау жүйесінің үлгісі бойынша туризм индустриясы субъектілерін ерікті сертификаттауды енгізу жоспарлануда. Бұл ретте стандарттарға сәйкестік идеясын ілгерілету және бизнес субъектілері арасында, оның ішінде оқыту арқылы тиісті ақпаратты тарату қажет, өйткені халықаралық тәжірибе негізінде (Қытай, Испания, Швейцария) сапа стандарттарын жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша 2020 жылы көптеген бизнес субъектілері туризм саласындағы белгілі бір стандарттардың талаптары немесе бар екендігі туралы ақпаратты меңгермейді.

Бұдан басқа, туристік өнімдерді дамыту және туристік бағыттардың сапасын арттыру үшін туристік операторлардың өз азық-түлік ұсыныстарын әзірлеу кезінде одан әрі пайдалануы үшін белгілі бір туристік маршруттар мен объектілердің қажеттілігі мен жай-күйі туралы өзекті деректерді жинауды қамтитын маркетингтік зерттеулер жүргізу жоспарлануда, оның ішінде:

1) нысаналы сегменттердегі қазақстандық туристік өнімдер мен көрсетілетін қызметтерге трендтер мен сұранысты зерделеу;

2) туристік қызығушылық объектілерін және қолданыстағы туристік маршруттарды түгендеу және диагностикалау, оларды абаттандыру жөніндегі шараларды айқындау.

Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде туристік қызығушылық объектілерінің дерекқорлары (тізілімдері) құрылады, олардың ағымдағы жай-күйіне бағалау жүргізіледі, дамыту және жақсарту жөнінде ұсынымдар әзірленеді.

Сервис сапасын және туристік өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің қолжетімділігін арттыру мақсатында шаралар қабылданатын болады:

1) туризм саласындағы стандарттарды халықаралық деңгейге дейін өзектендіру, оның ішінде жаңа заманауи стандарттарды әзірлеу және бекіту бойынша;

2) ұлттық стандарттарды енгізу және оларды қолдану деңгейін 2023 жылы 10% - ға дейін арттыру бойынша;

3) халықаралық стандарттау жүйесі негізінде бір немесе бірнеше ТБА базасында туризм индустриясы субъектілерінің туристік қызметтерін ерікті сертификаттау жүйесін пилоттық режимде енгізу және жүйені басқа ТБА-ға және Қазақстанның өңірлеріне ("сапа белгісі") енгізуді тарату бойынша;

4) "e-Qonaq" (e-Hotel) ақпараттық жүйесін және оған орналастыру орындарының субъектілерін: Қонақ үйлерді, хостелдерді, санаторийлерді және т.б. міндетті түрде енгізе отырып, қонақ үйлер тізілімін енгізуді жалғастыру;

5) орналастыру орындарын жіктеу тетігін жетілдіру.

Сондай-ақ көрсетілетін қызметтердің сапасы персоналдың біліктілігін арттыруға байланысты, ол басқарудың жаңа әдістерін, өндіріс технологияларын, жабдықтарды енгізу және персоналды оқыту мәселелері бойынша жоғары білікті шетелдік мамандарды тартуды қамтиды.

Өңірге келушілерді барлық қажетті ақпаратпен, оның ішінде туристік объектілердің орналасуы, жергілікті жерлерде көрсетілетін қызметтердің сипаттамасы мен тізбесі туралы қамтамасыз ету үшін мынадай шаралар арқылы цифрлық платформаны (ұлттық туристік портал) дамыту жалғастырылатын болады:

- туристік қызығушылық объектілерін (қонақ үйлер, мұражайлар, МҰТП және т.б.) интернет-ортаға тартуды арттыру, бұл осы объектілердің қолжетімділігін қамтамасыз етеді;

- функционалдылықты кеңейту, онлайн-брондауды енгізу, Талдамалық базаларды қалыптастыру және т. б.

Портал шетелдік және ішкі туристер арасында қазақстандық туристік өнімге танымалдылық пен адалдықты арттыруға бағытталған мобильді қосымшалар мен веб-порталдардың бірыңғай жүйесіне айналады. Жүйе сонымен қатар туристік бизнес иелері үшін жекелеген бизнес-процестерді автоматтандыруға, бағалау және рейтинг жүйесі арқылы нарықты бақылауға арналған.

Цифрлық платформаларды, Ақпараттық жүйелерді іске асыру коммерциялық емес негізде жүзеге асырылатын болады және жеке және заңды тұлғалар үшін ақылы қызметтер көрсетуді, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің, оның ішінде жеке бизнестің цифрлық платформаларының пайда болуы үшін шектеулерді көздемейтін болады.

Туристік саланың кадрларын даярлау жүйесін жетілдіру шеңберінде келесі шаралар іске асырылатын болады:

1) халықаралық сарапшыларды тарта отырып, туризм бойынша білім беретін оқу бағдарламаларын қалыптастыру бойынша әдіснамалық ұсынымдар әзірлеу;

2) туристік сала үшін кадрлар даярлау жөніндегі білім беру бағдарламаларында ағылшын тіліндегі пәндер үлесін ұлғайту;

3) бизнес өкілдерін және мүдделі тараптарды білім беру бағдарламалары мен оқу-әдістемелік материалдарды әзірлеуге тарту;

4) бизнес өкілдерін, оның ішінде қонақ үйлердің менеджерлерін, туроператорларды, "Болашақ" бағдарламасының түлектерін пәндерді оқытуға және бітіру жұмыстарына басшылық жасауға тарту;

5) оқыту бағдарламаларына қысқа мерзімді курстарды енгізу (Coursera, Academy.tourismonline.kz).

Пакеттік турларды ынталандыру және ілгерілету үшін туристік өнімдерді дамыту бағдарламасы тартылатын болады. Бағдарламаның мәні БТА-ға кепілдендірілген күні мен белгіленген бағалары бар пакеттік турлар болып табылатын туристік өнімдерді таңдау және одан әрі ілгерілету болып табылады.

Туристік өнімдерді дамыту Бағдарламасы шеңберінде туристік өнімдердің үлкен ассортиментін әзірлеуді ынталандыру үшін кепілді күні және БТА-ға белгіленген бағасы бар туристік өнімдер ілгерілетілетін болады.

Туристер үшін сапалы қазақстандық туристік өнімдерді жасау мен дұрыс "жайластыру" консультациялық қолдау көрсетілетін болады.

Шағын өңірлік орналастыру құралдары - қонақ үйлерді сертификаттау жүргізіледі.

Қазақстан Республикасы ТЖМ аумақтық бөлімшелерін туристер мен туристік топтардың жүріп-тұру маршруттары, сондай-ақ ұсынылған ақпаратты сақтау, пайдалану және есептен шығару туралы хабардар етудегі талап ету бойынша норманы енгізу іздестіру іс-шараларын уақтылы ұйымдастыруды, қажет болған жағдайда медициналық көмек көрсетуді немесе туристік жорықтардан уақтылы қайтып келмеген жағдайда туристердің алдын ала белгілі жүру маршруттары бойынша эвакуациялауды қамтамасыз етеді.

Бұдан басқа, туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету және саяхат жайлылығын арттыру мақсатында туристік соқпақтарды таңбалау жөніндегі стандарт қабылданады және бүкіл Қазақстан бойынша туристік соқпақтарды таңбалау тәсілінің біркелкілігі қамтамасыз етіледі. Әр категорияның белгілі бір түске сәйкес келетін туристердің күрделілігі мен дайындық деңгейіне сәйкес жолдарды бөлу, жолдың басында маршруттың күрделілігі туралы ақпаратты және туристке қажетті талаптарды орналастыру, стандартталған көрсеткіштерді, ақпараттық тақталар мен стендтерді орнату туристерді жақсырақ басқаруға және қауіпті жорықтарды болдырмауға мүмкіндік береді.

Елдің туристік әлеуетін арттырудың және ішкі және шетелдік туристерді тартудың негізгі факторы туристік нысандар мен өнімдерді сапалы және жан-жақты ілгерілету болып табылады. Туристік объектілерді халықаралық деңгейде ілгерілетуді және елдік брэндингті басқаруды "KazakhTourism" ҰК" АҚ жүзеге асыратын болады.

Өңірлік туристік әлеуетті және туристік объектілерді ілгерілетуді дамыту үшін DMO (Destination management organization) тетігін енгізу арқылы бизнес өкілдерін саланы басқару процесіне ықпалдастыру маңызды.

Бірінші кезеңде өңірлік туристік кеңселерді пилоттық режимде іске қосуды пысықтау жоспарлануда.

Осыған байланысты ипподромдар үшін қосымша қаржыландыру және коммерцияландыру көздерін құру және жалпы ат спорты индустриясын дамыту үшін жағдайлар жасау мақсатында ипподромдар аумақтарындағы тотализаторлардың қызметін шешу мәселесі пысықталатын болады.

Туристік саланың бір бөлігі ретінде ойын бизнесін дамыту мақсатында пакеттік ұсыныстарды сапалы қалыптастыруды пысықтау қажет болады. Осындай ұсыныстардың бірі Қазақстан тарапынан Каспий теңізінің пакеттік турлары болуы мүмкін, өйткені бірқатар Каспий маңы елдерінде құмар ойындарға тыйым салынады.

Туристік өнімдерді дамыту туризмнің келесі танымал бағыттарын қоса алғанда жүзеге асырылады:

Экологиялық туризм

Экологиялық туризмді дамытуға басқарудың тұрақты нысандарын енгізу мақсатында мынадай шаралар көзделеді:

1) қолданыстағы практикалар және туризм саласындағы, оның ішінде ЕҚТА-дағы заңнама негізінде экологиялық туризмді дамыту үшін ұсыныстар әзірлеу;

2) сапаны бағалау жүйесі шеңберінде экотуризм субъектілерін ерікті сертификаттауды енгізу;

3) тізілімді құру және сертификатталған қонақ үйлерді онлайн-брондау платформасын құру мәселесін пысықтау.

4) орнықты дамудың нысандары мен стандарттары БТА-ға жүйелі негізде енгізілетін және табиғатқа ұқыпты қарау жөніндегі ақпараттық науқан шеңберінде ел бойынша ілгерілейтін болады.

Агротуризм (ауылдық туризм)

Агротуризммен айналысу принципі ауылдарға (ауыл шаруашылығы жерлеріне) туристерді тарту және оларға қызмет көрсету, мысалы, ауыл шаруашылығы қызметімен танысу, шеберлік сыныптарын өткізу, өнімді көрсету және дәмін тату және т.б., сондай-ақ олар өндіретін өнімді сату болып табылады.

Агротуризм саласында мынадай шаралар қабылданатын болады:

1) ЖАО-дың ауылдық жерлерде агротуристік объектілерді дамытуы: агротуризмді дамытуға дайын перспективалық нүктелер мен бастамашыл топтарды Іздеу және анықтау жүзеге асырылатын өңірлерге барып далалық зерттеулер;

2) Қазақстан өңірлерінде ауыл тұрғындары үшін оқыту іс-шараларын өткізу. Кіріспе курстар кезінде ауыл тұрғындары ауылдардағы туристерге көрсетілетін қызметтер, клиенттерді тарту тәсілдері және т. б. туралы ақпарат ала алады;

3) агротуризмде қызмет көрсететін субъектілердің тізілімін жасау және жүргізу, аудандарда үгіт және іздестіру жұмыстарын жүргізу, өңірлерге инвестициялар тарту, ауылдардың инфрақұрылымын жақсарту және аумақтың брендингін дамыту;

4) фермерлерге ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде агротуризммен айналысуға мүмкіндік беру бөлігінде заңнаманы жетілдіру. Бұл шараны дамыту ауыл тұрғындарын қосымша жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету арқылы ауылдық аумақтардың әл-ауқатының деңгейін арттыруға ықпал ететін болады (жылына орта есеппен 2,2 мыңнан немесе барлық фермерлік және шаруа қожалықтарының 1%).

Этнографиялық туризм және қолөнер

Этнографиялық туризмді дамыту мыналар арқылы жүзеге асырылатын болады:

1) ауылдық өңірлерде туризм саласында шағын бизнес жүргізу мүмкіндіктері туралы (ұлттық қонақжайлылық пен этнографиялық элементтерге баса назар аудара отырып, қонақ үйлер ашу), оның ішінде туристік өнімдерді дистрибуциялау жөніндегі ақпаратты әзірлеу және тарату;

2) Қазақстанның табиғи, мәдени және өзге де көрікті жерлерімен байланысты қазақ аңыздарының суретті жинақтарын шығару.

Мәдени ортаға сүңгудегі турист үшін маңызды фактор қолөнерді дамыту болып табылады. 2020 жылы туристік өнімнің құрамдас бөлігі ретінде қолөнершілікті кешенді зерттеу жүргізілді, оның қорытындысы бойынша қолөнер саласының жүйелік проблемаларын еңсеру бойынша мынадай тәсілдер әзірленді:

1) қолөнершілікті дамыту саласындағы нормативтік құқықтық актілер жетілдіріледі (қолөнершілердің мәртебесін бекіту, жаңа ЭҚЖЖ енгізу және т. б.) және Қазақстанда қолөнершілікті дамыту тұжырымдамасы өзектендіріледі;

2) қолөнершілердің мәртебесін бекіте отырып, Қазақстан қолөнершілерінің ұлттық тізілімі қалыптастырылатын болады;

3) БТА-да қолөнер шеберханалары желісін құра отырып, қолөнершілер орталықтарын ашу жоспарлануда;

4) ұлттық қолөнер өнімінің (кәдесый өнімі), сондай-ақ өңірлік өнімнің стандарттары мен көрнекі айдентикасын әзірлеу;

5) Қазақстанда қолөнер өнерін кеңінен ілгерілету және қолөнершілердің мәртебесін арттыру, қолөнершілік бойынша қолданыстағы онлайн-платформаларды қолөнер өнімін іске асыру үшін бірыңғай маркетплейспен интеграциялау;

6) қолөнершілерді маркетинг және сату дағдыларына үйрету;

7) Қазақстанда қолөнер саласындағы өзін-өзі реттейтін ұйым құруға жәрдемдесу болып табылады.

Дамыған елдердегі және туристік жерлердегі қазіргі заманғы қалалардың міндетті атрибуты осындай саудаға бейімделген құрылыстардың болмауына байланысты Қазақстанда іс жүзінде дамымаған сауда көшелері болып табылады.

Сауда көшелері келушілерді халық шығармашылығы мен ұлттық тағамдар тағамдары бар кәдесый дүкендерінің көптігімен қызықтыратын туристік орынға айналуы мүмкін. Даму жолдарының бірі автокөлік үшін көшелерді жабу және олардың арасында жаяу жүргіншілер трафигі өтетін мерзімсіз орналастырылатын сауда павильондарын орнату болуы мүмкін.

Туристік салада сауда инфрақұрылымын дамыту кәсіпкерлік субъектілерінің дамуына серпін береді, сондай-ақ ұлттық-мәдени сәйкестендірудің ажырамас бөлігі болып табылатын қызмет түрі ретінде қолөнершілікті жандандырады.

Кемпингтік туризм және автокеруен

Кемпингтік туризм мен автокеруенді табысты дамыту мақсатында мынадай шаралар іске асырылатын болады:

1) дамыған елдердің халықаралық стандарттары негізінде олардың санаттарына қарай кемпингтерді жобалау және қызмет көрсету стандарттарын (көрсетілетін қызметтер тізбесі мен сервис деңгейі) әзірлеу, рекреациялық көлік үшін ыңғайлы жол жүрісін қамтамасыз ету жөніндегі халықаралық тәжірибені (белгілер және т. б.) ескере отырып, Қазақстанның жол жүрісі қағидаларын жетілдіру;

2) ең танымал автомаршруттар бойында, оның ішінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетіктерін пайдалана отырып, кемпингтер, трейлерлік парктер, глэмпингтер ("сәнді" кемпинг), этноауылдар желісін құруға жәрдемдесу;

3) "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ бірлесіп керуен-тұрақтар мен күзетілетін TIR-тұрақтарды ұйымдастыруға жәрдемдесу.

Балалар-жасөспірімдер туризмі (бұдан әрі – БЖТ) және жастар туризмі

БЖТ ынталандыру мақсатында мынадай шараларды іске асыру көзделеді:

1) инфрақұрылымдық, заңнамалық кедергілерді еңсеру, балалардың қауіпсіз демалысын қамтамасыз ету, жазғы лагерьлер мен БЖТ-ның басқа да субъектілері үшін тиісті мамандар даярлау жөніндегі нақты шараларды қоса отырып, БЖТ-ны дамытудың Жол картасын әзірлеу;

2) "Тірі сабақтар" жобасын трансформациялау және оны жергілікті атқарушы органдардың одан әрі іске асыруы;

3) "Тірі сабақтар" жобасын мектеп бағдарламасына енгізу мәселесін пысықтау;

4) балалар топтары үшін экскурсоводтар мен аниматор-гидтерді дайындау;

5) балалар аудиториясына бағытталған өнімдер желісін кеңейту.

Жастарды туризмді дамытуға ынталандыру мақсатында мынадай шаралар көзделетін болады:

1) жастарға арналған арнайы турларды қалыптастыру;

2) туризмде жаңа тауашалар ашу мақсатында жастар кәсіпкерлігін дамыту;

3) жұмыспен қамту үшін ірі туристік іс-шараларға жастар өкілдерін тарту (сервис қызметтері, гидтер және т.б.).

Емдеу-сауықтыру және медициналық туризм

Емдеу-сауықтыру және медициналық туризмді дамытудың мақсаты медициналық туризмнің жаһандық нарықтық жүйесіне интеграцияланған денсаулық сақтаудың бәсекеге қабілетті секторын құру болады.

Қазақстанда медициналық туризмді (ішкі және келу) дамыту үшін, оның ішінде күрделі ем алу үшін үлкен әлеует бар, сондықтан шетелдік пациенттерді тарту үшін денсаулық сақтау ұйымдары мен сервистік қызметтердің әлеуетін арттыруға назар аударылатын болады. Сондай-ақ жетекші медициналық және санаторлы-курорттық ұйымдардың базасында Сапалы инновациялық медициналық және сауықтыру қызметтері қалыптастырылатын болады.

Осыған байланысты емдеу-сауықтыру және медициналық туризм түрлерін табысты дамыту мақсатында мынадай шаралар іске асырылатын болады:

1) халыққа санаторлы-курорттық, рекреациялық, сауықтыру қызметтерінің сапасын нығайтуға, дамытуға және арттыруға бағытталған қызметті салааралық үйлестіру;

2) жыл бойы сапалы емдеу-сауықтыру қызметтерін ұсынуды ұлғайту мақсатында медициналық ұйымдар мен санаторлы-курорттық ұйымдардың туроператорлармен ынтымақтастығын дамыту;

3) медициналық ұйымдарда сервис пен менеджментті дамыту;

4) Қазақстанның медициналық туристік өнімдерін шетелдік нарықта қалыптастыру және ілгерілету;

5) табысты халықаралық тәжірибені ескере отырып, осы бағыттың дамуын ынталандыру және қолдау.

