Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығын (22-шығарылым) бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2013 жылғы 27 ақпандағы № 77-ө-м бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2013 жылы 07 наурызда № 8361 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2020 жылғы 8 қыркүйектегі № 358 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 08.09.2020 № 358 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 125-бабына сәйкес жұмыстардың белгілі бір түрлерінің күрделілігін белгілеу, жұмысшыларға біліктілік разрядтарын беру және кәсіптерінің дұрыс атауларын айқындау мақсатында БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы (22-шығарылым) бекітілсін.

2. Еңбек және әлеуметтік әріптестік департаменті (А. Ә. Сарбасов) осы бұйрықтың заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін және ресми жариялануын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Е. Қ. Егембердіге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

С.Әбденов

Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2013 жылғы 27 ақпандағы № 77-ө-м бұйрығымен бекітілген

Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік - біліктілік анықтамалығы (22-шығарылым)
1–бөлім. Жалпы ережелер

1. Осы жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай анықтамалығы (бұдан әрі - БТБА) 22-шығарылымы "Ұшу аппараттарының, қозғалтқыштардың және оның жабдықтарының өндірісі және жөндеу жұмыстары" бөлімінен тұрады.

2. Жұмыс разрядтары еңбек жағдайы ескерілмей (еңбектің күрделілік деңгейіне әсер етуші және орындаушының біліктілігіне қойылатын талаптарды арттырушы айрықша жағдайларды қоспағанда), олардың күрделілігі бойынша белгіленді.

3. Тарифтік-біліктілік өндіріс технологиясының өзгеруімен, өндірістік салада ғылыми-техникалық прогресс рөлінің артуымен, жұмысшылардың біліктілік деңгейіне, жалпы білім және арнайы дайындығына, өнімнің сапасына, ішкі және сыртқы нарықтағы бәсекеге қабілеттілігіне қойылатын талаптың артуына, сондай-ақ еңбек мазмұнының өзгеруіне байланысты туындап отыр.

4. Әр кәсіп бойынша тарифтік-біліктілік сипаттаманың екі бөлімі бар. "Жұмыс сипаттамасы" бөлімі жұмысшы орындай білуге тиіс жұмыстардың суреттемесін қамтиды. "Білуге тиіс" бөлімінде арнаулы білімге, сондай-ақ ережелерді, нұсқаулықтар мен басшы материалдарды, жұмысшы қолдануға тиісті әдістер мен құралдарды білуіне қатысты жұмысшыға қойылатын негізгі талаптар қамтылған.

5. Тарифтік-біліктілік сипаттамасында жұмысшы кәсібінің осы разрядына анағұрлым тән жұмыстардың тізбесі келтіріледі. Бұл тізбе жұмысшы орындай алатын және орындауға тиісті жұмыстардың барлығын қамти алмайды. Жұмыс беруші қажетті жағдайда, жұмыс ерекшелігін ескере отырып, тиісті разряд жұмысшылары кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамаларында қамтылған жұмыстарға сәйкес келетін жұмыстардың қосымша тізбесін әзірлей алады.

6. "Жұмыс сипаттамасы" бөлімінде көзделген жұмыстармен қатар, жұмысшы ауысымды қабылдау және тапсыру, жұмыс орнын, айлабұйымдарды, құралдарды жинастыру, сондай-ақ оларды тиісінше ұстау, белгіленген техникалық құжаттаманы жүргізу жөніндегі жұмыстарды орындауға тиіс.

7. "Білуге тиіс" бөлімінде қамтылған теориялық және практикалық білімдермен қатар, жұмысшы: еңбекті қорғау, өндірістік санитария мен өртке қарсы қауіпсіздік жөніндегі ереже мен нормаларды; жеке қорғану құралдарын пайдалану ережесін; орындалатын жұмыс (қызмет) сапасына қойылатын талаптарды; брактың түрлері мен оның алдын алу және жоюдың тәсілдерін; өндірістік дабылдатқышты; жұмыс орнында еңбекті ұтымды ұйымдастыру жөніндегі талаптарды білуге тиіс.

8. Тарифтік-біліктілік сипаттамалары сегіз разрядты тарифтік кестеге лайықталып әзірленді.

9. Тарифтік-біліктілік сипаттамалар ерекше айтылған жағдайлардан басқа, осы бөлімде көрсетілген өндірістер мен жұмыс түрлері бар ұйымдарда, меншік және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, жұмыстарды тарифтеу және жұмысшыларға біліктілік разрядтарын беру кезінде қолданылады.

10. Біліктілігі анағұрлым жоғары жұмысшы өзінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында санамаланған жұмыстармен қатар, біліктілігі анағұрлым төмен жұмысшылардың тарифтік-біліктілік сипаттамасында көзделген жұмыстарды орындай білуге, сондай-ақ осы кәсіптегі разряды төмен жұмысшыларға басшылық жасай білуге тиіс. Осыған байланысты, анағұрлым төмен разряд кәсіптерінің тарифтік-біліктілік сипаттамасында келтірілген жұмыстар, анағұрлым жоғары тарифтік-біліктілік сипаттамасында, әдетте келтірілмейді.

11. Қолданылуға ыңғайлы болу мақсатында, БТБА-да алфавиттік көрсеткіш қосымшасы көзделген, онда жұмысшылар кәсіптерінің атауы, разрядтардың диапазондары және беттердің нөмірленуі қарастырылған.

12. "Ұшу аппараттарының, қозғалтқыштардың және оның жабдықтарының өндірісі және жөндеу жұмыстары" бөлімінде қарастырылған жұмысшы кәсіптері атауларының, олардың БТБА 22 - шығарылымы бойынша қолданыстағы атаулары көрсетілген тізбесі 2002 жылғы редакциясында берілген.

2-бөлім. Ұшу аппараттарының, қозғалтқыштардың және оның жабдықтарының өндірісі және жөндеу жұмыстары
1. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі
Параграф 1. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 2-разряд

13. Жұмыс сипаттамасы:

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету бойынша, бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету және қарапайым ақаулықтарды жою бойынша дайындау-қорытындылау жұмыстарын орындау: агрегаттар мен аспаптарды сыртқы тексеру, оларды шаңнан, ластан, қардан тазарту; бұқтырмаларды құбырларға орнату және оларды алып тастау, тораптар мен агрегаттарды және тағы басқа жуу әрі сыртқы консервілеу.

14. Білуге тиіс:

негізгі конструктивтік және техникалық деректер, техникалық пайдалану ережесі, пайдалану ерекшеліктері және ерекше ақаулықтар, қызмет көрсетілетін бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді және оның құрамдас бөліктерін сақтау және консервілеу ережесі;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету кезінде қолданылатын майлардың, қоспалардың, сұйықтықтардың, материалдардың түрлері және міндеті;

пайдаланылатын қосалқы жабдықтардың, қолданылатын аспаптар мен құралдардың міндеті және қызмет принципі;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету регламенттерінің түрлеріне арналған жұмыс орнын даярлау тәртібі.

Параграф 2. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 3-разряд

15. Жұмыс сипаттамасы:

құрамында жанбайтын криогендік өнімдер бар бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерде күрделілігі орташа регламенттік жұмыстарды орындау;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді, тасымалдағыш құралдарды пайдалану және техникалық қызмет көрсету бойынша жұмыстарды орындау және жанбайтын криогенді өнімдерді сақтау;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді ағымдағы жөндеу бойынша күрделі емес жұмыстарды жүргізу; азын-аулақ механикалық ақауларды, ұсақ сызаттарды жою; жекелеген агрегаттар мен аспаптарды демонтаждау және орнату.

16. Білуге тиіс:

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге қызмет көрсетуде техникалық шарттар;

негізгі тораптар мен агрегаттардың міндеті мен қызмет принципі;

қызмет көрсетілетін ұшу аппараттары туралы жалпы мәліметтер;

қолданылатын криогендік өнімдердің негізгі сипаттамасы;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің негізгі тораптары мен агрегаттарын орнату және реттеу ережесі;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелер элементтерінің ерекше ақаулықтары және оларды жою тәсілдері;

тасымалдағыш құралдар құрылғыларының принциптері және жанбайтын криогендік өнімдерді сақтау;

күрделі емес байқау стендтерінің, қондырғылар мен қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптарының міндеті, оларды пайдалану ережесі;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету кезінде қолданылатын агрегаттардың, материалдардың, міндеті, сипаттамасы және таңбалануы; криогеника негіздері.

Параграф 3. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 4-разряд

17. Жұмыс сипаттамасы:

құрамында жанбайтын және жанатын криогендік өнімдері бар бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету бойынша күрделі регламенттік жұмыстарды орындау;

тасымалдағыш құралдарды пайдалану және күрделі жөндеу, жанатын криогендік өнімдерді сақтау.

18. Білуге тиіс:

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің принципті және монтажды тәсімдері;

технологиялық регламенттер;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің, тасымалдағыш құралдардың жұмысындағы ақаулықты анықтау және жою тәсілдері, криогендік өнімдерді сақтау, пайдаланылатын жабдықтардың қызмет принципі және қолдану ережесі;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді басқару жүйесі, олардың жұмыс істеуін тексеру тәсілдері;

қосалқы жабдықтардың, құрылғылардың, құралдардың міндеті, қызмет принципі және қолдану ережесі;

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің, тасымалдағыш құралдардың және криогендік өнімдерді сақтаудың эксплуатациялық құжаттамасы; криогендік техника негіздері.

Параграф 4. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 5-разряд

19. Жұмыс сипаттамасы:

сериялық бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерге техникалық қызмет көрсету бойынша регламенттік жұмыстардың күрделі түрлерін орындау;

сірнелі ағыс іздегіштермен азотты, дренаждау-құю коммуникациясын, вакуумды коллекторларды, экранды-вакуумды оқшаулағыш жеңдерді және пневмобасқару жүйелерін тексеру.

криогендік жүйелердің, басқару жүйелерін күрделі ақаулықтарын жойып, олардың тораптары мен агрегаттарын реттеп, функциялануына тексеру;

сынақтың хаттамасын жүргізе отырып, бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді сынаққа дайындауға, сынақ жүргізуге және өңдеуге қатысу.

20. Білуге тиіс:

сериялық бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің күрделі ақауларын жою тәсілдері мен әдістері;

қолданылатын материалдарға әр түрлі криогендік сұйықтықтардың әсері;

сірнелі ағыс іздегіштер тораптарының құрылғысы;

сериялық бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің басқару жүйесінде болатын ақаулар;

сериялық бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді, олардың жекелеген агрегаттарын пайдалану ерекшеліктері, сынаудан кейін криогендік жүйелерді жетілдіру және реттеу әдістері;

криогендік жабдықтардың технологиялық өндірісі, пайдалану және жөндеу жөніндегі негізгі мәліметтер;

қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптары мен қондырғыларының жұмыс істеу принциптері;

төмен температура техникасын және вакуумды техника.

Параграф 5. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 6-разряд

21. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді және олардың кешенін пайдалану, сынау, жетілдіру және техникалық қызмет көрсету;

сериялық бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді сынауларға толық техникалық даярлауды жүзеге асыру және сынаулар жүргізу;

едәуір күрделі тораптар мен агрегаттардың бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерін реттеу және реттеу;

ақауды анықтау, ревизия жүргізу, куәландыру және ақауларды жою бойынша күрделі жұмыстарды жүргізу.

22. Білуге тиіс:

күрделі бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді, оларды басқару жүйелері мен кешендерін тексеру және реттеу, анықтау және жою әдістері;

пайдаланылатын және сыналатын жүйелердің басқа да жүйелермен функционалдық байланысын;

күрделі криогендік техниканың пайдалану мен сынауларға техникалық даярлығының ерекшеліктері;

криогендік техниканы сынаудың барлық түрін жүргізудің технологиясы мен ерекшеліктері;

сынақ бағдарламалары.

23. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

Параграф 6. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 7-разряд

24. Жұмыс сипаттамасы:

бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің тәжірибелі тораптары мен агрегаттарды реттеу, теңшеу және жетілдіру;

әлсіз жерлерін және едәуір қауіпті ақауларды жою бойынша жұмыстарды ұйымдастыру және жүргізу.

25. Білуге тиіс:

тәжірибелі тораптар мен агрегаттарды өңдеу кезінде күрделі бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді, оларды басқару кешендерін пайдалану, сынау, жетілдіру, жөндеу және техникалық қызмет көрсету әдістері;

әр түрлі типті ұшу аппараттарының конструктивтік ерекшеліктері, олардың өзара байланысы мен өзара тәуелсіздігі;

салқындатудың термодинамикалық негіздері, төмен температураларды алу тәсілдері, терең салқындату циклдері;

қолданылатын бақылау-өлшеу аппараттары мен аспаптардың конструкциясы және тексеру ережесі.

26. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

Параграф 7. Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі, 8-разряд

27. Жұмыс сипаттамасы:

сирек кездесетін бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелерді және олардың кешенін пайдалану, сынау, жетілдіру және техникалық қызмет көрсету;

криогендік кешендердің күрделі тораптар, агрегаттары мен аспаптарының жұмысындағы бастартуларға диагностика жүргізу және алдын алу;

сараптама және сынақ жұмыстарын жүргізу кезінде өлшеу құралдары мен аспаптарын тексеру және реттеу;

сараптамалық криогендік кешенді өлшеу құралдары мен аспаптарын және апатты үрлеу жүйелерін тексеру және реттеу;

сараптамалық криогендік кешендерінің жүйесін жүйелендіру және жұмысындағы бастартуларды талдау, қызмет көрсетілетін жабдықтардың жұмысындағы күрделі ақауларды жою әдісін таңдау;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың ақауларын жою және жөндеу бойынша жұмыстардың сапасын тексеру.

28. Білуге тиіс:

жабықтың жалпы жағдайына диагностика жасау және тораптар мен бортты және жер үсті авиациялық криогендік жүйелердің жұмысындағы бастартулардың негізгі себептерін белгілеу;

вакуумды техниканың конструктивтік ерекшеліктері;

ағыс іздегіш әдістері;

ұшу аппараттарының конструкциялық ерекшеліктері және олардың негізгі жүйелерден айрықшалықтары;

жылу беру заңдары; төмен температуралық жылу оқшаулау тәсілдері;

қызмет көрсетілетін автоматиканың құрылғысы мен қызметі принциптері.

29. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

2. Герметизаторшы
Параграф 1. Герметизаторшы, 2-разряд

30. Жұмыс сипаттамасы:

бұрауларды сала отырып қалақпен немесе жаққыштармен жағу әдісімен қарапайым конфигурациялы агрегаттардың бетіндегі пісіру және тойтарма тігістерін сұйық және паста тәрізді герметикалармен үстіртін герметикалау;

энергия ағындарын, жуғыш ерітінділердің буын пайдаланатын арнаулы қондырғыларда немесе қолмен үстіңгі беттерді герметикалауға дайындау;

сынаулардан кейін бұйымдарды жуу.

31. Білуге тиіс:

үстіртін герметикалау жүргізудің технологиясы; беттерді герметикалауға дайындау үшін стендтерге қызмет көрсету ережесі;

қолданылатын герметикалардың түрлері, оларды жағу тәсілдері, ұстану режимдері;

майсыздандыру сұйықтығы мен еріткіштердің түрлері, оларды қолдану тәсілдері.

32. Жұмыс үлгілері:

1) герметикалау бұраулары – дайындау және салу;

2) әуе кемелерінің жолаушылар кабиналары – жіктерді жаққыштармен жаға отырып немесе бұрауларды сала отырып герметикалау;

3) отсектер, панелдер, сағалар – жіктер мен тігістерді жаққышпен жаға отырып герметикалау.

Параграф 2. Герметизаторшы, 3-разряд

33. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа конфигурациялы ішкі бетті әр түрлі герметикалармен герметикалау;

қол жетпейтін жерлердегі қосындыларды үстіртін герметикалау;

ұшу аппараттарының ажырамайтын қосындыларын ішкі тігісті құрастырудан кейін герметикалау;

үстіңгі беттерді герметикалау бойынша дайындық сапасын бақылау, герметикаларды дайындау және герметика қабатының қалыңдығын бақылау.

34. Білуге тиіс:

ішкі тігісті құрастырудан кейін герметикалау процессінің технологиясы;

герметикалау кезінде қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарын және аспаптарының құрылғысы мен қолдану ережесі;

қолданылатын герметикалардың маркалары мен қасиеттері.

35. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттарының желдеткіш кабиналары – ішкі тігісті құрастырудан кейін герметикалау;

2) лонжерондар, шпангоуттар, ұшу аппараттарды қаптау – ішкі тігісті құрастырудан кейін герметикалау;

3) шынымата қаптамасы – герметика жағу.

Параграф 3. Герметизаторшы, 4-разряд

36. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттар агрегаттарының күрделі отсектерін құрама (ішкі тігісті және үстіртін) герметикалау;

үстіңгі бетті герметикалау жүргізу үшін стендтерге қызмет көрсету;

ұшу аппараттарының ішкі кессон-бактары мен бітеу көлемдерінің тігістерінің герметикалығын сынауға қатысу;

герметикалау ақауларын Герметикалардың көмегімен жұмсақ бактардың арматураларын жөндеу.

37. Білуге тиіс:

ұшу аппараттар агрегаттарының күрделі отсектеріне құрамды герметикалау жүргізудің технологиясы;

қолданылатын жабдықтардың құрылғысы және жұмыс істеу принциптері;

пайдалану жағдайында герметикаланатын тораптардың міндеті және жұмыс жағдайы;

бұйымдарды герметикалыққа сынау жүргізу процессінің технологиялық жүйелілігін; герметикалау ақаулығын жою тәсілдері;

герметикалардың сапасын көзбен айқындау.

38. Жұмыс үлгілері:

1) отын ыдыстары, экипаж бен жолаушыларға арналған регенерациялы кабиналары – құрамды тәсілмен герметикалау;

2) люктер, қанат отсектер, лонжеронда – герметикалыққа сынау.

3. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы
Параграф 1. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 2-разряд

39. Жұмыс сипаттамасы:

бекіту бөлшектерінің (нормаларының) ақауын табу;

қарапайым бекіту бөлшектерінің техникалық жағдайын, электр және радио элементтердің, басу платтарын, дәнекерлеп қосылулардың лак-бояу жағындыларын және лак жағындыларының жағдайын көзбен айқындау;

жоғары білікті авиациялық техниканың ақауын анықтаушының басшылығымен қарапайым тораптар мен бекіту бөлшектерінің ақауларын табу;

қарапайым бекіту бөлшектерін таңбалау және пломбылау.

40. Білуге тиіс:

қозғалтқыштарды, радио жабдықтарды, ұшу аппараттарды, арнаулы жабдықтар мен авиациялық аспаптарды жөндеу кезінде нормаларға қойылатын техникалық шарттар;

бұрандалы қосындылардың түрлері және қарапайым бекіту бөлшектері туралы негізгі мәліметтер;

қарапайым бөлшектерді маркалау және таңбалау бойынша нұсқаулық.

41. Жұмыс үлгілері:

1) бұқтырма – сынақтан кейін бұйымдарда болуын тексеру;

2) ажырағыш қосынды агрегаттарын нығыздау – бар болуын тексеру;

3) қаптама профильдер және пластиналар – ақауды анықтау;

4) шайбалар, гайкалар, болттар – ақауды анықтау.

Параграф 2. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 3-разряд

42. Жұмыс сипаттамасы:

қажетті өлшеу, оптикалық және электрмен өлшеу құралдары мен аспаптарын (индикатор, омметр, мегометр, амперметр, вольтметр, тестер және тағы басқа) қолдана отырып, авиа қозғалтқыштардың, ұшу аппараттарының, аспаптық, электр, радио және арнаулы жабдықтардың қарапайым бөлшектердің, тораптары мен агрегаттарының ақауларын табу (техникалық жағдайын айқындау);

тораптар мен агрегаттардың жинақталу дұрыстығын тексеру;

ақау табылған қарапайым бұйымдарды жөндеу тәсілдерін айқындау;

коммутациялық аппаратураны кіріс бақылау;

күрделі бекіту бөлшектерді, цилиндрлік форма бөлшектерін магнитті бақылау;

авиациялық техниканың бөлшектері мен тораптарын жөндеуге арналған техникалық құжаттаманы толтыру.

43. Білуге тиіс:

жөнделетін ұшу аппараттар, авиа қозғалтқыш немесе жарақтану жүйесі туралы негізгі мәліметтер;

ақауға тексерілетін қарапайым бөлшектердің, тораптардың, агрегаттар мен аспаптардың конструкциясы, олардың жұмысының ерекшеліктері және жөндеу технологиясы;

қарапайым бөлшектер мен тораптардың ерекше ақаулары;

бөлшектердің тозуының негізгі сипаттамасы;

металдың коррозиясы туралы негізгі мәліметтер және одан қорғау тәсілдері;

ақауға тексерілетін бұйымдардың шектеулері мен қондырмалары, металдары және қорытпалары, металды емес материалдары туралы негізгі мәліметтер;

сызбаларды, күрделі емес принципті, монтажды және жартылай монтажды тәсімдерді оқу ережесі;

бақылауды бұзбайтын әдістер туралы негізгі мәліметтер;

ақауды анықтау кезінде қолданылатын өлшеу құралдары мен аспаптары туралы негізгі мәліметтер, оларды пайдалану ережесі.

44. Жұмыс үлгілері:

1) қанаттың алмалы-салмалы бөлігі жігінің болттар – ақауды анықтау;

2) болттар, төлкелер, саусақтар – магнитті дефектоскоппен ақауды анықтау;

3) бортты жебелер, арнаулы аспалар, шүберін қалпақшалары – ақауды анықтау;

4) тұрмыстық санитарлық, жүк тиегіш, авариялық, құтқарушы жабдықтар – ақауды анықтау;

5) шағын жүйе (ленталар, бұрыштықтар, үштіктер, кронштейндер) және отын жүйесінің (фланецтер, крандар, қамыттар, бұрыштықтар) бөлшектері – ақауды анықтау;

6) аспапты тақталардың каркастары, қаптамалары, әуе аспаптарының бекіткіш сақиналары – ақауды анықтау;

7) капоттар, кронштейндер, плафондар, үстелдер, бөлгіштер – ақауды анықтау;

8) лабиринттер, корпус бөлшектері, турбина доңғалақтары, қанатшалар – көзбен шолып тексеру;

9) басу платтарының лак жағындылары, баспа өткізгіштері – ультракүлгін сәулелерінде ақауды анықтау;

10) компрессорлар мен турбиналардың қалақтары – геометриялық өлшеу;

11) май сорғылары, соратын сорғылардың гидроцилиндрлері – ақауды анықтау;

12) радио блоктардың, радиоэлементтердің оң панелдері – ақауды тану;

13) серіппелер – сипаттамаларды түсіріп алу;

14) болттардың, бұрандалардың, шпилькалардың, шпонкалардың, штифтердің көмегімен жүзеге асырылатын қозғалтқыштың тораптарын, агрегаттары мен жекелеген элементтерін алмалы-салмалы қосу – бақылау, қабылдау;

15) резеңке-техникалық бұйымдар – өлшеу, ақауды анықтау;

16) реле, контакторлар – кіріс бақылау;

17) гидрогаз, отын, өрт, дренаж жүйелерінің құбырлары - ақауды анықтау;

18) цилиндрлер, поршеньдер, бағыттағыш төлкелер, газ таратып-бөлгіштердің итергіштері, мойынтіректердің ұяшықтары – бөлшектелген бөлшектер арасындағы саңылауларды есептеу;

19) электромагниттер, арматуралар, электр лампалар, электр қалқандар, электр қораптар, штепсель ажыратқыштар, антенналар – омдық кедергіні өлшей отырып ақауды анықтау, оқшаудың кедергісі.

Параграф 3. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 4-разряд

45. Жұмыс сипаттамасы:

қажетті өлшеу құралдары мен аспаптарын қолдана отырып, күрделілігі орташа авиа қозғалтқыштардың, ұшу аппараттарының, аспаптық, электрлік, радио электрлік, арнаулы жабдықтардың бөлшектері, тораптары, агрегаттары техникалық жағдайының ақауын анықтау;

магнитті және люминесцентті дефектоскоптарда күрделілігі орташа бөлшектерге бақылау жүргізу;

күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптарды жөндеу тәсілдерін айқындау;

авиа қозғалтқыштарға, ұшу аппараттарға, жарақтану жүйесіне және электрлік, радио электронды, арнаулы жабдықтарға құжаттаманы рәсімдеудің дұрыстығын тексеру;

авиа қозғалтқыштардың, ұшу аппараттарының, электрлік, радио электрондық, арнаулы жабдықтардың және жарақтану жүйесінің бөлшектері мен тораптарын жетілдіруге жіберу жұмысының тізбесін жасау.

46. Білуге тиіс:

жөнделетін әуе техника бөлшектерінің, тораптарының, агрегаттары мен жабдықтарының конструкциясы, міндеті, қызмет принципі, орнату орны және пайдалану ережесі;

әуе техникасының материалдық бөлігінің бөлшектерін, тораптарын, агрегаттары мен аспаптарын бракқа шығаруға қойылатын әуе техникалық шарттар;

күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптардың ерекше ақаулары;

ақауға тексерілетін бөлшектер мен тораптарды демонтаждау мен бөлшектеудің технологиясы;

авиациялық материалдардың механикалық қасиеті;

термоөңдеу және металдар мен қорытпаларды пісірудің түрлері; шақтамалар мен қондырмалардың жүйесіне қойылатын мемлекеттік стандарттар;

коррозияға қарсы жағындыларды іріктеу ережесі;

бақылаудың бұзылмайтын әдістерінің негізгі аппаратурасын басқару тәсілдері;

магнитті, құйынды токты, ультрадыбысты және сұйықтық бақылаудың теориясының негіздері және қолдану саласы;

радиолокация, радиотехника, электр техника, механика негіздері;

бақылаудың әр түрлі әдістерін қолдану әдістемесі;

ақауға тексерілетін бұйымдарға формулярларды, паспорттарды, аттестаттар мен бюллетендерді рәсімдеу ережесі.

47. Жұмыс үлгілері:

1) авиа қозғалтқыштардың агрегаттары – қосындылардың, герметикалаудың жіктерін бақылау;

2) жұмсақ, отынға арналған бактар – ақауды анықтау;

3) авиациялық радиостанциялардың, радиокомпастардың блоктары – қосымша бөлшектеу, ақауды анықтау;

4) мембранды бензин сорғылары – ақауды анықтау;

5) НВ-9 типтік әуе бұрандалары – ақауды анықтау;

6) тік ұшақ қозғалтқыштарының желдеткіштері, сүзгілері – ақауды анықтау;

7) тұтындырғыштар, шағылыстырғыштар, фронттық қондырғылар, айналдыра орағыштар, форсажды камералар, қоспалауыштар, коктар – ақауды анықтау;

8) қуаттылығы шамалы поршеньдік қозғалтқыштар – кешенді ақауды анықтау;

9) конструкциясы күрделі пенопласт бөлшектері, герметикалау қаптары – ақауды анықтау;

10) ұшу аппараттар планерлерінің бөлшектері, алынбайтын тораптар – көшірмелі магнитті дефектоскопты қолдана отырып ақауды анықтау;

11) кареткалар, кіру есіктері мен жүк люктерінің құлыптары – ақауды анықтау;

12) жану камерасы, форсажды коллекторлар – ақауды анықтау;

13) турбиналар мен компрессорлардың қалақтары – құйынды токты және ультрадыбысты бақылау;

14) жоғары қысымды және жоғары өнімді май сорғылары мен агрегаттары – өлшеу және оптикалық аспаптарды қолдана отырып ақауды анықтау;

15) серіппелер – жүктемеде ақауды анықтау;

16) серіппелі тіреулер, каркастар және еден қаптамалары – ақауды анықтау;

17) құбырлар – түсті дефектоскоп;

18) шатундар, поршеньдер, цилиндрлер, айдамалауыштар, иінді біліктер – ақауды анықтау;

19) алынбайтын электр жабдықтар: электр бұраулар, радио кабельдер – ақауды анықтау;

20) электр жабдықтар мен агрегаттар: генераторлар, электр қозғалтқыштар, контакторлар, қоңыраулар мен сиреналардың релесі, желі қорғау автоматы – ақауды анықтау;

21) электр тізбектер – дәнекерлеу сапасын бақылай отырып, ақауды анықтау.

Параграф 4. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 5-разряд

48. Жұмыс сипаттамасы:

жеңіл типтік ұшу аппараттарының техникалық жағдайының ақауын анықтау және жөндеу түрлерін айқындау;

сериялық үлгідегі орташа типтегі ұшу аппараттар жүйелерінің және агрегаттарының техникалық жағдайын айқындау;

барлық пысықтауларды және сериялары бойынша өзгерістерді ескере отырып, ұшу аппараттарының күрделі әрі дәл тораптарының және агрегаттарының, арнаулы жабдықтардың ақауын анықтау;

қуаттылығы орташа қозғалтқыштардың толық ақауын анықтау;

ұшу аппараттары бөлшектерінің статистикалық біркелкілігін бақылау;

технологияға сәйкес ұшу аппараттарының күрделі және дәл бөлшектеріне микрометриялық өлшеу жүргізу;

ұшу аппараттар қозғалтқыштарының бөлшектері мен тораптарын және олардың жабдықтарын жетілдіруге эскиздер мен тәсімдер құрастыру;

жеңіл типтік ұшу аппараттарының ой-қырын тегістеу және тегістеу карталарын толтыру;

монтажды бақылау мақсатында ұшу аппараттарының арнаулы жабдықтарын токпен тексеру және жұмыс істеп тұрған қозғалтқыш кезінде аспаптар мен оттегі аппаратураларының немесе радиолокациялық жабдықтардың стендтерінде, агрегаттарында жүрістің бір қалыптылығына, соғуына, люфтіге және тағы басқа ақаулықты анықтау;

авиа жарақтарының күрделі жүйелері мен агрегаттарының техникалық жағдайын айқындау және ақауларын анықтау;

ұшу аппараттарының ақау бұйымдарының жұмыста істен шығып қалуына есеп карточкасын жүргізу.

49. Білуге тиіс:

жеңіл типтік ұшу аппараттарының және сериялық үлгідегі орташа және орташа типтегі ұшу аппараттарының ақауға тексерілетін жүйелері мен агрегаттарын жөндеудің технологиясы;

жөнделетін ұшу аппараттарын, қозғалтқыштар мен олардың жабдықтарын пайдалану ережесі;

ұшу аппараттарының арнаулы жабдықтарын монтаждау, демонтаждау, ақауын анықтау және жөндеу технологиясы;

сериялары бойынша орташа типтік ұшу аппараттарының жабдықтарына монтаждау, демонтаждау жүргізу ерекшелігі;

коррозияға қарсы жағындылардың ақауын анықтау әдістері;

ұшу аппараттары бөлшектерін бақылаудың бұзылмайтын әдістерінің ерекшеліктері және оларды оңтайлы қолданудың әдістері;

қолданылатын бақылау-өлшеу аппаратурасын теңшеу және пайдалануға реттеу тәсілдері;

ұшу аппараттарының бөлшектерін, тораптары мен агрегаттарын жөндеу кезінде қолданылатын сынау стендтері мен қондырғыларының құрылғысы мен пайдалану және реттеу ережесі;

ұшу аппараттары бөлшектерінің тозуын алдын алу және қалпына келтіру әдістері;

ұшу аппараттары бөлшектерін бақылаудың зертханалық әдістерінің ерекшелігі;

жарақтандыру жүйесінің конструктивтік ерекшеліктері;

орындалатын жұмыс көлемінде механика, радиотехника, электротехника, электроника, баллистика негіздері.

50. Жұмыс үлгілері:

1) тікұшақтың қиғаштық автоматтары, қуатты қондырғыларының редукторлары – ақауды анықтау;

2) әуе компрессорлары, вакуумды сорғылар, басқылау отын сорғылары – ақауды анықтау;

3) жарақтандыру агрегаттары – электрлік параметрлердің ақауын анықтау, тексеру;

4) жұмсақ бактар – ақауды анықтау;

5) автоматика блоктары, арналарды теру механизмдері, барабанды ауыстырып қосқыштар, бағытталған антенналар – қосымша бөлшектей отырып, ақауды анықтау;

6) турбо бұрандалы ұшақтардың әуе бұрандалары – ақауды анықтау;

7) генераторлар, қайта түрлендіргіштер, электронды блоктар, қосу панелдері, стартерлер – ақауды анықтау;

8) орташа типтік ұшу аппараттарының каркастары, еден қаптағыштар, панельдері – ақаулы анықтау;

9) корпустар, дискілер, компрессорлар мен турбиналардың қалақтары – ақауды анықтау, ультрадыбысты бақылау;

10) қоспалағыш корпустары, реттелетін шүмек арматуралары – ақауды анықтау;

11) агрегат жетектерінің, газ таратып-бөлгіштер тораптарының қораптары – ақауды анықтау;

12) пилоттар мен жолаушыларға арналған креслолар – ақауды анықтау;

13) генераторлы және модуляторлы лампалар – параметрлерін тексеру;

14) компрессорлар мен турбиналардың қалақтары – ультрадыбысты бақылау;

15) жүкке арналған люктер, кіретін есіктерінің құлыптары – ақауды анықтау;

16) герметикалық кабиналарды қаптау – ақауды анықтау;

17) орталықтан тепкіш регуляторлар, айналым сигнализаторлары – ақауды тану;

18) үрлемелі траптар – ақауды анықтау;

19) ұшу аппараттарының тораптары мен учаскелері: орталық пульт, жапқыштардың кареткалары, фюзеляждың герметикалық емесе бөлігі, тартымдарды басқаруды қорғау панельдері, жылытқыш және желдеткіш қорапшаларының жармалары, центрплан панельдері мен бастырмалары, капоттар, қанаттың алмалы-салмалы бөлігі; биіктікті, отынды гидрогазды және өрт сөндіру жүйелері – ақауды анықтау;

20) фюзеляждар, қанаттар, шассилер, амортизаторлы тіреулердің топсалы тораптары, шассиді көтергіш цилиндрлер, гидрожүйелердің агрегаттары, өрт сөндіргіш және оттегі баллондары – ақауды анықтау;

21) электр механизмдер, қайта түрлендіргіштер, стартерлер, бензоқыздырғыштар – ақауды анықтау.

Параграф 5. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 6-разряд

51. Жұмыс сипаттамасы:

орташа типтік ұшу аппараттарының техникалық жағдайының ақауын анықтау және жөндеу түрін айқындау;

қозғалтқыштардың күрделі және қуатты газ турбиналарының ақауын анықтау;

орташа типтік ұшу аппараттарының бөлшектерінде, тораптарында, агрегаттарында, жабдықтарының аспаптарында және жарақтандыру жүйесінде ақаудың пайда болу себептерін белгілеу, оны қалпына келтіру тәсілдерін таңдау;

қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарын, аспаптары мен аппаратураларды тексеру және теңшеу;

орташа типтік ұшу аппараттарының бөлшектерін, агрегаттарын және жарақтандыру жүйесін ақауға тексеру тәсілдерін таңдау;

ЭЕМ-ді қолдана отырып, өзара алмастырылатын бөлшектерді өлшемі, тығыздығы, салмағы және дербес тербеліс жиілігі бойынша іріктеу;

ұшу аппаратқа жөндеу жүргізген кезде бұйымдарға бақылаудың бұзылмайтын әдістерімен алынбайтын бөлшектерге бақылау жүргізу;

күрделі және дәл алынбайтын бөлшектерге микрометриялық өлшем жүргізу;

орташа типтік ұшу аппараттар бұйымдарының істен шығу және ақауларына карточкалар толтыру;

қозғалтқыштардың формулярларын тексеру;

ақауларды анықтау карталарын көшіріп жазу және рәсімдеу.

52. Білуге тиіс:

авиациялық техникаларды жөндеудің түрлері мен әдістері;

орташа типтегі ұшу аппараттарының, оның ішінде пластикалық массалардан және басқа да металды емес материалдардан жасалған бөлшектердің ерекше және оларға тән емес ақаулары, олардың пайда болу себептері және жою тәсілдері;

металдарды механикалық өңдеу технологиясының негіздері;

пісіру, құрастыру - тойтару және желімдеу жұмыстарының технологиясы;

дәл өлшегіш құралдар мен аспаптарды баптау ережесі;

орташа типтегі ұшу аппараттары бөлшектерін бақылаудың бұзылмайтын әдістерін қолданудың оңтайлы тәсілдері;

орташа типтегі ұшу аппараттар бұйымдарының, оларды жасап шығару сериясы бойынша конструктивтік ерекшеліктері;

орташа типтегі ұшу аппараттарының сертификатталған бұйымдарына қойылатын талаптар;

механика, электр техника, электроника, радиотехника, баллистика, метрология негіздері.

53. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

54. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттарын басқару агрегаттары мен тораптары – ақауды анықтау;

2) ЦИА, ИМТ, ТППО типтегі отын автоматикасының агрегаттары – жоғары дәлдікті өлшегіш және оптикалық аспаптарды қолдана отырып ақауды анықтау;

3) РСФ типтік отын жүйесінің агрегаттары, отын сорғылары – ақауды анықтау;

4) радиолокациялық аппаратуралар – тексеру және ақауды анықтау;

5) пилотажды аспаптардың электрондық, электрлік, механикалық блоктары – кешенді ақауды анықтау;

6) бортты есептегіштер – ақауды анықтау;

7) әуе, біліктес бұрандалар – ақауды анықтау;

8) орташа типтік ұшу аппараттарының басқару және штурвал бағандарының гермоқосқыштары – ақауды анықтау;

9) шасси және жүк люктерінің құлыптары – ақауды анықтау;

10) радиолокациялық жабдықтар антенналарының айналары мен сәулелендіргіштері – техникалық жағдайларға сәйкес тексеру;

11) жану камералары – ПДК аспабымен қарау;

12) форсажды диффузорлардың корпустары, қыздыру құбырлары – ақауды анықтау;

13) реттығын жұптары, отын сорғыларының плунжерлері – ақауды анықтау;

14) ГТД турбокомпрессорлар таяныштарының мойынтіректері – радиалды және осьтік саңылауларды, қондырмаларды есептеу;

15) штепсельді ажыратқыштар – ақауды анықтау;

16) тікұшақ редукторлары – ақауды анықтау;

17) айналым регуляторлары, май, отын, сигнал беру қысым бергіштері – ақауды анықтау;

18) қозғалтқыштардың тораптары – ақауды анықтау кезіндегі динамикалық теңгерім;

19) ВСУ және қозғалтқыштың қуатты қосалқы құрылғылары, ажырамайтын бөлшектері – ақауды анықтау;

20) центрпландар, гермокабиналар, фюзеляждар, мотогондолдар, планер конструкциясының күшті элементтері – ақауды анықтау;

21) радио тізбектердің электр аппаратурасы – ақауды анықтау.

Параграф 6. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 7-разряд

55. Жұмыс сипаттамасы:

ауыр типтік ұшу аппараттарының техникалық жағдайының ақауын анықтау және жөндеу түрін айқындау;

ауыр типтік ұшу аппараттарды автоматты реттеу жүйелерінің күрделі екі контурлы және екі білікті бөлшектері мен күрделі агрегаттарының ақауларын анықтау;

ұшу аппараттарының арнаулы жабдықтарын сериялары бойынша пысықтаулар мен өзгерістерді ескере отырып, толық көлемде ақауға тексеру;

ауыр типтік ұшу аппараттарының күрделі және дәл бөлшектеріне микрометриялық өлшемдер жүргізу;

авиатехника бұйымдарының жұмыста істен шығып қалу және ақауларына карточкалар жүргізу;

басқарылатын ракеталық жарақтандыру агрегаттары мен жүйелерінің ақауларын анықтау, бұзылуларын табу, реттеу, түзету және сынау;

аэродром қоректендіргіштерінің энергия шкафтарын, таратып-бөлгіштердің қораптарын ақауға тексеру;

аса маңызды трассаның күрделі аспапты жабдықтарының, электр бұраулары жетектерінің ақауларын анықтау.

56. Білуге тиіс:

ауыр типтік ұшу аппараттарды және авиациялық техниканың күрделі әрі дәл жүйелерін жөндеу технологиясы, түрлері мен типтері ауыр типтік ұшу аппараттарының, күрделі екі контурлы және екі білікті қозғалтқыштардың, ауыр типтік ұшу аппараттарды автоматты басқару агрегаттары мен жүйелерінің ақауларын анықтау кезінде қолданылатын бақылау-тексеру аппаратуралары мен стендтері;

негізгі сыналатын стендтерді реттеу жүйесі;

өлшеу аспаптарын және бақылау-тексеру аппаратурасын баптау ережесі;

ауыр типтік ұшу аппараттар бұйымдарын сертификаттаудың негізгі ережелері мен процедуралары;

сертификатты метрологиялық қамтамасыз ету туралы мәліметтер.

57. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

58. Жұмыс үлгілері:

1) автопилот агрегаттары – ақауды анықтау;

2) электронды блоктар, электронды-оптикалық құрылғылар, панельдер – істен шыққан элементті айқындау мақсатында жүйеге кіретін жекелеген элементтер мен тораптарды сынау, реттеу, ақауын анықтау;

3) ауыр ұшу аппараттарының гидрогаз жүйелері – ақауды анықтау;

4) басқару және штурвалды баған гермоқосқыштары (электрлік өткізгіш) – ақауды анықтау;

5) қанаттар, шассилер, тіреуіш амортизаторларының топсалық тораптары, шассиді көтергіш цилиндрлер, гидрожүйе агрегаттары – ақауды анықтау;

6) кареткалар, жапқыштардың көтергіштері – ақауды анықтау;

7) ауыр ұшу аппараттарының май агрегаттары, температураны реттегіштері, турбостартерлер – ақауды анықтау;

8) басқарылатын ракеталық жарақтандыру жүйелері – ақаулықты табу, реттеу, ақауды анықтау.

Параграф 7. Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы, 8-разряд

59. Жұмыс сипаттамасы:

тәжірибелі, экспериментальді және сирек кездесетін типтегі ұшу аппараттарының ақауын анықтау және ұшудан кейін техникалық жағдайын тексеру;

тәжірибелі, экспериментальді және сирек кездесетін типтегі ұшу аппараттар бөлшектерінде, тораптарында, агрегаттарында, аспаптарында, жабдықтарында ақаулардың пайда болу себептерін белгілеу;

ұшу аппараттарының формулярларын, олардың қозғалтқыштарын, айрықшалықтары бойынша жарақтану жүйесін тексеру, ақауды анықтау карталарын рәсімдеу;

қолданылатын күрделі бақылау-өлшеу аспаптарын, қондырғылар мен стендтерді баптау, теңшеу және жарамдылығын бағалау;

лазерлі техниканы пайдалан отырып, ұшу аппараттар мен олардың жүйесін тегістеу;

орындалатын жұмыстардың көлемін айқындау, ақауды анықтау тәсілдерін тағайындау және авиациялық техниканың күрделі жүйелерін қалпына келтіру.

60. Білуге тиіс:

тәжірибелі, экспериментальді және сирек кездесетін типтегі ұшу аппараттарды қалпына келтіру технологиясының ерекшеліктері;

авиациялық техниканың күрделі бұйымдарын пайдалану шарттары және конструкциялық ерекшеліктері;

күрделі тексеру аппаратурасының конструкциясы және пайдалану ерекшеліктері;

авиациялық техниканың сертификатталған бұйымдарына қойылатын талаптар;

авиациялық техниканың сапасы мен сенімділік мәселелері.

61. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

62. Жұмыс үлгілері:

1) гермокабиналар, электрлік және аспаптық жабдықтар, гермокабинаның гермоқосқыштары, центропландар – ақауды тану;

2) газтурбиналы қозғалтқыштар және олардың жүйелері – ақауды толық анықтау;

3) курстық, навигациялық жүйелер – ақауды толық анықтау;

4) "Кулон" типтегі агрегаттардың жүйелері – ақауды толық анықтау;

5) жарақтандыру жүйесі – көзделетін кешендердің ақауын анықтау; ақаулықты жою, теңшеу, реттеу, түзету және жанастыру;

6) қызатын шынылар, бұрандалар, коктар – кедергілерді өлшеу;

7) күшті өткізгіштер – ауыспалы кедергілерді өлшеу.

4. Тензорезисторларды жасаушы
Параграф 1. Тензорезисторларды жасаушы, 2-разряд

63. Жұмыс сипаттамасы:

әр түрлі материалдардан (қағаз, мата, және тағы басқа) оларға лак, желім сіңдіру жолымен, тензорезисторлардың астарын жасау;

лак пленкасын жасау жолымен лакты пленка жағындыларын жасау, кейін оны құрылғыларда термоөңдеу;

тензорезисторлар мен датчиктерді жасау үшін материалдар мен бөлшектері даярлау: үстіңгі жағын жуу, майсыздандыру және тазалау, байланыстыратын материалдардың қатты компоненттерін бөлшектеу және електен өткізу, сымдар мен фольгаларды кесу.

64. Білуге тиіс:

тензорезисторлар, датчиктер конструкциясының негізгі элементтерінің міндеті, жарықтары, босаңсуы және тағы басқа;

қолданылатын материалдардың негізгі қасиеті;

қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесі.

65. Жұмыс үлгілері:

1) шығарушы өткізгіштер – шығарушыларды кесу, қалыптау.

Параграф 2. Тензорезисторларды жасаушы, 3-разряд

66. Жұмыс сипаттамасы:

тензорезисторларды: фотолитография, вакуумда тозаңдатып қондыру, монокристаллдарды пайдалану және тағы басқа әдістерімен жартылай өткізгіш материалдардан; базалардың шамасы 10 мм артық диаметрі 0,03 мм сымдардан жасау;

қалыңдығы 0,01 артық фольгадан сезімтал элементтер жібінің ені 0,3 мм артық тензорезисторларды, жарық датчиктерді, босаңсу датчиктерді және тағы басқа жасау;

арнаулы станоктарда сымдарды иіршіктен орауышқа орау.

67. Білуге тиіс:

әр түрлі тензорезисторларды жасаудың технологиялық процесі;

тензорезисторлардың негізгі техникалық сипаттамасын;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың жұмыс істеу принципі;

тозаңға айналдыратын материалдарды буландыру және тұндыру режимдері;

материалтану, электр және вакуумды техника жөнінде негізгі мәліметтер.

68. Жұмыс үлгілері:

1) константинді сымдардан жасалған тензорезисторлар – бапталған станокта сезімтал элементті орау;

2) вакуумда сезімтал қабатпен тозаңдатылған тензорезисторлар – шығарушы өткізгіштерді дәнекерлеп қосу.

Параграф 3. Тензорезисторларды жасаушы, 4-разряд

69. Жұмыс сипаттамасы:

тензорезисторларды: әр түрлі әдістермен жартылай өткізгіш материалдардан; базалардың шамасы 5-10 мм болған кезде бір сезімтал элементі бар диаметрі 0,03 мм сымдардан; қалыңдығы 0,01 артық фольгадан сезімтал элементтер жібінің ені 0,1-0,3 мм артық тензорезисторларды, жарық датчиктерді, босаңсу датчиктерді және тағы басқа жасау;

берілген номиналға дейін тензорезисторлардың кедергілерін қиыстырып келтіру;

берілген режимдер бойынша сезімтал элементтердің материалдарын күйдіру.

70. Білуге тиіс:

жасалатын тензорезисторлардың міндеті, қызмет принципі мен конструкциясы, олардың негізгі өлшегіш сипаттамалары;

берілген номиналға дейін тензорезисторлардың кедергілерін келтіру тәсілдерін;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың құрылғысы, қызмет принципі, баптау тәсілдері;

қолданылатын әмбебап және арнаулы құрылғылардың, бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдардың құрылғысын;

материалтану, электр және вакуумды техника жөнінде негізгі мәліметтер.

71. Жұмыс үлгілері:

1) нихром сымдардан жасалған сезімтал элементтері бар тензорезисторлар – шығарушы өткізгіштерді контактілі пісірумен қосу;

2) фольгадан жасалған тензорезисторлар – жүйелілік күйдірмелеу жолымен берілген номинал бойынша кедергіні келтіру;

3) монокристаллды кремнийден жасалған сезімтал элементі бар жартылай өткізгіш тензорезисторлар – термокомпрессия тәсілімен шығарушы алтын өткізгіштерді қосу.

Параграф 4. Тензорезисторларды жасаушы, 5-разряд

72. Жұмыс сипаттамасы:

тензорезисторларды: 3-5 мм базасы бар диаметрі 0,03 мм сымдардан; әр түрлі базалар кезінде бірнеше сезімтал элементі бар арнаулы тензористорларды; қалыңдығы 0,005-0,01 мм фольгадан сезімтал элементтер жібінің ені 0,1-0,05 мм тензорезисторларды, жарық датчиктерді, босаңсу датчиктерді;

әр түрлі әдіспен базасы 3-5 мм тензорезисторларды жасау;

сирек кездесетін өлшегіш құрылғыларға (аэродинамикалық таразылар) арналған тензорезисторларды жасау.

73. Білуге тиіс:

арнаулы тензорезисторлар мен сирек кездесетін өлшегіш құрылғыларға арналған тензорезисторларды жасаудыың технологиялық ерекшелігі;

қызмет көрсетілетін жекелеген тораптар мен механизмдердің конструкциясы және баптау тәсілдері;

қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарын баптау және реттеу ережесі;

тензорезисторлардың өлшеу сипаттамаларын айқындау тәсілдері, олардың кедергілерін есептеу;

тензорезисторларды жасаудың тиімді режимдерін таңдау ережесі;

кристаллография, материалтану негіздері.

74. Жұмыс үлгілері:

1) константиндік сымдардан жасалған тензорезисторлар – шығарушы өткізгіштердің тиімді режимін таңдай отырып, сезімтал элементтерді орау;

2) фольгадан жасалған тензорезисторлар - қорғау элементтерін орната отырып жасау.

Параграф 5. Тензорезисторларды жасаушы, 6-разряд

75. Жұмыс сипаттамасы:

сезімтал тензорезисторды әзірлеу және өңдеу процесінде тәжірибелі үлгілерді жасау;

тензорезисторлардың тәжірибелі үлгілерін жасау үшін жабдықтың жұмысын реттеу;

базасы 3 мм кем жартылай өткізгіш материалдардан және базасы 5 мм кем диаметрі 0,02 мм сымнан жасалған күрделі тензорезисторларды жасау.

76. Білуге тиіс:

шағын базасы бар жұқа фольгадан және тәжірибелі микросымды тензорезисторларды жасау технологиясының ерекшеліктері;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың конструкциясы мен реттеу тәсілдері;

тензорезисторлардың өлшеу сипаттамасына сыртқы орта факторларының әсері (температураның, ылғалдың және тағы басқа);

сипаттамаларды түсіру кезінде тензорезисторлар жұмыстарының жағдайы;

электр техника, вакуумды техника, кристаллография, материалтану, жартылай өткізгіштердің физикасының негіздері.

77. Жұмыс үлгілері:

1) термосезімтал қорытпадан жасалған компенсациялы ілмегі бар темір-хром-алюминий сымдардан жасалған тензорезисторлар;

2) прецизиялы өлшегіш құрылғыларға арналған фольгалардан жасалған тензорезисторлар.

5. Оқшаулаушы
Параграф 1. Оқшаулаушы, 2-разряд

78. Жұмыс сипаттамасы:

беті тегіс және жағындылардың еркін шектеулері бар қарапайым бөлшектер мен тораптардың бетін оқшаулау (капронмен, фторопластпен, полиэтиленмен, көбікполиуретанмен, лакпен және тағы басқа);

сіңдіруге дайындау және техникалық оқшаулау маталарын (асбомата, шынымата және тағы басқа) қолмен және сіңдіретін машиналарында сіңдіру;

бір компонентті оқшаулау массаларын дайындау және олардың сапасы мен даярлығын көзбен айқындау; компоненттерді таразылау, бөлшектеу, араластыру, кептіру;

оқшауларды және оқшаулау материалдарынан жасалған басқа да бөлшектерді келтіру және желіммен, сылақпен жабыстыру.

79. Білуге тиіс:

тегіс беті бар қарапайым бөлшектер мен тораптардың бетіне оқшаулау жағындыларын жағудың техникалық процестері; бір компонентті оқшаулау массаларын жасау тәсілдері;

оқшаулау массаларын, қоспалағыштарды, шар диірмендерін, механикалық електерді, дискілі қажалағыштарды, кептіргіш шкафтарды және тағы басқа дайындауға арналған қызмет көрсетілетін жабдықтардың құрылғысы мен ережесі;

хромдалатын материалдардың негізгі қасиеттері.

80. Жұмыс үлгілері:

1) антенналар – оқшаулағышты жағу;

2) түбі – фольганы жабыстыру;

3) конустар – целлофанмен, тормен, екі жіппен орау; вакуум қаптарды кигізу, шахта пешіне орнату;

4) корпустар – асбоқаптарды асбокеріп тарту;

5) корпустар – ішкі бетті лактау;

6) камералар – термооқшаулау құрам мен пресс-материал дайындау және жабу;

7) қақпақтар – термооқшаулау құрам мен пресс-материал дайындау және жабу;

8) тіреулер, шарлар – лак жағу;

9) ернеушелер - термооқшаулау құрам мен пресс-материал дайындау және жабу;

10) электрмен қыздыру секциялары – фольганы жабыстыру.

Параграф 2. Оқшаулаушы, 3-разряд

81. Жұмыс сипаттамасы:

күрделігі орташа бөлшектер мен тораптардың бетін оқшаулау;

оқшаулау материалдарын жабыстыру (шынымата, асбомата, ПХВ ленталары және тағы басқа);

бұранда тесіктерді бұрамалармен және хлорвинилді түтікпен, бетін жапсыратын планкалармен, шайбалармен оқшаулау;

конфигурациясы бойынша күрделігі орташа бөлшектерге бакелитті лак жағу;

орташа күрделілігін өлшеу және оқшаулау материалдарын пішу;

оқшаулау ақауларын сылақпен түзету;

бөлшектер мен тораптарды полимерлі материалдармен құрамды жабу (көбікполиуретанмен, полиэтиленмен, фторопластпен, капронмен және тағы басқа);

термостат пен пештерде бұйымдарды полимерлеу;

қалыптау әдісімен күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптарды оқшаулау.

82. Білуге тиіс:

күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптарға оқшаулау жағындыларын жағу және жабыстыру технологиясы;

бөлшектерді қалыптау әдісімен оқшаулаудың технологиялық процессі;

оқшаулау қоспаларының физикалық және химиялық құрамы, рецептура және дайындау ережесі;

оқшаулау ақауларының пайда болу себептері және оларды жою тәсілдері;

қолданылатын жабдықтардың құрылғысы мен қызмет көрсету ережесі;

пайдаланылатын бақылау-өлшеу аспаптары мен құрылғыларының міндеті және қолдану ережесі;

полимерлеу және желімнің, сылақтың қатып қалу режимдері;

сызбаларды оқу ережесі.

83. Жұмыс үлгілері:

1) табандарды оқшаулағыштар – целлофанмен, торлармен, екі жіппен орау; вакуум-қаптарды кигізу және пешке қондыру;

2) бұраулар мен кабельдер – шыныталшықтармен орау; полимерлі материалдармен құрамды жабу;

3) корпустар – көбіктіпластылау;

4) корпустар, бүркеніштер, фланецтер – бұранда тесіктер мен алаңдарды оқшаулау;

5) кронштейндер – алаңдар мен орнатылатын орындарды оқшаулау;

6) құбырлар – арнаулы элементтермен және малып алумен оқшаулау;

7) ұштамалар – престеу;

8) ернеушелер – құрылғыға орнату және құрамды құю.

Параграф 3. Оқшаулаушы, 4-разряд

84. Жұмыс сипаттамасы:

жұқа қабырғалы және ірі габаритті бөлшектер мен тораптарды қалыптау әдісімен оқшаулау;

жұқа қабырғалы және ірі габаритті бөлшектер мен тораптарды оқшаулау үшін күрделі емес қалыптарды баптау және термооқшаулау қоспасының даярлығын айқындау; сұйықтықтың үлес салмағын ариометрмен және лактың созылымдылығын вискозиметрмен өлшеу;

күрделі формасы бар бөлшектер мен тораптардың (сфераның цилиндрмен, конуспен жанасуы; цилиндрдің гипербола бетімен жанасуы және тағы басқа) ішкі бетіне термооқшаулау жағындыларын қолмен немесе орталықтан тепкіш тәсілдерімен жағу;

тегістеу мақсатында бөлшектер мен тораптарды біркелкі тазарту және қажетті аэродинамикалық сапасын қамтамасыз ету.

85. Білуге тиіс:

күрделі формасы бар бұйымдардың бетіне оқшаулау жағындыларын жағу технологиясы;

қолданылатын жабдықтардың конструкциясы, қызмет принциптері және баптау ережесі;

ірі габаритті бұйымдарды оқшаулау тәсілдері;

оқшауланатын бұйымдардың міндеті мен шарттары;

жабыстыру кезінде оқшаулағыш материалдарды қысуға арналған вакуумды құрылғыларды орнату және жинастыру ережесі;

лактардың қажетті созылымдылығы және оны алу тәсілдері;

электр техника мен материалтану негіздері.

86. Жұмыс үлгілері:

1) датчиктер – жабыстыру;

2) бұйымдар – кабельдерді жасап, температура датчиктерін орнату;

3) корпустар – қалыптау немесе құю әдісімен оқшаулау.

Параграф 4. Оқшаулаушы, 5-разряд

87. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі бөлшектерді жылуоқшаулау табақтарының көмегімен, кейін кремнезем матамен жаба отырып оқшаулау;

күрделі, бағалы және тәжірибелі бұйымдарды қалыптау әдісімен оқшаулау;

оқшаулау материалдарын қиыстырып келтіру;

күрделі, бағалы және тәжірибелі бұйымдарға арналған көп секциялы формаларды құрастыру және бөлшектеу;

күрделі, сондай-ақ оқшаулауға қол жетпейтін жерлері бар тәжірибелі бұйымдардың ішкі және сыртқы бетіне оқшаулау жағындыларын жағу;

күрделі бөлшектерді оқшаулау бойынша эксперименталды жұмыстарды орындау.

88. Білуге тиіс:

оқшаулау жағындыларын тәжірибелі бұйымдарға жағу технологиясының ерекшеліктері және күрделі бөлшектерді оқшаулау бойынша эксперименталды жұмыстарды орындау технологиясы;

термооқшаулау жағындыларының түрлері және оларды жағу ерекшеліктері (эпоксидті шайыр және тағы басқа негізінде термооқшаулау, асбоцементті, шыныталшықты);

эксперименталды оқшаулау жағындыларын дайындау тәсілдері;

электр техника және материалтану негіздері.

89. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттарының корпустары – жағындыларды жағу;

2) шарлар – "ультражеңілсалмақ" жағындысын жағу.

6. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы
Параграф 1. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы, 3-разряд

90. Жұмыс сипаттамасы:

электрлік, механикалық әрі климатты сынау қарапайым электромеханикалық, гироскопиялық және электронды тораптар мен құрылғылардың кепілді қызмет мерзімін өңдеу бойынша сынау;

жоғары білікті агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушының басшылығымен берілген режимдерді (температуралық және биіктік) реттеуге қатысу және оларды бақылау;

аспаптарды герметикалыққа сынау;

бұйымдарды сынауға стендтерді және бақылау-өлшеу аспаптарын, баламалау жабдықтарын, электрлік және электронды дистанциялық датчиктерді және тіркеуші аппараттарды дайындау;

күрделілігі орташа электрлік тәсімді жасау;

күрделілігі орташа сыналатын агрегаттарды, аспаптар мен механизмдерді стендтер мен термобарокамераларда монтаждау және демонтаждау;

датчиктерді: орын ауыстыру датчиктерді, тензодатчиктерді (тензорезисторлар) динамометрлерді, діріл датчиктерін, қысым датчиктерін және тағы басқа өлшеу және сипаттамасын тіркеу;

температураның күрт өзгеруі кезінде анероидты қораптардың температуралық иілуін тексеру; гистерезисті айқындау;

қалыпқа келтірілген мембраналардың қаттылығын өлшеу;

оқшауларды тесілуге тексеру, сынау бағдарламалары бойынша журнал жазбаларын жүргізу және тексеру парақтарын толтыру;

сынаулардың деректерін өңдеу, графиктерді құрастыру, тапсыру құжаттарын рәсімдеу;

сынауға дайындық жұмыстарын жүргізу, термобарокамералардың герметикалығын бақылау.

91. Білуге тиіс:

бұйымға сынау жүргізуге қойылатын техникалық шарттар;

сыналатын бұйымдардың, термобарокамералардың, сынау аспаптарының, құрылғыларының, стендтердің, бақылау-өлшеу аппаратуралары мен қарапайым аспаптардың, баламаланатын датчиктердің құрылғысы және қызмет принциптері;

оттегі жабдықтарын пайдалану ережесі;

сыналатын агрегаттарды, аспаптарды, механизмдер мен құрылғыларды монтаждау және демонтаждау, тіркеуші аппаратураларды, термостаттарды, мегометрлерді, термометрлерді, барометрлерді, манометрлерді, магазинді кедергілерді және тағы басқа қолдану ережесі;

сезімтал элементтер мен аспаптарды қысымды өлшеуге, сиретуге, қатайтуға, шамалы қатайтуға арналған қондырғыларға қосу ережесі;

сезімтал элементтерді жасауға жіберілетін материалдардың негізгі қасиеті;

электромеханика және электроника жөнінде жалпы мәліметтер;

электр жабдықтардың, автоматика мен сигнализацияның күрделі емес тәсімдері.

92. Жұмыс үлгілері:

1) гермоқосқыштар – дірілге беріктігін және дірілге тұрақтылығын сынау, климатты камераларда тексеру және кепілді қызмет мерзімін өңдеу;

2) потенциометрлер мен потенциометрлік датчиктер – электрлік параметрлерін тексеру; дірілге беріктігін, дірілге тұрақтылығын, соқпалы және желілі артық тиелуге сынау; кепілді қызмет мерзімін өңдеу; ораудың сызықты және байланыстың сенімділік осциллограммаларын түсіру және түсіндіру;

3) сезімтал элементтер – температураның өзгеруі кезінде сипаттамаларды тіркей отырып термобарокамераларда сынау.

Параграф 2. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы, 4-разряд

93. Жұмыс сипаттамасы:

электрлік, механикалық әрі климатты сынау күрделілігі орташа электромеханикалық, гироскопиялық және электронды тораптар мен құрылғылардың кепілді қызмет мерзімін өңдеу бойынша сынау;

төмен және жоғары температура кезінде термобарокамераларда және терең вакуумда күрделі агрегаттар мен механизмдерді сынау;

техникалық көрсеткіштер мен шарттарға сәйкес сыналатын бұйымдардың техникалық сипаттамасын тіркеу;

сыналатын агрегаттардың, аспаптардың, аспап элементтері мен механизмдердің жұмысындағы ақауды анықтау;

сыналатын бұйымдардың ақауларын талдауға қатысу;

бақылау-өлшеу аппаратуралары мен сыналатын жабдықтарды теңшеуді тексеру;теромбарокамерлар мен климатты камераларда сынау үшін күрделі агрегаттарды, аспаптарды, сезімтал элементтер мен механизмдерді монтаждау және демонтаждау;

аспаптар көрсеткіштерін журналға жазу, ілеспе құжаттарды рәсімдеу.

94. Білуге тиіс:

сыналатын бұйымдарға қойылатын техникалық шарттар және сынақ жүргізу жөнінде нұсқаулық;

қолданылатын сұйықтық пен материалдардың техникалық сипаттамасы және әр түрлі температуралық режим кезінде олардың қасиетінің өзгеруі;

қолданылатын камералардың, жабдықтардың, бақылау-өлшеу аппаратуралар мен аспаптардың техникалық сипаттамасы мен конструкциясы;

сыналатын агрегаттарды, аспаптарды, механизмдер мен құрылғыларды монтаждау және демонтаждау ережесі;

сынақ жүргізудің тәсімі;

электротехника, электроника, механика негіздері.

95. Жұмыс үлгілері:

1) гироскопиялық сөндіргіштер – гиромоторлардың үдеу уақытын, түзеуді сөндіруді, оқшаулау кедергісін тексеру;

2) орын ауыстырғыш датчиктер – тәсімді құрастыру, баламалау, тензоапаратурамен және шлейфті осциллографпен өлшем жүргізу;

3) ұшақ магнитофондары – қосқыштарды, сөндіргіштерді, созу механизмін, сигнал беру шамасын тексеру; тыңдау, жиілік сипаттамасын тексеру;

4) авариялық радиобуилар – токты және радиотаратқыштардың қуаттылығын, қоректену көздерінің кернеулігін тексеріп, іздестіру-құтқару құралдарының радиомаркирлерін сынау.

Параграф 3. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы, 5-разряд

96. Жұмыс сипаттамасы:

арнаулы стендтерде, қондырғыларда, центрифугаларда және тағы басқа сериялық автопилоттардың, гироскопиялық, навигациялық және электромеханикалық тораптар мен құрылғылардың жекелеген блоктарын сынау, техникалық шарттар бойынша тексеру, реттеу, кепілді қызмет мерзімін жетілдіру және регламенттік жұмыстар жүргізу;

авиациялық автоматиканың ерекше сезімтал элементтерін термобарокамералар мен климатты камераларда бақылау және үлгілік сынау;

электронды аппаратураны, микропроцессорлы техниканы, дыбысты генераторларды, бағдарламалаушы құрылғыларды қолдана отырып, жоғары қысыммен төмен температура жағдайларында күрделі аспаптар мен құрылғылардың жұмыс істеу қабілетін сынау;

көрсетілген аспаптардың қателіктерін айқындау;

сыналатын бұйымдардың жүйелерінің блоктары мен құрылғыларындағы, сыналатын жабдықтар мен бақылау-тексеру аппаратурасындағы ақауларды анықтау; ақауларға талдау жүргізу, сынақтардың нәтижелерін өңдеу және олар бойынша есептерді рәсімдеу;

сезімтал элементтер мен аспаптарды, прецизиялы құралдарды қолдана отырып, олардың жұмысындағы әр түрлі жағдайларда өлшеу және сипаттамаларын тіркеу.

97. Білуге тиіс:

авиациялық аспаптар мен автоматиканың ерекше сезімтал элементтеріне сынақ жүргізу технологиясының ерекшеліктері;

авиациялық аспаптарға сынақ жүргізуге қойылатын техникалық шарттар және нұсқаулықтар;

ЭЕМ қызметінің принциптері мен машина тілі;

күшейткіштердің, гидроқұрылғылардың, навигациялық, электромеханикалық және электронды жүйелердің, автопилоттардың, бақылау-өлшеу аспаптарының, гидравликалық, механикалық жәнеэлектронды сынау стендтері мен жабдықтарының құрылғысы және қызмет принципі;

электрлік, электронды және механикалық параметрлерді өлшеу әдістемесі;

сызықты және бұрыштық өлшеулер;

сыналатын механизмдердің кинематикасы және қолданылатын аспаптардың болатын ақауларын және кемшіліктерін жою.

98. Жұмыс үлгілері:

1) демпферлеуші гироскоптардың блоктары – тұтынылатын токтың дайындық уақытының, кедергілерді, шығарғыш сигналдарды, датчиктердің жарықбергіштердің қызметін тексеру;

2) бағыттағыш және навигациялы-пилотажды жүйелердің блоктары мен жекелеген құрылғылары, гироскопиялық құрылғылар – қорытынды сынау;

3) бұрыштық жылдамдық және сызықты жылдамдық датчиктері – төмен температуралар мен жоғары қысымды үйлестіру жағдайында параметрлерді тексеру, регламентті жұмыстарды жүргізу;

4) электронды автоматты басқарылатын климатты камералар – реттеу және қызмет көрсету;

5) басқаратын жүйелер мен аспаптар – центрифугаларда сынау;

6) тахометриялық өлшегіш – айналу жылдамдығының өзгеруі кезінде көрсеткіштің кемшілігін өлшеу.

Параграф 4. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы, 6-разряд

99. Жұмыс сипаттамасы:

электрлік, механикалық және климатты сынау, техникалық жағдайлар бойынша тексеру, көп платалы конструкциялы күрделі құрама бірліктерді реттеу;

күрделі авиациялық жүйелерді, жиынтықтарды, кешендерді көп параметрлер және әр түрлі механикалық-климатты жағдайларда кезеңмен және қорытынды сынау;

күрделі авиациялық жүйелерді кешенді термо-, баро- дірілге сынау;

сынау алдында стендтерді, қондырғыларды және тексеру аспаптарын тексеру;

күрделі авиациялық жүйелерде ақаулықтарды анықтау және жою;

сыналатын жүйелердің басқа жүйелермен жанасуын тексеру;

жаңа сыналатын жабдықтарды жетілдіруге қатысу;

журналға аспаптардың көрсеткіштерін жазу, сынақ хаттамаларын рәсімдеу.

100. Білуге тиіс:

әр түрлі сынақтар жүргізу технологиясының ерекшеліктері;

көп платолы конструкцияла құрама бірліктердің, авиациялық жүйелердің, жиынтықтардың, кешендердің электрлік, механикалық, климатты және кезеңді сынақтар жүргізудің техникалық шарттары мен нұсқаулықтар;

сыналатын құрама бірліктердің, жабдықтардың, өлшейтін және тіркейтін аспаптардың, жүйелердің, микропроцессорлардың және ЭЕМ-нің қызмет принципі, конструкциясы және негізгі техникалық сипаттамасы;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

жұмысты орындау үшін қажетті көлемде электротехниканы, радиотехниканы, механиканы, автоматиканы, гироскопияны.

101. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

102. Жұмыс үлгілері:

1) релелі-күшейткіш блоктар – жоғары температура жағдайында қорытынды сынақтарды жүргізу;

2) ауыр ұшу аппараттарының гироқұрылғылары – қабылдау-тапсыру сынақтары кезінде параметрлерді тексеру;

3) жылдамдықты және көшіруді доплерлік өлшеу – параметрлерді баламалау;

4) ұшу аппараттарды басқару жүйесі аспаптарының жиынтықтары – регламентті жұмыстарды жүргізу, параметрлерді баламалау.

Параграф 5. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы, 7-разряд

103. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі жоғары сериялық авиациялық аспаптардың, автоматты құрылғылардың және есептеуші техникалық құралдардың барлық параметрлері бойынша тексеріп, баптап және реттеп кешенді сынау;

сынақтар жүргізу, микропроцессорлы техниканы, есептеуіш машиналарды, аса дәл жабдықтарды және стендтерді қолдана отырып, сыналатын бұйымдар мен жүйелерді пайдалануға тапсыру;

қорғау және басқарудың электронды блоктарына, реттеудің және коммутацияның электронды блоктарына, автоматика блоктарына, автоматиканы басқару жүйесіне, есептеуіш кешендерге, прецизиялы аспаптарға нұсқаулықтарға, әдістемелерге сәйкес қорытынды, технологиялық, көрсетуші, қабылдаушы-тапсырушы сынақтар жүргізу және сынақ процесінде бақылау-тексеру аппаратураларын теңшеу;

арнаулы қондырғылар мен бақылау аспаптарын мерзімдік тексеру және аттестаттау;

сынақ нәтижелерін өңдеу және олар бойынша есептерді рәсімдеу;

сынақтардың паспорттық деректері мен хаттамаларын рәсімдеу.

104. Білуге тиіс:

күрделілігі жоғары бұйымдардың, жүйелер мен кешендердің техникалық шарттары, нұсқаулықтары мен әдістемелері;

микропроцессорлы техника базасында басқару жүйесін құрудың негізгі принциптері;

бағдарланатын контроллерлерді, шағын және кіші ЭЕМ функционалдық және құрылымдық тәсімдері;

микропроцессорлы құрылғылардың конструкциясы;

бағдарламалау негіздері және автоматтандырылған электр жетектердің теориясы;

түрлендіруші техниканың, бақылау-өлшеу аспаптары мен диагностикалық техниканың қолданылатын аспаптарының құрылғысы;

авиациялық техниканың ақаулығын іздеу әдістері;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

жұмысты орындау үшін қажетті көлемде электромеханика, электротехника негіздері.

105. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

106. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр ұшу аппараттарының автопилоттары – бағдарлама бойынша кешенді сынау, жетілдіру;

2) ЛИНД типті лазерлік қашықтық өлшегіш – лазерлік құрылғылардың қабылдаушы-тапсырушы тракттарын тексеру;

3) навигациялы-пилотажды кешендер, автоматтық борттық басқару жүйелері – беріліс сандарын, сигналдардың іске қосылуын, бұрылыс бұрыштарын, басқа жүйелермен жанасуын тексеру;

4) "Сегізаяқ" типті іздестіру жүйесі - есептеуіш машиналарды, радиолокациялы станциялардың, қабылдағыш-тапсырғыштардың жұмысын тексеру.

Параграф 6. Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементтерді сынаушы, 8-разряд

107. Жұмыс сипаттамасы:

тәжірибелі, жаңа игеріліп жатқан және сериялы күрделі авиациялық аспаптарды, басқару жүйелерін, электрлік және электронды құрылғылардың, есептеуіш техникалық құралдарды кешенді сынау, теңшеу және баптау;

діріл, ылғалдылық жағдайларда жоғары және төмен температуралар камераларында күрделі және сирек кездесетін блоктарды сынау, жұмыс істеу қабілетін тексеру;

сирек кездесетін пульттар мен микропроцессорлық техниканы пайдалана отырып, күрделі тәжірибелі бұйымдар мен жүйелерді пайдалануға тапсыру;

сыналатын бұйымдарда, сынақ жабдықтарда және бақылау-тексеру аппаратурасында ақаулықтарды анықтау;

құрамында микроқұрастырулары, микротәсімдері және кіріктірудің ас үлкен дәрежесі бар күрделі электронды бұйымдардағы және есептеуіш техникалық құралдардағы ақаулар туралы қорытынды жасай отырып талдау жүргізу;

бұйымдардың беріктігіне және ұзақ мерзімділігіне бағытталған эксперименталды сынақтар мен жұмыстар жүргізу.

108. Білуге тиіс:

күрделі бұйымдарды, жүйелер мен кешендерді баптау және сынау бойынша техникалық шарттар, нұсқаулықтар мен әдістемелер;

сыналатын объекттер мен сынақ жабдықтардың, өлшеуші және тіркеуші аспаптардың, жүйелердің, микропроцессорлар мен ЭЕМ-нің принципті тәсімдері, конструкциясы және негізгі сипаттамасы;

машина тілі;

бұйымдардағы ақаулықтарды диагностикалау әдістер;

орындалатын жұмыс көлемінде электротехника, электромеханика, электроника, автоматика, радиотехника, гитроскопия негіздері.

109. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

110. Жұмыс үлгілері:

1) тәжірибелі бұйымдардың автопилоттары – кешенді сынау, жетілдіру;

2) жаңа конструкциялардың қорғау және басқару жүйелерінің электронды блоктары - реттеу, баптау жұмыстарын және қабылдау-тапсыру және көрсетуші сынақтарды жүргізу;

3) сирек кездесетін бұйымдардың электронды-механикалық жүйелері – жоғары және төмен температуралы камераларда бағдарламалық сынау.

7. Қозғалтқыштарды сынаушы механик
Параграф 1. Қозғалтқыштарды сынаушы механик, 4-разряд

111. Жұмыс сипаттамасы:

қозғалтқыштарды, оның агрегаттары мен бөліктерін іске қосу және тоқтату;

жартылай монтажды тәсімдер бойынша қозғалтқыштарды қоректендірудің стендті жүйелерін монтаждау;

жөнделген жүйелерді гидравликалық сынау;

сынақ бағдарламасына сәйкес қоректендіру және аспаптардың стендтік жүйелерін қосып, сынақ қондырғысының стендіндегі қозғалтқышты монтаждау;

сыналатын қондырғылардың қосалқы агрегаттарын, олардың параметрлерін жұмыс режиміне реттей отырып қосу;

сыналатын қозғалтқыш пен пайдаланылатын жабдықтардың ақаулықтарын анықтау және жою.

112. Білуге тиіс:

сынақ алдында қозғалтқышты құрастырудың және тексерудің технологиялық жүйелілігін;

қозғалтқышты қосу мен тоқтатудың тәртібі және тексеру тәсілдері;

стендтегі жөнделген жүйелердің және құбырларды ажырату жүйесі, олардың міндеті;

генераторларды іске қосу, тиеу жүйесінің электр тәсімдері;

сыналатын қозғалтқышқа орнатылған агрегаттарды реттеу ережесі;

шағын жүйелерді жуу тәртібі;

күрделі көтергіш көлік механизмдерінің және қозғалтқышты көтеру әрі тасымалдау жөніндегі арнаулы құрылғылардың құрылғысы мен қызмет принципі;

қозғалтқышты сынауға дайындық жұмыстарын жүргізу әдістемесі;

механика, электротехника және пневматика негіздері; қозғалтқыштарды сынау кезінде техникалық және жұмыс құжаттарын жүргізу ережесі.

113. Жұмыс үлгілері:

1) отын агрегаттары – реттеу;

2) қозғалтқыштар – стендте монтаждау, демонтаждау; құбырларды, өлшегіш аспаптар мен электрмен қоректендіруді қосу;

3) қозғалтқыштар – айнымалы режимдерде сынау, басқару кезінде айналымдарды реттеу;

4) шағын және орташа қуатты поршеньді қозғалтқыштар – қосымша істеу, бағдарламаға сәйкес қорытынды және беріліс сынақтар;

5) қозғалтқыштар - өздігінен қосуды және газ таратуды реттеу;

6) сынау, тұтану және салқындату жүйелері – реттеу, отын шығысын реттеу;

7) қозғалтқышты және гидротежегішті басқару жүйелері – тексеру және реттеу;

8) газтурбиналы қозғалтқыштардың турбостартерлері - консервациялау.

Параграф 2. Қозғалтқыштарды сынаушы механик, 5-разряд

114. Жұмыс сипаттамасы:

тәжірибелі, қуатты және күрделі қозғалтқыштарды, олардың агрегаттары мен бөліктерін сынауға қатысу (жұмыс істейтін қозғалтқыштар мен олардың агрегаттарын басқару, техникалық шарттарда көзделген реттеудің барлық түрлерін орындау);

қуатты және күрделі қозғалтқыштарды сынақ стендіне монтаждау және орталықтау;

қозғалтқыштың діріл жүктемесін өлшейтін осциллографты және бағыттаушы индикаторлардың жұмысын бақылау, пьезометриялық аспаптардың жұмысын қадағалау және оларға қызмет көрсету;

хаттамаға олардың көрсеткішін жаза отырып, динамометриялық салмақтың көрсеткіштерін түсіру;

сыналатын қозғалтқыштардың (қуатын, жанар-жағармай материалдарының шығысы) параметрлерін стандартты атмосфералық шарттарға сәйкестендіру;

қозғалтқыштың жекелеген параметрлерінің техникалық шарттарға сәйкестігін қадағалау және талдау, өлшеу нәтижелерін алғаш өңдеу;

өлшейтін жүйелерді тура баламалау.

115. Білуге тиіс:

стендке монтаждаудың технологиясы және техникалық шарттар және қозғалтқыштар мен оның агрегаттарын сынау;

сынақ қондырғылары бақылау-өлшеу аппаратураларын орналастырудың принципті тәсімі, арнаулы вакуумды жүйелердің, сынақ қондырғыларындағы ауаны қыздыру әрі салқындату жүйесінің жұмыс істеу принциптері;

ЭЕМ-нен сынақ стендінің коммутациялық байланыс панелінің құрылғысы, командаларды, оларды ЭЕМ тапсыру үшін панелдерге жинау ережесі, ЭЕМ деректерінің кодын ашу тәсілдері;

сынақ қондырғысының конструкциясы, жоғары қысымда жұмыс істейтін құбырларды қосу және тығыздату жөніндегі нұсқаулықтар, құбырлардың кедергілерін іріктеу және кедергілер бойынша құбырларды баламалау әдістері;

газтурбина және поршеньді қозғалтқыштар теориясының негіздері, қозғалтқыштардың бөліктері мен агрегаттарының конструкциясы мен өзара іс-қимылы;

газ динамикасының негіздері;

сынақ қондырғыларының агрегаттарына қойылатын техникалық шарттар.

116. Жұмыс үлгілері:

1) отын жүйесінің автоматтары – сынақ бағдарламасы бойынша техникалық сипаттаманы реттеу;

2) газтурбина қозғалтқыштары – сынақ бағдарламасына сәйкес қорытынды және тапсыру сынақтары;

3) қозғалтқыштар – отын жүйесін қысымда тексеру, электр жүйелерінің дұрыстығын тексеру, бұзылып тұрған қозғалтқыштар мен олардың агрегаттарын ауыстыру;

4) қозғалтқыштар – үрлеп тазарту және тексеріп іске қосу;

5) қозғалтқыштар – шағын газ айналымдарын тексеру және реттеу, қуатты және отынды есептеу.

Параграф 3. Қозғалтқыштарды сынаушы механик, 6-разряд

117. Жұмыс сипаттамасы:

реактивті және турбобұрандалы сериялық қозғалтқыштардың барлық сынақ түрлерін жүргізу;

сыналатын қозғалтқыштарға арналған құжаттамаға сәйкес сынақ стендінде аспаптардың, түрлендіргіштер мен өлшегіш жүйелердің жұмыстарын автоматты басқару жүйесін монтаждау және баптау;

ЭЦЕМ арналарымен түрлендіргіштерді баламалау;

электронды аппаратураларды және өлшеудің автоматтандырылған жүйесін бақылау және реттеу;

сынақ қондырғыларының, қозғалтқыштарының немесе оның агрегаттары мен бөліктерінің алда болатын сынаққа даярлығын тексеру;

қозғалтқыштар мен сынақ қондырғылары бойынша регламентті жұмыстардың барлық түрін жүргізу;

сынақ жүргізу кезінде техникалық құжаттарды жүргізу.

118. Білуге тиіс:

жүргізілетін сынақтарға қойылатын техникалық шарттар;

стенд жүйелерін және бақылау-өлшеу аппаратураларын реттеу және баптау тәсілдері;

қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптары мен автоматиканың конструкциясы;

сынақ стендтерінде күрделілігі жоғары өлшеу жүйелерін монтаждау ережесі;

электрлік тәсімдер және өлшеу жүйелерін реттеу әдістері;

электротехника, электроника, пневматика негіздері;

криогенді техникамен жұмыс істеу ерекшеліктері;

жүргізілетін сынақтар кезінде техникалық құжаттаманы жүргізу ережесі.

119. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

120. Жұмыс үлгілері:

1) отынды мөлшерлеу автоматтары – қабылдау-тапсыру сынақтарының барлық түрін жүргізу;

2) газтурбина қозғалтқыштары – жетілдіру және реттеу;

3) криогенді қозғалтқыштар – отынды құбырлар қысымында тексеру;

4) сынақ стендтер – қозғалтқыштың дірілін өлшеу бойынша аппаратураларды, барлық өлшеу ыдыстарын, ротометрлерді және салмақты май өлшейтін бағандарды баламалау.

Параграф 4. Қозғалтқыштарды сынаушы механик, 7-разряд

121. Жұмыс сипаттамасы:

қозғалтқыштар мен қозғалтқыш қондырғыларына жөндеуден немесе қозғалтқыш агрегаттарын ауыстырғаннан кейін сынақтың барлық түрлерін жүргізу;

жаңа сынақ жабдықтарын сынамалау әрі жетілдіру және сынақтың жаға түрлерінің бағдарламаларын жетілдіру;

күрделілігі жоғары өлшеу жүйелерін стендті жағдайларда баптау;

өлшеу жүйелерін жетілдіру және қозғалтқышқа арнаулы сынақ жүргізген кезде монтаждау тәсімдерін құрастыру;

күрделілігі жоғары өлшеу жүйелерінде ақаулықтарды іздеу және жою;

сынақ бағдарламаларының талаптарына сәйкес қозғалтқыш пен қондырғының техникалық параметрлерін кешенді талдау;

күрделі есептеулер (қуат, тартым, отынның рұқсат етілетін қысымы) жүргізу;

сынақ процесінде стендтегі күрделі тораптар мен агрегаттарды ауыстырып, сыналатын қозғалтқыштардың ақауын анықтау, ақаулықты айқындау және жою.

122. Білуге тиіс:

сынақтың барлық түрін жүргізуге қойылатын техникалық талаптар;

күрделі сынақ стендтерін реттеу және баптау ерекшеліктері;

сынақ қондырғыларының бақылау-өлшеу аппаратуралары мен автоматикасының құрылғысы, қызмет принципі және орналастырудың принципті тәсімі;

ЭЕМ жұмыс істеудің негізгі тәсілдері:

панелге командаларды теру ережесі, ЭЕМ-нен сынақ қондырғысының коммутациялық байланыс панелінің құрылғысы;

күрделі және қуатты сынақ объектілерінің сынақ стендтерінде монтаждаудың технологиясы мен техникалық шарттары;

қозғалтқыш және сынақ қондырғылары бойынша барлық регламенттік жұмыстарды жүргізуге қойылатын техникалық шарттар;

газтурбина қозғалтқыштары теориясының негіздері, газ динамикасының, электроника, термодинамика негіздері;

ЭЕМ деректерінің кодын ашу тәсілдері;

криогенді техниканың негіздері.

123. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

124. Жұмыс үлгілері:

1) негізгі камераларды тұтандырғыш – отын мен ауаны термостаттау кезінде биіктік жағдайда сынау;

2) криогенді қозғалтқыштар – сынақ бағдарламасына сәйкес сынақтар жүргізу;

3) газтурбинді қозғалтқыштар – режимдердің бақылау нүктелерін алу;

4) газтурбинді қозғалтқыштар – Шектеушілерді баптау;

5) компрессор дискілері – екпінді стендте техникалық шарттар бойынша циклдық сынау;

6) дестедегі турбина қалақтары – қондырғыны қосу, газ ағыны және қалақтарды салқындату бойынша режимдерді теңшеу;

7) қосу турбиналарын бекіту жүйесі – сынақ бағдарламасы бойынша іске қосылуға әсерін сынау;

8) бір қалыпты стандартты емес учаске – "алаң-жылдамдық" әдісімен градуирлеу.

Параграф 5. Қозғалтқыштарды сынаушы механик, 8-разряд

125. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі, тәжірибелі, сирек кездесетін және эксперименталды қозғалтқыштарға, олардың агрегаттары мен бөліктеріне сынақтардың барлық түрін жүргізу;

жіберілетін параметрлер бойынша қозғалтқыштарға күрделі сынақтар жүргізу;

күрделі, тәжірибелі және эксперименталды сынақ стендтерін, бақылау-өлшеу аппаратуралары мен аспаптарды реттеу және баптау;

базалық қозғалтқыштардың типтерін күрделі жөндеу және модификациялау кезінде тапсыру және қорытынды сынақтарды жүргізу;

ЭЕМ-де қозғалтқыштардың жұмыс істеу параметрлерін қадағалау;

сыналатын қозғалтқыштарды реттеу және жетілдіру;

қозғалтқыш пен сынақ қондырғылары бойынша күрделі есептеулерді орындап, регламентті жұмыстардың, оның ішінде күрделі регламентті жұмыстардың барлық түрін жүргізу;

бірінші партиядағы қозғалтқыштарға сынақтар жүргізу;

жылдамдатылған қозғалтқыштардағы ақауларды жою.

126. Білуге тиіс:

күрделі, қуатты, тәжірибелі және эксперименталды қозғалтқыштарға, оның агрегаттары мен бөліктеріне сынақтар жүргізудің ерекшеліктері;

күрделі сынақ стендтерін және сынақ объектілерін баптау және реттеу әдістері, қолданылатын бақылау-өлшеу аппаратуралы мен аспаптардың құрылғысы және қызмет принципі;

сыналатын қозғалтқыштар мен қондырғылар бойынша регламентті жұмыстары жүргізуге қойылатын техникалық шарттар;

термодинамика, техникалық сызу, электротехника, электроника, криогенді техника негіздері.

127. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

128. Жұмыс үлгілері:

1) екі контурлы қуатты қозғалтқыштар – жобалық параметрлерді жетілдіру және реттеу;

2) жылдамдатылған қозғалтқыштар – сынақ кезінде анықталған ақауларды жою;

3) тәжірибелі қозғалтқыштарды сынауға арналған зертханалық стендтер – координатты құрылғыларды, салмақты құрылғыларды және ауа мен отын шығысын өлшейтін құралдарды баламалау.

8. Қуатты арматуралар мен жұмсақ бактарды желімдеуші
Параграф 1. Қуатты арматуралар мен жұмсақ бактарды желімдеуші, 1-разряд

129. Жұмыс сипаттамасы:

жұмсақ бактар секцияларының жіктерін жабысқақ лентамен желімдеу, форманың, қуатты арматуралар мен жұмсақ бактардың секцияларын тазарту, жуу және майсыздандыру;

жұмсақ бактың ішкі және сыртқы бетін бензинмен жуу, жіктелген орындары бойынша перкальді лентаны қолмен алу, желім аққан жерлерді зімпара таспен тазалау, салфетканың көмегімен ыстық сумен жуу, арматураны зімпара қағазбен тазалау;

рецептуралар бойынша желімараластырғышта және ыдыстарда желімдерді дайындау.

130. Білуге тиіс:

жұмсақ бак секцияларының жіктерін жабысқақ лентамен желімдеу тәсілдері, жабысқақ ленталарды салу және желімдеу ережелері;

резеңке мен матаны пішу ережесі;

рецептуралар бойынша желімдерді даярлау технологиясы;

желім араластырғыштарды басқару ережесі;

жұмсақ бактарды жуу кезінде бензинді пайдалану ережесі.

Параграф 2. Қуатты арматуралар мен жұмсақ бактарды желімдеуші, 2-разряд

131. Жұмыс сипаттамасы:

авиациялық конструкциялардың қол жетімді жерлеріне бір қалыпты температура кезінде статикалық және ресурсты сынақтар үшін белгілер бойынша агрегаттың бетіндегі үстіңгі көлденең бетіне қуатты арматураларды жабыстыру;

температуралық режимдерді, ұстау ұзақтығын, майлау санын сақтай отырып, бактардың қалыңдығы 0,8-2 мм резеңкеден жасалған резеңкелі-металл арматураларын желімдеу;

авиациялық конструкция агрегаттарының бетіне резеңкені немесе арнаулы пленкалардың қалыптарын, желімдерін, ерітінділерін салу; механикалық жүктемелерді қосу үшін қарапайым беттерге қуатты арматураларды желімдеуге дайындау; қуатты арматуралар бойынша үстіңгі бетті белгілер бойынша тазалау, майсыздандыру және желіммен сырлау;

қуатты арматураны желімдеуге дайындау;

жұмсақ бактардың қалыптары бойынша дайындамаларды нығарлау;

резеңке мен матаны пішу, сызбалар бойынша материалдарды белгілеу;

қатты қырларға ленталар салу және желімдеу;

резеңкелі бөлшектерді қалыптау үшін құрылғыларды (формалар, пресс-формалар) құрастыру.

132. Білуге тиіс:

сыналатын бетке қуатты арматураларды салу ережесі;

авиациялық конструкциялар агрегаттарының бетіне қуатты арматураларды желімдеу тәсілдер;

қолданылатын маталардың, резеңкелердің, кордтардың, ерітінділердің, зімпаралы төсемдердің техникалық сипаттамасы;

желімдерді жағу және кептіру режимдері;

резеңкелі-металл арматураға қойылатын техникалық талаптар;

қуатты резеңкелі-техникалық арматуралардың түрлері;

вискозиметр бойынша созылымдылықты тексеру;

уыттылық және тез тұтанғыш ерітінділерді пайдалану ережелері.

133. Жұмыс үлгілері:

1) арматура (түптер, бұрыштықтар, қатты қырлар) – ұстаудың технологиялық режимін сақтай отырып, пішу, матамен, резеңкемен желімдеу, жұмсақ бакқа орнату;

2) отынға арналған бактардың арматуралары – бактардың қалыптары бойынша нығарлау, ақауларды тазалаумен кетіру;

3) отын бактары – үстіңгі бетті дайындау және суықтай тәсілмен резеңке мен матадан жасалған кішірек жамауларды желімдеу, жөндеу алдында және жөндеуден кейін қаптарға буып-түю, жөндеуден кейін консервілеу, бұқтырмаларды фланецтерге орнату;

4) жұмсақ бактар – сынақ бағдарламасына сәйкес таразылау;

5) герметикалар – бактардың фланецтері және ішкі беті бойынша тазалау;

6) ұшу аппараттарының килі – маталы қуатты арматураны желімдеу;

7) тұмсықтар мен қанат сағалары - үстіңгі бетін желімдеуге дайындау, маталы қуатты арматураларды желімдеу;

8) стабилизаторлар, фюзеляждар – үстіңгі бетін желімдеуге дайындау, маталы қуатты арматураларды желімдеу;

9) бактардың қабырғалары – ішкі керосинге төзімді қабатты тазалау;

10) қамыттар – бұйымнан сыдырып алу.

Параграф 3. Қуатты арматуралар мен жұмсақ бактарды желімдеуші, 3-разряд

134. Жұмыс сипаттамасы:

авиациялық конструкциялардың бір қалыпты температурасы кезінде статикалық және ресурсты сынақтар үшін төменгі және үстіңгі жазық беттерге қуатты арматураларды желімдеу;

капрон маталарды, губкалы резеңкені, қалыңдығы 0,3-0,8 мм жұқа резеңкені және қалыңдығы 0,15 мм пленканы қолданумен әр түрлі мақсаттағы және габаритті жұмсақ бактарды желімнен алып тастау, жұмсақ бактың формасы бойынша резеңкенің жылуға төзімді қабатын салу және желімдеу;

құралдарды орнатумен және бөлшектеумен әрі габаритті өлшемді сақтай отырып, ірі габаритті және күрделі конфигурациялы жұмсақ бактардың металды элементтері мен арматураларын өңдеу және резеңкемен, капронмен және желімнен алу;

сызбада көрсетілген дәл өлшемді сақтай отырып, жұмсақ бакқа арматураларды орнату және желімдеу;

жұмсақ бактардың ішкі тіктерін герметикалайтын пасталармен герметикалау;

жұмсақ бактың істен шығып қалған арматурасын ауыстыру;

ыстық және суық тәсілдермен резеңке мен матаны желімдеу;

механикалық жүктемелерді қосу үшін қуатты арматураларды жабыстыруға күрделілігі орташа авиациялық агрегаттарды дайындау;

биіктікте жұмыстарды орындау.

135. Білуге тиіс:

қуатты арматураға қойылатын техникалық шарттар;

қуатты арматураларға қолданылатын маталардың соттары және техникалық сипаттамалары;

қуатты арматураларды жабыстыру үшін үстіңгі бетке желім жағу және желімді кептіру режимдер;

сыналатын бұйымда қуатты арматураның жұмыс істеу шарты;

желімдеу сапасын сынау технологиясы;

жұмсақ бактар мен қуатты арматуралардың конструкциясы мен технологиялық процесі;

жұмсақ бактарды герметикалаудың технологиясы; формаларды құрастыру және бөлшектеу үшін жиналмалы бактардың және арнаулы құралдардың конструкциясы мен әр түрлі типтері;

агрегаттар мен ұшу аппараттарының атауы;

биіктіктегі жұмыстарды орындау ережесі.

136. Жұмыс үлгілері:

1) отынға арналған бактар – торлардың ішкі беттегі ұсақ жарықтарын жөндеу, салқындай вулкандау тәсілімен фланецтерді жөндеу;

2) қанаттар, фюзеляждар және ұшу аппараттарының басқа да агрегаттары – арматураларды қол жетпейтін жерлерге жабыстыруға дайындау;

3) отын өлшегіш датчиктердің қалақтары – резеңкесіздеу;

4) монтажды баулар – жабыстыру және тігу;

5) сүйір фонарлар, жалтырлар – төменгі беттерге маталы қуатты арматураларды жабыстыру;

6) отын құю түтіктерінің резеңке тыстары – жергілікті вулкандау әдісімен жасау.

Параграф 4. Қуатты арматуралар мен жұмсақ бактарды желімдеуші, 4-разряд

137. Жұмыс сипаттамасы:

әр түрлі температуралық режимдерде статикалық және ресурсты сынақтарды жүргізу үшін ұшу аппараттарының күрделі беттеріне (қосарлы қисық және т.б қол жетпейтін жерлерге қуатты арматураларды жабыстыру;

пленкаларды жабыстыру;

жабыстыру кезінде қысатын күштерді жасау;

қуатты арматураны жабыстырудың дұрыстығын көзбен бақылау;

технологиялық арматураларды тәсім бойынша отын бактарына орнату;

жөндеу кезінде мата, резеңке, резеңкелі-мата және резеңкелі-металл арматуралардың қабатын, ақау учаскелерден, фланецтердегі жарықтардан, отын багының бұрыштарында және басқа да қол жетпейтін жерлерде ескірген резеңкелерді жою;

отын багының жойылған (ақау) учаскелерін қалпына келтіру, жойылған (ақау) учаскелерге резеңкелі-мата мен резеңкелі-металл арматураларды қайта орнату;

бактардың қол жетпейтін жерлердегі ішкі тіктеріне және өңделген жарықтарына герметикалайтын паста жағу;

ұшу аппараттар агрегаттарының күрделі бетіне қуатты арматураларды жабыстыруға дайындау;

жекелеген компоненттерден арнаулы герметикалар мен желімдерді жабыстыру.

138. Білуге тиіс:

қуатты арматуралардың және қолданылатын байланыстырғыш типтерінің ерекшеліктері;

сыналатын агрегаттардың бетіне жіберілетін жүктемелер;

отынға арналған бактар мен арматураларды жөндеудің технологиялық процессі;

отынға арналған бактарды герметикалаудың технологиясы;

дайын бактарды ТББ тапсырудың техникалық шарттары;

герметикалыққа сынау кезінде қолданылатын жабдықтардың құрылғысы мен қызмет принциптері;

сұйық отынмен және газбен (уақыт, қысым шамасы) бактардың герметикалығын сынаудың технологиялық режимдері;

герметикаланған материал мен ерітінділерді сақтау ережесі;

арнаулы герметикалау ерітінділері мен желілерді дайындауға қойылатын техникалық шарттар;

термоөңдеу мен вулкандаудың режимдері.

139. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттар – жоғары температура кезінде сынау үшін қуатты арматураларды жабыстыруға және жылуға төзімді затпен жабыстыруға дайындау;

2) жұмсақ бақтар – жөндеу және герметикалыққа сынау.

Параграф 5. Қуатты арматуралар мен жұмсақ бактарды желімдеуші, 5-разряд

140. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі аэродинамикалық бейінді ұшу аппараттарының бетіне тәжірибелі қуатты арматураны қол жетпейтін қиын жерлерге және биіктікте жабыстыру;

әр түрлі температуралық режимдер кезінде эксперименттің қысқа уақытты тоқтауы барысында сыналатын конструкцияларда істен шығып қалған қуатты арматураларды ауыстыру;

тәжірибелі қуатты аппаратураларды және сыналатын бетті жабыстыруға дайындау;

жекелеген компоненттерден күрделі фенол-каучук желімдері мен герметикаларды әзірлеу;

күрделі арматурасы бар шағын сериялы және тәжірибелі бұйымдардың жұмсақ бактарын толық желімнен алу;

жөндеу кезінде жұмсақ бактарды сынау және күрделі ақауларды жою.

141. Білуге тиіс:

әр түрлі температуралық жағдайда авиациялық конструкцияларға механикалық жүктемелерді қосу тәсілдері;

ұшу аппараттарда температуралық өрісті шығару әдістері;

әр түрлі қысатын құралдардың конструкциясы;

жоғары және төмен герметикалардың техникалық сипаттамасы.

142. Жұмыс үлгілері:

1) отынға арналған бактар – қол жетпейтін қиын жерлерді ыстық вулкандау әдісімен жөндеу;

2) күрделі конструкциялы жұмсақ бактар – тура айрықтарды, кесіктер мен тесіктерді жөндеу.

9. Авиациялық техниканы жинақтаушы
Параграф 1. Авиациялық техниканы жинақтаушы, 2-разряд

143. Жұмыс сипаттамасы:

әуе қозғалтқыштарының, ұшу аппараттарының, аспапты, электрлік, радио электрлік жабдықтардың және әуе жарақтандыру жүйелерінің қарапайым бөлшектері мен тораптарын жинақтаушы ведомостар бойынша жинақтау;

жинақталатын бөлшектер мен тораптарды белгілі тәртіппен орналастыру, оларды таңбалау;

жинақталушы бөлшектердің жарамдылығын сыртқы көрінісі және құралдардың көмегімен айқындау, коррозияға қарсы жағындылар үшін оларды іріктеу;

бюллетендерге және тиісті жинақтаушы ведомостардың тізбесіне сәйкес цехтардан бөлшектерді қабылдау;

жуу және тазалау, бөлшектер мен тораптарды уақытша консервілеу жүргізу;

бөлшектерді бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының көмегімен (микрометр, штангенциркульдер, калибрлер, сүңгілер, омметрлер, амперметрлер, вольтметрлер); өлшеу;

тораптар мен агрегаттарды жинақтау кестесін жүргізу;

қоймадан бөлшектер мен материалдарды алуға құжаттамаларды рәсімдеу;

қарапайым көтергіш-көлік құралдарының көмегімен бөлшектер мен материалдарды ауыстыру.

144. Білуге тиіс:

жасалатын, жөнделетін немесе қызмет көрсетілетін әуе қозғалтқыштары, ұшу аппараттар, аспапты, электрлік, радио электрлік және әуе жарақтандыру жүйелерінің конструкциялары туралы қарапайым мәліметтер;

негізгі авиациялық тораптардың, агрегаттар мен аспаптардың атауы, олардың сипаттамалық сыртқы ақаулары;

техникалық мүлікті жинақтау жөнінде нұсқаулық;

негізгі номенклатура және әуе материалдары мен бөлшектерді шығындау нормалары;

жинақтауға келіп түсетін бөлшектердің техникалық жағдайын айқындаудың негізгі ережесі;

сызбаларды оқу ережесі; негізгі бақылау-өлшеу құралының міндеті;

авиациялық бөлшектер мен тораптарды консервілеу және сақтау тәсілдері;

негізгі консервілеу материалдарын, коррозияға қарсы жағындыларды қолдану ережесі және қасиеті;

құжаттамалардың нысандары және бөлшектерді қоймадан шығару ережесі;

бөлшектерді жөндеуге, құрастыруға және монтаждауға тапсыру тәртібі;

қоймада, цехта сақталатын және жинақтауда жатқан авиациялық материалдар мен бөлшектерге есеп жүргізу тәртібі;

жұмыстарды цехтар бойынша бөлу;

бөлшектер мен тораптарды тасымалдау ережесі;

техникалық және технологиялық құжаттаманы рәсімдеу тәртібі;

өнімді сертификаттау туралы жалпы мәліметтер;

авиациялық бөлшектерді тазалау және жуу технологиясы;

шақтамалар мен қондырмалар туралы негізгі мәлімет.

145. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттар – бөлшектер мен техникалық материалдарды техникалық қызмет көрсетуге түржиындарға (дәрі-дәрмек қобдишасы) жинақтау;

2) аккумуляторлық антенналар, контейнерлер, плафондар, амортизациялы сөрелер – бекіткіш бөлшектермен жинақтау;

3) қарапайым тораптардың бөлшектері – ақау ведомостыларға сәйкес жұмыс орындарына беру;

4) қойма стеллаждарындағы бөлшектер мен агрегаттар – сақталуын бақылау;

5) машина бөлшектері – құжаттаманы рәсімдеу тізбесіне, талон жүйесіне сәйкес жөндеуге қабылдау;

6) авиа қозғалтқыш бөлшектері – уақытша консервілеу;

7) бекіткіш бөлшектер - өлшемдері бойынша жинақтау;

8) авиа қозғалтқыштардың жану камералары, компрессорлар корпустары, оталу сымдарының коллекторлары – бөлшектерді жинақтау;

9) шығырлар, сыртқы аспалардың бөрене ұстағыштары, арнаулы плиталар, санитарлық жабдықтар – жинақтау;

10) ұшу аппараттарының аэронавигациялы және моторлы жабдықтары – жөндеуге жинақтау.

Параграф 2. Авиациялық техниканы жинақтаушы, 3-разряд

146. Жұмыс сипаттамасы:

агрегаттарды, аспаптарды, әуе жарақтандыру жүйелерін, әуе қозғалтқыш жүйелерін, ұшу аппараттарды, күрделілігі орташа аспапты, электрлік, радио электрлік және арнаулы электрлік жабдықтарды құрастыру және монтаждау үшін жинақтау;

авиациялық техникаға техникалық қызмет көрсету жөніндегі аз еңбекті регламентті жұмыстарда жұмыс істейтін қызметкерлерге өтінімдер бойынша агрегаттар мен бөлшектерді жинақтау және қамтамасыз ету;

цехтардан бөлшектерді бюллетендер бойынша және тиісті жиынтық-талон тізбесіне сәйкес қабылдау;

қоймадан бөлшектер мен жөндеу-техникалық жиынтықтарды алу;

цехтардан қабылданған және қоймадан алынған бөлшектерді жинақтау технологиясында көзделген талаптарға сәйкес монтаждауға беру;

8-10 квалитет шегінде бөлшектерді өлшеу, бөлшектердің қондырмалар бойынша тұтасқанын тексеру;

бөлшектің лак-бояу және коррозияға қарсы жағындыларының жағдайын айқындау;

аспаптық, электрлік, радио электрлік, арнаулы жабдықтар мен жарақтандыру жүйесін жинақтаған кезде күрделілігі орташа монтажды, жартылай монтажды және принципті тәсімдерді пайдалану;

техникалық және технологиялық құжаттаманы рәсімдеу.

