Қазақстан Республикасында Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудiң құрылымы, мазмұны және тәртiбi туралы ереженi бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң қаулысы 19 қазан 1993 ж. N 1030. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2004.02.17. N 188 қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесiнiң "Қазақстан Республикасының Орман кодексiн күшiне енгiзу тәртiбi туралы" 1993 жылғы 23 қаңтардағы N 1925-ХII қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi қаулы етедi:
1. Қазақстан Республикасында орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудiң құрылымы, мазмұны және тәртiбi туралы қоса берiлiп отырған Ереже бекiтiлсiн.
Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзу жөнiндегi жұмыстарды орман шаруашылығын басқарудың мемлекеттiк органдары жүзеге асырады және Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгi орман шаруашылығын жүргiзуге бөлген қаражат шегiндегi республикалық бюджеттiң есебiнен қаржыландырылады деп белгiленсiн.
2. Қазақстан Республикасы Экология және биоресурстар министрлiгiнiң Орман шаруашылығы комитетi:
орман қорының жай-күйiндегi өзгерiстердi дер кезiнде анықтау, оларды бағалау, орманға антропогендiк және басқа экологиялық факторлардың қолайсыз әсер етуiнiң алдын алу және оның салдарын жою үшiн орман экологиялық жүйесiнiң мониторингiн жүргiзу жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыруға 1994 жылдан бастап кiрiсетiн болсын;
Қазақстан Республикасының Статистика және талдау жөнiндегi мемлекеттiк комитетiмен келiсе отырып, орман экологиялық жүйесi мониторингi бойынша статистикалық есеп берудiң нысандарын айқындасын.
3. Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң жанындағы Гидрометеорология жөнiндегi бас басқарма, Қазақстан Республикасының Жер қатынастары және жерге орналастыру жөнiндегi мемлекеттiк комитетi, Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгi, айналадағы ортаның мониторингiмен шұғылданатын басқа да министрлiктер, мемлекеттiк комитеттер мен ведомстволар орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзуге қажеттi ақпаратты Орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығына қайтарып алынбайтын негiзде бередi деп белгiленсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-министрi

Қазақстан Республикасы
Министрлер Кабинетiнiң
1993 жылғы 19 қазандағы
N 1030 қаулысымен
Бекiтiлген

Қазақстан Республикасында орман экологиялық жүйесi
мониторингiн жүргiзудiң құрылымы, мазмұны және
тәртiбi туралы
ЕРЕЖЕ

