Қазақстан Республикасының энергия үнемдеу саласын дамытудың және энергия тиімділігін арттырудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 264 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының энергия үнемдеу саласын дамытудың және энергия тиімділігін арттырудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты орталық, жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар (келісу бойынша) және өзге ұйымдар (келісу бойынша):

1) Тұжырымдаманы іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдасын;

2) "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде Тұжырымдаманың іске асырылу барысы туралы ақпарат беріп тұрсын.

3. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне жүктелсін.

4. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 264 қаулысымен бекітілген

Қазақстан Республикасының энергия үнемдеу саласын дамытудың және энергия тиімділігін арттырудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы 1-бөлім. Паспорт

Атауы	Қазақстан Республикасының энергия үнемдеу саласын дамытудың және энергия тиімділігін арттырудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасы
Әзірлеуге негіздемелер	Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаев энергетика және инженерлік инфрақұрылым мәселелері жөніндегі кеңестің қорытындысы бойынша берген 2022 жылғы 2 наурыздағы № 22-01-7.4 тапсырма, "озық әлемдік тәжірибені ескере отырып, энергия үнемдеу саясатын өзгерту және экономика салаларының энергия тиімділігін арттыру жөніндегі ұсыныстарды қалыптастыруға қатысты" 2.6-тармақ
Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган	Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі
Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар	Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі, Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі, Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі, Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі, Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі, Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі, Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі, Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі, жергілікті атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі, Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі
Іске асыру мерзімдері	2023 – 2029 жылдар

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

Қазіргі заманғы энергия үнемдеу жүйесі негізінің қалануы 2012 жылы энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саясатының негізгі бағыттарын көздейтін "Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы" Қазақстан Республикасының салалық Заңының (бұдан әрі – Заң) қабылдануымен басталды.

Энергия үнемдеу саясатын құру үшін мемлекеттің отын-энергетикалық ресурстарын тиімді пайдалану деңгейінің көрсеткіші ретінде ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын 2025 жылға қарай 2008 жылғы деңгейдің 25 %-ына төмендету мақсаты негіз болды.

Бірінші кезеңде үлестеріне бастапқы тұтыну құрылымында елдің тұтынылатын ресурстарының ең көп бөлігі (36,9 %) тиесілі болған өнеркәсіптік және энергетикалық секторларға басты назар аударылды.

Энергия тиімділігі саласындағы қызметті реттейтін және энергия үнемдеуді ынталандыратын 30-дан астам нормативтік құқықтық акт бекітілді. Мемлекеттік энергетикалық тізілім пәрменді құралға айналды, оның шеңберінде 81 мыңнан астам өнеркәсіптік және энергетикалық кәсіпорындардың, агроөнеркәсіптік кешен кәсіпорындарының, көлік және бюджеттік секторлар ұйымдарының энергия тұтынуына мониторинг жүргізілді.

100 ірі өнеркәсіп орны энергия менеджменті жүйесін енгізді. 2 000-нан астам ұйым энергия аудитін өткізіп, оның қорытындысы бойынша 354 млрд теңге сомасына 8500 энерготиімді іс-шара іске асырылды. Іс-шараларды іске асыру осы кәсіпорындарда энергия тұтынуды жылына 2,6 млн тонна шартты отынға азайтуға мүмкіндік берді, бұл 17 мың мектептің жылдық энергия тұтынуымен мөлшерлес.

Энергия үнемдеу саласын дамытудың келесі кезеңі энергосервистік келісімшарттар механизмі болды. 2015 – 2020 жылдары 71 млрд теңге сомасына энергиясервистік шарттар қағидаты бойынша 92 келісімшарт іске асырылды. Шарттардың негізгі бөлігі көшені жарықтандыру мен бюджеттік ұйымдардың жылыту жүйесін (қазандықтар, жылу пункттері және т.б.) жаңғырту бойынша жасалды.

Энергия үнемдеу саласын дамытуға және энергия тиімділігін арттыруға инвестициялар тарту үшін екінші деңгейдегі банктер ұсынатын кредиттерге (қарыз сомасының 90 %-ына дейін) кепілдік беру шарттарын жасауға бағытталған энергия үнемдеу жөніндегі жобаларды қаржылық қолдаудың түбегейлі жаңа механизмі енгізілді.

Энергия тиімділігі саясатын белсенді ұстанудың арқасында 2021 жылы ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын 2008 жылғы деңгейден 38,5 %-ға төмендетуге қол жеткізілді (2015 жылғы бағамен 0,52 м.б.т./мың доллардың орнына 2015 жылғы бағамен 0,32 м.б.т./мың доллар).

Алайда Халықаралық энергетикалық агенттіктің шолуына сәйкес 2020 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығы әлемдегі орташа көрсеткішпен салыстырғанда 2 есеге (әлемдегі орташа көрсеткіш – 2015 жылғы бағамен 1000 $ шаққанда 0,17 м.б.т.), ЭЫДҰ елдерімен салыстырғанда 3,2 есеге (0,11) жоғары. Бұл ретте осы көрсеткіш бойынша біз Ресейден (0,53) және Өзбекстаннан (0,42) озықпыз.

ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын одан әрі төмендетуді қамтамасыз ету үшін 2022 жылы "Энергия үнемдеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына бюджет секторында энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саясатын күшейтуге ("энерготиімді" мемлекеттік сатып алу, энергия тұтыну мониторингімен толық қамту, бюджеттік ұйымдарға ұсынымдар беру), энергия үнемдеу мәселелерінде жергілікті атқарушы органдардың рөлін кеңейтуге, қызметтер сапасын арттыру және олардың қолжетімділігін қамтамасыз ету, энергия аудиті жүйесін реформалау масатында санаттарға қарамастан профилактикалық бақылауды бармай ендіру есебінен бақылау субъектілерінің жауапкершілік деңгейін арттыруға, өндірілетін өнімнің энергия сыйымдылығын төмендету бойынша жеке тәсілді енгізуге бағытталған түзетулер қабылданды.

2.1. Өнеркәсіп

Өнеркәсіп секторының ірі тұтынушыларымен жұмыс энергия үнемдеу саясатының қалыптасу кезеңінде оң нәтижелер берді.

Халықаралық энергетикалық агенттік форматындағы отын-энергетикалық теңгерімге сәйкес 2021 жылы өнеркәсіп секторының энергия ресурстарын тұтынуы (оның ішінде, көмірді, мұнайды және газ өндіру мен өңдеуді қоса алғанда) Қазақстан Республикасының жалпы бастапқы энергия тұтынуынан энергияның 38,5 %-ын (68,7 млн м.б.т.-ден 26,4 млн м.б.т.) құрады.

2019 – 2021 жылдар аралығында өнеркәсіп секторының энергия тұтынуы 4,4%-ға өсті (2019 жылы – 25,3 млн м.б.т., 2020 жылы – 25,4 млн м.б.т., 2021 жылы – 26,4 млн м.б.т.).

2021 жылы өнеркәсіп секторының энергия сыйымдылығы 2019 жылмен салыстырғанда 2,2 %-ға (2019 жылы – 0,4 м.б.т./мың АҚШ доллары, 2020 жылы – 0,391 м.б.т./мың АҚШ доллары, 2021 жылы – 0,391 м.б.т./мың АҚШ доллары) төмендеді.

Энергия үнемдеу саясатының сәтті іске асырылуына қарамастан, өнеркәсіп секторы әлі де болса энергия ресурстарының негізгі тұтынушыларының бірі болып қалуда. Жалпы түпкі энергия тұтыну (бұдан әрі – ЖТЭТ) құрылымында өнеркәсіп секторына энергия ресурстарының 30,3 %-ы тиесілі (тұтыну үлесі бойынша тұрғын үй секторынан кейінгі 2-орында).

Энергияны аса көп қажет ететін салалар өңдеу және өндіру өнеркәсібі болып табылады, оларға өнеркәсіптік сектор ЖТЭТ-ның 90 %-дан астамы тиесілі. Өңдеу өнеркәсібі салаларының арасында ең көп энергия тұтыну қара және түсті металлургияға тиесілі.

Жүргізілген энергетикалық аудиттердің нәтижелеріне сәйкес өңдеу өнеркәсібінің энергия үнемдеу әлеуеті 7 %-ды, өндіруші өнеркәсіптің – 5-тен 20 %-ға дейін құрайды.

Қазақстан Республикасы өнеркәсіп орындарының елеулі әлеуеті себептерінің бірі технологиялық процестің ескіруі және жабдықтың физикалық тозуы болып табылады, ол 45-60 %-ға жетеді, бұл өндірістік қуаттың толық пайдаланылмауына және өндірістік желілердің энергияны жоғары үлестік тұтынуына алып келеді.

Өнеркәсіптік сектордың проблемалары:

энергия тиімділігі бойынша талаптарға сәйкес келмейтін ескірген жабдықтың пайдаланылуы;

энергия үнемдеу жөніндегі жобаларды ендірудің қаржылық мүмкіндігінің, сондай-ақ энергия үнемдеу жөніндегі жобаларды қаржыландыруға арналған ынталандыру шаралары мен жеңілдікті шарттардың болмауы;

тар бейінді білікті мамандардың жетіспеушілігі, сондай-ақ жергілікті жерлерде энергия тиімділігі мәселелерінде түсінушілік деңгейінің төмендігі.

2.2. Энергетика

ХЭА форматындағы ОЭТ сәйкес 2021 жылы энергетика секторының (көмір, мұнай және газ өндіру мен қайта өңдеуді қоспағанда) энергия ресурстарын таза тұтыну Қазақстан Республикасының жалпы бастапқы энергия тұтынуынан энергияның 21,7 % (68,7 млн м.б.т.-дан 14,97 млн м.б.т.) құрады.

2019 – 2021 жылдар аралығында Энергетика секторының энергетикалық ресурстарын таза тұтынудың өсуі 19,2 %-ды құрады (2019 жылы 12,56 млн м.б.т., 2020 жылы – 11,05 млн м.б.т., 2021 жылы – 14,97 млн м.б.т.).

2021 жылы энергетиканың энергия сыйымдылығы 2019 жылмен салыстырғанда 12,8 %-ға өсті (2019 жылы – 3,68 м.б.т./мың АҚШ доллары, 2020 жылы – 3,24 м.б.т./мың АҚШ доллары, 2021 жылы – 4,15 м.б.т./мың АҚШ доллары).

Энергетика секторы жылу және электр энергиясын өндіру, беру, жабдықтау жөніндегі қызметті қамтиды.

Мемлекеттік энергетикалық тізілім шеңберінде 192 энергетикалық кәсіпорынның мониторингі жүзеге асырылады. Энергетикалық кәсіпорындардың энергия аудиттерінің қорытындыларын талдау 8 %-ға тең орташа энергия үнемдеу әлеуетін анықтады.

Энергетика секторының энергия сыйымдылығының өсуі (өндіру, беру, жабдықтау) энергетикалық кәсіпорындардың негізгі және қосалқы жабдықтарының тозуының жоғары деңгейімен, қайталама энергия ресурстарына сұраныстың артуымен, тарифтердің төмен бағасын ұстап тұрумен, инвестициялық тартымдылықтың болмауымен, сондай-ақ энергетика секторындағы мамандар еңбекақысының төмен болуымен байланысты.

Электр энергетикасы

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында электр энергиясын өндіруді 204 электр станциясы іске асырылады, жалпы белгіленген қуаты 24523,7 Мегаватт және иелік қуаты 19024,3 Мегаватт. 2022 жылы Қазақстан бойынша электр энергиясын өндіру сағатына 112,9 млрд киловатты тұтыну кезінде сағатына 112,8 млрд киловатты құрады.

Бүгінгі таңда электр станцияларының генерациялайтын жабдықтарының 55,5 %-ының қолданылу мерзімі 30 жылдан астам, 5,8 %-ы – 21 – 30 жыл, 13,1 %-ы – 11 – 20 жыл, 18,2 %-ы – 5 – 10 жыл, 7,4 %-ы – 5 жылға дейін. Жабдықтың жалпы физикалық тозуы 59 %-ды құрады, бұл станциялардың пайдалы әсер коэффицентін (бұдан әрі – ПӘК) 2 еседен астам төмендетеді.

Нормативтер 6 – 7 % болғанымен Қазақстан Республикасында электр желілерінің тозу деңгейі орта есеппен 66 %-ды құрайды, бұл тасымалдау кезінде электр энергиясының 5 % ысырабына әкеп соғады. Өңірлік электр желілері ысырабының деңгейі орта есеппен 14 %-ды құрайды. Ысырап көптеген электр беру желілерінің 40 жылдан астам пайдаланылуымен және айтарлықтай ұзындығымен байланысты. Электр желілерінің көп бөлігі 1970 жылдары құрылған.

Энергетика секторының отын-энергетика ресурстарының тиімсіз пайдаланылуынан басқа, жоғарыда аталған проблемалар Қазақстанның энергия жүйесінің жұмыс істеу сенімділігін де төмендетеді және, ең алдымен, елдің энергия қауіпсіздігіне және экономиканың тұрақтылығына әсер етеді.

Қазақстанның 2023 – 2029 жылдарға арналған электр энергиясы мен қуатының болжамды теңгеріміне сәйкес экономиканың жедел өсуіне және электр энергиясына сұраныстың артуына байланысты электр энергиясы мен қуаттың айтарлықтай тапшылығы күтілуде.

Жылу энергетикасы

Жылумен жабдықтау секторы өндірістен жылу энергиясын тұтынуға дейін қазандықтар үшін орта есеппен 75 % және бүкіл жүйе үшін 58 % төмен ПӘК-мен, жылуды тасымалдау және тарату кезеңінде жылу ысырабының 18-ден 42 %-ға дейін жоғары болуымен сипатталады. Отын энергиясының тек 35 – 50 %-ы желіге жіберілетін электр және жылу энергиясына айналады, қалған бөлігі өндірістік процестерге жұмсалады.

Қазақстан Республикасында жалпы белгіленген қуаты сағатына 43231 гигакалория болатын 37 жылу көзі жұмыс істейді, иелігіндегі қуаты сағатына 37566,7 гигакалорияны құрайды. Мемлекеттік меншікте 15 ЖЭО бар (Семей, Қостанай, Кентау, Орал, Арқалық, Шахтинск, Астана, Қызылорда, Тараз, Ақтау, Алматы қалалары).

2022 жылы жылу энергиясын өндіру 95,6 млн гигакалорияны құрады, оның 55,9 млн гигакалориясы жылу электр станцияларына және қазандықтарға 32,6 миллион гигакалориясы тиесілі.

2022 жылғы авариялық тұрып қалу саны 2021 жылмен (1456) салыстырғанда 23 %-ға (1789) өсті. Мұндай өсім жабдықтар тозуының жоғары деңгейінен туындап отыр, ол 66 %-ды құрайды. Жылу электр орталықтарының орташа қолданылу мерзімі 61 жылды құрайды.

Жылу энергетикасы саласы жалпы пайдаланымдағы орталықтандырылған жылумен жабдықтау, жергілікті, орталық және жеке жылумен жабдықтау жүйелерін қамтиды. Процестің барлық сатысында (жылу энергиясын өндіру, беру, тарату және тұтыну) айтарлықтай техникалық және экономикалық проблемалар бар.

Жылу желілерінің екі құбырлы есептеудегі жалпы ұзындығы республика бойынша шамамен 13,9 мың километрді құрайды. Бұл ретте 49,2 %-ы немесе 6,246 мың километр желіні ауыстыру талап етіледі. Жылу желілерінің орташа тозуы 57 %-ды құрайды.