147. Білуге тиіс:

жинақталатын бөлшектердің, тораптар мен агрегаттардың номенклатурасы және конструкциясы, жинақталатын бөлшектерді, тораптар мен агрегаттарды жасау және жөндеу технологиясы туралы негізгі мәлімет;

жұмыс орындарын қажетті жабдықтар мен құрылғылармен қамтамасыз ету бөлігінде регламенттері әне техникалық қызмет көрсетудің технологиясы;

негізгі тораптар мен агрегаттардың міндеті мен өзара іс-қимылы;

негізгі авиациялық материалдар және олардың механикалық қасиеттері;

металлдардың коррозиясының түрлері және одан қорғау әдістері;

жасалғаннан немесе жөндеуден кейін жинақтауға келіп түсетін бөлшектердің, тораптар мен агрегаттардың жарамдылығын айқындауға қойылатын техникалық шарттар;

бөлшектердің сапасын бақылау, оларды қалпына келтіру әдістері;

құрастыру, монтаждау және жөндеу үшін авиациялық техниканы жинақтау тәртібі;

бөлшектердің, тораптар мен агрегаттардың шығыс нормалары;

радио элементтерді маркалау.

148. Жұмыс үлгілері:

1) аса жеңіл және жеңіл ұшу аппараттар – құрастырудың технологиялық процесіне сәйкес жиынтықтарды берудің жүйелілігін қамтамасыз етіп, құрастыру үшін жинақтау;

2) күрделілігі орташа бөлшектер мен агрегаттар – жарамдылығын көріп бақылау;

3) радио электрлік жабдықтардың бөлшектері, блоктары, агрегаттары – стеллаждар және сақтау орындары бойынша орналастыру;

4) отын мөлшерлеуіштері – жинақтау;

5) май бактары – жинақтау;

6) ДЦН типті қосымша ортадан тепкіш сорғылар – жинақтау;

7) отын таратып-бөлгіштер – жинақтау;

8) сыртқы жарманы реттеуші – жинақтау;

9) арнаулы аспалар, арнаулы фермалар, арнаулы блоктар, басқару пульттары, лафеттер, шүберін қалпақшалар – жинақтау;

10) отын-май агрегаттары, реттеуіштер – жинақтау;

11) отын өлшегіштер, бензин өлшегіштер, май өлшегіштер, оттекті жабдықтар – монтаждау және құрастыру үшін жинақтау;

12) ұшатын аппараттардың күрделілігі орташа тораптары мен агрегаттары – жинақтау және жұмыс орындары мен оперативтік учаскелерге жеткізу, дюрит шлангтарды, түзеткіш қамыттарды дайындап, бұрандаларды, болттар мен гайкаларды өткізіп, ұшу аппараттарына техникалық қызмет көрсету;

13) электр станциялардың сөйлестіретін, байланыстыратын құрылғылары – монтаждау үшін жинақтау.

Параграф 3. Авиациялық техниканы жинақтаушы, 4-разряд

149. Жұмыс сипаттамасы:

жалғанатын бөлшектерді, тораптарды өлшеп және ұсақ ақауларды жойып ұшу аппараттарының күрделі тораптары мен агрегаттарын және олардың жүйелерін құрыстыру үшін дәл бақылау-өлшеу құралын қолдана отырып, жинақтаушы және ақау анықтағыш ведомостар бойынша жинақтау;

белгіленген мерзімде ұшу аппараттарда техникалық қызмет көрсетуде көп еңбекті регламенттерді орындау кезінде жұмыс орындарын бөлшектермен, агрегаттармен, жабдықтармен және құрылғылармен қамтамасыз ету;

құрамында бағалы металл бар ұшу аппараттарының бөлшектерін құрастыру және монтаждау үшін жинақтау;

жөндеу қорының цехынан ұшу аппараттарының жинақтаушы тораптарын қабылдау;

аралас цехтарға ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын жөндеу үшін жөнелту;

ұшу аппараттарының күрделі агрегаттарын консервілеу; 6-7 квалитет бойынша ұшу аппараттарының жалғанатын бөлшектерін бақылау-өлшеу құралдарының көмегімен өлшеу және бақылау.

150. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының жинақталатын жүйесінің конструкциясы;

авиа қозғалтқыштар, ұшу аппараттар, аспаптық, электрлік, радио электрлік жабдықтар және авиа жарақтандыру жүйелері бөлшектерінің, тораптары мен агрегаттарының технологиялық маршруттары;

ұшу аппараттарды техникалық пайдалануды ұйымдастыру ережесі;

техникалық қызмет көрсету кезінде қолданылатын арнаулы аэродромды жабдықтар мен механикаландыру құралдарының конструкциясы, міндеті және күтім жасау әрі сақтау тәртібі;

бағалы металдарға есеп жүргізу нұсқаулығы;

авиациялық материалдардың, отындардың, майлардың, жақпалардың механикалық, физикалық және химиялық қасиеті және олардың шығыс нормалары;

металдар мен қорытпаларды термоөңдеу түрлері;

ұшу аппараттар бөлшектерінің бетін таза өңдеу кластары;

лак-бояу жағындыларына қойылатын талаптар;

бақылау-өлшеу аспаптары мен құрылғыларының, көтергіш-көлік құралдарының конструкциясы.

151. Жұмыс үлгілері:

1) автопилоттар, бағыттағыш жүйелер, навигациялық индикаторлар – жөндеу және монтаждау үшін жинақтау;

2) реттығын булары бар агрегаттар – аспаптық тексерумен жинақтау;

3) радио электрлік жабдықтардың агрегаттары – жинақтаушы ведомостар мен айрықшалықтар бойынша жөндеу және құрастыру үшін жинақтау;

4) ұшу аппараттар – еңбек сыйымдылығы регламенттері бойынша техникалық қызмет көрсету үшін агрегаттарды, аспаптар мен олардың қосалқы бөліктерін жинақтау;

5) авиа қозғалтқыштардың бөлшектері – істелген сағаттар және қондырғылар бойынша іріктеу;

6) локатор бұйымдары – монтаждау үшін жинақтау;

7) контакторлар қораптары, электромагниттер – аралас цехтарға қабылдау және жөнелту;

8) плунжерлі, орталықтан тепкіш, жоғары айналмалы сорғылар – жинақтау;

9) компрессорлардың, турбиналардың, турбостартерлердің роторлары – жинақтау;

10) капсула термодатчиктері - жинақтау.

Параграф 4. Авиациялық техниканы жинақтаушы, 5-разряд

152. Жұмыс сипаттамасы:

паспорттарға, формулярларға, шақтамаларға, жөндеу өлшемдеріне және механикалық қасиеттеріне сәйкес күрделі аспаптарды, қосалқы бөліктерді және авиациялық материалдары жинақтау, таңдау және тексеру;

ұшу аппараттарға техникалық қызмет көрсетудің регламенттеріне сәйкес жұмыс орындарын агегаттармен, тораптармен, бөлшектермен, материалдармен, жабдықтармен және құралдармен оңтайлы қамтамасыз ету;

ұшу аппараттар бөлшектерінің топтық жиынтықтарын алу және бөлшектеу;

жөндеу істерін жинақтау және рәсімдеу;

аэродром жабдықтарын, аэродром құрылғыларын, аспаптарын механикаландыру құралдарын тексеру;

ұшу аппараттарының авиа қозғалтқыштарын, радио электрондық және арнаулы жабдықтарын жөндеуге рәсімдеу және жөнелту;

материалдық құндылықтардың дұрыс сақталуын қамтамасыз ету.

153. Білуге тиіс:

жұмыс орындарын қажетті жабдықтармен және құрылғылармен қамтамасыз ету бөлігінде ұшу аппараттарының конструкциясы, техникалық қызмет көрсетудің регламенті және технологиясы, оларға орнатылған қозғалтқыштар, агрегаттар және жарақтар;

ұшу аппараттарға, оларға орнатылған қозғалтқыштарға, агрегаттар мен жарақтарға техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру жөніндегі құжаттар;

авиациялық техниканың бұйымдарын сертификаттаудың ережесі және процедурасы;

аэродром жабдықтарының, ұшу аппараттар мен оның қозғалтқыштардың құрылғысы мен құралдарының қызмет принципі;

авиациялық агрегаттар мен аспаптарға паспорттар мен формулярларды толтыру ережесі;

жұмыс орындарын бар қажеттіліктермен қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулық;

қызмет көрсетудегі ұшу аппараттарының тұрып қалу нормалары;

материалдық құндылықтарды алуға өтінімдер жасау және ұсыну, материалдық құндылықтарды қабылдау - тапсыруды рәсімдеу тәртібі.

154. Жұмыс үлгілері:

1) авиа қозғалтқыштар – жөндеуге рәсімдеу және жөнелту;

2) отынды мөлшерлеу автоматтары - жинақтау;

3) алдыңғы және ортаңғы компрессорлар, реактивті қозғалтқыштың таяныштары – тораптармен және бөлшектермен құрастыруға жинақтау;

4) техникалық құрамның жұмыс орындары – Бірнеше типті ауыр ұшу аппараттарға техникалық қызмет көрсету бойынша материалдық - техникамен қамтамасыз ету;

5) реттегіш сорғылар және датчик сорғылар – жинақтау;

6) ұшу аппараттар қозғалтқыштарының, агрегаттарының, тораптар мен жүйелерінің аспаптық жабдықтары мен қосалқы бөліктері – паспорттарға, жөндеу мөлшерлеріне, шақтамаларға сәйкес іріктеу және тексеру;

7) реттегіштер – жинақтау;

8) аэродром жабдықтарын механикаландыру құралдары – дұрыстығын тексеру және қосалқы тораптармен және бөлшектермен жинақтау.

Параграф 5. Авиациялық техниканы жинақтаушы, 6-разряд

155. Жұмыс сипаттамасы:

техникалық қызмет көрсету немесе жөндеу кезінде бірінші сериядағы ұшу аппараттарының күрделі кешендерін, жүйелерін, агрегаттарын жинақтау;

ұшу аппараттар жабдықтарын жинақты жеткізілуін және оның сапасын бақылау;

тұтас авиациялық бұйымдарға арналған техникалық құжаттаманың жиынтықтарын қамтамасыз ету;

компьютерлік техниканы пайдалана отырып, құрамында бағалы металл бар қосалқы бөлшектер мен агрегаттарды шығындауға есеп жүргізу және бақылау.

156. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының типтері мен сериялары бойынша технологиялық құрастырудың, монтаждаудың және техникалық қызмет көрсетудің ерекшеліктері;

әр түрлі ұшу аппараттарға арналған шығындалатын қосалқы бөлшектердің, материалдардың және қосалқы жабдықтарының номенклатураға сандық ара қатынасы;

бағалы металдар мен жарақтану жүйесіне есеп жүргізу және сақтау ерекшеліктері;

есеп жүргізу және техникалық құжаттамаларын толтыру ережесі;

сертификатталатын бұйымдарға қойылатын талаптар;

есептеуіш техникаға және автоматтандырылған құрылғыларға қызмет көрсету ережесі.

157. Жұмыс үлгілері:

1) бірінші сериялардағы авиа қозғалтқыштар – отын автоматикасының жинақтаушы агрегаттары;

2) есептеуіш, бортты машиналар – жинақтау;

3) ұшу аппараттарының жарақтау жүйесі – жинақтау;

4) навигациялы жүйелер – жаңа аспаптармен жинақтау.

10. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы
Параграф 1. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 2-разряд

158. Жұмыс сипаттамасы:

бақылау-өлшеу құралдарын, аспаптар мен құрылғыларын қолдана отырып, 13-14 квалитеттегі қарапайым авиациялық бөлшектер мен тораптарды сызбалар мен тәсімдер бойынша құрастыру, монтаждау және жөндеу операцияларынан кейін бақылау және қабылдау;

қабылданған және жарамсыздандырылған өнімдерге құжаттарды рәсімдеу;

құрастыруға берілетін бөлшектер мен материалдардың сапасын және техникалық шарттарға сәйкестігін айқындау.

159. Білуге тиіс:

құрастыру, монтаждау және жөндеу жұмыстарының негізгі технологиясы;

тойтарма тіктердің және пісіріп жалғану түрлері;

қарапайым авиациялық бөлшектер мен тораптарды қабылдауға қойылатын техникалық шарттар;

авиациялық тораптар мен бөлшектер ақауларының негізгі түрлері мен себептері және оларды жою тәсілдері;

қабылданатын авиациялық бөлшектер мен тораптардың сапасын бақылау кезінде бақылау-өлшеу аспаптарын, құралдары мен құрылғыларын пайдалану ережесі;

қолданылатын сымдардың маркалары;

электрлік ток заңдары туралы қарапайым мәліметтерді;

шақтамалар мен қондырғылар және авиациялық бөлшектердің өзара алмастырылуы, бетті өңдеудің параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

бөлшектеу және қарапайым құрастыру сызбалары, брак сыныптамасы.

160. Жұмыс үлгілері:

1) қарапайым конфигурациялы бөлшектер мен тораптар, ұстағыштар, кронштейндер, қақпақшалар, ернеушелер, айналдыру орағыштар, жиектегіштер, келтеқұбырлар, профильдер, стрингерлер, фланецтер және тағы басқа – жасалғаннан, жөндеуден немесе құрастырудан кейін қабылдау;

2) дроссельдер - тексеру;

3) қайтарымдары бар бұраулар – бұрауды айырудың тәсімге сәйкестігін бақылау; ұштамаларды дәнекерлеудің, оқшаулау және бандаждаудың сапасын бақылау;

4) пилотажды-навигациялы аспаптар – стендке тиеу және жалғау жүйесінің герметикалығын тексеру;

5) тік құбырлар – жылуоқшаулауды бақылау;

6) авиациялық аспаптардың тораптары – арнаулы қондырғыларда тексеру;

7) күрделі емес тексеру аппараттарының тораптары – принципті тәсім бойынша монтаждаудың дұрыстығын бақылау;

8) шпангоуттар – тесіктердің диаметрлерін бақылау.

Параграф 2. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 3-разряд

161. Жұмыс сипаттамасы:

сызбалар, тәсімдер және техникалық шарттар бойынша құрастыру, монтаждау және жалғау операцияларынан кейін ұшу аппараттарының, авиа қозғалтқыштар мен авиациялық аспаптардың 12-13 квалитетті күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптарды көзбен бақылау және өлшеу әрі сынау жолдары;

ұшу аппараттарының едәуір өлшемі бар штампылау, қысымдау, тойтармалау, пісіру жолдарымен табақты материалдардан жасалған күрделі емес бөлшектері мен тораптарын қабылдау және бақылау;

күрделі емес электр, радио және аспаптық жабдықтарды және авиациялық агрегаттарды бөлшектеу және демонтаждау, монтаждау, құрастыру және жөндеу жұмыстарын бақылау және қабылдау;

әр түрлі температура кезінде динамикалық жүктемемен, қысыммен жұмыс істейтін тораптарға, аспаптарға бақылау-қабылдау сынақтарын жүргізуге, сондай-ақ арнаулы стендтер мен бақылау аппараттарында оларды герметикалығына сынауға қатысу;

қабылдау кезінде авиациялық бөлшектердің, тораптардың, агрегаттар мен жабдықтардың параметрлерін әр түрлі бақылау-өлшеу аспаптарының, құралдары мен құрылғыларының көмегімен өлшеу және бақылау;

қызмет көрсетілетін учаскеде анықталған бракты сыныптау, оның пайда болу себептерін белгілеу, оны жоюға және өнім сапасын арттыруға шаралар қабылдау;

бақылау-қабылдау құжаттамаларды рәсімдеу.

162. Білуге тиіс:

өндірістік жабдықтардың құрылғысы мен міндеті; қызмет көрсетілетін учаскелерде жүргізілетін құрастыру, монтаждау және жөндеу жұмыстарының технологиялық процессі;

авиациялық бөлшектерді механикалық және слесарлық өңдеу шарттары;

өңдеу параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

ұшу аппараттарының, авиа қозғалтқыштарының, авиациялық аспаптар мен қарапайым электр радио жабдықтарының тораптарын, агрегаттары мен элементтерін жалғау, кешенді құрастыру және монтаждау тәсілдері;

қабылданатын тораптар мен агрегаттардың жұмыс істеу принциптері;

техникалық бақылаудың барлық әдістері мен тәсілдері (тексеру, өлшеу, сынау), авиациялық бұйымдардың бетін оптикалық аспаптармен тексеру; күрделілігі орташа авиациялық тораптарды қабылдауға қойылатын техникалық талаптар;

тойтарылған, дәнекерленген және пісірілген жалғаулардың түрлері және олардың беріктігінің параметрлері;

брактардың түрлеу және оны алдын алу тәсілдері;

авиациялық бұйымдарды бақылау, қабылдау және брактау алу нәтижелерін тіркеу ережесі;

авиациялық бұйымдарға технологиялық құжаттаманы және оны қолданудың ережесі;

әмбебап және арнаулы бақылау-өлшеу құралдарының, құрылғылары мен аспаптарының құрылғысы және қолдану тәслдері;

металдар мен қорытпалардың негізгі физикалық қасиеті.

163. Жұмыс үлгілері:

1) қарапайым конструкциялы агрегаттар мен тораптар – теңгерілімді бақылау;

2) күрделілігі орташа сынау аппаратуралары – техникалық шарттар және принципті тәсімдер бойынша тексеру;

3) потенциометриялық датчиктер – стендке жүктеме және монтаждың дұрыстығын тексеру;

4) корпустар, қақпақшалар – гидро сынауды бақылау;

5) айналдыра орағыштар, зализалар, тұмсық жабатын ленталар – орнатуды бақылау;

6) шынылау – шыныларды электрмен қыздыруды реттегішті бақылау;

7) пилотажды-навигациялы аспаптар – статикалық және динамикалық жүйелердің герметикалығын тексеру;

8) әр түрлі берілістердің түрлері (тісті, тізбекті және тағы басқа) – бақылау және қабылдау;

9) авиа қозғалтқыштардың мойынтіректері – құрастыруды бақылау, тербелісті және сырғақты тексеру, қабылдау;

10) потенциометрлер, ДИД ДГ типті аспаптар, сельсиндер, қуатты трансформаторлар, бір каскадты күшейткіштер – электрлік сипаттаманы түсіре отырып тексеру;

11) қабылдағыштар, сөйлесу құрылғылары – монтажды бақылау;

12) рөлдер, жапқыштар – ауытқулардың бұрыштарын өлшеу;

13) рычагтар – күшейткіштерді өлшеу және олардың қозғалысының бір қалыптылығын айқындау;

14) қырлар, қаттылық элементтері, артқы таяныштың күшейткіш сақиналары турбобұрандалы және реактивті қозғалтқыштар турбиналарының картерлері – бақылау және қабылдау;

15) тойтару, пісіру, дәнекерлеу, престеу көмегімен жүзеге асырылатын ұшу аппараттар мен авиа қозғалтқыштар тораптарының, агрегаттары мен жекелеген элементтерінің ажырамайтын жалғамалары – бақылау және қабылдау;

16) болттардың, бұрандалардың, шпилькалардың, шпонкалардың, штифттердің және тағы басқа көмегімен жүзеге асырылатын ұшу аппараттар мен қозғалтқыштар тораптарының, агрегаттары мен жекелеген элементтерінің ажырағыш жалғамалары– бақылау және қабылдау;

17) барлық жүйедегі ұшу аппараттарының құбырлары – қондырманы бақылау;

18) отын бактары – контейнер қаптамаларын желімдеуді бақылау, ұшу аппараттарға орнатуды бақылау;

19) термобулар, толық қысым қабылдағыштары, анероидті-мембраналы аспаптар, аспапты тақталар – монтажды бақылау;

20) ұшу аппараттар мен авиа қозғалтқыштардың күрделілігі орташа тораптары (бөренелер, каркастар, тіреуіштер, тербелмелер, басқару пульттері және тартымдары, кронштейндер, лонжерондар, фюзеляж отсектері, панельдер, мотор асты рамалар, бөліп-таратқыш крандар, шпангоуттар және тағы басқа) – жөндеу, құрастыру және пісіру жұмыстарын бақылау;

21) электр механизмдер, электр қозғалтқыштар, түрлендіргіштер және аккумуляторлық контейнерлер – монтажды бақылау.

Параграф 3. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 4-разряд

164. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі бақылау-өлшеу аспаптарын, құралды, құрылғылар мен сынақ қондырғыларын қолдана отырып, ұшу аппараттары мен авиа қозғалтқыштардың күрделі бөлшектерін, тораптарын, агрегаттар мен жекелеген элементтерді; өлшемі үлкен пісірілген және тойтарылған конструкциялы табақты материалдардан жасалған ұшу аппараттары мен авиа қозғалтқыштардың торыптарын 8-11 квалитеттер бойынша жалпы құрастыру сызбасы, тәсімі және техникалық шарттар бойынша бақылау және қабылдау;

айналмалы, қайтарғыш-түсіргіш қозғалыстары бар авиациялық бөлшектер мен тораптарды тексеру;

күрделілігі орташа ұшу аппараттар мен авиа қозғалтқыштардың монтажды, құрастыру және жөндеу жұмыстарын бақылау және қабылдау;

тұрмыстық жабдықтардың электрлік жүйелерін, радио кабельдер мен радио аппаратураларды монтаждаудың, байланыс және навигациялы жабдықтарды монтаждаудың тораптардың жанасатын бөлшектерінің өзара орналасуының және авиациялық бұйымдардың бетіне жабысудың дұрыстығын тексеру;

авиациялық агрегаттардың жапсарлары мен жалғамаларының герметикалығын бақылау;

авиациялық агрегаттар бөлшектерінің саңылауларын қуыс бұрғылармен немесе арнаулы бақылау құрылғыларымен, стендті және температуралы сынақтардан кейін күрделі авиациялық аспаптардың тораптары мен агрегат бұйымдарын монтаждауды тексеру;

қабылдау-тапсыру құжаттамаларын рәсімдеу.

165. Білуге тиіс:

ұшу аппараттар мен авиа қозғалтқыштардың қабылданатын бөлшектерінің, тораптарының, агрегаттары мен жекелеген элементтерінің құрылғысы, конструкциясы және жұмыс істеу принципі;

бақыланатын авиациялық тораптар мен агрегаттарды құрастырудың, монтаждау мен жөндеудің технологиялық процессі;

авиациялық объектілерді конструктивті-технологиялық өңдеудің плазды-эталонды әдістері;

күрделі және дәл авиациялық бөлшектерді, тораптарды, агрегаттар мен аспаптарды бақылау және қабылдау тәсілдері;

бақыланатын авиациялық өнімдерді жасауға, құрастыруға, монтаждауға, жөндеуге және қабылдауға қойылатын техникалық шарттар;

әр түрлі бақылау-өлшеу аспаптарын және құрылғылар мен сынақ қондырғыларының ұқсатқыштарын техникалық пайдалану және теңшеу ережесі;

айналмалы, қайтарғыш-түсіргіш қозғалыстары бар авиациялық бөлшектер мен тораптарды тексеру ережесі;

электр, радио және аспапты жабдықтардың конструкциясы, қызмет принципі, тексеру ережесі және монтаждау технологиясы;

электр, радиотехникада қолданылатын материалдар мен бөлшектер;

ұшу аппараттарының жүйелік жинақтығы және конструкциясы;

электр радиотехникада қолданылатын металдардың, қорытпалар мен металды емес материалдардың түрлері мен міндеті;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйесі;

авиациялық бұйымдардың бетін өңдеудің параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

құрастыру ақаулары (параллельдік емес, қиғаштық, эксцентриситеттер, осьтердің араласуы және тағы басқа);

авиациялық бөлшектерге, тораптар мен агрегаттарға сынақ жүргізудің қабылдау актілері мен хаттамаларын жасау ережесі.

166. Жұмыс үлгілері:

1) планер агрегаттары – жапсарлар мен жалғамаларды, жалғамалардың герметикалығын бақылау;

2) күрделі конструкциялы тексеру аппаратуралары – техникалық шарттар мен принципті тәсімдер бойынша тексеру;

3) бактар – клапандарды құрастырғаннан және құбырларды жалғастырғаннан кейін бақылау және қабылдау;

4) гидроскопиялық тораптар – тексеру және қабылдау; жөндеу, құрастыру және сынақ сапасын бақылау;

5) сызықты жылдамдық датчиктері – тексеру және қабылдау;

6) потенциометриялық датчиктер – статикалық және динамикалық жүйелердің герметикалығын тексеру;

7) қозғалтқыштар – тораптар мен клапандарды құрастырғаннан кейін қабылдау; жалпы құрастырудан кейін сынақты бақылау;

8) әр түрлі корпустар – құрастырудан және пісіруден кейін қабылдау;

9) жану камерасының бүркеніштері, турбобұрандалы және реактивті қозғалтқыштардың тірек конустары – бақылау және қабылдау;

10) турбиналар мен компрессорлардың қалақтары – қырқұралды дірілге тексеру;

11) турбобұрандалы және реактивті қозғалтқыштардың кері клапандары – тексеруден кейін тексеру;

12) пилотажды-навигациялы аспаптар - +20⁰, +50⁰, -45⁰ температура кезінде аспаптық қателіктерді тексеру; гистерезисті айқындау и алғашқы материалды өңдеу;

13) авиациялық пневматикалық аспаптар – тексеру және қабылдау;

14) құбырлар – жасау және жөндеуден кейін тексеру;

15) отынды, биіктік және гидравликалық жүйелер – агрегаттарды орнатуды тексеру;

16) турбиналар, қозғалтқыштардың шүмекті аппараттары – жөндеу, құрастыру сапасын бақылау; өтпелі қиманы өлшеу және есептеу;

17) күрделі конструкциялы ұшу аппараттар мен қозғалтқыштарының тораптары – құрастыру және қабылдаудан кейін бақылау;

18) екі, үш каскадты күшейткіштер – тексеру және қабылдау;

19) электрлік аспаптар – сымдарды оқшаулауды және металдау орындарының өтпелі кедергілерін өлшеу.

Параграф 4. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 5-разряд

167. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттар мен авиа қозғалтқыштардың тораптары мен агрегаттарын, ұшу аппараттарының аспапты әрі электр жабдықтарының, жетілдіру жұмыстарының электрлік жүйелерінің жиынтықтарын 7-10 квалитеттер бойынша жөндеуден және толық құрастырғаннан кейін бақылау және қабылдау;

авиациялық бөлшектердің күрделі жалғамалары мен монтаждарының қол жетпейтін және қиын бақылауға қиын жерлерінде жүргізілетін құрастыру жұмыстарын бақылау және қабылдау;

авиациялық агрегаттардың герметикалығын және авиациялық бұйымдардың коммуникациялығын бақылау;

тегістегіштің, теодолиттің және лазерлік құрылғылардың көмегімен көлденең және тік жатқан авиациялық бұйымдардың тік сызықты осьін тексеру;

ұшу аппараттар жекелеген агрегаттарының, тораптары мен жүйелерінің техникалық шарттарда көрсетілген дәлдікпен тегістелуін, статикалық теңгерімді және орта қуатты авиа қозғалтқыштарды электр пневматикалық сынау нәтижелерін бақылау;

органикалық шыныдан, пластмассадан, композициялық материалдар мен резинадан жасалған күрделі бұйымдарға техникалық бақылау жүргізу;

арнаулы стендтерде авиациялық объектілердің техникалық шарттарға сәйкестігін тексеру;

авиациялық бұйымдарға техникалық шарттарда көрсетілген сынақты жүргізу үшін құрастыру тәсімін бақылау.

168. Білуге тиіс:

күрделі және ірі габаритті авиациялық тораптар мен агрегаттардың, авиа қозғалтқыштардың конструкциясы, міндеті, құрастыру мен монтаждаудың технологиялық процессі;

авиациялық агрегаттарды құрастыру кезіндегі операциялар мен аралықтардың жүйелілігі;

құрастырылған авиациялық агрегаттарға қойылатын техникалық талаптар;

қабылданатын ірі габаритті авиациялық тораптар мен агрегаттарды, авиа қозғалтқыштарды бақылау әдісі, сынау ережесі, тәсілдері және тәртібі;

органикалық шыныдан, пластмассадан, композициялық материалдар мен резинадан жасалған күрделі авиациялық бұйымдарды; авиациялық агрегаттар мен бұйымдардың ауырлық ортасын айқындау кезінде геометриялық параметрлерді (герметикалау және дайын авиациялық агрегаттарды герметикалығына және авиациялық бұйымдардың коммуникациялығына сынау процестерін) бақылау әдістері;

авиациялық тораптар мен агрегаттарды реттеуге, сынауға және статикалық теңгеруге қойылатын техникалық шарттар;

авиациялық бұйымдар тегістеу және оларды берілген параметрлер бойынша реттеу, бақылау-өлшеу аппаратураларды, аспаптар мен арнаулы сынақ қондырғыларын баптау және теңшеу тәсілдері;

қолданылатын жабдықтардың (стендтер, стапельдер) әр түрлі типтерінің конструкциялық және пайдалану ерекшеліктері;

негізгі параметрлердің шамасы және ұшу аппараттарының электрлік жүйелерін ток бойынша тексеру және жетілдіру әдістемесі;

авиациялық бөлшектерді өңдеудің параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

электр және радио техника негіздері;

жартылай өткізгіштердің және жартылай өткізгіштердің түрлері мен міндеті.

169. Жұмыс үлгілері:

1) авиа қозғалтқыштар – турбосорғы агрегаттары бар камераларды құрастыруды; рамалармен бекітуді; тегістеуді, статикалық теңгерімді және электр пневматикалық сынақтардың нәтижесін бақылау;

2) гироскопиялық агрегаттар, басқару агрегаттары, күшейткіштің барлық түрлері – арнаулы жабдықтарда тексеру және қабылдау;

3) авиа қозғалтқыштардың агрегаттары мен тораптары (шүмекті аппараты бар газ құрастырушы, компрессор мен турбина роторлары, компрессор доңғалағы бар жинағыш тораптары, турбинаның артқы тіреулері, конустық бөрене және тағы басқа) – құрастыруды және монтаждауды бақылау;

4) ұшу аппараттарының агрегаттары мен тораптары (қанат, тіреу, центроплан, фюзеляж және тағы басқа) – монтаждау мен өңдеудің түрлі тәсілдері кезінде бақылау және қабылдау;

5) ұшу аппараттарының агрегаттары және электронды күрделі, бортты есептеуіш электр механизмдері, бағдарламалық механизмдері – жөндеу, құрастыру сапсын және сынақ нәтижелерін бақылау;

6) ұшу аппараттар – геометриялық параметрлерді, тегістеуді, теңгерімді және аурлық ортасының эксцентриситетін айқындауды бақылау;

7) блоктар – осциллографты пленкаға жазып және пленканы ашып жазып, байланыстырудың сенімділігін тексеру;

8) газогенераторлар, регуляторлар – құрастыру сапасын және сынақ нәтижелерін бақылау;

9) потенциометриялық датчиктер - ±60⁰С температурада көрсеткіштердің қателіктерін айқындау, сызықтық емес сипаттаманы айқындау, сызықты жылдамдыққа әсері және дірілге тұрақтылықты тексеру;

10) жапқыштар – жұмысқа қабілеттілігін тексеру;

11) ұшу аппараттарының (гидравликалық, оттекті, пневматикалық, отынды және т;б;) коммуникациялығы – герметикалығын бақылау;

12) күрделі конструкциялы электр гидравликалық және электр механикалық рульді машиналар – тексеру және қабылдау;

13) турбина сорғылары – роторлары мен қанатшалары бар құрастыруларды бақылау;

14) қырықтықтар – қондырғының дәлдігін тексеру;

15) гидро- және пневможүйелердің жабдықтары – қысым бойынша монтаждауды бақылау;

16) мойынтіректер, реттығындар, төлкелер – ысқылау жұмыстарының сапасын қабылдау;

17) өртке қарсы жүйелер – автоматика мен атқыштарды бақылау;

18) авиа қозғалтқыш автоматикаларының тораптары – таңдау, булау және "пневморотометр" аспаптарында реттығын буларын тексеру;

19) авиа қозғалтқыштарды форсункалары – құрастырудан кейін бақылау және арнаулы стендте гидравликалық параметрлер бойынша баптау; еліктегіш ортада (ыстықтай сынау) бақылау;

20) шасси – монтажды бақылау;

21) электр және радиоаппаратура – ток бойынша монтаждауды және реттеуді бақылау;

22) электрсыйымдылықты отын өлшегіштер, тахометрлер, оттекті аспаптар, түзеткішті қосқыштар, бұрылысты көрсеткіштер және тағы басқа – техникалық шарттар бойынша бөлшектеуді, жөндеуді, құрастыруды, реттеуді және сынауды бақылау.

Параграф 5. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 6-разряд

170. Жұмыс сипаттамасы:

жеңіл типтік толық құрастырылған және жөнделген ұшу аппараттарды, бір контурлы орташа қуатты және күрделі жиынтықты авиа қозғалтқыштарды және аспапты жабдықтардың жүйелерін бақылау және қабылдау, оларды реттеуді және толықтай жетілдіруді бақылау;

авиациялық бұйымдардың ауырлық ортасын оны түзетудің бойлық осьіне қатысты айқындау;

авиациялық бұйымға орнатылған автоматика агрегаттарын құрастыруды және сынақ нәтижелерін бақылау, сынақ нәтижелерін техникалық шарттармен салыстыру;

теңгерім машиналарын теңшелуін алдын ала тексере отырып, күрделі авиациялық тораптар мен агрегаттардың динамикалық теңгерімін бақылау;

сынақ алдында жоғары қысымды стендтерді тексеру;

құрастырудан кейін күрделі авиациялық агрегаттарды бақылау және қабылдау;

жері үсті және ұшу сынақтары жағдайында берілген параметрлер бойынша авиациялық бұйымдарды құрастырды, тегістеуді, электр пневматикалық сынауды қабылдау.

171. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарды, авиа қозғалтқыштарды және аспапты жабдықтардың жиынтықтарын жасау бойынша құрастыру - монтаждау, жөндеу және бақылау – сынау жұмыстарының негізгі түрлері және технологиясы;

толық құрастыруға, монтаждауға және дайын авиациялық бұйымдарға қойылатын техникалық шарттар;

тұтастай авиациялық бұйымның конструкциясы мен қызмет принциптері;

техникалық шарттармен көзделген бақылау сынақтарын жүргізу әдістемесі;

техникалық сипаттаманы түсіру әдістемесі;

авиациялық бұйымдарды бақылау және сынау кезінде қолданылатын арнаулы және әмбебап аспаптардың, құрылғылардың, құралдардың және жабдықтардың құрылғысы, жұмыс істеу принципі, баптау, теңшеу және қолдану ережесі;

бақылау стендтерінің құрылғысы, оларды басқару және реттеу ережелері;

түрлі технологиялық жарақтандырудың конструкциясы мен қолдану тәсілдері;

кооперациялар бойынша алынатын және авиациялық бұйымдарды құрастыруға кіретін аппаратуралар мен тораптарға қойылатын техникалық талаптар;

авиациялық бөлшектердің жазықтығын дәл тексеру үшін бақылаудың интерференциялы әдістері;

авиациялық бөлшектердің, тораптар мен агрегаттардың ақауына қорытынды шығару тәртібі;

сертификатталған өнімдер туралы негізгі мәліметтер;

аэродинамика, механика, электротехника, радиотехника, оптика, гидравлика, пневматика негіздері.

172. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

173. Жұмыс үлгілері:

1) орташа қуатты және поршеньді авиациялық газтурбиналық қозғалтқыштар – толық құрастыру мен реттеуді бақылау, сынауға жіберу алдында толық қарау;

2) авиа қозғалтқыштардың агрегаттары мен тораптары (турбо компрессорлардың роторлары, компрессорлар доңғалағы бар жинақтаушы тораптар, командалық-отын агрегаттары, турбина картерлері және т;б;) – динамикалық теңгерімді бақылау;

3) жеңіл типтегі ұшу аппараттар – толық құрастыруды бақылау, сынауға жіберер алдында тексеру;

4) жеңіл типтегі ұшу аппараттарының навигациялы индикаторлары, автопилоттары, астрономиялық компастары, бағыттағыш жүйелері, гиро-жартылай компастары – жөндеудің, құрастырудың және реттеудің технологиялық процесін бақылау, техникалық шарттарға сәйкес монтаждауды, жетілдіруді және сынауды бақылау;

5) катапульт типті құтқарушы техниканың аспаптары – тексеру және қабылдау;

6) отын жүйелері – автоматиканың жұмысын бақылау;

7) көп өлшемдері, жанасулары мен жазықтары бар пісіру және тойтару конструкциясының тораптары - бақылау;

8) шасси (авариялықты қоса) – уақыт аралығы техникалық шарттармен белгіленген құрастыру мен шығарымды бақылау;

9) электр агрегаттар, күрделі түрлендіргіштер – реттеуді және сынауды бақылау.

Параграф 6. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 7-разряд

174. Жұмыс сипаттамасы:

сынақ нәтижелерін бақылау және сериялық өндіріс жағдайында үлкен тартымды немесе қуатты поршеньді қозғалтқыштарды және қуаттылығы орташа газтурбиналы қозғалтқыштарды қабылдау, барлық жүйедегі үлкен тартымды немесе қуатты поршеньді қозғалтқыштарды және қуаттылығы орташа газтурбиналы қозғалтқыштарды реттеу;

стендті жабдықтар мен қозғалтқыштарға техникалық қызмет көрсетудің және техникалық пайдаланудың регламенттерін бақылау;

агрегаттардың конустық тістегершік жетектерін, авиа қозғалтқыштардың редукторларын бақылау, реттегіш элементтерді таңдау;

авиациялық техника жөндеулерін орындауды, бұйымдарды сертификаттау дұрыстығын, монтаждау кейін ұшу аппараттарының жүйелерін жетілдіруді, радиолокациялық жабдықтарды және тану жүйелерін, радио станцияларды, каналдарды теңшеуді бақылау;

бортты есептеуіш машиналардың блоктарын және радиотехникалық кешендерді монтаждауды бақылау;

теодолит және лазерлік жүйе көмегімен авиациялық бұйымның оське қатысты киль симметриясын, арнаулы мақсаттағы радио жабдықтарды монтаждауды және реттеуді, ұшу зертханаларды, ретрансляторларды, әуе сыныптарын, штурман сыныптарын тексеру;

жоғары дәлдікті және күрделі өлшеу құралдарын тексеру және ақауын анықтау.

175. Білуге тиіс:

жетілдіру-реттеу жұмыстарын метрологиялық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;

қолданылатын дәл өлшегіш жабдықтардың, аспаптардың, құралдың, құрылғылардың жұмыс істеу принципі, теңшеу, баптау және пайдалану ережесі;

бақыланатын бұйымдарға құжаттарды рәсімдеу ережесі;

бұйымдарға қойылатын сертификаттау талаптары;

радиолокациялық және радио навигациялы жабдықтардың бақылау-өлшеу аппаратураларының құрылғысы;

автоматика, радио механика, электронды, электрлік, гидравликалық жүйелер қызметінің принципті тәсімдері;

есептеуіш техниканың негіздері;

криогенді техниканы бақылаудың ерекшеліктері;

сериялық өндіріс жағдайында үлкен тартымды немесе қуатты поршеньдік қозғалтқыштардың және қуаттылығы орташа газтурбина қозғалтқыштарының нұсқаулығы мен техникалық шарттары.

176. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

177. Жұмыс үлгілері:

1) авиациялық қуатты газтурбина қозғалтқыштары – толық құрастыруды және реттеуді бақылау, объективті бақылаудың деректі құралдарын талдау (өзі жазғыштарды, есептеуіш құрылғыларды және тағы басқа);

2) орташа типтік ұшу аппараттар – толық құрастыруды бақылау, сынауға жіберу алдында қарау;

3) тікұшақтар – құрастыруды және монтаждауды бақылау;

4) автопилоттар жиынтықтары –тапсырыс сынақтарын жүргізуді бақылау;

5) әуеде ұшақтарды жағармаймен толтыру, сондай-ақ бір нүктелік жерде толтыру жүйесі – құрастыруды, реттеуді және герметикалықты бақылау;

6) бағыттағыш жүйелер – реттеуді бақылау;

7) орта типтік ұшу аппараттарының радиолокациялық жүйелері – құрастырудың, реттеуді бақылау;

8) "Қараңғы қондыру" типтік станция – жетілдіру жұмыстарын бақылау;

9) электр агрегаттар, күрделі түрлендіргіштер – реттеуді және сынақ жүргізудің нәтижесін бақылау;

10) эталонды-өлшеу стендтері – баптауларды теңшеуді бақылау.

Параграф 7. Құрастыру - монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы, 8-разряд

178. Жұмыс сипаттамасы:

сынақ жүргізу нәтижелерін бақылау және ұшу жағдайларына еліктеумен кіре берістегі температура, биіктік, ылғалдық, қысым бойынша қуатты көп контурлы және тәжірибелі қозғалтқыштарды толық қабылдау;

стандартты атмосфералық шарттарға қойылатын авиациялық қозғалтқыштардың параметрлерін өлшеуді және келтіруді бақылау;

алгоритмдер бойынша ақауларды іздеу және табу;

криогенді жүйелерді монтаждауды және реттеуді бақылау;

стандартталмаған өлшеу құралдарын аттестатауға қатысу;

шағын тәсімдерде элементі базасы бар аса күрделі өлшеу құралдарын баптау және реттеу;

күрделі авиациялық бұйымдар жүйелерінің өзара іс-қимылын кешенді тексеру;

толық құралған бұйымда слесарлық-құрастыру жұмыстарын қорытынды тексеру;

ауыр ұшу аппараттарының аэронавигациялы жабдықтарын, сондай-ақ қолданылатын тәжірибелі жабдықтарды баптауды, реттеуді, сынауды толық бақылау;

бортты есептеуіш кешендерді жетілдіруді бақылау;

радио станциялардың, арнаулы радиолокациялық, электронды аппаратуралардың, күрделі блоктар мен аспаптардың эксперименталды үлгілерін эскиздер және конструктордың нұсқауы бойынша монтаждауды бақылау;

полигонды сынақтар кезінде радио электронды аппаратура кешендерін реттеуді толық бақылау;

көздеу-навигациялы және навигациялық-пилотажды кешендері, қарсы тұру кешендерін сынауды бақылау және тексеру;

күрделі стендтерді сынау алдында тексеру;

арнаулы қондырғылардың көмегімен жөнделген радиолокациялық жабдықтардың жүйесін тексеру.

179. Білуге тиіс:

сынауларды метрологиялық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;

авиациялық техниканың параметрлерін өлшеуді орындау әдістемесі;

авиациялық техникаға эксперименталды және арнаулы стендті сынақтарды жүргізудің программалары, әдістемелері, техникалық шарттары; авиациялық есептеуіш құралдарды пайдалану ережесі;

ақпаратты кіргізу және шығару тәртібі;

авиациялық бөлшектерді қабылдау нұсқаулықтары және техникалық шарттар;

ақауды анықтау әдістері;

күрделі авиациялық бұйымдардың электронды және электрлік жүйелері;

авиациялық бұйымдарға қойылатын сертификациялық талаптар;

турбореактивті және криогенді авиациялық қозғалтқыштар теориясының негіздері;

метрология, электроника, электротехника, есептеуіш техника, бағдарламалау, автоматты реттеу теориясының негіздері.

180. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

181. Жұмыс үлгілері:

1) бірінші сериядағы және тәжірибелі конструкциялы авиациялық қозғалтқыштар – тегістеуді бақылау;

2) десант көліктерінің жабдықтары – баптауды және жетілдіруді бақылау;

3) тәжірибелі үлгілердің ұшу аппараттар – толық құрастыруды және жүйелерді реттеуді бақылау;

4) биіктік рульдері мен элерондарды сервобасқаруға ауыстыру механизмдері – реттеуді бақылау;

5) ауыр ұшу аппараттарының қуатты қондырғылары – реттеуді және тегістеуді бақылау;

6) биіктік жабдықтарының жүйесі – монтаждауды және реттеуді бақылау;

7) ауыр аппараттарды электрмен жабдықтаудың жүйесі мен агрегаттары – жұмыс істеуді тексеру және бақылау;

8) авиациялық қозғалтқыштарды басқару жүйесі – реттеуді және жетілдіруді бақылау;

9) ауыр ұшу аппараттарды басқару жүйесі – құрастыруды және реттеуді бақылау;

10) аса күрделі ұшу аппараттарының отынды жүйесі, гидрожүйесі – монтаждауды және жұмыс істеуді бақылау;

11) ауыр ұшу аппараттарының шассилері - шығару және бұрау бұрыштарын бақылау.

11. Жоғары компрессорлы қондырғылардың машинисі
Параграф 1. Жоғары компрессорлы қондырғылардың машинисі, 3-разряд

182. Жұмыс сипаттамасы:

жоғары білікті машинистің басшылығымен жоғары компрессорлы қондырғыларға қызмет көрсету (ыдырату, биіктікке сәйкес ауаның температурасы мен ылғалдылығын белгілеу);

ауа - газ контурын және тоңазытқыштарды құрастыру және оларға жапқыш тораптарды реттеу;

сұрыптау және барабанға силикагельді төгу;

ауа - газ контуры жабдықтарының арматураларының дұрыстығын қадағалау;

жоғары компрессорлы қондырғылардың жұмыс істейтін жабдықтарының параметрлерін жазу, аспаптардың дұрыс көрсетуін қадағалау және қадағалауды талдау;

жоғары компрессорлы қондырғылардың жабдықтарын жоспарлы-ескерту жөндеулерін жүзеге асыру.

183. Білуге тиіс:

компрессорлардың, эксгаустерлер мен тоңазытқыш турбиналардың құрылғылары, жұмыс істеу принципі және тәсімдері;

жоғары компрессорлы қондырғылардың және жоғары компрессорлы қондырғы-тұтынушылардың жапқыш органдарының орны;

жоғары компрессорлы ауа - газ контурларының тәсімі;

пайдалану жөніндегі, шынымақта және силикагелі бар жоғары компрессорлы қондырғылардың ауа - газ контурында жұмыстар жөніндегі нұсқаулық;

жоғары компрессорлы қондырғылардың ыдыстары мен машиналарын пайдалану кезінде негізгі параметрлердің рұқсат етілетін ең жоғары шамалары;

барлық типтегі газ құбырлары мен тоңазытқыштарды, машиналардың корпустары мен диффузорларын, май құбырларын демонтаждау және тазалау ережесі; слесарлық іс және қолданылатын слесарлық және өлшеу құралдарының құрылғысы;

жоғары компрессорлы қондырғы аспаптарының конструкциялары;

компрессорларды, эксгаустерлерді және тоңазытқыш машиналарды жоспарлы - ескерту жөндеудің ережесі және технологиясы.

Параграф 2. Жоғары компрессорлы қондырғылардың машинисі, 4-разряд

184. Жұмыс сипаттамасы:

бірнеше компрессор - эксгаустерлері бар бір типтік жоғары компрессорлы қондырғыларға қызмет көрсету;

жоғары компрессорлы қондырғылардың ауа - газ контурының тәсімін құрастыру, компрессор - эксгаустер станцияларының машиналарын, тоңазытқыш және кептіргіш қондырғыларды іске қосу;

авиациялық қозғалтқыштарды және оның жекелеген агрегаттарын сынау кезінде тұтынушыға қажетті қысым, ыдырату, температура параметрлерін теңшеу;

қызмет көрсетілетін қондырғының, оның жүйелері мен жабдықтарын дұрыс техникалық пайдаланылуын қадағалау;

ауа - газ контурының ішкі құбырларының реттелген жапқыш органдарын реттеу және тексеру;

жоғары компрессорлы қондырғылар аспаптарының көрсеткішін жазу және оны талдау;

шығынды өлшегіш бойынша ауысымға компрессорлардың өнімділігін есептеу;

жоғары компрессорлы қондырғылардың жабдықтарын жоспарлы-ескерту жөндеулерді жүзеге асыру.

185. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жоғары компрессорлы қондырғылардың машиналары мен жабдықтарының құрылғысы, қызмет принципі және техникалық сипаттамасы;

жоғары компрессорлы қондырғылардың, сондай-ақ жоғары компрессорлы қондырғы - тұтынушылардың ауа - газ контурының, су және май жүйесінің тәсімі;

авиациялық қозғалтқыштардың жұмыс істеу принциптері;

майлау, жоғары компрессорлы қондырғыларды және энергия қондырғыларды басқару жүйелерінде қолданылатын сорттары, маркалары және қоспалары;

агрегаттардың (компрессорлардың, эксгаустерлердің) жұмысындағы ақаулықтарды дыбысы және дірілі бойынша айқындау әдісі.

Параграф 3. Жоғары компрессорлы қондырғылардың машинисі, 5-разряд

186. Жұмыс сипаттамасы:

бірнеше агрегаттардан құралатын қуаты үлкен күрделі жоғары компрессорлы қондырғылардың машина залына қызмет көрсету;

жоғары компрессорлы қондырғыларды іске қосуға дайындау;

жоғары компрессорлы қондырғылардың ауа-газ контурының тәсімін құрастыру;

барлық типтегі компрессорлар - эксгаустерлерді және тоңазытқыш турбиналарды іске қосу;

эксперименталды жұмыстарды жүргізу үшін жоғары компрессорлы қондырғылардың параметрлерін теңшеу;

жоғары компрессорлы қондырғыларды әр түрлі тұтынушы арасында бір режимнен басқа режимге ауыстыру;

жоғары компрессорлы қондырғылардың барлық жабдықтарын (оның ішінде қуатты орталықтан тепкіш компрессорлар, эксгаустерлер, тоңазытқыш турбиналар және кептіргіш станциялар);

биіктікте атмосфералық жағдайда жоғары компрессорлы қондырғылардың газ контурын және газ тоңазытқыштарын, олардан кокс, күйік, қабыршақ конденсаттарын жойып тазалау.

187. Білуге тиіс:

машиналардың (компрессорлар, эксгаустерлер, тоңазытқыш турбиналар), сондай-ақ жоғары компрессорлы қондырғылардың, жоғары компрессорлы қондырғы-тұтынушылар жабдықтарының конструкциясы, жұмыс принципі және техникалық сипаттамасы, сынақ объектілерінің жұмыс істеу принципі;

Циркуляциялық су құбырының жүйелері; ыдыстарды пайдалану ережесі;

қабылданатын аспаптардың (манометрлер, термометрлер, термобулар және тағы басқа), электр жабдықтардың жұмыс істеу принципі және автоматика, монтаждауға қарсы реттегіштердің және қысымды реттегіштердің тәсімі;

халықаралық стандартты атмосфера бойынша қысу дәрежесі, температура және ыдырату, қысым бойынша компрессор - эксгаустерлер помпажының шегін есептеу ережесі.

Параграф 4. Жоғары компрессорлы қондырғылардың машинисі, 6-разряд

188. Жұмыс сипаттамасы:

сирек кездесетін, қуаты үлкен жоғары компрессорлы қондырғылардың бірнеше атаулары, осьтік және орталықтан тепкіш компрессор - эксгаустерлер, тоңазытқыш турбиналар, құбырлардың әр түрлі жүйелері және басқа қосалқы жабдықтар кешені бар бірнеше жекелеген секцияларынан құралатын машина залына дербес қызмет көрсету;

жоғары компрессорлы қондырғылардың (зал секциялары) бірнеше кешендерін қосу (қажетті биіктікті жасау мақсатында);

машина залының жұмысына қажетті жабдықтардың санын анықтау;

машина залының әр түрі жабдықтарының қуатын және жұмыс уақытын есептеу;

зал секциясының жоғары компрессорлы қондырғыларының кешенін басқару;

энергия қондырғыларының технологиялық тәсімін құрастыру;

жүргізілетін эксперименттерге сәйкес бір ауысымда жоғары компрессорлы қондырғыларды әр түрлі тұтынушылар арасында бір режимнен басқа режимге бірнеше рет қайта теңшеу;

пайдалану кезінде жоғары компрессорлы қондырғылардың жабдықтарында ақауларды анықтау және жою;

барлық машиналарды, жүйелерді, машина залының жабдықтарын, қосалқы жабдықтарын қоса, түрлі жөндеу түрлерін басқару.

189. Білуге тиіс:

машина залы жабдықтарының конструкциясы, технологиялық тәсімі, жұмыс істеу принципі және техникалық сипаттамасы;

машина залының барлық жүйесінің: сумен жабдықтау, желдеткіш, өтке қарсы автоматика және қорғау, май, отын және басқалардың тәсімі;

машина залында қолданылатын реттегіштердің, жүк көтергіш механизмдердің түрлері;

жоғары компрессорлы қондырғы - тұтынушылардың технолгиялық тәсімі;

машина залында қолданылатын аспаптардың, өзі жазатын автоматты аспаптарды қоса жұмыс істеу принципі;

машина залының жабдықтары режимдерінің параметрлерін есептеу ережесі;

бірнеше жоғары компрессорлы қондырғылардың кешенді үнемді бірлескен жұмыстарының шығынын есептеу ережесі және шарттары;

өздігінен жазатындардың жазбаларын ашып оқу және жоғары компрессорлы қондырғылардың барлық жүйесінің параметрлерін есептеу ережесі.

12. Жарақтандыру жөніндегі механик
Параграф 1. Жарақтандыру жөніндегі механик, 2-разряд

190. Жұмыс сипаттамасы:

жоғары білікті жарақтандыру жөніндегі механиктің басшылығымен жарақтандыру жүйелерін құрастыруға әрі орнатуға және ұшу аппараттарға жүктерді ілуге қатысу;

бақылау-өлшеу құралдарын (штангенциркульді, микрометрді, шаблондарды, калибрлерді) қолдана отырып, жарақтандыру жүйелерінің жекелеген қарапайым бөлшектерінің геометриялық өлшемдерін тексеру;

бөлшектерді жарақтандыру жүйесінің тораптары бойынша, оларды жуып, сүртіп, кептіріп, майлаудан кейін жинақтау;

жарақтандыру жүйелерінің қарапайым бөлшектерін консервациясыздандыру;

жарақтандыру жүйелерін монтаждауға дайындау кезінде қосалқы жұмыстарды жүргізу;

жарақтандыру жүйесінің қарапайым тораптарын демонтаждау және бөлшектеу;

табақты материалды қол қайшыларымен, қол араларымен кесу.

191. Білуге тиіс:

жарақтандыру жүйесінің қарапайым бөлшектерін жасауға қойылатын техникалық шарттар;

жарақтандыру жүйелері тораптарының жұмысы және міндеті туралы негізгі мәліметтер;

жарақтандыру жүйелерінің қарапайым тораптан демонтаждау және бөлшектеу ережесі;

жарақтандыру жүйесінің бөлшектерін консервациясыздандыруға қойылатын техникалық талаптар;

қарапайым өлшеу құралдарының міндеті және қолдану ережесі;

қарапайым сызбаларды оқу ережесі;

жарақтандыру жүйесінің бөлшектерінде коррозияның пайда болу себептері және оны жою тәсілдері;

жанар-жағармай материалдарының типтері және олармен жұмыс істеу ережесі.

192. Жұмыс үлгілері:

1) бөренелер, болттар – тазалау және майлау;

2) аралық бөренелер, патрон жәшіктері, таратып-бөлгіш қораптар – демонтаждау, бөлшектеу, құрастыру;

3) негізгі және қосымша люктердің кассеталық ұстағыштары – демонтаждау;

4) бұраулар – қамыттарды ауыстыру;

5) трансформаторлар мен дроссельдердің орауыштарына арналған қаңқалар – оқшаулағыш материалдардан жасау;

6) электрмен қыздыру кнопкалары – құрастыру;

7) патрон жәшіктері, патрон ленталарын бағыттаушы роликтер – жуу, тазалау, майлау, консервациясыздандыру;

8) арнаулы фермалар, арнаулы аспалар, шүберінді қалпақшалар – бөлшектеу.

Параграф 2. Жарақтандыру жөніндегі механик, 3-разряд

193. Жұмыс сипаттамасы:

бақылау-өлшеу құралдарын (оптикалық бұрыш өлшегіш, тегістегіш) қолдана отырып, технологиялық процеске сәйкес 8-11 квалитет бойынша бөлшектерді қиыстырып келтірумен (бұрғылау, тесіктерді ұңғылау, аралау және тағы басқа) жарақтандыру жүйелерінің жекелеген тораптары мен агрегаттарын монтаждау және реттеу;

тесіктерді өңдеумен және дұрыс орнату үшін осьтік сызықтарды таба отырып, жарақтандыру жүйелерінің агрегаттары мен аспаптарын орнату және бекіту;

техникалық шарттарға сәйкес күрделілігі орташа жарақтандыру жүйелерінің механизмдерін құрастыру және реттеу;

электрлік ажыратқыштарды, жалғағыш кабельдерді, жартылай өткізгіш аспаптарды дәнекерлеу;

омдық кедергілерді өлшеу;

бақылау-тексеру және бақылау-өлшеу аппаратурасын қоректендіру көздеріне қосу;

тазарту үшін қажетті жазықтарды аша отырып, жарақтандырудың оптикалық жүйелерін спиртті - эфир қоспасымен және онсыз тазалау;

ұшу аппараттарының электрлік, гидравликалық және пневматикалық жүйелерімен бірге жарақтандыру жүйелерін тегістеуге, реттеуге және өңдеуге қатысу;

жарақтандыру жүйелері бөлшектерінің күрделі емес ақауларын жою;

жарақтандыру жүйесінің тораптары мен агрегаттарын консервациялау.

194. Білуге тиіс:

жүргізілетін құрастыру мен жөндеудің технологиялық процессі, жарақтандыру жүйелерінің тораптары мен агрегаттарын құрастыруға және тапсыруға қойылатын техникалық шарттар;

жарақтандыру жүйесінің жөнделетін агрегаттары мен механизмдерінің құрылғысы және қызмет принципі;

жүргізілген монтажды сыртқы тексерумен және аспаптарды пайдаланумен бақылау тәсілдері;

бекіткіштер мен электрлік жетектерді таңбалау;

жарақтандыру жүйесінің агрегаттары мен қондырғыларына техникалық қызмет көрсету ережесі;

дәнекерлеу, слесарлық және белгілеу жұмыстарының технологиясы;

қызмет көрсететін ұшу аппараттарының конструкциясы туралы жалпы мәліметтер;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйелері, оның міндеті мен қолданылу.

195. Жұмыс үлгілері:

1) оптика агрегаттары – бөлшектеу;

2) механизмдерді көтергіш блоктар – құрастыру, орнату, бекіту;

3) гильза бұрулар – құрастыру, реттеу, монтаждау;

4) көздеу ұяшықтары – құрастыру, орнату;

5) авиациялық жарақтандырудың бұраулары – шаблондар бойынша дайындау, сымдарды таңбалау, сылдырату;

6) лафет жапқыштары – монтаждау және бекіту;

7) атуды басқару жүйесінің кнопкалары және сигнал беру релесі – орнату;

8) патрон жәшіктері, аралық бөренелер, релелік және таратып-бөлгіш қораптар, электрлі пневматикалық клапандар – жөндеу, реттеу, сынау, ақауды анықтау;

9) ауыстырып қосқыштар, реле, шағын сөндіргіштер, трансформаторлар, ажыратқыштар, жартылай өткізгішті элементтер – дәнекерлеу;

10) пиропатрондар – түсіру және өрт сөндіру баллондарына орнату;

11) қайта зарядтау пневмоқосқыштары – монтаждау;

12) қырықтықтар – кронштейндерге орнату, бекіту және контрлау;

13) лақтыру секторлары – орнату және бекіту;

14) сақтандырғыш, жер стопорлары – пиромеханизмдерге орнату.

Параграф 3. Жарақтандыру жөніндегі механик, 4-разряд

196. Жұмыс сипаттамасы:

дәл өлшеу аспаптарын қолдана отырып, 7-10 квалитеттер бойынша жетілдіруді және қиыстырып келтіруді қажет ететін жарақтандырудың агрегаттарын, механизмдерін, құрылғылары мен аспаптарын монтаждау және ұшу аппараттар мен стендтерге бекіту;

өлшегіш аспаптарды: бұрыш өлшегіштерді, оптикалық микрометрлерді, индикаторларды, квадранттарды, калибрлерді, арнаулы макеттерді, тегістегіштерді қолдана отырып, 7-10 квалитеттер бойынша жалғанған бөлшектерді слесарлық жетілдіру;

стендтердегі күрделілігі орташа авиа жарақтардың агрегаттарын, десант көліктерінің жабдықтарын монтаждауды, жарақтандыруды консервациялауды тексеру;

көздейтін құрылғыларды тексеру және реттеу; 20 кг/см² жоғары қысым бойынша жарақтандыру жүйелерінің тораптары мен агрегаттарын пневматикалық және гидравликалық тексеру, құрастыру және сынау кезінде анықталған ақауларды жою;

жарақтандыру жүйелерінің жекелеген монтажды тораптарын, агрегаттары мен механизмдерін, оларды түсіріп, орнатып, баптап және реттеп, ұшар алдында және ұшудан кейін тексеру;

күрделілігі ІІ топ жарақтандыру жүйелері жабдықтарының жөндеу көлемін айқындай отырып, техникалық қызмет көрсету, жөндеу, реттеу, сынау, ақауды анықтау;

жарақтандыру жүйелердің бұйымдарында оқ-дәрілер мен пиромеханикалық құралдарын болмауын тексеру.

197. Білуге тиіс:

жарақтандыру жүйелерінің міндеті, техникалық деректері, жұмыс істеу принципі және механизмдермен өзара іс-әрекеті;

стендтерде және ұшу аппараттарда жарақтандырудың жекелеген жүйелерін монтаждаудың және демонтаждаудың технологиялық процессі;

жарақтандыру қондырғыларын құрастыруға қойылатын техникалық шарттар және оларды реттеу ережесі;

жарақтандыру жүйесі аспаптарының, агрегаттары мен қондырғыларының кинематикалық және динамикалық тәсімі;

жарақтандыруды басқарудың монтажды және фидерлі тәсімі;

жарақтандыру жүйесінің ұшу аппараттарының басқа жүйелерімен өзара байланысы;

жарақтандыру жүйесін консервациялауға қойылатын техникалық шарттар;

ұшу аппараттарда жарақтандыру жүйелерін тексеру және реттеу, жұмыстағы ақаулықты анықтау және оны жою тәсілдері;

атқыш жарақтарды қалыпты ұрысқа келтіру ережесі;

жарақтану үшін қолданылатын оқ-дәрілерді сақтау шарты;

регламентті және жөндеу жұмыстарын жүргізу тәртібі;

жарақтандыру жүйелеріне қызмет көрсету бойынша құжаттамалар және оны жүргізу тәртібі;

механика, электротехника, гидравлика, пневматика, баллистика негіздері.

198. Жұмыс үлгілері:

1) бөренелі ұстағыштар – техникалық шарттар бойынша құрастыру және тексеру;

2) ұштама сөндіргіштерінің блоктары, жәшікті кассеталы ұстағыштар – ұшақта реттеу;

3) атқыштық жарақтандыру – жұмыстау және жерде, ұшақты сынақтар жүргізу;

бақылау-өлшеу және бақылау-тексеру аппаратуралардың көмегімен технологиялық құжаттама бойынша параметрлерді түсіру;

4) шүберінді қалпақшалар – қауіпсіздік бұрыштарын реттеу;

5) қоректену мойнақтары, клапандар, редукторлар – цилиндрлік және конустық бетін ысқылап, тістегершіктерді домалатып және техникалық шарттар бойынша тексеріп реттеу;

6) айналдыра орағыштардың артқы құлыптары – қонатын орындарды және фиксаторларды келтіру;

7) лафет жапқыштары - реттеу;

8) турельдердің сақинасы – жиектеу контурларын қыру;

9) жарақтандыру блоктарының корпустары – қонатын контактілі муфталарды келтіру;

10) лафеттердің көтергіш механизмдері – құрастыру, реттеу және жұмыс істеу қабілетіне тексеру;

11) соратын фалдарды, шығырларды тазалау механизмдері – монтаждау, реттеу, тексеру;

12) ататын нысандар, ұштама сөндіргіштер блоктарының кареткалары – техникалық шарттар бойынша келтіріп монтаждау және жөндеу;

13) көздейтін құрылғылар – орнату, бекіту, жетілдіру;

14) қайта зарядтау және атысты басқару жүйелері – құрастыру, реттеу, гильза бұрғыштар ен звено бұрғыштарды жалпы жүйесіне қосу;

15) арнаулы бұйымдарды лақтыру жүйелері – тексеру;

16) қарудың қауіпсіздік бұрыштары – квадранттар бойынша реттеу.

Параграф 4. Жарақтандыру жөніндегі механик, 5-разряд

199. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі IV топ жарақтандыру жүйелерінің жабдықтарын құрастыру, монтаждау, техникалық шарттарға сәйкестігін тексеру;

күрделілігі ІІІ топ жарақтандыру жүйелері жабдықтарының жөндеу көлемін айқындап, жөндеу, реттеу, сынау, ақауды анықтау;

жарақтандыру жүйелерін баптау, реттеу және өлшеу жүргізу;

радио басқару аппаратурасымен жарақтандырудың жекелеген кешендерін ток бойынша сынау;

электротехникалық және механикалық бақылау-өлшеу аппаратураларының көмегімен жарақтандыру жүйелері кешендерінің электрлік және механикалық параметрлерін өлшеу;

сызбалар мен тәсімдер бойынша жарақтандыру жүйелерінің күрделі түзетулерін орындау;

жарақтандыру жүйелерінің ақауларын қарау кезінде табылған және анықталған ақауларды жою;

жарақтандыру жүйелеріне қызмет көрсету бойынша регламентті жұмыстардың кешенін жүргізу;

қызмет көрсетілетін жарақтандыру жүйелерін ұшу сынақтарына дайындау және ұшудан кейін тексеру;

техникалық құжаттаманы рәсімдеу;

қайта зарядтау жұмыстарын тексеру;

есептеуіш машиналардың жұмысын тексеру;

жөндеу кезінде жарақтандыру жүйелерінің жекелеген тораптарын ауыстыру және жетілдіру.

200. Білуге тиіс:

құрастырылатын және қызмет көрсетілетін жарақтандыру жүйелерінің жұмыс істеу принципі;

жарақтандыруға техникалық қызмет көрсетудің регламенттері мен технологиясы;

жарақтандыру жүйелерінің агрегаттарының құжаттамалары және орнатудың техникалық шарттары және оларды реттеу;

басқару тәртібі және жарақтандыру жүйелерінің өзара іс-әрекеті;

суықтай атып сынау тирінде жарақтандыру жүйелерін сынау тәртібі;

аса бағдарлама бойынша жарақтандыру жүйелеріне сынақтарды жүргізу әдістемесі;

тапсырыс берушілерге жарақтандыру жүйесін тапсыруға қойылатын техникалық шарттар;

қолданылатын өлшеу аспаптары мен стендтерінің конструкциясы;

электротехника, радиотехника, пневматика негіздері;

баллистиканың, оптиканың, лазерлік техниканың және фото техниканың ішкі және сыртқы негіздері.

201. Жұмыс үлгілері:

1) пневматикалық қоректендіру блоктары – бөлшектерді қиыстырып келтіре отырып, құрастыру;

2) коноид механизмдерін векторлық түзушілер – жөндеу;

3) есептеуіш блоктар – түзету;

4) есептеуіш және телевизиялық жүйелер – жөндеу және монтаждау;

5) катапультті орындықтар – демонтаждау, бөлшектеу; зарядтау, разрядтау және ату;

6) контакторлар, реле, сельсиндер – реттеу процессінде ауыстыру;

7) белсенді алаңдардың контейнерлері және фотоплатформалары - көтеру және түсіру;

8) бөренелі ұстағыштардың, аспалы отын бактарының, өрт сөндіргіш баллондардың пиромеханизмдері – разрядтау;

9) арнаулы лақтырудың жүйелері – жұмыс істеу қабілетін тексеру, ақаулықты жою;

10) іске қосқышты басқару жүйелері – жұмыс істеу қабілетін тексеру, ақаулықты жою;

11) жүк люктерінің жармалары – тексеру;

12) атыс қондырғылары, көздеу станциялары – тексеру, жазықтығын реттеу.

Параграф 5. Жарақтандыру жөніндегі механик, 6-разряд

202. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі жарақтандыру жүйелерін құрастыру, монтаждау, жетілдіру, реттеу;

күрделілігі IV топ жарақтандыру жүйелері жабдықтарының жөндеу көлемін айқындап, жөндеу, реттеу, сынау, ақауды анықтау;

ұшақты тегістеу, зеңбірек қондырғыларын және көздеу станцияларын басқару жүйесін реттеу;

жарақтандыру жүйелерінің радио электронды және навигациялы жабдықтардың жүйелерімен өзара іс-қимылын тексеру;

электр жабдықтардың жүйелерімен бірлесіп жарақтандыру жүйелерін жетілдіру;

орташа типтік ұшу аппараттарда жарақтандыру жүйелеріне еңбексыйымдылық регламенттері бойынша техникалық қызмет көрсету;

техникалық қызмет көрсету кезінде оперативтік сызбалар бойынша толығымен аппаратуралар мен жарақтандыру жүйелерінің едәуір күрделі жұмыстау мен реттеулерін орындау;

атқыш-зеңбірек, бомбамен жарақтандыру, басқарылмайтын және басқарылатын ракеталық жарақтандырудың бұйымдары мен жүйелерін реттеу, түзету, сынау ТББ тапсыру, оларды жөндеуге құжаттамаларды рәсімдеу.

203. Білуге тиіс:

жарақтандыру бұйымдары мен жүйелерінің, көзеудің конструкциясы, міндеті, қызмет принципі, құрастыруға, монтаждауға қойылатын техникалық шарттар, оларды кешенді реттеу мен баптаудың тәсілдері;

жарақтандыру жүйелерінің ұшу аппараттарының басқа кешендері мен жүйелерімен өзара іс-қимылы;

бұйымдарды, агрегаттарды, жүйелерді ТББ тапсыру, оларды жөндеуге техникалық құжаттаманы рәсімдеу тәртібі;

күрделі жарақтандыру жүйелері бойынша регламентті жұмыстарды жүргізуге қойылатын техникалық талаптар.

204. Жұмыс үлгілері:

1) гиротұрақтандырғыш - түзету;

2) коноидтардың, баллистикалық функциялардың механизмдері – түзету;

3) басқару жүйелерінің көтергіш лафеттерінің механизмдері, көздеу құрылғылары – техникалық шарттар бойынша сынақтар жүргізу және ВТУ;

4) радио басқару аппаратурасы бар көздеудің авиациялық кешендері – ток бойынша өңдеу;

5) гироскоп роторлары – статикалық және динамикалық теңгерім;

6) ұшақтарды, тікұшақтардың жарақтандыру жүйелері және аса күрделі технологиялық қондырғылар және стендтер – реттеу, техникалық шарттар бойынша кешенді сынақтардың барлық түрін жүргізу;

7) авиациялық жарақтандырудың есептеуіш жүйелері – басқа жүйелермен жанасуын тексеру және оларды реттеу;

8) оптикалық көздеу жүйелері – тексеру, реттеу.

Параграф 6. Жарақтандыру жөніндегі механик, 7-разряд

205. Жұмыс сипаттамасы:

жарақтандырудың тәжірибелі және эксперименталды қондырғыларын бұйымдарға және стендтерге монтаждау;

күрделі жарақтандыру жүйелерін ұшу аппараттарының ауыр типтеріне монтаждау және баптау;

көздеу-навигациялы кешендерді тексеру, баптау, реттеу;

кешенді жарақтандыруды радиолокациялық кешенмен қабыстыру;

күрделі жарақтандыру жүйелеріндегі ақаулықтарды жою;

ұшақтағы және тікұшақтағы атқыш қаруды ыстықтай атып сынау;

ГИ ВВС нұсқауы бойынша жарақтандыру жүйесінің күрделі жөндеулері мен жұмыстарын орындау;

техникалық шарттарға және нұсқаулықтарға сәйкес параметрлерді толықтай өңдеу.

206. Білуге тиіс:

жарақтандыру жүйелерін монтаждауға, өңдеуге және пайдалануға қойылатын техникалық шарттар;

әр түрлі типті ұшу аппараттарың жарақтандыру жүйелерінің ерекшеліктері;

күрделі тексеру стендтері мен бақылау-өлшеу жабдықтарының конструкциясы, баптау, теңшеу және реттеу ережесі;

жарақтандыру жүйелерінің ұшу аппараттарының басқа жүйелерімен жанасуын тексеру әдістемесі.

207. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

13. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі
Параграф 1. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 2-разряд

208. Жұмыс сипаттамасы:

жоғары білікті металды аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісінің басшылығымен металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау кезінде слесарлық операцияларды орындау (модельдер үшін дайындамаларды кесу және аралау, белгілеулер бойынша аралау, бекіткіштерді жасау);

тесіктерді бұрғылау үшін қарапайым конфигурациялы шаблондарды, күрделі емес кондукторларды толық жасап шығару;

металды аэрогидродинамикалық үлгілердің қарапайым жазық құрылғыларын қыру.

209. Білуге тиіс:

жасалатын үлгілерге, шаблондарға, кондукторларға қойылатын техникалық талаптар;

өңделетін металдардың негізгі механикалық қасиеті және оларды өңдеу кезінде жіберілетін деформацияның шамасы;

қолданылатын слесарлық және бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғы мен міндеті;

шақтамалар мен қондырмалар туралы негізгі мәліметтер;

орындалатын жұмыс көлемінде слесарлық істі.

210. Жұмыс үлгілері:

1) ұшақтың табиғи макетінің агрегаттары мен аспаптары – бөлшектерді слесарлық қалыптастыра отырып жасау және құрастыру;

2) ішпектер, гаргроттар, бұқтырмалар, қырлар және осы сияқты басқа да бөлшектер – слесарлық өңдеп және қалыптастыра отырып жасау;

3) қарапайым пішін бөлшектерінде тесіктерді бұрғылауға арналған кондукторлар – толық жасап шығару;

4) кронштейндер, тіреулер және басқа да бөлшектер - 100 мм² жанасудың екі нүктесіне дейін дәлдікпен ашық жазықтарды қыру;

5) қанаттың, килдің, тұрақтандырғыштың жиектеулері - шебердің қадағалауымен шаблондар бойынша алдын ала аралау;

6) қарапайым конфигурациялы шаблондар – толық жасап шығару.

Параграф 2. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 3-разряд

211. Жұмыс сипаттамасы:

жабықтар мен шаблондарды қолдана отырып, 8-11 квалитеттер бойынша металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау;

тактикалық үлгілерді толық жасау;

қанатта, тұрақтандырғышта металды аэрогидродинамикалық үлгілердің базалық алаңдарын қыру;

жоғары білікті металды аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісінің басшылығымен металдан жасалған күрделі аэрогидродинамикалық үлгілер жасау бойынша жекелеген операцияларды орындау (металды аэрогидродинамикалық үлгілердің қанаттарын, тұрақтандырғыш пен килді 7-10 квалитет бойынша толық тығыздалғанға дейін аралау);

қарапайым геометриялық есептеулерді қолдана отырып фигуралық сызбаларды (эскиздерді) белгілеу және сызу;

металды аэрогидродинамикалық үлгідегі бөлшектердің бетін пісіру үшін дайындау.

212. Білуге тиіс:

металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау операцияларының жүйелілігі және едәуір оңтайлы тәсілдері;

қолданылатын металл өңдейтін аралағыш және жетілдіру станоктарының жұмыс істеу принциптері;

металдар технологиясының негізгі, қарапайым геометриялық және тригонометриялық тәуелділік және техникалық сызбаның негіздері;

орындалатын жұмыс көлемінде слесарлық іс.

213. Жұмыс үлгілері:

1) табиғи макеттің агрегаттары – слесарлық өңдеп және қалыптастырып жасау және құрастыру;

2) модельдердің гаргроттары – қиыстырып келтіру және аралау;

3) үлгілердің қанаттары – қалыптастыра отырып, координатты шаблондар бойынша жиектеулерді алдын ала өңдеу;

4) үлгілердің лючкалары – қиыстырып келтіру және аралау;

5) ұшақтың табиғи макеті аспаптарының макеті – слесарлық өңдей отырып жасау және құрастыру;

6) тік және көлденең таяныштар - қиыстырып келтіріп және аралап үлгілерді жасау және алдын ала өңдеу;

7) үлгілердің аспасы – аспаның торабын құрастыру және орнату;

8) аэродинамикалық қырлар – жасау және орнату;

9) фюзеляж өзекшелері – құрастыру;

10) күрделілігі орташа шаблондар – толық жасау.

Параграф 3. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 4-разряд

214. Жұмыс сипаттамасы:

7-10 квалитеттер бойынша аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау, қалыптастыру және құрастыру; үлгілерді тексеру және тегістеу, ойлы-қырлы жерлерді табу (ауытқу бұрыштары, симметрия осьтері және тағы басқа), үлгіні басқару органдарына тензоэлементтерді орнату;

жоғары білікті металды аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісімен бірлесіп металды күрделі және ірі аэрогидродинамикалық үлгілерді жасауға және құрастыруға қатысу;

дәл қалыптастырып, бөліп, жетілдіріп және әр түрлі үстіңгі бетті айнадай тазалап, 6-9 квалитеттер бойынша фигуралық кескінді металды аэрогидродинамикалық үлгідегі бөлшектер мен бөліктерді жасау;

металды күрделі аэродинамикалық үлгілердің табиғи шамасын белгілеу және сызу.

215. Білуге тиіс:

металды аэродинамикалық үлгілерді жасаудың дәлдігіне қойылатын техникалық талаптар;

металды аэродинамикалық үлгілерді құрастыруға және монтаждауға қойылатын техникалық шарттар;

металды және құрастырылған аэродинамикалық үлгілердің сапасын бақылау (сырттай қараумен және аспаптармен) тәсілдері;

термоөңдеу кезінде өңделетін материалдардың қасиеті;

металлдарда коррозияның пайда болу себебі және одан қорғану тәсілдері;

қолданылатын оптикалық, электрлік және механикалық өлшеу аспаптарының (оптикалық бұрыш өлшегіш, тегістегіш, индикатор және тағы басқа) құрылғысы және пайдалану ережесі;

жетілдіргіш материалдарының құрамы, міндеті және қасиеті;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйесі;

өңдеу параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

күрделі фигураларды белгілеу және сызу тәсілдері;

орындалатын жұмыс көлемінде слесарлық - монтажды іс.

216. Жұмыс үлгілері:

1) жапқыштар, рульдер, тұрақтандырғыштар, элерондар – ұшақ үлгісіне монтаждау;

2) қанаттар – үстіңгі бетін қалыптастырып және жетілдіріп шаблондар және сызғыштар бойынша үлгіні өңдеу;

3) аэродинамикалық болат үлгі механизациясы бар қанаттар, тұрақтандырғыштар, килдер – құрастыру;

4) үлгілер – модификациялау;

5) таяныш – үлгілерді жасау;

6) үлгі аспаларының осьтері – орнату;

7) пилондар – үлгілерді жасау;

8) тұрақтандырғыштар – үлгіге орнату, жалтырларды қиыстырып келтіру, бұрыш ауытқуларын тегістеу және тексеру;

9) траверстер – үстіңгі бетін қиыстыра келтіріп және жетілдіріп шаблон, сызғыш бойынша үлгілерді өңдеу;

10) фонарлар – үстіңгі бетін қиыстыра келтіріп және жетілдіріп шаблон, сызғыш бойынша үлгілерді өңдеу;

11) фюзеляждар – үстіңгі бетін слесарлық қалыптастырып және жетілдіріп үлгілерді құрастыру;

12) кильдің, қанаттың, қанаттанудың координатты шаблондары – Иогансон плитасының және микроскоптың көмегімен үстіңгі бетті жасау және жетілдіру.

Параграф 4. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 5-разряд

217. Жұмыс сипаттамасы:

аэрогидродинамикалық құбырларда сынақ жүргізу үшін 6-7 квалитеттер бойынша толықтай қалыптастырумен металды күрделі және дәл аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау, құрастыру және монтаждау;

дайын болған металды аэрогидродинамикалық үлгілерді салыстыру, толық тегістеу және реттеу;

6-7 квалитеттер бойынша жетілдіруді қажет ететін өлшемдері өзара байланысқан күрделі құрылғыларды және күрделі фигуралық шаблондарды жасап шығару;

6-7 квалитеттер бойынша фигуралық және құрамды кескінді беттерді түзету, ысқылау және жетілдіру;

жасалатын бұйымның сызбасы бойынша әр түрлі кескінде металды аэрогидродинамикалық үлгілерді белгілеу және сызу;

металды күрделі аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау үшін материалдарды таңдау;

АМГ қорытпасынан дайындалған металды пісіру аэрогидродинамикалық үлгілерін дайындау (қиыстырып келтіру, пісіру бойынша отсектерді құрастыру, қосу, түзету, эпоксидті шайырлармен герметизациялау, отсектердің герметикалығын сынау, пісіру ақауларын жою, тиісті техникалық шарттар бойынша үлгілердің отсектерін жіктеу).

218. Білуге тиіс:

металды күрделі аэрогидродинамикалық үлгілерді жасаудың және құрастырудың технологиялық процесі;

толық құрастыруға қойылған техникалық шарттар, металды аэрогидродинамикалық үлгілерді аэродинамикалық құбырларға монтаждау және орнату;

құрастырылатын үлгілердің конструкциясы және қызмет принципі;

жасалып жатқан үлгілерге бутвар мен шайыр жағындыларын, жағу әдісі, одан әрі өңдеу;

металды аэррогидродинамикалық үлгілерді құрғату және құрғатылған үлгілердің профильдерін өңдеу әдістері;

үш және бірнеше таяныштарға тензометриялық құрылғылармен жабдықталған басқару органдарын металды аэрогидродиниамикалық үлгілерге ілу тәсілі;

токарлық, координатты-қырнағыш, фрезерлік және ажарлағыш станоктарда жұмыс істеу ережесі және металдарды механикалық өңдеудің тәсілдері;

металды күрделі аэрогидродиниамикалық үлгілерді жасау үшін қажетті тригонометриялық тәуелділіктің, геометриялық тізілудің және есептеудің барлық түрі;

орындалатын жұмыс көлемінде слесарлық-монтаждық іс.

219. Жұмыс үлгілері:

1) күрделілігі орташа ауажинағыштар – үлгілерді барлық проекциялары бойынша белгілеу, шаблондар бойынша бір қалыптылыққа өңдеу, плаз бойынша өңдеу, құрғату;

2) жапқыштар – үлгілерді құрастыру және ауытқыған жағдайда монтаждау;

3) қанаттар - үлгілерді барлық проекциялары бойынша белгілеу, шаблондар бойынша бір қалыптылыққа өңдеу, құрғату; үлгіні толық құрастыру;

4) арнаулы бұйымдардың пісіру үлгілері – толық жасау шығару, герметикалау, сынау;

5) қанаттану - үлгілерді барлық проекциялары бойынша белгілеу, шаблондар бойынша бір қалыптылыққа өңдеу, құрғату;

6) қанаттың алдыңғы бөлшектері – үлгілерді құрастыру және ауытқу жағдайларында монтаждау;

7) басқарылатын тұрақтандырғыштар - үлгілерді құрастыру және ауытқу жағдайларында монтаждау;

8) күрделілігі орташа тензоэлементтер – үлгілерді басқару органдарына жасау және монтаждау;

9) фюзеляждар - үлгілерді барлық проекциялары бойынша белгілеу, шаблондар бойынша бір қалыптылыққа өңдеу, құрғату;

10) килдерге, қанаттарға, қанаттануға арналған шаблондар – координаттар және сызбалар бойынша тізу және жасау;

11) элерондар - үлгілерді құрастыру және ауытқу жағдайларында монтаждау.

Параграф 5. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 6-разряд

220. Жұмыс сипаттамасы:

аэрогидродинамикалық құбырларда сынау үшін жасалған конструкциясы бойынша дәл және күрделі (басқару органдарының күрделі механизациясымен) металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасап шығару және монтаждау;

элементтерді құрғата отырып, металды күрделі аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау; 12-14 класс бойынша бұдырлықпен металды жасалған аэрогидродинамикалық үлгілердің бетін және үстіңгі бетін өңдеуді қажет етпейтін 6-7 квалитеттер бойынша ерекше дәл, күрделі конфигурациялы металды аэрогидродинамикалық үлгілерді құрастыру, жетілдіру және өңдеу;

қажетті есептеулерді қолдана отырып, кез келген күрделі кескіндерді, жанама радиустерді, бұрыштарды белгілеу және сызу;

қажетті есептеулерді орындап және ауытқуларды жою тәсілдерін белгілеп металды аэрогидродинамикалық үлгілер элементтерінің берілген геометриясынан ауытқу шамасын айқындау.

221. Білуге тиіс:

дайындалатын металды аэрогидродинамикалық үлгілердің, қолданылатын жабдықтардың, материалдардың міндеті;

металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасаудың және құрастырудың технологиялық процессі;

металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау дәлдігіне қойылатын техникалық талаптар;

металды аэрогидродинамикалық үлгілердің күрделі агрегаттарын құрғату әдістері;

сызба геометриясының негіздері, күрделі ауысулары бар күрделі геометриялық фигураларды белгілеу ережесі, оларды түзуге қатысты есептеулерді жүргізудің әдістемесі;

нұсқасы әзірленетін бұйымның сыртқы конструктивтік формалары және үрлеп тазартудың және басқа да аэродинамикалық эксперименттердің міндеті;

металды аэрогидродинамикалық үлгілерді бақылау және берілген геометриядан олардың элементтерінің ауытқуын жою тәсілдері;

шаблондарды тексеру үшін координатограф пен жобалағыштарды пайдалану ережесі;

үстіңгі бетті өңдеудің параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

орындалатын жұмыс көлемінде слесарлық - монтаждық іс.

222. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

223. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі қоршаулары бар ауажинағыштар – толық белгілеу, координаттық шаблондар бойынша қалыптылыққа өңдеу, плаз бойынша өңдеу, құрғату;

2) дефлокаторлары бар жапқыштар – құрастыру және ауытқыған жағдайларда монтаждау;

3) үстіңгі беті сынған, ажырамайтын аэрогидродинамикалық үлгілердің қанаттары – жетілдіре отырып, лекалолы шаблондар бойынша жасау;

4) айнымалы қимасы бар, тікбұрышты ажырамайтын мотогондолдары бар ажырамайтын аэрогидродинамикалық үлгілердің қанаттары - жетілдіре отырып, лекалолы шаблондар бойынша жасау;

5) шекара қабаты басқаратын ширатылған, механикаландырылған қанаттар – күрделі тензоэлементтерді өңдей отырып үлгілерді жасау және оларды монтаждау;

6) үш және бірнеше қимасы, ауытқитын жапқыштары және элерондары бар күрделі конфигурациялы қанаттар – үлгілерді жасау және толық құрастыру;

7) штопорлы үлгілердің механизмдері – құрастыру;

8) басқару органдары бар пішінделген үлгілер – жетілдіре отырып жасау және құрастыру;

9) жылжымалы элементтері бар мотогондолдар – үлгілерді жасау және толық құрастыру;

10) ұшақ (металды еркін айналып төмен түсетін үлгі) – рульдерді ауыстырып қосқыш автоматикасын орнатып және инерция моментінің жүктемесі бойынша жетілдіру;

11) күрделілігі жоғары тензоэлементтер - үлгілерді басқару тораптарына жасау және монтаждау;

12) шаблондар – координатограф пен жобалағыштардың көмегімен дәлдікті тексеру;

13) көп координатты нүктелері (2 мм-ге 5 және одан артық) немесе минусты координаттары бар қанаттардың шаблондары – жетілдіре отырып, координаттар және сызбалар бойынша түзу және жасау;

14) күрделі конфигурациялы, тура сызықты, қисық сызықты өлшеу элементтері бар көп компонентті электр таразылар – толық жасау.

Параграф 6. Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 7-разряд

224. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі, еркін айналып төмен түсетін эксперименталды және сирек кездесетін металды аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау;

үстіңгі бетін өңдемей өзіндік конструкциялы дәл және күрделі үлгілерді жасау және монтаждау;

екі және бірнеше рульдерді ауыстырып қосу автоматтары бар үлгілердің күрделі тораптары мен механизмдерін кешенді баптау және реттеу.

225. Білуге тиіс:

күрделі, сирек кездесетін бақылау-өлшеу аспаптарының, құрал мен құрылғылардың міндеті, баптау және дәлдікке тексеру тәсілдері;

орындалатын жұмыс көлемінде ұшу аппараттарының конструкциясы;

материал тану, сызу, аэродинамика негіздері.

226. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

14. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі
Параграф 1. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 2-разряд

227. Жұмыс сипаттамасы:

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің қарапайым элементтерді жасау және өңдеу; кесте бойынша фанералы шаблондар жасау;

ағаш пен пенопласты өңдеу бойынша әр түрлі дайындық жұмыстарын орындау (белгілер бойынша аралау, сүргілеу, қыру, фаскаларды түсіру, тесіктерді бұрғылау, желімдеу бойынша пенопласты қолмен өңдеу, қарапайым тиекке байлау, дайындамалардың жекелеген бөліктеріне желімдеу);

ағаш өңдейтін станоктарда күрделілігі орташа металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің дайындамалары мен жекелеген бөлшектерін жасау; жоғары білікті металды емес аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісінің басшылығымен металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау бойынша жекелеген операцияларды орындау;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау үшін материалдар мен шаблондар таңдау; конустық және сопақ үстіңгі беті бар үлгілердің бөлшектері үшін целлулоидты және винипласты табақтарды бояу;

әр түрлі желімдерді қолдана отырып пневмопрестерде металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің бөлшектерін жабыстыру;

бөлшектердің берілген өлшемдері бойынша арнаулы сүргімен қолмен өңдеу, радиустерді түсіріп алу, контурларды өңдеу, желімдегеннен кейін тазалау және жетілдіру және бөлшектерді 0,3 мм дәлдікпен қажетті өлшемге дейін механикалық өңдеу;

жылтырату, сырлау бойынша металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үстіңгі бетін дайындау.

228. Білуге тиіс:

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің сапасына қойылатын талаптар;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің жасалатын элементтерінен берілген параметрлеріне рұқсат етілетін ауытқулар;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің әр түрлі бөліктерін байлау және желімдеу тәсілдері;

қолданылатын материалдардың негізгі химиялық қасиеті;

пенопласттың технологиялық қасиеттері, оны өңдеуге, желімдеуге қойылатын техникалық шарттар;

жабыстыру әдістері және пенопласт пен ағашты басқа материалдармен (металды қоса) өзара іс-қимылы;

әр түрлі желімдерді қолдануға қойылатын техникалық шарттар;

геометриялық фигуралардың түзілуіне қойылатын негізгі ереже;

шаблондарды түзу әдісі;

шаблондарды, плаздарды, кескіш және өлшегіш құралдарды пайдалану ережесі;

бір типтік ағаш өңдейтін станоктардың құрылғысы және оны пайдалану ережесі;

кескіш құралды қайрау және жетілдіру ережесі;

әуе пісіру пистолеттерін, әр түрлі престер мен басқа да құрылғыларды пайдалану ережесі және құрылғысы;

винипластты пісіру ережесі;

жылтырату тәсілдері.

229. Жұмыс үлгілері:

1) арнаулы бұйымдардың түптері – белгілеу, кесу;

2) аэродинамикалық және динамикалық, оған ұқсас үлгілер (фляторлы) – күрделі емес жөндеу;

3) арттағы қанатшасы мен қанаттарына арналған нервюрлер – плаздан сызбалар мен шаблондар бойынша жасау;

4) тік, көлденең қанатшалар, фюзеляждар, тактикалық үлгідегі гондолдардар – шаблондар және сызғыш бойынша жасау, арнаулы құралмен (0,3 мм дейін дәлдікпен) өңдеу және жетілдіру;

5) аэродинамикалық үлгінің арттағы қанатшаларының рульдері – металды дайындамаларды желімдеу;

6) шпангоуттар – белгілеу, жасау және өңдеу;

7) аэродинамикалық үлгілердің қанаттарына арналған қалқанша – металды дайындамаларды желімдеу.

Параграф 2. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 3-разряд

230. Жұмыс сипаттамасы:

тактикалық күрделілігі орташа металды емес аэрогидродинамикалық үлгілер, кесте, сызба бойынша белгілеу және өңдеу шаблондарын жасау және тікелей плаздан металды аэрогидродинамикалық үлгілер бөлшектерінің конфигурациясын түсіру;

механикаландыру құралдарын қолданбай металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді өңдеу үшін қарапайым құрылғыларды, жылтыратылған металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау; шаблондар және сызғыштар бойынша тактикалық металды емес аэрогидродинамикалық үлгілер элементтерінің пішіндерін өңдеу;

жоғары білікті металды емес аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісінің басшылығымен металды емес аэродинамикалық үлгілер фюзеляждарының, мотогондолдарының күрделі дайындамаларын жабыстыру;

контурларды белгілеу және целлулоидтен, винипласттан, пластмассадан жасалған металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің күрделі ірі габаритті бөлшектерін және пенопластты толтырып бұйымдарын жасау;

ағаш өңдейтін станоктарда жоғары білікті металды емес аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісімен бірлесіп металды емес аэродинамикалық үлгілер үшін дайындамалар мен жекелеген бөлшектер жасау;

жасалған металдарды жылтырату;

инерция моменті бойынша жүктерді жасау және таблица бойынша аэродинамикалық үлгіге ұқсас динамикалық ұшу аппараттарының килдеріне, тұрақтандырғыштарына, қанаттарына қосымша жүк тиеу;

сызба бойынша 0,2 мм дейін дәлдікті қажет ететін өлшемде механикалық өңдегеннен кейін күрделі конфигурациялы металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерінің бөлшектерін жетілдіріп, пенопласты қолмен өңдеу.

231. Білуге тиіс:

престердің, ағаш өңдейтін станоктардың, қолданылатын аспаптардың құрылғысы және оларды пайдалану ережесі;

күрделі кескіш құралды қайрау және жетілдіру ережесі;

сызбалар бойынша металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің дайындамаларын және шаблондарды белгілеу жолдары, шаблондарға бояуға және қуыс бұрғымен отырғызуды бақылау тәсілдері;

пенопласт пен пластмассадан жасалған бөлшектерді өңдеуге қойылатын техникалық шарттар;

жабыстыру кезінде пенопласт пен винипласттың басқа материалдармен өзара іс-қимылы;

желімдеу режимдері;

дихлорэтанда винипласт үшін желімдерді жасау ережесі;

үлгі жасау өндірісінде қолданылатын ағаштың, фанераның, пенопласттың, целлулоидтің және пластмассаның физикалық және механикалық қасиеттері;

ағаш және фанера сорттары;

қолданылатын пластмассаның химиялық қасиеті.

232. Жұмыс үлгілері:

1) аэродинамикалық және динамикалық ұқсас үлгілер шассиінің гондолы – 0,3 мм дейінгі дәлдікпен өңдеу және жетілдіру;

2) динамикалық ұқсас үлгілердің қанаттары - 0,02 г (салмағы бойынша) дейінгі, 0,5 мм (тербелісі бойынша) дейінгі дәлдікпен инерция моменті бойынша үлгілердің отсектерін толық жасау және теңгеру;

3) аэродинамикалық үлгілердің қалақтары – дайындамаларды жабыстыру;

4) аэродинамикалық үлгілердің мотогондолдары - дайындамаларды жабыстыру;

5) аэродинамикалық үлгілердің айналдыра орағыштары – дайындамаларды жабыстыру;

6) шассилердің мотогондол және гондол айналдыра орағыштары – қабықтарды кабельді қағазбен және перкальмен (немесе басқа да маталармен) қопару алу;

7) көшіргіш және пішіндеуші аэродинамикалық үлгілердің тік және көлденең қанатшалары – жасау, 0,2 мм дейінгі дәлдәкпен жетілдіру, тазалау, өңдеу, үстіңгі бетті сыр жағындыларына және жылтырату үшін дайындау, 0,02 г (салмағы бойынша), 0,5 мм (тербеліс бойынша) дейінгі дәлдікпен инерция моменті бойынша үлгілердің отсектерін теңгеру, кабельді қағазбен керу;

8) ұшақтар, тікұшақтар, арнаулы бұйымдар (дайын аэродинамикалық үлгі) - өңдеу және үстіңгі бетті сыр жағындылары және жылтырату үшін дайындау;

9) динамикалық ұқсас үлгілердің қанаттары мен артқы қанатшаларына арналған стапельдер – сызбалар бойынша жасау;

10) көшіргіш үлгілердің фонарлары - сызбалар бойынша жасау;

11) аэродинамикалық модельдердің фюзеляждары – дайындамаларды жапсыру.

Параграф 3. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 4-разряд

233. Жұмыс сипаттамасы:

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау: басқару органдары жоқ, ағаштан, целлулоидтан, органикалық шыныдан және пластмассадан жасалған күрделі фасондар;

жасалатын күрделі конфигурациялы жылтырату элементтерін өңдеу;

осьтерді қозғалтпай пішіндерді модификациялау, өзекшелерді желімдеу, жасалатын модельдердің жиектеріне эпоксидті шайыр құю;

0,1 мм дейінгі дәлдікпен пенопласттан жасалған күрделі бөлшектерді өңдеу;

жасалатын үлгілерді өңдеу үшін қажетті сызбалар мен плаздардан пішу үшін тұтас фасонды шаблондарды, штампылау, көшіргіш, макеттер және күрделі құрылғылар үшін оправалар жасау;

ерекше металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерге арналған бөлшектерді ағаш өңдеуші станоктарда жасау;

жасалатын күрделі үлгілердің табиғи шамасына белгілеу және сызу, оларды өңдеу;

ағаш өңдейтін станоктарды баптау;

жоғары білікті металды емес аэрогидродинамикалық үлгілер үлгішісімен бірлесіп күрделі және ірі металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау және құрастыру.

234. Білуге тиіс:

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасауға қойылатын техникалық талаптар, шақтамалар мен қондырмалар, үстіңгі бет тазалығының кластары және олардың сызбада таңбалануы;

геометриялық фигуралардың алаңын және көлемін есептеу ережесі;

кеңістік және жазықтық белгілеу, шаблондарды, шаблонды - плазды байламдарды есептеу және конструкциялау әдістері;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасаудың дәлдігіне қойылатын техникалық талаптар;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасауда рұқсат етілетін ақаулар;

қолданылатын материалдардың ерекшелігі, технологиясы мен әдістері;

эпоксидті шайырларды жасаудың рецептурасы және тәсілдері;

техникалық шарттарға сәйкес шаблондар бойынша және сызғышпен үрленетін үлгілердің элементтердің пішінді өңдеу ережесі;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің бетін жылтыратуға дайындау тәсілдері және жылтырату әдістері.

235. Жұмыс үлгілері:

1) көшіргіш және динамикалық ұқсас үлгілердің қанаттары – каркастарды жасау, шаблондар мен сызғыш бойынша пішіндер мен элементтерді өңдеу, "у" бұрышын ескеріп, шаблондар мен сызбалар бойынша үлгілердің дайындамаларын жапсыру;

2) тактикалық және көрме үлгілері, ағаштан, пластмассадан және целлулоидтен жасалған ағаштың жекелеген элементтер – сызба бойынша толық жасау және құрастыру;

3) мотогондолдар – шаблон және сызғыш бойынша пішіндер мен элементтерді өңдеу;

4) үлгілерді жиектеу – эпоксидті шайырларды құю, арнаулы стендтерде герметикалыққа сынау (6 атм. қысымы бойынша);

5) динамикалық ұқсас үлгілердің тік және көлденең қанатшалары – каркастарды жасау;

6) артқы қанатшалар – шаблондар мен сызғыштар бойынша пішіндер мен элементтерді өңдеу; "у" бұрышын ескеріп, шаблондар мен сызбалар бойынша үлгілердің дайындамаларын жапсыру;

7) биіктік және бұрылыс рульдерінің отсектері – қол жетпейтін жерлерде отсектерді тиеудің теңгерімі;

8) динамикалық ұқсас үлгілердің биіктік және бұрылыс рульдері - каркастарды жасау, шаблондар мен сызғыштар бойынша пішіндер мен элементтерді өңдеу;

9) ұшақ, тікұшақ, арнаулы бұйымдар (дайын үлгілер) – үлгілердің үстіңгі бетін толығымен қолданыстағы техникалық шарттарға сәйкес өңдеу.

10) үлгілердің өзекшелері – желімдеу;

11) траверсалар, фонарлар – шаблондар және сызғыштар бойынша пішіндер мен элементтерді өңдеу;

12) динамикалық ұқсас үлгілердің фюзеляждары – каркастарды жасау;

13) көшіргіш үлгілердің фюзеляждары – толық жасау;

14) фанералы шаблондар – сызбадан және плаздан жасау.

Параграф 4. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 5-разряд

236. Жұмыс сипаттамасы:

механикаландыру элементтері, басқару органдары бар металдан жасалмаған аэрогидродинамикалық үлгілердің пішінделген элементтерін (қанаттың алдыңғы бөлшектері, жапқыштар, элерондар, рульдер) жасау;

кеңістікті-күрделі бөлшектерді жасау және пісіру, целлулоидтен, органикалық шыныдан және пластмассадан жасалған тораптар мен агрегаттарды жапсыру;

фигуралық қуыстары, ажырағыш бөліктері бар әр түрлі материалдардан күрделі және ірі үлгілерді белгілеу және жасау, кез келген сызбалардан плаздарды бөлу;

пішіні бойынша бұраулары бар тікұшақтың үлгілерін, қанаттары мен қалақтарын, қарапайым конструкцияның үрлеу үлгілерін және құрғату элементтері бар үлгілерді жасау;

металды емес аэродинамикалық үлгілерді құрастыру және монтаждау;

ағаш өңдеу станоктарында күрделі және ірі металды емес аэрогидродинамикалық үлгілердің сыртқы және ішкі бетін тура дәлдікпен өңдеу;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді өңдеу үшін күрделі құрылғыларды жасау;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасаудың анағұрлым оңтайлы технологиялық жүйелілігін айқындау;

индуктивті және тензометриялық датчиктердің контейнерлерін орнату.

237. Білуге тиіс:

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау және құрастырудың технологиялық процестері, құрастыру кезінде берілген өлшемдерден рұқсат етілетін ауытқулар;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді байланыстыру және жапсырудың оңтайлы тәсілдері;

оларға бутвар жағындылары мен эпоксидті шайырларды, кейін өңдей отырып, жағудың әдістері;

күрделі шаблондар мен құрылғыларды конструкциялаудың принциптері;

есептеу кезінде қажетті тригонометриялық функциялардың таблицалары, сызықты шама ауытқуларын бұрышты және кері көшіру;

қолданылатын материалдар мен құралдың механикалық және технологиялық қасиеті;

қолданылатын жабдықтардың конструкциялық негіздері, электрлік және кинематикалық тәсімдері және оларды пайдаланудың ережесі;

қолданыстағы техникалық шарттар бойынша металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасау дәлдігі мен тазалығына қойылатын техникалық талаптар.

238. Жұмыс үлгілері:

1) ауа жинағыштар – шаблондар бойынша үлгілерді жасау;

2) жапқыштары, элерондары және триммерлері бар қанаттар - механикаландыру элементтері бар үлгілерді жасау;

3) ширатылған қанаттар – үштен артық қимасы бар ширатылған үлгілерді жасау;

4) қанаттар – барлық проекциялар бойынша белгілеу, үлгілерді жасау, қалыпты бет пайда болғанша бақылау шаблондары бойынша аралау;

5) үлгілер: аэродинамикалық құбырларда штопор мен флаттерге сынау үшін динамикалық ұқсас құбырлар, құрғатылған – толық жасау;

6) күрделі конфигурациялы мотогондолдар – конструкцияның құрғатылған элементтері бар шаблондар бойынша үлгілерді жасау;

7) қанатшалар - барлық проекциялар бойынша белгілеу, үлгілерді жасау, қалыпты бет пайда болғанша бақылау шаблондары бойынша аралау;

8) ұшақ, тікұшақ, арнаулы бұйымдар (аэродинамикалық үлгі) – үлгілерді толық құрастыру, монтаждау, жетілдіру және жылтырату, үрлеп тазалау кезінде үлгілерді буландыру;

9) ұшақ (штопорлы үлгі) – бөлшектерді жасау, технкиалық шарттар бойынша құрастыру және жетілдіру;

10) гидроканалда эксперимент жүргізуге арналған арнаулы үлгілер;

11) күрделі конфигурациялы кабиналардың фонарлары – конструкцияның құрғатылған элементтері бар шаблондар бойынша үлгілерді жасау;

12) фюзеляждар – барлық проекциялар бойынша белгілеу, үлгілерді жасау, үлгілерді дайын өзекше базасында жасау, қалыпты бет пайда болғанша бақылау шаблондары бойынша аралау.

