"Иммундық профилактика" мақсатты кешендi бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы 1996 жылғы 8 мамыр N 577. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 9 ақпандағы N 124 қаулысымен

"1996-1998 жылдарға арналған реформаларды тереңдету жөнiндегi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң iс-қимыл жоспары және 1996 жылға арналған реформаларды тереңдету жөнiндегi Қазақстан Республикасы Үкiметi шараларының кең ауқымды жоспары туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1996 жылғы 12 қаңтардағы N 56 қаулысына сәйкес вакциналармен басқарылатын жұқпалы аурулардың алдын алу және бәсеңдету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi қаулы етедi:
1. 1996-1998 жылдарға арналған "Иммундық профилактика" мақсатты кешендi бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлiгi мүдделi министрлiктермен, мемлекеттiк комитеттермен және басқа да орталық және жергiлiктi атқарушы органдармен бiрлесiп Бағдарламаның жүзеге асырылуын қамтамасыз етсiн және оның орындалуына бақылау жасасын.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрi

Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң
1996 жылғы 8 мамырдағы
N 577 қаулысымен
бекiтiлген

"Иммундық профилактика" мақсатты кешендi
бағдарламасы

Балалардың жұқпалы дифтерия, көкжөтел, полиомиелит, қызылша ауруларына қарсы тиiмдiлiгi жоғары және залалсыз вакциналардың болуы бұл науқастарға шалдығуы, өлiм-жетiмге ұшырауды азайтуға және бiрқатар жағдайда оларды жоюға мүмкiндiк бередi.
"Халықтың денсаулығын сақтау туралы" және "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңдарында вакциналау проблемаларына басым мән берiледi. Бағдарламаны Бүкiлдүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымы (БДҰ) мен ЮНИСЕФ сарапшылары қарап, мақұлдады.

1. Негiздеме

Жұқпалы аурулар деңгейiн арнайы профилактика құралдарымен басқарып төмендетудегi табыстар кезеңiнен кейiн, соңғы жылдары олардың өсуi байқалды. Дифтериямен науқастану әр 100 мың тұрғынға шаққанда 1991 жылғы 0,2-ден 1995 жылы 6,7-ге дейiн өстi. Дифтерияға шалдығу жалғасуда, қазаға ұшырау көрсеткiшi өсе түсуде. Қызылша, көкжөтел, эпидемиялық паротит, спорадикалық полиомиелит жоғары деңгейде тiркелуде.
Басқарылатын жұқпалы аурулармен бұлайша көп науқастанудың себебi халықты, әсiресе кiшкентай балаларды егумен жеткiлiксiз қамту болып табылады. 1993-1995 жылдары бiр жасқа дейiнгi нәрестелердi дифтерияға қарсы егумен қамту тиiсiнше 81-84-82 проценттi, көкжөтелге қарсы -75-79-90 проценттi, қызылшаға қарсы - 91-71-95 проценттi құрады. Вакцина мен сыворотка шығаратын өз өндiрiсiмiздiң болмауы халықты иммундық биологиялық препараттармен қамтамасыз етуде республиканы қиын халде қалдырды.
Қазiргi уақытта вакциналар мен сывороткалар негiзiнен шет елдерден, соның iшiнде Россиядан сатып алынады, сондай-ақ iзгiлiк көмек жүйесiмен келедi. 1994 жылы вакцинаға жылдық қажеттiлiк Республика бойынша 60 процентке, 1995 жылы - 80 процентке қанағаттандырылды.
Тоңазытқыш жабдықтары, термоконтейнерлер, тоңазыту элементтерi өндiрiсiнiң жоқтығынан суықтық желiсiн сақтауда елеулi қиындықтар бар, қолда бар жабдықтарға қызмет көрсету мен жөндеуде айтарлықтай проблемалар орын алуда.
Емдеу-профилактикалық мекемелердi бiр реткi пiскектермен қамтамасыз ету проблема күйiнде қалып отыр.
Республиканың ғылыми потенциалын Қазақ ғылыми-зерттеу эпидемиология, микробиология және жұқпалы аурулар институты, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығы, Қазақ мемлекеттiк дәрiгерлердiң бiлiмiн жетiлдiру институты мен жеткiлiктi мөлшерде қаржыландырылмаудың салдарынан иммундық профилактика проблемалары бойынша ғылыми зерттеулер жүргiзудi азайтып отырған 6 медициналық институт құрайды.
Бұл проблема бойынша медициналық институттар студенттерiн, медициналық училищелер оқушыларын даярлау нашар күйде қалуда. Педиатр-иммунологтарды, дәрiгер-лаборанттарды, терапевтердi және басқа да мамандарды иммунология мәселелерi бойынша арнайы даярлау жүргiзiлмейдi. Вакцина еккеннен кейiнгi қайталаудың себебi жеткiлiктi зерттелмейдi, емдеудiң әдiсi, қатер тобындағы балаларды иммундау тәсiлi жасалмайды, балалардың иммун жетiспеу жағдайын анықтау жүргiзiлмейдi.
Халықтың арасындағы санитарлық-ағарту жұмыстарының төмендігi, бұқаралық ақпарат құралдарында вакциналық профилактика проблемаларының маңыздылығына көз жеткiзiп және уақытында насихаттамау ата-аналардың балаларын ектiруден бас тартуының жоғары деңгейiне себепкер болуда.
"Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңында республика азаматтарын иммундаудың мiндеттiлiгi көзделген.
Вакциналау арқылы басқарылатын жұқпалы аурулардың алдын алу және азайту проблемалары, "Иммундық профилактика" мақсатты кешендi бағдарламасы шеңберiнде ұйымдық, медициналық, экономикалық және құқықтық шараларды жүзеге асыру жолымен нәтижелi шешiлдi.

