Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын және Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын әзірлеу және қолдану ережесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2005 жылғы 30 маусымдағы N 173-ө Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2005 жылғы 14 шілдеде тіркелді. Тіркеу N 3732. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007 жылғы 19 шілдедегі N 165-Ө Бұйрығымен

Бұйрықтың күші жойылды - Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007.07.19. N 165-Ө (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Бұйрығымен.

Заңнамаға сәйкес Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының және Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығының негізінде қызметкерлерге біліктілік талаптарын және жұмыстардың белгілі түрлерінің күрделілігін белгілеу мақсатында БҰЙЫРАМЫН:
1. Қоса беріліп отырған Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын және Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын әзірлеу және қолдану ережесі бекітілсін.
2. Әлеуметтік қамсыздандыру және еңбекақы төлеу департаменті (Г.К.Қайсенова) осы бұйрықтың белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркелуін қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министр

Қазақстан Республикасы
Еңбек және халықты әлеуметтік
қорғау министрінің
2005 жылғы 30 маусымдағы
N 173-ө бұйрығымен бекітілген

Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы мен Басшылардың,
мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының
біліктілік анықтамалығын әзірлеу және пайдалану
ережесі

1. Жалпы ережелер

1. Осы Ереже "Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 70-бабына сәйкес әзірленді және Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы мен Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын әзірлеудің және пайдаланудың тәртібін белгілейді.

2. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы мен Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын жұмыс берушілер пайдаланады және белгілі бір жұмыс түрлерінің күрделілігін белгілеу, қызметкерлерге қойылатын біліктілік талаптарын белгілеу және біліктілік разрядтарын тарифтік-біліктілік сипаттамаларға сәйкес беру, жұмысшылар кәсіптерінің және қызметшілер лауазымдарының атауларын дұрыс анықтау үшін арналған.

3. Осы ережеде мынадай ұғымдар пайдаланылады:
лауазым - жұмыс берушінің нормативтік құқықтық актілермен лауазымдық өкілеттік пен лауазымдық міндеттер шеңбері жүктелген құрылымдық бірлігі;
лауазымдық нұсқаулық - ұйымда белгілі лауазымы бар қызметкердің орындауға тиіс өкілеттіктерінің, міндеттерінің, жұмыстарының шеңберін көрсететін нұсқаулық;
біліктілік разряды - қызметкердің атқаратын жұмыстарының күрделілігін көрсететін біліктілік деңгейі;
біліктілік талаптары - қызметкерге жүктелген міндеттерді атқару үшін қажетті оның кәсіптік даярлығының деңгейі мен бейінін, мамандығы бойынша жұмыс стажын белгілеу мақсатында, қойылатын талаптар;
кәсіп - білім туралы тиісті құжаттармен расталатын адамның кәсібінің, еңбек қызметінің негізгі түрі;
жұмыстар разряды - Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының басылымдарында болатын жұмысшы кәсіптерінің біліктілік сипаттамалары негізінде, атқарылатын жұмыстың мазмұнын тиісті жұмыстармен - біліктілік сипаттамаларында суреттелген ұқсас жұмыстармен, ал қажет болған жағдайда жұмыс беруші қосымша әзірленген жұмыстар үлгілерінің тізбесімен салыстыру (теңестіру) арқылы белгіленетін жұмыстар күрделілігінің деңгейі;
еңбектің күрделілігі - еңбек процесін қызметкерлердің жұмысты атқару үшін қажетті біліктілігіне тиісті талаптар қойылуын белгілейтін мазмұны (атқарылатын функцияларын) жағынан объективті сипаттау; білікті еңбектің айрақшалау белгісі, оның мәні; творчестволық элементтердің, жоғары жауапкершілік пен жұмыста басшылық функциясының болуымен анықталады. Біліктілік разрядтары мен санаттары жұмыстың күрделілігі мен қызметкердің біліктілік деңгейінің көрсеткіштері болып табылады;
еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеудің, еңбекті қорғаудың және нормалаудың шарттары, жұмыс режимі, кәсіптерді (лауазымдарды) қоса атқарудың мүмкіндігі мен тәртібі, техникалық, санитарлық, гигиеналық, өндірістік-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ тараптардың келісуі бойынша жеке еңбек және ұжымдық шарттардың өзге де жағдайлары.

2. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің
біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын
әзірлеу және пайдалану

4. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы-мемлекеттер ынтымақтастығы шеңберінде Еңбек, көші-қон және халықты әлеуметтік қорғау жөніндегі консультативтік кеңес шешімдерінің негізінде, сондай-ақ ғылыми ұйымдармен әзірленеді және еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның бұйрығымен бекітіледі.

5. Жұмысшылардың жаңа кәсіптері пайда болуына қарай Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына еңбек жөніндегі уәкілетті орган өзгерістер мен толықтырулар енгізіп отырады.

6. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығында жұмысшылардың кәсіптері мен жұмыстарының, өндірістер мен жұмыстардың түрлері бойынша тарауларға топтастырылған тарифтік-біліктілік сипаттамалары бар. Тектес өндірістер мен жұмыс түрлері бойынша тараулар, (экономикалық қызмет түрлеріне жатқызу белгісі бойынша) оларға берілген нөмірлермен анықтаманың жеке басылымдарына біріктіріледі.
Атқарылатын жұмыстардың разрядын анықтау тарифтік-біліктілік сипаттамаларда келтірілген жұмысшылардың жұмыстардың мазмұнын суреттелуіне сәйкес олардың күрделілігіне қарай және жұмысшыларға біліктілік разрядтарын беру - жұмысшылардың біліктілік деңгейіне қойылатын тарифтік-біліктілік сипаттама талаптарына сәйкес жүргізіледі.

7. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы басылымдарының құрылымы бірыңғай және онда: анықтаманың осы немесе өзге басылымында жұмыстар мен өндірістердің қандай түрлері қамтылғаны, оны қай ұйымның әзірлегені, жалпы сипаттағы басқа да мәліметтер: жұмысшылар кәсіптерінің разрядтар бойынша тарифтік-біліктілік сипаттары; кәсіптердің алфавиттік сілтемесі мен өзгертілген кәсіптер атауларының тізбесі, анықтаманың бұрынғы қолданыста болған басылымдары бойынша олардың атаулары көрсетілген кіріспе болады.

8. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығындағы жұмысшылар кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттары қалыптасқан еңбек бөлінісіне, техникаға, технологияға қол жеткізу деңгейіне және еңбек пен өндірісті ұйымдастыруға орай 1-ден бастап 8 разряд бойынша диапазондағы жұмыс күрделілігі бойынша әзірленді және топтастырылды. Экономикалық қызмет түрлерінің барлық бөлігіндегі жұмыстың негізгі көлемі бірінші алты разрядқа, ал жетінші және сегізінші разрядқа жоғары күрделі жекелеген жұмыстар жатады.

9. Анықтамалықта келтірілген жұмысшылар кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары разрядтар бойынша, әдетте, үш тараудан: "Жұмыстардың сипаттамасы", "Білуге тиіс", "Жұмыс үлгілері" тарауларынан тұрады.
"Жұмыстардың сипаттамасы" тарауында жұмысшы атқара алуға тиісті осы кәсібі мен осы разряды үшін барынша типті негізгі жұмыстың суреттемесі болады. Бұл жұмыстардың суреттемесі еңбек процесін түзетін: технологиялық процесті тікелей жүргізуге дайындық операцияларын, жабдықты күту және жұмыс орынын ұстау жөніндегі жұмысшының технологиялық процесті тікелей жүргізу жөніндегі әрекеттерін, олардың параметрлерін, сатылары мен қысқаша техникалық сипаттамалары көрсетіле отырып жұмысшы атқаратын еңбек функциялары тарауында беріледі.
"Білуге тиіс" тарауында "Жұмыстардың сипаттамасы" тарауында көрсетілген жұмыстарды сапалы атқару үшін қажетті, яғни еңбек құралдарын, еңбек жабдықтарының технологиялық және сындарлы ерекшеліктерін, технологиялық процестің реті мен сатыларын, жұмысшы біліктілігіне қойылатын негізіне талаптар, сондай-ақ атқарылатын жұмыстың айрықшалығы мен күрделілігінен туындайтын арнаулы білім талаптары беріледі. Аса күрделі, алтыншы және одан да жоғары разрядтарға сәйкес келетін жұмыстарды атқарушы жұмысшылардың жекелеген кәсіптері бойынша "Білуге тиіс" тарауында кәсіптік білім деңгейіне қойылатын орта кәсіптік білімнің міндеттілігі талаптар келеді. Жұмысшылардың кәсіптік разрядтар беру кезінде белгіленуі мүмкін.
"Жұмыс үлгілері" тарауында осы кәсіп пен жұмыстардың разрядына анағұрлым үйлесімді жұмыстардың тізбесі келтіріледі. "Жұмыстардың сипаттамасы" тарауында атқарылатын жұмыстардың суреттемесі жеткілікті түрде толық берілген жағдайларда, біліктілік сипаттамаларында "Жұмыс үлгілері" тараулары келтірілмейді.

