ИПС "Әділет"

"Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы № 732 Жарлығына
ТҮСІНДІРМЕ

Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама Мемлекет басшысының 2012 жылғы 14 желтоқсандағы "Қазақстан-2050" Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты" атты Қазақстан халқына Жолдауын және Мемлекет басшысының 2013 жылғы 10-11 қыркүйекте өткізілген Дамушы нарықтардың еуразиялық форумының қорытындылары бойынша тапсырмаларын іске асыру мақсатында әзірленген.

Тұжырымдама 2050 жылға қарай әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіру мақсатында елде әлеуметтік, экономикалық және институттық ортаны біртіндеп жетілдіру үшін негіз қалайды.

Тұжырымдама Қазақстан Республикасының ағымдағы жағдайын талдауды, ұзақ мерзімді жаһандық трендтердің, сын-қатерлер мен мүмкіндіктер сипаттамасын, елдің 2050 жылғы пайымын, стратегиялық даму бағыттарын және Тұжырымдаманы іске асыру тетіктерін қамтиды.

Қазақстанның 2050 жылға дейін ұзақ мерзімді дамуының негізгі стратегиялық басымдықтары:

1) адами капиталды дамыту;

2) институттық ортаны жетілдіру;

3) ғылымды қажетсінетін экономика салаларын дамыту;

4) ғылымды қажетсінетін инфрақұрылымды жедел қалыптастыру;

5) әлемдік және өңірлік экономикаға интеграцияны тереңдету болып табылады.

Елдің адами капиталы экономиканы жаңғыртудың және ғылымды қажетсінетін даму моделін қалыптастырудың басты қозғаушы күшіне айналмақ. Халықтың жоғары табиғи өсімін қамтамасыз ететін дұрыс демографиялық ахуал Қазақстанның бәсекеге қабілетті артықшылығы болады. Қазақстан жоғары ғылыми және шығармашылық әлеуетке, жоғары білікті және кәсіби еңбек ресурстарына ие болмақ. Осының бәрі білім беру, ғылым және мәдениет салаларын, әлеуметтік қорғау жүйесін, денсаулық сақтау саласын дамыту арқылы адамның өзін-өзі көрсетуі, шығармашылық дамуы мен өнімділігі жоғары еңбек етуі үшін мүмкіндіктерді кеңейтуді көздейді.

Қазақстанда институттық ортаны жетілдіру жеке бастаманы дамыту үшін жағдай жасауға, сыбайлас жемқорлықтың төмен деңгейін қамтамасыз етуге және экономикалық әрі саяси өзгерістердің үйлесімді қабысуына бағытталатын болады.

Ғылымды қажетсінетін экономика құруға өндіруші және өңдеуші өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, көрсетілетін қызметтер аясын кеңейту, сондай-ақ өндірістің жоғары технологиялық жаңа салаларын біртіндеп дамыту арқылы қол жеткізілетін болады. Бұл ретте өңдеуші өнеркәсіпті жедел дамытуға басты назар аудару көзделуде.

Инфрақұрылымды жаңғырту жаңа технологияларды жасау мен меңгеру саласында кәсіпкерлердің, инвесторлардың тәуекелдері мен шығындарын барынша азайтуға, сондай-ақ оны неғұрлым дамыған елдердің деңгейіне жақындата отырып, халықтың өмір сүру сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Қазақстанда "жасыл экономикаға" көшу бойынша орнықты дамудың, ғылыми-зерттеу әзірлемелерінің инновациялар мен кәсіпкерлікті дамытудың орталықтарына айналатын әлемдік деңгейдегі агломерациялар қалыптастырылатын болады. Олар жоғары сапалы білім беру, ақпараттық және көлік қызметтерін ұсыну, бәсекелестікті арттыру, шетелдік инвесторлар үшін тартымды жағдай жасау есебінен адами капиталды дамытуды және тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді.

Бүгінгі таңда дамыған елдер ашықтық пен халықаралық қатынастар жүйесіне интеграцияланудың жоғары дәрежесін көрсетіп отыр. Жаһандық бәсекелестік жағдайында Қазақстан белсенді интеграциялық саясат жүргізуі қажет. Бұл ретте оның экономикалық аспектісі халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мен көші-қонды реттеу мәселелерінен бөлек қарала алмайды.

Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі жоғарыда аталған бағыттарды іске асыру үшін елдің ұзақ мерзімді дамуының мынадай басты көрсеткіштері айқындалған.

Есептеулер бойынша 2050 жылға қарай әлемдік экономика қалыпты өскен жағдайда Қазақстанда жан басына шаққанда ІЖӨ 12 мыңнан 60 мың АҚШ долларына дейін (сатып алу қабілетінің паритеті бойынша түзетілумен 2005 жылғы бағалармен) өседі. Бұл үшін 4,3% деңгейінде орташа жылдық өсу қарқынына қол жеткізу қажет.

Қолайлы экономикалық конъюнктура сақталған жағдайда Қазақстанда жан басына шаққанда ІЖӨ 70 мың АҚШ долларынан асады. Бұл ретте, ІЖӨ-нің орташа жылдық өсуі 5,5%-ды құрайды.

Экономикадағы құрылымдық өзгерістер ІЖӨ құрылымындағы мұнай емес экспорттың үлесін 32%-дан 70%-ға дейін ұлғайту үшін жағдай жасайды, бұл экономиканың шикізат тауарлары бағасының құбылуына тәуелділігін төмендетуге және макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Елдің экономикалық дамуында шағын және орта бизнес басты рөл атқаратын болады. Инфрақұрылымды жаңғырту және адами капиталға инвестицияларды ұлғайту, бизнесті жүргізу үшін қолайлы жағдайлар жасау ІЖӨ құрылымындағы ШОБ үлесін 50 %-ға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Әл-ауқаттың артуымен, саламатты өмір сүру салтын нығайтумен және медицинаны дамытумен халықтың болжалды өмір сүру ұзақтығы 2050 жылға қарай 80 жасқа дейін ұлғаяды.

Қазақстандықтардың бәсекеге қабілеттілік деңгейін арттыруға білім беру жүйесіне үштілділік қағидатын енгізу ықпал етеді. 2050 жылға қарай республиканың барлық азаматтары қазақ, орыс және ағылшын тілдерін меңгеретін болады.

Инновациялық белсенділікті арттыру мақсатында ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелерге арналған ішкі шығындарды ІЖӨ-ден 0,2%-дан 3%-ға дейін ұлғайту көзделуде.

Осы Тұжырымдаманы іске асыру қолданыстағы және жоспарланатын стратегиялық бағдарламалық құжаттар, сондай-ақ тиісті өзгерістер мен толықтырулар енгізуді талап ететін заңнамалық және нормативтік құқықтық актілер арқылы жүзеге асырылатын болады.

Тұжырымдаманы іске асыру нәтижесінде Қазақстан әлемнің ең дамыған мемлекеттерінің 30-дығына кіреді және халқының әл-ауқат деңгейі жоғары әрі оның құрылымында орта топтың үлесі басым елге айналды.

Қазақстан Республикасы
Президенті Әкімшілігінің
Әлеуметтік-экономикалық
мониторинг бөлімі

Концепция по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира разработана в целях реализации Послания Главы государства от 14 декабря 2012 года "Стратегия "Казахстан-2050": новый политический курс состоявшегося государства" и поручений Главы государства по итогам Евразийского форума развивающихся рынков, проведенного 10–11 сентября 2013 года.

Концепция закладывает основы для постепенного совершенствования социальной, экономической и институциональной среды в стране в целях вхождения в число 30 самых развитых государств мира к 2050 году.

Концепция включает в себя анализ текущей ситуации в Республике Казахстан, описание долгосрочных глобальных трендов, вызовов и возможностей, видение страны в 2050 году, стратегические направления развития и механизмы реализации Концепции.