5.3. Елдің туристік әлеуетін өңірлік және халықаралық деңгейде ілгерілету, Қазақстан Республикасының аумағында MICE туризмді дамыту

Қазақстанның елдік туристік брендін қалыптастыру және оның оң имиджін қалыптастыру – бұл елдің туристік әлеуетінің тартымдылығын арттырудың күшті құралы.

Бренді бар ел туристерді қызықтырады, оның ұлттық бизнесі мен тауарлары бәсекелі күресте үлкен қолдау алады. Осыған байланысты Қазақстанның халықаралық нарықта жағымды туристік имиджін қалыптастыру оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруда маңызды элемент болып табылады.

Қазақстан Республикасының туристік әлеуеті туралы хабардар болуды арттыру мақсатында интернетте цифрлық жарнаманы, теледидарда және/немесе интернетте бейнетаспаны орналастыру, әлеуметтік желілерде ілгерілету, PR-ілгерілету (оның ішінде жария тұлғалармен, салалық ықпал ету агенттерімен және пікір жетекшілерімен ынтымақтастық) сияқты құралдарды пайдалана отырып, халықаралық нарықта бірегей табиғи көрікті жерлерді ілгерілету және жарнамалау жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.; танымал ТВ-шоуларды тарту және т. б.), әлемдегі танымал туристік сайттармен және порталдармен ынтымақтастық, оның ішінде Қазақстан туралы ақпаратты осындай ресурстарға орналастыру, баспасөз турлары, блог-турлар және т. б.

Халықаралық тәжірибеге сәйкес жарқын және танымал іс-шараларды өткізу туристік ағынды ұлғайтудың ең тиімді тетіктерінің бірі болып табылады.

Бұл тәсіл отандық турбизнеске сұранысты, өнімді, бағаны, коммуникативтік саясатты және өткізу саясатын зерттеу саласында тиімді маркетингтік іс-шараларды жүргізу бойынша практикалық құзыреттерді арттыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Қазақстандық туристік өнімдерді табысты ілгерілету үшін стратегиялық фокус пен кешенді тәсілдің болуы маңызды. Ресурстар перспективалы географиялық нарықтарда неғұрлым тартымды ұлттық туристік өнімдерді ілгерілетуге шоғырландырылатын болады, олар отандық дестинацияларға туристік ағындар көлемінің елеулі ұлғаюын қамтамасыз ете алады.

Осыған байланысты елдің туристік имиджін құруда дұрыс тәсілді қалыптастыру мақсатында ілгерілету және маркетинг стратегиясы әзірленетін болады.

Қазақстандық MICE (іскерлік) туризмнің үлкен әлеуетін ескере отырып, табысты халықаралық тәжірибені ескере отырып, осы бағытты одан әрі дамыту бойынша ұсыныстар қалыптастырылатын болады.

Сонымен қатар, Қазақстанның MICE дестинацияларын халықаралық аренада, оның ішінде ICCA, MPA және басқалары сияқты халықаралық қауымдастықтардың арнайы платформаларын пайдалана отырып ілгерілету бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

Туризмнің осы сегментін дамыту үшін "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ елдің негізгі субъектілерімен бірлесіп, Қазақстанға түрлі MICE іс-шараларын тарту бойынша бірыңғай өтінім беру арқылы шетелдік тендерлік алаңдарға (биддинг) қатысуды жалғастырады.

MICE іс-шараларын тартуға MICE туризмінің елшілері белсенді түрде тартылатын болады.

Қазақстанды шетелде ілгерілету кезінде бірінші кезеңде ілгерілетудің негізгі бағыты Қазақстанның инфрақұрылымы мен туристік ұсыныстары тұрғысынан неғұрлым дайын өңірлерінде болады: Астана қаласы және Ақмола облысы (Щучье-Бурабай курорттық аймағы), Алматы қаласы және Алматы облысы, Шымкент қаласы және Түркістан облысы, Ақтау.

Қазақстанның туристік әлеуетін ашу және ілгерілету, оның ішінде сыртқы және инвестициялық саясатты, экспорттық брендтерді, мәдениет пен спортты іске асыру арқылы көзделеді.

Бұл ретте ілгерілетудің осы арналары арқылы елдің тарихи бірегейлігі, оның табиғи байлығы, Қазақстан халқының көпұлтты, өзіндік ерекшелігі мен бейбітшілігі, әлемдік ауқымдағы, оның ішінде саясаттағы, спорттағы, ғылымдағы және тағы да басқа қазіргі заманғы жетістіктері көрсетілетін болады.

Мәдениет, тарихи мұра және табиғат элементтерімен дестинацияларды халықаралық тәжірибеге ұқсас: Жапония – сакура, Фудзияма, шай рәсімі; Қытай – Ұлы Қытай қабырғасы, панда, қытай тағамдары; Австралия – кенгуру; маржан рифтері, Египет – пирамидалар және т.б. сәйкестендіру бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

Туристік брендті ілгерілетудің тиімді арналарын қалыптастыру және дамыту мақсатында:

1) қоғамдық тұлғаларды, салалық ықпал ету агенттерін және пікір жетекшілерін (атақты адамдар, блогерлер, танымал спортшылар, актерлер, әншілер және т. б.) тарту;

2) Қазақстандағы нысаналы нарықтар елдерінің елшіліктерімен және өкілдіктерімен қазақстандық туризмді танымал ету мәселелері бойынша жұмысты жандандыру;

3) қазақстандық туризмді ілгерілету үшін шетелдегі қазақ диаспорасы мен қазақстандық студенттердің ресурстарын пайдалану;

4) нысаналы нарықтар елдерінде хабар тарату арналарын ашу;

5) кәсіби аудитория, әлеуетті шетелдік инвесторлар мен серіктестер арасында туристік брендті ілгерілету мақсатында ынтымақтастықты жандандыру және ірі салалық қауымдастықтарға мүшелік (Дүниежүзілік туристік ұйым (UNWTO), туристік агенттіктер қауымдастықтарының біріккен федерациясы (UFTAA), халықаралық қонақ үйлер мен мейрамханалар қауымдастығы (IH&RA), Туризм және саяхат жөніндегі Дүниежүзілік кеңес (WTTC), Дүниежүзілік Туристік агенттіктер қауымдастығы (WATA), Азия және Тынық мұхит елдерінің туристік қауымдастығы (PATA), Дүниежүзілік туристік форум (WTF) және;

6) Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасындағы өткізу пункттерінде шетелдіктердің қолданыстағы ағынын пайдалану (ақпараттық флаерлер, буклеттер, брошюралар, лотереялар, кәдесыйлар және тағы да басқа).

Әлеуетті қамтуды ұлғайту мақсатында отандық туристік бизнес субъектілерін (қонақ үйлер, авто және авиатасымалдаушылар, туроператорлар және тағы да басқа), ЖАО Бірыңғай стендінің астына біріктіре отырып, Қазақстанның көрмелерге қатысу тұжырымдамасын өзгерту, сондай-ақ Қазақстанға халықаралық іс-шараларды тарту үшін MICE тақырыбы бойынша, мысалы, adventure, экотуризм және басқалары сияқты мамандандырылған тауашалық көрмелерге қатысуды көздеу жоспарлануда.

Арнайы іс-шараларға қатысу әзірленген ілгерілету және маркетинг стратегиясы шеңберінде жүзеге асырылады.

Түпкі тұтынушыны (туристті) мақсатты аудиториялардың медиа-тұтынушысының ерекшеліктеріне қарай Қазақстанға сапарға ынталандыру белсенді PR-ілгерілету және жарнама арқылы жүзеге асырылатын болады.

6. 2029 жылы нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Тұжырымдаманы іске асырудың тиімділігі нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады:

1. Туризм саласындағы ЖҚҚ көлемінің 6,3 трлн теңгеге дейін өсуі;

2. Туризм саласында жұмыспен қамтуды 800 мың адамға дейін ұлғайту;

3. Тұру және тамақтану қызметтеріндегі инвестициялардың өсуі 260 млрд теңгеге дейін;

4. "Сапарлар" жіктемесі бойынша қызметтер экспортын 5,5 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайту.

Сонымен қатар, Тұжырымдаманы іске асыру қорытындылары бойынша 2029 жылы келесі нәтижелерге қол жеткізу күтілуде:

1. Ішкі туристер санын 11 млн адамға дейін ұлғайту;

2. Келуші туристер санын 4 млн адамға дейін ұлғайту;

3. Қонақ үйлерді "eQonaq" ақпараттық жүйесімен қамтуды 100 % - ға дейін ұлғайту;

4. Саяхат және туризмді дамытудың жаһандық индексі бойынша ДЭФ рейтингінде 50 орын.

Тұжырымдаманы басым тәртіппен іске асыру кезінде мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен қаражат тиісті саланың мемлекеттік жоспарлау жүйесінің жоғары тұрған құжаттарында көрсетілген индикаторларға/көрсеткіштерге қол жеткізуге бөлінеді.

Басқа іс-шараларға қаражат экономиканың дамуын және бюджеттің кіріс базасын ұлғайту әлеуетін ескере отырып бөлінетін болады.

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына қосымша

Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023-2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

№	Атауы	Аяқтау нысаны	Аяқталу мерзімі	Жауапты орындаушылар
1	2	3	4	5
Бағыт 1. Логистика, туризм инфрақұрылымын құру және дамыту Нысаналы индикатор 1. Туризм саласындағы ЖҚҚ көлемінің 6,3 трлн теңгеге дейін өсуі: 2023 ж. – 3,5 трлн тг.; 2024 ж. – 3,9 трлн тг.; 2025 ж. – 4,2 трлн тг.; 2026 ж. – 4,7 трлн тг.; 2027 ж. – 5,1 трлн тг.; 2028 ж. – 5,6 трлн тг.; 2029 ж. – 6,3 трлн тг.
1	"Астана-Қарағанды-Балқаш-Бурылбайтал-Құрты-Қапшағай" автомобиль жолының Орталық-Оңтүстік дәлізін реконструкциялау және жобалау-іздестіру жұмыстары, 955 км	Пайдалануға беру актісі	2025 жылғы 4-тоқсан	ИИДМ, "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
2	"Талдықорған-Өскемен" автомобиль жолын реконструкциялау және жобалау-іздестіру жұмыстары, 768 км	Пайдалануға беру актісі	2025 жылғы 4-тоқсан	ИИДМ, "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
3	"Қарағанды-Баянауыл-Қалқаман" республикалық маңызы бар автомобиль жолын жөндеу және жобалау-іздестіру жұмыстары, 324 км	Пайдалануға беру актісі	2025 жылғы 4-тоқсан	ИИДМ, "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
4	Бурабай кентінен Үлкен Шабақты көліне және Текекөл көліне дейін "Бурабай" МҰТП инженерлік желілерін салу, 2 кезек	Пайдалануға беру актісі	4 тоқсан 2023 жыл	ПІБ (келісім бойынша)
5	"AQBURA" курорттық аймағынан Бурабай көліне дейін Үлкен Шабақты көлінің жағалауы бойымен велосипед және жаяу жүргіншілер жолын салу	Пайдалануға беру актісі	4 тоқсан 2023 жыл	ПІБ (келісім бойынша)
6	Суда құтқару станцияларының модульдік ғимараттарын салу мәселесін пысықтау: 1) Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданының Шалқар көлінің жағасында; 2) Ақмола облысының Қосшы қаласында; 3) Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданының Имантау көлінің жағасында	Есеп	1) 2024 жылғы 4-тоқсан 2) 2025 жылғы 4-тоқсан 3) 2024 жылғы 4-тоқсан	ТЖМ, Солтүстік Қазақстан және Ақмола облыстарының әкімдіктері
7	Танымал туристік соқпақтарды, курорттық аймақтарды, жолаушылар поездарын ұтқыр байланыспен жабу мәселесі бойынша ұсыныстар енгізу	ЦДИАӨМ - не ұсыныстар	Жыл сайын 15 қаңтарға дейін	МСМ, ИИДМ, ЭТРМ, "Қазақстан Темір жолы" ҰК" АҚ (келісім бойынша), байланыс операторлары (келісім бойынша)
8	Шетелдіктерден туристік жарна тетігін іске асыру (Bed Tax)	Есеп	Жыл сайын 15 қаңтарға дейін	ЖАО
9	Теміржол қолжетімділігін дамыту, жолаушылар вагондарының санын ұлғайту және оларды жаңарту	Есеп	Жыл сайын 15 шілдеге дейін, 15 қаңтарға дейін	ИИДМ, МСМ, "Қазақстан Темір жолы" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
10	ЖАО-ға елді мекендерден тыс туристік орындарда және МҰТП аумақтарында инфрақұрылым салуға құзыреттер беру ( жерді ЖАО - дың балансына бермей)	Заң жобасы	4 тоқсан 2024 жыл	МСМ, ИИДМ, ҰЭМ, ҚМ
11	Өңірлерде туризмді дамытудың жол карталарын әзірлеу	Жол карталар	2 тоқсан 2023 жыл	ЖАО, МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
12	Инфрақұрылымдық жобалардың іске асырылуына мониторинг жүргізу	Есеп	Жыл сайын 15 шілдеге дейін, 15 қаңтарға дейін	ЖАО, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша), "ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ (келісім бойынша), ЖАО
Бағыт 2. Қолайлы жағдайлар жасау, сервис сапасын арттыру және цифрландыруды дамыту Нысаналы индикатор 2. Туризм саласында жұмыспен қамтуды 800 мың адамға дейін ұлғайту: 2023 ж.: 520 мың адам; 2024 ж.: 550 мың адам; 2025 ж.: 590 мың адам; 2026 ж.: 640 мың адам; 2027 ж.: 690 мың адам; 2028 ж.: 740 мың адам; 2029 ж.: 800 мың адам
13	Туристік қоғамдастық өкілдерін оқыту (онлайн-оқыту, персоналды даярлау, сала үшін тренингтер мен семинарлар)	Қатысушыларға арналған сертификаттар	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), ХТжҚУ КеАҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
14	Қазақстанға халықаралық MICE іс-шараларын тарту	MICE іс-шаралар	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
15	Туризм саласында, оның ішінде гидтердің қызметін цифрландыру үшін цифрлық платформаны дамыту	Цифрлық платформа	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
16	Ұлттық туристік порталды техникалық қолдауды жүзеге асыру және жаңғырту Kazakhstan.travel	Портал	Жыл сайын 2023-2029 жж.	"Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
17	Келу үшін өзара визалық талаптарды босату жөнінде үкіметаралық келісімдер жасасу, визасыз біржақты тәртіппен кіру үшін елдер тізбесін ұлғайту, сондай-ақ	Халықаралық шарттар	Жыл сайын 2023-2029 жж.	СІМ, МСМ, ІІМ, ҰҚК, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
18	Қашықтықтан жұмыс істеу негізінде және ел аумағында жұмысқа орналасу мүмкіндігінсіз жұмыс істейтін шетел азаматтарының Қазақстан аумағында ұзақ мерзімді болу тетігін енгізу (Neo Nomad Visa)	Есеп	3 тоқсан 2023 жыл	СІМ, ІІМ, ЕХӘҚМ, МСМ
19	Жаңа халықаралық әуе рейстерінің ашылуы	Рейстерді іске қосу	Жыл сайын 2023-2029 жж.	ИИДМ, СІМ, МСМ
20	Туристік саладағы қолданыстағы ұлттық стандарттарды өзектендіру және бекіту	СИМ, МСМ бұйрықтары	4 тоқсан 2023 жыл	МСМ, СИМ, ЭТРМ, ЖАО, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
21	Туристік қызметтердің сапасын ерікті бағалау тетігін енгізу (сапа белгісі)	"Сапа белгісі" сертификаттары	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
22	Туристерді орналастыру орындарын жіктеу тетігін жетілдіру	Заң жобасы	4 тоқсан 2024 жыл	МСМ, СИМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
23	Туризм саласындағы қолданыстағы практикалар негізінде нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу (кемпингтерді жобалау және олардың қызметі стандарттары; туризм түрлері бойынша)	МСМ, ЭТРМ, СИМ бұйрықтары	4 тоқсан 2023 жыл	МСМ, ЭТРМ, СИМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
24	Қолөнершілікті дамыту бойынша шаралар әзірлеу (ұлттық тізілімді қалыптастыру; өзін-өзі реттейтін ұйым құру; қолөнер саласындағы заңнаманы жетілдіру; БТА-да қолөнер орталықтарын ашу; қолөнер өнімдерінің стандартын әзірлеу; қолөнершілер үшін маркетплейсті әзірлеу)	Есеп	4 тоқсан 2023 жыл	МСМ, СИМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
25	"Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына ТЖМ аумақтық бөлімшелерін туристер мен туристік топтардың жүріп-тұру бағыттары туралы ақпараттандыру, сондай-ақ ұсынылған ақпаратты сақтау, пайдалану және есептен шығару бөлігінде өзгерістер енгізу	Заң жобасы	4 тоқсан 2024 жыл	МСМ, ТЖМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
26	Балалар мен жасөспірімдер туризмін дамытудың жол картасын әзірлеу	Жол картасы	4 тоқсан 2023 жыл	МСМ, ОАМ, ЖАО, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
27	Табысты халықаралық тәжірибені ескере отырып, медициналық, экологиялық туризмді дамытуды ынталандыру және қолдау жөніндегі шараларды әзірлеу	Есеп	4 тоқсан 2023 жыл	МСМ, ДСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
28	Жердің нысаналы мақсатын өзгертпей, ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде қонақ үйлер мен глэмпингтер құруды көздейтін заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Заң жобасы	4 тоқсан 2024 жыл	МСМ, АШМ, ҰЭМ
29	БТА-да заманауи сауда объектілерін салу мәселесін пысықтау	Есеп	4 тоқсан 2023 жыл	СИМ, МСМ, ЖАО
30	Туризм саласы үшін білікті кадрлар даярлау	Есеп	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, ХТжҚУ КеАҚ (келісім бойынша)
31	Қазақстан Республикасы ипподромдарының аумақтарындағы тотализаторлардың қызметіне рұқсат беру бөлігінде ойын бизнесі саласындағы заңнамаға өзгерістер енгізу	Заң жобасы	4 тоқсан 2023 жыл	МСМ, АШМ, ҰЭМ, ҚМ, ЖАО
32	Трофейлік аң аулауды ұйымдастыру арқылы аңшылық туризмді дамытуды көздейтін заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Заң жобасы	4 тоқсан 2023 жыл	ЭТРМ, МСМ
33	Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің аумағында туристік маршруттар (жаяу, ат, велосипед) құру	Маршруттар	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, ЭТРМ, ЖАО
Бағыт 3. Елдің туристік әлеуетін өңірлік және халықаралық деңгейде ілгерілету, Қазақстан Республикасының аумағында MICE туризмді дамыту Нысаналы индикатор 3. Тұру және тамақтану қызметтеріндегі инвестициялардың өсуі 260 млрд теңгеге дейін: 2023 жыл: 131 млрд тг.; 2024 жыл: 140 млрд тг.; 2025 жыл: 160 млрд тг.; 2026 жыл: 180 млрд тг.; 2027 жыл: 200 млрд тг.; 2028 жыл: 220 млрд тг.; 2029 жыл: 260 млрд тг. Нысаналы индикатор 4. "Сапарлар" жіктемесі бойынша қызметтер экспортын 5,5 млрд АҚШ долларына дейін ұлғайту: 2023 жыл: 1,6 миллиард АҚШ доллары; 2024 жыл: 2,5 миллиард АҚШ доллары; 2025 жыл: 3,2 миллиард АҚШ доллары; 2026 жыл: 4 миллиард АҚШ доллары; 2027 жыл: 4,5 миллиард АҚШ доллары; 2028 жыл: 5 миллиард АҚШ доллары; 2029 жыл: 5,5 миллиард АҚШ доллары
34	Туристік ресурстарды дамыту мақсатында инвестициялық әлеуетті кеңейтуге бағытталған кешенді шаралар қабылдау, инвестициялық жобалардың бизнес-жоспарларын қалыптастыруға бағытталған кешенді шаралар қабылдау	Есеп	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, СІМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
35	Туризм саласындағы ірі инвестициялық жобаларды іске асыру	Есеп	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, СІМ, ЖАО, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
36	Түпкілікті қарыз алушылар үшін жылдық сыйақы мөлшерлемесі бойынша 7%-дан аспайтын инвестициялық жобаларды іске асыру үшін "Қазақстанның Даму Банкі" АҚ-на бюджеттік кредит беру	ҚМ-не тікелей және түпкілікті нәтижелерге қол жеткізу туралы есеп	Жыл сайын 2024-2029 жж.	МСМ, ҰЭМ, ҚМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісім бойынша)
37	"Астана қ. қонақ үй кешені мен туристік ауданының объектілерін салу – Ellington" туризм саласындағы инвестициялық жобасын іске асыру	Инвестициялық жоба	Жыл сайын 2024-2029 жж.	Астана қаласының әкімдігі, МСМ, "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
38	"Жылы жағажай" "Fairmont" кешені, 2-кезек" туризм саласындағы инвестициялық жобасын іске асыру	Инвестициялық жоба	Жыл сайын 2024-2029 жж.	Маңғыстау облысының әкімдігі, МСМ, "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
39	"Қасқасу" туристік-рекреациялық орталығын құру" туризм саласындағы инвестициялық жобасын іске асыру	Инвестициялық жоба	Жыл сайын 2024-2029 жж.	Түркістан облысының әкімдігі, МСМ, "Kazakh Tourism" ҰК" АҚ (келісім бойынша)
40	Халықаралық көрмелерге қатысу және халықаралық және ішкі нарықтарда B2B кездесулерін өткізу	Туристік әлеуеттің тұсаукесері	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, АҚДМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
41	Туристік әлеуетті онлайн форматта ілгерілету (онлайн сервистер және саяхат туралы платформалар, шетелдік теледидар, әлеуметтік желілер, бейнелерді түсіру)	Туристік әлеует туралы Медиа материалдар	Жыл сайын 2023-2029 жж.	"Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
42	Туристік әлеуетті ілгерілету (ақпараттық және баспасөз турлары) және жарнамалық науқанды (шетелдік әуежайларда, ірі халықаралық телеарналарда), оның ішінде табиғатқа ұқыпты қарау бойынша іс-шаралар өткізу	Ақпараттық турлар	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
43	Туристік саланы мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы шараларын іске асыру	Есеп	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, ЖАО, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша)
44	Қолданыстағыларын жетілдіру, сондай-ақ туристік саланы мемлекеттік қолдаудың жаңа шараларын, оның ішінде туристік Кэш Бэк, жеңілдетілген кредит беру, қонақжай үйлерге арналған гранттарды құру мәселесін қарау	МСМ бұйрықтары	4 тоқсан 2024 жыл	МСМ, Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)
45	Жеке қаражат есебінен визит-орталықтар салу	Пайдалануға беру актісі	Жыл сайын 2023-2029 жж.	МСМ, "Kazakh Tourism"ҰК" АҚ (келісім бойынша), "Атамекен" ҰКП (келісім бойынша)

