ИПС "Әділет"

Көру қабілеті бұзылған балалар мен жасөспірімдерді сауықтыру мен профилактикасын жетілдіру шаралары туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі 2008 жылғы»7 наурыздағы N 112 және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі 2008 жылғы 6 наурыздағы N 120 Бірлескен Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2008 жылғы 9 сәуірде Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 5184 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 9 қарашадағы № 851 және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 25 қарашадағы № 656 бірлескен бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 09.11.2015 № 851 және ҚР Білім және ғылым министрінің 25.11.2015 № 656 бірлескен бұйрығымен.

"Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 13 қазандағы N 1050 қаулысына сәйкес және көру қабілеті бұзылған балалар мен жасөспірімдерді сауықтыру мен профилактикасын жетілдіру мақсатында БҰЙЫРАМЫЗ:

1. Қоса беріліп отырған медициналық ұйымдарда және бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарында балалар мен жасөспірімдерде кездесетін сығырлықтың және басқа да көру патологияларының алдын алу әдістерін ұйымдастыру және енгізу жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. Облыстардың, Астана, Алматы қалаларының денсаулық сақтау департаменттері (басқармалары) (келісім бойынша):

1) балалар мен жасөспірімдердің көру қабілетінің бұзылуын ерте анықтауға бағытталған алдын алу тексерістерін жыл сайын ұйымдастыруды және өткізуді;

2) осы бұйрыққа сәйкес 20 сәуірден бастап балалар мен жасөспірімдердің көру қабілетін қорғау жөнінде жыл сайын онкүндік өткізуді;

3) осы бұйрыққа сәйкес сығырлық және басқа да көру патологияларының алдын алу әдістерін медициналық ұйымдарда практикаға енгізуді қамтамасыз етсін.

3. Облыстардың, Астана, Алматы қалаларының, білім департаменттері (келісім бойынша):

1) осы бұйрыққа сәйкес медицина қызметкерлерімен бірлесе отырып, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарында 20 сәуірден бастап балалар мен жасөспірімдердің көру қабілетін қорғау жөнінде жыл сайын онкүндік өткізуді;

2) осы бұйрыққа сәйкес сығырлықты және басқа да көру патологияларының алдын алу әдістерін бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарында практикаға енгізуді;

3) балалар мен жасөспірімдерді оқыту кезінде олардың көру қабілеттерін қорғауға бағытталған санитарлық-эпидемиологиялық талаптардың орындалуын қамтамасыз етсін.

4. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау комитеті (А.А. Белоног) және облыстардың, Астана, Алматы қалаларының мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау департаменттері (басқармалары) (келісім бойынша):

1) бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарындағы балалар мен жасөспірімдердің жас ерекшеліктеріне сәйкес жарық беру, тиімді тамақтану нормаларын сақтай отырып, жиһазбен қамтамасыз етілуін санитариялық-эпидемиологиялық қадағалауды;

2) Қазақстан Республикасы заңнамаларына сәйкес мектеп оқушысының еңбегін ұйымдастыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптардың сақталуын жүйелі түрде қадағалауды қамтамасыз етсін.

5. Емдеу-алдын алу ісі департаменті (Ж.Қ. Исмаилов) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне мемлекеттік тіркеуге жіберсін.

6. Ұйымдастыру-құқықтық қамтамасыз ету департаменті (Б.Т. Малғаждарова) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін ресми жариялануын қамтамасыз етсін.

7. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министрі Қ.Т. Омаровқа және Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министрі К.Н. Шәмшидиноваға жүктелсін.

8. Осы бұйрық ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

       Қазақстан Республикасының
      Денсаулық сақтау министрдің
      міндетін атқарушы                                 Ф. Қуанғанов

      Қазақстан Республикасының
      Білім және ғылым министрдің
      міндетін атқарушы                                  А. Нүсіпова

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрдің
міндетін атқарушының
2008 жылғы 6 наурыздағы
N 120

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрдің
міндетін атқарушының
2008 жылғы 7 наурыздағы
N 112
бірлескен бұйрығымен
бекітілген

Медициналық ұйымдарда және бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарында балалар мен жасөспірімдерде кездесетін сығырлықтың және басқа да көру патологияларының алдын алу әдістерін ұйымдастыру және енгізу жөніндегі нұсқаулық

1. Онкүндік өткізу кезеңдері

1. Медицина қызметкерлері (окулистер мен мектептің медицина қызметкерлері) бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарының қызметкерлерімен (мектептердің директорлары, педагогтар мен сынып жетекшілері) бірлесіп, балалар мен жасөспірімдердің көру қабілеттерін қорғау бойынша жыл сайын онкүндіктер (бұдан әрі - Онкүндік) өткізеді.

