Контрабанда үшін қылмыстық жауапкершілік жөніндегі заңдарды қолдану тәжірибесі туралы

Қазақcтан Республикасы Жоғарғы Сотының 1997 жылғы 18 шілде N 10 нормативтік қаулысы.

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22 N 7 Нормативтік қаулысымен.
Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:
"209", "250" деген цифрлар тиісінше "234" және "286" деген цифрлармен ауыстырылды;
"ҚК-тің" деген сөздер "ҚК-нің" деген сөздермен ауыстырылды;
"кеден одағының" деген сөз тиісінше "Еуразиялық экономикалық одақтың", "Еуразиялық экономикалық одаққа" деген сөзбен ауыстырылды;
"рәсімдеуді" деген сөз "декларациялауды" деген сөзбен ауыстырылды;
"қылмыстар", "қылмыстардың" деген сөздер тиісінше "қылмыстық құқық бұзушылықтар", "қылмыстық құқық бұзушылықтардың" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

Қылмыстық жаза қолданылатын контрабанда жөнiндегi заңды дұрыс және бiрегей қолдану мақсатында Жоғарғы Соттың жалпы отырысы

қаулы етедi:

Ескерту. Кіріспеге өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22 N 7 Нормативтік қаулысымен.

1. Тауарларды немесе басқа құндылықтар мен заттарды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы арқылы заңсыз алып өту Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі - ҚК) 234-бабында жауапкершілік көзделген экономикалық контрабанда болып саналады. Айналымнан алынған нәрселерді немесе айналымы шектеулі нәрселерді Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы және (немесе) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы заңсыз алып өту ҚК-нің 286-бабында жауапкершілік көзделген осындай тауарлардың контрабандасы болып саналады.

Қылмыстық жаза қолданылатын контрабанданы Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген контрабандадан, сондай-ақ тауарларды және нәрселердi кеден шекарасы арқылы өткiзумен ұласқан кедендiк ережелердi бұзудан шектейтін жағдайлар iрi мөлшердегi контрабанда немесе арнайы ережелер белгiленген нәрселердi өткiзу болып табылады.

Кедендік және мемлекеттік шекаралар ұғымы "Қазақстан Республикасындағы кедендік реттеу туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде және "Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасы туралы" 2013 жылғы 16 қаңтардағы № 70-V Қазақстан Республикасының Заңында айқындалған.

Тергеу iсiн жүргiзуде және сот құжаттарында контрабанданың iрi, аса ірі мөлшерiн және басқа тиiстi саралау белгілерiн, оның iшiнде белгiлi бiр заттарды алып кетудiң арнайы ережелерiн көрсету мiндеттi болып табылады.

Ескерту. 1-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.04.30 N 3 қаулысымен; ҚР Жоғарғы Сотының 2004.06.18 N 3, 2008.12.22 N 7, 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

2. Тауарларды немесе басқа құнды заттар мен нәрселердi заңсыз алып өту кеден аумағына кiргiзу немесе оларды осы аумақтан шығару жолымен жүргiзiлуi мүмкiн.

Алып кiру және шығару деп кез-келген тәсiлмен (почтамен жiберу, әуе көлiгiмен алып өту және қайта жiберу, қолмен, қалтаға салып, қол жүгi түрiнде тасымалдау және т.б.) контрабанда заттарын өткiзудi түсiну керек.

3. Заңсыз алып өту өткiзу бекеттерiнде және шекарадан өтуi заңмен белгiленген (ашық алып өту сыңайымен) басқа жерлерде де, сондай-ақ бұл жерден тыс та (жасырын жолмен) жүргізіледi.

Қылмыстық құқық бұзушылық:

жасырын алып кiру және шығару жүргiзілген кезде тiкелей шекараны қиып өткен сәттен бастап;

ашық алып өту сыңайымен алып кiрген кезде - кедендік декларация тіркелген сәттен бастап, ал арнайы ереже белгiленген заттар үшiн - шекара бақылауы рәсiмi бiткен кезден бастап;

ашық алып өту сыңайымен алып шыққан кезде - кедендік декларация тіркелген сәттен бастап аяқталған деп саналады.

Өткізу пункттерінде және заңнамамен белгіленген басқа да орындарда, бірақ кеден органдарының белгіленбеген жұмыс уақытында тауарларды алып өткен жағдайларда шекараны кесіп өткен сәттен бастап қылмыстық құқық бұзушылық аяқталды деп есептеледі.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

4. Контрабанда объективтi тұрғыда:

кедендiк бақылаудан тауарларды, басқа құнды заттар мен нәрселердiжасыру;

оларды кедендiк бақылаудан тыс алып өту;

оларды мәлiмдемеу немесе бұрыс мәлiмдеу;

кедендiк және басқа құжаттарды немесе кедендiк теңестiрiлген құралдарды алдап пайдалану ретiнде сипатталады.