Энергетика проблемалары:

негізгі және қосалқы жабдықтардың тозуы;

инвестициялық тартымдылықтың болмауы;

біржақты бейінді білікті мамандардың жетіспеушілігі, сондай-ақ еңбекақының төмен деңгейі.

2.3. Бюджеттік сектор

2021 жылы бюджеттік және коммерциялық сектордың энергия ресурстарын тұтынуы 2019 жылмен салыстырғанда 20 %-ға өсті (2019 ж. – 4,6 млн м.б.т., 2020 ж. – 3,9 млн м.б.т. және 2021 ж. – 5,5 млн м.б.т.).

Мемлекеттік кәсіпорындар мен мекемелердің, жарғылық капиталына Қазақстан Республикасы мемлекеттік қатысатын заңды тұлғалардың тізілімі жергілікті немесе республикалық бюджеттен қаржыландырылатын 27 378 ұйымды қамтиды.

Мемлекеттік энергетикалық тізілімнің деректері бойынша (мониторинг ғимараттары мен құрылысжайлары бар бюджеттік ұйымдарға қатысты жүзеге асырылды) мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындарға ЖТЭТ-ның 4,76 %-ы тиесілі.

Мемлекеттік мекемелердің көпшілігінде энергия тиімділік сыныбы төмен (ғимараттардың 79 %-ы энергия тиімділігінің F және G сыныптарына, C және D сыныптарына – 11 % және В және А сыныптарына бар болғаны 6 және 4 % сәйкес келеді).

Мемлекеттік сектор ғимараттарының негізгі үлесі орталықтандырылған жылумен жабдықтауға қосылмаған және ПӘК 60 – 80 % болатын газ, көмір, дизель және электр қазандықтарымен қамтамасыз етіледі.

Осы сектордағы энергия ресурстарының барлық түрлері бойынша энергия үнемдеу әлеуеті шамамен 40 %-ды құрайды.

Бюджеттік сектордың проблемалары

бюджеттік секторда энергосервистік шарттар жасасу үшін шарттардың болмауы;

тұтынуды барынша үнемдеу өлшемшарты бойынша тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу шарттарын жасасу мүмкіндігінің болмауы.

2.4. Тұрғын үй секторы

Тұрғын үй-коммуналдық сектор Қазақстан Республикасы экономикасының энергияны неғұрлым көп қажет ететін салаларының қатарына жатады және ЖТЭТ-тағы көлемі бойынша бірінші орындағы тұтынушы болып табылады, оның үлесіне 34 % тиесілі.

Тұрғын үй секторында энергия ресурстарын тұтыну 2021 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 28,3 %-ға өсті (2019 ж. – 11,8 млн м.б.т., 2020 ж. – 13,5 млн м.б.т. және 2021 ж. – 14,7 млн м.б.т.).

Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша Қазақстан Республикасы тұрғын үй қорының жалпы ауданы 405,2 млн шаршы метрді құрайды, оның 65 %-ға жуығы қалалық елді мекендерге және 35 %-ы ауылдық елді мекендерге тиесілі.

Республика бойынша 54731 КТҮ бар, олардың үштен бірінің салынғанына 1970-ы жылдан асқан (50 жыл және одан да көп) және пайдалануға берілгені 25 жылдан асқан тұрғын үй қорының шамамен 65 %-ын құрайды.

2022 жылдың соңындағы жағдай бойынша тұрғын үй қоры орталық жылытумен 44%, орталық ыстық сумен жабдықтаумен 38 % жабдықталған, сондай-ақ жылу мен суды есепке алу аспаптарымен 76 %-ға қамтамасыз етілген.

Тұрғын үй-коммуналдық сектор жылу және электр энергиясын ең ірі тұтынушылардың бірі болып табылады (өндірілген электр энергиясының 17 %-ын және жылу энергиясының 44 %-ына дейін). 2022 жылғы жағдай бойынша қалалық көпқабатты үйлердің 82,1 %-ы және ауылдық жерлердегі көпқабатты үйлердің 6,8 %-ы орталықтандырылған жылытуға қосылған.

Қазақстан Республикасында тұрғын үй секторының жоғары энергия тұтынуының себептері қолданыстағы тұрғын үй қорының техникалық жай-күйі, тұрғын үйлерді жобалау және пайдалануға беру кезінде құрылыс нормалары мен қағидаларының төмен деңгейі, сондай-ақ көппәтерлі тұрғын үйлерді басқару және оларға қызмет көрсету жүйесі, халықтың хабардар болуының төмендігі болып табылады.

Бүгінгі таңда Қазақстанда энергетикалық ресурстарды ұқыпты тұтыну бойынша халықтың хабардар болуын арттыруға бағытталған шаралар жоқ. Айталық, Қазақстанда БҰҰ Даму бағдарламасы жүргізген сұрау салуға сәйкес респонденттердің үштен бірі ғана (сұрау салынған 2500-дің 35 %-ы) энергия үнемдейтін өмір салтының артықшылықтары туралы хабардар екені анықталды.

Тұрғын үй секторының проблемалары:

жаңадан салынған ғимараттарды жобалау және пайдалануға беру кезінде энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі талаптарға сәйкестіктің төмен деңгейі әрі энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелерінде халықтың хабар болуының төмендігі;

ғимараттарды энерготиімді салуға және жаңғыртуға жәрдемдесу үшін ұйымдастырушылық-қаржылық құралдардың болмауы.

2.5. Көлік секторы

Көлік секторы Қазақстан Республикасы экономикасының энергияны неғұрлым көп қажет ететін салаларының қатарына жатады және ЖТЭТ-да (тұрғын үй секторы мен өнеркәсіптен кейін) көлемі бойынша үшінші ірі тұтынушы болып табылады, оның үлесіне түпкілікті энергия тұтынудың 18,6 %-ы тиесілі.

Көлік секторының отын-энергетикалық ресурстарын пайдалану 2021 жылы 2019 жылмен салыстырғанда 36 %-ға ұлғайып, 8 млн м.б.т. құрады. Мұндай өсудің себептері халықтың табиғи өсуі, бензин бағасының салыстырмалы түрде төмен болуы, сондай-ақ халықтың төмен тығыздығы және қалалар мен елді мекендер арасындағы үлкен қашықтықтағы урбандалу болып табылады.

Көлік түрлері бөлінісінде энергетикалық ресурстарды тұтыну құрылымы келесідей:

89,9 % – автомобиль көлігі;

6,7 % – теміржол көлігі;

2,1 % – ішкі авиатасымалдар.

Автомобиль көлігі

2022 жылдың соңындағы жағдай бойынша Қазақстанда тіркелген автокөлік құралдарының саны 4403,6 мың бірлікті құрады (87,9 % – жеңіл автомобильдер, 10 % – жүк және 2,1 % – автобустар), автомобиль көлігінің 94,5 %-ы халықтың жеке көлігіне тиесілі.

2021 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда автомобильдер саны жалпы 3,7 %-ға өсті (жеңіл автомобильдер 2,9 %-ға, жүк көліктері 7,1 %-ға, автобустар 24,7 %-ға өсті).

Жеңіл автокөліктің отынды тұтынуының типі бойынша барлық мөлшерінен 88 %-ы бензинге, 1,9 %-ы дизель отынына және 10,1 %-ы аралас отынға (газ-бензин, гибридтік және әртүрлі отын түрлері) тиесілі.

Тіркелген жеңіл автомобильдердің ішінде шығарылған жылы 20 жылдан асқан көлік басым – 49,6 %, шығарылған жылы 10 жылдан 20 жылға дейін – 21,1 %, 7-тен 10 жылға дейін – 14,8 %, шығарылған жылы 3 жылдан аспайтыны – 8 %, шығарылған жылы 3-тен 7 жылға дейін – 6,4 %.

Электромобильдердің өсуі байқалады, толық емес үш жылда олардың саны 16 есе өсті.

Теміржол көлігі

Теміржол көлігі Қазақстан экономикасының маңызды базалық салаларының бірі болып табылады, оның ішкі және сыртқы көлік-экономикалық байланыстарын және халықтың тасымалдауға деген қажеттілігін қамтамасыз етеді.

Қазақстанның магистральдық теміржол желісінің аса ірі операторы "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "ҚТЖ" АҚ) болып табылады.

Мемлекеттік энергетикалық тізілімнің деректері бойынша 2022 жылы "ҚТЖ" ҰК" АҚ энергия тұтынуының жалпы көлемі 1235028,2 шартты отын тоннасын құрады.

Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігі Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша 2022 жылдың соңында республикадағы локомотивтер паркі 1730 бірлікті құрайды, оның ішінде 583 электровоз және 1147 тепловоз. Жолдардың электрлендірілген үлесі 26,4 %-ды, электрлендірілмегені 73,6 %-ды құрайды.

Кәсіпорында энергия менеджменті жүйесі және "Энергодиспетчерлік тартым" автоматтандырылған басқару жүйесі енгізілді, соның есебінен пойыздарды тартуға электр энергиясының үлестік шығынын төмендету 10 % -ды құрады (2021 жылы сағатына 121 киловатт/10000 тонна километр брутто).

Көлік секторының проблемалары:

техникалық жағынан тозған автокөлікті пайдалану;

көлік секторының отын тұтыну мониторингінің болмауы;

қалалық шағын аудандарды жобалау қалалық қоғамдық көлікке қол жеткізуге қатысты оңтайландырылмаған.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

3.1. Өнеркәсіп

АҚШ Энергетика министрлігі энергияны көп қажет ететін өнеркәсіп орындарында энергия тиімділігін арттыру мақсатында серіктестер энергетикалық ресурстарды үнемдеу жолында пайдалана алатын көптеген компоненттерді қамтитын ерікті серіктестік және тәжірибе алмасу бойынша "Better Plants" ақпараттық платформасын құрды.

Бүгінгі таңда "Better Plants"-қа 270-тен астам өнеркәсіп орындары қосылды, олар 9 млрд АҚШ долларынан астам және 47,9 млн м.б.т. үнемдеді.

Сонымен қатар 2019 жылы энергия үнемдеу мәселелері бойынша консультацияны көздейтін "ENERGY STAR" халықаралық әріптестік бағдарламасы басталды, ол өнеркәсіп орындарына сағатына 35 млрд кВт электр энергиясын және 2 млрд АҚШ долларын үнемдеуге мүмкіндік берді.

"ENERGY STAR" бағдарламасы аясында өнеркәсіп орындары үшін 5 жыл ішінде энергия сыйымдылығын 10 %-ға төмендету бойынша "Energy star challenge for Industry" жаһандық үндеуі қолданылады.

2019 – 2022 жылдар аралығындағы кезеңде жаһандық үндеуді қабылдаған 60 кәсіпорын энергия сыйымдылығының төмендегенін растады және "ENERGY STAR" сертификатын алды, сондай-ақ белгіленген мақсаттарға қол жеткізген кәсіпорындардың тізіліміне енгізілді.

Қытай өнеркәсіп орындарын энергия үнемдеуіне 300 миллиард доллардан астам мемлекеттік субсидия инвестициялады, олар жылына үнемделген көмір баламасының әрбір тоннасына 95 АҚШ долларын субсидиялар түрінде алады.

Жоғарыда келтірілген халықаралық тәжірибені ескерсек, оны Қазақстан Республикасында үлестік шығысты азайту үшін физикалық тозған және техникалық жағынан ескірген жабдықты ауыстыру жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру бөлігінде қолдануға болатынын атап өтуді жөн санаймыз.

3.2. Энергетика

Еуропа Қайта құру және Даму банкі (бұдан әрі – ЕҚДБ) экономикалық тұрақтылыққа және энергетика секторының инклюзивті өсуіне бағытталған жобаларды іске асыруда. Осындай жобалардың бірі – құны 88 млн АҚШ долларын құрайтын Тәжікстан Республикасының ірі энергия өндіруші объектісінің қауіпсіздігін арттыру, ол энергия ысырабын 27 %-дан 10 %-ға дейін қысқартуға мүмкіндік берді.

Сонымен қатар ЕҚДБ Тәжікстан Республикасының қолдауымен энергия желілік есепке алу жүйелерінің жобаларын қаржыландыру және таратушы электр желісін жаңғырту үшін 49,4 млн АҚШ сомасына кредит желісін ашты.

ЕО Еуропада энергия тиімділігін арттыру үшін орнатудың когенерация технологиясын ілгерілетуде, ол 90 %-ға дейін энергия тиімділігі деңгейіне жетуі мүмкін.

ЕО елдері электр желілерін жаңарту үшін ынталандырушы тариф белгілеу (RAB-тарифтер) тетігін қолданды, оны Румынияда енгізу 7 жыл ішінде электр желілерінің үштен бірін жаңартуға мүмкіндік берді.

Сондай-ақ ЕО жаңа энергетикалық инфрақұрылымды салуға инвестицияларды қолдауға, сондай-ақ қолданыстағы желілерді қалпына келтіруге және жаңғыртуға бағытталған бюджеті 5,84 млрд еуро мөлшерінде болатын саясатты іске асыру үшін 2021 – 2027 жылдар аралығындағы кезеңде Connecting Europe Facility (CEF) қаржыландыру бағдарламасын іске қосты.

Корея Республикасы түпкілікті тұтынушылардың электр энергиясын тұтынуына негізделген, энергияны ұтымды тұтынуға ықпал ететін баға белгілеу тетіктерін қамтитын қолдау шараларын пайдаланады.

Қазақстан Республикасының энергетикалық секторының ысыраптарын азайту және тиімділігін арттыру үшін ЕО елдері мен Корея Республикасының тәжірибесі неғұрлым қызығушылық тудырады.

3.3. Бюджеттік сектор

ЕО-ға мүше елдер энергия тұтынудың өзіне тиесілі үлесін ескере отырып, ғимараттар секторында энергетикалық тиімділікті арттыру саясатының басымдығы туралы ашық айтты. Ғимараттарды терможаңғырту кең таралған шара болып табылады. Айталық, Швеция мен Германияда энергия тиімді терезелерді орнату, қабырғалар мен шатырларды жылыту, жылу сорғылары мен жылу қайтаратын желдету жүйелерін орнату технологиялары кеңінен қолданылады, жылытуға жұмсалатын энергия тұтынуды 30 %-ға дейін төмендетеді.

Францияда энергия тиімділігі деңгейі, сол сияқты кіріс деңгейі де (энергетикалық кедейлік) қаржылық қолдау көрсету өлшемшарттары ретінде қолданылады.

Жапония тәжірибесі бойынша "Top Runner" бағдарламасы ғимарат иелерін тиімділік өлшемшартын арттыруға, стандарттар мен нормативтерді белгілеуге ынталандырады. Сонымен қатар стандарттың нысаналы көрсеткіштеріне қол жеткізе алмайтын компанияларға ұсынымдар мен айыппұлдар түрінде шаралар қолданылуы мүмкін.

Қазақстан үшін ЕО елдерінің қатал климаттық жағдайларға байланысты бюджеттік сектор ғимараттарын терможаңғырту бойынша тәжірибесін,
сондай-ақ бюджеттік сектордың энергия ресурстарын неғұрлым тиімді тұтынуына ынталандыратын ұсынымдар мен айыппұлдар жауапкершілігін қолдану бөлігінде Жапония тәжірибесін қолдануға болады.