2. Онкүндік кезінде медицина қызметкерлері Онкүндіктің мақсаттары мен міндеттері, балалар мен жасөспірімдердің көру қабілеттері бұзылуын уақтылы диагностикалау мен профилактикасы туралы бұқаралық ақпарат құралдарында жариялай отырып, кең ауқымды түсіндіру және ақпараттық жұмыстарын жүргізеді.

3. Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарында Онкүндік кезінде балалардың көру қабілеттерінің бұзылуын уақтылы анықтауға тексеру жүргізіледі. Балаларға тексеру жүргізетін күнді мектеп директоры белгілейді және барлық мектептерде бір мезгілде өтеді. Бұл күнге сынып жетекшілері өз сыныптарының оқушыларының тізімін бөлек параққа жазып, дайындайды.

Көру қабілетінің бұзылуын тексеру жүргізу үшін көздің өткірлігін шамамен анықтауға арналған кесте пайдаланылады. Қалыпты көру өткірлігін бағдарлап анықтауға арналған кесте мектептерде және басқа да балалар мекемесінде арнайы офтальмологиялық білімі жоқ қызметкерлердің бұқаралық зерттеулеріне есептелген. Кесте Қазақстан Республикасында қабылданған стандартты кестенің үш жолынан: Головин-Сивцев әріптері, Ландольт сақинасы, Орлова фигурасынан тұрады. Әрбір жолдың маңызы бірдей және көздің қалыпты көру өткірлігіне сәйкес келеді (1,0). Кесте еденнен 1,2 метр биіктікте тақтаға ілінеді, тексеруден өтетін оқушы мен кестенің арасы 5 метр болуы керек.

Кесте тексерілушінің көру қабілеті қалыпты (1,0) немесе төмен екендігін анықтайды.

Балалардың көру қабілетінің бұзылуын уақтылы анықтауға тексеруді сынып жетекшілері мектептің медицина қызметкерлерімен бірлесіп жүргізеді.

Тексеру табиғи жарық түсіп тұрған жарық үй-жайда жүргізіледі: бірінші ауысым оқушылары екінші, үшінші сабақтарда, екінші ауысым оқушылары бірінші сабақта өтеді. Белгіленген уақытта сынып жетекшісі болмаған жағдайда бұл жұмыс басқа педагогқа тапсырылуы мүмкін. Көру қабілетін тексеру нәтижелері бар тізім сынып жетекшісіне беріледі. Сынып жетекшісі оларды мектептің медицина қызметкеріне береді.

4. Тексеру нәтижесі бойынша мектептің медицина қызметкері көру қабілеті 1,0-ден төмен оқушылардың тізімін құрайды және мекен-жайына байланысты емхананың көз дәрігеріне береді және оқушының тереңдетілген тексеруден өтуге келу уақытын келіседі.

5. Мектептің медицина қызметкері сынып жетекшілерімен бірлесе отырып тексеру нәтижелері және қажетті медициналық ақпаратпен таныстыру, ата-аналарға оқушылардың көз дәрігеріне бару уақытын хабарлау үшін сынып сағаттарын және ата-аналар жиналысын өткізеді.

2. Медициналық ұйымдарда балалар мен жасөспірімдерде кездесетін сығырлық және басқа да көру патологияларының алдын алу әдістері

6. Линзамен жаттығу жасау жөніндегі әдістеме.

Алдын ала 33 сантиметр (бұдан әрі - см) қашықтықтан қандай да бір кітаптың мәтінін оқу кезінде әдеттегі ереже бойынша салыстырмалы аккомодацияның жағымды және жағымсыз бөліктері айқындалады. Оқуға болатын максимал плюс және максимал минус линзаның көлемінен 0,5 - 1,0 диоптрий алынады. Алынған мөлшерлер цилиарлы бұлшықеттер үшін субмаксимал жүктемені көрсетеді.