II. Мақсаттар мен мiндеттер

Иммундық профилактика құралдарымен басқарылатын жұқпалы ауруларға шалдығу мен одан өлiм-жетiмге ұшырауды азайту:
1998 жылы дифтериямен ауруды бiрдi-екiлi оқиғаға дейiн тұрақтандыру, 1997 жылы етек алуын тоқтату;
1997 жылы көкжөтелмен ауруды кездейсоқ жағдайға дейiн төмендету;
1998 жылы қызылшамен ауруды кездейсоқтық деңгейiне дейiн төмендету;
1997 жылы ошақтарының таралуының алдын алу;
Туберкулездiң төңiрекке таралатын түрлерiмен, оның iшiнде бiр жасқа дейiнгi балалар менингитiмен науқастануды азайту;
1998-2000 жылдарға қарай полиомиелиттi толық жою Бағдарламаның басты мақсаты болып табылады.
Алға қойылған мақсаттарға жету үшiн:
"Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес халықты профилактикалық егудi жүргiзудiң мiндеттiлiгiн қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығы базасында вакциналық алдын алу проблемаларын, вакцинадан кейiнгi қайталау себептерiн зерттеудi, иммун жетiспеушiлiгi жағдайын түзеу әдiстерiн, қатер тобындағы балаларды иммундау тәсiлдерiн жасауды ұйымдастыру;
Степногорск қаласында бiр реткi пiскектер шығаруды жобалық қуатына дейiн жеткiзу;
Павлодар қаласындағы бiр реткi пiскектер өндiретiн заводтың құрылысын аяқтау;
иммундауды кеңейту бағдарламасы (ИКБ) шеңберiнде Жапониядан ЮНИСЕФ арқылы тоңазытқыш жабдықтар әкелiнiлуiне қол жеткiзу;
Қазақстан Республикасын вакциналық қамтамасыз ету туралы Қазақстан Республикасының Үкiметi мен ЮНИСЕФ аралығындағы Келiсiмнiң сөзсiз орындалуын жүзеге асыру;
Қазақстан эпидемиология, микробиология және жұқпалы аурулар ғылыми-зерттеу институты (бұдан әрi - ҚЭМЖҒЗИ) және Қазақ обаға қарсы ғылыми-зерттеу институты (бұдан әрi - обаға қарсы институт) базасында иммундық-биологиялық препараттар сапасына лабораториялық бақылауды ұйымдастыру;
дифтерияға, қызылшаға ұжымдық иммунитет пен диагностиканы бақылау мақсатында ҚЭМЖҒЗИ базасында:
1996 жылы - эритроцитарлық дифтериялық диагностикумдарын;
1998 жылы - қызылшаның люминисцириялаушы және антительдiк препараттарын;
1998 жылы қызамық вирусының гемагглютинирлiк антигенiн шығаруды ұйымдастыру;
ҚЭМЖҒЗИ базасында арнаулы емдеудi уақтылы әрi негiздi жүргiзу үшiн дифтерияны лабораториялық анықтаудың жеделдетiлген әдiсiн әзiрлеу;
ҚЭМЖҒЗИ-ның обаға қарсы институтының базасында "басқарылатын" инфекцияны лабораториялық анықтау үшiн орта ұйымдастыру;
Республикалық санитарлық-эпидемиологиялық станцияның облыстарды вакцинамен, сывороткамен, ортамен, диагностикуммен үзiлiссiз жабдықтауды қамтамасыз етуi;
вакциналарды тасымалдау мен сақтаудың барлық кезеңiнде салқындық режимiн қатаң сақтау;
экологиялық факторларды халықтың иммундық жағдайына әсерiн, оның шиеленiс деңгейiн зерттеудi жалғастыру және сол аймақтардағы халықты вакциналау тәсiлiн жасау;
бiр жасқа дейiнгi балаларды дифтерияға, көкжөтелге, сiреспеге, полиомиелитке, туберкулезге қарсы, екi жасқа дейiн - қызылшаға қарсы вакциналауды 95 процентке дейiн жеткiзу;
баруы қиын елдi мекендердi, сондай-ақ эпидемиялық көрсеткiштер бойынша вакциналық профилактикамен қамтамасыз ету үшiн тәжiрибенi кеңейту және егу бригадаларының жұмысын жетiлдiру;
ҚЭМЖҒЗИ-дағы балалар жұқпалы ауруларын зерттеу және бақылау лабораториясын қалпына келтiру қажет.