1. Орман мониторингi дегенiмiз ормандарды ұдайы кешендi байқау, бағалау, бақылау және олардың жай-күйiн болжау жүйесi болып табылады. Бұл жұмыс орман қоры жөнiнде ұдайы жаңарып отыратын ақпарат алу үшiн жүргiзiледi, соның негiзiнде орман ресурстарын көп жақты мақсатта пайдалану жөнiнде шешiм қабылданады, табиғи және антропогендiк факторлар әсерiнен орман экологиялық жүйесi жай-күйiнiң өзгеру болжамы берiледi.
2. Орман экологиялық жүйесi мониторингi қызметiн Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын басқару мемлекеттiк органы құрады, ол Қазақстан Республикасы Экология және биоресурстар министрлiгiнiң орман шаруашылығын жүргiзуге бөлiнген қаражаты шегiнде республикалық бюджеттiң есебiнен қаржыландырылады. Орман экологиялық жүйесiнiң мониторинг қызметi Орман экологиялық жүйесiнiң республикалық мониторинг орталығын және мониторингтiң аймақтық орталықтар жүйесiн қамтиды.
3. Орман экологиялық жүйесiнiң республикалық мониторинг орталығы:
орман қоры туралы статистикалық және картографиялық деректер түзедi және жүргiзедi;
аэроғарыштық және жер бетiндегi ақпаратты өңдеуге, орман қоры картасын жасауға, деректер банкiсiнiң белгiлi бiр бөлiгiнiң маңызын арттыруға, статистикалық есеп берудiң белгiленген нысандарын беруге арналған бағдарламаны әзiрлейдi, иеленедi;
ормандарды өрттен сақтау, шыбын-шiркей зиянкестерден қорғау, ормандардың өнеркәсiптiң ластауынан болатын бүлiнуiн байқау, сирек кездесетiн және жойыла бастаған орман өсiмдiктерiнiң жай-күйi мен саны жөнiндегi ақпаратты жинаумен, өңдеумен, талдаумен және оны берумен шұғылданады;
орманды пайдалану және ормандарды қалпына келтiру тәртiбiн бақылауды, антропогендiк ықпалынан және басқа факторлардан орман қорының ағымдағы өзгерiстерiн есептеудi жүзеге асырады, орман қоры туралы дерек банкiндегi картографиялық және статистикалық ақпараттың маңызын арттыру үшiн тәжiрибелер жүргiзудi жоспарлайды;
аймақтық орталықтарды орман экологиялық жүйесiнiң аймақтық мониторингiн жүргiзу үшiн қажеттi аэроғарыштық, метеорологиялық және басқа ақпаратпен жабдықтайды.
4. Орман экологиялық жүйесiнiң аймақтық мониторинг орталықтары жекелеген аймақ немесе аумақ шегiндегi мониторингiнi жүзеге асырады және ұйымдық жағынан Орман жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығының құрамына енедi. Қажет жағдайда бұлар улағыш заттардың көзi болып табылатын кәсiпорындар орналасқан аудандарда, сондай-ақ басқа да антропогендiк қолайсыз факторлар әсер ететiн жерлерде ормандарды жергiлiктi мониторингтеу жөнiнде жұмыстар жүргiзедi.
Аймақтық орталықтардың орман шаруашылық кәсiпорындар мен орман қорғау қызметi қызметкерлерi бiрлесе жұмыс iстейтiн өзiнiң ақпаратты өңдеу орталықтары мен жинаушы топтары бар. Олар талдап қорытқан ақпараттар одан әрi жинақтап, талдау үшiн оқтын-оқтын Орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығына жiберiлiп отырады.
5. Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудiң тәртiбi:
а/ ауаның, топырақтың, судың ластануы туралы метеомәлiмет, ақпарат, ормандарды жер бетiнде зерттеудiң нәтижелерiн орман қоры шекарасындағы өзгерiстердiң мәлiметiн, аэроғарыштық ақпаратты және басқаларды алуды;
б/ аэроғарыштық суреттердi өңдеудi, талдауды, алынған ақпаратты статистикалық және картографиялық ақпарат банкiнiң деректерiмен салыстыруды, орман қорында болған өзгерiстердi айқындауды;
в/ шаруашылық қызметi мен табиғи күйзелiске ұшырамаған бөлiктердегi деректердiң маңызын арттыруды;
г/ бөлiктiк және картографиялық деректер банкiне өзгерiстер енгiзудi;
д/ орын алған өзгерiстердi ескере отырып, орман қорының статистикалық көрсеткiштерiн қайта есептеудi;
е/ түрлi тақырыпта орман карталарын жасауды;
ж/ орман қорындағы өзгерiстердi талдау мен болжалауды, сондай-ақ әр түрлi факторлар ықпалынан болған зиянды ең аз мөлшерге жеткiзу жөнiндегi шаралар әзiрлеудi көздейдi.
Байқаудың мерзiмдiлiгi нұсқаулар мен әдiстемелiк нұсқамаларға сәйкес алынған ақпарат түрiне байланысты белгiленедi.
