Жаңа тұрғын үй саясаты туралы

Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығы 1993 жылғы 6 қыркүйек N 1344. Күшi жойылды - Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1997.08.13. N 3613 Жарлағымен. ~U973613

Мемлекеттiк тұрғын үй қорын жекешелендiру, бағаның ырықтандырылуы және нарыққа көшудiң басқа да процестерi, инфляцияның салдарынан халықтың сатып алу қабiлетiнiң төмендеуi тұрғын үй саласындағы жағдайды айтарлықтай өзгерттi. Принципi тұрғыдан жаңа тұрғын үй саясатын жүргiзу және оны қоғамның басымдықтарының бiрiне айналдыру талап етiлуде.
Белсендi түрде мемлекеттiк қолдау көрсетiлген жағдайда тұрғын үй құрылысы басқа да салаларды кеңiнен iлестiре отырып бүкiл экономиканы сауықтырудың және оны өрге бастырудың бастапқы негiзiне айналады. Мұның өзi халықты қор жинауға ынталандыра отырып, қаржыны тұрақтандыруға, құрылыста қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру есебiнен жұмыссыздық деңгейiн тежеуге жәрдемдесетiн болады. Тұрғын үй құрылысының көлемiн еселей түсу үшiн республиканың өзiнде көптеген нәрселер бар.
Нарықтық қатынастар себепшi болған тұрғын үй саясатындағы бетбұрыстың мәнiсi - негiзiнен бюджеттен бөлiнетiн қаражат есебiнен салынған тұрғын алаңды бөлудiң бұрынғы практикасынан оны азаматтардың өз еңбегiмен табуына, тұрғын үй саласын дотациясыз жұмыс iстейтiн режимге кезең-кезеңiмен көшiру. Бiрақ мұндай жағдайда да мемлекет белгiлi бiр санаттағы азаматтарға, әсiресе халықтың табысы аз жiктерiне әлеуметтiк қорғауды қамтамасыз етедi.
Табысы орташа және iшiнара табысы төмен отбасыларының тұрғын үй салуына немесе оны сатып алуына шынайы мүмкiндiк жасау қажет. Жеке тұрғын үй секторының үлесiн айтарлықтай ұлғайтпайынша нарықтық экономиканың аса маңызды құрамды бөлiгiн - тұрғын үй нарығы мен еңбек нарығын, капиталдың және басқа ресурстардың аумақтық және салааралық ауысуының тиiмдi тетiгiн қалыптастыруға болмайды.
Тұрғын үй құрылысын кеңiнен өрiстетуге және тұрғын үй қатынастарын одан әрi реформалауға алғышарттар жасау мен ынталандыру мақсатында қаулы етемiн:
1. Жаңа тұрғын үй саясатының мемлекеттiк бағдарламасы және оны орындаудың тетiгi қосымшаға сәйкес бекiтiлсiн және оны жүзеге асыру мемлекеттiк басымдық деп саналсын.
2. Өтпелi кезеңде бүкiл құрылыс кешенiн мемлекеттiк реттеудi және аумақтарға құрылыс салуды, жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыруды және тұрғын үй қорының пайдаланылуын жақсартуды қамтамасыз ету үшiн Қазақстан Республикасының таратылатын сәулет және құрылыс жөнiндегi мемлекеттiк комитетiнiң негiзiнде Қазақстан Республикасының Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгi /Құрылысминi/ құрылып, бұрын аталған Комитетке жүктелген функциялар Министрлiкте қалатын болсын.
Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгiнiң облыс орталықтары мен республикалық бағыныстағы қалалардағы құрылымдары құрылыста жұмыс атқару құқығын лицензиялауды, құрылыс өнiмiнiң сапасын бақылауды, жобаларға мемлекеттiк сараптама жасауды, сондай-ақ аумақтарға құрылыс салуда нормативтi актiлердiң сақталуын бақылауды жүзеге асырады.
Акциялардың мемлекеттiк пакетiнiң меншiк иесi атынан дауыс берген кезде Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгiнiң Құрылыс холдингтерiнiң Бақылаушылар кеңесiндегi өкiлдiгiнiң квотасы 35 процент мөлшерiнде белгiленсiн. Құрылыс кешенi холдингтерiнiң президенттерiн тағайындау /босату/ туралы ұсынысты белгiленген тәртiп бойынша аталған Министрлiк енгiзедi.
Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгi:
тұрғын үйлердi конкурстық негiзде салуды ұйымдастыру жөнiндегi коммерциялық құрылыс салушы функциясы мемлекеттiк компаниялардың сондай-ақ тұрғын үй саласындағы жылжымайтын мүлiктi бағамдау жөнiндегi мемлекеттiк компанияны құратын болсын;
- аталған компаниялар туралы ережелердiң жобасын келiсiп алу үшiн Министрлер Кабинетiне енгiзсiн.
Лицензия алған және Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгi коммерциялық құрылыс салушылар үшiн белгiленген ережелердi орындаған жағдайда, меншiк нысанына қарамастан басқа да ұйымдар коммерциялық құрылыс салушы функциясын атқара алады.
3. Тұрғын үй саласын дамытудың басымдығы ескерiлiп және оны қаржыландырудың тұрғын үй салу немесе оны сатып алу үшiн халықтың қалың жiктерiнiң ұзақ мерзiмдi кредит алуын қамтамасыз ететiн бiрыңғай жүйесiн жасау мақсатында Министрлер Кабинетi жергiлiктi жерлердегi филиалдарымен қоса Тұрғын үй құрылысы мемлекеттiк банкiсiнiң /Тұрғынүйқұрылысбанк/ құрылтайшысы болып, Ұлттық банкпен бiрлесiп Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң техникалық жасақталуына көмек көрсетсiн.
Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жүйесi арқылы тұрғын үй саласын қаржыландырудың әуел бастан-ақ қажеттi ауқымын қамтамасыз ету үшiн:
а/ Экономиканы өзгерту қорының үйлестiру кеңесi 1993 жылы Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жарғылық қорын қалыптастыруға 10 млрд. сом бөлу туралы мәселенi шешетiн болсын;
ә/ 1994 жылдан бастап, республикалық бюджеттi талдап жасаған кезде тұрғын үй құрылысына арналған шығыстардың жеке көрсетiлуiн қарастырсын. Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жарғылық қорын толықтыруға жыл сайын республикалық бюджеттен қаржы бөлiнуiн көздейтiн болсын;
б/ Тұрғын үй құрылысы банкiсi арқылы жыл сайын тұрғын үй саласын қаржыландыруға:
- Экономиканы өзгерту қоры қаржысының 10 процентi жұмсалсын, оның 40 процентi құрылыс индустриясын жаңғыртуға, 40 процентi ұзақ мерзiмдi кредит ресурстары ретiнде, ал 20 процентi әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн салуға;
- кезектi жылға арналған республика бюджетiнде белгiленген мөлшерде және тәртiппен мемлекет мүлкiн жекешелендiруден алынатын қаражат ұзақ мерзiмдi кредит ресурстарын ретiнде; <*>
- қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыруға, тұрғын үй салуға, оны жөндеуге, сондай-ақ инфрақұрылым объектiлерiн салу мен пайдалануға байланысты қосымша жұмыс орындарын жасауға немесе қазiргiлерiн сақтап қалу үшiн жұмыспен қамту қоры қаржысының 15 процентi пайдаланылсын;
в/ Ұлттық банк кредит ресурстарын реттеу қорының 20 процентiн Тұрғын үй құрылысы банкiсiне кредит ресурстары ретiнде беретiн болсын.
г/ тұрғын үй құрылысына арналған қаражатты шоғырландыру және оларды конкурстық негiзде тиiмдi жұмсау мақсатында Қаржы министрлiгi, жергiлiктi атқарушы органдар мен мемлекеттiк кәсiпорындар осы мақсатқа бөлiнетiн қаржыны тек Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жүйесi арқылы бағыттайтын болсын. 1994 жылдың 1 қаңтарына дейiн басталған объектiлерге тұрғын үй құрылысын орталықтандырылған көздерден қаржыландырудың бұрынғы тәртiбi сақталсын.
Алдағы уақытта республикада тұрғын үй салуды арзандату үшiн оның құрылысы, әдетте, конкурстық негiзде жүргiзiлетiнiн ескерiп, кәсiпорындардың меншiктi құрылыс ұйымдары конкурсқа жалпы негiзде қатысуға тиiс.
Ескерту. 3-тармақтың "б" тармақшасының 3-абзацы жаңа
редакцияда - ҚР Президентiнiң 1995.12.21. N 2702
Жарлығымен.

4. Алматы қаласы мен облыстардың әкiмдерi Мемлекеттiк мүлiк жөнiндегi мемлекеттiк комитеттiң аумақтық комитеттерiнiң басшыларымен бiрлесiп үш ай мерзiмнiң iшiнде Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң орталық аппараты Алматы қаласында және оның филиалдары облыс орталықтарында орналасуын қамтамасыз етсiн.
5. Жергiлiктi атқарушы органдар тұрғын үй саласында:
- Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң өкiлдерiмен бiрлесiп тұрғын үй объектiлерiн салуға тапсырыс пен финанс қаржысын алу үшiн коммерциялық құрылыс салушылар арасында конкурс ұйымдастыру мен өткiзу;
- қолданылып жүрген заңдарға сәйкес тұрғын үй салынатын аудандарда әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiнiң құрылысы қаржыландырылуын қамтамасыз ету;
- жобалау мен құрылыс салу кезiнде заңдық және нормативтiк талаптардың сақталуына ұдайы бақылау жасау;
- тұрғын үй саласындағы жылжымайтын мүлiктi аукциондық сатуға бақылау жасау;
- аймақтық мамандандырылған тұрғын үй ұтыс лотереяларын өткiзудi ұйымдастыру функцияларын атқарады деп белгiленсiн.
6. Қаржы министрлiгi, Халықты әлеуметтiк жағынан қорғау министрлiгi, Еңбек министрлiгi және Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгi халықтың табысы аз және әлеуметтiк қорғалатын топтарына тұрғын үй-коммуналдық қызметтiң бағасы мен пәтерақының өсуiне өтем жасау үшiн осы топтарға тұрғын үй жәрдемақысын беру жүйесiн бiрлесiп әзiрлейтiн болсын. <*>
Ескерту. 6-тармаққа өзгерiс енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң
1996.06.03. N 3010 жарлығымен. U963010_

7. Тұрғын үй салу процесiне қатысушыларға жеңiлдiктер беру мақсатында Министрлер Кабинетi белгiленген тәртiппен республиканың Жоғарғы Кеңесiне:
тұрғын үй салу немесе оны сатып алу үшiн арнаулы тұрғын үй, несие-жинақ есепшотына енгiзу үшiн кәсiпорындардың, бiрлестiктердiң, ұйымдардың қызметкерлерге төлеген сомасына пайдаға салынатын салықты азайту туралы;
жергiлiктi өкiлдi органдардың аумағында тұрғын үй құрылысын жүргiзушi құрылыс ұйымдарына жаппай таралған пайдалы қазба орындарын пайдалануына бiрiншi кезектегi тәртiппен рұқсат беруi туралы ұсыныс енгiзсiн.
8. Баспасөз және бұқаралық ақпарат министрлiгi, мемлекеттiк теле-радио хабарларын тарату компаниясы, облыстардың әкiмдерi құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгiмен бiрлесiп, жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыруды ақпараттық, насихаттық қамтамасыз ету бағдарламасын әзiрлеп жүзеге асырсын, халыққа каталогтар, көмекшi құралдар, басшылыққа алатын және басқа ақпараттық материалдар басып шығаруды көздейтiн болсын.
Жергiлiктi атқарушы органдар мемлекеттiк тұрғын үй саясатының негiзгi қағидаларын түсiндiру және тұрғын үй сатып алу мен салуда қызмет көрсету жөнiнде халыққа арналған консультативтiк қызметтер жүйесiн құратын болсын.
9. Министрлер Кабинетi жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыру үшiн қолданылып жүрген заңдарға қажеттi толықтырулар енгiзу жөнiндегi ұсыныстар пакетiн Жоғарғы Кеңестiң қарауына енгiзсiн.
10. Жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыру жөнiндегi iс-қимылды

үйлестiру және оның орындалу барысына бақылау жасау мақсатында
Премьер-министрдiң орынбасары бастаған республикалық комиссия
құрылсын. Осындай комиссияларды әкiмдер құратын болсын. Бұл
комиссиялардың жеке құрамын Премьер-министр және тиiстi әкiмдер
белгiлейдi.
<*>

     Ескерту. 10-тармақта сөздер алмастырылды - ҚР Президентiнiң
              1994.08.05. N 1829 жарлығымен.  

U941829_

 

     Қазақстан Республикасының
             Президентi 
     
                                        Қазақстан Республикасы    
                                            Президентiнiң        
                                      1993 жылғы 6 қыркүйектегi
                                      N 1344 Жарлығымен бекiтiлген
            
          Жаңа тұрғын үй саясатының мемлекеттiк бағдарламасы
                  және оны жүзеге асыру тетiктерi 

     Жаңа тұрғын үй саясатының бұл мемлекеттiк бағдарламасы және
оны жүзеге асыру тетiктерi Қазақстан Республикасы Президентiнiң
"Қазақстанның егемендi мемлекет ретiнде қалыптасуы мен дамуының
стратегиясын жүзеге асыру жөнiндегi шаралар туралы" 1992 жылғы
15 шiлдедегi N 853 қаулысын орындау үшiн әзiрленген.
      
                  I-бөлiм. Жалпы ережелер
     
             1. Негiзгi ұғымдар мен терминдер 
     

1.1. Тұрғын үй саласы - тұрғын үй алаңға тiкелей немесе жанама түрде қатысы бар және адамның қалыпты тiршiлiк етуiн қамтамасыз ететiн барлық жағдаятты қамтитын жалпы ұғым.
Тұрғын үй саласының материалдық бөлiгiн:
- әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымын қоса алғанда елдi мекендердiң қоныстандырылатын аумағы;
- қолда бар тұрғын үй қоры, аула iшiндегi шаруашылық-қосалқы құрылыстар, қабаттандыру элементтерi, сондай-ақ салынып бiтпеген тұрғын үйлер;
- тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық;
- құрылыс техникасының паркiн және тұрғын үйдi салу мен жөндеуге арналған құрылыс материалдары мен инженерлiк жабдықтарды өндiрудi қоса алғанда құрылыс индустриясының базасы;
- жобалау-сметалық құжаттама мен ақпараттық материалдар құрайды.
1.2. Коммерциялық құрылыс салушы - меншiк нысанына қарамастан, тұрғын үй құрылысы процесiн ұйымдастыруға және тұрғын үйдi сатып алу, сату және айырбастау жөнiнде халыққа қызмет көрсететiн уәкiлеттi мемлекеттiк органнан алған лицензиясы бар заңды ұйым.
1.3. Тұрғын үй саласындағы ипотекалық кредиттеу - тұрғын үй салуды немесе сатып алуды жылжымайтын мүлiктiң /жер учаскелерiн жалға алу құқығы, құрылыстарды, ғимараттарды, жерге тiкелей байланысты әрi өзiнiң мақсатына сәйкес келмейтiндей зиянсыз көшiру мүмкiн емес басқа да объектiлердi меншiктену құқығы/, оның iшiнде келешек тұрғын үйдiң кепiлдiгiмен кредиттеу.
1.4. Тұрғын алаңның әлеуметтiк нормалары - отбасының, оның iшiнде бiр адамнан құралатын отбасының тұруына қажеттi тұрғын үйлердiң жалпы көлемiнiң көрсеткiштерi. Әлеуметтiк нормалар отбасының әрбiр мүшесiне арналған тұрғын алаңның және белгiленген қосымша отбасылық алаңның жалпы көлемiнiң санитарлық нормаларының қосындысы арқылы қалыптасады.
Тұрғын алаң көлемiнiң санитарлық нормалары - үй-жайдың бiр адамға арналған жалпы көлемiнiң санитарлық-гигиеналық және психологиялық талаптардың мұрсат берiлетiн деңгейiн анықтайтын ең төменгi үлестiк көрсеткiшi. Бұл нормаларды Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгi Денсаулық сақтау министрлiгiнiң келiсуi бойынша белгiлейдi және мемлекеттiк тұрғын секторына қолданылады.