Миопияны (алыстан көрмеушілікті) сәйкес линзалармен түзеткеннен кейін 0,5 диоптрий минус линзамен оқи бастайды. Линзаның күшін біртіндеп 0,5-1,0 диоптрийге көбейтеді және салыстырмалы бейімделушіліктің оң бөлігінің субмаксимал мөлшеріне дейін жеткізеді. Әрбір линзамен оқу уақыты 3-5 минутқа (бұдан әрі - мин.) созылады. Содан кейін осындай линзалардың әр қайсысын шамамен 1 минутқа қалдыра отырып, соңғы минус линзаларды 1,0 диоптрийге төмендеткеннен кейін оң линзаларды қоюға көшеді. Олардың күшін салыстырмалы бейімделушіліктің оң бөлігінің субмаксимал мөлшеріне жеткенге дейін біртіндеп күшейтеді. Әрбір жаңа линзамен оқу 3 минутқа созылады. Көрсетілген рәсімді күн сайынғы сеанстың алғашқы 3 күнінде бір рет, ал қалған күндері 2 рет жасау керек. Субмаксимал жүктемені анықтау үшін салыстырмалы аккомодацияның мөлшері әр 3 күн сайын анықталады. Машықтану курсы 15-20 жаттығу сеансынан тұрады.

Машықтану жаттығуларын жасау үшін мынадай жабдықтар қажет:

1) жазу үстелі;

2) кітап қойғыш;

3) құм сағат (3-5 минуттық);

4) үстел шамдары;

5) жаттығу көзілдіріктерінің жиынтығы.

Машықтану көзілдіріктерінің бір жинағында көру қашықтығының аралығы 60 миллиметр (бұдан әрі - мм), 62мм, 64мм 7 көзілдіріктердің жақтаулары (0,5; 1,0; 2,0; 3,0; 4,0; 5,0; 6,0 диопторий) минус линзалармен және 5 көзілдіріктердің жақтаулары (1,0; 2,0; 3,0; 4,0; 5,0 диопторий) плюс линзалар болады.

7. Микротұманданумен алшақты дезаккомадация жаттығуларын жүргізу әдістемесі.

Машықтану жаттығулары көру өткірлігін тексеретін кестеден 5 метр (бұдан әрі - м) қашықтықта жүргізіледі. Көру қабілетін және миопатия деңгейі субъективті әдіспен анықталады. Әр көздің алдына (минусты әйнектермен түзетусіз) мұрынға негіздеп 0,5 призмалық диоптрий призмасы қойылады, соның салдарынан алшақты дезаккомадация пайда болады. Бірнеше минуттан кейін көру өткірлігі жоғарылай бастайды, линза күшін 2-3 призмалық диоптриге дейін көбейтеді, бірақ әр көзге 4-5 призмалық диоптрийден артық болмауы тиіс, сондай-ақ, көру өткірлігінің жоғары алынған коррекцияға sрh + 0,25 диоптрийін қосады да көру қалпына келгенге дейін күтеді. Тағы да әр бір көздің көру өткірлігі осындай үдемелі микротұманданудан кейін 1,0-ге дейін қалпына келгенше + 0,25 диоптрийді қоса береді.

Машықтану жаттығуларын жасау үшін мынадай жабдықтар қажет:

1) үлкен немесе орташа сынақ линзаларының жинағы;

2) сынақ көзілдірік жақтаулары;

3) көру қабілетін алыстан тексеретін кесте.

8. "Терезе әйнегіндегі зат - алыс зат" жаттығуларын жүргізу әдістемесі.

Алыстан көруге арналған көзілдіріктердегі машықтанушылар терезе әйнегінен 30-35 см. қашықтықта тұрады. Терезе әйнегіне көздің деңгейіндей жерге диаметрі 3-5 мм болатын дөңгелек белгі жапсырылады. Осы белгіден өтіп бара жатқанда көз назарының деңгейінде емделуші алыстан белгілеу үшін қандай да бір затты (алыс зат) талдайды, кейін біресе әйнектегі белгіге, біресе жаңағы затқа қарайды. Жаттығуды күніне 2 рет 15-20 минут жасайды. Алғашқы екі күнде жаттығудың уақыты 3 мин., келесі 2 күнде - 5 мин., ал қалған күндері - 7 мин. созылады. Бейімделушілік қабілеті тұрақты қалыптаспаған жағдайда жаттығу 10-15 күннен кейін жүйелі түрде қайталанады.

9. "Үй аккомодожаттықтырушысы" жаттығуын жүргізу әдістемесі.