10. Жұмысшылардың нақты кәсіптерінің тарифтік - біліктілік сипаттамалары, біліктілігі анағұрлым жоғары жұмысшының оған берілген разрядтың біліктілік сипаттамаларында көрсетілген жұмыстардың басқа, осы кәсіптің бұдан біліктілігі төмендеу жұмысшылардың тарифтік - біліктілік сипаттармаларында көзделген жұмыстарды атқаруы үшін қажетті білімі, машығы мен іскерлігі болуы ескеріле отырып әзірленген.
Жекелеген кәсіптердің төменгі разрядтағы жұмыстарының сипаттамаларында, технологиялық процесті жүргізу немесе жекелеген жұмыстарды атқару анағұрлым жоғары білікті жұмысшының басшылығымен жүргізілетіні бар. Мұндай жағдайларда анағұрлым жоғары разряды бар жұмысшы осы кәсіптегі анағұрлым разряды төмен технологиялық процестерді жүргізуді ұйымдастыра білуі тиіс.

11. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығында келтірілген тарифтік-біліктілік сипаттармаларында негізгі, жұмысшылар кәсіптері бойынша неғұрлым типті жұмыстардың суреттемесі болады. Осыған байланысты бұл сипаттамалар технологиялық карталармен, жұмысшы нұсқаулықтарымен немесе жұмыстың әрбір жұмыс орнындағы орындалуының нақты мазмұны, ауысымды қабылдау және тапсырумен, жабдықтарды, құралдарды, құрылғыларды жұмысқа уақытында даярлау және оларды тиісінше ұстаумен, белгіленген құжаттаманы жүргізумен, өзінің жұмыс орынын жинаумен байланысты жұмыстарды қоса, көлемі мен тәртібі баяндалатын басқа да құжаттармен толықтыра алады.

12. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының бірқатар тарауларының әрбір кәсіп пен разрядтың тарифтік-біліктілік сипаттамаларында келтірілген жұмыс үлгілері осы кәсіп пен және осы разряд жұмысшысы өндірістің нақты жағдайларында атқара алатын және атқаруы тиіс жұмыстарды толық қамти алмайды. Сондықтан, жұмыс беруші қажет болған жағдайларда өндіріс айрықшалылығын ескере отырып, атқару күрделілігі бойынша осыған ұқсас разряд жұмысшыларының тарифтік-біліктілік сипаттармаларында болатын жұмыстарға сәйкес жұмыстардың қосымша тізбелерін әзірлейді. Жұмыстардың қосымша түрлері жеке еңбек шартын жасасу кезінде келісілуі мүмкін.

13. Жұмысшылардың жекелеген кәсіптік топтары мен кәсіптеріне, олардың еңбек айрықшалылығына қарай, ерекше талаптар қойылады.
Машиналар мен механизмдерді басқарумен және оларға қызмет көрсетумен тікелей айналысатын жұмысшылар, мысалы, машинистер, мотористер, жүргізушілер, тракторшылар, реттеушілер, краншылар, электр монтерлері, жөндеушілер, монтажшылар, машинада істейтін құюшылар, аппаратшылар және тағы басқалары атқарылатын жұмыс жағдайлары бойынша жұмыс процесінде болатын жабдықтардың, машиналардың және механизмдердің ағымдық сипаттағы ақауларын өздігінен жөндеуі және оларды жөндеуге қатысу алуы үшін жеткілікті көлемде слесарлық істі меңгерген болуы тиіс.
Көлік қозғалысымен, жарылыс жұмыстарымен, жарылыс материалдарын және улы заттарды қолданумен, көтеру-көлік жабдықтарына, қазандық қондырғыларына, қысыммен жұмыс істейтін аппараттар мен ыдыстарға қызмет көрсетумен байланысты немесе қолданыстағы ережелер мен нұсқаулықтарда атқарылуына ерекше талаптар көзделген басқа да жұмыстарда істейтін жұмысшылар бұл ережелер мен нұсқаулықтарды білуге және сақтауға тиіс және қажет болған жағдайларда өздерінің тиісті даярлықтан өткендері туралы құжаттары болуы керек.