III. Саясаты мен стратегиясы

Бағдарламаның саясаты мен стратегиясы Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау жүйесiнiң вакциналық профилактикалар проблемалары жөнiнде жинақтаған тәжiрибесi, қазiргi заманғы әлемдiк деңгей, БДҰ-ның ЮНИСЕФ-тiң ұсыныстары ескерiлiп құрылады.
Бағдарлама:
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлiгi 1995 жылы бекiткен және БДҰ мақұлдаған егу күнтiзбегiн бұлжытпай орындауды қарастырады. Балаларды 1 жасқа дейiн туберкулезге, дифтерияға, көкжөтелге, сiреспеге, полиомиелитке қарсы, 2 жасқа дейiн - қызылшаға қарсы вакциналау нәтижелi болып табылады;
егу күнтiзбесi мен шаралар уақтылы түзетiп отыру үшiн тұрақты мониторингтi және Бағдарламаның орындалуын бағалауды қарастырады.
Бағдарламаның стратегиясы:
халықты жоғары иммуногендiк және төмен реактогендi вакциналармен қамтамасыз ету;
науқастану жоғары аудандарда эпидемиологиялық жағдайға орай шұғыл және бұқаралық ұлттық иммундау күндерiн өткiзу;
эпидемиялық қадағалаудың ақпараттық базасын, басқарылатын жұқпалы ауруға, егiлуге, салқындық желiсiне, вакциналар қозғалысына және тағы басқаларға мониторинг пен бақылауды жетiлдiру;
иммундандыру мақсаттарын насихаттау және оған жету бойынша халықты кеңiнен әлеуметтiк-жұмылдыру;
иммундық профилактика мәселелерi бойынша дәрiгерлер мен орта медицина қызметкерлерiнiң, басқа мамандарды кәсiби даярлауды жетiлдiру;
иммундық профилактика мәселелерi бойынша ғылыми-зерттеулердiң көлемiн ұлғайту;
жұмыс тәжiрибесiн алмасу және Бағдарламаны жетiлдiру кадрлардың мамандығын арттыру, иммундау қызметiн материалдық-техникалық жабдықтау мәселесiн шешу мақсатында халықаралық байланыстарды кеңейту.

IV. Бағдарламамен басқару

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлiгiнiң Мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау бас басқармасы жұқпалы аурудың барлық арнайы профилактикалық кешендi шараларын жасау мен жүзеге асырудағы республиканың ұйымдық-әдiстемелiк және кеңестiк органы болып табылады.
Дифтериямен, сiреспемен, көкжөтелмен, қызылшамен, полиомиелитпен, туберкулезбен күрес жөнiндегi шараларды орындау мақсатты бағдарламаларға сәйкес республика денсаулық сақтау органдары мен мекемелерiнiң барлық деңгейлерiнде жүргiзiледi.
Эпидемиологиялық талдауды жетiлдiру эпидемияға қарсы оңтайлы және тиiмдi шаралар жоспарлау және жүргiзу үшiн ғылыми негiзделген, объективтi база құруға мүмкiндiк бередi.
Бағдарламаны басқаруды қамтамасыз ету үшiн Бағдарламаның негiзгi бағыттарын жүзеге асырудың сапасы мен тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк беретiн жаңа нормативтiк-әдiстемелiк құжаттама жасау арқылы, қолданылып жүрген ақпараттық жүйе кеңiнен пайдаланылады.

V. Вакциналар мен салқындық желiсi

Бағдарламаны нәтижелi жүзеге асыру үшiн республиканы иммундық биологиялық препараттардың және басқа да көмекшi материалдық ресурстардың жеткiлiктi мөлшерiмен қамтамасыз ету айрықша маңызға ие болады. Республикалық санитарлық-эпидемиологиялық станцияға вакциналармен, сывороткалармен, диагностикумдармен және басқа иммундық-биологиялық препараттармен уақтылы орталықтандырылған жабдықтауды қамтамасыз ету үшiн жауапкершiлiк жүктеледi.
1994 жылы Қазақстан Республикасының Үкiметi мен ЮНИСЕФ арасында 2000 жылға дейiн екi жасқа дейiнгi балалар вакциналарының республикаға жеткiзiлуiне кепiлдiк беретiн Қазақстан Республикасын вакциналық қамтамасыз ету туралы келiсiмге қол қойылды.
Алайда, елде эпидемиялық саулықты сақтау үшiн балаларды, жасөспiрiмдер мен ересектердi одан әрi, жасқа байланысты қайта вакциналауды жүргiзу эпидемиялық көрсеткiштерге байланысты жоспарлы да, төтенше де иммундауды өткiзу талап етiледi.
Вакциналық профилактиканың тиiмдiлiгi айтарлықтай дәрежеде вакцинаны сақтау және тасымалдау режимiмен айқындалады. Иммундаудың кеңейтiлген бағдарламасы шеңберiнде 5 жылдың iшiнде Жапониядан қосымша тоңазытқыш жабдықтар жеткiзiледi.