Тауарларға декларациялар берілгенге дейін тауарларды шығару туралы арызда немесе уақытша тасып әкелу (рұқсат беру) рәсімі бойынша, оның ішінде жарамсыз құжаттар, жалған (немесе) көрінеу теріс (қате) мәліметтер ұсынылып орналастырылған тауарлар болып табылатын, халықаралық тасымал көлік құралдарымен уақытша тасып әкетілген тауарларға қатысты операциялардың жасалғаны туралы арызда көрінеу теріс мәліметтерді көрсету.

Аталған санаттағы қылмыстарды жасау кезiнде қандай да бiр қылмыс зардаптарының басталуы қажет етiлмейдi. Осыған байланысты, тауарларды немесе ірі мөлшердегі өзге де заттарды "кеден транзиті" кеден рәсімі бойынша Еуразиялық экономикалық одақ шекарасы бойынша заңсыз алып өту кезінде жасалған әрекетті тауарлардың немесе заттардың аталған одаққа қатысушы мемлекеттердің (ішкі транзит) не үшінші елдердің (сыртқы транзит) аумағында олардың пайдаланылуы үшін арналғанына қарамастан ҚК-нің 234-бабы бойынша саралаған жөн.

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

5. Кедендiк бақылаудан жасыру тауарларды, басқа құнды заттар мен нәрселердi кедендiк бақылаудан тығу, оларды тасымалдағанда оларды тауып алуды қиындататын құпия орындарды немесе басқа тәсілдердi пайдалану немесе бiр заты басқа заттың түрiн беру болып табылады.

Кедендiк бақылаудан тыс контрабандалық заттардың орнын ауыстыру оларды кедендiк декларациялауды немесе оған берiлген оны атқару уақытынан тыс Қазақстан Республикасының заңдарымен және кедендiк органдармен белгіленген кедендiк постылардан, өткiзу бекетi мен басқа орындардан тыс өткiзiп жiберу және алып өту болып табылады.

Кедендiк және құжаттарды немесе кедендiкке теңестiрiлген құжаттарды жалған пайдалану кедендік органдарға, сондай-ақ шекара бақылауын жүзеге асыратын адамдарға жарамсыз, заңсыз жолмен алынған, қолдан жасалған, сондай-ақ жалған мәлiметтермен толтырылған құжаттарды көрсету, қолдан жасалған мөрлер, пломбылар, штампылар және осы сияқты кедендiкке теңестiрiлген құралдарды немесе басқа объектiлерге жататын теңестiрiлген түпнұсқалық құралдарды пайдалану болып табылады.

Декларацияламау немесе дұрыс декларацияламау – бұл декларанттың тауарлар туралы теріс мәліметтерді (атауы, құны, саны, салмағы және басқалар), таңдалынып алынған кеден рәсімі және (немесе) кеден мақсаттары үшін қажетті өзге де мәліметтерді кеден декларациясын пайдалана отырып кеден органына арыз жазуы не кедендік декларациялауды жүргізу кезінде тауарлар туралы мәліметтер көрсетілген осындай арызды беру міндетін орындамауы.

Ескерту. 5-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

6. Контрабанда мүлкi ретiнде кез-келген материалдық дүниенiң қозғалмалы заттарын, оның iшiнде валюта, валюталық құндылықтар, электр, жылу немесе энергияның басқа да түрлерi мен көлiк құралдары деп түсiну керек.

Оларға сондай-ақ халықтың көркем, ғылыми, тарихи және археологиялық байлығы ретiнде мәнi бар мәдени құндылықтарды - өнер шығармалары, көне заттар, осындай мәнi бар нәрселер, интеллектуалды меншiк нысандары, құрып кету қаупi бар жануарлар мен өсiмдiктердiң түрлерi, олардың бөлiктерi мен ауытқуы (содан туындайтын) жатады. Аталған, сондай-ақ басқа да айналыстан алынбаған заттарды немесе айналысы шектелмеген заттарды (мысалы, азық-түлiк, киiм, аяқ киiм, парфюмерлiк заттар және т.б.) Еуразиялық экономикалық одақтың кеден шекарасы арқылы заңсыз өткiзу үшiн жауапкершiлiк ҚК-нiң 234-бабында белгiленген.

Мәдени құндылықтарды және ұлттық мәдени игілік объектілерін Қазақстан Республикасының шегінен тысқары жерге заңсыз әкету немесе оларды шекара арқылы Еуразиялық экономикалық одақтың басқа мемлекетіне алып өтіп Қазақстан Республикасына қайтармау ҚК-нің 203-бабының 1-1-бөлігі бойынша сараланады.

Мәдени құндылықтарды және ұлттық мәдени игілік объектілерін Қазақстан Республикасынан Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы арқылы тысқары жерге заңсыз әкету немесе оларды Қазақстан Республикасына қайтармау адамдардың әрекетінде экономикалық контрабанданың құрамы да болған кезде ҚК-нің 203-бабының 1-1-бөлігімен және ҚК-нің 234-бабының тиісті бөлігімен қылмыстық құқық бұзушылықтар жиынтығы бойынша сараланады.