14. Біліктілік сипаттамаларындағы кәсіптер мен разрядтар бойынша жұмысшылардың теориялық және практикалық білімдеріне қойылатын талаптармен қатар, жұмысшылар жұмысты атқару кезінде еңбекті ұйымдастыруға, атқарылатын жұмыстың сапасына қойылатын талаптарды, сондай-ақ еңбекті қорғау, өндірістік санитария ережелерін сақтайды.

15. Жабдықтар іске толық қосылған кездегі жұмыс разрядтарын белгілеу Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының әр басылымындағы жұмысшылар кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамалары негізінде, атқарылатын жұмыстың мазмұнын тарифтік-біліктілік сипаттамаларда суреттелген ұқсас жұмыстармен ал қажет болған жағдайда жұмыс беруші қосымша әзірлеген жұмыс үлгілерінің тізбелерімен салыстыру (теңестіру) арқылы жүргізіледі.
Өнімділігі тиісті кәсіптің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында көзделген және жұмыс разрядтарымен (мысалы, машинистердің, операторлардың және басқалардың) байланыстырылған жабдықтар толық емес көлемде қосылған кезде жұмыстардың разряды жабдықтың паспорттық өнімділігі бойынша белгіленеді.

16. Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын жұмыс берушілер жұмысшыға, жұмысшының кәсіптік даярлығының немесе кәсіптік білімінің деңгейімен, оның дербес атқаратын жұмысының күрделілігімен байланысты біліктілік разрядын беру немесе оны көтеру туралы мәселені шешкен кезде қолданады.
Бұл ретте, жекелеген жағдайларда Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы тарифтік-біліктілік сипаттамаларына сәйкес орта кәсіптік білім талап етілетін кәсіптер бойынша жоғары біліктілік разрядтары мұндай білімі жоқ, бірақ талап етілетін білім деңгейі мен жоғары кәсіптік шеберлігі бар жұмысшыларға берілуі мүмкін.
Жаңа Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы немесе өндірістің тиісті айрықшалығына сәйкес қолданылып жүрген анықтамалықтың жаңа тараулары енгізілген, өндіріс бейіні өзгерген, жаңа технологияларға көшкен, өндіріс жаңғыртылған кезде жұмысшылар мен жұмыстардың разрядтарын қайта қарауды жүзеге асыру үшін жаңа Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының өндіріс айрықшалығына сәйкес келетін тарифтік-біліктілік сипаттамалары пайдаланылады.

17. Барлық құжаттардағы жұмыс туралы жазулар тек қана Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығының басылымдарымен қабылданған кәсіптер атауларына сәйкес жазылуға тиіс.

18. Жаңадан пайда болған кәсіптер бойынша жұмысшылардың біліктілік разрядтарын беру, олар белгіленген тәртіппен Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына енгізілгенге дейін, қолданылып жүрген Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біріңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығында бар ұқсас кәсіптер мен жұмыстардың атаулары мен біліктілік сипаттамаларына қатысты жүргізіледі.

3. Басшылардың, мамандардың және басқа да
қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын
әзірлеу және пайдалану

19. Экономикалық қызметтің кез келген түрлері үшін жалпы болып табылатын Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган әзірлейді және бұйрығымен бекітеді.

20. Тиісті экономикалық қызметтегі Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын осы қызмет түріндегі орталық атқарушы орган әзірлейді және еңбек жөніндегі уәкілетті органның келісімі бойынша бекітеді.

21. Қызметшілердің жаңа кәсіптері мен лауазымдары пайда болуына қарай Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығына еңбек жөніндегі уәкілетті орган және (немесе) еңбек жөніндегі уәкілетті органның келісімі бойынша оларды бекіткен орган өзгерістер мен толықтырулар енгізіп отырады.