VI. Эпидемиологиялық қадағалау жүйесiн жетiлдiру

1. Дифтерия, полиомиелит, қызылша, сiреспе, басқа да басқарылатын жұқпалы аурулар жағдайын стандартты айқындау тәжiрибесiн бекiту және қолданысқа енгiзу.
2. 1996 жылы науқастану деңгейiн, балалардың, жасөспiрiмдердiң, қатерлi топтағы ересектердiң вакциналаумен қамтылу көрсеткiштерiн, ұжымдық иммунитет деңгейiн, дифтерияның, полиқоздырғыштардың токсигендi штаммдарының таралу белсендiлiгiн, вакциналардың қозғалысын, эпидемияға қарсы және профилактикалық шараларды уақытында жүргiзудi қамтамасыз етуге, сондай-ақ эпидемиологиялық жағдайды болжауға мүмкiндiк беретiн тағы басқаларды компьютерлiк-ақпараттық бақылау жүйесiн жасау және қолданысқа енгiзу.
3. Бiр жасқа дейiнгi балалардың кемiнде 95 процентiн және ересектердiң кемiнде 85 процентiн вакцинамен қамту.
4. Ұжымдық иммунитеттiң жоғары деңгейiне жету: балалар арасындағы қорғалу - кемiнде 90 процентке, ересектер арасында - кемiнде 75 процентке.
5. Дифтерия, қоздырғыш бактерияларды тасуға жататын адамдар құрамының кестесiн және оларды айқындауды жетiлдiру, дифтерияның, полиқоздырғыштардың токсигендi штаммдарының таралу белсендiлiгiн бактериологиялық бақылаудың тиiмдiлiгiн көтеру.
6. Дифтерияны, қызылшаны, қызамықты лабораториялық анықтаудың жеделдетiлген әдiстерiн жасау және тәжiрибеге енгiзу.

VII. Медицина кадрларын даярлау

Бағдарламаны жүзеге асыру үшiн бiлiктi кадрлар қажет.
Медицина кадрларын базалық даярлау медицина институттарына, училищелерiнде, дәрiгерлер бiлiмiн жетiлдiру және орта медицина қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн көтеру кафедраларында жүргiзiледi.
Медициналық кадрларды даярлауды жақсарту мақсатында:
медициналық жоғары оқу орындарының, училищелердiң студенттерiн, бiлiмiн жетiлдiру курстарында дәрiгерлердi және орта медицина қызметкерлерiн оқыту бағдарламаларына толықтырулар мен өзгертулер енгiзу;
медициналық жоғары және арнаулы орта оқу орындары студенттерi үшiн вакциналық профилактика бойынша әдiстемелiк материалдар әзiрлеу және басып шығару;
халықты иммундаудың өзектi мәселесi бойынша мамандарды кеңiнен даярлау;
түрлi деңгейдегi иммундау бағдарламасының басшыларын;
дәрiгер-иммунологтарды, фтизиаторларды, невропатологтарды, аллергологтарды және басқа мамандарды;
иммундық профилактика кабинеттерiнiң медбикелерiн, мектептердiң, мектеп жасына дейiнгi балалар мекемелерiнiң медбикелерiн;
дәрiгерлердi және орта медицина қызметкерлерiн мамандану санатына аттестациялау кезiнде сұрақтардың мiндеттi тiзбесiне иммундық профилактика бөлiмiн енгiзу көзделедi;
медицина қызметкерлерiн халықты вакциналау құқығына тиiстi құжат беретiн жыл сайынғы аттестациядан өткiзу көзделедi.

VIII. Әлеуметтiк жұмылдыру

Әлеуметтiк жұмылдырудың мақсаты бүкiл халықты балалар мен ересектердi "басқарылатын" жұқпалы ауруға қарсы егудi ұйымдастыру және оны жүргiзуге қатысуға тарту болып табылады.
Бағдарламаның осы бөлiмiн жүзеге асыру мыналарды көздейдi:
ата-аналарға мектеп жасына дейiнгi балалар мекемелерi қызметкерлерiне, мектеп оқытушылары мен студенттерге анкеталық сауал жасау тәсiлiн пайдалана отырып халықтың иммундау мәселелерi жөнiндегi хабардарлығын зерделеу;
бұқаралық ақпарат құралдары арқылы иммундау мәселелерi бойынша халық арасында кең ауқымды түсiнiк жұмыстарын жүргiзу;
сценарийлер әзiрлеу, түсiрiмдер мен қысқа метражды фильмдер, бейнеклиптер және жарналық бейнероликтер жасау;
халыққа арнап ғылыми-көпшiлiк әдебиеттер әзiрлеу және басып шығару (парақшалар, жарнамалар, кiтапшалар, плакаттар, буклеттер).