3.4. Тұрғын үй секторы және тұрғындар

30-дан астам елде ғимараттардың энергия тиімділігі проблемасын шешу үшін жаңа және қолданыстағы ғимараттар үшін жаңа құрылыс нормалары мен ең төмен энергетикалық стандарттар белсенді түрде әзірленуде.

Украинада көппәтерлі үйлерді энергиялық жаңғыртуға инвестициялар 2018 жылы негізі қаланған Энергия тиімділігі қорынан (бұдан әрі – Қор) даму үшін жаңа ынталандырулар алды. Қорды іске асыру кезеңінде 818 өтінім мақұлданды. Жобалардың жалпы құны шамамен 8,2 млрд гривенді құрайды, гранттар сомасы – 5,1 млрд гривен, оларды енгізгеннен кейін күтілетін энергия үнемдеу – жылына 437 млн киловатт сағаттан астам.

Литваның тәжірибесі де назар аударарлық, мұнда көпқабатты үйлерді жаңғырту 2004 жылдың өзінде ел үкіметі Көпқабатты үйлерді жаңғырту бағдарламасын қабылдағаннан кейін басталды, онда жаңғырту мен қолдау механизмдері үшін жағдайлар бекітілген. Литва үкіметінің жаңғырту бағдарламасынан қолдау алған жоба ғимараттардың "С"-дан төмен емес энергия тиімділігі сыныбына қол жеткізуін қамтамасыз етуге тиіс. Бағдарлама қолданыла бастағаннан бері 1800 көппәтерлі тұрғын үйді жаңғырту жүргізілді, олар жылыту шығындарын 50 %-ға үнемдеуге қол жеткізді.

Румынияда панельдік тұрғын үйлердің энергия тиімділігін арттырудың ұлттық бағдарламасы жүзеге асырылуда, оның негізгі мақсаты жыл сайынғы жылу энергиясын тұтыну көлемін жылына 100 киловатт сағат/м²-ден төмен деңгейге дейін қысқарту және ішкі үй-жайлардың сапасын жақсарту болып табылады. Бағдарлама 1950 – 1990 жылдар аралығында салынған көп қабатты көппәтерлі үйлерге бағытталған. Бағдарламаның қолданылуы кезеңінде 1518 тұрғын үйді жаңғырту жүргізілді, ол 55293 пәтерді қамтыды, бұл жыл сайынғы энергия тұтыну көлемін шаршы метрге шаққанда сағатына 225 киловатт төмен деңгейге дейін қысқартуға мүмкіндік берді.

Тұрғын үйлерде энергияны үнемдеудің ұйымдастырушылық-қаржылық негіздерін әзірлеу кезінде ЕО елдерінде кең таралған револьверлік қорлар мен аукциондар да назар аударуға тұрарлық.

Жоғарыда сипатталған халықаралық тәжірибені Қазақстанда қарыз алу және оның жекелеген элементтерін тиісінше бейімдеу арқылы қолдануға болады.

Хабардар болуды арттыру энергия тиімділігін ілгерілетуде және барлық дерлік елдерде кеңінен қолданылатын технологияларды таратуда өте маңызды құрамдас болып табылады.

Корея Республикасында бүкіл ел бойынша энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін ілгерілету үшін Корея экономикасы үшін жылына шамамен сағатына 70 гигаватт электр энергиясын үнемдеуге қол жеткізуге мүмкіндік берген тұрғындарға арналған ақпараттық науқандар іске асырылды.

Америка Құрама Штаттарының мемлекеттік және жекеменшік институттары "Энергияны сақтау үшін" альянсымен (ASE) бірлесіп, энергия үнемдеу мен энергия тиімділігін, соның ішінде қоғамдық ақпараттық науқандар арқылы таратуға бағытталған "Energy Hog" науқанын бастады.

ETSIT аустриялық білім беру энергетикалық бастамасы жас ұрпақтың энергетикалық сауаттылығын арттыру мақсатында ЕО-ның Энергия тиімділігі жөніндегі директивасы мен Аустрияның Энергия тиімділігі туралы заңына жауап ретінде құрылды. Нәтижелер ETSIT студенттердің когнитивтік, эмоционалды және мінез-құлықтық деңгейде энергетикалық сауаттылығын арттыратынын көрсетіп отыр.

Айта кету керек, бүкіл әлемде ұйымдар мен жеке тұтынушылардың энергия тиімділігі туралы жеткілікті түрде хабардар болмауы энергия үнемдейтін жобаларды іске асыруға ең үлкен кедергі болып табылады.

Жоғарыда келтірілген халықаралық тәжірибені ескере отырып, оны Қазақстан Республикасында энергия үнемдеуге және энергия тиімділігін арттыруға қатысты білім беру, техникалық, ұйымдастырушылық, экономикалық және басқа да салаларда қолдануға болатынын атап өтуді жөн санаймыз.

3.5. Көлік

ЕО-да "Eco driving" бағдарламасы ұзақ мерзімді перспективада іске асырылуға тиіс шара ретінде ұлттық энергетикалық және климаттық стратегияға енгізілген. Бұл бағдарлама экологиялық жүргізуді белсенді түрде ілгерілетеді, оның шеңберінде отын шығынын 20 %-ға қысқартуға қол жеткізіледі.

Жапония өзінің "Top Runner" бағдарламасы арқылы жеңіл автомобильдер, фургондар мен жүк көліктері үшін отын үнемдеу стандарттарын белгілейді және мезгіл-мезгіл жаңартып отырады. Соңғы екі онжылдықта жеңіл автомобильдердің отындық тиімділігі 96 %-ға өсті.

Сондай-ақ Жапония "Top Runner" бағдарламасы шеңберінде стандарттарды жаңартты, олар 2016 жылғы деңгеймен салыстырғанда 2030 жылға қарай отынды пайдалану тиімділігін 32 %-ға арттыруға бағытталған.

150 елде көліктің спутниктік мониторингі бар жедел жүйе қолданылады, ол нақты уақыт режимінде отын деңгейі мен шығыны және автомобильдің орналасқан жері туралы мәліметтер жиынтығын алуға мүмкіндік береді. Осы жүйені енгізу нәтижесінде пайдалану шығыстарының 20 %-ға, энергия ресурстарын тұтынудың шамамен 30 %-ға төмендеуіне қол жеткізілді.

Ұлыбритания үкіметі 2025 жылға қарай үкіметтік көлік құралдары паркінің 25 %-ын электромобильдерге ауыстыру жөніндегі нысаналы мақсат қойды.

Испания үкіметі көп мөлшерде отын тұтынатын ескі көліктерді тұтыну деңгейі анағұрлым төмен үнемділігі жоғары модельдерге ауыстыру бағдарламасын енгізді.

АҚШ Энергетика министрлігінің базасында "Energy Saver" интернет-ресурсы жұмыс істейді, ол автомобиль иелеріне энергетикалық ресурстарды тұтынуды азайту бойынша ақпарат береді.

Финляндия көлік секторында энергия тиімділігін арттыру бойынша стратегиялық шаралардың кешенді пакетін қолданысқа енгізді, оның мақсаты қоғамдық көліктің, автомобиль орнына жаяу және велосипедпен жүрудің тартымдылығын арттыруға негізделеді.

Қазақстан үшін ЕО елдерінің экожүргізу және отын шығынын мониторингтеуге мүмкіндік беретін көлік мониторингінің жедел жүйесі бойынша тәжірибесін қолдануға болады.

4-бөлім. Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған пайымы

Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы мемлекеттік саясат ел экономикасының энергияны неғұрлым көп қажет ететін секторларының энергия үнемдеу әлеуетін іске асыруға бағытталатын болады, бұл қосылған құнды жасауға және ел экономикасындағы шығасыларды қысқартуға мүмкіндік береді.

Өнеркәсіп секторының энергия сыйымдылығы 10 %-ға төмендейді. Бұл энергия үнемдеу жобалары бойынша кәсіпорындарды экономикалық жағынан ынталандырудың және өнеркәсіпті жаңа шешімдер мен технологиялық жаңғыртуды ескере отырып, энергия тиімділігін арттырудың, 800 өнеркәсіптік кәсіпорынға энергия менеджерлерін тағайындаудың және энергия аудитінің үшінші кезеңін өткізудің арқасында мүмкін болады.

Тариф белгілеу жүйесі жетілдірілетін болады, бұл энергетикалық объектілер активтерінің техникалық жай-күйін 10 %-ға жаңартуға, энергетика саласы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеуді арттыруға және білікті мамандардың экономиканың сабақтас салаларына кетуін төмендетуге серпін береді.

Энергосервистік келісімшарттар нарығын дамыту және энергиясервистік шарттар жасасу мақсатында энергия үнемдеу жөніндегі жобаларды қаржыландыру тетіктері жетілдірілетін болады.

Нақты уақыт режимінде электр энергиясының теңгерімді нарығы енгізіледі.

Мемлекеттік сатып алудағы энерготиімділік жөніндегі талаптарды бұзғаны және энергия тұтыну нормативтерінен асып кеткені үшін жауапкершілікті күшейту коммуналдық көрсетілетін қызметтерге ақы төлеуге көзделген бюджет қаражатын үнемдеуге, сондай-ақ энергетикалық ресурстарды тиімді және ұқыпты пайдалануға, тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді энерготиімді мемлекеттік сатып алуға мүмкіндік береді, жабдықтар нарығын қайта құруға, оның ішінде жергілікті қамту үлесін арттыра отырып пәрменді әсер береді.

Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі міндетті іс-шаралар, оның ішінде көппәтерлі тұрғын үйлерді күрделі жөндеу, кондоминимум объектілерін басқару басшыларын оқыту энергия тиімділігі сыныбына "С"-дан төмен болмайтын ғимараттар санының ұлғаюына әкеледі.

Жаңадан енгізілетін және салынып жатқан ғимараттардың энергия тиімділігінің мәлімделген сыныбына сәйкестігі тұрғысынан жобадан кейінгі мониторинг механизмі енгізілетін болады. Барлық деңгейдегі мемлекеттік бюджет есебінен салынып жатқан ғимараттар үшін энергия тиімділігі сыныбы бойынша міндетті талаптар бекітілетін болады.

Халықтың табиғи өсімін және Қазақстан Республикасының көлік-логистикалық әлеуетінің дамуын ескере отырып, көлік секторында отын-энергетикалық ресурстарды тұтыну мониторингін енгізу көлік секторының энергия ресурстарын тұтынуды толық қамтуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Орнықты қалалық ұтқырлықты дамыту, қоғамдық автопаркті жаңарту және көлік құралдарын жаңғырту, жолаушылар және жүк тасымалдарын оңтайландыру, баламалы және жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын отандық көлік құралдарына көшу, тиісті инфрақұрылымды құру арқылы қалаларды жоспарлау және көлік инфрақұрылымы жүйесін жақсарту Парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі Париж келісімінің міндеттемелерін орындауға ықпал ететін болады.

5-бөлім. Дамудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласын дамыту мынадай қағидаттарға сәйкес жүзеге асырылатын болады:

энергетикалық қауіпсіздікке назар аударатын саясат – Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік және энергетикалық кешендерінің қауіпсіз, сенімді және тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

тариф белгілеу кезінде мемлекет пен жеке бизнес мүдделерінің теңгерімі – энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саясатын іске асырудағы теңгерім, сондай-ақ мемлекеттің бизнеспен тұрақты кері байланысы арқылы тариф белгілеу;

энергия тиімділігіне басымдық бере отырып жаңғырту – экономиканың барлық секторлары энергия тиімді технологиялар мен шешімдерге басымдық беруі керек;

барлық жерде "энергия тиімді" мәдениетті қалыптастыру – халықтың барлық жас санаттарының назарын энергия үнемдеуге аударту.

парниктік газдар шығарындыларын азайту және көміртегі бейтараптығына қол жеткізу – Парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі Париж келісімінің міндеттемелерін орындау.

Ағымдағы жағдайды талдауды, халықаралық тәжірибені, даму пайымын және негізгі қағидаттарды ескере отырып, қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін төмендегі тәсілдерді іске асыру болжанады.

1-бағыт. Өнеркәсіп

Шығарылатын өнім өндірісінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, энергия үнемдеуді дамыту және осы сектордың энергия тиімділігін арттыру мақсатында шетел мемлекеттерінің тәжірибесі бойынша өнім бірлігін өндіруге арналған энергия ресурстарының үлестік шығыстарын талдау нәтижелерін ескере отырып, энергия тұтыну нормативтері қайта қаралатын болады.

Энергия үнемдеуді дамыту және энергия тиімділігін арттыру мақсатында өнеркәсіпте технологиялық процестер мен жабдықтарды жаңғыртуды жүргізу және өнеркәсіптің барлық саласында энергия үнемдеу іс-шараларын енгізу үшін жағдайлар, оның ішінде қаржылық жағдайлар жасалатын болады, бұл қолданыстағы жабдықтардың физикалық тозуын кемінде 10 %-ға төмендетуге, ПЭК арттыруға, сондай-ақ шығарылатын өнімнің өзіндік құнын төмендетуге мүмкіндік береді.

Саланы тар бейінді мамандармен қамтамасыз ету мақсатында жоғары оқу орындарында энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру пәндерін енгізу көзделіп отыр.

Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелерінде құзыреттілік пен саналылықты арттыру үшін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасын бұзғаны үшін, оның ішінде кәсіпорында энергия үнемдеуге жауапты тұлғаларды тағайындау бөлігінде жауапкершілік қайта қаралатын болады.

Бұл тәсілдер энергетикалық ресурстарды үнемдеуді және өнеркәсіптің өңдеуші (7 %) және өндіруші (12 %) салаларында энергия үнемдеу әлеуетін іске асыруды қамтамасыз етеді, бұл сайып келгенде өнеркәсіп секторының энергия сыйымдылығының жыл сайын 1,5 %-ға төмендеуіне алып келеді.

2-бағыт. Энергетика

Энергетикалық жүйенің тұрақты жұмыс істеуі, субъектілердің энергия өндіру-тұтыну ауытқуларын төмендету, жүйелік және қосалқы қызметтер нарығын жетілдіру, экспорттық әлеуетті дамыту мақсатында энергия өндіруші ұйымдардың шекті тарифіне қатысты тәсілдер қайта қаралатын болады. Бұл генерациялайтын қуаттардың тозуын 10 %-ға төмендетуге және энергия көздерінің тиімділігін арттыруға, сондай-ақ жылу және электр энергетикасы секторы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеуді арттыру мәселесін шешуге мүмкіндік береді.

Электр энергиясының теңгерімдеуші нарығын нақты уақыт режимінде (қаржылық өзара есеп айырысулармен) енгізу жоспарлануда.

Энергия өндіруші ұйымдарды жаңғырту жөніндегі инвестициялық бағдарламаларды іріктеу жөніндегі қағидаларға бес жыл мерзімге энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шаралар жоспарларын үйлестіруге және іске асыруды қамтамасыз етуге, энергетикалық кәсіпорындардың нақты көрсеткіштерін нормативтерге келтіруге, энергетикалық кәсіпорындардың кәсіпорын өнімін шығаруға жұмсалатын үлестік шығыстарын төмендетуге, кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі мен инвестициялық тартымдылығын арттыруға мүмкіндік беретін өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін болады. Бұл да олардың энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы заңнама талаптарын сақтауына ықпал ететін болады.

Бұдан басқа, жылу энергиясын беру кезінде тозу мен ысырапты азайту мақсатында коммуналдық жылумен жабдықтау жүйелерін пайдалану және жөндеу процесінде оларды бақылауды қатаңдатудың заңнамалық мүмкіндіктері қаралатын болады.