Үй аккомодожаттықтырушысында жаттығу жасау үшін тығыз картон қиындысынан немесе фанерадан ракетка түріндегі 20x10 см көлеміндегі қарапайым аспап дайындау керек. Ракетканың төменгі бөлігінде тұтқаның үстінде ұзындығы 50-60см сызғыш қоятын көлбеу тесік бар. Тік орналасқан ракетка сызғыштың бойымен еркін қозғалуы керек. Ракетканың алдыңғы жағында шамамен 2 мм "с" әріпі жазылған. Машықтанушы көзілдірік киіп +3,0 диоптрий линзасын қою арқылы амертропияны түзетіп, сызғышты бір көзінің астыңғы жағына қояды (екінші көзді жабу керек) және ракетканы "с" әріпі бұлдырап "о" әрпіне ұқсағанға дейін көзге қарай бағыттап қозғалту керек. Осыдан кейін ол ракетканы көзден ақырын алыстатады. "С" әрпі алдымен анық көрінеді, кейін бұлдырап кетеді. Осыдан кейін ракетканы көзге қайта жақындатып, қайта алыстатады. Жаттығуды алғашқы үш күнде 5 мин., кейін әр көзге - 10 минут жасайды. Бір курс үшін сеанс саны 25-30 жаттығу. Егер аккомодациялық қабілет қалыптаспаса жаттығулар курсы 15-30 күннен кейін қайталанады.

Аккомодация және конвергенция бойынша бір уақытта машықтану мақсатында екі көзді ашып, сызғышты кеңсірікке қою арқылы жаттығу жасауға болады. Бұл жағдайда тек қана аккомодация мен конвергенцияға ғана жаттығу жасалмайды, сондай-ақ жаттығу жасау уақыты екі есеге азаяды (үнемделеді).

3. Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру ұйымдарында балалар мен жасөспірімдерде кездесетін сығырлық және басқа да көру патологияларының алдын алу әдістері

10. Ұйымдастырылған ұжымда көру қабілетін компьютерлік машықтандыруды өткізу әдістемесі.

Жаттығу арнайы компьютерлік бағдарламалар көмегімен информатика сыныбындағы жеке компьютерлерде жүргізіледі. Ол үшін оқушы экран дисплейінен 1 метр қашықтықта отырғызылады. Жаттығу күн сайын күніне 2 рет 2-5 минуттан жүргізіледі. Емдеу курсының ұзақтығы 10 күн. Емдеу бірінші ауысымда оқитындар үшін екінші сабақтан кейін үлкен үзіліс кезінде және сабақтан кейін, екінші жаттығу бесінші сабақтан кейін жүргізіледі. Жаттығу информатика пәні мұғалімінің басқаруымен бір уақытта барлық компьютерде орындалады. Көз дәрігері емдеудің басында және соңында екі рет бақылайды.

11. Дене жаттығулары сығырлықтың және көз шаршауының алдын алу үшін мектепте сабақ үстінде жасалады.

Жаттығуларды әр сабақтың ортасында 2-3 минуттай жасау ұсынылады.

1) 1-3 сынып оқушылары үшін:

бастапқы жағдай (бұдан әрі - б.ж.) - отыру, партаның арқасына сүйеніп терең демалу. Алға партаның қақпағына қарай еңкейіп дем шығару. 5-6 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, партаның арқасына сүйеніп, қабақты жауып, көзді қатты жұмып, қабақты қайта ашады. 4 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, қолды белге қойып, басты оңға бұрып, оң қолдың шынтағына қарау керек, басты солға бұрып, сол қолдың шынтағына қарап, бастапқы жағдайға қайтып келу керек. 4-5 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, алдында тұрған сынып тақтасына 2-3 секунд қарап, саусақты көзден 15-20см қашықтыққа қойып, назарды саусақтың ұшына аударып, 3-5 секунд қараған соң саусақты түсіреді. 5-6 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, қолды алға созып саусақтардың ұшына қарау керек, қолды жоғары көтеріп (демалу) басты көтермей қолға көз жүгіртіп, қолды түсіру керек. 4-5 рет қайталанады;

2) 4-10-сынып оқушылары үшін:

б.ж. - отыру, партаның арқасына сүйеніп терең демалу. Алға партаның қақпағына қарай еңкейіп, дем шығару. 5-6 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, партаның арқасына сүйеніп, қабақты жауып, көзді қатты жұмып, қабақты қайта ашады. 5-6 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, қолды белге қойып, басты оңға бұрып, оң қолдың шынтағына қарау керек, басты солға бұрып сол қолдың шынтағына қарап, бастапқы жағдайға қайтып келу. 5-6 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, көзді жоғары көтеріп сағат тілі бағытымен дөңгелек жасап қарау, кейін сағат тілінің бағытына қарсы қарау керек. 5-6 рет қайталанады.