6. Ормандар мониторингiн жүргiзу кезiнде орман экологиялық жүйесiне өрттiң, энтомзиянкестердiң, техногендiк ластаудың, орман шаруашылық және басқа кәсiпорындар қызметiнiң, сондай-ақ басқа да антропогендiк факторлардың әсерiн байқаудың жер бетiндегi және ара қашықтық тәсiлдерi пайдаланылады. Жер бетiндегi зерттеулер тұрақты және уақытша сынау алаңдарында /полигондарда/ орман орналастыру ұйымдарының, орманды сақтау және қорғау қызметтерiнiң, саланың жобалау және ғылыми ұйымдарының ақпараттарын кеңiнен қатыстыра отырып жүргiзiледi. Неғұрлым тиiмдi жұмыс үшiн ауа ортасының, топырақ пен қардың түрлi заттармен ластануының деңгейi туралы метеорологиялық деректер мен ақпараттар берiледi. Қосымша ақпарат ретiнде топографиялық-геодезиялық материалдар /соның iшiнде жергiлiктi жердiң цифрлық үлгiсi/, табиғи экономикалық жағдай мен шаруашылық қызмет туралы басқа да материалдар пайдаланылады.
Байқаудың ара қашықтық әдiстерi суретке түсiрудiң, түрлi шешiмдегi көп спектрлi сканерлiк, жылу инфрақызыл және радиолокациялық түсiрудiң, аэроғарыштық құралдарын пайдалана отырып жүзеге асырылады. Күллi ақпарат республикалық және аймақтық есептеу орталықтарына келiп түседi, мұнда олар өңделiп, жүйеге келтiрiлген соң деректердiң екшелген банкi мен картографиялық деректер банкi қалыптастырылады және жаңартылады. Осы мәлiметтер негiзiнде Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын басқарушы мемлекеттiк органы бекiткен әдiстеме бойынша түрлi масштабтағы тақырыптық орман карталары жасалады.
Орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзудi қамтамасыз ету үшiн айналадағы табиғи орта мониторингiнiң басқа төменгi жүйелерi қажеттi материалдарды /метеорологиялық көрсеткiштер, ауаның, топырақтың, судың, қардың ластануы туралы ақпараттар, топырақты зерттеудiң нәтижелерi, аэроғарыш суреттерi/ тиiстi ведомстволар мен қызметтер белгiлеген тәртiппен орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң республикалық орталығына тапсырады.
7. Қазақстан Республикасының орман шаруашылығын басқарушы мемлекеттiк органы ормандар мониторингiн жүргiзу үшiн:
ормандардың жай-күйiн байқау үшiн топырақтық, геоботаникалық, орман патологиялық, ормантану және басқа тексеру мен iздестiру жөнiндегi жұмысты жүргiзудi ұйымдастырады;
аэроғарыштық және метеорологиялық ақпаратты, айналадағы ортаның ластануы туралы деректердi алуды ұйымдастырады;
есептеу орталықтарына келiп түскен ақпаратты өңдеудi, орман қорын картаға түсiрудi және ормандарға абиотикалық, биотикалық және антропогендiк факторлардың қолайсыз әсерiн кемiту үшiн шаралар әзiрлеудi ұйымдастырады;
мүдделi министрлiктердiң және ведомстволардың қатысуымен орман қорын жер бетiндегi және ара қашықтықтағы әдiстермен зерттеу, оны картаға түсiру, ормандар мониторингiн жүргiзу үшiн банк деректерiн жасау және жүргiзу, тақырыптық орман карталарын жасау жөнiндегi әдiстемелiк нұсқамалар мен нұсқауларды әзiрлейдi және бекiтедi;
ұзақ мерзiмдi жедел ақпарат пен тақырыптық карталарға деген сұранысты және қажеттiлiктi жүйелi зерделеудi, орман қорының жай-күйiн бағалауды, бұған халық шаруашылығы мен табиғат қорғау сұранымына сәйкес деректердi енгiзудi жүзеге асырады;
орман қоры туралы статистикалық және картографиялық ақпаратты жүйелеудi, зерделеудi және сақтауды, сондай-ақ жариялауға жататын материалдарды басып шығару мен орман экологиялық жүйесi мониторингiн жүргiзу жөнiндегi жұмысты қаржыландыруды қамтамасыз етедi.
8. Ормандар мониторингi құжаттарының нысандары мыналар болып табылады:
орман қоры жай-күйiн тақырыптық карталары, оны орман иелерi, алаңдар, жыныстар, орман түрлерi және басқалар бойынша бөлу;
орман қорының түгелдiлiгi, жай-күйi мен бағалануы туралы жазбаша және статистикалық материалдар.
9. Орман экологиялық жүйесi мониторингiнiң материалдары мыналарға берiледi:
ормандарға түрлi экологиялық факторлардың әсерiнен келген зиянды болдырмау және азайту жөнiндегi ұсыныстар әзiрлеп, шешiмдер қабылдау үшiн - мемлекеттiк өкiмет пен басқару органдарына;
Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен - кәсiпорындарға, ұйымдарға және азаматтарға.