Параграф 5. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 6-разряд

239. Жұмыс сипаттамасы:

ағаштан, пенопласттан, органикалық шыныдан, целлулоидтен, винипласттан көп звенолы механизациясы бар әр түрлі конструкциялы металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді; механикаландырылған күрделі құрғатылған геометриялық ұқсас үлгілерді; флаттерді зерттеуге арналған динамикалық ұқсас үлгілерді; тікұшақтардың бұрандаларын көтертін қалақтарының геометриялық және динамикалық ұқсас үлгілерді жасау;

үлгіні басқарудың органдарын орнату және олардың жұмыстарын реттеу;

үлгі элементінің берілген геометриясынан ауытқу шамасын айқындау, қажетті есептеулерді жүргізу және ауытқуларды жою тәсілдерін белгілеу;

күрделі көшіргіштерді жасау.

240. Білуге тиіс:

ағаштан, пенопласттан, органикалық шыныдан, целлулоидтен, винипласттан жасалған металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді жасаудың және құрастырудың технологиялық процестері;

күрделі агрегаттарды құрғату әдістері;

күрделі аралықтары бар күрделі геометриялық фигураларды құрғату әдістері;

кез келген сызбаның плазасы;

қажетті есептер мен есептеулер жүргізу тәртібі;

үлгілейтін бұйымның сыртқы конструктивті пішіндері;

үрлеудің және басқа да металды емес аэрогидродинамикалық эксперименттердің міндеті;

металды емес аэрогидродинамикалық үлгінің сапасын бақылаудың негізгі әдістері және үлгі элементтерінің берілген геометриядан ауытқуын айқындау және жою тәсілдері;

жасалатын үлгілердің міндеті және оларды жасауда дәлдікке және тазалыққа қойылатын техникалық талаптар;

жасалатын үлгілерді әр түрлі жалғамалардың шақтамалары мен қондырмалары;

үлгі өндірісінде қолданылатын материалдар мен желімдердің технологиялық қасиеті;

сызба геометриясының негіздері.

241. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

242. Жұмыс үлгілері:

1) қисық күрделі аралықтары бар ауа жинағыштар – үлгілерді сызбалар мен плазалар бойынша өзара байланысты бөліктермен белгілеу және жасау;

2) жапқыштар – бұрышы бойынша үлгіге орнату;

3) ерекше күрделі симметриялы емес пішінді фасонды камералар - кеңістік координаттарға қатысты бірнеше қимасы бойынша үстіңгі бетін қиыстырып келтіріп үлгілерді жасау;

4) қанаттар – үлгілерді сызбалар мен плазалар бойынша белгілеу және жасау, үлгінің механизациясын дренаждау, аэродинамикалық үлгілерді эпоксидті және басқа да органикалық шайырлармен жабу;

5) аспаның күрделі тораптарының басқару механизмі бар күрделі ширатыл қанаттар – үлгілерді жасау;

6) екі звенолы жапқыштары бар қанаттар – үлгіні толық жасау;

7) тікұшақтың қалақтары – каркасты және қатты конструкциялы үлгілерді жасау;

8) динамикалық ұқсас үлгілер, күрделі конструкциялы – толық жасау;

9) дайын өзекше базасындағы күрделі конструкциялар үлгілері – құрастыру, монтаждау.

Параграф 6. Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі, 7-разряд

243. Жұмыс сипаттамасы:

әр түрлі конструкциялы, көп звенолы механизациясы бар композициялы және шыны пластиканы қоса, қатты және тығыз металды аэрогидродинамикалық үлгілерді;

геометриялық және динамикалық ұқсас тәжірибелі және сирек кездесетін металды емес аэрогидродинамикалық үлгілерді;

сирек кездесетін көшіргіштерді және прес - қалыптарды жасау.

244. Білуге тиіс:

жасалатын үлгілердің қарапайым элементтері мен агрегаттарын баптау және реттеу тәсілдері;

күрделі және сирек кездесетін бақылау-өлшеу аспаптарының, құралдар мен аспаптардың міндеті, конструкциясы, баптау және қолдану ережелері;

материал тану, сызу, аэродинамика негіздері және орындайтын жұмыс көлемінде ұшу аппараттарының конструкциялау.

245. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

246. Жұмыс үлгілері:

1) кеңістікті күрделі пішінді ауа жинағыштар мен шүмектер – үлгілердегі ішкі арналарды жасау;

2) тікұшақтарды көтеретін бұрандалар – геометриялық және динамикалық ұқсас үлгілерді жасау.

15. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы
Параграф 1. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 3-разряд

247. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі емес тізбектердің радио бұрауларды монтаждау;

радио жабдықтардың күрделі емес монтаждау (радио аппаратураларды бекіту, тұғырықтарды, кронштейндерді, қалқандарды, амортизациялық панельдерді, антенналарды, радиостанциялар мен радиобиіктік өлшемдерін, ажыратқыш қалыптарды, СПУ абонентті панельдерді және бөлшектерді келтіріп басқа бөлшектерді орнату және түсіру) жұмыстарын орындау;

штепсельді ажыратқыштарды радиоаппаратураға қосу және оларды контрлау, металдау далдашаларын орнату;

күрделі байламдық және навигациялы жабдықтардың демонтаждық жұмыстарын орындау;

буманы шешу, консервациясыздандыру және монтаждауға жататын арнаулы жабдықты сырттан тексеру;

радио жабдықты тексеру, жетілдіру, монтаждау, демонтаждау және жөндеу кезінде қосалқы жұмыстарды орындау (сымдарды кесу, кабельдің ұштарын тазалау, сымдарды күйдіру және қалайылау, электр бұрауларды оқшаулау материалдарымен қаптау, орау, бөлшектер мен аспаптарды жуу және сіңдіру, штепсельді ажыратқыштарға жапқыштарды орнату, биркалар жасау және жабдықтарға асу, ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын тасымалдау және жинақтау ведомосы бойынша тапсыру).

248. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтары бойынша күрделі монтажды және демонтажды жұмыстардың технологиясы, міндеті және оны орнату орындары;

негізгі радио бөлшектерді атаушы және негізгі шартты белгілері;

радио жабдықтарда қолданылатын материалдар туралы негізгі мәліметтер;

сымдардың маркалары және қимасы;

кнопкалар мен ұштарын бітеп және дәнекерлеп, телефондарға, ларингофондарға арналған күрделі емес бұрауларды жасаудың технологиясы;

дәнекерлеуші мен флюстердің құрамы;

металдың коррозиясы туралы негізгі түсініктер және оны одан алдын ала сақтандыру бойынша шаралар;

контрлау түрлері;

қолданылатын электр өлшегіш аспаптардың міндеті;

электр техника мен радиотехниканың негіздері.

249. Жұмыс үлгілері:

1) радио жабдықтардың антенналары – орнату және бекіту;

2) жіпті бандаждар – бұрауларға салу;

3) сөйлестіру құрылғыларының кабельдері – салу және бекіту;

4) жоғары сапалы, бұраулар – демонтажтау;

5) металдау далдашалары - монтаждау, ШР қосу және контрлау;

6) ШР, РМ типтік штепсельдік ажыратқыштар – кенжарларды тазалау.

Параграф 2. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 4-разряд

250. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттар: радио навигациялы жабдықтардың блоктарын; радиобайланыс және радионавигациялық жабдықтарының антенна және антенно-фидерлік құрылғыларын; ШР типтік штепсельді ажыратқыштарда электр өткізгіштердә дәнекерлеумен күрделілігі орташа радио жабдықтардың радио кабельдерін монтаждау;

штепсельді ажыратқыштарды, таратып-бөлгіш қораптарды, монтаждау және принципті тәсімдер бойынша қалқандарды құрастыру;

монтаждаудың анықталған ақауларын жойып, радио электронды жабдықтардың электр тізбектерін сылдырату;

радио жабдықты герметикалыққа тексеру және анықталған ақауларды жою;

байланыс және навигациялы күрделі радио жабдықтардың демонтаждау жұмыстарын орындау.

251. Білуге тиіс:

монтаждау жұмыстарының технологиясы, электр бұрауларды жасау;

түзеткіштер мен күшейткіштердің құрылғысы;

жөнделетін және бөлшектенетін жабдықтардың жинақталуын;

герметикаланбаған кабиналарда радио кабельдерді монтаждау және демонтаждау ережесі;

радио шамдардың принципті құрылғылары және міндеті;

электр қоректендіру көздерімен жұмыс істеу ережесі;

ұшақтардың электр желілеріне қойылатын техникалық талаптар;

радио жабдықтардың герметикалығын тексеру ережесі;

өлшеу аспаптарын пайдалану ережесі және олардың қызмет принципі;

сызбаларды, монтаждау және принципті тәсімдерді оқу ережесі;

орындалатын жұмыс көлемінде электротехника, радиотехника.

252. Жұмыс үлгілері:

1) антенналар және антенналардың оқшаулағышы – астар салу, радио бұрауларды бекіту және қосу;

2) радио жабдықтардың қоректендіру блоктар – электр жетектерді монтаждау және қосу;

3) радиоаппаратура: авиациялық радиокомпастар, радиостанциялар, сөйлестіру құрылғылары – монтаждау.

Параграф 3. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 5-разряд

253. Жұмыс сипаттамасы:

байланыс және радиолокациялық жабдықтарды монтаждау және принципті тәсімдер бойынша, радио бұрауларды және барлық жүйедегі жоғары сапалы кабельдерді монтаждау;

бақылау аспаптары бойынша радио және арнаулы жабдықтардың жекелеген блоктары мен тораптарын тексеру;

жалғау тәсімдеріне сәйкес радио станцияларды жинақтау;

сылдыратып, принципті және жартылай монтажды тәсімдер бойынша радио кабельдерді және радио бұрауларды жасау және жөндеу;

коаксиалды кабельдерді жоғары жиілікті ажыратқыштарға бітеу және дәнекерлеу;

тәсімдер мен электр өлшегіш аспаптардың көмегімен байланыс және навигациялы жабдықтарды монтаждауда ақауларды тексеру және жою;

өлшеу аспаптарын пайдалана отырып, электр өткізгіштердің, бекіткіш бөлшектердің және оқшағыш материалдардың техникалық жағдайын айқындау.

254. Білуге тиіс:

байланыстыру навигациялық жабдықтарды монтаждау технологиясы, тану жүйесі;

радио жабдықтардың монтажды - фидерлік жүйесін, олардың параметрлері;

жөнделетін жабдықтарды токқа қосылып тұрғанда тексеру және жетілдіру әдістемесі;

қабылдағыштар мен берушілердің өзара ұшу аппараттарының басқа жүйелерімен іс-әрекеті;

Коаксиалды кабельдерді жоғары жиілікті ажыратқыштарға типтік бітеудің, электрлік бұраулардың және сымдарды штепсельдік ажыратқыштарға типтік бітеудің тәсімі;

радио жабдықтарда қабылданатын материалдар мен бөлшектердің таңбалануы, міндеті және қасиеті;

электр вакуумды және жартылай өткізгіш аспаптардың міндеті және қызмет принциптері;

радио жабдықтарды пайдалану ережесі;

сертификатталған жабдықтар туралы, шақтамалар мен қондырмалардың жүйесі туралы негізгі мәліметтер;

радиолокация негіздері.

255. Жұмыс үлгілері:

1) әуерадиокомпастар – монтаждау;

2) радио - және арнаулы жүйелерді қоректендірудің блоктары – монтаждау және қосу;

3) ұқсатқыштар – демонтаждау;

4) автопилоттардың механизмдері - монтаждау;

5) үлкен және шағын биіктігінің радиобиіктік өлшегіштері - өңдеу;

6) СП, РСБН, СПУ типтік жүйелердің таратып бөлгіш қалыптары – монтаждау.

Параграф 4. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 6-разряд

256. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі радиолокациялық және тану жүйелерін монтаждау;

байланыс және радио навигациялық жабдықтарды тексеру бойынша жетілдіру жұмыстарын орындау; оның ақаулықтарын анықтау және жою;

бақылау-өлшеу аспаптары мен қондырғылардың көмегімен радионавигациялы жабдықтарын тексеру және теңшеу;

жөнделген жоғары жиілікті кабельдердің қума және шағылысқан толқындардың толқындық кедергі - коэффициенттері аспаптарының көмегімен жүйелердің электр магниттік сыйымдылығын тексеру;

бортты есептеуіш жүйелердің блоктарын демонтаждау;

радио биіктік өлшегіштерін және ұшақтағы сөйлесу құрылғыларын тексеру бойынша жетілдіру жұмыстарды орындау;

радиолокациялық және тану жүйелерінің монтаждау және демонтаждау;

өлшеу аспаптарының көмегімен кабельдердің электр бұрауларын сылдырату;

техникалық құжаттаманы толтыру және рәсімдеу.

257. Білуге тиіс:

ұшақты сөйлесу құрылғыларының жетілдіру жұмыстарының технологиясы;

радиолокациялық жабдықтар мен тану жүйелерінің монтаждау жұмыстарының технологиясы;

электр бағандарының аэродромды қоректендіру көздерінің құрылғысы, қызмет принципі және пайдалану ережесі;

байланыс жабдықтарының және ұшақтағы сөйлесу құрылғыларының қызмет принципі және пайдалану ережесі;

радио байланыс және радионавигациялық жабдықтардың принципті тәсімі көлемінде, радиолокациялық жабдықтардың функционалдық тәсімі көлемінде қызмет принципі;

радио биіктігін өлшегіштерінің ұқсағыштарын пайдалану ережесі;

техникалық құжатты рәсімдеу ережесі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар, радиотехника мен электр техника негіздері.

258. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

259. Жұмыс үлгілері:

1) жабдықтардың блоктары, толқынды тракттар, антенналар, жүйелердің таратып-бөлгіш қораптары – монтаждау;

2) ұқсатқыштар - монтаждау, сынау;

3) қараңғы қондыру жүйелерінің радиоаппаратурасы – ұшу аппараттарды монтаждау, бақылау-өлшеу аппараттары бойынша сынау, монтаждаудың анықталған ақауларын жою;

4) аспаптары бар радиостанциялар – тексеру;

5) аспаптары бар радио биіктікті өлшегіштер – тексеру.

Параграф 5. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 7-разряд

260. Жұмыс сипаттамасы:

бортты есептеуіш машиналар мен радиотехникалық кешендерді монтаждау;

бақылау-өлшеу аспаптарының көмегімен радиолокациялық жабдықтарды және тану жүйелерін жетілдіру, анықталған ақауларды жою;

радиостанцияның жабдықтарын реттеу, арналарды теңшеу және оның эфирдегі жұмысын тексеру;

беруші градуирлеуді тексеру;

белгіленген жабдықтардың параметрлерін өлшеу;

арнаулы мақсаттағы радио жабдықтарды, ұшу зертханаларды, ретрансляторларды, ауа класстарын, штурман класстарын монтаждау;

РЭО жаңа жүйелерін орнату бойынша жетілдірулерді орындау;

арнаулы пульттерді пайдалана отырып, берілген бағдарлама бойынша электронды шағын процессорларлы блоктардың есте сақталатын құрылғыларын бағдарламалау;

кабельді желілер үшін күрделі плазалар, күрделі аспаптарға және әр түрлі жүйедегі станцияларға шаблондар жасау.

261. Білуге тиіс:

байланыс және навигациялы жабдықтардың жетілдіру және сынау жұмыстарының технологиясы;

радиотехникалық кешендер мен бортты есептеуіш машиналарды монтаждау технологиясы;

радионавигациялық жабдықтарды және тану жүйелерін тексеру әдістемес;

радиостанциялардың қабылдағыштары мен таратқыштарын теңшеу және олардың параметрлерін өлшеу ережесі;

радионавигациялық және радиолокациялық жабдықтардың ұшу аппараттарының басқа да жүйелерімен өзара әрекеттесу ережесі;

радионавигациялық және радиолокациялық жабдықтарды тексеруге арналған бақылау-өлшеу аппаратураларының міндеті және құрылғысы;

принципті тәсімдер көлемінде радиолокациялық жабдықтардың қызмет принципі;

әр түрлі микропроцессорлы кешендер базасында құрылғылардың жұмыс істеу принциптерінің негізі;

микропроцессорлық блоктарды бағдарламалау және есте сақтау құрылғыларында жазу тәсілдері;

микропроцессорлық блоктарды теңшеу әдістемесі және ЭЕМ персоналдық пайдалану жүйелері;

радиостанциялардың монтажды - фидерлік тәсімдері;

телемеханика жүйелерін теңшеу принципі.

262. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

263. Жұмыс үлгілері:

1) орталық процессордың аспаптық платы – қызметін тексеру, адрестік шиналардың электрлік сигналдарын және шина деректерін тексеру;

2) аэрофототүсірілім жүйелері – сызба және монтажды тәсімдер бойынша монтаждау;

3) радиодатчиктердің жүйелері – токқа қосылу кезінде өңдеу;

4) ГАММА аппаратурасы базасында ақпараттарды жинау және өңдеу жүйесі;

5) "Қараңғы қондыру" типтегі станция – баптау, реттеу, теңшеу, радиолокациялық көздеулерді суықтай атып сынау, анықталған ақауларды жою, функциялауға тексеру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарын монтаждаушы, 8-разряд

264. Жұмыс сипаттамасы:

электронды аппаратура үлгілерін, блоктары мен аспаптарын, өлшеу жүйелерін кешенді баптау, пайдалануға тапсыру, микропроцессорлы техниканы және перифериялы жабдықталған дербес ЭЕМ қолдана отырып, ұшу аппараттарды басқару және радио жабдықтау;

ұшу аппараттарда бортты есептеуіш кешендерді, радио жабдықтардың жиынтықтарын жетілдіру, радиостанциялардың эксперименталды үлгілерін, арнаулы электронды аппаратураны, эскиздер және конструктордың нұсқауы бойынша күрделі блоктар мен аспаптарды монтаждау;

байланыстың талшықты оптикалық желілерінде ақауды іздеу және жою;

техникалық шарттарға сәйкес токпен лазерлік жабдықтарды өңдеу;

құрастырылатын аппаратурада конструктивтік, технологиялық және пайдалану кемшіліктерін диагностикалау және анықтау;

ұшу - сынау станцияларында және ауада күрделі радио жабдықтарды жетілдіру.

265. Білуге тиіс:

радионавигациялық және радиолокациялық жабдықтардың күрделі жүйелерін, тану жүйелерін жөндеудің, жетілдірудің және реттеудің технологиясы;

бақылау-өлшеу аппаратурасы мен ұқсатқыштарды сынау технологиясы;

құрастырылатын жабдықтардың барлық кешенін теңшеу, реттеу әдістері;

өлшеу жүйесін түзудің негізгі принциптері, микропроцессорлық техника мен дербес ЭЕМ пайдаланып, ұшу аппараттарды басқару және радио жабдықтау;

микропроцессорлық техника мен дербес ЭЕМ пайдаланатын блоктарды, аспаптарды және жүйелерді баптау және ақауларын іздеу бойынша объектімен жанасудың принципті құрылғысы;

бапталатын жабдықтарда пайдаланылатын бағдарламалаудың негізгі тілдері;

автоматтық басқарудың негізгі заңдары;

қорытынды тексерулер мен үлгі және полигон жағдайлары кезінде зауыт жағдайларында радио жабдықтардың кешенін сынау ережесі;

бортты есептеуіш кешендермен жұмыс істеу жөніндегі нұсқаулық.

266. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

267. Жұмыс үлгілері:

1) электронды-радиолокациялық, тәжірибелі аппаратура (жетекші, бақылаушы) – техникалық шарттарға, нұсқауларға сәйкес параметрлерді теңшеу және толық жұмыстау және жұмыс істеу қабілеттілігін тексеру;

2) байланыстың талшықты-оптикалық желілері – монтаждау және жұмыс істеуін тексеру;

3) ұқсас сигнал ұқсатқыштары – кешенді тексеру және кешенді сигналдарды тіркеу жүйесінің актісі бойынша тапсыру;

4) жинау жүйесі және ақпаратты өңдеу – басып шығаратын құрылғыны теңшеу, тестерді айдамалау.

16. Тензорезисторларды монтаждаушы
Параграф 1. Тензорезисторларды монтаждаушы, 2-разряд

268. Жұмыс сипаттамасы:

тензорезисторларды монтаждау үшін сымдарды, бұрауларды, кабельдерді, клеммниктер мен ажыратқыштарды даярлау;

тензорезисторлардың шығарушы сымдарын екі, төрт қадалықты клеммниктерге дәнекерлеу;

клеммниктерді бекіту;

бөлшектерде, конструкцияларда және табиғи объектілерге жалғастырғыш кабельдерді төсеу;

тензорезисторлар бөлшектерінің бетін монтаждауға алдын ала даярлау (тазалау, жуу, майсыздандыру және тағы басқа);

нұсқаулық бойынша флюстарды даярлау;

сымдарды дәнекерлеумен жалғастыру.

269. Білуге тиіс:

сымдардың, кабельдердің, ажыратқыштардың, желімдердің, еріткіштердің, дәнекерлегіштердің маркалары;

бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

сымдарды дәнекерлеу технологиясы.

270. Жұмыс үлгілері:

1) динамометрлер, қысым датчиктері – тазалау, жуу, дымқылдан қорғағыш жағындыларды жағу;

2) жалғастырғыш кабельдер – профилактикалық жөндеу.

Параграф 2. Тензорезисторларды монтаждаушы, 3-разряд

271. Жұмыс сипаттамасы:

зертханалық жағдайда бір-екі компонентті өлшеу құрылғыларына және табиғи объектілердің жекелеген агрегаттарына тәсім бойынша монтаждау, жарық датчиктерін, босаңсыған датчиктерді жапсыру;

тензорезисторларды дәнекерлеумен монтаждау және күрделі емес өлшеу тәсімдерінен дәнекерін қопару;

термостаттарда немесе пештерде ысттықтай кептіру желімдерін қолдана отырып, динамометрлі және термоберік тензорезисторларды, алдын ала жағылған және термоөңделген лак қабатына тензорезисторларды жабыстыру;

тензорезисторларға ылғалға төзімді жағындыларды жағу;

тензорезисторларды тәсімдер бойынша қол жетімді жерлердегі объектілерге монтаждау.

272. Білуге тиіс:

тензорезисторлардың, жарық датчиктерінің, босаңсыған датчиктердің міндеті және жұмыс істеу принципі;

ақпаратты электрондық өлшегіштің жұмыс істеу принциптері;

айнымалы және тұрақты токтардың электр техникасының негіздері;

электрлік шамалар туралы негізгі мәліметтер;

бөлшектерді, аспаптарды орнату ережесі және оларды жалпы тәсімге қосудың жүйелілігі;

датчиктердің зақымдануын айқындау тәсілдері;

қолданылатын ток өткізгіш және оқшаулағыш материалдардың технологиялық және электрлік қасиеті;

кестелерді түзе отырып, деформацияның шамасын жазу және өлшеу тәртібі;

пайдаланылатын монтаждау құралдарын, құрылғыларын, бақылау-өлшеу аспаптарын қолдану міндеті және шарттары.

273. Жұмыс үлгілері:

1) қысым датчиктері – тензорезисторларды жабыстыру және монтаждау;

2) тіксызықты контурлардың бөлшектері – дірілді стендте сынауға арналған тензорезисторларды монтаждау;

3) ұшу аппараттар қанаттарының панельдері – зертханалық жағдайда тензорезисторларды жабыстыру және монтаждау;

4) тензорезисторлар – бір компоненті өлшеу құрылғыларында жабыстыру және монтаждау.

Параграф 3. Тензорезисторларды монтаждаушы, 4-разряд

274. Жұмыс сипаттамасы:

үш компонентті өлшегіш құрылғыларда тәсімдер бойынша тензорезисторларды монтаждау және жабыстыру;

тәсімдердің дәнекерін қопару, аспаптарды, тораптарды немесе тәсім бөліктерін одан әрі реттей отырып ауыстыру;

өлшеудің көп нүктелі жүйесі кезінде коммуникациялық құрылғыларды монтаждау;

алаң шарттарында тензорезисторларды және жарық әрі босаңсу датчиктерін, үлгі және табиғи объектілерде қылдың 1 мм артық ілеспе қадамымен көп қылды датчиктерді монтаждау және жабыстыру;

кернеу диаграммасын түсіру және серпімділік модулін айқындау;

өлшегіш блоктарды қорытынды сынау;

табиғи объектілерді статикалық, динамикалық және климатикалық сынауларға дайындау.

275. Білуге тиіс:

тензорезисторлардың негізгі өлшегіш сипаттамалар;

тензометрлік, өлшеу және жазу аппаратурасын монтаждау тәсімдері, құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

амплитуданы және діріл жиілігін өлшеу тәсілі;

сымдарды дайындауға, төсеуге қойылатын техникалық талаптар және тензометрлік әрі жазу аппаратурасын монтаждау;

монтаждау тәсімдерін түзу принциптері;

сыналатын бұйымдардың жұмыс істеу шарттары.

276. Жұмыс үлгілері:

1) қуатты балкалар – тензорезисторларды монтаждау;

2) қанаттар, фюзеляждар – тәсім бойынша тензорезисторларды жабыстыру және монтаждау;

3) ток түсіру құрылғылары – монтаждау.

Параграф 4. Тензорезисторларды монтаждаушы, 5-разряд

277. Жұмыс сипаттамасы:

монтаждау аймағын сырттай бақылау үшін қосымша құралдарды қолдана отырып, табиғи объектілерде қол жетуі қиын жерлерде тензорезисторларды (тензодатчиктер) шағын габаритті құрылғыларға монтаждау;

көп компоненті прецизиялы динамометрлік құрылғылардың берік бөренелеріне тензорезисторларды, әр түрлі температуралық режим кезінде статикалық және динамикалық сынауларды жүргізу үшін әр түрлі типті сым тензорезисторларды жабыстыру;

өлшеу тәсімдерінде тәсімдерінде ақауларды анықтау және жою;

"Беріктік", "Ресурс" "Бимс", СИД және ЦВС типтік автоматты өлшеу жүйелерінің көмегімен авиациялық техниканың тәжірибелі бұйымдарында деформацияны және температура өрістерін көп нүктелі өлшеуге арналған тәсімдерін монтаждау.

278. Білуге тиіс:

тиісті қолданылатын аппаратура үшін монтаждау тәсімдерін таңдау шарттары мен ережесі;

тензорезисторлардың қолданылатын типтердің сипаттамасын айқындау тәсілдері:

монтаждау тәсілі мен сапасының өлшеудің дәлдігі мен сенімділігіне әсері;

динамометрлік құрылғылар үшін конструкциялардың жекелеген элементтерінің жұмысы туралы негізгі мәліметтер.

279. Жұмыс үлгілері:

1) тензорезисторлар – цифрлық көпірлердің көмегімен топтық теңгеру;

2) тензорезисторлар – көп компоненті прецизиялы динамометрлік құрылғылардың элементтеріне жабыстыру және монтаждау.

Параграф 5. Тензорезисторларды монтаждаушы, 6-разряд

280. Жұмыс сипаттамасы:

арнаулы тензодатчиктер мен аппаратуралардың көмегімен жарықтардың таралу жылдамдығын айқындау және өлшеу үшін авиациялық техниканың тәжірибелі және сирек кездесетін бұйымдарына тәсімдерді монтаждау;

арнаулы шағын клеммниктер мен ажыратқыштарды пайдалана отырып өлшегіш тәсімдерді, әр түрі термокомпенсациясы бар тәсімдерді монтаждау;

массалық өлшеуге арналған тәсімдерді теңгеру;

өлшегіш тәсімдерге шағын базалы тензорезисторларды, бір негіздегі шағын өлшегіш көпірлерді жабыстыру және монтаждау.

281. Білуге тиіс:

конструкция элементтерінің және көп компонентті динамометрлік құрылғылардың құрылғысы және қызмет принципі;

автоматты өлшеу жүйесіне кіретін аспаптардың міндеті;

тензорезисторларды жасау және монтаждау үшін қолданылатын материалдардың қасиеті және оларға қойылатын талаптар;

температура әсерінің монтаждау шарттарына айқындау ережесі, термокомпенсация тәсілдері;

қолданылатын барлық датчиктердің сипаттамасын айқындау әдістемесі.

282. Жұмыс үлгілері:

1) жарық датчиктері – жабыстыру және монтаждау;

2) тензорезисторлар – термокомпенсациямен тәсімдер бойынша жабыстыру;

3) шағын базалық және шағын көпірлердің тензорезисторлары – күрделі және тәжірибелі бұйымдарын жабыстыру және монтаждау.

17. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы
Параграф 1. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы, 2-разряд

283. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппаратуралардың күрделі емес электр жабдықтарын монтаждау және демонтаждау;

жоғары жиілікті кабельдер мен қуатты сымдарды жасау кезінде дайындық жұмыстарын орындау: электр бұрауларды дайындау, таңбалау, жапқыштарды орнату, тазалау, оқшаулау, жуу, ұштардың шеттерін бітеу және тағы басқа;

электр сымдардың барлық маркасын қимасын өлшеу және айқындау, штепсельдік ажыратқыштарды электр агрегаттарына қосу, оларды контрлау және пломбылау;

термотөзімді электр сымдардан жасалған электр бұрауларды төсеу және бекіту, аккумуляторларды монтаждауға қол жетімді жерлерге орнату және бекіту;

жоғары білікті ұшу аппараттар электр жабдықтарын монтаждаушының басшылығымен фидерлі тәсімдерді сылдырату және оқшаулардың кедергілерін тексеруге қатысу.

284. Білуге тиіс:

монтаждау және демонтаждау жұмыстардың технологиясы және күрделі емес электр жабдықтарын монтаждауға, демонтаждауға қойылатын техникалық талаптар;

сымдардың маркалары және қималары, олардың номенклатурасы, механикалық және физикалық қасиеттері;

монтаждау тәсімі бойынша шығарылатын бұрауларды жазу және байлау тәсілдері;

стандартты электр өлшегіш аспаптардың міндеті және пайдалану ережесі;

электр техника және материалтану негіздер;

қарапайым монтажды және жартылай монтажды электр тәсімдер және олармен жұмыс істеу ережесі.

285. Жұмыс үлгілері:

1) электр бұраулар және кабельдер – төсеу және бекіту, кесу және ұштарын тазалау;

2) клемма қалыптары – ауыстыру;

3) контакторлар, сигнал беру лампалары, жарық бергіш патрондар, реостаттар – орнату және бекіту;

4) автоматика өораптары, май радиаторларының қалқалағышы, триммерлер, басқару рульдері – электр агрегаттар мен электр бұрауларды демонтаждау;

5) БАНО, АНО оттары, электр жабдықтарын бекіту тұғырықтары, жеке және жалпы жарықтандырудың қалқаншалары – орнату және бекіту;

6) ШР типтік ажырағыштар – құрастыру және бөлшектеу, ажырату және өшіру;

7) электр жетектер – кабинаның ашық учаскелерінде және ұшақтың техникалық отсектерінде демонтаждау.

Параграф 2. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы, 3-разряд

286. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа электр жабдықтарын монтаждау;

ұштаманы бітеп және штепсельді ажыратқыштарды дәнекерлеп күрделілігі орташа электр бұрауларды жасау;

5-6 өлшемі бар электр бұраулардың электр монтажды тәсімдері бойынша жасау;

нормаларға және электр монтаждау тәсімдеріне сәйкес электр бұрауларды бөлшектеу және қосу;

кабельдер мен бұрауларды орталық таратқыш құрылғыларға, аспаптарға және электр агрегаттарға төсеу;

күрделілігі орташа электрлік бұрауларды дайындау;

электр өткізгіштерді, электр бұрауларды, жалғастырғыштарды таңбалау, жиектеу;

жер үстіндегі жабдықтар үшін ажыратқыштарға электр бұрауларды дәнекерлеу;

сымдарды ажыратқыштарға, контакторларға, сигнал беру және жарықтандырғыш аппаратураларға дәнекерлеу;

күрделілігі орташа электр бұрауларды демонтаждау;

электрмен өлшеу аспаптардың көмегімен ұшу аппараттарының қосу және мұздатуға қарсы жүйелерінің электр өткізгіштерінің жағдайын айқындау.

287. Білуге тиіс:

герметикаланған отсектерде электр жабдықтарды монтаждау және демонтаждау технологиясы, аталған жұмысты орындауға қойылатын техникалық шарттар;

электр өткізгіштерін оқшаулау кедергілерін тексеру ережесі;

қарапайым өлшегіш және монтаждау аспаптарының құрылғысы және қызмет принципі;

металл коррозиясының процессі, оның пайда болу себептері және сақтандыру тәсілдері;

аэродромды қоректендіру көздерін пайдалану ережесі;

құрастырылатын электр жабдықтарын жетілдіру жөнінде қолданыстағы нормативтік құжаттар;

сызбаларды және электр жүйелерін сызу ережесі;

электр техника және материалтану негіздері.

288. Жұмыс үлгілері:

1) электр желілерді қорғау автоматтары – түйістіру;

2) автоматика қораптары – монтаждау;

3) қуатты және басқарушы реле – монтаждау және қосу;

4) кабиналарды ішкі жарықтандыру фаралары – монтаждау және қосу;

5) қуатты қондырғылардың электр бұраулары – демонтаждау;

6) электр бұраулар – этажеркаларға салу, ернелеу, бекіту;

7) кабина және шыныларды қыздыру электр жабдықтары – монтаждау және сымдарды төсеу.

Параграф 3. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы, 4-разряд

289. Жұмыс сипаттамасы:

жартылай монтаждау тәсімі бойынша электр аспаптар мен электр агрегаттарды аспаптық тақтаға, пульттерге, ажыратқыш қораптар мен қалқаншаларға монтаждау;

эталондар, электр монтаждау тәсімдері және сызбалар бойынша сегізден артық ажыратқыштары бар көп әр түрлі диаметрлі және маркалы электр өткізгіштерден күрделілігі орташа электр бұрауларды жасау;

күрделі электр монтаждау тәсімі бойынша таңбалауды жасау;

электр жетектерді арнаулы және күміс дәнекерлермен, қуатты электр өткізгіштердің ұштарын дәнекерлеу;

штепсельдік ажыратқыштарды дәнекерлеу және бітеу;

экрандалған және өрілген электр өткізгіштерін бөлшектеу және дәнекерлеуге дайындау;

бұрауларды электр беріктікке өлшеу;

электр өткізгіштерді шағын габаритті штепсельдік ажыратқыштарға бітеу және оларды ұшу аппараттардағы ыңғайсыз жерлерге дәнекерлеу;

бұйымның қуатты конструкциялары арқылы магистраль тас жолын төсеу;

монтаждық жүйелердің және электрлік аспаптардың дұрыстығын тексеру, сондай-ақ электр өткізгіштердің оқшаулау кедергілерін тексеру; жартылай монтажды және фидерлік жүйелерге сәйкес құрастырылған жүйелерді сылдырату.

290. Білуге тиіс:

құрастырылатын электр жабдықтарының конструкциясы, міндеті және қызметін тексеру ережесі, оның монтаждауға және қоректендіру көздеріне әрі басқару жүйесіне қойылатын техникалық шарттар;

электр жабдықтар агрегаттарының ақауларын жою тәсілдері;

электрлік оқшаулауды қорғау жүйесі;

электр жабдықтарының принципті, жартылай монтажды және монтажды тәсімдері;

тұрақты және айнымалы токтардың аэродромды көздерінің, фарларды реттеуге арналған ұқсатқыштардың құрылғысы, қызмет принципі;

электр техника, материалтану негіздері;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйесі.

291. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттарының генераторлары – монтаждау;

2) гермоқосулар, гермоөткізгіштер – дәнекерлеу;

3) антенналардың бағытталу диаграммалары – тексеру;

4) отын өлшегіш кабельдер – принципті және жартылай тәсімдер бойынша монтаждау;

5) қозғалтқыштың жер үсті және бортты қоректендіру көздерінен автоматты қосу қораптары – демонтаждау;

6) өрт сөндіру құрылғыларының, сигнал беру және қыздыру жүйелері – электр монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

7) жүктерді лақтыру жүйелері – электр монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

8) орталық, таратып-бөлгіш тұрақты және айнымалы токтардың энергетикасының құрылғысы – демонтаждау;

9) шассиді көтеру және тежегіш электр агрегаттары, жарақтандыру жүйелерінің электр агрегаттары – электромонтаж және қоректендіру көздеріне қосу;

10) электр қалқаншалар – монтаждау.

Параграф 4. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы, 5-разряд

292. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының күрделі электр жабдықтарын күрделі монтаждау және принципті тәсімдер мен сызбалар бойынша монтаждау;

қозғалып тұрған механизмдер арасындағы күрделі трасса бойынша электр бұрауларды, электр өткізгіштер мен шлангтарды төсеу;

аэрофототүсіру, геологиялық барлау және ауыл шаруашылық жұмыстарын жүргізу үшін сызбалар мен электр монтаждау тәсімдері бойынша арнаулы мақсаттағы сериялы электр жабдықтарды монтаждау;

күрделілігі орташа құрастырылған жүйелерді (жарықтандыру, мұздауға қарсы және тағы басқа жүйелер) реттеу және жұмыс істеу қабілеттілігіне тексеру;

аралық кедергілерді өлшеу;

ұшу аппараттарының корпустарына қатысты электр өткізгіштердің оқшаулаудың кедергілерін тексеру;

қуатты электр энергиясын тұтынушыларды қосу және электрмен басқаруды стабилизатормен, жапқыштармен, рульдермен жұмыстау.

293. Білуге тиіс:

электрлік машиналар мен жартылай өткізгіш аспаптарының жұмыс істеу принципі;

күрделі электр жабдықтардың техникалық талаптары және монтаждау шарттары, оның құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

негізгі техникалық параметрлердің нормалары және құрастырылатын электр жабдықтарды ток астында тексеру және жетілдіру әдістемесі;

электрлік тізбектерді тексеруге арналған ұқсатқыштардың құрылғысы, міндеті, қызмет принципі және қолдану ережесі;

ұшу аппараттарының сериялары бойынша электр жабдықтардың айырмасы;

электр жабдықтардағы ақаулардың пайда болу себептері, оларды айқындау ережесі және жою әдістемесі;

тұрақты және айнымалы токтардың аэродромды көздерінің қызмет принципі және құрылғысы;

сымдарды оқшаулау кедергілерін тексеру ережесі;

құрастырылған электр жабдықтарын жетілдіру жөніндегі нормативтік құжаттар;

қолданылатын электрлік машиналардың құрылғысы мен қызмет принциптері;

орындалатын жұмыс көлемінде электр техника, материалтану негіздері.

294. Жұмыс үлгілері:

1) отын жүйесінің автоматикасы – электрлік бөлікті монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

2) сериялық бұйымдардың автопилоттары – электрлік бөлікті монтаждау және қоректендіру көздеріне қосу;

3) электр қозғалтқыштардың коллекторлары, аккумуляторлық отсектердің электр бұраулары – жөндеу;

4) импульсті маяктар – жетілдіру, тексеру және блоктарды реттеу;

5) навигациялық оттар, әскери оттар, жалтылдаған маяктар – токқа қосылған кезде тексеру;

6) іске қосу жүйелерінің жабдықтары – монтаждау;

7) жарықтандыру және сигнал беру жүйелері - токқа қосылған кезде жетілдіру;

8) бортты желілердің аэродромды көздерден қоректену жүйелері – электрлік жүйелерді монтаждау;

9) ұшу аппараттарының сериялық типтерінің өртке сөндіру және мұздауға қарсы жүйелері – жұмыстарды баптау, тексеру, реттеу;

10) жүктерді лақтыру жүйелері – баптау және жұмыс істеу қабілеттілігін тексеру;

11) ауыр ұшу аппараттарының шассилерін жинау және шығару тәсімі – жұмыс істеу қабілеттілігін тексеру және баптауға қатысу;

12) кабиналардың іштен жарықтандыру фаралары – монтаждау және қосу;

13) кабиналар мен шыныларды қыздыратын электр жабдықтар – монтаждау және электр өткізгіштерді төсеу;

14) отын жүйесінің электр бұраулары – монтаждау.

Параграф 5. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы, 6-разряд

295. Жұмыс сипаттамасы:

қол жетуі қиын жерлерде орналасқан орталық бөліп - таратқыш құрылғыларға, аспаптарға, электр агрегаттарға кабельдер мен электр бұрауларды монтаждау;

күрделі электр жабдықтардың демонтаждау жұмыстарын орындау;

ток астында реттеу әрі жұмыстау және ұшу аппараттарының электр жабдықтарының күрделі жүйелерін жұмыс істеу қабілетіне тексеру, анықталған ақауларды жою;

өндірістік бюллетень бойынша күрделі монтаждау жұмыстарын орындау;

электр жабдықтарды жоғары температура және агрессиялы орта аймақтарында монтаждау;

айнымалы және тұрақты токтардың электр энергияларын таратып - бөлу фидерлерін жұмыстау, айнымалы тоқтың екі генератордан қос фазалығын, ротор қадамын көрсеткіштерді және тағы басқа реттеу;

электр жабдықтарын жетілдірумен және реттеумен байланысты орындау;

арнаулы ұқсатқыштардың және қондырғылардың көмегімен ұшу аппараттарда құрастырылған электр жүйелерін тексеру.

296. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының күрделі электр жабдықтарын толық жұмыстауға және реттеуге қойылатын техникалық шарттар;

сызбалар мен электрмен монтаждау тәсімдерінің ережесі;

электр жабдықтарын жетілдіру және тексеру кезде қолданылатын электр жабдықтары мен ұқсатқыштарды пайдаланудың нұсқаулығы және ережесі, жұмыс істеу принципі;

монтаждау үшін қолданылатын бөлшектердің, материалдардың электр жабдықтардың техникалық жағдайын және монтаждау үшін олардың жарамдылық дәрежесін айқындау тәсілдері;

электр жабдықтарды тексеру және сынау үшін арнаулы қондырғылар мен стентдердің конструкциясы және пайдалану ережесі;

электр техника негіздері;

қолданылатын жартылай өткізгіш аспаптар мен электрлік машиналардың құрылғысы және қызмет принципі.

297. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

298. Жұмыс үлгілері:

1) отын жүйелерінің автоматикасы – толық жұмыстау, токта реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру;

2) сериялық ұшу аппараттарының автопилоттары және авто штурмандары – толық жұмыстау, реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру 3) дистанциялық басқару пульттері - толық жұмыстау, токта реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру;

4) кернеуді реттеу – жұмысты тексеру және реттеу;

5) жер үсті көздерінен қозғалтқыштарды іске қосу жүйесі – жетілдіру;

6) ауыр ұшу аппараттарының шассилерін жөндеу және шығару жүйелері – баптау, реттеу және жұмыс істеу қабілетін тексеру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы, 7-разряд

299. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының барлық электр жабдықтарын реттеу, токта жұмыстау және жұмыс істеу қабілетін тексеру, анықталған ақауларды жою;

тәжірибелі, эксперименталды және аэродинамикалық ұшу аппараттарына күрделі және сирек кездесетін жабдықтарды монтаждау және реттеу;

барлық бақылау-өлшеу аппаратураларын, ұқсатқыштарды және электр қондырғыларды баптау, реттеу және монтаждау кезінде пайдалану.

300. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының барлық электр жабдықтарын толық жұмыстауға, реттеуге және істеп тұрған жағдайда өтінім берушіге тапсыруға қойылатын техникалық шарттар;

құрастырылатын және реттелетін электр жабдықтарының конструктивтік ерекшеліктері;

әр түрлі типті ұшу аппараттарының электр жабдықтарын пайдалану және жөндеу ерекшеліктері;

әр түрлі типті электр жабдықтарын реттеу және баптау әдістері;

электр жабдықтарын монтаждау ақауларын анықтау және жою тәсілдері;

ұшу аппараттарының конструкциясының жұмыс істеу жағдайына және электр жабдықтарын монтаждауға әсері;

қолданылатын жартылай өткізгішті аспаптардың, құрастырылатын электрлік машиналардың, есептеуіш машиналар мен автоматиканың құрылғысы және қызмет принципі;

электр техника негіздері.

301. Орта кәсіптік білімді талап етеді.

302. Жұмыс үлгілері:

1) тәжірибелі конструкциялардың отын жүйелерінің автоматикасы – толық жұмыстау және токта реттеу;

2) тәжірибелі және сирек кездесетін ұшу аппараттарының автопилоттары мен автоштурмандары – тексеру, толық жұмыстау және реттеу;

3) флюгирлеу жүйелері, жүктерді лақтыру жүйелері – токта реттеу, жетілдіру.

18. Лазерлік голографиялық қондырғылардың операторы
Параграф 1. Лазерлік голографиялық қондырғылардың операторы, 4-разряд

303. Жұмыс сипаттамасы:

электронды аппаратураны (дыбыс генераторлары, осциллографтар, электр оптикалық модуляторлар және тағы басқа) қолдана отырып, лазерлік голографиялық қондырғыларда ұшу аппараттарының қарапайым және күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптарды қорытынды және үлгілік сынау;

бір әдіспен голограммаларды алу;

оптикалық кванттық генераторды іске қосу;

голографиялық үстелде ұшу аппараттарының сыналатын бөлшектері мен тораптарын монтаждауға дайындау, монтаждау және демонтаждау;

лазерлік голографиялық қондырғыларды және бақылау-өлшеу аспаптарын жұмысқа дайындау.

304. Білуге тиіс:

лазерлік голографиялық қондырғылардың және қолданылатын бақылау-өлшеу аппаратурасының құрылғысы, жұмыс істеу принципі және пайдалану ережесі;

электр жабдықтардың, автоматика мен сигнал берудің электрлік тәсімдері;

фотоаппараттардың құрылғысы және пайдалану ережесі;

қарапайым және күрделілігі орташа бөлшектер мен тораптардың техникалық шарттары және сынақтар жүргізуге арналған нұсқаулықтар;

ұшу аппараттарының сыналатын бөлшектері мен тораптарын монтаждау және демонтаждау ережесі;

голограммаларды жазу әдісі туралы негізгі мәліметтер (нақты уақыттың орталау, строб - голография және тағы басқа әдістер) және оларды өңдеу әдістері.

Параграф 2. Лазерлік голографиялық қондырғылардың операторы, 5-разряд

305. Жұмыс сипаттамасы:

лазерлік голографиялық қондырғыларда ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарын қорытынды және үлгілік сынау;

оптикалық кванттық элементтердің қондырғыларын сәулелендірудің параметрлерін өлшеу және реттеу;

қондырғылардың оптикалық элементтерін монтаждау және түзету;

оптикалық кванттық генераторлардың түзету;

голограммаларды жазудың режимдерін айқындау және таңдау;

голограммаларды әр түрлі әдістермен жазу;

аспаптар көрсеткішін сынақтар нәтижесінің журналына жазу.

306. Білуге тиіс:

оптикалық кванттық генератордың және электр оптикалық жапқыштардың құрылғысы;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарын сынауға қойылатын техникалық шарттар мен нұсқаулықтар;

голографиялық, физикалық және геометриялық оптикалардың, кванттық электрониканың, фотометрияның негіздері;

газ және қатты дене лазері жұмысының ерекшеліктері;

өлшеу аспаптарының техникалық сипаттамасы және реттеу тәсілдері;

голограммаларды жазудың негізгі әдістері және оларды алуға қажетті шарттар;

пайдаланылатын фото материалдардың сипаттамаларын айқындау тәсілдері.

Параграф 3. Лазерлік голографиялық қондырғылардың операторы, 6-разряд

307. Жұмыс сипаттамасы:

лазерлік голографиялық қондырғыларда күрделі бөлшектер мен тораптарды қорытынды сынау;

голограммаларды жазудың қажетті тәсімін таңдау, монтаждау және түзету;

оптикалық кванттық генератордың разрядты түтіктерін, резонатор айналарын және электр оптикалық жапқыштарды түзету;

үздіксіз және импульсті лазерлерге қызмет көрсету;

голограммаларды әр түрлі әдістермен жазу кезінде қолданылатын лазерлік голографиялық қондырғылардың, оптикалық кванттық генераторлардың, электронды аппаратуралардың жұмысындағы ақаулар мен кемшіліктерді анықтау және жою.

308. Білуге тиіс:

монтаждаудың конструкциясы, технологиясы, қызмет көрсетілетін жабдықтарды теңшеу және жетілдіру;

бақылау - сынау аппаратураларының түрлері;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарына сынақ жүргізудің техникалық шарттары және нұсқаулығы;

лазерлік голографиялық қондырғылардың жұмысындағы ақаудың түрлері және оларды жоюдың тәсілдері;

лазерлік технологиялардың негіздері.

19. Құбыр қысатын станоктардың операторы
Параграф 1. Құбыр қысатын станоктардың операторы, 4-разряд

309. Жұмыс сипаттамасы:

500⁰ С температураға дейін қысатын матрицаны электрмен қыздырып, төмен және орташа қысымда жұмыс істейтін ұшу аппараттарының ауа, гидравликалық және отын жүйелері құбырларының шеттерін қысу процесін басқару пультінен жүргізу;

станоктарды өңдеудің берілген өлшемдеріне теңшеу, жұмыс процесінде олардың жекелеген тораптары мен механизмдерін баптау;

қолданылатын құралдың техникалық жағдайын, майлау және салқындату жүйелерін қадағалау;

ұшу аппараттар бұйымдарының қысылған бөлігінің ішкі бетінің тазалығын тексеру;

құбырлардың өлшемдердің дұрыстығын бақылау-өлшеу құралдарымен тексеріп, түзету;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды теңшеу және баптау.

310. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтардың құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының міндеті және қолдану ережесі;

бұйымды қысу және түзету процесінің технологиясы және техникалық шарттар;

қолданылатын материалдардың маркалары және негізгі қасиеттері;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды өңдеу режимдері, теңшеу және баптау тәсілдері;

қысу ақауларынң негізгі түрлері.

Параграф 2. Құбыр қысатын станоктардың операторы, 5-разряд

311. Жұмыс сипаттамасы:

500⁰ С температурадан артық қысатын матрицаны электрмен қыздырып, әр түрлі құбыр қысатын станоктарда жоғары қысымда жұмыс істейтін ұшу аппараттарының құбырларының шеттерін, басқару тартымдарын қысу және шөгу (жуандату) процесін басқару пультінен жүргізу;

режимдердің оңтайлы параметрлерін іріктей отырып, әр түрлі диаметрлі және ұзындықты құбырларды қысу және шөктіру;

құбырларды және басқару тартымдарын калибрлеу, одан кейін бақылау-өлшеу құралдарымен олардың өлшемін тексеру;

ұшу аппараттар бұйымдарының қысылған бөлігі қабырғаларының қалыңдығын бақылау;

ұшу аппараттары бұйымдарын қысуда және шөктіруде ақауларды анықтау және жою;

құбыр қысатын станоктарды баптау.

312. Білуге тиіс:

құбыр қысатын станоктар жұмыстарының кинематикалық, гидравликалық және электрлік тәсімдері;

металдарды қысу технологиясы; материалдардың кедергілері; шақтамалар мен қондырмалар;

ұшу аппараттарының бөлшектерін қысуда және шөктіруде ақауларды анықтау, жою және ескерту тәсілдері;

құбыр қысатын станоктарды баптау ережесі мен тәсілдері;

өңдеудің оңтайлы ережелері.

20. Кәрезді пакеттер жасайтын қондырғылардың операторы
Параграф 1. Кәрезді пакеттер жасайтын қондырғылардың операторы, 3-разряд

313. Жұмыс сипаттамасы:

жоғары білікті кәрезді пакеттер жасайтын қондырғылардың операторының басшылығымен АСП-1000, АСП-1200 типтік автоматты қондырғыларда кәрезді толтыратын пакеттерді жасау процесін жүргізу;

желім жолақтарын жағу, дренажды тесіктер тесу және кәрезді пакеттер жасайтын жартылай автоматты қондырғыларда фольганы бірдей ұзындықтарға кесу;

құрастырылған тесіктер бойынша фольганың өңделген табақтарынан жасалған кәрезді толтыратын пакеттерді құрастыру;

алатын фольганың сапасын көзбен шолып бақылау.

314. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтар жұмысының негізгі принципі;

желімнің құрамы, қасиеті және міндеті;

бақылау-өлшеу аспаптарының міндеті және қолдану ережесі;

кәрезді толтырылған конструкциялардың міндеті.

Параграф 2. Кәрезді пакеттер жасайтын қондырғылардың операторы, 4-разряд

315. Жұмыс сипаттамасы:

АСП-1000, АСП-1200 және тағы басқа типтік автоматтық қондырғыларды кәрезді пакет жасау процессін жүргізу;

қызмет көрсететін автоматтың бақылау жүйелерінің, пакет салушы үстелінің, кептіргіш камераның жұмысын қадағалау және олардың жұмысындағы ұсақ ақауларды жою; фольганы майсыздандыру процесін қадағалау;

желім жолақтарын кәрезді пакет үлгілеріне жағу сапасын тексеру, фольгада алынатын желім жолақтарының енін, қалыңдығын және үздіксіздігін бақылау; дренажды тесіктердің дұрыстығын бақылау;

қызмет көрсетілетін автоматтың (бүрмелер, мүлтіктер және тағы басқа) жұмыс процесінде фольганың ақауларын анықтау және оларды жою;

фольганың рулондарын ауыстырған кезде жұмыс процесінде қызмет көрсетілетін автоматты баптау;

фольганы реттеу, тарту;

жуу және желімді сауытқа құю;

фольганы біліктерге құю және оны кептіргіш камераларға бекіту;

желім құйылған сауытқа фольганы қысу ақауларын анықтау;

резеңке қысқыштарды ауыстыру;

фольгаға желімді жолақтарды жағуға және дренажды тесіктерді тесуге арналған жартылай автоматты қондырғыларды баптау және қызмет көрсету.

316. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жеке тораптардың, механизмдер мен кинематикалық тәсімдердің конструкциясы;

қызмет көрсетілетін жабдықтарға орнатылған бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылғысы және жұмыс істеу принципі;

конструкциялардың кәрезді толтырғыштармен жұмыс істеу шарттары;

фольганың ақауларының түрлері және оларды анықтау, жою және ескерту тәсілдері;

фольгаға желім жолақтарын жағу үшін жартылай автоматты қондырғыларды баптау және қызмет көрсетілетін автоматтарды қайта баптау тәсілдері.

Параграф 3. Кәрезді пакеттер жасайтын қондырғылардың операторы, 5-разряд

317. Жұмыс сипаттамасы:

АСП-2000 типтік автоматты қондырғыларда және басқа да ұқсас қондырғыларда кәрезді толтыру пакеттерін жасау процесін жүргізу;

пакет салғыш, ілмек жасаушы механизмдердің және пакет салушың үстелінің қателіктерін анықтау;

цилиндрлер жұмыстарының өзара әрекеттесу жүйесінің пневматикалық жүйесін тексеру: бөлшектеу, құрастыру және цилиндрлердің жұмысын реттеу; реттығындарды ауыстыру; әуе шлангтарын тазалау;

қызмет көрсетілетін автоматтардың барлық жүйелерін жұмысқа баптау.

318. Білуге тиіс:

автоматты қондырғылардың әр түрлі типтерінің конструкциясы және олардың жұмыстарының ерекшеліктері;

технологиялық процестер автоматикасының, механикасының, машиналар теориясының және механизмдердің негіздері;

әр түрлі қызмет көрсететін жүйелерді және автоматтарды баптау ерекшеліктері және баптау тәсілдері.

21. Құмды жабыстырушы
Параграф 1. Құмды жабыстырушы, 2-разряд

319. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым конфигурациялы макеттерден немесе үлгілерден құмды жабыстырғыштарды жасау;

құм массаларының компоненттерін араластырған кезде температуралық режимді, сондай-ақ құм массаларының қатаю ұзақтығын бақылау, сыртқы түрі бойынша құмды жабыстырғыштардың сапасын тексеру;

құмды жабыстырғыштарды әр түрлі көтергіш - көлік құралдарымен тасымалдау;

эпоксидті шайырдан құрамды және құм - желім құрамын дайындау;

құмды дайындау, құмды масса компоненттері таразылау, массаны араластыру;

құм - желім массаларын, шайыр желімін, парафинді және басқаларды дайындау үшін бастапқы материалдарды дайындау;

құмды кептіру және илеу, макеттің немесе үлгінің бетін құмды жабыстырғышты түсіруге дайындау (бетін сырлау, парафин жағу), ыдысты желім мен құмды массадан тазалау.

320. Білуге тиіс:

құмды жабыстырғышты жасау процесінің технологиясы;

құмның негізгі қасиеттері және құмды жабыстырғыштарды жасау үшін оны дайындау процессі;

пакеттің немесе үлгінің бетін құмды жабыстырғыштарды түсіруге дайындау тәртібі;

құмды жабыстырғыштарды тасымалдау ережесі;

құмды массадан жасалған бұйымдарды бақылау тәсілдері;

құмды жабыстырғыштардың болатын ақаулары, олардың себептері және алдын алу шаралары;

құрамды массалар мен құмды жабыстырғыштардың бастапқы материалдарын пайдалану және сақтау ережесі;

құмды массалардың құрамы, механикалық және химиялық қасиеті;

техникалық құжаттаманы, жұмыс сызбаларды, техникалық карталарды, өндірістік нұсқаулықтарды және тағы басқа пайдалану ережесі.

321. Жұмыс үлгілері:

1) фюзеляж лючкаларына және осы сияқты бөлшектерге арналған пуансондар мен матрицалар.

Параграф 2. Құмды жабыстырушы, 3-разряд

322. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа конфигурациялы макеттерден немесе үлгілерден құмды жабыстырғыштарды жасау;

эпоксидты шайырлардан және құм - желім массалардан жасалған эталондарды құю;

фенол негізінде желімді, ВИАМ-63 типтік желімді дайындау, құмды баламалау, құм - желім массаларының құрамын дайындау үшін құм мен желім құрамын жасау;

ажыратып алу макетін дайындау (парафинмен сүрту, макетке және каркастың ішкі элементтеріне желімді жағу, төсеммен жабу және екінші рет желім жағу);

құмды жабыстырғыштарды өңдеу (қашау, сылау);

макетті құм - желім массасынан тазалау.

323. Білуге тиіс:

желімді және құм - желім массасын жасау жөніндегі нұсқаулық;

құм араластырғыштардың құрылғысы және оларды пайдалану ережесі;

құмды жабыстырғыштың үстіңгі бетін дайындаудың технологиялық процессі және ақауларды жою әдістері;

құмды жабыстырғыштарды кептіру режимдері.

324. Жұмыс үлгілері:

1) фюзеляждарды, мотогондолдарды қаптауға арналған күрделілігі орташа пуансондар және матрицалар.

Параграф 3. Құмды жабыстырушы, 4-разряд

325. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа макеттерден және үлгілерден ұзын құмды жабыстырғыштарды жасау;

графитті сылақтарды дайындау және жарақтарды жасауға арналған шақтамаларға сәйкес ұзын құмды жабыстырғыштарды бір қалыпты сылау;

құмды массаларды механикаландырумен және қолмен жасау, МЦ массасын және фенол негізіндегі желімді қолмен дайындау;

желімді дайындау үшін керосин компоненттері бар шайырдың қоспасын, МЦ массасын дайындау үшін гипс бар цемент қоспасын жасау;

массалық МЦ және құрамды массамен бақылау макеттерін, үлгілерін, жабыстырып жасалғандарды толтыру;

пуансонды ПСК сызықты іздерді қалпына келтіру.

326. Білуге тиіс:

құмды жабыстырғыштарды жасаудың технологиялық процессі;

Желімдерді, МЦ массасын және құмды массаны рецепттері және жасау тәсілдері;

қолданылатын материалдардың химиялық қасиеттері;

шайырды сақтау ережесі, қолданылатын материалдарды және мөлшерлеу ыдыстарын, желім қайнату автоматтарын және құм араластырғыштарды пайдалану.

327. Жұмыс үлгілері:

1) арнаулы бұйымдардың цилиндрлік корпустары;

2) жалтырларға, қанаттарды қаптауға, күрделі конфигурациясының қаттылануына арналған күрделі конфигурациялы және үлкен габаритті пуансондар және матрицалар.

Параграф 4. Құмды жабыстырушы, 5-разряд

328. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі конфигурациялы құбырлары эталондарының бетінен және эталондалатын бетінен құмды жабыстырғыштарды жасау;

тиісті эпоксидты шайырлардың негізінде эпоксидті желім дайындау;

бөлшектің қалыңдығын жабыстырып, құбырлардың формаларын және үстіңгі бет эталондарын эпоксидті желіммен толтыру;

эпоксидты шайырды қолдана отырып күрделі құмды жабыстырғыштарды жасау, одан әрі шаблондар бойынша өңдеу.

329. Білуге тиіс:

құм - желім массасының әр түрлі рецепттері бойынша күрделі жабыстырмаларды жасаудың технологиялық ерекшеліктері;

пайдаланылатын компоненттердің құрамын тексеру және бақылау тәсілдері және олардың технологиялық қасиеті;

дәл және күрделі құмды жабыстырғыштарды жасауға қойылатын техникалық шарттар және талаптар;

пайдаланылатын қосалқы жабдықтардың, жарақтардың және құралдың конструкциясы және қолдану шарттары;

күрделі сызбаларды оқу ережесі.

330. Жұмыс үлгілері:

1) көлденең және бойлық қималарға штампылар және пресс-қалыптар типті күрделі конфигурациялы пуансондар мен матрицалар – құмды жабыстырғыштарды жасау, одан әрі шаблондар бойынша өңдеу.

Параграф 5. Құмды жабыстырушы, 6-разряд

331. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының күрделі аэродинамикалық пішіндері, қосарланған қисық беті бар және тағы басқа агрегаттары мен тораптарына арналған күрделі жинақтаушы құмды жабыстырғыштарды жасау;

дайындамаларды күрделі қисық және күрделі жанасқан беті бар қымды жабыстырғыштар мен макеттерді эталон бойынша эпоксидті композициялармен қаптау.

332. Білуге тиіс:

күрделі жараққа қойылатын техникалық талаптар және оны жетілдіру әдістері;

ұшу аппараттарының күрделі аэродинамикалық пішіндері, қосарлы қисық беті бар агрегаттары мен тораптарына арналған құмды жабыстырғыштарды дәл бақылау әдістері;

құмды жабыстырғыштардың бетін, оларды пайдалану процесінде қайта қалпына келтіру ережесі және тәсілдері;

қолданылатын материалдардың сандық шығыстарын есептеу әдістері.

333. Жұмыс үлгілері:

1) ауа жинағыштардың диафрагмалары және саға коктары – шаболандар бойынша жиынтықты құмды жабыстырғыштарды жасау;

2) ауа жинағышы бар фюзеляждардың тұмсықты және орта бөліктері – дайындамаларды құмды жабыстырғыштар мен макеттердің үстіңгі бетінің эталоны бойынша эпоксидты композицияларды қаптау;

3) катапультті орындықтар – бөлшектерді пластикадан қопарып алу үшін құмды жабыстырғыштарды және ауыспалы құмды жабыстырғыштарды жасау;

4) шассидің негізгі тіреулері, күрделі конфигурациялы – құмды жабыстырғыштарды жасау.

22. Қалақтарды жылтыратушы
Параграф 1. Қалақтарды жылтыратушы, 2-разряд

334. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі емес геометриялық формасы және едәуір бақылау қималары (үшке дейін) бар қозғалтқыш қалақтарын жылтырату;

абразивтік және киіз дөңгелектері бар әмбебап жылтыратқыш станоктарда (жылтыратқыш тұғырларда) қалақтың пішінді бетінде бұдырлықты жою.

335. Білуге тиіс:

жылтыратқыш станоктарды (жылтыратқыш тұғырларды) басқару және қызмет көрсету ережесі, станоктың жекелеген бөлігінің атауы және міндеті;

пайдаланылатын жылтыратқыш құрылғылардың міндеті және қолдану ережесі;

жылтыратқыш дөңгелектерді іріктеу, орнату және бекіту ережесі;

жылтыратқыш пасталардың міндеті, іріктеу және қолдану ережесі;

жүйе негіздері (ЕСДП) СЭВ;

үстіңгі бетті өңдеу параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

пайдаланылатын бақылау-өлшеу құралының міндеті және қолдану ережесі.

336. Жұмыс үлгілері:

1) тік сызықты күрделі емес пішіні және шамалы қималары бар компрессорлы, турбиналы, желдеткішті қалақтар – жылтырату;

2) есептеу қималары үшке дейін турбиналы, компрессорлы, желдеткішті қалақтар – жөндеу кезінде қалақтың үстіңгі бетінің бұдырлығын жою.

Параграф 2. Қалақтарды жылтыратушы, 3-разряд

337. Жұмыс сипаттамасы:

абразивтік және киіз дөңгелектері бар әмбебап жылтыратқыш станоктарда және арнаулы діріл жылтыратқыш станоктарда төртке дейін бақылау қимасымен күрделі геометриялық формасы бар қозғалтқыштардың алюминий және болатты қалақтарды жетілдіріп және келтіріп жылтырату және жалтырату;

қырқұралдар мен радиустердің шамалы бақылау қималары бар күрделі емес пішінді турбиналы және компрессорлы қалақтарда өтудің берілген өлшемін айқындау;

үстіңгі беттегі коррозияларды, кенжарлар мен бұдырлықты және 0,08 мм саңылауды жібере отырып айнымалы пішін қозғалтқыштары қалақтарының қырқұралдары жиектерін болдырмау және үстіңгі беттің 8-10 класқа дейінгі бұдырлығын қамтамасыз ету.

338. Білуге тиіс:

жетілдіру - жылтырату станоктарының құрылғысы және жұмыс істеу принципі және баптау тәсілдері;

өңделетін материалға байланысты пайдаланылатын абразивтік және жылтыратқыш құралдарды, пасталарды, мастикаларды қолдану ережесі және бөлшектердің бетін өңдеуде қажет тазалалық;

коррозиялардың және қолданылатын коррозияға қарсы жағындылардың түрлері;

қолданылатын әмбебап және арнаулы бақылау-өлшеу құралдарын қолдану ережесі;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйелері, үстіңгі бетті өңдеу параметрлері туралы негізі мәліметтер.

339. Жұмыс үлгілері:

1) төртке дейін есептеу қимасы бар компрессорлы болат және алюминий қорытпалардан жасалған қалақтар – пішінді жөндеу кезінде коррозияны, механикалық ақауларды және бұдырлықты болдырмау;

2) ұшу аппараттарының турбостартерлері мен қозғалтқыштарының шүмекті аппараттарының қалақтары – құюдан кейін қырқұрал мен радиустерді жылтырату;

3) төртке дейін бақылау қимасы бар күрделі емес пішінді турбиналы, компрессорлы және желдеткішті қалақтар – пішіннің өлшемін және үстіңгі бетінің тазалығын сақтай отырып жетілдіру және өлшемдік жылтырату.

Параграф 3. Қалақтарды жылтыратушы, 4-разряд

340. Жұмыс сипаттамасы:

алтыға дейін бақылау қимасы бар күрделілігі орташа геометриялық пішіні және шамалы ширату бұрышының шамасы бар қозғалтқыш қалақтарын жетілдіре және келтіре отырып жылтырату және жалтырату; 0,07 дейін кіріс және шығыс жиектерді дайындау дәлдігі және үстіңгі беттің 8-10 класқа дейін бұдырлығы кезінде қырқыл пішінің әр жағынан 0,5 мм дейін металлды түсіре отырып қалақтарды жетілдіру және жылтырату; абразивтік және киіз дөңгелектермен өлшемді жылтырата отырып, әмбебап жылтыратқыш станоктарда күрделілігі орташа қозғалтқыштардың қалақтарын жөндеу кезінде пішінді үстіңгі беттен коррозия мен кенжарларды, қырқылдың кіріс және шығыс жиектерін жою.

341. Білуге тиіс:

қозғалтқыш қалақтарының міндеті және конструкциясы;

қалақтарды жасау үшін қолданылатын материалдарды таңбалау;

абразивтік және жылтыратқыш дөңгелектерге, пасталарға қойылатын мемлекеттік стандарттар;

фасонды құю және абразивтік дөңгелектерді теңгеру ережесі;

жылтырату кезінде қозғалтқыш қалақтары пішіндерінің өлшеміне температураның әсері;

қозғалтқыш қалақтарын жылтыратуда пайда болатын ақауларды жою әдісі;

сызбаларды оқу ережесі;

үстіңгі бетті өңдеу параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

қозғалтқыш қалақтары элементтерінің геометриялық өлшемдерін бақылау құралдарын пайдалану ережесі.

342. Жұмыс үлгілері:

1) нөлдік бағыттағыш аппараттардың қалақтары – механикалық өңдеуден кейін қырқұралды өлшемдік жылтырату;

2) күрделілігі орташа геометриялық пішіні бар турбиналы, компрессорлы және желдеткішті қалақтар – қырқұрал пішінін жөндеу кезінде коррозияны, механикалық қателерді және бұдырлықты жою;

3) шағын габаритті, істеп тұрған қосқыш қозғалтқыштардың турбиналық қалақтары – жетілдіру және жылтырату.

Параграф 4. Қалақтарды жылтыратушы, 5-разряд

343. Жұмыс сипаттамасы:

әр түрлі материалдан, оның ішінде саңылау бойынша 0,07 мм дейін жіберілген ыстыққа төзімді болаттан және титан қорытпаларынан жасалған алтыдан артық бақылау қимасы бар күрделі айнымалы, қисықсызықты геометриялық пішінді қозғалтқыш қалақтарын жетілдіру, жылтырату және жалтырату;

абразивтік және киіз дөңгелектермен өлшемді жылтыратумен 12 класқа дейін бұдырлықты қамтамасыз етіп, қалақтарды жөндеу кезінде күрделі айнымалы геометриялық пішінде қозғалтқыш қалақтарының пішінді үстіңгі беттерінен қырқұрал жиектерінде коррозиялар мен кенжарларды жою;

күрделі бақылау-өлшеу аспаптарын қолдана отырып, қалақтардың алынған нақты өлшемдерін және берілген формадан ауытқуын өлшеу.

344. Білуге тиіс:

қозғалтқыш қалақтарының нысаналы міндеті және конструкциясы;

қолданылатын материалдардың физикалық - техническалық қасиеті, титан қорытпаларын өңдеу ерекшеліктері;

абразивтік және жылтыратқыш шеңберлердің маркалары;

шеңберлерді теңгеру ережесі;

қозғалтқыш қалақтарын жылтыратуға қойылатын техникалық шарттар;

сызбаларды оқу ережесі;

қалақтарды жылтыратуға қойылатын техникалық талаптар;

қалақтардың сапасын бақылаудың заманауи құралдарын қолдану ережелері;

қалақтарды жылтыратуда брактар мен ақаулардың түрлері және себептері, олардың алдын алу және жою тәсілдері;

металдың үстіңгі қабатында қақталуды және кернеу қалдығын болдырмау тәсілдері;

қозғалтқыш қалақтарының техникалық жағдайын айқындау әдістері;

қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарының конструкциясы және қозғалтқыш қалақтарын оптико - механикалық бақылау аспабының қызмет принципі;

үстіңгі бетті өңдеудің параметрлері туралы негізгі мәліметтер.

345. Жұмыс үлгілері:

1) шүмекті бағыттағыш аппараттардың қуыс бір сөрелі және екі сөрелі құйылған қалақтары – толық жылтырату, жетілдіру және жалтырату;

2) алтыдан артық бақылау қимасы бар турбиналы, компрессорлы және желдеткішті қалақтар – коррозиямен және кенжарлармен зақымданған қалақтардың қырқұралдарын жасау және жөндеу кезінде жетілдіру және жылтырату.

Параграф 5. Қалақтарды жылтыратушы, 6-разряд

346. Жұмыс сипаттамасы:

әр түрлі материалдардан жасалатын және ширатылған үлкен бұрышы бар күрделі айнымалы геометриялық пішінді қалақтарды толық жетілдіру және жылтырату;

қозғалтқыш қалақтарының тәжірибелі үлгілерін және өлшемдер эталондарын, тазалығын жасау;

көшіргіштерді жасау.

347. Білуге тиіс:

қолданылатын физикалық - механикалық материалдардың қасиеті және ыстыққа төзімді және титан қорытпаларының ерекшелігі;

қозғалтқыш қалақтарын көшірудің техникалық шарттары;

қозғалтқыш қалақтарды жетілдіру жөніндегі нормативтік құжаттар және сызбалар;

жоғары өнімді жұмыс істеу және қозғалтқыш қалақтарының бетін өңдеудің жоғары дәлдігіне жету тәсілдері;

күрделі жылтырату жұмыстарын орындаумен байланысты есептеулер жүргізу ережесі;

қалақтарды бақылаудың техникалық құралдары;

оптика - механикалық бақылау аспаптарының құрылғысы.

348. Жұмыс үлгілері:

1) бандажды сөрелері және көп бақылау қимасы бар күрделі геометриялық пішінді қалақтар - қиыстырып келтіру және жылтырату, сондай-ақ жөндеу кезінде коррозия мен сызаттарды жою;

2) қуыс турбиналы және компрессорлы қалақтар – үлгілер мен эталондарды жасау;

3) онға тең немесе оннан артық бақылау қимасы бар турбиналы, компрессорлы және желдеткішті қалақтар – қиыстырып келтіру, жылтыратужәне жалтырату.

23. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик
Параграф 1. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 2-разряд

349. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым принципті тәсімдер бойынша амперметр, вольтметр, тестер және тағы басқа типтік электр өлшегіш аспаптарды пайдалана отырып, қарапайым электрлік тізбектерді жөндеу;

ұшу аппараттарының қарапайым радиоэлектрондық жабдықты бөлшектеу;

күрделі емес кабелдерді жасау;

қарапайым принципті тәсімдерге сәйкес раидиоэлектрондық жабдықтың элементтерін дәнекерлеу;

радиоэлектрондық жабдықтың блоктарын жөндеу кезінде күрделі емес слесарлық операцияларды орындау.

350. Білуге тиіс:

ұшу аппараттар электронды жабдықтардың блоктарын бөлшектеу технологиясы;

радиоэлектрондық жабдықтардың міндеті;

күрделі емес өлшеу аспаптарын пайдалану ережесі;

радиоэлектрондық жабдықтардың қарапайым элементтерін дәнекерлеу технологиясы және негізгі дәнекерлеудің құрамы;

жүргізілетін жөндеуде қолданылатын материалдар туралы негізгі мәліметтер;

орындалатын жұмыс көлемінде слесарлық іс.

351. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі кинематикалық тәсімдері жоқ антенналар, сүзгілер, аморт. рамалар, радиоэлектрондық жабдықтардың блоктарын бекіту панельдері – көзбен шолып ақауды анықтау;

2) көлемді монтаждау және 5 мм артық қадамы бар баспа платтары негізінде орындалған радиоэлектрондық жабдықтардың блоктары – резисторларды, конденсаторларды, трансформаторларды ауыстыру;

3) радиоэлектрондық жабдықтардың блоктары – бөлшектерден коррозияларды жою;

4) сельсинді датчиктер – бөлшектеу;

5) бөлшектер мен сымдар – принципті және монтаждау тәсімдеріне сәйкес таңбалау;

6) жалғастырғыш, көп талшықты, блок аралық кабельдер – жөндеу;

7) ПУР, ПУАТК типтік басқару панельдері – жөндеу кезінде белгілеу, бұрғылау, ию, тойтару, дәнекерлеу;

8) резисторлар, дроссельдер, трансформаторлар – бақылау-өлшеу аспаптарының көмегімен тексеру.

Параграф 2. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 3-разряд

352. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі емес радиоэлектрондық жабдықтардың бөлшектері мен тораптарын жөндеу, құрастыру;

радиоэлектрондық аппаратураның күрделілігі орташа агрегаттары мен блоктарын бөлшектеу;

күрделі емес принципті тәсімдерге сәйкес радиоэлектрондық аппаратураның күрделі емес блоктары мен агрегаттарының аспалы бөлшектері мен тораптарын дәнекерлеу;

жөнделетін радиожабдықтар бөлшектерінің типтік ақауларын айқындау;

ұшу аппараттардан алынған радиоэлектрондық жабдықтардың жиынтығын айқындау.

353. Білуге тиіс:

радиоэлектрондық аппаратуралардың агрегаттар мен блоктарды жөндеу және бөлшектеу технологиясы, олардың жұмыс істеу принципі, конструкциясы, міндеті;

сынақ стендтерінің қоректендіру көздері, оның міндеті, пайдалану ережесі;

бақылау-өлшеу аппаратураларын және арнаулы құралды қолдану ережесі;

коррозияның пайда болу себептері, одан қорғау тәсілдері;

радиоэлектрондық аппаратуралардың күрделі емес бөлшектері мен тораптарын, блоктары мен агрегаттарын дәнекерлеу технологиясы;

электр, радио техника негіздері;

жөнделетін блоктар мен агрегаттардың технологиялық және жұмыс құжаттамасы.

354. Жұмыс үлгілері:

1) 5 мм кем қадамы бар баспа платтарының негізінде орындалған радиоэлектрондық аппаратуралардың блоктары – жөндеу;

2) радиоэлектрондық блоктар – монтаждауды сылдырату;

3; "Пеленг", "Микрон" типтік бағыттаушы аспаптар – жөндеу;

4) күрделі электрлік және кинематикалық тәсімдері бар басқару пульттері – техникалық шарттарға сәйкестігін тексеру;

5) радиошамдар, транзисторлар - ИРП-1М, ЛЗ-3 типтік қондырғыларда техникалық шарттарға сәйкестігін тексеру, жаттықтыру және сынау;

6) реле – статикалық және динамикалық режимдегі параметрлерді тексеру.

Параграф 3. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 4-разряд

355. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа электронды аппаратураларды жөндеу және құрастыру;

күрделі радиоэлектрондық аппаратураны тораптар мен бөлшектерге бөлшектеу;

жөнделетін радиоэлектрондық жабдықтардың техникалық жағдайын айқындау;

бақылау-өлшеу аппаратураларының көмегімен жөнделетін радиоэлектрондық аппаратуралардың параметрлерін тексеру және сипаттамасын түсіріп алу;

радиоэлектрондық аппаратуралардың күрделі бөлшектері мен шамдарын микромодулды орындауда тәсімдерді дәнекерлеу;

электр калибрлеу карталарына сәйкес радиоэлементтердің жұмыс режимін өлшеу;

радиоэлектрондық аппаратураларды дірілге сынау.

356. Білуге тиіс:

күрделілігі орташа радиоэлектрондық аппаратуралардың атауы, міндеті, пайдалану ережесі және жөндеу технологиясы;

бақылау-өлшеу аппаратураның көмегімен радиоэлектрондық аппаратураның негізгі параметрлерін тексеру әдістемесі (градуирлеудің дәлдігі, сезімталдығы, модульдеудің тереңдігі, қуаттылық және тағы басқа);

негізгі өлшеу аппаратурасының (стандартты сигналдардың, дыбыс генераторларының, толқын өлшегіштердің, модуль өлшегіштердің, кварцты калибраторлардың, шығысты өлшегіштердің, шамды сынағыштардың, антенна эквиваленттерінің), сондай-ақ, радиоаппаратура және радиоэлектрондық құрылғылардың белгілі бір типтерін тексеруге және теңшеуге арналған арнаулы аппаратуралардың қызметі және пайдалану ережесі;

радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу кезінде қолданылатын материалдардың міндеті, маркасы және қасиеті;

монтаждау және орау сымдарының маркалары;

шақтамалар мен қондырмалардың жүйесі;

радиоэлектрондық аппаратура бөлшектерінің бетін өңдеу параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

электронтехника, радиотехника, радиолокация негіздері;

микромодульды орындауды тәсімдерді дәнекерлеу технологиясы.

357. Жұмыс үлгілері:

1) ВПП, ВПВ, ВКС типтік қоректендіргіш блоктар – құрастыру, монтаждау;

2) баспа платтар, көп қабатты – көп шығарылатын шағын тәсімдерді жөндеу, ауыстыру;

3) ПВС-27, ПВ-11 типтік қоректендіргіш платтар – жөндеу, реттеу;

4) модуляторлы және генераторлы радиошамдар – параметрлерді тексеру;

5) микромодулды орындалған тәсімдер – дәнкерлеу;

6) транзисторлар, шағын тәсімдер – параметрлерді тексеру

Параграф 4. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 5-разряд

358. Жұмыс сипаттамасы:

электрониканың бір бағытына функционалдық және тәсімдік бағдарланған (қабылдау-тапсыру, сандық, жергілікті) радиоэлектрондық жабдықтардың блоктарын жөндеу және теңшеу (міндеті кешенді теңшеусіз);

радиоэлектрондық жабдықтарды климаттық сынау;

радиоэлектрондық жабдықтардың тарлық күрделілік топтарының ақауын анықтау;

тиісті құжатты рәсімдей отырып, радиоэлектрондық жабдықтарды қабылдау және тапсыру.

359. Білуге тиіс:

жөнделетін радиоэлектрондық жабдықтардың міндеті, конструкциясы, қызмет принципі, техникалық деректері және пайдалану ережесі;

радиоэлектрондық жабдық жұмысының мамандану бағыты бойынша оның блоктары мен тораптарын баптау тәсілдері;

баптау және қабылдап - тапсыру, навигациялық және айыру радиоэлектрондық аппаратураның негізгі өлшемдерін алу әдістемесі;

радиоэлектрондық жабдықтардың блоктары мен тораптарының функционалды схемалары деңгейіндегі таңдалған мамандану бойынша радиоэлектрондық схемалар;

радиоэлектрондық жабдықтың ақауын табудың негізгі әдістері; ақауын табу ережесі және антикоррозийлік және лакты сыр қабатын қалпына келтіру тәсілдері;

металдарды термоөңдеу түрлері, радиоэлектрондық жабдықтың барлық қосылыстарын дәнекерлеу технологиясы;

электр және радиотехника, радиолокация негіздері.

360. Жұмыс үлгілері:

1) электронды есептеу машиналарының блоктары – реттеу;

2) КП-7, КП-3 типті бұйымдар - блоктарды баптау;

3) СП-50, УС8 типті бұйымдар – баптау, реттеу;

4) қабылдауыштар, таратушы, шифраторлар, дешифраторлар – техникалық шарттарға сәйкестігін тексеру.

Параграф 5. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 6-разряд

361. Жұмыс сипаттамасы:

радиоэлектрондық аппаратураның блоктарын қағидаттық схемалар бойынша электроника (қабылдап-тапсырушы, сандық, локациялық) бақыттарының бірі бойынша функционалды және схемалық бағдарланған кешенді баптауды қоса алғанда, жалпы мақсаттағы және өндірілетін жұмыс бағытында функционалды бағытталған өлшеу техникасының көмегімен жөндеу және баптау;

тестілік бақылаудың арнайы жабдықтарын пайдалана отырып, радиоэлектрондық аппаратураның күрделі блоктарын, платаларын, құрылғыларының ақауын табу, жөндеу, реттеу;

радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу және құрастырумен байланысты қажетті есептерді орындау.

362. Білуге тиіс:

әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық аппаратураның тораптары мен блоктарын жөндеу, баптау және сынау технологиясы;

радиоэлектрондық аппаратураның блоктарын таңдалған мамандану бойынша баптау технологиясы;

жөнделетін радиоэлектрондық аппаратураның ақаулықтарын жою тәсілдері;

әрбір радиоэлементтің қызмет ету қағидаты, мақсаты, реттеу тәсілдері, әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық схемалар;

электровакуум техникасы мен жартылай өткізгіш аспаптар туралы негізгі мәліметтер.

363. Жұмыс үлгілері:

1) радиоэлектрондық жабдықтың жоғары жиілікті блоктары – жөндеу, реттеу;

2) А-811, КП-2 типті бұйымдардың блоктары – жөндеу, баптау;

3) индикация, синхронизация, координаттық-радиолокациялық және радионавигациялық станциялардың блоктары - жөндеу, реттеу;

4) таратқыштар, қабылдағыштар мен радиоэлектрондық жабдықтардың басқа да арнайы блоктары – бұйым жиынтығын электрлік қосу арқылы ақауын табу.

Параграф 6. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 7-разряд

364. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі басқарушы және есептеуіш кешендерді қоспағанда, әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу, баптау және реттеу;

күрделі элетромеханикалық, радиотехникалық, электронды-есептеуіш құрылғыларын, механизмдер мен жүйелерді, күрделі бақылау-өлшеу аспаптары мен ЭЕМ көмегімен электр өлшемдерін ала отырып, электрлік және механикалық реттеу, баптау және толық тексеру, сынау және тапсыру;

әртүрлі функционалдық мақсаттағы блоктар мен бұйымдарды (импульстік, қабылдап-тапсырушы, сандық, локациялық) кешенді баптау;

күрделі өлшеу схемаларын құрастыру және оларды радиоэлектрондық аппаратураны кешенді тексеру және сынау үшін баптау;

әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық схемаларды қажетті өлшемдерге қол жеткізу үшін пысықтау немесе өзгерту;

радиоэлектрондық аппаратура мен аспаптарды оларды кешенді тексеру кезінде жұмыстың тиімді режимін таңдау.

365. Білуге тиіс:

әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу және баптау технологиясы;

әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық схемалар;

қолданылатын күрделі бақылау-өлшеу аппаратурасының, жұмыста пайдаланылатын ЭЕМ мақсаты мен құрылысы;

радиоэлектрондық аппаратура мен аспаптарды оларды кешенді тексеру кезінде жұмыстың тиімді режимін таңдау әдістері;

электровакуумдық және жартылай өткізгіш техниканың, схемотехниканың, микропроцессорлық техниканың, жоғары деңгейде бір-екі тілде және бір-екі микропроцессорлық жиынтықтарға арналған ассемблер тілінде бағдарламалау негіздері.

366. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

367. Жұмыс үлгілері:

1) индикация блоктары, генераторлық блоктар, басқару пульттерінің блоктары - жөндеу кезінде кешенді баптау;

2) жылдамдықты допплерлік өлшеу - жөндеу кезінде кешенді баптау;

3) радиолокациялық қабылдауыштар – жөндеу кезінде кешенді баптау.

Параграф 7. Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик, 8-разряд

368. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі басқарушы және есептеуіш кешендерді қоса алғанда, әртүрлі функционалдық мақсаттағы радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу, баптау және реттеу;

техникалық жай-күйінің жөндеуге жарамдылығын айқындау және қалпына келтіру жұмыстарының талап етілетін деңгейі;

күрделі электромеханикалық, радиотехникалық, электр есептеуіштік құрылғылардың, қағидаттық схемалар мен бақылау-өлшеу аппаратурасын пайдалана отырып, бірлесе жұмыс істейтін механизмдер мен аспаптарды жөндеу;

радиоэлектрондық аппаратура бұйымдарының өзара әрекет жасауын талдау, түзетуді немесе баптауды қажет ететін кешендердің өлшемдерін айқындау;

тәжірибелік, сынақ, бірегей радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу, баптау және реттеу;

жөнделетін ұшу аппаратындағы радиоэлектрондық аппаратураны тексеру, күрделі құрастыру сызбаларын пайдалана отырып, қажетті есептерді жүргізе отырып ақаулықтарды жою;

радиолокациялық жүйелердің аэродромға қондыру жүйесінің шығару индикаторларымен жанастыру;

электросхемаларды, сондай-ақ күрделі радиоэлектрондық жабдықтың ақауын табуға және баптауға арналған бірегей және сынақ жабдықтарын бөлшектеу және құрастыру;

микропроцессорлық жүйені жөндеу.

369. Білуге тиіс:

күрделі, бірегей және сынау мақсатындағы радиоэлектрондық аппаратураны жөндеу және баптау технологиясының ерекшелігі;

автоматика, сандық және импульстік техника бойынша схемаларды, радиолокациялық аппаратура тораптарының, қабылдап - таратушы құрылғылардың, антенналық - фидерлік жүйелердің схемасын жасау технологиясы;

жоғары деңгейдегі бір-екі тілде және бір-екі микропроцессорлық жиынтықтарға арналған ассемблер тілінде жазылған бағдарламаларды оқу ережесі;

микропроцессорлық схемаларды қоса алғанда, күрделі радиоэлектрондық схемаларды оқу ережесі;

жартылай өткізгіш, электровакуумдық, схемалық және микропроцессорлық техниканың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

өндіретін жұмыс көлемінде бағдарламалау теориясы.

370. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

371. Жұмыс үлгілері:

1) байланыс, қарулану, жеке қорғану жиынтықтары – ұшу аппаратында жөндеу, тексеру және реттеу;

2) К-22, СОМ-64 типті бұйымдар – кешенді баптау.

24. Радиолокаторшы радист
Параграф 1. Радиолокаторшы радист, 4-разряд

372. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу сынақтары алдында жердегі радиобайланыс, радионавигациялық және радиолокациялық техниканы тексеру және дайындау;

байланыс радиостанциясын пысықтап тексеру және баптау;

жекелеген регламенттік жұмыстарды орындау;

қызмет көрсетілетін блоктарды тексеру және жөндеу;

ауысым блогына дейін ақаулықтарды диагностикалау;

жекелеген бөлшектер мен тораптарды: магнетрондарды, плистрондар мен каскадтың шығыстарындағы радиолампаларды ауыстыру;

дәнекерлеу жұмыстарын орындау.

373. Білуге тиіс:

радиостанциялардың, радиомаяктардың, радиолокациялық станциялардың, бақылау-өлшеу және электрондық аспаптардың жұмыс қағидаты;

электронды блоктар мен тораптарды диагностикалау және тестілеу әдістері, блоктар мен тораптардың құрылысы мен мақсаты;

фидерлік және монтаждау схемаларын оқу ережесі;

бақылау-өлшеу аппаратурасын қолдану ережесі мен тәсілдері;

радио және радиолокациялық станцияларды пайдалану бойынша нұсқаулық;

электротехника, радиотехника, радиолокация және радиомонтаждау ісінің негіздері.

Параграф 2. Радиолокаторшы радист, 5-разряд

374. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу сынақтары алдында жердегі радиобайланыс, радионавигациялық және радиолокациялық техниканы дайындау, оның жұмысқа жарамдылығын пайдалану нұсқаулығына сәйкес арнайы аспаптарды пайдалана отырып, тексеру;

негізгі өлшемдерді іске қосу, тексеру, қондыру радиолокациялық жүйесін баптау, реттеу және оны регламенттеу жұмыстарын біліктілігі анағұрлым жоғары радиолокаторшы радисттің басшылығымен орындау;

бір станциядағы жұмыстан екінші станцияға ауысу болмаған кезде радиостанцияның ақауларын анықтау және жою;

істен шығуды диагностикалау, қызмет көрсетілетін жабдықтың жұмысындағы ақаулықтарды функционалды типтік элемент дәлдігіне дейін іздеу;

электровакуум, жартылай өткізгіш аспаптар мен интегралдық микросхемаларда орындалған радиобайланыс, радионавигациялық және радиолокациялық техниканы жөндеу, баптау және сынау;

радиостанциялардың блоктарын ашу, потенциометрлерді, түйісетін бетті тазалау арқылы регламенттеу жұмыстарын орындау;

техникалық құжаттаманы толтыру.

375. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтың құрылысы;

радиостанциялардың блоктары мен тораптарының функционалдық және қағидаттық схемалары;

қызмет көрсетілетін жабдықты, блоктары мен тораптарын бөлшектеу және құрастыру, жөндеу, монтаждау, реттеу және сынау әдістері;

радиолокациялық жүйенің немесе кешеннің құрамындағы жекелеген қызмет көрсетілетін блоктары мен тораптарының мақсаты және өзара әрекеттесуі;

бақылау-өлшеу аспаптары мен стенділердің құрылысы, баптау және қолданылу ережесі;

микроэлектроника негіздері.

Параграф 3. Радиолокаторшы радист, 6-разряд

376. Жұмыс сипаттамасы:

радиолокациялық станцияның тораптары мен жүйесін диагностикалау;

қызмет көрсетілетін жабдық жұмысындағы ақаулықтардың себебіне оларды жою әдісін таңдай отырып, талдау, есептер жүргізу және жою;

ұшу сынақтары алдында жердегі радиобайланыс, радионавигациялық және радиолокациялық техниканы дайындау, оның жұмысқа жарамдылығын тексеру және толық баптау;

радиостанцияны қашықтықтан басқаруды баптау және жөндеу;

қабылдап - тарату трактілерінің негізгі өлшемдерін оларды жұмысқа дайындау барысында өлшеу, сипаттамасын, осциллограммасын алу, кесте құру, модуляторларды жөндеу және баптау;

антенналарды көлденең орналастыру және түзету, жабу бұрыштарын алу;

толық көлемде регламенттеу жұмыстарын орындау.

377. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтың құрылысы, құрылымдық ерекшеліктері, жұмыс қағидаты мен жұмыс режимі;

радиостанциялардың, радиомаяктар мен радиолокациялық станциялардың функционалдық және қағидаттық схемалары;

шығарылатын радиоаппаратуралы байланыс схемасы;

қызмет көрсетілетін техника ақаулықтарының түрлері және оларды аэродромды және лабораториялық жағдайда жою тәсілдері;

қызмет көрсетілетін радиотехникалық құрылғылардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

электроника, радиотехника, радиолокация негіздері.

378. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

Параграф 4. Радиолокаторшы радист, 7-разряд

379. Жұмыс сипаттамасы:

қондыру радиолокациялық жүйесін іске қосу, негізгі өлшемдерін тексеру, баптау, реттеу, толық жөндеу;

радиолокациялық станцияның барлық кешенінің жекелеген тораптарын ауыстыра отырып, толық баптау және оның функционалдық схемасын тексеру;

радиобайланыс, радионавигациялық және радиолокациялық жердегі техниканың жекелеген пайдалану режимдерінде жұмысқа дайындау және кешенді баптау; ұшу сынақтары алдында ұшуды қамтамасыз ету;

қызмет көрсетілетін техника (жабдық), аппаратура мен жүйелердегі, сондай-ақ қағидаттық және монтаждау схемаларындағы күрделі ақауларды анықтау;

аэродромды және лабораториялық жағдайларда ақауларды анықтау және жоюды талдау;

радиомаяктардың, радиостанциялар мен радиолокациялық станцияларды бақылау аппаратурасын баптау; өзара кедергілерді өлшеу және олардың пайда болу себептерін анықтау жұмыстарын жүргізу;

қызмет көрсетілетін техниканы ұшып көруге дайындау және ұшып көру;

қолайсыз жағдайда ұшу аппараттарын нүктеге шығару кезінде жетекшіге көмек көрсету.

380. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтың құрылысы, жұмыс қағидаты мен жұмыс режимі;

интегралды микросхемаларда орындалған электронды құрылғылардың құрылымдық және электрлік ерекшеліктері;

бақылау-өлшеу аппаратурасының мақсаты және микропроцессорлық техника базасында қолдану мүмкіндігі, сынау және зерттеу бағдарламалары;

қызмет көрсетілетін аппаратураны электр, механикалық және кешенді реттеу әдіс-тәсілдері;

радиоқұрылғылардың (жиілікті түрлендіргіштердің, модуляторлардың, УПЧ және тағы басқа) схемаларын есептеу элементтері;

схемотехника және микропроцессорлық техника негіздері.

381. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

Параграф 4. Радиолокаторшы радист, 8-разряд

382. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу сынақтары алдында ұшуды қамтамасыз етуге арналған радиобайланыс, радионавигациялық және радиолокациялық жердегі техниканы әртүрлі пайдалану режимдерінде жұмысқа дайындау және кешенді баптау;

қызмет көрсетілетін техника (жабдық), аппаратура мен жүйелердегі, сондай-ақ қағидаттық және монтаждау схемаларындағы күрделі құрылымдық ақауларды анықтау және жою;

радиоаппаратураның, құрылғылардың, радио - және электроавтоматика құралдарының сынақ үлгілерін әзірлеу және құрылымдауға, қызмет көрсетілетін жабдық жұмысының сапасы мен беріктігін арттыруға бағытталған жаңартуға қатысу;

электронды құрылғыларды кешенді реттеу;

электр сымдарын, басқару жүйесін, бақылау және сыртқа шығаратын аппаратураны және күрделілігі басқаша жабдықтарды жөндеу және өлшемдік баптау.

383. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтардың қызмет ету алгоритмдері, оның машиналық командалары жүйесі;

қызмет көрсетілетін жабдықтар жүйесінің құрылымдық ерекшеліктері және оның ақпарат тарату жүйесі;

электронды жабдықты қайта баптау әдіс-тәсілдері;

ақпарат тарату аппаратурасын басқару жүйесі;

қолданылатын жабдықта және олардың шетелдік түрлеріндегі электровакуум, жартылай өткізгіш, интегралдық және сандық аспаптардың құрылымдық ерекшеліктері.

384. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

25. Плазалық белгілеуші
Параграф 1. Плазалық белгілеуші, 2-разряд

385. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі емес кеспелтектерде, формаблоктарда, көшірме кескінде нақты құрастыру сызбалары мен шаблондары бойынша контурлар мен базалық желілерін белгілеу;

винипроздағы теориялық плаздардан жиектері мен базалық желілерді көшіру;

ұшу аппараттарының күрделі емес тораптарының контурлары мен қималарындағы құрылымдық плазаларда құру және байланыстыру;

ұшу аппараттарының күрделі емес тораптарының шаблондарында белгілеу;

қарапайым плазаларды ақаулық ведомостері бойынша жөндеу.

386. Білуге тиіс:

орындау үшін белгілеуді талап ететін қарапайым геометриялық құрылымдардың тәсілдері;

плаза құрылысы;

плазалық жұмыстардың мақсаты мен сипаты;

плазалар мен шаблондардағы ақпараттың түрлері;

плазалық, белгілеу, өлшеу және сызба құралдарын пайдалану ережесі;

плазалар мен шаблондарды жасауға қойылатын техникалық талаптар.

387. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі емес люктердің, жапсырмалардың, ленталардың кеспелтектері мен көшірме кескіні – белгілеу және байланыстыру;

2) кронштейндердің, шағын тюктердің, сөрелердің, фитингілердің, құлақтардың, кептіріндінің, бұрыштың және тағы басқа құрылымдық плазалары – құру және байланыстыру;

3) күрделі емес құрылымдық плазалар - винипроз плазаларға көшіру.

Параграф 2. Плазалық белгілеуші, 3-разряд

388. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа кеспелтектерде, формаблоктарда, көшірме кескінде нақты құрастыру сызбалары мен шаблондары бойынша ұшу аппараттары бөлшектерінің контурлары мен технологиялық кескіндерін белгілеу;

күрделілігі орташа ұшу аппараттарының тораптары мен бөлшектерінің құрылысы, контурлары мен қималарының құрылымдық плазаларында құру және байланыстыру;

күрделі теориялық және құрылымдық плазаларды винипрозға көшіру;

күрделілігі орташа ұшу аппараттарының тораптары құрылысының шаблондарында белгілеу;

күрделілігі орташа есептерді орындау.

389. Білуге тиіс:

күрделі емес теориялық қималарды құру әдістемесі;

негізгі геометриялық және тригонометриялық тәуелділіктер мен құрылымдар;

ұшу аппараттары агрегаттарының жиектерін теориялық жиектеу әдістері;

екінші қатар, батокстер мен көлденеңдердің қисығы әдістері, қималардың пайда болуының сәулелік әдістері;

плазаларды байланыстырудың плазокондукторлық әдістері;

техникалық сызу, геометрия, тригонометрия туралы негізгі мәліметтер.

390. Жұмыс үлгілері:

1) күрделілігі орташа люктердің, жиектері мен басқа да бөлшектердің кеспелтектері мен көшірме кескіндері - белгілеу және байланыстыру;

2) панельдердің, люктердің, жиектердің құрылымдық плазалары - құру және байланыстыру;

3) қанаттың алынатын бастарының, бимс аралықтарының, өртке қарсы аралықтардың құрылымдық плазалары – құру, байланыстыру, көшіру;

4) жіктес ашалар мен рамалардың контурлары мен қималарының плазалары – күрделілігі орташа есептерді жүргізе отырып, құру және байланыстыру.

Параграф 3. Плазалық белгілеуші, 4-разряд

391. Жұмыс сипаттамасы:

кеспелтектер мен формаблоктарда базалық желілерді, күрделі пішінді контурлар мен тіліктерді күрделі белгілеу құралдары мен құрылғыларын пайдалана отырып, құрастыру сызбалары мен шаблондар бойынша белгілеу;

белгіленген бұрыш бойынша қисық қималарын есептеу және құру;

малка, плазалық кестелерді есептеу және құру;

ұшу аппараттарының күрделі тораптарын құру және байланыстыру.

392. Білуге тиіс:

сәулелік және деректемелік кестелерді есептеу әдістері;

есептердің мәліметтері бойынша жіңішке жіптердің көмегімен екінші қатарлы қисықты құру ережесі;

қажетті есептерді орындай отырып, күрделі агрегаттық - құрастыру сызбалары бойынша құрылымдық плазаларды сызу әдістері;

күрделілігі әртүрлі плазалық, белгілеу, сызу және өлшеу құралдарының, аспаптары мен құрылғыларының құрылысы мен қолданылу тәсілдері;

геометрия, тригонометрия және жобалық сызба негіздері.

393. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі құрылымды қаптамалардың, жиектердің люктердің кеспелтектері - белгілеу және байланыстыру;

2) шпангоуттердің, нервюралардың, лонжерондардың құрылымдық плазалары - белгілеу және байланыстыру;

3) шпангоуттердің, бактардың, май бактарының, контейнерлердің құрылымдық плазалары - құру және байланыстыру;

4) шпангоуттардың, нервюралардың, лонжерондардың ШКК шаблондар - белгілеу және байланыстыру.

Параграф 4. Плазалық белгілеуші, 5-разряд

394. Жұмыс сипаттамасы:

нивелирді, күрделі белгілеу құралдар мен құрылғыларды пайдалана отырып, ұшу аппараттарының күрделі агрегаттарының беті макетінде теориялық және құрылымдық белгілеу;

ұшу аппараттарының күрделі агрегаттарының плазаларын координатографтардың көмегімен құру және байланыстыру;

плазалық схемалар мен кестелерді жасау, екі белгіленген бұрыштар бойынша қисық қималарды есептеу және құру;

ұшу аппараттарының күрделі және үлкен көлемді контурлар мен қималардың плазаларында құру және байланыстыру;

күрделі плазалар мен шаблондарды тексеру және жөндеу;

ақау ведомостерін құру.

395. Білуге тиіс:

күрделі теориялық қималарды жасау әдістері;

ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын құрылымдық плазаларда күрделі байланыстыру әдістері;

әртүрлі механикалық және термиялық өңдеу кезінде қолданылатын металдар мен балқымалар маркаларының қасиеттері;

координатографтардың құрылысы мен қызмет көрсету ережесі;

геометрия, тригонометрия, техникалық сызу.

396. Жұмыс үлгілері:

1) зализ, туннель, гаргрот беттерінің макеті – толық белгілеу;

2) күрделі бөлшектер контурларының, түйіскен ашалардың, фитингілердің, рамалардың, лонжерондардың плазалары – құрылымдарды жасау және байланыстыру;

3) шасси жармаларының, кіретін есіктің, контейнерлер люктері мен есіктері жиектерінің, әлеуетті шпангоуттердің құрылымдық плазалары – құру және байланыстыру;

4) жапсарлар және әлеуетті шпангоуттер мен нервюралардың ШКК шаблондары – белгілеу және байланыстыру.

Параграф 5. Плазалық белгілеуші, 6-разряд

397. Жұмыс сипаттамасы:

ауыр ұшу аппараттарының күрделі агрегаттары бетінің макеттерінде теориялық және құрылымды элементтерді белгілеу;

плазада құру және кинематикалық жүйелерді тексеру;

қаптаманы пішу есебі;

жіктес ашалар мен фитингілерінің құрылымын байланыстыра отырып, шаблондарды, ажырамаларды белгілеу;

күрделі плазалар мен шаблондарды тексеру және жөндеу;

табиғи және көлемді плазалық ажырамалардың өлшемдерін эскиздерге ауыстыру.

398. Білуге тиіс:

плазаларда күрделі жиектерді құрылымдық байланыстырудың әртүрлі әдістері;

ажырамаларды құру және контурларды байланыстыру кезінде атизацияланған кестелердің тригонометриялық және әртүрлі жүйелерінің қолданылу тәсілдері;

теориялық сызбаларды ресімдеу ережесі;

барлық шаблондардың номенклатурасы;

олардың мақсаты мен қолданылуы;

құрылымдық плазалар мен шаблондарды жасаудың техникалық шарттары;

техникалық сызба, геометрия, тригонометрия, сызу геометриясы, материал тану, негіздері;

шектеулер мен қондырулар.

399. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

400. Жұмыс үлгілері:

1) пилот шамы, шамы бар азық кабинасы бетінің макеті - белгілеу;

2) пилот шамының, ауа сорғыштың, шасси гондоласының, капоттың құрылымдық плазасы – құру және байланыстыру;

3) шассидің кинематикалық схемаларының, электрондардың, қақпақтардың, жылжымалы тұрақтандырғыштың байланыстыру плазалары – құру және тексеру.