IХ. Халықаралық ынтымақтастық

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлiгi Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымы қабылдаған және полиомиелит, қызылша, дифтерия, көкжөтел, сiреспе, туберкулездi азайту және жою жөнiндегi мiндеттердi шешуге бағытталған иммундаудың кең ауқымды бағдарламасын жүзеге асыру жолындағы жұмысты жалғастырады. "Иммундық профилактика" мақсатты кешендi бағдарламасын әзiрлеу мен орындауға БДҰ, ЮНИСЕФ, ЮСАИД және басқалардың мамандары мен сарапшылары елеулi көмек көрсетедi.
Республикаға материалдық-техникалық көмек вакциналар, тоңазытқыштық жабдықтар беру, семинарлар өткiзу, әдiстемелiк және арнаулы әдебиеттер әзiрлеу және тарату, бағдарламаның iске асуын қамтамасыз ететiн Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң мамандарын БДҰ-ның жетекшi мекемелерiнiң базасында даярлау арқылы жүзеге асырылады.

Х. Ғылыми зерттеулер

Иммундық профилактика мәселелерiмен Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгiнiң эпидемиология, микробиология және жұқпалы аурулар ғылыми-зерттеу институты айналысады.
Бағдарлама жедел сипаттағы иммундық профилактика проблемаларын шешуге бағдарланған қолданбалы зерттеулер жүргiзудi қарастырады.
Бiрiншiден, вакциндау мен сырқаттағы шұғыл түрде арнайы әдiстермен анықтаудың тиiмдiлiгiн көтеру арқылы дифтерия мен ауруды азайту.
Адамдардың иммундық мәртебесiн зерделеу жөнiндегi көп жылдық иммунитет қалыптастырудың тиiмдiлiгiне қоршаған ортаның әсерiнiң елеулi ролi бар екендiгiн көрсеттi.
Вакцинаға иммундық жауап беретiн қауiпсiз және жоғары тиiмдiлiктi ынталантпаларды (стимуляторов) iздеудi жалғастыру қажет.
Дифтерияға қарсы күрестегi аса маңызды нәрсе сырқатты дер кезiнде анықтау болып табылады. Қолданылып жүрген бактериологиялық әдiстер диагноздың растығына 3 - 5 тәулiкте ғана көз жеткiзуге мүмкiндiк бередi. Осыған байланысты ауруды анықтаудың жеделдетiлген және сенiмдi әдiсiн табуға өткiр қажеттiлiк талап етiлiп отыр.
Екiншiден, қызылша мен қызамықтың аралас ошақтарын эпидемиологиялық анықтаудың жеделдетiлген әдiстерiн әзiрлеу.
Республика үшiн қызамық зерттелмеген жұқпалы ауру күйiнде қалып отыр. Дегенмен оған шалдығу көрсеткiшi мейлiнше жоғары және де қызылшамен екеуiнiң клиникалық сипаттары ұқсас болғандықтан, оларды бiр-бiрiнен саралау өте қиын. Қызылша мен қызамықтың гемагглютинирлiк антигендiк және люминисцирлiк антителдiк препараттарды әзiрлеу олардың ошақтарында эпидемиологияға қарсы шараларды мақсатты жүргiзуге мүмкiндiк бередi.

О целевой комплексной программе "Иммунопрофилактика"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 8 мая 1996 г. N 577. Утратило силу - постановлением Правительства РК от 9 февраля 2005 г. N 124 (P050124)

В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 января 1996 г. N 56 P960056_ "О Плане действий Правительства Республики Казахстан по углублению реформ на 1996-1998 годы и развернутом Плане мероприятий Правительства Республики Казахстан по углублению реформ на 1996 год", в целях профилактики и снижения инфекций, управляемых вакцинацией, Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Утвердить целевую комплексную программу "Иммунопрофилактика" (далее - Программу) на 1996-1998 годы.
2. Министерству здравоохранения Республики Казахстан совместно с заинтересованными министерствами, государственными комитетами и иными центральными и местными исполнительными органами обеспечить реализацию Программы и установить контроль за ее выполнением.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

УТВЕРЖДЕНА
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 8 мая 1996 г. N 577

Целевая комплексная программа "Иммунопрофилактика"

Наличие высокоэффективных и безвредных вакцин против детских инфекционных заболеваний дифтерией, коклюшем, полиомиелитом, корью позволяет снизить заболеваемость, смертность и в ряде случаев ликвидировать их.
В Законах Республики Казахстан Z921200_ "Об охране здоровья народа в Республике Казахстан" и Z942000_ "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения" проблемам вакцинации придается приоритетное значение. Программа рассмотрена и одобрена экспертами Всемирной организации здравоохранения (ВОЗ) и ЮНИСЕФ.