б.ж. - отыру, қолды алға созып саусақтардың ұшына қарау керек, қолды жоғары көтеріп (демалу) басты көтермей қолға көз жүгіртіп қолды түсіру керек. 4-5 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, алдында тұрған сынып тақтасына 2-3 секунд қарап, назарды мұрынның ұшына аударып, 3-5 секунд қарау керек. 6-8 рет қайталанады;

б.ж. - отыру, қабақты жабады. 30 секунд бойы сұқ саусақтың ұшымен массаж жасау керек.

12. Өз бетімен дене шынықтыру үзілістерін жасау жаттығулары әдістемесі.

Көзді 10 секунд бойы жиі жыпылықтату.

Көзді 1-2 секундқа қатты жұмып қайта ашу. 8-10 секунд қайталау.

Басты түзу ұстап, жоғары-төмен кейін оңға - солға қарап, кейін жоғары - оңға, төмен - солға қарау керек. Әр бағытта 6-8 рет қайталанады.

Көзбен екі жаққа айналдыра қарау. Әр бағытта 10 рет қайталанады.

Оң жақ қолдың сұқ саусағын мұрынның алдына 25-30см қашықтыққа қояды. Сол көзді жауып оң көзбен саусаққа қарап, кейін назарды алыстағы затқа аударып (терезеге қарап) және керісінше, сол көзбен де солай істеу керек. Әр көзбен 6-8 рет қайталанады.

О мерах по совершенствованию профилактики и оздоровления детей и подростков с нарушениями зрения

Совместный Приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 6 марта 2008 года N 120 и и.о. Министра образования и науки Республики Казахстан от 7 марта 2008 года N 112. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 9 апреля 2008 года N 5184. Утратил силу совместным приказом Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 9 ноября 2015 года № 851 и Министра образования и науки Республики Казахстан от 25 ноября 2015 года № 656

Сноска. Утратил силу совместным приказом Министра здравоохранения и социального развития РК от 09.11.2015 № 851 и Министра образования и науки РК от 25.11.2015 № 656.

В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 октября 2004 года N 1050 "Об утверждении Плана мероприятий по реализации Государственной программы реформирования и развития здравоохранения Республики Казахстан на 2005-2010 годы", с целью совершенствования профилактики и оздоровления детей и подростков с нарушениями зрения, ПРИКАЗЫВАЕМ :

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по организации и внедрению методов профилактики близорукости и другой зрительной патологии у детей и подростков в медицинских организациях и организациях начального, основного среднего и общего среднего образования.

2. Департаментам (управлениям) здравоохранения областей, городов Астаны и Алматы (по согласованию) обеспечить:

1) организацию и проведение ежегодных профилактических осмотров, направленных на раннее выявление нарушения зрения у детей и подростков;

2) проведение ежегодного декадника по охране зрения детей и подростков с 20 апреля в соответствии с настоящим приказом;

3) внедрение методов профилактики близорукости и другой зрительной патологии в практику работы медицинских организаций в соответствии с настоящим приказом.

3. Департаментам образования областей, городов Астаны и Алматы (по согласованию) обеспечить:

1) проведение в организациях начального, основного среднего и общего среднего образования совместно с медицинскими работниками ежегодного декадника по охране зрения детей и подростков с 20 апреля в соответствии с настоящим приказом;

2) внедрение методов профилактики близорукости и другой зрительной патологии у детей и подростков в организациях начального, основного среднего и общего среднего образования в соответствии с настоящим приказом;

3) выполнение санитарно-эпидемиологических требований направленных на охрану зрения при обучении детей и подростков.

4. Комитету государственного санитарно-эпидемиологического надзора Министерства здравоохранения Республики Казахстан (Белоног А.А.) и департаментам (управлениям) государственного санитарно-эпидемиологического надзора областей, городов Астаны и Алматы (по согласованию) обеспечить:

1) санитарно-эпидемиологический надзор за состоянием и содержанием организаций начального, основного среднего и общего среднего образования с соблюдением норм освещенности, рационального питания, обеспечением мебелью, соответствующей возрастным особенностям детей и подростков;

2) систематический контроль за соблюдением санитарно-эпидемиологических требований к организации трудовой деятельности школьников в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

5. Департаменту лечебно-профилактической работы (Исмаилов Ж.К.) направить настоящий приказ на государственную регистрацию в Министерство юстиции Республики Казахстан.