2. Мемлекеттiк тұрғын үй саясаты

2.1. Мемлекеттiк тұрғын үй саясаты мынадай принциптерге:
- мемлекеттiк тұрғын алаңды бөлуден оны жекелеген азаматтардың және меншiк нысандарына қарамастан кәсiпорындардың негiзiнен еңбекпен табуына көшуге;
- жекелеген санаттағы азаматтарды тұрғын алаңмен мемлекеттiк қамтамасыз етудi қоса алғанда азаматтардың тұрғын үйге деген конституциялық құқықтарын қамтамасыз ету үшiн жағдай жасау;
- тұрғын үй құрылысы процесiне қатысушы азаматтар мен заңды ұйымдарға берiлетiн жеңiлдiктер жүйесiн жасау;
- тұрғын үй құрылысы мен тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық саласын кезең-кезеңiмен шығынсыз жұмыс iстеу режимiне көшiру;
- қолда бар тұрғын үй қорының сақталуын қамтамасыз етiп, тұрғын үй алаңын пайдалану мерзiмiн ұзарту;
- тұрғын үй құрылысының құрылымын бiр немесе бiрнеше отбасыларына арналған шағын қабатты тұрғын үйлердiң үлесiн молайту жағына қарай өзгерту;
- тұрғын алаң алуға кезекте тұрғандардың құқықтарын қорғау жөнiнде жүргiзiлетiн тұрғын үй саясатының сабақтастығы негiзiнде құрылады.
2.2. Мемлекеттiк тұрғын үй саясатының принциптерiн жүзеге асыру мақсатында:
- тұрғын үй саласына қатысы бар құқықтық нормалар жүйесiне қажеттi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлсiн;
- халықтың әлеуметтiк қорғалатын жiктерiнiң мүдделерiн ескере отырып, тұрғын үй құрылысы мен тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық қаржыландыру жүйесiне реформа жасалсын;
- тұрғын үй құрылысы мен тұрғын үй коммуналдық-шаруашылық монополиясыздандырылып, тұрғын алаңды салу, оған күтiм жасауды және жөндеудi ұйымдастыру нысандары өзгертiлсiн;
- тұрғын алаң құрылысының құнын кемiту және халық үшiн оны арзандату жөнiнде шаралар кешенi көзделетiн болсын;
- бұл процеске азаматтар мен заңды ұйымдарды барынша көбiрек қатыстыру мақсатымен тұрғын үй құрылысына және тұрғын үй қорын пайдалану мен күтiп ұстау процесiне қатысушыларға жеңiлдiктер жүйесi жасалсын;
- тұрғын үй саласында, оның iшiнде мемлекеттiк және ведомстволық айырбас қорында, қызметтiк әскери тұрғын алаңда жалгерлiк секторды ұлғайту жөнiндегi шаралар жүзеге асырылсын;
- құрылыс индустриясы мен құрылыс материалдары өнеркәсiбiн тиiмдi әрi арзан конструкциялар, бұйымдар, материалдар мен үй құрылысы заттарын шығаруға, тұрғын үйлердi тұрғызу мен пайдаланудың үнемдi технологияларын қолдануға бейiмдей отырып олардың базасы жаңғыртылсын;
- тұрғын үй құрылысы үшiн жер учаскелерiн бөлу мен тiркеудiң қарапайым процедурасы көзделiп, тұрғын үй салынатын аудандарда әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымының кешендi дамытылуы қамтамасыз етiлсiн;
- халықтың қалың жiктерiне жаңа тұрғын үй саясатының мәнiсiн және оны жүзеге асыру тетiктерiн түсiндiру мақсатымен бұл саясатты насихаттау кеңiнен өрiстетiлсiн.
- мемлекеттiк тұрғын үй саясатын жүзеге асыру үшiн тиiмдi ұйымдық құрылымдар құрылатын болсын.
2.3. Тұрғын алаңды қаржыландырудағы мемлекеттiң ролiн бiрте-бiрте азайтуға және оның меншiк иесiнiң монопольдi функциясынан бас тартуына негiзделген жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыру;
- тұрғын үй саласын мемлекеттiң қолдауын әлеуметтiк қорғалатын топтарға арналған тұрғын үй құрылысын қаржыландыруды, сондай-ақ қажет болған жағдайларда пәтерлердi жалға алуға, пайдалануға және күтiп ұстауға арнап бәсiрелiк өтем жасау мен жәрдем ақы төлеудi қамтамасыз ететiндей деңгейге дейiн жүйелi түрде кемiтудi;
- халықтың санасында орныққан, тұрғын алаңға мемлекет тегiн беретiн игiлiк деп қарайтын көзқарасты өзiнiң мүмкiндiгiн ескере отырып тұрғын алаңды өзiнiң қалауы бойынша меншiгiне алуға ұмтылушылыққа қарай өзгертудi;
- құрылыс өнiмi мен пайдалану қызметтерiнiң бағасын қаржы және экономикалық тұтқалар жүйесi арқылы жанама түрде реттеудi;
- азаматтар мен заңды ұйымдардың, шетелдiк инвесторлар мен кредиторлардың қаржысын тұрғын үй саласына тарту үшiн жағдай жасауды талап етедi.

3. Тұрғын үй құрылысы мен тұрғын үй қорын
пайдалану процесiне қатысушылар

3.1. Тұрғын үй құрылысы мен тұрғын қорын пайдалану процесiне негiзгi қатысушылар:
- таратылатын Сәулет және құрылыс жөнiндегi комитетке бұрын жүктелген мiндеттердi Министрлiкке қалдыра отырып, осы Мемкомитет негiзiнде құрылатын Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгi, оның облыстардағы органдары;
- жергiлiктi атқарушы органдар;
- Тұрғын үй құрылысы мемлекеттiк банкiсi;
- тұрғын алаңды бәсекелестiк негiзiнде салуды ұйымдастыру жөнiндегi коммерциялық құрылыс салушылар функциялары бар тәуелсiз мемлекеттiк және жекеменшiк компаниялар;
- тұрғын үй саласындағы жылжымайтын мүлiктi бағамдау жөнiндегi мемлекеттiк компания;
- тұрғын үйлердi және әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн жобалаумен шұғылданатын, меншiктiң алуан түрлi нысандарындағы жобалау ұйымдары;
- тұрғын үйлер мен әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн салу процесiне қатысушы, меншiк нысандарына қарамастан, құрылыс, монтаждау және басқа мердiгерлiк ұйымдар;
- меншiк нысандарына қарамастан, тұрғын үй мен әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн салуға арналған құрылыс материалдарын, бұйымдарын, конструкцияларын және техникасын өндiрумен шұғылданатын кәсiпорындар мен ұйымдар;
- меншiк нысандарына қарамастан, тұрғын алаңды сату мен айырбастау жөнiнде қызмет көрсетумен шұғылданатын мамандандырылған ұйымдар;
- меншiк нысандарына қарамастан, тұрғын үйлер мен инженерлiк инфрақұрылым объектiлерiн күтiп ұстау жөнiнде қызмет көрсетумен шұғылданатын ұйымдар;
- меншiк нысандарына қарамастан, жеке адамдар және заңды ұйымдар тұрғысындағы тұтынушы, оның iшiнде жеке құрылыс салушылар серiктестiгi, пәтерлер иесiнiң серiктестiктерi, тұрғын үй-құрылыс кооперативтерi.
3.2. Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгiнiң тұрғын үй саласындағы негiзгi функциялары ретiнде:
- тұрғын үйлер мен әлеуметтiк-инженерлiк және көлiк инфрақұрылымының объектiлерiн жобалау мен салу жөнiндегi нормалар мен ережелердi әзiрлеу және бекiту, олардың сақталуына iшiнара бақылау жүргiзу;
- Әдiлет министрлiгiмен бiрлесiп, тұрғын үй саласының толық мәнiнде жұмыс iстеуiн қамтамасыз ететiн заңды нормативтiк актiлердiң жобаларын әзiрлеу;
- өндiргiш күштердi қоныстандыру мен орналастырудың мемлекеттiк схемасын, сондай-ақ елдi мекендердiң бас жоспарларын әзiрлеу;
- Ұлттық банкпен және Тұрғын үй құрылысы банкiсiмен бiрлесiп қарыз алушының төлем қабiлетiн анықтау жөнiндегi ережелердi әзiрлеу мен бекiту;
- Коммерциялық құрылыс салушылардың, тұрғын үй-пайдалану ұйымдарының, тұрғын үй саласы мен құрылымдарына тұрғын үй саласындағы жылжымайтын мүлiкпен мәмiле жасасуды жүзеге асыратын, жылжымайтын мүлiктi бағамдаушылардың қызмет аясы мен тәртiбiн анықтайтын ережелердi әзiрлеу, сондай-ақ оларға тиiстi жұмыс түрлерiн жүзеге асыруға құқық беретiн лицензиялау жүргiзу;
- бiрыңғай экономикалық, техникалық және нормативтiк саясат жүргiзу, меншiк нысандарына қарамастан тұрғын үйлердi, коммуналдық мақсаттағы объектiлердi пайдалану мен жөндеу кезiнде нормативтердiң сақталуын бақылау;
- iздестiру, жобалау, сараптау, құрылыс-монтаждау және жөндеу жұмыстарын жүзеге асыру, сондай-ақ құрылыс материалдарын ұйымдары мен конструкцияларын жасау құқығына лицензиялау жүргiзу;
Ұлттық банкпен және Қаржы министрлiгiмен бiрлесiп тұрғын үй құрылысын қаржыландыру ережесiн әзiрлеу;
- меншiк нысандарына және қаржыландыру көздерiне қарамастан тұрғын үй құрылысы процесiне қатысушылардың бәрiнiң қызметiне бақылау жасау және iрiктеп бақылау жүргiзу ережесiн әзiрлеу;
- мемлекет қаржысы есебiнен үйлер мен ғимараттар салуға арналған жобаларға мiндеттi түрде сараптама жүргiзу;
- аумақтарға құрылыс салу кезiнде қала салу және жобалау құжаттамасының талаптарының сақталуын, сондай-ақ құрылыс және монтаж жұмыстарының сапасын iрiктеп тексеру;
- жергiлiктi атқарушы органдардың құрылыс салу үшiн жер учаскелерiн бөлуге берiлген өтiнiмдердi қанағаттандыруға қатысты бөлiгiне iшiнара бақылауды жүзеге асыру;
- тұрғын үй саласындағы саудаласуды жүргiзу ережелерiнiң сақталуын бақылау;
- аумақтарға құрылыс салу процесiне қолданылып жүрген заңдардың және нормативтiк талаптардың бұзылуына жол берген жеке адамдар мен заңды ұйымдарға әкiмшiлiк ықпал жасау шараларын қолдану белгiленедi.
3.3. Тұрғын үй құрылысы мемлекеттiк банкiсiнiң негiзгi функциялары ретiнде:
- тұрғын үй құрылысын мерзiмiнен бұрын ипотекалық кредиттеу;
- аукциондық сатуға арналған тұрғын үйлер салуды қысқа мерзiмдi кредиттеу;
- тұрғын үй несие-жинақ есепшоттарын ұстау және қамту;
- тұрғын үй салынатын аудандарда тұрғын үй құрылысы кредиттеуге, әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымын дамытуға арналған Банктiң меншiктi қаржысының бiр бөлiгiн нысаналы жұмсау;
- кредиттердiң нысаналы пайдаланылуын және қаржының қайтарылуын бақылау;
- ықтимал қарыз алушылардың Ұлттық банк пен Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгi бiрлесiп әзiрлеген ережелер бойынша төлем қабiлетiн тексеру;
- ипотекалық мiндеттемелердiң қайталама нарығын ұйымдастыру жолымен қосымша қаржыларды тарту және мемлекеттiк тұрғын үй ұтыс заемын қамту белгiленедi.
Аталған Банктiң жарғылық капиталының 100 процентi Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетiне тиесiлi болады.
3.4. Коммерциялық құрылыс салушылар мемлекеттiк компанияларының негiзгi функциялары ретiнде;
- тұрғын үй салу үшiн жердi пайдалану құқығын алу және қаржыландыруды қамтамасыз ету;
- тұрғын үй саласындағы объектiлердi жобалау мен салуға қатысу үшiн саудаласуды ұйымдастыру жолымен құрылыс өнiмiнiң бағасын тежеу және арзандату;
- тұрғын үйдi сату мен айырбастау, тұрғын үй қорын және инженерлiк инфрақұрылым объектiлерiн күтiп ұстау жөнiндегi қызмет көрсету құқығы үшiн конкурс ұйымдастыру;
- мемлекеттiң тапсырысы бойынша тұрғын үй салуды ұйымдастыру;
- ұзақ мерзiмдi кредиттер бойынша тұрғын үй салу мен сатуды ұйымдастыру;
- қысқа мерзiмдi кредиттер бойынша тұрғын үй салуды және оны аукциондық сатуды ұйымдастыру;
- тұрғын алаң салынатын аудандарда қаржыландырудың әртүрлi көздерi есебiнен әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiн салуды ұйымдастыру;
- атқарылатын жұмыстың сапасы мен көлемiне, жобалау немесе құрылыс жұмыстарының ұзақтылығын нормативтi /уағдаластық/ мерзiмдерiнiң сақталуын қадағалауды жүзеге асыру;
- объектiнi қабылдайтын комиссияның жұмысын ұйымдастыру;
- объектiнi ресiмдеудi және тұтынушыға берудi ұйымдастыру белгiленедi.
Коммерциялық құрылыс салушылар мемлекеттiк компаниялары акцияларының бақылау пакетi Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгiне тиесiлi болады. Тұрғын үй құрылысының тиiмдi ұйымдастырушысы ретiнде өз функцияларын игеруiне қарай бұл компаниялар 1996 жылдан кешiктiрiлмей жекешелендiруге жатады.
3.5. Тұрғын үй саласындағы жылжымайтын мүлiктi бағамдау

жөнiндегi мемлекеттiк компанияның негiзгi функциялары ретiнде:
     - дайын немесе салынып бiтпеген тұрғын үйлерге немесе
олардың бiр бөлiгiне баға беру;
     - дайын немесе салынып бiтпеген аулалық құрылыстарға немесе
олардың бiр бөлiгiне баға беру;
     - тiршiлiктi қамтамасыз етудiң инженерлiк жүйелерiне немесе
олардың жекелеген элементтерiне баға беру;
     - тұрғын үй алаңының немесе үй iргесiндегi учаскенiң 
жабдықтандырылу элементтерiне баға беру;
     - тұрғын үйдi немесе үй iргесiндегi учаскенiң аумағындағы
көпжылдық жасыл желекке баға беру;
     - әлеуметтiк инфрақұрылым мен тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық
объектiлерiне баға беру;
     - жылжымайтын өзге де объектiлерге баға беру белгiленедi.
     Бұл компания акцияларының бақылау пакетi Құрылыс, тұрғын
үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгiне тиесiлi болады.
 