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

АҚДМ - Қазақстан Республикасы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі ДСМ – Қзақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі ИИДМ-Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі ҚМ – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі МСМ – Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігі ОАМ – Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігі ПІБ – Қазақстан Республикасы Президентінің Іс Басқармасы СИМ – Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі СІМ – Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі ТЖМ – Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі ҰҚК – Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті ЦДИАӨМ – Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі ІІМ – Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі ЭТРМ – Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігі ӘМ – Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі АШМ – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі ЖАО – жергілікті атқарушы органдар "Атамекен" ҰКП – "Атамекен" Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы

БТА – басым туристік аймақ

"Қазақтелеком" АҚ – "Қазақтелеком" акционерлік қоғамы

"ҚазАвтоЖол" ҰК" АҚ – "ҚазАвтоЖол"ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы "KazakhTourism" ҰК" АҚ – "KazakhTourism" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ – "Бәйтерек" Ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы ҚТҚ – қатты тұрмыстық қалдықтар "ҚТЖ" ҰК" АҚ – "Қазақстан темір жолы" Ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы MICE – ағылшын тілінен Meetings, Incentives, Conferences, Exhibitions МҰТП – мемлекеттік ұлттық табиғи парк ХТжМУ КеАҚ – "Халықаралық туризм және меймандостық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 262 қаулысына қосымша

Қазақстан Республикасы Үкіметінің күші жойылған кейбір шешімдердің тізбесі

1."Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасын бекіту туралы"Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 406 қаулысы.

2. "Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2019 - 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 31 мамырдағы № 360 қаулысы.

3."Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы" коммерциялық емес акционерлік қоғамын құру мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 4 ақпандағы № 34 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне енгізілетін өзгерістер мен толықтырулардың 4-тармағы.

Об утверждении Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 262.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Концепцию развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы (далее – Концепция).

2. Центральным государственным и местным исполнительным органам, иным организациям (по согласованию), ответственным за реализацию Концепции:

1) принять необходимые меры по реализации Концепции;

2) обеспечить своевременное исполнение Плана действий по реализации Концепции;

3) не позднее 15 апреля, следующего за отчетным годом, представлять информацию о ходе реализации Концепции в Министерство культуры и спорта Республики Казахстан.

3. Министерству культуры и спорта Республики Казахстан не позднее 1 мая, следующего за отчетным годом, представлять в уполномоченные органы по государственному и стратегическому планированию Республики Казахстан отчет о реализации Концепции, а также размещать его за подписью первого руководителя на интернет-ресурсе (за исключением информации ограниченного доступа).

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство культуры и спорта Республики Казахстан.

5. Признать утратившими силу некоторые решения Правительства Республики Казахстан согласно приложению к настоящему постановлению.

6. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр Республики Казахстан

А. Смаилов

Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 262

Концепция развития

туристской отрасли Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Содержание

1. Паспорт

2. Анализ текущей ситуации развития туристской отрасли

3. Обзор международного опыта

4. Видение развития туристской отрасли

5. Основные принципы и подходы развития туристской отрасли

6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Приложение: План действий по реализации Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

1. Паспорт

Наименование	Концепция развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы (далее – Концепция)
Основание для разработки	1. Указ Президента Республики Казахстан от 26 февраля 2021 года № 521 "О внесении изменений в Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636 "Об утверждении Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2025 года и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан" 2. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении Системы государственного планирования в Республике Казахстан"
Государственный орган, ответственный за разработку и реализацию	Министерство культуры и спорта Республики Казахстан
Государственные органы, ответственные за реализацию Концепции	Министерство национальной экономики Республики Казахстан, Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан, Министерство здравоохранения Республики Казахстан, Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан, Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан, Министерство просвещения Республики Казахстан, Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан, Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, Министерство внутренних дел Республики Казахстан, Министерство финансов Республики Казахстан, Министерство энергетики Республики Казахстан, Министерство иностранных дел Республики Казахстан, Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан, Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан, Комитет национальной безопасности Республики Казахстан (по согласованию), Управление делами Президента Республики Казахстан (по согласованию), местные исполнительные органы, НАО "Международный университет туризма и гостеприимства" (по согласованию), АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "НК "КазАвтоЖол" (по согласованию), АО "НК "Казах инвест" (по согласованию), АО "НК "Қазақстан Темір Жолы" (по согласованию)
Сроки реализации	2023-2029 годы

2. Анализ текущей ситуации развития туристской отрасли

Туризм является не только крупнейшей, но и наиболее быстро развивающейся отраслью мирового хозяйства, темпы роста которой почти в 2 раза превосходят темпы роста других отраслей экономики. По ключевым показателям, в том числе по эффективности инвестиционных вложений, туризм сравним с нефтедобывающей промышленностью.

Кроме того, реализация проектов туристской отрасли позволяет создать значительное количество постоянных рабочих мест. Например, для полноценного функционирования тематического парка WarnerBrothers в ОАЭ требуется порядка 5500 постоянных работников, тогда как для функционирования высокотехнологичного завода по производству лакокрасочных изделий требуется всего 10 работников.

В течение последних шести десятилетий в мире наблюдался безостановочный рост туризма. Международный туризм во многих странах был драйвером социально-экономического развития через создание рабочих мест, экспорт услуг и развитие инфраструктуры.

До пандемии на сферу туризма приходилось примерно 10 % мирового совокупного продукта, 30 % мирового экспорта услуг, 7 % мировых инвестиций, 10 % рабочих мест и 5 % всех налоговых поступлений.

В мае 2019 года в Казахстане была принята Государственная программа развития туристской отрасли на 2019-2025 годы (далее – Государственная программа).

По итогам реализации Государственной программы за период 2019-2022 годы было достигнуто следующее:

внедрена система "Tax free" (возврат налога на добавленную стоимость с покупки, которую совершил иностранный гражданин);

расширен список безвизовых стран до 79 стран, отменены миграционные карточки и регистрация иностранцев на период до 30 дней;

проведено обследование, определены места, где необходимо наличие санитарно-гигиенических узлов (далее – СГУ) с указанием локаций, и составлены Карты СГУ на туристских дестинациях Казахстана;

в 2020 году основной упор был сделан на выделение финансирования по программе "Дорожная карта занятости", в рамках которой было профинансировано строительство 23 проектов на сумму 14,8 млрд тенге, а также 99 СГУ на сумму 1,0 млрд тенге;

в Программу "Экономика простых вещей" включены 5 кодов общего классификатора видов экономической деятельности (далее – ОКЭД) туризма и профинансировано более 58 проектов на сумму более 26 млрд тенге со сроком кредитования до 10 лет;

в рамках "ДКБ 2025" профинансировано более 177 проектов на сумму более 60 млрд тенге со сроком кредитования до 5 лет;

разработана и детализирована концепция развития государственных национальных природных парков (далее – ГНПП), которая стала основой скорректированных генеральных планов;

в ГНПП Алматинской области было привлечено 4 стратегических инвестора, которые успешно реализуют свои проекты;

в 12 аэропортах Казахстана введен режим "Открытое небо";

в 2020 году в городе Туркестан открыт Международный университет туризма и гостеприимства.

В целях совершенствования законодательной базы в сфере туристской деятельности принят Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам туристской деятельности", который предусматривает внедрение системных мер государственной поддержки туристской отрасли (субсидирование туроператоров за иностранного туриста (15 тыс. тенге); возмещение по приобретению техники и оборудования (канатные дороги, ратраки, снегогенераторы) для горнолыжных курортов (25%); возмещение части затрат при строительстве, реконструкции объектов туристской деятельности (10%), объектов придорожного сервиса (10%) (далее – ОПС), по приобретению туравтобусов (25%); субсидирование содержания СГУ (83,3 тыс. тенге); возмещение детского авиабилета в составе турпакета (Kids Go Free).

Вместе с тем, введено понятие приоритетной туристской территории – территории с особым потенциалом туристского развития, включенной в перечень объектов республиканского уровня карты туристификации.

Кроме того, гуманизированы меры наказаний за нарушение визово-миграционного режима.

В рамках проводимой работы по улучшению инвестиционного климата туристской отрасли снижен порог для признания инвестпроекта в сфере туризма, приоритетным с 2 млн МРП до 200 тыс. МРП, что дает возможность получения инвестиционных преференций.

Согласно прогнозным расчетам в 2029 году общий охват предпринимателей новыми мерами достигнет не менее 2,5 тыс. единиц.

Сформирована и утверждена Карта туристификации с территориями республиканского и регионального уровней, представляющих интерес для туристов.

В целях улучшения инженерно-коммуникационной и сопутствующей инфраструктуры за период 2019-2021 годы было реализовано 80 проектов на сумму более 120 млрд тенге.

НПП "Атамекен" совместно с местными исполнительными органами (далее – МИО) и турбизнесом проведена первичная инвентаризация инфраструктуры турмаршрутов, автомобильных дорог, а также подъездных путей, ведущих к туристским объектам.

Налоговые поступления от сферы игорного бизнеса за последние годы значительно возросли, в 2020 году – 35,3 млрд тенге, в 2021 году – 501 млрд тенге, в первом полугодии 2022 года – 294,4 млрд тенге.

Глобальная пандемия коронавируса привела к крупнейшему мировому кризису, затронувшему разные сферы экономики, в том числе туристскую отрасль. По данным Всемирной туристской организации (UNWTO) 2020 год стал худшим в истории для глобального туризма: число международных поездок сократилось на 74 % по сравнению с 2019 годом.

В период пандемии сектор путешествий и туризма стал самой пострадавшей отраслью экономики и понес потери почти в 4,5 трлн долларов США, достигнув 4,7 трлн долларов США в 2020 году, при этом вклад в валовой внутренний продукт (далее – ВВП) сократился на 49,1% в сравнении с 2019 годом, тогда как снижение ВВП мировой экономики в 2020 году составило 3,7%.

Объемы путешествий сократились, следовательно, те страны, где туризм занимал лидирующую позицию в экономике, пострадали в первую очередь.

В этой связи практически все страны пересматривают свою политику в сфере туризма, в том числе по мерам государственной поддержки, предлагаемым турпродуктам, целевым сегментам.

Согласно прогнозам Всемирной туристской организации восстановление международного туризма может занять от двух с половиной до четырех лет и возвращение к докризисным показателям не произойдет раньше 2024 года.

Мировой кризис, связанный с пандемией, также затронул и Республику Казахстан.

По различным экспертным данным доходность деятельности отечественных туроператоров и турагентов снизилась на 50-60 %. В разных регионах картина отличалась в лучшую или худшую сторону из-за влияния региональных факторов, наличия или отсутствия строгих ограничительных мер.

Как и во всем мире, в Казахстане был принят ряд антикризисных мер для субъектов предпринимательства в сфере туризма.

В первую очередь были приняты меры по предоставлению налоговых каникул, выработаны новые инструменты поддержки для туристского сектора в виде освобождения от ряда видов налогов, предоставлены отсрочки по платежам банковских кредитов на период карантина, обеспечены выплаты минимальной заработной платы от государства в период локдауна.

В то же время закрытие границ подтолкнуло казахстанцев к отдыху внутри страны. Большинство граждан выезжало в ближайшие к городам природные места отдыха, национальные парки и курортные зоны. В этой связи внутренние турпотоки, по сравнению с въездными и выездными, сократились в меньшей степени.

По итогам 2022 года в Казахстане ожидается достижение запланированных до пандемии показателей (официальная статистика за год публикуется в апреле).

Таблица 1

Показатели	ед. изм.	2019	2020	2021	2022 (9 мес.)
Обслужено посетителей местами размещения резидентов	млн чел.	5,3	3,3	5,1	4,9
Обслужено посетителей местами размещения нерезидентов	млн чел.	1,0	0,3	0,3	0,6
Количество мест размещения	ед.	3 592	3 514	3 686	3 965
Единовременная вместимость	койко-мест	181 201	183 619	193 030	204 247
Объем оказанных услуг местами размещения	млрд тенге	120,5	66,9	109	129,2
Объем инвестиций в основной капитал в отрасли туризма	млрд тенге	502,1	628,9	589,9	513,4*

*оперативные статистические данные за январь-декабрь 2022 года

По итогам 9 месяцев 2022 года количество казахстанских туристов уже составило 6,5 млн человек (обслуженные гостиницами и посетители нацпарков).

По итогам опубликования статистических данных за 2022 год ожидается 8 млн внутренних туристов. Для сравнения: в 2019 году до пандемии количество казахстанцев, отдохнувших внутри страны, составляло 6,6 млн человек.

Объектами размещения оказаны услуги на сумму 129,2 млрд тенге, что больше на 63,7 % по сравнению с 9 мес. 2021 года (78,9 млрд тенге). Данный показатель значительно превысил годовой показатель 2019 г. (120,5 млрд тенге).

Также наблюдается увеличение количества обслуженных местами размещения иностранных туристов в 2,9 раза по сравнению с аналогичным периодом 2021 года (208,5 тыс.), составив 610 тыс. человек. По итогам опубликования статистических данных за 2022 год ожидается 1 млн иностранных туристов.

Согласно данным Национального банка средний расход 1 иностранного туриста из дальнего зарубежья составляет 1,5 тыс. долл. США.

С начала 2022 года количество мест размещения увеличилось на 279 гостиниц, составив 3 965 единиц. Единовременная вместимость увеличилась на 11 тыс. ед. и составила 204 тыс. койко-мест.

По итогам 2022 года вновь зафиксирован рекордный показатель количества посетителей нацпарков. В сравнении с 2021 годом количество увеличилось на 400 тыс. человек и составило около 2 млн посетителей.

На данном этапе целесообразно создать максимально благоприятные условия и переориентировать зарубежные поездки соотечественников на внутренний рынок, а также акцентировать внимание на привлечение зарубежных туристов, сделав туризм в Казахстане безопасным и экологическим с возможностью поддерживать практику социального дистанцирования.

В сфере игорного бизнеса в стране имеется 50 действующих лицензий на занятие этой деятельностью, из которых 6 казино, 10 залов игровых автоматов, 26 букмекерских контор и 8 тотализаторов, в которых создано порядка 4 тыс. рабочих мест.