ОБ УТВЕРЖДЕНИИ ПОЛОЖЕНИЯ О СТРУКТУРЕ, СОДЕРЖАНИИ И ПОРЯДКЕ ВЕДЕНИЯ МОНИТОРИНГА ЛЕСНЫХ ЭКОСИСТЕМ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН

ПОСТАНОВЛЕНИЕ Кабинета Министpов Республики Казахстан от 19 октябpя 1993 г. N 1030. Утратило силу - постановлением Правительства РК от 17 февраля 2004 г. N 188 (P040188)

В соответствии с постановлением Верховного Совета Республики Казахстан от 23 января 1993 года N 1925-ХII Z935000_ "О порядке введения в действие Лесного кодекса Республики Казахстан" Кабинет Министров Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемое Положение о структуре, содержании и порядке ведения мониторинга лесных экосистем в Республике Казахстан.
Установить, что работы по ведению мониторинга лесных экосистем осуществляются государственными органами управления лесным хозяйством и финансируются за счет республиканского бюджета в пределах средств, выделяемых Министерству экологии и биоресурсов Республики Казахстан на ведение лесного хозяйства.
2. Комитету лесного хозяйства Министерства экологии и биоресурсов Республики Казахстан:
приступить начиная с 1994 года к организации работ по ведению мониторинга лесных экосистем для своевременного выявления изменений в состоянии лесного фонда, их оценки, предупреждения и устранения последствий негативных воздействий на леса антропогенных и других экологических факторов;
по согласованию с Государственным комитетом Республики Казахстан по статистике и анализу определить формы статистической отчетности по мониторингу лесных экосистем.
3. Определить, что информация, необходимая для ведения мониторинга, предоставляется на безвозмездной основе в Республиканский центр мониторинга лесных экосистем Главным управлением по гидрометеорологии при Кабинете Министров Республики Казахстан, Государственным комитетом Республики Казахстан по земельным отношениям и землеустройству, Министерством экологии и биоресурсов Республики Казахстан и другими министерствами, государственными комитетами и ведомствами, занимающимися мониторингом окружающей среды.

Премьер-министр
Республики Казахстан

УТВЕРЖДЕНО
постановлением Кабинета Министров
Республики Казахстан
от 19 октября 1993 г. N 1030

ПОЛОЖЕНИЕ
о структуре, содержании и порядке ведения мониторинга
лесных экосистем в Республике Казахстан