          4. Мемлекеттiк тұрғын алаң алуға құқығы бар
                   азаматтар санаты

4.1. Қазақстан Республикасының азаматтарының және азаматтығы жоқ адамдардың әлеуметтiк нормалар мөлшерiнде мемлекеттiк тұрғын алаң алуға құқығы барлардың санатына халықтың әлеуметтiк қорғалатын жiктерi жатады. Азаматтарды әлеуметтiк қорғалатындар санатына жатқызу Министрлер Кабинетi анықтайтын тәртiпке сәйкес жүргiзiледi.
4.2. Халықтың аталған санаты үшiн берiлетiн тұрғын алаң көлемiнiң мөлшерi мемлекеттiң қаржы мүмкiндiктерiнiң өсуi ескерiле отырып дүркiн-дүркiн нақтыланады. Алғашқы кезеңде бұл нормалар белгiленген көрсеткiштен төмен болуы мүмкiн.
4.3. 1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жаңадан салынған мемлекеттiк тұрғын үй қоры пәтер жалдаушыларға тек жалдауға немесе жалға берiледi. Осындай мемлекеттiк тұрғын үй қорынан алған пәтердi кейiннен сатып алу құқығына Министрлер Кабинетi бекiтетiн Мемлекеттiк тұрғын үй қоры туралы ережеде анықталатын азаматтар мен отбасылары ғана ие бола алады.
4.4. Халықаралық келiсiмдерге сәйкес шет ел өкiлдiктерiнiң қызметкерлерiне, Қазақстанда жұмыс iстеу үшiн шақырылған шет ел мамандарына тұрғын алаң сатып алу құқығынсыз немесе өзаралық принцип бойынша басқа да шарттар негiзiнде жалға берiледi.

5. Тұрғын үйлер салу үшiн жер учаскелерiн
бөлу тәртiбi туралы

5.1. Тұрғын үй кодексiне және тұрғын үй саласын реттейтiн басқа да заңдарға сәйкес тұрғын үй салуға құқығы бар азаматтар белгiленген нормативтiк мөлшерде жер учаскесiн алуға артықшылық құқығымен пайдаланады.
5.2. Мұндай құқық сондай-ақ:
- кезектегiлер тiзiмiне тiркелмеген, бiрақ тұрғын үй жағдайын жақсарту қажеттiгi туралы қуаттамасы бар азаматтарға;
- кезекте тұрғандардың тiзiмiнен шығаруға жазбаша түрде келiсiм бiлдiрген азаматтарға;
- тұрғын үй салуға алғашқы жарнаны қосу үшiн тиiстi мөлшерде /үйдiң құнының 20 процентi/ қаржы жинақтаған немесе iздестiрiп тапқан азаматтарға;
- меншiк нысандарына қарамастан, осы қызметтi атқаруға

лицензиясы бар коммерциялық құрылыс салушыларға берiледi:
     5.3. Өтiнiм берушiнiң пәтерiнiң, саяжай немесе бау 
учаскесiнiң болуы үй салу үшiн жер учаскесiн алуға бөгет жасай 
алмайды.
     5.4. Жергiлiктi атқарушы органдар тұрғын үй құрылысы үшiн
жер учаскелерiн қала салу құжаттамасында көзделген аймақтарда, жеке
адамдар мен заңды ұйымдарға олар өтiнiш берген кезден бастап
бiр айдан аспайтын мерзiмде беруге мiндеттi.

            II бөлiм. Тұрғын үй саласын қаржыландыру

          6. Тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға арналған
                        жаңа институттар 

     6.1. Тұрғын үй құрылысы банкiсi

6.1.1. Жарғылық қоры түгелiмен Министрлер Кабинетiне тиесiлi болатын Тұрғын үй құрылысы банкiсi /Тұрғынүйқұрылысбанк/ алғашқы кезеңде үш қаржы институтының: ипотекалық банктiң, несие-жинақ кассалары жүйесi мен құрылыс банкiсiнiң функцияларын орындайды.
6.1.2. Жергiлiктi жерде өз желiсi пайда болғанға дейiн Тұрғын үй құрылысы банкiсi жеке тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзiмдi ипотекалық кредиттеудi және уағдаластық негiзiнде Қазжинақбанкiсiнiң мекемелерi арқылы несие-жинақ есеп шоттары жүйесiн ұйымдастырады.
Қазжинақбанк мекемелерi тұрғын үй құрылысын кредиттеудi Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң қаржысы және несие-жинақ есепшоттарында жинақталған қаржы есебiнен жүзеге асырады.
6.1.3. Тұрғын үй құрылысын үзiлiссiз қаржыландыру мен кредиттеу үшiн бюджеттердiң, кәсiпорындардың, ұйымдардың, қоғамдық бiрлестiктердiң отандық және шетелдiк кәсiпкерлердiң осы мақсатқа арналған қаржысын Тұрғынүйқұрылысбанкте шоғырландырған тиiмдi болады.
6.1.4. Тұрғын үй салуды немесе сатып алуды қаржыландыру және ұзақ мерзiмдi жеңiлдiктi кредит беру қолданылып жүрген әлеуметтiк нормалар шегiнде бiрiншi кезекте тұрған алаңы жоқ азаматтарға, одан кейiн тұрған алаңы әлеуметтiк нормаларға сай келмейтiн азаматтарға берiледi деп белгiленсiн.
Осы мақсатқа арналған ұзақ мерзiмдi жеңiлдiктi кредит аталған адамдарға 30 жылға дейiнгi мерзiмге жылдық 5 процент есебiнен, егер бұдан төменiрек ставкалар қолданылып жүрген заңдарда көзделмеген болса, берiледi.
6.1.5. Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жүйелерi арқылы несиелер мен кредит беру ақша аудару жолымен ғана жүргiзiледi деп белгiленсiн.

6.2. Ипотекалық кредиттеу жүйесi

6.2.1. Бағалы қағаздар нарығын дамытудың әзiрленiп жатқан республикалық бағдарламасында ипотекалық кепiлдiң қайталама нарығын қалыптастыру көзделсiн.
6.2.2. Қаржы министрлiгi ипотекалық кепiлдiң стандартты нысанын, Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жүйесi арқылы ресiмделетiн кепiлдердi тiркеу жүйесi мен оның мемлекеттiк кепiлдiк жүйесiн әзiрлейтiн болсын.
6.2.3. Бағалы қағаздар нарығын дамытудың республикалық бағдарламасы қабылданғаннан кейiн Ұлттық банк мұндай операцияларға мемлекеттiк кепiлдiктер қолданылмайтынын ескере отырып, жылжымайтын мүлiк кепiлдерiмен операция жүргiзу үшiн ипотекалық және басқа банкiлерге арнаулы лицензиялар беретiн болсын.
6.2.4. Ипотекалық кепiл нарығы қалыптасқан соң 1995-1996 жылдары Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң бұл саладағы қызметi дербес мемлекеттiк ипотекалық банк болып бөлiнсiн.
6.2.5. Тұрғын үй құрылысы банкiсi Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгiмен бiрлесiп ипотеканы ресiмдеу нұсқаларын талдап жасасын және оларды Қазақстанның жағдайына бейiмдейтiн болсын, оның iшiнде:
- жеке тұрғын үй құрылысын келешек тұрғын үйдiң немесе өздерiндегi басқа да жылжымайтын мүлiктiң кепiлдiгiмен жүзеге асыратын азаматтар үшiн. Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жүйесi арқылы ипотекалық кредиттеуге мемлекет кепiлдiк бередi;
- аукционда сату үшiн тұрғын үй салған жағдайда коммерциялық құрылыс салу үшiн. Коммерциялық құрылыс салушыны кредиттеу жаңа құрылыс объектiсiнiң кепiлдiгiмен тұрғын үйдiң салынуына қарай бөлiп-бөлiп жүзеге асырылады. Мұндай ретте мемлекеттiк қолдау көрсетiлмейдi;
- тұрғын алаңы бар, бiрақ оны жақсартқысы келетiн азаматтар үшiн. Мұндай жағдайда қолда бар пәтерге кепiл ресiмделедi және алынған кредитке коммерциялық құрылыс салушы жаңа тұрғын алаң салады. Жаңа тұрғын алаңға көшкеннен кейiн босаған пәтер аукцион арқылы сатылады және тұтынушы қажет болған жағдайда тек бағаларындағы айырманы ғана төлеуге тиiс болады;
- тұрғын алаңды айырбастау операциясын жүргiзген кезде және, мәселен, мұрагерлерi жоқ жалғызiлiктi зейнеткерлер ренталық кепiлдi төлеген жағдайда ипотеканы пайдалану көзделсiн.
6.2.6. Қаржы министрлiгi, Ұлттық банк және Тұрғын үй құрылысы банкiсi ипотекалық кредиттi индекстеудiң қолайлы нұсқаларын әзiрлеп, Министрлер Кабинетiнiң қарауына енгiзсiн.

6.3. Несие-жинақ жүйесi

6.3.1. Республиканың халқы тұрғын алаң салуға тиiмдi шарттар негiзiнде меншiктi қаржысын жинақтай алуы үшiн арнаулы тұрғын үй несие-жинақ есепшоттары жүйесi енгiзiлсiн.
Бұл есепшоттардағы қаржының сақталуына және азаматтардың талап етуi бойынша салымдардың қайтарылымдығына мемлекет кепiлдiк бередi. Бұл қаржыны инфляциядан қорғау үшiн Қаржы министрлiгi мен Ұлттық банк құрылыс салу шығындарының өсуiн және отбасының табысы мен шығысының негiзгi баптарын ескере отырып екi рет индекстеудiң қолайлы жүйесiн әзiрлейтiн болсын.
6.3.2. Тұрғын үйқұрылысбанкi мен Қазжинақбанк арасындағы қарым-қатынас уағдаластық негiзде құрылады. Уағдаластық шарттарына сәйкес Қазжинақбанктiң бөлiмшелерi есепшоттарды қамтуды және халыққа кредит берудi жүзеге асырады.
6.3.3. Несие-жинақ есепшотына тартылған қаржы ұдайы есепке алынып, Қазжинақбанк оны жеке көз ретiнде жүргiзуге тиiс. Бұл қаржы Тұрғынүйқұрылысбанктiң ресурстары болып табылады, ол мұны да жеке көз ретiнде есепке алады, әрi бұл тұрғын алаң салу үшiн халыққа ұзақ мерзiмдi несие беруге ғана пайдаланылады. 1995-1996 жылдары, бұл схема өзiн-өзi өтеуге шығатын жағдайда, Тұрғынүйқұрылысбанк қызметiнiң бұл саласы дербес Республикалық несие-жинақ қауымдастығы болып бөлiнедi.
6.3.4. Қазжинақбанкте тұрғын алаң сатып алуға арналған мақсатты салымдары бар азаматтардың бұл салымды қайта ресiмдеуге және оны несие-жинақ есепшотына аударуға құқығы бар деп белгiленсiн. Қаржы министрлiгi, Қазжинақбанк және Тұрғынүйқұрылысбанк салымшылардың қалауы бойынша осы салымдарды қайта ресiмдеудiң және оларды қосымша индекстеудiң тетiгiн әзiрлейтiн болсын. Бұл азаматтардың несие-жинақ есепшоттары жүйесiнде несиелердi бiрiншi кезекте алуға құқығы болады.
6.3.5. Қаржы министрлiгi 1994 жылдың 1 қаңтарындағы жағдайы бойынша халықтың тұрғын үй шараларына арналған кредит жөнiндегi несиелiк берешегiн Қазжинақбанк пен басқа да банктерден Тұрғынүйқұрылысбанктiң балансына өткiзу шарттарын қарастырсын және осы мәселе бойынша шешiм қабылдасын.
6.3.6. Ұлттық банк жергiлiктi жеке дербес несие-жинақ одақтарына кепiлдiктер мен индекстеудiң мемлекеттiк жүйесi қолданылмайтынын ескере отырып, оларға қызмет атқару лицензияларын беретiн болсын.

7. Халықтың қаржысын тартудың жаңа тетiктерi
7.1. Мемлекеттiк ұтыс тұрғын үй заемы

7.1.1. Қаржы министрлiгi тұрғын үй құрылысына қосымша қаржы тарту үшiн мемлекеттiк ұтыс тұрғын үй заемының схемасын әзiрлеп, оны жүргiзу шарттарын әзiрлейтiн болсын.
7.1.2. Заем облигацияларының алғашқы шығарылуы 6 айға арнап жүргiзiлсiн, ал одан кейiн мұндай заемдар орташа мерзiмге /3-5 жыл кезеңге/ айналдырылсын.
7.1.3. Бұл заемдарды қамту Тұрғын үй құрылысы банкiсiне жүктелсiн және жинақталған қаржы тек осы банктiң жүйесi арқылы тұрғын үй құрылысына ғана пайдаланылсын.
7.2. Тұрғын үй лотереялары
Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгiне Тұрғын үй құрылысы банкiсiмен бiрлесiп, мемлекеттiк тұрғын үй лотереяларын ұйымдастыру мен өткiзу жүктелсiн.
7.3. Тұрғын алаңның бөлiктерiн сатып алу
Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгi жеке адамдар мен заңды ұйымдардың тұрғын алаңының жалпы көлемiнiң бiр немесе бiрнеше шаршы метр сатып алып, кейiннен отбасына қажеттi мөлшерде шаршы метрдi толық сатып алғаннан кейiн жеке пәтер немесе үй алу тетiгiн әзiрлейтiн болсын.

8. Халықтың әртүрлi санатына арналған тұрғын
алаң құрылысын қаржыландыру тетiктерi

8.1. Халықтың әлеуметтiк қорғалатын топтары

8.1.1. Тұрғын үй саясатының сабақтастығы және азаматтардың тұрғын үй құқығын сақтау үшiн мемлекет пәтер алуға арналған қазiргi кезектi сақтайды және бұл кезекте тұрған отбасыларын тек жалға немесе жекешелендiру құқынсыз /4-тармақта көрсетiлген азаматтар мен отбасылардан басқасы/ берiлетiн әлеуметтiк тұрғын алаңмен - пәтерлермен қамтамасыз етедi.
8.1.2. Бұрынғы принциптер бойынша қайталап кезекке қою Президенттiң /Жаңа тұрғын үй саясаты туралы/ Жарлығы жарияланған күннен бастап тоқтатылады. Осы сәттен бастап әлеуметтiк тұрғын алаң алу үшiн қосымша кезекке қою құқығымен тек 4-тармаққа сәйкес Министрлер Кабинетi анықтайтын халық топтары ғана пайдаланады.
8.1.3. Тұрғын үй құрылысына республикалық бюджеттен бөлiнетiн барлық қаржының тең жартысы халықтың табысы аз және әлеуметтiк қорғалатын топтарының құқықтарын қамтамасыз ету үшiн әлеуметтiк тұрғын үй салуға жұмсалатын болсын. Бұл процестi жалпы үйлестiру Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгiне, ал коммерциялық құрылыс салушылар арасында конкурс ұйымдастыру жергiлiктi әкiмдер мен Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң облыстық филиалдарына жүктелсiн.