3-бағыт. Бюджеттік сектор

Бюджеттік сектордың айтарлықтай энергия үнемдеу әлеуетін игеру мақсатында сатып алынатын энергия тиімді жабдықтың үлесін арттыру энергия тиімділігі талаптарының сақталуы тұрғысында тауарларды, жұмыстар және көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу мониторингін жүргізу, сондай-ақ оларды бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілікті белгілеу арқылы қамтамасыз етіледі.

Жергілікті атқарушы органдар энергосервистік шарттар механизмі арқылы жыл сайын кемінде 20 ғимараттың энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі іс-шараларды іске асыратын болады.

Бюджеттік сектордың энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жобаларын іске асыру үшін коммуналдық көрсетілетін қызметтерге ақы төлеуге көзделген бюджет қаражатын үнемдеу есебінен энергия сервистік шарттар тетігін жасау және қаржыландыру бөлігінде заңнамалық кедергілерді жою жөніндегі шаралар қабылданатын болады.

Дүниежүзілік банк іске асырған әлеуметтік сектор объектілерін жаңғырту жөніндегі жобаның практикалық тәжірибесі масштабталатын болады.

4-бағыт. Тұрғын үй секторы

Тұрғын үй секторының энергетикалық тұтынуының жоғары өсу қарқынын назарға ала отырып, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласын дамыту Қазақстанда одан әрі имплементациялау мақсатында құрылыстың энергия сыйымдылығы бойынша халықаралық тәжірибеге негізделетін болады.

Тұрғын үй қорына күрделі жөндеу жүргізу қажеттігін айқындау энергияны көп қажет ететін көппәтерлі тұрғын үйлерді анықтау жолымен жүзеге асырылатын болады.

Тұрғын үй секторының энергия сыйымдылығын төмендету энергия үнемдейтін құрылысты дамыту есебінен қамтамасыз етіледі, ол үшін құрылыс материалдарының, бұйымдар мен конструкциялардың энергия тиімділігі бойынша талаптар қайта қаралады және энергия тиімділігінің сыныбы жоғары объектілердің құрылысын ынталандыру шаралары әзірленді.

Көппәтерлі тұрғын үйлердің "С"-дан төмен емес энергия тиімділігі сыныбына қол жеткізуі үшін қаржыландыру тетіктерінің жаңа схемалары жасалады және қолданыстағылары жетілдіріледі, сондай-ақ жобаларда ерікті жасыл стандарттарды қолданатын құрылыс салушылар үшін қосымша ынталандырулар әзірленеді.

"Энергия тиімділігі" қоғамды қалыптастыру энергетикалық ресурстарға ұқыпты қарау мәселелерінде хабардар болуды арттыру жөніндегі науқанды іске асыру арқылы жүзеге асырылатын болады. Педагогтер мен балалардың назары энергияны үнемдейтін әдеттерді сіңіруге аударылады, ал балалар арқылы олардың отбасы мүшелеріне әсер етеді.

Тұрмыстық техниканың энергия тұтынуы туралы ақпарат кеңінен қолжетімді болады. Тұрғын мүлікті таңдау кезінде азаматтар ең аз энергия тұтынатын тұрғын үйді таңдауға тырысады. Кондоминимумдер объектілерін басқару органдары үшін тиісті әдістемелік ұсынымдарды тарата отырып, оқыту семинарлары өткізілетін болады, бұл тұрғын үй секторының энергия үнемдеу іс-шараларын іске асырудың тиімділігін арттыруға ықпал ететін болады.

5-бағыт. Көлік

Халықтың жыл сайынғы өсуін, сондай-ақ автокөлік құралдары санының артуын ескере отырып, бұл сектордағы энергия тиімділігін арттыру Қазақстанның халық ең тығыз орналасқан қалаларында қоғамдық автопаркті жаңарту және оның санын ұлғайту есебінен жүзеге асырылады, бұл қоғамдық көлікті пайдаланудың тартымдылығын арттыруға алып келеді.

Отын-энергетикалық ресурстарды тұтынудың мониторингі көлік секторының энергетикалық ресурстарды тұтынуына ауқымды талдау жүргізу арқылы жүзеге асырылатын болады, бұл көліктің энергия тиімділігі бойынша қолданыстағы талаптарды өзектілендіруге негіз болады.

Көлік секторында энергия үнемдеуді дамыту қоғамдық көлікке қол жеткізе отырып, қалалық шағын аудандардың техникалық талаптары мен бас жоспарларын қайта қарау, сондай-ақ қолданыстағы велосипед жолы инфрақұрылымын ұйымдастыру және жетілдіру арқылы да жүзеге асырылатын болады.

6-бағыт. Жалпы (сектораралық) тәсілдер

Энергия тұтыну жөніндегі деректердің анықтығын қамтамасыз ету үшін МЭТ ААЖ-ның Қазақстанның ақпараттық жүйелерімен интеграциясы жүргізіледі, сондай-ақ энергия жүйесін дамытуды стратегиялық жоспарлау үшін желі элементтерінің инфрақұрылымы мен жабдықтар үшін релевантты негізгі сипаттамалардың, желіге түсетін теңестіруге арналған мамандандырылған ақпараттың, тұтыну мен шикізат жөніндегі деректердің, сұраныс пен шығыстар динамикасының интеграциясы қосымша пысықталатын болады.

Энергия тиімді технологиялар мен іс-шараларды енгізудің ең маңызды аспектісі қаржылық қамтамасыз етілу болып табылады, оған Энергия тиімділігі қорын құру арқылы қол жеткізіледі, оның капиталдандырылуы барлық кәсіпорындар тарапынан аударымдардың арнайы жүйелері арқылы немесе халықаралық қаржы институттарының кредиттік желілері ретінде жүзеге асырылуы мүмкін. Қор қаражаты энергия тиімділігі жөніндегі жобаларды қолдау бағдарламаларына (субсидиялар, гранттар не кредиттер) бағытталатын болады. Бұл ретте орта және ұзақ мерзімді перспективада ұзақ мерзімді және ауқымды инвестициялық іс-шараларға қатысты "жасыл" облигациялар мен "жасыл" таксономия беретін мүмкіндіктер ескерілетін болады.

Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласындағы талаптарды сақтау үшін "Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасының кодексіне мемлекеттік мекемелердің энергия тұтыну нормативтерінен асыру, мемлекеттік сатып алуда энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі талаптарды бұзу, сондай-ақ энергия тиімділігі талаптарына сәйкес келмейтін ғимараттарды пайдалану, құрылыстар мен құрылысжайларды пайдалануға беру бөлігінде әкімшілік жауапкершілікті белгілеу бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу мәселесі пысықталатын болады.

Энергия үнемдеу саласындағы кадрлық әлеуетті өрістету және техникалық мамандықтар бойынша оқитын студенттер үшін энергия тиімділігін арттыру мақсатында жоғары оқу орындары мен техникалық және кәсіптік білім беру мекемелерінің білім беру бағдарламаларына энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру пәндері енгізілетін болады.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

Нысаналы индикаторлар

өнеркәсіптің энергия сыйымдылығын 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 10 %-ға төмендету;

энергетика секторының энергия сыйымдылығын 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 5 %-ға төмендету;

үй-жайлар алаңының бір бірлігіне шаққанда энергия тұтынуды 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 10 %-ға төмендету;

жан басына шаққандағы энергия тұтынуды 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 5 %-ға төмендету.

Күтілетін нәтижелер:

ЖІӨ энергия сыйымдылығының 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 10 %-ға төмендеуі;

электр және жылу желілері тозуының 5 %-ға төмендеуі;

энергия өндіруші ұйымдардың негізгі және қосалқы жабдықтары тозуының 5 %-ға төмендеуі;

энергия үнемдеу саласына 20 млн АҚШ доллары сомасына инвестицияларды тартылуы;

халықтың энергия үнемдеу мәселелерінде хабардар болуының 50 %-дан астам қамтумен артуы.

Қазақстан Республикасының энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасына қосымша

Қазақстан Республикасының энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру саласын дамытудың 2023 – 2029 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Р/с №

Негізгі іс-шаралардың атауы

Аяқталу нысаны

Аяқталу мерзімі

Жауапты орындаушылар

1	2	3	4	5
1-бағыт. Өнеркәсіп
1-нысаналы индикатор. Өнеркәсіптің энергия сыйымдылығын 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 10 %-ға төмендету (2023 – 1,43 %, 2024 – 2,86 %, 2025 – 4,29 %, 2026 – 5,71 %, 2027 – 7,14 %, 2028 – 8,57 %, 2029 – 10 %).				ИИДМ, ЭМ, ҰЭМ, Әділетмині, Қаржымині, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
1.	Шет елдер мен Қазақстанның мұнай және газ өндіру, минералдық шикізатты өндіру және байыту, болат және түсті металдар өндірісі салаларында өнім бірлігін өндіруге жұмсалатын энергия ресурстарының үлестік шығыстарына салыстырмалы талдау жүргізу	талдамалық есеп	2023 жылғы тамыз	ИИДМ, ЭМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
2.	"Энергия тұтыну нормативтерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 394 бұйрығына талдау нәтижелерінің негізінде өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің бұйрығы	2023 жылғы қараша	ИИДМ, ЭМ, ҰЭМ, Әділетмині, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
3.	Энергия үнемдеу жөніндегі жобаларды қаржылық қолдау шараларын іске асыруға халықаралық қаржы ұйымдарының қаражатын тарту	келісім	2024 жылғы қыркүйек	ИИДМ, Қаржымині, ҰЭМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
4.	Өнеркәсіп орындарының негізгі және қосалқы жабдықтарын жаңғырту және реконструкциялау	пайдалануға беру актілері	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
5.	Энергетикалық ресурстарды жылына бір мың бес жүз және одан да көп тонна шартты отынға баламалы көлемде тұтынатын Мемлекеттік энергетикалық тізілім субъектілерінің энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру жөніндегі жауапты тұлғаларды тағайындау жөніндегі міндетін орындамағаны үшін әкімшілік жауапкершілікті белгілеу	Заң жобасы Заң	2023 жылғы қараша, 2024 жылғы наурыз	ИИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, Әділетмині, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
2-бағыт. Энергетика
2-нысаналы индикатор. Энергия сыйымдылығын 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 5 %-ға төмендету (2023 – 0,714 %, 2024 – 1,428 %, 2025 – 2,143 %, 2026 – 2,857 %, 2027 – 3,571 %, 2028 – 4,285 %, 2029 – 5 %).				ИИДМ, ЭМ, ҰЭМ, Әділетмині, ЭТРМ, ЖАО, "KEGOC" АҚ (келісу бойынша), "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
6.	Энергия өндіруші ұйымдардың шекті тарифін қалыптастыруға арналған тәсілдерді қайта қарау	Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің бұйрығы	2023 жылғы шілде	ЭМ, ҰЭМ, ИИДМ, Әділетмині
7.	Электр энергиясының нақты уақыт режиміндегі теңгерімдеуші нарығын енгізу (қаржылық өзара есеп айырысулармен)	Үкіметке ақпарат	2023 жылғы қыркүйек	ЭМ, ҰЭМ, "KEGOC" АҚ (келісу бойынша)
8.	Энергия өндіруші ұйымдарды жаңғырту жөніндегі инвестициялық бағдарламаларды іріктеу жөніндегі қағидаларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің бұйрығы	2023 жылғы шілде	ЭМ, ИИДМ, ЭТРМ, Әділетмині
9.	Коммуналдық жылумен жабдықтау жүйелерін пайдалану және жөндеу жұмыстарын жүргізу кезіндегі бақылауды жетілдіру	Үкіметке есеп	2023 жылғы шілде, 2023 жылғы желтоқсан	ИИДМ, ЭМ, ҰЭМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
3-бағыт. Бюджеттік сектор
3-нысаналы индикатор. Үй-жайлар алаңына шаққанда энергия тұтынуды 2021 жылғы деңгейден 2029 жылға қарай 10 %-ға төмендету (2023 – 1,4 %, 2024 – 2,86 %, 2025 – 4,29 %, 2026 – 5,71 %, 2027 – 7,14 %, 2028 – 8,57 %, 2029 – 10 %).				ИИДМ, Қаржымині, ЖАО, ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
10.	Бюджеттік сектор ұйымдары сатып алатын энергия тиімді жабдықтардың үлесін ұлғайту	Үкіметке ақпарат	2023 – 2029 жылдардағы маусым	ИИДМ, ЖАО, Қаржымині, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
11.	Әлеуметтік маңызы бар объектілерді жаңғырту бойынша ұсынымдар жинағын әзірлеу	әдістемелік құрал	2023 жылғы тамыз	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
12.	Бюджеттік сектор ғимараттарының, құрылыстары мен құрылысжайларының ішкі жарықтандырылуын жаңғырту	пайдалануға беру актілері	2024 – 2029 жылдардағы ақпан	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
13.	Автоматтандырылған жылу пункттерін орната отырып, бюджеттік сектордың ғимараттарын, құрылыстары мен құрылысжайларын терможаңғыртуды жүргізу	пайдалануға беру актілері	2024 – 2029 жылдардағы ақпан	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
14.	Бюджеттік ұйымдардың энергосервистік келісімшарттар жасасуы бойынша заңнамалық кедергілерді жою жөніндегі ұсыныстарды пысықтау	Үкіметке ақпарат	2023 жылғы тамыз	ИИДМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
15.	Энергия ресурстарын барынша үнемдеу өлшемшарты бойынша энергосервистік шарттар жасасу	энергосервистік шарттар	2023 – 2029 жылдардағы қыркүйек	ИИДМ, ЖАО, Қаржымині, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
4-бағыт. Тұрғын үй секторы және тұрғындар
4-нысаналы индикатор. Жан басына шаққандағы энергия тұтынуды 2021 жылғы деңгейден 5 %-ға төмендету (2023 – 0,714 %, 2024 – 1,428 %, 2025 – 2,143 %, 2026- 2, 857 %, 2027 – 3,571 %, 2028 – 4,285 %, 2029 – 5 %).				ИИДМ, ЖАО, ОМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша), "ТКШ Қазорталық" АҚ (келісу бойынша), "ҚазҚСҒЗИ" АҚ (келісу бойынша)
16.	Қазақстанда одан әрі имплементациялау мақсатында құрылыстың энергия сыйымдылығы бойынша халықаралық құрылыс нормаларын, қағидалары мен стандарттарын зерделеу	Үкіметке есеп	2023 жылғы тамыз	ИИДМ, "ҚазҚСҒЗИ" АҚ (келісу бойынша), "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша), "ТКШ Қазорталық" АҚ (келісу бойынша)
17.	"Құрылыс материалдарының, бұйымдары мен конструкцияларының энергия тиімділігі жөніндегі талаптарды белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 401 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің бұйрығы	2023 жылғы желтоқсан	ИИДМ, ҰЭМ, Әділетмині, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
18.	Қолданыстағы ғимараттардың энергетикалық көрсеткіштерін диагностикалай отырып, тұрғын үй қорына түгендеу жүргізу	Үкіметке есеп	2023 жылғы маусым	ИИДМ, ЖАО, "ТКШ Қазорталық" АҚ (келісу бойынша)
19.	Кондоминимум объектілерін басқару органдарының басшылары мен мамандары үшін КТҮ ортақ мүлкін энергия тиімді ұстау және пайдалану бойынша оқыту жүргізу, тиісті әдістемелік ұсынымдарды тарату	Үкіметке есеп	2023 – 2025 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ"АҚ (келісу бойынша), "ТКШ Қазорталық" АҚ (келісу бойынша)
20.	"С"-дан төмен емес энергия тиімділігі сыныбына қол жеткізуді қамтамасыз ететін энергия үнемдеу (терможаңғырту) жөніндегі міндетті іс-шаралары бар көппәтерлі тұрғын үйлерді күрделі жөндеу жобаларын іске асыру	пайдалануға беру актілері	2024 – 2029 жылдардағы қазан	ИИДМ, ЖАО
21.	Өңірлерде КТҮ пилоттық энергия сервистік жобаларын іске асыру	пайдалануға беру актілері	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ"АҚ (келісу бойынша)
22.	Энергетикалық ресурстарға ұқыпты қарау мәселелерінде халықтың хабардар болуын арттыру жөніндегі іс-шаралар өткізу (ақпараттық-түсіндіру материалдары, дөңгелек үстелдер, семинарлар)	Үкіметке есеп	2023 – 2029 жылдардағы шілде	ИИДМ, АҚДМ, "ЭЭДЭИ"АҚ (келісу бойынша)
23.	Энергия ресурстарын ұқыпты пайдалану мәселелері бойынша сынып сағаттарын өткізу	Үкіметке есеп	2023 – 2029 жылдардағы маусым	ОМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ"АҚ (келісу бойынша)
24.	Жұртшылықтың хабардар болуын арттыру динамикасын айқындай отырып, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру мәселелерінде халық арасында хабардар болу туралы сұрау салу жүргізу	Үкіметке есеп	2023 – 2029 жылдардағы тамыз	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ"АҚ (келісу бойынша)
25.	Тұрғын үй іздеудің ірі порталдарында және онлайн хабарландырулар сервистерінде ғимараттардың энергия тиімділігі сыныбы бойынша ақпаратты қосу	Үкіметке есеп	2023 жылғы желтоқсан	ИИДМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
5-бағыт. Көлік
26.	"Қыс мезгілінде автомобиль қозғалтқышының блогын іске қосу алдындағы электрмен жылыту технологиясы" пилоттық жобаларын енгізу	пилоттық жобалар	2023 жылғы қараша – 2024 жылғы наурыз	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
27.	Көлік секторының энергетикалық ресурстарды тұтынуына талдамалық зерттеу жүргізу	талдамалық зерттеу	2023 жылғы қыркүйек	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
28.	"Көліктің энергия тиімділігі бойынша талаптарды белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 389 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің бұйрығы	2023 жылғы қазан	ИИДМ, ҰЭМ, Әділетмині, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
29.	Жергілікті қоғамдық көлікті неғұрлым таза отынға (газ, электр, биоотын және тағы басқа) ауыстыру	Үкіметке есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
30.	Велосипед көлігінің инфрақұрылымын дамыту (веложолдар жасау, велотұрақтар санын көбейту)	Үкіметке есеп	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, ЖАО
31.	Энергия тиімді қоғамдық көлікті пайдалануды ынталандыру жөніндегі шараларды іске асыру	Үкіметке ақпарат	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, "ҚТЖ" ҰК" АҚ, (келісу бойынша)
32.	Пойыздардың электр тартымына жұмсалатын үлестік шығысты азайту жөніндегі іс-шараларды жүргізу	Үкіметке ақпарат	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, "ҚТЖ" ҰК" АҚ, (келісу бойынша)
33.	Автомобиль көлігінің энергия тиімділігі көрсеткіші бойынша ақпаратты көлікті іздеу порталдарында, сондай-ақ онлайн хабарландырулар сервистерінде енгізу	Үкіметке есеп	2023 жылғы тамыз	ИИДМ, ЦДИАӨМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
Сектораралық іс-шаралар
34.	Астана қаласының табиғи монополиялар субъектілерінен энергия тұтыну жөніндегі деректерді ала отырып, "Мемлекеттік энергетикалық тізілімді" қалыптастыру және жүргізу	энергия тұтыну жөніндегі деректерді қамтитын "Мемлекеттік энергетикалық тізілім"	2023 – 2029 жылдардағы желтоқсан	ИИДМ, Астана қ. әкімдігі, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
35.	"Мемлекеттік энергетикалық тізілім" автоматтандырылған ақпараттық жүйесін Қазақстанның ЗТ МДҚ, "Е-Статистика", "Жылжымайтын мүлік тіркелімі" МДҚ, "Е-Шаңырақ", "Е-Кадастр" МДҚ және МКК АЖ сияқты ақпараттық жүйелерімен интеграциялау	"Мемлекеттік энергетикалық тізілім" автоматтандырылған ақпараттық жүйесін интеграциялау	2023 жылғы қазан, 2024 жылғы желтоқсан	ИИДМ, ЦДИАӨМ, Әділетмині, Қаржымині, СЖРА (келісу бойынша), "ҰАТ" АҚ (келісу бойынша), "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
36.	Жоғары оқу орындарындағы және техникалық-кәсіптік мекемелердегі білім беру бағдарламаларына энергия үнемдеу және техникалық мамандықтарда энергия тиімділігін арттыру пәндерін енгізу	Үкіметке ақпарат	2024 жылғы қыркүйек	ҒЖБМ, "ЭЭДЭИ" АҚ (келісу бойынша)
37.	Энергия тиімділігі қорын құру мәселесін пысықтау	Үкіметке ақпарат	2023 жылғы тамыз, 2024 жылғы желтоқсан	ИИДМ, Қаржымині, ҰЭМ, БҚДА (келісу бойынша)
38.	"Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне мемлекеттік мекемелердің энергия тұтыну нормативтерінен асыруы, мемлекеттік сатып алуда энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру, жауапты тұлғаларды тағайындау жөніндегі талаптарды бұзу, энергия тиімділігі талаптарына сәйкес келмейтін ғимараттарды, құрылыстар мен құрылысжайларды пайдалануға беру бөлігінде әкімшілік жауаптылықты белгілеу бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу	Заң жобасы Заң	2023 жылғы қараша, 2024 жылғы наурыз	ИИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, Әділетмині, ЖАО, "ЭЭДЭИ" АҚ, (келісу бойынша)