Следует отметить, что из 8 тотализаторов на сегодняшний день никто не имеет зарегистрированных объектов налогообложения, т.е. фактически деятельность в данном направлении не осуществляют. Данные обстоятельства связаны с их выводом в игорные зоны на территориях Капшагайского водохранилища Алматинской области и в Бурабайском районе Акмолинской области.

Также в Казахстане функционируют 45 ипподромов, 33 из которых государственные и 12 частные. При этом техническая и инфраструктурная оснащенность только 4 ипподромов соответствуют необходимым условиям для профессиональной организации скачек и качественных телевизионных трансляций во время соревнований. Данные ипподромы являются флагманами индустрии, однако и они испытывают трудности в связи с отсутствием источников финансирования.

Тенденции

В целях обеспечения безопасности международных поездок была проделана большая работа, однако обнаружение новых штаммов в Великобритании, Южной Африке и Индии привело к введению новых ограничений на въезд в другие страны.

Гармонизация, координация и цифровизация мер по снижению рисков, связанных с COVID-19, включая сертификаты о тестировании, отслеживание и вакцинациию, являются важной основой для содействия безопасному путешествию и подготовки к восстановлению туризма.

По мере возобновления туризма эксперты UNWTO прогнозируют рост внутреннего туризма, спроса на туристские мероприятия под открытым небом и на природе, а также на "медленные путешествия".

Кроме того, при планировании путешествий:

1) популярность направлений возрастет от того, насколько хорошо страна или регион контролирует коронавирус. Принятые меры по устранению первоначальной вспышки и обеспечению безопасности туристов станут основными критериями при выборе страны путешественниками;

2) станут востребованы маршруты, позволяющие легко поддерживать практику социального дистанцирования, без общественных видов транспорта и многолюдных туристских зон, ориентированных на более отдаленные места, где туристы с меньшей вероятностью вступят в контакт с другими людьми;

3) изменится структура путешествий туристов к месту назначения и внутри него. Выбор авиакомпаний будет исходить не только из стоимости авиабилета, но и от принятых стандартов гигиены (обязательное ношение масок, расстояние между сиденьями и так далее). Внутри страны путешественники могут быть заинтересованы в выборе частного транспорта или вагонов бизнес-класса в целях безопасности и во избежание скопления людей;

4) выбор падет на индивидуальные туры;

5) цифровизация и связь станут главными требованиями, поскольку теперь существует острая необходимость быть в курсе последних руководств по путешествиям в связи с COVID-19.

Казахстан в международных рейтингах

В глобальном Индексе развития путешествий и туризма Всемирного экономического форума-2021 (далее – ВЭФ) (сводный рейтинг стран мира по Индексу развития путешествий и туризма представляется раз в два года) Казахстан занимает 66-ое место из 117 стран, поднявшись на 14 позиций по сравнению с предыдущим индексом 2019 года (80-е место).

В топ стран, которые возглавляют данный рейтинг, входят такие страны, как Япония, США, Испания, Франция, Германия. Выше Казахстана оказались Грузия (44 место), Армения (61 место) и Азербайджан (63 место), ниже – Монголия (84 место), Кыргызстан (90 место), Таджикистан (92 место). При этом Узбекистан и Беларусь традиционно не участвуют в рейтинге.

Рейтинг учитывает ряд факторов, обеспечивающих устойчивое развитие сектора путешествий и туризма.

По отдельным субиндексам отмечается высокий потенциал страны в общем рейтинге. К примеру, по ценовой конкурентоспособности Казахстан занимает 1-е место.

Высокий потенциал для развития туризма в Казахстане также отражен в следующих показателях рейтинга:

1) по субиндексу рынка труда в сфере туризма страна занимает 59 место;

2) по показателю культурных ресурсов – 63 место;

3) по количеству объектов Всемирного культурного наследия ЮНЕСКО – 42 место;

4) по сезонности международных прибытий – 26 место;

5) по продолжительности пребывания зарубежных туристов – 52 место;

6) по интересу к культурным достопримечательностям – 37 место.

Кроме того, положительная динамика наблюдается по таким направлениям, как "Приоритизация сферы туризма" (+15 позиций, 68 место) (рейтинг стратегии бренда страны и др. показатели), "Международная открытость" (+4 позиции, 103 место) (визовые требования, степень финансовой открытости и др.), "Природные ресурсы" (+2 позиции, 33 место) (увеличение цифрового спроса на отдых на природе; общая площадь охраняемых территорий, и др.), "Инфраструктура туристских услуг" (+2 позиции, 76 место) (количество номеров в местах размещения, количество банкоматов и др.).

В то же время наблюдается ухудшение по таким показателям, как "Бизнес среда" (-23 позиции, 90 место) (имущественные права, эффективность правовой системы в разрешении споров и оспаривании действий правительства, доступ МСБ к финансам, и другие), "Здоровье и гигиена" (-4 позиции, 33 место) (количество врачей на 1000 чел., доступ к питьевой воде, услугам здравоохранения, инциденты инфекционных заболеваний на 100 тыс. чел. населения и др.) и "Безопасность" (-12 позиций, 77 место) (расходы бизнеса при возникновении преступлений и насилия, надежность службы полиции, безопасность ночной прогулки, количество убийств на 100 тыс. чел. населения, организованное насилие и др.).

В 2020 году по версии Lonely Planet наша страна стала лучшей в номинации "Лучшее размещение туристов". В этом же году страна вошла в ТОП-5 выбора британских путешественников, New York Times отметил Казахстан за лучшую пиар-кампанию по туризму.

В 2021 году The Guardian вручил Казахстану номинацию "The best places to visit", Le Figaro включила в "Recommended to visit in 2021", ролик "Imagine Travelstan" победил в 14th ART&TUR International Tourism Film Festival.

В 2022 году The Telegraph отметил Алматы, как топ дестинацию для бюджетного отдыха, Казахстан отмечен и в авторитетном Conde Nast Traveler.

В феврале 2023 года страна получила награду "Лучшая трендовая дестинация для путешественников из Индии" по версии TravelScapes.

Проблемы развития туристской отрасли

В целом, политика по развитию туристской отрасли направлена на создание конкурентоспособной туристской индустрии для обеспечения занятости населения, стабильного роста доходов государства и населения за счет увеличения объемов въездного и внутреннего туризма.

Вместе с тем, несмотря на предпринимаемые меры, на сегодняшний день в туристской отрасли имеются следующие проблемы.

1. Недостаточное развитие инфраструктуры на местах туристского притяжения, слабая логистика, ограниченное количество мест размещений

Основным сдерживающим фактором при привлечении туристских потоков на туристские территории является недостаточное развитие, а иногда и отсутствие транспортно-логистической, инженерно-коммуникационной, сервисной и другой туристской инфраструктуры, что в свою очередь снижает качество предлагаемого турпродукта.

Отсутствие благоустроенных СГУ и современных объектов придорожного сервиса отталкивает как отечественных, так и зарубежных путешественников, а также отрицательно влияет на привлечение инвесторов в регионы. Аналогичная проблема зафиксирована на особо охраняемых природных территориях (далее – ООПТ).

В пиковый сезон повышается нагрузка на курортные зоны. Кроме того, качество автомобильных дорог вкупе с дороговизной авиабилетов и дефицитом железнодорожных билетов являются также главными преградами отдыха внутри страны.

До пандемии COVID-19 география полетов была налажена со всех регионов Казахстана к таким крупным городам, как Астана и Алматы. В то же время имеется слабая связь между остальными регионами Казахстана, что препятствует развитию внутреннего туризма в целом. К примеру, туристам из Западного Казахстана весьма проблематично за короткое время авиатранспортом посетить Восточный Казахстан, а из Северного – Южный Казахстан. Загруженность аэропортов по стране в допандемийный период составляла порядка 20%.

Необходимо также отметить, что на загруженность аэропортов влияет и международная сеть авиамаршрутов, которая, кроме городов Астана и Алматы, также имеется в городах Шымкент, Актау, Усть-Каменогорск, Атырау.

Цены на билеты авиакомпаний Республики Казахстан также остаются высокими для конечных потребителей и формируются на основе рыночных механизмов ценообразования, исходя из спроса и данных о пользователе, то есть используется динамическое ценообразование, при котором цены могут поддерживаться, повышаться и снижаться в зависимости от спроса, заблаговременности покупки авиабилета, дня недели выполнения рейса, времени вылета рейса и т.д.

Требует пристального внимания и железнодорожная составляющая доступности туристских дестинаций.

Кроме того, отмечается слабоэффективные меры по обновлению подвижного пассажирского состава. Так, если в 2019 году более 49% всех вагонов имели срок эксплуатации более 25 лет, то в 2020 году показатель составил 48%, в 2021 же году 47% пассажирских вагонов имели срок эксплуатации более 25 лет.

Как показывает практика, новые составы эксплуатируются на социально значимых участках, соединяющих крупные города.

Согласно проведенному анализу железнодорожной доступности определено, что увеличение количества пассажирских вагонов, а также их обновление, в первую очередь, необходимо направить на маршруты, ведущие на курортные зоны озера Алаколь, как с восточной, так и с южной стороны. Ежегодно туристы, следующие на озеро, испытывают большой дефицит билетов, в то время как качество вагонов оставляет желать лучшего.

Материальная база большинства объектов размещения (гостиницы, пансионаты, дома и базы отдыха, санаторно-курортные учреждения и другие) характеризуется высокой степенью морального и физического износа, что подтверждается исследованиями, проведенными в 2020 году АО "НК "Kazakh Tourism". Кроме того, их уровень сервиса не всегда соответствует международным требованиям.

В стране отсутствует обязательное требование относительно классификации мест размещения туристов. Согласно статистике по итогам 2021 года из 3686 мест размещения туристов только 147 обладают категорией ("звездностью"), по итогам 2020 года из 3 514 мест размещения туристов – 150, по итогам 2019 года из 3 592 мест размещения туристов – 205 гостиниц.

Введение обязательного требования в части классификации мест размещения туристов или мер стимулирования и мотивирования классификации будет способствовать тому, что потребитель начнет получать услуги, которые соответствуют заявленной категории отеля.

Также наблюдается ограниченное количество мест размещения и неравномерное развитие гостевых домов, которые по большей части сконцентрированы на территории Алматинского региона.

По итогам инвентаризации санаторно-курортных учреждений в 2020 году выявлено общее состояние санаторно-курортных объектов: 23,4 % - высокий, 35,2 % - средний, 41,4 % - неудовлетворительный уровень оснащенности и сервиса.

2. Нехватка ассортимента и низкое качество туристских продуктов, недостаточный уровень удовлетворенности туристов, недостаточный уровень цифровизации туристских услуг

При многочисленности и разнообразии туристских ресурсов наблюдается острая нехватка качественных туристских продуктов.

Сдерживающие факторы развития качественных турпродуктов и расширения их ассортимента:

1) слабая инфраструктура, в том числе транспортная, а также инфраструктура для удовлетворения базовых потребностей туристов, нехватка качественной придорожной инфраструктуры на автомагистралях страны, СГУ, отсутствие или недостаток качественной связи, указателей туристских объектов на пути следования маршрутов;

2) недостаточность и низкое качество сервисных поставщиков, средств размещения туристского класса и объектов досуга, в частности, в отдаленных регионах с высоким туристским потенциалом, устаревший парк транспортных средств, нехватка профессиональных гидов, владеющих иностранными языками, а также часто встречающееся нежелание сотрудничества поставщиков с туроператорами, которые формируют турпродукты;

3) закрытость (относительная или полная) интересных для туристов промышленных объектов, к примеру, шахт и заводов;

4) нехватка единой базы данных поставщиков туристских услуг;

5) недостаточное количество профессиональных кадров, обладающих специальными знаниями и навыками;

6) отсутствие интереса у некоторых туроператоров в создании качественных туристских продуктов в связи с недобросовестной конкуренцией и демпингом цен со стороны игроков туротрасли, работающих нелегально.

При этом инструментом обеспечения качества услуг являются стандарты. Проведенное в 2020 году исследование показало, что субъекты туризма, в частности в регионах, в основном не соблюдают стандарты, многие не знают о существовании каких-либо требований, соответствуя которым можно было бы улучшить сервис, удовлетворенность и лояльность своих клиентов.

В Казахстане принято более 70 стандартов в сфере туризма, включая стандарты, регулирующие услуги мест проживания, экскурсионные услуги, транспортную деятельность, детско-юношеский туризм, безопасность туристов и др., однако система не выстроена должным образом для того, чтобы стандарты активно применялись субъектами бизнеса в сфере туризма.

Так как в Казахстане подтверждение соответствия услуг проводится путем добровольной сертификации, необходима система стимулирования и мотивации применения стандартов субъектами бизнеса.

Кроме того, на рынке практически отсутствуют продукты с фиксированными датами и ценами, которые позволяли бы развивать электронную коммерцию в сфере туризма.

Необходимо особо отметить вопрос обустройства туристских троп (пешеходные тропы, конные, велосипедные). Несмотря на огромный потенциал, кроме территорий ГНПП и природных музеев-заповедников, многие маршруты недостаточно обустроены, что не позволяет пешим туристам проходить маршруты с комфортом. В целях обеспечения безопасности туристов и повышения комфорта путешествия важно обеспечить соответствие подходов обустройства и классификации троп по всему Казахстану по единому стандарту.

Вместе с тем задачей каждого региона должно стать создание брендовых (флагманских) маршрутов, в том числе для пеших туристов. На базе брендового маршрута могут формироваться туры большей или меньшей продолжительности, предусматривающие различные цели посещения региона, ориентированные на разные целевые аудитории туристов.

Как известно, удовлетворенность определяется соотношением ожиданий туриста и полученного опыта. Несмотря на то, что по официальным данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан (далее – Бюро национальной статистики) (Анкета обследования посетителей, форма H-060) в среднем 96% въездных посетителей позитивно оценили ("отлично" и "хорошо") степень удовлетворенности оказанными туристскими услугами, отмечается низкая клиентоориентированность сотрудников в сфере услуг.

Несоответствие цены к предоставляемому качеству услуг является одним из основных факторов, влияющих на удовлетворенность и лояльность туристов.

В рыночной экономике на ценообразование влияет себестоимость продукта, цены конкурентов, соотношение спроса и предложения и другие факторы.

При этом повышение спроса, в том числе в низкий сезон, должно способствовать появлению новых субъектов туризма и снижению цен за счет увеличения объема продаж.

В настоящее время МИО, турсообщество и отраслевые субъекты предпринимательства активно занимаются продвижением своих туристских продуктов на внутреннем и внешнем рынках в целях повышения спроса.

С целью проведения работы по единому продвижению страны, а также ее координации проводится работа по формированию единой маркетинговой концепции.

На данный момент на туристском рынке Республики Казахстан ведется деятельность по совершенствованию туристского портала, который сможет в полной мере обеспечить посетителей страны, а также внутренних туристов всей необходимой информацией.

На сегодняшний день туроператоры предлагают практически одинаковые турпакеты (посещение наиболее известных достопримечательностей). Необходимо расширять спектр предложений и повышать информационную доступность с помощью более креативных, инновационных решений, что позволяет увеличить число повторных поездок и посещений.

Вместе с тем для Республики Казахстан характерны следующие проблемы, связанные с созданием удобной информационной среды для туристов:

1) низкий уровень интеграции технологий современного туризма и низкий уровень оцифровки;

2) слабый уровень осведомленности и знаний реальных туристских средств страны (данные, информация и т.д.);

3) отсутствие целостного туристского продукта из всех доступных туристских сегментов (каждый работает изолированно);

4) отсутствие интернет инфраструктуры, а также слабый доступ к интернету в отдаленных регионах, в том числе вдоль туристских маршрутов на территории ГНПП.

3. Обеспечение безопасности туристов в туристских объектах

В Законе Республики Казахстан "О туристской деятельности в Республике Казахстан" регламентировано обеспечение безопасности туристов. Между тем не предусмотрено требование по информированию территориальных подразделений Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан (далее – МЧС) о маршрутах передвижений туристов и туристских групп, а также хранения, использования и снятия с учета представленной информации.

В настоящее время туристами и туристскими организациями информирование территориальных подразделений МЧС о предстоящих маршрутах передвижения и их возвращения с туристских походов осуществляется только по своей необходимости.

Более того, большинство населения в целях экономии средств не обращается в туристские организации и туристские походы планирует и осуществляет самостоятельно.

Так, МИО при добровольной регистрации туристских групп выявлялись недостатки в спасательном снаряжении, экипировке, в знании техники безопасности, маршрутов передвижения по труднодоступным местностям, водным, горным, спелеологическим и другим объектам, связанных с повышенным риском для жизни.

При этом спасателям, не зная маршрута, по которому следовали туристы, приходится самостоятельно с помощью поисковых собак, воздушных судов, используя беспилотные летательные аппараты, устанавливать местонахождение потерявшихся туристов.

4. Нехватка профессиональных кадров в отрасли

Персонал в индустрии туризма является одним из основных ресурсов конкурентных преимуществ организации, и, следовательно, качество обслуживания в туристских организациях зависит от знаний, мастерства и их сознательности.

В настоящее время подготовка кадров в области туризма осуществляется в 49 организациях высшего и/или послевузовского образования (далее – ОВПО) республики.

Контингент обучающихся в ОВПО составляет 12 000 человек. Для формирования практических навыков у студентов такие туристские организации, как АО "НК "Kazakh Tourism", Казахстанская туристская ассоциация, Казахстанская ассоциация гостиниц и ресторанов активно работают и создают консорциумы с партнерами не только по вопросам обучения, но и профессиональной практике будущих специалистов в области туризма и гостеприимства.

Все ОВПО, осуществляющие подготовку кадров для туристской отрасли, организовывают совместную работу с работодателями, субъектами туристского рынка, ресторанного и гостиничного бизнеса по практико-ориентированному обучению в контексте профильных дисциплин и внедрению учебно-практических занятий на предприятиях индустрии туризма и гостеприимства.

Согласно данным Бюро национальной статистики в 2021 году выпущено более 2 тысяча студентов, которые обучались по специальностям "Туризм" и "Ресторанное и гостиничное дело" в ОВПО и учреждениях технического и профессионального среднего образования.

Существующие академические программы не в полной мере отвечают реальным нуждам сектора туризма ввиду их неориентированности на практическую работу. Вследствие этого кадры профильных ОВПО остаются невостребованными.

Также необходимо уделять внимание профессиональной подготовке индивидуальных категорий представителей туристской отрасли, например, линейного персонала, работников смежных сфер, экскурсоводов, гидов, аниматоров развлекательных программ в определении профессиональных требований к ним с учетом потребностей современного рынка туристских услуг.

К примеру, европейское образование предусматривает проведение производственных практик в объеме от 50% до 70% учебного времени. Заслуживает внимания опыт подготовки кадров в США, где на базе организаций образования сформированы специализированные отделы (кадровые агентства), соединенные единой информационной системой с предприятиями индустрии туризма, которые занимаются регулярным мониторингом потребностей рынка труда, трудоустройством молодых специалистов и коррекцией набора абитуриентов по профильным специальностям.