8.2. Кезекте тұрғандар

8.2.1. Тегiн пәтер алу үшiн кезекте тұрған отбасыларының құқығын сақтай отырып, бiрақ тұрғын үй саласы нарық қатынастар бойынша қызмет iстеуге көшетiн нақты жағдайды, әрi мемлекеттiң оны жалғыз өзi қаржыландыра алмайтынын және олай iстеуге тиiс емес екенiн ескерiп, 10 және одан да көп жылдар бойы кезекте тұрған отбасыларына 1993-2000 жылдары өз қаражатын пайдаланып, жекеменшiк тұрғын алаң сатып алуға немесе салуға арналған мынадай жеңiлдiктi схема ұсынылады: <*>
а/ қолданылып жүрген нормалар бойынша мұндай отбасыларына тұрғын алаң құнының 20 процентi мөлшерiнде бюджеттен өтемсiз дотация берiледi;
ә/ сатып алынатын тұрғын алаң құнының жетiспейтiн бөлiгi отбасының өзi жинақтаған қаржысы есебiнен толықтырылады және немесе оларға Тұрғын үй құрылысы банкiсiнiң жүйесi арқылы 30 жылға дейiнгi мерзiмге жеңiлдiктi кредит /жылдық 5 проценттен асырмай/ берiледi.
Ескерту. 8.2.1. тармаққа өзгерiс енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң
1995.12.21. N 2702 жарлығымен. U952702_

8.3. Салынып бiтпеген жеке тұрғын үй құрылысы
бар отбасылар

Салынып бiтпеген жеке тұрғын үй құрылысын және тұрғын кооперативтерiн қаржыландыруға қосымша қаражат тарту үшiн 1994 жылдың аяғына дейiнгi кезеңге арналып мынадай схема енгiзiледi:
а/ салынып бiтпеген құрылысты мемлекеттiк бағамдаушы бағалап, жұмыстың жалпы көлемiнiң қандай бөлiгi қазiрдiң өзiнде орындалғаны туралы анықтама бередi;
ә/ егер бұл бөлiгi 20 процентiн құрайтын болса, онда несие-жинақ есепшоттары жүйесi арқылы жұмыстың жалпы құнының 25 процентiне индекстелетiн несие ресiмделедi;
б/ нақ осындай 25 процентiне салынып бiтпеген жеке құрылыс иесi жұмыс iстейтiн кәсiпорынның /бюджеттегi ұйымдардың қызметкерлерi үшiн - жергiлiктi бюджеттiң қаржысынан/ несиесi ресiмделедi;
в/ қалған сомаға ұзақ мерзiмдi ипотекалық кредит ресiмделедi.
Егер салынып бiтпеген құрылыс құнын мемлекеттiк бағамдаушы 20 проценттен жоғары деп бағалайтын болса, ипотекалық кредит пропорциялы түрде кемiтiледi. Егер бұл құн 50 процент және одан да көп болатын болса, онда қалған бүкiл сомасы кәсiпорынның несиесi және несие-жинақ есепшоттарының жүйесi арқылы индекстелетiн несие ретiнде ипотекалық кредит ресiмделмей тепе-тең ресiмделедi. Салынып бiтпеген құрылыс құнының өсуiне қарай кәсiпорынның несиесi мен несие-жинақ есепшоттары жүйесiнiң несиесi пропорциялы түрде азайтылады.
Келтiрiлген схема қолданылып жүрген әлеуметтiк нормалар бойынша тұрғын үйлер мен пәтерлер салуға таратылады. Қолданылып жүрген әлеуметтiк нормалардан асырып тұрғын алаң салуға арналған қосымша соманы құрылыс салушының жұмыс iстейтiн кәсiпорыннан алуы немесе басқа да тәсiлмен iздестiрiп табуы мүмкiн.

8.4. Кәсiпорын қызметкерлерi

8.4.1. Салынып бiтпеген жеке тұрғын үй құрылысы бар немесе тұрғын үй кооперативтерiне кiретiн кәсiпорын қызметкерлерi құрылысты аяқтау үшiн жоғарыда көрсетiлген схема бойынша қаражат ала алады.
8.4.2. Жеке тұрғын үй салуға арнап бастапқы жарна беру үшiн /қолданылып жүрген әлеуметтiк нормалар бойынша тұрғын алаңның жалпы көлемiнiң құрылысы құнының 20 процентi/ тұрғын үй несие-жинақ есепшоттарында қаржысы бар кәсiпорын қызметкерлерi үйдi немесе пәтердi сатып алу немесе салу үшiн мынадай схема бойынша қосымша қаржы ала алады:
а/ 25 процентi кәсiпорынның өз несиесi ретiнде ресiмделедi;
ә/ 25 процентi несие-жинақ есепшоттары жүйесi арқылы индекстелетiн несие ретiнде ресiмделедi;
б/ 30 процентi ұзақ мерзiмдi ипотекалық кредит ретiнде ресiмделедi.
Қызметкерде сметалық құнынан 20 процент асып түсетiн өз қаржысы болған жағдайда қосымша берiлетiн несие пропорциялы түрде азайтылады.
8.4.3. Кәсiпорынның кезегiнде 5 жыл және одан да көп уақыт кезекте тұрған қызметкерлерге алғашқы жарнаның жартысынан көбiн дотация түрiнде кәсiпорынның өзi бере алады.
8.4.4. Салынып бiтпеген жеке тұрғын үй құрылысы жоқ және 2 және 3 тармақшалардағы схемалар бойынша құрылыс салуға қаржысы жоқ кәсiпорын қызметкерлерi еңбек шартын жасасқан кезде бастапқы жарна үшiн қажеттi соманы жинақтауға арнап өзiнiң несие-жинақ есепшотына кәсiпорынның қосымша қаржы аударуы туралы әкiмшiлiкпен келiсуге құқығы бар.

8.5. Бюджеттегi ұйымдардың қызметкерлерi

8.5.1. Бюджеттегi ұйымдар қызметкерлерiнiң, егер олар кезекте тұрған болса, әлеуметтiк тұрғын алаң алуға құқығы бар. Бюджеттегi ұйымдардың кезекте тұрған қызметкерлерiнiң 8.2. тармақта баяндалған схемаға қатысуға құқығы бар.
8.5.2. Егер бюджеттегi ұйым қызметкерлерiнiң салынып бiтпеген тұрғын үй құрылысы бар болса, онда ол құрылыстың аяқталуын 8.3. тармақта баяндалған схема бойынша қаржыландыра алады.
8.5.3. Тұрғын үй несие-жинақ есепшоттарында бастапқы жарнаны /сатып алу немесе құрылыс құнының 20 процентi/ төлеу үшiн жеткiлiктi өз қаржысы болған жағдайда қаржыландыру мынадай схема бойынша жүзеге асырылады:
а/ құнының 30 процентi несие-жинақ есепшоттары жүйесi арқылы индекстелетiн несие ретiнде ресiмделедi;
ә/ 50 процентi ұзақ мерзiмдi ипотекалық кредит ретiнде ресiмделедi.
8.5.4. 1,2 және 3 тармақшалар бойынша жеке тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға мүмкiндiгi жоқ бюджеттегi ұйымдардың қызметкерлерi өзiнiң жалақысының 30 процентiне дейiнiн бастапқы жарнаға қажеттi соманы жинақтау үшiн несие-жинақ есепшотына аудара алады.

8.6. Қарулы күштердiң офицерлерi, прапорщиктерi
мен мичмандары

8.6.1. Қазақстан Республикасының аумағында өздерi қалаған жерде, әскери қызметтен босатылған уақытта өзiнiң тұрғын алаңы болуы үшiн меншiктi пәтер /үй/ салуға немесе сатып алуға тiлек бiлдiрген Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгi, шекара және iшкi әскерлерi офицерлерiнiң, прапорщиктерi мен мичмандарының қаржысы 1994 жылдан бастап тұрғын үй құрылысына қатыстырылатын болсын. Тұрғын алаңның дайын болу мерзiмi олардың құрылысқа қосқан ақшалай салымдарының ұлғайтылуына қарай қысқартылуы мүмкiн.
8.6.2. Күнтiзбелiк есеппен алғанда мiнсiз қызмет атқарған аталған әскери қызметшiлердiң пәтерлерiнiң немесе үйлерiнiң нақты құнының әлеуметтiк норма шеңберiнде:
10 жылдан 15 жылға дейiн - 30 процентiн
15 жылдан 20 жылға дейiн - 50 процентiн
20 жыл және одан жоғарыға дейiн - 100 процентiн мемлекет төлейдi деп көзделетiн болсын.
Қаржы министрлiгi Қорғаныс министрлiгiнiң және басқа ведомстволардың өтiнiмдерi бойынша осы мақсатқа жыл сайын республикалық бюджеттен қаржы бөлiнуiн көздейтiн болсын. Бұл қаржы Тұрғынүйқұрылысбанкiнiң есепшоттарында сақталуға тиiс.
Егер әскери қызметшiге әлеуметтiк нормалар бойынша үй немесе пәтер сатып алуына немесе салуына мемлекеттiң қаржы көмегi және өзiнiң қаржысы жетпейтiн жағдайда ол жетпейтiн сомаға ұзақ мерзiмдi ипотекалық кредит ресiмдей алады.
Егер әлеуметтiк нормалар бойынша үй салудың немесе пәтер сатып алудың құнынан мемлекеттiк қаржы көмегi және өз қаржысы асып кеткен жағдайда өзiнiң қалауы бойынша әскери қызметшiге артылып қалған қаржы ақшалай қайтарылып берiледi немесе бұл ақша көлемi үлкен үй немесе пәтер сатып алу үшiн пайдаланылуы мүмкiн.
8.6.3. Қорғаныс министрлiгi, шекара және iшкi әскерлер өз күшiмен салынған, сондай-ақ министрлiктiң қаржысы есебiнен сатып алынған тұрғын алаңды жергiлiктi әкiмшiлiкке беруден босатылады. Тұрғын үй қорын пайдаланумен тiкелей шұғылданатын адамдар үшiн iске қосылған тұрғын алаңның тек 2 процентi ғана өткiзуге жатады.
8.6.4. Жергiлiктi атқару органдарына және басқа ведомстволарға өткiзгенiн қоса алғанда Қорғаныс министрлiгiнiң, шекара және iшкi әскерлердiң бүкiл тұрғын үй қоры қызметтiк қатарына қосылсын.

8.7. Табыс деңгейi жоғары отбасылар

Табыс деңгейi жоғары отбасылар тұрғын алаңды оның көлемiн шектемей салып немесе аукциондарда сатып ала алады. 1993-1994 жылдары мұндай отбасылардан тұрғын алаңды салуға немесе сатып алуға жұмсайтын табыстарының көзiн көрсету талап етiлмейдi. Олардың осы мақсатқа арналған ұзақ мерзiмдi кредиттi Ұлттық банктiң орталықтандырылған кредит ресурстары үшiн белгiленген несиелiк проценттiк ставкасы бойынша алуына да құқығы бар.

8.8. Министрлер Кабинетiнiң 1993 жылғы 21 сәуiрдегi
N 322 қаулысына сәйкес тұрғын үй шараларына
арналып халыққа берiлетiн кредиттер туралы

Аталған кредиттердi халық 1993-1994 жылдары өздерi салатын немесе сатып алатын тұрғын алаң құнының 20 процентiн құрайтын бастапқы жарнаның үлесi ретiнде, оның iшiнде тұрғын-үй құрылысы кооперативтерiне кiру кезiнде пайдалануы мүмкiн.

9. Тұрғын алаңды арзандату шаралары

9.1. Құрылыс материалдарының және көрсетiлетiн қызметтiң күрт қымбаттауымен қатар тұрғын алаң құнының артуының негiзгi себептерiнiң бiрi жұмыс көлемi мен оған жұмсалатын қаржыны құрылысшыларға конкурссыз беру болып отыр. Мұның өзi тұрғын алаңға монопольдi сату бағасын белгiлеуге мүмкiндiк жасайды. Кейде мұндай баға тұрғын алаңның жалпы көлемiнiң бiр шаршы метрiнiң нақты құнынан бiрнеше есе асып түседi.
Сондықтан тұрғын алаң салу процесiнде бәсекелiк орта жасау тұрғын алаңды арзандатудың басты шарасына айналады. Мұндай жағдай жобалаушылардың, құрылысшылардың және құрылыс материалдарын өндiрушiлердiң арасында саудаласу iсiн ұйымдастыру мiндетi болып табылатын коммерциялық құрылыс салушылар институтын құрады. Мұндай саудаласуға орналасқан жерiне және меншiк нысанына қарамастан республиканың кез келген ұйымдары қатыса алады. Саудаласу ашық болуға, Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгi белгiленген тәртiп бойынша, Министрлiк ұдайы жариялап отыратын бюллетеньде күнi бұрын хабарлау арқылы жүргiзiлуге тиiс.
Меншiгiнде құрылыс ұйымдары бар республиканың iрi кәсiпорындары, әдетте құрылысты бәсекелессiз және оның құнына тиiстi бақылау жасаусыз солар арқылы жүргiзедi. Алдағы уақытта мұндай құрылыс ұйымдары тұрғын үй құрылысында жұмыс атқаруға арналған саудаласуға жалпы негiздерде қатысуға тиiс.
Шетелдiк жобалау құрылыс, монтаждау фирмалары мен құрылыс материалдары мен жабдықтарын өндiрушiлер де саудаласуға осындай шарттар негiзiнде қатысуға құқылы. Мұның өзi бәсекенiң дамытылуына, құрылыс сапасын арттырып, оны арзандатуға жәрдемдесетiн болады.
9.2. Тұрғын үй құрылыс банкiсiнiң қайтарусыз негiзде бюджеттен алатын қаржысының бiр бөлiгi, сондай-ақ қайтармалы негiздегi бюджеттен тыс қорлардан алатын қаржысының бiр бөлiгi есебiнен бере алатын жеңiлдiктi кредиттерi.
9.3. Неғұрлым жеңiл және тиiмдi конструкциялар мен материалдарды өндiрудi, сондай-ақ өндiрiстiң энергия мен материалды аз жұмсайтын технологияларын ұйымдастыру, тұрғын алаңды салу мен пайдалануды құрылыс индустриясы мен құрылыс материалдары өнеркәсiбiнiң базасын жаңғырту есебiнен тұрғызып, пайдалану iсiн ұйымдастыру.
9.4. Әскери қызметшiлердiң отбасыларына арналған тұрғын үйлер салу кезiнде Қорғаныс министрлiгiнiң құрылыс батальондарын қатыстыру.
9.5. Былай деп белгiленсiн:
а/ заңдарға сәйкес жергiлiктi атқарушы органдар тұрғын үй салынатын аудандарда әлеуметтiк, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiнiң құрылысын қаржыландыруды қамтамасыз етедi;
ә/ Коммерциялық құрылыс салушылар еркiн саудаға арналып салынған тұрғын жайдың 20 процентiн, бұлар тапсырыстың жалпы мөлшерiнiң 50 процентiнен аспайтынын ескеру жергiлiктi әкiмшiлiктерге тегiн өткiзедi. Соның өзiнде жергiлiктi әкiмшiлiктер еркiн сатуға арналған тұрғын алаңға құрылыс салуға учаске бөле отырып, коммерциялық құрылыс салушыға жеке тұрғын үйлер салу шарты бойынша Тұрғын үй құрылысы банкiсi кредит беретiн азаматтар мен заңды ұйымдарға құрылыс салу үшiн тең басқа да жер учаскелерiн беруге мiндеттi.
9.6. Тұрғын үй құрылысын арзандату және оның ауқымын кеңейту мақсатында кәсiпорындар мен ұйымдардың құрылысты инвестициялауға жұмсалатын, тұрғын үй қорын жаңғырту мен жөндеуге, сондай-ақ құрылыс материалдары мен үйдi жайластыру заттарын өндiрудi дамытуға жұмсалатын пайдасына салық салудан 5 жылға белгiленген тәртiп бойынша босату енгiзiлсiн.

