Материалдары сотқа дейін протокол түрінде дайындалған қылмыстық істерді соттардың қарау тәжірибесі туралы

Қаулы Қазақ КСР Жоғарғы Соты Пленумы 1986 жылғы 20 маусым N 15, Пленумның 1986-жылғы 10-қазандағы N 19 қаулысымен енгізілген өзгерістерімен бірге.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы N 27 Нормативтік қаулысымен.

Материалдары сотқа дейiн протокол түрiнде дайындалған қылмыстық iстердi қараудың сот тәжiрибесiн жинақтау қорытындыларын талқылап, Пленум республика соттарының осы категориядағы iстер жөнiндегi қызметiнде елеулi кемшiлiктер мен қателiктер бар екенiн атап көрсетедi.

Соттар анықтау органдарынан түсетiн материалдардың сапасына тиiстi талап қойып отырмайды. Ал көбiне ол жасалған қылмыстың мән-жайлары мен право бұзушының жеке басын толық анықтау туралы Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 389-статьясының талаптарына сай келiп отырмайды.

Кейде сотқа дейiн протокол түрiнде дайындау қолданылуы заңда көрсетiлмеген қылмыстар туралы iстердi соттар өзiне қабылдап алып, қарайды. Заңда көрсетiлген протокол түрiн бұзудың басқа да жағдайларына, мәселен, тергеу әрекеттерінің жүргiзiлуiне (оқиға болған жердi қарап шығудан басқа), материалды сотқа дейiн дайындау кезiнде бұлтартпау шараларының қолданылуына, анықтау органдарының материалдарды сотқа дейiн дайындаудың заңда көрсетiлген он күндiк мерзiмiн бұзуына және тағы да басқа жайларға соттар көңiл бөлмейдi.

Қылмыстық iс қозғау және право бұзушыны сотқа беру туралы қаулыда (ұйғаруда) сотқа берiлген адамға тағылған айып әрдайым дәл тұжырымдалып, қылмыстық заңның статьялары көрсетiлiп отырғызылмайды.

Кейбiр соттар материалдары сотқа дейiн дайындалған iстердi қарағанда процессуалдық оңайлатулықтарға жол бередi.

Осы категориядағы iстер көшпелi мәжiлiстерде сирек қаралады, анықтау органдарының қызметiндегі кемшiлiктердi, сондай-ақ право бұзушылықтың жасалуына ықпал еткен себептер мен жағдайларды жою туралы және басқа да қажет болған реттерде жеке ұйғарулар шығарылып отырылмайды.

Облыстық және Алматы қалалық соттары аудандық (қалалық) халық соттарының осы категориядағы iстердi дұрыс қарауына бақылауды жеткiлiктi жүргiзiп отырмайды.

Орын алған кемшiлiктердi жою мақсатымен және жаңа заңдарды қолдану тәжiрибесiнде туған мәселелерге байланысты Қазақ ССР Жоғарғы Сотының Пленумы қаулы етеді:

1. Республика соттарының назары материалдары сотқа дейін протокол түрiнде дайындалған iстердi қарау жөнiндегi өздерiнiң жұмысында орын алған кемшiлiктердi жою, осы категориядағы әрбiр iстiң материалдық және процессуалдық заңдар нормаларын қатаң сақтау негiзiнде дұрыс әрi дер кезiнде қаралуын қамтамасыз ету қажеттiгiне аударылсын.

2. Осы категориядағы қылмыстық iстердi дұрыс қарау үшiн анықтау органдарының сотқа дейінгі дайындықты мұқият жүргiзуiнiң аса маңызы бар екенiн ескере отырып, соттар түскен материалдарды қарағанда олардың сапасына және толық екендігіне ерекше көңiл аударуы тиiс. Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 389-статьясына сәйкес табыс етiлген материалдарда право бұзушының, көз көрген тағы да басқа адамдардың түсiнiктерi, оның iшiнде арнайы бiлiм мен дағдыға қатысты мәселелер жөнінде бiлгiр адамның түсiнiгi, право бұзушының бұрын сотталғандығы немесе сотталмағандығы туралы анықтама, оның жұмыс орнынан немесе оқыған жерiнен мiнездеме және iстi сотта қарау үшiн маңызы бар басқа да мәлiметтер болу керек.