22. Экономикалық қызметтің кез келген түрлері үшін жалпы болып табылатын Басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығы екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімінде экономикалық қызметтің кез келген түрлері үшін жалпы және ұйымдарда кеңінен қолданылатын басшылардың, мамандардың және басқа да қызметшілер лауазымдарының біліктілік сипаттамалары беріледі. Екінші бөлімде ғылыми-зерттеу, конструкторлық, технологиялық, жобалау және іздестіру ұйымдарында, сондай-ақ редакциялық-баспа ұйымдар мен бөлімшелерінде жұмыс істейтін қызметкерлер лауазымдарының біліктілік сипаттамалары бар.

23. Басшылар, мамандар және басқа да қызметшілердің лауазымдарының біліктілік анықтамалығын басшылар, мамандар және жұмыс беруші қызметшілерінің біліктілік сипаттамаларын қамтиды және қызметкерлердің құқықтарын, міндеттерін және жауапкершілік шараларын белгілейтін лауазымдық нұсқауларды әзірлеу үшін, жұмыс берушінің басқару жүйесінде, кадрларды іріктеу және орындарын ауыстыру кезінде, ұтымды орналасуын және олардың мамандығы мен біліктілігіне қарай тиімді пайдалануын басқалау кезінде, сондай-ақ басшылар мен мамандарды аттестациялау кезінде олардың рөлі мен орнын айқындайтын, құрылымдық бөлімшелер туралы ережелерді жасау үшін негіз ретінде пайдаланылады.

24. Әрбір лауазымның біліктілік сипаттамасы үш бөлімнен тұрады. "Лауазымдық міндеттері" деген бөлімде осы лауазымды атқарып отырған қызметкерге, қызметкерлерді оңтайлы мамандандыруды қамтамасыз ету мүмкіндігін беретін, жұмыстардың технологиялық ұқсастығы мен өзара байланысты болуын ескере отырып, толық немесе ішінара тапсыруға болатын еңбек функциялары аталады.
"Білуге тиісті" деген бөлімде қызметкерге арнайы біліміне, сондай-ақ заң және нормативтік құқықтық актілерді, ережелерді, нұсқауларды және қызметкер лауазымдық міндеттерін орындаған кезінде қолдануға тиісті басқа да материалдары, әдістер мен құралдарды білуіне қатысты қойылатын талаптар көрсетіледі.
"Біліктілігіне қойылатын талаптар" деген бөлімде қызметкердің жұмыс стажына байланысты көзделген міндеттерді және қойылатын талаптарды орындауға қажетті кәсіби даярлық деңгейі белгіленеді.

25. Лауазымдардың біліктілік сипаттамаларында негізгі, кеңінен тараған жұмыстардың тізбесі келтірілген. Қызметкердің лауазымдық міндеттерінің нақты тізбесі ішкі ұйымдық-өкім шығару құжаттарында: жұмыс беруші әзірлейтін және белгіленген тәртіппен бекітілетін лауазымдық нұсқаулықта белгіленеді.

Об утверждении Правил разработки и применения Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих и Квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и других служащих

Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 30 июня 2005 года N 173-п. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 14 июля 2005 года N 3732. Утратил силу - приказом Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 19 июля 2007 года N 165-п.

Сноска. Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 30 июня 2005 года N 173-п утратил силу приказом Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 19 июля 2007 года N 165-п (вводится в действие по истечении 10 календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В целях установления в соответствии с законодательством квалификационных требований к работникам и сложности определенных видов работ на основе Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих и Квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и других служащих, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила разработки и применения Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих и Квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и других служащих.

2. Департаменту социального обеспечения и оплаты труда (Кайсенова Г.К.) обеспечить проведение государственной регистрации настоящего приказа в установленном порядке.

3. Настоящий приказ вводится в действие со дня его государственной регистрации.

Министр

Утверждены
приказом Министра труда и
социальной защиты населения
Республики Казахстан
от 30 июня 2005 года N 173-п

Правила
разработки и применения Единого тарифно-квалификационного
справочника работ и профессий рабочих и
Квалификационного справочника должностей руководителей,
специалистов и других служащих