Параграф 6. Плазалық белгілеуші, 7-разряд

401. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының сынақ және бірегей агрегаттарының бетіндегі макеттердегі теориялық және құрылымдық элементтерді белгілеу;

бағдарламалық құрылғыларды, құралдарды, есептеуіштерді толық баптау және жұмысын бақылау;

күрделі плазалық-шаблондық жабдықтарды бақылау және байланыстыру.

402. Білуге тиіс:

дәлме-дәл оптикалық және лазерлік аспаптарды қолдану ережесі;

дәлме-дәл плазаларды жасаудың техникалық шарттары;

координатографтардың құрылымдық ерекшеліктері және оларды баптау ерекшеліктері;

бағдарламалау негіздері.

403. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

404. Жұмыс үлгілері:

1) аэробус типті ұшу аппараттары шассиінің гондолалары бетінің макеттері – белгілеу;

2) қос қисығы бар, ерекше күрделі аэродинамикалық жиектері бар беттердің құрылымдық плазалары – құру, байланыстыру.

1. Тренажерларды реттеп-баптаушы
Параграф 1. Тренажерларды реттеп-баптаушы, 4-разряд

405. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттары тренажерларының күрделілігі орташа жүйелерінің жекелеген блоктарын баптау және реттеу;

электрондық жабдықтарды, есептеу машиналарына техникалық қызмет көрсету және жекелеген ақаулықтарды анықтау;

бригада құрамындағы ұшу аппараттарының күрделілігі орташа тренажерларының жүйесіне сынақ жүргізу және оларды қабылдаушыға тапсыруға қатысу;

есептеуіш техниканы жұмысқа дайындау;

ұшу аппараттарының күрделілігі орташа тренажерларының жекелеген құрылғылары мен тораптарын техникалық тексеру;

ұшу аппараттары тренажерларының бұйымдарына күрделілігі орташа регламенттеу жұмыстарын жүргізу.

406. Білуге тиіс:

тренажерлардың жекелеген элементтерінің мақсаты мен тораптарының өзара әрекеттесуі;

регламенттелетін аппаратураның құрылымы, есептеуіш техниканы пайдалану және жөндеу бойынша жетекші және нормативтік құжаттар;

ұшу аппараттары тренажерларының жекелеген блоктары мен құрылғыларын электрлік және механикалық реттеу әдіс-тәсілдері;

бақылау-өлшеу аспаптарының мақсаты, оларды пайдалану және реттелетін құрылғыларға қосу ережесі;

қоректендіру көздерін тренажерға қосу схемасы;

радиоэлектрондық аппаратураны монтаждау тәсілдері;

ұшу аппараттарының бір типті тренажерларын жөндеу технологиясы;

реттелетін блоктардың, тораптар мен құрылғылардың ақаулықтарын анықтау әдістері;

ұшақтардың негізгі радионавигациялық қағидаттары;

аэродинамика және ұшақ радиотехникасының ұшу динамикасы бойынша қарапайым мәліметтер.

Параграф 2. Тренажерларды реттеп-баптаушы, 5-разряд

407. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының (ауа баптау, өртке қарсы қорғаныш, жарықтандырудың кабинаішілік жүйесі, сигнализация, сумен жабдықтау және кәріз жүйесі және тағы басқа) тренажерлары жүйесінің жекелеген имитаторларын баптау және реттеу;

есептеуіш орталықтың электронды жабдықтарын техникалық пайдалануды қамтамасыз ету;

ұшу аппараттары тренажерларының жүйесіндегі бөлшектер мен тораптарды ауыстыру;

электромеханикалық агрегаттардың ақауын табу және жөндеу;

монтаждау схемаларының элементтерін есептеу және реттелетін жабдықты монтаждау;

ұшу аппараттары тренажерлары жүйесінің имитаторларын жөндеу;

техникалық құжаттаманы ресімдеу.

408. Білуге тиіс:

бапталатын жүйені электрлік және механикалық реттеу әдістері;

бақылау-өлшеу аспаптарының жұмыс қағидаты және құрылысы;

тренажердің реттелетін жүйелерінің ұшу жүйесінің ұқсас типті басқа жүйелерімен өзара әрекеттесу ережесі;

тренажерларды жасау және жөндеу үшін қолданылатын материалдардың қасиеттері;

реттелетін жүйелердің ақаулықтарын анықтау әдістері;

монтаждау және қағидаттық схемаларды оқу ережесі;

аэродинамика және ұшу аппараттарының ұшу динамикасы бойынша негізгі мәліметтер;

электроника, радиотехника, автоматика негіздері, бақылау жүйелерінің теориясы.

409. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

Параграф 3. Тренажерларды реттеп-баптаушы, 6-разряд

410. Жұмыс сипаттамасы:

бір типті әуе кемелерінің сериялы тренажерларының күрделі жүйесін (жанар-жағар май жүйесі, гидрожүйе, мұз қатуға қарсы жүйе, ұшырып - қондыру құралдары, визуалды жағдай жүйесі, сөйлеу командаларының және басқа да ұқсас жүйелердің имитаторлары) реттеу;

техникалық өлшемдерді пысықтап, реттеу арқылы, монтаждау схемаларын тексеріп және есептей отырып, имитаторлар жүйесін монтаждау;

тренажерлардың жүйесі мен агрегатындағы күрделі ақаулықтарды анықтау;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың тораптарын, блоктары мен механизмдерін қалпына келтіру;

тренажер бұйымдарында күрделі регламенттеу жұмыстарын орындау.

411. Білуге тиіс:

тренажер жабдықтарының техникалық-пайдалану сипаттамасы, құрылымдық ерекшелігі, мақсаты мен жұмыс режимі;

электронды жүйелерді, құрылғылар мен ЭЕМ-ді баптау, реттеу және жөндеу әдіс-тәсілдері;

тренажерларды пайдалану және жөндеу бойынша жетекші және нормативтік құжаттар;

ұшу аппараттарының барлық жүйелерінің мақсаты, жұмыс қағидаты және өзара әрекеттесу;

электроника, электротехника, радиотехника, бағдарламалау және телевидение негіздері.

412. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

Параграф 4. Тренажерларды реттеп-баптаушы, 7-разряд

413. Жұмыс сипаттамасы:

бір типті әуе кемелерінің сериялы тренажерларының күрделі жүйесін (басқару жүйесі, электрмен жабдықтау, қуатты құрылғыны, жоғары және ауа жабдықтарын, навигациялық жағдай имитаторын, ұшу динамикасын, акустикалық шу және басқа да ұқсас жүйелерді) реттеу;

реттелген бұйымның жұмысқа жарамдылығына кешенді автономды тексеру және бағалауды жүзеге асыру, бұйымда "ұшып көру";

осциллограммаларын ала отырып, тренажер бұйымдарының ұшу - техникалық сипаттамаларына техникалық бағалау жүргізу және оларды ашу.

414. Білуге тиіс:

әртүрлі типті күрделі тренажер жүйелерінің құрылымдық ерекшелігі, оларды баптау, реттеу және жөндеу ерекшелігі;

тренажерлардың күрделі жүйелерін реттеуді есептеу әдістері;

математикалық қамтамасыз ету және бағдарламалау негіздері;

микропроцессорлар, мини және микро ЭЕМ базасында жабдықтардың электронды құрылғыларын жөндеуге қойылатын техникалық талаптар;

телемеханика жүйесін құру қағидаттары;

тренажерлар жүйесі бойынша техникалық құжаттамалар кешені және қолданылатын жабдықты пайдалану мен тексерудің техникалық шарттары;

радионавигация және арнайы жүйелер жұмысының қағидаттары.

415. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

Параграф 5. Тренажерларды реттеп-баптаушы, 8-разряд

416. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттары тренажерларының сынақ және тәжірибелік үлгілерін баптау, реттеу, жөндеу;

тренажерлар бұйымдарындағы құрылымдық өзгерістерді пысықтауға, оларды тұрақты түрде сынауға қатысу;

тиісті іс-шараларды пысықтау және техникалық құжаттаманы нақтылау;

ЭЕМ және имитаторлар жүйесіндегі ақаулықтарды диагностикалау және алдын алу, ақаулықтарды жою әдістерін белгілеу;

стандарт бағдарламалар мен командалардан өту дұрыстығын тексеру;

тапсырушыға тапсыра отырып, тренажерлардың бірінші үлгілерінің барлық жүйелерін кешенді баптау.

417. Білуге тиіс:

реттелетін бұйымдардың құрылысы және сынақ жүйелерін баптау ерекшелігі;

имитаторлардың барлық кешенін математикалық қамтамасыз ету және бағдарламалау жүйесі;

бағдарламалаудың формалданған тілдері;

техникалық ақпаратты тасымалдауыштар түрлері және оларды пайдаланудың техникалық шарттары;

микропроцессорлық техника базасындағы диагностикалық және бақылау-өлшеу аппаратурасының құрылысы, оны пайдаланудың, жөндеу мен тексерудің ерекшеліктері.

418. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

27. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы
Параграф 1. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 1-разряд

419. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым пішінді бөлшектерді (бітеуішті, панельдерді, қақпақтарды, шағын люктерді, төсемелерді, шайбаларды және тағы басқа) желімдеу кезінде белгіленуі немесе шаблон бойынша шыны талшықтарын сөгу (пышақпен немесе қайшымен);

бөлшектерді желімдеу үшін шыны талшықтарын дайындау (майлау, байланыстыру заттарын сіңдіру, ауада кептіру), кеспелтектердің қарапайым формаларын, желімдеу формаларын дайындау;

бір қабатты шыны пластиктері мен органикалық шыныдан жасалған бұйымдарды целлофаннан аршу;

тік сызықты контурлы органикалық шыныны шаблон бойынша таспа және дискілі арамен кесу;

шыны кесектерін кескеннен кейін тазалау, шынының жоңқаларын ауамен үрлеу;

шыныға қағаз жабыстыру;

қарапайым слесарлық операцияларды қолмен немесе механикаландырылған тәсілмен орындау; өлшеу құралдарын пайдалана отырып, қол арамен кесу, егеулеу, бұрғылау және тағы басқа;

шам каркасының бөлшектеріндегі коррозияны жою, кенжарларды, қабыршақтарды, қырлары мен шлицтерін тазалау, жөнделетін тораптардың болттары мен қарапайым бөлшектеріндегі қиынжиектерді алу, шынылау монтажын орындаған кезде қосалқы және көмекші жұмыстарды орындау.

420. Білуге тиіс:

шыны талшықтарының табақтарын металл қалыптарға салу тәсілдері;

шыны талшықтарынан жасалған алынып қалған бөлшектерді кептіру режимі;

шыны талшықтарынан шыны маттарын жасау технологиясы;

желімнің құрамына кіретін компоненттердің қасиеттері;

органикалық шынымен жұмыс жүргізу нұсқаулығы;

жөнделетін тораптар бөлшектерінің құрылысы мен мақсаты;

слесарлық жұмыс бойынша жалпы мәліметтер;

қарапайым слесарлық және бақылау-өлшеу құралдарының мақсаты мен пайдалану ережесі;

өңдеу дәлдігі мен оларға жету тәсілдері туралы негізгі түсініктер.

421. Жұмыс үлгілері:

1) блистерлік шыны – консервациядан алу;

2) шыны талшықтағы қарапайым ағындар – жөндеуге дайындау;

3) таспаны сақтауға арналған тампондар мен пакеттер – жасау;

4) болонья мата - пішу.

Параграф 2. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 2-разряд

422. Жұмыс сипаттамасы:

беті тегіс, көп қабатты шыны пластик бөлшектерді жасау;

қарапайым құрылғыларды монтаждау және оларды тазалау;

шаблондарды, электр қыздырғыштарды алу және орнату;

күрделі емес қалыпты көп қабатты конструкциялардың бөлшектерін тазалау;

шыны маттарды көп қабатты шыны пластик бөлшектердің макеттерін, тораптар мен бұйымдардың беріктігі мен герметикалығын сынауға дайындауға қатысу;

шыны пластик пен органикалық шыныдан жасалған қарапайым қалыптарды біліктілігі анағұрлым жоғары шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушының басшылығымен желімдеу үшін шыны талшықты сызба, макет, шаблондар мен қалыптар бойынша белгілеу және ажырату;

қоспаны белгіленген рецепт бойынша дайындау;

жабдықтың бетіне қабатты қолмен немесе пистолетпен жағу;

шыны талшықты жабдыққа орнату;

қарапайым геометриялық органикалық шыныны шаблон бойынша белгілеу және кесу;

қарапайым пішінді шыныны жабыстыруға дайындау және бөлшектерді тегіс жабыстыру;

қайырмаларды, шамның бөлшектерін тармақталатын жазықтықтан жою және тойтару, бөлшектерді бақылау.

423. Білуге тиіс:

шыны мата мен органикалық шыныдан қарапайым бөлшектерді жасаудың технологиялық процессі;

шыны маттарды, пакеттер мен шыны пластик бөлшектерді қалыптау, сіңдіру, желімін ашу, кептіру және сынау режимі;

жылу оқшаулағыштар мен электр қыздырғыштардың мақсаты, электр қыздырғыштарды бөлшектерге салу тәсілдері;

шыны материалдарына желімді сіңдіру ережесі;

қолданылатын шыны матаның, композициялық материалдар мен оларды біріктіргіштердің қасиеттері;

шыны пластик бөлшектер мен композициялық материалдардың мақсаты;

органикалық шынының қасиеттері мен мақсаты;

органикалық шыныны жабыстыру және өсіру ережесі, қол және механикаландырылған құралды пайдалану ережесі;

күрделі емес сызбаларды оқу ережесі.

424. Жұмыс үлгілері:

1) диафрагмалар, нервюралар, кронштейндер, ернеушелер, жиектер – желім жағу;

2) люктердің тегіс қақпақтары – жабыстыру, қалыптау, механикалық пысықтау;

3) желімді қопаруға арналған жабдық - бетін ацетонмен, спиртпен майсыздандыру;

4) қаттылық қабырғасы - контактілі әдіспен жасау.

Параграф 3. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 3-разряд

425. Жұмыс сипаттамасы:

шыны пластик пен беті қисық композициялық бөлшектерден жасалған тораптарды құрастыру;

кәрезді құрылымды, күрделілігі орташа шыны пластиктер мен органикалық шыныдан бұйымдар жасау, қиыстыру, желімін алып тастау;

шыны мата бұйымдарын тікелей тұрған жерінде желімін алып тастау;

автоклав қазандықтарды, гидростатикалық сіңдіруге, вакуум құрылғылар мен термокамераларға арналған құрылғыларға қызмет көрсету; вакуум құрылғыларын вакуум-сорғыларға, ауа және қуатты желілерге қосу;

механикалық өңдеуден кейін күрделілігі орташа бөлшектерді талап етілетін сызба өлшемдеріне қолмен жасап аяқтау;

шыны сілтісіз талшықты түту машинасында белгіленген салмақ көлеміне дейін түту технологиялық процессін жүргізу;

қаптамасы мен цилиндрді түтілген шыны талшықтарымен толтыру;

шамның металл каркасын құрастыру, қарапайым қалыпты бөлшектерді қыздырылған органикалық шыныдан қалыптау және штамптау;

бөлшектерді жабыстыру үшін органикалық шыныдан қиыстыру;

жасалған шынының оптикалық қисаймауын тексеру;

органикалық шыныны электр пештеріне салу және технологияға сәйкес қыздыру;

герметикалық емес кабиналарды шынылауды монтаждау және бөлшектеу;

ашылатын блистерлерді бөлшектеу;

шынылаудың тығыздатқыш элементтерін ауыстыру.

426. Білуге тиіс:

шыны маталар мен композициялық материалдарды ажырату, шлихтісін алу технологиялық процессі, кәрездерді жабыстыру, тораптарды құрастыру, шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарға вакуум - тыс жағу және оны герметикалау жүйелілігі;

вакуумдеу және бұйымдарды термокамераға орнатудың технологиялық режимі;

термокамера, вакуум-сорғы, құбыр өткізгіштер мен шлангтар жүйесінің құрылысы;

термокамерадағы температураны реттеу және шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды сирету тәсілдері;

қысқыш құрылғыларын орнату ережесі;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды қалып және белгіленген технологиялық режим бойынша вакуумдеу процессі;

вакуум құрылғысын қысылған ауа желісінің вакуум-сорғысына, қуатты желілер мен бақылау аспаптарына қосу ережесі;

термокамерадағы, электр қыздырғыштардағы температураны реттеу ережесі;

шынылауды, каркастар мен қарапайым формалы шамдарды жасау технологиясы мен техникалық шарттары, монтаждау және жөндеу;

шыныны жылтырату үшін мастика мен паста дайындау технологиясы;

қарапайым пішінді органикалық шыныны қалыптау әдістері.

427. Жұмыс үлгілері:

1) қорғаныш шынылар, күннен қорғайтын күнқағарлар, жапсырмалар, пластиналар - қалыптау, дайындамаларды сызбалар бойынша қолмен кесу; қиынжиектерін алу, радиустарын өңдеу;

2) қаттылық сақиналары, контейнерлер - белгілеу (бұйымның орналасу формасы бойынша белгіні қоса отырып), сөгу, ажырату, тікелей орны бойынша нысанда қиыстыра отырып, қалыптау және механикалық пысықтау;

3) шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған дайын бұйымдарға арналған қораптар – шыны матаны сөгу, құралдың бетіне желімді жағу, шыны матаны төсеу, желімді сіңдіру, толық қатқанша ұстау;

4) контейнерлердің, аккумуляторлардың, жанармай бактарының панельдері – желімдеу арқылы жасау, жетілдіру;

5) тікұшақ пилоты кабинасының шамдарының шынысы – оптикалық ауытқуын тексеру, қорғаныш қабатын (желатин) алып тастау және жағу.

Параграф 4. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 4-разряд

428. Жұмыс сипаттамасы:

шыны мата мен композициялық материалдардан күрделілігі орташа көп қабатты ірі көлемді, толықтырғыштары бар құрылымдарды желімдеу және қалыптау әдісімен жасау; шыны талшықтары мен композициялық материалдардан арнайы машиналарда тозаңдандыру арқылы жасау;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды технологиялық шарттарға сәйкес қажетті өлшемдерге дейін жетілдіру;

өткізбейтін қосылыстарды өңдеу;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды сіңдіру режимін, өлшемдерін индикаторлық қапсырмалар мен ультрадыбыстық құрылғыларды пайдалана отырып бақылау;

сфералық органикалық шыныны электр пеште қыздыру және макет контуры бойынша қалыптау арқылы құрастыру және ажырату;

қыздырылған органикалық шыныдан жасалған күрделілігі орташа бөлшектерді қалыптау және штамптау;

қалыпталған шыныны шам каркасына қиыстырып келтіру, оның тесіктерін, кенжарларды, кертіктерін жоя отырып, айнадай жалтырағанша тазалау;

органикалық шыныны берік болуы (арматуралау) үшін, органикалық шынының сапасын аспаптармен және құралмен тексере отырып, белгілі бір қалыңдыққа дейін арнайы керу машиналарында керу;

органикалық шыныдан жасалған бөлшектерді күйдіру және қалыпты ету;

кабиналар герметикалы болуы үшін, қиысқан жерді фрезерлеу арқылы және кейіннен герметикалығын тексере отырып, қос қабатты сфералық шыныны жабыстыру.

429. Білуге тиіс:

қалыптау және тозаңдандыру бойынша құрылғылар мен машиналардың, олардың негізгі агрегаттарының, басқару пульттерінің құрылысы, кинематикалық және электр схемалары, қызмет көрсетілетін жабдықты баптау және реттеу ережесі;

шыны мата мен композициялық материалдың желіммен сіңдірілу жүйесі;

әртүрлі желімдерді дайындаудың техникалық шарттары;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын дайын бұйымдардың сапасына қойылатын талаптар;

жасалатын бұйымдардың мақсаты;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдарды қалыптау, сіңдіру, ажырату, кептіру және сынау режимдері;

органикалық шыныны вакуум және пневматикалық құрылғыларда қалыптау әдістері;

шамдарды нығыздау және герметикалығын тексеруге арналған жабдықтардың жұмыс істеу ережесі;

органикалық шыныны өңдеуге арналған механикалық жабдықтың түрлері мен құрылымдары;

қолданылатын желімнің құрамы мен қасиеттері;

органикалық шыныны жылтыратуға арналған пастаның маркасы мен құрамы;

шамды герметикалау үшін қолданылатын материалдардың мақсаты;

органикалық шыныдан бөлшектерді жасау және металл каркастар мен шамды құрастыру ережесі.

430. Жұмыс үлгілері:

1) тікұшақтың блистерлері, алдыңғы әйнектері, терезесі – дайындамаларды шаблон бойынша, болттың астына салатын паздарды белгілеу; кесу, қалыптау, қабыршақтарды алу;

2) қорғаныш қалпақтары, конустық және шар тәріздес ағындар – желімдеу әдісімен жасау, шайырмен қаптау, қолмен және механикалық жетілдіру және тозаңдандыру;

3) күрделілігі орташа плиталар, панельдер, креслолардың қабырғасы - желімдеу және механикалық жетілдіру;

4) сфералық тікұшақтың шынысы – макет контуры бойынша қалыптау әдісіммен жасау, құрастыру және ажырату;

5) құбыр өткізгіштер – кейін механикалық жетілдіре отырып, желімдеу әдісімен жасау;

6) тікұшақ пилоты кабинасының шамдары – қалыпталған шыныны шам кабинасына қиыстыру.

Параграф 5. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 5-разряд

431. Жұмыс сипаттамасы:

шыны пластик бөлшектерден күрделі ірі көлемді және қуатты тораптарды құрастыру, қиыстыру және олардың өлшемдерін сызба бойынша талап етілетін өлшемге дейін жетілдіру;

беті қисық тораптар мен бөлшектерді құрастыру;

күрделі, ірі көлемді, көп өткелдері бар бөлшектерді қалыптау;

герметикалық сіңдіруге, вакуум құрылғыларына арналған құрылғыларға қызмет көрсету;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған бұйымдарды вакуумдау;

шыны матаның температурасын реттей отырып, технологиялық режимге сәйкес шлихтісін алу, жабдықты белгіленген режимге баптауға байланысты есеп жүргізу;

кабина шамына күрделі механизмдерді (шарнир сыдырмасы, пирожүйені қамту сыдырмасы) орнату және шам жұмысы жүйесіндегі өзара әрекеттесуін тексеру;

тікұшақтың жылжымалы және авариялық блистерлерін бөлшектеу және құрастыру, авариялық жылыспа жұмысын тексеру;

жылжымалы блистерлерді герметикалау;

қос қабаттап шыныланған пакеттерді жөндеу;

жасалатын және монтаждалатын бөлшектер мен тораптарды жөндеу, реттеу және сынаумен байланысты есептерді орындау;

кабина шамдарының герметикалығы мен нығыздалуын сынауды өткізуге қатысу;

анықталған ақаулықтарды жою.

432. Білуге тиіс:

шыны пластиктер мен композициялық материалдардан жасалған күрделі, ірі көлемді және қуатты тораптарды құрастырудың технологиялық процессінің ерекшелігі;

жабдықтар мен құрылғыларды құрастыру кезінде қолданылатын құрылым ерекшелігі мен баптау ережесі;

материалтану, қолданылатын материалдардың қасиеттері, құрастырылатын бұйымдарға қойылатын техникалық талаптар және бұл бұйымдардың жұмыс шарттары;

кабина шамдарына күрделі механизмдерді орнату технологиясы, шам жұмысы жүйесінде олардың өзара әрекеттесу тәртібі, оларды ұшақта реттеу тәртібі;

жылжымалы және авариялық блистерлерін монтаждау және бөлшектеу ережесі;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған күрделі бұйымдарды қалыптау, оптикалық ауытқуларды жою;

шынылауды герметикалау және ақауын табу әдістері.

433. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі қалыпты блистерлері, алдыңғы әйнектері – бұйымға орнату және қиыстыру;

2) жеңіл тікұшақтардың көтергіш қалақтары – көп қабаттап құрастыру, желімдеу арқылы жасау;

3) киль каркастарының нервюралары – кейіннен жетілдіре отырып, желімдеу әдісімен жасау;

4) шыны матадан жасалған орауыштар – технологиялық шектеулерді алу, орнына қиыстыра отырып, бекіту тораптары бойынша орнату;

5) тікұшақтардың броняланған және бағытталған шынысы - бағдарлау дәрежесін, желілік тартылуын, төзу ауқымын есептей отырып, қалыптау;

6) киль, кәрез толтырылған тұрақтандырғыштардың панельдері – панельді кейіннен нығыздай отырып, желімдеу әдісі арқылы жасау, желім композициясын белгілі бір тереңдікке біркелкі жағу, кәрез толықтырғышын жіктері мен контуры бойынша сыналап келтіру;

7) тікұшақ фюзеляждерінің артқы бөлігінің, алдыңғы жанармай бактарының, артқы жанармай бактарының контейнерлерінің, алдыңғы гаргроттардың, тұрақтандырғыш кансольдерінің, бүйір кильдердің, артқы арқалықтары бөліктерінің, аккумулятор контейнерлерінің, шасси бөліктерінің панельдері – көп қабатты құрастыру, шыны матаға желім сіңдіру арқылы төсеу, тазалау.

Параграф 6. Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы, 6-разряд

434. Жұмыс сипаттамасы:

шыны пластиктер мен композициялық материалдардан жасалған күрделі, сынақ, эксперименталдық және бірегей тораптарын құрастыру және қиыстырып келтіру;

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалған күрделі және фасонды бұйымдарды, қол жетімділігі қиын жерлері бар және өлшем дәлдігіне жоғары талап қойылатын көп құрамды немесе жұқа қабатты бөлшектерді үлгі, қалып, шаблон бойынша қолмен қалыптау;

толықтырғыштары бар көп қабатты, ірі көлемді құрылымдарды желімдеу, қалыптау және машинада тозаңдандыру әдістерімен жасау;

сынақ пластик материалдарын пайдалана отырып, құрастыру жұмыстарын орындау;

шыны пластиктен жасалатын бұйымдардың ақаулықтарын анықтау және жою;

сынақ және эксперименталды ұшу аппараттарының, сондай-ақ бірінші сериялы ұшу аппараттарының шамдарын монтаждау;

шамды түсіру авариялық жүйесінің, көрмей ұшу шамдарын басқару электр жүйесін монтаждау. арнайы стенділерде жүйені реттеу, пысықтау;

жүйенің қызмет етуін пульттердің көмегі арқылы қысыммен тексеру.

435. Білуге тиіс:

шыны пластиктер мен органикалық шыныдан жасалатын бұйымдардың құрылысындағы бөлшектер мен тораптарды жасау жұмысының ерекшелігі;

күрделі бөлшектердің ақауын табу және жөндеу әдістері;

ультрадыбыстық бақылау құрылғыларының құрылысы;

композициялық материалдардың физикалық механикалық және диэлектриктік қасиеттеріндегі ерекшеліктер;

электростатикалық зарядтар пайда болған кезде ақаулықтарды жою тәсілдері;

шамның барлық жүйелерінің құрылымы, өңдеудің техникалық және технологиялық шарттары, реттеу және тапсырыс берушіге тапсыру;

ұшу кезінде және апат жағдайында ұшу аппаратын тастап шығу кезінде жүйе жұмысының тәртібі.

436. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр тікұшақтар мен бірінші сериялы тікұшақтар қалақтарының лонжерондары – құрастыру, қиыстыру, жетілдіру;

2) ұшу аппараттарының шамы – түпкілікті жетілдіру және жұмысқа жарамдылығын пысықтау;

3) қуатты шпангоуттер - құрастыру, қиыстыру, жетілдіру.

1. Құрылымдарды құрастыры – желімдеуші
Параграф 1. Құрылымдарды құрастыры - желімдеуші, 2-разряд

437. Жұмыс сипаттамасы:

бөлшектер мен тораптарды желімдеуге дайындау, еріткіштермен жуу, майлықпен сүрту, майсыздандыру;

бөлшектерді құрастырып - желімдеуге арналған беттерді шаң-тозаңнан, жоңқадан, бүршіктерден тазалау;

желім пленкасын сөгу картасы бойынша сөгу.

438. Білуге тиіс:

желімделетін құрылымдар туралы негізгі мәліметтер;

бөлшектерді, тораптар мен блоктарды желімдеуге дайындау технологиялық процессі;

пленканы сөгу ережесі;

қолданылатын бақылау-өлшеу және кесу құралдарының құрылысы мен пайдалану ережесі.

439. Жұмыс үлгілері:

1) қаптамасы, профилі, арқалықтары, бұрыштамалары, кәрез толықтырғыштары мен ұшу аппараттарының басқа да ұқсас бөлшектері – бетті құрастырып-желімдеуге дайындау.

Параграф 2. Құрылымдарды құрастыры - желімдеуші, 3-разряд

440. Жұмыс сипаттамасы:

әртүрлі материалдардан: фольга, қағаз, композициялық материалдардан, металдан және тағы басқа жасалған қарапайым және күрделілігі орташа құрылымдарды кейіннен оларды автоклавтарда, пештер мен вакуум үстелдерде термостаттай отырып, құрастырып - желімдеу. қарапайым және күрделілігі орташа құрылымдарды (оның ішінде кәрезді толықтырғыштары бар), бөлшектердің өзара дұрыс орналасуын тексеру және жанасатын беттерінің арасында саңылаулардың аз болуын қамтамасыз ету мақсатында алдын ала "құрғақ" құрастыру;

желімделетін құрылымдардың, кәрезді толықтырғаштар пакетінің бетіне ВК-32, ВК-32-200 типті желімді әртүрлі әдістермен: батырып алу арқылы, жаққышпен жағу, пневмотозаңдандырғышпен, электромеханикалық құрылғымен электростатикалық өрісте жағу;

кейіннен дәнекерлейтіндей бір қатарлы жымдасқан жіктері бар авиация техникасының бұйымдарын құрастырып – желімдеу;

күрделілігі орташа желім бұранда және желім болт қосылыстарын орындау;

желім қабатының біркелкілігін көзбен шолып бақылау;

кәрез блоктардың арнайы құрылғыларында шайырмен немесе басқа да толықтандырғыштармен құю және оны механикалық өңдеуден кейін жағып жылыту;

желімнің герметикалығын ауамен үрлеу әдісі арқылы сынау.

441. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтар мен құрылғылардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

желімделетін құрылымдардың мақсаты, құрылымдарды құрастырып - желімдеудің (желім, желімді бұранда, кәрез толықтандырғышы бар желім болтпен) технологиялық жүйелілігі және тәсілдері;

қолданылатын желімнің маркасы, физикалық және химиялық қасиеттері;

кәрез блоктарына толықтырғыштар құю ережесі мен тәсілдері;

шектеулер мен қондырмалар, өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

442. Жұмыс үлгілері:

1) тікұшақтың алдыңғы және артқы қалақтарының бөліктері – құрастырып - желімдеу;

2) тегіс, тұтас панельдер – құрастырып – желімдеу;

3) "стрингер - обшивка" қосылысы – дәнекерлеу жіктеріне желім құю.

Параграф 3. Құрылымдарды құрастыры - желімдеуші, 4-разряд

443. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының күрделі құрылымдарын кейіннен пештерде, автоклавтар мен нығыздауыштарда термостаттау арқылы құрастырып-желімдеу;

күрделі контуры, қисықтығы мен химиялық қаптамасы бар панельдерді құрастырып - желімдеу;

жапсырмасы бар көп қатарлы жіктерді дәнекерлеу үшін желімдеу;

күрделі желім бұранда және желім болт қоспаларын орындау;

кәрезді толықтырғыш пакеттерін әмбебап керу станоктарында керу:

бағыттаушы шомполдарды кареткаға орнату, тартып қаптау және бекіту;

қисық панель типтес құрылымдарға арналған құрамдалған кәрез толықтырғыштарын әртүрлі тәсілдермен жасау;

кәрез толықтырғыштың майысқан ұяшықтарын түзету және жыртылғандарын желімдеу.

444. Білуге тиіс:

құрыстырып - желімдеу үшін қолданылатын жабдықтар мен құрылғылардың құрылысы мен құрылымы;

кәрез толықтырғыш пакеттерді жасау технологиясы;

кәрез толықтырғыш блоктары ақаулықтарының түрлері;

шектеулер мен қондырмалар, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

445. Жұмыс үлгілері:

1) көтергіш бұранда қалақтарының лонжерондары – қыздырғыштарын желімдеу;

2) кәрез толықтырғышы бар, әртүрлі шағын люктері, тіліктері мен тораптары бар тегіс панельдер – құрастырып - желімдеу;

3) фюзеляждың орталық бөлігінің борттық панельдері – құрастырып - желімдеу;

4) артқы арқалықтың жоғарғы және төменгі панельдері – құрастырып - желімдеу;

5) кәрез толықтырғышы мен екі қисығы бар панельдер – құрастырып - желімдеу;

6) кәрез толықтырғышы бар үш қабатты панельдер – құрастырып - желімдеу.

Параграф 4. Құрылымдарды құрастыры - желімдеуші, 5-разряд

446. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының күрделі құрылымдарын кейіннен пештерде, автоклавтар мен нығыздауыштарда термостаттау арқылы құрастырып - желімдеу;

ұшу аппараттарының күрделі ірі көлемді құрылымдарды арнайы құрылғыларда кейіннен термостаттай отырып, құрастырып – желімдеу;

авиациялық техниканың сынақ және бірегей үлгілерін құрастырып - желімдеу;

кәрез блоктардың қос қисығының шығыңқы бөліктері мен кесіктерін жетілдіру;

кәрез толықтырғышы бар құрылымдардағы базалық саңылауларды жоғары дәлдік сыныптамасы бойынша бөлу;

қисығы үлкен күрделі ірі көлемді авиациялық техника бұйымдарын құрастырып – желімдеу;

желім бұранда және желім болт қосылыстары бойынша сынақ жұмыстарын орындау.

447. Білуге тиіс:

бұйымдардың желімделетін құрылымдары жұмысының шарттары;

авиациялық техниканың сынақ және бірегей, күрделі үлгілерін құрастырып - желімдеу технологиясының ерекшелігі;

кәрез блоктардың контурын жетілдіру тәсілдері;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды пайдалану, баптау ережесі және оның жұмысының тиімді режимін таңдау;

шектеулер мен қондырмалар жүйесі, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

448. Жұмыс үлгілері:

1) көтергіш бұранда қалақтарының лонжерондары – лонжерон бастарын алдыңғы жиектерге арнайы құрылғыларда жабыстыру;

2) көтергіш бұранданың қалақтары – лонжеронның артқы қабырғаларына артқы бөліктерді желімдеу;

3) рульдің бөліктері, қақпақтар, тежегіш қалқандар, элерондары, тұрақтандырғыштары, кәрез толықтырғышы бар киль – құрастырып - желімдеу.

1. Құрастырып-тойтарушы
Параграф 1. Құрастырып- тойтарушы, 2-разряд

449. Жұмыс сипаттамасы:

авиациялық техниканың күрделі емес бөлшектерінің орны бойынша жетілдіре отырып, құрылғыларда құрастыру.

авиациялық агрегаттарды стапельді құрастыру кезінде; қаптаманың жабық бетін, қос қабат қаптамамен қапталған агрегаттарды саңылау арқылы, құбыр тәрізді агрегаттарды тойтару кезінде тірек жұмыстарын орындау.

тілу, аралау, бұрғылау, ұңғылау және алюминий балқымалардан жасалған тойтармамен бекіту операцияларын орындау.

авиациялық бөлшектерді құрастыру саңылаулары, бұрыш өлшеуіш, шаблон, сызғыш бойынша құрылғыларда белгіленген бөлшектерді тегіс қадалықпен, кепелермен, қысқыштармен, бақылау тойтармаларымен және басқа да фиксаторлармен бекіте отырып, орнату.

тегіс панельдің қол жетімділігі оңай жерлерін бекіту процессін бапталған бұрғылау - бекіту автоматтары мен автоматты және жартылай автоматты қызмет ететін (оның ішінде бағдарламалармен басқарылатын) нығыздауыштарда басқару пульті арқылы жүргізу.

өңдеуден кейін авиациялық тораптардың бөлшектерін орнату және алу.

қызмет көрсетілетін жабдық жүйесінің жұмысын бақылау.

бөлшектердің құрастыру құрылғыларында орналасу дұрыстығын сызбалар мен эталондар бойынша тексеру.

бастапқы материалдарды (парақтарын кескіндерін, дайындамаларды) көзбен шолып тексеру.

450. Білуге тиіс:

авиациялық тораптарды құрастыру технологиялық процессі;

тораптық құрастыру сызбаларын оқу ережесі;

тікелей және кейін бекіту әдістері технологиясы;

құрастыру мен бекітудің жұмыс тәсілдерін орындаудың тиімді жүйелілігі;

тораптық қосылыстарды бекітудің және тегіс қаптама орнатудың технологиялық шарттары;

бекіту диаметріне сәйкес бұрғылау диаметрін таңдау ережесі;

алюминий және магнит балқымаларының негізгі қасиеттері мен таңбалану;

қолданылатын материалдардағы коррозияның пайда болу себептері мен жою жолдары, антикоррозиялық қабаттардың негізгі түрлері;

алюминий балқымаларының мақсаты мен термоөңдеу түрлері;

қолданылатын жұмыс және өлшеу құралдарының мақсаты мен құрылысы;

қолданылатын жабдықтың жұмыс қағидаты және қызмет көрсету ережесі;

жұмыс орнында қолданылатын шартты сигнализация;

технологиялық жабдықтарды басқару панельдеріндегі шартты белгілердің мақсаты;

перфотаспаны есептеу құрылғысына орнату ережесі;

шектеулер мен қондырмалар жүйесі туралы негізгі мәліметтер;

құрастырылатын тораптар мен агрегаттардың құрылысы мен мақсаты.

451. Жұмыс үлгілері:

1) арқалықтар, бимстер, есіктер, люктердің қақпақтары мен таспасы, мембраналар, қатты бактардың ернеушелері, ілмектер, аралықтар, тұтқалар, рамалар, отырғыштар, люктердің таспасы, стрингерлер, шпангоуттер – құрылғыларды сызбалар мен саңылаулар бойынша құрастыру;

2) шағын люктердің қақпақтары – жөндеу кезінде бекіту және түзету;

3) алюминий балқымаларынан жасалған авиациялық агрегаттарды қаптау – жөндеуге дайындау және жөндеу кезінде бекіту (көмекшілік жұмыс);

4) авиациялық агрегаттарды қаптау – жөндеу жапсырмаларын орнату.

Параграф 2. Құрастырып- тойтарушы, 3-разряд

452. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа тораптың қосылыстарды стапельде және стапельдерден тыс құрастыру және тойтармалардың барлық түрімен және барлық тәсілдерімен бекіту;

күрделілігі орташа беті қисық авиациялық тораптар мен қосылыстарды қиыстыру, белгілеу, бұрғылау, ұңғылау және бекіту;

бөлшектерді герметикалық бекітуге дайындау (тазалау, майсыздандыру, герметикалық қосылыстар жіктеріне тығыздатқыштарды жапсыру);

тегістеуші құрылғыларды жапсыру;

пневмоқұралдарды, фиксаторларды, тура және кері бекітуге арналған қолдағыштарды, қысқыштар мен тартпаларды, слесарлық құралдарды пайдалана отырып, қуатты емес авиациялық құрылымдарды жөндеу;

бекітілген қосылыстарды жөндеуге қажетті жапсырмаларды жасау; авиациялық бұйымдардың тегіс панельдері мен тораптарын қол жетімділігі қиын жерлерін бұрғылау - бекіту автоматтарында, бағдарламамен басқарылатын автомат және жартылай автомат нығыздауыштарда бекіту процессін пультпен басқару;

бағдарлама тасымалдағыштағы бағдарламаның басына орнату;

саңылау осьтері мен ұңғыланған ұяшық тереңдігінің перпендикулярлығын қарапайым өлшеу құралын пайдалана отырып, бақылау;

қызмет көрсетілетін жабдықтың жекелеген қарапайым және күрделілігі орташа тораптары мен механизмдерін жұмыс барысында баптау.

453. Білуге тиіс:

тойтарылған қосылыстардың түрлері және оларды орындау тәсілдері;

тойтарылатын бөлшектерге байланысты тойтарманың типін, диаметрін және ұзындығының ережесі;

авиациялық тораптар мен бұйымдарды герметикалық тойтару және құрастыру процессі;

герметикалық нығыздатқыштарды салудың техникалық шарттары;

күрделілігі орташа авиациялық тораптарды жөндеу технологиясы;

тойтару кезінде қолданылатын авиациялық материалдардың негізгі қасиеттері;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың күрделілігі орташа жекелеген тораптарының, оның ішінде бағдарламамен басқарылатын тораптардың құрылысы, олардың жұмыс істеу ерекшелігі;

қолмен басқару режимінде автоматика және тойтару станогының жұмысы туралы негізгі мәліметтер;

станоктарды бағдарламамен басқару жүйесі;

авиациялық бұйымдардың тегіс панельдері мен тораптарын тойтару технологиялық процессі;

бағдарламамен басқарылатын жабдықтардың ақаулықтарының пайда болу себептері және олардың алдын алу тәсілдері;

тойтару қосылыстарының түрлері және оларды орындау тәсілдері;

тойтару кезінде қолданылатын құрылғылардың құрылысы;

тойтару сапасын бақылау әдістері;

коррозияның алдын алудың негізгі әдістері;

авиациялық бұйымдардың жекелеген тораптары мен агрегаттарының құрылысы.

454. Жұмыс үлгілері:

1) қатты бак-кессондар, гондолалар мен қозғалтқыштардың каналдары, контейнерлер – құрылғыларда құрастыру, бұрғылау, ұңғылау және тойтару;

2) жеңіл типті ұшақтардың рамалары, пульттері, қалқандары, күрделілігі орташа қораптары, нервюралар мен кронштейндер – құрастыру және тойтару;

3) стрингерлер, қаптау таспалары, кескіндер – саңылауларын бұрғылау және тойтару.

Параграф 3. Құрастырып- тойтарушы, 4-разряд

455. Жұмыс сипаттамасы:

құрылғыларда (стапельде) агрегаттарды құрастыру және тойтару, каркасы мен қаптамасын щтампылай отырып, қаптамалардың жұқа табақтарын тартып және қабаттап орнату және қиыстыру;

ұшу аппараттарын, қозғалтқыштарын, дайын бұйымдарды бекіту орындарын басқару бөлшектерін монтаждау, этажерка, құбыр өткізгіштерін бекіту алаңы мен орнына белгілеу;

титан және ыстыққа төзімді болаттан жасалған бұйымдарды құрастыру кезінде саңылауларды бұрғылау және бөлшектеу (қоюландыру, ұңғылау, жонғылау);

күрделілігі орташа авиациялық агрегаттар мен тораптарды түпкілікті жетілдіру;

қол жетімділігі қиын жерлерді сфералық бетті "впотай" тойтару;

тілігіне кедергісі көп тойтармамен, жарылғыш тойтармамен және өзекті тойтармамен тойтару;

құрастырудың ақаулықтарын анықтау үшін агрегаттарды реперлік нүктелер бойынша нивелирлеу;

бұрғылау - тойтару автоматтарында, автомат және жартылай автомат нығыздағыштарда бір және екі қисықты панельдер мен тораптардың жіктерін тойтару процессін пультпен басқару;

бетінің аэродинамикалық сапасына әсер ететін тойтару ақаулықтарын анықтау және жою (жасырын тойтармалардың жапсырма бастарының шығуы, тойтару жеріндегі материалдың ойығы, жіктердің жалпы кіруі, материалдың ісінуі және тағы басқа);

авиациялық агрегаттардың сыртқы жиектерін бақылау;

жекелеген күрделі тораптар мен механизмдерді жұмыс барысында баптау.

456. Білуге тиіс:

каркастарды құрастыруға және тойтаруға қойылатын техникалық талаптар;

тораптар мен бөлшектерді герметикалық тойтару және құрастыру процессі;

герметикалық нығыздағыш жағудың техникалық шарттары;

этажерканы құрыстыру мен тойтаруға қойылатын техникалық талаптар;

пневмоқұралдар мен жабдықтарды (пневмобұрғы, пневмобалға, тіреуіш) таңдау ережесі;

тойтарудың тазалығына және құрастырылатын агрегаттарға бөтен заттардың түсуінің алдын алуға қойылатын талаптар;

металл мен балқымалардың негізгі механикалық қасиеттері;

өлшеу құралдарының (шаблондардың, штангенциркульдердің, микрометрлердің, тойтармалардың) мақсаты және оларды пайдалану ережесі;

тойтарудан кейін құрастырылатын агрегаттарды тегістеу тәсілдері;

құрастырылатын тораптар мен агрегаттардың құрылысы;

тойтарылған құрылымдарды жөндеу технологиясы;

тойтару сапасын бақылау әдісі;

жылжымалы тойтару нығыздағыштары мен пневмоқұралдардың құрылысы және пайдалану ережесі;

бағдарламамен басқарылатын механизмдердің құрылысы, қағидаттық схемасы, өзара әрекеттесуі, оларды баптау ережесі;

тойтару станогын басқару бағдарламасын дайындаудың негізгі тәсілдері;

бағдарламаны басылуы мен перфотаспа бойынша оқу коды мен ережесі;

қызмет көрсетілетін жабдықтар мен басқару жүйесіндегі ақаулықтарды анықтау тәсілдері;

электротехника, механика, гидравлика негіздері;

шектеулер мен қондырмалар жүйесі.

457. Жұмыс үлгілері:

1) ауа сорғыштар, жүк люктерінің ірі көлемді таспасы, шам каркастары – қиыстыра отырып құрастыру және тойтару;

2) гондолалар – құрылғыларда құрастыру, бұрғылау, ұңғылау, тойтару;

3) зализалар, гаргроттар - құрылғыларда құрастыру;

4) сфералық бетті центроплан капоты – тойтару;

5) агрегат каркасы (жапсырмалар, қанаттар, кильдер, руль, тұрақтандырғыштар, фюзеляждар, элерондар, линзалар, рефлекторлар, рупорлар, иірімдер) - құрылғыларда құрастыру, бұрғылау, ұңғылау, тойтару;

6) фюзеляж панелінің каркасы, ішкі жинақтау бөлшектері, алаңдар, құбырларды бекіту орындары - құрастыру және тойтару, агрегатқа орнату;

7) фюзеляждардың, қанаттың, центропланның күрделілігі орташа панельдері, жылтыратылған және монолит қанаттар – тойтарма шегемен тойтару;

8) жүк басы, диафрагмалар – құрылғыға орната отырып, саңылауларды белгілеп және бұрғылап, бүршіктерін алу арқылы кертіктерді табаққа тойтару;

9) өртке қарсы аралық өткелдер – жөндеу кезінде қиыстыру, тойтару;

10) пульттер, қалқандар, бөлшектерінің саны көп қораптар, күрделілігі орташа шпангоуттер – үстелде немесе құрылғыда құрастыру;

11) алюминий балқымасынан жасалған сфера тәрізді беті бар ірі көлемді тораптар - тойтарма шегемен тойтару;

12) электр жабдықтары мен арнайы жабдықтар орналастырылатын этажеркалар – бұрыштама, жапсырма және болтты қосылыстарды құрастыру және тойтару.

Параграф 4. Құрастырып- тойтарушы, 5-разряд

458. Жұмыс сипаттамасы:

кәрез, пенопласт және басқа да толықтырғыштар құйылған күрделі құрылымды тораптар мен агрегаттарды құрастыру және тойтару;

ұзақ беріктік пен абсолютті өткізгіштікке қойылатын талаптарды сақтай отырып, екі жақты "впотай" тойтару;

күрделі құрылымды тораптар мен агрегаттарды жөндеу кезінде күрделі пішіннің бетіндегі қаптама қабаттарын ауыстыру;

басқару пульті арқылы қуатты бөліктері мен авиациялық агрегаттардың жіктерін тойтару процессін бұрғылау - бекіту автоматтары мен автоматты және жартылай автоматты нығыздағыштарда басқару;

тойтару ережесін үлгіде немесе агрегатта белгілеу;

тойтармаланған жіктердің төзімділік сипатына әсер ететін ақаулықтарды анықтау және жою;

автоматта өңделетін құралды орнату және баптау; тегістеуші құрылғыларды баптау; өлшеу құралдарын баптау;

тойтарманың тартпасын анықтау;

қызмет көрсетілетін жабдықтың баптағаннан кейін сынақ үлгілерін өңдеу;

панельдерді тойтару үшін паспорттар толтыру;

панельдерді стапельдерге және стапельден тыс жерлерге тасымалдау;

такелаждық тораптарды, тіреуіш құрылғылардың ложементтерін, панельдерді тірек құрылғысының ложементтеріне орнату; панельді автоматтың жұмыс аймағына көтеру;

авиациялық бұйымдардың техникалы қөлшемдерін және тойтару процессін бақылау.

459. Білуге тиіс:

тойтару кезінде тораптар мен агрегаттарға қойылатын техникалық талаптар, ақаулықтардың пайда болу себептері мен оларды жою тәсілдері;

геометриялық бөліктер мен агрегаттарды құрастыру және тойтару жөніндегі нұсқаулықтар;

қолданылатын материалдар мен антикоррозиялық қабаттың механикалық қасиеттері;

ұшу аппараттарындағы тойтарылған құрылғылардың жұмыс жағдайы;

тойтару автоматтарының кинематикалық схемасы мен оларды баптау ережесі;

бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарын баптау және реттеу ережесі;

герметикалығын сынау кезінде қолданылатын аппаратура мен аспаптарды монтаждау ережесі;

бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

жұмысты орындау үшін қажетті көлемде машиналар мен механизмдердің механика, гидравлика, автоматика, электротехника, электроника теориясы.

460. Жұмыс үлгілері:

1) қозғалтқыштардың ауа арнасы, қанат пен фюзеляждың жанармай кессондық бөліктері – жөндеу бөлшектерін орната отырып, герметикалық тойтару;

2) агрегат каркасы (қақпақтар, қанаттар, кильдер, pульдер) – жабық көлемде жөндеу;

3) тікұшақтардың алдыңғы орауыштары – құрастыру және герметикалық тойтару;

4) тікұшақ фюзеляжының үстіңгі панельдерінің пакеті – нығыздағышта тойтару;

5) тікұшақ фюзеляжының үстіңгі панельдері - стрингерді, ескінді айналдыра тігу арқылы герметикалық жіктері бойынша тойтару, бұрғылау, саңылауды ұңғылау; герметик жағу;

6) ұшу аппараттарының тұрақтандырғыштары – жөндеу кезінде ауыстыру.

Параграф 5. Құрастырып- тойтарушы, 6-разряд

461. Жұмыс сипаттамасы:

сериялы ұшу аппараттарының күрделі қуатты құрылымдарын құрастыру және тойтару;

қол жетімділігі қиын жерлерді жұлынатын тойтармамен және өзекті тойтармамен тойтару;

авиациялық агрегаттарды реперлік нүктелер бойынша нивелирлеу, құрастыру ақаулықтарын анықтау және жою;

ұшу аппаратының нивелирлеу мәліметтеріне ықпал ететін жымдасқан тораптарды дайындау және ауыстыру;

құрастыру сызбалары бойынша құрастыру - тойтару жұмыстарының кезектілігін анықтау;

жөндеу кезінде каркас бөлшектерін жасау үшін жұмыс эскиздерін жасау;

кең фюзеляжды ұшу аппаратының қисығы күрделі ірі көлемді қуатты панельдерді өзекпен тойтару процессін пультпен басқару;

позиционерлерді, тойтару аппаратының құрылғылары мен механикалық жүйесін баптау.

462. Білуге тиіс:

сериялы ұшу аппараттарының қуатты тораптары мен күрделі құрылымды агрегаттарын құрастырып - тойтару технологиясының ерекшеліктері;

ұшу аппараттарындағы тойтарма құрылымдардың мақсаты мен жұмыс жағдайы;

тойтару құрылымы, герметикалы жіктерді және ұшу аппараттарының сыртқы орауыштарын жасауға және жөндеуге қойылатын техникалық талаптар;

жылдам тойтару әдістері;

тойтару автоматтарының құрылысы мен оларды баптау әдістері;

қолданылатын материалдарды өңдеу ерекшеліктері;

бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылысы;

жөндеу операцияларының жүйелілігін айқындау ережесі.

463. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппараттары шамдарының каркастары – құрастыру және тойтару;

2) ауыр ұшу аппараттарын қаптау – қол жетімділігі қиын жерлерін жөндеу;

3) қуатты шпангоуттер - құрастыру және тойтару;

4) ауыр ұшу аппараттарының тұрақтандырғыштары – жөндеу кезінде ауыстыру;

5) түйіскен кронштейндер мен фитингілер - ауыр ұшу аппараттарын құрастыру және жөндеу кезінде орнына келтіру;

6) арнайы ілмекті бекіту тораптары - жөндеу кезінде ауыстыру;

7) шассиді бекіту тораптары - жөндеу кезінде ауыстыру;

8) газ турбиналы ұшақтардың фюзеляждары – қуатты панельдерді алдын ала герметикалық тойтару және қос қисықты қаптау.

Параграф 6. Құрастырып- тойтарушы, 7-разряд

464. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының сынақ және күрделі құрылымдарын құрастыру және тойтару;

ауыр типті ұшу аппараттарының күрделі қуатты құрылымдарын тойтару;

ұшу аппараттарының ірі көлемді қуатты құрылымдарын жөндеу;

планерді нивелирлеу және ұшу аппараттарының сынақ құрылымының ақаулықтарын жою;

тойтару автоматтары жүйесін толық баптау және диагностикалау.

465. Білуге тиіс:

жасалатын құрылымдардың техникалық шарттары және қойылатын талаптар;

жасалатын құрылымдар мен қолданылатын жабдықтардың техникалық ерекшеліктері;

нивелирлеу кезінде қолданылатын оптикалық аспаптардың құрылысы және оларды пайдалану ережесі;

бағдарламамен басқарылатын тойтару нығыздағыштарын диагностикалау және баптау жұмыстарын орындау тәсілдері.

466. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

467. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр типті ұшу аппараттары фюзеляждерінің бөліктерінің күрделі қуатты каркастары – стапельде нивелирлей отырып тойтару;

2) қуатты каркастар және сынақ құрылымдарының күрделі қисықтарын қуатты қаптау;

3) қанат панельдері, ауыр типті ұшу аппараттарының рульді беті – жөндеу кезінде қиыстырып, тойтара отырып ауыстыру;

4) ірі көлемді, сынақ құрылымдарының формасы күрделі геометриялық, ұзындығы 10 метрден астам панельдер – жабдықты толық баптай отырып, өзектермен тойтару;

5) ауыр ұшақтардың тойтару құрылымдарының ішінде орналасқан қуатты, аса күрделі көтеруші бөлшектер мен агрегаттар - жөндеу кезінде тойтара отырып ауыстыру;

6) сынақ құрылымдарының шассилерін бекіту тораптары - құрастыру және тойтару.

Параграф 7. Құрастырып- тойтарушы, 8-разряд

468. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының бірегей құрылымдары мен аэороғарыштық ұшу аппараттары типтес құрылымдарды құрастыру және тойтару;

бірегей құрылымдар мен ұшу лабораториялар типтес құрылымдардың ақаулықтарын жоя отырып, нивелирлеу арқылы жөндеу;

ұшу аппараттарының бірегей конструкциялары мен аэрокосмостық ұшу аппараттары типтес құрылымдарды тойтару бойынша сынақ жұмыстарын орындау.

469. Білуге тиіс:

жасалатын бұйымдардың құрылысы және оларды жасаудың техникалық шарттары;

қолданылатын балқымалардың технологиялық ерекшеліктері;

қолданылатын жабдықтар мен аспаптарды толық баптау мен диагностикалау әдістемесі;

ұшу аппараттарының сынақ үлгілерін жасау кезінде және басқарушы бағдарламаларды әзірлеу кезінде тойтару режимдерін өңдеу ережесі;

құрылымның өзгеру бюллетеньдері бойынша жұмыс істеу ережесі;

жасалатын өнімнің сапасын бақылау әдістері;

техникалық ілеспе құжаттаманы ресімдеу ережесі мен тәртібі.

470. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

1. Сынаушы слесарь
Параграф 1. Сынаушы слесарь, 4-разряд

471. Жұмыс сипаттамасы:

авиациялық арнайы бұйымдарды гидрожүйесі күрделі және қысымды өлшеу дәлдігі жоғары стенділерде сынау;

күрделі авиациялық нысандарды сынауға дайындау оларды стенділерде монтаждау, сынауға қатысу;

авиациялық рычаг жүйелерін, тораптары мен агрегаттарын статикалық сынау кезінде құрастыру және монтаждау;

авиациялық қосалқы агрегаттарды олардың өлшемдерін реттей отырып, жұмыс режимін орната отырып, іске қосу;

сынау кезінде қысымды толтыру және әперу гидрожүйесінің агрегаттарын басқару;

жанармай жүйесі агрегаттарын белгіленген бағдарлама бойынша стенділер мен камераларда әртүрлі температуралық жағдайларда сынау;

авиациялық бөлшектер мен агрегаттардың қысылып-ашылуын сынау;

авиациялық агрегаттарды, ыдыстар мен бұйымдардың төзімділігі мен герметикалығын қысыммен гидравликалық және пневматикалық сынау;

авиациялық нысандарды сынауға дайындау: техникалық жағдайын тексеру, ерітіндімен жуу, өңдеу, кептіру, анықталған ақаулықтарды жою; өлшеу аспаптарымен, құрылғыларымен жинақтау.

472. Білуге тиіс:

сыналатын нысанның құрылысы, оның негізгі бөліктерінің өзара әрекеттесуі, олардың жұмыс жағдайы;

әртүрлі сынақтардың мақсаты; артушы механизмдерде жұмыс істеу ережесі;

негізгі құрылымдық материалдар мен олардың ерекшеліктері;

қолданылатын қосалқы материалдардың, сұйықтықтардың, майдың, газдың қасиеттері және олармен жұмыс істеу ережесі;

слесарлық - монтаждау құралдарын пайдалану ережесі;

бақылау-өлшеу аспаптарының жұмыс қағидаты және оларды пайдалану ережесі; жиынтық сызбалар мен қағидаттық схемаларды оқу ережесі; жүргізілетін сынақтардың әдістемесі;

жабдықтарды сынауға дайындау тәртібі;

арнайы бұйымдардың анықталған ақаулықтарын жою тәсілдері;

газ бен сұйықтық физикасының негізгі заңдары;

гидравлика, пневматика, электротехника және электромеханика, электроника және автоматика негіздері.

473. Жұмыс үлгілері:

1) көлемі мен пішіні әртүрлі жанармай және май бактары – жанармайға төзімділігін, дірілін, төзімділігі мен герметикалығын кешенді сынау;

2) форсаждық және жанармай коллекторлары - герметикалығын, өнімділігін, әркелкілігін тексеру;

3) май сорғылар – герметикалығын сынау;

4) келте құбырлар - төзімділігі мен герметикалығын сынау;

5) жоғары қысымды құбыр өткізгіштер – сынауға дайындау, сынау;

6) шағын қуатты цилиндрлер – реттеу, сынау.

Параграф 2. Сынаушы слесарь, 5-разряд

474. Жұмыс сипаттамасы:

қарулану жүйесін қоса алғанда, авиациялық техниканың бөлшектерін, тораптары мен механизмдеріне күрделі сынаудың бір, екі типтерін жүргізу;

діріл және соғу жабдықтарын дайындау, баптау, сынау құрылғыларының, стенділер мен нысандардың жұмысын сынау кезінде көзбен шолып бақылау;

дірілге төзімділігін, дірілге беріктігін және соққыға беріктігін сынау үшін құрылғылардың, рамалардың, жабдықтарды құрастыру бірлігіне, стенділдерге монтаждау;

ГТД табиғи бөлшектерін, қалақтарының тозуын сынау;

тензоаппаратураны баламалау, өлшеу тізбегін құрастыру;

турбиналардың жұмыс қалақтарының жеке тербелу жиілігін діріл стендінде анықтау;

сыналатын бұйымдардың ақаулықтарын анықтау және жабдықты регламенттеу жұмыстарын жүргізу; сыналатын нысандарды техникалық талаптарға сәйкес өлшеу және өлшемдерін жазу;

құрастырылған агрегаттар мен жүйелерге толық кешенді сынақ жүргізуге қатысу.

475. Білуге тиіс:

сыналатын нысандардың құрылысы;

авиациялық бұйымдарды сынауға қойылатын техникалық талаптар;

қолданылатын стенділердің құрылғылар мен арнайы құралдардың мақсаты және пайдалану ережесі;

жазу және бақылауға арналған бақылау-өлшеу аспаптарының (аппаратурасының) жұмыс қағидаты;

сыналатын стенділер мен құрылғыларды реттеу тәсілдері;

нысанды сынауға дайындау тәртібі;

сыналатын авиациялық бұйымдардың ақаулықтарын жою тәсілдері;

шектеулер мен қондыру жүйесі;

механика, электромеханика, гидравлика, электроника, баллистика, автоматика және есептеуіш техника негіздері.

476. Жұмыс үлгілері:

1) гидроаккумуляторлар, цилиндрлер, шасси тіреуіштері, сорғылар, мембраналық тораптар – реттеу, сынау;

2) домкраттар, парашюттік- тежеуіш сыдырмалар – тексеру, сынау;

3) қайық, сақтандырғыш, редукциялық, электромагниттік клапандар - сынау;

4) тежегіш дөңгелектер, қысым реттеуіштер - реттеу, сынау;

5) негізгі және форсаждық коллекторлар – сынау, өлшемдері бойынша жетілдіру;

6) электромагниттік және құю крандары - сынау;

7) компрессор қалақтары – тербелістердің жиілігі мен формасын белгілеу;

8) гидравликалық, механикалық, ауа редукторлары – сынау;

9) әртүрлі жиілік және амплитуда жағдайында дірілін сынауға арналған стенділер - монтаждау және құрастыру.

Параграф 3. Сынаушы слесарь, 6-разряд

477. Жұмыс сипаттамасы:

жалпы авиациялық бұйымдарға: ұшу аппараттарына, қозғалтқыштарға, қарулану жүйесіне, бустерлік және гидравликалық жүйеге күрделі механикалық, динамикалық, статикалық, ресурстық, климаттық және кешенді сынақ жүргізу;

эксперименталды авиациялық нысандарды сынауға қатысу;

арнайы аспаптарды, құрылғылар мен стенділерді пайдалана отырып, сыналатын авиациялық нысандардың техникалық өлшемдерін өлшеу және жазу;

сыналатын нысандардағы, пайдаланатын жабдықтар мен аспаптардағы ақаулықтарды анықтау және жою;

арнайы стенділерде, құрылғылар мен жүйелерде регламенттік жұмыстарды орындау;

микропроцессорлық, есептеуіш техника мен автоматтық жүйені пайдалана отырып, сынақ жүргізу;

авиациялық нысандарды биікте сынаған жағдайда жабық контурдағы белгіленген ыдыратуды реттеу;

технологиялық жабдықтарды сынау кезінде оның жұмысын бақылау және реттеу;

сыналатын нысандардың техникалық өлшемдерін жазушы және тіркеуші аппаратуралар мен аспаптардың көрсеткіштерін жазып көрсете отырып, талдау;

күрделі сынақ схемаларын, жабдықтың барлық жүйелерінің қалыпты жұмысын қамтамасыз ете отырып монтаждау;

стандарт емес авиациялық сынау нысандарына арналған технологиялық құрылғылар мен аспаптарды құрастыру, монтаждау, баптау.

478. Білуге тиіс:

сыналатын нысандардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

әртүрлі мақсаттағы нысандардың құрылымдық ерекшеліктері;

сыналатын жабдықтар мен өлшеу құралдарының, қосалқы жабдықтардың құрылысы;

сынақ жүргізу әдістемесі және сынау жабдықтарын пайдалану бойынша нұсқаулық;

күрделі авиациялық нысандарды сынаудың монтаждық схемасы;

сыналатын авиациялық нысандардың бұйымдарда жұмыс істеу шарттары;

сыналатын авиациялық жүйелер мен агрегаттарды құрастыру және монтаждау тәртібі;

сыналатын жүйелер жұмысындағы ықтимал ақаулықтар және оларды жою тәсілдері;

регламенттік жұмыстардың технологиясы;

микропроцессорлық және есептеуіш техникамен жұмыс жүргізудің ерекшеліктері;

сертификатталған бұйымдар туралы түсінік;

күрделі монтаждық және қағидаттық схемаларды оқу ережесі;

механика, электроника, электромеханика, радиотехника, автоматика, жылу техникасы, гидравлика негіздері.

479. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

480. Жұмыс үлгілері:

1) жанармай автоматикасының агрегаты – сынау, реттеу;

2) трансмиссия агрегаты – қызмет етуін тексеру, тексеру;

3) электромагниттік клапандардың блоктары - құрастыру, жетілдіру, сынау;

4) шығару клапандары – реттеу;

5) шасси сыдырмасы – сынау, реттеу;

6) катапульттелетін отырғыштар, пироұштар сынау, реттеу;

7) ауа дірілдеткіштерінің жетектері – ақаулықтарды айқындау және жою;

8) тартуды өлшеу жүйесі – баптау, баламалау, ақаулықтарды анықтау және жою;

9) айналдыру сәтін бақылау жүйесі - баптау, баламалау, ақаулықтарды анықтау және жою;

10) жанармай сорғылар, жанармайды жұмсау реттеуіштер, май агрегаты – реттеу, сынау.

Параграф 4. Сынаушы слесарь, 7-разряд

481. Жұмыс сипаттамасы:

қыздыру жүйесін монтаждай отырып, шино өткізгішті есептей отырып және жіктегі сәуле ағынының біркелкілігін бақылай отырып жоғары дыбыстық ұшақтарға арнайы сынақ жүргізу;

автоматтық тиеу жүйесін баптау және реттығын жұбын тығыз қиюластырып және жетілдіру отырып, басқару агрегаттарын реттеу;

жөндеуден кейін немесе жекелеген тораптарды қалпына келтіруден кейін күрделі авиациялық жабдықтардың негізгі жұмыс сипаттамаларын ала отырып сынау;

күрделі электрондық құрылғылар мен микропроцессорлық техниканың жұмысын диагностикалау;

аналогтық - сандық түрлендіргіштерді жөндеу, баптау және реттеу;

сынау нысанының қызмет ету режимін немесе оларды сынау, орнату және пайдалану технологиялық процессін үздіксіз жүргізу шарттарын өзгертуге арналған күрделі қосалқы құрылғыларды жасау, құрастыру және баптау;

арнайы күрделі стенділерге алдын ала қызмет көрсету және арнайы күрделі стенділер мен құрылғыларды, құралдарды жоспар бойынша жөндеу; әртүрлі автомат құрылғыларды, криогендік жүйені, көлемі шағын вакуум камераларын монтаждау, сынау, жетілдіру және реттеу;

салмағы үлкен авиациялық бұйымдарды сынауға арналған жабдыққа орнату және монтаждау;

сынау нәтижесін жазып көрсету (осциллограмма, магнитограмма, кестелер, түрлендіргіштер мен тағы басқа);

техникалық құжаттаманы ресімдеу.

482. Білуге тиіс:

сыналатын бұйымдардың құрылысы мен олардың жүйесі;

сынау жүйелерінің, стенділер мен құрылғылардың құрылысы, олардың техникалық мүмкіндіктері, сынау кезінде режимдерді баптау және реттеу тәсілдері;

қосалқы сынау жабдықтарының құрылысы және жұмыс қағидаты;

сынақ жүргізу әдістерінің ерекшеліктері;

тиеу, үстінен үрлеу, қыздыру, салқындату және вакуумдеу жүйелерінің құрылысы және қызмет ету қағидаты;

эксперименталдық стенділерді ақауланудан қорғау қағидаты; вакуумдық камералардың, криогендік құрылғылардың, қоректендіру көздерінің, гидроблоктардың, автоматтық тиеу жүйесінің, май сорғылардың, вакуумдық сорғылардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

электрондық жүйені диагностикалау әдістері;

электрондық, электр және кинематикалық жүйені оқу ережесі;

қолданыстағы конструкторлық құжаттама, сыналатын бұйымдардың техникалық құжаттамасы және оларды ресімдеу ережесі;

сыналатын бұйымдар бойынша күрделі регламенттеу жұмыстарын жүргізу технологиясы;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын негізгі талаптар;

механика, электроника, электромеханика, гидравлика, баллистика, метрология, жылу беру негіздері.

483. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

484. Жұмыс үлгілері:

1) қозғалтқыштың өлшемдерін түрлендіру блоктары – ақаулықтарды анықтау және жою;

2) ауаға жарамды, көтеруші бұрандалар – динамикалық теңгерімдеу;

3) авиациялық қозғалтқыштардың гидроцилиндрлері – сынау, түйісетін бөлшектерді жетілдіру арқылы жанармайдың жұмсалу біркелкілігін реттеу;

4) реттеуші және тіркеуші электрондық өлшеуіштер – баптау, баламалау, ақаулықтарды табу және жою;

5) қозғалтқыштардың электрондық реттеуіштері – пульті бойынша өлшемдерін алу, ақаулықтарды табу және жою;

6) қозғалтқыштарды бақылаудың борттық жүйесі – баптау, ақаулықтарды табу және жою;

7) шассидің амортизациялық тіреуіштері – сынау кезінде жұмысқа жарамдылығын жетілдіру және реттеу;

8) гидробассейнде ұшу аппараттарын сынауға арналған құрылғылар – монтаждау, жұмысты жолға қою және ақаулықтарын жою.

Параграф 5. Сынаушы слесарь, 8-разряд

485. Жұмыс сипаттамасы:

космостық жағдай (терең вакуум, жоғары және төменгі температуры) жасай отырып, авиациялық нысандарды сынау;

стандарт емес өлшеу құрылғыларын жасау, оларды тексеріп көру, градуирлеу және пайдалану;

эскиздер бойынша монтаждау, күрделі стенділерді, үлкен вакуумдық камераларды, криогендік құрылғыларды, шетелдік жабдықтарды қамтитын автоматты басқару жүйесі бар құрылғыларды баптау;

импорттық авиациялық жабдықтарды жандандыру;

оларға физиологиялық сынақ жүргізген кезде эксперименталды жабдықтардың механикалық, электр, пневмогидравликалық және басқа да жүйелерінің қалыпты қызмет етуін қамтамасыз ету;

кешенді механикалық-климаттық әсер ететін стенділерді толық баптау, реттеу және пайдалану;

діріл жабдықтарын аттестаттау (сенуші құқығымен);

авиациялық қуатты жабдықтар мен қыздыру құрылғыларының төзімділігін есептеу;

ішкі агрегаттардан (қозғалтқыштар, контейнер, арнайы бұйымдар және тағы басқа) авиациялық каркасталған құрылымдардан тиеу жүйесін шығаруға арналған трассаны қағып жасау бойынша техникалық есептерді орындау;

кинематикалық схемасы күрделі тиеу жүйесі мен қыздыру жүйесінің механикалық, гидравликалық жобалары әзірлеуге қатысу;

стенд жүйелерін сынау кешеніне байлау;

сынау жабдықтары жұмысындағы ақаулықтар мен істен шығуларды талдау.

486. Білуге тиіс:

сыналатын бұйымдардың құрылымы, олардың әрекет ету қағидаты, штаттық қызмет ету технологиясы, жұмыс режимдері және олардың шекті кемшіліктері;

эксперименталды жабдықтардың техникалық сипаттамасы, өлшемдерінің шекті сипаттамасы;

сынау процессінің технологиясы, сынақ жүргізу әдістемесі;

қосалқы жабдықтардың (сұйық газы бар резервуарлар, Дюар ыдысы, вакуумдалған азық-түлік құбырлары, жылу алмастырғыштар және тағы басқа) қалыпты жұмыс істеуін қамтамасыз ету ережесі;

сыналатын стенділер, құрылғылар мен сыналатын нысандар бойынша регламенттеу жұмыстарын орындау тәртібі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

механика, электроника, электротехника, автоматика, бағдарламалау, баллистика, гидравлика негіздері.

487. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

488. Жұмыс үлгілері:

1) жаңа техника бұйымдары, тораптары мен агрегаттары – кешенді сынау;

2) кең жолақты діріл кезінде автоматты басқару құрылғыларының жүйесі – баптау, тесттерді қалыптастыру, магнитотесттерді жазу, амплитудалық-жиілік сипаттамасын талдау;

3) сынау стенділері – жаңа техниканы игеру кезінде құрылғыларды құрастыру, монтаждау, жетілдіру.

1. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь – механик
Параграф 1. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь - механик, 3-разряд

489. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа авиациялық аспаптарды бөлшектеу;

аспаптық жабдықтардың жиынтықтығын анықтау, ұшу аппаратынан алу, жөнделетін авиациялық аспаптар бөлшектерінің негізгі ақаулықтарын анықтау;

күрделі емес аспаптарды жөндеу, құрастыру және сынау;

жұмсақ дәнекермен дәнекерлеу, электр схемасының жекелеген элементтерінің дәнекерін алу;

электр аспаптарына арналған күрделі емес электр сымдарын жасау;

күрделілігі орташа авиациялық аспаптардың консервациялануын жазу және консервациялау;

авиациялық аспаптарды сынау құрылғылары мен стенділерінің, техникалық құжаттаманың көмегімен сынау және тексеру;

күрделі емес слесарлық - монтаждау жұмыстарын орындау.

490. Білуге тиіс:

күрделі емес авиациялық аспаптардың мақсаты, жұмыс қағидаты мен құрылысы;

аспаптық жабдықтардың алынған тораптарын бөлшектеу технологиясы; авиациялық аспаптарды жөндеудің техникалық шарттары;

шектеулер мен қондырмалар, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

жөндеу кезінде қолданылатын аспаптардың, тығыз қиюластыратын, тығыздату, майлау, оқшаулау материалдары мен бөлшектерді тазалау үшін қолданылатын материалдардың мақсаты;

металл коррозиясының себептері және олардың алдын алу тәсілдері;

дәнекерлеу технологиясы және дәнекер құрамы;

негізгі электр жөндеу жұмыстарының негізгі технологиялық операциялары;

негізгі слесарлық және бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

авиациялық аспаптарды тексеруге арналған күрделі емес стенділер мен құрылғылардың құрылысы;

механика және электротехника негіздері.

491. Жұмыс үлгілері:

1) амперметрлер, вольтметрлер, қысым сигнализаторы – бөлшектеу, жөндеу;

2) қосымша кедергі блоктары – дәнекерін ашу;

3) бұрыштық желілік қозғалу датчиктері – жөндеу, құрастыру;

4) ауа және гидравликалық манометрлер - жөндеу, құрастыру;

5) қарапайым ауыстырып қосқыштар – бөлшектеу, жөндеу;

6) қысым қабылдағыштары – жөндеу;

7) авиациялық аспаптардың амортизациялық рамалары, амортизациялық панельдер, отырғызу алаңдары – жөндеу, бекіту;

8) ауаны бақылау аспаптарының көрсеткіштері – құрастыру, жөндеу;

9) ауа жабдықтарының шлангтары – тексеру, ауыстыру;

10) автоматика жүйесінің электрондық блоктары – бөлшектеу.

Параграф 2. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь - механик, 4-разряд

492. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа авиациялық аспаптарды, оттегі аппаратурасы мен отқа қарсы жүйелері құрылғыларын жөндеу, құрастыру және сынау;

монтаждау сымдары мен радиоэлементтерді дәнекерлеу;

күрделі авиациялық аспаптарды бөлшектеу;

жөнделетін аспаптардың техникалық жай-күйін анықтау;

қызмет көрсетілетін жабдықтардың, стенділері мен аспаптардың ақаулықтарын анықтау;

карталарды, формулярлар мен жөндеу аттестаттарын ресімдеу.

493. Білуге тиіс:

жөнделетін ұшу аппараттары мен қозғалтқыштарындағы авиациялық аспаптардың, оттегі аппаратурасы мен отқа қарсы жабдықтарды мақсаты, құрылысы, жұмыс қағидаты, орнату және бекіту орны;

жөнделетін аспаптардың негізгі ақаулықтары және оларды жою әдістері;

күрделілігі орташа жөнделетін авиациялық аспаптарды жөндеу, құрастыру, реттеу және сынау технологиясы;

аспаптық жабдықтарды пайдалану ережесі;

жөнделетін авиациялық аспаптардың техникалық шарттары;

жөнделетін авиациялық аспаптар мен агрегаттарды реттеу және тексеру әдістемесі;

металл, балқымалар мен аспаптық жабдықтарда қолданылатын металл емес материалдардың қасиеттері мен негізгі өңдеу тәсілдері;

тығыз қиюластыру, майлау, тығыздату және негізгі материалдардың қасиеттері, маркалары мен мақсаты;

күрделілігі орташа сынақ стенділері мен тексеру аппаратурасының мақсаты, құрылысы, жұмыс қағидаты, пайдалану ережесі;

технологиялық құжаттама;

қабылдап - тапсыру актілерін дайындау ережесі;

механика және электротехниканың негізгі заңдары;

электроника, автоматика, гироскопия негіздері.

494. Жұмыс үлгілері:

1) акселерометрлер – жөндеу, құрастыру;

2) автопилот агрегаты – бөлшектеу;

3) баpocпидографтар - жөндеу, құрастыру;

4) қоректендіру блогы - құрастыру;

5) фазалық сезімтал түзеткіштің блоктары - құрастыру;

6) сүзгі блоктары - жөндеу, құрастыру;

7) діріл, биіктік, жылдамдық, ағын қарқыны датчигі – жөндеу;

8) курстық жүйе және тік бағыттың индукциялық датчиктері – жөндеу;

9) шабуылдау және сырғу бұрыштарының датчиктері – жөндеу, құрастыру, реттеу;

10) керосин өлшеуіштер, май өлшеуіштер – жөндеу, құрастыру, тексеру;

11) тік бағыт – бөлшектеу;

12) турбостартерлердің термометрлері – жөндеу;

13) бұрылысты нұсқағыштар, тахометрлер, температураны реттеуіштер – жөндеу, құрастыру.

Параграф 3. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь - механик, 5-разряд

495. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі авиациялық аспаптарды, авиациялық техника механизмдері мен құрылғыларын жөндеу, құрастыру, реттеу және сынау;

оттегі аппаратурасының құрылғыларын жөндеу және баптау;

гиротораптары мен гироскоптарын теңгерімдеу машинасында теңгерімдеу;

авиациялық аспаптардың жұмысқа жарамдылығын ұшу аппаратында тексеру;

интегралдық схемаларды дәнекерлеу;

авиациялық аспаптардың істен шығуын тудыратын себептерді анықтау;

авиациялық аспаптарды реттеу және сынауға арналған құрылғылар мен құралдарды құрастыру және монтаждау;

слесарлық жұмыстарды, тегістеуді, жылтыратуды, авиациялық бұйымдар бетінің 6-7 квалитетін қамтамасыз ете отырып орындау;

қолданылатын стенділер мен аудару құрылғысын градуирлеу, баламалау.

496. Білуге тиіс:

авиациялық аспаптарды, оттегі аппаратурасының мақсаты, құрылысы, жұмыс қағидаты, техникалық деректері мен пайдалану ережесі;

гироскоптың негізгі қасиеттері және гироскопиялық аспаптардың жіктемесі;

автоматика элементтерінің әрекет ету қағидаты;

аспаптық жабдықтардың техникалық шарттары, жөндеу, құрастыру, реттеу, жетілдіру технологиясы;

авиациялық аспаптардың негізгі ақаулықтары мен оларды жою әдістері;

аспаптардың ақаулығын анықтаудың негізгі әдістері;

авиациялық аспаптар бөлшектерінің антикоррозиялық және лакты сыр қабатының ақауын табу және қалпына келтіру әдістері;

металды термоөңдеу түрлері; аспаптық жабдықтарды дәнекерлеу технологиясы;

күрделі және дәлме-дәл аспаптар мен құрылғылардың, стенділер мен тексеру құрылғыларының құрылысы, жұмыс қағидаты, реттеу және пайдалану ережесі;

жөндеу технологиясына енгізілмеген пысықтаулар бойынша нормативтік құжаттар;

механика, электромеханика, гироскопия, оптика, электроника негіздері.

497. Жұмыс үлгілері:

1) автоматты басқару жүйесі – жекелеген аспаптарды жөндеу, құрастыру;

2) жылдамдық ағыны датчиктерінің блоктары – жөндеу, құрастыру;

3) нақты ауа жылдамдығының блоктары – жөндеу, құрастыру;

4) түзету және байланыс блоктары – жөндеу, құрастыру;

5) даярлық сигналының блоктары – жөндеу, құрастыру;

6) гировертикальдарды келісу блоктары – жөндеу, құрастыру;

7) биіктің өлшеуіштер, биіктік сигнализаторлары – құрастыру;

8) гидрополукомпастар – жөндеу, құрастыру, реттеу;

9) қозғалтқыш білігінің, тахометрдің айналыс датчигі – жөндеу, құрастыру, реттеу;

10) жанармай өлшеуіштердің датчиктері – жөндеу, құрастыру;

11) электрлік, дистанциялық бірізді манометрлер – жөндеу, құрастыру, реттеу;

12) өздігінен жазғыштар – жөндеу, реттеу;

13) крен мен тангаж нұсқаулықтары, қоректенудің бұзылу сигнализаторы - жөндеу, құрастыру;

14) фотосезімтал түзеткіштер – жөндеу, реттеу;

15) астрокомпастардың фотосезімтал элементтері – жөндеу, құрастыру;

16) авиациялық сағат, хронометр – жөндеу, құрастыру.

Параграф 4. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь - механик, 6-разряд

498. Жұмыс сипаттамасы:

аса күрделі авиациялық аспаптарды жөндеу, жетілдіру, реттеу және сынау;

аса күрделі және дәлме-дәл орындалатын слесарлық жұмыстарды орындау;

өлшеудің электронды жүйелерін пайдалана отырып, автоматика аспаптарының жекелеген элементтерін жөндеу, реттеу және сынау;

радиоэлементтердің кіру бақылаулары;

авиациялық аспаптардың механикалық элементтерін 6-7 квалитеттер бойынша жетілдіру;

күрделі аспаптық жүйелерді бөлшектеу;

бақылау-өлшеу аппаратурасын, аспаптар мен стенділерді баптау;

авиациялық жабдықтар жүйесіндегі агрегаттарды әр блогы бойынша баптау.

499. Білуге тиіс:

жөнделетін аспаптардың құрылысы;

авиациялық аспаптардың жүйедегі жұмыс шарттары;

күрделі аспаптық жабдықтарды жөндеу, құрастыру, реттеу және жетілдіру технологиясы;

авиациялық аспаптарда ақаулықтардың пайда болу себептері, олардың түрлері және жою тәсілдері;

оптикалық-механикалық агрегаттарды тексеру және түзету әдістері;

күрделі авиациялық аспаптар мен ұшу аппаратындағы аппаратураны сынау процессі;

аэронавигация жүйесінің мақсаты мен жиынтықтығы, олардың әрекет ету қағидаты;

авиациялық аспаптар құрылымында қолданылатын материалдарды механикалық өңдеудің негізгі технологиялық процессі;

күрделі монтаждау және қағидаттық схемалар;

сертификатталған бұйымдар туралы негізгі мәліметтер;

механика, электромеханика, гироскопия, оптика, электроника, радиотехника, өлшеу техникасының негіздері.

500. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

501. Жұмыс үлгілері:

1) авиагоризонт – жөндеу, реттеу;

2) шабуылдау және жүктеу бұрыштарының автоматы - жөндеу, реттеу, сынау, жетілдіру;

3) автопилот агрегаты – техникалық шарттарға сәйкес жөндеу, реттеу және сынау;

4) ИВ типті бақылау аппаратурасы - техникалық шарттарға сәйкес реттеу, сынау жетілдіру;

5) аэрофотоаппаратура – ұшу аппаратында реттеу, түзету және сынау;

6) тік бағыт – тексеру және реттеу;

7) дәл курстық жүйе аспаптары - жөндеу, реттеу, сынау, жетілдіру;

8) АНУ, ИВУ типті аспаптар - жөндеу, реттеу, сынау, жетілдіру;

9) СДУ, ССА типті қысым сигнализаторлары, ДАС жүйе датчиктері - жөндеу, жетілдіру және сынау;

10) әуе сигналдары жүйесі - жөндеу, құрастыру.

Параграф 5. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь - механик, 7-разряд

502. Жұмыс сипаттамасы:

аса күрделі сериялы авиациялық аспаптар мен жүйелерді стенділерде жөндеу, реттеу, жетілдіру, сынау;

автоматика жүйесін сынау және реттеу;

күрделі аспаптық жабдықтардың даярлық дәрежесін айқындау;

авиациялық аспаптар ақаулықтарының барлық түрлерін жою;

қызмет көрсетілетін күрделі жабдықтарды, стенділер мен аспаптарды жөндеу.

503. Білуге тиіс:

күрделі аппаратураның мақсаты, құрылысы, жұмыс қағидаты мен пайдалану ережесі;

күрделі микроэлектрондық аппаратураны жөндеу ерекшелігі;

микропроцессорлық техника базасында басқару жүйесін құрудың негізгі қағидаттары;

микропроцессорлық техника базасында құрылған негізгі бақылау-өлшеу аспаптары мен диагностикалық аппаратураның құрылысы;

күрделі сызбалар мен схемаларды оқу ережесі;

аэронавигация негіздері, автоматтық реттеу теориясы;

күрделі құрастыру сызбаларын, электрлік және қағидаттық схемаларды пайдалану ережесі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар.

504. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

505. Жұмыс үлгілері:

1) электромеханикалық биіктік өлшеуіштер - сынау және жетілдіру;

2) шығын өлшеуіштер, жанармай өлшеуіштер, героскопиялық аспаптар – сынау және жетілдіру;

3) автоматтық басқару жүйесі – реттеу, сынау;

4) әуе сигналдары жүйесі – реттеу, сынау;

5) инерциялық жүйелер – жөндеу, құрастыру, реттеу;

6) тік бағыт жүйелері, сигналдардың шектеулер – жөндеу, реттеу.

Параграф 6. Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь - механик, 8-разряд

506. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі аспаптық жүйелер мен бірінші сериялы, жаңа типті ұшу аппараттары кешенін жөндеу, реттеу, жетілдіру, сынау;

күрделі авиациялық электрондық аспаптарды, автоматика мен микроэлектрондық аппаратураны диагностикалау (жарамдылық дәрежесін айқындау);

авиациялық аспаптардың күрделі ақаулықтарының себептерін анықтау және оларды жою әдістерін таңдау;

ақаулықтарды анықтау және қызмет көрсетілетін күрделі жабдықтарды, стенділер мен аспаптарды жөндеу;

инерциялық жүйені реттеу, теңгерімдеу.

507. Білуге тиіс:

жөнделетін аспаптық жүйе мен кешендердің құрылымы;

аспаптық жабдықтарды жөндеу және жетілдірудің техникалық шарттары;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды, стенділдер мен аспаптарды жөндеу технологиясы;

ұшу аппаратындағы күрделі аспаптарды сынау және реттеу әдістері;

микропроцессорлық техника базасында басқару жүйесін құру тәсілдері;

автоматтық реттеу теориясы;

күрделі, қағидаттық, электрлік, интегралдық схемаларды, құрастыру сызбаларын, бақылау-өлшеу аппаратурасын пайдалану ережесі.

508. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

509. Жұмыс үлгілері:

1) навигациялық кешен – кешенді сынау және жетілдіру;

2) автоматты басқару жүйесі - жетілдіру;

3) инерциалық жүйелер – сынау, жетілдіру;

4) тік бағыттың жүйелері мен өлшеу кешені - сынау, жетілдіру;

5) орталық гировертикальдар, ЦГВ - жетілдіру.

1. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы
Параграф 1. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 2-разряд

510. Жұмыс сипаттамасы:

аспаптық және оттегі жабдықтарын монтаждау және бөлшектеу жұмыстарын орындау;

аспаптардың орауын ашу, консервациясын босату, сыртқы көрінісін тексеру;

бекіту бөлшектерін жинақтау, алынған аспаптарды, агрегаттарды тазалау және жуу, оларды тасымалдау, жинақтау ведомостері бойынша тапсыру және қабылдау;

аспаптық жабдықтардың шағын люктерін жабу;

биркаларды жасау және аспаптық жабдықтарға ілу, сорттағыштарға салу, тасымалдау.

511. Білуге тиіс:

күрделі емес жабдықтарды монтаждау және бөлшектеу жұмыстарының технологиясы;

аспаптық жабдықтардың негізгі бөлшектерінің шартты белгіленуі;

бекіту бөлшектерінің атауы және мақсаты; электротехника негіздері.

512. Жұмыс үлгілері:

1) аспап блоктары - бөлшектеу;

2) термометрлердің қабылдағыштары – қозғалтқышын бөлшектеу, монтаждау;

3) барлық кіру бөлшектері бар жармалар - дайындау, құрастыру, ілмекке ілу;

4) термометр – сақтандыру сымдарының оқшаулағыштарын ауыстыру;

5) трафарет, бекіту қамыттары, дюрит шлангтар - монтаждау;

6) штепсель орны, аспаптардың штуцерлері, сымдардың ұштары – бітеуіштер орнату.

Параграф 2. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 3-разряд

513. Жұмыс сипаттамасы:

ширатпаларды, күрделі емес блоктарды, монтаждау, штепсель ажырамаларын орнату және қиыстыру;

аспаптық жабдықтардың датчиктері мен блоктарын; оттегі жүйесі мен баллондарды, редукторларды, зарядтау штуцерлерін, шлангтарды; құбырларды, қабылдауыштарды, суға төзімдегіштерді, АМП жүйесінің дерют қолғаптарын бөлшектеу;

авиациялық аспаптарды орнату орнының техникалық жай-күйін тексеру.

514. Білуге тиіс:

ширатпаны монтаждау технологиясы; аспаптық жабдықты бөлшектеу технологиясы және техникалық шарттары;

құбырлар мен дерют шлангалардың, электр өткізгіштер мен оқшаулау материалдарының маркалары мен қималары;

дәнекерлер мен флюстердің құрамы;

аспаптық жабдықтарда қолданылатын электр өлшемдері мен материалдар туралы негізгі мәліметтер;

күрделі емес электр схемаларды оқу ережесі;

электротехника негіздері.

515. Жұмыс үлгілері:

1) оттегі жүйесінің баллоны, шлангтар, редукторлар, зарядтау штуцерлері – бөлшектеу;

2) ППД қыздырғышының сигнализациялық блоктары; ИВ, ДСВ жүйесінің блоктары, термобу; РTMC блоктары - бөлшектеу;

3) тахометр, жанармай өлшеуіш, май өлшеуіштердің, гидроқоспаның датчиктері - бөлшектеу;

4) штепсель ажырамалары – қосу, бақылау, бөлшектеу.

Параграф 3. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 4-разряд

516. Жұмыс сипаттамасы:

тіреуіштерді, амортизациялық рамаларды, кронштейндерді; қуатты құрылғылардағы, жасырын қуыстардағы, мотогондолалардағы қабылдауыштар мен датчиктерді; құбырларды, қабылдауыштарды, суға төзгіштерді, АМП жүйесінің дюрит жеңдерін; баллондарды, құбырларды, редукторларды, зарядтау штуцерлерін, оттегі жүйесі шлангтарын монтаждау;

оттегі жүйесін аспап тақтасындағы аспаптарға қосу;

аспаптық тақталардан аспаптарды бөлшектеу және аспаптық тақталардың өзін, автопилот агрегаттарын, автоматика блоктары мен жанармай өлшеуіштердің өлшемдерін, гироскопиялық және дистанциялық компастардың агрегаттарын, орталық гировертикальдерді, оттегі аспаптарын бөлшектеу;

аспаптық тақталарды бөлшектеу; жарықтандырғыш және сигналдық аппаратураны, кнопкаларды, сөндіргіштер мен ауыстырып қосқыштарды, релені, клемма қалыптарын алу;

аспаптық тақталардың электр монтаждық бөлігін ақаулық ведомостеріне сәйкес, аспаптық жабдықтардың штепсель ажырамаларын жөндеу.

517. Білуге тиіс:

күрделілігі орташа аспаптық жабдықтарды монтаждау технологиясы мен техникалық шарттары;

аспаптық жабдықтардың бөлшектелетін және монтаждалатын жүйесінің мақсаты мен жинақтылығы;

монтаждалатын жабдықтардың әрекет ету қағидаты мен негізгі техникалық деректері;

әртүрлі сериялы ауыр ұшу аппараттарына арналған аспаптық жабдықтардың монтажындағы ерекшеліктер;

белгіленетін жабдықтардың қағидаттық, жартылай монтаждық және монтаждық схемалары;

орындалатын жұмыс көлеміндегі слесарлық іс;

агрегаттар мен аспаптарды монтаждау кезіндегі саңылаулардың көлемі, шектеулер мен қондырмалар жүйесі, бетті өңдеудің негізгі өлшемдері;

материалтану, электротехника, механика негіздері.

518. Жұмыс үлгілері:

1) аэрокинотүсіру агрегаты – бөлшектеу және орнату;

2) электр термометрлердің, термобудың, ПВД тұғырының датчиктері; толық қысым қабылдауыштары, термобу қабылдауыштары – қозғалтқыштарды монтаждау;

3) аспаптық тақталар, қалқаншалар, пульттер, күрделі құрылымды ажыратпа қораптар – бөлшектеу, орнату және бекіту;

4) оттегі жабдығы – аспаптарға қосу, редукторды манометрге бекітуді монтаждау;

5) оттегі жабдығы – аспаптарды, манометрлерді, оттегі жүйесі ағынының индикаторын бөлшектеу.

Параграф 4. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 5-разряд

519. Жұмыс сипаттамасы:

автоматтық басқару жүйесінің агрегаттарын, нақты курстық жүйелерді, жылдамдық пен биіктің орталықтарын, жұлдыздық - күн бағдарларын, астрокомпастарды, шабуылдау бұрыштарының автоматтарын бөлшектеу;

автопилот агрегаттарын, троиндукциялық компастарды, автоматика және өлшем блоктарын, жанармай өлшеуіштерді, дәлме-дәл орнатуды талап ететін объективті бақылау жүйелерін монтаждау;

аспаптарды аспаптар тақтасына монтаждау және аспаптық тақталардың өздері мен пульттерді монтаждау;

коммутациялық және сигналдық аппаратураны орната отырып, аспаптық тақталарды құрастыру;

өлшеу аспаптарын, фотоаппаратураны пайдалана отырып, фоторамаларды бекітуге арналған тораптарды орнату;

анероидтік - мембраналық аспаптар жүйесінің герметикалығын тексеру;

фототербелістің ауытқу градусын тексеру;

аспаптарды орнату орнының, статикалық және динамикалық құбырлардың техникалық жағдайын, электр өткізгіштердің жай-күйін тексеру;

электр өткізгіштердің оқшаулау кедергісін өлшеу.

520. Білуге тиіс:

аспаптық жабдықтарды герметикаланған кабинада монтаждау ережесі мен ерекшеліктері;

монтаждық құрылғылардың мақсаты және пайдалану ережесі;

монтаждалатын жүйелердің герметикалығын сынау тәртібі;

қолданылатын құралдар мен құрылғылардың құрылысы;

аспаптық жабдықтарды жөндеудің негізгі технологиялық процестері;

аспаптық жабдықтарды монтаждау схемасы;

электротехника, механика, материалтану негіздері.

521. Жұмыс үлгілері:

1) автоматика блоктары, өлшеу блоктары, жанармай өлшеуіштің коммутациялық құрылғысы – бөлшектеу;

2) ұшқыштың, штурманның, бортинженердің аспаптық пульттерінің тақтасы - монтаждау;

3) аспаптық тақталар – вольтметрлерді, амперметрлерді, герцметрлерді монтаждау;

4) дистанциондық компастар, гидравликалық және электрлік автопилот агрегаты – бөлшектеу;

5) аэронавигациялық аспаптар – аспаптық тақталар мен пульттерге орнату және бекіту;

6) қуатты құрылғылардың жұмысын бақылау аспаптары – тоқпен тексеру;

7) термобуды қабылдауыштар - компенсациялық өткізгіштердің омдық кедергісін өлшеу;

8) динамикалық және статикалық оттегі қысымының құбырлары, сұйық оттегі құбырлар – стенділерде нығыздау, төсеу және бекіту.

Параграф 5. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 6-разряд

522. Жұмыс сипаттамасы:

автоматтық басқару жүйесінің агрегаттарын, курстық жүйені, астрокомпастарды, ұшу аппараттарына жоғары дәлдікпен орнатуды талап ететін шабуылдау, сырғу және тағы басқа автоматтары мен датчиктерін монтаждау;

өлшеу аспаптарын пайдалана отырып монтаждау, жабдықты бекіту тораптарын құрастыру мен дәнекерлеудің дұрыстығын монтаждау және қағидаттық схемалар бойынша тексеру;

бақылау-тексеру аппаратурасының көмегімен шынайы бақылау аспаптарын, фотолюкті, жанармай өлшеуішті, автоматтар мен компастарды тоқпен тексеру;

монтаждалған жүйенің герметикалығын сынауға қатысу;

тексеру барысында анықталған ақаулықтарды анықтау.

523. Білуге тиіс:

монтаждау схемасы;

аэронавигациялық, оттегі және фотожабдықтардың барлық механизмдерінің, аспаптары мен құрылғыларының өзара әрекеттесуі және жұмыс қағидаты;

фотолюктерді фотоаппаратураның әртүрлі түрлеріне орнату және өңдеу тәртібі;

монтаждалатын жүйелердің герметикалығын сынау технологиясы;

аспаптық жабдықтарды тексеру кезінде қолданылатын сынау стенділерінің, құрылғылар мен бақылау аппаратурасының мақсаты, құрылысы мен жұмыс қағидаты, оларды тексеру кезінде ақаулықтарды анықтау әдістері және анықталған ақаулықтарды жою әдістері;

реттеудің техникалық шарттары;

негізгі техникалық деректердің шектеулері;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

электроника негіздері, электр машиналар теориясы.

524. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

525. Жұмыс үлгілері:

1) САУ, ТКС, АУАС жүйесінің агрегаттары - монтаждау;

2) сұйық оттегісі бар баллондар мен бортзаряд құбыры – ұшу аппаратына қондыру, монтаждау, герметикалығын тексергеннен кейін ақаулықтарын жою;

3) МСРП объективті бақылау жүйесі – датчиктерді тексеру, баламалау;

4) толық және статикалық қысым құбыры – сымды тексеру және қысым қабылдағышты орната отырып, іске қосу;

5) шасси мен қақпақтың орналасуын нұсқауыштар - монтаждау, бөлшектеу;

6) сыртқы ауа температурасының фидері, ПВД құбырларын қыздыру – тоқпен тексеру;

7) фототербеткіштер мен фотолюктер – орнату, бекіту.

Параграф 6. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 7-разряд

526. Жұмыс сипаттамасы:

аэронавигациялық және аспаптық жабдықтар жүйесінің жұмысқа қабілеттілігін нивелирлеу, толық жөндеу және тексеру;

жұлдызды - күндік бағдарды монтаждау;

оттегі жабдықтары жүйесін, анероидтық - мембраналық аспаптарды, ауыр ұшу аппараттарының дәлме-дәл курстық жүйесін жетілдіру, сынау және реттеу.

527. Білуге тиіс:

нивелирлеу және жетілдіру жұмыстарын орындау технологиясы;

тексерілетін жабдықтардың мақсаты, әрекет ету қағидаты мен құрылымдық ерекшеліктері;

аэродром жағдайындағы аэронавигациялық және фотожабдықтардың барлық түрлерін пайдалану ережесі;

аспаптық жабдықтардың механизмдерін, аспаптары мен аппараттарын реттеу және тапсырушыға тапсырудың техникалық шарттары;

тексеру аппаратурасын, имитаторларды, сынау стенділері мен құрылғыларын пайдалану және баптау ережесі;

монтаждалатын жабдықтарды жөндеудің негізгі технологиялық процессі;

электроника, электр машиналар теориясы.

528. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

529. Жұмыс үлгілері:

1) анероидтық-мембраналық аспаптар – статикалық және динамикалық жүйелердің жұмысқа жарамдылығын тексеру;

2) оттегін автоматты түрде беру жүйесі - реттеу;

3) сұйық және газ тәрізді оттегімен толтыру жүйесі – монтаждау; герметикалығын тексеру, ақаулықтарын жою;

4) УГВ аспаптық жүйесі – нивелирлеу, 1 минутқа дейінгі дәлдікпен үш жазықтықта орнату;

5) ауыр ұшу аппараттарының СПУТ жүйесі - сынау және жетілдіру;

6) шасси мен қақпақтардың орналасуын нұсқаушылар – тексеру және реттеу;

7) фотоаппаратура – фьокусировканы белгіленген қашықтықта баптау, фотоаппараттар мен жарма жұмысының синхрондылығын тоқпен тексеру, жалпы реттеу және жұмысқа жарамдылығын тексеру;

8) фототербелістер мен фотолюктер - баптау, реттеу, жұмысқа жарамдылығын тексеру.

Параграф 7. Аспаптық жабдықтардың слесарь – монтаждаушысы, 8-разряд

530. Жұмыс сипаттамасы:

ауыр ұшу аппараттарының аэронавигациялық жабдықтарын, сондай-ақ жоғары дәлдікті орнату және жетілдіруді талап ететін сынақ жабдықтарын толық жөндеу, реттеу;

оттегі жабдықтарының эксперименталды жүйесін монтаждау, баптау және реттеу;

монтаждалатын жабдықтың құрылымдық, технологиялық және пайдаланушылық кемшіліктерін анықтау;

аспаптық жабдықты тексеру және реттеу кезінде қажетті есептерді орындау; ұшақты басқару жүйесін жетілдіру кезінде жұмыстарды орындау кестесін құру.

531. Білуге тиіс:

күрделі құрылымдарды сынау және жетілдіру жұмыстарын орындау технологиясы;

күрделі бақылау-тексеру жабдығының құрылымы, оны пайдалану және баптау ережесі, қызмет көрсетілетін жабдықтың ақаулықтарын анықтау және жою;

электроника, есептеуіш техника және автоматика негіздері, электр машиналарының теориясы;

автоматтық басқарудың негізгі заңдары;

телемеханика жүйесі құрылымының қағидаты.

532. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

533. Жұмыс үлгілері:

1) автопилот – ұшу аппаратына орнатқаннан кейін реттеу, баптау және сынау;

2) аэродром жағдайында жоғарғы скафандрларда оттегімен қоректену - автоматты берілуді реттеу және баптау;

3) аэронавигациялық жүйелер – монтажды бақылау, реттеу және баптау;

4) сұйық немесе газ тәрізді оттегімен қоректену жүйесі, күрделі эксперименталды – монтаждау, жетілдіру және ақаулықтарын жою;

5) жанармай өлшеуіштер, май өлшеуіш, магниттік компас – тоқпен тексеру, реттеу.

1. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь
Параграф 1. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 2-разряд

534. Жұмыс сипаттамасы:

біліктілігі анағұрлым аэрогидродинамикалық сынаушы слесарьдің басшылығымен аспалы құрылғылар мен үлгілерді монтаждау және бөлшектеу;

коммуникацияларды (электр, жанармай, гидравликалық) сынақ құрылғыларына қосу;

авиациялық аппаратура мен жабдықтардың күрделі емес бөлшектері мен тораптарын жөндеу;

еркін тәсілді, кейіннен реттемей, жөнделген тораптар мен бөлшектерді монтаждау;

авиациялық аппаратураны гидроарнада күрделі емес үлгілік сынақтарға сүйрейтін арбада дайындау.

535. Білуге тиіс:

аспалы құрылғылар жүйесі және оларды күту ережесі;

слесарлық және өлшеу құралдарын қолдану тәсілдері.

Параграф 2. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 3-разряд

536. Жұмыс сипаттамасы:

әртүрлі құбырлардағы, гидроарналардағы авиациялық үлгілер мен бұйымдарды сүйреу арбаларында, катапульттер мен стенділерде және тағы басқа монтаждау, бөлшектеу және сынауға қатысу;

авиациялық аппаратураны бұйымдар мен үлгілерді аэродинамикалық құбырларды, гидроарналарда, сүйреу арбаларда және газодинамикалық құрылғыларда сынауға дайындау;

жекелеген бөлшектерді жасау және авиациялық жабдықтың механикалық бөлігін ұсақ жөндеу.

537. Білуге тиіс:

аэрогидродинамикалық сынақ жүргізу үшін нысандар мен үлгілерді монтаждау мен бөлшектеу ережесі мен бірізділігі;

авиациялық нысандарға арналған үлгілер мен монтаждау бөлшектерінің дәлдігіне қойылатын талаптар;

гидроарналарда үлгілік сынау кезінде қолданылатын аппаратураның құрылысы мен әрекет ету қағидаты;

қолданылатын аппаратура мен құрылғыларға түсетін шекті жүктеменің ауқымы;

қолданылатын слесарлық-өлшеу құралдарының құрылысы;

математика және физика негіздері.

538. Жұмыс үлгілері:

1) үлгілер – сынауға дайындау, геометриялық өлшемдерін өлшеу, инженердің басшылығымен бекіту тораптарының координатын өлшеу;

2) аспалы құрылғылар – монтаждау, бөлшектеу және реттеу.