Адамның спирттi ішімдiктердi iшетiндiгi немесе наркотик заттарды пайдаланатындығы туралы деректер болғанда оны алколголизмнен, наркоманиядан ерiксiз емдеу туралы мәселенi шешу үшiн қажеттi документтер материалдарға қоса тiркелуi керек.

Протоколда мыналар көрсетiлуi тиiс: протоколдың толтырылған уақыты мен орны, оны кiм толтырғандығы, право бұзушының жеке басы туралы деректер және жасалған қылмыстың мән-жайлары (қылмыстың жасалған орны, уақыты, тәсiлi, себебi, зардаптары және басқа да елеулi мән-жайлары); қылмыстың жасалғанын дәлелдейтін нақты деректер мен право бұзушының кінәлі екендігі, қылмыстық заңның статьясы бойынша қылмыстың квалификациялануы. Протоколға барлық материалдар және сотқа шақырылатын адамдардың тізімі қоса тіркеледі.

3. Соттарға Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 388-статьясында көрсетілген қылмыстар бойынша ғана материалдарды сотқа дейін протокол түрінде дайындауға болатыны, сондықтан басқа қылмыстар бойынша материалдарды сотқа дейін дайындауды қолдану заңның елеулі түрде бұзылуы болып табылатыны, ол материалдың анықтауға немесе алдын-ала тергеуге қайтарылуына жататыны түсіндірілсін.

Осыған байланысты соттар Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 388-статьясында аталған қылмыстар бойынша материалдарды сотқа дейін дайындаудың міндетті түрде емес, тек қана қылмыстар нақты жағдайларда жасалған, право бұзушы белгілі болған, істегі нақты деректер бір-біріне қайшы келмеген реттерде мүмкін екенін ескерулері керек.

4. Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 389 және 394-статьяларында белгіленген анықтау органдарының материалдарды сотқа дейін дайындауының он күндік мерзімі және осындай қылмыстық істерді соттардың қарауының он күндік мерзімі жазаны қылмыстың жасалған кезіне мейлінше жақындата түсу мақсатын көздейді. Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 389-статьясында көрсетілген материалдарды сотқа дейін дайындау мерзімін ұзарту заңға негізделмеген. Мұндай жағдайда Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 390-статьясына сәйкес анықтама жүргізілу керек.

Материалдарды сотқа дейін дайындауды он күннен артық мерзімде жүргізу заңның елеулі түрде бұзылуы болып табылады, мұндай жағдайда соттың материалды анықтама жүргізу үшін қайтаруын қажет етеді.

Соттар анықтама органының материалдарды сотқа дейін дайындалуының он күндік мерзімін, право бұзушылық туралы мәлімдеме немесе хабар тіркелген күннен басталып, прокурордың материалдарды сотқа жіберу жөнінде санкция берген күнімен аяқталатынын ескеруі тиіс.

5. Соттар Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 388-статьясында көрсетілген қылмыстарды жарымжан не ақыл-есінің кемдігінен қорғану правосын өзі жүзеге асыра алмайтын адамдар немесе жасы толмағандар жасаған ретте, материалдарды сотқа дейін протокол түрінде дайындауға болмайтынын ескеруі тиіс. Мұндай істер бойынша барлық жағдайда Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 120-статьясында көрсетілген органдар алдын-ала тергеу жүргізуге міндетті.

6. Материалдарды сотқа дейін протокол түрінде дайындағанда, заң талабы бойынша, оқиға болған жерді қараудан басқа тергеу iс әрекеттерiн жүргізуге болмайды, сондықтан сезiктіден, жәбiрленушiден, куәлардан жауап алынса, экспертиза және тағы басқа да iс-әрекеттерi жүргiзiлген болса, іс анықтау жүргiзу үшiн қайтарылуға жатады.

7. Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 389-статьясына сәйкес материалдарды сотқа дейін дайындағанда право бұзушыдан анықтау органының немесе соттың шақыруы бойынша келуi және оның тұрғылықты орнын ауыстырғандығы туралы хабарлауы жөнiндегi мiндеттемесi алынады. Ешқайда кетпейтіні туралы қолхат, жеке басының кепiлдiгi немесе қоғамдық ұйымдардың кепiлге алуы, қамауға алу бұлтартпау шараларын сот қана тағайындауға праволы. Материалдарды сотқа дейiн дайындау кезiнде бұлтартпау шараларын қолдану заңның елеулi түрде бұзылуы болып табылады, ол соттың материалды анықтауға қайтарылуына әкеп соғады.

8. Материалдары сотқа дейiн протокол түрiнде дайындалған iстер бойынша анықтама органы бастығының протоколды бекітпеуі, прокурордың материалды сотқа жiберу жөнiнде санкциясының болмауы, протоколда қылмыстық заңның іс-әрекеті квалификацияланған статьясының көрсетiлмеуі, iстiң барлық материалдарымен және протоколмен право бұзушының таныспауы, анықтау органдарының оқиға болған жердi қарағанда айғақты зат ретiнде мәнi бар құралдар мен документтердi алуға шаралар қолданбауы Қылмыстық iстер жүргiзу заңының елеулi түрде бұзылғаны болып табылады, осыған байланысты іс анықтауға қайтарып берiлуге жатады.

9. Соттарға Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 393-статьясына сәйкес қылмыстық іс қозғау, право бұзушыны сотқа беру және iстi сот мәжiлiсiнде қарауға тағайындау туралы мәселенi сот сияқты, судья да жеке өзi шеше алады деп түсiндiрiлсiн. Егер право бұзушыға бұлтартпау шарасын қолдану, материалдарды анықтауға немесе алдын-ала тергеуге қайтарып беру не қылмыстық iстi қозғаудан бас тарту қажеттігі туса, онда бұл мәселелердiң шешiлуiн сот жарлық беретiн мәжiлiсiнде жүзеге асырады.

10. Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 393-статьясына сәйкес судья немесе сот осы кодекстің 388-статьясында аталған қылмыстар туралы материалдарды сот мәжiлiсiнде қарау үшiн жеткiлiктi деп таныған жағдайда, қылмыстық iстi қозғау және право бұзушыны сотқа беру туралы мәселенi шешуге тиiс. Бұл талапты орындамау үкiмнiң күшiн жоюға әкеп соғатын заңның елеулi түрде бұзылуы болып саналады.

11. Сотта СССР Жоғарғы Соты Пленумының "Қылмыстық iстердi сотта жүргiзуге жәбiрленушінің қатысуын регламенттейтін заңдарды соттардың қолдану тәжiрибесi туралы" 1985-жылғы 1-ноябрьдегi N 16 қаулысының 9-пунктінде келтiрiлген түсiндiруге сәйкес материалдары сотқа дейiн протокол түрiнде дайындау заңымен белгiленген iстер бойынша судья (сот) қылмыстық іс қозғау және право бұзушыны сотқа беру туралы қаулысында (ұйғаруында) қылмыс арқылы моральдық, денесiне немесе мүлiктiк нұқсан келтiрiлген азаматты іс бойынша жәбiрленушi деп танығаны туралы да көрсетуi тиiс.

12. Сот Қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы мәселенi шешкенде право бұзушылық жасалғандығы туралы материалдарды жолдастық соттың қарауына, ал право бұзушылықты жасаған адамды қоғамдық ұйымының кепiлдiгiне немесе еңбек коллективiне бере алады, не оны тәртiптiк немесе әкiмшiлiк жауаптылыққа тарту туралы мәселе қоя алады.