1. Общие положения

1. Настоящие Правила разработаны в соответствии со статьей 70 Закона Республики Казахстан "О труде в Республике Казахстан" и устанавливают порядок разработки и применения Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих и Квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и других служащих.
2. Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих и Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих применяются работодателями и предназначены для установления сложности определенных видов работ, установления квалификационных требований к работникам и присвоения квалификационных разрядов в соответствии с тарифно-квалификационными характеристиками, определения правильных наименований профессий рабочих и должностей служащих.
3. В настоящих Правилах применяются следующие понятия:
должность - структурная единица работодателя, на которую возложен установленный правовыми актами круг должностных полномочий и должностных обязанностей;
должностная инструкция - инструкция, указывающая круг полномочий, обязанностей, работ, которые должен выполнять работник, занимающий определенную должность в организации;
квалификационный разряд - уровень квалификации работника, отражающий сложность выполняемых им работ;
квалификационные требования - требования, предъявляемые к работнику, в целях определения его уровня и профиля профессиональной подготовки, стажа работы, необходимые для выполнения возложенных на него обязанностей;
профессия - основной род занятий, трудовой деятельности человека, подтверждаемый соответствующими документами об образовании;
разряд работ - это уровень сложности работ, который устанавливается на основе квалификационных характеристик профессий рабочих, имеющихся в выпусках Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих, путем сопоставления (приравнивания) содержания выполняемой работы с соответствующими работами - аналогами, описанными в квалификационных характеристиках, а в необходимых случаях и с перечнями примеров работ, дополнительно разработанными работодателем;
сложность труда - объективная характеристика процесса труда со стороны его содержания (выполняемых функций), которое обуславливает соответствующие требования к квалификации работников, необходимой для выполнения работ; отличительный признак квалифицированного труда, его сущность; определяется наличием творческих элементов, повышенной ответственности и функций руководства в работе. Показателями уровня сложности работ и квалификации работников являются квалификационные разряды, категории;
условия труда - это условия оплаты, охраны и нормирования труда, режим работы, возможность и порядок совмещения профессий (должностей), технические, санитарные, гигиенические, производственно-бытовые условия, а также иные по согласованию сторон условия индивидуального трудового и коллективного договоров.

2. Разработка и применение Единого
тарифно-квалификационного справочника
работ и профессий рабочих

4. Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих разрабатывается в рамках сотрудничества государств-участников Содружества Независимых Государств на основании решений Консультативного Совета по труду, миграции и социальной защиты населения, а также научными организациями и утверждается приказом уполномоченного государственного органа по труду.
5. По мере появления новых профессий рабочих, изменения и дополнения в Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих вносятся уполномоченным государственным органом по труду.
6. Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих содержит тарифно-квалификационные характеристики работ и профессий рабочих по разрядам, сгруппированные в разделы по видам производств и работ. Разделы по родственным производствам и видам работ (по признаку их принадлежности к видам экономической деятельности) объединены в отдельные выпуски справочника с присвоенными им номерами.
Определение разряда выполняемых работ производится в зависимости от их сложности согласно описанию содержания работ, приведенных в тарифно-квалификационных характеристиках по профессиям рабочих, и присвоение квалификационных разрядов рабочим - согласно требованиям тарифно-квалификационных характеристик к уровню квалификации рабочих.
7. Структура выпусков Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих едина и содержит: введение, в котором указывается, какие производства, и виды работ охвачены тем или иным выпуском справочника, какой организацией он разработан, другие сведения общего характера: тарифно-квалификационные характеристики профессий рабочих по разрядам; алфавитный указатель профессий и перечень измененных наименований профессий с указанием их наименований по ранее действовавшим выпускам справочника.
8. Содержащиеся в Едином тарифно-квалификационном справочнике работ и профессий рабочих тарифно-квалификационные характеристики профессий рабочих разработаны и сгруппированы по сложности работ в диапазоне с 1 по 8 разряды, исходя из сложившегося разделения труда, достигнутого уровня техники, технологии и организации труда и производства. Основная масса работ во всех разделах видов экономической деятельности относится к первым шести разрядам, а к седьмому и восьмому разрядам относятся отдельные работы повышенной сложности.
9. Тарифно-квалификационные характеристики профессий рабочих по разрядам, приведенные в справочнике, состоят из трех разделов: "Характеристика работ", "Должен знать", "Примеры работ".
В разделе "Характеристика работ" содержится описание основных, наиболее типичных для данной профессии и данного разряда работ, которые должен уметь выполнять рабочий. Описание этих работ дается в разделе выполняемых рабочим трудовых функций, из которых складывается процесс труда: подготовительных операций к непосредственному ведению технологического процесса, операций по уходу за оборудованием и обслуживанию рабочего места; действий рабочего по непосредственному ведению технологического процесса с указанием его параметров, стадий и кратких технических характеристик.
В разделе "Должен знать" излагаются основные требования к квалификации рабочего, необходимой для качественного выполнения работ, приведенных в разделе "Характеристика работ", то есть, знание свойств предметов труда, технологических и конструктивных особенностей орудий труда, последовательности и стадий технологического процесса, технической и технологической документации, а также требования к специальным знаниям рабочего, обусловленные спецификой и сложностью выполняемых работ. По отдельным профессиям рабочих, выполняющих работы повышенной сложности, соответствующие шестым и более разрядам, в разделе "Должен знать" приведены требования к уровню профессионального образования в виде обязательности среднего профессионального образования. Конкретные требования к профессиональной подготовке и профессиональному образованию рабочих могут быть определены при присвоении квалификационных разрядов.
В разделе "Примеры работ" приводится перечень работ, наиболее типичных для данной профессии и данного разряда работ. В тех случаях, когда в разделе "Характеристика работ" достаточно полно изложено описание выполняемых работ, раздел "Примеры работ" в квалификационной характеристике не приводится.
10. Тарифно-квалификационные характеристики конкретных профессий рабочих разработаны с учетом того, что рабочий более высокой квалификации помимо работ, перечисленных в квалификационной характеристике присвоенного ему разряда, должен обладать знаниями, навыками и умением, необходимыми при выполнении работ, предусмотренных тарифно-квалификационными характеристиками рабочих более низкой квалификации этой же профессии.
В характеристиках работ низших разрядов отдельных профессий содержится, что ведение технологического процесса или выполнение отдельных работ производится под руководством рабочего более высокой квалификации. В таких случаях рабочие более высоких разрядов должны уметь организовывать ведение технологических процессов рабочими более низких разрядов той же профессии.
11. Тарифно-квалификационные характеристики, приведенные в Едином тарифно-квалификационном справочнике работ и профессий рабочих, содержат описание только основных, наиболее типичных работ по профессиям рабочих. В этой связи, эти характеристики могут дополняться технологическими картами, рабочими инструкциями или другими документами, в которых раскрывается конкретное содержание, объем и порядок выполнения работ на каждом рабочем месте, включая работы, связанные с приемкой и сдачей смены, своевременной подготовкой к работе оборудования, инструмента, приспособлений и содержанием их в надлежащем состоянии, ведением установленной документации, уборкой своего рабочего места.
12. Примеры работ, приведенные в тарифно-квалификационных характеристиках каждой профессии и разряда многих разделов Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих, не исчерпывают всех работ, которые могут и должны быть выполнены рабочим данной профессии и данного разряда в конкретных условиях производства. Поэтому, в необходимых случаях, с учетом специфики производства работодателем разрабатываются дополнительные перечни работ, соответствующие по сложности их исполнения тем, которые содержатся в тарифно-квалификационных характеристиках профессий рабочих соответствующих разрядов. Дополнительные виды работ могут согласовываться при заключении индивидуального трудового договора.
13. Для отдельных профессиональных групп и профессий рабочих, исходя из специфики их труда, предъявляются особые требования.
Рабочие, непосредственно занятые управлением и обслуживанием машин и механизмов, например, машинисты, мотористы, водители, трактористы, наладчики, крановщики, электромонтеры ремонтники, монтажники, литейщики на машинах, аппаратчики и другие, по условиям выполняемой работы, должны владеть слесарным делом в объеме, достаточном для того, чтобы они смогли самостоятельно устранять возникающие в процессе работы оборудования, машин и механизмов неполадки текущего характера и принимать участие в его ремонте.
Рабочие, связанные с движением на транспорте, с производством взрывных работ, хранением и применением взрывчатых материалов и ядовитых веществ, обслуживанием подъемно-транспортного оборудования, котельных установок, аппаратов и сосудов, работающих под давлением, или занятые на других работах, когда действующими правилами и инструкциями предусмотрены особые требования к их выполнению, должны знать и соблюдать эти правила и инструкции и иметь в необходимых случаях документ о прохождении ими соответствующей подготовки.
14. Наряду с требованиями к теоретическим и практическим знаниям рабочих по профессиям и разрядам, содержащимися в тарифно-квалификационных характеристиках, рабочими соблюдаются при выполнении работ требования, предъявляемые к организации труда, качеству выполняемых работ, а также правила охраны труда, производственной санитарии.
15. Установление разряда работ при полной загрузке оборудования производится на основе тарифно-квалификационных характеристик профессий рабочих, имеющихся в каждом выпуске Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих, путем сопоставления (приравнивания) содержания выполняемой работы с соответствующими работами - аналогами, описанными в тарифно-квалификационных характеристиках, а в необходимых случаях и с перечнями примеров работ, дополнительно разработанными работодателем.
При неполной загрузке оборудования, производительность которого предусмотрена в тарифно-квалификационных характеристиках соответствующих профессий и увязана с разрядом работ (например, у машинистов, аппаратчиков, операторов и других), разряд работ определяется по паспортной производительности оборудования.
16. Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих применяется работодателями при решении вопроса о присвоении или повышении рабочему квалификационного разряда, который связан с уровнем профессиональной подготовки или профессионального образования рабочего, со сложностью самостоятельно выполняемых им работ.
При этом, в отдельных случаях высшие квалификационные разряды по профессиям, которым в соответствии с тарифно-квалификационными характеристиками Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих требуется среднее профессиональное образование, могут быть присвоены рабочим, не имеющим такого образования, но обладающим требуемым уровнем знаний и высоким профессиональным мастерством.
При введении нового Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий или новых разделов действующего справочника, соответствующего специфике производства, изменения профиля производства, перехода на новые технологии, модернизации производства используются соответствующие специфике производства тарифно-квалификационные характеристики Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий для осуществления пересмотра разрядов работ и рабочих.
17. Записи во всех документах о работе производятся в полном соответствии с наименованиями профессий, принятыми выпусками Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий.
18. По вновь возникшим профессиям до включения их в установленном порядке в Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих присвоение квалификационных разрядов рабочих производится применительно к наименованиям и квалификационным характеристикам аналогичных профессий и работ, содержащимся в действующем Едином тарифно-квалификационном справочнике работ и профессий рабочих.