Кроме того, имеется потребность в обучении местного населения в отдаленных регионах с высоким туристским потенциалом для вовлечения местных жителей в оказание услуг при приеме туристов, что способствует обеспечению занятости и увеличению доходов в сельской местности.

5. Недостаточный уровень продвижения туристского потенциала на региональном и международном уровнях, отсутствие регулярных международных мероприятий на территории Казахстана, недостаточное развитие MICE туризма (Meetings, Incentives, Conferences, Exhibitions – деловой туризм).

При сравнении данных некоторых стран, таких, как Австралия, ОАЭ, Израиль, Исландия, Греция, Норвегия и Грузия (UNWTO: данные за 2016 год, при отсутствии таковых – за 2015 год), в процентном соотношении вышеуказанные страны тратят на продвижение от 0,2 % до 4,34 % от всего дохода от въездного туризма, в то время как Казахстан - всего 0,03 %.

Чем больше страна тратит на продвижение туризма, тем больше дохода приносят в страну туристы. Они напрямую влияют на повышение доли в ВВП, загрузку номерного фонда, количество прибывающих и их затраты на туристских территориях.

На сегодняшний день по мере глобализации все больше возникает необходимость в создании национального туристского бренда.

Национальный туристский бренд не только содействует распространению информации о государстве, но и формирует общественное мнение о нем и, как следствие, способствует его развитию. Концепция туристского бренда состоит из айдентики и качественной коммуникации, но прежде всего это стратегия, позволяющая выделить страну на карте, и популяризировать не только въездной, но и внутренний туризм.

С целью формирования правильного подхода в создании туристского имиджа страны необходимо разработать стратегию продвижения и маркетинга, в которой будут систематизированы меры и выработан механизм.

В период пандемии COVID-19 все значимые туристские выставки, событийные и культурные мероприятия были отменены. На фоне риска распространения коронавирусной инфекции организаторы международных мероприятий были вынуждены рассматривать возможность использования альтернативных онлайн-площадок. Однако, B2B выставки остаются незаменимым ресурсом для туристских компаний и эффективным способом налаживания деловых контактов. Например, соседние страны Казахстана, как Россия, Китай, Узбекистан, Кыргызстан и Азербайджан начали проводить выставки и активно готовятся к их проведению.

Как известно, MICE туризм в последние годы является одним из приоритетных видов туризма в Казахстане. Мировой объем рынка MICE туризма до пандемии оценивался в 725 млрд долларов США с ежегодным приростом в 7,5%. Согласно рейтингу Международной ассоциации конгрессов и конференций, Казахстан по итогам 2019 года занял 79-е место в мире по развитию MICE туризма (улучшив свой показатель на 20 позиций).

По данным ассоциации в 2019 году Казахстан привлек 18 мероприятий международных ассоциаций, доход от проведения которых составил 6 миллионов долларов США.

Вместе с этим необходимо отметить, что Казахстан значительно уступает основным конкурентам по привлечению международных MICE мероприятий таким, как Российская Федерация (117 мероприятий, 35-ое место в рейтинге), и по результатам 2019 года привлек всего 0,07% из 12951 MICE мероприятий международных ассоциаций.

В развитых MICE дестинациях, таких как Южная Корея, Сингапур, Турция, Великобритания, существуют меры государственной поддержки организаторов международных MICE мероприятий.

Привлечение международных MICE мероприятий в страну будет способствовать восстановлению отрасли после пандемии. Сегодня в условиях экономической неустойчивости соседние страны будут активно соревноваться за привлечение иностранных туристов за счет проведения международных мероприятий, а также путем участия на крупных выставках.

3. Обзор международного опыта

В ходе разработки Концепции изучен международный опыт стран Организации экономического сотрудничества и развития (далее – ОЭСР) и Содружества Независимых Государств (далее – СНГ) в туристской отрасли.

Принимаемые меры стран ОЭСР по развитию туризма

Австрия

В 2019 году Федеральное министерство экономики опубликовало новую национальную стратегию туризма, План T – Генеральный план развития туризма, который был переоценен в правительственной программе от января 2020 года.

Ключевые аспекты плана включают:

обеспечение гармоничного сосуществования как туристов, так и местного населения;

сотрудничество с землями, туристскими направлениями, предприятиями, группами интересов и заинтересованными сторонами из других секторов;

поддержка цифровой трансформации;

создание соответствующих рамочных условий для туристского сектора;

оптимизация качества обучения и более эффективное использование потенциала межбизнесовых мер для повышения привлекательности работы в сфере туризма;

работа над повышением уровня устойчивости, в том числе за счет улучшения экологически чистой мобильности;

активизация сотрудничества между туризмом и сельским хозяйством;

дальнейшее развитие туристского маркетинга;

укрепление семейных и управляемых собственниками предприятий путем предоставления индивидуальных механизмов финансирования и субсидий, а также разработки новых механизмов финансирования с упором на акционерный капитал;

создание ориентированной на будущее системы статистических показателей, охватывающих все три измерения устойчивости.

С 2001 года развитие туризма в регионах входит в компетенцию федеральных земель, в которых действуют собственные органы поддержки туризма и турбизнеса в различных юридических правовых формах. При правительстве каждой из девяти федеральных земель существует специальное управление по туризму, а также действуют так называемые организации управления туристской дестинацией (Destination management organization, далее – DMO).

Предпринимаются постоянные усилия по совершенствованию нормативно-правовой базы и снижению административной нагрузки на туристские предприятия. К примеру, была принята мера по снижению НДС при ночевке с 13% до 10%.

Венгрия

В Венгрии в сфере туристской отрасли действуют программы государственной поддержки повышения квалификации, налоговые преференции, финансовые субсидии для инвесторов, объем инвестиций которых превышает 50 млн евро с созданием не менее 50 новых рабочих мест и другие.

Принята Национальная Стратегия развития туризма до 2030 года, основная цель которой заключается в предоставлении возможности проведения как можно большему количеству людей своего отпуска в качественной среде.

Раскрытие туристского потенциала предполагается за счет потенциала самих туристских дестинаций. Роль центрального Правительства заключается в определении для каждой дестинации приоритетного направления развития и создания уникальной программы действий, управления брендами.

Планируемые ресурсы развития для реализации Стратегии на период до 2030 года: 574,6 млрд форинтов (1,6 млрд евро) из государственного бюджета, и 262,18 млрд форинтов (737,1 млн евро) из фондов развития Европейского Союза (далее – ЕС).

В частности, выделяется 60 миллиардов форинтов (168,7 млн евро) на строительство отелей вместимостью более 100 номеров и модернизацию гостиничных зданий по всей стране.

Принимаемые меры в основном ориентированы на дестинации и включают конкурсы для тысячи участников, в т.ч. для малых предприятий и самых мелких поставщиков услуг, таких как частные жилые дома, гостевые дома и кемпинги, которые ранее не могли подать заявку на грант.

Германия

Туризм в Германии обеспечивает 8 процентов внутреннего валового продукта страны. Непосредственно в туристской сфере почти 3 миллиона рабочих мест. Наряду с торговлей это самый крупный сектор в сфере услуг.

В целом, можно выделить следующие основные факторы, которые привлекают туристов в страну:

высокая концентрация исторических и культурных достопримечательностей;

упрощенный визовый режим (возможность широкого спектра комплексных туров);

высокий уровень сервиса.

Концепция развития национальной туристской отрасли базируется на 4-х "китах": "Культурный туризм", "Агротуризм", "Событийный туризм", "Интернет-технологии".

Ключевые вопросы, вызовы и приоритеты развития туризма в Германии сосредоточены на поддержке малого и среднего бизнеса для повышения их конкурентоспособности и раскрытия потенциала для роста и занятости.

Израиль

В экономическом плане туризм в Израиле – одна из пяти высокодоходных сфер. Так, если анализировать отрасль с точки зрения инвестиционной привлекательности, каждый вложенный $1 приносит от $50 до $100.

Министерство туризма Израиля обеспечивает компенсацию компаниям и консолидаторам рейсов за каждого привезенного туриста в размере 60 евро. Другая мера касается организации полетов из новых региональных городов: при запуске рейса авиакомпании получают компенсацию в размере 250 000 евро.

На данном этапе ведется работа по обновлению Закона о туристских услугах. Многие положения в отношении клиентов будут пересмотрены с учетом сегодняшних тенденций. При этом некоторые положения будут сохранены, например, по возврату налогов и механизмам классификации отелей. Наиболее значительная модификация – это дерегулирование, связанное с организацией экскурсий. В результате новый закон объединит вопросы образования гида, лицензирования и требований к работе, а также возложит на прибывающих туристов обязанность пользоваться услугами гида, имеющего израильскую лицензию.

Мексика

Правительство приняло меры по предоставлению 2 млн льготных микрокредитов в размере 25 тыс. песо (1000 долларов США), в том числе для туристского сектора и других отдельных слоев предпринимательства взамен на социальные обязательства перед работниками.

В частности, Мексика реализует амбициозную цифровую стратегию, основанную на больших данных и социальных сетях, для стимулирования внутреннего туризма. Кампания включает в себя участие 32 штатов и различных муниципалитетов, чтобы помочь выстроить повествовательную и стратегическую линию коммуникации, которая гарантирует, что контент достигнет нужной аудитории.

Япония

Правительством Японии в 2016 году разработана долгосрочная стратегия до 2030 года.

Партнерство с частным сектором считается жизненно важным при регулярном диалоге с бизнес-группами, такими как Японская ассоциация путешествий и туризма. Правительство содействует созданию и развитию DMO, возглавляемых частным сектором (в том числе с субсидиями на расходы на персонал, обучение).

Кроме того, в стране регулярно проводятся глобальные спортивные мероприятия, которые дали толчок развитию отрасли.

Бюджет Японского агентства по туризму на 2019 год составил 71,1 миллиарда йен (530 млн евро), что в 2,8 раза больше бюджета 2017 года. Бюджет вырос благодаря внедрению нового международного туристского налога на выезд из страны, установленного в январе 2019 года.

В Японии (как и в Южной Корее, Сингапуре, Ирландии и др. странах) существуют меры стимулирования и поддержки международных MICE мероприятий.

Поддержка направлена на предоставление на безвозмездной основе услуг местного транспорта (трансфер), аренды мест проведения, приветственного приема, раздаточных материалов и полиграфических услуг для международных мероприятий, в которых участвуют более 100 иностранных делегатов.

При этом расходы на услуги по перелету, проживанию, питанию и другие покрываются делегатами и организаторами международного MICE-мероприятия самостоятельно, что обеспечивает приток иностранной валюты в экономику страны.

Также в Японии действует программа послов MICE туризма. Как показывает международный опыт, такие программы являются важной составной частью стратегии развития, так как данные послы выбираются из числа людей, известных на международном уровне (ученые, врачи, общественные деятели и другие), которые могут привлечь крупные мероприятия международных ассоциаций и иностранных компаний.

Аналогичные программы действуют в Азербайджане, Узбекистане, РФ, Южной Корее, Сингапуре, Ирландии, Японии и в других странах.

Страны СНГ

Российская Федерация

В России был реализован спектр антикризисных мер субъектам туристской отрасли на сумму в размере 1,2 млрд рублей: субсидии туроператорам на возмещение затрат, связанных с авиаперевозками; беспроцентные кредиты на выплату заработной платы, возобновление деятельности; мораторий на применение налоговых санкций; налоговые каникулы.

Правительство РФ утвердило дополнительные меры поддержки туроператоров в сфере выездного туризма, а также правила субсидирования внутрироссийских чартеров.

Принята программа по поддержке внутреннего туризма – туристский "Кэш-бэк", которая направлена на то, чтобы сделать отдых граждан в России интереснее и доступнее, расширить географию путешествий, увеличить границы сезона с охватом не только летних месяцев.

Практикуется опыт информирования территориальных подразделений Министерства по чрезвычайным ситуациям Российской Федерации о маршрутах передвижении туристов и туристских групп.

Утверждены правила информирования территориальных органов о маршрутах передвижения, проходящих по труднодоступной местности, водным, горным, спелеологическим и другим объектам, связанных с повышенным риском для жизни, причинением вреда здоровью туристов (экскурсантов) и их имуществу, а также хранения, использования и снятия с учета территориальными органами указанного Министерства информации о маршрутах передвижения, проходящих по труднодоступной местности, водным, горным, спелеологическим и другим объектам, связанных с повышенным риском для жизни, причинением вреда здоровью туристов (экскурсантов) и их имуществу.

Данная практика также внедрена в Республике Беларусь, Грузии и Украине.

Азербайджан

В Азербайджане государственная поддержка пострадавшим во время пандемии коронавируса секторам экономики составила около 2,5 млрд манатов ($1,47 млрд), то есть около 10% от госбюджета. Предприниматели в рамках поддержки получали часть своей зарплаты от государства. Также были предоставлены налоговые преференции для бизнеса и льготы.

Правительством Азербайджана разработан комплекс мер по снижению влияния последствий коронавируса на экономику и поддержке населения. Программа включает 10 направлений: меры финансовой поддержки для выплаты заработной платы 304 тыс. наемных работников, занятых в сферах, пострадавших от пандемии (ПП) (с целью сохранения рабочих мест); финансовую поддержку для 292 тыс. индивидуальных (микро)предпринимателей, работающих в сферах ПП; ряд налоговых льгот, привилегий и каникул для субъектов предпринимательства, функционирующих в сферах ПП.

Предусматривается также содействие кредитным гарантиям по новым банковским кредитам, выданным субъектам предпринимательства в сферах ПП (0,5 млрд манатов); гарантии по действующему кредитному портфелю субъектов предпринимательства, действующего в сферах ПП (1 млрд манатов); социальный пакет для поддержки материального положения населения.

Армения

В целях поддержки бизнеса и граждан, оказавшихся из-за пандемии в сложном положении, власти утвердили 14 программ по противодействию экономическим последствиям коронавируса: 6 из них касаются экономического содействия бизнесу, 8 – социальной поддержки различных групп населения. В зависимости от вновь возникающих проблем и обращений людей, правительство периодически вносит коррективы в программы содействия, расширяя списки бенефициаров и видов экономической деятельности, а также смягчая некоторые условия, чтобы программами могло воспользоваться максимальное количество граждан.

Программа, затрагивающая сферу туризма: помощь малому и среднему бизнесу, то есть компаниям, чей оборот в 2019 г. составлял от 24 до 500 млн драмов. Меры государственной поддержки распространились на тех, кто столкнулся с проблемами ликвидности. Это некоторые предприятия перерабатывающей промышленности, гостиничный бизнес, сфера общественного питания, туризм, сфера услуг, перевозок и складских хозяйств, здравоохранение и некоторые другие.

Особая поддержка оказана сотрудникам предприятий, сильнее всего пострадавших от коронавируса, в частности гостиниц, ресторанов, кафе и так далее.

Узбекистан

В качестве основы реформирования туристской сферы принят Указ Президента Республики Узбекистан "О дополнительных мерах по ускоренному развитию туризма в Республике Узбекистан" от 5 января 2019 года, в рамках которого утверждена "Концепция развития сферы туризма в Республике Узбекистан в 2019-2025 годах".

Документ характеризуется двумя основными этапами развития сферы туризма:

2019-2020 годы – институциональные реформы по созданию прочной законодательной основы развития туризма, модернизация инфраструктуры и продвижение туристского бренда страны;

2021-2025 годы – увеличение доли индустрии туризма в экономике страны. В этом направлении поставлена цель увеличения доли туризма в валовом внутреннем продукте страны до 5% (по итогам 2017 года - 2,3%), а также привлечения по итогам 2025 года более 9 млн туристов, в том числе из дальнего зарубежья – 2 млн, путем развития необходимой инфраструктуры и успешного продвижения туристского потенциала республики на мировых рынках.

Для "реанимации" туристской отрасли предусмотрены льготы: налоговые ослабления, беспроцентные кредиты, поддержка стартап-проектов, гранты, субсидирование процентных расходов по кредитам, субсидирование средств размещения в размере 10% стоимости услуг по размещению (гостиничных услуг), субсидии туроператорам и турагентам в размере 15 долларов за каждого иностранного туриста, субсидирование расходов туроператоров на авиа- и железнодорожные билеты, компенсация расходов гостиниц по реновации, реконструкции, а также обновление материально-технической базы.

Кыргызстан

В Кыргызстане более 100 тысяч зарегистрированных субъектов, связанных с сектором туризма. Однако из-за вспышки коронавирусной инфекции COVID-19 деятельность турбизнеса сократилась на 80-90 %.

Государством предпринимались меры в целях стабилизации социально-экономической ситуации в стране, также поддержки сектора туризма, связанной с распространением коронавирусной инфекции COVID-19 в Кыргызской Республике.

В связи с возобновлением туристской деятельности в стране от 1 июня 2020 года Министерство культуры, информации и туризма Кыргызской Республики совместно с Министерством здравоохранения Кыргызской Республики разработали и утвердили совместным приказом Требования по ведению туристской деятельности в условиях повышенного эпидемиологического риска (COVID-19) (далее – Требования). Данные требования распространены среди представителей туристского бизнеса.

В целях восстановления и обеспечения экономической и социальной стабильности, поддержки субъектов предпринимательской деятельности в условиях пандемии коронавируса COVID-19 утверждена Программа "Финансирование субъектов предпринимательства", которая также включает предоставление льготных кредитных средств для предпринимателей сферы туризма.

Игорный бизнес

Как показывает международный опыт, игорные зоны являются одними из наиболее востребованных мест для развлечения и отдыха. В некоторых странах доходы от таких зон составляют большую долю валового регионального продукта.

К примеру, в период с 2010 по 2020 год два крупных сингапурских курорта с казино "Marina Bay Sands" и "Resorts World Sentosa" уплатили в государственный бюджет в виде налогов более 5,5 млрд долларов США и создали более 20 000 рабочих мест. В 2019 году доходы двух казино составили 5,9 млрд долларов США или 1,6 % от ВВП Сингапура.

В Испании, Франции, Германии и Италии в 2019 году доходы игорных заведений составили от 9 млрд до 18 млрд евро. Налоговые поступления (от 2 до 4 млрд евро) от данной деятельности вкладываются в развитие социальных объектов, школ, больниц, транспортной инфраструктуры.

В 2019 году Грузию посетило 9,3 млн туристов. Из них 50% или 4,6 млн туристов посетило казино, доход от игорного бизнеса составил порядка 2,2 млрд долларов США (14% ВВП страны), в данной отрасли работает около 8 тыс. человек. Налоговые поступления от игорного бизнеса ежегодно растут, а в 2018 году достигли $46,6 млн. При этом, как и в случае с Филиппинами, большинство посетителей казино — иностранцы, преимущественно выходцы из соседних мусульманских государств, где азартные игры строго запрещены.