13. Соттардың назары Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 388-статьясында көрсетiлген қылмыстар туралы iстер бойынша сотта iс жүргiзу тәртiбi, Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің XXXV тарауында белгiленгеннен басқа, қылмыстық процестiң жалпы нормаларымен анықталатынына аударылсын. Сотқа дейiн протокол түрiнде дайындалған материалдар бойынша қозғалған iстер жөнiнде сотта іс қараудың заңда көзделген тәртiбiнен қандай да болсын ауытқушылыққа жол берiлмейдi. Мәселен, сот iстi қараған кезде сотталушының өзi екенiн анықтауы, процеске қатысушылардың және куәлардың праволары мен міндеттерiн түсiндiруi, соттың құрамына, сот мәжiлiсiнiң секретарына, прокурорға, экспертке, маманға және тiлмашқа жарияланған отводтары мәселесiн шешуi, iстiң тыңдалу мүмкiндiгi туралы мәселенi шешуi, процеске қатысушылардың өтiнiштерiн шешуi, сотталушыға соңғы сөз беруi, процеске қатысушыларға сот мәжiлiсiнiң протоколымен танысу правосын түсiндiруi және өзiнiң ескертпелерiн беру правосын түсiндiруi керек.

14. Соттар материалдары сотқа дейiн протокол түрiнде дайындалған қылмыстық іс сот мәжiлiсiнде материалдар сотқа түскен күннен бастап әрі кеткенде он тәулiкте қаралуы тиiс екенiн ескеруi керек.

Мұндай iс бойынша сот тергеуi председательдiк етушінің қылмыстық iстiң қозғалғандығы және право бұзушының сотқа берiлгендігі туралы қаулының (ұйғарудың) көшiрмесiн оқып беруiнен басталады.

15. Егер сот материалды (iстi) қараған кезде өзiне протокол жасалған адамның жасырынғаны анықталса, сот материалды анықтауға немесе алдын-ала тергеуге жiберуге және жасырылған адамды iздеу туралы ұйғару шығарады.

16. Сотқа шақырылған адамдар, дәлелдi деп танылған себептермен келмеген жағдайда, сот Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 268-статьясының 2-тармағының талабына сай, олардың материалдарды сотқа дейiн дайындау кезiнде берген түсiнiктерiн жариялауға праволы деп түсiндiрiлсiн.

17. Соттарға, заң талабы бойынша, материалдарды сотқа дейiн протокол түрiнде анықтау органдары дайындаған кезде қорғаушы қатыстырылмайды деп түсiндiрiлсiн. Право бұзушы қылмыстық iс қозғалғаннан және оны сотқа бергеннен кейiн қорғаушыны шақыруға праволы.

18. Сот орындаушысының баяндамасы немесе ұсынысы негiзінде алимент төлеуден жалтарғаны үшiн қылмыстық кодексінің 112-статьясымен қылмыстық iстер қозғау практикасы заңға жатпайтынына (негiзделмегенiне) соттардың назары аударылсын. Осындай iстер бойынша анықтау органдары материалдарды сотқа дейiн дайындауға тиiс.

19. Қалың жұртшылықтың назарын право бұзушылықтардың, қылмыс жасайтын адамдардың төңiрегiнде төзiмсiздiк пен адамгершілік айыптау мақсатында соттар, қажет болған жағдайда аталған категориядағы iстердi, қоғамдық ұйымдар мен еңбек коллективтерінің өкiлдерiн қатыстыра отырып көшпелi сот мәжiлiсiнде қарап, сот процестерінің нәтижелерiн кеңiнен жариялайтын болсын. Қажет болған жағдайда соттар үкiмнiң көшiрмесiн сотталушының жұмыс iстейтiн немесе тұрғылықты жерiне жiберуге тиiс.