I. Обоснование

После периода успехов в снижении уровня инфекционных заболеваний, управляемых средствами специфической профилактики, в последние годы наметился их рост. Заболеваемость дифтерией в расчете на 100 тыс. населения возросла с 0,2 в 1991 году до 6,7 в 1995 году. Рост заболеваемости дифтерией продолжается, увеличилась летальность. На высоком уровне регистрируются корь, коклюш, эпидемический паротит, спорадически - полиомиелит.
Причиной столь высокой заболеваемости управляемыми инфекциями является недостаточный охват населения прививками, особенно детей раннего возраста. В 1993-1995 годах охват прививками против дифтерии детей до одного года составил 81-84-92 процента соответственно, против коклюша - 75-79-90 процентов, против кори 91-71-95 процентов. Отсутствие собственного производства по выпуску вакцин и сывороток поставило республику в труднейшее положение по обеспечению населения иммунобиологическими препаратами.
В настоящее время вакцины и сыворотки в основном закупаются за рубежом, в том числе в России, а также поступают по линии гуманитарной помощи. В 1994 году годовая потребность в вакцинах была удовлетворена в целом по республике на 60 процентов, в 1995 году - на 80 процентов.
Имеются значительные трудности в соблюдении холодовой цепи из-за отсутствия производства по выпуску холодильного оборудования, термоконтейнеров, хладоэлементов, возникли серьезные проблемы с обслуживанием и ремонтом имеющегося оборудования.
Остается проблемой обеспечение лечебно-профилактических учреждений одноразовыми шприцами.
Научный потенциал республики представлен: Казахским научно-исследовательским институтом эпидемиологии, микробиологии и инфекционных болезней. Научным центром педиатрии и детской хирургии Министерства здравоохранения Республики Казахстан, Казахским государственным институтом усовершенствования врачей и 6 медицинскими институтами, которые из-за недостаточного финансирования сократили проведение научных исследований по проблемам иммунопрофилактики.
Остается слабой подготовка студентов медицинских институтов, учащихся медицинских училищ по данной проблеме. Не ведется специальная подготовка педиатров-иммунологов, врачей-лаборантов, терапевтов и других специалистов по вопросам иммунологии. Недостаточно изучаются причины поствакцинальных осложнений, не разрабатываются методы лечения, тактика иммунизации детей группы риска, не проводится анализ причин иммунодефицитных состояний детей.
Слабая санитарно-просветительная работа среди населения, неубедительное и несвоевременное освещение важности проблем вакцинопрофилактики в средствах массовой информации способствуют высоком доле отказов родителей от прививок.
Законом Республики Казахстан "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения" предусмотрена обязательность иммунизации граждан республики.
Проблемы профилактики и снижения инфекций, управляемых вакцинацией, могут быть успешно решены путем осуществления комплекса организационных, медицинских, экономических и правовых мер в рамках целевой комплексной программы "Иммунопрофилактика".

II. Цели и задачи

Целью Программы является снижение заболеваемости и смертности от инфекций, управляемых средствами иммунопрофилактики:
стабилизация заболеваемости дифтерией до единичных случаев к 1998 году, предупреждение вспышек к 1997 году;
снижение заболеваемости коклюшем до спорадических случаев к 1997 году;
снижение заболеваемости корью до спорадического уровня к 1998 году, предупреждение очаговости к 1997 году;
снижение заболеваемости диссеминированными формами туберкулеза, в т.ч. менингитом детей первого года жизни;
ликвидация полиомиелита к 1998-2000 годам.
Для достижения поставленной цели необходимо:
обеспечить обязательность проведения профилактических прививок населению в соответствии с Законом Республики Казахстан "О санитарно-эпидемиологическом благополучии населения";
организовать на базе Научного центра педиатрии и детской хирургии Министерства здравоохранения Республики Казахстан изучение проблем вакцинопрофилактики, причин поствакцинальных осложнений, разработку методов коррекции иммунодефицитных состояний, тактики иммунизации детей группы риска;
довести до проектной мощности выпуск одноразовых шприцев в г. Степногорске;
завершить строительство завода по выпуску одноразовых шприцев в г. Павлодаре;
добиться поставок холодильного оборудования через ЮНИСЕФ из Японии в рамках расширенной программы иммунизации (РПИ);
осуществить безусловное выполнение Соглашения между Правительством Республики Казахстан и ЮНИСЕФ о самообеспеченности вакцинами Республики Казахстан;
организовать лабораторный контроль качества иммунобиологических препаратов на базе Казахского научно-исследовательского института эпидемиологии, микробиологии и инфекционных болезней (далее - КИЭМИБ) и Казахского противочумного научно-исследовательского института (далее - противочумный институт);
в целях контроля коллективного иммунитета и диагностики дифтерии, кори организовать на базе КИЭМИБ выпуск:
эритроцитарных дифтерийных диагностикумов - 1996 год;
люминисцирующего и антительного препаратов кори - 1998 год;
гемагглютинирующего антигена вируса краснухи - 1998 год;
разработать ускоренный метод лабораторной диагностики дифтерии для своевременного и обоснованного проведения специфической терапии на базе КИЭМИБ;
организовать выпуск сред для лабораторной диагностики "управляемых" инфекций на базе КИЭМИБ, противочумного института;
Республиканской санитарно-эпидемиологической станции обеспечить бесперебойное снабжение областей вакцинами, сыворотками, средами, диагностикумами;
строго соблюдать холодовой режим на всех этапах транспортировки и хранения вакцин;
продолжить изучение воздействия экологических факторов на иммунный статус населения, степень его напряженности и разработать тактику вакцинации населения в этих регионах;
довести до 95 процентов охват детей первого года жизни вакцинацией против дифтерии, коклюша, столбняка, полиомиелита, туберкулеза, против кори - детей до двух лет;
расширить практику и совершенствовать работу прививочных бригад для обеспечения вакцинопрофилактики в труднодоступных населенных пунктах, а также по эпидемиологическим показаниям;
восстановить в КИЭМИБе лабораторию по изучению и контролю за детскими инфекциями.