Ескерту. 6-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.04.30 N 3, 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.12.2020 № 6 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

6-1. Соттар Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес жеке тұлғалар үшін қолма-қол ақша қаражатын және (немесе) ақша құралдарын әкелу мен әкетудің мынадай тәртібі белгіленгендігін назарға алуы керек:

Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік аумағының бөлігі болып табылатын аумақтан немесе аумаққа құжатты нысанда қолма-қол шетел және (немесе) ұлттық валютаны, вексельдерді, чектерді (оның ішінде жол чектерін), бағалы қағаздарды Қазақстан Республикасына әкелу немесе Қазақстан Республикасынан әкету шектеусіз және кедендік декларациялаусыз жүзеге асырылады.

баламасы 10 мың АҚШ долларынан асатын жалпы сомаға қолма-қол шетел және (немесе) ұлттық валютаны (қымбат металдардан жасалатын монеталарды қоспағанда) және (немесе) жол чектерін Еуразиялық экономикалық одаққа қатысушылар болып табылмайтын елдің аумағынан Қазақстан Республикасына біржолғы әкелу немесе Қазақстан Республикасынан осындай елдердің аумағына әкету кезінде, аталған құндылықтар әкелінетін немесе әкетілетін сомаға жолаушылардың кедендік декларациясын тапсыру арқылы жазбаша нысанда кедендік декларациялауға жатады.

Ескерту. Қаулы 6-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

6-2. Адам қолма-қол шетел және (немесе) ұлттық валюта және (немесе) жол чектері контрабандасын жасаған жағдайда, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес міндетті жазбаша декларациялауға жатпайтын, яғни баламасы 10 мың АҚШ долларынан аспайтын мөлшердегі оның бөлігі контрабанда мүлкі ретінде танылмайды және адамға тағылған айып көлеміне енбейді. Осы сома иесіне қайтарылуы тиіс.

Ескерту. Қаулы 6-2-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

7. Психотроптық заттарды, олардың үлгілерін, прекурсорларды, күшті әсер ететiн, улы, уландыратын, радиоактивтi заттарды, радиоактивтік қалдықтарды немесе ядролық материалдарды, жарылғыш заттарды, қару-жарақты, соғыс техникасын, жарылғыш қондырғыларды, атыс қаруын, оқ-дәрiлердi, ядролық химиялық биологиялық және қырып-жоюға пайдаланылуы мүмкiн басқа да қарулардың, материалдардың, құрал-жабдықтардың немесе компоненттердің орнынан әкетiлуi ҚК-нiң 286-бабында көзделген қылмыстық құқық бұзушылық құрамын құрайды және контрабандалық заттардың мөлшерi мен санынан тыс жауаптылыққа апарып соғады.

Ескерту. 7-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.04.30 N 3 Қаулысымен; ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

8. Контрабандалық заттардың құны маманның (сарапшының) кеден ісі туралы заңнамамен және қылмыстық-процестік заңнамамен белгіленген қағидаларға сәйкес қорытындысының негізінде тауарлардың қылмыстық құқық бұзушылық жасалған сәттегі кедендік құны негізге алына отырып айқындалады.

Контрабандалық заттардың кедендік құны туралы мәліметтер болмаған жағдайда, олардың құны мемлекеттік реттелетін баға негізге алына отырып айқындалады (мысалы, жасанды спирттік ішімдіктер, басқа да жасанды тауарлар контрабандасы жағдайларында). Осындай мәліметтер болмаған кезде тауардың бағасы мен оның құны сарапшының (маманның) қорытындысы негізінде айқындалады.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

8-1. ҚК-нің 234-бабында көзделген әрекеттерді ірі және аса ірі мөлшерде жасалған деп тану кезінде кедендік шекарадан кеден бақылауынан тыс немесе одан жасырын, не құжаттарды немесе кедендік теңестіру құралдарын алдап пайдалану арқылы өткізілген тауарлардың немесе өзге де заттардың бөлігінің, сондай-ақ кедендік шекара арқылы өткізудің арнайы ережелері белгіленген, декларацияланбаған не декларациялануы күмәнді тауарлардың, заттар мен құндылықтардың кедендік шекарадан өткізуге тыйым салынған немесе өткізу шектелген құнының бағасы ғана назарға алынуға тиіс.

Кеден және өзге де заңнама нормаларының талаптары сақтала отырып кеден шекарасы арқылы өткізілген тауарлардың немесе өзге де заттардың қалған бөлігі (егер осындай тауарлар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес алынып қоймаған немесе оларға тыйым салынбаған жағдайда) шығаруға жатады.

Ескерту. 8-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 2004.06.18 N 3 Нормативтік қаулыcымен, өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен; ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

9. Өз қызмет бабын пайдаланып контрабанда жасаған лауазымды адам деп, қызмет парызы бойынша кедендiк және шекаралық бақылауды жүзеге асыратын Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы және (немесе) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы өткiзiлетiн тауарлар мен басқа құнды заттар және нәрселердi қарау бойынша тиiстi ықпал жасайтын және шекарадан өтуге рұқсат беретiн адамды айтады.

Өзiнiң қызмет бабын пайдаланып, мұндай адамдармен жасалған контрабанда мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару мүдделеріне қарсы жемқорлық және өзге де қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы қылмыстық заң баптары бойынша қосымша саралауды талап етпейдi.