10. Тұрғын үй қорын пайдалану жүйесiн қаржыландыру

Тұрғын үй қорының, коммуналдық мақсаттағы объектiлердiң пайдаланылуы мен жөнделуiн бақылау, сондай-ақ осы саланы қаржыландыруды жетiлдiру үшiн Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарға құрылыс салу министрлiгiнiң құрамында арнаулы департамент құрылып, оған мынадай функциялар:
- тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында нормативтердi әзiрлеу және олардың сақталуын бақылау;
- тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтағы қызметтi лицензиялау;
- коммуналдық саланың өнiмдерiн стандарттау мен сертификациялауды бақылау;
- жылжымайтын мүлiктi бағамдау жөнiндегi стандарттарды әзiрлеу;
- елдi мекендердi сумен жабдықтау және канализация жүйесiнiң iрi-iрi бас ғимараттарын, оның iшiнде су құбыры мен канализацияны магистральды қосу желiсiн салуды ұйымдастыру;
<*> .
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын дотациясыз жұмыс iстеуге көшiру мемлекеттiк тұрғын алаңдағы үй-жайлар ақысының ставкасын, сондай-ақ барлық меншiк нысанындағы үйлерде көрсетiлетiн коммуналдық қызмет тарифтерiн бiрте-бiрте көтерудi талап етедi. <*>
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың жұмыс iстеуiнiң қалған мәселелерiн жергiлiктi атқарушы органдар шешедi.
Табысы аздарды қорғау үшiн тұрғын-үй-пайдалану ұйымдарына берiлетiн қазiргi дотациялардың орнына бәсiрелi өтем жасау жүйесi енгiзiледi. Алғашқы кезеңде тұрғын үй-коммуналдық қызметке ақы төлеудiң жалпы сомасы отбасының жиынтық кiрiсiнен белгiленетiн жыл сайынғы ең көп үлестен аспауға тиiс. Халықтың әл-ауқатының нақты өсуiне қарай бұл үлес тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың өзiн өзi ақтауына қол жеткiзу үшiн қажеттi деңгейге дейiн жеткiзiледi. <*>
Аталған өтемақылар отбасыларға тұрғын үйдi ұстау мен тұрғын үй-коммуналдық қызмет үшiн төленетiн ақыны азайту ретiнде аударым түрiнде берiледi. Өтемақылар берудiң тәртiбiн Үкiмет белгiлейдi. <*>
<*>
Ескерту. 10-тарауға өзгерiстер енгiзiлген - ҚР Президентiнiң
1996.06.03. N 3010 жарлығымен. U963010_

10.1 Тұрғын үй-коммуналдық қызмет ақысын
төлеу жүйесi

10.1.1. Келешекте тұрғын үй қорын пайдалану мен жөндеу жүйесiн қаржыландырудың негiзгi көзi тұрғын үй қоры иелерiнiң немесе оны жалға алушылардың тұрғын үй-коммуналдық қызмет үшiн ақы төлеуi болып табылады деп белгiленсiн. Мұның түпкi мақсаты бұл жүйенiң өзiн өзi өтеуiне қол жеткiзу. Қазiргi уақытта бұл салаға осы шығындарды өтеуге жеткiлiктi қаржы көзi жоқ жергiлiктi бюджеттер 95-98 процент дотация бередi.
10.1.2. Тұрғын үйдi ұстау мен тұрғын үй-коммуналдық қызмет үшiн төленетiн ақыны көбейту кезең-кезеңiмен жүргiзiлсiн, бұл ретте осы шығыстардың сомасы отбасының жиынтық табысының 30 процентiнен аспауға тиiс. <*>

     Ескерту. 10.1.2-тармақша жаңа редакцияда - ҚР Президентiнiң
              1996.06.03. N 3010 жарлығымен.  
     10.1.3. Тұрғын үй-коммуналдық саласы өзiн өзi өтеуге қол
жеткiзгенге дейiн пайдаланушы ұйымдардың нақты шығындары мен
тұрғын үй-коммуналдық қызмет ақысы түрiндегi түсiмнiң арасындағы
айырма жергiлiктi бюджеттен берiлетiн мақсатты дотация есебiнен
жабылатын болсын. Ведомстволық тұрғын үй қоры үшiн бұл айырма
өзiнiң балансында осы тұрғын үй қоры бар кәсiпорындар мен ұйымдардың 
қаржысы есебiнен өтелуге тиiс.
     10.1.4. 
<*>


                     10.2. Бюджеттегi көздер

     10.2.1. 1994 жылдан бастап сумен жабдықтау және канализация
жүйелерiн, бас ғимараттарын, жылу желiлерiн және республикалық 
маңызы бар басқа да коммуналдық шаруашылық объектiлерiн салуға,
күтiп ұстау мен пайдалануға арналған шығындар республикалық бюджетте
жеке бөлiп көрсетiлетiн болсын.
     10.2.2. 
<*>

     Ескерту. 10.1.4. және 10.2.2. тармақшалары алынып тасталған -
              ҚР Президентiнiң 1996.06.03. N 3010 жарлығымен.

               III бөлiм. Тұрғын үй саласына арналған құрылыс
                          индустриясы мен құрылыс материалдары
                          өнеркәсiбi базасын реформалау

Нарықтық қатынастар, құрылыс кешенiндегi басымдықтарды қайта қарау, бұрынғы КСРО республикаларында құрылыс индустриясы кәсiпорындары арасындағы ежелгi байланыстардың бұзылуы құрылыс базасын қайта бағдарлау мен жаңғырту жөнiнде ауқымды шараларды жүргiзу, ресурс үнемдейтiн материалдар өндiруге, тұрғын алаңды салу мен пайдалану кезiнде үнемдi түрлерiн салуға көшу қажеттiгiн анықтайды.
Жетекшi рольдегi индустриалдық iрi панелдi үй құрылысы нарықтың талаптарына сай келмейтiн болып шықты, энергия көздерiнiң, металдың, цементтiң, ағаштың, технологиялық жабдықтар мен көлiктiң бағасын бұрын қалыптасқан қолдан жасалған қиғаштығының келеңсiз зардаптары анықталды. Тұрғын алаңның күрт қымбаттауы және оған деген төлем қабiлеттi сұраныстың азаюы жергiлiктi құрылыс материалдарына, қалдықсыз өндiрiске және энергияны үнемдейтiн жеңiл қоршау конструкцияларына ден қоюға мәжбүр етуде.
Шағын қабатты үйлер салуға басымдық беру - тұрғын үй нарығының негiзгi талаптарының бiрi. Бүгiнде көптеген отбасылар жекеменшiк құқығы негiзiнде усадьбалық үйi болуды қалайды.
Құрылыс, тұрғын үй және аумақтарда құрылыс салу министрлiгi әзiрлеуге тиiстi тұрғын үй саласының құрылыс базасын дамыту бағдарламасы бұл процеске қатысушыларды:
- пенополиуретан мен басқа да тиiмдi жылытқыштар түрлерiн шығаруға;
- қуыс бетон және одан жасалған қоршау конструкциялары элементтерiн өндiруге;
- оқшауландырылатын тиiмдi материалдарды барынша пайдалана отырып жаппалық конструкциялардың жеңiл түрлерiн өндiруге;
- полимерлiк негiзде черепица және жеңiл жамылғы бұйымдарын даналап шығаруға;
- поливинилхлоридтен терезе блоктарын, балкон мен iшкi есiктер шығаруға;
- түсқағаздар, лак-бояу материалдары, су-эмульсия бояулары мен құрылыс шынысы өндiрiстерiн ашуға;
- тұрғын үйдi, үйдi жайластыратын заттарды инженерлiк қамтамасыз ететiн осы заманғы құрылғылар мен жабдықтарды шығаруға;
- iлмектi арматура және коммуналдық қызметтiң пайдалану шығынын реттейтiн есепке алу-бақылау приборларын шығаруға;
- шағын қуаттары құрылыс техникасы мен механизмдерiн шығаруға;
- импортты ауыстыратын құрылыс өнiмiн өндiру жөнiндегi осы заманғы бәсекелесе алатын технологиялық желiлердi енгiзуге бағдарлайды.
Құрылыс базасын реформалаудың алғашқы кезеңiнде шағын қабатты құрылыс салуда iрi темiр-бетон элементтерi iшiнара пайдаланылатын конструкциялық жүйенi қолдану құрылыстың құнын 20 процент және одан да көп азайтуға мүмкiндiк бередi.
Құрылымдық өзгерiстер кәсiпорындардың өз қаржысы, сондай-ақ басқа да көздер есебiнен жүргiзiлуге тиiс. Сонымен қатар құрылыс материалдары, құрылыс машинелерi мен механизмдерi, инженерлiк жабдықтар өндiрiсiн қайта құруды мемлекеттiң қатысуынсыз жүргiзуге де болмайды. Ол мемлекеттiк емес құрылымды басым бағыттар бойынша өнiм шығаруға ынталандырып, қазiргi кәсiпорындарды жаңғырту үшiн шет ел инвестицияларын тартуға және құрылыс өнiмiнiң бәсекелесе алатын әрi импортты алмастыратын жаңа түрлерiн жасауға жәрдемдесуi де тиiс.
Министрлер Кабинетi бұл мақсат үшiн қорғаныс кешенiнiң кәсiпорындарын iшiнара қайта бейiмдеудi қоса алғанда республиканың өз әлеуетiн барынша пайдалану, сондай-ақ шетелдiк кредит есебiнен ең жаңа технологияларды кеңiнен қатыстыру негiзiнде, бiрақ қатаң түрде конкурс бойынша, оны өтеудiң нақты көздерiн көрсетiп, ұтымды түрде технологиялық жағынан байланыстыра отырып және бұл технологиялардың отандық әрi шетелдiк шикiзатпен қамтамасыз етiлуiн ескерiп, құрылыс индустриясы мен құрылыс материалдары өнеркәсiбiнiң базасын түбегейлi қайта құру жөнiндегi шаралар жиынтығын әзiрлейтiн болсын.

Х Х Х

Тұрғын үй саласының жұмыс жасауының құрылыс базасын жаңғыртумен өзара iс-қимыл жасайтын жаңа ұйымдық және экономикалық тетiгi 10-15 жылдың iшiнде республикада тұрғын алаңның iске қосылуын жылына 4 млн. шаршы метрден 12-15 млн. шаршы метрге дейiн ұлғайтуға тиiс.

IY бөлiм. Тұрғын үй саласындағы заңдар

Жаңа тұрғын үй саясатын жүзеге асыру мақсатында:
- жер құқығы;
- азаматтық құқық /меншiк, жалға алу, ипотека, сатып алу-сату, айырбастау, сыйға тарту құқығы, мемлекет иелiгiнен алу мен жекешелендiру мәселелерi және басқалары/;
- салық құқығы;
- шаруашылық құқығы /тұрғын үй саласында әрекет ететiн кәсiпорындар және басқа заңды ұйымдарға арналған жеңiлдiктерге қатысты бөлiгiнде/;
- тұрғын үй құқығы;
- мемлекеттiк құқық /халық депутаттары жергiлiктi Кеңестерi мен жергiлiктi атқарушы органдардың тұрғын алаңға және оны қамтамасыз етуге қатысты мәселелер жөнiндегi өкiлеттiгiне қатысты бөлiгiнде/;
- тұрғын үй саясатын жүзеге асыруды қаржымен қамтамасыз ету саласындағы заңдар;
- әкiмшiлiк құқық салаларында заңдарды жетiлдiру қажет.
Аталған салалардағы өзгерiстерге:
- заңды ұйымдар мен жеке адамдарға жердi жалға алу және олардың иеленуi мен пайдалануына бөлiнген жер учаскелерiн жер пайдаланудың нысаналы мақсатпен өзгертпей басқа субъектiлерге өтемсiз өткiзу құқығын беру;
- тұрғын үй құрылысы үшiн учаске алуда артықшылықпен пайдаланатын адамдардың санатын анықтау;
- тұрғын алаңды салу мен пайдалануға қатысушыларға жеңiлдiктер беру;
- тұрғын үй құрылысына меншiк құқығының мәселелерiн ежiктей түсiп, құқықтық тұрғын үй қатынастарында жылжымайтын мүлiк ұғымын нақтылау, тұрғын алаңға, оны пайдалануға байланысты азаматтық-құқықтық мәмiлелердiң шарттарын неғұрлым дәл реттеу;
- мемлекеттiк тұрғын үй қорына меншiк құқығын /шағын отбасылық жатақханаларды қоса алғанда/ және оны жекешелендiру тетiгiн нақтылай түсу;
- тұрғын үй құрылысына және тұрғын алаңды сатып алу процесiнде қаржы жинақтау мен пайдалану үшiн жаңадан құрылатын қаржы институттарының қызметiн реттейтiн жаңа заңдар және басқа нормативтi актiлердi қабылдау;
- Азаматтық кодекске тұрғын үй саласында жаңадан пайда болатын, құрылыс жұмыстарын ұйымдастыруға және тұрғын үй алаң сатып алуда қызмет көрсетуге /коммерциялық құрылыс салушылар институты/, ипотека және басқаларына арналған мердiгерлiк шарт сияқты мiндеттемелердiң түрiне кеңiнен сипаттама беретiн қажеттi толықтырулар;
- жеке адамдар мен заңды ұйымдардың құрылыстағы нормалары мен ережелердi бұзғаны үшiн әкiмшiлiк жауапкершiлiк белгiлеу;
- жергiлiктi әкiмшiлiк органдарының құрылыс салуға және аумақтарды инженерлiк жайғастыру үшiн жер учаскелерiн беруге қатысты бөлiгiнде құзырына кiретiн мәселелердi ежелеу;
- басқа да қажеттi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу жатады.

О новой жилищной политике

Указ Президента Республики Казахстан от 6 сентября 1993 года N 1344. Утратил силу - Указом Президента РК от 13 августа 1997 г. N 3613 ~U973613.