Считается, что казино значительно увеличивают общие расходы на одного посетителя. В развивающихся странах показатели ежедневных расходов могут варьироваться от 100 до 200 долларов США, в то время как в развитых игорных регионах эта цифра может варьироваться от 500 до 600 долларов США.

Увеличение расходов от такой деятельности помогает развивать экономику, при этом азартные игры вносят 10-15% ВВП на региональной основе.

Казино прямо и косвенно способствуют увеличению занятости в регионе, увеличению налоговых поступлений, вносят значительный вклад в экономику за счет прямых и косвенных налоговых отчислений.

Особо охраняемые природные территории

Глобальной целевой задачей, принятой на 10-ой Конференции сторон Конвенции о биологическом разнообразии (2010 год, Япония), предусматривается обеспечение сохранения биоразнообразия путем расширения охраняемых территорий до 17 % от общей площади наземных экосистем мира. В том числе для устойчивого развития экосистем, как принято мировой практикой, площадь ООПТ должна составлять порядка 10-12 %.

В рамках развития устойчивого туризма на территориях ООПТ наиболее эффективный мировой опыт в области управления национальными парками встречается в странах США, Австралии и Грузии.

В таких странах четко разграничена деятельность по сохранению биоразнообразия, привлечения инвестиций, развития предпринимательства и туризма. Каждое направление деятельности национального парка эффективно и гармонично развивается без причинения ущерба другому направлению.

Таким образом, международный опыт показывает, что активная роль исполнительной власти в обеспечении развития туризма является одним из значительных факторов успеха. При этом формы государственной поддержки развития туризма достаточно многообразны.

Международный опыт стран по мерам государственной поддержки уже был использован в стране. Большинство из них внедрены в Казахстане с 2021 года. Благодаря данным мерам страна получила импульс для развития предпринимательства в сфере туризма, а также стимулирования внутренних и въездных потоков туристов.

Некоторые из внедренных мер являются уникальными и служат примером для многих зарубежных стран.

В рамках развития экологического туризма в национальных парках в стране будет продолжена работа по привлечению инвестиций и сохранению биоразнообразия по опыту США.

Вместе с тем в целях дальнейшего стимулирования внутреннего туризма по опыту России и Узбекистана будет проведена работа по внедрению туристского "Кэш бэк". Механизм будет предусматривать выплату компенсации расходов туристов на организованные внутренние путешествия до 20% от стоимости тура.

Данная мера позволит повысить культуру организованного отдыха и доступность путешествий внутри страны.

4. Видение развития туристской отрасли

По итогам реализации Концепции отрасль туризма станет национальным приоритетом экономического развития в Республике Казахстан. Туризм станет одним из прибыльных видов бизнеса, оказывающих мультипликативный эффект для всех заинтересованных сторон – государства, бизнеса и работников. Занятость в отрасли увеличится до 800 тыс. человек. Рост объема валовой добавленной стоимости (далее – ВДС) в отрасли достигнет более 6 трлн тг.

Культура предпринимательской деятельности среди широких слоев населения, ведение семейного, малого и среднего бизнеса, в том числе за счет реализации якорных туристских проектов в приоритетных туристских территориях (далее – ПТТ) будут развиты.

Количество внутренних и въездных туристов в Казахстан достигнет плановых показателей, в связи с увеличенным количеством въездных туристов возрастет экспорт услуг по классификации "Поездки".

Государством будут созданы благоприятные условия для привлечения инвестиций в отрасль, рост которых в услугах по проживанию и питанию достигнет около 260 млрд тг.

Приоритетные туристские территории будут обеспечены качественной инженерно-транспортной и туристской инфраструктурой. Вопрос обеспечения удовлетворения потребностей туристов в туристских местах будет решен.

Будет обеспечен комфорт по пути следования туриста, включая аэропорты, железнодорожные вокзалы и автостанции, а также доступ к туристским объектам, будут установлены благоустроенные СГУ и современные объекты придорожного сервиса. На всех ключевых объектах транспортно-логистической инфраструктуры будет обеспечено стабильное покрытие сетью мобильной связи с доступом к сети Интернет, что позволит предоставлять широкую линейку цифровых онлайн-сервисов для туристов.

Будут налажены полеты со всех регионов страны в основные туристские дестинации. Количество пассажирских вагонов будет увеличено по направлениям, ведущим на курортные зоны страны. Ассортимент и качество туристских продуктов станет достаточным, сервис в местах размещения и на туристских объектах будет соответствовать международным стандартам, турист будет получать услуги высокого качества.

Будут внедряться цифровые инструменты, которые повысят конкуренцию в туристском рынке, а также облегчат взаимодействие в отрасли между субъектами. Охват мест размещения туристов информационной системой "eQonaq" будет составлять 100 %.

Будут созданы положительные и продуктивные межкультурные отношения, способствующие продвижению национального и межгосударственного взаимопонимания, включая продвижение культурно-познавательного, агротуризма, социального, медицинского, экологического, делового, детско-юношеского и других видов туризма.

Страна будет узнаваемой на региональном и мировом рынках за счет активного странового маркетинга. Будет действовать стратегия, позволяющая выделить страну на карте, и популяризировать не только въездной, но и внутренний туризм. В Рейтинге ВЭФ по глобальному Индексу развития путешествий и туризма Казахстан войдет в ТОП-50 стран.

5. Основные принципы и подходы развития туристской отрасли

Настоящая Концепция будет сохранять преемственность и базироваться на принципах качества, конкурентности, рентабельности и устойчивого развития.

Концепция отражает комплексное развитие и благоустройство туристских дестинаций страны, включая развитие транспортной инфраструктуры, доступность автомобильного сообщения и устойчивого городского транспорта, развитие воздушного и железнодорожного сообщения, инфраструктуры пограничных пунктов пропуска, водоснабжения и водоотведения, управления твердыми отходами, электроснабжения и телекоммуникаций, сервисной и другой туристской инфраструктуры (транспортные хабы, аэропорты, железнодорожные вокзалы, автомобильные дороги местного значения, подъездные пути к туристским объектам вне населенных пунктов, придорожный сервис, санитарно-гигиенические узлы, благоустройство территории, мягкая инфраструктура и т.д.), создание качественных и аутентичных туристских продуктов вокруг туристских дестинаций с учетом природного, историко-культурного, этнического разнообразия и особенностей гастрономии Казахстана, также будет учтена культурно-географическая карта сакральных объектов страны "Сакральная география".

В ходе реализации Концепции будет сделан упор на решение имеющихся проблем в туристской отрасли с учетом глобальных тенденций и вызовов, в связи чем обозначены основные подходы:

5.1. Создание и развитие инфраструктуры туризма, логистики

В дальнейшем государственная политика развития туристской отрасли будет продолжена в рамках развития инженерно-коммуникационной и транспортной инфраструктуры на туристских территориях.

Для развития инфраструктуры туризма необходимо обеспечить системное планирование развития дестинаций и их инвестиционную привлекательность.

Инвестиционная привлекательность будет достигаться за счет применения инструментов стимулирования, предусмотренных законодательством по вопросам туристской отрасли, а также стратегических документов поддержки предпринимательства.

По оценке ожидается увеличение койко-мест в местах размещения Казахстана до 280 тыс. в 2029 году.

Будут реализованы мероприятия по строительству на приоритетных туристских территориях объектов, способных удовлетворить потребности туриста, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

В целях реализации мероприятий по финансированию проектов в сфере туризма на основании решения Правительства и/или комиссии при Правительстве АО "Банк Развития Казахстана" будет предоставлять льготное долгосрочное финансирование по ставке вознаграждения не более 7 % годовых для конечных заемщиков, сроком не более 20 лет, с собственным участием предприятия не менее 20 % от суммы проекта. Источником финансирования будут являться бюджетные средства и рыночное фондирование в пропорции 85/15. Бюджетные средства будут выделяться в форме бюджетного кредита и (или) увеличения уставного капитала АО "Банк Развития Казахстана" для обеспечения исполнения ковенантов, установленных Законом "О Банке Развития Казахстана".

Будет развиваться строительство подъездных дорог к туристским объектам вне населенных пунктов.

Для развития инфраструктуры на территории национальных парков, а также в туристских локациях вне населенных пунктов, будет проработан вопрос по наделению соответствующих законодательных компетенций за местными исполнительными органами. Данная мера позволит увеличить эффективность и облегчить механизм строительства недостающей инфраструктуры.

Также будут приниматься комплексные меры, направленные на расширение инвестиционного потенциала с целью развития туристских ресурсов.

Государственное участие в реализации инвестиционных проектов будет осуществляться в части выделения льготного финансирования в рамках стратегических документов, инвестиционных преференций в рамках заключения инвестиционных контрактов, решения земельных, инфраструктурных и иных проблемных вопросов с государственными органами.

Будет продолжена работа с якорными инвесторами для успешной реализации проектов по экологическому туризму в национальных парках.

В рамках инфраструктурного развития будет продолжен мониторинг установки, введения в действие и обслуживания СГУ в местах туристского интереса, также будет обеспечено стабильное финансирование на субсидирование содержания СГУ.

В рамках проведенного обследования СГУ и ОПС определена их потребность в туристских дестинациях вдоль автомобильных дорог. По результатам обследования по республике имеется потребность в 931 объектах сервиса с санузлами, из них 438 ед. по линии АО "НК "ҚазАвтоЖол" и 493 ед. по линии Министерства культуры и спорта Республики Казахстан и акиматов областей.

Будет внедряться принцип планирования инвестиций. Так, проведенные работы в регионах по инвентаризации туристских маршрутов и рейтинговой оценке развития туристской инфраструктуры (далее – исследование) позволят выявлять потребности в конкретных объектах и станут источником формирования обоснованных и комплексных предложений для инвесторов, направленных на дальнейшее развитие туристских дестинаций.

На основе анализа результатов исследований будут разрабатываться рекомендации для заинтересованных сторон по:

1) взаимосвязанным техническим и организационным мероприятиям, направленным на развитие туристской инфраструктуры индивидуально для каждой дестинации, в том числе по:

проработке вопроса строительства, ремонта, реконструкции и модернизации автомобильных и железнодорожных дорог до/между туристскими объектами, а также аэропортов, вокзалов в туристских дестинациях;

развитию/модернизации полноценной придорожной, сервисной и мягкой инфраструктуры на территории дестинаций, по пути следования к ним с определением необходимости конкретных объектов и их местоположения (СГУ, объекты кемпинга, сервисного обслуживания, пункты общественного питания, медицинские и санитарные пункты, информационные стенды, указатели, знаки ориентирования, подъездные пути, элементы благоустройства для людей с ограниченными возможностями и прочее);

2) совершенствованию/расширению действующих и созданию новых туристских продуктов и маршрутов, повышению их привлекательности для туристов, развитию мягкой инфраструктуры типовых туристских маршрутов.

Инвентаризация туристских маршрутов будет осуществляться совместно с МИО, представителями отраслевых и предпринимательских ассоциаций, туристского бизнеса.

Результаты проводимого мониторинга будут освещаться на существующих интернет-ресурсах, а также доводиться до сведения заинтересованных центральных и местных исполнительных органов, депутатского корпуса, общественных организаций. Это позволит обеспечить прозрачность и независимость деятельности, консолидировать силы и создать действенный механизм, стимулирующий МИО осуществлять реализацию конкретных мероприятий по развитию туризма в управляемых территориях.

В целях проведения сравнительного анализа, возможности оценки эффективности вложенных средств и оценки динамики развития, планируется выработка методики и внедрение национальной рейтинговой оценки регионов по уровню развитости туристской инфраструктуры.

Рейтинговая оценка будет учитывать лучший международный опыт и охватывать как ПТТ, так и ТОП-50 дестинаций, включенных в Карту туристификации Казахстана.

В целях усиления авиадоступности между туристскими дестинациями и регионами страны на первом этапе определены туристские дестинации: побережье Каспия (Мангистауская область, город Актау) и побережье озера Алаколь (область Жетісу, город Ушарал), как дестинации с высоким туристским потенциалом и низкой транспортной доступностью.

В этой связи для расширения географии и снижения стоимости внутренних авиаперелетов будет проработан вопрос с отечественными авиакомпаниями по открытию новых регулярных авиамаршрутов, удешевлению билетов, а также наработке маршрута в части заполняемости бортов самолетов.

Для дальнейшего развития транспортной доступности отечественные авиакомпании, железнодорожные и автотранспортные перевозчики будут развивать интермодальные пассажирские перевозки внутри страны, что означает использование двух и более видов транспорта, участвующих в процессе перевозки пассажиров с целью наиболее полного качественного удовлетворения транспортных потребностей.

В целях создания благоприятного инвестиционного климата, а также стимулирования предпринимательской активности в сфере туризма в рамках Закона с 2022 года началась реализация новых законодательных мер:

1) снижение порогового уровня для инвестиционных преференций при создании объектов туристской деятельности на ПТТ;

2) возмещение части затрат по приобретению оборудования и техники для горнолыжных курортов;

3) возмещение части затрат при строительстве, реконструкции туристских объектов;

4) возмещение части затрат по приобретению автомобильных транспортных средств вместимостью более восьми мест для сидения, исключая место водителя, субъектам предпринимательства, осуществляющим туристскую деятельность (туравтобусы);

5) возмещение части затрат по строительству объектов придорожного сервиса;

6) субсидирование на содержание СГУ;

7) уплата туристского взноса для иностранцев (размер определяется маслихатами).

Важным фактором развития регионального туризма является привлечение частного капитала на реализацию мелких, средних и крупных "якорных" инвестиционных проектов. Будет продолжена работа по сопровождению таких проектов. В качестве приоритетных территорий будут выступать такие туристские дестинации, как Мангистауская область, Туркестанская область, Алматинский горный кластер и другие.

Повышение транспортной доступности будет обеспечиваться посредством строительства и реконструкции автомобильных дорог, развития инфраструктуры пунктов пропуска на Государственной границе Республики Казахстан, автовокзалов и автостанций, железнодорожных вокзалов и станций, а также аэропортов к ключевым объектам туристского интереса в соответствии с Картой туристификации Казахстана, а также через повышение доступности авиаперелетов, автомобильных и железнодорожных перевозок.

Будет проводиться мониторинг строительства и реконструкции республиканских и местных дорог, в том числе автодорог "последней мили", к объектам Карты туристификации Казахстана.

Покрытие страны сетью ЕС для ЕV за счет частных инвестиций послужит развитию туризма по международному транспортному коридору Западная Европа–Западный Китай и, как следствие, развитие сетей общественного питания.

Для дальнейшего развития пунктов пропуска на Государственной границе Республики Казахстан предусматриваются меры по совершенствованию государственной политики и координации межведомственной работы. В этих целях будет проработан вопрос по приоритизации модернизации и реконструкции пунктов пропуска через Государственную границу Республики Казахстан.

Для развития инфраструктуры аэропортов будет проработан вопрос по дальнейшей реконструкции взлетно-посадочных полос (ВПП), терминалов аэропортов и материально-технической инфраструктуры.

Будет рассмотрен вопрос по дальнейшему развитию инфраструктуры аэропортов: модернизации технической оснащенности и обновления специализированного оборудования в аэропортах; повышению уровня комфортного пребывания пассажиров (развитие внутренней инфраструктуры, увеличение спектра предоставляемых дополнительных услуг, размещение дополнительных пассажирских кресел в залах ожидания рейсов, обеспечение багажными тележками, детскими уголками и т.п.); а также повышению квалификации сотрудников аэропорта, непосредственно задействованных в оказании услуг пассажирам на стойках регистрации и служб досмотра.

Будет рассмотрен вопрос дальнейшего развития инфраструктуры железнодорожного транспорта и перевозок, в том числе продолжения работ по строительству и реконструкции железнодорожных вокзалов и станций к ПТТ; выделения дополнительных поездов на внутренние и международные маршруты в летний период; увеличения подвижного состава пассажирских вагонов и рейсов в пиковый сезон.

Кроме того, в целях развития круизного туризма на территории Каспийского моря будет проработан вопрос по строительству морского вокзала в порту Актау.

Для планомерного становления индустрии туризма Казахстана немаловажным является развитие региональной авиации. Казахстан, обладая обширной территорией, а также имея неразвитые автомобильные дороги местного значения, в том числе межобластные, не может обеспечить постоянную связь туристских дестинаций с крупными городами республики, в связи с этим отсутствует необходимая туристская доступность и привлекательность казахстанских зон отдыха. Решение данной проблемы видится в развитии регулярных и (или) сезонных авиамаршрутов между ключевыми туристскими дестинациями и крупными городами, областными центрами.

В целях развития сети авиамаршрутов, соединяющих Казахстан с другими дестинациями, на постоянной основе будут проводиться переговоры с авиационными властями иностранных государств по вопросам открытия новых авиарейсов.

Для расширения географии и снижения стоимости внутренних авиаперелетов будет прорабатываться вопрос по увеличению количества маршрутов внутренних авиаперевозок между регионами страны.

В рамках развития устойчивого туризма на территориях ООПТ будет применен эффективный мировой опыт в области управления ГНПП, используемый в деятельности Агентств национальных парков США, Австралии, Грузии.

На территории ООПТ будут привлечены инвесторы, которые будут обеспечивать сохранность значимых природных объектов страны. Также будет продолжена работа по развитию инфраструктуры ГНПП.

Для обеспечения объектов туризма на ООПТ необходимой инфраструктурой и привлечения инвесторов, осуществляющих туристскую и рекреационную деятельность, совместно с МИО будет продолжено строительство объектов инфраструктуры.

В рамках развития Имантау-Шалкарской курортной зоны (далее – ИШКЗ) планируется разработка дорожной карты туристско-рекреационной деятельности ИШКЗ, которая также предусматривает новую модель управления участками курортной зоны ГНПП "Кокшетау" в пилотном режиме для развития экотуризма.

Также планируется усилить меры по привлечению инвесторов в целях реализации проекта по развитию ИШКЗ, а также проработать вопрос обеспечения необходимой инженерной и транспортной инфраструктуры ИШКЗ.

5.2. Создание благоприятного климата, повышение качества сервиса и развитие цифровизации

Особый акцент будет сделан на повышение доступности и качества туристских услуг и продуктов путем развития туристских дестинаций и массового вовлечения трудовых ресурсов в отрасль, создание благоприятного туристского климата, популяризации туристского потенциала Казахстана.

По мере улучшения санитарно-эпидемиологической ситуации, связанной с пандемией COVID-19, будут сняты ограничения пересечения Государственной границы Республики Казахстан иностранцами и лицами без гражданства.

Будет проработан вопрос по дальнейшему возобновлению прямого (регулярные, нерегулярные чартерные рейсы) воздушного сообщения с дальним и ближним зарубежьем, целевыми рынками Казахстана.