Өзiнің қызмет бабын пайдаланып контрабанда жасаған мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілетті не соған теңестірілген басқа тұлғаларға жалпы негiзде, яғни лауазымдық қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы қылмыстық заң нормаларын қолдану көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтардың жиынтығы бойынша және аталған саралау белгiлерiне сiлтемесiз ҚК-нiң контрабанда туралы баптарының тиiстi бөліктерi бойынша жауапкершiлiк жүктеледi.

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.04.30 N 3, 2008.12.22 N 7, 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

10. "Ұйымдасқан топтың" саралану белгiлерi деп алдын-ала контрабанда жасау үшiн бiрлескен адамдардың қалыптасқан тобын түсiну керек. Бірнеше адамға, соның ішінде оның өзіне де тиесілі тауарларды немесе өзге де құндылықтар мен заттарды заңсыз өткізуге қасақана ниетті адам біріккен (бірге орны ауыстырылған) контрабандалық заттардың контрабандасы үшін жауапкершілік көтеруге тиіс. Қасақана ниеті контрабандалық заттардың қалған бөлігін заңсыз өткізу бойынша басқа адамдардың әрекетін қамтымайтын, орны ауыстырылуы өзіне көрінеу заңсыз мұндай тауарлардың немесе құндылықтар мен заттардың жеке бөлігінің иесі тек оған тиесілі мүліктің контрабандасы үшін қылмыстық жауапкершілік көтереді.

"Қылмыстық топ" саралаушы белгісінің болуы ҚК-нің 3-бабының 24) тармағы мазмұнының негізінде айқындалады.

Ескерту. 10-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 2004.06.18 N 3 Нормативтік қаулыcымен; ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулысымен.

11. Контрабанданы жасау кеден органдары алатын мiндеттi төлемдер мен салықтарды төлеуден бас тартумен объективтi түрде ұласады, ал айыптының тауарлар немесе құнды заттарды заңсыз алып өтудегi тiкелей пиғылы әдеттегiнше осы алып өтудiң мақсаты болып табылады, сондықтан бұл әрекеттер салықтарды және бюджетке басқа мiндеттi төлемдердi төлеуден бас тартқаны үшiн қосымша саралауға жатпайды.

Мұндай саралау тек контрабанда құрамын және мiндеттi төлемдердi төлеуден қылмысты бас тарту құрамын құрайтын әрекеттер әр кезде жасалған жағдайда ғана орын алуы мүмкiн.

Кедендiк және басқа құжаттарды (қызмет бабында жасыру төлем белгiлерiн, құжаттарды қолдан жасау) алдап пайдалану белгiлерi бар әрекеттер қосымша саралауды қажет етпейдi.

Контрабандамен қатар басқа жеке алғанда валютамен немесе есiрткi заттармен, психотроптық заттармен, олардың үлгілерімен атылатын қарумен және қару-жарақтармен және т.б., немесе кеденнен гөрi (шекаралық валюталық есiрткi және т.б.) басқа бақылау объектiсi болып табылатын мемлекеттiк шекараны бұзумен байланысты өзге қылмыстық құқық бұзушылықтар жасалған жағдайда әрекеттер қылмыстық заңның тиiстi қалыптарында көрсетiлген қылмыстық құқық бұзушылықтар жиынтығы бойынша саралануы тиiс.

Ескерту. 11-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

12. Тауарларды немесе басқа құнды заттар мен нәрселердi кедендiк декларациялауды қажет етпейтiн оның iшiнде қатысушысы Қазақстан Республикасы болып табылатын халықаралық келiсiмдер негiзiнде кедендiк және шекаралық бақылауды бұзу немесе жеңiлдету және оларды алып өтудiң рұқсат етiлу тәртiбi мен шарттарын қамтамасыз ету, қазақстандық рынокты қорғауға және контрабанда нәрселерінің заңсыз айналымының жолын кесуге бағытталған қылмыстық заң күшiнiң шектерiн тарылтпайды.

Мұндай жағдайларда кедендiк шекара арқылы тауарларды немесе басқа құнды заттар мен нәрселердi қылмыстық жазалаушылықпен орнынан алып кету оларды мәлiмдемеумен және кедендiк, шекаралық бақылаудан тыс жасаумен ұласқан контрабанда ретiнде бағаланады.

Ескерту. 12-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.04.30 N 3 Қаулыcымен.

13. Қазақстан Республикасы аумағынан тыс жерлердегі айыптының мүлкiн пайдалануға тыйым салу туралы заңның талаптарын орындау оның мүмкiн болатын тәркiленуiн қамтамасыз ету үшiн тек қатысушысы Қазақстан Республикасы болып саналатын халықаралық келiсiмдер негізiнде және соған сәйкес жүргiзiледi.

14. Осы санаттағы iстер бойынша жаза тағайындаған кезде соттар ҚК-нiң 52-бабының талаптарын басшылыққа алып, мұндайда жаза негiздi және әдiл болуы үшiн контрабанда заттарының мөлшерi мен санын ескергенi, белгiлi бiр лауазымды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан айыру, немесе арнаулы, әскери не құрметтi атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дәрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан және мемлекеттiк наградаларынан айыру ретiндегi қосымша жаза тағайындау мәселесiн қарағаны жөн. Заңмен көзделген жағдайларда контрабанда заттарын мемлекет кiрiсiне енгiзген жөн.