6. Департаменту организационно-правового обеспечения (Малгаждарова Б.Т.) обеспечить официальное опубликование настоящего приказа, после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

7. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра здравоохранения Республики Казахстан Омарова К.Т. и вице-министра образования и науки Республики Казахстан Шамшидинову К.Н.

8. Настоящий приказ вводится в действие со дня его официального опубликования.

       И.о. Министра образования                   И.о. Министра
      и науки                                     здравоохранения
      Республики Казахстан                        Республики Казахстан
      Ф. Куанганов                                А. Нусупова

Утверждена совместным приказом
И.о. Министра здравоохранения
Республики Казахстан
от 6 марта 2008 года N 120

И.о. Министра образования и науки
Республики Казахстан
от 7 марта 2008 года N 112

Инструкция
по организации и внедрению методов профилактики близорукости
и другой зрительной патологии у детей и подростков в медицинских
организациях и организациях начального, основного среднего
и общего среднего образования

1. Этапы проведения декадника

1. Медицинскими работниками (окулистами и медицинскими работниками школ) совместно с работниками организаций начального, основного среднего и общего среднего образования (директора школ, педагоги и классные руководители) проводятся ежегодные декадники по охране зрения детей и подростков (далее - Декадник).

2. Во время Декадника медицинские работники проводят широкомасштабную разъяснительную и информационную работу с выступлением в средствах массовой информации о целях и задачах Декадника, о своевременной диагностике и профилактике нарушений зрения у детей и подростков.

3. В организациях начального, основного среднего и общего среднего образования во время Декадника проводятся проверки на предмет своевременного выявления нарушения зрения у детей. День проведения проверки зрения у детей определяется директором школы и проводится одновременно по всей школе. К этому дню классные руководители подготавливают на отдельном листе списки учащихся своих классов.

Для проведения проверки нарушения зрения применяется таблица для ориентировочного определения остроты зрения. Таблица для ориентировочного исследования нормальной остроты зрения рассчитана на использование в школах и других детских учреждениях при массовых исследованиях остроты зрения работниками, не имеющими специального офтальмологического образования. Таблица состоит из трех строк стандартных таблиц, принятых в Республике Казахстан: букв Головина-Сивцева, колец Ландольта, фигурок Орловой. Каждая строка равнозначна и соответствует нормальной остроте зрения (1,0). Таблица устанавливается на 1,2 метра от пола на доске, расстояние от исследуемого ученика до таблицы должно соответствовать 5 метрам. Таблица позволяет получить ответ на вопрос - имеет обследуемый нормальную остроту зрения (1,0) или пониженную.

Проверку на предмет своевременного выявления нарушения зрения у детей проводят классные руководители совместно с медицинскими работниками школ.

Обследование проводится в светлом помещении с естественным освещением: ученики первой смены осматриваются на втором-третьем уроках, второй смены на первом уроке. В случае, когда в назначенные часы классный руководитель отсутствует, эта работа может быть поручена другому педагогу. Списки с результатами проверки зрения передаются классному руководителю. Классный руководитель передает их школьному медицинскому работнику.

4. Медицинским работником школы по результатам исследований составляются списки учеников со зрением ниже 1,0 и передаются окулисту в поликлиники по месту жительства, согласовав сроки явки учеников для углубленного осмотра.

5. Медицинским работником школы совместно с классными руководителями проводятся классные часы и родительские собрания с оглашением результатов проверок, ознакомлением с необходимой медицинской информацией, и доведением до сведения родителей сроков явки к окулисту.

2. Методы профилактики близорукости и другой зрительной
патологии у детей и подростков в медицинских организациях

6. Методика по проведению упражнений с линзами.

Предварительно при чтении текста какой-либо книги на расстоянии 33 сантиметра (далее - см), по обычным правилам определяют положительную и отрицательную части относительной аккомодации. От величины максимальной плюсовой и максимальной минусовой линзы, с которой еще возможно чтение, отнимают 0.5-1.0 диоптрий (далее - дптр). Полученные величины характеризуют субмаксимальную нагрузку для цилиарной мышцы.