Приватизация государственного жилищного фонда, либерализация цен и другие процессы перехода к рынку, снижение вследствие инфляции покупательных способностей населения существенно изменили ситуацию в жилищной сфере. Требуется проведение принципиально новой жилищной политики и превращение ее в один из приоритетов общества.
При активной государственной поддержке жилищное строительство станет начальной точкой оздоровления и роста всей экономики, увлекая за собой широкий спектр других отраслей. Это будет способствовать финансовой стабилизации, создавая у населения стимулы к накоплению, сдерживать уровень безработицы за счет организации в строительстве общественных работ. Многое для наращивания объемов жилищного строительства имеется в самой республике.
Поворот в жилищной политике, обусловленный логикой рыночных отношений, состоит в переходе в основном от прежней практики распределения жилья, построенного за счет бюджетных ассигнований, к зарабатыванию его самими гражданами, в поэтапном переводе жилищной сферы в режим бездотационного функционирования. Но в обоих случаях государство обеспечит социальную защиту определенных категорий граждан, особенно малоимущих слоев населения.
Необходимо создать реальную возможность строительства или приобретения жилья семьям со средними и частично с низкими доходами. Без существенного повышения доли частного жилищного сектора не сформировать важнейшие составляющие рыночной экономики - рынок жилья и рынок труда, эффективный механизм территориального и межотраслевого перелива капитала и других ресурсов.
В целях создания предпосылок и стимулирования широкого развития жилищного строительства и дальнейшего реформирования жилищных отношений ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Утвердить Государственную программу новой жилищной политики и механизмы ее реализации согласно приложению и считать ее осуществление государственным приоритетом.
2. Для обеспечения на переходный период государственного регулирования всего строительного комплекса и застройки территорий, реализации новой жилищной политики и улучшения эксплуатации жилищного фонда образовать Министерство строительства, жилья и застройки территорий (Минстрой) Республики Казахстан на базе упраздняемого Государственного комитета Республики Казахстан по архитектуре и строительству с сохранением за Министерством ранее возложенных на указанный Комитет функций.
Структуры Министерства строительства, жилья и застройки территорий в областных центрах и городах республиканского подчинения осуществляют лицензирование на право деятельности в строительстве, контроль качества строительной продукции, государственную экспертизу проектов, а также контроль за соблюдением нормативных актов в застройке территорий.
Установить квоту представительства Министерства строительства, жилья и застройки территорий в Наблюдательных советах строительных холдингов в размере 35 процентов при голосовании от имени собственника государственного пакета акций. Предложения о назначении (освобождении) президентов холдингов строительного комплекса вносятся в установленном порядке указанным Министерством.
Министерству строительства, жилья и застройки территорий:
- создать государственные компании с функциями коммерческих застройщиков по организации строительства жилья на конкурсной основе, а также государственную компанию по оценке недвижимости в жилищной сфере;
- внести на согласование Кабинета Министров проекты положений об указанных компаниях.
Функции коммерческого застройщика могут выполнять и другие организации, независимо от формы собственности, при условии получения ими лицензии и выполнения правил, установленных Министерством строительства, жилья и застройки территорий для коммерческих застройщиков.
3. Учитывая приоритетность развития жилищной сферы и в целях создания единой системы ее финансирования, обеспечивающей доступ широких слоев населения к долгосрочным кредитам для строительства или приобретения жилья, Кабинету Министров выступить учредителем государственного Банка жилищного строительства (Жилстройбанка) с его филиалами на местах. Совместно с Национальным банком оказать содействие в техническом оснащении Банка жилищного строительства.
Для обеспечения с самого начала необходимых масштабов финансирования жилищной сферы через систему Банка жилищного строительства:
а) Координационному совету Фонда преобразования экономики решить вопрос о выделении в 1993 году 10 млрд. рублей на формирование уставного фонда Банка жилищного строительства;
б) начиная с 1994 года, при разработке республиканского бюджета расходы на жилищное строительство предусмотреть отдельной строкой. Ежегодно предусматривать выделение из средств республиканского бюджета 2 млрд. рублей на пополнение уставного фонда Банка жилищного строительства;
в) ежегодно направлять через Банк жилищного строительства на финансирование жилищной сферы:
- 10 процентов средств фонда преобразования экономики, из которых 40 процентов использовать на модернизацию стройиндустрии, 40 процентов в качестве долгосрочных кредитных ресурсов, а 20 процентов на строительство объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры;
- в качестве долгосрочных кредитных ресурсов средства, получаемые от приватизации государственного имущества, в размере и порядке, определяемых в республиканском бюджете на очередной год;
- 15 процентов средств фонда занятости для организации общественных работ, создания дополнительных или сохранения существующих рабочих мест, связанных со строительством жилья, его ремонтом, а также со строительством и эксплуатацией объектов инфраструктуры;
г) Национальному банку передать 20 процентов фонда регулирования кредитных ресурсов Банку жилищного строительства в качестве кредитных ресурсов;
д) в целях концентрации ассигнований на жилищное строительство и эффективного их расходования на конкурсной основе Министерству финансов, местным исполнительным органам и государственным предприятиям направлять выделяемые на эти цели средства только через систему Банка жилищного строительства. Сохранить прежний порядок финансирования жилищного строительства из централизованных источников для объектов, начатых до 1 января 1994 года.
С учетом того, что впредь строительство жилья в республике должно для его удешевления проходить, как правило, на конкурсной основе, собственные строительные организации предприятий должны участвовать в конкурсе на общих основаниях. <*>
Сноска. В пункт 3 внесены изменения - Указом Президента РК от 21 декабря 1995 г. N 2702 .
4. Главам Алматинской городской и областных администраций совместно с руководителями территориальных комитетов Государственного комитета по государственному имуществу в течение трех месяцев обеспечить размещение центрального аппарата в г. Алматы и филиалов Банка жилищного строительства в областных центрах.
5. Установить, что местные исполнительные органы выполняют следующие функции в жилищной сфере:
- организация и проведение совместно с представителями Банка жилищного строительства конкурсов между коммерческими застройщиками за получение заказов и финансовых средств на строительство жилищных объектов;
- обеспечение финансирования строительства объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры в районах жилой застройки в соответствии с действующим законодательством;
- постоянный контроль за соблюдением законодательных и нормативных требований при проектировании и строительстве;
- контроль за аукционной продажей недвижимости в жилищной сфере;
- организация проведения региональных специализированных выигрышных жилищных лотерей.
6. Министерству финансов, Министерству социальной защиты, Министерству труда и Министерству строительства, жилья и застройки территорий совместно разработать систему выдачи жилищных пособий для малоимущих и социально защищаемых групп населения для компенсации этим группам повышения цен на жилищно-коммунальные услуги и квартирную плату. <*>
Сноска. В пункте 6 исключено последнее предложение - Указом Президента РК от 3 июня 1996 г. N 3010.
7. В целях предоставления льгот участникам процесса жилищного строительства Кабинету Министров внести в установленном порядке в Верховный Совет республики предложения:
об уменьшении облагаемой налогом прибыли на суммы, выплаченные предприятиями, объединениями, организациями работникам для внесения на специальные жилищные ссудо-сберегательные счета для строительства или приобретения жилья;
о выдаче местными представительными органами в первоочередном порядке строительным организациям, ведущим жилищное строительство на их территории, разрешений на использование месторождений общераспространенных полезных ископаемых.
8. Министерству печати и массовой информации, государственной телерадиовещательной компании "Казахстан", главам областных администраций совместно с Министерством строительства, жилья и застройки территорий разработать и осуществить программу информационно-пропагандистского обеспечения реализации новой жилищной политики, предусмотреть издание каталогов, пособий, руководств и другого информационного материала для населения.
Местным исполнительным органам создать систему консультативных служб для населения по разъяснению основных положений государственной жилищной политики и оказанию услуг в приобретении и строительстве жилья.
9. Кабинету Министров подготовить и внести на рассмотрение Верховного Совета пакет предложений по внесению дополнений в действующее законодательство, необходимых для осуществления новой жилищной политики.
10. В целях координации действий по реализации новой жилищной политики и контроля за ходом ее выполнения образовать республиканскую комиссию во главе с Заместителем Премьер-министра Республики Казахстан. Аналогичные комиссии создать главам администраций. Персональный состав данных комиссий определяется Премьер-министром и соответствующими главами администраций.<*>
Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными Указами Президента Республики Казахстан от 8 декабря 1993 г. N 1442 и от 5 августа 1994 г. N 1829.

Президент Республики Казахстан

Утверждена Указом Президента
Республики Казахстан
от 6 сентября 1993 г. N 1344

Государственная программа новой жилищной
политики и механизмы ее реализации

Настоящая Государственная программа новой жилищной политики и механизмы ее реализации разработаны во исполнение постановления Президента Республики Казахстан от 15 июля 1992 года N 853 "О мерах по реализации стратегии становления и развития Казахстана как суверенного государства".

Раздел I. Общие положения

1. Основные понятия и термины

1.1. Жилищная сфера - общее понятие, включающее в себя все аспекты, имеющие прямое или косвенное отношение к жилью и обеспечивающие нормальную жизнедеятельность человека.
Материальную часть жилищной сферы составляют:
- селитебные территории населенных мест, включая социальную, инженерную и транспортную инфраструктуру;
- имеющийся жилищный фонд, надворные хозяйственно-подсобные постройки, элементы благоустройства, а также жилые дома, незавершенные строительством;
- жилищно-коммунальное хозяйство;
- база строительной индустрии, включая парк строительной техники и производство строительных материалов и инженерного оборудования для строительства и ремонта жилья;
- проектно-сметная документация и информационные материалы.
1.2. Коммерческий застройщик - юридическое лицо, независимо от формы собственности, имеющее лицензию от уполномоченного государственного органа на организацию процесса жилищного строительства и оказание услуг населению по приобретению, продаже и обмену жилья.
1.3. Ипотечное кредитование в жилищной сфере - кредитование строительства или покупки жилья под залог недвижимости (право на аренду земельных участков, право собственности на строения, сооружения и иные прочно связанные с землей объекты, перемещение которых невозможно без несоразмерного ущерба их назначению), в том числе под залог будущего жилья.
1.4. Социальные нормы площади жилья - показатели общей площади жилых домов, необходимой для проживания семьи, в том числе состоящей из одного человека. Социальные нормы складываются из суммы санитарных норм общей площади жилья на каждого члена семьи и установленной дополнительной семейной площади.
Санитарные нормы площади жилья - минимальные удельные показатели общей площади помещений на одного человека, определяющие допустимый уровень санитарно-гигиенических и психологических требований. Эти нормы устанавливаются Министерством строительства, жилья и застройки территорий по согласованию с Министерством здравоохранения и применяются для государственного жилищного сектора.

2. Государственная жилищная политика

2.1. Государственная жилищная политика строится на основе следующих принципов:
- переход от распределения государственного жилья к преимущественно его зарабатыванию отдельными гражданами и предприятиями, независимо от их форм собственности;
- создание условий для обеспечения конституционных прав граждан на жилище, включая государственное обеспечение жильем отдельных категорий граждан;
- создание системы льгот для граждан и юридических лиц, участвующих в процессе жилищного строительства;
- поэтапный перевод сферы жилищного строительства и жилищно-коммунального хозяйства в режим безубыточного функционирования;
- обеспечение сохранности имеющегося жилищного фонда, увеличение длительности эксплуатации жилья;
- изменение структуры жилищного строительства в сторону увеличения доли малоэтажных жилых домов для одной или нескольких семей;
- преемственность проводимой жилищной политики в отношении сохранения прав очередников на жилье.
2.2. В целях реализации принципов государственной жилищной политики:
- внести необходимые изменения и дополнения в систему правовых норм, имеющих отношение к жилищной сфере;
- реформировать систему финансирования жилищного строительства и жилищно-коммунального хозяйства с учетом интересов социально защищаемых слоев населения;
- демонополизировать жилищное строительство и жилищно-коммунальное хозяйство, изменить формы организации строительства, обслуживания и ремонта жилья;
- предусмотреть комплекс мер по снижению стоимости строительства жилья и удешевлению его для населения;
- создать систему льгот участникам процесса жилищного строительства и эксплуатации и содержания жилищного фонда с целью вовлечения в этот процесс максимального количества граждан и юридических лиц;
- осуществлять меры по расширению арендного сектора в жилищной сфере, в том числе государственного и ведомственного обменного фонда и служебной воинской жилой площади;
- модернизировать базу строительной индустрии и промышленности строительных материалов с ориентацией их на выпуск эффективных и недорогих конструкций, изделий, материалов и предметов домоустройства, на применение экономичных технологий возведения и эксплуатации жилых домов;
- предусмотреть упрощенную процедуру выделения и регистрации земельных участков для жилищного строительства и обеспечить в районах жилой застройки комплексное развитие социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры;
- проводить развернутую пропаганду новой жилищной политики с целью разьяснения широким слоям населения ее сути и механизмов реализации;
- создать эффективные организационные структуры для осуществления жилищной политики государства.
2.3. Реализация новой жилищной политики, основанной на постепенном уменьшении роли государства в финансировании жилья и отходе от монопольной функции его собственника, требует:
- последовательного снижения государственной поддержки жилищной сферы до уровня, обеспечивающего финансирование строительства жилья для социально защищаемых групп, а также выделение в необходимых случаях адресных компенсаций и пособий на наем, эксплуатацию и содержание квартир;
- изменения утвердившегося в сознании населения отношения к жилью как к благу, бесплатно предоставляемому государством, на стремление приобрести жилье в собственность по личному выбору с учетом своих возможностей;
- косвенного регулирования, через систему финансовых и экономических рычагов, цен на строительную продукцию и эксплуатационные услуги;
- создания условий для привлечения в жилищную сферу средств граждан и юридических лиц, иностранных инвесторов и кредиторов.

3. Участники процесса жилищного строительства и
эксплуатации жилищного фонда

3.1. Основными участниками процесса жилищного строительства и эксплуатации жилищного фонда являются:
- Министерство строительства, жилья и застройки территорий со своими органами в областях, создаваемое на базе упраздняемого Госкомитета по архитектуре и строительству с сохранением за Министерством ранее возложенных на этот Госкомитет функций;
- местные исполнительные органы;
- государственный Банк жилищного строительства;
- независимые государственные и частные компании с функциями коммерческих застройщиков по организации строительства жилья на условиях конкурентности;
- государственная компания по оценке недвижимости в жилищной сфере;
- проектные организации различных форм собственности, занимающиеся проектированием жилых домов и объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры;
- строительные, монтажные и другие подрядные организации, независимо от форм собственности, участвующие в процессе строительства жилых домов и объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры;
- предприятия и организации, независимо от форм собственности, занимающиеся производством строительных материалов, изделий, конструкций и техники для строительства жилых домов и объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры;
- специализированные организации, независимо от форм собственности, занимающиеся оказанием услуг по продаже и обмену жилья;
- организации, независимо от форм собственности, занимающиеся оказанием услуг по содержанию жилых домов и объектов инженерной инфраструктуры;
- потребитель в лице физических и юридических лиц, независимо от форм собственности, в том числе товарищества индивидуальных застройщиков, товарищества владельцев квартир, жилищные и жилищно-строительные кооперативы.
3.2. В качестве основных функций Министерства строительства, жилья и застройки территорий в жилищной сфере определяются:
- разработка и утверждение норм и правил по проектированию и строительству жилых зданий и объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры, проведение выборочного контроля за их соблюдением;
- разработка совместно с Министерством юстиции проектов законодательных и нормативных актов, обеспечивающих полноценное функционирование жилищной сферы;
- разработка государственной схемы расселения и размещения производственных сил, а также генеральных планов населенных мест;
- разработка и утверждение совместно с Национальным банком и Банком жилищного строительства правил по определению платежеспособности заемщика;
- разработка правил, определяющих предмет и порядок деятельности коммерческих застройщиков, жилищно-эксплуатационных организаций, оценщиков недвижимости в жилищной сфере и структур, осуществляющих сделки с недвижимостью в жилищной сфере, а также проведение их лицензирования на право осуществления соответствующих видов работ;
- проведение единой экономической, технической и нормативной политики, контроль за соблюдением нормативов при эксплуатации и ремонте жилья, объектов коммунального назначения, независимо от форм собственности;
- проведение лицензирования на право осуществления изыскательских, проектных, экспертных, строительных, строительно-монтажных и ремонтных работ, а также производство строительных материалов, изделий и конструкций;
- разработку совместно с Национальным банком и Министерством финансов правил финансирования жилищного строительства;
- разработку правил государственного контроля и проведение выборочного контроля за деятельностью всех участников процесса жилищного строительства, незаивисимо от форм собственности и источников финансирования;
- проведение обязательной экспертизы проектов для строительства зданий и сооружений за счет государственных средств;
- проведение выборочной проверки по соблюдению требований градостроительной и проектной документации при застройке территорий, а также качества строительных и монтажных работ;
- осуществление выборочного контроля за выделением земельных участков местными исполнительными органами под застройку в части удовлетворения поданных заявок;
- осуществление контроля за соблюдением правил проведения торгов в жилищной сфере;
- применение мер административного воздействия на физических и юридических лиц, допустивших нарушение действующих законодательных и нормативных требований в процессе застройки территорий.
3.3. В качестве основных функций государственного Банка жилищного строительства определяются:
- долгосрочное ипотечное кредитование жилищного строительства;
- краткосрочное кредитование строительства жилья для аукционной продажи;
- содержание и обслуживание жилищных ссудо-сберегательных счетов;
- целевое направление части собственных средств Банка на кредитование жилищного строительства и развитие социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры в районах жилой застройки;
- контроль за целевым использованием кредитов и возвратом средств;
- проверка платежеспособности потенциальных заемщиков по правилам, разработанным совместно с Национальным банком и Министерством строительства, жилья и застройки территорий;
- привлечение дополнительных средств путем организации вторичного рынка ипотечных обязательств и обслуживание выигрышного государственного жилищного займа.
100 процентов уставного капитала указанного Банка принадлежат Кабинету Министров Республики Казахстан.
3.4. В качестве основных функций государственных компаний коммерческих застройщиков определяются:
- получение права на пользование земли для жилищной застройки и обеспечение финансирования;
- сдерживание и снижение цен на строительную продукцию путем организации торгов на участие в проектировании и строительстве объектов жилищной сферы;
- организация конкурсов за право оказания услуг по продаже и обмену жилья, содержанию жилищного фонда и объектов инженерной инфраструктуры;
- организация строительства жилья по заказам государства;
- организация строительства и продажи жилья по долгосрочным кредитам;
- организация строительства жилья по краткосрочным кредитам и его аукционная продажа;
- организация строительства объектов социальной, инженерной транспортной инфраструктуры в районах жилой застройки за счет различных источников финансирования;
- осуществление надзора за качеством и объемами выполняемых работ, соблюдением нормативных (договорных) сроков продолжительности проектных или строительных работ;
- организация работы комиссии по приемке объекта;
- организация оформления и передачи объекта потребителю.
Контрольный пакет акций государственных компаний коммерческих застройщиков принадлежит Министерству строительства, жилья и застройки территорий. По мере освоения своих функций как эффективного организатора жилищного строительства эти компании подлежат приватизации, но не позднее 1996 года.
3.5. В качестве основных функций государственной компании по оценке недвижимости в жилищной сфере определяются:
- оценка готовых или незавершенных строительством жилых зданий либо их части;
- оценка готовых или незавершенных строительством подсобно-хозяйственных дворовых построек либо их части;
- оценка инженерных систем жизнеобеспечения либо их отдельных элементов;
- оценка элементов благоустройства территории жилого дома или усадебного участка;
- оценка многолетних зеленых насаждений на территории жилого дома или усадебного участка;
- оценка объектов социальной инфраструктуры и жилищно-коммунального
хозяйства;
- оценка иных объектов недвижимости.
Контрольный пакет акций данной компании принадлежит Министерству строительства, жилья и застройки территорий.