3. Разработка и применение Квалификационного справочника
должностей руководителей, специалистов и других служащих

19. Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих, являющийся общим для различных видов экономической деятельности, разрабатывается и утверждается приказом уполномоченного государственного органа по труду.
20. Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих в соответствующей экономической деятельности разрабатывается и утверждается центральным исполнительным органом в данном виде деятельности по согласованию с уполномоченным государственным органом по труду.
21. По мере появления новых должностей служащих, изменения и дополнения в Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих вносятся уполномоченным государственным органом по труду и (или) органами, их утвердившими, по согласованию с уполномоченным государственным органом по труду.
22. Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих, являющийся общим для различных видов экономической деятельности, содержит два раздела. В первом разделе приводятся квалификационные характеристики должностей руководителей, специалистов и других служащих, общих для всех видов экономической деятельности и широко распространенных в организациях. Второй раздел содержит квалификационные характеристики должностей работников, занятых в научно-исследовательских, конструкторских, технологических, проектных и изыскательских организациях, а также редакционно-издательских организациях и подразделениях.
23. Квалификационный справочник должностей руководителей, специалистов и других служащих включает квалификационные характеристики должностей руководителей, специалистов и служащих работодателя и служит основой для разработки должностных инструкций, устанавливающих права, обязанности и меры ответственности работников, для составления положений о структурных подразделениях, определяющих их роль и место в системе управления работодателя, при подборе и расстановке кадров, осуществлении контроля за рациональной расстановкой и их эффективного использования в соответствии со специальностью и квалификацией, а также при проведении аттестации руководителей и специалистов.
24. Квалификационная характеристика каждой должности состоит из трех разделов. В разделе "Должностные обязанности" содержатся основные трудовые функции, которые могут быть полностью или частично поручены работнику, занимающему данную должность с учетом технологической однородности и взаимосвязанности работ, позволяющих обеспечить оптимальную специализацию служащих.
В разделе "Должен знать" содержатся основные требования, предъявляемые к работнику в отношении специальных знаний, а также знаний законодательных и нормативных правовых актов, положений, инструкций и других материалов, методов и средств, которые работник должен применять при выполнении должностных обязанностей.
В разделе "Требования к квалификации" определены уровень профессиональной подготовки работника, необходимый для выполнения предусмотренных обязанностей, и требования к стажу работы.
25. В квалификационных характеристиках должностей приведен перечень основных, наиболее распространенных работ. Конкретный перечень должностных обязанностей работников устанавливается внутренними организационно-распорядительными документами: должностными инструкциями, которые разрабатываются работодателем и утверждаются в установленном порядке.

__________________________________________