Параграф 3. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 4-разряд

539. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының жекелеген агрегаттарын аэродинамикалық құбырларда, гидроарналарда, стенділерде, катапульттерде және бақылау-өлшеу аппаратурасы бар басқа да құрылғыларда сынау;

сүйреу арбаларын басқару және сынау құрылғылары мен аспаптарына сынақ кезінде қызмет көрсету;

пайдалану жабдықтарының жұмысындағы және сынақ нысандарындағы ақаулықтарды анықтау және жою;

күрделі нысандарды аэродинамикалық құбырларда, гидроарналарда, сүйреу арбаларында, катапульттерде, стенділерде және әртүрлі газодинамикалық құрылғыларда сынауға дайындау;

сынауға арналған әртүрлі үлгілер мен бұйымдарды аэродинамикалық құбырларда, стенділерде, гидроарналарда және басқа да құрылғыларда монтаждау және бөлшектеу.

540. Білуге тиіс:

сынау құрылғыларын пайдалану жөніндегі нұсқаулық;

авиациялық қозғалтқыштардың құрылысы;

сынау кезінде қолданылатын аппаратура мен құрылғылардың мақсаты, құрылысы мен жұмыс істеу қағидаты;

теплотехника және аэрогидродинамика негіздері;

үлгілерді, монтаждау бөлшектерін жасаудың шақтамасы және препараттардың техникалық шарттары;

авиациялық нысанның негізгі техникалық деректері және оның технологиялық мүмкіндіктері;

сынауға арналған жабдықтарды тексеру, жөндеу, орнату және реттеу тәсілдері.

541. Жұмыс үлгілері:

1) нұсқау аппаратурасы – баптау;

2) тікұшақ құрылғылары – сынауға дайындау;

3) датчиктер – монтаждау;

4) қақпақтар, руль, тұрақтандырғыштар, элерондар - сынау.

Параграф 4. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 5-разряд

542. Жұмыс сипаттамасы:

авиациялық нысандарды аэродинамикалық құбырларда, стенділерде, гидроарналарда және басқа да құрылғыларда монтаждау және бөлшектеу, үлгілік сынау;

сыналатын нысанды қашықтықтан басқару пультімен басқару, сынауды бағдарламаға сәйкес жүргізу;

бастапқы жүктемені және үлгіні енгізу бұрышын есептеу;

қашықтықтан басқаруды баптау. Фотокиноқұрылғылардың, көлеңкелі құрылғылар мен салмақ элементтері мен тіркеуші аппаратура жұмысын баптау;

сынақ барысында физикалық құбылыстарды бақылау;

сынақ хаттамасын және сынақ жүргізудің жұмыс кестесін жүргізу. нысан мен жекелеген механизмдерді сынақ бағдарламасының белгіленген режиміне реттеу;

авиациялық үлгілер мен нысандардың әртүрлі типтерінің аэродинамикалық сипаттамасын алу;

сынауға арналған аппаратураны баптау және нұсқаулыққа сәйкес регламенттік жұмыстарды орындау.

543. Білуге тиіс:

сыналатын авиациялық агрегаттардың техникалық және пайдаланушылық деректері;

механика, технология, техникалық сызба негіздері;

сүйреу арбасының жұмыс схемасы;

аэродинамикалық сипаттамасын алу жүйелілігі және оларды өңдеу тәсілдері;

тікұшақ құрылғыларының құрылысы;

авиациялық жанармай түрлері және майлау заттары.

544. Жұмыс үлгілері:

1) көтеруші бұрандалар – аэродинамикалық реттеу;

2) көтеруші бұрандалар мен трансмиссия тығындары – монтаждау және сынау.

Параграф 5. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 6-разряд

545. Жұмыс сипаттамасы:

сынау жабдықтарына қызмет көрсету, аэрогидродинамикалық сынақтардың күрделі түрлерін ашық алаңдарда, стенділер мен жоғары немесе төменгі температура мен қысым кезінде жұмыс істеумен сипатталатын басқа да арнайы құрылғыларда, сондай-ақ осы құрылғылар мен жүйелерде агрессивті жұмыс денелерін, арнайы жанармайдың әртүрлі түрлерін, арнайы қыздырғыштарды пайдалана отырып, дайындау және жүргізу;

күрделі эксперименталды нысандарды әртүрлі құрылғыларда, стенділерде және тағы басқа сынауға дайындау;

авиациялық агрегаттар мен эксперименталды жабдықтар жүйесін монтаждау.

546. Білуге тиіс:

күрделі авиациялық жабдықтардың қағидаттық схемасы;

оның тораптары мен жүйесінің құрылысы, негізгі техникалық, эксперименталды және реттеушілік деректері;

күрделі сынақ құрылғылары мен сыналатын нысандарға қызмет көрсету жөніндегі техникалық нұсқаулықтар;

сынақты дайындауды қауіпсіз және апатсыз жүргізуді қамтамасыз ететін жұмыс тәсілдері;

жоғарыда жұмыс істеудің, көтеріп-тасымалдау жабдықтарын басқарудың, ілмектеу жұмыстарын жүргізудің ережесі;

сигнализация; жабдықтар мен сыналатын нысандар бойынша регламенттік жұмыстарды жүргізу тәртібі;

аэродинамика, механика, автоматика, аспаптық жабдықтар, жылу техникасы, электротехника, металл тану, техникалық сызу негіздері.

547. Жұмыс үлгілері:

1) мөлшерлеу және командалық құрылғыларды автоматты, арнайы диффузорларды, эжекторларды, дроссельдеу құрылғыларын, аэродинамикалық құбырларды арнайы қыздырушыларды, стенділерді тіркеу аппаратурасы – құрастыру, баптау, баламалау;

2) күрделі құрылымды арнайы агрегаттар - монтаждау, орталықтау, жұмыста тексеріп байқау жетілдіру.

Параграф 6. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 7-разряд

548. Жұмыс сипаттамасы:

авиациялық нысандарды аэродинамикалық құбырларда, стенділер мен электрогидравликалық жабдықтары бар арнайы құрылғыларда М, Ро, Рст сандарын реттеу жүйесімен, реттелетін сопломен, шеткі қабатын сору жүйесімен, термостаттау жүйесімен күрделі сынау;

көрсетілген жүйелерді, сондай-ақ ұшу аппараттарының үлгілері элементтерінің жергілікті тензометриясының механикалық тораптарын (элерондарды, рульді, қанатшалардың алдын, қанат консольдерін, басқару органдарын қашықтықтан ауыстыру механизмдерін), механикалық және электрондық сан басушы құрылғыларды, аэродинамикалық таразыларды, электрокоммутаторларды, жылдам істейтін фотоаппаратураны, лазерлік интерферометрлерді, жылу жүргізу аспаптарын құрастыру, монтаждау, бөлшектеу және баптау;

авиациялық үлгілер мен қолдаушы құрылғылардың тензометрияланған, басқарылатын және автоматтандырылған құрылымдық элементтерін жедел градуирлеу үшін құрылғыны құрастыру және баптау;

авиациялық аспаптарды градуирлеу;

үлгілер геометриясын үш координатты өлшеу машинасында өлшеу, өлшеу паспортын жасау.

549. Білуге тиіс:

күрделі технологиялық, өлшеу стандарт жабдықтарының қағидаттық схемасы;

аэродинамикалық сынақ жүргізу технологиясы;

аэродинамика, механика, автоматика, гидравлика, жылу техникасы, оптика, электротехника, материалдар кедергісінің, телемеханика, электроника негіздері;

ЕСКД бойынша конструкторлық құжаттама.

550. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

551. Жұмыс үлгілері:

1) аэродинамикалық құбырлар – агрегаттар мен тораптарды қайта монтаждау, баптау;

2) ИРО механизмдері – баптау;

3) пневмокоммутаторлар – баптау және реттеу;

4) жылу өткізу аспаптары – баптау;

5) термостаттау жүйесі – баптау;

6) тензотаразыға арналған градуирлеу стенділері – баптау;

7) үлгі ішілік тензотаразылар – монтаждау, баптау, баламалау.

Параграф 7. Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь, 8-разряд

552. Жұмыс сипаттамасы:

сынау жабдықтарына қызмет көрсету, бірегей эксперименталды зерттеулерді дайындау және аэродинамикалық құбырларда және басқа да арнайы құрылғыларда жүргізу;

сорушы ағынды құрылғылар, толықтыру, вакуумдау жүйесін, механикалық элементтердің реттелетін перфорациялық жүйесін, Pо, Рст;, ағыны элементтерін электронды аналогтық реттеуіштерді, реттелетін соплоның командалық құрылғыларын және диффузорларды баптау, реттеу, өлшемдерін анықтау және пайдалану;

қызмет көрсетілетін жүйелердің функционалдық байланыстылығын талдау;

жұмыс формулаларын жасау, сынау компоненттерінің өзара ықпалдарын және олардың кемшіліктерін анықтау;

авиациялық үлгілерді монтаждау, тензометриялық таразыны қолдаушы құрылғыларда және оптикалық техникада роботоманипуляторлардың көмегімен монтаждау;

стенд ішінде қауіпсіздікті блоктау және сигнализация жүйесін баптау;

аспаптық жүйелердің метрологиялық сипаттамасын айқындау;

тапсырылатын аппаратураның элементтерін талдау;

қуаты күшті компрессорларды нивелирлеу.

553. Білуге тиіс:

аэродинамикалық құрылғылардың, технологиялық және электрондық жабдықтардың құрылысы;

аэродинамика, автоматика, механика, сынақ зерттеулерін жүргізу технологиясы, гидравлика, жылу техникасы, оптика, материалдар кедергісі, электротехника, телемеханика, электроника негіздері;

қызмет көрсетілетін жабдықтың конструкторлық құжаттамасы.

554. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

555. Жұмыс үлгілері:

1) қозғалтқыштардың имитаторлары – монтаждау, баптау;

2) лазерлік интерферометрлер - монтаждау, баптау;

3) үш координатты өлшеу машиналары - баптау;

4) вакуумдау жүйесі - баптау және реттеу;

5) реттелетін сопло – баптау;

6) метрологиялық аттестаттау стенділері - реттеу;

7) криогенді құрылғылар - монтаждау, баптау;

8) командалық құрылғылар - баптау, басқару.

1. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь
Параграф 1. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь, 2-разряд

556. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым бөлшектерді қолмен және қызмет көрсетілетін жабдықта біліктілігі анағұрлым жоғары ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарьдің басшылығымен қағып жасау және жетілдіру;

штамптау, қалыптау және тартудан кейін ұшу аппараттарының ұсақ қарапайым бөлшектерін түзету және жетілдіру; қарапайым бөлшектерді белгіленген жерінен кесу және қию;

аралау жұмыстарын орындау.

557. Білуге тиіс:

авиациялық бөлшектерді өңдеу кезіндегі ықтимал ақаулықтар;

материалдардың ақаулықтарын сыртқы түрі бойынша анықтау (жарылуын, майысуын, сырылуын және тағы басқа);

коррозияның пайда болу себептері және онымен күресу тәсілдері;

жасалатын бөлшектердің техникалық шарттары;

қарапайым бөлшектік сызбалар мен эскиздерді оқу ережесі;

дискілік және маятниктік, діріл, роликтік аралар мен тұтқалы қол қайшыларды, ию қол машиналарын, зигмашиналарды, бұранда қол нығыздауыштарды пайдалану ережесі;

технологиялық процесті бақылау әдістері;

қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы мен мақсаты.

558. Жұмыс үлгілері:

1) қарапайым бөлшектерді: қорапшаларды, мембраналарды, бұрыштамаларды, 500 мм дейінгі қарапайым профильдерді дайындау - белгілеу, шаблон бойынша кесу, аралау, қылауларын лау, түзету және жетілдіру;

2) материал қалыңдығы 0,8 мм және одан жоғары болған жағдайда кницалар, шпангоуттердің компенсаторлары, бұрыштамалар, жапсырмалар - жасау, жиектерін ішкі контурының түзеткіштері мен шаблоны бойынша ию станоктарында немесе қолмен ию;

3) тұрақтандырғыштардың бастары, ілмектер – жасау;

4) қалыңдығы 0,5 мм және одан жоғары профильдер, қабырғалар және тағы басқа - контуры мен кесектері бойынша аралау.

Параграф 2. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь, 3-разряд

559. Жұмыс сипаттамасы:

алюминий, магний балқымаларынан жасалған, мыс пен латунь қаңылтырларынан жасалған ұшу аппараттарының күрделі емес бөлшектерін қағып жасау, түзету және жетілдіру;

дайындамалардың үлгісін жасау, осы материалдардан жазық бөлшектерді қолмен және әмбебап құрылғыны: діріл және ролик қайшыны пайдалана отырып, жасау;

қондыру және ажырату станоктарында күрделі емес жұмыстарды орындау;

профильдер мен қаңылтыр материалдардан жасалған басқа да бөлшектердің плазалық шаблондық құралы бойынша ию және жетілдіру;

құрастырушы және бағыттаушы саңылауларды тік бұрғылау, радиалды бұрғылау станоктарында, пневмобұрғымен немесе электр бұрғымен белгісі мен кондукторы бойынша бұрғылау.

560. Білуге тиіс:

ұшу аппараттары бөлшектерінің мақсаты және оларды жасау технологиясы;

өңделетін материалдардың негізгі физикалық қасиеттері, оларды таңбалау;

қолданылатын жабдықтарды, құрылғыларды, өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

қолданылатын жабдықтарда жұмыс істеу әдістері;

қолданылатын материалдардың пластикалық ерекшеліктері;

белгілеу жұмыстарын орындау және күрделі емес ұңғылау жұмыстарының ережесі;

бөлшектік сызбаларды оқу ережесі;

шақтамалар, қондырмалар, бетті өңдеу параметрлері туралы негізгі мәліметтер;

материалдардың сипатты ақаулықтары; слесарлық істер.

561. Жұмыс үлгілері:

1) диафрагмалар, блоктардың аралықтары – түзеткіштер бойынша және гидравликалық нығыздауыштарда қалыптарды жасау; жиектерін ию; түзеткіштер, кеспелтектер, шаблондар бойынша түзету және жетілдіру;

2) күрделі емес қаптамасы – қағып жасау, жетілдіру, бүршіктерін тазалау;

3) қораптар, жапсырмалар – қалыптау немесе штамптаудан кейін ию, жетілдіру;

4) қисығының радиусы аз жартылай келтеқұбырлар – қағып жасау және жетілдіру;

5) алюминий профильдер – бір жазықтықтағы плазалар, шаблоны бойынша ию және жетілдіру.

Параграф 3. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь, 4-разряд

562. Жұмыс сипаттамасы:

қаңылтырлар мен нығыздалған профильдерден жасалған (титан, магний және алюминий балқымаларына, тоттанбайтын болаттан және басқа да материалдардан жасалған) ұшу аппараттарының күрделі бөлшектерін, газ шілтерін және басқа да қыздырушы аспаптарды пайдалана отырып қағып жасау, түзету, жетілдіру және ию;

радиустардың саны көп және қағып жасау тереңдігінің ұзындыққа қатынасы 1:4 артық болған кезде бетінің шығыңқы және ішке қарай майысқан жерлері қиысқан ұшу аппараттарының бөлшектерін жасау және жетілдіру кезінде қағып жасау, тарту, ию, айналдыру, тегістеу операцияларын орындау;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектерін орнататын жеріне қарай және құрастыратын құрылғылары бойынша жетілдіру.

563. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектерін қағып жасау, жетілдіру, ажырату және қондыру технологиялық процессі;

қолданылатын құралдардың, құрылғылар мен жабдықтардың құрылысы мен пайдалану ережесі;

күрделі сызбаларды оқу ережесі;

геометриялық фигуралардың ұңғыларын есептей отырып, эскиздері мен схемаларын жасау ережесі;

шақтамалар мен қондырмалар;

слесарлық іс;

өлшеу құралының мақсаты мен оны пайдалану ережесі;

тойтарудан кейін ұшу аппараттарының агрегаттарын түзету тәсілдері;

сертификатталған өнім туралы негізгі мәліметтер.

564. Жұмыс үлгілері:

1) гидравликалық және жанармай жүйелерінің күрделі пішінді бактары, аспалы бактар, жылдамдатқыштар - құрылғыларда және кеспелтектер бойынша құрастыру, дәнекерлеуден кейін түзету, ақаулықтарын жою және сынауға тапсыру;

2) күрделі ауа таратқыштар – қағып жасау, түзету және жетілдіру;

3) коллекторлар мен шығарғыш құбырлар – жекелеген секцияларды қағып жасау және қиыстыру;

4) қималанған конустар, саңылаудағы ауаны үрлегіштер, диаметрі 100 мм және одан астам үштіктер – кеспелтектер бойынша қағып жасау және жетілдіру;

5) қуатты шпангоуттердің жиектері – жетілдіре отырып қағып жасау, шаблоны бойынша түзету;

6) нервюра белдіктері, шпангоуттер, ұзындығы 300 мм астам стрингерлер – ию, жетілдіру;

7) профильдер – термоөңдеуге дейін және одан кейін түзету және жетілдіру.

Параграф 4. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь, 5-разряд

565. Жұмыс сипаттамасы:

сериялық ұшу аппараттарының әртүрлі материалдардан жасалған күрделі бөлшектерін, әртүрлі ауыспалы радиустары бар екіжақты енгізілген және шығыңқы бөлшектерді қағып жасау, қаптау, ию, илемдеу және беті 0,3 мм дейінгі дәлдікпен жанастырып, жетілдіру;

монолит панельдерден жасалған агрегаттардың қаптамасын жетілдіру;

ұшу аппараттарының өте төзімді және тоттанбайтын болаттан, титан мен алюминий балқымасынан жасалған, екі қисығы бар күрделі бөлшектерін "БЕШЕ" типті тескіш балғада және қондыру станогында ажырату және қондыру;

ұшу аппараттарының бөлшектерін авиациялық бұйымға орнататын орны бойынша қиыстыру, кәрез, пенопласт және басқа да толықтырғыштары бар агрегаттарды қиыстыру.

566. Білуге тиіс:

сериялық ұшу аппараттарының күрделі бөлшектерін қағып жасау, қаптау, ию, илемдеу және жетілдіру технологиялық процестерінің ерекшелігі;

қисық сызықты фигуралардың күрделі ұңғыларын есептеу және пішу әдістері олардың құрылу тәсілдері;

құрылымдық ерекшеліктер және реттеу тәсілдері – қолданылатын жабдықты, құралдар мен құрылғыларды баптау;

жасалатын бөлшектердің мақсаты мен жұмыс шарты;

ақаулықтардың пайда болу себептері, олардың алдын алу және жою тәсілдері;

ұшу аппараттары агрегаттарының бетінің контуры бойынша тазалығына қойылатын техникалық талаптар;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

техникалық сызу негіздері.

567. Жұмыс үлгілері:

1) үлкен қысыммен жұмыс істейтін ыдыстар – қағып жасау, түзету және жетілдіру;

2) күрделі зализалар, шасси орамасының бүйір қаптамасы – қағып жасау және түпкілікті жетілдіру;

3) ауа үрлегіштердің, турбогенераторлардың ауа тоғаны, май радиаторларын қаптамасы – қағып жасау және жетілдіру;

4) монолит панельден жасалатын центропланының фюзеляжын қаптау – радиусы бойынша илемдеу, үлгі шаблондар, кеспелтектер бойынша түпкілікті жетілдіру;

5) люктерді, есіктерді жиектеу, жолаушылар салоны мен тұрмыстық техника тораптары арматураларының күрделі бөлшектері – қағып жасау, ию, түзету және жетілдіру;

6) монолит панельдер – бытыра ағынымен өңдеу әдісі арқылы радиусы бойынша ию;

7) ұзындығы 5000 мм астам нығыздалған профильдерден жасалған екі қисықты стрингерлер - әмбебап стенд бойынша жетілдіре отырып түпкілікті түзету.

Параграф 5. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь, 6-разряд

568. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының эксперименталды, сынақ, қымбат және күрделі тораптары мен бөлшектерін суық және қыздырылған күйінде қағып жасау, ию, жетілдіру станоктары мен құрылғыларының барлық түрлерінде қағып жасау, ию, жетілдіру және тегістеу;

әртүрлі материалдардан, оның ішінде титан, ыстыққа төзімді, алюминий және магний балқымаларынан жасалған қалыңдығы ауыспалы ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын қағып жасау және остерінің сәйкес келуін сақтай отырып, бірнеше жазықтықта бүге отырып, түзету.

569. Білуге тиіс:

өңделетін тораптар мен бөлшектердің құрылымдық ерекшеліктері, олардың қағидаттық схемасы мен қағып жасау, бүгу, тегістеу технологиялық процестерінің ерекшелігі;

күрделі, эксперименталды, сынақ тораптарын герметикалық жіктері мен ұшу аппараттарының сыртқы бетінің орамасы бойынша жасаудың техникалық талаптары мен қажетті нұсқаулықтары;

техникалық сызу, материалтану негіздері;

машиналар мен механизмдер теориясы.

570. Жұмыс үлгілері:

1) тоттанбайтын және биіктікке төзімді болаттан жасалған, күрделі пішінді, көп құрамды коллекторлар – кеспелтектер бойынша қағып жасау, құрылғыларда құрастыру, дәнекерлеуден кейін құралдар бойынша түзету, сынаудан кейін ақаулықтарын жою, орны немесе стапель бойынша қиыстырып келтіру;

2) ірі көлемді орамалар – қағып жасау, түзету, жетілдіру;

3) күрделі қималы спираль жеңдер - шаблондар мен макет бойынша қоспаланған болаттан жасау;

4) ыстық өткізетін құбырлар, жану камералары – жекелеген бөлшектерді қағып және түзетіп жетілдіру; орнына қиыстырып келтіре отырып, бұйымдарды толық құрастыру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь, 7-разряд

571. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппаратының нивелирлеу мәліметтеріне әсер ететін жіктескен тораптар мен агрегаттарды қиыстыру, жетілдіру және герметикалау процессіне және тораптар мен агрегаттардың сыртқы қабаты контурының шектеріне қойылатын жоғары техникалық талаптарды орындай отырып ауыстыру;

ұшу аппаратының бөлшектері мен агрегаттарын жаңа құрылымдық материалдардан жасау;

ұшу аппараттарының күрделі құрылымдарының бетіндегі қаптама қаңылтырды ауыстыру кезінде оны жетілдіру;

жөндеу кезінде ұшу аппараттары каркасының бөлшектерін жасау үшін жұмыс эскиздерін жасау.

572. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының агрегаттарын, тораптары мен бөлшектерін жасаудың техникалық шарттары;

ұшу аппараттары бөлшектерінің күрделі бетін белгілеу және есептеу әдістері;

құрылымдық материалдардың пластикалық қасиеттерінің айырықша ерекшеліктері;

ұшу аппараттары бөлшектері ақаулықтарының пайда болу себептерін талдау ережесі және олардың алдын алуға жағдай жасау.

573. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр ұшу аппараттарының қанаттарының, қалқандарының лонжерондары, элерондары - жөндеу;

2) ауа арнасының ішін қаптау - жөндеу;

3) ауыр ұшу аппараттарының қуатты тораптары – ауыстыру;

4) газотурбиналық ұшақтардың фюзеляждары – герметикалық тойтару алдында қуатты панельдер мен екі қисығы бар қаптаманы қиыстыру;

5) күрделі құрылымды эталондар – бұйымда қиыстыра отырып жетілдіру.

1. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь
Параграф 1. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь, 1-разряд

574. Жұмыс сипаттамасы:

құбырларды жасау және сынау бойынша жұмыстарды орындау кезінде қосымша операцияларды қарапайым жұмыс және өлшеу құралдарын пайдалана отырып орындау;

құбырға құм мен канифоль толтыру;

құбырларды қол арамен, циркульді, дискілі және маятникті арамен кесу;

құбырлардың бастарын белгіленген өлшемдер бойынша арматуралау үшін механикалық жаныштау және бұдырлау;

құбырларды пісіргеннен, дәнекерлегеннен кейін және арматураны жаныштағаннан кейін егеумен және зімпарамен тазалау;

барлық жүйелердің және әртүрлі маркалы шлангаларды металл орамасыз белгіленген өлшемдер мен шаблон бойынша дайындау.

575. Білуге тиіс:

коррозияның пайда болу себептері;

діріл толтыратын машинаны, циркульді, дискілі және маятникті араның құрылысы және оларды басқару ережесі;

құбырларды ию үшін қолданылатын жабдықты пайдалану ережесі;

абразив шеңбер мен таспаның сипаттамасы және қолданылу шарттары.

576. Жұмыс үлгілері:

1) құбырлар дайындамасы – таңбалау, күрделі емес құрылымды қаңылтырларды шаблон бойынша пішу;

2) құбырлар - белгілеу, шаблон бойынша кесу, құбырға құм, канифоль толтыру, бетін тазалау, бүршіктерін алып тастау, жіктерді дәнекерлеуден кейін аралау.

Параграф 2. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь, 2-разряд

577. Жұмыс сипаттамасы:

болат пен алюминий балқымасынан жасалған диаметрі 10 мм құбырларды қыздыра отырып және қыздырмай, ию радиустарының шектеусіз саны бар, бір жазықтықта орналасқан жапсырма шаблондар бойынша жасау;

диаметрі 6-10 мм құбырларды қыздырмай, орнату орнына қиыстырып келтіре отырып, екі жазықтықта иілуінің төрт радиусына дейін эталон бойынша ию;

әртүрлі материалдардан жасалған диаметрі 35 мм дейінгі құбырларды құбыр ию станогында сызбалар немесе шаблон бойынша ию;

құбырларды арнайы ашу станогында, зигмашинада және қолмен ашу және дайындау;

құбырлардың ашық басын бітеу, пломбылау;

құбырларға су толтыру, қатыру және кейіннен арнайы шкафта еріту (құбырларды игеннен кейін);

құбырларды антикоррозиялық ерітіндімен толтыру;

дәнекерлеу немесе пісіруге арналған жылу оқшаулағыш құбырлар;

барлық жүйелердің және әртүрлі маркалы шлангтарды металл орамасыз белгіленген өлшемдер мен шаблон бойынша дайындау.

578. Білуге тиіс:

құбырларды суық және ыстық күйінде ию тәсілдері;

құбырларды жасауға қойылатын технологиялық талаптар;

құбырларды ашу және құбыр ию станогының құрылысы, станоктарды басқару және пайдалану ережесі;

қолданылатын құрылғылардың құрылысы;

құбырларды жасау кезінде қолданылатын мыс, алюминий, магний және болат балқымалардың негізгі қасиеттері;

ауа-ацетилен шілтердің құрылысы және оны пайдалану ережесі;

қолданылатын материалдардың маркасы;

термоөңдеудің мақсаты; толтыру және ысқылау материалдарының қасиеттері;

толықтырғыш ретінде мұздатылған су қолданылатын құбырларды ию процессінің технологиясы;

шақтамалар мен қондырмалар туралы негізгі деректер;

жаншымасын ашу бұрыштарын өлшеу тәсілдері;

механикалық ақауланудың шақтамасы және құбырларды жөндеу кезінде оларды жою әдістері.

579. Жұмыс үлгілері:

1) AMГМ жасалған, диаметрі 8 мм дейінгі құбырлар – жасау;

2) кабинаны жылыту және генераторды үрлеу құбырлары - жөндеу және сөндіру;

3) әртүрлі жүйелердің құбырлары – дәнекерлеуге дайындау, бір жазықтықта жазу, өшіру.

Параграф 3. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь, 3-разряд

580. Жұмыс сипаттамасы:

әртүрлі материалдардан жасалған диаметрі 10-15 мм құбырларды қыздыра отырып және қыздырмай, қисық, әртүрлі жазықтықта орналасқан жапсырма шаблондар (кемінде төрт бүктесін) бойынша жасау;

әртүрлі материалдардан жасалған диаметрі 10-16 мм құбырларды қыздырмай, орнату орнына қиыстырып келтіре отырып, екі жазықтықта иілуінің төрт радиусына дейін эталон бойынша ию;

әртүрлі жазықтықтағы бүктесіндерінің саны шексіз, диаметрі 16 мм дейінгі құбырларды 250-300 атм гидравликалық қысыммен, сондай-ақ диаметрі 30 мм дейінгі құбырлардың шаблондары мен эталондарын сызбалар мен схемалар бойынша, ұңғыларын есептей отырып, макеті немесе орнату орнына қиыстыра отырып, остерінің сәйкестігін және бөлшектер мен тораптары арасында қажетті саңылауды қамтамасыз ете отырып, техникалық шарттарға сәйкес жасау;

гидростендтің жапырылған жерін снарядтың көмегімен түзету;

құбырларды жасау және жөндеумен байланысты слесарлық жұмыстарды орындау, белгілеу, бұрғылау, кесу, аралау, арматураны қиыстырып келтіру;

құбырларды жинақтау кезінде штуцермен, ниппельмен, гайкамен жинақтау;

барлық диаметрлі және пішінді құбырларды ауа мен май қысымымен сынау;

құбырлардың ақаулықтарын сыртқы түрі (жарылу, жаншылу, қабыршақтану) бойынша анықтау;

арматуралы шлангтарды қолмен құрастыру, бітелу төзімділігі мен герметикалығын сынау, консервациялау, пломбылау, таңбалау;

құбырдың жаншылған жерлерін, бүрмелерін, эллипстілігін түзету.

581. Білуге тиіс:

құбырларды жасау және жөндеудің технологиялық процессі;

құбырлар мен арматураны жасау үшін қолданылатын материалдардың сапасы мен қасиеттері;

құбырлардың ұштарын бітеуге арналған нормалардың кестесі (жаншымасын ашу, зигтеу);

құбырға зиг салу үшін жиектер мен роликтерді таңдау әдістері; эллипстердің, жарықтары мен басқа да кінәраттардың пайда болу себептері;

металды термиялық өңдеу түрлері және оның мақсаты;

әртүрлі құбырларды ию және жаншымасын ашу станоктарын баптау ережесі;

құбырларды қосу тәсілдері;

компрессорлық құрылғылардың, жоғары және төменгі қысымды бақылау-өлшеу аспаптарының құрылысы;

гидростенділер мен гидроаккумуляторлардың схемасы мен құрылысы;

құбырлар мен арматураның герметикалығын сынау технологиясы;

шектеулер мен қондырмалар жүйесі.

582. Жұмыс үлгілері:

1) құбырлар –ауамен, 5 кг/см² аспайтын қысыммен сынау;

2) жеңіл ұшу аппараттарының ауа, май және су жүйелерінің құбырлары – жасау және жөндеу;

3) гидравликалық және өртке қарсы жүйенің құбырлары – жасау және қиыстырып келтіру;

4) диаметрі мен материалдары әртүрлі дюрит қоспаларға арналған құбырлар – қол және механикалық зигмашинада зигтеу;

5) жанармай және май жүйесіне арналған диаметрі 30 мм дейінгі әртүрлі маркалы материалдардан жасалған құбырлар – эталондау;

6) генератор мен компрессорды үрлеуге арналған құбырлар мен келте құбырлар – жекелеген бөліктерін ауыстыру және майысқан жерлерін түзету арқылы күрделі жөндеу;

7) АРТ-10 ағызу құбырлары (түтікті сүзгіден ажыратқанға дейін) – толық жасау және қиыстыру;

8) суфлерлік құбыр - толық жасау және қиыстыру;

9) жанармай, май және гиравликалық жүйелерге арналған қарапайым құрылымды сүзгілер – жасау және дәнекерлеу.

Параграф 4. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь, 4-разряд

583. Жұмыс сипаттамасы:

әртүрлі материалдардан жасалған, қыздыра отырып және қыздырмай, қисық, әртүрлі жазықтықта және әртүрлі бұрыштарда орналасқан диаметрі 15-50 мм құбырларды шаблондар мен кеспелтектер бойынша жасау;

диаметрі 30-50 мм шаблондар мен эталондарды сызбалар мен схемалар бойынша, ұңғыларын есептей отырып, макеті немесе орнату орнына қиыстыра отырып, остерінің сәйкестігін және эталонның бөлшектер мен тораптармен түйісуінің ең шағын саңылауларын қамтамасыз ете отырып, техникалық шарттарға сәйкес жасау;

әртүрлі материалдардан жасалған диаметрі 35 мм астам құбырларды сызбалар мен шаблондар бойынша құбырларды ию станоктарында ию;

буындарды, бұрылыстар мен өткелдерді бүгу;

құбырларды әртүрлі бұрыштарда қолмен және жаншу станоктарында жаныштау;

құбырларды үлкен ойықтарын, бүрмелері мен эллипстіліктерін қолмен түзете отырып, жөндеу;

жаңа қыздырылған күйінде болат, хром никель және дюралюминий құбырларды плитада түзету;

құбырларды жасаумен байланысты слесарлық жұмыстарды орындау; құбырларды макеттері мен орны бойынша өлшеу; аралау, арматураны (штуцерлерді, ниппельді және тағы басқа) қосып дәнекерлеу;

жүйелер мен марканың барлық түрлері металлы мен арматурасына оралған шланг құрастыру, шлангты нығыздағышқа орау.

584. Білуге тиіс:

құбыр иетін, жаншымасын ашатын станоктар мен құрылғыларының құрылысы, пайдалану ережесі;

жөнделетін бөлшектердің, тораптардың агрегаттардың құрылысы және оларға қойылатын техникалық талаптар;

құбырларды бүгу және жаншылған жерлерін ашу режимі, жабдықтардың мақсаты және құбырларды (түзеткіш, қысқыш, роликтер, сүйретпелер) жасау кезінде пайдалану ережесі;

арматура мен құбырларды сынау ережесі;

құбырларды сынауға арналған агрегаттар мен стенділердің қағидаттық схемасы мен құрылысы, оларды басқару және пайдалану ережесі;

металды коррозияға қарсы қабатпен қаптау тәсілдері;

металды қыздыру температурасын бақылау әдістері.

585. Жұмыс үлгілері:

1) өртке қарсы коллекторлар - жасау;

2) жанармай коллекторлары – толық жасау;

3) қатуға қарсы, гидравликалық, өртке қарсы, жанармай жүйелерінің құбырлары - жөндеу (түзету, дәнекерлеу, ниппельдерін ауыстыру, құбырларды шаблон бойынша ию);

4) биіктік және ауа жүйелерінің құбырлары – жасау;

5) жану камерасының форсункалары коллекторларының құбырлары – жасау;

6) құбырлар, генераторлардың, компрессорлардың үрлеу келте құбырлары – жасау;

7) күрделі құбырлар – ыстық ауамен түзету;

8) майды агрегатқа жіберетін құбырлар – жасау;

9) Ссқиналы құбырлар мен форсункалардың құбырларының шаблондары – жасау.

Параграф 5. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь, 5-разряд

586. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі пішінді, диаметрі 50 мм және одан жоғары құбырлар мен сақиналық коллекторларды, титан балқымасы мен басқа да материалдардан жасалған, диаметрі мен пішіні кез келген құбырларды бағдарламамен басқарылатын құбыр ию станогында, тиісті техникалық шарттар бойынша жетілдіре отырып жасау және жөндеу;

әртүрлі арматурамен (компенсаторлармен, штуцерлермен, жапсырма сақиналармен, фланецтермен) жинақталған, қисық, әртүрлі жазықтықта орналасқан, радиустарының, иілу саны шексіз, жасау үшін ыңғайсыз және күрделі пішіні бар құбырларды, диаметрі 50 мм және одан артық құбырлардың шаблоны мен эталонын 350-400 атм қысыммен, қол жетімділігі қиын жерлерін макет бойынша қиыстыра отырып сызбалар мен схемалар бойынша жасау;

технологиялық шарттарға сәйкес осьтерінің, жазықтығы мен перпендикулярлығының сәйкестілігін қамтамасыз ете отырып, арматураны орнататын орнына қарай қиыстыру;

көп түзетуді және июді талап ететін күрделі тораптар мен агрегаттарды жөндеу.

587. Білуге тиіс:

құбырлардың мақсаты, олардың орналасу схемасы және әртүрлі нысандарда жұмыс істеу шарты;

құбырларды жасау мен жөндеуге қойылатын техникалық талаптар;

құбырлар тораптарының жұмыс істеу шарты;

бағдарламамен басқарылатын және технологиялық жабдықталған құбырларды ию станоктарының құрылысы, баптау және пайдалану ережесі;

ұңғылары мен қосымша өлшемдерін есептей отырып, жинақтау схемаларын сызу ережесі;

құбырларға және күрделі құрылымды арматураға пневмогидросынақ жүргізу технологиясы мен ережесі;

металдар мен балқымалардың коррозиясын жою тәсілдері;

өлшеу құралдарының мақсаты мен құрылысы.

588. Жұмыс үлгілері:

1) күрделі құрылымды сақиналық коллекторлары – толық жасау және сынау;

2) құбырлар – жөндеу жұмыстарын орындағаннан кейін маймен илемдеу;

3) гидравликалық және май жүйесінің құбырлары – күрделі жөндеу (құбырларды күйдіру, түзету, жою, құбырларды шаблон және орны бойынша ауыстыру);

4) жоғары қысымды және күрделі пішінді гидрожүйенің құбырлары - жасау, сынау және жөндеу;

5) күрделі пішінді әртүрлі жүйелердің құбырлары – бұйымдарда қиыстыра отырып жасау;

6) күрделі құрылымды эталон құбырлар – толық жасау.

Параграф 6. Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь, 6-разряд

589. Жұмыс сипаттамасы:

бұйымдардың тәжірибелік және криогендік жүйелеріне, күрделі схемалар мен шаблондарға арналған күрделі пішінді, дәлдігі мен тазалығына жоғары талап қойылатын, агрессивтілігі жоғары ортада жұмыс істейтін құбырларды жасау;

қысымы жоғары құбырларды (50 кг/см³ астам) ниппельдері мен штуцерлерінің конустық бетін ысқылауды қалпына келтіре отырып, олардың кейіннен бояуы бойынша түйісуін арнайы калибрлермен тексере отырып, жөндеу;

күрделі құбырларды тез балқитын толықтырғыштардың көмегімен жасау және жөндеу.

590. Білуге тиіс:

агрессивті ортада және жоғары қысыммен жұмыс істейтін құбырларды жасау және жөндеу технологиясы; криогенді техника туралы негізгі мәліметтер;

құбырларды өте үлкен қысыммен сынаудың ерекшеліктері;

жасалатын бұйымдарға қойылатын сертификаттау талаптары.

591. Жұмыс үлгілері:

1) сынақ авиациялық жүйесінің күрделі пішінді коллекторлары – жасау;

2) құбырлар – жоғары қысыммен гидросынау;

3) ұшу аппараттарының криогенді жүйелерінің құбырлары – жасау және жөндеу.

36. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь
Параграф 1. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь, 2-разряд

592. Жұмыс сипаттамасы:

қарапайым құрылымды авиақозғалтқыштардың бөлшектерін қарапайым бақылау-өлшеу құралын пайдалана отырып, жөндеу; 12-14 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау;

авиа қозғалтқышты тазалай отырып, бөлшектер мен тораптардың механикалық ақаулықтарын, кертіктерін, коррозиясын жою;

фланецтерді тұрпайы қыру;

саңылауды бұрғымен бұрғылау;

авиа қозғалтқыштың қарапайым бөлшектерін болтпен және бұрандалармен қосу;

авиақозғалтқыштың бөлшектерін пломбылау және таңбалау, оны қарапайым механизмдерді пайдалана отырып тасымалдау, майлау және жуу;

тораптарды жөндеу кезінде қосалқы жұмыстарды орындау.

593. Білуге тиіс:

авиақозғалтқыштардың жөнделетін бөлшектерінің жұмыс істеу гарттары;

авиақозғалтқыштың күрделі емес бөлшектері мен тораптарын жөндеу технологиясы;

сызбаларды оқу ережесі;

шектеулер мен қондырмалар жүйесі, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

жөндеу кезінде қолданылатын металдар, балқымалар мен металл емес материалдардың физикалық жай-күйі туралы негізгі мәліметтер;

коррозия түрлері және одан металдарды сақтау тәсілдері;

слесарлық жұмыстардың технологиялық операциялары;

негізгі слесарлық және бақылау-өлшеу құралдарының мақсаты және оларды пайдалану ережесі;

авиақозғалтқыштардың тораптары мен бөлшектерін тасымалдау ережесі, оларды консервациялау, жуу, майлау технологиясы.

594. Жұмыс үлгілері:

1) сопло аппараттарының башмактары – кейіннен жылтырата отырып, кенжарлар мен қалдықтарды тазалау;

2) авиақозғалтқыштың бөлшектері – саңылауларының белгіленген жерін, кондукторын бұрғылау;

3) авиақозғалтқыштың бекіту бөлшектері – бөлшектердегі күйіктерді тазалау;

4) тегіс бөлшектер – қыру (жазықтықтың 1 см² екі нүктеге дәлме-дәл түйісуімен);

5) цилиндр дефлекторы - жөндеу;

6) ТРД артқы компрессорларының корпусы – кертіктері, кенжарларды, коррозияны тазалау;

7) авиақозғалтқыштың поршеньдері – кейіннен жылтырата отырып, кертіктерді, кенжарларды, майысуларды жою;

8) күрделі емес төсемелер – параниттен жасау.

Параграф 2. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь, 3-разряд

595. Жұмыс сипаттамасы:

авиақозғалтқыштардың күрделілігі орташа бөлшектерін, тораптары мен механизмдерін жөндеу. 11-12 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау;

жөнделетін тораптар мен бөлшектердің жинақтылығы мен сапасын анықтау (көзбен шолып және бақылау-өлшеу құралын пайдаланып);

саңылауларды қашаумен ұңғылау, штифтілер мен түйреуіштерді орнату, жазықтықты қыру;

жіктерді бөлу және жөнделетін бөлшектерді дәнекерлеуге дайындау;

ақаулы ойма саңылауды дәнекерлегеннен кейін саңылауды бұрғылау үшін қарапайым белгілеу және жаңа ойма жасау;

авиақозғалтқыштардың күрделі бөлшектері мен механизмдерін біліктілігі анағұрлым жоғары авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарьдің басшылығымен жөндеу;

слесарлық құралды салу, бұрғылау станоктары мен құрылғыларындағы жұмыс.

596. Білуге тиіс:

авиақозғалтқыштардың күрделілігі орташа бөлшектері мен тораптарының құрылысы мен жөндеу технологиясы;

шектеулер мен қондыру жүйесі;

авиақозғалтқыштардың бөлшектерін өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер және олардың сызбаларда көрсетілуі;

слесарлық жұмыстардың технологиялық операциялары, слесарлық өңдеудің және авиақозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарын жөндеудің әдіс-тәсілдері;

жөндеу кезінде қолданылатын құрылғыларды, слесарлық және бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

металлокерамикалық, алюмографиттелген, тальктелген, резина бөлшектердің технологиялық ерекшеліктері және олармен жұмыс істеу ережесі;

қолданылатын құралдар мен жабдықтардың күрделі емес ақаулықтарын жою тәртібі;

абразив материалдардың, ысқылау пасталарының маркасы мен қасиеттері;

төсемелердің түрлері және олардың мақсаты;

төсемелер үшін қолданылатын материалдардың қасиеттері;

антикоррозиялық қабаттар, механикалық ақаулықтар мен коррозияның авиақозғалтқыш бөлшектерінің төзімділігіне тигізетін әсері;

технологиялық құжаттаманы ресімдеу тәртібі;

қозғалтқыш тораптарын жөндеумен байланысты тойтару жұмыстарының тәсілдері;

бөлшектерді көзбен шолып және бақылау-өлшеу құралдарының көмегімен бақылау ережесі;

материалдарды дәнекерлеу және пісіру туралы негізгі мәліметтер.

597. Жұмыс үлгілері:

1) сопло аппараты, реактивті сопло, трансмиссия қаптамасы, ТРД компрессорының артқы, ортаңғы және алдыңғы корпусы – төсемесінің тойтармасын тазалау, кенжарларды тазалау, кейіннен жазықтығын лекалалық сызғышпен өлшей отырып тазалау;

2) авиақозғалтқыштың қаптамасы мен орамасы – қабырғасының майысқан жерлерін түзету;

3) ТРД соплосының қаптамасы – ойылған жерлерін түзеткішпен жою;

4) турбина біліктерінің корпусы – қалқыма тығындардың желінген жерлерін жою;

5) авиақозғалтқыштың корпусы мен қақпақтары – фланецтерді ысқылау станогында ысқылау;

6) авиақозғалтқыштардың корпусы, картерлері, жетектерінің қораптары – әртүрлі жөндеу өлшемді жаңа түйреуіштерді және сатылы түйреуіштер мен штифтілерді орнату;

7) реактивті ТРД соплосы – ақаулықтарын пісіргеннен кейін саңылауларды бұрғылау және бұрама ою, термооқшаулау қаптамасын тойтармада орнату;

8) ТРД ыстық құбырлар – кейіннен жылтырата отырып, жарылулардың ұштарын бұрғылау, дәнекерлеу жіктерін тазалау арқылы өңдеу;

9) ауаны бұру құбырлары – өнімді жылтырата отырып тазалау;

10) авиақозғалтқыштардың цилиндрлері - салқындату қабырғаларын тазалау және аралау.

Параграф 3. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь, 4-разряд

598. Жұмыс сипаттамасы:

авиақозғалтқыштардың күрделі бөлшектерін, тораптары мен механизмдерін жөндеу технологиясына сәйкес жөндеу; 9-10 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау;

авиақозғалтқыштардың күрделі бөлшектері мен тораптарын қыру және ысқылау арқылы қиыстыру;

тістегершік жұптарының ұстасуын таңдау және реттеу;

тығындарын ауыстыру және ауыстыру;

авиақозғалтқыш тораптарындағы ақаулы түйреуіштер мен штифтілерді бұрғылау немесе өңдеу арқылы жою;

авиақозғалтқыш тораптарындағы саңылауларды бұрғылау үшін күрделі белгілеу, жөнделген тораптарды сынау;

компрессор қалақтарын ауыстыру;

авиақозғалтқыш бөлшектерінің тікелей өзінде бетінің кедір-бұдырлығын айқындау;

авиақозғалтқыш бөлшектерінің бетін жөндеудің тиімді әдістері мен тәртібін таңдау;

тапсырылған жұмысты орындау үшін қажетті слесарлық және өлшеу құралдарын таңдау;

қолданылатын өлшеу құралдары мен аспаптарын баптау;

авиақозғалтқышты жөндеудің техникалық және технологиялық құжаттамасын ресімдеу.

599. Білуге тиіс:

жөнделетін авиақозғалтқыштың құрылысы мен жұмыс қағидаты туралы негізгі түсініктер;

авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарын жөндеу технологиясы;

авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарының қайталатын ақаулықтарын жою әдістері;

тістегершік жұбын таңдау ережесі;

металды, балқымалар мен металл емес материалдарды өңдеудің негізгі тәсілдері;

майлау материалдарының түрлері;

болатты, алюминий және магний балқымаларын термиялық өңдеу ережесі;

коррозияның пайда болу ережесі;

жөндеуден өткен авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарының сапалық жай-күйін бағалау әдістері;

авиақозғалтқыштың тораптарын сынауға арналған стенділердің схемасы мен құрылымы;

жөндеу кезінде қолданылатын микрометриялық құралдардың құрылысы және оның жұмысқа жарамдылығын анықтау тәсілдері;

бөлшектер мен тораптарды дәнекерлеуге дайындау ережесі және оларды дәнекерлеуден кейін өңдеу;

ішкі қысылуы мен майысуының алдын алу және жою тәсілдері;

дәнекерлеу кезінде қолданылатын дәнекердің құрамы;

бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

бөлшектерді бақылаудың бұзбайтын әдістері туралы мәліметтер;

жөнделетін тораптардың, агрегаттар мен бөлшектердің күрделі сызбаларын оқу ережесі.

600. Жұмыс үлгілері:

1) авиақозғалтқыштың картері – ақаулы түйреуіштері мен штифтілерін өңдеу және бұрғылау;

2) авиақозғалтқыш жетегінің қорабы - мойынтірек үшін отырғызу орындарын тазалау, арналарды шайқау және гидросынау;

3) ТРД компрессорларының артқы корпустары – хордасын өлшей отырып, түзетуші қалақтың кіретін және шығатын жиектеріндегі механикалық ақаулықтарды жою; қалақты немесе лабиринтті бекіту штифтілерін ауыстыру; дәлме-дәл болттарға саңылауларды жазу және жөндеу өлшеміндегі призонды болттарды таңдау;

4) ТРД орталық жетектерінің корпусы – стаканды корпусқа нығыздап салу;

5) авиақозғалтқыштың тістегершікті берілістері - түйіспелерін ауыстырып және ұстасудағы саңылауларды реттей отырып, тістегершік конус жұпты ауыстыру;

6) турбиналар мен компрессорлардың роторлары – тірек цапфалардағы кертпелерді, соқпадақтар мен коррозияны, кейіннен диаметрлерін өлшей отырып, мойынтіректі орнату үшін тазалау;

7) авиақозғалтқыштың құбырлары - жөндеу қысыммен гидросынау;

8) ТРД ыстық құбырлар – ұршығын ауыстыру, құрылғыдағы ыстық құбырды тегістеу және салыстыру;

9) авиақозғалтқыштың тораптары – жаңа футорканы орнату;

10) авиақозғалтқыштың цилиндрлері – жаңа бағыттаушы тығынды нығыздау, клапандарды ысқылау;

11) авиақозғалтқыштың бұлғақтары – нығыздау, жазу және тығыздау.

Параграф 4. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь, 5-разряд

601. Жұмыс сипаттамасы:

авиақозғалтқыштардың күрделі құрылымды бөлшектері мен тораптарын жөндеу;

6-7 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау;

талап етілетін шақтаманы таңдай отырып, турбина роторының қалақтарын ауыстыру;

авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарын талап етілетін шақтамаға сәйкес қиыстыру;

авиақозғалтқыштың бөлшектерін арнайы кесу құралымен, абразив тастармен, зімпара ұнтағымен ГОИ пастасымен өңдеу;

авиақозғалтқыштың жөнделген тораптарын құрылғыларда, тиісті өлшемдерін: қысым, айналым, температура, діріл жүктемесі, сұйықтықтың жұмсалуын тексеріп және реттей отырып сынау;

арнайы кондукторларды, құрылғыларды, құралдарды өлшеу микронды құралдарын баптау;

авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарындағы ақаулықтарды анықтау;

қозғалтқыштың тораптарын жөндеу кезінде ықтимал ақаулықтардың алдын алу және жою;

күрделі көтеріп-тасымалдау механизмдерін пайдалану;

авиақозғалтқыштың агрегаттын ауыстыру.

602. Білуге тиіс:

жөнделетін авиақозғалтқыштың құрылысы мен жұмыс қағидаты, олардың бөлшектері мен тораптарының температуралық және динамикалық жүктемесі;

жөнделетін авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарын жөндеудің техникалық шарттары;

авиақозғалтқыштың бөлшектері мен тораптарындағы олардың сериясы мен серия ішіндегі құрылымдық өзгерістері;

қолданылатын дәлме-дәл слесарлық, құрастыру және бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы;

өлшеу мен бақылаудың зертханалық әдістері;

күрделі өлшеу құралдарын баптау ережесі мен тәсілдері;

авиациялық материалдардың құрамы, құрылысы, физикалық, механикалық және технологиялық қасиеттері;

бөлшектерді тегістеу мен жылтыратуға қойылатын техникалық шарттар;

пісіру жіктерінің ақаулықтары және оларды анықтау тәсілдері;

авиақозғалтқыштың дәнекерленетін бөлшектеріне байланысты қолданылатын дәнекерлеу түрлері;

термоөңдеуді таңдау ережесі, қағидаттық және монтаждау схемасы, жөндеу учаскесінде қолданылатын құрылғылар мен құралдардың құрылысы;

жөнделетін қозғалтқыштың ажыратылған бөлшектері мен тораптарындағы бұрандалардың түрлері, шақтамалар мен саңылаулар;

ықтимал ақаулықтар мен оларды жою тәсілдері;

авиақозғалтқыштың бөлшектерінің тозуы бойынша негізгі мәліметтер және тозуды азайту жөніндегі шаралар.

603. Жұмыс үлгілері:

1) бұранда біліктері – тығындарын ауыстыру және гидросынау;

2) поршеньді қозғалтқыштардың иінді біліктері – иінді біліктің алдыңғы бөлігіндегі құбырларды ауыстыру, демпферлік қарсы салмақтардың тығыны мен білік бетінің тығынын ауыстыру;

3) ТРД компрессорының артқы корпусы – сегізінші сатыдағы бағыттаушы қалақ пен лабиринтті бракқа шыққандардың орнына салу;

4) компрессорлардың артқы корпусы - фланецтерді қыру;

5) ТРД компрессорлардың ортаңғы корпустары – алдыңғы немесе артқы бөліктерді ауыстыру;

6) сықағыш қанатшалары – статикалық теңгерімдеу;

7) қанатшалар жетектерінің механизмдері – ұстасудың металлокерамикалық дискілерін жөндеу;

8) қозғалтқыштардың сықағыштары, редукторлардың сорғысы – мойынтірек құрсауы мен тығынды остерінің сәйкестігін салыстырып тексере отырып, салу, суфлер түтіктерін ауыстыру;

9) жылжымалы мойынтіректер – біліктің мойнын қыра отырып қиыстыру;

10) ТРД турбиналарының роторы – білік тығынын тарта отырып таңдау және белгіленген ауқымы бойынша нығыздау, қалақтар жиынтығын момент таразысында өлшей отырып, таңдау;

11) поршеньді авиақозғалтқыштардың цилиндрлері – хромдаудан кейін цилиндрдің бетін тегістеуге дайындау және цилиндрлерді салқын тегістеу.

Параграф 5. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь, 6-разряд

604. Жұмыс сипаттамасы:

авиақозғалтқыштардың күрделі бөлшектері мен тораптарын жөндеу;

4-5 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау;

авиақозғалтқыштардың күрделі бөлшектері мен тораптарын бірнеше жазықтықта арнайы тексеру аспаптарымен және құралдарымен салыстырып тексеруді талап ететін, көп күрделі операциялардан тұратын жөндеу, авиақозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарында барлық проекциялардағы барлық сызба сызықтарын келісуден өткізу және қажетті белгілерді жасау;

турбиналар мен ТРД және ТВД компрессоры роторларын динамикалық теңестіру;

жөнделетін авиақозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарының сапасын, бақылаудың барлық әдіс-тәсілдерін, дәлме-дәл бақылау-өлшеу құралдарын, пневматикалық ұзындық өлшеуішті, қаттылық өлшеуішті, оптиметр мен басқа да лабораторлық құралдарды пайдалана отырып, анықтау;

авиақозғалтқыштар бөлшектерінің, қолданылатын құралдар мен құрылғылардың эскизін жасау; құрастыру сызбалары бойынша авиақозғалтқыштардың бөлшектерін, өңдеу немесе қиыстыру үшін қажетті орын қалдыра отырып, жасау;

авиақозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарын жасау, жөндеу, реттеу және сынау үшін пайдаланылатын күрделі құрылғылар мен стенділерге қызмет көрсету, баптау, реттеу және жөндеу;

авиақозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарын сынаудың тиімді тәртібі мен әдістерін таңдау, жұмыс құралын толтыру және термоөңдеу.

605. Білуге тиіс:

авиақозғалтқыштардың күрделі бөлшектері мен тораптарын жөндеу технологиясы, оларды жөндеудің сапасын бақылаудың әдіс-тәсілдері;

зертханалық өлшеу құралдары мен жабдықтарын пайдалану ережесі;

дәлме-дәл бақылау-өлшеу құралдары (миниметр, пассаметр, микроскоп, оптикалық бұрыш өлшеуіш, щуп) мен зертханалық жабдықтарды баптау ережесі;

жоғары немесе төмен температура жағдайында бөлшектер мен тораптардың жұмыс істеу ерекшелігі;

авиақозғалтқыштардың әртүрлі жұмыс өлшемдерінің жұмыс сұйықтықтары мен майларға тигізетін әсері;

авиақозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарының тозу дәрежесін айқындау тәсілдері және тозудың алдын алу әдістерін таңдау;

күрделі бөлшектер мен тораптарды бірнеше жазықтықта салыстырып тексеру және тексеру құрал-жабдықтарын пайдалана отырып, өлшеу тәсілдері;

бетті өңдеу тазалығын айқындау әдістері және оны айқындау үшін аппаратураны пайдалану;

авиақозғалтқыштардың тораптарын жөндеу бойынша күрделі жұмыстарды орындауға байланысты есептер ережесі;

гальваникалық қаптаудың негізгі технологиялық процестері.

606. Жұмыс үлгілері:

1) авиақозғалтқыштардың иінді білігі - білік мойнын қолмен жетілдіру, соғуын тексеру және тоқтату, білікті статикалық теңгерімдеу;

2) соплоның реттелетін гидроцилиндрлері - жөндеу, құрастыру, сынау;

3) фронттық құрылғы – бүріккіштерді ауыстыру, корпусты жөндеу;

4) авиақозғалтқыштардың бас бұлғақтары - тығынды гипербола бойынша жетілдіру, осьтердің параллельділігін, бұлғақтық майысуын және тығынның шоғырланғыштығын тексеру.

Параграф 6. Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь, 7-разряд

607. Жұмыс сипаттамасы:

бірінші сериялы және күрделі құрылымды авиақозғалтқыштардың тораптарын, күрделі геометриялық формалы дәлме-дәл бөлшектер мен механизмдері, арнайы авиациялық қозғалтқыштар мен криогенді жүйелерді, сондай-ақ жанармайдың газ түрлерін пайдаланатын арнайы авиациялық қозғалтқыштарды жөндеу және сынау. 4-5 квалитет бойынша слесарлық және жетілдіру жұмыстарын орындау.

608. Білуге тиіс:

жаңа сериялы авиақозғалтқыштардың құрылысы және оны жөндеудің технологиялық ерекшеліктері;

дәлме-дәл стенділерді, құрылғылар мен аспаптарды баптау ережесі мен жөндеу тәсілдері;

сынаудан кейін авиақозғалтқыштарды жөндеп, пысықтағаннан кейін қозғалтқыштарды реттеу жұмыстарын жүргізу әдістері;

авиақозғалтқышқа ілеспе техникалық құжаттама ресімдеу ережесі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

авиациялық қозғалтқыштар теориясы.

609. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

610. Жұмыс үлгілері:

1) газ құбырларының, авиақозғалтқыштардың біліктері – соғуын тексеру және тоқтату;

2) турбиналар мен ТРД компрессорлардың роторлары – динамикалық теңгерімдеу;

3) реттелетін сопло - реттеу және сынау.

37. Агрегаттарды жөндеуші слесарь
Параграф 1. Агрегаттарды жөндеуші слесарь, 3-разряд

611. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі емес агрегаттарды жөндеу;

агрегат бөлшектерін 8-11 квалитет бойынша жөндеу кезінде слесарлық жұмыстарды орындау;

агрегаттардың қарапайым бөлшектерін орнына ысқылау және қыру арқылы қиыстырып келтіру;

саңылауды қашаумен ұңғылау, штифтілер мен түйреуіштерді салу;

агрегат бөлшектерін аралау, бұрамасын қолмен кесу;

күрделі агрегаттарды жөндеу барысында қосымша операцияларды орындау;

қарапайым слесарлық және бақылау-өлшеу құралдарының агрегаттары бөлшектерінің өлшемдерін өлшеу;

агрегат бөлшектерін консервациядан алу және жуу.

612. Білуге тиіс:

жөнделетін агрегаттардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

қарапайым агрегаттарды құрастыру және бөлшектеу технологиясы;

қолданылатын бақылау-өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

агрегат бөлшектерін белгілеу және таңбалау тәртібі;

коррозиядан қорғау тәсілдері;

орындалатын жұмыс көлеміндегі слесарлық іс;

сызбалар мен кинематикалық схемаларды оқу ережесі.

613. Жұмыс үлгілері:

1) биікте жұмыс істейтін жабдықтың клапандары мен редукторлары – бөлшектеу;

2) агрегат корпустары – сыртқы бетін жөндеу;

3) бекіту бөлшектері - жөндеу;

4) май сорғылары, сүзгілер – ажыратпа жазықтықтарындағы түйреуіштерді ауыстыру;

5) тор және пластина сүзгілер - жөндеу, құрастыру.

Параграф 2. Агрегаттарды жөндеуші слесарь, 4-разряд

614. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа агрегаттарды жұмыстарды орындау технологиясы мен техникалық шарттарға сәйкес жөндеу, құрастыру және сынау;

жөндеу кезінде слесарлық операцияларды 8-10 квалитетті қамтамасыз ете отырып орындау;

жөнделетін агрегаттарды құрастыру, тексеру және сынау кезінде анықталған ақаулықтарды жою;

бөлшектерді талап етілетін дәлдікті сақтай отырып орнына қиыстырып келтіру операцияларын орындау.

615. Білуге тиіс:

жөнделетін агрегаттардың құрылысы, жұмыс қағидаты және жұмыс шарттары;

бөлшектер мен тораптарды жөндеу, агрегаттарды құрастыру және күрделілігі орташа агрегаттарды сынау технологиясы;

шақтамалар мен қондырмалар жүйесі;

күрделі сызбалар мен функционалдық схемаларды оқу ережесі;

қолданылатын жабдықтардың, құрылғылар мен стенділердің құрылысы;

қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының құрылысы мен жұмыс істеу қағидаты;

әртүрлі материалдарды өңдеу тәсіліндегі ерекшеліктер.

616. Жұмыс үлгілері:

1) реттығын агрегаттары – таңдау және құрастыру;

2) кері және тура клапандар - ысқылау;

3) жанармай коллекторлары - жөндеу;

4) көп қадамдық крандар - жөндеу, құрастыру;

5) май агрегаты - жөндеу және құрастыру;

6) орталықтан тепкіш жанармай сорғылары – құрастыру;

7) амортизациялық тұғырлар - жөндеу, құрастыру;

8) тістегершіктер, біліктер – түйреуіштерін ауыстыру, шағын конустылықты, доғалдылықты жою.

Параграф 3. Агрегаттарды жөндеуші слесарь, 5-разряд

617. Жұмыс сипаттамасы:

агрегаттарды жөндеу кезінде күрделі слесарлық-жетілдіру операцияларын 6-7 квалитет бойынша орындау;

күрделі агрегаттарды бөлшектеу;

күрделі агрегаттарды ауыстыру;

агрегат бөлшектерінің тегістігін 2-3 жолаққа дейін интерференциялық әдіспен жетілдіру және бақылау;

күрделілігі орташа агрегаттарды сынау кезінде стенділерді басқару;

құрастыру алдында агрегаттардың бөлшектері мен тораптарының сапасын дәлме-дәл аспаптар мен құралдардың көмегімен тексеру.

618. Білуге тиіс:

жөнделетін аппараттар орнатылатын ұшу аппараттарының құрылысы туралы негізгі мәліметтер;

жөнделетін агрегаттардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

агрегаттарды жөндеу, реттеу және сынау технологиясы;

агрегаттардың өзіне тән ақаулықтары және оларды жою әдістері;

қолданылатын дәлме-дәл бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы және жұмыс қағидаты;

әртүрлі материалдарды өңдеудің ерекшеліктері;

сертификатталған өнім туралы негізгі мәліметтер;

ілеспе техникалық құжаттаманы ресімдеу ережесі;

жөнделетін агрегаттардың жұмыс шарттары.

619. Жұмыс үлгілері:

1) қысым автоматтары – бөлшектеу, құрастыру және реттеу;

2) кері және сақтандырушы клапандардың блоктары - жетілдіру, реттеу;

3) күрделі агрегаттардың тығындары – қажетті дәлдікті қамтамасыз ете отырып, таза ұңғылау;

4) гидросорғылар, басқылау сорғылар, орталықтан тепкіш сорғылар - жөндеу, құрастыру;

5) реттығын жұбы – ажырату бойынша шекті саңылауларды қамтамасыз ете отырып жөндеу.

Параграф 4. Агрегаттарды жөндеуші слесарь, 6-разряд

620. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі агрегаттарды жұмыстарды орындау технологиясы мен техникалық шарттарға сәйкес жөндеу, құрастыру және сынау;

құрастыру алдында агрегаттардың тораптары мен бөлшектерін жөндеу сапасын дәлме-дәл өлшеу құралдары мен аспаптарын пайдалана отырып, тексеру;

агрегаттарды гидравликалық сипатын тексере отырып және жоғары дәлдікті өлшеу құралдарын пайдалана отырып құрастыру;

қажетті саңылауларды қамтамасыз ете отырып, іріктеп таңдау әдісімен реттығын жұптарын жөндеу;

агрегат бөлшектерінің тегістігін интерференциялық әдіспен 1-2 жолаққа дейін жетілдіру және бақылау;

агрегаттарды құрастыру және сынау картасын толтыру.

621. Білуге тиіс:

ұшу аппараттары мен оның жөнделетін агрегаттарының құрылысы;

агрегаттарды жөндеу, құрастыру және сынау технологиясы, бөлшектер мен агрегаттардың олардың сериясы бойынша және серия ішінде құрылымдық өзгеруі;

агрегаттардағы ықтимал ақаулықтарды жою тәсілдері;

құрамында кәрез құрылымдары, шыны пластик және композициялық материалдары бар агрегаттарды жөндеудің технологиялық ерекшелігі;

гальваникалық қаптаудың, дәнекерлеудің, термоөңдеудің, герметикалаудың негізгі технологиялық процессі;

арнайы жабдықтар мен зертханалық өлшеу құралдарын пайдалану ережесі;

агрегаттардың жұмыс сұйықтықтарының қасиеттері;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын негізгі талаптар;

механика, гидравлика, пневматика, автоматика, электротехника негіздері.

622. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

623. Жұмыс үлгілері:

1) негізгі шасси амортизаторы – бұйымға орната отырып жөндеу;

2) тербетуші тораптардың блоктары – жөндеу, реттеу, сынау;

3) гидроқозғалтқыштар – жөндеу;

4) НР, РППО, ДПО типті агрегаттардың реттығын жұптары – жөндеу;

5) МРК, РДМ типті механизмдер – жөндеу, реттеу, сынау;

6) РД типті шығынды шектеулері – жөндеу, реттеу;

7) шассидің басты тіреулері – жөндеу;

8) біріздендірілген, аралық, көп сатылы редукторлар – жөндеу, сынау.

Параграф 5. Агрегаттарды жөндеуші слесарь, 7-разряд

624. Жұмыс сипаттамасы:

аса күрделі агрегаттарды жұмыстарды орындау технологиясы мен техникалық шарттарға сәйкес жөндеу, құрастыру және сынау;

аса күрделі агрегаттарды жартылай автоматты басқарылатын сынау стенділерінде реттеу;

жоғары айналымды агрегаттардың бөлшектерін теңгерімдеу;

агрегаттар тораптарының жоғары сипаттамасын барокамераада тексеру;

конфигурациялық және тангенсальді пазаларды, реттығындар мен тығындардың ойылған жиектерін арнайы ысқышпен жетілдіру;

жоғары дәлдікті агрегаттардың бөлшектерін электрондық оптиметрде, микрокатерде, ұзындық өлшеуіште өлшеу;

агрегаттарды орнату және бекіту, агрегаттарды жөндеу және сынау кезінде қолданылатын арнайы стенділерді, құрылғылар мен құралдарды баптау және реттеу;

аса күрделі агрегаттарды сынаудың тиімді тәртібі мен әдістерін таңдау.

625. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының құрылысы және жөнделетін агрегаттардың жұмыс шарттары;

аса күрделі агрегаттарды жөндеу технологиясы, агрегаттар мен олардың бөлшектерін жөндеу сапасын бақылау тәсілдері мен құралдары;

агрегаттың бөлшектерінің тозуы бойынша негізгі мәліметтер және сырылатын бетінің тозуын азайту тәсілдері;

жөнделетін агрегаттардың бөлшектері мен тораптарының түйісетін бетін қондыру ауқымы және оның тазалығы;

материалтану және агрегат бөлшектерін берік ету және геометриялық өлшемдері мен механикалық қасиеттері бойынша қалпына келтіру әдістері;

күрделі өлшеу құралын баптау ережесі мен тәсілдері.

626. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

627. Жұмыс үлгілері:

1) сериялы тікұшақтардың ауытқу автоматы – реттеу, сынау;

2) ПЗУ жүйесінің агрегаттары – жөндеу, құрастыру, реттеу, сынау;

3) ГА типті агрегаттар (электрогидравликалық) – жөндеу, сынау;

4) жанармай автоматикасының агрегаты – жөндеу, реттеу, сынау;

5) көтеруші және рульдік бұрандалардың тығындары – жөндеу, сынау;

6) РБ, БУ типті гидрокүшейткіштер, рульдік машиналар, рульдік жетектер - жөндеу, құрастыру, реттеу;

7) агрегат жетектерінің қораптары – жөндеу, құрастыру, реттеу;

8) К, КМ типті катапульттелетін арбалар – жөндеу, құрастыру, реттеу;

9) шасси ауыстырып қосқыштарының механизмдері – жөндеу, реттеу, сынау;

10) ұшу аппараттарының авариялық шығу есігін авариялық ашу жүйесі – жөндеу, құрастыру, сынау;

11) қанаттың бұрылу жүйесі – жөндеу, құрастыру, реттеу.

Параграф 6. Агрегаттарды жөндеуші слесарь, 8-разряд

628. Жұмыс сипаттамасы:

автоматты құрылғылары бар күрделі агрегаттарды арнайы және араластыру стенділерінде жұмыстарды орындау технологиясы мен техникалық шарттарға сәйкес, барлық өлшемдер бойынша тексеріп және жетілдіре отырып жөндеу және сынау;

күрделі эксперименталды агрегаттарды жөндеу және сынау жүйесін пысықтай отырып сынау;

стенділік жабдықты жұмыс және бақылау эталондары бойынша баптау және реттеу; 4-5 квалитетті қамтамасыз ете отырып, слесарлық және жетілдіру жұмыстарын орындау;

қолданылатын құралдар мен құрылғылардың агрегаттары бөлшектерінің эскиздерін жасау;

құрастыру алдында, бақылаудың барлық құралдары мен шараларын сақтай отырып, агрегаттар бөлшектерінің сапасын, ұшу аппараттары жүйесінің жұмысы кезінде агрегаттардың ақаулықтарын айқындау.

629. Білуге тиіс:

жөнделетін агрегаттардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

автоматты құрылғысы бар күрделі агрегаттарды жөндеу технологиясы;

жоғары және төменгі температура жағдайында агрегаттардың жұмыс істеу ерекшелігі, ортаның өзгермелі өлшемдерінің жұмыс сұйықтығы мен майға тигізетін әсері;

агрегаттардың бөлшектері мен тораптарының тозу дәрежесін айқындау тәсілдері;

агрегат бөлшектерінің тозуының алдын алу әдістері;

агрегат бөлшектерінің ақауын табу әдістері.

630. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

631. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр ұшақтар мен бірінші сериялы ұшақтардың ауытқу автоматтары – реттеу, сынау;

2) жанармайды мөлшерлеу агрегаты, командалық-жанармай агрегаты, реттеуіштер – жөндеу, реттеу, сынау;

3) АУ, БУ, РП, КАУ типті басқару агрегаттары – жөндеу, құрастыру, реттеу, сынау;

4) ГПК типті басқару жүйесінің гидрожетектері, АГС типті гидроблоктар – құрастыру, реттеу, сынау;

5) ауыр тікұшақтардың көтеруші бұрандаларының қалақтары - жөндеу, жетілдіру;

6) биіктік рулі мен элеронды сервобасқаруды ауыстырып қосу тетігі - реттеу;

7) НП типті гидравликалық аксиальді-поршеньді өнімділігі ауыспалы сорғылар - жөндеу, құрастыру, сынау.

38. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь
Параграф 1. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 2-разряд

632. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының қарапайым тойтарылған, дәнекерленген, шарнирлік жөндеу. 11-13 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау; Ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарындағы ақаулықтарды: кенжарларды, кертіктерді, коррозияны, сондай-ақ тұрпайы қырылған жерлерін тазалау және фланецтерді ысқылау арқылы жою;

жөнделетін бөлшектердің техникалық жай-күйі мен сапасын айқындау;

аивқозғалтқыштардың барлық бөлшектерін таңбалау;

жөндеу кезінде қолданылатын ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын жүк көтеретін механизмдерде тасымалдау;

ұшу аппараттарының бөлшектерін негізгі бақылау-өлшеу құралының көмегімен өлшеу;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарын жасау және жөндеу кезінде қосымша жұмыстарды орындау.

633. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының жөнделетін бөлшектері мен тораптарының құрылысы туралы негізгі мәліметтер;

ұшу аппараттарының қарапайым бөлшектерін жөндеу технологиясы;

ажыратылатын бөлшектердің өлшемдері және олардың арасындағы саңылаудың шекті өлшемі;

шектеулер жүйесі туралы негізгі мәліметтер және бетті өңдеу тазалығының сыныптауышы;

ұшу аппараттарын жөндеу кезінде қолданылатын металл, балқымалар мен металл емес материалдар туралы негізгі мәліметтер және олардың қасиеттері;

коррозия түрлері және металды коррозиядан қорғау әдістері;

термоөңдеудің мақсаты, термоөңдеу мен дәнекерлеудің қолданылатын түрлері;

слесарлық жұмыстардың технологиялық операциялары (ысқылау, қыру);

бұрандалар мен олардың ерекшеліктері туралы негізгі мәліметтер;

болттың, гайканың және корпустарда бұранда оюдың ережесі;

негізгі слесарлық және бақылау-өлшеу құралының құрылысы мен оны пайдалану ережесі;

қолданылатын құралды толтыру ережесі мен тәсілдері;

қолданылатын құралдың жарамдылығын айқындау;

көтеріп-тасымалдау құралдарының түрлері және оларды пайдалану ережесі;

ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын тасымалдау, техникалық құжаттаманы толтыру, қарапайым сызбалар мен схеманы оқу ережесі.

634. Жұмыс үлгілері:

1) бекіту бөлшектері – бұранда ою;

2) тегіс бөлшектер (тораптардың беті, бүгілген және дәнекерлеу бөлшектеріне арналған дайындамалар) – шаблондар немесе белгіленуі бойынша дайындау;

3) қарапайым бөлшектер – саңылауларды кондукторлар бойынша бұрғылау;

4) қарапайым кронштейндер – жасау;

5) ашық тістегершіктер – майлау;

6) құбырлар – белгіленген жері бойынша аралау.

Параграф 2. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 3-разряд

635. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа ұшу аппараттарының жекелеген бөлшектері мен тораптарын жөндеу;

8-11 квалитет бойынша слесарлық жұмыстарды орындау;

ұшу аппараттарының күрделі емес бөлшектері мен тораптарын сызбалар бойынша жасау;

жөнделетін бөлшектер мен тораптардың жиынтықтылығы мен сапасын айқындау (сыртқы түрін тексеру арқылы, өлшеу құралының көмегімен);

саңылауды қашаумен ұңғылау, штифтілер мен түйреуіштер салу, жазықтықты қыру;

жіктерді ажырату, ұшу аппаратының бөлшектерін дәнекерлеуге дайындау, саңылаудың ақаулығын түзеткеннен кейін, бұрғылау үшін саңылауды белгілеу және жаңа бұрандаларды ою;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектері мен тораптарын іліктілігі анағұрлым жоғары ұшу аппараттарын жөндеуші слесарьдің басшылығымен жөндеу;

слесарлық құралды толтыру;

бұрғылау станоктары мен құрылғыларында жұмыс істеу.

636. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының күрделілігі орташа бөлшектері мен тораптарының құрылысы мен жұмыс қағидаты және оларды жөндеу технологиясы;

слесарлық жұмыстардың технологиялық операциялары;

ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын слесарлық өңдеу және жөндеу әдіс-тәсілдері;

техникалық сызу туралы негізгі мәліметтер және сызбаларды ресімдеу ережесі;

ұшу аппараттарының бөлшектерін көзбен шолып және бақылау-өлшеу аспаптарының көмегімен бақылау;

шектеулер мен қондыру жүйесі және бетті өңдеу тазалығының сыныптауышы;

слесарлық құралдар, құрылғылар мен бақылау-өлшеу құралдарының құрылысы;

қолданылатын құралдар мен жабдықтардың күрделі емес ақаулықтарын жою тәртібі;

металды дәнекерлеу және пісіру туралы негізгі деректер;

механикалық ақаулықтар мен коррозияның ұшу аппараттары бөлшектерінің беріктігіне тигізетін әсері;

тойтарылған қосылыстардың түрлері мен қолмен тойтару тәсілдері;

ұшақ құрылысындағы бұрама түрлері;

технологиялық құжаттаманы ресімдеу тәртібі.

627. Жұмыс үлгілері:

1) тұрмыстық жабдықтардың бөлшектері, жылытуды қалқалағыштар, зымыран орнағы, кронштейндер, қосылыстардың тіреулері - жөндеу;

2) алюминий және магний балқымаларынан жасалған бөлшектер (негізгі) - коррозияны жою;

3) ұшақты басқару қосылыстарының шарнирлік бөлшектері (ұштары, басқару тартпасы, роликтер, кардан, осьтер) - жөндеу;

4) капоттардың құлыптары - жөндеу;

5) капот - штангілерін жөндеу;

6) пилоттың және жолаушылардың отырғышы - жөндеу;

7) металл еден - жөндеу;

8) қарапайым тораптар – құрастырудан кейін түзету;

9) ұшу аппараттары мен қозғалтқыштарды басқару тартпалары - жөндеу;

10) арқан – сынабекітпеге есу;

11) коллектордың шығарушы қамыттары - жасау;

12) қуатты емес құрылымдардың элементтері - жөндеу.

Параграф 3. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 4-разряд

628. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын және агрегаттарын жөндеу технологиясына сәйкес жөндеу;

күрделі слесарлық жұмыстарды 8-9 квалитет бойынша орындау;

ұшу аппараттарының күрделі бөлшектерін қыру арқылы қиыстыру;

жөндеу операцияларының тиімді тәртібін анықтау;

бетін тікелей бөлшекте өңдеудің кедір-бұдырлығы өлшемдерін айқындау;

тапсырылған жұмысты орындау үшін қажетті слесарлық және өлшеу құралдарды таңдау;

өлшеу құралдары мен аспаптарын баптау;

арнайы станоктар мен қол нығыздағыштардағы жұмыс;

ұшу аппараттарын жөндеу үшін техникалық және технологиялық құжаттаманы ресімдеу.

629. Білуге тиіс:

жөнделетін ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарының құрылысы мен жұмыс қағидаты, оларды жөндеу технологиясы;

ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарының қайталанатын ақаулықтарын жөндеу кезінде қолданылатын жою әдістері;

болатты, алюминий және магний балқымаларын термиялық өңдеу ережесі;

металды, алюминий және магний балқымаларын механикалық өңдеудің негізгі тәсілдері;

коррозияның пайда болу себептері және оны жою тәсілдері;

бөлшектерді дәнекерлеуге дайындау және оны дәнекерлеуден кейін өңдеу ережесі, дәнекерлеу кезінде қолданылатын дәнекердің құрамы, дәнекерлеу кезінде ішкі қысым мен ақаулықтардың алдын алу және жою тәсілдері;

бөлшектерді қолмен және пневматикалық тойтару технологиясы, жіктердің түрлері және тойтарма шегелерді таңдау әдістері;

жөндеуден өткен ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарының сапасын бағалау әдістері;

бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

жөндеу кезінде қолданылатын микрометриялық құралдардың құрылысы, оның жарамдылығын айқындау әдістері.

630. Жұмыс үлгілері:

1) ұшу аппаратын немесе авиақозғалтқышты басқару бөлшектері мен тораптары (тартпалар, тербеткіштер, секторлар) - жөндеу;

2) моторлар мен радиаторлардың жалюзилері, май радиаторының кронштейндері, капоттар мен жалюзилердің юбкасын басқару механизмдері - жөндеу;

3) шығару құбырларының коллекторлары – макеті немесе орны бойынша қиыстыра отырып, жіктескен бетті жөндеу;

4) шасии жармасын басқару механизмдері, шасси тіреуіштері - жөндеу;

5) ұшу аппараттарының моторы - жөндеу (жарылған жерлерін бұрғылау, дәнекерлеуге жеткізу, үлкен жарықтарды пісіру үшін орнату және стапельге раманы бекіту және тағы басқа);

6) қанат орауыштарын, шасси мотогондолаларын қаптау – тойтару әдісімен жөнде;

7) тораптар – дәнекерлеуден және термоөңдеуден кейін түзету.

Параграф 4. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 5-разряд

631. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі құрылымды ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын жөндеу технологиясына сәйкес күрделі көтеріп-тасымалдау механизмдерін пайдалана отырып жөндеу;

күрделі слесарлық жұмыстарды 6-7 квалитет бойынша және 8-9 сыныпты кедір-бұдырлық бойынша орындау;

ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын талап етілетін шақтамаларға сәйкес қиыстыру және жетілдіру;

ұшу аппараттарының бөлшектерін арнайы кесу құралымен, абразив таспен, зімпара ұнтақпен арнайы жетілдіру пастасымен өңдеу; бөлшектерді дәнекерлеуге дайындау және дәнекерлеуден кейін өңдеу;

арнайы кондукторларды, құрылғыларды, құралдарды, өлшеу құралдары мен оптикалық аспаптарды баптау;

ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарындағы., агрегаттарындағы ақаулықтарды анықтау.

632. Білуге тиіс:

күрделі құрылымды ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарының құрылысы мен жұмыс қағидаты және оны жөндеу технологиясы;

жөнделетін ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарын жөндеудің техникалық шарттары;

сериялары бойынша ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарының құрылымдық өзгерістері;

күрделі өлшеу құралдарын баптаудың, кесу құралын қайрау ережесі мен тәсілдері;

авиациялық материалдардың құрамы, құрылысы, механикалық және химиялық қасиеттері;

дәнекерлеу жіктерінің ақаулықтарын айқындау тәсілдері;

дәнекерленетін материалдарға байланысты қолданылатын дәнекерлердің түрлері;

термоөңдеуді таңдаудың негізгі ережесі;

ұшу аппараттарының ажыратылатын бөлшектері мен тораптарының құрылысы, бұрандалар, шақтамалардың өлшемдері және ұшу аппараттарының ажыратылатын бөлшектері мен тораптарын қондыру;

ұшу аппараттарының бөлшектері мен тораптарының ықтимал ақаулықтарын жою әдістері;

бөлшектердің тозуы бойынша негізгі мәліметтер және тозуды азайту тәсілдері;

қолданылатын агрегаттардың құрылысы;

дәлме-дәл слесарлық, құрастыру және бақылау-өлшеу құралдары мен құрылғылардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

өлшеу және бақылаудың зертаханлық әдістері;

бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

633. Жұмыс үлгілері:

1) шасси агрегаттары – қозғалтқыштар ілмектерінің демпферлері, шасси мен қозғалтқыштар ілмектерінің тораптары - жөндеу;

2) элерондар мен рульді басқару тартпаларының термотораптары – жөндеу, сынау;

3) ұшу аппараттарын басқару тербеткіштері мен біліктері – саңылауларын жетілдіре отырып жөндеу;

4) герметикалық кабиналарды қаптау – қол жетімділігі қиын жерлерін тойтару әдісімен жөндеу;

5) шасси жармасын басқару редукторлары мен механизмдері – жөндеу;

6) қақпақтар трансмиссиялар – жөндеу;

7) қуатты тораптар – дәнекерлеуге дайындау және дәнекерлеуден кейін өңдеу;

8) шасси (дөңгелектер) – жөндеу.

Параграф 5. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 6-разряд

634. Жұмыс сипаттамасы:

жеңіл типті ұшу аппараттарын және орташа типті ұшу аппараттарының жекелеген тетіктерінің жүйесін кешенді, қорытынды жөндеу және баптау;

ауыр ұшақтарды жөндеу кезінде жекелеген тораптарды ауыстыру және жекелеген бөлшектерді жетілдіру;

күрделі кеңістікті бағдарға сәйкес ұшу аппараттарының тораптарын жетілдіру бөлшектерін жетілдіру;

техникалық шарттар мен қажетті дәлдікті қамтамасыз ете отырып, центроплан мен қанатын жөндеу;

ұшу аппараттарының жекелеген агрегаттарын нивелирлеу;

ұшу аппараттарының тораптары мен механизмдерін жасау, жөндеу және сынау үшін қолданылатын күрделі құрылғылар мен стенділерге қызмет көрсету, баптау, реттеу және жөндеу;

автоматтар мен бақылау-жазу аппаратурасының жұмысын бақылау;

ұшу аппараттарының, қолданылатын құралдар мен құрылғылардың эскизін жасау;

ұшу аппараттарының күрделі тораптары мен механизмдерін сынаудың тиімді әдістерін таңдау.

635. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарын жөндеудің техникалық шарттары;

ұшу аппараттарының жөнделетін жүйесі бойынша техникалық құжаттама жиынтығы;

ұшу аппараттарының бөлшектерінің, тораптары мен механизмдерінің сапасын бақылау тәсілдері мен құралдары;

лабораторлық өлшеу құралдары мен жабдықтарын пайдалану ережесі;

дәлме-дәл бақылау-өлшеу құралдары мен лабораторлық жабдықтарды баптау ережесі;

әртүрлі параметрлердің (температура, қысым және тағы басқа) жұмыс сұйықтықтары мен майларға тигізетін әсері;

лабораторлықты қоса алғанда, бөлшектер мен тораптардың ақауын табу әдістері;

бетті өңдеу тазалығын белгілеу әдістері;

күрделі бөлшектерді белгілеу ережесі мен әдістері;

ұшу аппараттарының бөлшектерін, тораптары мен механизмдерін сынау тәртібі мен режимдері;

пневматика, гидравлика, аэродинамика негіздері.

636. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

637. Жұмыс үлгілері:

1) ұшақ қанаттары – жіктескен бетін қырнау;

2) шығару келтеқұбырлары – жөндеу;

3) басқару жүйесінің мойынтіректері – нығыздау;

4) амортизациялық тұғырлар – жөндеу;

5) элерондар – орнына қиыстыра отырып, жіктестіру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 7-разряд

638. Жұмыс сипаттамасы:

жөндеу кезінде орташа типті ұшу аппараттары жүйесін және ауыр ұшу аппараттарының жекелеген тораптары мен механизмдерін сынай отырып, кешенді реттеу, теңгерімдеу және жөндеу;

ауыр ұшу аппараттарының қуатты тораптарын бөлшектеу;

ажыратпаларды, жіктестіру саңылауларын, тораптарды орнату бойынша қиыстыру, жетілдір жөніндегі дәлме-дәл слесарлық жұмыстарды орындай отырып, орташа типті ұшу аппараттарының күрделі аппараттарын (алюминий балқымалардан, қоспаланған балқымалардан, ыстыққа төзімді және тоттанбайтын болаттан, титан балқымалардан, шыны пластик және композициялық материалдардан, кәрез құрылымдардан жасалған) жіктестіру және нивелирлеу;

сыныптық қосылуларды, беттердің, құрылымдық саңылаулар мен люфттердің дәлме-дәл түйісуін өңдеу және өлшеу құралдарын, жабдықтар мен құрылғыларды пайдаланып қамтамасыз ете отырып, қуатты тораптарды жөндеу процессінде монтаждау;

ұшу аппараттарының тораптарын қол жетімділігі қиын жерлерді тойтару әдісімен жөндеу;

жөнделетін жүйелердің ақауларын жою;

ұшу аппараттары жүйелерін сынау үшін қолданылатын стенділерде күрделі регламенттеу жұмыстарын орындау.

639. Білуге тиіс:

жөнделетін ұшу аппараттарының құрылысы;

ұшу аппараттарының сериялары бойынша бөлшектер мен тораптардың құрылымдық өзгеруі;

жөндеу жұмыстарын жүргізудің техникалық шарттары;

бөлшектер мен тораптардың тозу дәрежесін айқындау тәсілдері мен тозудың алдын алу жұмыстарын жүргізу әдістері;

дәлме-дәл слесарлық, құрастыру және бақылау-өлшеу құралдары мен құрылғылардың құрылысы;

әртүрлі құрылымдық материалдармен жұмыс жүргізу технологиясының ерекшеліктері;

авиациялық бұйымдардың сапасы мен беріктігіне қойылатын жоғары талаптар;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар.

640. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

641. Жұмыс үлгілері:

1) шассиді бекіту бөлшектері – жөндеу;

2) қақпақтардың арбашалары – жөндеу, құрастыру;

3) қақпақтардың монорельстері – саңылауларды жетілдіре отырып жөндеу;

4) бұранда және гидравликалық көтергіштері – жөндеу, құрастыру, сынау;

5) аяқпен басып басқару пульттері – құрастыру, реттеу;

6) қозғалтқышпен басқару пульттері – жөндеу;

7) тікұшақтардың трансмиссиялары – жөндеу, теңгерімдеу.

Параграф 7. Ұшу аппараттарын жөндеуші слесарь, 8-разряд

642. Жұмыс сипаттамасы:

ауыр типті ұшу аппараттарының, гипердыбыстық ұшу аппараттары мен бірегей құрылымды ұшу аппараттарының жүйесін жөндеу барысында кешенді жөндеу және баптау;

жөнделген агрегаттар мен жүйесінің реттелуін тексеру, техникалық шарттардан ауытқушылықтарды жою отырып жүйені пысықтау;

ерекше нақты кинематикалық байланыстыра отырып, авиациялық бұйымдарды жалпы нивелирлеу, ұшу аппараттарының агрегаттарын қиыстыру;

ұшу аппараттарының жүйесін белгіленген бағдарламалар бойынша, құрастыру, реттеу және бақылау стенділерінің дәлдігін ескере отырып, пысықтау және баптау есептерін жүргізу;

авиациялық бөлшектердің дәлме-дәл жөндеу өлшемдерін есептеу;

сынау стенділері, құрылғылар мен аспаптардың дәлдігін тексеруге қатысу;

аса күрделі құрастыру-монтаждау, бақылау-тексеру және сынау стенділерін баптау, реттеу, сынау және жөндеу.

643. Білуге тиіс:

жөнделетін ұшу аппараттарының құрылымдық ерекшеліктері;

ұшу аппараттарының күрделі жүйесінің қағидаттық схемасы;

ұшу аппараттарының бөлшектерін, тораптары мен механизмдерін жөндеу сапасын бақылау тәсілдері мен құралдары;

нақты бақылау-өлшеу құралдары мен қолданылатын жабдықтарды пайдалану ережесі мен тексеру тәсілдері;

бөлшектердің тозуының, ақаулы болуының алдын алу, бетті өңдеу тазалығын айқындау әдістері;

дәнекерлеу, термоөңдеу және гальваникалық қаптау технологиясы; ұшу аппараттарының бөлшектерін, тораптары мен механизмдерін сынау тәртібі мен режимдері.

644. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

645. Жұмыс үлгілері:

1) ауа бұрандасы – орауыштарды (коктарды) теңгерімдеу;

2) ауыр ұшу аппараттарын басқару жүйесі - жөндеу, реттеу;

3) трансмиссиялар - жөндеу, теңгерімдеу;

4) қозғалтқыштардың, шассидің бекіту тораптары – ауыстыру;

5) планер тораптары (киль, тұрақтандырғыш, қанат және фюзеляж бөлшектері, шасси және шам жармасы) – негізгі элементтерін қиыстыра отырып ауыстыру;

6) ауыр ұшу аппараттарының шассилері – қосылыстарды бөлшектеу және жетілдіру;

7) түйістіру шпангоуттері - ауыстыру;

8) түйістіру және қуатты шпангоуттер – саңылауларды бұрғылау.

1. Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь
Параграф 1. Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь, 3-разряд

646. Жұмыс сипаттамасы:

құрастыруға кіретін бөлшектерді жетілдіру және қиыстыру кезінде слесарлық-құрастыру және механикалық жұмыстарды орындау (штифтілерді нығыздау, бұрандамен бекіту, бөлшектерді желімдеу; бөлшектерді, құрастыру бірліктерін спиртті-бензин қоспасында жуу және тағы басқа);

трансформаторларды құрастыру (орауыш терезесін платинамен толтыру, өзекше пластинасын кесек бойынша түзету, каркас сымдарын балқытылған дәнекерге батырып алу арқылы қалайылау, каркас пен магнит өткізгіштің арасындағы саңылауға желім жағу, магнит өткізгіштерді таспамен қаптау және дәнекерлеу тағы басқа);

күрделілігі орташа электросхемаларды дәнекерлеу;

орындалған слесарлық-құрастыру құралдары мен аспаптарымен слесарлық-құрастыру жұмыстарын орындауды тексеру.

647. Білуге тиіс:

күрделі емес электромонтаждау, құрастыру және слесарлық-құрастыру жұмыстарының технологиясы;

құрастырылатын бірліктерге қойылатын негізгі технологиялық талаптар;

қара және түсті металдар мен балқымалардың, пластмасса, органикалық шыны, оқшаулау материалдары, орау сымдары, бақылауға арналған бояу туралы негізгі механикалық және электр мәліметтер;

жартылай өткізгіш мен диэлектриктер туралы негізгі мәліметтер;

аспап жасауда қолданылатын электрөткізгіштердің маркалары; дәнекерлердің, флюстер, желім, майлардың әртүрлі маркаларының қолданылу шарттары;

пайдаланылатын слесарлық-құрастыру, белгілеу және бақылау-өлшеу құралдары мен аспаптарының құрылысы мен қолдану ережесі, сызбаларды, монтаждық және электр схемаларды оқу ережесі;

шақтамалар мен қондыру жүйесі, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

648. Жұмыс үлгілері:

1) қосымша кедергілердің блоктары – құрастыру;

2) конденсаторлар блоктары – құрастыру және тексеру;

3) бұрыштық және желілік жылжыту датчиктері – құрастыру;

4) ауа және гидравликалық манометрлер - құрастыру;

5) биметалл реле - құрастыру.

Параграф 2. Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь, 4-разряд

649. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа авиациялық аспаптардың тораптары мен агрегаттарын гиромоторлары мен гироскоптарын қажетті реттеумен және динамикалық теңгерімдеумен құрастыру;

құрастыру бірліктерін стендте реттеу;

авиациялық аспаптардың бөлшектерін аспаптық шарикті мойынтіректерді қондыру шарттарын қамтамасыз еткенге дейін слесарлық жетілдіру;

бағалы металдардан жасалған күрделі және нақты потенциометрлерді орау және құрастыру;

құрастыру бірліктерінің жұмысы кезінде олардың ақаулықтарын іздеу және жою.

650. Білуге тиіс:

құрастырылатын аспаптардың, механизмдер мен құрылғылардың құрылысы мен жұмыс қағидаты, оларды құрастырудың техникалық шарттары; құрастырылатын аспаптарды сынау әдіс-тәсілдері;

арнайы электр өлшеу аппаратурасын пайдалану, реттеу және баптау әдістері;

авиациялық аспаптардың сезімтал элементтерін теңестіру, гиромоторларды қолмен және құрылғыда теңгерімдеу тәсілдері;

аспаптарды құрастыру, механикалық және электрлік реттеу технологиясы;

автоматика элементтерінің жұмыс қағидаты;

қолданылатын жабдықтардың, құралдар мен құрылғылардың, стенділердің құрылысы;

күрделі құрастыру-монтаждау сызбалары мен электр схемаларды пайдалану ережесі;

гироскопия, автоматтық реттеу, механика, электротехника негіздері.

651. Жұмыс үлгілері:

1) акселерометрлер – құрастыру, реттеу;

2) астрокомпастар – фазасезімтал элементтерді құрастыру және реттеу;

3) жылдамдық ағынының блоктары – құрастыру и реттеу;

4) гирожартылайкомпасы – құрастыру и реттеу;

5) гироскопиялық құрастыру бірліктері – бөлшектерін жетілдіре отырып құрастыру және реттеу;

6) автоматты басқару жүйесінің датчиктері – құрастыру және реттеу;

7) шабуылдау және жылжу бұрыштарының датчиктері – құрастыру және реттеу;

8) оттегі аспаптары – тетіктерді құрастыру және реттеу;

9) сигналдарды реле-таратқыштар – құрастыру және реттеу;

10) электрогидравликалық және электромеханикалық рульдік жетектер – құрастыру және реттеу;

11) өздігінен жазушылар – техникалық өлшемдерін жетілдіре отырып құрастыру;

12) жанармай өлшеуіштер, орталықтау автоматы – құрастыру және реттеу;

13) күшейткіштер, сельсиндер – құрастыру және реттеу.

Параграф 3. Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь, 6-разряд

652. Жұмыс сипаттамасы:

лазерлік гироскопиялық құрылғыларды; жиектік есептеуіштердің сезімтал нақты аспаптық блоктарын; коммутациялық аппаратураны автоматтарды баптап және жетілдіре отырып, құрастыру, жөндеу және баптау;

сипаттамаларын тиісті техникалық шарттар бойынша жетілдіре отырып, оттегі және өртке қарсы аспаптар мен аппаратураны құрастыру және реттеу;

дәлме-дәл құрылғыларды слесарлық жетілдіру;

тексеру стенділерін, құрылғыларды, айлабұйымдар мен аспаптарды құрастыру, монтаждау, баламалау;

арнайы жабдықтарды жөндеу, баптау, реттеу және оған қызмет көрсету кезінде регламенттік жұмыстарды атқару;

оптикалық аспаптарды түзету.

653. Білуге тиіс:

құрастырылатын аспаптардың, механизмдер мен құрылғылардың, аппаратураның құрылысы, оларды құрастыру мен реттеудің техникалық шарттары;

тексеру стенділерінің, құрылғыларының, айлабұйымдарының құрылысы және оларды жөндеу, баптау тәсілдері;

авиациялық аспаптардың жұмыс шарттары және олардың басқа жүйелермен өзара байланысы;

авиациялық аспаптар мен агрегаттарды электр, механикалық және кешенді реттеудің әдіс-тәсілдері;

қосымша жабдықтарды жөндеу және баптау тәсілдері;

аспаптық жүйелердің ақаулықтарын жою әдістері;

қағидатты түрде әртүрлі құрылымды авиациялық аспаптарды құрастырудың ерекшеліктері;

механика, электротехника, электроника, гироскопия, оптика негіздері.

654. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

655. Жұмыс үлгілері:

1) өлшемдерді тіркеу аппаратурасы – блоктар мен құрылғыларды құрастыру және реттеу;

2) автопилот блоктары – құрастыру, реттеу, баптау;

3) астроқұрылғылардың блоктары – құрастыру, реттеу;

4) кірме сигналдар блогы – құрастыру, реттеу;

5) курстық жүйелердің, курсовертикальдер мен инерциалды жүйелердің блоктары – құрастыру, реттеу;

6) шешуші блоктар – өлшемдерін тексере отырып, құрастыру;

7) вариометрлер – құрастыру, реттеу;

8) есептеуіш құрылғы – құрастыру, реттеу;

9) биіктік, жылдамдық, жылдамдық ағынының датчиктері – құрастыру, реттеу;

10) бұрыш жылдамдықтарының датчиктері – құрастыру;

11) өлшеуіштер, өлшеу аппаратурасы – құрастыру, өлшемдерді бақылау;

12) өттегі редукторлары – құрастыру, реттеу.

Параграф 4. Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь, 7-разряд

656. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі сериялы авиациялық аспаптарды, аспаптық жүйелер мен автоматтарды қорытынды құрастыру, жетілдіру, механикалық және электрлік реттеу және баптау;

авиациялық аспаптардың бөлшектері мен тораптарын 5-6 квалитет бойынша слесарлық өңдеу, қиыстыру және жетілдіру;

арнайы тестілік бағдарламалардың көмегімен басқарушы аспаптық жүйені диагностикалау;

авиациялық аспаптардың кіретін бөлшектері мен тораптарының анықталған ақаулықтарын жою отырып, құрастыру және монтаждау дұрыстығын тексеру;

күрделі теңгерімдеу жұмыстарын барлық жазықтықта арнайы құрылғылармен және қолмен орындау;

аса нақты кардан тораптарын, ілмектерді, гироскопиялық жүйелерді динамикалық теңгерімдеу;

қалтқы аса сезімтал және күрделі гироскопиялық құрылғыларды, салмақты имитаторларды және жылжымалы жүйені үш бос дәреже бойынша үш ось бойынша теңгерімдеу стенділерінде, белгіленген дәлдік дәрежесі бойынша есептерді жүргізе отырып, теңгерімдеу (арнайы пышақтар, құрылғылар, рамалар);

мойынтірек тораптардағы, гидрожүйелердегі осьтік тартпаларды тарту; геометриялық өлшемдер бойынша жоғары дәлдікті қамтамасыз ете отырып, қондыру орындарын мойынтіректерге жетілдіру (2-5 мкм);

стандарт жабдықтар мен арнайы өлшеу құралдарын пайдалана отырып, арнайы жабдықтарды қолданып, осьтік және радиалды люфтілерді, саңылауларды салу;

гироскопиялық жүйелердің тапсырылған жүйелерін қамтамасыз ету мақсатында реттеу (кетулердің, нөлдік сигналдардың еңістігі және тағы басқа) және құрастырылатын аппаратураға, жабдықтар мен құрылғыларға қорытынды сынақ жүргізу;

авиациялық бұйымдарға техникалық төлқұжат ресімдеу және дайын өнімді тапсырыс берушілерге тапсыру.

657. Білуге тиіс:

құрастырылатын күрделі және нақты авиациялық механизмдердің, аспаптар мен жүйелердің құрылысы, мақсаты мен жұмыс қағидаты, оларды реттеу тәсілдері;

құрастырылатын аспаптарды құрастыру және реттеудің техникалық шарттары;

микропроцессорлық техника базасында басқару жүйесінің негізгі құрылым қағидаттары;

дәлме-дәл слесарлық-жетілдіру жұмыстарын орындау технологиясы;

аса нақты механизмдерді теңгерімдеу әдістері;

аса сезімтал және күрделі жүйелерге қалтқы теңгерімдеудің, маятниктік түзетудің технологиясы мен оны жүргізудің ерекшелігі;

негізгі бақылау-өлшеу аспаптарының, стенділер мен диагностикалық аппаратураның құрылысы;

автоматты реттеу, механика, электромеханика, электроника, гироскопия, оптика негіздері;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар.

658. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

659. Жұмыс үлгілері:

1) құрама авиагоризонттар – құрастыру, тексеру, реттеу;

2) сериялық құрылымдардың автопилоты – түпкілікті құрастыру, еттеу және техникалық шарттар бойынша өлшемдерді тексеру;

3) автоматты басқару жүйесінің блоктары – құрастыру, реттеу;

4) гиротұрақтандырғыштар – құрастыру, реттеу;

5) гироцентралдар, гиротұғырнамалар, гировертикальдар – құрастыру, реттеу;

6) курсовертикальдар – құрастыру, реттеу;

7) бағалы металл сымдардан жасалған күрделі, дәлме-дәл потенциометрлер – құрастыру;

8) пилотаждық-навигациядлық аспаптар – құрастыру, техникалық өлшемдерді реттеу;

9) жанармай өлшеуіштер, шығын өлшеуіштер – құрастыру, реттеу;

10) ЦВС типтес жылдамдық пен биіктікті орталықтаушылар – құрастыру, реттеу.

Параграф 5. Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь, 8-разряд

660. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі тәжірибелік авиациялық аспаптарды, аспаптық жүйелер мен автоматтарды қорытынды құрастыру, жетілдіру, механикалық және электрлік реттеу және баптау;

авиациялық аспаптардың 1-5 квалитет бойынша өлшемдерінің саны көп бөлшектері мен тораптарын механикалық және қолмен қиыстыру және жетілдіру;

жоғары жиілікті гироскопиялық аспаптардағы осьтік люфтілерді салу;

авиациялық аспаптардың дәлме-дәл бөлшектері мен тораптарын, механизмдерін статикалық және динамикалық теңгерімдеу;

пәрменді жүйелерді реттеу, теңгерімдеу;

күрделі және нақты авиациялық аспаптарды олардың ақаулықтарын анықтау және алдын алу арқылы кешенді реттеу және тексеру;

пысықталмаған сызбалар мен электр схемалары бойынша құрастыру жұмыстарын орындау;

өлшеу және бақылау аппаратурасына, жабдықтарға, теңгерімдеу станоктары мен құрылғыларына бақылау сынақтарын жүргізу;

жұмыстарды орындау кезінде қажетті есептерді орындау.

661. Білуге тиіс:

күрделі авиациялық аспаптар мен басқару жүйелерінің құрылысы, мақсаты мен жұмыс қағидаты, жұмыс істеу шарттары;

басқару жүйелерінің күрделі авиациялық аспаптарын, жоғары дәлдікті өлшеу құралдарын электрлік, механикалық және кешенді реттеу әдіс-тәсілдері;

құрастыру бірліктерін құрастыру, реттеу, баптау, бақылау және сынау бірізділігі;

дәлме-дәл құрастыру-реттеу жұмыстарын жүргізу ерекшеліктері.

662. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

663. Жұмыс үлгілері:

1) бірінші сериялы сынақ құрылымдарының автопилоты – қорытынды құрастыру, реттеу;

2) орталық гировертикальдар – қорытынды құрастыру, реттеу;

3) тік және бағыттың ақпараттық кешені – құрастыру, реттеу, өлшемдерді тексеру;

4) пәрменді жүйе – құрастыру, тексеру, реттеу.

1. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь
Параграф 1. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь, 2-разряд

664. Жұмыс сипаттамасы:

қозғалтқыштар мен агрегаттардың қарапайым және күрделілігі орташа бөлшектерін 12-14 квалитет бойынша слесарлық өңдеу, олардың бетіндегі коррозияны жою;

өндіріс технологиясына сәйкес май және жанармай жүйесінің қозғалтқыштар, агрегаттар мен коммуникацияларының күрделі емес тораптарын бөлшектеу;

дәлме-дәл қиыстыруда талап етпейтін, құрылысы жағынан күрделі емес қозғалтқыштар мен агрегаттардың тораптарының құрастыру;

қозғалтқыштар мен агрегаттардың жауапты емес бөлшектері мен тораптарын шплинттеу, бақылау және таңбалау;

қозғалтқыш агрегаттары қораптарының май арналарын айдау;

ниппель және дюрит қоспалардың көмегімен құбыр өткізгіштерін қосу;

қозғалтқыш бөлшектерін қысыммен жуу;

күрделілігі орташа қозғалтқыштар мен агрегаттардың бөлшектері бетінің жай-күйін сырттай тексеру;

өлшеу құралдарының көмегімен (микрометр, штангенциркуль) күрделілігі орташа қозғалтқыштар мен агрегаттардың бөлшектерін өлшеу.

665. Білуге тиіс:

қозғалтқыштың күрделі емес бөлшектерін құрастыру және бөлшектеу технологиясы;

техникалық өлшемдер мен бұрандалар туралы негізгі мәліметтер;

қозғалтқыштар мен агрегаттар қоспаларының, металл маркаларының, қозғалтқыштар құрылымында қолданылатын балқымалар мен металл емес материалдардың негізгі түрлері;

бөлшектерді тазалау, майлау және тексеру бойынша нұсқаулық, қозғалтқыштар мен агрегаттардың тораптарын жинақтау тәртібі;

коррозияның негізгі түрлері және металдарды одан сақтаудың тәсілдері;

слесарлық-құрастыру және қарапайым бақылау-өлшеу құралдарының құрылымы туралы негізгі мәліметтер және оларды пайдалану ережесі;

шақтамалар жүйесі туралы жалпы мәліметтер, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

666. Жұмыс үлгілері:

1) алдыңғы бұрандалардың біліктері, турбиналардың картерлері, құбыр өткізгіштер – айдау;

2) қозғалтқыш бөлшектері – тазалау;

3) поршеньді қозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптары (иінді біліктер, редукторлар, айдауыштар, бұлғақтар, поршеньдер және т;б;) – бөлшектеу;

4) реактивті қозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптары (компрессорлар корпусы, реактивті құбырлар, ыстық құбырлар және т;б;) – бөлшектеу;

5) май және ауа жүйелерінің коммуникациялары – бөлшектеу;

6) жетектердің қораптары – герметикалығын бөлшектеу және сынау;

7) қозғалтқыштардың күрделі емес тораптары (май тұндырғыштар, шүмектер, поршеньдер, қарапайым редукциялық клапандар, әмбебап қамыттар, қозғалтқыш цилиндрлері) – құрастыру;

8) шептік құрылғылар – бөлшектеу.

Параграф 2. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь, 3-разряд

667. Жұмыс сипаттамасы:

болттардың, бұрандалар, түйреуіштер, шпонкалар мен шлицалар, газотурбиналық қозғалтқыштар агрегаттарының детектерінің көмегімен қосылатын күрделілігі орташа қозғалтқыштар мен агрегаттардың тораптарын құрастыру;

стенділер мен гидравликалық қысым нығыздағыштарында құрастырылатын тораптарды сынау;

поршенді қозғалтқыштарды, газотурбиналық қозғалтқыштардың жекелеген жүйелері мен тораптарын тораптар мен агрегаттарға бөлшектеу;

бөлшектер мен тораптардың сапасы мен жиынтықтылығын айқындау;

қозғалтқыштар мен агрегаттардың қарапайым бөлшектерін орнату орны бойынша ысқылау және қыру арқылы қиыстыру;

күрделі бөлшектерді 8-11 квалитет бойынша слесарлық өңдеу;

күрделі емес тораптар мен агрегаттардың қозғалтқыштарын монтаждау;

құрастырылатын күрделі бөлшектерді таңбалау;

қолданылатын жабдықтар мен құралдарды ағымдағы жөндеу және баптау;

қозғалтқыштар мен агрегаттарды бөлшектеу және құрастыруға арналған күрделі емес айлабұйымдарды жасау;

жұмыс және техникалық құжаттаманы ресімдеу.

668. Білуге тиіс:

күрделілігі орташа қозғалтқыштардың тораптарын құрастыру және бөлшектеу технологиясы;

қозғалтқыш агрегаттарының құрылысы мен мақсаты туралы негізгі мәліметтер;

әртүрлі майлау материалдарының маркалары мен қасиеттері;

коррозияның алдын алу және жою шаралары және қолданылатын коррозияға қарсы қабаттар;

қозғалтқыш бөлшектерінің, тораптары мен агрегаттарының өзіне тән ақаулықтарын жою тәсілдері;

слесарлық-құрастыру және бақылау-өлшеу құралдарының, баламалау және динамометриялық кілттердің құрылымы;

қозғалтқыштардың тораптары мен агрегаттарына май айдауға арналған стенділерді пайдалану ережесі;

қолданылатын құралдарды жөндеу тәртібі;

металдарды термоөңдеу, дәнекерлеу, пісірудің мақсаты;

қозғалтқыштарды бөлшектеуге техникалық құжаттаманы ресімдеу тәртібі;

поршеньді және газотурбиналық қозғалтқыштардың құрылысы мен жұмыс қағидаты туралы негізгі мәліметтер;

техникалық сызу, шақтамалар, өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

қозғалтқыштарды құрылымдауда қолданылатын металл, балқымалар мен металл емес материалдардың механикалық қасиеттері.

669. Жұмыс үлгілері:

1) қозғалтқыштардың блоктары, иінді біліктер - гидросынама;

2) газотурбиналық қозғалтқыштың бөлшектері – бояуы бойынша ажырамалардың тегістігін тексеру;

3) фopкaмepалардың диффузоры – орнату және бекіту;

4) май, жанармай, гидравликалық сорғылар – бөлшектеу;

5) генераторлардың жетектері, реттеуіштер - құрастыру;

6) тікұшақ қозғалтқыштарының редукторы – бөлшектеу;

7) ауыспалы кедергілер – қозғалтқыштарда тексеру;

8) реактивті құбырлар – бөлшектеу;

9) газотурбина қозғалтқыштарының турбиналары – тораптарға бөлшектеу;

10) дроссель қалқалағыштың тартпалары, реттеуші тартпалар - құрастыру.

Параграф 3. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь, 4-разряд

670. Жұмыс сипаттамасы:

6-9 квалитет бойынша қиыстыруды және орнатуды талап ететін қозғалтқыштар мен агрегаттардың күрделі тораптары мен механизмдерін құрастыру және реттеу, бекіту;

6-7 квалитет бойынша қосылыстары бар қозғалтқыштар мен агрегаттардың күрделі тораптарын бөлшектеу;

құрастырылатын күрделі тораптар мен механизмдерді арнайы құрылғыларда гидравликалық сынауға қатысу;

қозғалтқыштардың жекелеген бөлшектерін статикалық теңгерімдеу;

қозғалтқышты құрастыру және сынаудан кейін анықталған ақаулықтарды жою;

қозғалтқыштың күрделі бөлшектері мен тораптарын технологиялық процестің әртүрлі кезеңдерінде таңбалау, өшіру, пломбылау.

671. Білуге тиіс:

қозғалтқыштың тораптары мен агрегаттары жүйесін реттеу ережесі;

құрастыруға түсетін бөлшектер мен тораптардың сапасына қойылатын техникалық талаптар;

қозғалтқышты пайдалану туралы негізгі мәліметтер;

консервациялаушы және майлау материалдарын, қозғалтқыштың металлокерамикалық, графиттелген, талькталған және резина бұйымдарын пайдалану ережесі;

қозғалтқыш тораптары мен қозғалтқышты айдау жөніндегі стенділердің құрылысы;

қозғалтқыштардың тораптарын бөлшектеуге арналған монтаждау және бөлшектеу стенділерінің құрылысы;

поршеньді, газотурбиналық қозғалтқыштардың құрылысы мен жұмыс қағидаты;

шектеулер мен қондырулар;

қозғалтқыштар мен агрегаттардың сериялар бойынша бөлшектері мен тораптарының құрылымдық өзгеруі.

672. Жұмыс үлгілері:

1) бағдарлаушы нөлдік аппараттар – алдын ала құрастыру;

2) иінді біліктер – құрастыру, статикалық теңгерімдеу;

3) сопло аппараты бар газ құрамалары, диффузорлар, реттелетін соплолар – құрастыру;

4) бұйымдар мен тораптар – ыстық маймен айдау;

5) жану камералары – бөлшектеу;

6) карбюраторлар, тұтану коллекторлары – құрастыру;

7) поршеньдердің жиынтығы, шығындардың коллекторы, магнеттер – қозғалтқыштарға орнату;

8) кoмпpeccopлар, турбиналар, peдуктор картерлері, турбостартерлер редукторлары – толық бөлшектеу;

9) компрессорлар, турбиналар – бөлшектеу кезінде саңылауларын өлшеу;

10) жетектердің қораптары, газотурбиналық қозғалтқыштардың агрегаттары – құрастыру;

11) қанаттар, орталықтан тебіну компрессорлар тоғаны – статикалық теңгерімдеу;

12) қозғалтқыштардың артқы және ортаңғы тіреулері – ыстық маймен илеу;

13) турбиналардың роторлары, компрессорлар роторлары – гидросынау;

14) рычагтар, тартпа қаптамасы, қозғалтқыш поршеньді тартпалары – құрастыру;

15) фронттық құрылғы - құрастыру;

16) жанармай сүзгілері, іске қосу және жұмыс форсункалары – құрастыру және сынау.

Параграф 4. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь, 5-разряд

673. Жұмыс сипаттамасы:

6-7 квалитет бойынша тура қиыстыру және орнатуды талап ететін қозғалтқыш пен агрегаттардың күрделі тораптарын құрастыру және реттеу;

тартпалар мен саңылауларды қиыстыру, монтаждалатын бөлшектерді, тораптар мен агрегаттарды орталықтау;

құрастыру алдында қозғалтқыш тораптарының агрегаттары мен бөлшектерінің сапасын айқындау;

түпкілікті құрастыру кезінде бұйымдарға агрегат орнату;

күрделілігі орташа қозғалтқыштардың бөлшектері мен тораптарын технологияға сәйкес статикалық және динамикалық теңестіру;

динамометриялық және тензометриялық құралдарды баламалау;

компрессор роторының қалақтарын және газотурбиналық қозғалтқыштардың турбиналарын салмағы мен салмақтық сәті бойынша таңдау;

конус тістегершік жұптарын монтаждау;

қозғалтқышты жалпы құрастыру;

сынау стенділерін баптау және реттеу, олардың жұмысындағы ақаулықтарды жою.

674. Білуге тиіс:

поршеньді және газотурбиналық қозғалтқыштардың жекелеген тораптары мен агрегаттары жұмысының ерекшеліктері;

қозғалтқыштар мен олардың агрегаттарын құрастырудың технологиялық бірізділігі;

қозғалтқыштарды пайдалану және сақтау ережесі;

шақтамалар мен қондыру жүйесі;

тораптар мен агрегаттардың бетін өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

қозғалтқыштардың сериялары бойынша құрылымдық өзгеруі;

қозғалтқыштық тораптары мен агрегаттарын динамикалық теңгерімдеуге арналған стенділердің құрылысы, әрекет ету қағидаты мен пайдалану ережесі;

поршеньді қозғалтқыштарды, газ турбиналық қозғалтқыштардың күрделі тораптарын реттеу ережесі;

қозғалтқыштарды сынау кезінде ақаулықтардың пайда болу себептері;

қозғалтқыштарды құрастыру және реттеудің өзіне тән ақаулықтарын жою тәсілдері;

қозғалтқыштар үшін пайдаланылатын жанармайдың маркалары мен қасиеттері;

қозғалтқыштарды құрастыру үшін пайдаланылатын дәлме-дәл слесарлық-құрастыру және бақылау-өлшеу құралдарының, айлабұйымдар мен жабдықтардың құрылысы;

құралдарды баламалау ережесі.

675. Жұмыс үлгілері:

1) агрегаттар – май деңгейін реттеу;

2) иінді біліктер – орнату, соғуын тексеру, динамикалық теңгерімдеу;

3) адыңғы бұрандалардың біліктері – динамикалық теңгерімдеу;

4) поршеньді қозғалтқыштардың газ бөлгіштері – реттеу;

5) сопло аппаратты газ жинағыштар, турбиналар – құрастыру;

6) форкамералардың диффузорлары және оның реттелетін соплосы – құрастыру;

7) жану камерасы, май сүзгілер – құрастыру;

8) жану коллекторлары – бұйымға орнату, ақауын табу;

9) негізгі және іске қосу жанармайының коллекторы, жану камерасы - бұйымға орнату;

10) агрегат қораптары, командалық агрегаттар, компрессорлар – орнату;

11) қалақтар – оларды таңдау және турбина дискісіне орнату;

12) май, жанармай, гидравликалық сорғылары – құрастыру, сынау, реттеу;

13) реттелетін соплолар – шнек қадамдарының біркелкілігін реттеу;

14) құбырлар – газотурбиналық қозғалтқыштарды монтаждау;

15) бағыттаушы аппарат қалақтарының бұрылыс тістегершіктері - құрастыру.

Параграф 5. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь, 6-разряд

676. Жұмыс сипаттамасы:

қозғалтқыштардың күрделі тораптары мен агрегаттарын құрастыру және реттеу;

қуаттылығы орташа қозғалтқыштарды толық құрастыру және реттеу, техникалық бақылаушыға тапсыру, қозғалтқыштарды сынауға беру үшін техникалық құжаттаманы ресімдеу;

күрделі айлабұйымдар мен машиналарды пайдалана отырып, қозғалтқыштардың күрделі бөлшектері мен тораптарын жетілдіру және теңгерімдеу;

іске қосу мен өздігінен іске қосудың газ бөлу жүйесін реттеу;

кірме бағыттаушы аппараттың қатты байланысы мен механизмін реттеу; бұйымдардың қуатты құрылғыларын сынау кезінде агрегаттардың ақаулықтарын жою және ауыстыру.

677. Білуге тиіс:

қозғалтқыштардың күрделі және сынақ тораптары мен агрегаттарын құрастырудың технологиялық ерекшеліктері;

қозғалтқыштар мен агрегаттардың тораптары мен бөлшектерін техникалық талаптарға сәйкес әртүрлі әдістермен қалпына келтірудің негізгі технологиялық процестері;

өндіріс технологиясына сәйкес түпкілікті құрастырылған қозғалтқышты реттеу ережесі;

сынау кезінде анықталатын қозғалтқыштарды құрастыру ақаулықтары және олардың алдын алу тәсілдері;

авиациялық металдар мен балқымалардың металл емес материалдардың сипаттамасы, олардың құрамы мен құрылысы; өңдеу қасиеттері мен тәсілдері;

қолданылатын жабдықты баптау және реттеу ережесі;

поршеньді және газотурбиналық қозғалтқыштардың негізгі теориясы, реактивті, турбобұранда немесе поршеньді қозғалтқыштар агрегаттарының жұмыс қағидаты.

678. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

679. Жұмыс үлгілері:

1) жанармай агрегаттары – реттығын жұбын реттей отырып құрастыру;

2) турбобұранда қозғалтқыштардың нөлдік аппараты – баламалау;

3) ротордың, компрессорлар мен турбиналардың біліктері – динамикалық теңгерімдеу;

4) газотурбиналық қозғалтқыштар – қорытынды реттеу;

5) қозғалтқыштар (ыстық бөлігі) – құрастыру;

6) поршеньді қозғалтқыштардың картерлері – құрастыру;

7) компрессорлар – бөлшектерде қажетті саңылауларды қамтамасыз ету үшін калибрлеу сақиналарын таңдау, рессорлардың осьтік люфтілерін тексере отырып, аралық жетектер мен ұшақ агрегаттарының қораптарын орнату;

8) компрессорлар, редукторлар, фрикциялық муфтілер - құрастыру;

9) тоғандардың қалақтары – пішінін түпкілікті жетілдіру, компрессор доңғалақтарының қалақтарымен тоған қалақтарының тартпаларын таңдау;

10) жетектердің редукторлары және қораптары – спиральді, тік және конус тісті тістегершіктерді бояулары бойынша таңдау;

11) турбобұранда қозғалтқыштардың редукторлары – конус тістегершіктердің саңылауларын тексере отырып, орталық жетекті құрастыру және бұйымға орнату;

12) газотурбиналық қозғалтқыштардың роторлары – остерінің сәйкестігін тексеру;

13) компрессорлар, турбиналардың роторлары - компрессор бойынша саңылауларды өлшеу, роторлардың радиалды және үлестік байланысы, мойынтіректерді таңдау;

14) турбиналар мен компрессорлардың роторлары – динамикалық теңгерімдеу үшін құрастыру.

Параграф 6. Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь, 7-разряд

680. Жұмыс сипаттамасы:

қуатты күрделі газотурбиналық қозғалтқыштар мен олардың агрегаттарын қорытынды құрастыру және реттеу;

бірінші сериялы, сынақ, эксперименталды және бірегей қозғалтқыштарды толық құрастыру және реттеу;

қозғалтқыштарды сынаудан кейін реттеу-жетілдіру жұмыстарын орындау;

қозғалтқыштарға стенділік сынақ (суық илеу) жұмыстарын жүргізу;

күрделі автоматика жұмыстарын тексеру және қозғалтқыштарды қорытынды таңдау;

жанармай сорғысының, сопло мен қозғалтқыштың реверсивті құрылғысын, наз бөлу жүйесін, іске қосу және өшіру кері байланысын реттеу;

компрессордың көп сатылы роторлары мен турбиналарын динамикалық теңгерімдеу;

қозғалтқыштарды сынауға беру үшін техникалық құжаттаманы ресімдеу.

681. Білуге тиіс:

қуатты және сынақ қозғалтқыштарының құрылысы және технологиясының ерекшеліктері;

қозғалтқыштардың сериялары бойынша құрылымдық ерекшеліктері;

тораптар мен агрегаттардың бөлшектерінің ақауын табу әдістері;

компрессор роторының қалақтарын және газотурбиналық қозғалтқыштардың турбиналарын салмағы мен салмақтық моменті бойынша таңдаудың әдістері;

арнайы стенділердің ақаулықтарын баптау, реттеу және жою тәсілдері мен ережесі;

турбина бөлшектерінің, агрессивті ортадағы агрегаттар мен тораптар жұмысының ерекшеліктері;

газотурбиналық қозғалтқыштардың агрессивті ортасының қысымымен металл құрылысының өзгерісі;

криогенді жанармай жүйелеріне қойылатын ерекше талаптар;

зертханалық өлшеу құралдары мен жабдықтарын пайдалану ережесі;

сертификатталған бұйымдар туралы негізгі мәліметтер;

техникалық құжаттаманы:

бұйымдардың төлқұжаттарын, ілеспе карталарды, формулярларды ресімдеу ережесі.

682. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

683. Жұмыс үлгілері:

1) қуатты қозғалтқыштар турбиналарының дөңгелектері – құрастыру, қалақтардың отыруын реттеу, статикалық сәт пен теңгерімсіздікті айқындау;

2) май тығыздатушы сақиналар, ГТД тірегінің графит тығыздатқышы – герметикалығын тексере отырып, құрастыру және авиациялық бұйымға орнату;

3) турбина роторлары – түпкілікті құрастыру, қиыстыру, сынау барысында туындаған ақауларын жою;

4) біліктерді қосу – тартпа болаттардың тартпаларын өлшеу, теңгерімсіздікті тексеру, шлица остерінің араласуын айқындау;

5) қозғалтқыштарды басқару тартпалары – реттеу.

1. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь
Параграф 1. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 2-разряд

684. Жұмыс сипаттамасы:

тораптарды сызбалар бойынша құрастыру және күрделілігі орташа ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын бөлшектеу;

қарапайым құрастыру құралын пайдалана отырып, ұшу аппараттарының жекелеген тораптары мен агрегаттарын алу және орнату бойынша қарапайым слесарлық операцияларды орындау;

алдын ала дайындалған саңылаулар бойынша болттарды орнату, ұшу аппараттарының бөлшектерін бұрандамен бекіту;

қарапайым қосылыстарды бөлшектеу және құрастыру;

металдарды слесарлық өңдеу бойынша негізгі операцияларды: қол арамен кесу, аралау, зімпарамен өңдеу, жиырылулар мен кенжарларды алып тастау;

ұшу аппараттарының тораптары мен бөлшектерінің орауы мен консервациясын ашу;

қозғалтқыштардың консервациясын біліктілігі анағұрлым жоғары ұшу аппараттарын құрастырушы слесарьдің басшылығымен алу;

ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын қарапайым жүк көтергіш машиналардың көмегімен тасымалдау.

685. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының қарапайым тораптары мен агрегаттарын құрастыру мен бөлшектеудің технологиялық процестері;

құрастырылатын тораптар мен агрегаттар құрылысы туралы, техникалық сызу туралы, шақтамалар мен қондырмалар, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

слесарлық құрастыру жұмыстарын орындау кезінде туындайтын ақаулықтардың түрлері мен себептері;

қолданылатын қарапайым механикалық жабдықтардың, айлабұйымдардың, слесарлық және өлшеу құралдарының, жүк көтергіш механизмдердің мақсаты және пайдалану ережесі.

686. Жұмыс үлгілері:

1) ұшақтың барлық жүйесінің (кабинадан басқа) ауа баллондары, кері сорғыту, авариялық сақтандырғыш клапандар – бөлшектеу;

2) жеңіл ұшақтың бензин бактары – бөлшектеу;

3) жолаушылардың және ұшқыштардың кабинасы – отырғыштарды бөлшектеу;

4) қозғалтқыш капоты – бөлшектеу;

5) үшкілдер, кницалар, бұрыштар, кронштейндер, фитингілер, рычагтар – орнату және бекіту;

6) шағын люктердің қақпақтары – құрастыру, орнына қиыстырып келтіру, тоқтату;

7) нервюралар – стапельден тыс құрастыру;

8) шынылау – терезені бөлшектеу;

9) мойынтіректер – нығыздау;

10) биіктің, бұрылыстың рулі, элерондар, қалқандар, механизмнің, қалқандардың, тартпалардың тербелістері – жеңіл типті аппараттан алу және бөлшектеу;

11) жеңіл ұшақтар – құбырларды, пневмогидрожүйелерді, басқару жүйесі тораптарын, қақпақтарды басқару цилиндрлерін бөлшектеу;

12) стрингерлер – шаблон бойынша бұрғылау, саңылауларды қаптауға шығару, қылауларын тазалау;

13) фюзеляж (күрделі емес) шпангоуттер – стапельден тыс құрастыру.

Параграф 2. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 3-разряд

687. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын сызбалар мен технологиялар бойынша құрастыру;

слесарлық жұмыстарды орындау (белгіленген жерін бұрғылау, саңылауларды жазу, қарапайым бөлшектерді қиыстыру және қыру);

технологиялық болттарға бекіте отырып, ұшу аппараттарының жекелеген агрегаттарын алдын ала құрастыру;

авиациялық бұйымдарға реттеу мен нивелирлеуді талап етілмейтін ұшу аппараттарының агрегаттарын орнату;

болтты қосылыстарды орындау (оның ішінде тарта отырып, болтты қосу);

күрделі қосылыстарды бақылау;

стапельдерде және стапельдерден тыс тораптық қосылыстардың қол жетімділігі оңай жерлерін құрастыру және тойтару.

688. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын құрастыру мен бөлшектеудің технологиялық процессі;

құрастырылатын тораптардың құрылысы, олардың мақсаты мен өзара әрекеттесуі;

стапельдердің құрылысы, қолданылатын стапельдердің фиксация тәсілі бойынша типтері;

майлар мен жұмыс сұйықтықтарының атауы;

герметикалау схемасы;

шақтамалар мен қондырмалар жүйесі;

бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер.

689. Жұмыс үлгілері:

1) жанармай және май бактар – ауыр ұшу аппараттарынан бөлшектеу, жеңіл типті ұшу аппараттарын монтаждау;

2) гидрожүйе – тораптар мен агрегаттардың кронштейндерін белгілеу, орнату және бекіту;

3) қозғалтқыштар, моторамалар, тікұшақ редукторлары – бөлшектеу, консервациялау;

4) ұшақ қозғалтқыштары – ішкі консервация;

5) капоттар – құрастыру, орны бойынша қиыстыра отырып орнату және бекіту;

6) барлық жүйелердің клапандары, дроссельдер, сүзгілер – монтаждау;

7) басқару жүйесінің кронштейндері – үстелде құрастыру, мойын тіректерді жазу, тығындарды нығыздау, жазу;

8) қанаттар, центропландар, бұру рульдері, кильдер, фюзеляждың бас және артқы бөлігі – технологиялық болттарға бекіте отырып, алдын ала жымдастыру;

9) жымдастыру таспалары – агрегаттарды құрастыру кезінде дайындау және орнату;

10) лонжерондар, нервюралар – агрегаттарды құрастыру кезінде дайындау және орнату;

11) қанат пен фюзеляжды қаптау – қол жетімділігі оңай жерлерін дайындау және орнату;

12) қанат пен фюзеляж панельдері – орнату және бекіту.

Параграф 3. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 4-разряд

690. Жұмыс сипаттамасы:

сыртқы жиектері мен жымдасатын бетін 6-10 квалитет бойынша жетілдіре отырып, ұшу аппараттарының тораптары мен агрегаттарын сызбалар мен технологиялар бойынша құрастыру және реттеу;

монтаждалған тораптардың, агрегаттар мен жүйелердің өзара әрекеттесуін тексеру, олардың жұмысқа жарамдылығын тексеру және анықталған ақаулықтарды жою;

жауапты қосылыстарды болтпен және гайкамен баламалап тарту;

арқанды монтаждау;

ұшу аппараттарының агрегаттарындағы тығыздату сақиналарын орнату және ауыстыру;

каркас бөлшектерін желіммен немесе герметикпен орнату, авиациялық бұйымдардың герметикалығын сынауға қатысу;

осьті, көлденең және тік шарнирлі ауада көтеруші бұрандалар корпусының тораптарын бөлшектеу;

баламаланған құралдарды пайдалана отырып, қисық, әртүрлі жазықтықта орналасқан құрастыруға ыңғайлы жағдайдағы құбырларды монтаждау;

құбырларды ауа мен май қысымымен сынау;

жанармай жүйесінің құбырын жуу;

стапельдерде және стапельдерден тыс тораптық қосылыстардың қол жетімділігі оңай жерлерін құрастыру және тойтару;

торапты құрылысты стенділер мен аспаптарды басқару және оларды баптау.

691. Білуге тиіс:

агрегаттар мен жүйені монтаждау, пысықтау, реттеуге қойылатын техникалық талаптар;

монтаждалатын агрегаттар мен жүйелердің өзара әрекеттесу және жұмыс қағидаты;

ұшу аппараттарының тораптары мен бөлшектерін жөндеу технологиясы бойынша негізгі мәліметтер;

күрделі жалпы құрастыру сызбаларын оқу ережесі;

герметикалау әдістері мен тәсілдері;

ұшу аппараттарының агрегаттарының герметикалығын сынау аппаратурасы мен тесілген жерді іздеу құралын пайдалана отырып, сынау технологиясы;

баламаланған кілттердің құрылысы мен жұмыс қағидаты;

дәлме-дәл өлшеу құралдары мен аспаптарын пайдалану ережесі;

қолданылатын бақылау-өлшеу аспаптарының құрылысы;

жердегі стенділер мен сынауға арналған қондырғыларды пайдалану ережесі;

әртүрлі авиациялық жүйелерді сынаудың техникалық шарттары.

692. Жұмыс үлгілері:

1) жанармай бактары – жеңіл ұшу аппараттарын монтаждау;

2) қозғалтқыштар – жеңіл ұшу аппараттарын орнату;

3) кильдер, рульдер, элерондар – орнататын орны бойынша жымдастыру;

4) қанаттар, тұрақтандырғыштар, ауыр ұшу аппараттарының кильдері – жігін ажырату және алу;

5) биік жабдықтар – кабина үрлеуішін, жылыту жүйесі мен қатуға қарсы жүйені монтаждау;

6) қанаттың ұшын орауыштар, шпангоуты – орнататын орны бойынша жымдастыру;

7) герметикалық кабиналарды шынылау – техникалық талаптарға сәйкес қиыстыра отырып, жартылай дайын өнімдерден жасалған шыныны ауыстыру;

8) фюзеляждың бүйір және артқы бөліктерінің рамалары – құрастыру;

9) қуатты рамалар, тораптар – орнататын орны бойынша қиыстыра отырып, жымдастыру;

10) ұшу аппараттарының ауа және гидравликалық жүйесі – герметикалығын тексеру, жердегі қондырғыдан пысықтау;

11) май жүйесі – май бактары мен май радиаторларын орнату;

12) амортизациялық тұғырлар және жеңіл ұшу аппараттарының шассиі – бөлшектеу;

13) құбырлар – қол жетімділігі оңай жерлерге орнату және қиыстыру;

14) қанаттың фюзеляжбен қиыстыру тораптары – бөлшектеу стендінде бөлшектеу.

Параграф 4. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 5-разряд

693. Жұмыс сипаттамасы:

өте жеңіл ұшу аппараттарын түпкілікті құрастыру, реттеу және жетілдіру, жеңіл ұшу аппараттарын агрегаттық және тораптық құрастыру;

орташа ұшақтар мен тікұшақтардың жекелеген тораптарын түпкілікті құрастыру және жетілдіру;

центропланды, қанаттарды, кессон бактарын құрастыру кезінде саңылауларын ажыратып және желім, герметик, сырларды пайдалана отырып, 7-10 квалитет бойынша бөлшектерді болтты және тойтару қоспаларын орындау;

саңылауларды, люфттерді, арту және ысқылау күшін басқару сымында тексеру және реттеу;

дәлме-дәл аспаптарды пайдалана отырып, ұшу аппараттарының агрегаттарын нивелирлеу;

герметикалығын тексере отырып, құбырлардың күрделі бөліктерін жасау, жөндеу және монтаждау; орнату өлшемдерін реттей отырып, ұшу аппараттарының агрегаттары мен тораптарын монтаждау;

желдеткіш жүйесін реттей отырып, жеңіл ұшақ пен тікұшақтардың интерьерін құрастыру.

694. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының күрделі жүйелерінің құрылысы;

ұшақты, тікұшақты және барлық механизмдері мен аспаптары бар қозғалтқышты басқару жүйесін реттеу мен тапсырыс берушіге тапсырудың техникалық шарттары;

бустерлік жүйелердің құрылысы мен мақсаты;

нивелирді, теодолитті, квадрантты, оптикалық бұрыш өлшеуішті пайдалану ережесі;

нивелирлеу схемасы және онымен жұмыс істеу ережесі;

ұшу аппаратын басқару жүйесін имитацияланған агрегаты бар стенділерді реттеу ережесі;

әртүрлі жүйелерді кешенді сынауға арналған құрылғылар мен стенділердің құрылысы және жұмыс қағидаты;

әртүрлі жүйелерді сынау әдістемесі мен бағдарламасы;

авиациялық материалдардың түрлері мен мақсаты;

олардың құрамы, механикалық, физикалық және химиялық қасиеттері;

термиялық өңдеу және дәнекерлеу түрлері;

термоөңдеу сапасын бақылау әдістері;

негізгі құрастырылатын агрегаттар мен бөлшектерді жөндеу технологиясы;

көтеріп-тасымалдау құралдары мен стенділердің құрылысы және пайдалану, оларды баламалау және сынау ережесі.

695. Жұмыс үлгілері:

1) тікұшақтар – жекелеген тораптарды нивелирлеу, тікұшақ пен қозғалтқышты басқару жүйесін алдын ала реттеу, гидравликалық жүйені сынау;

2) тікұшақтың көтергіш бұрандасының тығыны – жалпы құрастыру;

3) құйын генераторы – жетілдіру, құрастыру;

4) қозғалтқыштар – нивелирлей отырып, жеңіл ұшу аппараттарына орнату;

5) қозғалтқыштардың арнасы – жымдастыру;

6) қанаттар – агрегаттардың стендідегі ажырамалары бойынша технологиялық әдіптерді фрезерлеу, ажырамаларды қыру, жымдастыру болттарын орната отырып қиыстыру және нивелирлеу;

7) тікұшақтың артқы бұрандасының қалақтары – тығынға орнату және стендте теңгерімдеу;

8) шыны матадан жасалған орамалар – технологиялық әдіптерін алу, орнату орнына қиыстыру арқылы бекіту тораптары бойынша орнату;

9) шасси тіреуіштері – орнату;

10) тікұшақ редукторы: негізгі, артқы, аралық – құрастыру, іріктеу;

11) катапульттелетін отырғыштар – монтаждау, реттеу;

12) бустерлік жүйелер – орнату;

13) ұшаққа ауада, сондай-ақ жерде бір нүктеден жанармай құю жүйесі – құрастыру, реттеу және герметикалығын тексеруге қатысу;

14) қозғалтқышты, рульді, элеронды, қалқандарды басқару жүйесі - монтаждау;

15) ұшақ пен қозғалтқышты басқару жүйесі – бөлшектеу және алдын ала құрастыру;

16) тұрақтандырғыштар – фюзеляжды тұрақтандырғыштың жымдастыру тораптарындағы саңылауларды бірлесе бөлу, жымдастыру және нивелирлеу;

17) фюзеляждар – технологиялық әдіптерді ажырамалары бойынша фрезерлеу (арнайы стендте фюзеляждарды, ажырамаларды қыру, жіктестіру болттарын орната отырып, жымдастыру, жиектері бойынша жетілдіру);

18) шасси – құрастыру бекіту, кинематиканы, шығару және бұру бұрыштарын тексеру.

Параграф 5. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 6-разряд

696. Жұмыс сипаттамасы:

жеңіл ұшу аппараттарын түпкілікті құрастыру, нивелирлеу және жетілдіру, орташа ұшу аппараттарын агрегаттық құрастыру;

ауыр ұшақтардың жекелеген тораптарын құрастыру;

ұшу аппараттарының композициялық материалдар мен кәрез құрылымдардан жасалған күрделі бөлшектері мен тораптарын түпкілікті жетілдіру;

саңылауларды 7-квалитет бойынша болтқа бөлшектеу және герметигі бар болттарды центроплан мен қанатты құрастыру кезінде орнату;

сызғыш өлшемдерін, қысымдық моментті техникалық өлшеу;

ұшу аппараттарын нүктелер бойынша нивелирлеу, техникалық талаптардан ауытқушылықтарды жою;

сынақ стенділерінде бұру, биіктік рульдерін, элерондарды теңгерімдеу;

сынақ стенділері мен аспаптарды басқару, оларды баптау және сынау;

автоматтар мен бақылау-жазу аппаратурасының жұмысын бақылау;

жеңіл ұшу аппараттарының барлық жүйесінің құбырларын монтаждау, сынау және жетілдіру.

697. Білуге тиіс:

күрделі авиациялық бұйымдардың құрылымдық ерекшеліктері және құрылысы, олардың жүйелерінің қағидаттық схемасы;

негізгі жүйелерді құрастыру технологиясы;

авиациялық бұйымдардың күрделі тораптары мен агрегаттарын орнату, жымдастыру, жетілдіру және бекіту тәсілдері;

ұшу аппараттары мен авиациялық бұйымдардың жекелеген агрегаттарының мақсаты, жұмыс қағидаты және өзара әрекеттесуі;

құрастыру кезінде қажетті механикалық, нивелирлеу, пневматикалық, электр және басқа да айлабұйымдар мен құралдарды, сондай-ақ бапталған жабдықтар мен арнайы аппаратураны пайдалану тәртібі;

бұйымдардың ақаулықтарын анықтау және жою тәсілдері;

техникалық және зертханалық өлшеу ережесі;

лак сыр қабатының технологиясы;

бұйымдарды тапсырыс берушіге тапсырудың нұсқаулығы мен техникалық шарттары;

авиациялық материалдардың түрлері мен мақсаты; термоөңдеу ережесі, өзара алмастыру теориясының негіздері;

шақтамалар мен қондыру жүйесі;

монтаждалатын қозғалтқыштардың құрылысы (поршеньді және газотурбиналық);

пневматика, гидравлика, аэродинамика негіздері;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

күрделі монтаждау және құрастыру сызбаларын оқу ережесі.

698. Жұмыс үлгілері:

1) тікұшақтық көтергіш бұрандасының қиғаш автоматы – құрастыру, нивелирлеу;

2) арқалық (көпірлік және кильдік) – жымдастыру;

3) тікұшақтардың қозғалтқыштары – нивелирлей отырып, бұйымға орнату;

4) ұшу аппаратының катапульттелетін отырғышы – монтаждау, реттеу, нивелирлеу;

5) кильдер, рульдер, элерондар – орнына қиыстыра отырып жымдастыру;

6) қанаттар, тұрақтандырғыштар, ауыр ұшу аппараттарының кильдері – жігін ажырату және алу;

7) биіктік жабдықтары – кабина үрлеуішін, жылыту және қатуға қарсы жүйені монтаждау;

8) қанаттың ұштық орамалары, шпангоуттер – орнына қиыстыра отырып орнату;

9) мотор астындағы рамалар, қуатты тораптар - орнына қиыстыра отырып жымдастыру;

10) амортизациялық тұғырлар және ауыр ұшу аппараттарының шассилері – бөлшектеу;

11) қуатты тораптар – саңылауларды бөлшектеу стендінде бөлшектей отырып, қанатты фюзеляжбен жымдастыру.

Параграф 6. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 7-разряд

699. Жұмыс сипаттамасы:

орташа типті ұшу аппараттарын түпкілікті құрастыру, нивелирлеу және жетілдіру, ауыр ұшу аппараттарын агрегаттық құрастыру;

монтаждалған агрегаттар мен жүйелердің өзара әрекеттесуін тексеру, олардың жұмысқа жарамдылығын тексеру және анықталған ақаулықтарды жою;

ажырамаларды, түйістіру саңылауларын және тораптарды жетілдіру, орнату және жымдастыру бойынша дәлме-дәл слесарлық жұмыстарды орындай отырып, ұшу аппараттарының күрделі агрегаттарын (центропланды, қанатты, фюзеляжды, кильді, тұрақтандырғышты, қозғалтқышты) түйістіру және нивелирлеу;

ұшу аппараттарын, қозғалтқыштарды басқару жүйесінің агрегаттарын орнату; көтергіштерді, қақпақтарды ілу; агрегаттарды өңдеу;

ұшу аппараттарын басқару жүйесін имитациялық агрегаттар орнатылған сынау стендінде реттеу;

жоғары қысымды гидравликалық жанармай жүйесі құбырларының қол жетімділігі қиын жерлерін монтаждау;

катапульттелетін отырғыштар, қақпақтар, люктердің релесін монтаждау;

авиациялық бұйым осьтік сызығы мен хордасын күрделі белгілеу;

кильдің авиациялық бұйым осіне симметриялығын нивелирлей отырып, теодолит пен лазерлік жүйелердің көмегімен тексеру;

сызбалар бойынша жұмыс кезектілігі мен қажетті жабдықтарды анықтау.

700. Білуге тиіс:

ұшу аппараттарының күрделі жүйесінің құрылысы;

ұшақ жүйесін реттеу және жетілдірудің техникалық шарттары;

нивелирді, теодолитті, квадрантты, оптикалық бұрыш өлшеуішті пайдалану ережесі;

әртүрлі жүйелерді кешенді сынауға арналған құрылғылар мен стенділердің құрылысы, жұмыс қағидаты және баптау тәсілдері;

ұшу аппараттары жүйесінің модификациясы бойынша құрылымдық ерекшеліктері;

жүйе бойынша монтаждау, реттеу және жетілдіру, оның ішінде қуатты құрылғыларды, бустерлік жүйелерді басқару жұмыстары технологиясының ерекшеліктері;

құрастырылатын бұйымдардың агрегаттары мен жүйелерінің өзара әрекеттесуі; дәнекерлеу және термиялық жұмыс технологиясы;

криогендік техника бойынша негізгі мәліметтер;

бұйымдарға қойылатын сертификатталған талаптар;

регламенттік жұмыстардың технологиясы;

күрделі ілеспе құжаттарын ресімдеу тәртібі.

701. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

702. Жұмыс үлгілері:

1) қозғалтқыштар – ауыр ұшу аппараттарын орнату, нивелирлеу;

2) көтергіштер, цилиндрлер мен басқа да күрделі механизмдер – ауыр ұшақтар мен сынақ құрылымдарын монтаждау.

Параграф 7. Ұшу аппараттарын құрастырушы слесарь, 8-разряд

703. Жұмыс сипаттамасы:

ауыр ұшу аппараттарын, сондай-ақ әуе лабораториясы мен аэрокосмостық нысандар тәрізді сынау, эксперименталды және бірегей ұшу аппараттарын түпкілікті құрастыру, нивелирлеу және жетілдіру;

күрделі, сынау, эксперименталды және бірегей авиациялық бұйымдарды түйістірілетін бетті 6-квалитет бойынша жетілдіре отырып құрастыру және түйістіру;

күрделі құрастырылған авиациялық бұйымдар жүйесінің өзара әрекеттесуіне қажетті есептерді орындай отырып, жөндеу, кешенді пысықтау және тексеру;

техникалық шарттардан ауытқушылықтарды жоя отырып, авиациялық жүйені пысықтау.

704. Білуге тиіс:

құрастырылатын ұшу аппараттарының құрылымдық ерекшеліктері, қағидаттық схемалар мен олардың жүйесі;

жаңа құрылымдық материалдардан жасалған жүйелер мен агрегаттарды жетілдіру мен реттеудің технологиялық ерекшеліктері;

жаңа құрастыру-монтаждау жабдықтары мен бақылау-өлшеу жабдықтарын тексеру және жетілдіру тәсілдері;

авиациялық бұйымның анағұрлым күрделі жүйесін түпкілікті құрастыру, пысықтаудың техникалық шарттары.

705. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

706. Жұмыс үлгілері:

1) ауыр ұшу аппаратының гидрожүйесі және жанармай жүйесі – сынау және жетілдіру;

2) сынақ құрылымдарының қозғалтқыштары – орнату, нивелирлеу;

3) сынақ ұшу аппаратының планеры – құрастыру, түйістіру, нивелирлеу;

4) сынақ бұйымдарының биіктің жабдықтарының жүйесі - жетілдіру, реттеу;

5) ауыр ұшу аппаратын басқару жүйесі – реттеу;

6) ауыр ұшу аппаратының қуатты құрылғылары – реттеу, нивелирлеу;

7) ауыр ұшу аппараты мен сынақ құрылымдарының шассиі – құрастыру және бекіту, кинематиканы,шығару және бұрылу бұрыштарын тексеру.

1. Бөлшектерді беріктендіруші
Параграф 1. Бөлшектерді беріктендіруші, 3-разряд

707. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының 8-12 квалитет бойынша өңделген сыртқы қабатын динамикалық тойтару әдісімен беріктендіру (шарикпен тойтару, бетін бедерлеу, дірілге беріктендіру, ротациялық қысу және тағы басқа);

беріктендіруде қолданылатын жабдықтарға қызмет көрсету;

беріктендіруші компоненттерді арнайы контейнерлерден, камералардан, бактардан түсіру (арту).

708. Білуге тиіс:

қолданылатын жабдықтың жұмыс қағидаты мен пайдалану ережесі;

өңделетін беттерге қойылатын негізгі талаптар;

шектеулер мен қондыру, өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

қарапайым және күрделілігі орташа сызбаларды оқу ережесі;

өңделетін бөлшектердің мақсаты.

709. Жұмыс үлгілері:

Сыртқы қабатын беріктендіру

1) ұшу аппараттары агрегатының аралық сақиналары, кронштейндері, рычагтары;

2) қанатшалардың, сорғылардың, шнектердің корпусы;

3) компрессорлардың, турбиналардың, бақылау қимасының саны 5 дейінгі бағыттаушы және сопло аппараттарының қалақтары.

Параграф 2. Бөлшектерді беріктендіруші, 4-разряд

710. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының 7-10 квалитет бойынша өңделген сыртқы қабатын құралды жылжыта отырып (сүйреу, саңылаулары мен профильдерін қыртыс жазу, дірілмен тегістеу, дірілмен жылтырату және тағы басқа) бетін майыстыру әдісімен беріктендіру;

ұшу аппараттарының бөлшектерін діріл стенділерінде керосинді құйып және ағыза отырып, беріктендіру;

қолданылатын жабдықтарды басқару, реттеу және баптау;

ұшу аппараттарын гидрогалттеу әдісімен беріктендіру кезінде қажетті компоненттерді таңдау;

қабатты беріктендіру сапасын бақылау.

711. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтың құрылысы және қолданылатын айлабұйымдардың, бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының жұмыс қағидаты;

қызмет көрсетілетін жабдықты реттеу және баптау ережесі;

жұмыс компоненттерінің көлемдік және салмақтық арақатынасы;

өңделетін материалдардың негізгі механикалық қасиеттері;

бөлшектерді беріктендіру тәсілдері;

шектеулер мен қондырулар;

өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

күрделі сызбаларды оқу ережесі.

712. Жұмыс үлгілері:

Сыртқы қабатын беріктендіру

1) тұрақтандырғыштардың тығындары, ажырама қамыттар;

2) қалақ құлыптары;

3) компрессорлардың, турбиналардың, бақылау қимасының саны 5-тен 10-ға дейінгі бағыттаушы және сопло аппараттарының қалақтары.

Параграф 3. Бөлшектерді беріктендіруші, 5-разряд

713. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының 6-7 квалитет бойынша өңделген жұқа қабатты, ірі көлемді және жауапты сыртқы қабатын әртүрлі беріктендіру әдістерімен (пневмодинамикалық, роликтермен және шариктермен илеу, алмаспен тегістеу, ультрадыбыстық беріктендіру және тағы басқа) беріктендіру;

бөлшектерді өңдеудің тиімді режимін таңдау, қызмет көрсетілетін жабдықтарды баптау.

714. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтардың, қолданылатын айлабұйымдардың, бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарының құрылысы мен жұмыс қағидаты;

ұшу аппараттарының жұқа қабатты, ірі көлемді бөлшектерін беріктендіру ерекшеліктері;

өңделетін материалдардың физикалық және механикалық қасиеттері, шектеулер мен қондыру жүйелері;

үш координаттық құрылғылар жұмысының ерекшеліктері;

ультрадыбыстық құрылғылардың құрылысы.

715. Жұмыс үлгілері:

Сыртқы қабатын беріктендіру

1) тұрақтандырғыштардың аппараты;

2) компрессор роторларының артқы біліктері, лонжерондар;

3) компрессор дискілері;

4) жану камераларының корпусы;

5) бақылау қималарының саны 10-нан астам күрделі геометриялық профильдің қалақтары;

6) қанатты механикаландыру рельстері, ірі көлемді кронштейндер;

7) шассидің ірі көлемді штоктері.

Параграф 4. Бөлшектерді беріктендіруші, 6-разряд

716. Жұмыс сипаттамасы:

6-7 квалитет бойынша жаңа үлгідегі авиациялық техника үлгілерінің күрделі жұқа қабатты, ірі көлемді бөлшектерінің сыртқы қабатын беріктендіру;

жаңа авиациялық жабдықты және беріктендіру технологиясының жаңа әдістерін игеру.

717. Білуге тиіс:

қызмет көрсетілетін жабдықтың құрылымдық ерекшеліктері, оны баптау тәсілдері және қызмет көрсету ережесі;

сертификатталған өнімге қойылатын негізгі талаптар.

1. Фотоплазокөшіруші
Параграф 1. Фотоплазокөшіруші, 3 -разряд

718. Жұмыс сипаттамасы:

трафарет бейнелерін металл пластиналарға фотокөшіру;

плазалық контурларды шаблон дайындамалары мен металл плазаларға фотокөшіру тәсілдерінің бірімен ауыстыру;

трафарет бедерін химиялық өңдеуге дайындау: өңдеу, илеу, өңделмейтін орнын оқшаулау, майсыздандыру;

өңдеу ерітіндісін рецепт бойынша дайындау және трафареттерді өңдеу;

трафарет бейнесіне белила немесе жарық массасын құю;

жұмыс ерітінділерін жасауға байланысты есептерді орындау.

719. Білуге тиіс:

қолданылатын жарық көшіргіш құрылғылардың, кептіру шкафтарының, майсыздандыруға арналған құрылғылардың, бояуға арналған астаулардың, позитив және негатив көшірмелерін шығару және жууға арналған астаулардың, позитив көшірмелерді өңдеуге арналған стенділердің мақсаты, жұмыс қағидаты және құрылысы;

бояуларды, өңдеу ерітінділері мен жарық массасын дайындау құрамы мен процессі;

ықтимал ақаулықтардың алдын алу және жою тәсілдері;

шаблон жасау тәсілдері, шектеулер, шаблондардағы ақпараттар мен таңбалар;

фотокөшіру және фотоөңдеу бойынша жұмыстарды орындаудың негізгі әдіс-тәсілдері.

Параграф 2. Фотоплазокөшіруші, 4 -разряд

720. Жұмыс сипаттамасы:

оларды тиісінше дайындай отырып, трафарет бейнелерін әртүрлі материалдарға фотокөшіру;

плазалық контурларды шаблон дайындамаларына және металл плазаларға фотокөшірудің техникалық: тура (рефлекстік), ауыспалы (контактілі-диффузиялық және қалыптық-көшіру) тәсілдерімен аудару;

жарыққа сезімтал эмульсия мен қанықтандырғыштарды фотокөшірудің барлық түрлері үшін дайын рецептілер бойынша, эпюрлер мен схемаларды целлулоидте көбейтуге және жасалатын бедерлерді өңдей отырып, химиялық өңдеу үшін бөлшектерге арналған арнайы эмульсияны дайындау

721. Білуге тиіс:

рефлекстік көшірмелерді өңдеуге арналған стенлділердің құрылысы;

әртүрлі фотокөшіру тәсілдеріне арналған жарыққа сезімтал эмульсияларды, бояуларды, қанықтандырғыштарды, майсыздандыру және илеу ерітінділерінің химиялық құрамы мен жасау технологиясы;

деньсиметрлерді пайдалану ережесі.

Параграф 3. Фотоплазокөшіруші, 5 -разряд

722. Жұмыс сипаттамасы:

эпюрдің плазалық контурын бір винипроздан басқа винипрозға көбейту;

арнайы платаларды,схемалар мен кестелерді толық түпкілікті жасау;

бөлшектер дайындамаларындағы технологиялық әдіптерді айқындау;

ерітіндіні қанықтырушы және бекітуші жарыққа сезімтал эмульсия құрамын есептеу және жасауды бақылау;

көшіру жабдықтарын, арнайы құрылғыларды реттеу және баптау, және оларды жөндеуге қатысу.

723. Білуге тиіс:

бедерлердің сапасына қойылатын техникалық талаптар, бақылау-өлшеу аппаратурасын пайдалана отырып, сапасын айқындау әдістері;

фотокөшіру әдістері технологиясының ерекшеліктері;

фотокөшіру кезінде өңдеу техникасы;

көшіру жабдықтарын баптау және тексеру ерекшеліктері;

химикаттарды пайдалану ережесі;

ерітіндіні қанықтырушы және бекітуші эмульсияны жасау ерекшеліктері.

Параграф 4. Фотоплазокөшіруші, 6-разряд

724. Жұмыс сипаттамасы:

теориялық және құрылымдық плазалардың плазалық контурларын позитив және негатив фотокөшіру тәсілімен мөлдір және жартылай мөлдір материалдарға, металл плазаларға, ұшақ бөлшектеріне көшіру;

лазерлік таңбалауға арналған жарыққа сезімтал эмульсияны есептеу және жасау;

сапасыз жұмыстар мен дайын өнім ақауларының себептерін айқындау;

бедерлердің сапасын бақылау;

анықталған ақаулықтарды жою.

725. Білуге тиіс:

теориялық және құрылымдық сызбалар мен плазалардың қағидаттық құрылымдарының, стенділік құрылғыларды құрастыру және тексеру әдістері;

жабдықтарды, лазерлік таңбалаудың негізгі ережесі;

фотоплазокөшіру шеберханасының барлық жабдықтарының құрылысы.

1. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик
Параграф 1. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик, 3-разряд

726. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі емес электроагрегаттар мен авиациялық бөлшектерді жөндеу, құрастыру және сынау;

күрделі емес агрегаттардағы авиациялық бөлшектер мен тораптарды дәнекерлеу және дәнекерін ажырату, қажетті слесарлық операцияларды орындау;

жөнделетін электр жабдықтарының негізгі ақаулықтарын айқындау және оларды жою;

ұшу аппаратынан алынған электр жабдықтарының жиынтықтылығын айқындау;

бөлшектерді электр агрегаттарды құрастыруға дайындау және таңдау;

электр өлшеу аспаптарын (амперметр, вольтметр, омметр, тестер) және күрделі емес құрылғыларды, жартылай монтаждау және монтаждау схемалары мен техникалық құжаттаманы пайдалана отырып, тұрақты ток тізбегін өлшеу.

727. Білуге тиіс:

күрделі емес электр агрегаттарының мақсаты, жұмыс қағидаты және құрылысы;

электр агрегаттарды бөлшектеу, тазалау және құрастыру технологиясы;

электр агрегаттарды жөндеудің техникалық шарттары;

қызмет көрсетілетін жабдықтарды жөндеу кезінде қолданылатын материалдар туралы негізгі материалдар;

дәнекерлеу жұмыстарының технологиясы;

қызмет көрсетілетін өндірістік учаскеде қолданылатын сынау құрылғыларының, айлабұйымдардың бақылау-өлшеу аспаптары мен электр қоректендіргіш көздерінің мақсаты мен пайдалану ережесі;

электротехника, электромеханика және слесарлық іс негіздері;

сызбалар мен схемаларды оқу ережесі.

728. Жұмыс үлгілері:

1) СЛЦ, СЛМ, СЛШ, ВЛС, КПС типті сигналдық жарықтандырғыш аспаптардың арматурасы – бөлшектеу, құрастыру, тексеру;

2) ПМ, ДП, ВП, ПВ типті сақтандырғыш ұстағыштары - жөндеу;

3) контактілі қалыптар – бөлшектеу, ауыстыру, құрастыру;

4) ұштық өшіргіштер – жөндеу, құрастыру, тексеру;

5) амортизациялық панельдер, жабдықты бекіту алаңдары мен кронштейндері – жөндеу және орнату;

6) ППС, ПСГ, ПССО типті плафондар – құрастыру және орнату;

7) розеткалар мен ашалар – жөндеу, ауыстыру, тексеру;

8) С, ЗП, ЛУН типті сиреналар, қоңыраулар – тексеру, жөндеу, құрастыру.

Параграф 2. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик, 4-разряд

729. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа электр агрегаттарын бөлшектеу, жөндеу, құрастыру және реттеу;

электр механизмнің құрамына енетін элементтердің техникалық жай-күйін айқындау;

электр механизмдегі слесарлық жұмыстарды талап ететін ақаулықтарды жою;

күрделілігі орташа электр ширатпаларды ұштарын өңдеп және штепсель ажырамаларын дәнекерлеп жөндеу;

электр өлшеу аспаптарының көмегімен электр сымдарының жай-күйін анықтау;

арнайы стенділер мен құрылғыларды пайдалана отырып, күрделі емес электр жабдықтарын сынау;

жөндеу карталарын ресімдеу.

730. Білуге тиіс:

жөнделетін ұшу аппараттарының құрылысы;

қолданылатын аспаптардың, электр механизмдер мен аппаратураның құрылысы, мақсаты, жұмыс қағидаты, орнату және бекіту орны;

электр жабдықтарын жөндеу және реттеу технологиясы;

электр сымдары оқшаулағыштарының кедергілерін тексеру ережесі;

электр жабдықтарында қолданылатын, сондай-ақ оларды жөндеу кезінде қолданылатын материалдардың маркасы, мақсаты мен қасиеттері туралы негізгі мәліметтер;

шектеу және қондыру жүйелері, бетті өңдеу өлшемдері туралы негізгі мәліметтер;

жөнделетін электр агрегаттарының электр және кинематикалық схемасы;

электр агрегаттары мен олардың бөлшектерін сынау стенділерінде сынау әдістемесі;

қолданылатын электр өлшеу аспаптарының құрылысы және оларды пайдалану ережесі;

электротехника, электрониканың негізгі заңдары;

техникалық және жұмыс құжаттамасы;

орындалатын жұмыс көлеміндегі слесарлық іс.

731. Жұмыс үлгілері:

1) АВП, АВ, АВД, АМО типті автоматтар – бөлшектеу, жөндеу, құрастыру;

2) А, АФ типті амперметрлер - жөндеу, реттеу;

3) БПС типті блоктар - жөндеу;

4) ВП, ЭВ, ВФ, ВА, ЛУН типті вольтметрлер - жөндеу, реттеу;

5) тежеу датчиктері – бөлшектеу, жөндеу, құрастыру;

6) ЗМ типті құлыптар - жөндеу, реттеу, құрастыру;

7) СК, КНА, КМБ, КР типті іске қосу орауыштары – агрегатқа орната отырып жөндеу;

8) УП типті пневмосөндіргіштер – жөндеу, реттеу;

9) ГА типті электрогидрошүмектер - жөндеу, реттеу;

10) электр қыздырғыштар, калориферлер - жөндеу, құрастыру, реттеу.

Параграф 3. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик, 5-разряд

732. Жұмыс сипаттамасы:

күрделілігі орташа электр агрегаттарын жөндеу, құрастыру, реттеу, сынау және ақауын табу, оларды ұшу аппаратында қысыммен тексеру;

генераторлар мен электр қозғалтқыштардың зәкірлерін теңгерімдеу бойынша жұмыстарды орындау;

күрделі электр агрегаттарын бөлшектеу;

жөнделетін электр жабдықтарының техникалық жай-күйін анықтау;

электр агрегаттарын реттеу және сынауға арналған құрылғылар мен шағын құралдарды құрастыру және монтаждау;

электр жабдықтарының айлабұйымдарын градуирлеу және баламалау;

пайдаланылатын айлабұйымдар мен құрылғылардың ақаулықтарын анықтау;

қыздыру аспаптарының өлшемдерін есептеу;

қажетті слесарлық және дәнекерлеу жұмыстарын орындау.

733. Білуге тиіс:

жөнделетін электр жабдықтарының құрылысы, мақсаты, жұмыс қағидаты;

жөнделетін электр жабдықтарының бөлшектеу, жөндеу, құрастыру, реттеу және сынау технологиясы;

жөнделетін электр жабдықтары мен электр аспаптарының техникалық шарттары;

жөнделетін электр жабдықтарының негізгі ақаулықтарын айқындау және жою тәсілдері;

жөнделетін жабдықтарды реттеу және тексеру әдістемесі;

генераторлардың, электр қозғалтқыштардың, коммутациялық аппаратураның жұмыс қағидаты;

электротехника, механика, фототехника негіздері.

734. Жұмыс үлгілері:

1) АЗП типті қорғау автоматы – жөндеу, сынау;

2) АПТ типті контакторлар блоктары – жөндеу, реттеу, сынау;

3) трансформаторлар блоктары – сынау, ауыстыру;

4) БТТ, БУК, БУСО, БИФ, ИПО типті жүйенің блоктары мен элементтері – жөндеу, жетілдіру, сынау;

5) түзеткіш құрылғылар – жөндеу, тоқпен тексеру;

6) ВГ, ГСК, ГСН, ГСП типті генераторлар – жөндеу, құрастыру, сынау;

7) қозғалтқыш автоматикасын ауыстыру коллекторлары – жөндеу, құрастыру, сынау;

8) СС, ВД типті бақылау жүйелерінің микромашиналары – жөндеу;

9) энерготораптардың панельдері, имитация және бақылау панельдері, ЛУН типті пульттер – тексеру және жөндеу;

10) тежегіш парашюттің жылыспасын басқару жүйесі – тексеру, жөндеу, сынау;

11) ФКП, ПАУ типті фотобақылау аспаптары – құрастыру, сынау.

Параграф 4. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик, 6-разряд

735. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттарының күрделі электр агрегаттары мен автомат құрылғыларын жөндеу, құрастыру, реттеу, сынау және ақауын табу;

күрделі электр жабдығының жұмысқа жарамдылығын айқындау;

шешім қабылдау және электр жабдығының ақаулықтарын жою әдісін таңдау;

анықтамалықтың көмегімен электр схемалардың жекелеген учаскелерінің өлшемдерін есептеуді орындау;

күрделі электр механизмдердің көмегімен электр элементтерін дәнекерлей отырып, слесарлық-қиыстыру жұмыстарын 6-7 квалитет бойынша орындау;

электр жабдықтарының ақаулықтарын анықтау және жою; Формулярлар мен аттестаттарды ресімдеу.

736. Білуге тиіс:

электр механизмдер мен қозғалтқыштарды реттеу аппаратурасының мақсаты, құрылысы, әрекет ету қағидаты және пайдалану ережесі;

ақаулықтардың түрлері, себептері, анықтау тәсілдері және оларды жою;

антикоррозиялық және лакты сыр қабаттарының түрлері;

электр бұйымдарын сертификаттау ережесі мен рәсімдері туралы негізгі мәліметтер;

өлшеу техникасын пайдалану ережесі;

электромеханика, автоматты реттеу, фототехника негіздері.

737. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

738. Жұмыс үлгілері:

1) КПР, КОЧ типті реттеу аппаратурасы – жетілдіру, сынау;

2) БА, БАР, БДУ, БОГ, БОЧ, БОП, АДС, МВД, УВВ типті жүйелердің блоктары мен элементтері – ақауын табу, жөндеу, сынау;

3) ГТ, ГС, СТС, СГС, СГК типті генераторлар – жөндеу, реттеу, сынау;

4) ГФ, ЧФ типті герцметрлер – жөндеу, сынау;

5) ШР 20 астам қадалығы бар тақталары, пульттері, қалқандары – жөндеу, реттеу, сынау;

6) компрессорлар, кондиционерлер – жөндеу, сынау;

7) бөліп тарату қораптары, оң және сол мотогондоланың орталық таратушы құрылғысы – дәнекерін ажырата отырып жөндеу және сынау;

8) ауа стартерлері – жөндеу, жетілдіру, реттеу, сынау;

9) жоғары вольтті, қарқынды және жоғары жиілікті жүйелердің трансформаторлары – жөндеу, сынау;

10) ЛФСВ, МПРФ, ПРФ, ФБВ типті шамдар – жөндеу, сынау;

11) сүзгі желдеткіш құрылғылар – жөндеу, сынау;

12) МТГ, ЭПВ, ЭПК, МГВ, МГУ, МРТ типті электр қозғалтқыштар - жөндеу, жетілдіру, сынау.

Параграф 5. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик, 7-разряд

739. Жұмыс сипаттамасы:

ұшу аппараттары электр жабдықтарының күрделі жүйелері мен агрегаттарын, жұмыстың тапсырылған өлшемдеріне шығуын қамтамасыз ете отырып, жөндеу, баптау және жетілдіру;

күрделі сынау қондырғылары мен айлабұйымдарын өндірістік қажеттіліктер үшін сызбалар бойынша құрастыру;

электр айлабұйымдары мен қондырғыларының әртүрлі түрлерін градуирлеу және баламалау;

пайдаланылатын айлабұйымдар мен қондырғылардың ақаулықтарын анықтау;

іске қосуды реттеу аппаратурасымен бірлесе отырып, электрмен жабдықтау жүйесін баптау және жетілдіру;

күрделі электр жабдықтарының жұмысқа жарамдылық дәрежесін анықтау.

740. Білуге тиіс:

күрделі электр жабдықтарының және автоматты реттеу жүйесінің ақауын табудың негізгі әдістері;

сынау құрылғыларының, электрмен қоректендіру көздерінің, электр айлабұйымдары мен электр өлшеу аспаптарының құрылысы, жұмыс қағидаты, реттеу және пайдалану ережесі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын негізгі талаптар;

электроника, автоматты реттеу теориясының, есептеуіш техника мен бағдарламалау негіздері;

күрделілігі кез келген электрондық схемаларды оқу ережесі.

741. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

742. Жұмыс үлгілері:

1) температураны басқару блогы – жөндеу, құрастыру, сынау, жетілдіру;

2) қозғалтқышты кешенді реттеуіш – құрастыру, сынау;

3) АВЗ, АРУ, КЗ\У типті автоматиканың қораптары мен блоктары – құрастыру, сынау, реттеу;

4) ЦКН және ДКН типті кернеуді түзеткіштер – сынау, реттеу;

5) магнит бастар және код дискілік жүйе – жөндеу, реттеу;

6) электр түрлендіргіштер – жөндеу, тексеру, сынау;

7) қауіпті температураның сигнализаторы – жөндеу, реттеу, сынау;

8) РИО типті сигнализатор – реттеу, сынау;

9) қатуға қарсы, триммерді басқару жүйелері – ақауын табу, жөндеу, сынау, реттеу;

10) ТР, РД, ТРВ типті термореттеуіш құрылғылар – жөндеу, реттеу;

11) ВП-М жүйесінің тұрақты электр қоректендіргіш шкафтары – сынау.

Параграф 6. Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик, 8-разряд

743. Жұмыс сипаттамасы:

қалпына келтіру, жөндеу жұмыстарын орындай отырып, ұшу аппараттарының электр жабдықтарының күрделі және эксперименталды жүйесін кешенді баптау, реттеу және пайдалануға тапсыру;

электронды жүйелер, автоматты құрылғылар, панельдер, пульттер, күрделі электроагрегаттар, бағдарламалық механизмдер жұмысындағы ақаулықтарды диагностикалау, сынау және талдау;

электр жабдықтары жұмысындағы ақаулықтарды жүйелендіру және оларды жою және алдын алу бойынша ұсынымдар әзірлеу;

дәлме-дәл өлшеу құралдарының, сервистік құрылғылардың көмегімен сынақ жүргізу, оларды баптау және реттеу;

электр агрегаттарын техникалық талаптарға сәйкес ақауын табу және жарамсыз ретінде шығару;

электр жабдықтарының жекелеген жүйелерін реттеу және сынауға арналған құрылғыларды жасауға қажетті есептерді орындай отырып, қағидаттық схемалар мен эскиздерді жасау.

744. Білуге тиіс:

электр жабдықтарының жөнделетін жүйесінің құрылысы;

күрделі электр жүйелерін жөндеу, құрастыру, реттеу және сынау технологиясы;

электр жабдықтарында кездесетін анағұрлым күрделі ақаулықтарды анықтау және жою тәсілдері;

ұшу аппараттарының электр жабдықтары жүйесін баптау, реттеу және ақаулықтарды іздеуді ұйымдастыру тәртібі;

сертификатталған бұйымдарға қойылатын талаптар;

электр жабдықтарының өлшемін өлшеуде қолданылатын құралдардың құрылымы және оларды тексеру тәсілдері;

автоматты реттеу, есептеуіш техника теориясының негіздері.

745. Орта кәсіптік білім талап етіледі.

746. Жұмыс үлгілері:

1) АПД типті автоматты панельдер – жөндеу, реттеу, сынау;

2) АФА, НАФА типті аэрофотоаппараттар – сынау және реттеу;

3) ВН типті вакуум сорғылар – сынау, реттеу;

4) бағдарламалық механизмдер – сынау, жөндеу, реттеу;

5) автоматика жүйесі мен есептеуіш техника микромашиналары – сынау;

6) РТ, РПР, ЭРД типті температура реттегіштер – сынау, ақаулықтарын табу;

7) авариялық шығу жүйесі – жөндеу, сынау;

8) қашықтықтан басқару жүйесі – жөндеу, жетілдіру;

9) іске қосу жүйесі – жөндеу;

10) қозғалтқыштарды электронды басқару жүйесі – жөндеу, сынау, реттеу.

Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығына (22-шығарылым) қосымша

Жұмысшылар кәсіптерінің әліпбилік көрсеткіші

Р/с №	Кәсіптердің атаулары	Разряд диапа зондары	Беті
1	2	3	4
1	Криогендік жүйелер жөнінде авиация механигі	2-8	3
2	Герметизаторшы	2-4	6
3	Авиациялық техниканың ақауын анықтаушы	2-8	7
4	Тензорезисторларды жасаушы	2-6	16
5	Оқшаулаушы	2-5	19
6	Агрегаттарды, аспаптар мен сезімтал элементерді сынаушы	3-8	21
7	Қозғалтқыштарды сынаушы механик	4-8	27
8	Қуатты арматура мен жұмсақ бактарды желімдеуші	1-5	31
9	Авиациялық техниканы жинақтаушы	2-6	34
10	Кұрастыру монтаждау және жөндеу жұмыстарын бақылаушы	2-8	40
11	Жоғары компрессорлы қондыргылардың машинисі	3-6	51
12	Жарақтандыру жөніндегі механик	2-7	53
13	Металл аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі	2-7	60
14	Металл емес аэрогидродинамикалық үлгілердің үлгішісі	2-7	65
15	Өшу аппараттарының радио және арнаулы жабдықтарды монтаждаушы	3-8	72
16	Тензорезисторларды монтаждаушы	2-6	78
17	Өшу аппараттарының электр жабдықтарын монтаждаушы	2-7	81
18	Лазерлік голографиялық қондырғылардың операторы	4-6	86
19	Кұбыр қысатын станоктардың операторы	4-5	87
20	Кәрезді пакеттер жасау қондырғыларының операторы	3-5	88
21	Құмды жабыстырушы	2-6	90
22	Қалақтарды жылтыратушы	2-6	92
23	Радиоэлектрондық жабдықты жөндеу жөніндегі радиомеханик	2-8	96
24	Радиолокаторшы радист	4-8	101
25	Плазалық белгілеуші	2-7	104
26	Тренажерларды реттеп-баптаушы	4-8	107
27	Шыны пластик және органикалық шыныдан бұйым жасаушы	1-6	110
28	Құрылымдарды құрастырып-желімдеуші	2-5	116
29	Құрастырып-тойтарушы	2-8	119
30	Сынаушы слесарь	4-8	126
31	Авиациялық аспаптарды жөндеуші слесарь-механик	3-8	131
32	Аспаптық жабдықтардың слесарь-монтаждаушы	2-8	136
33	Аэрогидродинамикалық сынаушы слесарь	2-8	142
34	Өшу аппараттарының бөлшектерін жасап-жетілдіруші слесарь	2-7	146
35	Құбырларды жасау және жөндеу жөніндегі слесарь	1-6	151
36	Авиақозғалтқыштарды жөндеуші слесарь	2-7	156
37	Агрегаттарды жөндеуші слесарь	3-8	163
38	Өшу аппараттарын жөндеуші слесарь	2-8	167
39	Авиациялық аспаптарды құрастырушы слесарь	3-8	174
40	Қозғалтқыштар мен агрегаттарды құрастырушы слесарь	2-7	178
41	Өшу аппараттарын құрастырушы слесарь	2-8	185
42	Бөлшектерді беріктендіруші	3-6	193
43	Фотоплазокөшіруші	3-6	195
44	Электр жабдықтарын сынау және жөндеу жөніндегі электромеханик	3-8	196

Об утверждении Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих (выпуск 22)

Приказ Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 27 февраля 2013 года № 77-Ө-М. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 7 марта 2013 года № 8361. Утратил силу приказом Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 8 сентября 2020 года № 358.

Сноска. Утратил силу приказом Министра труда и социальной защиты населения РК от 08.09.2020 № 358 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии со статьей 125 Трудового Кодекса Республики Казахстан в целях установления сложности определенных видов работ, присвоения квалификационных разрядов рабочим и определения правильных наименований профессий рабочих, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемый Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих (выпуск 22).

2. Департаменту труда и социального партнерства (Сарбасов А.А.) в установленном законодательством порядке обеспечить государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан и его официальное опубликование.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан Егемберды Е.К.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

С. Абденов

Утвержден приказом Министра труда и социальной защиты населения Республики Казахстан от 27 февраля 2013 года № 77-Ө-М

Единый тарифно-квалификационный справочник
работ и профессий рабочих (выпуск 22)
Раздел 1. Общие положения

1. Настоящий выпуск Единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих (далее - ЕТКС) (выпуск 22) состоит из раздела "Производство и ремонт летательных аппаратов, двигателей и их оборудования".

2. Разряды работ установлены по их сложности без учета условий труда (за исключением экстремальных случаев, влияющих на уровень сложности труда и повышающих требования к квалификации исполнителя).

3. Тарифно-квалификационные характеристики являются обязательными при тарификации работ и присвоении квалификационных разрядов рабочим в организациях независимо от форм собственности, где имеются указанные в настоящем выпуске производства или виды работ, кроме особо оговоренных случаев.

4. Тарифно-квалификационная характеристика каждой профессии имеет два раздела. Раздел "Характеристика работ" содержит описание работ, которые должен уметь выполнять рабочий. В разделе "Должен знать" содержатся основные требования, предъявляемые к рабочему в отношении специальных знаний, а также знаний положений, инструкций и других руководящих документов, методов и средств, которые рабочий должен применять.

5. В тарифно-квалификационных характеристиках приводится перечень работ, наиболее типичных для данного разряда профессии рабочего. Этот перечень не исчерпывает всех работ, которые может и должен выполнять рабочий. В необходимых случаях работодатель с учетом специфики может разрабатывать дополнительные перечни работ, соответствующих по сложности их выполнения тем, которые содержатся в тарифно-квалификационных характеристиках профессий рабочих соответствующих разрядов.

6. Кроме работ, предусмотренных в разделе "Характеристика работ", рабочий должен выполнять работы по приемке и сдаче смены, уборке рабочего места, приспособлений, инструментов, а также по содержанию их в надлежащем состоянии, ведению установленной технической документации.

7. Наряду с требованиями к теоретическим и практическим знаниям, содержащимися в разделе (Должен знать), рабочий должен знать: правила по охране труда, производственной санитарии и противопожарной безопасности, правила пользования средствами индивидуальной защиты, требования, предъявляемые к качеству выполняемых работ (услуг), виды брака и способы его предупреждения и устранения, производственную сигнализацию, требования по рациональной организации труда на рабочем месте.

8. Тарифно-квалификационные характеристики профессий рабочих разработаны применительно к восьмиразрядной тарифной сетке.

9. При заполнении документов, подтверждающих трудовую деятельность работника, а также при изменении тарифного разряда, наименование его профессии записывается в соответствии с ЕТКС.

10. Рабочий более высокой квалификации помимо работ, перечисленных в его тарифно-квалификационной характеристике, должен уметь выполнять работы, предусмотренные тарифно-квалификационными характеристиками рабочих более низкой квалификации, а также руководить рабочими более низких разрядов этой же профессии. В связи с этим работы, приведенные в тарифно-квалификационных характеристиках более низких разрядов, в характеристиках более высоких разрядов, как правило, не приводятся.

11. В целях удобства пользования, ЕТКС предусматривает алфавитный указатель в приложении, содержащий наименования профессий рабочих, диапазон разрядов и нумерацию страниц.

12. Перечень наименований профессий рабочих, предусмотренных разделом "Производство целлюлозы, бумаги, картона и изделий из них", с указанием их наименований по действовавшему ЕТКС 22 выпуску, указан в редакции 2002 года.

Раздел 2. Производство и ремонт летательных
аппаратов, двигателей и их оборудования

1. Авиационный механик по криогенным системам

Параграф 1. Авиационный механик по криогенным системам,

2-й разряд

13. Характеристика работ:

выполнение подготовительно-заключительных работ по техническому обслуживанию бортовых и наземных авиационных криогенных систем, по техническому обслуживанию и устранению простых неисправностей бортовых и наземных авиационных криогенных систем: внешний осмотр агрегатов и приборов, очистка их от пыли, грязи, снега, установка заглушек на трубопроводы и их снятие, промывка и наружная консервация узлов и агрегатов и другие.

14. Должен знать:

основные конструктивные и технические данные;

правила технической эксплуатации, эксплуатационные особенности и характерные неисправности, правила хранения и консервации обслуживаемых бортовых и наземных авиационных криогенных систем и их составных частей;

виды и назначение смазок, смесей, жидкостей, материалов, применяемых при техническом обслуживании бортовых и наземных авиационных криогенных систем;

назначение и принцип действия используемого вспомогательного оборудования, применяемых приспособлений и инструментов;

порядок подготовки рабочего места для разных видов регламентов технического обслуживания бортовых и наземных авиационных криогенных систем.

Параграф 2. Авиационный механик по криогенным системам,

3-й разряд

15. Характеристика работ:

выполнение регламентных работ средней сложности на бортовых и наземных авиационных криогенных системах, содержащих негорючие криогенные продукты;

выполнение работ по эксплуатации и техническому обслуживанию бортовых и наземных азотных криогенных систем, средств транспортировки и хранения негорючих криогенных продуктов;

проведение несложных работ по текущему ремонту бортовых и наземных авиационных криогенных систем, устранение незначительных механических повреждений, мелких царапин, демонтаж и установка отдельных агрегатов и приборов.

16. Должен знать:

технические условия на обслуживание бортовых и наземных авиационных криогенных систем;

назначение и принципы действия основных узлов и агрегатов, общие сведения об обслуживаемых летательных аппаратах, основные характеристики применяемых криогенных продуктов;

правила установки и регулирования основных узлов и агрегатов бортовых и наземных авиационных криогенных систем, характерные неисправности элементов бортовых и наземных авиационных криогенных систем и способы их устранения;

принципы устройства средств транспортировки и хранения негорючих криогенных продуктов, назначение несложных поверочных стендов, установок и применяемых контрольно-измерительных приборов;

правила пользования ими, назначение, характеристику и маркировку применяемых при техническом обслуживании бортовых и наземных авиационных криогенных систем, агрегатов, материалов, основы криогеники.

Параграф 3. Авиационный механик по криогенным системам,

4-й разряд

17. Характеристика работ:

выполнение сложных регламентных работ по техническому обслуживанию бортовых и наземных авиационных криогенных систем, содержащих негорючие и горючие криогенные продукты;

эксплуатация и текущий ремонт средств транспортировки и хранения горючих криогенных продуктов.

18. Должен знать:

принципиальные и монтажные схемы бортовых и наземных авиационных криогенных систем, технологические регламенты;

способы обнаружения и устранения неисправностей в работе бортовых и наземных авиационных криогенных систем, средств транспортировки и хранения криогенных продуктов;

принцип действия и правила применения используемого при этом оборудования, системы управления бортовыми и наземными криогенными системами;

способы их проверки на функционирование, назначение, принцип действия и правила применения вспомогательного оборудования, приспособлений, инструмента, эксплуатационную документацию бортовых и наземных авиационных криогенных систем, средств транспортировки и хранения криогенных продуктов, основы криогенной техники.

Параграф 4. Авиационный механик по криогенным системам,

5-й разряд

19 Характеристика работ:

выполнение сложных видов регламентных работ по техническому обслуживанию серийных бортовых и наземных авиационных криогенных систем;

проверка герметичности гелиевыми тече-искателями азотных, заправочно-дренажных коммуникаций, вакуумных коллекторов, рукавов с экранно-вакуумной изоляцией и систем пневмо – управления;

проверка на функционирование криогенных систем, систем управления с устранением сложных неисправностей и регулированием их узлов и агрегатов;

участие в подготовке к испытаниям, проведении испытаний и отработки бортовых и наземных криогенных систем с ведением протокола испытаний.

20. Должен знать:

способы и методы устранения сложных дефектов серийных бортовых и наземных авиационных криогенных систем, воздействие различных криогенных жидкостей на применяемые материалы;

устройство узлов гелиевых тече - искателей, возможные неисправности в системе управления серийными авиационными бортовыми и наземными криогенными системами и способы их устранения, эксплуатационные особенности серийных бортовых и наземных авиационных криогенных систем, их отдельных агрегатов, методы доводки и регулировки криогенной системы после испытаний;

основные сведения по технологии производства, эксплуатации и ремонту криогенного оборудования;

принцип работы применяемых контрольно-измерительных приборов и установок, технику низких температур и вакуумную технику.

Параграф 5. Авиационный механик по криогенным системам,

6-й разряд

21. Характеристика работ:

эксплуатация, испытание, доводка, ремонт и техническое обслуживание сложных бортовых и наземных авиационных криогенных систем и их комплексов;

осуществление полной технической подготовки серийных бортовых и наземных авиационных криогенных систем к испытаниям и проведение испытаний;

регулирование и настройка наиболее сложных узлов и агрегатов бортовых и наземных криогенных систем;

дефектация, ревизия, освидетельствование и проведение сложных работ по устранению неисправностей.

22. Должен знать:

методы проверки и регулирования, выявления и устранения наиболее сложных дефектов сложных бортовых и наземных авиационных криогенных систем;

систем их управления и комплексов, функциональные связи эксплуатируемой или испытываемой системы с другими системами, особенности технической подготовки сложной криогенной техники к эксплуатации и испытаниям;

технологию и особенности проведения всех видов испытаний криогенной техники, программы испытаний.

23. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 6. Авиационный механик по криогенным системам,

7-й разряд

24. Характеристика работ:

регулирование, настройка и доводка опытных узлов и агрегатов бортовых и наземных авиационных криогенных систем;

организация и проведение работ по определению технических характеристик криогенных комплексов с устранением слабых мест и наиболее опасных дефектов.

25. Должен знать:

методы эксплуатации, испытаний, доводки, ремонта и технического обслуживания сложных бортовых и наземных авиационных криогенных систем и их комплексов при обработке опытных узлов и агрегатов, конструктивные особенности летательных аппаратов различных типов, их взаимосвязь и взаимозависимость;

термодинамические основы охлаждения;

способы получения низких температур, циклы глубокого охлаждения, конструкцию и правила проверки применяемых контрольно-измерительной аппаратуры и приборов.

26. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 7. Авиационный механик по криогенным системам,

8-й разряд

27. Характеристика работ:

эксплуатация, испытания, доводка и техническое обслуживание уникальных бортовых и наземных авиационных криогенных систем и их комплексов;

диагностирование и профилактика отказов в работе наиболее сложных узлов, агрегатов и приборов криогенных комплексов;

комплексная проверка и регулирование всех систем при проведении экспериментальных и испытательных работ;

проверка и регулирование измерительных средств и приборов экспериментального криогенного комплекса и системы аварийного надува;

систематизация и анализ отказов в работе систем экспериментальных криогенных комплексов, выбор метода устранения сложных неисправностей в работе обслуживаемого оборудования;

проверка качества работ по устранению неисправностей и ремонту обслуживаемого оборудования.

28. Должен знать:

методы диагностики общего состояния оборудования и установления основных причин отказов в работе узлов и бортовых и наземных авиационных криогенных систем, конструктивные особенности вакуумной техники;

методы тече - искания, конструктивные особенности летательных аппаратов и отличие их от основных систем, законы теплопередачи;

способы низкотемпературной теплоизоляции;

устройство и принцип действия обслуживаемой автоматики.

29. Требуется среднее профессиональное образование.

2. Герметизаторщик

Параграф 1. Герметизаторщик, 2-й разряд

30. Характеристика работ:

поверхностная герметизация сварных и клепаных швов на поверхностях агрегатов простой конфигурации жидкими и пастообразными герметиками методом промазки шпателем, наложением жгутов или кистью;

подготовка поверхностей под герметизацию на специальных установках, использующих энергию струи, пар моющего раствора, или вручную;

промывка изделий после испытаний.

31. Должен знать:

технологию проведения поверхностной герметизации;

правила обслуживания стендов для подготовки поверхностей к герметизации, виды применяемых герметиков;

способы их наложения, режимы выдержек;

виды обезжиривающих жидкостей и растворителей, способы их применения.

32. Примеры работ:

1) жгуты герметизации - изготовление и наложение;

2) кабины пассажирские воздушных судов - герметизация промазыванием кистью стыков или наложением жгутов;

3) отсеки, панели, хвостовики - герметизация промазыванием кистью стыков и швов.

Параграф 2. Герметизаторщик, 3-й разряд

33. Характеристика работ:

герметизация различными видами герметиков внутренних поверхностей средней сложности конфигурации;

поверхностная герметизация соединений в труднодоступных местах;

внутришовная после-сборочная герметизация неразъемных соединений летательных аппаратов;

контроль качества подготовки поверхностей под герметизацию, приготовление герметиков и контроль толщины слоя герметика.

34. Должен знать:

технологию процесса внутришовной после-сборочной герметизации;

устройство и правила пользования контрольно-измерительным инструментом и приспособлениями, применяемыми при герметизации;

марки и свойства применяемых герметиков.

35. Примеры работ:

1) кабины вентиляционные летательных аппаратов – внутри-шовная после-сборочная герметизация;

2) лонжероны, шпангоуты, обшивка летательных аппаратов – внутришовная после-сборочная герметизация;

3) обшивка стеклотканевая - нанесение герметика.

Параграф 3. Герметизаторщик, 4-й разряд

36. Характеристика работ:

комбинированная (внутришовная и поверхностная) герметизация сложных отсеков агрегатов летательных аппаратов;

обслуживание стендов для проведения герметизации поверхностей;

герметизация швов внутри кессон-баков и замкнутых объемов летательных аппаратов комбинированным методом;

устранение дефектов герметизации;

участие в проведении испытаний на герметичность швов внутри кессон-баков и замкнутых объемов летательных аппаратов;

ремонт арматуры мягких баков с помощью герметиков.

37. Должен знать:

технологию проведения комбинированной герметизации сложных отсеков агрегатов летательных аппаратов;

устройство и правила работы применяемого оборудования, назначение и условия работы герметизируемых узлов в условиях эксплуатации;

технологическую последовательность процесс проведения испытаний изделий на герметичность;

способы устранения дефектов герметизации, визуальное определение качества герметиков.

38. Примеры работ:

1) емкости топливные, регенерационные кабины для экипажа и пассажиров - герметизация комбинированным способом;

2) люки, отсеки крыла, лонжероны - испытание на герметичность.

3. Дефектовщик авиационной техники

Параграф 1. Дефектовщик авиационной техники, 2-й разряд

39. Характеристика работ:

дефектация крепежных деталей (нормалей);

визуальное определение технического состояния простых крепежных деталей, состояния лакокрасочного покрытия и лакового покрытия электро- и радиоэлементов, печатных плат, паяных соединений;

дефектация простых узлов и крепежных деталей под руководством дефектовщика авиационной техники более высокой квалификации;

клеймение и опломбирование простых крепежных деталей.

40. Должен знать:

технические условия на нормали, применяемые при ремонте двигателей, радиооборудования, летательных аппаратов, спецоборудования и авиационных приборов;

виды резьбовых соединений и основные сведения о простых крепежных деталях;

инструкции по маркировке и клеймению простых крепежных деталей.

41. Примеры работ:

1) заглушки - проверка наличия на изделиях после их испытания;

2) контровки агрегатов разъемных соединений - проверка наличия;

3) профили облицовочные и пластины – дефектация;

4) шайбы, гайки, болты - дефектация.

Параграф 2. Дефектовщик авиационной техники, 3-й разряд

42. Характеристика работ:

дефектация (определение технического состояния) простых деталей, узлов и агрегатов авиадвигателей, летательных аппаратов, приборного, электро-, радио- и специального оборудования с применением необходимых измерительных, оптических и электроизмерительных инструментов и приборов (индикатор, омметр, мего-метр, амперметр, вольтметр, тестер и тому подобные);

проверка правильности комплектования узлов и агрегатов;

определение способа ремонта простых дефектуемых изделий;

входной контроль коммутационной аппаратуры;

магнитный контроль несложных крепежных деталей, деталей цилиндрической формы;

заполнение технической документации на ремонт деталей и узлов авиационной техники.

43. Должен знать:

основные сведения о ремонтируемом летательном аппарате, авиадвигателе или системе вооружения;

конструкцию дефектуемых простых деталей, узлов, агрегатов и приборов;

особенности их работы и технологию ремонта, характерные дефекты простых деталей и узлов, характеристику основных видов износа деталей, основные сведения о коррозии металлов;

виды коррозии и способы защиты от нее, основные сведения о допусках и посадках, металлах, сплавах и неметаллических материалах дефектуемых изделий;

правила чтения чертежей, несложные принципиальные, монтажные и полумонтажные схемы, основные сведения о неразрушающих методах контроля;

конструкцию измерительного инструмента и приборов, применяемых при дефектации, правила их эксплуатации.

44. Примеры работ:

1) болты стыка отъемной части крыла – дефектация;

2) болты, втулки, пальцы - дефектация на магнитном дефектоскопе;

3) бортовые стрелы, специальные подвески, шкворневые головки – дефектация;

4) бытовое санитарное, погрузочное, аварийное, спасательное оборудование – дефектация;

5) детали маслосистемы (ленты, угольники, тройники, кронштейны) и топливной системы (фланцы, краны, хомуты, уголки) – дефектация;

6) каркасы, обшивки приборных досок, крепежные кольца авиаприборов – дефектация;

7) капоты, кронштейны, плафоны, столы, перегородки - дефектация.

8) лабиринты, корпусные детали, колеса турбин, крыльчатки - визуальный осмотр;

9) лаковые покрытия печатных плат, печатные проводники - дефектация в ультрафиолетовых лучах;

10) лопатки компрессоров и турбин - геометрический обмер;

11) маслонасосы, гидроцилиндры откачивающих насосов – дефектация;

12) панели лицевые радиоблоков, радиоэлементов – дефектация;

13) пружины - снятие характеристик;

14) разъемные соединения узлов, агрегатов и отдельных элементов двигателей, осуществляемые при помощи болтов, винтов, шпилек, шпонок, штифтов - контроль, приемка;

15) резино-технические изделия - обмер, дефектация;

16) реле, контакторы - входной контроль;

17) трубопроводы гидрогазовой, топливной, пожарной, дренажной систем – дефектация;

18) цилиндры, поршни, направляющие втулки, толкатели газораспределения, гнезда подшипников - подсчет зазоров между сочленяемыми деталями;

19) электромагниты, арматура, электролампы, электро-щитки, электро-коробки, штепсельные разъемы, антенны - дефектация с замером оммических сопротивлений, сопротивления изоляции.

Параграф 3. Дефектовщик авиационной техники, 4-й разряд

45. Характеристика работ:

дефектация технического состояния деталей, узлов, агрегатов средней сложности авиадвигателей, летательных аппаратов, приборного, электрического, радиоэлектронного, специального оборудования и систем вооружения с применением необходимого измерительного инструмента и приборов;

проведение контроля деталей средней сложности на магнитном и люминесцентном дефектоскопах;

определение способа ремонта деталей и узлов средней сложности;

проверка правильности оформления документации на авиадвигатели, летательные аппараты, системы вооружения и электрическое, радиоэлектронное, специальное оборудование;

составление перечней работ на доработку деталей и узлов средней сложности авиадвигателей, летательных аппаратов, приборного, электрического, радиоэлектронного, специального оборудования и систем вооружения.

46. Должен знать:

конструкцию, назначение, принцип действия, места установки и правила эксплуатации деталей, узлов, агрегатов и оборудования ремонтируемой авиатехники;

технические условия на отбраковку деталей, узлов, агрегатов и приборов материальной части авиатехники, характерные дефекты деталей и узлов средней сложности;

технологию демонтажа и разборки дефектуемых деталей и узлов, механические свойства авиационных материалов;

виды термообработки и сварки металлов и сплавов, государственные стандарты на системы допусков и посадок, правила выбора антикоррозийных покрытий;

способы управления основной аппаратурой неразрушающих методов контроля, основы теории и области применения магнитного, токовихревого, ультразвукового и жидкостного контроля;

основы радиолокации, радиотехники, электротехники, механики, методики применения различных методов контроля;

правила оформления формуляров, паспортов, аттестатов и бюллетеней на дефектуемые изделия.

47. Примеры работ:

1) агрегаты авиадвигателя - контроль стыковки соединений, герметизации;

2) баки мягкие, топливные – дефектация;

3) блоки авиационных радиостанций, радиокомпасов - дополнительная разборка, дефектация;

4) бензонасосы мембранные – дефектация;

5) винты воздушные типа НВ-9 – дефектация;

6) вентиляторы, фильтры вертолетных двигателей – дефектация;

7) воспламенители, отражатели, фронтовые устройства, обтекатели, форсажные камеры, смесители, коки – дефектация;

8) двигатели поршневые малой мощности - комплексная дефектация;

9) детали пенопластовые сложной конструкции, чехлы герметизации – дефектация;

10) детали планеров летательных аппаратов, несъемные узлы - дефектация с применением переносного магнитного дефектоскопа;

11) каретки, замки входных дверей и багажных люков – дефектация;

12) камеры сгорания, коллекторы форсажные – дефектация;

13) лопатки турбин и компрессоров - токовихревой и ультразвуковой контроль;

14) маслонасосы и агрегаты высокого давления и высокой производительности - дефектация с применением измерительных и оптических приборов;

15) пружины - дефектация под нагрузкой;

16) стойки пружинные, каркасы и обшивки полов – дефектация;

17) трубопроводы - цветная дефектоскопия;

18) шатуны, поршни, цилиндры, нагнетатели, коленчатые валы – дефектация;

19) электрооборудование несъемное: электрожгуты, радиокабели - дефектация.

20) электрооборудование и агрегаты: генераторы, электродвигатели, контакторы, реле звонков и сирен, автомат защиты сети – дефектация;

21) электроцепи - дефектация с контролем качества пайки.

Параграф 4. Дефектовщик авиационной техники, 5-й разряд

48. Характеристика работ:

дефектация технического состояния и определение вида ремонта летательных аппаратов легкого типа;

определение технического состояния систем и агрегатов летательных аппаратов среднего типа серийных образцов;

дефектация сложных и точных узлов и агрегатов, спецоборудования летательных аппаратов в полном объеме с учетом всех доработок и изменений по сериям;

полная дефектация двигателей средней мощности;

контроль статической уравновешенности деталей летательных аппаратов;

проведение микрометрического обмера сложных и точных деталей летательных аппаратов в соответствии с технологией;

составление эскизов и схем на доработку деталей и узлов двигателей летательных аппаратов и их оборудования;

нивелировка летательных аппаратов легкого типа и заполнение нивелировочных карт;

проверка под током спецоборудования летательных аппаратов в целях контроля монтажа и выявления неисправностей приборов и кислородной аппаратуры при работающих двигателях или на стендах, агрегатов радиолокационного оборудования на плавность хода, биение, люфты и так далее;

определение технического состояния и дефектация сложных систем и агрегатов авиационного вооружения;

ведение карточек учета отказов в работе дефектов изделий летательных аппаратов.

49. Должен знать:

технологию ремонта летательных аппаратов легкого типа и дефектуемых систем и агрегатов средних и летательных аппаратов среднего типа серийных образцов;

правила эксплуатации ремонтируемых летательных аппаратов, двигателей и их оборудования;

технологию монтажа, демонтажа, дефектации и ремонта спецоборудования летательных аппаратов, отличия в проведении монтажа, демонтажа оборудования летательных аппаратов среднего типа по сериям, методы дефектации антикоррозийных покрытий, особенности неразрушающих методов контроля деталей летательных аппаратов и методы их оптимального применения;

способы настройки и эксплуатационного регулирования применяемой контрольно-измерительной аппаратуры;

устройство и правила эксплуатации и регулирования испытательных стендов и установок, применяемых при ремонте деталей, узлов и агрегатов летательных аппаратов;

методы предупреждения износа и восстановления деталей летательных аппаратов, особенности лабораторных методов контроля деталей летательных аппаратов, конструктивные особенности систем вооружения;

основы механики, радиотехники, электротехники, электроники, баллистики в объеме выполняемой работы.

50. Примеры работ:

1) автоматы перекоса, редукторы силовых установок вертолетов – дефектация;

2) авиакомпрессоры, вакуумнасосы, подкачивающие топливные насосы – дефектация;

3) агрегаты вооружения - дефектация, проверка электрических параметров;

4) баки мягкие – дефектация;

5) блоки автоматики, механизмы набора каналов, барабанные переключатели, направленные антенны - дефектация с дополнительной разборкой;

6) винты воздушные турбовинтовых самолетов – дефектация;

7) генераторы, преобразователи, электронные блоки, панели запуска, стартеры – дефектация;

8) каркасы, обшивки полов, панели среднего типа летательных аппаратов – дефектация;

9) корпусы, диски, лопатки компрессоров и турбин – дефектация, ультразвуковой контроль;

10) корпусы смесителей, арматура регулируемых сопел – дефектация;

11) коробки приводов агрегатов, узлов газораспределения – дефектация;

12) кресла для пилотов и пассажирские – дефектация;

13) лампы генераторные и модуляторные - проверка параметров;

14) лопатки компрессоров и турбин – ультразвуковой контроль;

15) люки багажные, замки входных дверей – дефектация;

16) обшивка герметичных кабин – дефектация;

17) регуляторы центробежные, сигнализаторы оборотов – дефектация;

18) трапы надувные – дефектация;

19) узлы и участки летательных аппаратов: центральный пульт, каретки закрылков, негерметичная часть фюзеляжа, панели защиты тяг управления, створки коробов отопления и вентиляции, панели и накладки центроплана, капоты, отъемная часть крыла, высотная, топливная гидрогазовая и пожарная системы – дефектация;

20) фюзеляжи, крылья, шасси, шарнирные узлы амортизационных стоек, цилиндры подъема шасси, агрегаты гидросистем, баллоны пожарные и кислородные – дефектация;

21) электромеханизмы, преобразователи, стартеры, бензонагреватели – дефектация.

Параграф 5. Дефектовщик авиационной техники, 6-й разряд

51. Характеристика работ:

дефектация технического состояния и определение вида ремонта летательных аппаратов среднего типа;

дефектация сложных и мощных газо - турбинньх двигателей;

установление причин возникновения дефектов деталей, узлов, агрегатов, приборов оборудования и систем вооружения летательных аппаратов среднего типа, выбор способов их восстановления;

проверка и настройка применяемых контрольно-измерительного инструмента, приборов и аппаратуры;

выбор способов дефектации деталей, агрегатов и систем вооружения летательных аппаратов среднего типа;

подбор взаимозаменяемых деталей по размерам, упругости, весу и частотам собственных колебаний с применением ЭВМ;

проведение контроля несъемных деталей неразрушающими методами контроля на изделии при проведении ремонта летательного аппарата;

проведение микрометрического обмера сложных и точных несъемных деталей;

заполнение карточек отказа и дефектов изделий летательных аппаратов среднего типа;

проверка формуляров двигателей;

выписка и оформление карт дефектации.

52. Должен знать:

виды и методы ремонта авиационной техники, характерные и нехарактерные дефекты деталей летательных аппаратов среднего типа, в том числе из пластических масс и других неметаллических материалов;

причины их возникновения и способы устранения, основы технологии механической обработки металлов;

технологию сварочных, сборочно-клепальных и клеевых работ;

правила наладки точных измерительных инструментов и приборов;

оптимальные способы применения неразрушающих методов контроля деталей летательных аппаратов среднего типа, конструктивные отличия изделий летательных аппаратов среднего типа по сериям их изготовления;

требования к сертифицированным изделиям летательных аппаратов среднего типа;

основы механики, электротехники, электроники, радиотехники, баллистики, метрологии.

53. Требуется среднее профессиональное образование.

54. Примеры работ:

1) агрегаты и узлы управления летательного аппаратом – дефектация;

2) агрегаты топливной автоматики типа ЦИА, ИМТ, ТППО - дефектация с применением измерительных и оптических приборов повышенной точности;

3) агрегаты топливной системы типа РСФ, насосы топливные – дефектация;

4) аппаратура радиолокационная - проверка и дефектация;

5) блоки электронные, электрические, механические пилотажных приборов - комплексная дефектация;

6) бортовые вычислители – дефектация;

7) винты воздушные, соосные – дефектация;

8) гермо - выводы управления и штурвальной колонки летательных аппаратов среднего типа – дефектация;

9) замки шасси и грузо - люков – дефектация;

10) зеркала антенн и облучателей радиолокационной аппаратуры - проверка согласно техническим условиям;

11) камеры сгорания - осмотр с прибором ПДК;

12) корпусы форсажных диффузоров, жаровые трубы – дефектация;

13) пары золотниковые, плунжеры топливных насосов – дефектация;

14) подшипники опор турбокомпрессоров ГТД - подсчет радиальных и осевых зазоров, посадок;

15) разъемы штепсельные – дефектация;

16) редукторы вертолетов – дефектация;

17) регуляторы оборотов, датчики давления масла, топлива, сигнализации – дефектация;

18) узлы двигателей - динамическая балансировка при дефектации;

19) устройства силовые вспомогательные, неразъемные детали ВСУ и двигателя – дефектация;

20) центропланы, гермокабины, фюзеляжи, мотогондолы, силовые элементы конструкций планера – дефектация;

21) электроаппаратура радио-цепей - дефектация.

Параграф 6. Дефектовщик авиационной техники, 7-й разряд

55. Характеристика работ:

дефектация технического состояния и определение вида ремонта летательных аппаратов тяжелого типа;

дефектация сложных двухконтурных и двухвальных двигателей и сложных агрегатов систем автоматического регулирования летательных аппаратов тяжелого типа;

дефектация специального оборудования летательных аппаратов в полном объеме с учетом всех доработок и изменений по сериям;

проведение микрометрического обмера сложных и точных деталей летательных аппаратов тяжелого типа;

ведение карточек отказа в работе и дефектов изделий авиатехники;

дефектация, обнаружение неисправностей, регулирование, юстировка и испытание агрегатов и систем управляемого ракетного вооружения;

дефектация энерго-шкафов, распределительных коробок аэродромного питания;

дефектация сложного приборного оборудования, проводки электрических жгутов особо важной трассы.

56. Должен знать:

технологию, виды и типы ремонта летательных аппаратов тяжелого типа и сложных и точных систем авиационной техники;

контрольно-проверочную аппаратуру и стенды, применяемые при дефектации летательных аппаратов тяжелого типа, сложных двухконтурных и двухвальных двигателей, агрегатов и систем автоматического регулирования летательных аппаратов тяжелого типа, систему регулировок основных испытательных стендов;

правила наладки измерительных приборов и контрольно-проверочной аппаратуры;

основные правила и процедуры сертификации изделий летательных аппаратов тяжелого типа, сведения о метрологическом обеспечении сертификата.

57. Требуется среднее профессиональное образование.

58. Примеры работ:

1) агрегаты автопилотов – дефектация;

2) блоки электронные, электронно-оптические устройства, панели - испытание, регулировка, дефектация отдельных элементов и узлов, входящих в схему, с целью определения отказавшего элемента;

3) гидро - газовые системы тяжелых летательных аппаратов – дефектация;

4) гермо - вводы (электрическая проводка) управления и штурвальной колонки – дефектация;

5) крылья, шасси, шарнирные узлы амортизаторов стоек, цилиндры подъема шасси, агрегаты гидросистемы – дефектация;

6) каретки, подъемники закрылков – дефектация;

7) маслоагрегаты, регуляторы температур, турбостартеры тяжелых летательных аппаратов – дефектация;

8) системы управляемого ракетного вооружения - обнаружение неисправностей, регулировка, дефектация.

Параграф 7. Дефектовщик авиационной техники, 8-й разряд

59. Характеристика работ:

дефектация и послеполетный осмотр технического состояния опытных, экспериментальных и уникальных типов летательных аппаратов;

установление причин возникновения дефектов деталей, узлов, агрегатов, приборов, оборудования опытных, экспериментальных и уникальных типов летательных аппаратов, выбор способов их восстановления;

проверка формуляров летательных аппаратов, их двигателей, систем вооружения по спецификациям, оформление карт дефектации;

наладка, настройка и оценка годности применяемых сложных контрольно-измерительных приборов, установок и стендов;

нивелировка летательных аппаратов и их систем с использованием лазерной техники;

определение объемов выполняемых работ, назначение способов дефектации и восстановления сложных систем авиационной техники.

60. Должен знать:

особенности технологии восстановления опытных, экспериментальных и уникальных типов летательных аппаратов, эксплуатационные условия сложных изделий авиационной техники и конструктивные особенности;

конструкцию сложной проверочной аппаратуры и ее эксплуатационные особенности;

требования к сертифицированным изделиям авиационной техники, вопросы качества и надежности авиационной техники.

61. Требуется среднее профессиональное образование.

62.Примеры работ:

1) гермокабины, электрическое и приборное оборудование, гермо - вводы гермокабин, центропланы – дефектация;

2) двигатели газотурбинные и их системы - полная дефектация;

3) системы курсовые, навигационные - полная дефектация;

4) системы агрегатов типа "Кулон" – дефектация;

5) системы вооружения - дефектация, устранение неисправностей, настройка, регулировка, юстировка и сопряжение прицельных комплексов;

6) стекла обогреваемые, винты, коки - замер сопротивлений;

7) силовые провода - замер переходных сопротивлений.

