Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің "Парламент Сенаты депутаттарының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату бөлігіндегі Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 3 және 5-тармақтарын ресми түсіндіру туралы"

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің ҚАУЛЫСЫ 1997 жылғы 16 мамыр N 11/2 (Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Хабаршысы) 1-басылым.

Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі Конституциялық Кеңестің Төрағасы Ю.А. Ким және Конституциялық Кеңестің мүшелері Н.И.Акуев, О.Қ.Ықсанов, В.В.Мамонов, С.Н.Сәбікенов, С.Ғ.Темірболатов, В.Д.Шопин қатысқан құрамда 1997 жылғы 16 мамырдағы ашық мәжілісте Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы Ө. Байгелдидің Парламент Сенаты депутаттарының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтату бөлігіндегі Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 3 және 5-тармақтарын ресми түсіндіру жөніндегі өтінуін қарады.

Мәжіліске: өтіну субъектісінің өкілдері - Парламент Сенатының заң шығару және сот-құқық реформасы жөніндегі Комитетінің хатшысы А.К.Котов, Парламент Сенаты Аппаратының заң шығару бөлімінің меңгерушісі Э.Б.Мұхамеджанов; Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің заң шығару сот жүйесі мәселелері жөніндегі Бөлімінің меңгерушісі Б.А.Мұхамеджанов; Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы З.Я.Балиева, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының хатшысы Е.В.Кулешова қатысты.

Баяндамашылар - Конституциялық Кеңестің мүшелері Н.И.Акуев және С.Н.Сәбікеновтің хабарларын, А.К.Котов, Э.Б.Мұхамеджанов, З.Я.Балиева, Б.А.Мұхамеджановтардың сөздерін тыңдап, қолда бар материалдарды зерттей келе, Конституциялық Кеңес ұйғарды:

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесіне 1997 жылғы 30 сәуірде Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы Ө. Байгелдидің Парламент Сенаты депутаттарының өкілеттігі мерзімінен бұрын тоқтатуға қатысты бөлігіндегі Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 3 және 5-тармақтарын ресми түсіндіру туралы өтінуі келіп түсті. Конституциялық Кеңес 1997 жылғы 4 мамырдағы қаулысымен аталған өтінуді конституциялық өндіріске қабылдады.

Қаралған өтінуде: "Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылымын өзгерту Сенат депутаттарының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға негіз болып табыла ма?" деген мәселе қойылды.

Қазақстан Республикасының Конституциясына талдау және қаралып отырған мәселедегі оған сәйкес заңдар негізінде Конституциялық Кеңес аталған конституциялық нормаларды түсіндіруде мыналарды еске алды.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 3 және 5- тармақтарында Парламент депутаттарының өкілеттігін тоқтатуға негіз болып табылатын мынадай жағдайлардың тізбегі келтірілген:

- Парламент депутаты басқа өкілді органның депутаты болғанда;

- Парламент депутаты оқытушылық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, ақы төленетін өзге де жұмыс атқарғанда, сондай-ақ кәсіпкерлікпен шұғылданғанда, коммерциялық ұйымның басшы органына немесе байқаушы кеңесінің құрамына кіргенде;

- қызметінен кетуге өтініш бергенде;

- депутат іс-әрекетке қабілетсіз деп танылғанда;

- Парламент таратылғанда;

- Парламент депутатына қатысты соттың айыптау үкімі заңды күшіне енгізілгенде;

- Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерге тұрақты қоныс аударғанда.

Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 5-тармағында: "... Конституцияда көзделген өзге де реттерде..." Парламент депутатының өкілеттігі тоқтатылатыны көрсетілген. Мұндай реттерге, атап айтқанда, Парламенттің өкілеттігінің аяқтаулы жатады (49-баптың 2-тармағы).

Қазақстан Республикасының Конституциясында Республиканың әкімшілік- аумақтық құрылымын өзгертуге байланысты Сенат депутаттарының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға болады деген негіз айтылмаған.

Ескерту. Дәлелдеме бөлігіне өзгерту енгізілді – ҚР Конституциялық Кеңесінің 08.11.2007 N 9 Қаулысымен.

Айтылғандардың негізінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 1-тармағының 4 тармақшасын, Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" U952737_ Жарлығының 33, 37, 38-баптарын басшылыққа ала отырып, Конституциялық Кеңес Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 3 және 5-тармақтарын ресми түсіндіру тәртібімен қаулы етті:

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы Парламент депутаттарының өкілеттігін тоқтатудың негіздерінің тізбегін белгілеп берген. Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылымын өзгерту Қазақстан Республикасы Парламенті сенаты депутаттарының өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуға негіз болып табылмайды.

Ескерту. 1-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Конституциялық Кеңесінің 16.11.2022 № 1 нормативтік қаулысымен.