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

АҚДМ – Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі;

АЭК – аймақтық электр желілік компаниясы;

Әділетмині – Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі;

БҚДА – Қазақстан Республикасының Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі;

БҰҰДБ – Біріккен Ұлттар Ұйымының Қазақстандағы даму бағдарламасы;

ҒЖБМ – Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі;

ЕҚДБ – Еуропа Қайта құру және Даму банкі;

ЕО – Еуропалық Одақ;

ЖАО – жергілікті атқарушы органдар;

ЖТЭТ – жалпы түпкілікті энергия тұтыну;

"Жылжымайтын мүлік тіркелімі" МДҚ – "Жылжымайтын мүлік тіркелімі" мемлекеттік дерекқоры;

ЖІӨ – Жалпы ішкі өнім;

ЗТ МДҚ – "Заңды тұлғалар" мемлекеттік дерекқоры;

ИИДМ – Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі;

"КТЖ" ҰК" АҚ – "Қазақстан темір жолы" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы;

КТҮ – көппәтерлі тұрғын үй;

"ҚазҚСҒЗИ" АҚ – "Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" акционерлік қоғамы;

Қаржымині – Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі;

м.б.т. – мұнай баламасындағы тонна;

МКК АКЖ – "Мемлекеттік кірістер комитеті" ақпараттық жүйесі;

МЭТ ААЖ – "Мемлекеттік энергетикалық тізілімі, автоматтандырылған ақпараттық жүйесі;

ОМ – Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі;

ОЭТ – отын-энергетикалық теңгерім;

ПӘК – пайдалы әсер коэффициенті;

СЖРА – Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалау агенттігі;

"ТКШ Қазорталық" АҚ – "Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын жаңғырту мен дамытудың қазақстандық орталығы" акционерлік қоғамы;

"ҰАТ" АҚ – "Ұлттық ақпараттық технологиялар" акционерлік қоғамы;

ҰЭМ – Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі;

ХЭА – Халықаралық энергетикалық агенттік;

ЦДИАӨМ – Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі;

ЭМ – Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі;

ЭТРМ – Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар министрлігі;

ЭЫДҰ – Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы.

"ЭЭДЭИ" АҚ – "Электр энергетикасын дамыту және энергия үнемдеу институты" акционерлік қоғамы.

Об утверждении Концепции развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 264.

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Концепцию развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы (далее – Концепция).

2. Центральным, местным исполнительным органам, государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан (по согласованию), и иным организациям (по согласованию), ответственным за реализацию Концепции:

1) принять необходимые меры по реализации Концепции;

2) представлять информацию о ходе реализации Концепции в порядке и сроки, установленные постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении Системы государственного планирования в Республике Казахстан".

3. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан.

4. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр Республики Казахстан

А. Смаилов

Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 264

Концепция
развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности Республики Казахстан на 2023 – 2029 годы

Раздел 1. Паспорт

Наименование	Концепция развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности Республики Казахстан на 2023–2029 годы
Основания для разработки	Поручение Президента Республики Казахстан К. Токаева, данное по итогам совещания по вопросам энергетики и инженерной инфраструктуры от 2 марта 2022 года № 22-01-7.4, пункт 2.6 "касательно формирования предложений по изменению политики энергосбережения и повышения энергоэффективности отраслей экономики с учетом передового мирового опыта"
Государственный орган, ответственный за разработку Концепции	Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан
Государственные органы, ответственные за реализацию Концепции	Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан, Министерство энергетики Республики Казахстан, Министерство национальной экономики Республики Казахстан, Министерство финансов Республики Казахстан, Министерство юстиции Республики Казахстан, Министерство просвещения Республики Казахстан, Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан, Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан, Министерство экологии и природных Республики Казахстан, местные исполнительные органы, Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан, Агентство по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан
Сроки реализации	2023-2029 годы

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Начало современной системы энергосбережения заложено в 2012 году с принятием отраслевого Закона Республики Казахстан "Об энергосбережении и повышении энергоэффективности" (далее – Закон), предусматривающего основные направления политики энергосбережения и повышения энергоэффективности.

Основой для создания политики энергосбережения стала цель по снижению энергоемкости ВВП как показатель уровня эффективного использования топливно-энергетических ресурсов государства на 25 % к 2025 году от уровня 2008 года.

На первом этапе ключевой акцент был сделан на промышленный и энергетический сектора, на долю которых в структуре первичного потребления приходилась наибольшая часть потребляемых ресурсов страны (36,9 %).

Было утверждено более 30 нормативных правовых актов, регулирующих деятельность в сфере энергоэффективности и стимулирующих энергосбережение. Действенными инструментами стали Государственный энергетический реестр, в рамках которого проведен мониторинг энергопотребления более 81 тысячи промышленных и энергетических предприятий, предприятий агропромышленного комплекса, организаций транспортного и бюджетного секторов.

100 крупными промышленными предприятиями была внедрена система энергоменеджмента. Более 2 000 организациями проведен энегоаудит, по итогам которого реализовано 8 500 энергоэффективных мероприятий на сумму 354 млрд тенге. Реализация мероприятий позволила снизить энергопотребление на данных предприятиях на 2,6 млн тонн условного топлива в год, что соразмерно годовому энергопотреблению 17 тысяч школ.

Следующим этапом развития сферы энергосбережения стал механизм энергосервисных контрактов. За 2015-2020 годы реализовано 92 контракта по принципу энергосервисных договоров на сумму 71 млрд тенге. Основная часть договоров заключена по модернизации уличного освещения и системы отопления (котельные, тепловые пункты и тд.) бюджетных организаций.

Для привлечения инвестиций в развитие сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности внедрен принципиально новый механизм финансовой поддержки проектов по энергосбережению, направленный на создание условий гарантирования кредитов (до 90 % от суммы займа), предоставляемых банками второго уровня.

Благодаря активной приверженности политике энергоэффективности в 2021 году достигнуто снижение энергоемкости ВВП на 38,5% от уровня 2008 года (0,32 т.н.э./тыс. долларов в ценах 2015 года против 0,52 т.н.э./тыс. долларов в ценах 2015 года).

Однако согласно обзору Международного энергетического агентства по итогам 2020 года энергоемкость ВВП Казахстана в сравнении со среднемировым показателем выше в 2 раза (среднемировой – 0,17 т.н.э. на 1 000$ в ценах 2015 года), со странами ОЭСР в 3,2 раза (0,11). При этом по данному показателю мы опережаем Россию (0,53) и Узбекистан (0,42).

Для обеспечения дальнейшего снижения энергоемкости ВВП в 2022 году приняты поправки в Закон Республики Казахстан "Об энергосбережении и повышении энергоэффективности", направленные на усиление политики энергосбережения и повышения энергоэффективности в бюджетном секторе ("энергоэффективные" государственные закупки, полный охват мониторингом энергопотребления, выдача рекомендаций бюджетным организациям), расширение роли местных исполнительных органов в вопросах энергосбережения, реформирование системы энергоаудита с целью повышения качества услуг и обеспечения их доступности, повышение уровня ответственности субъектов контроля вне зависимости от категорий за счет внедрения профилактического контроля без посещения, внедрение индивидуального подхода по снижению энергоемкости производимой продукции.

2.1. Промышленность

Работа с крупными потребителями промышленного сектора дала положительные результаты в период становления политики энергосбережения.

Согласно топливно-энергетическому балансу в формате международного энергетического агентства в 2021 году потребление энергоресурсов промышленным сектором (включая, в том числе добычу и переработку угля, нефти и газа) составило 38,5% энергии (26,4 млн т.н.э. от 68,7 млн т.н.э.) от общего первичного энергопотребления Республики Казахстан.

За 2019-2021 годы рост потребления энергоресурсов промышленным сектором составил 4,4% (2019 год – 25,3 млн т.н.э., 2020 год – 25,4 млн т.н.э., 2021 год – 26,4 млн т.н.э.).

В 2021 году энергоемкость промышленного сектора снизилась на 2,2% в сравнении с 2019 годом (2019 год – 0,4 т.н.э./тыс. долларов США, 2020 год – 0,391 т.н.э./тыс. долларов США, 2021 год – 0,391 т.н.э./тыс. долларов США).

Несмотря на успешную реализацию политики энергосбережения, промышленный сектор по-прежнему остается одним из основных потребителей энергоресурсов. В структуре общее конечное потребление энергии (далее – ОКПЭ) на промышленный сектор приходится 30,3% энергоресурсов (по доле потребления на 2 месте после жилищного сектора).

Наиболее энергоҰмкой отраслью является обрабатывающая и добывающая промышленность, на которую приходится более 90% ОКПЭ промышленного сектора. Среди отраслей обрабатывающей промышленности наибольшее энергопотребление приходится на черную и цветную металлургию.

Согласно результатам проведенных энергетических аудитов потенциал энергосбережения обрабатывающей промышленности составляет 7%, добывающей промышленности от 5 до 20%.

Одними из причин значительного потенциала промышленных предприятий Республики Казахстан являются устаревание технологического процесса и физический износ оборудования, который достигает 45–60%, что приводит к неполному использованию производственной мощности и высокому удельному потреблению энергии производственными линиями.

Проблемы промышленного сектора:

эксплуатация устаревшего оборудования, не соответствующего требованиям по эффективности;

отсутствие финансовой возможности внедрения энергосберегающих мер, а также стимулирующих мер и льготных условий для финансирования проектов по энергосбережению;

нехватка узкопрофильных квалифицированных специалистов, а также низкий уровень сознательности в вопросах энергоэффективности на местах.