4. Изготовитель тензорезисторов

Параграф 1. Изготовитель тензорезисторов, 2-й разряд

63. Характеристика работ:

изготовление подложек тензорезисторов из различных материалов (бумага, ткань, и так далее) путем пропитки их лаками, клеями;

изготовление лакопленочных покрытий путем образования лаковой пленки с последующей термообработкой ее в приспособлениях;

подготовка материалов и деталей для изготовления тензорезисторов и датчиков: промывка, обезжиривание и зачистка поверхностей, дробление и просеивание твердых компонентов связующего материала, нарезка проволоки и фольги.

64. Должен знать:

назначение основных элементов конструкции тензорезисторов, датчиков трещин, усталости и другое;

основные свойства применяемых материалов;

правила пользования применяемым контрольно-измерительным инструментом.

65. Примеры работ:

1) проводники выводные - нарезка, формовка выводов.

Параграф 2. Изготовитель тензорезисторов, 3-й разряд

66. Характеристика работ:

изготовление тензорезисторов: из полупроводниковых материалов методами фотолитографии, напыления в вакууме, использования монокристаллов и других, из проволоки диаметром 0,03 миллиметров (далее мм.) с величиной баз более 10 мм;

изготовление тензорезисторов, датчиков трещин, датчиков усталости и других с шириной нити чувствительного элемента более 0,3 мм. из фольги толщиной более 0,01 мм;

перемотка проволоки с бобин на катушки на специальных станках.

67. Должен знать:

технологический процесс изготовления тензорезисторов различных типов;

основные технические характеристики тензорезисторов;

принцип работы обслуживаемого оборудования, режимы испарения и осаждения распыляемого материала;

основные сведения по материаловедению, электро- и вакуумной технике.

68. Примеры работ:

1) тензорезисторы из константиновой проволоки - намотка чувствительного элемента на налаженном станке;

2) тензорезисторы с напылением в вакууме чувствительным слоем - присоединение выводных проводников пайкой.

Параграф 3. Изготовитель тензорезисторов, 4-й разряд

69. Характеристика работ:

изготовление: тензорезисторов из полупроводниковых материалов различными методами из проволоки диаметром 0,03 мм с одним чувствительным элементом при величине баз 5-10 мм тензорезисторов, датчиков трещин, датчиков усталости с шириной нити чувствительного элемента 0,1-0,3 мм из фольги толщиной более 0,01 мм;

подгонка сопротивлений тензорезисторов до заданного номинала;

отжиг материалов чувствительных элементов по заданным режимам.

70. Должен знать:

назначение, принцип действия и конструкцию изготавливаемых тензорезисторов, их основные измерительные характеристики;

способы подгонки сопротивлений тензорезисторов до заданного номинала;

устройство, принцип действия, способы подналадки обслуживаемого оборудования;

устройство применяемых универсальных и специальных приспособлений, контрольно-измерительных приборов и инструмента;

основы электро- и вакуумной техники, материаловедения.

1) тензорезисторы с чувствительным элементом из них-ромовой проволоки - присоединение выводных проводников контактной сваркой;

2) тензорезисторы из фольги - подгонка сопротивления до заданного номинала путем последовательного дотравливания;

3) тензорезисторы полупроводниковые с чувствительным элементом из монокристаллического кремния - присоединение золотых выводных проводников способом термо-компрессии.

Параграф 4. Изготовитель тензорезисторов, 5-й разряд

72. Характеристика работ:

изготовление: тензорезисторов из проволоки диаметром 0,03 мм с базами 3-5 мм специальных тензорезисторов с несколькими чувствительными элементами при различных базах, тензорезисторов из фольги, датчиков трещин, датчиков усталости с шириной нити чувствительного элемента 0,1-0,05 мм из фольги толщиной

0,005-0,01 мм тензорезисторов с базами 3-5 мм различными методами;

изготовление тензорезисторов для уникальных измерительных устройств (аэродинамических весов).

73. Должен знать:

особенности технологии изготовления специальных тензорезисторов и тензорезисторов для уникальных измерительных устройств;

конструкцию и способы наладки отдельных узлов и механизмов обслуживаемого оборудования;

правила наладки и регулирования применяемых сложных контрольно-измерительных приборов и инструмента;

способы определения измерительных характеристик тензо - резисторов, расчет их сопротивлений;

правила выбора оптимальных режимов изготовления тензо – резисторов;

основы кристаллографии, материаловедения.

74. Примеры работ:

1) тензорезисторы из константиновой проволоки - намотка чувствительного элемента с выбором оптимального режима приварки выводных проводников;

2) тензорезисторы из фольги - изготовление с установкой защитного элемента.

Параграф 5. Изготовитель тензорезисторов, 6-й разряд

75. Характеристика работ:

изготовление опытных образцов чувствительных тензорезисторов в процессе их разработки и внедрения;

регулирование работы оборудования для изготовления опытных образцов тензорезисторов;

изготовление сложных тензорезисторов из полупроводниковых материалов с базами менее 3 мм и тензорезисторов из проволоки диаметром 0,02 мм с базами менее 5 мм.

76. Должен знать:

особенности технологии изготовления тензорезисторов с малыми базами, микро-проволочных, из тонкой фольги и опытных;

конструкцию и способы регулирования обслуживаемого оборудования, влияние факторов внешней среды (температуры, влажности и так далее) на измерительные характеристики тензорезисторов, условия работы тензорезисторов при снятии характеристик;

основы электротехники, вакуумной техники, кристаллографии, материаловедения, физики полупроводников.

77. Примеры работ:

1) тензорезисторы из железо-хромоалюминиевой проволоки с компенсационной петлей из термочувствительного сплава;

2) тензорезисторы из фольги для прецизионных измерительных устройств.

5. Изолировщик

Параграф 1. Изолировщик, 2-й разряд

78. Характеристика работ:

изоляция (капроном, фторопластом, полиэтиленом, пенно-полиуретаном, лаком и так далее) поверхностей простых деталей и узлов с гладкой поверхностью и свободными допусками покрытий;

подготовка к пропитке и пропитка технических изоляционных тканей (асбо - ткани, стеклоткани и так далее) вручную и на пропиточных машинах;

приготовление однокомпонентных изоляционных масс и визуальное определение их качества и готовности, взвешивание компонентов, дробление, смешивание, сушка;

подгонка и приклеивание клеями и шпаклевками изоляторов и других деталей из изоляционных материалов.

79. Должен знать:

технологический процесс нанесения изоляционных покрытий на поверхности простых деталей и узлов с гладкой поверхностью;

способы приготовления однокомпонентных изоляционных масс;

устройство и правила обслуживания оборудования для приготовления изоляционных масс, смесителей, шаровых мельниц, механических сит, дисковых истирателей, сушильных шкафов и так далее;

основные свойства хромируемых материалов.

80. Примеры работ:

1) антенны - нанесение изоляции;

2) днища - приклеивание фольги;

3) конусы - обертывание целлофаном, сеткой, двух - ниткой, надевание вакуум-мешков, установка в шахтную печь;

4) корпусы - натягивание асбо - мешков;

5) корпусы - лакировка внутренней поверхности;

6) камеры - приготовление и покрытие термоизоляционным составом и пресс-материалом;

7) крышки - приготовление и покрытие термоизоляционным составом и пресс-материалом;

8) опоры, шары - нанесение лака;

9) обечайки - приготовление и покрытие термоизоляционным составом и пресс-материалом;

10) секции электро-обогрева - приклеивание фольги.

Параграф 2. Изолировщик, 3-й разряд

81. Характеристика работ:

изоляция поверхностей деталей и узлов средней сложности, наклеивание изоляционных материалов (стеклотканей, асботканей, ленты ПХВ и так далее);

изоляция резьбовых отверстий винтами и хлорвиниловой трубкой, поверхностей накладными планками, шайбами;

нанесение бакелитового лака на детали средней сложности по конфигурации;

разметка средней сложности и раскрой изоляционных материалов;

исправление дефектов изоляции шпаклевкой;

комбинированное покрытие деталей и узлов полимерными материалами (пенно – поли - уретаном, полиэтиленом, фторопластом, капроном и так далее). Полимеризация изделий в термостатах и печах;

изоляция деталей и узлов средней сложности методом формования.

82. Должен знать:

технологию нанесения и наклеивание изоляционных покрытий на детали и узлы средней сложности;

технологический процесс изоляции деталей методом формовки, физические и химические свойства;

рецептуру и правила приготовления изоляционных смесей, причины возникновения дефектов изоляции и способы их устранения, устройство и правила обслуживания применяемого оборудования;

назначение и правила применения используемых контрольно-измерительных приборов и приспособлений;

режимы полимеризации и отвердения клея, шпаклевки;

правила чтения чертежей.

83. Примеры работ:

1) изоляторы дна - обертывание целлофаном, сеткой, двуниткой, надевание вакуум-мешка и установка в печь;

2) жгуты и кабели - обмотка стекловолокном, комбинированное покрытие полимерными материалами;

3) корпусы – пенно–пластирование;

4) корпусы, кожухи, фланцы - изоляция резьбовых отверстий и площадок;

5) кронштейны - изоляция площадок и посадочных мест;

6) трубопроводы - изоляция специальными элементами и окунанием;

7) наконечники – прессование;

8) обечайки - установка в приспособления и заливка составом.

Параграф 3. Изолировщик 4-й разряд

84. Характеристика работ:

изоляция методом формования тонкостенных и крупногабаритных деталей и узлов;

отладка несложных форм для изоляции тонкостенных и крупногабаритных деталей и узлов и определение готовности термоизоляционной смеси, замер удельного веса жидкости арио - метром и вязкости лаков вискозиметром;

нанесение ручным и центробежными способами термоизоляционных покрытий на внутренние поверхности деталей и узлов, имеющих сложную форму (сопряжение сферы с цилиндром, конусом, сопряжение цилиндра с гиперболической поверхностью и тому подобные);

размерная зачистка и доводка деталей и узлов с целью удаления неровностей и обеспечения необходимых аэродинамических качеств.

85. Должен знать:

технологию нанесения изоляционных покрытий на поверхности изделий, имеющих сложную форму;

конструкцию, принцип действия и правила наладки применяемого оборудования;

способы изоляции крупногабаритных изделий;

назначение и условия эксплуатации изолируемых изделий;

правила установки и сборки вакуумных устройств для прижатия изоляционных материалов при приклейке, требуемую вязкость лаков и способы ее получения;

основы электротехники и материаловедения.

86. Примеры работ:

1) датчики – приклеивание;

2) изделия - установка датчиков температуры с изготовлением кабелей;

3) корпусы – изоляция методом формовки или заливки.

Параграф 4. Изолировщик, 5-й разряд

87. Характеристика работ:

изоляция поверхностей сложных деталей с помощью теплоизоляционных листов с последующим обертыванием кремнеземной тканью;

изоляция методом формования сложных, дорогостоящих и опытных изделий;

подгонка изоляционных материалов;

сборка и разборка многосекционных форм для изоляции сложных, дорогостоящих и опытных изделий;

нанесение изоляционных покрытий на внутренние и внешние поверхности сложных, а также опытных изделий с труднодоступными для изоляции местами;

выполнение экспериментальных работ по изоляции сложных деталей.

88. Должен знать:

особенности технологии нанесения изоляционных покрытий на опытные изделия и технологию выполнения экспериментальных работ по изоляции сложных деталей;

виды термоизоляционных покрытий и особенности их нанесения (термоизоляционное, асбоцементное, стекловолокнистое на основе эпоксидных смол и других);

способы приготовления экспериментальных изоляционных покрытий;

основы электротехники и материаловедения.

89. Примеры работ:

1) корпусы летательных аппаратов - нанесение покрытий;

2) шары - нанесение покрытия "ультралегковес".

6. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных элементов

Параграф 1. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных

элементов, 3-й разряд

90. Характеристика работ:

электрические, механические и климатические испытания и испытания по отработке гарантийного срока службы простых электромеханических, гироскопических и электронных узлов и устройств;

участие в регулировании заданных режимов (температурного и высотного) и контроль их под руководством испытателя агрегатов, приборов и чувствительных элементов более высокой квалификации;

участие в испытаниях приборов на герметичность;

подготовка стендов и контрольно-измерительных приборов, тарировочного оборудования, электрических и электронных дистанционных датчиков и регистрирующей аппаратуры к испытаниям изделий;

составление электрических схем средней сложности;

монтаж и демонтаж испытываемых агрегатов, приборов и механизмов средней сложности на стендах и в термобарокамерах;

измерение и регистрация характеристик датчиков: датчиков перемещения, тензо-датчиков (тензорезисторов), динамометров, вибро-датчиков, датчиков давления и так далее;

проверка температурного прогиба анероидных коробок при резких колебаниях температур, определение гистерезиса;

измерение твердости нормализованных мембран;

проверка изоляции на пробой, ведение журнальных записей по программе испытаний и заполнение проверочных листов;

обработка данных испытаний, построение графиков, оформление сдаточных документов;

проведение подготовительных к испытаниям работ, контроль герметичности термобарокамер.

91. Должен знать:

технические условия на проведение испытаний изделий;

устройство и принцип действия испытываемых изделий, термобарокамеры, испытательных приспособлений, устройств, стендов, контрольно-измерительной аппаратуры и простых приборов, тарируемых датчиков;

правила пользования кислородным оборудованием;

правила монтажа и демонтажа испытываемых агрегатов, приборов, механизмов и устройств, применения регистрирующей аппаратуры, термостатов, мега-метров, термометров, барометров, манометров, магазинов сопротивлений и так далее;

правила подключения чувствительных элементов и приборов к установкам для измерения давления, разрежения, твердости и микро – твердости;

основные свойства материалов, идущих на изготовление чувствительных элементов;

общие сведения по электромеханике и электронике, несложные схемы электрооборудования, автоматики и сигнализации.

92. Примеры работ:

1) гермо - вводы - испытания на вибро-прочность и вибро-устойчивость, проверка в климатических камерах, отработка гарантийного срока службы;

2) потенциометры и потенциометрические датчики - проверка электрических параметров, испытание на вибро-прочность, вибро-устойчивость, ударные и линейные перегрузки, отработка гарантийного срока службы, снятие и расшифровка осциллограмм линейности намотки и надежности контактирования;

3) элементы чувствительные - испытания в термобарокамерах с регистрацией характеристик при изменении температуры.

Параграф 2. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных

элементов, 4-й разряд

93. Характеристика работ:

электрические, механические и климатические испытания и испытания по отработке гарантийного срока службы электромеханических, гироскопических и электронных yзлов и устройств средней сложности;

испытание сложных агрегатов и механизмов в термобарокамерах при низких и высоких температурах и глубоком вакууме;

регистрация технических характеристик испытываемых изделий согласно техническим указаниям и условиям;

выявление дефектов работы испытываемых агрегатов, приборов, элементов приборов и механизмов;

участие в анализе дефектов испытываемых изделий;

проверка настройки контрольно-поверочной аппаратуры и испытательного оборудования;

монтаж и демонтаж сложных агрегатов, приборов, чувствительных элементов и механизмов для испытаний в термобарокамерах и климатических камерах;

запись в журнал показаний приборов, оформление сопроводительных документов.

94. Должен знать:

технические условия на испытываемые изделия и инструкции по проведению испытаний;

технические характеристики применяемых жидкостей и материалов, изменение их свойств при различных температурных режимах;

технические характеристики и конструкции применяемых камер, оборудования, контрольно - измерительной аппаратуры и приборов;

правила монтажа и демонтажа испытываемых агрегатов, приборов, механизмов и устройств, схемы проведения испытаний;

основы электротехники, электроники, механики.

95. Примеры работ:

1) выключатели гироскопические - проверка времени paзгона гиро-моторов, выключения коррекции, сопротивления изоляции;

2) датчики перемещений - составление схемы, тарировка, проведение измерений с тензо - апаратурой и шлейфовым осциллографом;

3) магнитофоны самолетные - проверка включения, выключения, протяжного механизма, величины сигнала вызова, прослушивание, проверка частотной характеристики;

4) радиобуи аварийные - испытания радио - маркиров поисково-спасательных средств с проверкой тока и мощности радиопередатчиков, напряжения источников питания.

Параграф 3. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных

элементов, 5-й разряд

96. Характеристика работ:

испытание, проверка по техническим условиям, регулировка, отработка гарантийного срока службы и проведение регламентных работ отдельных блоков серийных автопилотов, гироскопических, навигационных и электромеханических узлов и устройств на специальных стендах, установках, центрифугах и так далее;

контрольные и типовые испытания в термобарокамерах и климатических камеpax особо чувствительных элементов авиационной автоматики;

испытание работоспособности сложных приборов и устройств в условиях низких температур с повышенным давлением с применением электронной аппаратуры, микропроцессорной техники, звуковых генераторов, программирующих устройств;

определение погрешности указанных приборов;

выявление дефектов в блоках и устройствах испытываемых систем изделий, испытательном оборудовании и контрольно-проверочной аппаратуре, проведение анализа дефектов, обработка результатов испытаний и оформление отчетов по ним;

замер и регистрация характеристик чувствительных элементов и приборов в различных условиях их работы с применением прецизионных инструментов.

97. Должен знать:

особенности технологии проведения испытаний особо чувствительных элементов авиационных приборов и автоматики;

технические условия и инструкции на проведение испытаний авиационных приборов, принцип действия ЭВМ и машинный язык;

устройство и принцип действия усилителей, гидроустройств, навигационных, электромеханических и электронных систем, автопилотов, контрольно-измерительных приборов, гидравлических, механических и электронных испытательных стендов и оборудования;

методики измерения электрических, электронных и механических параметров, линейные и угловые измерения, кинематику испытываемых механизмов и методы устранения возможных дефектов и погрешностей применяемых приборов.

98. Примеры работ:

1) блоки демпфирующих гироскопов - проверка времени готовности потребляемого тока, сопротивления, выходных сигналов, функционирования датчиков, подсвета;

2) блоки и отдельные устройства курсовых и навигационно-пилотажных систем, гироскопические устройства - контрольные испытания;

3) датчики угловой скорости и линейных ускорений - проверка параметров в условиях сочетания низких температур и повышенного давления, проведение регламентных работ;

4) камеры климатические с электронным автоматическим управлением - регулировка и обслуживание;

5) системы и приборы управляющие - испытание на центрифугах;

6) тахометрические измерители - измерение погрешности показаний при изменении скорости вращения.

Параграф 4. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных

элементов, 6-й разряд

99. Характеристика работ:

электрические, механические и климатические испытания, проверка по техническим условиям, регулирование сложных сборочных единиц многоплатной конструкции;

испытания периодические и контрольные сложных авиационных систем, комплектов, комплексов по многим параметрам и в различных механико-климатических условиях;

комплексные термо-, баро-, вибро-испытания сложных авиационных систем;

проверка стендов, установок и поверочных приборов перед испытаниями;

определение и устранение неисправностей в сложных авиационных системах;

проверка сопряжения испытуемых систем с другими системами;

участие в отработке нового испытательного оборудования;

запись в журнал показаний приборов, оформление протоколов испытаний.

100. Должен знать:

особенности технологии проведения различных испытаний;

технические условия и инструкции по проведению электрических, механических, климатических и периодических испытаний сборочных единиц много - платной конструкции, авиационных систем, комплектов, комплексов, принцип действия;

конструкцию и основные технические характеристики испытываемых сборочных единиц, оборудования, измерительных и регистрирующих приборов, систем, микропроцессоров и ЭВМ;

требования к сертифицированным изделиям, электротехнику, радиотехнику, механику, автоматику, гироскопию в объеме, необходимом для выполнения работы.

101. Требуется среднее профессиональное образование.

102. Примеры работ:

1) блоки релейно-усилительные - проведение контрольных испытаний в условиях высоких температур;

2) гироустройства тяжелых летательных аппаратов - проверка параметров при приемо-сдаточных испытаниях;

3) доплеровские измерители скорости и сноса - тарировка параметров;

4) комплекты приборов системы управления летательными аппаратами - проведение регламентных работ, тарировка параметров.

Параграф 5. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных

элементов, 7-й разряд

103. Характеристика работ:

комплексные испытания с проверкой, наладкой и регулировкой по всем параметрам серийных авиационных приборов повышенной сложности, автоматических устройств и средств вычислительной техники;

проведение испытаний, сдача в эксплуатацию испытываемых изделий и систем с применением микропроцессорной техники, вычислительных машин, особо точного оборудования и стендов;

проведение контрольных, технологических, предъявительских, приемо-сдаточных испытаний электронных блоков защиты и управления, электронных блоков регулирования и коммутации, блоков автоматики, управляющих систем автоматики, вычислительных комплексов, прецизионных приборов согласно инструкциям, методикам и настройка контрольно-проверочной аппаратуры в процессе испытаний;

периодическая проверка и аттестация специальных установок и контрольных приборов;

обработка результатов испытаний и оформление отчетов по ним;

оформление паспортных данных и протоколов испытаний.

104. Должен знать:

технические условия, инструкции и методики по отладке и испытанию изделий повышенной сложности, систем и комплексов;

основные принципы построения систем управления на базе микропроцессорной техники, функциональные и структурные схемы программируемых контроллеров, микро- и мини ЭВМ, конструкцию микропроцессорных устройств;

основы программирования и теории автоматизированного электропривода;

устройство применяемых приборов преобразовательной техники, контрольно-измерительных приборов и диагностической техники, методы поиска неисправностей авиационной техники;

требования к сертифицированным изделиям, электромеханику, электронику в объеме, необходимом для выполнения работы.

105. Требуется среднее профессиональное образование.

106. Примеры работ:

1) автопилоты тяжелых летательных аппаратов - комплексные испытания по программе, доводка;

2) лазерные дальномеры типа ЛИНД - проверка приемопередающих трактов лазерных устройств;

3) навигационно-пилотажные комплексы, автоматические бортовые системы управления - проверка передаточных чисел, срабатывания сигналов, углов разворота, сопряжения с другими системами;

4) поисковые системы типа "Осьминог" - проверка работы вычислительных машин, радиолокационных станций, приемо-передатчиков.

Параграф 6. Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных

элементов, 8-й разряд

107. Характеристика работ:

комплексные испытания, настройка и отладка опытных, вновь осваиваемых и серийных сложных авиационных приборов, систем управления, электрических и электронных устройств, средств вычислительной техники;

испытание, проверка работоспособности сложных и уникальных блоков и устройств в камерах высоких и низких температур, в условиях вибрации, влаги;

сдача в эксплуатацию сложных опытных изделий и систем с использованием уникальных пультов и микропроцессорной техники;

выявление неисправностей в испытуемых изделиях, испытательном оборудовании и контрольно-поверочной аппаратуре;

проведение анализа с составлением заключений о дефектах в сложных электронных изделиях и средствах вычислительной техники, содержащих микросборки, микросхемы большой и сверхбольшой степени интеграции;

проведение экспериментальных испытаний и работ, направленных на повышение надежности и долговечности изделий.

108. Должен знать:

технические условия, инструкции и методики по отладке и испытанию сложных изделий, систем и комплексов, принципиальные схемы;

конструкцию и основные характеристики испытуемых объектов и испытательного оборудования, измерительных и регистрирующих приборов, систем, микропроцессоров и ЭВМ, машинный язык;

методы диагностирования неисправностей в изделиях, электротехнику, электромеханику, электронику, автоматику, радиотехнику, гироскопию в пределах выполняемой работы;

основы пpoграммирования.

109. Требуется среднее профессиональное образование.

110. Примеры работ:

1) автопилоты опытных изделий - комплексные испытания, доводка;

2) блоки электронные защиты и системы управления новых конструкций - проведение регулировочных, отладочных работ и приемо-сдаточных и предъявительских испытаний;

3) электронно-механические системы уникальных изделий - программные испытания в камерах высоких и низких температур.

7. Испытатель-механик двигателей

Параграф 1. Испытатель-механик двигателей, 4-й разряд

111. Характеристика работ:

запуск и остановка двигателя, его агрегатов и частей;

монтаж стендовых систем питания двигателя по полумонтажным схемам;

гидравлические испытания смонтированных систем;

монтаж двигателя на стенде испытательной установки с подсоединением стендовых систем питания и приборов в соответствии с программой испытаний;

запуск вспомогательных агрегатов испытательной установки с регулированием их параметров на рабочий режим;

выявление и устранение несложных неисправностей испытываемого двигателя и эксплуатируемого оборудования.

112. Должен знать:

технологическую последовательность сборки и проверки двигателя перед испытанием;

порядок и способы проверки запуска и остановки двигателя;

схемы смонтированных на стенде систем и разводки трубопроводов, их назначение, электросхемы систем запуска, загрузки генераторов;

правила регулирования агрегатов, установленных на испытываемом двигателе, порядок промывки маслосистем, допустимые величины параметров испытываемого двигателя и методы их замера;

устройство и принцип действия сложных подъемно-транспортных механизмов и специальных устройств по подъему и транспортировке двигателя;

методику проведения подготовительных к испытаниям двигателя работ;

основы механики, электротехники, гидравлики и пневматики;

правила ведения технической и рабочей документации при испытании двигателей.

113. Примеры работ:

1) агрегаты топливные – регулирование;

2) двигатели - монтаж, демонтаж на стенде, подсоединение трубопроводов, измерительных приборов и электропитания;

3) двигатели - регулирование оборотов при испытании, управление на переменных режимах;

4) двигатели поршневые малой и средней мощности - приработка, контрольные и сдаточные испытания согласно программе;

5) двигатели - регулирование самопуска и газораспределения;

6) системы испытания, зажигания и охлаждения - проверка, регулирование расхода топлива;

7) системы управления двигателем и гидротормозом - проверка и регулирование;

8) турбостартеры газотурбинных двигателей - консервация.

Параграф 2. Испытатель-механик двигателей, 5-й разряд

114. Характеристика работ:

участие в испытаниях опытных, мощных и сложных двигателей, их агрегатов и частей (управление работающим двигателем и его агрегатами, выполнение всех видов регулировок, предусмотренных техническими условиями);

монтаж и центровка мощных и сложных двигателей на испытательный стенд;

контроль работы осциллографов и стрелочных индикаторов, замеряющих вибрационные нагрузки двигателя, наблюдение за работой пьезометрических приборов и их обслуживание;

снятие показаний динамометрических весов с записью их показаний в протокол;

приведение параметров испытываемого двигателя (мощности, расхода горючих и смазочных материалов, теплоотдачи) к стандартным атмосферным условиям;

наблюдение и анализ соответствия техническим условиям отдельных параметров работы двигателя, первичная обработка результатов измерения;

сквозная тарировка измерительных систем.

115. Должен знать:

технологию и технические условия монтажа на стенд и испытания двигателя и его агрегатов;

принципиальную схему расположения контрольно - измерительной аппаратуры испытательной установки;

принцип работы специальных вакуумных систем, систем подогрева и охлаждения воздуха в испытательных установках;

устройство панели коммутационной связи испытательного стенда с ЭВМ;

правила набора команд на панели для передачи их на ЭВМ;

способы раскодирования данных ЭВМ, конструкцию испытательной установки, инструкции по соединению и уплотнению трубопроводов, работающих под большим давлением;

методы подбора сопротивлений трубопроводов и тарировки трубопроводов по сопротивлениям;

основы теории газотурбинных и поршневых двигателей, конструкцию и взаимодействие частей и агрегатов двигателей;

основы газовой динамики, технические условия на агрегаты испытательной установки.

116. Примеры работ:

1) автоматы топливной системы - регулирование технических характеристик по программе испытаний;

2) двигатели газотурбинные - контрольные и сдаточные испытания согласно программе испытаний;

3) двигатели - проверка под давлением топливной системы, проверка исправности электро-системы, замена неисправных двигателей и их агрегатов;

4) двигатели - продувка и ложные запуски;

5) двигатели - проверка и регулировка оборотов малого газа, подсчет мощности и расхода топлива.

Параграф 3. Испытатель-механик двигателей, 6-й разряд

117. Характеристика работ:

проведение всех видов испытаний реактивных и турбовинтовых серийных двигателей;

монтаж и наладка схем автоматического управления работой приборов, преобразователей и измерительных систем на испытательном стенде в соответствии с документацией на испытываемый двигатель;

тарировка преобразователей с каналами ЭЦВМ;

контроль и регулирование электронной аппаратуры и автоматизированных систем измерения;

проверка готовности испытательной установки, двигателя или его агрегатов и частей к предстоящим испытаниям;

регулирование и доводка двигателей;

проведение всех видов регламентных работ по двигателю и испытательным установкам;

ведение технической документации при проведении испытаний.

118. Должен знать:

технические условия на проводимые испытания;

способы регулирования и наладки стендовых систем и контрольно-измерительной аппаратуры, конструкцию применяемых контрольно-измерительных приборов и автоматики;

правила монтажа измерительных систем повышенной сложности на испытательных стендах;

электрические схемы и методы регулирования измерительных систем;

основы электротехники, электроники, пневматики, особенности работы с криогенной техникой;

правила ведения технической документации при проводимых испытаниях.

119. Требуется среднее профессиональное образование.

120. Примеры работ:

1) автоматы дозировки топлива - проведение всех видов приемо-сдаточных испытаний;

2) двигатели газотурбинные - доводка и регулирование;

3) двигатели криогенные - проверка под давлением топливных трубопроводов;

4) стенды испытательные - тарировка аппаратуры по измерению вибраций двигателя, всех мерных емкостей, ротометров и весовых масломерных колонок.

Параграф 4. Испытатель – механик двигателей, 7-й разряд

121. Характеристика работ:

проведение всех видов испытаний двигателей и двигательных установок после ремонта или замены агрегатов двигателей;

опробование и доводка нового испытательного оборудования и отработка программ новых видов испытаний;

наладка в стендовых условиях измерительных систем повышенной сложности;

доработка измерительных систем и составление монтажных схем при специальных испытаниях двигателя;

поиск и устранение неисправностей в измерительных системах повышенной сложности;

комплексный анализ технических параметров двигателя или установки в соответствии с требованиями программ испытаний;

проведение сложных расчетов (мощности, тяги, допустимого давления топлива);

дефектация, определение и устранение неисправностей испытываемых двигателей с заменой сложных узлов и агрегатов на стенде в процессе испытаний.

122. Должен знать:

технические условия на проведение всех видов испытаний, особенности регулирования и наладки сложных испытательных стендов;

устройство, принцип действия и принципиальные схемы расположения контрольно-измерительной аппаратуры и автоматики испытательных установок;

основные приемы работы на ЭВМ: правила набора команд на панели;

устройство панели коммутационной связи испытательной установки с ЭВМ;

технологию и технические условия монтажа на испытательном стенде сложных и мощных объектов испытаний, технические условия на проведение всех регламентных работ по двигателю и испытательным установкам;

основы теории газотурбинных двигателей, основы газовой динамики, электроники, термодинамики;

способы раскодирования данных ЭВМ;

основы криогенной техники.

123. Требуется среднее профессиональное образование.

124. Примеры работ:

1) воспламенитель основных камер - испытание в высотных условиях при термостатировании топлива и воздуха;

2) двигатели криогенные - проведение испытаний согласно программе испытаний;

3) двигатели газотурбинные - снятие контрольных точек режимов;

4) двигатели газотурбинные - отладка ограничителей;

5) диски компрессоров - циклические испытания по техническим условиям на разгонном стенде;

6) лопатки турбин в пакете - запуск установки, настройка режима по газовому потоку и охлаждению лопаток;

7) системы крепления пусковых турбин - испытание на срабатывание по программе испытаний;

8) участок мерный нестандартный - градуировка методом "площадь-скорость".

Параграф 5. Испытатель–механик двигателей, 8-й разряд

125. Характеристика работ:

проведение всех видов испытаний сложных, опытных, уникальных и экспериментальных двигателей, их агрегатов и частей;

проведение сложных испытаний двигателей по предельно допустимым параметрам;

регулирование и наладка сложных, опытных и экспериментальных испытательных стендов, контрольно-измерительной aппapатуры и приборов;

проведение сдаточных и контрольных испытаний в период капитального ремонта типов и модификаций базового двигателя;

наблюдение за параметрами работы двигателей на ЭВМ;

регулирование и доводка испытываемых двигателей;

проведение всех видов регламентных работ, в том числе сложных, с выполнением сложных расчетов по двигателю и испытательным установкам;

проведение испытаний двигателей первых партий;

устранение дефектов на форсированных двигателях.

126. Должен знать:

особенности проведения испытаний сложных, мощных, опытных и экспериментальных двигателей, их агрегатов и частей;

методы наладки и регулирования сложных испытательных стендов и объектов испытаний;

устройство и принцип действия применяемой контрольно-измерительной аппаратуры и приборов;

технические условия на проведение регламентных работ по испытываемым двигателям и установкам;

основы термодинамики, технического черчения, электротехники, электроники, криогенной техники.

127. Требуется среднее профессиональное образование.

128. Примеры работ:

1) двигатели двухконтурные мощные - доводка и регулирование проектных параметров;

2) двигатели форсированные - устранение дефектов, выявленных при испытаниях;

3) стенды лабораторные для испытаний опытных двигателей - тарировка координатных устройств, весовых устройств и средств замера расхода воздуха и топлива.

8. Клейщик силовой арматуры и мягких баков

Параграф 1. Клейщик силовой арматуры и мягких баков, 1-й разряд

129. Характеристика работ:

склеивание стыков секций мягких баков липкой лентой, зачистка, промывка и обезжиривание секций формы, силовой арматуры и изделий мягких баков;

промывка внутренней и наружной поверхностей мягких баков бензином, снятие перкалевой ленты вручную по стыковочным местам, зачистка наждачным камнем от затеков клея, промывка горячей водой с помощью салфеток, зачистка наждачной бумагой арматуры;

раскрой по шаблонам, макетам, эталонам или формам резины и ткани для выклейки арматуры;

приготовление клеев по рецептурам в клеемешалках и сосудах.

130. Должен знать:

способы склеивания стыков секций мягких баков липкой лентой, правила наложения и приклеивания липких лент;

правила раскроя резины и ткани, технологию приготовления клеев по рецептурам;

правила управления клеемешалками;

правила пользования бензином при промывке мягких баков.

Параграф 2. Клейщик силовой арматуры и мягких баков, 2-й разряд

131. Характеристика работ:

наклеивание силовой арматуры на верхние горизонтальные участки поверхности агрегатов авиационных конструкций в легкодоступных местах по разметке для статических и ресурсных испытаний при нормальных температурах;

склеивание резино-металлической арматуры баков из резины толщиной 0,8-2 мм с соблюдением температурных режимов, продолжительности выдержек, количества промазок;

наложение на поверхность агрегатов авиационных конструкций резины или форм специальных пленок, клеев, растворителей, подготовка простых поверхностей к наклеиванию силовой арматуры для приложения механических нагрузок, зачистка поверхностей под силовую арматуру по разметке, обезжиривание и грунтовка клеем;

подготовка силовой арматуры к приклейке;

прикатка заготовок по формам мягких баков;

раскрой резины и тканей, разметка материалов по чертежам;

наложение и приклейка ленты под ребра жесткости;

сборка приспособлений (формы, пресс-формы) для формовки резиновых деталей.

132. Должен знать:

правила наложения силовой арматуры на испытываемую поверхность;

способы наклейки силовой арматуры на поверхность агрегатов авиационных конструкций, технические характеристики применяемых тканей, резины, кордов, растворителей, наждачных полотен;

режимы промазки и сушки клеев, технические условия на резино-металлическую арматуру, типы силовой резино-технической арматуры, правила проверки вязкости по вискозиметру;

правила пользования токсичными и огнеопасными растворителями.

133. Примеры работ:

1) арматура (донышки, угольники, ребра жесткости) - раскрой, оклейка тканями, резиной с соблюдением температурных режимов выдержки, установка на мягкий бак;

2) арматура топливных баков - прикатка по форме баков, удаление дефектов зачисткой;

3) баки топливные - подготовка поверхности и приклейка заплат из резины и ткани холодным способом, упаковка в мешок перед ремонтом и после ремонта, консервация после ремонта, установка заглушек на фланцы;

4) баки мягкие - взвешивание согласно программе испытания;

5) герметики - зачистка по фланцам баков и внутренней поверхности;

6) кили летательных аппаратов - наклейка тканевой силовой арматуры;

7) носки и хвостовики крыльев - подготовка поверхностей к наклейке, наклейка тканевой силовой арматуры;

8) стабилизаторы, фюзеляжи - подготовка поверхностей к наклейке, наклейка тканевой силовой арматуры;

9) стенки баков - зачистка внутреннего керосино-стойкого слоя;

10) хомуты - отклейка с изделия.

Параграф 3. Клейщик силовой арматуры и мягких баков, 3-й разряд

134. Характеристика работ:

наклеивание силовой арматуры на нижние и вертикальные плоские поверхности агрегатов авиационных конструкций для статических и ресурсных испытаний при нормальных температурах;

выклейка мягких баков различного назначения и габаритов с применением капроновых тканей, губчатой резины, тонкой резины толщиной 0,3-0,8 мм и пленки толщиной 0,15 мм наложение и оклеивание топливо-стойкого слоя резины по форме мягкого бака;

обработка и выклейка резиной и капроном металлических элементов и арматуры мягких баков крупных габаритов и сложной конфигурации с установкой и разборкой приспособлений и точным соблюдением габаритных размеров;

выклейка, установка и приклеивание арматуры на мягкий бак с точным соблюдением размеров, указанных в чертежах;

герметизация внутренних швов мягких баков герметизирующими пастами;

замена вышедшей из строя арматуры мягкого бака;

приклейка резины и ткани холодным и горячим способами;

подготовка средней сложности агрегатов авиационных конструкций к наклеиванию силовой арматуры для приложения механических нагрузок;

выполнение работ на высоте.

135. Должен знать:

технические условия, предъявляемые к силовой арматуре, сорта и технические характеристики применяемых для силовой арматуры тканей, режимы промазывания клеем поверхностей для наклейки силовой арматуры и сушки клея;

условия работы силовой арматуры на испытываемом изделии, технологию испытания качества приклейки, конструкцию и технологический процесс изготовления мягких баков и силовой арматуры;

технологию герметизации мягких баков, конструкцию различных типов разборных форм баков и специальных приспособлений для сборки и разборки форм, наименование агрегатов и деталей летательных аппаратов;

правила выполнения высотных работ.

136. Примеры работ:

1) баки топливные - ремонт сетки микротрещин на внутренней поверхности, ремонт фланцев методом холодной вулканизации;

2) крылья, фюзеляжи и другие агрегаты летательных аппаратов - подготовка к проклейке силовой арматуры в труднодоступных местах;

3) лопатки датчиков топливомеров – обрезинивание;

4) лямки монтажные - подклейка и прошивка;

5) фонари обтекатели, зализы - наклейка тканевой силовой арматуры на нижние поверхности;

6) чехлы резиновые труб перелива топлива - изготовление методом местной вулканизации.

Параграф 4. Клейщик силовой арматуры и мягких баков, 4-й разряд

137. Характеристика работ:

наклеивание силовой арматуры в труднодоступных местах на сложные поверхности летательных аппаратов (поверхности с двойной кривизной и так далее) для проведения статических и ресурсных испытаний при различных температурных режимах;

наклеивание пленок;

создание прижимающих усилий при наклеивании;

визуальный контроль правильности приклейки силовой арматуры;

установка технологической арматуры по схеме на топливные баки;

удаление при ремонте слоя ткани, резины, резино-тканевой и резино-металлической арматуры, устаревшей резины с дефектных участков, из трещин на фланцах, в углах топливного бака и других труднодоступных местах;

восстановление удаленных (дефектных) участков топливного бака, установка резино-тканевой и резино-металлической арматуры вновь на удаленные (дефектные) участки;

промазка внутренних швов баков и обработанных трещин герметизирующими пастами в труднодоступных местах;

подготовка сложных поверхностей агрегатов летательных аппаратов к приклеиванию силовой арматуры;

приготовление специальных герметиков и клеев из отдельных компонентов.

138. Должен знать:

особенности силовой арматуры и применяемого типа связующих, допустимые нагрузки на поверхности испытываемых агрегатов;

технологический процесс ремонта топливных баков и арматуры, технологию герметизации топливных баков;

технические условия на сдачу готовых баков в ОТК;

устройство и принцип действия оборудования, применяемого при испытаниях на герметичность;

технологические режимы испытаний на герметичность баков жидким топливом и газом (время, величину давления);

правила хранения герметизирующих материалов и растворителей;

технические условия на приготовление специальных герметизирующих растворов и клеев, режимы термообработки и вулканизации.

139. Примеры работ:

1) аппараты летательные - подготовка к наклейке и наклейка теплостойкой силовой арматуры для испытаний при повышенных температурах;

2) баки мягкие - ремонт и испытание на герметичность.

Параграф 5. Клейщик силовой арматуры и мягких баков, 5-й разряд

140. Характеристика работ:

наклеивание опытной силовой арматуры в труднодоступных местах и на высоте на поверхностях летательных аппаратов сложных аэродинамических профилей;

замена вышедшей из строя силовой арматуры на испытываемых конструкциях в процессе кратковременной остановки эксперимента при различных температурных режимах;

подготовка опытной силовой арматуры и испытываемых поверхностей к приклейке;

приготовление сложных фенольно-каучуковых клеев и герметиков из отдельных компонентов;

полная выклейка мягких баков изделий малых серий и опытных со сложной арматурой;

испытание мягких баков и устранение сложных дефектов при ремонте.

141. Должен знать:

способы приложения механических нагрузок к авиационным конструкциям при различных температурных условиях;

методы воспроизведения температурных полей в агрегатах летательных аппаратов;

конструкции различных прижимающих приспособлений;

технические характеристики высоко- и низкотемпературных герметиков.

142. Примеры работ:

1) баки топливные - ремонт методом горячей вулканизации в труднодоступных местах;

2) баки мягкие сложной конструкции - ремонт сквозных порывов, порезов и проколов.

9. Комплектовщик авиационной техники

Параграф 1. Комплектовщик авиационной техники, 2-й разряд

143. Характеристика работ:

комплектование простых деталей и узлов авиадвигателей, летательных аппаратов, приборного, электрического, радиоэлектронного оборудования и систем авиавооружения по комплектовочным ведомостям;

размещение комплектуемых деталей и узлов в определенном порядке, их клеймение;

определение пригодности комплектуeмых деталей внешним осмотром и с помощью инструментов, отбор их для восстановления антикоррозийных покрытий;

прием от цехов деталей по бюллетеням и согласно перечню соответствующей комплектовочной ведомости;

промывка и очистка, проведение временной консервации деталей и узлов;

измерение деталей при помощи контрольно-измерительных инструментов и приборов (микрометров, штангенциркулей, калибров, щупов, омметров, амперметров, вольтметров);

ведение графика комплектования узлов и агрегатов;

оформление документации на получение со склада деталей и материалов;

перемещение деталей и материалов при помощи простых подъемно-транспортных средств.

144. Должен знать:

элементарные сведения о конструкциях изготавливаемых, ремонтируемых или обслуживаемых авиадвигателей, летательных аппаратах, приборного, электрического, радиоэлектронного оборудования и систем авиавооружения, наименование основных авиационных узлов, агрегатов и приборов и их характерные внешние дефекты;

инструкции по комплектованию технического имущества, основную номенклатуру и нормы расхода авиационных материалов и деталей, основные правила определения технического состояния деталей, поступающих на комплектование;

правила чтения чертежей, назначение основного контрольно-измерительного инструмента;

способы консервации и хранения авиационных деталей и узлов, правила применения и свойства основных консервирующих материалов, антикоррозийные покрытий;

формы документации и правила выписки деталей со склада, порядок выдачи деталей на ремонт, сборку и монтаж, порядок учета авиационных материалов и деталей, хранящихся на складе, в цехах и находящихся на комплектовании, распределение работ по цехам;

правила транспортировки деталей и узлов, порядок оформления технической и технологической документации, общие сведения о сертификации продукции;

технологию очистки и промывки авиационных деталей;

основные сведения о допусках и посадках.

145. Примеры работ:

1) аппараты летательные - комплектование в сортовики (аптечки) деталей и технических материалов на техническое обслуживание.

2) антенны аккумуляторные, контейнеры, плафоны, амортизационные полки - комплектование крепежными деталями.

3) детали простых узлов - выдача на рабочие места согласно дефектовочным ведомостям.

4) детали и агрегаты на стеллажах склада - наблюдение за хранением.

5) детали машин - приемка в ремонт согласно перечню с оформлением документации, талонной системы.

6) детали авиадвигателей - временная консервация.

7) детали крепежные - комплектование по размерам.

8) камеры сгорания, корпусы компрессоров, коллекторы проводов зажигания авиадвигателей - комплектование деталями.

9) лебедки, балочные держатели внешней подвески специальной плиты, санитарное оборудование - комплектование.

10) оборудование аэронавигационное и моторное летательных аппаратов - комплектование в ремонт.

Параграф 2. Комплектовщик авиационной техники, 3-й разряд

146. Характеристика работ:

комплектование для сборки и монтажа агрегатов, приборов, систем авиавооружения, систем авиадвигателей, летательных аппаратов, приборного, электрического, радиоэлектронного и специального оборудования средней сложности;

комплектование и обеспечение по заявкам агрегатами и деталями работников, занятых на нетрудоемких регламентных работах по техническому обслуживанию авиационной техники;

прием от цехов деталей по бюллетеням и согласно перечню соответствующего комплект-талона;

получение деталей и ремонтно-технических комплектов со складов;

выдача для монтажа принятых от цехов и полученных со складов деталей в соответствии с требованиями, предусмотренными технологией комплектации;

измерение деталей в пределах 8-10 квалитетов, проверка сочленения деталей по посадкам;

определение состояния лакокрасочных и антикоррозийных покрытий деталей;

пользование монтажными, полумонтажными и принципиальными схемами средней сложности при комплектовании приборного, электрического, радиоэлектронного, специального оборудования и систем вооружения;

оформление технической и технологической документации.

147. Должен знать:

номенклатуру и конструкцию комплектуемых деталей, узлов и агрегатов;

основные сведения о технологии изготовления или ремонта комплектуемых деталей, узлов и агрегатов;

регламенты и технологию технического обслуживания в части обеспечения рабочих мест необходимым оборудованием и приспособлениями, назначение и взаимодействие основных узлов и агрегатов;

основные авиационные материалы и их механические свойства;

виды коррозии металлов и методы защиты от нее, технические условия на определение годности деталей, узлов и агрегатов, поступающих в комплектовку после изготовления или ремонта;

методы контроля качества деталей, их восстановления, порядок комплектования авиационной техники для сборки, монтажа или ремонта;

нормы расхода деталей, узлов и агрегатов, маркировку радиоэлементов.

148. Примеры работ:

1) аппараты летательные сверхлегкие и легкие - комплектование для сборки с обеспечением последовательной подачи комплектов согласно технологическому процессу сборки.

2) детали и агрегаты средней сложности - визуальный контроль годности.

3) детали, блоки, агрегаты радиоэлектронного оборудования - раскладка по стеллажам и местам хранения.

4) дозаторы топлива - комплектование

5) маслобаки - комплектование.

6) насосы дополнительные центробежные типа ДЦН - комплектование.

7) распределители топлива - комплектование.

8) регуляторы внешних створок - комплектование.

9) специальные подвески, специальные фермы, специальные блоки, пульты управления, лафеты, шкворневые головки - комплектование.

10) топливо-масляные агрегаты, регуляторы - комплектование.

11) топливомеры, бензино-меры, масломеры, кислородное оборудование - комплектование для монтажа и сборки.

12) узлы и агрегаты средней сложности летательных аппаратов комплектование и доставка на рабочие места и оперативные участки, техническое обслуживание летательных аппаратов с заготовкой дюритовых шлангов, рихтовкой хомутов, прогонкой резьб, болтов и гаек.

13) устройства переговорные, связные электростанции - комплектование для монтажа.

Параграф 3. Комплектовщик авиационной техники, 4-й разряд

149. Характеристика работ:

комплектование по комплектовочным и дефектовочным ведомостям, схемам и спецификациям с применением точного контрольно-измерительного инструмента для сборки сложных узлов и агрегатов летательных аппаратов и их систем с проведением измерений сочленяемых деталей, узлов и устранением мелких дефектов;

обеспечение рабочих мест деталями, агрегатами, оборудованием и приспособлениями при выполнении трудоемких регламентов технического обслуживания летательных аппаратов в установленные сроки;

комплектование для сборки и монтажа деталей летательных аппаратов, содержащих драгоценные металлы;

прием от цехов ремонтного фонда комплектующих узлов летательных аппаратов;

отправка в смежные цехи узлов и агрегатов летательных аппаратов для ремонта;

консервация сложных агрегатов летательных аппаратов;

измерение и контроль при помощи контрольно-измерительного инструмента сочленений деталей летательных аппаратов по 6-7 квалитетам.

150. Должен знать:

конструкцию комплектуемых систем летательных аппаратов, технологические маршруты деталей, узлов и агрегатов авиадвигателей, летательных аппаратов, приборного, электрического, радиоэлектронного оборудования и систем авиавооружения;

правила организации технической эксплуатации летательных аппаратов, конструкцию;

назначение и порядок ухода и хранения специального аэродромного оборудования и средств механизации, применяемых при техническом обслуживании;

инструкции по учету драгоценных металлов, механические, физические и химические свойства авиационных материалов, топлива, масел, смазок и нормы их расхода;

виды термообработки металлов и сплавов, классы чистоты обработки поверхностей деталей летательных аппаратов;

требования, предъявляемые к лакокрасочным покрытиям;

конструкцию контрольно-измерительных приборов и приспособлений, подъемно-транспортных средств.

151. Примеры работ:

1) автопилоты, системы курсовые, индикаторы навигационные - комплектование для ремонта и монтажа.

2) агрегаты с золотниковыми парами - комплектовка с инструментальной проверкой.

3) агрегаты радиоэлектронного оборудования - комплектование для ремонта и сборки по комплектовочным ведомостям и спецификациям.

4) аппараты летательные - комплектование агрегатов, приборов и их запасных частей для технического обслуживания по трудоемким регламентам.

5) детали авиадвигателей - подбор по наработке часов и посадкам.

6) изделия локаторные - комплектование для монтажа.

7) коробки контакторов, электромагниты - прием и отправление в смежные цехи.

8) насосы плунжерные, центробежные, высокооборотные - комплектование.

9) роторы компрессоров, турбин, турбостартеров - комплектование

10) термодатчики капсульные - комплектование.

Параграф 4. Комплектовщик авиационной техники, 5-й разряд

152. Характеристика работ:

комплектование, отбор и проверка сложных приборов, запасных частей и авиационных материалов в соответствии с паспортами, формулярами, допусками, ремонтными размерами и механическими свойствами;

рациональное обеспечение рабочих мест агрегатами, узлами, деталями, материалами, оборудованием и инструментом в соответствии с регламентами технического обслуживания летательных аппаратов;

получение и разукомплектование групповых комплектов деталей летательных аппаратов;

комплектование и оформление ремонтных дел;

проверка исправности средств механизации аэродромного оборудования, аэродромных приспособлений, инструмента и его комплектование;

оформление и отправка в ремонт авиадвигателей, радиоэлектронного и специального оборудования летательных аппаратов;

обеспечение правильного хранения материальных ценностей.

153. Должен знать:

конструкцию, регламенты и технологию технического обслуживания летательных аппаратов, установленных на них двигателей, агрегатов и вооружения, в части обеспечения рабочих мест необходимым оборудованием и приспособлениями, документы по организации технического обслуживания летательных аппаратов, установленных на них двигателей, агрегатов и вооружения;

правила и процедуры сертификации изделий авиационной техники, принципы действия аэродромного оборудования, приспособлений и инструмента, применяемых при техническом обслуживании летательных аппаратов и их двигателей;

порядок ведения паспортов и формуляров на авиационные агрегаты и приборы, инструкции по обеспечению всем необходимым рабочих мест, нормативы простоя летательных аппаратов, находящихся на обслуживании, порядок составления и представления заявок на получение материальных ценностей, оформления приемки - выдачи материальных ценностей.

154. Примеры работ:

1) авиадвигатели - оформление и отправка в ремонт.

2) автоматы дозировки топлива - комплектование.

3) компрессоры передний и средний, опоры реактивного двигателя - комплектование узлами и деталями в сборку.

4) рабочие места технического состава - материально-техническое обеспечение по всем регламентам технического обслуживания нескольких типов тяжелых летательных аппаратов.

5) насосы-регуляторы и насосы-датчики - комплектование.

6) приборное оборудование и запасные части двигатетелей, агрегатов, узлов и систем летательных аппаратов - отбор и проверка в соответствии с паспортами, ремонтными размерами, допусками.

7) регуляторы - комплектование.

8) средства механизации аэродромного оборудования - проверка исправности и комплектование запасными узлами и деталями.

Параграф 5. Комплектовщик авиационной техники, 6-й разряд

155. Характеристика работ:

комплектование сложных комплексов, систем, агрегатов летательных аппаратов первых серий, а также уникальных летательных аппаратов при техническом обслуживании или ремонте;

контроль комплектной поставки оборудования летательных аппаратов и его качества;

обеспечение комплектности технической документации на авиационное изделие в целом;

учет и контроль расхода запчастей и агрегатов, содержащих драгоценные металлы, с использованием компьютерной техники.

156. Должен знать:

особенности технологии сборки, монтажа и технического обслуживания по типам и сериям летательных аппаратов, количественные соотношения номенклатуры расходуемых запчастей, материалов и вспомогательного оборудования для различных типов летательных аппаратов, особенности учета и хранения драгоценных металлов и систем вооружения;

правила ведения и оформления учетной и технической документации, требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

правила обслуживания вычислительной техники и автоматизированных устройств.

157. Примеры работ:

1) авиадвигатели первых серий - комплектование агрегатами топливной автоматики.

2) машины вычислительные бортовые - комплектование.

3) системы вооружения летательных аппаратов - комплектование.

4) системы навигационные - комплектование новыми приборами.

10. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных работ

Параграф 1. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 2-й разряд

158. Характеристика работ:

контроль и приемка после сборочных, монтажных и ремонтных операций по чертежам и схемам простых авиационных деталей и узлов 13-14 квалитетов с применением контрольно-измерительного инструмента, приборов и приспособлений;

оформление документов на принятую и забракованную продукцию;

определение качества и соответствия техническим условиям деталей и материалов, подаваемых на сборку.

159. Должен знать:

основы технологии сборочных, монтажных и ремонтных работ, виды заклепочных швов и сварочных соединений;

основные методы и приемы технического контроля сборочных и ремонтных работ;

технические условия на приемку простых авиационных деталей и узлов;

основные виды и причины брака авиационных деталей и узлов и способы их устранения, правила пользования контрольно - измерительными приборами, инструментом и приспособлениями при контроле качества принимаемых авиационных деталей и узлов, марки применяемых проводов, элементарные сведения о законах электрического тока;

основные сведения о допусках и посадках и взаимозаменяемости авиационных деталей, параметрах обработки поверхностей, деталировочные и простые сборочные чертежи, классификацию брака.

160. Примеры работ:

1) детали и узлы простой конфигурации, держатели, кронштейны, крышки, обечайки, обтекатели, окантовки, патрубки, профили, стрингеры, фланцы и тому подобные - приемка после изготовления, ремонта или сборки;

2) дроссели - проверка;

3) жгуты с отводами - контроль соответствия схеме разветвления жгута, контроль качества припайки наконечников, изоляции и бандажировки;

4) приборы пилотажно-навигационные - загрузка на стенд и проверка герметичности системы соединения;

5) трубопроводы прямые - контроль теплоизоляции;

6) узлы авиационных приборов - проверка на специальных установках;

7) узлы несложной поверочной аппаратуры - контроль и прозвонка правильности монтажа по принципиальной схеме;

8) шпангоуты - контроль диаметров отверстий.

Параграф 2. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 3-й разряд

161. Характеристика работ:

визуальный контроль и прием измерений и испытаний деталей и узлов средней сложности 12-13 квалитетов летательных аппаратов, авиадвигателей и авиационных приборов после сборочных, монтажных и соединительных операций по чертежам, схемам и техническим условиям;

прием и контроль несложных деталей и узлов летательных аппаратов, изготовленных из листового материала путем штамповки, давления, клепки, сварки с небольшим количеством размеров;

прием и контроль разборочных и демонтажных, монтажных, сборочных и ремонтных работ несложного электро-, радио- и приборо- оборудования и авиационных агрегатов;

участие в проведении контрольно-приемочных испытаний узлов, приборов, работающих под динамической нагрузкой, давлением, при различных температурах, а также в проведении их испытаний на герметичность на специальных стендах и контрольных аппаратах;

измерение и контроль с помощью различных контрольно-измерительных приборов, инструмента и приспособлений параметров авиационных деталей, узлов, агрегатов и оборудования при приеме;

классификация брака, выявленного на обслуживаемом участке, установление причин его возникновения, принятие мер к его устранению и повышению качества продукции;

оформление контрольно-приемочной документации.

162. Должен знать:

устройство и назначение производственного оборудования, технологический процесс сборочных, монтажных и ремонтных работ, производимых на обслуживаемом участке;

условия механической и слесарной обработки авиационных деталей;

основные сведения о параметрах обработки, приемы выполнения соединений, комплексной сборки и монтажа узлов, агрегатов и элементов летательных аппаратов, авиадвигателей, авиационных приборов и простого электро–радио-оборудования;

принцип работы принимаемых узлов и агрегатов, методы и приемы всех видов технического контроля (осмотр, измерение, испытания), проверки поверхностей авиационных изделий оптическими приборами;

технические условия на приемку авиационных узлов средней сложности, виды клепаных, паяных и сварных соединений и параметры их прочности, виды брака и способы его предупреждения, правила регистрации результатов контроля;

приемки и изъятия брака авиационных изделий, технологическую документацию на авиационные изделия и правила ее применения;

устройство и способы применения универсального и специального контрольно-измерительного инструмента, приборов и приспособлений;

основные физические свойства металлов и сплавов.

163. Примеры работ:

1) агрегаты и узлы простой конструкции - контроль балансировки;

2) аппаратура поверочная средней сложности - проверка по техническим условиям и принципиальным схемам;

3) датчики потенциометрические - нагрузка на стенд и проверка правильности монтажа;

4) корпусы, крышки - контроль гидро-испытаний;

5) обтекатели, зализы, носки, перекрывные ленты - контроль установки;

6) остекление - контроль регулировки электрообогревателей стекол;

7) приборы пилотажно-навигационные - проверка герметичности статической и динамической систем;

8) передачи разных видов (зубчатые, цепные и другие) - контроль и прием;

9) подшипники авиадвигателей - контроль сборки, проверка качения и скольжения, приемка;

10) потенциометры, приборы типа ДИД ДГ, сельсины, трансформаторы силовые, усилители однокаскадные - проверка со снятием электрических характеристик;

11) приемники, переговорные устройства - контроль монтажа;

12) рули, закрылки - измерение углов отклонений;

13) рычаги - измерение ycилий и определение плавности их движения;

14) ребра, элементы жесткости, усилительные кольца задней опоры и картера турбины турбовинтовых и реактивных двигателей - контроль и приемка;

15) соединения неразъемные: узлов, агрегатов и отдельных элементов летательных аппаратов и авиадвигателей, осуществляемые при помощи клепки, сварки, пайки, запрессовки - контроль и приемка;

16) соединения разъемные: узлов, агрегатов и отдельных элементов летательных аппаратов и двигателей, осуществляемые при помощи болтов, винтов, шпилек, шпонок, штифтов и так далее - контроль и приемка;

17) трубопроводы всех систем летательного аппарата - контроль установки;

18) топливные баки - контроль обклейки облицовок контейнера, контроль установки на летательный аппарат;

19) термопары, приемники полного давления, анероидно-мембранные приборы, приборные доски - контроль монтажа;

20) узлы средней сложности летательных аппаратов и авиадвигателей (балки, каркасы, оперения, качалки, пульты и тяги управления, кронштейны, лонжероны, отсеки фюзеляжа, панели, подмоторные рамы, распределительные краны, шпангоуты и тому подобные) - контроль ремонтных, сборочных и сварочных работ;

21) электромеханизмы, электродвигатели, преобразователи и аккумуляторные контейнеры - контроль монтажа.

Параграф 3. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 4-й разряд

164. Характеристика работ:

контроль и прием по общим сборочным чертежам, схемам и техническим условиям по 8-11 квалитетам сложных деталей, узлов, агрегатов и отдельных элементов летательных аппаратов и авиадвигателей с применением сложных контрольно - измерительных приборов, инструмента, приспособлений и испытательных установок, узлов летательных аппаратов и авиадвигателей, изготовленных из листового материала, сварных и клепаных конструкций с большим количеством размеров;

проверка авиационных деталей и узлов, имеющих вращательное, возвратно-поступательное движение;

контроль и прием монтажных, сборочных и ремонтных работ электро-радио-приборного оборудования и агрегатов летательных аппаратов и авиадвигателей средней сложности;

проверка правильности монтажа электрических систем бытового оборудования, радио-кабелей и радиоаппаратуры, монтажа связного и навигационного оборудования, взаимного расположения сопрягаемых деталей узлов и прилегания поверхностей авиационных изделий;

контроль стыковки и соединений авиационных агрегатов на герметичность;

проверка зазоров деталей авиационных агрегатов щупами или специальными контрольными приспособлениями, монтажа узлов и агрегатов изделий, сложных авиационных приборов после стендовых и температурных испытаний;

оформление приемо-сдаточной документации.

165. Должен знать:

устройство, конструкцию, назначение и принцип работы принимаемых деталей, узлов, агрегатов и отдельных элементов летательных аппаратов и авиадвигателей;

технологический процесс сборки, монтажа и ремонта контролируемых авиационных узлов и агрегатов, плазово-эталонный метод конструктивно-технологической обработки авиационных объектов;

способы контроля и приемки сложных и точных авиационных деталей, узлов, агрегатов и приборов, технические условия на изготовление, сборку, монтаж, ремонт и приемку контролируемой авиационной продукции, устройство;

принцип работы, правила технической эксплуатации и настройки различных видов контрольно-измерительных приборов, имитаторов приспособлений и испытательных установок;

правила проверки авиационных деталей и узлов, имеющих вращательное, возвратно-поступательное движение, конструкцию, принцип действия;

правила проверки и технологию монтажа электро-, радио- и приборо-оборудования, материалы и детали, применяемые в электро-, радиотехнике, комплектность систем и конструкцию агрегатов летательных аппаратов;

виды и назначение металлов, сплавов и неметаллических материалов, применяемых в электро-радио-технике, систему допусков и посадок, основные сведения о параметрах обработки поверхностей авиационных изделий, дефекты сборки (непараллельность, перекосы, эксцентриситеты, смещение осей и другое);

правила составления приемочных актов и протоколов испытаний авиационных деталей, узлов и агрегатов.

166. Примеры работ:

1) агрегаты планера - контроль стыковки и соединений, герметизации соединений;

2) аппаратура поверочная сложной конструкции - проверка по техническим условиям и принципиальным схемам;

3) баки - контроль и прием после сборки клапанов и подсоединения трубопроводов;

4) гидро-скопические узлы - проверка и прием, контроль качества ремонта, сборки и испытания;

5) датчики линейных ускорений - проверка и прием;

6) датчики потенциометрические - проверка герметичности статической и динамической систем;

7) двигатели - прием после сборки узлов и клапанов, контроль испытания после общей сборки;

8) корпусы различных видов - прием после сборки и сварки;

9) кожухи камеры сгорания, опорные конусы турбовинтовых и реактивных двигателей - контроль и приемка;

10) лопатки турбин и компрессоров - проверка пера на вибрацию;

11) клапаны турбовинтовых и реактивных двигателей обратные - проверка после сборки;

12) приборы пилотажно-навигационные - проверка инструментальной погрешности при температурах +20^о, +50^о, -45^о, определение гистерезиса и обработка поверочного материала.

13) приборы авиационные пневматические - проверка и приемка.

14) трубопроводы - проверка после изготовления и ремонта.

15) топливная, высотная и гидравлическая системы - проверка установки агрегатов.

16) турбины, сопловые аппараты двигателей - контроль качества ремонта, сборки, промер и вычисление проходного сечения.

17) узлы сложной конструкции летательных аппаратов и двигателей - контроль после сборки и приема.

18) усилители двух-, трехкаскадные - проверка и прием.

19) приборы электрические - замер изоляции проводов и переходных сопротивлений мест металлизаций.

Параграф 4. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 5-й разряд

167. Характеристика работ:

контроль и прием после ремонта и окончательной сборки по 7-10 квалитетам узлов и агрегатов летательных аппаратов и авиадвигателей, комплектов приборного и электрооборудования, доводочных работ электрических систем летательных аппаратов;

контроль и прием сборочных работ, проводимых в труднодоступных и трудно -контролируемых местах, сложных соединений и монтажа авиационных деталей;

контроль герметичности авиационных агрегатов и коммуникаций авиационных изделий;

проверка прямолинейности оси авиационного изделия в горизонтальном и вертикальном положениях с помощью нивелира, теодолита и лазерных устройств;

контроль нивелировки отдельных агрегатов, узлов и систем летательного аппарата с точностью, указанной в технических условиях, статической балансировки и результатов электро–пневмо-испытаний авиадвигателей средней мощности;

проведение технического контроля сложных изделий из органического стекла, пластмассы, композиционных материалов и резины;

проверка на специальных стендах соответствия характеристик авиационных объектов техническим условиям;

контроль схем сборки для проведения указанных в технических условиях испытаний авиационных изделий.

168. Должен знать:

конструкцию, назначение, технологический процесс сборки и монтажа сложных и крупногабаритных авиационных узлов и агрегатов, авиадвигателей, последовательность операций и переходов при сборке авиационных агрегатов;

технические требования, предъявляемые к собранным авиационным агрегатам;

методы контроля;

правила, способы и порядок испытаний принимаемых крупногабаритных авиационных узлов и агрегатов, авиадвигателей;

методы контроля: сложных авиационных изделий из органического стекла, пластмассы, композиционных материалов и резины, геометрических параметров при определении центра тяжести авиационных агрегатов и изделий (процессов герметизации и испытаний на герметичность готовых авиационных агрегатов и коммуникаций авиационных изделий);

технические условия на регулирование, испытание и статическую балансировку авиационных узлов и агрегатов;

способы нивелировки авиационных изделий и их регулирования по заданным параметрам, наладки и настройки контрольно-измерительной аппаратуры, приборов и специальных испытательных установок, конструктивные и эксплуатационные особенности различных типов применяемого оборудования (стендов, стапелей);

величины основных параметров и методику проверки и доводки под током электрических систем летательных аппаратов, основные сведения о параметрах обработки авиационных деталей;

основы электро- и радиотехники, аэромеханики;

виды и назначение полупроводников и полупроводниковых приборов.

169. Примеры работ:

1) авиадвигатели – контроль: сборки камер с турбонасосными агрегатами, крепления с рамами, нивелировки, статической балансировки и результатов электро–пневмо-испытаний;

2) агрегаты гироскопические, агрегаты управлении, все виды усилителей - проверка на специальном оборудовании и приемка;

3) агрегаты и узлы авиадвигателя (газо-сборник с сопловым аппаратом, камера сгорания, ротор компрессора и турбины, узел заборника с колесом компрессора, задняя опора турбины, коническая балка и тому подобные) - контроль сборки и монтажа;

4) агрегаты и узлы летательных аппаратов (крыло, оперение, центроплан, фюзеляж и так далее) - контроль и приемка при различных способах монтажа и отделки;

5) агрегаты и электромеханизмы электронные сложные, бортовые вычислители, программные механизмы летательных аппаратов - контроль качества ремонта, сборки и результатов испытаний;

6) аппараты летательные - контроль геометрических параметров, нивелировки, балансировки и определение эксцентриситета центра тяжести;

7) блоки - проверка надежности контактирования с записью на пленку осциллографа и расшифровка пленок;

8) газогенераторы, регуляторы - контроль качества сборки и результатов испытания;

9) датчики потенциометрические - определение погрешности показаний при температуре ±60^оС, обработка поверочного материала, определение характеристики нелинейности, влияния линейных ускорений и проверка вибро - устойчивости;

10) закрылки - проверка на работоспособность;

11) коммуникации летательных аппаратов (гидравлическая, кислородная, пневматическая, топливная и другие) - контроль герметичности;

12) машины рулевые сложной конструкции электрогидравлические и электромеханические - проверка и приемка;

13) насосы турбин - контроль сборки с роторами и крыльчатками;

14) подкосы - проверка точности установки;

15) оборудование гидро- и пневмо-систем - контроль монтажа под давлением;

16) подшипники, золотники, втулки - приемка качества притирочных работ;

17) системы противопожарные - контроль автоматики и отстрелки;

18) узлы автоматики авиадвигателей - подбор, спаривание и проверка на приборе "пневмо–рото–метр" золотниковых пар;

19) форсунки авиадвигателей - контроль после сборки и отладка по гидравлическим параметрам на специальном стенде, контроль в имитирующей среде (горячее испытание);

20) шасси - контроль монтажа;

21) электро- и радиоаппаратура - контроль монтажа и регулировки под током;

22) электро-емкостные топливомеры, тахометры, кислородные приборы, выключатели коррекции, указатели поворота и тому подобные - контроль разборки, ремонта, сборки, регулировки и испытаний по техническим условиям.

Параграф 5. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 6-й разряд

170. Характеристика работ:

контроль и приемка окончательно собранных и смонтированных летательных аппаратов легкого типа, одноконтурных авиадвигателей средней мощности и сложных комплектов и систем приборного оборудования, контроль регулирования и окончательной их доводки;

определение положения центра тяжести авиационного изделия относительно продольной оси его корректировки;

контроль сборки и результатов испытания агрегатов автоматики, установленных на авиационном изделии, сравнение результатов испытания с техническими условиями;

контроль динамической балансировки сложных авиационных узлов и агрегатов с предварительной проверкой настройки балансировочной машины;

проверка стендов высокого давления перед испытаниями;

контроль и приемка сложных авиационных агрегатов после сборки;

приемка сборки, нивелировки, электро–пневмо-испытаний авиационного изделия по заданным параметрам в условиях наземных и летных испытаний.

171. Должен знать:

основные виды и технологию сборочно-монтажных, ремонтных и контрольно-испытательных работ по изготовлению летательных аппаратов, авиадвигателей и комплектов приборного оборудования;

технические условия на окончательную сборку, монтаж и испытания готовых авиационных изделий, конструкцию и принцип действия авиационного изделия в целом, назначение и принцип действия авиационных агрегатов, методику проведения контрольных испытаний, предусмотренных техническими условиями, методы снятия технических характеристик, устройство, принцип работы;

правила наладки, настройки и применения специальных и универсальных приборов, приспособлений, инструмента и оборудования, применяемых при контроле и испытаниях авиационных изделий, устройство контрольных стендов;

правила управления и регулирования ими, конструкцию и способы применения различной технологической оснастки;

технические требования, предъявляемые к аппаратуре и узлам, получаемым по кооперации и входящим в сборку авиационных изделий, интерференционные методы контроля для точной проверки плоскостей авиационных деталей;

порядок вынесения заключений на дефектные авиационные детали, узлы и агрегаты;

основные сведения о сертифицированной продукции;

основы аэродинамики, механики, электротехники, радиотехники, оптики, гидравлики, пневматики.

172. Требуется среднее профессиональное образование.

173. Примеры работ:

1) авиационные газотурбинные двигатели средней мощности и поршневые - контроль окончательной сборки и регулирования, окончательный осмотр перед отправкой на испытания;

2) агрегаты и узлы авиадвигателей (ротор турбины компрессоров, узел заборников с колесами компрессоров, командно-топливные агрегаты, картеры турбин и другие) - контроль динамической балансировки;

3) аппараты летательные легкого типа - контроль окончательной сборки, осмотр перед отправкой на испытания;

4) индикаторы навигационные, автопилоты, компасы астрономические, системы курсовые, гиро-полукомпасы летательных аппаратов легкого типа - контроль технологического процесса ремонта, сборки и регулировки, контроль монтажа, доводки и испытания, приемка согласно техническим условиям;

5) приборы спасительной техники типа катапульт - проверка и приемка;

6) системы топливные - контроль работы автоматики;

7) узлы сварной и клепаной конструкции с большим числом размеров, сечений и плоскостей - контроль;

8) шасси (включая аварийное) - контроль сборки и выпуска в установленный техническими условиями интервал времени;

9) электро-агрегаты, преобразователи сложные - контроль регулировки и испытания.

Параграф 6. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 7-й разряд

174. Характеристика работ:

контроль результатов испытаний и окончательная приемка поршневых двигателей большой тяги или мощности и газотурбинных двигателей средней мощности в условиях серийного производства, регулирования всех систем поршневых двигателей большой тяги или мощности и газотурбинных двигателей средней мощности;

контроль регламентов технического обслуживания и технической эксплуатации стендового оборудования и двигателя;

контроль качества зацепления конических шестерен приводов агрегатов, редукторов авиадвигателей, подбор регулировочных элементов. Контроль выполнения доработок авиатехники, правильности сертификации изделий, доводки систем летательных аппаратов после монтажа, радиолокационного оборудования и опознавательных систем, радиостанций, настройки каналов;

контроль монтажа блоков бортовых вычислительных машин и радиотехнических комплексов;

проверка симметрии киля по отношению к оси авиационного изделия с помощью теодолита и лазерных систем, монтажа и регулировок радиооборудования специального назначения, летающих лабораторий, ретрансляторов, воздушных классов, штурманских классов;

проверка и дефектация средств измерений высокой точности и сложности.

175. Должен знать:

требования, предъявляемые к метрологическому обеспечению доводочно-регулировочных работ;

принцип работы, правила настройки, наладки и эксплуатации применяемого точного измерительного оборудования, приборов, инструмента, приспособлений;

правила оформления документов на контролируемые изделия, сертификационные требования к изделиям;

устройство контрольно-измерительной аппаратуры радиолокационного и радионавигационного оборудования, принципиальные схемы действия автоматики, радиомеханики, электронных, электрических, гидравлических систем;

основы вычислительной техники, особенности контроля криогенной техники, инструкции и технические условия на окончательную приемку поршневых двигателей большой тяги или мощности и газотурбинных двигателей средней мощности в условиях серийного производства.

176. Требуется среднее профессиональное образование.

177. Примеры работ:

1) авиационные мощные газотурбинные двигатели - контроль окончательной сборки и регулирования, анализ данных средств объективного контроля (самописцев, вычислительных устройств и так далее);

2) аппараты летательные среднего типа - контроль окончательной сборки, осмотр перед отправкой на испытание;

3) вертолеты - контроль сборки и монтажа;

4) комплекты автопилотов - контроль проведения сдаточных испытаний;

5) системы заправки самолетов горючим в воздухе, а также одноточечной заправки на земле - контроль сборки, регулирования и герметичности;

6) системы курсовые - контроль регулирования;

7) системы радиолокационные летательных аппаратов среднего типа - контроль сборки, регулирования;

8) станции типа "слепая посадка" - контроль доводочных работ;

9) электро-агрегаты, преобразователи сложные - контроль регулирования и результатов проведения испытания;

10) эталонно-измерительные стенды - контроль настройки отладки.

Параграф 7. Контролер сборочно–монтажных и ремонтных

работ, 8-й разряд

178. Характеристика работ:

контроль результатов проведения испытаний и окончательная приемка мощных многоконтурных и опытных двигателей с имитацией полетных условий по температуре, высоте, влажности, давлению на входе;

контроль измерений и приведения параметров авиационных двигателей к стандартным атмосферным условиям;

поиск и обнаружение дефектов по алгоритмам;

контроль монтажа и регулировок криогенных систем;

участие в проведении аттестации нестандартизованных средств измерения;

настройка и регулирование особо сложных средств измерения с элементной базой на микросхемах;

комплексная проверка взаимодействия систем сложных авиационных изделий;

контрольная дефектация слесарно-сборочных работ на полностью собранном изделии;

окончательный контроль отладки, регулирования, испытания аэронавигационного оборудования тяжелых летательных аппаратов, а также применяемого опытного оборудования;

контроль доводки бортовых вычислительных комплексов;

контроль монтажа экспериментальных образцов радиостанций, специальной радиолокационной, электронной аппаратуры, сложных блоков и приборов по эскизам и указаниям конструктора;

полный контроль регулирования комплексов радиоэлектронной аппаратуры при полигонных испытаниях;

контроль и проверка испытаний прицельно-навигационных и навигационно-пилотажных комплексов, комплексов противодействия;

проверка сложных стендов перед испытаниями;

проверка смонтированных систем радиолокационного оборудования с помощью специальных установок.

179. Должен знать:

требования, предъявляемые к метрологическому обеспечению испытаний;

методики выполнения измерений параметров авиационной техники, программы;

методики, технические условия на проведение экспериментальных и специальных стендовых испытаний авиационной техники;

правила эксплуатации авиационных вычислительных средств, порядок ввода и вывода информации;

инструкции и технические условия на приемку авиационных изделий, методы дефектации, электронные и электрические схемы сложных авиационных изделий, сертификационные требования к авиационным изделиям;

основы теории турбореактивных и криогенных авиационных двигателей;

основы метрологии, электроники, электротехники, вычислительной техники, программирования, теории автоматического регулирования.

180. Требуется среднее профессиональное образование.

181. Примеры работ:

1) авиационные двигатели первых серий и опытных конструкций - контроль нивелировки;

2) десантно-транспортное оборудование - контроль отладки и доводки;

3) летательные аппараты опытных образцов - контроль окончательной сборки и регулирования систем;

4) механизмы переключения серво-управления рулей высоты и элеронов - контроль регулирования;

5) силовые установки тяжелых летательных аппаратов - контроль регулирования и нивелировки;

6) системы высотного оборудования - контроль монтажа и регулирования;

7) системы и агрегаты электроснабжения тяжелых аппаратов - проверка и контроль функционирования;

8) системы управления авиационными двигателями - контроль регулирования и доводки;

9) системы управления тяжелых летательных аппаратов - контроль сборки и регулирования;

10) топливные системы, гидросистемы особо сложные тяжелых летательных аппаратов - контроль правильности монтажа и функционирования;

11) шасси тяжелых летательных аппаратов - контроль углов выноса и разворота.

11. Машинист высотнокомпрессорной установки

Параграф 1. Машинист высотнокомпрессорной установки, 3-й разряд

182. Характеристика работ:

обслуживание высотнокомпрессорной установки (создание разрежения, установка температуры и влажности воздуха в соответствии с высотой) под руководством машиниста высотнокомпрессорной установки более высокой квалификации;

сборка газо-воздушного контура и холодильников и регулирование запорных узлов в них;

сортировка и засыпка в барабаны силикагеля;

наблюдение за исправным состоянием арматуры оборудования газо-воздушного контура;

запись параметров работающего оборудования высотнокомпрессорной установки, наблюдение за правильностью показаний приборов и анализ наблюдений;

осуществление планово-предупредительного ремонта оборудования высотнокомпрессорной установки.

183. Должен знать:

устройство, принцип работы и схемы типовых режимов работы компрессоров, эксгаустеров и холодильных турбин, расположение запорных органов высотнокомпрессорных установок и высотнокомпрессорных установок-потребителей, схему газо-воздушного контура высотнокомпрессорных установок, инструкции по эксплуатации, по работам в газо-воздушном контуре высотнокомпрессорных установок, со стекловатой и силикагелем, максимально допустимые величины основных параметров при эксплуатации сосудов и машин высотнокомпрессорных установок;

правила демонтажа и очистки газопроводов и холодильников всех типов, корпусов и диффузоров машин, маслопроводов, слесарное дело и устройство применяемого слесарного и измерительного инструмента, конструкцию приборов высотнокомпрессорных установок;

правила и технологию планово-предупредительного ремонта компрессоров, эксгаустеров и холодильных машин.

Параграф 2. Машинист высотнокомпрессорной установки, 4-й разряд

184. Характеристика работ:

обслуживание высотнокомпрессорной установки одного типа с любым количеством компрессоров-эксгаустеров;

сборка схемы газо-воздушного контура высотнокомпрессорной установки, запуск машины компрессорно-эксгаустерных станций, холодильных и сушильных установок;

настройка параметров давления, разрежения, температуры, необходимых потребителям при испытании авиационных двигателей и их отдельных агрегатов;

наблюдение за технически правильной эксплуатацией обслуживаемой установки, ее систем и оборудования;

регулирование и проверка отрегулированных запорных органов внутри трубопроводов газо-воздушного контура;

запись показаний приборов высотнокомпрессорной установки и их анализ;

подсчет производительности компрессоров за смену по расходомерам;

осуществление планово-предупредительного ремонта оборудования высотнокомпрессорной установки.

185. Должен знать:

устройство, принцип действия и технические характеристики машин и оборудования обслуживаемой высотнокомпрессорной установки;

схемы газо-воздушного контура, водяной и масляной систем высотнокомпрессорных установок, а также высотнокомпрессорных установок-потребителей;

принцип работы авиационных двигателей, сорта, марки и смеси масел, применяемых в системах смазки, управления высотнокомпрессорных и энергоустановок, методы устранения основных дефектов в работе высотнокомпрессорных установок;

методы определения по звуку и вибрации неисправностей в работе агрегатов (компрессоров, эксгаустеров).

Параграф 3. Машинист высотнокомпрессорной установки 5-й разряд

186. Характеристика работ:

обслуживание машинного зала сложных высотнокомпрессорных установок большой мощности, состоящих из нескольких агрегатов;

подготовка высотнокомпрессорной установки к пуску;

сборка схем газо-воздушного контура высотнокомпрессорной установки;

запуск компрессоров-эксгаустеров и холодильных турбин всех типов;

настройка параметров высотнокомпрессорной установки для проведения экспериментальных работ;

переключение высотнокомпрессорной установки с одного режима работы на другой и между различными потребителями;

планово-предупредительный ремонт всего оборудования высотнокомпрессорных установок (в том числе мощных центробежных компрессоров, эксгаустеров, холодильных турбин и осушительных станций);

очистка газового контура и газовых холодильников высотнокомпрессорных установок в атмосферных условиях на высоте с удалением из них конденсата кокса, нагара, окалины.

187. Должен знать:

конструкцию, принцип работы и технические характеристики машин (компрессоров, эксгаустеров, холодильных турбин), а также оборудования высотнокомпрессорных установок, высотнокомпрессорных установок-потребителей;

принцип работы объекта испытаний, системы циркуляционного водопровода, правила эксплуатации сосудов;

принцип работы применяемых приборов (манометры, термометры, термопары и тому подобные), электрооборудования и схем автоматики, анти-монтажных регуляторов и регуляторов давления;

правила подсчета границ помпажа компрессоров-эксгаустеров по степени сжатия, температуре и разрежению, давлению по международной стандартной атмосфере.

Параграф 4. Машинист высотнокомпрессорной установки, 6-й разряд

188. Характеристика работ:

самостоятельное обслуживание машинного зала, состоящего из нескольких отдельных секций с комплексом уникальных, большой мощности высотнокомпрессорных установок нескольких наименований, осевых и центробежных компрессоров-эксгаустеров, холодильных турбин, различных систем трубопроводов и другого вспомогательного оборудования;

подключение (в целях создания необходимой высоты) нескольких комплексов высотнокомпрессорных установок (секций зала);

определение количества оборудования, необходимого для работы машинного зала;

расчет мощностей и времени работы различного оборудования машинного зала;

управление комплексом высотнокомпрессорных установок секции зала;

сборка технологических схем энергоустановок;

многократные за смену перенастройки высотнокомпрессорных установок с одного режима работы на другой и между различными потребителями в соответствии с программами производимых экспериментов;

обнаружение и ликвидация дефектов оборудования высотнокомпрессорной установки в эксплуатации;

руководство всевозможными видами ремонтов всех машин, систем, оборудования машинного зала, включая вспомогательное оборудование.

189. Должен знать:

конструкцию, технологические схемы;

принцип работы и технические характеристики оборудования машинного зала;

схемы всех систем машинного зала: водоснабжения, вентиляционной, противопожарной автоматики и защиты, масляной, топливной и других, виды регуляторов, грузоподъемных механизмов, применяемых в машинном зале;

технологические схемы высотнокомпрессорных установок-потребителей;

принцип работы приборов, применяемых в машинном зале, включая самопишущие автоматические приборы;

правила расчета параметров режимов оборудования машинного зала, правила расчета потерь и условий экономичной совместной работы нескольких высокочастотных установок в комплексе;

правила расшифровку записей самописцев и расчета параметров всех систем высотнокомпрессорных установок.

12. Механик по вооружению

Параграф 1. Механик по вооружению, 2-й разряд

190. Характеристика работ:

участие в сборке и установке систем вооружения и в навешивании грузов на летательные аппараты под руководством механика по вооружению более высокой квалификации;

проверка геометрических размеров отдельных простых деталей систем вооружения с применением контрольно-измерительного инструмента (штангенциркуля, микрометра, шаблонов, калибров);

комплектование деталей по узлам систем вооружения после их промывки, протирки, сушки, смазки;

расконсервация простых деталей систем вооружения;

проведение вспомогательных работ при подготовке к монтажу систем вооружения;

демонтаж и разборка простых узлов систем вооружения;

резка листового материала ручными ножницами, ножовками.

191. Должен знать:

технические условия на изготовление простых деталей систем вооружения;

основные сведения о работе и назначении узлов систем вооружения;

правила демонтажа и разборки простых узлов систем вооружения;

технические условия на расконсервацию деталей систем вооружения;

назначение и правила применения простого измерительного инструмента;

правила чтения простых чертежей;

причины появления коррозии деталей систем вооружения и способы ее устранения;

типы горюче-смазочных материалов и правила работы с ними.

192. Примеры работ:

1) балки, болты - чистка и смазка;

2) балки переходные, патронные ящики, распределительные коробки - демонтаж, разборка, сборка;

3) держатели кассетные основного и дополнительного люков – демонтаж;

4) жгуты - замена хомутов;

5) каркасы для катушек трансформаторов и дросселей - изготовление из изоляционных материалов;

6) кнопки электрообогревателей – сборка;

7) патронные ящики, подводные рукава, ролики направления патронных лент - промывка, чистка, смазка, расконсервация;

8) спец. фермы, спец. подвески, шкворневые головки - разборка.

Параграф 2. Механик по вооружению, 3-й разряд

193. Характеристика работ:

монтаж и регулирование отдельных узлов и агрегатов систем вооружения с подгонкой деталей (сверление, развертывание отверстий, опиливание и тому подобное) по 8-11 квалитетам в соответствии с технологическим процессом с применением контрольно-измерительного инструмента (оптического угломера, нивелира);

установка и крепление агрегатов и приборов систем вооружения с разделкой отверстий и нахождением осевых линий для правильности установки;

сборка и регулирование механизмов систем вооружения средней сложности с проверкой по техническим условиям;

пайка электрических разъемов, коммутационных элементов, соединительных кабелей, полупроводниковых приборов;

замер оммических сопротивлений;

подсоединение контрольно-поверочной и контрольно-измерительной аппаратуры к источникам питания;

чистка спирто-эфирной смесью и без нее оптических систем вооружения со вскрытием необходимых полостей для чистки;

участие в нивелировке, регулировке и отработке систем вооружения совместно с электрической, гидравлической и пневматической системами летательных аппаратов;

устранение несложных дефектов деталей систем вооружения;

консервация узлов и агрегатов систем вооружения.

194. Должен знать:

технологический процесс проводимой сборки или ремонта;

технические условия на сборку и сдачу узлов и агрегатов систем вооружения;

устройство и принцип действия узлов и агрегатов монтируемых агрегатов и механизмов систем вооружения;

способы контроля качества произведенного монтажа внешним осмотром и с использованием приборов, маркировку крепежа и электрических проводов;

правила технического обслуживания агрегатов и установок систем вооружения;

технологию пайки, слесарных и разметочных работ, общие сведения о конструкции обслуживаемого летательного аппарата, систему допусков и посадок, ее назначение и применение.

195. Примеры работ:

1) агрегаты оптики – разборка;

2) блоки подъема механизмов - сборка, установка, крепление;

3) гильзо-отводы - сборка, регулирование, монтаж;

4) гнезда под прицелы - сборка, установка;

5) жгуты авиационного вооружения - заготовка по шаблонам, маркировка проводов, прозвонка;

6) затворы лафета - монтаж и крепление;

7) кнопки и реле сигнализации системы управления стрельбой – установка;

8) патронные ящики, переходные балки, релейные и распределительные коробки, электро–пневмо-клапаны - ремонт, регулировка, испытание, дефектация;

9) переключатели, реле, микро-выключатели, трансформаторы, разъемы, полупроводниковые элементы – пайка;

10) пиропатроны - снятие и установка в противопожарных баллонах;

11) пневмо - смесители перезарядки – монтаж;

12) подкосы - установка в кронштейны, крепление и контровка;

13) секторы сбрасывания - установка и крепление;

14) стопоры предохранительные, наземные - установка в пиромеханизмы.

Параграф 3. Механик по вооружению, 4-й разряд

196. Характеристика работ:

монтаж и крепление на летательные аппараты и стенды агрегатов, механизмов, устройств и приборов вооружения, требующих доводки и подгонки по 7-10 квалитетам с применением точных измерительных приборов;

слесарная доработка сочленяемых деталей по 7-10 квалитетам с применением измерительных приборов: угломеров, оптических микрометров, индикаторов, квадрантов, микроскопов, калибров, специальных макетов, нивелиров;

проверка: агрегатов авиавооружения средней сложности на стендах, монтажа десантно-транспортного оборудования, качества консервации вооружения;

проверка и регулирование прицельных устройств;

пневматические и гидравлические испытания узлов и агрегатов систем вооружения под давлением свыше 20 кг/см², устранение дефектов, обнаруженных при их сборке и испытаниях;

предполетная и послеполетная проверка отдельных монтажных узлов, агрегатов и механизмов систем вооружения с их снятием, установкой, отладкой и регулированием;

техническое обслуживание, ремонт, регулирование, испытание, дефектация с определением объема ремонта оборудования систем вооружения II группы сложности;

проверка отсутствия на изделии систем вооружения боеприпасов и пиромеханических средств.

197. Должен знать:

назначение, технические данные, принцип работы и взаимодействия механизмов и агрегатов систем вооружения;

технологический процесс монтажа и демонтажа отдельных систем вооружения на стендах и летательных аппаратах;

технические условия на сборку установок вооружения и правила их регулирования, кинематические и динамические схемы приборов, агрегатов и установок систем вооружения, монтажные и фидерные схемы управления вооружением, взаимосвязь систем вооружения с другими системами летательных аппаратов;

технические условия на консервацию систем вооружения;

способы проверки и регулирования систем вооружения на летательных аппаратах, выявления неисправностей работе и их устранение;

правила приведения стрелкового вооружения к нормальному бою, условия хранения боеприпасов, применяемых для вооружения, порядок проведения регламентных и ремонтных работ;

документацию по тхническому обслуживанию систем вооружения и порядок ее ведения;

основы механики, электротехники, гидравлики, пневматики, баллистики.

198. Примеры работ:

1) балочные держатели - сборка и проверка по техническим условиям;

2) блоки концевых выключателей, ящичные кассетные держатели - регулирование на самолете;

3) вооружение стрелковое - приработка и проведение наземных испытаний, на самолете, снятие параметров с помощью контрольно-измерительной и контрольно-поверочной аппаратуры по технологической документации;

4) головки шкворневые - регулировка углов безопасности;

5) горловины питания, клапаны, редукторы - регулирование с притиркой цилиндрических и конусных поверхностей, прикаткой шестерен и проверкой по техническим условиям;

6) замки задние обтекателей - подгонка посадочных мест и фиксаторов;

7) затворы лафета – регулирование;

8) кольца турелей - шабровка контуров обвода;

9) корпусы блоков вооружения – подгонка посадочных контактных муфт;

10) механизмы подъемные лафетов – сборка, регулировка и проверка на работоспособность;

11) механизмы уборки вытяжных фал, лебедки – монтаж, регулирование, проверка;

12) мишени пристрелочные, каретки блоков концевых выключателей – монтаж и ремонт с подгонкой по техническим условиям;

13) прицельные устройства – установка, крепление, наводка;

14) системы перезарядки и управления стрельбой – сборка, регулирование и подсоединение к общей системе гильзо-отвода и звенье–отвода;

15) системы сбрасывания спец. изделий – проверка;

16) углы безопасности оружия – регулирование по квадранту.

Параграф 4. Механик по вооружению, 5-й разряд

199. Характеристика работ:

сборка, монтаж, проверка на соответствие техническим условиям оборудования систем вооружения IV группы сложности;

ремонт, регулирование, испытание, дефектация с определением объема ремонта оборудования систем вооружения III группы сложности;

отладка, регулирование и проведение измерений систем вооружения;

испытание под током отдельных комплексов вооружения с аппаратурой радиоуправления;

проведение замеров электрических и механических параметров комплексов систем вооружения при помощи электротехнической и механической контрольно-измерительной аппаратуры;

выполнение сложных доработок систем вооружения по чертежам и схемам;

устранение обнаруженных и выявленных при осмотрах систем вооружения дефектов;

проведение комплекса регламентных работ по обслуживанию систем вооружения;

подготовка к летным испытаниям обслуживаемых систем вооружения и их послеполетный осмотр;

оформление технической документации;

проверка работы автоматов перезарядки;

проверка работы вычислительных машин;

замена и доработка отдельных узлов систем вооружения при ремонте.

200. Должен знать:

принцип работы монтируемых и обслуживаемых систем вооружения, регламенты и технологию технического обслуживания вооружения;

документацию и технические условия на установку агрегатов систем вооружения и их регулирование;

схемы управления и взаимодействия систем вооружения;

порядок испытания систем вооружения в тире холодной пристрелкой;

методику проведения испытаний систем вооружения по особой программе;

технические условия на сдачу систем вооружения заказчику, конструкцию применяемых измерительных приборов и стендов;

основы электротехники, радиотехники, пневматики;

основы внутренней и внешней баллистики, оптики, лазерной техники и фототехники.

201. Примеры работ:

1) блоки пневмо-питания - сборка с подгонкой деталей;

2) векторные построители механизмов коноида – ремонт;

3) вычислительные блоки – юстировка;

4) вычислительные и телевизионные системы - ремонт и монтаж;

5) катапультные сидения - демонтаж, разборка, зарядка, разрядка и отстрел;

6) контакторы, реле, сельсины - замена в процессе регулировок;

7) контейнеры активных полей и фото-платформы - подъем и опускание;

8) пиро - механизмы балочных держателей, подвесных топливных баков, противопожарных баллонов – разрядка;

9) системы специального сбрасывания - проверка на работоспособность, устранение неисправностей;

10) системы управления пуском- проверка на работоспособность, устранение неисправностей;

11) створки грузо-люков – проверка;

12) установки стрелковые, станции прицельные - проверка, регулирование горизонтальности.

Параграф 5. Механик по вооружению, 6-й разряд

202. Характеристика работ:

сборка, монтаж, доводка, регулирование сложных систем вооружения;

ремонт, комплексная проверка, регулирование, испытание и дефектация с определением объема ремонта оборудования систем вооружения IV группы сложности;

нивелировка самолета, комплексное регулирование систем управления пушечными установками и прицельными станциями;

проверка взаимодействия систем вооружения с системами радиоэлектронного и навигационного оборудования;

доводка систем вооружения совместно с системами электрооборудования;

техническое обслуживание по трудоемким регламентам систем вооружения на летательных аппаратах среднего типа;

выполнение наиболее сложных отработок и регулировок аппаратуры и систем вооружения в целом по оперативным чертежам при техническом обслуживании;

регулирование, юстировка, испытание, сдача OТК изделий и систем стрелково-пушечного, бомбового вооружения, неуправляемого и управляемого ракетного вооружения, оформление документации на их ремонт.

203. Должен знать:

конструкцию, назначение, принцип действия, технические условия на сборку, монтаж изделий и систем вооружения, прицеливания;

способы их комплексного регулирования и отладки, взаимодействие систем вооружения с другими комплексами и системами летательного аппарата, порядок сдачи изделий, агрегатов, систем ОТК, оформления технической документации на их ремонт;

технические условия на проведение регламентных работ по сложным системам вооружения.

204. Примеры работ:

1) гиро-стабилизаторы – юстировка;

2) механизмы каноидов, баллистических функций – юстировка;

3) механизмы подъемные лафетов системы управления, устройства прицельные - проведение испытаний по техническим условиям и ВТУ;

4) прицельные авиационные комплексы с аппаратурой радиоуправления - отработка под током;

5) роторы гироскопов - статическая и динамическая балансировка;

6) системы вооружения самолетов, вертолетов и особо сложные технологические установки и стенды – регулирование, проведение всех видов комплексных испытаний по техническим условиям;

7) системы вычислителей авиационного вооружения - проверка сопряжения с другими системами и их регулирование;

8) система оптических прицелов – проверка, регулирование

Параграф 6. Механик по вооружению, 7-й разряд

205. Характеристика работ:

монтаж опытных и экспериментальных установок вооружения на изделие или стенд;

монтаж и отладка сложных систем вооружения на тяжелые типы летательных аппаратов;

проверка, отладка, регулирование прицельно-навигационного комплекса;

сопряжение комплексного вооружения с радиолокационным комплексом;

устранение неисправностей в сложных системах вооружения;

горячая пристрелка стрелкового оружия на самолетах и вертолетах;

выполнение сложных доработок и работ систем вооружения по указаниям ГИ ВВС;

окончательная отработка параметров вооружения согласно техническим условиям и инструкциям.

206. Должен знать:

технические условия на монтаж, отработку и эксплуатацию систем вооружения;

особенности систем вооружения различных типов летательных аппаратов, конструкцию;

правила наладки, настройки и регулирования сложных проверочных стендов и контрольно-измерительного оборудования;

методики проверки сопряжения систем вооружения с другими системами летательного аппарата.

207. Требуется среднее профессиональное образование.

13. Модельщик аэрогидродинамических моделей из металла

Параграф 1. Модельщик аэрогидродинамических моделей из металла,

2-й разряд

208. Характеристика работ:

выполнение слесарных операций при изготовлении аэрогидродинамических моделей из металла под руководством модельщика аэрогидродинамических моделей из металла более высокой квалификации (резка и опиливание заготовок для моделей, опиливание по разметке, изготовление креплений);

полное изготовление шаблонов простой конфигурации, несложных кондукторов для сверления отверстий;

шабрение простых плоскостей приспособлений аэрогидродинамических моделей из металла.

209. Должен знать:

технические требования, предъявляемые к изготавливаемым моделям, шаблонам, кондукторам;

основные механические свойства обрабатываемых металлов и допустимые величины деформаций при их обработке;

устройство и назначение применяемого слесарного и контрольно-измерительного инструмента и приспособлений;

основные сведения о допусках и посадках, параметрах обработки, слесарное дело в объеме выполняемых работ.

210. Примеры работ:

1) агрегаты и приборы натурального макета самолета - изготовление и сборка со слесарной пригонкой деталей;

2) вкладыши, гаргроты, заглушки, ребра и другие подобные детали - изготовление со слесарной обработкой и пригонкой;

3) кондукторы для сверления отверстий в деталях простой формы - полное изготовление;

4) кронштейны, стойки и другие подобные детали - шабрение открытых плоскостей с точностью до двух точек касания на 100 мм²;

5) обводы крыла, киля, стабилизатора - предварительное опиливание по шаблонам под наблюдением мастера;

6) шаблоны простой конфигурации - полное изготовление.

Параграф 2. Модельщик аэрогидродинамических моделей

из металла, 3-й разряд

211. Характеристика работ:

изготовление аэрогидродинамических моделей из металла по 8-11 квалитетам с применением оснастки и шаблонов;

полное изготовление тактических моделей;

шабрение базовых площадок аэрогидродинамических моделей из металла на крыле, стабилизаторе;

выполнение отдельных операций по изготовлению сложных аэрогидродинамических моделей из металла высокого класса точности под руководством модельщика аэрогидродинамических моделей из металла более высокий квалификации (опиливание крыла, стабилизатора и киля аэрогидродинамических моделей из металла до полного смыкания дужек по 7-10 квалитетам;

разметка и вычерчивание фигурных очертаний (эскизов) с применением простых геометрических вычислений;

подготовка поверхностей деталей аэрогидродинамических моделей из металла для сварки.

212. Должен знать:

последовательность операций и наиболее рациональные способы изготовления аэрогидродинамических моделей из металла;

принцип работы применяемых металлообрабатывающих припиловочных и доводочных станков;

основы технологии металлов, элементарные геометрические и тригонометрические зависимости и основы технического черчения;

слесарное дело в объеме выполняемой работы.

213. Примеры работ:

1) агрегаты натурального макета - изготовление и сборка со слесарной обработкой и пригонкой;

2) гаргроты моделей - подгонка и опиливание;

3) крылья моделей - предварительная обработка обводов по координатным шаблонам с пригонкой;

4) лючки моделей - подгонка и опиливание;

5) макеты приборов натурального макета самолета - изготовление и сборка со слесарной обработкой;

6) оперение вертикальное и горизонтальное - изготовление и предварительная обработка моделей с подгонкой и опиливанием;

7) подвеска моделей - сборка и установка узла подвески;

8) ребра аэродинамические - изготовление и установка;

9) сердечники фюзеляжей – сборка;

10) шаблоны средней сложности - полное изготовление.

Параграф 3. Модельщик аэрогидродинамических моделей

из металла, 4-й разряд

214. Характеристика работ:

изготовление, пригонка и сборка аэрогидродинамических моделей из металла по 7-10 квалитетам, выверка и нивелирование модели, нахождение нивелировочных данных (углов отклонения, осей симметрии и тому подобные), установка тензо - элементов на органах управления модели;

участие в изготовлении и сборке сложных и крупных аэрогидродинамических моделей из металла высокого класса точности совместно с модельщиком аэрогидродинамических моделей из металла более высокой квалификации;

изготовление деталей и частей аэрогидродинамических моделей из металла фигурного очертания по 6-9 квалитетам с точной пригонкой, выделкой, доводкой и притиркой различных поверхностей до получения зеркальной чистоты;

разметка и вычерчивание в натуральную величину сложных аэрогидродинамических моделей из металла.

215. Должен знать:

технические требования, предъявляемые к точности изготовления аэрогидродинамических моделей из металла;

технические условия на сборку и монтаж аэрогидродинамических моделей из металла;

способы контроля качества изготовленных и собранных аэрогидродинамических моделей из металла (внешним осмотром и по приборам);

свойства обрабатываемых материалов при термообработке;

причины коррозии металлов и способы защиты от нее, устройство и правила пользования применяемыми оптическими, электрическими и механическими измерительными приборами (оптический угломер, нивелир, индикатор и так далее);

состав, назначение и свойства доводочных материалов, систему допусков, посадок, основные сведения о параметрах обработки;

приемы разметки и вычерчивания сложных фигур, слесарно-монтажное дело в объеме выполняемой работы.

216. Примеры работ:

1) закрылки, рули, стабилизаторы, элероны - монтаж на модель самолета;

2) крылья - обработка моделей по шаблонам и линейке с пригонкой и доводкой поверхности;

3) крылья, стабилизаторы, кили с механизацией аэродинамической стальной модели – сборка;

4) модели – модификация;

5) оперение - изготовление моделей;

6) оси подвесок моделей – установка;

7) пилоны - изготовление моделей;

8) стабилизаторы - установка на модель, подгонка зализов, нивелирование и выверка углов отклонения;

9) траверсы - обработка моделей по шаблонам, линейке с пригонкой и доводкой поверхности;

10) фонари - обработка моделей по шаблонам и линейке с пригонкой и доводкой поверхностей;

11) фюзеляжи - сборка модели со слесарной пригонкой и доводкой поверхностей;

12) шаблоны координатные киля, крыльев, оперения - изготовление и доводка поверхностей с помощью плиток Иогансона и микроскопа.

Параграф 4. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

металла, 5-й разряд

217. Характеристика работ:

изготовление, сборка и монтаж сложных и точных аэрогидродинамических моделей из металла с окончательной пригонкой по 6-7 квалитетам для испытания в аэрогидродинамических трубах;

выверка, полное нивелирование и регулирование изготовленных аэрогидродинамических моделей из металла;

изготовление сложных приспособлений и сложных фигурных шаблонов с большим количеством связанных между собой размеров, требующих доводки по 6-7 квалитетам;

рихтовка, притирка и доводка поверхностей фигурных и комбинированных очертаний по 6-7 квалитетам;

разметка и вычерчивание аэрогидродинамической модели из металла в различных видах и разрезах по чертежам изготавливаемого изделия;

подбор материалов для изготовления сложных аэрогидродинамических моделей из металла;

изготовление сварных аэрогидродинамических моделей из металла из сплавов АМГ (подгонка, сборка отсеков под сварку, прихватка, рихтовка, герметизация эпоксидными смолами, испытание отсеков на герметичность, устранение дефектов сварки, стыковка отсеков модели по соответствующим техническим условиям).

218. Должен знать:

технологические процессы изготовления и сборки сложных аэрогидродинамических моделей из металла;

технические условия на окончательную сборку, монтаж и установку аэрогидродинамических моделей из металла в аэродинамические трубы;

конструкцию и принцип действия собираемых моделей, методы нанесения на изготавливаемые модели бутвара и смоляных покрытий с последующей обработкой;

методы дренирования аэрогидродинамических моделей из металла и обработки профилей дренированных моделей;

способы навешивания на аэрогидродинамические модели из металла органов управления, оборудованных тензометрическим устройством на трех и более опорах;

правила работы и способы механической обработки металлов на токарном, координатно-расточном, фрезерном и шлифовальном станках, все виды тригонометрических зависимостей, геометрических построений и расчетов, необходимых для изготовления сложных аэрогидродинамических моделей из металла, слесарно-монтажное дело в объеме выполняемой работы.