4. Категории граждан, имеющих право на получение
государственного жилья

4.1. К категориям граждан Республики Казахстан и лиц без гражданства, имеющим право на получение государственного жилья в размере социальных норм, относятся социально защищаемые слои населения. Отнесение граждан к категориям социально защищаемых производится в соответствии с порядком, определяемым Кабинетом Министров.
4.2. Для указанных категорий населения величина предоставляемой площади жилья периодически уточняется с учетом возрастания финансовых возможностей государства. На первом этапе эти нормы могут быть ниже установленного показателя.
4.3. Установить, что, начиная с 1 января 1995 года, вновь построенный государственный жилищный фонд предоставляется квартиросъемщикам только в наем или аренду. Правом последующего выкупа занимаемой квартиры из такого государственного жилищного фонда будут обладать только граждане и семьи, определяемые Положением о государственном жилищном фонде, утверждаемом Кабинетом Министров.
4.4. В соответствии с международными соглашениями работникам иностранных представительств, зарубежным специалистам, приглашенным для работы в Казахстан, жилье предоставляется в аренду без права выкупа или на других условиях по принципу взаимности.

5. О порядке выделения земельных участков под
строительство жилых домов

5.1. Преимущественным правом на получение земельного участка в установленных нормативных размерах под строительство дома пользуются граждане, имеющие на это право в соответствии с Жилищным кодексом и другими законами, регулирующими жилищную сферу.
5.2. Такое право также предоставляется:
- гражданам, не зарегистированным в списках очередников, но имеющих подтверждение о необходимости улучшения жилищных условий;
- гражданам, изъявившим письменное согласие на исключение их из списков очередников;
- гражданам, накопившим или изыскавшим достаточно средств для внесения первого взноса на строительство дома (20 процентов от его стоимости);
- коммерческим застройщикам, независимо от форм собственности, имеющим лицензию на эту деятельность.
5.3. Наличие у заявителя квартиры, дачного или садового участков не может служить препятствием в получении земельного участка под строительство дома.
5.4. Местные исполнительные органы обязаны предоставить земельные участки для жилищного строительства в зонах, предусмотренных градостроительной документацией, в срок не более одного месяца для физических лиц и юридических лиц с момента их обращения.

Раздел II. Финансирование жилищной сферы

6. Новые институты для финансирования жилищного строительства

6.1. Банк жилищного строительства
6.1.1. Банк жилищного строительства (Жилстройбанк), уставный капитал которого будет полностью принадлежать Кабинету Министров, на первом этапе выполняет функции трех финансовых институтов: ипотечного банка, системы ссудо-сберегательных касс и строительного банка.
6.1.2. До возникновения на местах собственной сети Банк жилищного строительства организует долгосрочное ипотечное кредитование индивидуального жилищного строительства и систему ссудо-сберегательных счетов через учреждения Казсбербанка на договорной основе.
Учреждения Казсбербанка осуществляют кредитование жилищного строительства за счет средств Банка жилищного строительства и средств, аккумулируемых на ссудо-сберегательных счетах.
6.1.3. Для бесперебойного финансирования и кредитования жилищного строительства целесообразно сконцентрировать в Жилстройбанке средства бюджетов, предприятий, организаций, общественных объединений, отечественных и иностранных предпринимателей, предназначенные на эти цели.
6.1.4. Установить, что финансирование и долгосрочное льготное кредитование жилищного строительства или приобретения жилья осуществляется в пределах действующих социальных норм в первую очередь для граждан, не имеющим жилья, а затем для имеющих жилье, не соответствующее социальным нормам.
Долгосрочный льготный кредит на эти цели выдается указанным лицам на срок до 30 лет из расчета 5 процентов годовых, если более низкие ставки не предусмотрены действующим законодательством.
6.1.5. Установить, что предоставление ссуд и кредитов через систему Банка жилищного строительства производится только путем безналичных расчетов.

6.2. Система ипотечного кредитования

6.2.1. Предусмотреть в разрабатываемой республиканской программе развития рынка ценных бумаг формирование вторичного рынка ипотечных закладных.
6.2.2. Министерству финансов разработать стандартную форму ипотечной закладной, систему регистрации закладных и систему государственных гарантий закладных, оформляемых через систему Банка жилищного строительства.
6.2.3. Национальному Банку, после принятия республиканской программы развития рынка ценных бумаг, выдавать специальные лицензии ипотечным и другим банкам на проведение операций с закладом недвижимости с учетом того, что государственные гарантии на такие операции не будут распространяться.
6.2.4. В 1995-1996 годах со становлением рынка ипотечных закладных, выделить эту сферу деятельности Банка жилищного строительства в самостоятельный государственный ипотечный банк.
6.2.5. Банку жилищного строительства совместно с Министерством строительства, жилья и застройки территорий проработать и адаптировать к условиям Казахстана варианты оформления ипотеки, в том числе:
- для граждан, осуществляющих индивидуальное жилищное строительство, под залог будущего жилья иди другой имеющейся у них недвижимости. Ипотечное кредитование через систему Банка жилищного строительства гарантируется государством;
- для коммерческого застройщика при строительстве жилья для продажи на аукционе. Кредитование коммерческого застройщика осуществляется под залог объекта нового строительства по частям по мере возведения жилья. При таком способе исключается государственная поддержка;
- для граждан, имеющих жилье, но желающих его улучшить. В этом случае оформляется закладная на имеющуюся квартиру и на полученный кредит коммерческий застройщик проводит строительство нового жилья. После переезда в новое жилище производится продажа высвободившейся квартиры с аукциона и потребитель в необходимых случаях должен будет оплатить только разницу в ценах;
- использование ипотеки при проведении операций с обменом жилья и при выплате рентного залога, например, одиноким пенсионерам, не имеющим наследников.
6.2.6. Министерству финансов, Национальному банку и Банку жилищного строительства проработать и внести на рассмотрение Кабинета Министров приемлемые варианты индексации ипотечного кредита.

6.3. Ссудо-сберегательная система
6.3.1. Для того, чтобы население республики могло накапливать на выгодных условиях собственные средства для строительства жилья, ввести систему специальных жилищных ссудо-сберегательных счетов.
Сохранность средств на этих счетах и возвратность вкладов граждан по их требованию гарантируется государством. Для защиты этих средств от инфляции Министерству финансов и Национальному банку разработать приемлемую систему двойной индексации с учетом роста затрат на строительство и основных статей доходов и расходов семьи.
6.3.2. Отношения между Жилстройбанком и Казсбербанком строятся на договорной основе. В соответствии с условиями договора отделения Казсбербанка осуществляют обслуживание счетов и выдачу кредитов населению.
6.3.3. Средства, привлеченные на ссудо-сберегательные счета, должны постоянно учитываться и вестить Казсбербанком как отдельный источник. Эти средства являются ресурсами Жилстройбанка, учитываются им также как отдельный источник и предназначаются только для выдачи долгосрочных ссуд населению для строительства жилья. В 1995-1996 гг., в случае выхода этой схемы на самоокупаемость, данная сфера деятельности Жилстройбанка выделяется в самостоятельную Республиканскую ссудо-сберегательную ассоциацию.
6.3.4. Установить, что граждане, имеющие целевые вклады на приобретение жилья в Казсбербанке, имеют право переоформить эти вклады и перевести их на ссудо-сберегательные счета. Министерству финансов, Казсбербанку и Жилстройбанку разработать механизм переоформления этих вкладов по желанию вкладчиков и их дополнительной индексации. Эти граждане будут иметь право первоочередного получения ссуд в системе ссудо-сберегательных счетов.
6.3.5. Министерству финансов рассмотреть условия передачи от Казсбербанка и других банков на баланс Жилстройбанка ссудной задолженности по кредитам населению на жилищные мероприятия по состоянию на 1 января 1994 года и принять решение по этому вопросу.
6.3.6. Национальному банку выдавать лицензии на деятельность местным частным самостоятельным ссудо-сберегательным союзам с учетом того, что на них не будет распространяться государственная система гарантий и индексации.

7. Новые механизмы привлечения средств населения

7.1. Государственный выигрышный жилищный займ
7.1.1. Министерству финансов разработать схему и условия проведения государственного выигрышного жилищного займа для дополнительного привлечения средств в жилищное строительство.
7.1.2. Провести первый выпуск облигаций займа на 6 месяцев, а в последующем сделать такие займы среднесрочными (на период 3-5 лет).
7.1.3. Возложить обслуживание этих займов на Банк жилищного строительства и использовать аккумулированные средства только на жилищное строительство через систему этого банка.

7.2. Жилищные лотереи
Возложить на Министерство строительства, жилья и застройки территорий совместно с Банком жилищного строительства организацию и проведение государственных жилищных лотерей.

7.3. Приобретение жилья по частям
Министерству строительства, жилья и застройки территорий разработать механизм покупки физическими и юридическими лицами одного или нескольких квадратных метров общей площади жилья с последующим получением отдельной квартиры или дома после полного выкупа необходимого семье количества квадратных метров.

8. Механизмы финансирования строительства жилья для
различных категорий населения

8.1. Социально защищаемые группы населения
8.1.1. Для преемственности жилищной политики и соблюдения жилищных прав граждан государство сохраняет существенную очередь на квартиры и обеспечивает стоящие в ней семьи социальным жильем - квартирами, предоставляемыми только в наем или без права приватизации (за исключением граждан и семей, указанных в пункте 4).
8.1.2. Дополнительная постановка в очередь по прежним принципам прекращается с даты опубликования Указа Президента "О новой жилищной политике". С этого момента правом дополнительной постановки в очередь на социальное жилье пользуются только группы населения, определенные Кабинетом Министров в соответствии с пунктом 4.
8.1.3. Половину всех выделяемых из республиканского бюджета средств на жилижное строительство направлять на строительство социального жилья для обеспечения прав малоимущих и социально защищаемых групп населения. Общую координацию этого процесса возложить на Министерство строительства, жилья и застройки территорий, а организацию конкурсов между коммерческими застройщиками - на глав местных администраций и областные филиалы Банка жилищного строительства.

8.2. Очередники
8.2.1. Сохраняя право семей, стоящих в очереди на бесплатное получение квартиры, но учитывая реалии перехода жилищной сферы на функционирование по рыночным правилам, когда государство не может и не должно финансировать ее в одиночку, семьям, стоящим в очереди 10 и более лет, предлагается на 1993-2000 годы следующая льготная схема для приобретения или строительства частного жилья с использованием собственных средств:
а) выдается безвозмездная дотация из бюджета в размере 20 процентов от стоимости жилья для таких семей по действующим социальным нормам;
б) недостающая часть стоимости приобретаемого жилья восполняется за счет собственных накоплений семей и/или предоставления им льготного кредита (не более 5 процентов годовых) на срок до 30 лет через систему Банка жилищного строительства. <*>
Сноска. В пункт 8.2.1. внесены изменения - Указом Президента РК от 21 декабря 1995 г. N 2702 .

8.3. Семьи, имеющие незавершенное индивидуальное жилищное
строение
Для привлечения дополнительных средств в финансирование незавершенного индивидуального жилищного строительства и жилищных кооперативов вводится на период до конца 1994 года следующая схема:
а) незавершенное строение оценивается государственным оценщиком, который дает справку, как часть от общего объема работ уже проведена;
б) если эта чать составляет 20 процентов, то оформляется индексируемая ссуда на 25 процентов общей стоимости работ через систему ссудо-сберегательных счетов;
в) на такие же 25 процентов оформляется ссуда предприятия, на котором работает владелец незавершенного индивидуального строения (для работников бюджетных организаций - из средств местного бюджета);
г) на остающуюся сумму оформляется долгосрочный ипотечный кредит.
Если стоимость незавершенного строительства оценивается государственным оценщиком выше 20 процентов, производится пропорциональное уменьшение ипотечного кредита. Если эта стоимость составляет 50 процентов и более, то вся оставшаяся сумма оформляется поровну как ссуда предприятия и индексируемая ссуда через систему ссудо-сберегатльных счетов без оформления ипотечного кредита. С ростом стоимости незавершенного строения ссуды предприятия и системы ссудо-сберегательных счетов понижаются пропорционально.
Приведенная схема распространяется на строительство жилых домов и квартир по действующим социальным нормам. Дополнительные суммы на строительство жилья с превышением действующих социальных норм могут быть получены застройщиком на предприятии, где он работает, или изысканы иным способом.

8.4. Работники предприятий
8.4.1. Работники предприятий, имеющие незавершенное индивидуальное жилое строение или входящие в жилищный кооператив, могут получить для завершения строительства средства по указанной выше схеме.
8.4.2. Работники предприятий, имеющие на жилищных ссудо-сберегательных счетах средства для начального взноса на индивидуальное жилищное строительство (20 процентов от стоимости строительства по действующим социальным нормам общей площади жилья), могут получить дополнительные средства для покупки или строительства дома или квартиры по следующей схеме:
а) 25 процентов оформляется как ссуда самого предприятия;
б) 25 процентов оформляется как индексируемая ссуда через систему ссудо-сберегательных счетов;
в) 30 процентов оформляются как долгосрочный ипотечный кредит.
При наличии у работника собственных средств, превышающих 20 процентов от сметной стоимости, дополнительно выдаваемые ссуды пропорционально уменьшаются.
8.4.3. Работникам, стоящим в очереди предприятия 5 лет и свыше, более половины начального взноса может предоставить в виде дотации само предприятие.
8.4.4. Работники предприятий, не имеющие незавершенного индивидуального жилищного строения и не имеющие средств для строительства по схемам подпунктов 2 и 3, вправе обговаривать с администрацией при заключении трудового договора дополнительное перечисление предприятием средств на их ссудо-сберегательные счета для накопления сумм, необходимых для начального взноса.