После коррекции миопии соответствующими линзами начинают чтение с минусовой линзой 0.5 дптр. Силу линз постепенно ступенчато увеличивают на 0.5-1.0 дптр и доводят до субмаксимальной величины положительной части относительной аккомодации. Чтение с каждой носовой линзой продолжается 3-5 минут (далее - мин). Затем силу последней минусовой линзы уменьшают на 1.0 дптр, оставляя каждую из таких линз примерно на 1 мин, после чего переходят к приставлению плюсовых линз. Силу их постепенно увеличивают до субмаксимальной величины отрицательной части относительной аккомодации. Чтение с каждой новой линзой продолжается 3 мин.

Курс тренировок состоит из 15-20 сеансов упражнений. В первые 3 дня указанную процедуру в течение ежедневного сеанса проводят один раз, а в остальные дни 2 раза. Объем относительной аккомодации для уточнения субмаксимальных нагрузок определяют каждые 3 дня.

Для проведения тренировочных упражнений необходимо иметь следующее оборудование:

1) столы письменные;

2) подставки для книг;

3) песочные часы (3-5 минутные);

4) настольные лампы;

5) наборы тренировочных очков.

Один комплект тренировочных очков включает 7 оправ с минусовыми линзами (0.5; 1,0; 2.0; 3.0; 4.0; 5.0; 6.0 диоптрий) и 5 оправ с плюсовыми линзами (1.0; 2.0; 3.0; 4.0; 5.0 диоптрий) с межзрачковым расстоянием 60 миллиметров (далее - мм), 62 мм, 64 мм.

7. Методика по проведению упражнений по дивергентной дезаккомодации с микрозатуманиванием.

Тренировочные упражнения проводят на расстоянии 5 метров (далее - м) от таблицы для определения остроты зрения. Определяют остроту зрения и степень миопии субъективным методом. Перед каждым глазом (без коррекции минусовыми стеклами) ставят призмы основанием к носу по 0,5 призменных диоптрий, вследствие чего возникает дивергентная дезаккомодация. Через несколько минут острота зрения повышается, после достижения максимальной остроты зрения, силу линз увеличивают до 2-3 призменных диоптрий, но не более 4-5 призменных диоптрий на каждый глаз, также до достижения максимального повышения остроты зрения. После к полученной призматической коррекции добавляют сферические линзы + 0,25 диоптрий и ожидают, когда зрение восстановится. Затем добавляют еще по + 0,25 диоптрий до тех пор, пока острота зрения каждого глаза после такого нарастающего микрозатуманивания не будет восстановлена до 1,0.

Для проведения тренировочных упражнений необходимо иметь следующее оборудование:

1) большой или средний набор пробных линз;

2) пробная оправа;

3) таблица для определения остроты зрения вдаль.

8. Методика по проведению упражнения "объект на оконном стекле - дальний объект".

Тренирующийся, в назначенных очках для дали, встает у окна на расстоянии 30-35 см от оконного стекла. На оконном стекле, на уровне глаз прикрепляют круглую метку диаметром 3-5 мм. Вдали на уровне взора, проходящего через эту метку, пациент намечает какой-либо предмет для фиксации (дальний объект) и затем поочередно переводит взгляд то на метку на стекле, то на этот предмет. Упражнения проводят 2 раза в день в течение 15-20 дней. Первые два дня продолжительность упражнений 3 мин, в последующие 2 дня - 5 мин, в остальные дни - 7 мин. При отсутствии стойкой нормализации аккомодационной способности такие упражнения повторяют систематически с перерывами в 10-15 дней.

9. Методика по проведению упражнения "домашний аккомодотренер".

Для проведения упражнений на домашнем аккомодотренере необходимо изготовить простой прибор, представляющий собой кусок плотного картона или фанеры в форме ракетки размером 20х10 см. В нижней части ракетки, над рукояткой, имеется горизонтальная щель, в которую вставляется линейка, длиной 50-60 см. Вертикально расположенная ракетка должна свободно перемещаться по линейке. На передней поверхности ракетки нанесена буква "с" величиной примерно 2 мм. Тренирующийся надевает очки, полностью исправляющие аметропию с добавлением линз +3,0 диоптрий, приставляет линейку к нижнему краю орбиты одного из глаз (второй глаз прикрыт) и затем медленно перемещает ракетку в направлении к глазу до тех пор, пока буква "с" не станет расплывчатой и похожей на букву "о". После этого он медленно отодвигает ракетку от глаза. Буква "с" вначале ясно видна, а затем становится расплывчатой. Как только это произойдет, ракетку вновь приближают к глазу, затем отодвигают. Упражнения проводят впервые три дня в течение 5 мин., далее - 10 мин., для каждого глаза. Число сеансов за один курс 25-30 упражнений. Если аккомодационная способность не нормализуется, то через 15-30 дней курс упражнений повторяют.