Продолжится работа по увеличению списка стран, граждане которых смогут посещать Республику Казахстан без виз. Министерством иностранных дел ведется работа по согласованию проектов соглашений с 26 странами, позволяющих освободить от взаимных визовых требований. Среди них: Бахрейн, Доминиканская Республика, Парагвай, Австрия, Саудовская Аравия, Сан-Марино, Венесуэла и др. страны. Это позволит увеличить количество стран до 100, граждане которых смогут въезжать в Казахстан без визы.

Дальнейшая либерализация визовой политики будет достигаться за счет внедрения электронной системы сбора, обработки и анализа информации о местах временного проживания иностранных посетителей ("Информационная система e-Qonaq (e-Hotel)").

Также будут внесены предложения по принятию следующих мер в отношении стран - целевых рынков (страны Ближнего Востока и Юго-Восточной Азии, а также Индия, Китай, Иран):

расширение перечня стран по системе электронные визы – "e-visa";

рассмотрение возможности отмены требования о приглашении;

рассмотрение возможности упрощенной выдачи виз для иностранных граждан – резидентов ОАЭ.

Дальнейшее внедрение "e-Qonaq" (e-Hotel) и мобильных приложений позволит выстроить должный миграционный контроль иностранцев в период пребывания в Республике Казахстан.

Для управления рисками в условиях либерализации визово-миграционной политики предусматривается принятие следующих мер:

1) предоставление доступа Комитету национальной безопасности, Министерству внутренних дел к информационным системам регистрации посетителей всех гостиниц и других мест размещения;

2) предоставление информации Комитету национальной безопасности, Министерству внутренних дел о пассажирах авиалиний и автобусных перевозок.

Вопросы управления рисками будут решаться в рамках либерализации визово-миграционной политики.

Для обеспечения безопасности туристов на туристских объектах необходимо предусмотреть требование по информированию территориальных подразделений МЧС о маршрутах передвижении туристов и туристских групп, а также хранения, использования и снятия с учета представленной информации.

Будет продолжена работа по функционированию информационной системы "e-Qonaq" (e-Hotel) и ее внедрению в регионах Казахстана (областные центры и ПТТ). Будет предусмотрен автоматизированный сбор и обработка административных данных от субъектов, представляющих отчетность в сфере услуг по организации временного проживания.

Это послужит основанием для снижения нагрузки на респондентов и оптимизацию (отмены) действующих статистических форм общегосударственного статистического наблюдения, позволит структурировать данные, повысит эффективность управления туристской отраслью в стране, что, в конечном итоге, приведет к трансформации отрасли в полноценный сегмент цифровой экономики с использованием единой цифровой информационной платформы.

Для совершенствования туристского образования необходимо проработать вопрос по обновлению профессиональных стандартов для отрасли туризма, а также принятию новых образовательных стандартов, отвечающих потребностям отрасли и значительно расширяющих объем специализированных дисциплин и практических занятий.

При этом к составу преподавательских кадров необходимо привлекать практических работников из туристской индустрии с целью повышения уровня преподавания специализированных дисциплин.

Также планируется проводить работы по повышению квалификации работников отраслей туризма в онлайн формате.

Будут разрабатываться специальные программы для субъектов туристского бизнеса по развитию туристских продуктов, в том числе по MICE туризму, стандартам качества туристских услуг и другое.

До конца 2029 года планируется обеспечить охват мероприятиями по развитию компетенций не менее 14 тыс. занятых в сфере туризма.

Для повышения качества туристских услуг планируется введение добровольной сертификации субъектов индустрии туризма по примеру международной системы стандартизации с механизмом стимулирования и мотивации "знак качества". При этом необходимо продвижение идеи соответствия стандартам и распространения соответствующей информации среди субъектов бизнеса, в том числе через проведение обучения, так как по результатам проведенного исследования стандартов качества на основе международного опыта (Китай, Испания, Швейцария) в 2020 году многие субъекты бизнеса не владеют информацией о требованиях или существовании тех или иных стандартов в сфере туризма.

Кроме того, для развития туристских продуктов и повышения качества турмаршрутов планируется проводить маркетинговые исследования, включающие сбор актуальных данных о востребованности и состоянии тех или иных туристских маршрутов и объектов для дальнейшего использования туристскими операторами при разработке своих продуктовых предложений, в том числе:

1) изучение трендов и спроса на казахстанские туристские продукты и услуги в целевых сегментах;

2) инвентаризация и диагностика объектов туристского интереса и действующих туристских маршрутов, определение мер по их благоустройству.

В результате проведенных исследований будут созданы базы данных (реестров) объектов туристского интереса, проведена оценка их текущего состояния, выработаны рекомендации по развитию и улучшению.

В целях повышения качества сервиса и доступности туристских продуктов и услуг будут приняты меры по:

1) актуализации стандартов в сфере туризма до международного уровня, в том числе разработке и утверждению новых современных стандартов;

2) внедрению национальных стандартов и увеличению уровня их применения до 10 % в 2023 году;

3) внедрению в пилотном режиме системы добровольной сертификации туристских услуг субъектов индустрии туризма на базе одной или нескольких ПТТ на основе международной системы стандартизации и распространению внедрения системы в других ПТТ и регионах Казахстана ("знак качества");

4) продолжению внедрения информационной системы "e-Qonaq" (e-Hotel) и реестра гостиниц с обязательным включением в него субъектов мест размещения: гостиницы, хостелы, санатории и др.;

5) совершенствованию механизма классификации мест размещений.

Также качество оказываемых услуг зависит от повышения квалификации персонала, что включает в себя привлечение высококвалифицированных иностранных специалистов по вопросам внедрения новых методов управления, технологий производства, оборудования и обучения персонала.

Для обеспечения посетителей региона всей необходимой информацией, в том числе о расположении туристских объектов, описании деятельности и перечне предоставляемых услуг на местах, будет продолжено развитие цифровой платформы (национальный туристский портал) путем следующих мер:

- повышения вовлечения объектов туристского интереса (отели, музеи, ГНПП и так далее) в интернет-среду, что обеспечит доступность данных объектов;

- расширения функционала, внедрения онлайн-бронирования, формирования аналитических баз и т.д.

Портал станет единой системой мобильных приложений и веб-порталов, направленной на повышение узнаваемости и лояльности к казахстанскому туристскому продукту среди иностранных и внутренних туристов. Система будет также призвана автоматизировать отдельные бизнес-процессы для владельцев туристского бизнеса, мониторить рынок через систему оценок и рейтингов.

Реализация цифровых платформ, информационных систем будет осуществляться на некоммерческой основе и не будет предусматривать оказание платных услуг для физических и юридических лиц, ограничений для появления субъектов частного предпринимательства, в том числе цифровых платформ частного бизнеса.

В рамках совершенствования системы подготовки кадров туристской отрасли будут дальше реализовываться следующие меры:

1) разработка методологических рекомендаций по формированию образовательных учебных программ по туризму с привлечением международных экспертов;

2) рассмотрение и изучение вопроса по увеличению доли дисциплин на английском языке в образовательных программах по подготовке кадров для туристской отрасли;

3) привлечение представителей бизнеса и заинтересованных сторон к разработке образовательных программ и учебно-методических материалов;

4) рассмотрение возможности привлечения представителей бизнеса, в том числе менеджеров отелей, туроператоров, выпускников программы "Болашак" к преподаванию дисциплин и руководству выпускными работами;

5) рассмотрение возможности внедрения в программы обучения краткосрочных курсов (Coursera, Academy.tourismonline.kz).

Для стимулирования и продвижения пакетных туров будет задействована программа развития туристских продуктов. Суть Программы заключается в отборе и дальнейшем продвижении туристских продуктов, представляющих собой пакетные туры с гарантированной датой и фиксированными ценами на ПТТ.

Для стимулирования разработки большого ассортимента туристских продуктов в рамках Программы развития турпродуктов будут продвигаться турпродукты с гарантированной датой и фиксированными ценами на ПТТ.

Будет оказываться консультационная поддержка в создании и правильной "упаковке" качественных казахстанских туристских продуктов для туристов.

Будет проведена сертификация малых региональных средств размещения - гостевых домов.

Введение нормы по требованию в информировании территориальных подразделений МЧС о маршрутах передвижении туристов и туристских групп, а также хранения, использования и снятия с учета представленной информации обеспечит своевременную организацию поисковых мероприятий, оказанию в случае необходимости медицинской помощи или эвакуации по заранее известным маршрутам следования туристов в случае их несвоевременного возвращения с туристских походов.

Кроме того, в целях обеспечения безопасности туристов и повышения комфорта путешествия, будет принят стандарт по маркировке туристских троп и обеспечено единообразие подхода маркировки туристских троп по всему Казахстану. Разделение троп по сложности и уровню подготовки туристов, с соответствием каждой категории определенному цвету, размещение информации о сложности маршрута в начале тропы и необходимых требованиях к туристу, установка стандартизированных указателей, информационных щитов и стендов позволят лучше ориентироваться туристам и исключить опасные походы.

Основным фактором повышения туристского потенциала страны и привлечения туристов, как внутренних, так и иностранных, является качественное и всестороннее продвижение туристских объектов и продуктов. Управление продвижением туристских объектов на международном уровне и страновым брэндингом будет осуществляться АО "НК "Kazakh Tourism".

Для развития продвижения регионального туристского потенциала и туристских объектов важно интегрировать представителей бизнеса в процесс управления отраслью через внедрение механизма DMO (Destination management organization).

На первом этапе планируется проработать вопрос необходимости региональных туристских офисов в пилотном режиме.

В этой связи будет проработан вопрос по разрешению деятельности тотализаторов на территориях ипподромов с целью создания дополнительных источников финансирования и коммерциализации для ипподромов и условий для развития конной индустрии в целом.

В целях развития игорного бизнеса как части туристской отрасли необходимо будет проработать качественное формирование пакетных предложений. Одним из таких предложений могут выступать пакетные туры Каспийского моря со стороны Казахстана, так как в ряде прикаспийских стран запрещены азартные игры.

Развитие турпродуктов также будет проводиться с учетом следующих приоритетных направлений туризма:

Экологический туризм

В целях внедрения устойчивых форм управления в развитие экологического туризма предусматриваются следующие меры:

1) развитие экологического туризма на основе действующих практик и законодательства в области туризма, в том числе в ООПТ;

2) внедрение добровольной сертификации субъектов экотуризма в рамках системы оценки качества;

3) создание реестра и проработка вопроса по созданию платформы онлайн-бронирования сертифицированных гостевых домов;

4) формы и стандарты устойчивого развития будут внедряться в ПТТ на системной основе и продвигаться по стране в рамках информационной кампании по бережному отношению к природе.

Агротуризм (сельский туризм)

Принцип занятия агротуризмом заключается в привлечении туристов в села (сельскохозяйственные земли) и оказание им услуг, как например, знакомство с сельскохозяйственной деятельностью, проведение мастер-классов, демонстрация и дегустация продукции и др., а также реализации им производимой продукции.

В этой связи будут приняты меры по:

1) развитию МИО агротуристских объектов в сельской местности: полевые исследования с выездом в регионы, где будет осуществляться поиск и выявление перспективных точек и инициативных групп, готовых развивать агротуризм;

2) проведению обучающих мероприятий для сельских жителей в регионах Казахстана. Во время вводных курсов сельские жители смогут получить информацию об услугах, которые можно оказывать туристам в селах, о способах привлечения клиентов и др.;

3) составлению и ведению реестра субъектов, оказывающих услуги в агротуризме, привлечению инвестиций в регионы, улучшению инфраструктуры сел и развитию брендинга территории;

4) совершенствованию законодательства в части предоставления возможности фермерам заниматься агротуризмом на землях сельскохозяйственного назначения. Развитие данной меры будет способствовать повышению уровня благосостояния сельских территорий путем обеспечения дополнительной занятости сельского населения (в среднем по 2,2 тыс. в год или 1% от всех фермерских и крестьянских хозяйств).

Этнографический туризм и ремесленничество

Развитие этнографического туризма будет осуществляться через:

1) разработку и распространение информации о возможностях ведения малого бизнеса в сфере туризма в сельских регионах (открытие гостевых домов с упором на национальное гостеприимство и этнографические элементы), в том числе по дистрибуции турпродуктов;

2) выпуск иллюстрированных сборников казахских легенд, связанных с природными, культурными и иными достопримечательностями Казахстана.

Немаловажным фактором для туриста в погружении в культурную среду является развитие ремесленничества. В 2020 году было проведено комплексное исследование ремесленничества, как составной части турпродукта, по итогам которого выработаны следующие подходы по преодолению системных проблем ремесленной отрасли:

1) будут усовершенствованы нормативные правовые акты в области развития ремесленничества (закрепление статуса ремесленников, ввод нового кода ОКЭД и др.), и актуализирована концепция развития ремесленничества в Казахстане;

2) будет сформирован национальный реестр ремесленников Казахстана с закреплением статуса ремесленников;

3) планируется открыть центры ремесленников с созданием сети ремесленнических мастерских в ПТТ;

4) разработка стандартов и визуальной айдентики национальной и региональной ремесленной продукции (сувенирная продукция);

5) широкое продвижение ремесленного искусства и повышение статуса ремесленников в Казахстане, интеграция существующих онлайн-платформ по ремесленничеству с единым маркетплейсом для реализации ремесленной продукции;

6) обучение ремесленников маркетингу и навыкам продаж;

7) содействие созданию саморегулируемой организации в сфере ремесленничества в Казахстане.

Непременным атрибутом современных городов в развитых странах и туристских локациях являются торговые улицы, которые практически не развиты в Казахстане в связи с отсутствием застроек, приспособленных для такой торговли.

Торговые улицы могут стать туристскими локациями, притягивающими посетителей обилием сувенирных лавок с изделиями народного творчества и блюдами национальной кухни. Одним из путей развития может быть закрытие улиц для автотранспорта и установка торговых павильонов с бессрочным размещением, между которыми будет проходить пешеходный трафик.

Развитие торговой инфраструктуры в туристской отрасли даст импульс развитию субъектам предпринимательства, а также возродит ремесленничество как вид деятельности, который является неотъемлемой частью национально-культурной идентификации.

Кемпинговый туризм и автокараванинг

В целях успешного развития кемпингового туризма и автокараванинга будут реализованы следующие меры:

1) разработка стандартов проектирования и деятельности кемпингов (перечня оказываемых услуг и уровня сервиса) в зависимости от их категории на основе международных стандартов развитых стран, совершенствование Правил дорожного движения Казахстана с учетом международного опыта по обеспечению удобного дорожного движения для рекреационного транспорта (знаки и т.д.);

2) содействие созданию сети кемпингов, трейлерных парков, глэмпингов ("гламурный" кемпинг), этноаулов вдоль наиболее популярных автомаршрутов, в том числе с использованием механизмов государственно-частного партнерства;

3) содействие организации караванинг-стоянок и охраняемых TIR-парковок совместно АО "НК "КазАвтоЖол".

Детско-юношеский (далее – ДЮТ) и молодежный туризм

В целях стимулирования ДЮТ предусматривается реализация следующих мер:

1) разработка дорожной карты развития ДЮТ с включением конкретных мер по преодолению инфраструктурных, законодательных барьеров, обеспечению безопасного отдыха детей, подготовке соответствующих специалистов для летних лагерей и других субъектов ДЮТ;

2) трансформация проекта "Живые уроки" с дальнейшей его реализацией МИО;

3) проработка вопроса включения проекта "Живые уроки" в школьную программу;

4) подготовка экскурсоводов для детских туристских групп;

5) расширение линейки турпродуктов, направленных на детскую аудиторию.

В целях стимулирования молодежи к развитию туризма будут предусмотрены следующие меры:

1) формирование специальных туров для молодежи;

2) развитие молодежного предпринимательства с целью открытия новых ниш в туризме;

3) привлечение представителей молодежи к крупным туристским мероприятиям для занятости (услуги сервиса, гидов и пр.).

Лечебно-оздоровительный и медицинский туризм

Целью развития лечебно-оздоровительного и медицинского туризма будет создание конкурентоспособного сектора здравоохранения, интегрированного в глобальную рыночную систему медицинского туризма.

В Казахстане имеется большой потенциал для развития медицинского туризма (как внутреннего, так и въездного), в том числе для получения сложного лечения, поэтому будет уделено внимание повышению потенциала организаций здравоохранения и сервисных услуг для привлечения иностранных пациентов. Также будут формироваться качественные инновационные медицинские и оздоровительные услуги на базе ведущих медицинских и санаторно-курортных организаций.

В этой связи в целях успешного развития лечебно-оздоровительного и медицинского видов туризма будут реализованы следующие меры по:

1) межотраслевой координации деятельности, направленной на укрепление, развитие и повышение качества санаторно-курортных, рекреационных, оздоровительных услуг населению;

2) развитию сотрудничества медицинских организаций и санаторно-курортных организаций с туроператорами с целью увеличения предложения качественных лечебно-оздоровительных услуг круглый год;

3) развитию сервиса и менеджмента в медицинских организациях;

4) формированию и продвижению медицинских туристских продуктов Казахстана на зарубежном рынке;

5) стимулированию и поддержке развития данного направления с учетом успешного международного опыта.

5.3. Продвижение туристского потенциала на региональном и международном уровнях, развитие MICE туризма на территории Республики Казахстан

Формирование странового туристского бренда Казахстана и создание его положительного имиджа – это сильный инструмент повышения привлекательности туристского потенциала государства.

Страна, имеющая бренд, привлекает туристов, а ее национальный бизнес и товары получают сильную поддержку в конкурентной борьбе. В этой связи формирование позитивного туристского имиджа Казахстана на международном рынке является важным элементом в повышении конкурентоспособности.

В целях повышения информированности о туристском потенциале Республики Казахстан необходимо продолжать работу по продвижению и рекламе уникальных природных достопримечательностей на международном рынке, используя такие инструменты, как размещение цифровой рекламы в интернете, видео реклама на телевидении и/или в интернете, продвижение в социальных сетях, PR-продвижение (в том числе сотрудничество с публичными личностями, отраслевыми агентами влияния и лидерами мнений; привлечение популярных ТВ-шоу и т.д.), сотрудничество с популярными в мире туристскими сайтами и порталами, в том числе размещение информации о Казахстане на таких ресурсах, пресс-туры, блог-туры и др.

Согласно международному опыту проведение ярких и популярных мероприятий является одним из самых эффективных механизмов увеличения туристского потока.

Данный подход позволит отечественному турбизнесу обеспечить наращивание практических компетенций по проведению эффективных маркетинговых мероприятий в области исследования спроса, продуктовой, ценовой, коммуникативной политики и политики сбыта.