1. Мониторинг лесов представляет собой систему регулярных комплексных наблюдений, оценки, контроля и прогноза их состояния. Проводится для получения постоянно обновляющейся информации о лесном фонде, на основании которой принимаются решения по многоцелевому использованию лесных ресурсов и дается прогноз изменения состояния лесных экосистем под воздействием естественных и антропогенных факторов.
2. Служба мониторинга лесных экосистем создается государственным органом управления лесным хозяйством Республики Казахстан и финансируется за счет республиканского бюджета в пределах средств, выделяемых Министерству экологии и биоресурсов Республики Казахстан на ведение лесного хозяйства. Служба мониторинга лесных экосистем включает Республиканский центр мониторинга лесных экосистем и сеть региональных центров мониторинга.
3. Республиканский центр мониторинга лесных экосистем:
создает и ведет банк статистических и картографических данных о лесном фонде;
разрабатывает и приобретает программы для обработки аэрокосмической и наземной информации, картирования лесного фонда, актуализации повыдельного банка данных, выдачи установленных форм статистической отчетности;
занимается сбором, обработкой, анализом и передачей информации по охране лесов от пожаров, защите от насекомых-вредителей, наблюдению за повреждениями лесов промышленными выбросами, состоянию и численности популяций редких и исчезающих видов лесных растений;
осуществляет контроль за порядком лесопользования и восстановлением лесов, учет текущих изменений в лесном фонде, вызванных антропогенным воздействием и другими факторами, для актуализации картографической и статистической информации о лесном фонде в банках данных, планирует проведение экспериментов;
снабжает региональные центры аэрокосмической, метеорологической и другой информацией, необходимой для ведения регионального мониторинга лесных экосистем.
4. Региональные центры мониторинга лесных экосистем осуществляют проведение мониторинга в пределах отдельного региона или территории и организационно входят в Республиканский центр мониторинга лесных экосистем. При необходимости ими проводятся и работы по локальному мониторингу лесов в районах расположения предприятий, являющихся источником токсических эмиссий, а также других негативных воздействий антропогенных факторов.
Региональные центры имеют свои центры обработки и группы сбора информации, работающие совместно с работниками лесохозяйственных предприятий и службы защиты леса. Обобщенная информация ими периодически направляется в Республиканский центр мониторинга лесных экосистем для дальнейшего обобщения и анализа.
5. Порядок ведения мониторинга лесных экосистем предусматривает:
а) получение метеоданных, информации о загрязнении воздуха, почвы, воды, результатов наземных обследований лесов, сведений об изменениях границ лесного фонда, аэрокосмической информации и др.;
б) обработку аэрокосмоснимков, анализ и сопоставление полученной информации с данными банков статистической и картографической информации, выявление происшедших изменений в лесном фонде;
в) актуализацию данных в выделах, не затронутых хозяйственной деятельностью и стихийными бедствиями;
г) внесение изменений в повыдельный и картографический банки данных;
д) перерасчет статистических показателей лесного фонда с учетом происшедших изменений;
е) создание различных тематических лесных карт;
ж) анализ и прогноз изменений в лесном фонде, а также разработку мероприятий по минимизации ущерба от воздействия различных факторов.
Периодичность наблюдений устанавливается в зависимости от вида получаемой информации в соответствии с инструкциями и методическими указаниями.
6. При ведении мониторинга лесов используются наземные и дистанционные способы наблюдений за влиянием на лесные экосистемы пожаров, энтомовредителей, техногенного загрязнения, деятельности лесохозяйственных и иных предприятий, а также других антропогенных факторов. Наземные исследования проводятся на постоянных и временных пробных площадях (полигонах) с широким привлечением информации лесоустроительных организаций, служб охраны и защиты леса, проектных и научных организаций отрасли. Для наиболее эффективной работы представляются метеорологические данные и информация об уровне загрязнения воздушной среды, почвы и снега различными веществами. В качестве дополнительной информации привлекаются топографо-геодезические материалы (в том числе цифровые модели местности), другие материалы о природно-экономических условиях и хозяйственной деятельности.
Дистанционные методы наблюдения осуществляются с использованием аэрокосмических средств фотографической, многоспектральной сканерной, тепловой инфракрасной и радиолокационной съемок различного разрешения. Вся информация поступает в республиканский и региональные вычислительные центры, где после ее обработки и систематизации формируется и обновляется повыдельный банк данных и банк картографических данных. На основании этих сведений создаются тематические лесные карты различных масштабов по методикам, утвержденным государственным органом управления лесным хозяйством Республики Казахстан.
Для обеспечения проведения мониторинга лесных экосистем необходимые материалы других подсистем мониторинга окружающей природной среды (метеорологические показатели, информация о загрязнении воздуха, почвы, воды, снега, результаты почвенных обследований, аэрокосмоснимки) представляются соответствующими ведомствами и службами в установленном порядке в Республиканский центр мониторинга лесных экосистем.
7. Для ведения мониторинга лесов государственный орган управления лесным хозяйством Республики Казахстан:
организует работу по проведению почвенных, геоботанических, лесопатологических, лесоводственных и других обследований и изысканий для наблюдения за состоянием лесов;
организует получение аэрокосмической и метеорологической информации, данных о загрязнении окружающей среды;
организует обработку поступающей информации в вычислительных центрах, картографирование лесного фонда и разработку мероприятий для снижения негативных воздействий на леса абиотических, биотических и антропогенных факторов;
разрабатывает с участием заинтересованных министерств и ведомств и утверждает методические указания и инструкции по проведению обследований лесного фонда наземными и дистанционными методами, его картографированию, созданию и ведению банка данных для проведения мониторинга лесов, созданию тематических лесных карт;
осуществляет систематическое изучение спроса и потребности в долгосрочной и оперативной информации и тематических картах и оценке состояния лесного фонда, включении в них данных, соответствующих возникающим народнохозяйственным и природоохранным потребностям;
обеспечивает систематизацию, изучение и хранение статистической и картографической информации о лесном фонде, а также издание подлежащих опубликованию материалов и финансирование работ по проведению мониторинга лесных экосистем.
8. Формами документации мониторинга лесов являются:
тематические карты состояния лесного фонда, его распределение по лесовладельцам, площадям, породам, типам лесов и другие;
текстовые и статистические материалы о наличии, состоянии и оценке лесного фонда.
9. Материалы мониторинга лесных экосистем предоставляются:
государственным органам власти и управления - для разработки рекомендаций и принятия решений по предотвращению и снижению ущерба от действия различных экологических факторов на леса;
предприятиям, учреждениям, организациям и гражданам - в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.