Основными стратегическими направлениями долгосрочного развития Казахстана до 2050 года являются:

1) развитие человеческого капитала;

2) совершенствование институциональной среды;

3) развитие отраслей наукоемкой экономики;

4) ускоренное формирование инфраструктуры наукоемкой экономики;

5) углубление интеграции в мировую и региональную экономику. Ключевым двигателем модернизации экономики и формирования наукоемкой модели развития станет человеческий капитал страны. Конкурентным преимуществом Казахстана будет здоровая демографическая ситуация, обеспечивающая высокий естественный прирост населения. Казахстан будет обладать высоким научным и творческим потенциалом, высококвалифицированными и профессиональными трудовыми ресурсами. Все это предполагает расширение возможностей для самореализации, творческого развития и высокопроизводительного труда человека путем развития сфер образования, науки и культуры, системы социальной защиты, сферы здравоохранения.

Совершенствование институциональной среды в Казахстане будет направлено на создание условий для развития частной инициативы, обеспечение низкого уровня коррупции и гармоничное сочетание экономических и политических преобразований.

Построение наукоемкой экономики будет достигаться через повышение конкурентоспособности добывающей и обрабатывающей промышленности, расширение сектора услуг, а также последовательное развитие новых высокотехнологичных сфер производства. При этом основной упор предполагается направить на ускоренное развитие обрабатывающей промышленности.

Модернизация инфраструктуры позволит минимизировать риски и издержки предпринимателей, инвесторов в области создания и освоения новых технологий, а также повысить качество жизни населения с его приближением к уровню наиболее развитых стран.

В Казахстане будут сформированы агломерации мирового уровня, которые станут центрами устойчивого развития по переходу к "зеленой" экономике, научно-исследовательских разработок, развития инноваций и предпринимательства. Они обеспечат развитие и продуктивное использование человеческого капитала за счет предоставления образовательных, информационных и транспортных услуг высокого качества, повышения конкуренции, создания привлекательных условий для иностранных инвесторов.

Сегодня развитые страны демонстрируют высокую степень открытости и интегрированности в системе международных отношений. В условиях глобальной конкуренции Казахстану необходимо будет проводить активную интеграционную политику. При этом ее экономический аспект не может рассматриваться в отрыве от вопросов обеспечения международной безопасности и регулирования миграции.

Для реализации вышеперечисленных направлений по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира определены следующие ключевые показатели долгосрочного развития страны.

По расчетам, к 2050 году в случае умеренного роста мировой экономики ВВП на душу населения в Казахстане возрастет с 12 тысяч до 60 тысяч долл. США (в ценах 2005 года с корректировкой по паритету покупательской способности). Для этого необходимо добиться среднегодового темпа роста на уровне 4,3 %.

В случае сохранения благоприятной экономической конъюнктуры уровень ВВП на душу населения в Казахстане превысит 70 тысяч долл. США. Среднегодовой рост ВВП при этом составит 5,5 %.

Структурные изменения в экономике создадут условия для увеличения доли не нефтяного экспорта в структуре ВВП с 32 до 70 %, что позволит снизить зависимость экономики от колебаний цен на сырьевые товары и обеспечить макроэкономическую устойчивость.

Ключевую роль в экономическом развитии страны будет играть малый и средний бизнес. Модернизация инфраструктуры и увеличение инвестиций в человеческий капитал, создание благоприятных условий для ведения бизнеса позволят увеличить долю МСБ в структуре ВВП до 50 %.

С ростом благосостояния, утверждением здорового образа жизни и развитием медицины ожидаемая продолжительность жизни казахстанцев к 2050 году возрастет до 80 лет.

Повышению уровня конкурентоспособности казахстанцев будет способствовать введение принципа трехъязычия в системе образования. К 2050 году все граждане республики будут владеть казахским, русским и английским языками.

В целях увеличения инновационной активности предполагается увеличение внутренних затрат на научно-исследовательские и опытно-конструкторские разработки с 0,2 % до 3 % от ВВП.

Реализация настоящей Концепции будет осуществляться через действующие и планируемые стратегические программные документы, а также законодательные и нормативные правовые акты, которые потребуют внесения соответствующих изменений и дополнений.

В результате реализации Концепции Казахстан войдет в 30 самых развитых государств мира и станет страной с высоким уровнем благосостояния населения и преобладающей долей среднего класса в его структуре.

Отдел социально-экономического мониторинга
Администрации Президента Республики Казахстан

КОММЕНТАРИЙ к Указу Президента Республики Казахстан от 17 января 2014 года № 732 "О Концепции по вхождению Казахстана в число 30 самых развитых государств мира"