Для успешного продвижения казахстанских турпродуктов важно наличие стратегического фокуса и комплексного подхода. Ресурсы будут сконцентрированы на продвижении наиболее привлекательных национальных турпродуктов на перспективных географических рынках, которые могут обеспечить значимое увеличение объема туристских потоков в отечественные дестинации.

В этой связи будет разработана стратегия продвижения и маркетинга с целью формирования правильного подхода в создании туристского имиджа страны.

Учитывая большой потенциал казахстанского MICE туризма, будут формироваться предложения по дальнейшему развитию данного направления с учетом успешного международного опыта.

Вместе с тем будет проведена работа по продвижению MICE дестинаций Казахстана на международной арене, в том числе с использованием специальных платформ международных ассоциаций как ICCA, MPA и других.

Для развития данного сегмента туризма АО "НК "Kazakh Tourism" совместно с ключевыми субъектами отрасли продолжит участвовать в зарубежных тендерных площадках (биддинг) путем подачи единой заявки по привлечению различных MICE мероприятий в Казахстан.

К привлечению MICE мероприятий будут активно привлекаться послы MICE туризма.

При продвижении Казахстана за рубежом на первом этапе основной фокус продвижения будет на наиболее готовых в плане инфраструктуры и туристских предложений регионах Казахстана: город Астана и Акмолинская область (Щучинско-Боровская курортная зона), город Алматы и Алматинская область, город Шымкент и Туркестанская область, а также город Актау.

Раскрытие и продвижение туристского потенциала Казахстана предусматривается в том числе через реализацию внешней и инвестиционной политики, экспортные бренды, культуру и спорт.

При этом через эти каналы продвижения будут транслироваться историческая уникальность страны, ее природные богатства, многонациональность, самобытность и миролюбие казахстанского народа, современные достижения мирового масштаба, в том числе в политике, спорте, науке и так далее.

Будет проведена работа по ассоциированию дестинаций с элементами культуры, исторического наследия и природы по аналогии с международным опытом: Япония – сакура, Фудзияма, чайная церемония; Китай - Великая китайская стена, панда, китайская еда; Австралия – кенгуру; Египет – коралловые рифы, пирамиды и др.

В целях формирования и развития эффективных каналов продвижения туристского бренда будет осуществлено:

1) привлечение публичных личностей, отраслевых агентов влияния и лидеров мнений (селебрити, блогеры, известные спортсмены, актеры, певцы и т.д.);

2) активизация работы с посольствами и представительствами стран целевых рынков в Казахстане по вопросам популяризации казахстанского туризма;

3) использование ресурсов казахской диаспоры и казахстанских студентов за рубежом для продвижения казахстанского туризма;

4) рассмотрение возможности открытия каналов вещания в странах целевых рынков;

5) активизация сотрудничества и членство в крупных отраслевых ассоциациях в целях продвижения туристского бренда среди профессиональной аудитории, потенциальных зарубежных инвесторов и партнеров (Всемирная туристская организация (UNWTO), Объединенная федерация ассоциаций туристских агентств (UFTAA), Международная ассоциация гостиниц и ресторанов (IH&RA), Всемирный совет по туризму и путешествиям (WTTC), Всемирная ассоциация туристских агентств (WATA), Туристская ассоциация стран Азии и Тихого океана (PATA), Всемирный туристский форум (WTF), и т.д.);

6) использование действующего потока иностранцев на пунктах пропуска на Государственной границе Республики Казахстан (информационные флаеры, буклеты, брошюры, лотереи, сувениры и так далее).

В целях увеличения потенциального охвата планируется изменить концепцию участия Казахстана в выставках, объединив под единым стендом Казахстана субъекты отечественного туристского бизнеса (отели, авто- и авиаперевозчики, туроператоры, и др.), МИО, а также предусмотреть участие в специализированных нишевых выставках, как, например, по тематике MICE для привлечения международных мероприятий в Казахстан, adventure, экотуризм и другие.

Участие в специальных мероприятиях будет осуществляться в рамках разработанной стратегии продвижения и маркетинга.

Стимулирование конечного потребителя (туриста) на поездку в Казахстан в зависимости от особенностей медиапотребителя целевых аудиторий будет осуществляться через активное PR-продвижение и рекламу.

6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты в 2029 году

Эффективность реализации Концепции будет измеряться следующими целевыми индикаторами:

1. Рост объема ВДС в отрасли туризма до 6,3 трлн тг.;

2. Увеличение занятости в отрасли туризма до 800 тыс. человек;

3. Рост инвестиций в услугах по проживанию и питанию до 260 млрд тг.;

4. Увеличение экспорта услуг по классификации "Поездки" до 5,5 млрд долларов США.

Также по итогам реализации Концепции ожидается достижение следующих результатов в 2029 году:

1. Увеличение количества внутренних туристов до 11 млн человек;

2. Увеличение количества въездных туристов до 4 млн человек;

3. Увеличение охвата гостиниц информационной системой "eQonaq" до 100 %;

4. 50-е место в Рейтинге ВЭФ по глобальному Индексу развития путешествий и туризма.

При реализации Концепции в приоритетном порядке за счет средств государственного бюджета средства выделяются на достижение индикаторов/показателей, отраженных в вышестоящих документах системы государственного планирования.

На другие мероприятия средства будут выделяться с учетом развития экономики и потенциала увеличения доходной базы бюджета.

Приложение к Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2023-2029 годы

План действий
по реализации Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан
на 2023-2029 годы

№	Наименование	Форма завершения	Сроки завершения	Ответственные исполнители
1	2	3	4	5
Направление 1. Создание и развитие инфраструктуры туризма, логистики Целевой индикатор 1. Рост объема ВДС в отрасли туризма до 6,3 трлн тг.: 2023 г. – 3,5 трлн тг.; 2024 г. – 3,9 трлн тг.; 2025 г. – 4,2 трлн тг.; 2026 г. – 4,7 трлн тг.; 2027 г. – 5,1 трлн тг.; 2028 г. – 5,6 трлн тг.; 2029 г. – 6,3 трлн тг.
1	Реконструкция и проектно-изыскательские работы коридора Центр-Юг автомобильной дороги "Астана-Караганды-Балхаш-Бурылбайтал-Курты-Капшагай", 955 км	Акты ввода в эксплуатацию	4 квартал 2025 года	МИИР, АО "НК "КазАвтоЖол" (по согласованию)
2	Реконструкция и проектно-изыскательские работы автомобильной дороги "Талдыкорган - Усть-Каменогорск", 768 км	Акты ввода в эксплуатацию	4 квартал 2025 года	МИИР, АО "НК "КазАвтоЖол" (по согласованию)
3	Ремонт и проектно-изыскательские работы автомобильной дороги республиканского значения "Караганда - Баянауыл - Калкаман", 324 км	Акты ввода в эксплуатацию	4 квартал 2025 года	МИИР, АО "НК "КазАвтоЖол" (по согласованию)
4	Строительство инженерных сетей от поселка Бурабай до озер Большое Чебачье и Текеколь ГНПП "Бурабай", 2 очередь	Акты ввода в эксплуатацию	4 квартал 2023 года	УДП (по согласованию)
5	Строительство велосипедной и пешеходной дорожки вдоль побережья озера Большое Чебачье от курортной зоны "AQBURA" до озера Бурабай	Акт ввода в эксплуатацию	4 квартал 2023 года	УДП (по согласованию)
6	Проработка вопроса строительства модульных зданий водно-спасательных станций: 1) на берегу озера Шалкар Айыртауского района Северо-Казахстанской области; 2) в городе Косшы Акмолинской области; 3) на берегу озера Имантау Айыртауского района Северо-Казахстанской области	Отчет	4 квартал 2024 года 4 квартал 2024 года 4 квартал 2025 года	МЧС, Акиматы Северо-Казахстанской и Акмолинской областей
7	Внесение предложений по вопросу покрытия мобильной связью популярных туристских троп, курортных зон, пассажирских поездов	Предложения в МЦРИАП	Ежегодно до 15 января	МКС, МИИР, МЭПР, АО "НК "Қазақстан Темір жолы" (по согласованию), операторы связи (по согласованию)
8	Реализация механизма туристского взноса с иностранцев (Bed Tax)	Отчет	Ежегодно до 15 января	МИО
9	Развитие железнодорожной доступности, увеличение количества пассажирских вагонов и их обновление	Отчет	Ежегодно до 15 января	МИИР, МКС, АО "НК "Қазақстан Темір жолы" (по согласованию)
10	Наделение МИО компетенцией по строительству инфраструктуры в туристских локациях вне населенных пунктов и на территориях ГНПП (без передачи земли на баланс МИО)	Проект Закона	4 квартал 2024 года	МКС, МИИР, МНЭ, МФ
11	Разработка дорожных карт развития туризма в регионах	Дорожные карты	2 квартал 2023 года	МИО, МКС, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию)
12	Проведение мониторинга реализации инфраструктурных проектов	Отчет	Ежегодно до 15 июля, до 15 января	МИО, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НК "КазАвтоЖол" (по согласованию)
Направление 2. Создание благоприятного климата, повышение качества сервиса и развитие цифровизации Целевой индикатор 2. Увеличение занятости в отрасли туризма до 800 тыс. чел.: 2023 год: 520 тыс. чел.; 2024 год: 550 тыс. чел.; 2025 год: 590 тыс. чел.; 2026 год: 640 тыс. чел.; 2027 год: 690 тыс. чел.; 2028 год: 740 тыс. чел.; 2029 год: 800 тыс. чел.
13	Обучение представителей туристского сообщества (онлайн-обучение, подготовка персонала, тренинги и семинары для отрасли)	Сертификаты для участников	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НАО МУТиГ (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
14	Привлечение международных MICE мероприятий в Казахстан	MICE мероприятия	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
15	Развитие цифровой платформы в сфере туризма, в том числе для цифровизации деятельности гидов	Цифровая платформа	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
16	Осуществление технической поддержки и модернизация Национального туристского портала Kazakhstan.travel	Портал	Ежегодно 2023-2029 гг.	АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию)
17	Заключение межправительственных соглашений по освобождению обоюдных визовых требований для въезда, увеличение перечня стран для въезда без визы в одностороннем порядке.	Международные договоры	Ежегодно 2023-2029 гг.	МИД, МКС, МВД, КНБ, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию)
18	Внедрение механизма долгосрочного пребывания на территории Казахстана иностранных граждан, работающих на основании удаленной работы и без возможности трудоустройства на территории страны (Neo Nomad Visa)	Отчет	3 квартал 2023 года	МИД, МВД, МТСЗН, МКС
19	Открытие новых международных авиарейсов	Запуск рейсов	Ежегодно 2023-2029 гг.	МИИР, МИД, МКС
20	Актуализация действующих и утверждение новых национальных стандартов в туристской отрасли	Приказы МТИ, МКС	4 квартал 2023 года	МКС, МТИ, МЭПР, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
21	Внедрение механизма добровольной оценки качества туристских услуг (знак качества)	Сертификаты "Знак качества"	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
22	Совершенствование механизма классификации мест размещения туристов	Проект Закона	4 квартал 2024 г.	МКС, МТИ, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
23	Внесение изменений и дополнений в нормативные правовые акты на основе действующих практик в области туризма (стандарты проектирования и деятельности кемпингов; по видам туризма и др.)	Приказы МКС, МЭПР, МТИ	4 квартал 2023 года	МКС, МЭПР, МТИ, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию)
24	Выработка мер по развитию ремесленничества (формирование национального реестра; создание саморегулируемой организации; совершенствование законодательства в сфере ремесленничества; открытие центров ремесленничества в ПТТ; разработка стандарта ремесленной продукции; разработка маркетплэйса для ремесленников)	Отчет	4 квартал 2023 года	МКС, МТИ, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
25	Внесение изменений в Закон Республики Казахстан "О туристской деятельности в Республике Казахстан" в части информирования территориальных подразделений МЧС о маршрутах передвижения туристов и туристских групп, а также хранения, использования и снятия с учета представленной информации	Проект Закона	4 квартал 2024 года	МКС, МЧС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
26	Разработка Дорожной карты развития детско-юношеского туризма	Дорожная карта	4 квартал 2023 года	МКС, МП, МИО, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
27	Выработка мер по стимулированию и поддержке развития медицинского, экологического туризма с учетом успешного международного опыта	Отчет	4 квартал 2023 года	МКС, МЗ, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
28	Внесение изменений и дополнений в законодательство, предусматривающие создание гостевых домов и глэмпингов на землях сельскохозяйственного назначения без изменения целевого назначения земли	Проект Закона	4 квартал 2024 года	МКС, МСХ, МНЭ
29	Проработка вопроса строительства современных торговых объектов в ПТТ	Отчет	4 квартал 2023 года	МТИ, МКС, МИО
30	Подготовка квалифицированных кадров для отрасли туризма	Отчет	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, НАО МУТИГ (по согласованию)
31	Внесение изменений в законодательство в сфере игорного бизнеса в части разрешения деятельности тотализаторов на территориях ипподромов Республики Казахстан	Проект Закона	4 квартал 2023 года	МКС, МСХ, МНЭ, МФ, МИО
32	Внесение изменений и дополнений в законодательство, предусматривающие развитие охотничьего туризма путем организации трофейной охоты	Проект Закона	4 квартал 2023 года	МЭПР, МКС
33	Создание туристских маршрутов (пеших, конных, велосипедных) на территории государственных национальных природных парков	Маршруты	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, МЭПР, МИО
Направление 3. Продвижение туристского потенциала на региональном и международном уровнях, развитие MICE туризма на территории Республики Казахстан Целевой индикатор 3. Рост инвестиций в услугах по проживанию и питанию до 260 млрд тг.: 2023 год: 131 млрд тг.; 2024 год: 140 млрд тг.; 2025 год: 160 млрд тг.; 2026 год: 180 млрд тг.; 2027 год: 200 млрд тг.; 2028 год: 220 млрд тг.; 2029 год: 260 млрд тг. Целевой индикатор 4. Увеличение экспорта услуг по классификации "Поездки" до 5,5 млрд долларов США: 2023 год: 1,6 млрд долларов США; 2024 год: 2,5 млрд долларов США; 2025 год: 3,2 млрд долларов США; 2026 год: 4 млрд долларов США; 2027 год: 4,5 млрд долларов США; 2028 год: 5 млрд долларов США; 2029 год: 5,5 млрд долларов США
34	Принятие комплексных мер, направленных на расширение инвестиционного потенциала с целью развития туристских ресурсов, в том числе на формирование бизнес-планов инвестиционных проектов	Отчет	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, МИД, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
35	Реализация крупных инвестиционных проектов в сфере туризма	Отчет	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, МИД, МИО, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
36	Выделение бюджетного кредитования АО "Банк Развития Казахстана" для реализации инвестиционных проектов по ставке вознаграждения не более 7% годовых для конечных заемщиков	Отчет в МФ о достижении прямых и конечных результатов	Ежегодно 2024 -2029 гг.	МКС, МНЭ, МФ, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)
37	Реализация инвестиционного проекта в сфере туризма "Строительство гостиничного комплекса и объектов туристского района г. Астана – Ellington"	Инвестиционный проект	Ежегодно 2024 -2029 гг.	Акимат г. Астана, МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
38	Реализация инвестиционного проекта в сфере туризма "Теплый пляж" комплекс "Fairmont", 2-ая очередь"	Инвестиционный проект	Ежегодно 2024 -2029 гг.	Акимат Мангистауской области, МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
39	Реализация инвестиционного проекта в сфере туризма "Создание туристско-рекреационного центра "Каскасу"	Инвестиционный проект	Ежегодно 2024 -2029 гг.	Акимат Туркестанской области, МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
40	Участие на международных выставках, и проведение B2B встреч на международных и внутренних рынках	Презентация турпотенциала	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, МИОР, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
41	Продвижение туристского потенциала в онлайн формате (онлайн сервисы и платформы о путешествиях, зарубежное телевидение, социальные сети, съемка видеороликов)	Медиаматериалы о туристском потенциале	Ежегодно 2023-2029 гг.	АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию)
42	Проведение мероприятий по продвижению туристского потенциала (информационные и пресс туры) и рекламной компании (в зарубежных аэропортах, на крупных международных телеканалах), в том числе по бережному отношению к природе	Информационные туры	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, АО "НК "Kazakh Tourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
43	Реализация действующих мер государственной поддержки туротрасли	Отчет	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, МИО, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию)
44	Совершенствование действующих, а также рассмотрение вопроса создания новых мер государственной поддержки туротрасли, в том числе туристский Кэш Бэк, льготное кредитование, гранты для гостевых домов	Приказы МКС	4 квартал 2024 года	МКС, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)
45	Строительство визит-центров за счет частных средств	Акт ввода в эксплуатацию	Ежегодно 2023-2029 гг.	МКС, АО "НК "KazakhTourism" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)

Примечание: расшифровка аббревиатур:

МИОР – Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан

МЗ – Министерство здравоохранения Республики Казахстан

МИИР – Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан

МФ – Министерство финансов Республики Казахстан

МКС – Министерство культуры и спорта Республики Казахстан

МП – Министерство просвещения Республики Казахстан

УДП – Управление делами Президента Республики Казахстан

МТИ – Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан МИД – Министерство иностранных дел Республики Казахстан

МЧС – Министерство по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан КНБ – Комитет национальной безопасности Республики Казахстан

МЦРИАП – Министерство цифрового развития и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

МВД – Министерство внутренних дел Республики Казахстан МЭПР – Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан МЮ – Министерство юстиции Республики Казахстан МСХ – Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

МИО – местные исполнительные органы НПП "Атамекен" – Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан

ПТТ – приоритетная туристская территория

АО "Казахтелеком" – акционерное общество "Казахтелеком"

АО "НК "КазАвтоЖол" – акционерное общество "Национальная компания "КазАвтоЖол"

АО "НК "KazakhTourism" – акционерное общество "Национальная компания "KazakhTourism" АО "НУХ "Байтерек" – акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"

ТБО – твердые бытовые отходы АО "НК "КТЖ" – акционерное общество "Национальная компания "Қазақстан темір жолы" MICE – от англ. Meetings, Incentives, Conferences, Exhibitions ГНПП – Государственный национальный природный парк НАО МУТИГ "Международный университет туризма и гостеприимства"

Приложение к постановлению Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 262

Перечень утративших силу некоторых решений Правительства Республики Казахстан

1. Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2017 года № 406 "Об утверждении Концепции развития туристской отрасли Республики Казахстан до 2023 года".

2. Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 мая 2019 года № 360 "Об утверждении Государственной программы развития туристской отрасли Республики Казахстан на 2019-2025 годы".

3. Пункт 4 изменений и дополнений, которые вносятся в некоторые решения Правительства Республики Казахстан, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 4 февраля 2020 года № 34 "О вопросах создания некоммерческого акционерного общества "Национальный научный кардиохирургический центр".