С целью одновременной тренировки аккомодации и конвергенции можно проводить упражнение при двух открытых глазах, приставляя линейку к переносице. При этом тренируется не только аккомодацию, но и конвергенцию, а также уменьшает время проведения тренировки в два раза.

3. Методы профилактики близорукости и другой зрительной
патологии у детей и подростков в организациях начального,
основного среднего и общего среднего образования

10. Методика по проведению компьютерной тренировки зрения в организованном коллективе.

Тренировки осуществляются на персональных компьютерах, находящихся в классе информатики при помощи специальных компьютерных программ. Для проведения тренировки школьник садится перед экраном дисплея на расстоянии 1 метр. Тренировки проводятся в течение 2-5 минут ежедневно 2 раза в день, продолжительность курса лечения 10 дней. Лечение проводится для первой смены после второго урока на большой перемене и в конце учебного дня после второго урока на большой перемене, второе занятие проводится после пятого урока. Тренировки проводятся под руководством преподавателя информатики одновременно на всех компьютерах. Наблюдение офтальмолога проводится 2 раза: до начала лечения и после.

11. Методика по проведению физических упражнений на уроках в школе для предупреждения зрительного утомления и близорукости.

Упражнения рекомендуется проводить в течение 2-3 минут в середине каждого урока.

1) Для учащихся 1-3 классов:

исходное положение (далее - и.п.) - сидя, откинувшись на спинку парты. Глубокий вдох. Наклонившись вперед, к крышке парты, выдох. Повторить 5-6 раз;

и.п. - сидя, откинувшись на спинку парты, прикрыть веки, крепко зажмурить глаза, открыть веки. Повторить 4 раза;

и.п. - сидя, руки на пояс. Повернуть голову вправо, посмотреть на локоть правой руки, повернуть голову влево, посмотреть на локоть левой руки, вернуться в исходное положение. Повторить 4-5 раз;

и.п. - сидя, смотреть прямо перед собой на классную доску две-три секунды, поставить палец руки по средней линии лица на расстоянии 15-20 см от глаз, перевести взор на конец пальца и смотреть на него 3-5 секунд (далее - сек.), опустить руку. Повторить 5-6 раз;

и.п. - сидя, руки вперед, посмотреть на кончики пальцев, поднять руки верх (вдох), следить глазами за руками, не поднимая головы, руки опустить (выдох). Повторить 4-5 раз.

2) Для учащихся 4-10 классов:

и.п. - сидя, откинувшись на спинку парты. Глубокий вдох. Наклонившись вперед, к крышке парты выдох. Повторить 5-6 раз;

и.п. - сидя, откинувшись на спинку парты, прикрыть веки, крепко зажмурить глаза, открыть веки. Повторить 5-6 раз;

и.п. - сидя, руки на пояс. Повернуть голову направо. Посмотреть на локоть правой руки, повернуть голову влево, посмотреть на локоть левой руки, вернуться в исходное положение. Повторить 5-6 раз;

и.п. - сидя. Поднять глаза кверху, сделать ими круговые движения по часовой стрелке, затем сделать ими круговые движения против часовой стрелки. Повторить 5-6 раз;

и.п. - сидя, руки вперед, посмотреть на кончики пальцев, поднять руки вверх (вдох), следить глазами за руками, не поднимая головы, руки опустить (выдох). Повторить 4-5 раз;

и.п. - сидя. Смотреть прямо перед собой на классную доску 2-3 сек, перевести взор на кончик носа на 3-5 сек. Повторить 6-8 раз;

и.п. - сидя, закрыть веки. В течение 30 сек массировать их кончиками указательных пальцев;

12. Методика по проведению упражнения для самостоятельной физкультурной паузы.

Частые моргания в течение 10 секунд.

Закрыть глаза крепко зажмуриться на 1-2 секунды, затем открыть глаза. Повторить 8-10 секунд.

Голову держать прямо. Переводить взгляд вверх-вниз, после чего направо-налево, затем перевести взгляд вверх - направо и вниз - налево. Повторить по 6-8 раз в каждом направлении.

Круговые движения глазами в одну и другую сторону. Повторить по 10 раз в каждую сторону.