Соттар сондай-ақ мемлекет кiрiсiне айналдырылған контрабанда нәрселерiн өткізуден түскен қаржының толық көлемде мемлекет бюджетiне аударылуға жататынын ескеруi тиiс. Сондықтан соттар үкiмде мемлекет кiрiсiне айналдырған контрабанда нәрселерiн өткiзуден түскен қаржының белгілi бiр бөлiгiн қандай да бiр арнайы есепке аудару жөнiнде ұйғару жасамауы керек.

Егер айыпты контрабанда нәрселерiн сатып жiберсе, сот сотталған адамнан оның құнын, егер бұл сату мемлекетке мiндеттi төлемдердi төлеуден бас тарту жағдайымен ұласса, төленбеген төлемдердiң тиiстi сомасын мемлекет кiрiсiне өндiрiп алу жөнiнде мәселенi шешуi тиiс.

ҚК-нің 234, 286-баптарында көзделген қылмыстық құқық бұзушылықтарды жасауда кінәлі деп танылған адамдардың контрабандалық тауарларды немесе өзге де құндылықтар мен заттарды Еуразиялық экономикалық одақтың кедендік шекарасы және (немесе) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасы арқылы көлік құралдарын пайдалана отырып заңсыз кіргізу немесе шығару фактілерін анықтау барысында контрабанда кезінде пайдаланылған көлік құралдары туралы мәселе олардың іс бойынша қылмыстық құқық бұзушылық қаруы ретінде заң тәртібімен белгіленген заттай дәлелдеме болып танылуына қарай шешілуге тиіс.

Ескерту. 14-тармаққа өзгерістер енгізілді - ҚР Жоғарғы Сот Пленумының 1999.04.30 N 3 қаулысымен; ҚР Жоғарғы Сотының 2008.12.22 N 7, 2011.04.21 № 1 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2018 № 8 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) нормативтік қаулыларымен.

15. Осы қаулының қабылдануына байланысты КСРО Жоғарғы Соты Пленумының 1978 ж. 3 ақпандағы "Контрабанда туралы iстер бойынша сот тәжiрибесi туралы" N 2 қаулысы, 1978 ж. 5 қыркүйектегi N 7 және 1978 ж 6 желтоқсандағы N 7 қаулылары енгiзген өзгертулермен қоса күшi жойылған деп танылсын.

16. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-тармағына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Ескерту. Нормативтік қаулы 16-тармақпен толықтырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 8 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

О практике применения законодательства об уголовной ответственности за контрабанду

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 18 июля 1997 года N 10.

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 7 (порядок введения в действие см. п. 2).
Сноска. По всему тексту:
цифры "209", "250" заменены соответственно цифрами "234" и "286";
слова "границу таможенного" заменены словами "границу Евразийского экономического";
слова "таможенного оформления" заменены словами "таможенного декларирования";
слово "преступления" заменены словами "уголовного правонарушения";
слово "преступлениях" заменены словами "уголовных правонарушениях";
слово "преступлений" заменены словами "уголовных правонарушений" в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

В целях правильного и единообразного применения законодательства об уголовно наказуемой контрабанде, пленарное заседание Верховного Суда постановляет:

Сноска. Преамбула с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 7 (порядок введения в действие см. п. 2).

1. Под экономической контрабандой, ответственность, за совершение которой предусмотрена статьей 234 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК), понимается незаконное перемещение товаров или иных ценностей и предметов через таможенную границу Евразийского экономического союза. Под контрабандой изъятых из обращения предметов или предметов, обращение которых ограничено, ответственность за совершение которой предусмотрена статьей 286 УК, понимается незаконное перемещение таких товаров через таможенную границу Евразийского экономического союза и (или) Государственную границу Республики Казахстан.

Обстоятельствами, отграничивающими уголовно наказуемую контрабанду от контрабанды, предусмотренной Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях, а также от нарушений таможенных правил, сопряженных с перемещением товаров и предметов через таможенную границу, являются крупный размер контрабанды либо перемещение предметов, в отношении которых установлены специальные правила.

Понятия таможенной и государственной границ определены в Кодексе Республики Казахстан "О таможенном регулировании в Республике Казахстан" и Законом Республики Казахстан от 16 января 2013 года № 70-V "О Государственной границе Республики Казахстан".

Указание в процессуальных следственных и судебных документах крупного, особо крупного размера и других квалифицирующих признаков контрабанды, в том числе специальных правил перемещения в отношении определенных предметов, является обязательным.

Сноска. Пункт 1 с изменениями, внесенными постановлением Верховного Суда РК от 30.04.1999 № 3; нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 № 3; от 22.12.2008 № 7 (порядок введения в действие см. п. 2); от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

2. Незаконное перемещение товаров или иных ценностей и предметов может совершаться как путем ввоза их на таможенную территорию, так и вывоза их с этой территории.