20. Облыстық және Алматы қалалық соттарын аудандық (қалалық) халық соттарының материалдары сотқа дейiн протокол түрiнде дайындалған қылмыстық iстердi қарауының сапасына талапты күшейтуi, жол берiлген қателердi дер кезiнде анықтау және жою, осы категориядағы iстер жөнiндегi сот тәжiрибесiн ұдайы зерттеу және талдау жасалған қорытындылардың нәтижелерiн аудандық (қалалық) халық соттарының назарына салып отыру жүктелсін.

О практике рассмотрения судами уголовных дел с протокольной формой досудебной подготовки материалов (с изменениями, внесенными постановлением Пленума от 10 октября 1986 г. № 19)

Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 20 июня 1986 г. № 15. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 27.

Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 27 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
Обсудив итоги обобщения судебной практики рассмотрения уголовных дел с протокольной формой досудебной подготовки материалов, Пленум отмечает, что в действительности судов республики по делам этой категории имеются существенные недостатки и ошибки. Суды не предъявляют должной требовательности к качеству поступающих из органов дознания материалов. Между тем во многих случаях оно не отвечает требованиям ст. 389 УПК о полноте установления обстоятельств совершенного преступления и личности правонарушителя. В отдельных случаях суды принимают к своему производству и рассматривают дела о преступлениях, по которым применение протокольной формы досудебной подготовки законом не предусмотрено. Суды не реагируют и на другие отступления от установленной законом протокольной формы, в частности, на проведение следственных действий (кроме осмотра места происшествия), избрание при досудебной подготовке меры пресечения, нарушение органами дознания установленного законом десятидневного срока досудебной подготовки материалов и т. п.
Постановления (определения) о возбуждении уголовного дела и предании правонарушителя суду не всегда содержат четкую формулировку обвинения с указанием статьи уголовного закона, по которой лицо предано суду.