2.2. Энергетика

Согласно ТЭБ в формате МЭА в 2021 году чистое потребление энергоресурсов сектора энергетики (за исключением добычи и переработки угля, нефти и газа) составило 21,7% энергии (14,97 млн т.н.э. от 68,7 млн т.н.э.) от общего первичного энергопотребления Республики Казахстан.

За 2019–2021 годы рост чистого потребления энергетических ресурсов сектора энергетики составил 19,2% (в 2019 году – 12,56 млн т.н.э., в 2020 году – 11,05 млн т.н.э, в 2021 году – 14,97 млн т.н.э.).

В 2021 году энергоемкость энергетики выросла на 12,8% в сравнении с 2019 годом (2019 год – 3,68 т.н.э./тыс. долларов США, 2020 год – 3,24 т.н.э./тыс. долларов США, 2021 год – 4,15 т.н.э./тыс. долларов США).

Сектор энергетики включает деятельность по производству, передаче, снабжению тепловой и электроэнергией.

В рамках Государственного энергетического реестра осуществляется мониторинг 192 энергетических предприятий. Анализ заключений энергоаудитов энергетических предприятий выявил средний потенциал энергосбережения, равный 8%.

Рост энергоемкости сектора энергетики (производство, передача, снабжение) связан с высоким уровнем износа основного и вспомогательного оборудования энергетических предприятий, увеличением спроса на вторичные энергоресурсы, сдерживанием низких цен на тарифы, отсутствием инвестиционной привлекательности, а также низким уровнем оплаты труда специалистов в секторе энергетики.

Электроэнергетика

Производство электрической энергии в Республике Казахстан в настоящее время осуществляется 204 электрическими станциями с общей установленной мощностью 24 523,7 Мегаватт и располагаемой мощностью 19 024,3 Мегаватт. Выработка электроэнергии в 2022 году по Казахстану составила 112,8 млрд киловатт в час при потреблении 112,9 млрд киловатт в час.

На сегодня 55,5% генерирующего оборудования электростанций имеет возраст более 30 лет, 5,8% – 21–30 лет, 13,1% – 11–20 лет, 18,2% – 5–10 лет, 7,4% – до 5 лет. Общий физический износ оборудования составил 59%, что более чем в 2 раза снижает коэффициент полезного действия (далее – КПД) станций.

Уровень износа электрических сетей в Республике Казахстан составляет в среднем 66%, что приводит к потерям электрической энергии при транспортировке в 5% при нормативах в 6-7%. Уровень потерь региональных электросетей составляет в среднем порядка 14%. Потери связаны с эксплуатацией большинства линий электропередачи более 40 лет и значительной протяженностью. Большая часть электрических сетей создана в 1970-х годах.

Помимо неэффективного использования топливно-энергетических ресурсов сектором энергетики вышеназванные проблемы также снижают надежность функционирования энергосистемы Казахстана и, в первую очередь, влияют на энергобезопасность страны и устойчивость экономики.

Согласно прогнозному балансу электрической энергии и мощности Казахстана на 2023–2029 годы ожидается существенный дефицит электрической энергии и мощности в связи с ускоренным ростом экономики и растущим спросом на электрическую энергию.

Теплоэнергетика

Сектор теплоснабжения характеризуется от производства до потребления тепловой энергией низким КПД в среднем 75% для котлов и 58% для всей системы, высокими потерями тепла от 18 до 42% на этапе транспортировки и распределения тепла. Только 35–50% энергии топлива преобразуется в электрическую и тепловую энергию, отпускаемую в сеть, оставшаяся часть расходуется на производственные процессы.

В Республике Казахстан функционирует 37 тепловых источников с общей установленной мощностью 43 231 гигакалорий в час, располагаемая мощность составляет 37 566,7 гигакалорий в час. В государственной собственности находится 15 ТЭЦ (города Семей, Костанай, Кентау, Уральск, Аркалык, Шахтинск, Астана, Кызылорда, Тараз, Актау, Алматы).

В 2022 году выработка теплоэнергии составила 95,6 млн гигакалорий, из них 55,9 млн гигакалорий приходится на тепловые электростанции и 32,6 млн гигакалорий – на котельные.

Количество аварийных остановок за 2022 год увеличилось на 23 % (1789) по сравнению с 2021 годом (1456). Такой прирост вызван высоким уровнем износа оборудования, который составляет 66%. Средний возраст теплоэлектроцентралей составляет 61 год.

Отрасль теплоэнергетики охватывает системы централизованного теплоснабжения общего пользования, локального, центрального и индивидуального теплоснабжения. Во всех стадиях процесса (производство, передача, распределение и потребление тепловой энергии) имеются существенные технические и экономические проблемы.

Общая протяженность тепловых сетей в двухтрубном исчислении по республике составляет порядка 13,9 тыс. километров. При этом, 49,2 % или 6,246 тыс. километров сетей требует замены. Средний износ тепловых сетей составляет 57 %.

Проблемы энергетики:

износ основного и вспомогательного оборудования;

отсутствие инвестиционной привлекательности;

нехватка узкопрофильных квалифицированных специалистов, а также низкий уровень оплаты труда.

2.3. Бюджетный сектор

Потребление энергоресурсов за 2021 год бюджетного и коммерческого сектора выросло на 20% по сравнению с 2019 годом (2019 г. – 4,6 млн т.н.э., 2020 г. – 3,9 млн т.н.э. и 2021 г. – 5,5 млн т.н.э.).

Реестр государственных предприятий и учреждений, юридических лиц с государственным участием в уставном капитале Республики Казахстан включает 27 378 организаций, финансируемых из местного или республиканского бюджета.

По данным Государственного энергетического реестра (мониторинг осуществлялся в отношении бюджетных организаций, имеющих здания и сооружения), на государственные учреждения и предприятия приходится 4,76% ОКПЭ.

Большинство государственных учреждений имеет низкие классы энергоэффективности (79% зданий соответствует классам энергоэффективности F и G, классам C и D – 11%, и классам В и А – всего 6 и 4% соответственно),

Основная доля зданий государственного сектора не подключена к централизованному теплоснабжению и обеспечивается газовыми, угольными, дизельными и электрическими котлами с 60–80% КПД.

Потенциал энергосбережения по всем видам энергоресурсов в данном секторе составляет порядка 40%.

Проблемы бюджетного сектора

отсутствие условий для заключения энергосервисных договоров в бюджетном секторе;

отсутствие возможности заключения договоров государственных закупок товаров, работ и услуг по критерию наибольшей экономии потребления.

2.4. Жилищный сектор

Жилищно-коммунальный сектор относится к числу наиболее энергоемких отраслей экономики Республики Казахстан и является первым по величине потребителем в ОКПЭ, на долю которого приходится 34%.

Потребление энергоресурсов в жилищном секторе в 2021 году увеличилось на 28,3% по сравнению с 2019 годом (2019 г. – 11,8 млн т.н.э., 2020 г. – 13,5 млн т.н.э. и 2021 г. – 14,7 млн т.н.э.).

По данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан общая площадь жилищного фонда Республики Казахстан составляет 405,2 млн кв. метров, из них около 65 % приходится на городские населенные пункты и 35 % — на сельские.

По республике насчитывается 54 731 МЖД, треть из них старше 1970 года (50 лет и более) и около 65 % жилищного фонда, введенного в эксплуатацию, более 25 лет назад.

По состоянию на конец 2022 года жилищный фонд оборудован центральным отоплением на – 44 %, центральным горячим водоснабжением – 38, а также обеспечен приборами учета тепла и воды на 76 %.

Жилищно-коммунальный сектор является одним из крупнейших потребителей тепло- и электроэнергии (17% выработанной электрической и до 44 % тепловой). По состоянию на 2022 год к централизованному отоплению подключено 82,1 % городских многоквартирных домов и 6,8 % многоквартирных домов в сельской местности.

Причинами высокого энергопотребления жилищного сектора в Республике Казахстан являются техническое состояние существующего жилого фонда, низкий уровень строительных норм и правил при проектировке и вводе в эксплуатацию жилых зданий, а также система управления и обслуживания жилыми многоквартирными зданиями, низкая осведомленность населения.

На сегодняшний день в Казахстане отсутствуют меры, направленные на повышение осведомлҰнности населения по бережному потреблению энергетических ресурсов. Так, согласно проведенному Программой развития ООН в Казахстане опросу, выявлено, что только треть респондентов (35% из 2500 опрошенных) осведомлены о преимуществах энергосберегающего образа жизни.

Проблемы жилищного сектора:

низкий уровень соответствия требований по энергосбережению и повышению энергоэффективности при проектировке и вводе в эксплуатацию вновь построенных зданий и низкая осведомленность населения в вопросах энергосбережения и повышения энергоэффективности;

отсутствие организационно-финансовых инструментов для содействия энергоэффективному строительству и модернизации зданий.

2.5 Транспортный сектор

Транспортный сектор относится к числу наиболее энергоемких отраслей экономики Республики Казахстан и является третьим по величине потребителем в ОКПЭ (после жилищного сектора и промышленности), на долю которого приходится 18,6% общего конечного потребления энергии.

Использование топливно-энергетических ресурсов транспортным сектором в 2021 году увеличилось на 36% по сравнению с 2019 годом и составило 8 млн т.н.э. Причинами такого роста служат естественный прирост населения с относительно невысоким ценами на бензин, а также низкая плотность населения и урбанизация с большими расстояниями между городами и населҰнными пунктами.

Структура потребления энергетических ресурсов в разрезе видов транспорта выглядит следующим образом:

89,9 % - автомобильный транспорт;

6,7 % - железнодорожный транспорт;

2,1 % - внутренние авиаперевозки.

Автомобильный транспорт

По состоянию на конец 2022 года, количество зарегистрированных автотранспортных средств в Казахстане составило 4 403, 6 тыс. единиц (87,9 % – легковые автомобили, 10 % – грузовые и 2,1 % – автобусы), 94,5% автомобильного транспорта приходится на личный транспорт населения.

По сравнению с аналогичным периодом 2021 года количество автомобилей в целом выросло на 3,7%, (легковые увеличились на 2,9%, грузовые – на 7,1%, автобусы – 24,7%).

По типу потребления топлива легковым автотранспортом 88 % от всего количества приходится на бензин, 1,9 % на дизельное топливо и 10,1 % на смешанное (газ-бензин, гибридные и различные виды топлива).

В числе зарегистрированных легковых автомобилей преобладает транспорт годом выпуска свыше 20 лет - 49,6%, с годом выпуска от 10 до 20 лет – 21,1%, от 7 до 10 лет - 14,8%, с годом выпуска, не превышающим 3 года, –8% с годом выпуска от 3 до 7 лет - 6,4%.

Наблюдается рост электромобилей, за неполные три года их количество выросло в 16 раз.

Железнодорожный транспорт

Железнодорожный транспорт является одной из важных базовых отраслей экономики Казахстана, обеспечивает его внутренние и внешние транспортно-экономические связи, потребности населения в перевозках.

Крупнейшим оператором магистральной железнодорожной сети Казахстана является АО "НК "Қазақстан темір жолы" (далее – АО "НК "ҚТЖ").

По данным Государственного энергетического реестра в 2022 году общий объем энергопотребления АО "НК "ҚТЖ" составил 1 235 028,2 тонн условного топлива.

По данным Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан на конец 2022 года парк локомотивов в республике составляет 1 730 единиц, из них 583 электровозов и 1147 тепловозов. Электрифицированная доля путей составляет 26,4%, не электрифицированная – 73,6%.

На предприятии внедрены система энергоменеджмента и автоматизированная система управления "Энергодиспетчерская тяга", за счет которых снижение удельного расхода электроэнергии на тягу поездов составило 10% (121 киловатт в час/10000 тонн километров брутто в 2021 году).

Проблемы транспортного сектора:

эксплуатация технически изношенного автотранспорта;

отсутствие мониторинга потребления топлива транспортного сектора;

проектирование городских микрорайонов не оптимизировано в отношении доступа к городскому общественному транспорту.

Раздел 3. Обзор международного опыта

3.1 Промышленность

Министерством энергетики США создана информационная платформа "Better Plants" по добровольному партнерству и обмену опытом, включающая множество компонентов, которыми партнеры могут воспользоваться на пути к экономии энергетических ресурсов, с целью повышения энергоэффективности в энергоемких промышленных предприятиях.

На сегодняшний день к "Better Plants" присоединилось более 270 промышленных предприятий, которые сэкономили более 9 млрд долларов США и 47,9 млн т.н.э.

Кроме того, в 2019 году стартовала программа международного партнҰрства "ENERGY STAR", предусматривающая консультацию по вопросам энергосбережения, которая позволила промышленным предприятиям сэкономить 35 млрд киловатт в час электроэнергии и 2 млрд долларов США.

В рамках программы "ENERGY STAR" для промышленных предприятий действует глобальный призыв "Energy star Challenge for Industry" по снижению энергоемкости на 10% в течение 5 лет.

В период с 2019-2022 годы 60 предприятий, принявших глобальный призыв, подтвердили снижение энергоемкости и получили сертификат ENERGY STAR, а также были включены в реестр предприятий, достигших установленных целей.

Китай инвестировал в виде государственных субсидий более 300 млрд долларов США в энергосбережение промышленных предприятий, которые получают 95 долларов США в виде субсидий на каждую сэкономленную тонну угольного эквивалента в год.

Учитывая приведенный международный опыт, полагаем отметить возможность его применения в Республике Казахстан в части финансирования мероприятий по замене физически изношенного и технически устаревшего оборудования для снижения удельного расхода.

3.2 Энергетика

Европейский банк Реконструкции и Развития (далее – ЕБРР) реализует проекты, направленные на экономическую стабильность и инклюзивный рост сектора энергетики. Одним из таких проектов является повышение безопасности крупного энергопроизводящего объекта Республики Таджикистан стоимостью 88 млн долл. США, позволившее сократить потери энергии с 27 % до 10 %.

Кроме того, ЕБРР для финансирования проектов систем энергосетевого учета и модернизации распределительной электросети Таджикской Республики открыл кредитную линию на сумму 49,4 млн долл. США.

ЕС продвигает технологию когенерации для повышения энергоэффективности в Европе установки, которая может достичь уровня энергоэффективности до 90%.

Страны ЕС для обновления электросетей применили механизм стимулирующего тарифообразования (RAB-тарифов) внедрение которого за 7 лет в Румынии позволило обновить треть электросетей.

Также ЕС запустила программу финансирования Connecting Europe Facility (CEF) на период с 2021-2027 годы для реализации политики, направленной на поддержку инвестиций в строительство новой энергетической инфраструктуры, а также восстановление и модернизацию существующих сетей с бюджетом в размере 5,84 млрд евро.

Республика Корея использует меры поддержки, включающие механизмы ценообразования на основе потребления электроэнергии конечными потребителями, способствующие рациональному потреблению энергии.

Для снижения потерь и повышения эффективности энергетического сектора Республике Казахстан наиболее интересен опыт стран ЕС и Республики Корея.

3.3 Бюджетный сектор

Страны-члены ЕС открыто заявили о приоритете политики повышения энергетической эффективности в секторе зданий, учитывая приходящуюся на него долю энергопотребления. РаспространҰнной мерой является термомодернизация зданий. Так, в Швеции и Германии широко используются технологии по установке энергоэффективных окон, утеплению стен и крыш, установке тепловых насосов и вентиляционных систем с рекуперацией тепла, которые снижают потребление энергии на отопление до 30%.