Под ввозом и вывозом следует понимать перемещение предметов контрабанды любым способом (провоз или пересылка при помощи любого вида транспорта, в том числе по воздуху, пересылка по почте, перенос в руках, в карманах одежды, в виде ручной клади и др.).

3. Незаконное перемещение осуществляется как в пунктах пропуска и других местах, определенных законодательством для пересечения границы (под видом легального перемещения), так и вне этих мест (нелегальным путем).

Уголовное правонарушение считается оконченным:

- при ввозе и вывозе, осуществляемом нелегально, - с момента непосредственного пересечения границы;

- при ввозе, осуществляемом под видом легального перемещения, - с момента регистрации таможенной декларации, а в отношении предметов, для которых установлены специальные правила, - с момента окончания процедуры пограничного контроля;

- при вывозе, осуществляемом под видом легального перемещения, - с момента регистрации таможенной декларации.

В случаях перемещения товаров в пунктах пропуска и других местах, определенных законодательством, но в неустановленное время работы таможенных органов уголовное правонарушение считается оконченным с момента пересечения границы.

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

4. С объективной стороны контрабанда характеризуется:

сокрытием от таможенного контроля товаров или иных ценностей и предметов;

их перемещением помимо таможенного контроля;

их недекларированием или недостоверным декларированием;

обманным использованием таможенных и иных документов или средств таможенной идентификации.

Указанием заведомо недостоверных сведений в заявлении о выпуске товаров до подачи декларации на товары или в заявлении о совершении операций в отношении временно вывезенных транспортных средств международной перевозки, являющихся товарами, помещенными под процедуру временного ввоза (допуска), в том числе с представлением недействительных документов, поддельных или содержащих заведомо недостоверные (ложные) сведения.

Для признания таких действий преступными наступление каких-либо вредных последствий не требуется. В этой связи при незаконном перемещении товаров или иных предметов в крупном размере через таможенную границу Евразийского экономического союза по таможенной процедуре "таможенного транзита" содеянное следует квалифицировать по статье 234 УК вне зависимости от назначения товаров или предметов для использования их на территории государств - членов указанного союза (внутренний транзит), либо третьих стран (внешний транзит).

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

5. Сокрытие от таможенного контроля заключается в утаивании товаров или иных ценностей и предметов, использовании при их перевозке тайников либо других способов, затрудняющих их обнаружение, или в придании одним предметам вида других.

Перемещение предметов контрабанды помимо таможенного контроля заключается в их пересылке и провозе вне таможенных постов, пунктов пропуска и иных мест, определенных законодательством и таможенными органами Республики Казахстан для проведения таможенного декларирования, или вне установленного для его производства времени.

Обманное использование таможенных и иных документов или средств таможенной идентификации предполагает предъявление таможенным органам, а также лицам, осуществляющим пограничный контроль, недействительных, полученных незаконным путем, поддельных, а также содержащих ложные сведения документов, использование поддельных печатей, пломб, штампов и иных подобных средств таможенной идентификации либо предъявление подлинного средства идентификации, относящегося к другим объектам.

Недекларирование или недостоверное декларирование - это заявление декларантом таможенному органу с использованием таможенной декларации недостоверных сведений о товарах (наименование, стоимость, количество, вес и др.) об избранной таможенной процедуре и (или) иных сведений, необходимых для таможенных целей, либо невыполнение обязанности подачи такого заявления с указанными сведениями о товарах при производстве таможенного декларирования.

Сноска. Пункт 5 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6. Под предметами контрабанды понимаются любые движимые предметы материального мира, в том числе валюта, валютные ценности, электрическая, тепловая или иные виды энергии и транспортные средства.

К ним относятся также культурные ценности, имеющие значение художественного, научного, исторического и археологического достояния народов - произведения искусства, предметы старины и иные имеющие указанное значение предметы, объекты интеллектуальной собственности, виды животных и растений, находящихся под угрозой исчезновения, их части и дериваты (производные). Ответственность за незаконное перемещение через таможенную границу Евразийского экономического союза указанных, а также иных, не изъятых из обращения предметов или предметов, обращение которых не ограничено, (например, продукты питания, одежда, обувь, парфюмерные товары и др.), установлена статьей 234 УК.

Незаконный вывоз культурных ценностей и объектов национального культурного достояния за пределы Республики Казахстан или их невозврат в Республику Казахстан, с перемещением через государственную границу в другое государство Евразийского экономического союза квалифицируется по части 1-1 статьи 203 УК.

Незаконный вывоз культурных ценностей и объектов национального культурного достояния за пределы Республики Казахстан или их невозврат в Республику Казахстан, с перемещением через таможенную границу Евразийского экономического союза, при наличии в действиях лица также состава экономической контрабанды квалифицируется по совокупности части 1-1 статьи 203 УК и соответствующей части статьи 234 УК.

Сноска. Пункт 6 с изменениями, внесенными постановлениями Верховного Суда РК от 30.04.1999 № 3; от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 11.12.2020 № 6 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6-1. Судам следует иметь в виду, что в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан установлен следующий порядок ввоза и вывоза наличных денежных средств и (или) денежных инструментов для физических лиц:

Ввоз в Республику Казахстан или вывоз из Республики Казахстан наличной иностранной и (или) национальной валюты, векселей, чеков (в том числе дорожных), ценных бумаг в документарной форме с территории или на территорию, которая является частью таможенной территории Евразийского экономического союза, осуществляется без ограничений и таможенного декларирования.