Некоторые суды при рассмотрении дел, по которым проведена досудебная подготовка материалов, допускают процессуальное упрощенчество.
Дела данной категории редко рассматриваются в выездных заседаниях, не во всех необходимых случаях выносятся частные определения об устранении недостатков в деятельности органов дознания, а также причин и условий, способствовавших совершению правонарушений. Областные и Алма-Атинский городской суды недостаточно осуществляют надзор за правильным рассмотрением районными (городскими) народными судами дел этой категории. В целях устранения имеющихся недостатков, а также в связи с вопросами, возникающими в практике применения нового законодательства, Пленум Верховного Суда Казахской ССР ПОСТАНОВЛЯЕТ: 1. Обратить внимание судов республики на необходимость устранения имеющихся недостатков в их работе по рассмотрению дел с протокольной формой досудебной подготовки материалов, обеспечения правильного и своевременного рассмотрения каждого дела данной категории на основе строгого соблюдения норм материального и процессуального законодательства.
2. Учитывая, что для правильного рассмотрения уголовных дел этой категории первостепенное значение имеет надлежащее проведение органами дознания досудебной подготовки, судам при рассмотрении поступивших материалов следует особое внимание обращать на их качество и полноту, имея в виду, что согласно ст. 389 УПК в представленных материалах должны находиться: объяснения правонарушителя, очевидцев, других лиц, в том числе объяснения сведущих лиц по вопросам, относящимся к специальным знаниям и навыкам, справка о наличии или отсутствии судимости у правонарушителя, характеристика с места его работы или учебы и другие данные, имеющие значение для дела. При наличии сведений о том, что лицо злоупотребляет спиртными напитками или наркотическими веществами, к материалам должны быть приобщены соответствующие документы, необходимые для решения вопроса о применении к нему принудительного лечения от алкоголизма или наркомании.
В протоколе должно быть указано: время и место его составления, кем составлен протокол, данные о личности правонарушителя и обстоятельства совершенного преступления (место, время, способ, мотивы, последствия совершения преступления и другие существенные обстоятельства); фактические данные, подтверждающие наличие преступления и виновность правонарушителя: квалификация преступления по статье уголовного закона. К протоколу приобщаются все материалы и список лиц, подлежащих вызову в суд.
3. Разъяснить судам, что содержащийся в ст. 388 УПК перечень преступлений, по которым допускается протокольная форма досудебной подготовки материалов по другим преступлениям, является существенным нарушением закона, влекущим возвращение материала для производства дознания или предварительного следствия.
При этом судам следует иметь в виду, что по делам о преступлениях, перечисленных в ст. 388 УПК, не обязательно требуется, а лишь допускается проведение досудебной подготовки материалов в протокольной форме в случаях, если эти преступления совершены в условиях очевидности, правонарушитель известен, а имеющиеся в деле фактические данные не противоречивы.
4. Установленный ст. ст. 389 и 394 УПК десятидневный срок досудебной подготовки органами дознания материалов и десятидневный срок рассмотрения таких уголовных дел судами преследует цель максимального приближения наказания к моменту совершения преступления.
Продление предусмотренного ст. 389 УПК срока досудебной подготовки материалов не основано на законе. В этом случае в соответствии со ст. 390 УПК должно быть проведено дознание.
Проведения досудебной подготовки материалов в срок свыше десяти дней является существенным нарушением закона, влекущим возвращение судом материала для проведения дознания.
При исчислении десятидневного срока досудебной подготовки органами дознания материалов судам следует иметь в виду, что этот срок начинается со дня регистрации заявления или сообщения о совершенном правонарушении и заканчивается днем санкционирования прокурором направления материалов в суд.
5. Судам следует иметь в виду, что по делам о преступлениях, перечисленных в ст. 388 УПК, в случае совершения их лицами, которые в силу своих физических или психических недостатков не могут сами осуществлять свое право на защиту, или несовершеннолетними, проведение досудебной подготовки материалов по протокольной форме не допускается. По таким делам во всех случаях должно быть произведено предварительное следствие органами, указанными в ст. 120 УПК.
6. При досудебной подготовке материалов по протокольной форме, по смыслу закона, проведение каких-либо следственных действий (кроме осмотра места происшествия) не допускается, поэтому, если такие действия (допрос подозреваемого, потерпевшего, свидетелей, экспертиза и т. п.) были проведены, дело подлежит возвращению для производства дознания.
7. В соответствии со ст. 389 УПК при проведении досудебной подготовки материалов у правонарушителя отбирается обязательство являться по вызову органа дознания и суда и сообщать им о перемене своего места жительства. Меры пресечения в виде подписки о невыезде, личного поручительства или поручительства общественных организаций, заключения под стражу вправе избрать лишь суд. Избрание меры пресечения при досудебной подготовке материалов является существенным нарушением закона, влекущим возвращение судом материала для проведения дознания.