Во Франции в качестве критериев для предоставления финансовой поддержки выступают как уровень энергоэффективности, так и уровень доходов (энергетическая бедность).

По опыту Японии программа "Top Runner" стимулирует владельцев зданий к повышению критерия эффективности, установлению стандартов и нормативов. Кроме того, к компаниям, не достигающим целевых показателей стандарта, могут применяться меры в виде рекомендаций и штрафов.

Для Казахстана наиболее применим опыт стран ЕС по термомодернизации зданий бюджетного сектора в связи с суровыми климатическими условиями, а также Японии в части применения ответственности рекомендаций и штрафов, что стимулирует к более эффективному потреблению энергоресурсов бюджетным сектором.

3.4. Жилищный сектор и население

Для решения проблемы энергоэффективности зданий в более чем 30 странах активно разрабатываются новые строительные нормы и минимальные энергетические стандарты для новых и существующих зданий.

В Украине инвестиции в энергомодернизацию многоквартирных домов получили новые стимулы для развития от Фонда энергоэффективности (далее - Фонд), основанного в 2018 году. За период реализации Фонда было одобрено 818 заявок. Общая стоимость проектов составляет около 8,2 млрд гривен, сумма грантов -5,1млрд гривен, ожидаемая экономия энергии после их внедрения - более 437 млн киловатт час в год.

Примечателен также опыт Литвы, где модернизация многоквартирных домов началась еще в 2004 году, после того как правительство страны приняло Программу модернизации многоквартирных домов, в которой были закреплены условия для механизмов модернизации и поддержки. Проект, получивший содействие из программы модернизации литовского правительства, должен обеспечить достижение зданиями класса энергоэффективности не ниже "С". С начала действия программы была проведена модернизация 1 800 многоквартирных жилых домов, которые достигли 50% экономии затрат на отопление.

В Румынии осуществляется национальная программа повышения энергоэффективности жилых панельных домов, основными целями которой являются сокращение объемов ежегодного потребления тепловой энергии до уровня ниже 100 киловатт в час/м² в год и улучшение качества внутренних помещений. Программа направлена на многоэтажные многоквартирные дома, построенные в период 1950-1990 гг. За период действия программы проведена модернизация 1 518 жилых домов, которая охватила 55 293 квартир, что позволило сократить ежегодные объемы потребления энергии до уровня ниже 225 киловатт час на квадратный метр.

При разработке организационно-финансовых основ для энергосбережения в жилых зданиях заслуживают внимания также револьверные фонды и аукционы, распространҰнные в странах ЕС.

Описанный выше международный опыт может быть применен в Казахстане через заимствование и соответствующую адаптацию отдельных его элементов.

Повышение осведомленности является очень важной составляющей в продвижении энергоэффективности и распространении технологий, которые широко используются почти во всех странах.

В Республике Корея для продвижения энергосбережения и энергоэффективности по всей стране были реализованы информационные кампании для населения, которые позволили достигнуть экономии для корейской экономики около 70 Гигаватт в час электроэнергии в год.

Государственные и частные институты Соединенных Штатов Америки совместно с альянсом "За сохранение энергии" (ASE) запустили кампанию "Energy Hog", нацеленную на распространение энергосбережения и энергоэффективности, в том числе с помощью общественных информационных кампаний.

Австрийская образовательная энергетическая инициатива ETSIT была создана в ответ на директиву ЕС по энергоэффективности и Закон Австрии об энергоэффективности с целью повышения энергетической грамотности молодого поколения. Результаты показывают, что ETSIT повышает энергетическую грамотность студентов на когнитивном, эмоциональном и поведенческом уровне.

Стоит отметить, что во всем мире недостаточная осведомленность об энергоэффективности организаций и индивидуальных потребителей является крупнейшим препятствием к реализации энергосберегающих проектов.

Учитывая приведенный международный опыт, полагаем отметить возможность его применения в Республике Казахстан в части образовательной, технической, организационной, экономической и других сфер, касающихся энергосбережения и повышения энергоэффективности.

3.5 Транспорт

В ЕС программа "Eco driving" включена в национальную энергетическую и климатическую стратегию в качестве меры, подлежащей реализации в долгосрочной перспективе. Данная программа активно продвигает экологическое вождение, в рамках которого достигается сокращение расхода топлива на 20%.

Япония устанавливает и периодически обновляет стандарты экономии топлива для легковых автомобилей, фургонов и грузовиков в рамках своей программы "Top Runner". За последние два десятилетия топливная эффективность легковых автомобилей увеличилась на 96%.

Также Япония обновила стандарты в рамках программы "Top Runner", которые будут направлены на повышение эффективности использования топлива на 32% к 2030 году по сравнению с уровнем 2016 года.

В 150 странах используется оперативная система со спутниковым мониторингом транспорта, которая позволяет получать в режиме реального времени сводку данных по уровню и расходу топлива и местоположению автомобиля. В результате внедрения данной системы было достигнуто снижение эксплуатационных расходов на 20%, потребления энергоресурсов порядка 30%.

Правительство Великобритании поставило целевую установку по переводу 25% парка правительственных транспортных средств на электромобили к 2025 году.

Правительством Испании внедрена программа по замене старых транспортных средств, потребляющих большое количество топлива, на высокоэкономичные модели с более низким уровнем потребления.

На базе Министерства энергетики США функционирует интернет-ресурс "Energy Saver", который предоставляет информацию автовладельцам по сокращению потребления энергетических ресурсов.

Финляндия ввела в действие всеобъемлющий пакет стратегических мер по повышению энергоэффективности в транспортном секторе, цель которого заключается в повышении привлекательности общественного транспорта, передвижения пешком и езды на велосипеде взамен автомобиля.

Для Казахстана наиболее применим опыт стран ЕС по эковождению и оперативной системе мониторинга транспорта, которая позволит проводить мониторинг расхода топлива.

Раздел 4. Видение развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности на 2023 - 2029 годы

Государственная политика в области энергосбережения и повышения энергоэффективности будет направлена на реализацию потенциала энергосбережения наиболее энергоемких секторов экономики страны, что позволит создать добавленную стоимость и сократить издержки в экономике страны.

Энергоемкость промышленного сектора снизится на 10 %. Это станет возможно благодаря экономическому стимулированию предприятий по проектам энергосбережения и повышению энергоэффективности с учетом новых решений и технологической модернизации промышленности, назначению энергоменеджеров на 800 промышленных предприятий и проведению третьего этапа энергоаудита.

Будет усовершенствована система тарифообразования, что придаст импульс для обновления технического состояния активов энергетических объектов на 10%, повышения оплаты труда работников сферы энергетики и снижения оттока квалифицированных специалистов в смежные отрасли экономики.

В целях развития рынка энергосервисных контрактов и заключения энергосервисных договоров будут усовершенствованы механизмы финансирования проектов по энергосбережению.

Будет введен балансирующий рынок электрической энергии в режиме реального времени.

Усиление ответственности за нарушение требований по энергоэффективности в государственных закупках и превышение нормативов энергопотребления позволят сэкономить бюджетные средства, предусмотренные на оплату коммунальных услуг, а также эффективно и бережливо использовать энергетические ресурсы, заключать энергоэффективные государственные закупки товаров работ и услуг, окажут действенный эффект на преобразование рынка оборудования, в том числе повысив долю местного содержания.

Обязательные мероприятия по энергосбережению и повышению энергоэффективности, в том числе капитальный ремонт многоквартирных жилых домов, обучение руководителей управления объектами кондоминиума, приведут к увеличению количества зданий, соответствующих классу энергоэффективности не ниже "С".

Будет внедрен механизм постпроектного мониторинга вновь вводимых и строящихся зданий на предмет соответствия заявленному классу энергоэффективности. Для зданий, строящихся за счет государственного бюджета всех уровней, будут закреплены обязательные требования по классу энергоэффективности.

Внедрение мониторинга потребления топливно-энергетических ресурсов в транспортном секторе с учетом естественного прироста населения и развития транспортно-логистического потенциала Республики Казахстан позволит обеспечить полный охват потребления энергоресурсов транспортного сектора.

Улучшение системы планирования городов и транспортной инфраструктуры путем развития устойчивой городской мобильности, обновления общественного автопарка и модернизации транспортных средств, оптимизации пассажирских и грузовых перевозок, перехода на отечественные транспортные средства, использующие альтернативные и возобновляемые источники энергии, создание соответствующей инфраструктуры будут способствовать выполнению обязательств Парижского соглашения по снижению выбросов парниковых газов.

Раздел 5. Основные принципы и подходы развития

Развитие сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности будет осуществляться в соответствии со следующими принципами:

политика с фокусом на энергобезопасность – обеспечение безопасного, надежного и стабильного функционирования промышленного и энергетического комплексов Республики Казахстан;

баланс интересов государства и частного бизнеса при тарифообразовании – соблюдение баланса в реализации политики энергосбережения и повышения энергоэффективности, а также тарифообразование через постоянную обратную связь государства с бизнесом;

модернизация с приоритетом на энергоэффективность – все сектора экономики должны отдавать приоритет энергоэффективным технологиям и решениям;

формирование повсеместной "энергоэффективной" культуры – привлечение внимания всех возрастных категорий населения к энергосбережению;

снижение выбросов парниковых газов и достижение углеродной нейтральности – выполнение обязательств Парижского соглашения по сокращению выбросов парниковых газов.

С учетом анализа текущей ситуации, международного опыта, видения развития и основных принципов для достижения поставленной цели предполагается реализация следующих подходов.

Направление 1. Промышленность

С целью повышения конкурентоспособности производства выпускаемой продукции, развития энергосбережения и повышения энергоэффективности данного сектора по опыту зарубежных стран будут пересмотрены нормативы энергопотребления с учетом результатов анализа удельных расходов энергоресурсов на производство единицы продукции.

В целях развития энергосбережения и повышения энергоэффективности в промышленности будут созданы условия, в том числе финансовые, для проведения модернизации технологических процессов и оборудования и внедрения энергосберегающих мероприятий во всех отраслях промышленности, что позволит снизить физический износ не менее чем на 10%, повысить КПД существующего оборудования, а также снизить себестоимость выпускаемой продукции.

В целях обеспечения сферы узкопрофильными специалистами предполагается внедрение в высших учебных заведениях дисциплины по энергосбережению и повышению энергоэффективности.

Для повышения компетенции и сознательности в вопросах энергосбережения и повышения энергоэффективности будет пересмотрена ответственность за нарушение действующего законодательства Республики Казахстан, в том числе в части назначения ответственных лиц за энергосбережение на предприятии.

Данные подходы обеспечат экономию энергетических ресурсов и реализацию потенциала энергосбережения в обрабатывающей (7%) и добывающей отраслях промышленности (12%), что в конечном итоге даст ежегодное снижение энергоемкости промышленного сектора на 1,5%.

Направление 2. Энергетика

В целях стабильного функционирования энергетической системы, снижения отклонений производства-потребления энергии субъектов, усовершенствования рынка системных и вспомогательных услуг, развития экспортного потенциала будут пересмотрены подходы к предельному тарифу энергопроизводящих организаций. Это позволит снизить износ генерирующих мощностей на 10% и повысить КПД энергоисточников, а также решить вопрос повышения оплаты труда работников сектора тепло- и электроэнергетики.

Планируется ввести балансирующий рынок электрической энергии в режиме реального времени (с финансовыми взаиморасчетами).

В правила по отбору инвестиционных программ по модернизации энергопроизводящих организаций будут внесены изменения и дополнения, которые позволят скоординировать и обеспечить реализацию планов мероприятий по энергосбережению и повышению энергоэффективности
со сроком на пять лет, привести фактические показатели энергетических предприятий к нормативным, снизить удельные расходы энергетических предприятий на выпуск продукции предприятия, повысить конкурентоспособность и инвестиционную привлекательность предприятия. Это также будет способствовать соблюдению ими требований законодательства в области энергосбережения и повышения энергоэффективности.

Кроме того, в целях снижения износа и потерь при передаче тепловой энергии будут рассмотрены законодательные возможности ужесточения контроля над коммунальными системами теплоснабжения в процессе их эксплуатации и ремонта.

Направление 3. Бюджетный сектор

В целях освоения значительного потенциала энергосбережения бюджетного сектора увеличение доли закупаемого энергоэффективного оборудования будет обеспечено путем проведения мониторинга государственных закупок товаров работ и услуг на предмет соответствия требованиям по энергоффективности, а также установления административной ответственности за их нарушение.

Местными исполнительными органами на ежегодной основе будут реализовываться мероприятия по энергосбережению и повышению энергоэффективности не менее 20 зданий через механизм энергосервисных договоров.

Для реализации проектов по энергосбережению и повышению энергоэффективности бюджетного сектора будут приняты меры по устранению законодательных барьеров в части заключения и финансирования механизма энергосервисных договоров из экономии бюджетных средств, предусмотренных на оплату коммунальных услуг.

Будет масштабирован практический опыт проекта по модернизации объектов социального сектора, реализованного Всемирным банком.

Направление 4. Жилищный сектор

Принимая во внимание высокие темпы роста энергетического потребления жилищного сектора, развитие сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности будет основываться на международном опыте по энергоҰмкости строительства с целью дальнейшей имплементации в Казахстане.

Определение необходимости проведения капитального ремонта жилого фонда будет осуществляться путем выявления наиболее энергоемких многоквартирных жилых домов.

Снижение энергоҰмкости жилищного сектора будет обеспечено посредством развития энергоэффективного строительства, для чего будут пересмотрены требования по энергоэффективности строительных материалов, изделий и конструкций и разработаны меры по стимулированию строительства объектов высокого класса энергоэффективности.

Будут созданы новые и усовершенствованы существующие схемы механизмов финансирования, а также разработаны дополнительные стимулы для застройщиков, применяющих в проектах добровольные зеленые стандарты, для достижения многоквартирных жилых домов класса энергоэффективности не ниже "С".

Формирование "энергоэффективного" общества будет осуществлено посредством реализации кампании по повышению осведомленности в вопросах бережного отношения к энергетическим ресурсам. Будет привлечено внимание педагогов и детей к привитию энергосберегающих привычек, а через детей влияние оказывается на членов их семей.

Информация об энергопотреблении бытовых приборов будет широкодоступной. При выборе жилого имущества граждане будут стараться делать выбор в пользу жилья с наименьшим энергопотреблением. Для органов управления объектов кондоминиумов будут проводиться обучающие семинары с распространением соответствующих методических рекомендаций, что будет способствовать повышению эффективности реализации энергосберегающих мероприятий жилого сектора.

Направление 5. Транспорт

Принимая во внимание ежегодный рост населения, а также рост числа автотранспортных средств, повышение энергоэффективности в данном секторе будет осуществлено путем обновления общественного автопарка и увеличения его количества в наиболее густонаселҰнных городах Казахстана, что приведет к повышению привлекательности использования общественного транспорта.

Мониторинг потребления топливно-энергетических ресурсов будет осуществлен посредством проведения масштабного анализа потребления энергетических ресурсов транспортным сектором, что станет основой для актуализации существующих требований по энергоэффективности транспорта.

Развитие энергосбережения в транспортном секторе также будет осуществляться путем пересмотра технических требований и генеральных планов городских микрорайонов с доступом к общественному транспорту, а также организации и совершенствования существующей инфраструктуры велосипедной дороги.