При единовременном ввозе в Республику Казахстан с территории стран, не являющихся участниками Евразийского экономического союза, или вывозе из Республики Казахстан на территорию таких стран наличной иностранной и (или) национальной валюты (за исключением монет из драгоценных металлов) и (или) дорожных чеков на общую сумму, превышающую в эквиваленте 10 тысяч долларов США, указанные ценности подлежат таможенному декларированию в письменной форме путем подачи пассажирской таможенной декларации на всю сумму ввозимых или вывозимых ценностей.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 6-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

6-2. В случае совершения лицом контрабанды наличной иностранной и (или) национальной валюты и (или) дорожных чеков, их часть в размере, не подлежащем в соответствии с законодательством Республики Казахстан обязательному письменному декларированию, то есть не превышающем в эквиваленте 10 тысяч долларов США, не может признаваться предметом контрабанды и включаться в объем предъявленного лицу обвинения. Данная сумма подлежит возврату владельцу.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 6-2 в соответствии с нормативным постановлением Верховного суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

7. Перемещение наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов, прекурсоров, сильнодействующих, ядовитых, отравляющих, радиоактивных веществ, радиоактивных отходов или ядерных материалов, взрывчатых веществ, вооружения, военной техники, взрывных устройств, огнестрельного оружия, боеприпасов, ядерного, химического, биологического и других видов оружия массового поражения образует состав уголовного правонарушения, предусмотренного статьей 286 УК, и материалов, оборудования или компонентов, которые могут быть использованы для создания оружия массового поражения, влечет ответственность независимо от размера и количества предметов контрабанды.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 30.04.1999 № 3; нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8. Стоимость предметов контрабанды определяется, исходя из таможенной стоимости товаров на момент совершения уголовного правонарушения на основании заключения специалиста (эксперта) в соответствии с правилами, установленными законодательством о таможенном деле и уголовно-процессуальным законодательством.

В случае отсутствия сведений о таможенной стоимости предметов контрабанды, их стоимость определяется исходя из государственных регулируемых цен (например, в случаях контрабанды сфальсифицированных спиртных напитков, других поддельных товаров). При отсутствии таких сведений цена товара и его стоимость определяется на основании заключения эксперта (специалиста).

Сноска. Пункт 8 в редакции нормативного постановления Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

8-1. При признании деяний, предусмотренных статьей 234 УК, совершенными в крупном и особо крупном размере, во внимание должна приниматься стоимость только той части товаров или иных предметов, которая перемещена через таможенную границу помимо или с сокрытием от таможенного контроля, либо с обманным использованием документов или средств таможенной идентификации, а также стоимость запрещенных или ограниченных к перемещению через таможенную границу товаров, вещей и ценностей, в отношении которых установлены специальные правила перемещения через таможенную границу, не декларированных или недостоверно декларированных.

Остальная часть товаров или иных предметов, которая перемещена через таможенную границу с соблюдением требований норм таможенного и иного законодательства (в случае если такие товары не изъяты или на них не наложен арест в соответствии с законами Республики Казахстан) подлежит выпуску.

Сноска. Постановление дополнено пунктом 8-1 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 18.06.2004 N 3; с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

9. Должностным лицом, совершившим контрабанду с использованием своего служебного положения, следует считать лицо, которое по долгу службы обязано осуществлять таможенный или пограничный контроль, соответствующие действия по досмотру перемещаемых через таможенную границу Евразийского экономического союза и (или) Государственную границу Республики Казахстан товаров или иных ценностей и предметов и давать разрешение на пересечение границы.

Контрабанда, совершенная такими лицами с использованием своего служебного положения, не требует дополнительной квалификации по статьям уголовного закона о коррупционных и иных уголовных правонарушениях против интересов государственной службы и государственного управления.

Иные лица, уполномоченные на выполнение государственных функций, либо приравненные к ним, совершившие контрабанду с использованием своего служебного положения, несут ответственность на общих основаниях, то есть по совокупности уголовных правонарушений, предусмотренных подлежащей применению нормой уголовного закона о должностных уголовных правонарушениях и соответствующей частью статьи УК о контрабанде без ссылки на данный квалифицирующий признак.

Сноска. Пункт 9 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 30.04.1999 N 3; от 22.12.2008 № 7 (порядок введения в действие см. п. 2); от 21.04.2011 N 1 (вводится в действие со дня официального опубликования).

10. Лицо, умысел которого направлен на незаконное перемещение товаров или иных ценностей и предметов, принадлежащих разным лицам, в том числе и ему самому, должно нести ответственность за контрабанду всего вместе взятого (совместно перемещаемого) объема предметов контрабанды. Владелец же отдельной части такого заведомо для него незаконно перемещаемого товара или иных ценностей и предметов, умыслом которого не охватываются действия других лиц по незаконному перемещению остальной части предметов контрабанды, несет уголовную ответственность только за контрабанду ему принадлежащего имущества. Так же должны быть квалифицированы действия лиц, хоть и не являющихся владельцами предметов контрабанды, но виновных в заведомо незаконном перемещении таких предметов через таможенную границу за плату, в качестве курьера и т.п.