III. Политика и стратегия

Политика и стратегия Программы строится с учетом опыта, накопленного здравоохранением Республики Казахстан по проблеме вакцинопрофилактики, современного мирового уровня, рекомендаций ВОЗ, ЮНИСЕФ.
Программа предусматривает:
неукоснительное выполнение календаря прививок, утвержденного Министерством здравоохранения Республики Казахстан в 1995 году и одобренного ВОЗ. Приоритетной является вакцинация детей в возрасте до 1 года против туберкулеза, дифтерии, коклюша, столбняка, полиомиелита, до 2 лет - против кори;
постоянный мониторинг и оценку выполнения Программы для своевременной корректировки календаря прививок и планов мероприятий.
Стратегия Программы:
обеспечение населения высокоиммуногенными и низкореактогенными вакцинами;
проведение в районах с высокой заболеваемостью национальных дней иммунизации, экстренной и массовой, исходя из эпидемиологической ситуации;
совершенствование информационной базы эпидемиологического надзора, мониторинга и контроля за управляемыми инфекциями, привитостью, холодовой цепью, движением вакцин и т. д.;
широкая социальная мобилизация населения по пропаганде и достижению целей иммунизации;
совершенствование профессиональной подготовки врачей и средних медицинских работников, других специалистов по вопросам иммунопрофилактики;
увеличение объема научных исследований по вопросам иммунопрофилактики;
расширение международных связей с целью обмена опытом работы и совершенствования Программы, повышения квалификации кадров, решения вопросов материально-технического обеспечения службы иммунизации.

IV. Управление Программой

Главное управление Государственного санитарно-эпидемиологического надзора Министерства здравоохранения Республики Казахстан является организационно-методическим и консультативным органом республики по разработке и внедрению всего комплекса мер специфической профилактики инфекций.
Выполнение мероприятий по борьбе с дифтерией, столбняком, коклюшем, корью, полиомиелитом, туберкулезом проводится на всех уровнях органами и учреждениями здравоохранения республики согласно целевым программам.
Совершенствование эпидемиологического анализа позволит создать научно обоснованную, объективную базу для планирования и проведения рациональных и эффективных противоэпидемических мероприятий.
Для обеспечения управления Программой будет широко использоваться существующая информационная система, с разработкой новой нормативно-методической документации, позволяющей оценить качество и эффективность реализации основных направлений Программы.

V. Вакцины и холодовая цепь

Для успешной реализации Программы особое значение приобретает обеспечение республики достаточным количеством иммунобиологических препаратов и другими дополнительными материальными ресурсами. На Республиканскую санитарно-эпидемиологическую станцию возлагается ответственность за своевременное централизованное обеспечение вакцинами, сыворотками, диагностикумами другими иммунобиологическими препаратами.
В 1994 году между Правительством Республики Казахстан и ЮНИСЕФ подписано Соглашение о вакцинной обеспеченности Республики Казахстан, которое гарантирует до 2000 года поставку в республику вакцин детям до двух лет.
Однако, для поддержания эпидемиологического благополучия в стране требуется проведение дальнейших возрастных ревакцинаций детей, подростков и взрослых, проведение иммунизации как плановой, так и экстренной, по эпидемическим показаниям.
Эффективность вакцинопрофилактики в значительной степени определяется режимом хранения и транспортировки вакцин. В рамках расширенной программы иммунизации будет производиться дополнительная поставка холодильного оборудования в течение 5 лет из Японии.