Направление 6. Общие (межсекторальные) подходы

Для обеспечения достоверности данных по энергопотреблению будет проведена интеграция АИС ГЭР с информационными системами Казахстана, а также для стратегического планирования развития энергосистемы дополнительно будет проработана интеграция основных характеристик, релевантных для инфраструктуры элементов сети и оборудования, специализированной информации для выравнивания нагрузки на сеть, данных по потреблению и сырью, динамике спроса и расходов.

Самым важным аспектом внедрения энергоэффективных технологий и мероприятий является финансовая обеспеченность, которая будет достигнута путем создания Фонда энергоэффективности, капитализация которого может осуществляться через специальные системы отчислений со стороны всех предприятий либо в качестве кредитных линий международных финансовых организаций. Средства Фонда будут направлены на программы поддержки проектов по энергоэффективности (субсидии, гранты, либо кредиты). При этом будут учтены те возможности, которые на средне- и долгосрочную перспективу предоставляют "зелҰные" облигации и "зелҰную" таксономию в отношении долгосрочных и масштабных инвестиционных мероприятий.

Для соблюдения требований в сфере энергосбережения и повышения энергоэффективности будет проработан вопрос по внесению изменений и дополнений в Кодекс Республики Казахстан "Об административных правонарушениях" по установлению административной ответственности в части превышения нормативов энергопотребления государственными учреждениями нарушения требований по энергосбережению и повышению энергоэффективности в государственных закупках, а также ввода в эксплуатацию зданий, строений и сооружений, не соответствующих требованиям энергоэффективности.

С целью наращивания кадрового потенциала в области энергосбережения и повышения энергоэффективности для студентов, обучающихся по техническим специальностям, в образовательные программы высших учебных заведений и учреждений технического и профессионального образования будут внедрены дисциплины по энергосбережению и повышению энергоэффективности.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

Целевые индикаторы

снижение энергоемкости промышленности на 10% к 2029 году от уровня 2021 года;

снижение энергоемкости сектора энергетики на 5% к 2029 году от уровня 2021 года;

снижение энергопотребления энергии на единицу площади помещений на 10% к 2029 году от уровня 2021 года;

снижение потребления энергии на душу населения на 5% к 2029 году от уровня 2021 года.

Ожидаемые результаты:

снижение энергоемкости ВВП на 10% к 2029 году от уровня 2021 года;

снижение износа электрических и тепловых сетей на 5%;

снижение износа основного и вспомогательного оборудования энергопроизводящих организаций на 5%;

привлечение инвестиций в сферу энергосбережения на сумму 20 млн долл. США;

повышение осведомленности населения в вопросах энергосбережения с охватом более 50%.

Приложение к Концепции развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности Республики Казахстан на 2023 - 2029 годы

План действий
по реализации Концепции развития сферы энергосбережения и повышения энергоэффективности Республики Казахстан на 2023 - 2029 годы

№ п/п	Наименование основных мероприятий	Форма завершения	Срок завершения	Ответственные исполнители
1	2	3	4	5
Направление 1.Промышленность
Целевой индикатор 1. Снижение энергоемкости промышленности на 10% к 2029 году от уровня 2021 года (2023 – 1,43%, 2024 – 2,86%, 2025 – 4,29%, 2026 – 5,71%, 2027 – 7,14%, 2028 – 8,57%, 2029 – 10%)				МИИР, МЭ, МНЭ, Минюст, Минфин, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
1.	Проведение сравнительного анализа удельных расходов энергоресурсов на производство единицы продукции в сферах нефте- и газодобычи, добычи и обогащения минерального сырья, производства стали и цветных металлов зарубежных стран и Республики Казахстан	аналитический отчет	август 2023 года	МИИР, МЭ, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
2.	Внесение изменений и дополнений в приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 31 марта 2015 года № 394 "Об утверждении нормативов энергопотребления" на основании результатов анализа	приказ Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан	ноябрь 2023 года	МИИР, МЭ, МНЭ, Минюст, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
3.	Привлечение средств международных финансовых организаций на реализацию мер финансовой поддержки проектов по энергосбережению	соглашение	сентябрь 2024 года	МИИР, Минфин, МНЭ, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
4.	Модернизация и реконструкция основного и вспомогательного оборудования промышленных предприятий	акты ввода в эксплуатацию	декабрь 2023- 2029 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
5.	Установление административной ответственности за неисполнение обязанности по назначению ответственных лиц по энергосбережению и повышению энергоэффективности субъектами Государственного энергетического реестра, потребляющими энергетические ресурсы в объеме, эквивалентном тысяче пятистам и более тонн условного топлива в год	проект Закона Закон	ноябрь 2023 года, март 2024 года	МИИР, МНЭ, Минфин, Минюст, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
Направление 2. Энергетика
Целевой индикатор 2. Снижение энергоемкости на 5% к 2029 году от уровня 2021 года (2023 – 0,714%, 2024 – 1,428%, 2025 – 2,143%, 2026 – 2,857%, 2027 – 3,571 %, 2028 – 4,285%, 2029 – 5%)				МИИР, МЭ, МНЭ, Минюст, МЭПР, МИО, АО "KEGOC" (по согласованию), АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
6.	Пересмотр подходов к формированию предельного тарифа энергопроизводящих организаций	приказ Министра энергетики Республики Казахстан	июль 2023 года	МЭ, МНЭ, МИИР, Минюст
7.	Внедрение балансирующего рынка электроэнергии в режиме реального времени (с финансовыми взаиморасчетами)	информация в Правительство	сентябрь 2023 года	МЭ, МНЭ, АО "KEGOC" (по согласованию)
8.	Внесение изменений и дополнений в правила по отбору инвестиционных программ по модернизации энергопроизводящих организаций	приказ Министра энергетики Республики Казахстан	июль 2023 года	МЭ, МИИР, МЭПР, Минюст
9.	Совершенствование контроля при эксплуатации и проведении ремонтных работ коммунальных систем теплоснабжения	отчет в Правительство	июль 2023 года, декабрь 2023 года	МИИР, МЭ, МНЭ, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
Направление 3.Бюджетный сектор
Целевой индикатор 3. Снижение потребления энергии на площадь помещений на 10% к 2029 году от уровня 2021 года (2023 – 1,4%, 2024 – 2,86%, 2025 – 4,29%, 2026 – 5,71%, 2027 – 7,14%, 2028 – 8,57%, 2029 – 10 %)				МИИР, Минфин, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
10.	Увеличение доли закупаемого энергоэффективного оборудования организациями бюджетного сектора	информация в Правительство	июнь 2023-2029 годов	МИИР, МИО, Минфин, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
11.	Разработка сборника рекомендаций по модернизации социально значимых объектов	методическое пособие	август 2023 года	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
12.	Модернизация внутреннего освещения зданий, строений и сооружений бюджетного сектора	акты ввода в эксплуатацию	февраль 2024-2029 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
13.	Проведение термомодернизации зданий, строений и сооружений бюджетного сектора с установкой автоматизированных тепловых пунктов	акты ввода в эксплуатацию	февраль 2024-2029 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
14.	Проработка предложений по устранению законодательных барьеров по заключению энергосервисных контрактов бюджетными организациями	информация в Правительство	август 2023 года	МИИР, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
15.	Заключение энергосервисных договоров по критерию наибольшей экономии потребления энергоресурсов	энергосервисные договора	сентябрь 2024-2029 годов	МИИР, МИО, Минфин, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
Направление 4. Жилищный сектор и население
Целевой индикатор 4. Снижение энергопотребления энергии на душу населения на 5% от уровня 2021 года (2023 – 0,714%, 2024 – 1,428%, 2025 – 2,143%, 2026- 2, 857%, 2027 – 3,571%, 2028 – 4,285%, 2029 – 5%)				МИИР, МИО, МП, АО "ИРЭЭК" (по согласованию), АО "Казцентр ЖКХ" (по согласованию), АО "КазНИИСА" (по согласованию)
16.	Изучение международных строительных норм, правил и стандартов по энергоемкости строительства с целью дальнейшей имплементации в Казахстане	отчет в Правительство	август 2023 года	МИИР, АО "КазНИИСА" (по согласованию), АО "ИРЭЭК" (по согласованию), АО "Казцентр ЖКХ" (по согласованию)
17.	Внесение изменений и дополнений в приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 31 марта 2015 года № 401 "Об установлении требований по энергоэффективности строительных материалов, изделий и конструкции"	приказ Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан	декабрь 2023 года	МИИР, МНЭ, Минюст, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
18.	Проведение инвентаризации жилого фонда с диагностикой энергетических показателей существующих зданий	отчет в Правительство	июнь 2023 года	МИИР, МИО, АО "Казцентр ЖКХ" (по согласованию)
19.	Проведение обучения для руководителей и специалистов органов управления объектами кондоминиума по энергоэффективному содержанию и эксплуатации общего имущества МЖД, распространение соответствующих методических рекомендаций	отчет в Правительство	декабрь 2023-2025 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию), АО "Казцентр ЖКХ", (по согласованию)
20.	Реализация проектов по капитальному ремонту многоквартирных жилых домов с обязательными мероприятиями по энергосбережению (термомодернизация), обеспечивающими достижение класса энергоэффективности не ниже "С"	акты ввода в эксплуатацию	октябрь 2024-2029 годов	МИИР, МИО
21.	Реализация пилотных энергосервисных проектов МЖД в регионах	акты ввода в эксплуатацию	декабрь 2023-2029 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
22.	Проведение мероприятий по повышению осведомленности населения в вопросах бережного отношения к энергетическим ресурсам (информационно-разъяснительные материалы, круглые столы, семинары)	отчет в Правительство	июль 2023-2029 годов	МИИР, МИОР, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
23.	Проведение классных часов по вопросам бережливого использования энергоресурсов	отчет в Правительство	июнь 2024-2029 годов	МП, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
24.	Проведение опроса среди населения об осведомлҰнности в вопросах энергосбережения и повышения энергоэффективности с определением динамики повышения информированности общественности	отчет в Правительство	август 2023-2029 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
25.	Включение информации по классу энергоэффективности зданий на крупные порталы по поиску жилья и в онлайн сервисы объявлений	отчет в Правительство	декабрь 2023 года	МИИР, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
Направление 5. Транспорт
26.	Внедрение пилотных проектов "Технология предпускового электроподогрева блока двигателя автомобиля в зимнее время" и другие	пилотные проекты	ноябрь 2023 года–март 2024 года	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
27.	Проведение аналитического исследования потребления энергетических ресурсов транспортным сектором	аналитическое исследование	сентябрь 2023 года	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
28.	Внесение изменений и дополнений в приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 31 марта 2015 года № 389 "Об установлении требований по энергоэффективности транспорта"	приказ Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан	октябрь 2023 года	МИИР, МНЭ, Минюст, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
29.	Перевод местного общественного транспорта на более чистое топливо (газ, электричество, биотопливо и другие)	отчет в Правительство	декабрь 2023-2029 годов	МИИР, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
30.	Развитие инфраструктуры велосипедного транспорта (создание велодорожек, увеличение числа велопарковок)	отчет в Правительство	декабрь 2023-2029 годов	МИИР, МИО
31.	Реализация мер по стимулированию использования энергоэффективного общественного транспорта	информация в Правительство	декабрь 2023-2029 годов	МИИР, МИО
32.	Проведение мероприятий по снижению удельного расхода на электротягу поездов	информация в Правительство	декабрь 2023-2029 годов	МИИР, АО "НК ҚТЖ" (по согласованию)
33.	Введение информации по показателю энергоэффективности автомобильного транспорта на порталы по поиску транспорта а также в онлайн сервисы объявлений	отчет в Правительство	август 2023 года	МИИР, МЦРИАП, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
Межсекторальные мероприятия
34.	Формирование и ведение "Государственного энергетического реестра" с получением данных по энергопотреблению от субъектов естественных монополий города Астаны	"Государственный энергетический реестр" с данными по энергопотреблению	декабрь 2023-2029 годов	МИИР, акимат г. Астана, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
35.	Интеграция автоматизированной информационной системы "Государственный энергетический реестр" с информационными системами Казахстана, как ГБД ЮЛ, "Е-Статистика", ГБД "Регистр недвижимости", "Е-Шанырак", "Е-Кадастр" и ИС КГД	интеграция автоматизированной информационной системы "Государственный энергетический реестр"	октябрь 2023 года, декабрь 2024 года	МИИР, МЦРИАП, Минюст, Минфин, АСПИР (по согласованию), АО "НИТ" (по согласованию), АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
36.	Внедрение в образовательные программы в высших учебных заведениях и техническо-профессиональных учреждениях дисциплин по энергосбережению и повышению энергоэффективности в технических специальностях	информация в Правительство	сентябрь 2024 года	МНВО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)
37.	Проработка вопроса по созданию Фонда энергоэффективности	информация в Правительство	август 2023 года, декабрь 2024 года	МИИР, Минфин, МНЭ, АЗРК (по согласованию)
38.	Внесение изменений и дополнений в Кодекс Республики Казахстан "Об административных правонарушениях" по установлению административной ответственности в части превышения нормативов энергопотребления государственными учреждениями, нарушения требований по энергосбережению и повышению энергоэффективности в государственных закупках, назначению ответственных лиц, ввода в эксплуатацию зданий, строений и сооружений не соответствующих требованиям энергоэффективности	проект Закона Закон	ноябрь 2023 года, март 2024 года	МИИР, МНЭ, Минфин, Минюст, МИО, АО "ИРЭЭК" (по согласованию)

Примечание: расшифровка аббревиатур:

МИОР – Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан;

РЭК – региональная электросетевая компания;

Минюст – Министерство юстиции Республики Казахстан;

АЗРК – Агентство по защите и развитию конкуренции Республики Казахстан;

ПРООН – Программа развития организаций ОбъединҰнных Наций в Казахстане;

МНВО – Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан;

ЕБРР – Европейский банк Реконструкции и Развития;

ЕС – Европейский союз;

МИО – местные исполнительные органы;

ОКПЭ – общее конечное потребление энергии;

ГБД "Регистр недвижимости" – государственная база данных "Регистр недвижимости";

ВВП – внутренний валовый продукт;

ГБД ЮЛ – государственная база данных "Юридические лица";

МИИР – Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан;

АО "НК "ҚТЖ" – АО "Национальная компания "Қазақстан темір жолы";

МЖД – многоквартирные жилые дома;

АО "КазЦентрЖКХ" – акционерное общество "Казахстанский центр модернизации и развития жилищно-коммунального хозяйства";

Минфин – Министерство финансов Республики Казахстан;

т.н.э. – тонн нефтяного эквивалента;

ИС КГД – информационная система "Комитет государственных доходов";

АИС ГЭР – автоматизированная-информационная система "Государственный энергетический реестр";

МП – Министерство просвещения Республики Казахстан;

ТЭБ – топливно-энергетический баланс;

КПД – коэффициент полезного действия;

АСПИР – Агентство по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан;

КазНИИСА – Казахстанский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры;

АО "НИТ" – акционерное общество "Национальные информационные технологии";

МНЭ – Министерство национальной экономики Республики Казахстан;

МЭА – международное энергетическое агентство;

МЦРИАП – Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан;

МЭ – Министерство энергетики Республики Казахстан;

МЭПР – Министерство экологии и природных ресурсов Республики Казахстан;

ОЭСР – Организация экономического сотрудничества и развития.

АО "ИРЭЭК" – акционерное общество "Институт развития электроэнергетики и энергосбережения".