Наличие квалифицирующего признака "преступная группа" определяется исходя из содержания пункта 24) статьи 3 УК.

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 № 3; от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

11. Совершение контрабанды объективно сопряжено с уклонением от уплаты обязательных платежей и налогов, взимаемых таможенными органами, которое охватывается прямым умыслом виновного одновременно с незаконным перемещением товаров или иных ценностей и является, как правило, целью этого перемещения, поэтому эти действия не подлежат дополнительной квалификации за уклонение от уплаты налогов и других обязательных платежей в бюджет.

Такая квалификация может иметь место лишь в тех случаях, когда действия, образующие составы контрабанды и преступного уклонения от уплаты обязательных платежей, совершаются в разное время.

Не требуют дополнительной квалификации также действия, которые представляют собой элементы обманного использования таможенных и иных документов (служебный подлог, подделка знаков оплаты, подделка документов).

В случаях совершения, наряду с контрабандой, иных уголовных правонарушений, в частности, связанных с валютой, наркотическими средствами, психотропными веществами, их аналогами, огнестрельным оружием и боеприпасами и т. п., либо с нарушением государственной границы, которые являются объектом иного контроля, нежели таможенного (соответственно пограничного, валютного, над наркотиками и т. д.), содеянное должно квалифицироваться по совокупности совершенных уголовных правонарушений, предусмотренных соответствующими нормами уголовного закона.

Сноска. Пункт 11 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

12. Отмена или упрощение таможенного и пограничного контроля, в том числе на основании международных соглашений, участником которых является Республика Казахстан, не затрагивающие необходимости таможенного декларирования товаров или иных ценностей и предметов и обеспечения разрешительного порядка и условий их перемещения через границу, других мер, направленных на защиту казахстанского рынка и пресечение незаконного оборота предметов уголовно наказуемой контрабанды, не сужают пределов действия уголовного закона.

В таких случаях уголовно наказуемое перемещение через таможенную границу товаров или иных ценностей и предметов должно расцениваться как контрабанда, сопряженная с их недекларированием и совершенная помимо таможенного контроля.

Сноска. Пункт 12 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 30.04.1999 № 3.

13. Выполнение требований закона о наложении ареста на имущество обвиняемого, находящееся вне территории Республики Казахстан, для обеспечения возможной его конфискации производится лишь на основании и в соответствии с международными соглашениями, участниками которой является Республика Казахстан.

14. При назначении наказания по делам данной категории судам следует руководствоваться требованиями статьи 52 УК, учитывать при этом также размер и количество предметов контрабанды, обсуждать вопрос о назначении дополнительных наказаний в виде лишения права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью, либо в виде лишения специального, воинского или почетного звания, классного чина, дипломатического ранга, квалификационного класса и государственных наград с тем, чтобы наказание было обоснованным и справедливым. В предусмотренных законом случаях предметы контрабанды следует обращать в доход государства.

Судам также следует иметь в виду, что средства от реализации обращенных в доход государства предметов контрабанды подлежат перечислению в государственный бюджет в полном объеме. Поэтому суды не должны допускать в приговорах указаний об отчислении определенной части стоимости обращенных в доход государства предметов контрабанды на какой-либо специальный счет.

Если предметы контрабанды были реализованы виновным, суд должен решить вопрос о взыскании с осужденного в доход государства их стоимости и, в случае сопряжения этой реализации с уклонением от уплаты государству обязательных платежей, соответствующей суммы невыплаченных платежей.

При установлении фактов незаконного перемещения контрабандных товаров или иных ценностей и предметов путем их ввоза или вывоза через таможенную границу Евразийского экономического союза и (или) Государственную границу Республики Казахстан с использованием транспортных средств лицами, признанными виновными в совершении уголовных правонарушений, предусмотренных статьями 234, 286 УК, судьбу использованных при контрабанде транспортных средств надлежит разрешать в зависимости от того, признаны ли последние в установленном законом порядке вещественными доказательствами по делу в качестве орудий уголовного правонарушения.

Сноска. Пункт 14 с изменениями, внесенными постановлением Пленума Верховного Суда РК от 30.04.1999 № 3; нормативными постановлениями Верховного Суда РК от 18.06.2004 № 3; от 21.04.2011 № 1 (вводится в действие со дня официального опубликования); от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

15. В связи с принятием настоящего постановления признать недействующим постановление Пленума Верховного Суда СССР от 3 февраля 1978 г. N 2 с изменениями, внесенными постановлениями от 5 сентября 1978 г. N 7 и от 6 декабря 1979 г. N 7 "О судебной практике по делам о контрабанде".

Настоящее постановление вступает в силу со дня его опубликования.

16. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Сноска. Нормативное постановление дополнено пунктом 16 в соответствии с нормативным постановлением Верховного Суда РК от 20.04.2018 № 8 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).