8.5. Работники бюджетных организаций

8.5.1. Работники бюджетных организаций имеют право на получение социального жилья, если они являются очередниками. Очередники из числа работников бюджетных организаций имеют право участвовать в схеме, изложенной в пункте 8.2.
8.5.2. Если работник бюджетной организации имеет незавершенное жилое строение, то он может профинансировать завершение строительства по схеме, изложенной в пункте 8.3.
8.5.3. При наличии на жилищных ссудо-сберегательных счетах собственных средств, достаточных для осуществления начального взноса (20 процентов от стоимости покупки или строительства), финансирование осуществляется по следующей схеме:
а) 30 процентов стоимости оформляется как индексируемая ссуда через систему ссудо-сберегательных счетов;
б) 50 процентов оформляется как долгосрочный ипотечный кредит.
8.5.4. Работники бюджетных организаций, не имеющие возможности профинансировать индивидуальное жилищное строительство по подпунктам 1, 2 и 3, могут перечислять до 30 процентов своей заработной платы на ссудо-сберегательные счета для накопления сумм, необходимых для начального взноса.

8.6. Офицеры, прапорщики и мичманы Вооруженных сил
8.6.1. С 1994 года приступить к привлечению на жилищное строительство сбережений офицеров, прапорщиков и мичманов Министерства обороны, пограничных и внутренних войск Республики Казахстан, изъявивших желание строить или купить собственную квартиру (дом) в избранном ими месте на территории Республики Казахстан с таким расчетом, чтобы ко времени увольнения иметь свое жилье. Сроки готовности жилья могут быть сокращены соответственно увеличению личных денежных вкладов в строительство.
8.6.2. Предусмотреть, что государство оплачивает следующую часть фактической стоимости квартир или домов указанных военнослужащих, безупречно прослужившим в календарном исчислении:
от 10 до 15 лет - 30 процентов
от 15 до 20 лет - 50 процентов
20 лет и более - 100 процентов в пределах социальной нормы.
Министерству финансов предусмотреть ежегодное выделение Министерству обороны и другим ведомствам по их заявкам на эту цель средств республиканского бюджета. Данные средства должны храниться на счетах в Жилстройбанке.
В случае, если военнослужащему не хватает финансовой помощи государства и собственных сбережений для покупки или строительства дома или квартиры по социальным нормам, он может оформить на недостающую сумму долгосрочный ипотечный кредит.
В случае, если сумма финансовой помощи государства и собственных сбережений превышает стоимость строительства или покупки дома или квартиры по социальным нормам, военнослужащему, по его выбору, возвращается остаток в деньгах либо эти деньги могут быть использованы для приобретения дома или квартиры с большей площадью.
8.6.3. Министерство обороны, пограничные и внутренние войска освобождаются от передачи местным администрациям жилья, построенного собственными силами, а также выкупленного за средства министерства. Передаче подлежит только 2 процента вводимого жилья для персонала, непосредственно занятого эксплуатацией жилищного фонда.
8.6.4. Весь жилищный фонд Министерства обороны, пограничных и внутренних войск, включая переданный им местными исполнительными органами и другими ведомствами, включить в число служебного.

8.7. Семьи с высоким уровнем доходов
Семьи с высоким уровнем доходов могут строить или приобретать жилье без ограничений площади на аукционах. В 1993-1994 годах от этих семей не требуется указания источников доходов, направляемых на строительство или приобретение жилья. Они также вправе получать на эти цели долгосрочные кредиты по ставке ссудного процента, установленного Национальным банком для централизованных кредитных ресурсов.

8.8. О кредитах, выдаваемых населению на жилищные
мероприятия в соответствии с постановлением Кабинета
Министров от 21 апреля 1993 года N 322
Указанные кредиты могут использоваться населением в 1993-1994 годах как доля начального взноса, составляющего 20 процентов от стоимости возводимого или приобретаемого жилья, в том числе при вступлении в жилищно-строительные кооперативы.

9. Меры по удешевлению жилья

9.1. Наряду с резким удорожанием строительных материалов и услуг, одной из основных причин повышения стоимости жилья выступает бесконкурсное предоставление строителям объемов работ и ассигнований на них, что позволяет им устанавливать монопольную продажную цену. Иногда такая цена в несколько раз превышает реальную стоимость одного квадратного метра общей площади жилья.
Поэтому главной мерой по удушевлению жилья станет создание конкурентной среды в процессе строительства жилья. Такие условия создаст институт коммерческих застройщиков, задачей которых является организация торгов между проектировщиками, строителями и производителями строительных материалов. В этих торгах могут участвовать любые организации республики, независимо от места их дислокации и формы собственности. Торги должны быть открытыми, проводиться по правилам, установленным Министерством строительства, жилья и застройки территорий с заблаговременным объявлением в бюллетене, регулярно публикуемом Министерством.
Крупные предприятия республики, имеющие собственные строительные организации, обычно через них ведут строительство - без конкуренции и должного контроля за его стоимостью. Впредь такие строительные организации должны участвовать в торгах на проведение работ в жилищном строительстве на общих основаниях.
На таких же условиях вправе участвовать в торгах также иностранные проектные, строительные, монтажные фирмы и производители строительных материалов и оборудования. Это будет способствовать развитию конкуренции, повышению качества и удешевлению строительства.
9.2. Льготные кредиты Банка жилищного строительства, который сможет их выдавать за счет получения части средств из бюджета на безвозвратной основе, а также из внебюджетных фондов на возвратной основе.
9.3. Организация производства и использования более легких и эффективных конструкций и материалов, а также менее энерго-и материалоемких технологий производства, возведения и эксплуатации жилья за счет модернизации базы стройиндустрии и промышленности стройматериалов.
9.4. Привлечение строительных батальонов Министерства обороны при возведении жилых домов для семей военнослужащих.
9.5. Установить, что:
а) местные исполнительные органы в соответствии с законодательством обеспечивают финансирование строительства объектов социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры в районах жилой застройки;
б) коммерческие застройки передают бесплатно местным администрациям 20 процентов жилья, возводимого для свободной продажи, имея ввиду, что эта часть в общем портфеле заказов не должна превышать 50 процентов. При этом местные администрации, выделяя участки для застройки жилья для свободной продажи, обязаны предоставлять коммерческому застройщику другие, равные участки под застройку, для граждан и юридических лиц, кредитуемых Банком жилищного строительства по договорам индивидуального строительства жилья.
9.6. В целях удешевления и расширения масштабов жилищного строительства ввести в установленном порядке освобождение на 5 лет от налогообложения прибыли предприятий и организаций, направляемой на инвестиции в строительство, реконструкцию и ремонт жилищного фонда, а также в развитие производства строительных материалов и предметов домоустройства.

10. Финансирование системы эксплуатации жилого фонда

Для контроля за эксплуатацией и ремонтом жилищного фонда, объектов коммунального назначения, а также совершенствования финансирования этой сферы в составе Министерства строительства, жилья и застройки территорий создать специальный департамент, возложив на него следующие функции:
- разработка нормативов в области жилищно-коммунального хозяйства и контроль за их соблюдением;
- лицензирование деятельности в жилищно-коммунальном хозяйстве;
- контроль за стандартизацией и сертификацией продукции коммунальной сферы;
- разработка стандартов по оценке недвижимости;
- организация строительства крупных головных сооружений систем водоснабжения и канализации населенных мест, включая магистральные подводящие сети водопровода и канализации;
(Абзац восьмой) Перевод жилищно-коммунального хозяйства на бездотационное функционирование потребует постепенного повышения ставок оплаты помещений в государственном жилье, а также тарифов на коммунальные услуги в домах всех форм собственности.<*>
Остальные вопросы функционирования жилищно-коммунального хозяйства решаются местными исполнительными органами.
Для защиты малоимущих должна вводиться система адресных компенсаций населению, взамен существующих дотаций жилищно-эксплуатационным организациям. Общая сумма оплаты жилищно-коммунальных услуг на первом этапе не должна превышать устанавливаемую ежегодно максимальную доли от совокупного дохода семьи. По мере роста реального благосостояния населения, эта доля доводится до уровня, необходимого для достижения самоокупаемости жилищно-коммунального хозяйства.<*>
Указанные компенсации предоставляются семьям в безналичной форме как уменьшение платы за содержание жилья и жилищно-коммунальные услуги. Порядок предоставления компенсаций определяется Правительством.<*>
Сноска. В главу 10 внесены изменения - Указом Президента РК от 3 июня 1996 г. N 3010.

10.1. Система оплаты жилищно-коммунальных услуг
10.1.1. Установить, что на перспективу основным источником финансирования системы эксплуатации и ремонта жилого фонда является плата за жилищно-коммунальные услуги владельцами жилого фонда или его арендаторами. Конечной целью является достижение самоокупаемости этой системы, которая сейчас на 95-98 процентов дотируется местными бюджетами, не имеющими сегодня достаточных источников для покрытия этих расходов.
10.1.2. Повышение платы за содержание жилья и жилищно-коммунальные услуги проводить поэтапно, при этом сумма этих расходов не должна превышать 30 процентов от совокупного дохода семьи.<*>
Сноска. Подпункт 10.1.2 - в редакции Указа Президента РК от 3 июня 1996 г. N 3010.
10.1.3. До достижения самоокупаемости жилищно-коммунальной сферой разницу между реальными затратами эксплуатирующих организаций и поступлениями в виде платы за жилищно-коммунальные услуги открывать за счет целевых дотаций из местного бюджета. Для ведомственного жилищного фонда эта разница должна покрываться за счет средств предприятий и организаций, имеющих этот жилищный фонд на своем балансе.
10.1.4. (Подпункт 10.1.4 исключен Указом Президента РК от 3 июня 1996 г. N 3010)

10.2. Бюджетные источники

10.2.1. С 1994 года в республиканском бюджете отдельной строкой выделять расходы на строительство, содержание и эксплуатацию головных сооружений систем водоснабжения и канализации, тепловых сетей и других объектов коммунального хозяйства республиканского значения.
10.2.2. (Подпункт 10.2.2 исключен Указом Президента РК от 3 июня 1996 г. N 3010)

III. Реформирование базы стройиндустрии и промышленности
стройматериалов для жилищной сферы

Рыночные отношения, пересмотр приоритетов в строительном комплексе, нарушение прежних связей между предприятиями стройиндустрии в бывших республиках СССР определяют необходимость проведения масштабных мероприятий по переориентации и модернизации строительной базы, перехода на производство ресурсосберегающих материалов, строительство экономичных при возведении и эксплуатации видов жилья.
Индустриальное крупнопанельное домостроение в роли ведущего оказалось не отвечающим требованиям рынка, выявились негативные последствия сложившегося ранее искусственного перекоса цен на энергоносители, металл, цемент, лес технологическое оборудование и транспорт. Резкое удорожание жилья и снижение на него платежеспособного спроса вынуждают обратиться к местным строительным материалам, безотходным производствам и энергосберегающим легким ограждающим конструкциям.
Придание приоритетности малоэтажному строительству домов - одно из основных требований рынка жилья. Многие семьи сегодня желают иметь усадебный дом на правах частной собственности.
Программа развития строительной базы для жилищной сферы, которую должно разработать Министерство строительства, жилья и застройки территорий будет ориентировать участников процесса на:
- выпуск пенополиуретана и других видов эффективных утеплителей;
- производство ячеистого бетона и элементов ограждающих конструкций из него;
- производство облеченных видов конструкций перекрытий с максимальным использованием эффективных изолирующих материалов;
- выпуск черепицы и штучных изделий мягкой кровли на полимерной основе;
- выпуск оконных блоков, балконных и внутренних дверей из поливинилхлорида;
- открытие производства обоев, лакокрасочных материалов, водоэмульсионных красок и строительного стекла;
- выпуск современных устройств и оборудования инженерного обеспечения жилого дома, предметов домоустройства;
- выпуск запорной арматуры и учетно-контрольных приборов регистрации эксплуатационных расходов коммунальных услуг;
- выпуск строительной техники и механизмов малых мошностей;
- внедрение современных конкурентоспособных технологических линий по производству импортозаменяющей строительной продукции.
Применение на первых порах реформирования строительной базы конструктивных систем с частичным использованием крупных железобетонных элементов в малоэтажной застройке позволит снизить стоимость строительства на 20 процентов и более.
Структурные изменения должны происходить за счет средств самих предприятий, а также иных источников. В то же время нельзя обойтись без участия государства в перестройке производства стройматериалов, строительных машин и механизмов, инженерного оборудования. Оно призвано также стимулировать негосударственные структуры на выпуск продукции по приоритетным направлениям, содействовать привлечению зарубежных инвестиций для модернизации существующих предприятий и создания новых, выпускающих конкурентоспособные и импортозамещающие виды строительной продукции.
Кабинету Министров разработать комплекс мер по кардинальной перестройке базы стройиндустрии и промышленности стройматериалов на основе максимального использования собственного потенциала республики, включая частичное перепрофилирование для этой цели предприятий оборонного комплекса, а также широкого привлечения новейших технологий за счет иностранных кредитов, но строго по конкурсу и с реальными источниками покрытия, в рациональной технологической увязке и с учетом обеспеченности этих технологий отечественным и зарубежным сырьем.
* * *
Новый организационный и экономический механизм функционирования жилищной сферы во взаимодействии с реконструкцией базы строительства должен привести за 10 - 15 лет к увеличению ввода жилья в республике с 4 до 12-15 млн.кв.метров в год.

Раздел IV. Законодательство в жилищной сфере

В целях реализации новой жилищной политики необходимо совершенствование законодательства в областях:
- земельного права;
- гражданского права (право собственности, аренда, ипотека, купля-продажа, мена, вопросы разгосударствления и приватизации и другие);
- налогового права;
- хозяйственного права (в части льгот для предприятий и иных юридических лиц, действующих в жилищной сфере);
- жилищного права;
- государственного права (в части полномочий местных Советов народных депутатов и местных исполнительных органов по вопросам, касающимся жилья и его обеспечения);
- законодательства в сфере финансового обеспечения реализации жилищной политики;
- административного права.
К изменениям в названных областях относятся:
- предоставление права юридическим и физическим лицам получать землю в аренду и возмездно передавать выделенные им во владение и пользование земельные участки другим субъектам без изменения целевого назначения землепользования;
- определение категорий лиц, пользующихся преимуществами в получении участков под жилищное строительство;
- предоставление льгот участникам строительства и эксплуатации жилья;
- детализация вопросов права собственности на жилые строения, конкретизация понятия недвижимости в жилищных правоотношениях, более четкое урегулирование условий гражданско-правовых сделок, связаных с жильем, его использованием;
- конкретизация права собственности на государственный жилищный фонд (включая малосемейные общежития) и механизм его приватизации;
- принятие новых законов и иных нормативных актов, регулирующих деятельность вновь создаваемых финансовых институтов для аккумуляции и использования средств в жилищном строительстве и в процессе приобретения жилья;
- в Гражданском кодексе необходимы дополнения, дающие развернутую характеристику видов обязательств, вновь возникающих в жилищной сфере, таких как договор подряда на организацию строительных работ и оказание услуг в приобретении жилья (институт коммерческого застройщика), ипотека и иных;
- установление административной ответственности за нарушение норм и правил физическими и юридическими лицами в строительстве;
- детализация вопросов, входящих в компетенцию местных исполнительных органов в части предоставления земельных участков под жилищное строительство и инженерное обустройство территорий;
- внесение других необходимых изменений и дополнений.