VI. Совершенствование системы
эпидемиологического надзора

1. Утвердить и внедрить в практику стандартное определение случая дифтерии, полиомиелита, кори, столбняка и других "управляемых" инфекций.
2. Разработать и внедрить в 1996 году системы компьютерно-информационного слежения за уровнем заболеваемости, показателями охвата вакцинацией детей, подростков, взрослых групп риска, уровнем коллективного иммунитета, интенсивностью циркуляции токсигенных штаммов дифтерии, полиовирусов, движением вакцин и т. д., что позволит обеспечить своевременное проведение противоэпидемических и профилактических мероприятий, а также прогнозирование эпидемиологической ситуации.
3. Охватить вакцинацией не менее 95 процентов детей до одного года и не менее 85 процентов взрослых.
4. Достичь высокого уровня коллективного иммунитета: защищенность среди детей - не менее 90 процентов, среди взрослых - не менее 75 процентов.
5. Совершенствовать схему и определение контингента лиц, подлежащих обследованию на бактерионосительство возбудителя дифтерии, повысить эффективность бактериологического контроля за интенсивностью циркуляции токсигенных штаммов дифтерии, полиовирусов.
6. Разработать и внедрить в практику ускоренные методы лабораторной диагностики дифтерии, кори и краснухи.

VII. Подготовка медицинских кадров

Для реализации Программы необходимы квалифицированные кадры.
Базовая подготовка медицинских кадров проводится в медицинских институтах, училищах, на кафедрах усовершенствования врачей и повышения квалификации средних медицинских работников.
С целью улучшения подготовки медицинских кадров предусмотрено:
внести дополнения и изменения в программы обучения студентов медицинских вузов, училищ, врачей и средних медицинских работников на курсах повышения квалификации;
разработать и издать методические материалы по вакцинопрофилактике для студентов медицинских вузов и средних специальных учебных заведений;
провести расширенную подготовку специалистов по актуальным вопросам иммунизации населения:
руководителей программ иммунизации на разных уровнях;
врачей-иммунологов, фтизиатров, невропатологов, аллергологов и других специалистов;
медицинских сестер кабинетов иммунопрофилактики, медицинских сестер школ, детских дошкольных учреждений;
включить раздел иммунопрофилактики в обязательный перечень вопросов при проведении аттестации врачей и средних медицинских работников на квалификационную категорию;
проводить ежегодную аттестацию медработников, с выдачей соответствующего документа на право проведения вакцинации населения.

VIII. Социальная мобилизация

Целью социальной мобилизации является активное привлечение всего населения к участию в организации и проведении вакцинации детей и взрослых против "управляемых" инфекций.
Реализация данного раздела Программы предполагает:
изучить информированность населения по вопросам иммунизации, используя метод анкетированного опроса родителей, работников дошкольных учреждений, преподавателей школ, учащихся и студентов;
проводить широкую разъяснительную работу среди населения по вопросам иммунизации через средства массовой информации;
подготовить сценарий, провести съемку и прокат короткометражного фильма, видеоклипов и рекламных видеороликов;
подготовить и издать научно-популярную литературу для населения (листовки, памятки, брошюры, плакаты, буклеты).

IХ. Международное сотрудничество

Министерство здравоохранения Республики Казахстан продолжает работать над реализацией расширенной программы иммунизации, принятой Всемирной организацией здравоохранения и направленной на решение задач по снижению и ликвидации полиомиелита, кори, дифтерии, коклюша, столбняка и туберкулеза. В подготовке и реализации целевой комплексной программы "Иммунопрофилактика" значительную помощь оказывают специалисты и эксперты ВОЗ, ЮНИСЕФ, ЮСАИД и др.
Материально-техническая помощь республике осуществляется в форме поставок вакцин, холодильного оборудования, а также проведения семинаров, разработки и размножения методической и специальной литературы, переподготовки специалистов Министерства здравоохранения Республики Казахстан, обеспечивающих реализацию Программы, на базе ведущих учреждений ВОЗ.

Х. Научные исследования

Вопросами иммунопрофилактики занимается Казахский научно-исследовательский институт эпидемиологии, микробиологии и инфекционных болезней.
Программа предусматривает проведение прикладных исследований, ориентированных на решение проблем иммунопрофилактики оперативного характера.
Во-первых, снижение заболеваемости дифтерией путем повышения эффективности вакцинации и экстренной специфической диагностики этого заболевания.
Многолетние исследования по изучению иммунного статуса людей показали существенную роль влияния окружающей среды на эффективность выработки иммунитета. Необходимо продолжить поиск безопасных и высокоэффективных стимуляторов иммунного ответа на вакцину.
Важнейшим в борьбе с дифтерией является своевременная диагностика заболевания. Существующие бактериологические методы позволяют получить подтверждение диагноза только на 3 - 5 сутки. В этой связи требуется безотлагательная разработка ускоренного и надежного метода диагностики.
Во-вторых, разработка ускоренных методов эпидемиологической диагностики смешанных очагов кори и краснухи.
В республике краснуха продолжает оставаться не изученной инфекцией. Вместе с тем заболеваемость ею достаточно высока и, в силу схожести клинической картины с корью, дифференциация этих инфекций крайне затруднена. Разработка гемагглютинирующих антигенных и люминисцирующих антительных препаратов кори и краснухи позволит целенаправленно проводить в очагах противоэпидемические мероприятия.