8. Существенными нарушениями уголовно-процессуального закона, влекущими возвращение дела с досудебной подготовкой материалов по протокольной форме для проведения дознания, являются также: неутверждение протокола начальником органа дознания; отсутствие санкции прокурора на направление материала в суд; неуказание в протоколе статьи уголовного закона, по которой квалифицировано деяние; неознакомление правонарушителя со всеми материалами дела и протоколом; непринятие органом дознания при осмотре места происшествия мер к изъятию предметов и документов, могущих иметь значение вещественных доказательств.
9. Разъяснить судам, что в соответствии со ст. 393 УПК вопрос о возбуждении уголовного дела, предании правонарушителя суду и назначении дела к рассмотрению в судебном заседании может быть решен как судом, так и судьей единолично.
Если же возникает необходимость избрать правонарушителю меру пресечения, вернуть материалы для производства дознания или предварительного следствия либо отказать в возбуждении уголовного дела, решение этих вопросов осуществляется судом в распорядительном заседании.
10. В соответствии со ст. 393 УПК судья или суд, признав материалы о преступлениях, перечисленных в статье 388 УПК, достаточными для рассмотрения в судебном заседании, должен решить вопрос о возбуждении уголовного дела и предании правонарушителя суду. Несоблюдение этого требования является существенным нарушением закона, влекущим отмену приговора. Подсудимому во всех случаях должна быть вручена копия постановления (определения) о возбуждении уголовного дела и предании его суду.
11. Судам следует иметь в виду, что в соответствии с разъяснением, содержащимся в п. 9 постановления Пленума Верховного Суда СССР от 1 ноября 1985 г. № 16 "О практике применения судами законодательства, регламентирующего участие потерпевшего в уголовном судопроизводстве", по материалам, по которым законом установлена протокольная форма их досудебной подготовки, судья (суд) в постановлении (определении) о возбуждении уголовного дела и предания правонарушителя суду должен указать и о признании гражданина, которому преступлением причинен моральный, физический или имущественный вред, потерпевшим по делу. 12. При решении вопроса об отказе в возбуждении уголовного дела суд может передать материалы о совершенном правонарушении на рассмотрение товарищеского суда, а лицо, совершившее правонарушение - на поруки общественной организации или трудовому коллективу либо поставить вопрос о привлечении его к дисциплинарной или административной ответственности. 13. Обратить внимание судов на то, что порядок производства по делам о преступлениях, указанных в ст. 388 УПК, определяется общими нормами уголовного процесса за изъятиями, установленными главой XXXV УПК. Какие- либо отступления от предусмотренного законом порядка судебного разбирательства по делам, возбужденным по материалам с протокольной формой досудебной подготовки, недопустимы. В частности, при рассмотрении дела суд должен установить самоличность подсудимого, разъяснить права и обязанности участникам процесса и свидетелям, разрешить вопрос об отводах составу суда, секретарю судебного заседания, прокурору, эксперту, специалисту и переводчику, решить вопрос о возможности слушания дела, разрешить ходатайства участников процесса, предоставить подсудимому последнее слово, участникам процесса разъяснить право ознакомиться с протоколом судебного заседания и подать свои замечания и т. п.
14. Судам следует иметь в виду, что уголовное дело, по которому проведена досудебная подготовка материалов в протокольной форме, должно быть рассмотрено в судебном заседании не позднее десяти суток со дня поступления материалов в суд.
Судебное следствие по такому делу начинается с оглашения председательствующим копии постановления (определения) о возбуждении уголовного дела и предании правонарушителя суду.
15. Если к моменту рассмотрения судом материала (дела) выяснится, что лицо, в отношении которого составлен протокол, скрылось, суд выносит определение о направлении материала для производства дознания или предварительного следствия и розыска скрывшегося лица.
16. Разъяснить, что при неявке вызванных в суд лиц по причинам, признанным уважительными, суд применительно к п. 2 ст. 268 УПК вправе огласить их объяснения, данные при досудебной подготовке материалов.
17. Разъяснить судам, что по смыслу закона, при проведении органами дознания досудебной подготовки материалов в протокольной форме защитник не допускается. Правонарушитель вправе пригласить защитника после возбуждения уголовного дела и предания его суду.
18. Обратить внимание судов на то, что практика возбуждения ими уголовных дел по ст. 112 УК за уклонение от содержания детей на основании представления или докладной судебного исполнителя не основана на законе. По таким делам органами дознания должна быть проведена досудебная подготовка материалов.
19. В целях привлечения внимания широкой общественности к предупреждению правонарушений, создания вокруг лиц, совершающих преступления, обстановки нетерпимости и морального осуждения судам в необходимых случаях рассматривать дела указанной категории в выездных судебных заседаниях с участием представителей общественных организаций и трудовых коллективов и предавать широкой гласности результаты судебных процессов. В необходимых случаях копию приговора судам следует направлять по месту работы или жительства осужденного. 20. Областным и Алма-Атинскому городскому судам надлежит усилить требовательность к качеству рассмотрения районными (городскими) народными судами уголовных дел с протокольной формой досудебной подготовки материалов, своевременно выявлять и устранять допущенные ошибки, регулярно изучать и анализировать судебную практику по делам данной категории и доводить до районных (городских) народных судов результаты проведенных обобщений. (специалист Р.Жантасова 03.12.98г.)