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына сәйкес қаулы қабылданған күннен бастап күшіне енеді, Республиканың барлық аумағында жалпы міндетті болып табылады, Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі туралы" Жарлығының 38-бабының 2 және 3-тармақтарында көрсетілген жағдайларда ол түпкілікті және арыздануға жатпайды.

Об официальном толковании пунктов 3 и 5 статьи 52 Конституции Республики Казахстан в части досрочного прекращения полномочий депутатов Сената Парламента

Постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 16 мая 1997г. № 11/2 ("Вестник Конституционного Совета Республики Казахстан", 1998г., выпуск № 1, стр. 194).

Конституционный Совет Республики Казахстан в составе: Председателя Конституционного Совета Кима Ю.А. и членов Конституционного Совета - Акуева Н.И., Ихсанова У.К., Мамонова В.В., Сабикенова С.Н., Темирбулатова С.Г., Шопина В.Д., - рассмотрел в открытом заседании 16 мая 1997 года обращение Председателя Сената Парламента Республики Казахстан О.Байгелди об официальном толковании пунктов 3 и 5 статьи 52 Конституции Республики Казахстан K951000_ досрочного прекращения полномочий депутатов Сената Парламента.

В заседании принимали участие: представители субъекта обращения - Котов А.К., секретарь Комитета по законодательству и судебно-правовой реформе Сената Парламента; Мухамеджанов Э.Б., заведующий отделом законодательства Аппарата Сената Параламента; Мухамеджанов Б.А., заведующий отделом по вопросам законодательства и судебной системы Администрации Президента Республики Казахстан; Балиева З.Я., Председатель Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан; Кулешова Е.В., секретарь Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан.

Заслушав сообщения докладчиков - членов Конституционного Совета Акуева Н.И. и Сабикенова С.Н., выступления Котова А.К., Мухамеджанова Э.Б., Балиевой З.Я., Мухамеджанова Б.А. и изучив имеющиеся материалы, Конституционный Совет

УСТАНОВИЛ:

В Конституционный Совет Республики Казахстан 30 апреля 1997 года поступило обращение Председателя Сената Парламента Республики Казахстан О.Байгелди об официальном толковании пунктов 3 и 5 статьи 52 Конституции Республики Казахстан в части, касающейся досрочного прекращения полномочий депутатов Сената Парламента. Постановлением Конституционного Совета от 4 мая 1997 года данное обращение принято к конституционному производству.

В рассматриваемом обращении ставится вопрос: "Является ли основанием для досрочного прекращения полномочий депутатов Сената изменение административно-территориального устройства Республики?"

На основании анализа Конституции Республики Казахстан и соответствующего ей законодательства по рассматриваемому вопросу Конституционный Совет при толковании указанных конституционных норм исходит из следующего.

Пункты 3 и 5 статьи 52 Коституции Республики Казахстан содержат перечень обстоятельств, являющихся основанием прекращения полномочий депутата парламента:

- совмещение депутатом обязанностей депутата Парламента с обязанностями депутата в другом представительном органе;

- совмещение депутатом обязанностей депутата Парламента с занятием иной оплачиваемой должности, кроме преподавательской, научной или иной творческой деятельности, а также с осуществлением предпринимательской деятельности, вхождением в состав руководящего органа или наблюдательного совета коммерческой организации;

- подача в отставку;

- признание депутата недееспособным;

- роспуск Парламента;

- вступление в законную силу обвинительного приговора суда в отношении депутата Парламента;

- выезд на постоянное место жительства за пределы Республики Казахстан.

В пункте 5 статьи 52 Конституции Республики Казахстан установлено, что полномочия депутата Парламента прекращаются и в "...иных предусмотренных Конституцией случаях". К этим случаям относится,в частности, истечение срока полномочий парламента (статья 49, пункт 2).

Конституцией Республики Казахстан не содержит такого основания для досрочного прекращения полномочий депутатов Сената Парламента, как изменение административно-территориального устройства Республики.

На основании изложенного, руководствуясь подпунктом 4 пункта 1 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, статьями 33, 37, 38 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу конституционного закона, "О Конституционном Совете Республики Казахстан" U952737_ , в порядке официального толкования пунктов 3 и 5 статьи 52 Конституции Республики Казахстан Конституционный Совет <*>

Сноска. Мотивировочная часть с изменениями, внесенными нормативным постановлением Конституционного Совета Республики Казахстан от 8 ноября 2007 года N 9 .

ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Конституция Республики Казахстан устанавливает перечень оснований прекращения полномочий депутатов Парламента. Изменение административно-территориального устройства республики не является основанием для досрочного прекращения полномочий депутатов Сената Парламента Республики Казахстан.

Сноска. Пункт 1 с изменением, внесенным нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 16.11.2022 № 1.

2. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики Казахстан постановление вступает в силу со дня его принятия, является общеобязательным на всей территории Республики, окончательным и обжалованию не подлежит с учетом случаев, предусмотренных пунктами 2 и 3 статьи 38 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу конституционного закона, "О Конституционном Совете Республики Казахстан".