219. Примеры работ:

1) воздухозаборники средней сложности - разметка моделей по всем проекциям, обработка по шаблонам на плавность, обработка по плазу, дренирование;

2) закрылки - сборка моделей и монтаж в отклоненных положениях;

3) крылья - разметка моделей по всем проекциям, обработка по шаблонам на плавность, дренирование, окончательная сборка моделей;

4) модели сварные спец. изделий - полное изготовление, герметизация, испытание;

5) оперение - разметка моделей по всем проекциям, обработка по шаблонам на плавность, дренирование;

6) предкрылки - сборка моделей и монтаж в отклоненных положениях;

7) стабилизаторы управляемые - сборка моделей и монтаж в отклоненных положениях;

8) тензо - элементы средней сложности - изготовление и монтаж на органы управления моделей;

9) фюзеляжи - разметка моделей по всем проекциям, обработка по шаблонам на плавность, обработка по плазу, дренирование;

10) шаблоны для килей, крыльев, оперения - построение и изготовление по координатам и чертежам;

11) элероны - сборка моделей и монтаж в отклоненных положениях.

Параграф 5. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

металла, 6-й разряд

220. Характеристика работ:

изготовление и монтаж точных и сложных по конструкции (со сложной механизацией органов управления) аэрогидродинамических моделей из металла для испытания в аэрогидродинамических трубах;

изготовление сложных аэрогидродинамических моделей из металла с дренированием элементов;

сборка, доводка и отделка поверхностей аэрогидродинамических моделей из металла по 12-14 классам шероховатости и особо точных, сложной конфигурации аэрогидродинамических моделей из металла по 6-7 квалитетам, не требующих последующей обработки поверхностей;

разметка и вычерчивание любых сложных очертаний, касательных, радиусов, углов с применением необходимых вычислений;

определение величины отклонений от заданной геометрии элементов аэрогидродинамических моделей из металла с выполнением необходимых расчетов и установлением способов ликвидации отклонений.

221. Должен знать:

назначение изготавливаемых аэрогидродинамических моделей из металла, применяемых оборудования, материалов;

технологические процессы изготовления и сборки аэрогидродинамических моделей из металла;

технические требования к точности изготовления аэрогидродинамических моделей из металла, методы дренирования сложных агрегатов аэрогидродинамических моделей из металла;

основы начертательной геометрии, правила разметки сложных геометрических фигур со сложными переходами;

методику проведения расчетов, связанных с их построением, внешние конструктивные формы моделируемого изделия и назначение продувок и других аэродинамических экспериментов;

способы контроля аэрогидродинамических моделей из металла и способы определения и устранения отклонений от заданной геометрии их элементов;

правила пользования координатографом и проектором для проверки шаблонов;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей, слесарно-монтажное дело в объеме выполняемой работы.

222. Требуется среднее профессиональное образование.

223. Примеры работ:

1) воздухозаборники со сложными обводами - полная разметка, обработка по координатным шаблонам на плавность, обработка по плазу, дренирование;

2) закрылки с дефлокаторами - сборка и монтаж в отклоненных положениях;

3) крылья аэродинамических моделей неразъемные, с ломаной поверхностью - изготовление по лекальным шаблонам с доводкой;

4) крылья аэродинамических моделей неразъемные, с прямоугольными неразъемными мотто - гондолами, имеющими переменное сечение - изготовление по лекальным шаблонам с доводкой;

5) крылья крученые, механизированные, с управлением пограничного слоя - изготовление моделей с отработкой сложных тензо - элементов и их монтаж;

6) крылья сложной конфигурации с количеством сечений от трех и более, с отклоняемыми закрылками и элеронами - изготовление и окончательная сборка моделей;

7) механизмы штопорных моделей – сборка;

8) модели профилированные с органами управления - изготовление и сборка с доводкой;

9) мотто-гондолы с подвижными элементами - изготовление и окончательная сборка моделей;

10) самолет (металлическая свободно штопорящаяся модель) - изготовление и сборка с установкой автомата переключения рулей и доводкой по моментно-инерционным нагрузкам;

11) тензо - элементы повышенной сложности - изготовление и монтаж на узлы управления моделей;

12) шаблоны - проверка точности с помощью координатографa и проектора;

13) шаблоны крыльев с большим количеством координатных точек (5 и более точек на 2 мм) или с наличием минусовых координат - построение и изготовление по координатам и чертежам с доводкой;

14) электровесы многокомпонентные, сложной конфигурации, с прямолинейными, криволинейными весовыми элементами - полное изготовление.

Параграф 6. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

металла, 7-й разряд

224. Характеристика работ:

изготовление по высоким классам точности сложных, свободно штопорящихся экспериментальных и уникальных аэрогидродинамических моделей из металла;

изготовление и монтаж точных и сложных моделей оригинальных конструкций без последующей обработки поверхностей;

комплексная наладка и регулирование сложных узлов и механизмов моделей, изготавливаемых с двумя и более автоматами переключения рулей.

225. Должен знать:

конструкцию, назначение, способы наладки и проверки на точность сложных, уникальных контрольно-измерительных приборов, инструмента и приспособлений, конструкции летательных аппаратов в объеме выполняемых работ;

основы материаловедения, черчения, аэродинамики.

226. Требуется среднее профессиональное образование.

14. Модельщик аэрогидродинамических моделей из неметалла

Параграф 1. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

неметалла, 2-й разряд

227. Характеристика работ:

изготовление и обработка простых элементов аэрогидродинамических моделей из неметалла, изготовление фанерных шаблонов по сколке;

выполнение различных заготовительных работ по обработке дерева и пенопласта (распиливание по разметке, строгание, ошкуривание, снятие фасок, сверление отверстий, ручная обработка пенопласта под склейку, вязка в простой шип, склеивание отдельных частей заготовок, строгание плоскостей разъема аэрогидродинамических моделей из неметалла);

изготовление на деревообрабатывающих станках заготовок и отдельных деталей аэрогидродинамических моделей из неметалла средней сложности, выполнение отдельных операций по изготовлению аэрогидродинамических моделей из неметалла средней сложности под руководством модельщика по изготовлению аэрогидродинамических моделей из неметалла более высокой квалификации;

подбор необходимых материалов для изготовления аэрогидродинамических моделей из неметалла и шаблонов, раскрой целлулоидных и винипластовых листов для деталей моделей с коническими и овальными поверхностями;

склеивание деталей аэрогидродинамических моделей из неметалла в пневмо - прессах с применением различных клеев;

ручная обработка пенопласта специальным рубанком по заданным размерам деталей, снятие радиусов, выемов, обработка контуров, зачистка и доводка после склейки и механической обработки деталей до требуемых размеров с точностью до 0,3 мм;

подготовка поверхности аэродинамических моделей из неметалла под полирование, грунтование.

228. Должен знать:

требования, предъявляемые к качеству аэрогидродинамических моделей из неметалла, допускаемые отклонения от заданных параметров на изготовляемый элемент аэродинамической модели из неметалла;

основные способы вязки и склеивания различных частей аэродинамических моделей из неметалла, основные химические свойства применяемых материалов;

технологические свойства пенопласта, технические условия на его обработку, склейку;

методы склейки и взаимодействие пенопласта и дерева с другими материалами (включая металлы);

технические условия на применение различных клеев, основные правила построения геометрических фигур;

методы построения шаблонов, правила пользования шаблонами, плазами, режущим и мерительным инструментом;

устройство однотипных деревообрабатывающих станков и правила их эксплуатации;

правила заточки и доводки pежущего инструмента;

правила эксплуатации и устройство воздушных сварочных пистолетов, различных прессов и других приспособлений;

правила сварки винипласта, приемы полирования.

229. Примеры работ:

1) днища спец. изделий - разметка, резка;

2) модели аэродинамические и динамически подобные (фляторные) - несложный ремонт;

3) нервюры для хвостового оперения и крыльев - изготовление по чертежам и шаблонам с плаза;

4) оперение вертикальное, горизонтальное, фюзеляжи, гондолы шасси тактических моделей - изготовление по шаблонам и линейке, обработка и доводка (с точностью до 0,3 мм) специальным инструментом;

5) рули хвостового оперения аэродинамических моделей - склейка заготовок из неметалла;

6) шпангоуты - разметка, изготовление и отработка;

7) щитки для крыльев аэродинамических моделей - склейка заготовок из неметалла.

Параграф 2. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

неметалла, 3-й разряд

230. Характеристика работ:

изготовление тактических аэрогидродинамических моделей из неметалла средней сложности, разметочных и отделочных шаблонов по сколке, по чертежу и со снятием конфигурации детали аэрогидродинамической модели из неметалла непосредственно с плаза. Изготовление простых приспособлений для обработки аэрогидродинамических моделей из неметалла, профилированных аэрогидродинамических моделей из неметалла без применения средств механизации, обработка профилей элементов тактических аэрогидродинамических моделей из неметалла по шаблонам и линейке;

заклейка сложных заготовок фюзеляжей, мотто - гондол аэродинамических моделей из неметалла под руководством модельщика аэрогидродинамических моделей из неметалла более высокой квалификации;

разметка контуров и изготовление сложных крупногабаритных деталей аэрогидродинамических моделей из неметалла из целлулоида, винипласта, пластмасс и изделий с заполнением пенопластом;

изготовление на деревообрабатывающих станках заготовок и отдельных деталей для сложных аэрогидродинамических моделей из неметалла совместно с модельщиком аэрогидродинамических моделей из неметалла более высокой квалификации;

полирование изготовленных моделей;

изготовление грузов по моменту инерции и догрузка отсеков киля, стабилизатора, крыла летательного аппарата динамически подобных аэродинамических моделей из неметалла по таблице;

ручная обработка пенопласта с доводкой деталей аэродинамической модели из неметалла сложной конфигурации после механической обработки до требуемых чертежом размеров с точностью до 0,2 мм.

231. Должен знать:

устройство прессов, деревообрабатывающих станков, применяемых приспособлений и правила их эксплуатации;

правила заточки и доводки сложного режущего инструмента;

приемы разметки заготовок аэродинамических моделей из неметалла и шаблонов по чертежам;

способы контроля посадки шаблонов на краску и щупом;

правила обработки профилей элементов аэродинамической модели из неметалла, изготавливаемой по шаблонам и линейке;

технические условия на обработку деталей из пенопласта и пластмасс, взаимодействие пенопласта и винипласта с другими материалами при склеивании, режимы склеивания;

правила составления клея для винипласта на дихлорэтане;

физические и механические свойства пород древесины, фанеры, пенопласта, целлулоида и пластмасс, применяемых в модельном производстве, сортамент древесины и фанеры;

химические свойства применяемых пластмасс.

232. Примеры работ:

1) гондолы шасси аэродинамических и динамически подобных моделей - обработка и доводка с точностью до 0,3 мм;

2) крылья динамически подобных моделей - полное изготовление и балансировка отсеков моделей по моменту инерции с точностью до

0,02 грамм (далее - г.) (по весу), до 0,5 мм (по колебаниям);

3) лопасти аэродинамических моделей - заклейка заготовок;

4) мотто-гондолы аэродинамических моделей - заклейка заготовок;

5) обтекатели аэродинамических моделей - наклейка заготовок;

6) обтекатели мотто-гондол и гондол шасси - выклейка скорлуп кабельной бумагой и перкалью (или другими тканями);

7) оперение вертикальное и горизонтальное копировальных и профилированных аэродинамических моделей-изготовление, доводка с точностью до 0,2 мм, обработка, отделка, подготовка поверхностей под малярные покрытия и полировку, балансировка отсеков моделей по моменту инерции с точностью до 0,02 г (по весу), до 0,5 мм ( по колебаниям), обтяжка кабельной бумагой;

8) самолеты, вертолеты, специзделия (готовая аэродинамическая модель) - отделка и подготовка поверхности под малярные покрытия и полировку;

9) стапели для крыльев и хвостового оперения динамически подобных моделей - изготовление по чертежам;

10) фонари копировальных моделей - изготовление по чертежам;

11) фюзеляжи аэродинамических моделей - заклейка заготовок.

Параграф 3. Модельщик аэрогидродинамических моделей

из неметалла, 4-й разряд

233. Характеристика работ:

изготовление аэрогидродинамических моделей из неметалла: без органов управления, сложных фасонных из дерева, целлулоида, оргстекла и пластмасс;

обработка профилированных элементов изготавливаемых моделей сложной конфигурации;

модификация профилей без смещения осей, оклейка сердечников, заливка обводов изготавливаемых моделей эпоксидными смолами;

обработка сложных деталей из пенопласта с точностью до 0,1 мм;

изготовление сплошных фасонных шаблонов для раскроя с чертежей и плазов, оправок для штамповки, копиров, макетов и сложных приспособлений, необходимых для обработки изготавливаемых моделей;

изготовление на деревообрабатывающих станках деталей для особых аэрогидродинамических моделей из неметалла;

разметка и вычерчивание в натуральную величину изготавливаемых сложных моделей, их отделка;

наладка деревообрабатывающих станков;

изготовление и сборка сложных и крупных аэрогидродинамических моделей из неметалла совместно с модельщиком аэрогидродинамических моделей из неметалла более высокой квалификации.

234. Должен знать:

технические условия на изготовление аэрогидродинамических моделей из неметалла, допуски и посадки, классы чистоты поверхности и обозначение их на чертежах, правила вычисления площадей и объемов геометрических фигур, методы пространственной и плоскостной разметки, расчета и конструирования шаблонов, шаблонно -плазовой увязки;

технические требования, предъявляемые к точности изготовления элементов аэрогидродинамических моделей из неметалла, допускаемые отклонения на изготовление элементов аэрогидродинамических моделей из неметалла, особенности, технологию и методы обработки применяемых материалов;

рецептуры и способы составления эпоксидных смол, правила профильной обработки элементов продувочных моделей по шаблонам и под линейку согласно техническим условиям;

приемы подготовки поверхностей аэрогидродинамической модели из неметалла под полирование и методы полирования.

235. Примеры работ:

1) крылья копировальных и динамически подобных моделей - изготовление каркасов, обработка профилей и элементов по шаблонам и линейке, заклейка заготовок моделей по шаблонам и чертежам с учетом угла "у";

2) модели тактические и выставочные, отдельные их элементы из дерева, пластмасс и целлулоида - полное изготовление и сборка по чертежам;

3) мотто - гондолы - обработка профилей и элементов по шаблону и линейке;

4) обводы моделей - заливка эпоксидными смолами, испытание на герметичность на спец. стендах (под давлением 6 атмосфер.);

5) оперение вертикальное и горизонтальное динамически подобных моделей - изготовление каркасов;

6) оперение хвостовое - обработка профилей и элементов по шаблонам и линейке, заклейка заготовок моделей по шаблонам и чертежам с учетом угла "у";

7) отсеки рулей высоты и рулей поворота - балансировочная догрузка отсеков в труднодоступных местах;

8) рули высоты и рули поворота динамически подобных моделей - изготовление каркасов, обработка профилей и элементов по шаблонам и линейке;

9) самолеты, вертолеты, специзделия (готовые модели) - отделка поверхности модели в полном соответствии с действующими техническими условиями;

10) сердечники моделей – склейка;

11) траверсы, фонари - обработка профилей и элементов по шaблонам и линейке;

12) фюзеляжи динамически подобных моделей - изготовление каркасов;

13) фюзеляжи копировальных моделей - полное изготовление;

14) шаблоны фанерные - изготовление с чертежа и плаза.

Параграф 4. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

неметалла, 5-й разряд

236. Характеристика работ:

изготовление профилированных элементов аэрогидродинамических моделей из неметалла с элементами механизации, органами управления (предкрылки, закрылки, элероны, рули);

изготовление пространственно-сложных деталей и сварка, склейка узлов и агрегатов из целлулоида, оргстекла и пластмасс;

разметка и изготовление сложных и крупных моделей из различных материалов с фигурными пустотами, отъемными частями, разбивка плазов с любых чертежей;

изготовление моделей, крыльев и лопастей вертолетов, имеющих закрутку по профилю, продувочных моделей обычной конструкции и моделей с дренированными элементами;

сборка и монтаж аэродинамических моделей из неметалла;

обработка на деревообрабатывающих станках с большой точностью наружных и внутренних поверхностей сложных и крупных аэрогидродинамических моделей из неметалла;

изготовление сложных приспособлений для обработки аэрогидродинамических моделей из неметалла;

определение наиболее рациональной технологической последовательности изготовления аэрогидродинамических моделей из неметалла;

установка контейнеров индуктивных и тензометрических датчиков.

237. Должен знать:

технологический процесс изготовления и сборки сложных аэрогидродинамических моделей из неметалла, допустимые отклонения от заданных размеров при их сборке;

рациональные приемы вязки и склеивания аэрогидродинамических моделей из неметалла, методы нанесения на них покрытий бутвара и эпоксидных смол с последующей обработкой;

принципы конструирования сложных шаблонов и приспособлений, таблицы тригонометрических функций, необходимые при расчетах, переводы линейных величин отклонения в угловые и обратно, механические и технологические свойства применяемых материалов и инструмента, конструктивные особенности, электрические и кинематические схемы применяемого оборудования и правила его эксплуатации, технические требования, предъявляемые к точности и чистоте изготовления аэрогидродинамических моделей из неметалла по действующим техническим условиям.

238. Примеры работ:

1) воздухозаборники - изготовление моделей по шаблонам;

2) крылья с закрылками, элеронами и триммерами - изготовление моделей с элементами механизации;

3) крылья со скруткой - изготовление моделей со скруткой, имеющих более трех сечений;

4) крылья - разметка по всем проекциям, изготовление моделей, припиливание по контрольным шаблонам до образования плавной поверхности;

5) модели: динамически подобные, для испытания на штопор и флаттер в аэродинамических трубах, дренированные - полное изготовление;

6) мотто - гондолы сложной конфигурации - изготовление моделей по шаблонам с дренированными элементами конструкции;

7) оперение - разметка по всем проекциям, изготовление моделей, припиливание по контрольным шаблонам до образования плавной поверхности;

8) самолет, вертолет, спец. изделие (аэродинамическая модель) -полная сборка, монтаж, доводка и полировка модели, препарирование модели во время продувки;

9) самолет (штопорная модель) - изготовление деталей, сборка и доводка по техническим условиям;

10) модели специальные, предназначенные для эксперимента в гидро - канале - полное изготовление;

11) фонари кабин сложной конфигурации - изготовление моделей по шаблонам с дренированными элементами конструкции;

12) фюзеляжи - разметка по всем проекциям, изготовление моделей на базе готового сердечника, припиливание по контрольным шаблонам до образования плавной поверхности.

Параграф 5. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

неметалла, 6-й разряд

239. Характеристика работ:

изготовление: жестких и упругих аэрогидродинамических моделей из неметалла различных конструкций из дерева, пенопласта, оргстекла, целлулоида, винипласта со сложной многозвенной механизацией, сложных дренированных геометрически подобных моделей с механизацией, динамически подобных моделей для исследования на флаттер, геометрически и динамически подобных моделей лопастей несущих винтов вертолетов;

установка органов управления моделью и регулирование их работы;

определение величины отклонений от заданной геометрии элемента модели, выполнение необходимых расчетов и установление способов ликвидации отклонений;

изготовление сложных копиров.

240. Должен знать:

технологические процессы изготовления и сборки аэрогидродинамических моделей из неметалла из дерева, пенопласта, оргстекла, целлулоида, винипласта, методы дренирования сложных агрегатов;

правила разметки сложных геометрических фигур со сложными переходами, плаза с любого чертежа;

порядок проведения необходимых расчетов и подсчетов, внешние конструктивные формы моделируемого изделия, назначение продувок и других аэрогидродинамических экспериментов;

основные методы контроля качества изделия аэрогидродинамической модели из неметалла и способы определения и устранения отклонений от заданной геометрии элементов модели, назначение изготавливаемых моделей и технические требования, предъявляемые к точности и чистоте их изготовления, допуски и посадки различных сочленений изготавливаемой модели, технологические свойства материалов и клеев, применяемых в модельном производстве;

основы начертательной геометрии.

241. Требуется среднее профессиональное образование.

242. Примеры работ:

1) воздухозаборники со сложными переходными кривыми - разметка и изготовление моделей со взаимозаменяемыми частями по чертежам и плазам, сложное дренирование;

2) закрылки - установка на модель под углом;

3) камеры фасонные особо сложной несимметричной формы - изготовление моделей с подгонкой поверхностей по нескольким сечениям относительно пространственных координат;

4) крылья - разметка и изготовление моделей по чертежам и плазам, дренаж механизации модели, изготовление аэродинамической модели с покрытием эпоксидными и другими органическими смолами;

5) крылья со сложной скруткой, имеющей механизм управления со сложными узлами подвески - изготовление модели;

6) крылья с двухзвенными закрылками - полное изготовление модели;

7) лопасти вертолета - изготовление модели каркасной и жесткой конструкции;

8) модели динамически подобные, сложной конструкции - полное изготовление;

9) модели сложной конструкции на базе готового сердечника - сборка, монтаж;

Параграф 6. Модельщик аэрогидродинамических моделей из

неметалла, 7-й разряд

243. Характеристика работ:

изготовление: жестких и упругих аэрогидродинамических моделей из неметалла различных конструкций, включая композиционные и стеклопластики со сложной многозвенной механизацией, сложных, конструктивно, геометрически и динамически подобных, опытных и уникальных аэрогидродинамических моделей из неметаллов, уникальных копиров и пресс-форм.

244. Должен знать:

назначение, способы наладки и регулирования сложных элементов и агрегатов изготавливаемых моделей, назначение, конструкцию;

правила наладки и применения сложных и уникальных контрольно-измерительных приборов, инструмента и приспособлений;

основы материаловедения, черчения, аэродинамики и конструирования летательных аппаратов в объеме выполняемой работы.

245. Требуется среднее профессиональное образование.

246. Примеры работ:

1) воздухозаборники и сопла пространственно сложной формы - изготовление внутренних каналов в моделях;

2) винты несущие вертолетов - изготовление динамически и геометрически подобных моделей.

15. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов

Параграф 1. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов, 3-й разряд

247. Характеристика работ:

монтаж радио-жгутов несложных цепей;

выполнение несложных монтажных работ радиооборудования (крепление радиоаппаратуры, установка и снятие подставок, кронштейнов, щитков, амортизационных панелей, антенн, радиостанций и радиовысотомера, разъемных колодок, абонентских аппаратов СПУ и других узлов с подгонкой деталей);

подсоединение штепсельных разъемов к радиоаппаратуре и их контровка, установка перемычек металлизации;

выполнение демонтажных работ несложного связного и навигационного оборудования;

распаковка, расконсервация и внешний осмотр подлежащего монтажу специального оборудования;

выполнение вспомогательных работ при проверке, доводке, монтаже, демонтаже и ремонте радиооборудования (резка проводов, очистка концов кабеля, обжиг и лужение проводов, обшивка, обмотка электро-жгутов изоляционным материалом, промывка и пропитка деталей и приборов, установка заглушек на штепсельные разъемы, изготовление и навеска бирок нa оборудование, транспортировка и сдача по комплектовочной ведомости радио- и специального оборудования летательных аппаратов).

248. Должен знать:

технологию несложных монтажных и демонтажных работ по радио- и специальному оборудованию летательных аппаратов;

назначение и места его установки, наименование и условные обозначения основных радиодеталей;

основные сведения о материалах, применяемых в радиооборудовании, марки и сечения проводов;

технологию изготовления несложных жгутов для телефонов, ларингофонов с заделкой и пайкой кнопок и наконечников, состав припоев и флюсов;

основные понятия о коррозии металлов и меры по ее предупреждению, виды контровок;

назначение применяемых электроизмерительных приборов, основы электротехники и радиотехники.

249. Примеры работ:

1) антенны радиооборудования - установка и крепление;

2) бандажи ниточные - наложение на жгуты;

3) кабели переговорных устройств - прокладывание и крепление;

4) кабели высокочастотные, жгуты – демонтаж;

5) перемычки металлизации - монтаж, подсоединение и контровка ШРов;

6) разъемы штепсельные типа ШР, РМ - зачистка забоин.

Параграф 2. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов, 4-й разряд

250. Характеристика работ:

монтаж на летательные аппараты: блоков радионавигационного оборудования, антенн и антенно-фидерных устройств радиосвязного и радионавигационного оборудования, радио-кабелей для радиооборудования средней сложности пайкой электропроводов в штепсельные разъемы типа ШР;

сборка штепсельных разъемов, распределительных коробок, щитков по монтажным и принципиальным схемам;

прозвонка электро - цепей радиоэлектронного оборудования с устранением выявленных дефектов монтажа;

проверка радиооборудования на герметичность и устранение выявленных дефектов;

выполнение демонтажных работ сложного связного и навигационного радиооборудования.

251. Должен знать:

технологию монтажных работ, изготовления электро -жгутов, устройство выпрямителей, усилителей;

комплектацию монтируемого и демонтируемого оборудования, правила монтажа и демонтажа радио - кабелей в негерметизированных кабинах;

принципиальное устройство и назначение радиоламп;

правила работы с источниками электропитания, технические требования, предъявляемые к электросетям самолетов;

правила проверки радиооборудования на герметичность;

правила пользования измерительными приборами и принцип их действия;

правила чтения чертежей, монтажных и принципиальных схем, электротехнику, радиотехнику в пределах выполняемых работ.

252. Примеры работ:

1) антенны и изоляторы антенн - прокладка, крепление и подсоединение радио-жгутов;

2) блоки питания радиооборудования - монтаж и подключение электропроводки;

3) радиоаппаратура: авиационные радиокомпасы, радиостанции, переговорные устройства - демонтаж.

Параграф 3. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов, 5-й разряд

253. Характеристика работ:

монтаж связного и радиолокационного оборудования по монтажным и принципиальным схемам, радио-жгутов и высокочастотных кабелей всех систем;

проверка по контрольным приборам отдельных блоков и узлов радио- и специального оборудования;

комплектация радиостанции согласно схемам соединений;

изготовление и ремонт радио-кабелей и радио-жгутов по принципиальным и полумонтажным схемам с прозвонкой;

заделка и пайка кооксиальных кабелей в высокочастотные разъемы;

проверка и устранение дефектов в монтаже связного и навигационного оборудования с помощью схем и электроизмерительных приборов;

определение технического состояния электропроводов, крепежных деталей и изоляционного материала с использованием измерительных приборов.

254. Должен знать:

технологию монтажа связного навигационного оборудования, систем опознавания, монтажно - фидерные схемы радиооборудования, их параметры;

методику проверки и доводки под током монтируемого оборудования, взаимодействие приемников и передатчиков между собой с другими системами летательных аппаратов, схемы типовых заделок коаксиальных кабелей в высокочастотные разъемы, типовых заделок электрических жгутов и проводов в штепсельные разъемы, маркировку;

назначение и свойства материалов и деталей, применяемых в радиооборудовании;

назначение и принцип действия электровакуумных и полупроводниковых приборов;

правила эксплуатации радиооборудования, основные сведения о сертифицированных изделиях, о системе допусков и посадок;

основы радиолокации.

255. Примеры работ:

1) авиа-радио-компасы – монтаж;

2) блоки питания радио- и специальных систем - монтаж и подключение;

3) имитаторы – демонтаж;

4) механизмы автопилотов – монтаж;

5) радиовысотомеры больших и малых высот – отработка;

6) распределительные колодки систем типа СП, РСБН, СПУ - монтаж.

Параграф 4. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов, 6-й разряд

256. Характеристика работ:

монтаж сложных радиолокационных и опознавательных систем;

выполнение доводочных работ по проверке связного и радионавигационного оборудования, выявление и устранение его неисправностей;

проверка и настройка радионавигационного оборудования с помощью контрольно-измерительных приборов и установок;

проверка: электромагнитной совместимости систем, с помощью приборов волнового сопротивления - коэффициентов бегущей и отраженной волны отремонтированных высокочастотных кабелей;

демонтаж блоков бортовых вычислительных систем;

выполнение доводочных работ по проверке радиовысотомеров и самолетных переговорных устройств;

монтаж и демонтаж радиолокационных и опознавательных систем;

прозвонка электро-радио-жгутов кабелей с помощью измерительных приборов;

заполнение и оформление технической документации.

257. Должен знать:

технологию доводочных работ самолетных переговорных устройств;

технологию монтажных работ радиолокационного оборудования и систем опознавания;

устройство, принцип действия и правила эксплуатации аэродромных источников питания электроколонок;

принцип действия и правила эксплуатации связного оборудования и самолетных переговорных устройств;

принцип действия в объеме принципиальных схем радиосвязного и радионавигационного оборудования, радиолокационного оборудования в объеме функциональных схем;

правила пользования имитаторами радиовысотомеров;

правила оформления технической документации, требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы радиотехники и электротехники.

258. Требуется среднее профессиональное образование.

259. Примеры работ:

1) блоки оборудования, волноводные тракты, антенны, распределительные коробки систем – монтаж;

2) имитаторы - монтаж, испытание;

3) радиоаппаратура системы слепой посадки - монтаж на летательные аппараты, испытание по контрольно-измерительным приборам, устранение выявленных дефектов монтажа;

4) радиостанции с приборами – проверка;

5) радиовысотомеры с приборами - проверка.

Параграф 5. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов, 7-й разряд

260. Характеристика работ:

монтаж блоков бортовых вычислительных машин и радиотехнических комплексов;

доводка радиолокационного оборудования и опознавательных систем с помощью контрольно-измерительных приборов, устранение обнаруженных дефектов;

регулировка работы радиостанций, настройка каналов и проверка их работы в эфире;

проверка градуировки передатчиков;

замер параметров установленного оборудования;

монтаж радиооборудования специального назначения, летающих лабораторий, ретрансляторов, воздушных классов, штурманских классов;

выполнение доработок по установке новых систем РЭО;

программирование запоминающих устройств электронных микропроцессорных блоков по заданной программе с использованием специальных пультов;

изготовление сложных плазов для кабельных сетей, шаблонов к сложным приборам и станциям различных систем.

261. Должен знать:

технологию доводочных и испытательных работ связного и навигационного оборудования;

технологию монтажа радиотехнических комплексов и бортовых вычислительных машин;

методику проверки радионавигационного оборудования и опознавательных систем;

правила настройки приемников и передатчиков радиостанций и замера их параметров;

правила взаимодействия радионавигационного и радиолокационного оборудования с другими системами летательных аппаратов;

назначение и устройство контрольно-измерительной аппаратуры для проверки радионавигационного и радиолокационного оборудования;

принцип действия радиолокационного оборудования в объеме принципиальных схем;

основные принципы функционирования устройств на базе различных микропроцессорных комплексов;

основы программирования и способы записи в запоминающие устройства микропроцессорных блоков;

методику настройки микропроцессорных блоков и систем с использованием персональных ЭВМ;

монтажно-фидерные схемы радиостанций;

основные законы автоматического управления, принципы построения систем телемеханики;

правила составления монтажных схем комплекса радиотехнических и автоматических систем.

262. Требуется среднее профессиональное образование.

263. Примеры работ:

1) приборная плата центрального процессора - проверка на функционирование, проверка электрических сигналов адресной шины и шины данных;

2) системы аэрофотосъемки - монтаж по чертежам и монтажным схемам;

3) системы радио-датчиков - отработка под током;

4) системы сбора и обработки информации на базе аппаратуры ГАММА – монтаж;

5) станции типа "слепая посадка" – отладка, регулирование, настройка, холодная пристрелка радиолокационных прицелов, устранение выявленных дефектов, проверка на функционирование.

Параграф 6. Монтажник радио и специального оборудования

летательных аппаратов, 8-й разряд

264. Характеристика работ:

комплексная наладка, сдача в эксплуатацию образцов электронной аппаратуры, блоков и приборов, систем измерения, управления и радиооборудования летательных аппаратов с применением микропроцессорной техники и персональных ЭВМ с периферийным оборудованием;

доводка бортовых вычислительных комплексов, комплектов радиооборудования на летательных аппаратах, монтаж экспериментальных образцов радиостанций, специальной электронной аппаратуры, сложных блоков и приборов по эскизам и указаниям конструктора;

поиск и устранение неисправностей в волокно - оптических линиях связи;

отработка под током лазерного оборудования согласно техническим условиям;

диагностирование и выявление конструктивных, технологических и эксплуатационных недостатков в монтируемой аппаратуре;

доводка сложного радиооборудования на летно-испытательной станции и в воздухе.

265. Должен знать:

технологию ремонта, доводки и регулирования сложных систем радионавигационного и радиолокационного оборудования, систем опознавания;

технологию испытания контрольно-поверочной аппаратуры и имитаторов;

методы настройки, регулировки всего комплекса монтируемого оборудования;

основные принципы построения систем измерения, управления и радиооборудования летательных аппаратов с использованием микропроцессорной техники и персональных ЭВМ, принципиальные устройства сопряжения с объектом по наладке и поиску неисправностей блоков, приборов и систем, использующих микропроцессорную технику и персональные ЭВМ, основные языки программирования, используемые в налаживаемом оборудовании;

основные законы автоматического управления;

правила испытания комплекса радиоустройств в заводских условиях при контрольных проверках и отработках в типовых условиях и в условиях полигона, инструкции по работе с бортовыми вычислительными комплексами.

266. Требуется среднее профессиональное образование.

267. Примеры работ:

1) аппаратура (наводящая, следящая) электронно-радиолокационная, опытная - настройка и окончательная отработка параметров согласно техническим условиям, инструкциям и проверка работоспособности;

2) волоконно-оптическая линия связи - монтаж и проверка на функционирование;

3) имитаторы аналоговых сигналов - комплексная проверка и сдача по акту системы регистрации аналоговых сигналов;

4) системы сбора и обработки информации - настройка печатающего устройства, прогонка тестов.

16. Монтажник тензорезисторов

Параграф 1. Монтажник тензорезисторов, 2-й разряд

268. Характеристика работ:

подготовка проводов, жгутов, кабелей, клеммников и разъемов для монтажа тензорезисторов;

распайка выводных проводников тензорезисторов на двух-, четырехштырьковый клеммник;

крепление клеммников;

прокладка соединительных кабелей на деталях, конструкциях и натурных объектах;

предварительная подготовка поверхностей деталей тензорезисторов к монтажу (зачистка, промывка, обезжиривание и так далее);

приготовление флюса по инструкции;

соединение проводов пайкой.

269. Должен знать:

марки проводов, кабелей, разъемов, клеев, растворителей, припоев;

правила пользования контрольно-измерительным инструментом;

технологию пайки проводников.

270. Примеры работ:

1) динамометры, датчики давления - зачистка, промывка, нанесение влагозащитного покрытия;

2) кабели соединительные - профилактический ремонт.

Параграф 2. Монтажник тензорезисторов, 3-й разряд

271. Характеристика работ:

монтаж, наклейка датчиков трещин, датчиков усталости и др. по схемам на одно- и двухкомпонентные измерительные устройства и на отдельные агрегаты натурных объектов в лабораторных условиях;

монтаж тензорезисторов пайкой и распайка несложных измерительных схем;

наклейка: динамометрических и термостойких тензорезисторов с применением клеев горячей сушки в термостатах или печах, тензорезисторов на предварительно нанесенный и термообработанный лаковый подслой;

нанесение на тензорезисторы влагостойких покрытий;

монтаж тензорезисторов по схемам на объекты в легкодоступных местах.

272. Должен знать:

назначение и принцип работы тензорезисторов, датчиков трещин и датчиков усталости;

принцип работы электронного измерителя информации, основы электротехники переменного и постоянного токов;

основные сведения об электрических величинах;

правила установки деталей, приборов и последовательность их включения в общую схему;

способы определения повреждений датчиков;

технологические и электрические свойства применяемых токопроводных и изоляционных материалов;

порядок записи и измерения величины деформации с построением графиков;

назначение и условия применения используемых монтажных инструментов, приспособлений, контрольно-измерительных приборов.

273. Примеры работ:

1) датчики давления - наклейка и монтаж тензорезисторов;

2) детали прямолинейных контуров - монтаж тензорезисторов для испытаний на вибростенде;

3) панели крыльев летательных аппаратов - наклейка и монтаж тензорезисторов по схемам в лабораторных условиях;

4) тензо-резисторы - наклейка и монтаж на однокомпонентное измерительное устройство.

Параграф 3. Монтажник тензорезисторов, 4-й разряд

274. Характеристика работ:

монтаж и наклейка тензорезисторов по схемам на трехкомпонентные измерительные устройства;

распайка схем, замена приборов, узлов или частей схемы с последующей регулировкой;

монтаж коммуникационных устройств при многоточечной системе измерений;

монтаж и наклейка тензорезисторов, датчиков трещин и усталости в полевых условиях, многонитевых датчиков с шагом следования нити более 1 мм на образцах и натурных объектах;

снятие диаграммы напряжения и определение модулей упругости;

контрольное испытание измерительных блоков;

подготовка натурных объектов к статическим, динамическим и климатическим испытаниям.

275. Должен знать:

основные измерительные характеристики тензорезисторов, монтажные схемы;

устройство и принцип работы тензометрической, измерительной и записывающей аппаратуры;

способы измерения амплитуды и частоты вибрации;

технические условия на заготовку, прокладку проводов и монтаж тензометрической и записывающей аппаратуры;

принципы построения монтажных схем, условия работы испытываемых изделий.

276. Примеры работ:

1) балки силовые - монтаж тензорезисторов;

2) крылья, фюзеляжи - наклейка и монтаж тензорезисторов по схеме;

3) устройства токосъемные - монтаж.

Параграф 3. Монтажник тензорезисторов, 5-й разряд

277. Характеристика работ:

монтаж тензорезисторов (тензо - датчиков) на малогабаритные устройства в труднодоступных местах на натурных объектах с применением дополнительных средств для визуального обзора зон монтажа;

наклейка тензорезисторов на упругие балки многокомпонентных прецизионных динамометрических устройств, проволочных тензорезисторов различных типов для проведения статических и динамических испытаний, позволяющих проводить измерения при различных температурных режимах;

выявление и устранение дефектов в измерительных схемах;

монтаж схем для многоточечных измерений деформаций и температурных полей на опытных изделиях авиационной техники с помощью автоматических измерительных систем типа "Прочность", "Ресурс" "Бимс", СИД и ЦВС и других.

278. Должен знать:

условия и правила выбора монтажных схем для соответствующей применяемой аппаратуры;

способ определения характеристик применяемых типов тензорезисторов: влияние способа и качества монтажа на точность и надежность измерений;

основные сведения о работе отдельных элементов конструкций для динамометрических устройств.

279. Примеры работ:

1) тензорезисторы - групповая балансировка с помощью цифровых мостов;

2) тензорезисторы - наклейка и монтаж на элементы многокомпонентных прецизионных динамометрических устройств.

Параграф 4. Монтажник тензорезисторов, 6-й разряд

280. Характеристика работ:

монтаж схем для определения и измерения скорости распространения трещин с помощью специальных тензо-датчиков и аппаратуры на опытных и уникальных изделиях авиационной техники;

монтаж измерительных схем с использованием специальных миниатюрных клеммников и разъемов, схем с различными видами термо–компенсаций;

балансировка схем для массовых измерений;

наклейка и монтаж в измерительную схему малобазных тензорезисторов, миниатюрных измерительных мостов на одной основе.

281. Должен знать:

устройство и принцип действия элементов конструкции и многокомпонентных динамометрических устройств, назначение приборов, входящих в автоматическую измерительную систему;

свойства материалов, применяемых для изготовления и монтажа тензорезисторов и требования к ним;

правила определения температурных влияний на условия монтажа;

способы термо–компенсации;

методику определения характеристик всех применяемых датчиков.

282. Примеры работ:

1) датчики трещин - наклейка и монтаж;

2) тензо-резисторы - наклейка по схемам с термо–компенсацией;

3) тензо-резисторы малобазные и миниатюрные мосты - наклейка и монтаж на сложные и опытные изделия.

17. Монтажник электрооборудования летательных аппаратов

Параграф 1. Монтажник электрооборудования летательных

аппаратов, 2-й разряд

283. Характеристика работ:

монтаж и демонтаж несложного электрооборудования летательных аппаратов;

выполнение подготовительных работ при изготовлении высокочастотных кабелей и силовых проводов: заготовка электрожгутов, маркировка, установка заглушек, зачистка, изоляция, промывка, заделка концов в наконечники и тому подобное;

измерение и определение сечения электропроводов всех марок, подсоединение штепсельных разъемов к электро-агрегатам, их контровка и пломбирование;

прокладывание и крепление электрожгутов из термостойких электропроводов, установка и крепление аккумуляторов в легкодоступных для монтажа местах;

участие под руководством монтажника электрооборудования летательных аппаратов более высокой квалификации в прозвонке фидерных схем и проверке сопротивления изоляции.

284. Должен знать:

технологию монтажных и демонтажных работ и технические требования, предъявляемые к монтажу и демонтажу несложного электрооборудования;

марки и сечения проводов, их номенклатуру, механические и физические свойства;

способы раскладки и вязки жгутов с выводами по монтажным схемам, назначение и правила пользования стандартными электроизмерительными приборами;

основы электротехники, материаловедения, простые монтажные и полумонтажные электро-схемы и правила работы по ним.

285. Примеры работ:

1) электрожгуты и кабели - прокладывание и крепление, резка и зачистка концов;

2) колодки клеммные – замена;

3) контакторы, кнопки сигнальных ламп, осветительные патроны, реостаты - установка и крепление;

4) коробки автоматики, заслонки масляных радиаторов, триммеры, рули управления - демонтаж электро-агрегатов и электрожгутов;

5) огни БАНО, АНО, подставки крепления электрооборудования, щитки индивидуального и общего освещения - установка и крепление;

6) разъемы типа ШР - сборка и разборка, рассоединение и глушение;

7) электропроводка - демонтаж на открытых участках кабины и технических отсеках самолета.

Параграф 2. Монтажник электрооборудования летательных

аппаратов, 3-й разряд

286. Характеристика работ:

монтаж электрооборудования средней сложности;

изготовление электрожгутов средней сложности с заделкой наконечников и пайкой штепсельных разъемов;

изготовление по электромонтажным схемам электрожгутов, имеющих 5-6 разъемов;

разделка и включение электрожгутов в электро-разъемы, щитки и фидеры согласно нормалям и электромонтажным схемам;

прокладывание кабелей и жгутов к центральным распределительным устройствам, к приборам и электро–агрегатам;

заготовка электрических жгутов средней сложности;

маркировка, контровка электропроводов, электрожгутов, соединителей;

пайка электрожгутов в разъемы для наземного оборудования;

пайка проводов к разъемам, контакторам, к сигнальной и осветительной аппаратуре;

демонтаж электрожгутов средней сложности;

определение состояния электропроводов систем запуска и противообледенения летательных аппаратов при помощи электроизмерительных приборов.

287. Должен знать:

технологию монтажа и демонтажа электрооборудования в герметизированных отсеках;

технические условия на выполнение данной работы;

правила проверки сопротивления изоляции электропроводов;

устройство и принцип действия простых измерительных и монтажных приборов, процесс коррозии металлов;

причины ее появления и способы предохранения;

правила эксплуатации аэродромных источников питания, действующие нормативные документы по доработке монтируемого электрооборудования;

правила чтения чертежей и электросхем;

основы электротехники и материаловедения.

288. Примеры работ:

1) автоматы зашиты электросети – стыковка;

2) коробки автоматики – монтаж;

З) реле силовые и управляющие - монтаж и включение;

4) фары внутреннего освещения кабин - монтаж и включение;

3) электрожгуты силовых установок – демонтаж;

6) электрожгуты - укладка, отбортовка, крепление на этажерках;

7) электрооборудование обогрева кабины и стекол - монтаж и прокладывание проводки.

Параграф 3. Монтажник электрооборудования летательных

аппаратов, 4-й разряд

289. Характеристика работ:

монтаж по полумонтажным схемам электроприборов и электро-агрегатов на приборные доски, пульты, разъемные коробки и щитки;

изготовление электрожгутов средней сложности из большого количества электропроводов различных диаметров и марок с количеством разъемов свыше восьми по эталонам, электромонтажным схемам и чертежам;

изготовление маркировки по сложным электромонтажным схемам;

пайка электропроводов специальными и серебряными припоями, наконечников силовых электропроводов;

пайка и заделка штепсельных разъемов;

разделка и подготовка к пайке экранированных и витых электропроводов;

измерение жгутов на электро-прочность;

заделка электропроводов в малогабаритные штепсельные разъемы и их пайка в неудобных местах на летательных аппаратах;

прокладывание магистральных трасс через силовые конструкции изделия;

проверка правильности монтажа электрических систем с помощью монтажных схем и электрических приборов, а также проверка сопротивления изоляции электропроводов, прозвонка смонтированных систем согласно полумонтажной и фидерной схемам.

290. Должен знать:

конструкцию, назначение и правила проверки действия монтируемого электрооборудования;

технические условия на его монтаж и подключение к источникам питания и системе управления;

способы устранения дефектов агрегатов электрооборудования, систему защиты электро-изоляции, принципиальные, полумонтажные и монтажные схемы электрооборудования, устройство;

принцип действия аэродромных источников постоянного и переменного токов, имитаторов для регулировки фар;

основы электротехники, материаловедения, систему допусков и посадок.

291. Примеры работ:

1) генераторы летательных аппаратов – монтаж;

2) гермо-вводы, гермо-проводники – пайка;

3) диаграммы направленности антенн - проверка;

4) кабели топливомеров - монтаж по принципиальным и полумонтажным схемам;

5) коробки автоматического запуска двигателя от наземного и бортового источников питания – демонтаж;

6) системы противопожарных устройств, сигнализации и обогрева - электромонтаж и подключение к источникам питания;

7) системы сбрасывания грузов - электромонтаж и подключение к источникам питания;

8) устройство энергетики центральное, распределительное, постоянного и переменного токов – демонтаж;

9) электро - агрегаты подъема и торможения шасси, электро-агрегаты систем вооружения - электромонтаж, подключение к источникам питания;

10) электро-щитки – монтаж.

Параграф 4. Монтажник электрооборудования летательных

аппаратов, 5-й разряд

292. Характеристика работ:

монтаж по сложным монтажным и принципиальным схемам и чертежам сложного электрооборудования летательных аппаратов;

прокладывание электрожгутов, электропроводов и шлангов по сложной трассе между движущимися механизмами;

монтаж серийного электрооборудования специального назначения по чертежам и электромонтажным схемам для проведения аэрофотосъемочных, геологоразведочных и сельскохозяйственных работ;

регулирование и проверка на работоспособность смонтированных систем средней сложности (системы освещения, противообледенения и так далее);

замер переходных сопротивлений;

проверка сопротивления изоляции электропроводов относительно корпуса летательного аппарата;

включение мощных потребителей электроэнергии и отработка электроуправления стабилизатором, закрылками, рулями.

293. Должен знать:

принцип работы электрических машин и полупроводниковых приборов;

технические требования и условия монтажа сложного электрооборудования, его устройство и принцип работы;

нормы основных технических параметров и методику проверки и доводки под током монтируемого электрооборудования;

устройство, назначение, принцип действия и правила применения имитаторов для проверки электрических цепей, отличие электрооборудования по сериям летательных аппаратов;

причины появления неисправностей в электрооборудовании, правила их определения и методику устранения;

принцип действия и устройство аэродромных источников постоянного и переменного токов;

правила проверки сопротивления изоляции проводов, нормативные документы по доработке монтируемого электрооборудования;

устройство и принцип действия применяемых электрических машин;

основы электротехники, материаловедения в объеме выполняемой работы.

294. Примеры работ:

1) автоматика топливной системы - монтаж электрической части и подключение к источникам питания.

2) автопилоты серийных изделий - монтаж электрической части и подключение к источникам питания;

3) коллекторы электродвигателей, электро - жгуты аккумуляторных отсеков – ремонт;

4) маяки импульсные - доводка, проверка и регулировка блоков;

5) навигационные огни, строевые огни, проблесковые маяки - проверка под током;

6) оборудование системы запуска – монтаж;

7) системы освещения и сигнализации - доводка под током;

8) системы питания бортовой сети от аэродромных источников - монтаж электрических схем;

9) системы: противопожарная и противооблединительная серийных типов летательных аппаратов - отладка работы, проверка, регулировка;

10) системы сбрасывания грузов - отладка и проверка на работоспособность;

11) схемы уборки и выпуска шасси тяжелых летательных аппаратов - проверка на работоспособность и участие в отладке;

12) фары внутреннего освещения кабин - монтаж и включение;

13) электрооборудование обогрева кабин и стекол - монтаж и прокладывание электропроводки;

14) электрожгуты топливной системы – монтаж.

Параграф 5. Монтажник электрооборудования летательных

аппаратов, 6-й разряд

295. Характеристика работ:

монтаж кабелей и электрожгутов к центральному распределительному устройству, приборам, электро-агрегатам, расположенным в труднодоступных местах;

выполнение демонтажных работ сложного электрооборудования;

регулирование, отработка под током и проверка на работоспособность сложных систем электрооборудования летательных аппаратов, устранение выявленных дефектов;

выполнение сложных монтажных работ по бюллетеням промышленности;

монтаж электрооборудования в зонах повышенных температур и агрессивных сред;

отработка фидеров распределения электроэнергии переменного и постоянного токов, регулирование софазности переменного тока от двух генераторов, указателя шага ротора и других;

выполнение расчетов, связанных с доводкой и регулированием электрооборудования;

проверка смонтированных электрических систем на летательных аппаратах с помощью специальных имитаторов и установок.

296. Должен знать:

технические условия на окончательную отработку и регулирование сложных систем электрооборудования летательных аппаратов;

правила чтения чертежей и электромонтажных схем;

принцип работы, инструкции и правила эксплуатации электрооборудования и имитаторов, применяемых при доводке и проверке электрооборудования;

способы определения технического состояния электрооборудования, применяемых деталей, материалов и степени их пригодности для монтажа;

конструкцию и правила эксплуатации специальных установок и стендов для проверки и испытания электрооборудования, основы электротехники;

устройство и принцип действия применяемых полупроводниковых приборов и электрических машин.

297. Требуется среднее профессиональное образование.

298. Примеры работ:

1) автоматика топливных систем - окончательная отработка, регулирование под током и проверка на работоспособность;

2) автопилоты и автоштурманы серийных летательных аппаратов - окончательная отработка, регулирование и проверка на работоспособность;

3) пульты дистанционного управления - окончательная отработка, регулирование под током и проверка на работоспособность;

4) регуляторы напряжения - проверка работы и регулирование;

5) системы запуска двигателей от наземных источников – доводка;

6) системы уборки и выпуска шасси тяжелых летательных аппаратов - отладка, регулирование и проверка на работоспособность.

Параграф 6. Монтажник электрооборудования летательных

аппаратов, 7-й разряд

299. Характеристика работ:

регулирование, отработка под током и проверка на работоспособность всего электрооборудования летательных аппаратов, устранение выявленных дефектов;

монтаж и регулирование сложного и уникального электрооборудования на опытные, экспериментальные и аэродинамические летательные аппараты;

наладка, регулирование и использование при монтаже всей контрольно-измерительной аппаратуры, имитаторов и электроустановок.

300. Должен знать:

технические условия на окончательную отработку регулирование и сдачу заказчику в состоянии работоспособности всего электрооборудования летательных аппаратов;

конструктивные особенности монтируемого и регулируемого электрооборудования, особенности эксплуатации и ремонта электрооборудования летательных аппаратов различных типов;

методы регулирования и наладки электрооборудования различных типов;

способы обнаружения и устранения дефектов монтажа электрооборудования, влияние конструкции летательного аппарата на условия работы и монтажа электрооборудования;

устройство и принцип действия применяемых полупроводниковых приборов, монтируемых электрических машин, вычислительной техники и автоматики, основы электротехники.

301. Требуется среднее профессиональное образование.

302. Примеры работ:

1) автоматика топливных систем опытных конструкций - окончательная отработка, регулирование под током;

2) автопилоты и автоштурманы опытных и уникальных летательных аппаратов - проверка, окончательная отработка и регулирование;

3) системы флюгирования, системы сбрасывания грузов - регулирование под током доводка.

18. Оператор лазерной голографической установки

Параграф 1. Оператор лазерной голографической установки, 4-й разряд

303. Характеристика работ:

контрольные и типовые испытания простых и средней сложности деталей и узлов летательных аппаратов на лазерной голографической установке с применением электронной аппаратуры (звуковые генераторы, осциллографы, электрооптические модуляторы и другие.);

получение голограмм одним методом;

пуск оптического квантового генератора;

подготовка к монтажу, монтаж и демонтаж испытываемых деталей и узлов летательных аппаратов на голографическом столе;

подготовка лазерной голографической установки и контрольно-измерительных приборов к работе.

304. Должен знать:

устройство, принцип работы и правила эксплуатации лазерной голографической установки и применяемой контрольно-измерительной аппаратуры;

электрические схемы электрооборудования, автоматики и сигнализации;

устройство и правила эксплуатации фотоаппарата;

технические условия и инструкции на проведение испытаний простых и средней сложности деталей и узлов;

правила монтажа и демонтажа испытываемых деталей и yзлов летательных аппаратов;

основные сведения о методах записи голограмм (метод усреднения реального времени, стробо - голографический и другое) и режимы их обработки.

Параграф 2. Оператор лазерной голографической установки, 5-й разряд

305. Характеристика работ:

контрольные и типовые испытания сложных деталей и узлов летательных аппаратов на лазерной голографической установке;

измерение и регулирование параметров излучения оптических квантовых генераторов;

монтаж и юстировка оптических элементов установки;

подъюстировка оптического квантового генератора;

определение и выбор режимов записи голограмм;

запись голограмм различными методами;

запись в журнал результатов испытаний показаний приборов.

306. Должен знать:

устройство оптического квантового генератора и электрооптического затвора;

технические условия и инструкции на проведение испытаний сложных деталей и узлов летательных аппаратов;

основы голографии, физической и геометрической оптики, квантовой электроники, фотометрии;

особенности работы газового и твердотельного лазера;

технические характеристики и способы регулирования измерительных приборов;

основные методы записи голограмм и необходимые условия для их получения;

способы определения характеристик используемых фотоматериалов.

Параграф 3. Оператор лазерной голографической установки, 6-й разряд

307. Характеристика работ:

контрольные испытания сложных деталей и узлов на лазерной голографической установке;

выбор, монтаж и юстировка необходимой схемы записи голограмм;

юстировка разрядной трубки, зеркал резонатора оптического квантового генератора и электрооптических затворов;

обслуживание непрерывных и импульсных лазеров;

выявление и устранение различных дефектов и неполадок в работе лазерной голографической установки, оптического квантового генератора, электронной аппаратуры, применяемых при записи голограмм различными методами.

308. Должен знать:

конструкцию, технологию монтажа, настройки и доводки обслуживаемого оборудования;

виды контрольно-испытательной аппаратуры;

технические условия и инструкции на проведение испытаний сложных деталей и узлов летательных аппаратов;

виды дефектов в работе лазерной голографической установки и способы их устранения, основы лазерной технологии.

19. Оператор трубообжимных станков

Параграф 1. Оператор трубообжимных станков, 4-й разряд

309. Характеристика работ:

ведение с пульта управления процесса обжатия концов трубопроводов воздушных, гидравлических и топливных систем летательных аппаратов, работающих при низких и средних давлениях, на трубо-обжимных станках с электронагревом обжимной матрицы до температуры 500^о С;

настройка станков на заданные размеры обработки, подналадка их отдельных узлов и механизмов в процессе работы;

наблюдение за техническим состоянием применяемого инструмента, системами смазки и охлаждения;

проверка чистоты внутренней поверхности обжатой части изделий летательных аппаратов;

правка труб с проверкой правильности их размеров контрольно-измерительными инструментами;

настройка и подналадка обслуживаемого оборудования.

310. Должен знать:

устройство и принцип работы обслуживаемого оборудования, назначение и правила применения контрольно-измерительных приборов и инструмента;

технологию и технические условия на процесс обжатия и правки изделий;

марки и основные свойства применяемых материалов;

режимы обработки;

способы настройки и подналадки обслуживаемого оборудования;

основные виды дефектов обжатия.

Параграф 2. Оператор трубообжимных станков, 5-й разряд

311. Характеристика работ:

ведение с пульта управления процесса обжатия и осадки (утолщения) концов трубопроводов, тяг управления летательных аппаратов, работающих под высоким давлением, на трубообжимных станках различных видов с электронагревом обжимной матрицы до температуры свыше 500^о;

обжатие и осадка труб различного диаметра и длины с подбором оптимальных параметров режимов;

калибровка труб и тяг управления с последующей проверкой их размеров контрольно-измерительным инструментом;

контроль толщины стенок обжатой части изделий летательных аппаратов;

выявление и устранение дефектов обжатия и осадки изделий летательных аппаратов;

наладка трубообжимных станков.

312. Должен знать:

кинематические, гидравлические и электрические схемы работы трубообжимных станков;

технологию обжатия металлов, сопротивление материалов, допуски и посадки;

способы выявления, устранения и предупреждения дефектов обжатия и осадки деталей летательных аппаратов;

правила и способы наладки трубообжимных станков;

оптимальные режимы обработки.

20. Оператор установок изготовления сотовых пакетов

Параграф 1. Оператор установок изготовления сотовых

пакетов, 3-й разряд

313. Характеристика работ:

ведение процесса изготовления пакетов сотового заполнителя на автоматических установках типа АСП-1000, АСП-1200 под руководством оператора установок по изготовлению сотовых более высокой квалификации;

нанесение клеевых полос, пробивка дренажных отверстий и разрезание фольги на мерные длины на полуавтоматических установках по изготовлению сотовых пакетов;

сборка пакетов сотового заполнителя из обработанных листов фольги по сборочным отверстиям;

визуальный контроль качества получаемой фольги.

314. Должен знать:

основные принципы работы обслуживаемого оборудования;

состав, свойства и назначение клея;

назначение и правила применения контрольно-измерительных приборов;

назначение конструкций с сотовым заполнителем.

Параграф 2. Оператор установок изготовления сотовых

пакетов, 4-й разряд

315. Характеристика работ:

ведение процесса изготовления пакетов сотового заполнителя на автоматических установках типа АСП-1000, АСП-1200 и других;

наблюдение за исправностью работы следящей системы обслуживаемого автомата, стола пакето - укладчика, сушильной камеры и устранение мелких неполадок в их работе, наблюдение за процессом обезжиривания фольги;

проверка качества нанесения клеевых полос на образцах сотовых пакетов, контроль ширины, толщины и непрерывности получаемых клеевых полос на фольге, контроль правильности пробивки дренажных отверстий;

выявление дефектов фольги в процессе работы обслуживаемого автомата (складок, заминов и тому подобное) и устранение их;

подналадка обслуживаемого автомата в процессе работы при смене рулонов фольги;

регулирование натяжения фольги;

промывка и заправка клея в бачок;

заправка фольги в валки и прикрепление ее к сушильной камере;

выявление дефектов прижима фольги к бачку с клеем;

замена резиновых прижимов;

наладка и обслуживание полуавтоматических установок для нанесения клеевых полос на фольгу и пробивки дренажных отверстий.

316. Должен знать:

конструкцию отдельных узлов, механизмов и кинематические схемы обслуживаемых установок;

устройство и принцип работы контрольно-измерительного инструмента и приборов, установленных на обслуживаемом оборудовании;

условия работы конструкций с сотовым заполнителем;

виды дефектов фольги и способы их выявления, устранения и предупреждения;

способы наладки полуавтоматических установок для нанесения клеевых полос на фольгу и подналадки обслуживаемых автоматов.

Параграф 3. Оператор установок изготовления сотовых

пакетов, 5-й разряд

317. Характеристика работ:

ведение процесса изготовления пакетов сотового заполнителя на автоматических установках типа АСП-2000 и на других аналогичных установках;

выявление причин неисправностей механизма пакето-укладчика, петле-образователя и стола пакето–укладчика;

проверка пневматических систем взаимодействия работы цилиндров: разборка, сборка и регулирование работы цилиндров, смена золотников, очистка воздушных шлангов;

наладка всех систем обслуживаемых автоматов на работу.

318. Должен знать:

конструкцию различных типов автоматических установок и особенности их работы;

основы автоматики технологических процессов, механики, теории машин и механизмов;

особенности и способы наладки различных обслуживаемых систем и автоматов.

21. Пескослепщик

Параграф 1. Пескослепщик, 2-й разряд

319. Характеристика работ:

изготовление пескослепков с макетов или болванок простой конфигурации;

контроль температурного pежима при смешении компонентов песко-массы, а также длительности затвердевания песко-массы, проверка по внешнему виду качества пескослепка;

транспортировка песко-слепков различными подъемно-транспортными средствами;

приготовление состава из эпоксидных смол и песко-клеевого состава;

подготовка песка, отвешивание компонентов песко-массы, смешивание массы;

подготовка исходных материалов для приготовления песко - клеевой массы, смоляного клея, парафина и других;

сушка и просеивание песка, подготовка поверхности макета или болванки под снятие пескослепка (закрашивание поверхности, нанесение парафина), очистка посуды от клея и песко-массы.

320. Должен знать:

технологический процесс изготовления песко–слепка;

основные свойства песка и процесс его подготовки для изготовления песко–слепков;

порядок подготовки поверхности пакета или болванки под снятие пескослепка;

правила транспортировки пескослепков;

способы контроля изделий из песко-массы, возможные дефекты пескослепков, их причины и меры предупреждения;

правила пользования и хранения исходных материалов песко-массы и пескослепков, состав;

механические и химические свойства компонентов песко–массы;

правила пользования технической документацией, рабочими чертежами, техническими картами, производственными инструкциями, и так далее.

321. Примеры работ:

1) пуансоны и матрицы для лючков фюзеляжа и подобных деталей.

Параграф 2. Пескослепщик, 3-й разряд

322. Характеристика работ:

изготовление пескослепков с макетов или болванок средней сложности конфигурации;

заливка эталонов из эпоксидных смол и песко-клеевой массы;

приготовление клея на фенольной основе, клея типа ВИАМ-63, тарировка песка, составление смеси песка с клеем для приготовления состава песко-клеевой массы;

подготовка отлепливаемого макета (натирка парафином, нанесение клея на макет и все внутренние элементы каркаса, покрытие полотном и вторичное нанесение клея);

отделка пескослепков (шкурение, шпаклевание);

очистка макета от песко-клеевой массы.

323. Должен знать:

инструкции по составлению клея и песко-клеевой массы;

устройство песко-мешалок и правила их эксплуатации;

технологический процесс подготовки поверхности песко-слепка и методы устранения дефектов;

режимы просушивания пескослепков.

324. Примеры работ:

1) пуансоны и матрицы средней сложности для обшивок фюзеляжа, мотогондол.

Параграф 3. Пескослепщик, 4-й разряд

325. Характеристика работ:

изготовление длинномерных пескослепков с макетов или болванок сложной конфигурации;

приготовление графитовой шпаклевки и шпаклевание длинномерных пескослепков на плавность согласно допускам на изготовление оснастки;

механизированное и ручное приготовление песко-массы, ручное приготовление массы МЦ и клея на фенольной основе;

составление смеси смолы с керосиновым компонентом для приготовления клея, смеси цемента с гипсом для приготовления массы МЦ;

заполнение массой МЦ и песко-массой контрольных макетов, болванок, слепков;

восстановление рисок на пуансонах ПСК.

326. Должен знать:

технологический процесс изготовления пескослепков, допуски на изготовление пескослепков разной конфигурации;

рецепты и способы составления клеев, массы МЦ и песко-массы, химические свойства, применяемыx материалов;

правила хранения смолы, обращения с применяемыми материалами и дозировочной посудой, пользования автоматами клееварения и песко-мешалками.

327. Примеры работ:

1) корпусы цилиндрические спец. изделий;

2) пуансоны и матрицы сложной конфигурации и больших габаритов для зализов, обшивок крыла, жесткостей сложной конфигурации.

Параграф 4. Пескослепщик, 5-й разряд

328. Характеристика работ:

изготовление пескослепков с эталонов поверхности и эталонируемых поверхностей трубопроводов сложной конфигурации;

приготовление эпоксидного клея на основе соответствующих эпоксидных смол;

заполнение эпоксидным клеем формы трубопроводов и эталонов поверхностей с проклейкой толщины деталей;

изготовление сложных пескослепков с применением эпоксидной смолы с последующей обработкой по шаблонам.

329. Должен знать:

технологические особенности изготовления сложных слепков по различным рецептам песко-клеевой массы;

способы проверки и контроля состава используемых компонентов и их технологических свойств;

технические условия и требования на изготовление точных и сложных пескослепков;

конструкцию и условия применения используемого вспомогательного оборудования, оснастки и инструмента;

правила чтения сложных чертежей.

330. Примеры работ:

1) пуансоны и матрицы сложной конфигурации типа штампов и пресс-форм на поперечные и продольные сечения - изготовление пескослепков с последующей обработкой по шаблонам.

Параграф 5. Пескослепщик, 6-й разряд

331. Характеристика работ:

изготовление сложных комплектовочных пескослепков для агрегатов и узлов летательных аппаратов, имеющих сложные аэродинамические профили, поверхности двойной кривиз-ны и так далее;

облицовка эпоксидными композициями заготовок под эталоны песко-слепков и макетов сложной кривизны и сложных сопрягаемых поверхностей.

332. Должен знать:

технические требования, предъявляемые к сложной оснастке и методы ее доводки;

методы точного контроля песко-слепков для агрегатов и узлов летательных аппаратов, имеющих сложные аэродинамические профили, поверхности двойной кривизны;

правила и способы восстановления поверхностей песко-слепков в процессе их эксплуатации;

методы расчета количественного расхода применяемых материалов.

333. Примеры работ:

1) диафрагмы воздухозаборников и хвостовые коки - изготовление комлектовочных пескослепков по шаблонам;

2) носовые и средние части фюзеляжей с воздухозаборниками - облицовка эпоксидными композициями заготовок под эталоны поверхностей, пескослепков и макетов;

3) сидения катапультные - изготовление пескослепков и переходных пескослепков для выклейки деталей из пластика;

4) стойки шасси основные сложной конфигурации – изготовление песко-слепков.

22. Полировщик лопаток

Параграф 1. Полировщик лопаток, 2-й разряд

334. Характеристика работ:

полирование лопаток двигателя, имеющих несложную геометрическую форму и небольшое количество контрольных сечений (до трех);

устранение шероховатости на профильной поверхности лопатки на универсальных полировальных станках (полировальных бабках) абразивными и войлочными кругами.

335. Должен знать:

правила управления и обслуживания полировальных станков (полировальных бабок), наименование и назначение отдельных частей станка;

назначение и правила применения используемых полировальных приспособлений;

правила подбора, установки и крепления полировальных кругов, назначение, правила подбора и применения полировальных паст;

основы системы (ЕСДП) СЭВ, основные сведения о параметрах обработки поверхностей;

назначение и правила применения используемого контрольно-измерительного инструмента.

336. Примеры работ:

1) лопатки компрессорные, турбинные, вентиляторные, имеющие прямолинейный несложных профиль и небольшое количество сечений – полирование;

2) лопатки турбинные, компрессорные, вентиляторные с числом расчетных сечений до трех - устранение шероховатости на поверхности пера лопатки при ремонте.

Параграф 2. Полировщик лопаток, 3-й разряд

337. Характеристика работ:

полирование и глянцевание с доводкой и подгонкой алюминиевых и стальных лопаток двигателя, имеющих несложную геометрическую форму, с количеством контрольных сечений до четырех на универсальных полировальных станках абразивными и войлочными кругами и на специальных виброполировальных станках;

обеспечение заданных размеров пера и радиусов переходов на турбинных и компрессорных лопатках двигателя несложного профиля, имеющих небольшое количество контрольных сечений;

уничтожение коррозии, забоин и шероховатостей поверхности и кромок пера лопаток двигателя переменного профиля с допуском по зазору до 0,08 мм и обеспечением шероховатости поверхности до 8-10 классов.

338. Должен знать:

устройство и принцип работы, и способы подналадки доводочно-полировальных станков;

правила применения используемого абразивного и полировального инструмента, пастами, мастиками в зависимости от обрабатываемого материала и требуемой чистоты обработки поверхности детали;

виды коррозии и применяемые антикоррозийные покрытия;

правила применения используемого универсального и специального контрольно-измерительного инструмента;

системы допусков и посадок, основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

339. Примеры работ:

1) лопатки компрессорные стальные и из алюминиевых сплавов с числом расчетных сечений до четырех - уничтожение коррозии, механических повреждений и шероховатости при ремонте профиля;

2) лопатки сопловых аппаратов турбостартера и двигателя летательного аппарата - полирование пера и радиусов после литья;

3) лопатки турбинные, компрессорные и вентиляторные несложного профиля с количеством контрольных сечений до четырех - доводка и размерное полирование с соблюдением размеров профиля и чистоты поверхности.

Параграф 3. Полировщик лопаток, 4-й разряд

340. Характеристика работ:

полирование и глянцевание с подгонкой и доводкой лопаток двигателей, имеющих геометрический профиль средней сложности и небольшую величину угла закрутки с количеством контрольных сечений до шести, доводка и полирование лопаток со снятием металла до 0,5 мм с каждой стороны профиля пера при точности изготовления входных и выходных кромок до 0,07 мм и шероховатости поверхности до 8-10 классов;

удаление коррозии и забоин с профильной поверхности, входной и выходной кромок пера при ремонте лопаток двигателя средней сложности на универсальных полировальных станках размерным полированием абразивными и войлочными кругами.

341. Должен знать:

назначение и конструкцию лопаток двигателя, маркировку материалов, применяемых для изготовления лопаток;

государственные стандарты на абразивные и полировальные круги, пасты;

правила фасонной заправки и балансировки абразивных кругов, температурное влияние на размеры профиля лопатки двигателя при полировании;

методы устранения возможных дефектов полирования лопаток двигателя;

правила чтения чертежей;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей;

правила пользования средствами контроля геометрических размеров элементов лопаток двигателя.

342. Примеры работ:

1) лопатки нулевого направляющего аппарата - размерное полирование пера после механической обработки;

2) лопатки турбинные, компрессорные и вентиляторные, имеющие геометрический профиль средней сложности - уничтожение коррозии, механических повреждений и шероховатости при ремонте профиля пера;

3) лопатки турбины пусковых двигателей малогабаритные рабочие - доводка и полирование

Параграф 4. Полировщик лопаток, 5-й разряд

343. Характеристика работ:

доводка, полирование и глянцевание лопаток двигателя сложного переменного, криволинейного геометрического профиля с количеством контрольных сечений свыше шести из различных материалов, в том числе из жаропрочных сталей и титановых сплавов, с допуском по зазору до 0,07 мм;

удаление коррозии и забоин с профильной поверхности и кромок пера лопаток двигателя сложного переменного геометрического профиля при ремонте лопаток с обеспечением шероховатости поверхности до 12 класса размерным полированием абразивными и войлочными кругами;

измерение полученных действительных размеров лопаток и отклонения от заданных форм с применением сложных контрольно-измерительных приборов.

344. Должен знать:

целевое назначение и конструкцию лопаток двигателей;

физико- технические свойства применяемых материалов, особенности обработки титановых сплавов, марки абразивных и полировальных кругов, правила балансировки кругов;

технические условия на полирование лопаток двигателя;

правила чтения чертежей, технические условия на полирование лопаток, правила применения современных средств контроля качества лопаток;

виды и причины брака и дефектов полирования лопаток, способы их предупреждения и устранения;

способы предупреждения наклепа и остаточного напряжения в поверхностном слое металла;

методы определения технического состояния лопаток двигателя;

конструкцию применяемого контрольно-измерительного инструмента и принцип действия прибора оптико-механического контроля лопаток двигателя;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

345. Примеры работ:

1) лопатки сопловых направляющих аппаратов пустотелые однополочные и двуполочные литые - окончательная полирование, доводка и глянцовка;

2) лопатки турбинные, компрессорные и вентиляторные с числом контрольных сечений более шести - доводка и полирование при изготовлении и peмонтe пера лопатки, пораженного коррозией и забоинами.

Параграф 5. Полировщик лопаток, 6-й разряд

346. Характеристика работ:

окончательная доводка и полирование лопаток двигателя сложного переменного геометрического профиля, изготовляемых из различных материалов и имеющих большой угол закрутки;

изготовление опытных образцов, моделей и эталонов размеров и чистоты лопаток двигателей;

изготовление копиров.

347. Должен знать:

физико-механические свойства применяемых материалов и особенности обработки жаропрочных и титановых сплавов;

технические условия копировки лопаток двигателя, нормативные документы и чертежи по доработке лопаток двигателя;

способы высокопроизводительной работы и достижения высокой точности обработки поверхности лопаток двигателя;

правила расчетов, связанных с выполнением сложных полировальных работ;

технические средства контроля лопаток;

устройство приборов оптико-механического контроля.

348. Примеры работ:

1) лопатки сложного геометрического профиля с бандажными полками и с большим количеством контрольных сечений - подгонка и полирование, а также уничтожение коррозии и царапин при ремонте;

2) лопатки турбинные и компрессорные пустотелые - изготовление образцов и эталонов;

3) лопатки турбинные, компрессорные и вентиляторные с числом контрольных сечений, равным десяти или более десяти - подгонка, полирование и глянцовка.

23. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного оборудования

Параграф 1. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 2-й разряд

349. Характеристика работ:

ремонт простых электрических цепей с использованием электроизмерительных приборов типа амперметров, вольтметров, тестеров и так далее, по простым принципиальным схемам;

разборка простого радиоэлектронного оборудования летательных аппаратов;

изготовление несложных кабелей;

пайка элементов радиоэлектронного оборудования согласно простым принципиальным схемам;

выполнение несложных слесарных операций при ремонте блоков радиоэлектронного оборудования.

350. Должен знать:

технологию разборки блоков радиоэлектронного оборудования летательных аппаратов, назначение радиоэлектронного оборудования;

правила пользования несложными измерительными приборами;

технологию пайки простых элементов схем радиоэлектронного оборудования и составы основных припоев;

основные сведения о материалах, применяемых при проводимом ремонте;

слесарное дело в объеме выполняемых работ.

351. Примеры работ:

1) антенны без сложных кинематических схем, фильтры, аморт. рамы, панели крепления блоков радиоэлектронного оборудования - визуальная дефектация;

2) блоки радиоэлектронного оборудования, выполненные на основе объемного монтажа и печатных плат с шагом более 5 мм, - замена резисторов, конденсаторов, трансформаторов;

3) блоки радиоэлектронного оборудования - удаление коррозии с деталей;

4) датчики сельсинные – разборка;

5) детали и провода - маркировка согласно принципиальным и монтажным схемам;

6) кабели соединительные, многожильные, межблочные – ремонт;

7) панели управления типа ПУР, ПУАТК - разметка, сверление, гибка, клепка, пайка при ремонте;

8) резисторы, дроссели, трансформаторы - проверка с помощью контрольно-измерительных приборов.

Параграф 2. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 3-й разряд

352. Характеристика работ:

ремонт, сборка узлов и деталей несложной радиоэлектронной аппаратуры;

разборка средней сложности агрегатов и блоков радиоэлектронной аппаратуры;

пайка навесных деталей и узлов несложных блоков и агрегатов радиоэлектронной аппаратуры согласно несложным принципиальным схемам;

определение типичных неисправностей деталей ремонтируемого радиооборудования;

определение комплектности радиоэлектронного оборудования, снятого с летательного аппарата.

353. Должен знать:

технологию ремонта и разборки агрегатов и блоков радиоэлектронной аппаратуры;

принцип их работы, конструкцию, назначение, источники питания испытательных стендов, их назначение, правила эксплуатации;

правила применения контрольно - измерительной аппаратуры и специального инструмента;

причины появления коррозии, способы защиты от нее, технологию пайки несложных деталей и узлов, блоков и агрегатов радиоэлектронной аппаратуры;

основы электро- и радиотехники, технологическую и рабочую документацию ремонтируемых блоков и агрегатов.

354. Примеры работ:

1) блоки радиоэлектронной аппаратуры, выполненные на основе печатных плат с шагом менее 5 мм – ремонт;

2) блоки радиоэлектронные - прозвонка монтажа;

3) приборы стрелочные типа "Пеленг", "Микрон" – ремонт;

4) пульты управления со сложными электрическими и кинематическими схемами - проверка на соответствие техническим условиям;

5) радио - лампы, транзисторы - проверка, тренировка и испытание на соответствие техническим условиям на установках типа ИРП-1М, ЛЗ-3;

6) реле - проверка параметров в статическом и динамическом режимах.

Параграф 3. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 4-й разряд

355. Характеристика работ:

ремонт и сборка радиоэлектронной аппаратуры средней сложности;

разборка сложной радиоэлектронной аппаратуры на узлы и детали;

определение технического состояния ремонтируемого радиоэлектронного оборудования;

проверка параметров и снятие характеристик ремонтируемой радиоэлектронной аппаратуры при помощи контрольно-измерительной аппаратуры;

пайка схем в микромодульном исполнении, сложных деталей и ламп радиоэлектронной аппаратуры;

замер режимов работы радиоэлементов согласно электро-калибровочным картам;

вибро-испытания радиоэлектронной аппаратуры.

356. Должен знать:

наименование, назначение, правила эксплуатации и технологию ремонта радиоэлектронной аппаратуры средней сложности;

методику проверки основных параметров радиоэлектронной аппаратуры (точность градуировки, чувствительность, глубина модуляции, мощность и так далее) с помощью контрольно - измерительной аппаратуры;

принцип действия и правила эксплуатации основной измерительной аппаратуры (генераторов стандартных сигналов, звуковых генераторов, волномеров, модулеметров, кварцевых калибраторов, измерителей выхода, испытателей лама, эквивалентов антенн), также специальной аппаратуры, предназначенной для проверки и настройки определенного типа радиоаппаратуры и радиоэлектронных устройств;

назначение, марки и свойства материалов, применяемых при ремонте радиоэлектронной аппаратуры, марки монтажных и обмоточных проводов, систему допусков и посадок;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей деталей радиоэлектронной аппаратуры;

основы электротехники, радиотехники, радиолокации;

технологию пайки схем в микромодульном исполнении.

357. Примеры работ:

1) блоки питания типа ВПП, ВПВ, ВКС - сборка, монтаж;

2) платы печатные, многослойные - ремонт, замена многовыводных микросхем;

3) платы питания типа ПВС-27, ПВ-11, - ремонт, регулирование;

4) радиолампы модуляторные и генераторные - проверка параметров;

5) схемы в микромодульном исполнении – пайка;

6) транзисторы, микросхемы - проверка параметров.

Параграф 4. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 5-й разряд

358. Характеристика работ:

ремонт и настройка блоков радиоэлектронного оборудования (без обязательной комплексной настройки), функционально и схематически ориентированного в одном из направлений электроники (приемо - передающее, цифровое, локационное);

климатические испытания радиоэлектронного оборудования;

дефектация радиоэлектронного оборудования всех групп сложности;

прием и сдача радиоэлектронного оборудования с оформлением соответствующей документации.

359. Должен знать:

назначение, конструкцию, принцип действия, технические данные и правила эксплуатации ремонтируемого радиоэлектронного оборудования;

способы настройки блоков и узлов радиоэлектронного оборудования по направлению специализации их работы, методику настройки и снятия основных параметров приемо-передающей, навигационной и опознавательной радиоэлектронной аппаратуры, радиоэлектронные схемы по выбранной специализации на уровне функциональных схем блоков и устройств радиоэлектронного оборудования;

основные методы дефектации радиоэлектронного оборудования;

правила дефектации и способы восстановления антикоррозийных и лакокрасочных покрытий, виды термообработки металлов;

технологию пайки всевозможных соединений радиоэлектронного оборудования;

основы электро- и радиотехники, радиолокации.

360. Примеры работ:

1) блоки электронно-вычислительных машин – регулирование;

2) изделия типа КП-7, КП-3 - настройка блоков;

3) изделия типа СП-50, УС8 - настройка, регулирование;

4) приемники, передатчики, шифраторы, дешифраторы - проверка на соответствие техническим условиям.

Параграф 5. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 6-й разряд

361. Характеристика работ:

ремонт и настройка блоков радиоэлектронной аппаратуры, включая комплексную настройку, функционально и схематически ориентированной в одном из направлений электроники (приемо-передающая, цифровая, локационная) по принципиальным схемам, при помощи измерительной техники общего применения и функционально ориентированной в направлении производимых работ;

дефектация, ремонт, регулирование и испытание сложных блоков, плат, устройств радиоэлектронной аппаратуры с использованием специального оборудования тестового контроля;

выполнение необходимых расчетов, связанных с ремонтом и сборкой радиоэлектронной аппаратуры.

362. Должен знать:

технологию ремонта, настройки и испытания узлов и блоков радиоэлектронной аппаратуры различного функционального назначения;

технологию комплексной настройки блоков радиоэлектронной аппаратуры по выбранной специализации;

способы устранения неисправностей в ремонтируемой радиоэлектронной аппаратуре;

принцип действия, назначение способы и регулирования каждого радиоэлемента, радиоэлектронные схемы различного функционального назначения;

основные сведения по электровакуумной технике и о полупроводниковых приборах.

363. Примеры работ:

1) блоки высокой частоты радиоэлектронного оборудования – ремонт, регулирование;

2) блоки изделий типа А-811, КП-2 - ремонт, настройка;

3) блоки индикации, синхронизации, координатно-радиолокационҒных и радионавигационных станций - ремонт, регулирование;

4) передатчики, приемники и другие специальные блоки радиоэлекҒтронного оборудования - дефектация электрическим включением комплекта изделия.

Параграф 6. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 7-й разряд

364. Характеристика работ:

ремонт, настройка и регулирование радиоэлектронной аппаратуры различного функционального назначения, за исключением сложных управляющих и вычислительных комплексов;

электрическое и механическое регулирование, настройка и полная проверка, испытание и сдача сложных электро-механических, радиотехнических, электронно-вычислительных устройств, механизмов и систем со снятием электрических параметров с помощью сложных контрольно-измерительных приборов и ЭВМ;

комплексная настройка блоков и изделий различного функционального назначения (цифровая, импульсная, локационная, приемо-передающая);

сборка сложных измерительных схем и настройка их для комплексной проверки и испытания радиоэлектронной аппаратуры;

доработка или изменение радиоэлектронных схем различного функционального назначения с целью достижения требуемых параметров;

подбор оптимальных режимов работы радиоэлектронной аппаратуры и приборов при их комплексной проверке.

365. Должен знать:

технологию ремонта и настройки сложной радиоэлектронной аппаратуры различного функционального назначения, радиоэлектронные схемы различного функционального назначения;

назначение и устройство применяемой сложной контрольно-измерительной аппаратуры, используемой в работе ЭВМ;

методы подбора оптимальных режимов работы радиоэлектронной аппаратуры и приборов при комплексной настройке радиоэлектронного оборудования;

основы электровакуумной и полупроводниковой техники, схемо - техники, микропроцессорной техники, программирования на одном–двуx языках высокого уровня и на языке ассемблера для одного-двух микропроцессорных комплектов.

366. Требуется среднее профессиональное образование.

367. Примеры работ:

1) блоки индикации, генераторные блоки, блоки пультов управления - комплексная настройка при ремонте;

2) допплеровский измеритель скорости - комплексная настройка при ремонте;

3) приемники радиолокационные - комплексная настройка при ремонте.

Параграф 7. Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного

оборудования, 8-й разряд

368. Характеристика работ:

ремонт, настройка и регулировка радиоэлектронной аппаратуры различного функционального назначения, включая сложные управляющие и вычислительные комплексы;

определение ремонтопригодности технического состояния и требуемого уровня восстановительных работ;

ремонт сложных электромеханических, радиотехнических, электро-вычислительных устройств, механизмов и приборов, работающих совместно, с применением сложных принципиальных схем и контрольно-измерительной аппаратуры;

анализ взаимодействия изделий радиоэлектронной аппаратуры в многофункциональных комплексах, определение параметров комплексов, требующих корректировки или настройки;

ремонт, настройка и регулирование опытной, экспериментальной и уникальной радиоэлектронной аппаратуры;

проверка ремонтируемой радиоэлектронной аппаратуры на летательном аппарате, устранение неисправностей с использованием сложных сборочных чертежей, проведением необходимых расчетов;

сопряжение радиолокационных систем с выносными индикаторами системы посадки на аэродроме;

разработка и сборка электросхем, а также уникального и экспериментального оборудования для дефектации и настройки сложного радиоэлектронного оборудования;

ремонт микропроцессорных систем.

369. Должен знать:

особенности технологии ремонта сложного, уникального и экспериментального радиоэлектронного оборудования;

технологию составления схем по автоматике, цифровой и импульсной технике, схем узлов радиолокационной аппаратуры, приемо-передающих устройств, антенно-фидерных систем;

правила чтения программ, написанных на одном-двух языках высокого уровня и на языке ассемблера для одного - двухx микропроцессорных комплектов;

правила чтения сложных радиоэлектронных схем, включая микропроцессорные;

устройство и принцип действия полупроводниковой, электровакуумной, схемо- и микро-процессорной техники, теорию программирования в объеме производимых работ.

370. Требуется среднее профессиональное образование.

371. Примеры работ:

1) комплекты связи, вооружения, индивидуальной защиты - ремонт, проверка и регулирование на летательном аппарате;

2) изделия типа К-22, СОМ-64 - комплексная настройка.

24. Радист–радиолокаторщик

Параграф 1. Радист–радиолокаторщик, 4-й разряд

372. Характеристика работ:

осмотр и подготовка радиосвязной, радионавигационной и радиолокационной наземной техники перед летными испытаниями;

отработка и настройка связных радиостанций;

проведение отдельных регламентных работ;

проверка и ремонт обслуживаемых блоков;

диагностирование неисправностей до сменного блока;

замена отдельных деталей и узлов: магнетронов, плистронов и радиоламп в выходных каскадах;

выполнение паяльных работ.

373. Должен знать:

принцип работы радиостанций, радиомаяков, радиолокационных станций, контрольно-измерительных и электронных приборов, методы диагностирования и тестирования электронных блоков и узлов, устройство и назначение блоков и узлов, правила чтения фидерных и монтажных схем, правила и способы применения контрольно-измерительной аппаратуры, инструкции по эксплуатации радио- и радиолокационных станций, основы электротехники, радиотехники, радиолокации и радиомонтажного дела.

Параграф 2. Радист–радиолокаторщик, 5-й разряд

374. Характеристика работ:

подготовка, проверка работоспособности и настройка радиосвязной, радионавигационной и радиолокационной наземной техники перед летными испытаниями согласно инструкции по эксплуатации с применением специальных приборов;

включение, проверка основных параметров, настройка, регулирование и выполнение регламентных работ на радиолокационной системе посадки под руководством радиста-радиолокаторщика более высокой квалификации;

выявление и устранение дефектов радиостанций при отсутствии перехода с работы от одной станции на другую;

диагностирование отказов, поиск неисправностей в работе обслуживаемого оборудования с точностью до функционального типового элемента;

ремонт, настройка и испытание радиосвязной, радионавигационной и радиолокационной техники, выполненной на электровакуумных, полупроводниковых приборах и интегральных микросхемах;

выполнение регламентных работ со вскрытием блоков радиостанций, чисткой потенциометров, контрактных поверхностей и тому подобное;

заполнение технической документации.

375. Должен знать:

конструкцию обслуживаемого оборудования, функциональные и принципиальные схемы блоков и узлов радиостанций;

методы разборки и сборки, ремонта, монтажа, регулировки и испытаний обслуживаемого оборудования, узлов и блоков;

назначение и принципы взаимодействия отдельных обслуживаемых узлов и блоков в составе радиолокационной системы или комплекса, конструкцию;

правила настройки и применения контрольно - измерительных приборов и стендов;

основы микроэлектроники.

Параграф 3. Радист–радиолокаторщик, 6-й разряд

376. Характеристика работ:

диагностирование узлов и систем радиолокационной станции;

выполнение необходимых расчетов, анализ причин неисправностей в работе обслуживаемого оборудования с выбором метода их устранения и устранение;

подготовка, проверка работоспособности и полная настройка радиосвязной, радионавигационной и радиолокационной наземной техники перед летными испытаниями;

настройка и ремонт дистанционного управления радиостанцией;

замер основных параметров приемо-передающих трактов в процессе их подготовки к работе, снятие характеристик, осциллограмм и построение графиков, ремонт и настройка модуляторов;

горизонтирование и юстировка антенн, снятие углов закрытия;

выполнение регламентных работ в полном объеме.

377. Должен знать:

устройство и конструктивные особенности, принцип действия и режимы работы обслуживаемого оборудования;

функциональные и принципиальные схемы радиостанций, радиомаяков и радиолокационных станций;

схемы связи с выносной радиоаппаратурой;

виды неисправностей в обслуживаемой технике и способы их устранения в аэродромных и лабораторных условиях;

устройство и принцип действия обслуживаемых радиотехнических устройств;

основы электроники, радиотехники, радиолокации.

378. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 4.

Радист–радиолокаторщик, 7-й разряд

379. Характеристика работ:

включение, проверка основных параметров, настройка, регулирование, полный ремонт радиолокационной системы посадки;

полная настройка с заменой отдельных узлов всего комплекса радиолокационной станции и проверкой ее функциональной схемы;

подготовка к работе и комплексная настройка в отдельных эксплуатационных режимах радиосвязной, радионавигационной и радиолокационной наземной техники, обеспечение полетов перед летными испытаниями;

выявление сложных дефектов в обслуживаемых технике (оборудовании), аппаратуре и системах, а также в принципиальных и монтажных схемах;

анализ выявленных дефектов и их устранение в аэродромных и лабораторных условиях;

настройка контрольной аппаратуры радиомаяков, радиостанций и радиолокационных станций;

проведение работ по замерам взаимопомех и выявление причин их возникновения;

подготовка к облету и облет обслуживаемой техники;

оказание помощи руководителю полетами в выводе летательных аппаратов на точку в неблагоприятных условиях.

380. Должен знать:

устройство, принцип действия и режимы работы обслуживаемого оборудования;

конструктивные и электрические особенности электронных устройств, выполненных на интегральных микросхемах;

назначение и возможности использования контрольно-измерительной аппаратуры на базе микропроцессорной техники;

программы испытаний и исследований;

методы и способы электрического, механического и комплексного регулирования обслуживаемой аппаратуры, элементы расчета схем радиоустройств (преобразователей частоты, модуляторов, УПЧ и так далее);

основы схемотехники и микропроцессорной техники.

381. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 5. Радист–радиолокаторщик, 8-й разряд

382. Характеристика работ:

подготовка к работе и комплексная настройка в различных эксплуатационных режимах радиосвязной, радионавигационной и радиолокационной наземной техники обеспечения полетов перед летными испытаниями;

выявление и устранение сложных конструктивных недостатков и схемных дефектов в обслуживаемой технике (оборудовании), аппаратуре, системах, а также принципиальных и монтажных схемах;

участие в разработке и конструировании опытных образцов радиоаппаратуры, устройств, средств радио - и электро - автоматики, в модернизации обслуживаемого оборудования, направленной на повышение качества и надежности его работы;

комплексное регулирование электронных устройств;

ремонт и параметрическая наладка электроприводов, систем управления, контрольной и выносной аппаратуры и другого сложного оборудования.

383. Должен знать:

алгоритмы функционирования обслуживаемого оборудования, систему его машинных команд и систем управления;

конструктивные особенности систем управления обслуживаемого оборудования и его систем передач данных;

методы и способы переналадки электронного оборудования;

системы управления и аппаратуры передачи данных, конструктивные особенности электровакуумных, полупроводниковых, интегральных и цифровых приборов в применяемом оборудовании и их зарубежных аналогов.

384. Требуется среднее профессиональное образование.

25. Разметчик плазовый

Параграф 1. Разметчик плазовый, 2-й разряд

385. Характеристика работ:

разметка несложных контуров и базовых линий на болванках, формблоках, пескослепках по детальным несложным сборочным чертежам и шаблонам;

копирование обводов и базовых линий с теоретических плазов на винипроз;

построение и увязка на конструктивных плазах контуров и сечений несложных деталей летательных аппаратов;

разметка на шаблонах конструкции несложных узлов летательных аппаратов;

реставрация простых плазов по дефектным ведомостям.

386. Должен знать:

способы простых геометрических построений, требуемых для выполнения разметки;

устройство плаза, назначение и характер плазовых работ, разновидности информаций на плазах и шаблонах;

правила пользования плазовым, разметочным, измерительным и чертежным инструментами;

технические требования, предъявляемые к изготовлению плазов и шаблонов.

387. Примеры работ:

1) болванки и пескослепки не сложных люков, накладок, лент - разметка и увязка;

2) плазы конструктивные кронштейнов, лючков, крышек, полок, фитингов, ушей, сухарей, угольников и тому подобные - построение и увязка;

3) плазы конструктивные, несложные - копирование на винипрозовые плазы.

Параграф 2. Разметчик плазовый, 3-й разряд

388. Характеристика работ:

разметка на болванках, формо - блоках, песко-слепках средней сложности контуров и технологических вырезов деталей летательных аппаратов по сборочным чертежам и шаблонам;

построение и увязка на конструктивных плазах контуров, сечений, конструкций узлов и деталей летательных аппаратов средней сложности;

копирование сложных теоретических и конструктивных плазов на винипроз;

разметка на шаблонах конструкций узлов летательных аппаратов средней сложности;

выполнение расчетов средней сложности.

389. Должен знать:

методику построения несложных теоретических сечений;

основные геометрические, тригонометрические зависимости и построения;

методы теоретической увязки обводов агрегатов летательных аппаратов;

метод кривых второго порядка, батоксов и горизонталей, лучевой метод образования сечений, плазо-кондукторный метод увязки плазов;

основные сведения о техническом черчении, геометрии, тригонометрии.

390. Примеры работ:

1) болванки и пескослепки люков, окантовок и других деталей средней сложности - разметка и увязка;

2) плазы конструктивные панелей, люков, окантовок - построение и увязка;

3) плазы конструктивные съемных носков крыла, перегородок бимса, противопожарных перегородок - построение, увязка, копирование;

4) плазы контуров и сечений стыковых гребенок и рам - построение и увязка с выполнением средней сложности расчетов.

Параграф 3. Разметчик плазовый, 4-й разряд

391. Характеристика работ:

разметка на болванках и формо-блоках базовых линий, контуров и вырезов сложной конфигурации по сборочным чертежам и шаблонам с применением сложного разметочного инструмента и приспособлений;

расчет и построение косых сечений по заданному углу;

расчет и составление таблиц малок, плазовых таблиц;

построение и увязка на конструктивном плазе сложных узлов летательного аппарата.

392. Должен знать:

методы расчета лучевых и координатных таблиц;

правила построения кривых второго порядка с помощью струнили ниток по данным расчетов;

методы вычерчивания конструктивных плазов по сложным агрегатно-сборочным чертежам с выполнением необходимых расчетов;

устройство и способы применения различной сложности плазового, разметочного, чертежного и измерительного инструментов, приборов и приспособлений;

основы геометрии, тригонометрии и проекционного черчения.

393. Примеры работ:

1) болванки обшивок, окантовок, люков сложных конструкций - разметка, увязка;

2) плазы конструктивные шпангоутов, нервюр, лонжеронов - разметка, увязка;

3) плазы конструктивные шпангоутов, баков, маслобаков, контейнеров - построение и увязка;

4) шаблоны ШКК силовых шпангоутов, нервюр, лонжеронов - разметка и увязка.

Параграф 4. Разметчик плазовый, 5-й разряд

394. Характеристика работ:

разметка теоретических и конструктивных элементов на макетах поверхности сложных агрегатов летательных аппаратов с применением нивелира, сложного разметочного инструмента и приспособлений;

построение и увязка плазов сложных агрегатов летательных аппаратов с помощью координатографов;

составление плазовых схем и таблиц, расчет и построение косых сечений по двум заданным углам;

построение и увязка на плазе контуров и сечений сложных и больших габаритов деталей летательных аппаратов;

проверка и реставрация сложных плазов и шаблонов;

составление дефектных ведомостей.

395. Должен знать:

методы построения сложных теоретических сечений, методы сложной увязки узлов и агрегатов летательных аппаратов на конструктивных плазах;

свойства применяемых марок металлов и сплавов и их деформации при различной механической и термической обработках;

конструкцию и правила обслуживания координатографов, геометрию, тригонометрию, техническое черчение.

396. Примеры работ:

1) макеты поверхностей зализов, туннелей, гаргротов - полная разметка;

2) плазы контуров сложных деталей, стыковых гребенок, фитингов, рам, лонжеронов - построение и увязка конструкции;

3) плазы конструктивные створок шасси, входных дверей, окантовок люков и дверей контейнеров, силовых шпангоутов - построение и увязка;

4) шаблоны ШКК стыковых и силовых шпангоутов и нервюр - разметка и увязка.

Параграф 5. Разметчик плазовый, 6-й разряд

397. Характеристики работ:

разметка теоретических и конструктивных элементов на макетах поверхности сложных агрегатов тяжелых летательных аппаратов;

построение на плазе и проверка кинематических схем;

расчет раскроя обшивок;

разметка шаблонов, разъемов с увязкой конструкции стыковых гребенок и фитингов;

проверка и реставрация сложных плазов и шаблонов;

перенос размеров с натурной и масштабной плазовых разбивок в эскизы.

398. Должен знать:

различные методы конструктивной увязки сложных обводов на плазах;

способы применения тригонометрических и различных систематизированных таблиц при построении разверток и увязке контуров;

правила оформления теоретических чертежей, номенклатуру всех шаблонов, их назначение и применение, технические условия на изготовление конструктивных плазов и шаблонов;

основы технического черчения, геометрии, тригонометрии, начертательную геометрии, материаловедения, допуски и посадки.

399. Требуется среднее профессиональное образование.

400. Примеры работ:

1) макеты поверхности фонаря пилота, кормовой кабины с фонарем – разметка;

2) плазы конструктивные фонаря пилота, воздухозаборника, гондолы шасси, капотов - построение и увязка;

3) плазы увязочные кинематических схем шасси, элеронов, закрылков, подвижного стабилизатора - построение н проверка.

Параграф 6. Разметчик плазовый, 7-й разряд

401. Характеристика работ:

разметка теоретических и конструктивных элементов на макетах поверхности опытных и уникальных агрегатов летательных аппаратов;

полная наладка и контроль работы программных устройств, установок, вычислителей;

контроль и yвязка сложной плазово-шаблонной оснастки.

402. Должен знать:

правила применения особо точных оптических и лазерных приборов;

технические условия на изготовление особо точных плазов;

конструктивные различия координатографов и особенности их наладки;

основы программирования.

403. Требуется среднее профессиональное образование.

404. Примеры работ:

1) макеты поверхностей гондол шасси летательных аппаратов типа аэробусов – разметка;

2) плазы конструктивные особо сложных аэродинамических обводов поверхностей, имеющих двойную кривизну - построение, увязка.

26. Регулировщик-настройщик тренажеров

Параграф 1. Регулировщик-настройщик тренажеров, 4-й разряд

405. Характеристика работ:

настройка и регулировка отдельных блоков систем средней сложности тренажеров летательных аппаратов;

техническое обслуживание электронного оборудования, вычислительных машин и выявление отдельных неисправностей;

проведение испытаний систем средней сложности тренажеров летательных аппаратов в составе бригады и участие в сдаче их приемщику;

подготовка вычислительных машин к работе;

технический осмотр отдельных устройств и узлов средней сложности тренажеров летательных аппаратов;

проведение регламентных работ средней сложности на изделии тренажров летательных аппаратов.

406. Должен знать:

назначение и взаимодействие узлов отдельных элементов тренажеров, конструкцию регулируемой аппаратуры, руководящие и нормативные документы по эксплуатации и ремонту вычислительной техники;

методы и способы электрического и механического регулирования отдельных блоков и устройств тренажеров летательных аппаратов;

назначение контрольно-измерительных приборов, правила их использования и подключения к регулируемым устройствам, схемы подключения источников питания к тренажеру;

способы монтажа радиоэлектронной аппаратуры, технологию ремонта тренажеров одного типа летательных аппаратов;

методы выявления неисправностей регулируемых блоков, узлов и устройств;

основные принципы радионавигации самолетов, элементарные сведения по аэродинамике и динамике полета самолето - радиотехники.

Параграф 2. Регулировщик-настройщик тренажеров, 5-й разряд

407. Характеристика работ:

настройка и регулирование отдельных имитаторов систем тренажеров летательных аппаратов (кондиционирования, противопожарной защиты, внутрикабинных систем освещения, сигнализации, систем водоснабжения и канализации и тому подобное);

обеспечение технической эксплуатации электронного оборудования вычислительного центра;

замена деталей и узлов в системах тренажеров летательных аппаратов;

дефектация и ремонт электромеханических агрегатов;

расчет элементов монтажных схем и монтаж регулируемого оборудования;

ремонт имитаторов приборов систем тренажеров летательных аппаратов;

оформление технической документации.

408. Должен знать:

методы электрического и механического регулирования настраиваемых систем;

принципы действия и конструкции контрольно - измерительных приборов;

правила взаимодействия регулируемых систем тренажера с другими системами одного типа летательных аппаратов;

свойства материалов, применяемых для изготовления и ремонта тренажеров;

методы обнаружения неисправностей в регулируемых системах;

правила чтения монтажных и принципиальных схем;

основные сведения по аэродинамике и динамике полета летательных аппаратов;

основы электроники, радиотехники, автоматики, теории следящих систем.

409. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 3. Регулировщик-настройщик тренажеров, 6-й разряд

410. Характеристика работ:

регулирование сложных систем тренажеров серийных воздушных судов одного типа (топливной системы, гидросистемы, противообледенительной системы, взлетно-посадочных средств, системы визуальной обстановки, имитаторов речевых команд и других аналогичных систем);

монтаж систем имитаторов с отработкой и регулированием технических параметров, проверкой и расчетом монтажных схем;

обнаружение сложных неисправностей в системах и агрегатах тренажеров;

восстановление узлов, блоков и механизмов обслуживаемого оборудования;

проведение сложных регламентных работ на изделии тренажера.

411. Должен знать:

технико-эксплуатационные характеристики, конструктивные особенности, назначение и режимы работы оборудования тренажеров;

методы и способы наладки, регулирования и ремонта электронных систем, устройств и ЭВМ, руководящие и нормативные документы по эксплуатации и ремонту тренажеров;

назначение, принцип работы и взаимодействие всех систем летательных аппаратов;

основы электроники, электротехники, радиотехники, программирования и телевидения.

412. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 4. Регулировщик-настройщик тренажеров, 7-й разряд

413. Характеристика работ:

регулирование сложных систем тренажеров всех типов серийных воздушных судов (систем управления, электроснабжения, силовой установки, высотного и кислородного оборудования, имитаторов навигационной обстановки, динамики полета, пилотажных приборов, акустических шумов и других аналогичных систем);

осуществление комплексной автономной проверки и оценки работоспособности отрегулированного изделия, "облет" изделия;

проведение технической оценки летно-технических характеристик изделия тренажера со снятием осциллограмм и их расшифровка.

414. Должен знать:

конструктивные особенности сложных систем тренажеров различных типов, особенности их наладки, регулирования и ремонта;

методы расчета регулирования сложных систем тренажеров, основы математического обеспечения и программирования;

технические требования, предъявляемые к ремонту электронных устройств оборудования на базе микропроцессоров, мини и микро ЭВМ;

принципы построения систем телемеханики, комплекс технической документации по системам тренажеров и технические условия на эксплуатацию и проверку применяемого оборудования;

принципы радионавигации и работы специальных систем.

415. Требуется среднее профессиональное образование.

Параграф 5. Регулировщик-настройщик тренажеров, 8-й разряд

416. Характеристика работ:

настройка, регулирование, отлаживание опытных и экспериментальных образцов тренажеров летательных аппаратов;

участие в отработке конструктивных изменений изделий тренажеров, в периодических их испытаниях;

проведение доработки соответствующих мероприятий и уточнения технической документации;

диагностирование и профилактика неисправностей в системах ЭВМ и имитаторов, определение метода устранения неисправностей;

проверка правильности прохождения стандартных программ и команд;

комплексная наладка всех систем первых образцов тренажеров со сдачей их заказчику.

417. Должен знать:

конструкцию регулируемых изделий и особенности наладки опытных систем;

системы математического обеспечения и программирования всего комплекса имитаторов, формализованные языки программирования;

виды технических носителей информации и технические условия на их применение;

конструкцию диагностической и контрольно-измерительной аппаратуры на базе микропроцессорной техники, особенности ее использования, ремонта и проверки.

418. Требуется среднее профессиональное образование.

27. Сборщик изделий из стеклопластиков и органического стекла

Параграф 1. Сборщик изделий из стеклопластиков и

органического стекла, 1-й разряд

419. Характеристика работ:

раскрой (ножом или ножницами) стеклоткани по разметке или шаблонам при выклейке деталей простой конфигурации (заглушек, панелей, крышек, лючков, прокладок, шайб и так далее);

подготовка стеклоткани для выклейки деталей (промазка, пропитка связующими веществами, воздушная сушка), подготовка простых форм болванок, разъемных форм;

зачистка изделий из стеклопластиков и органического стекла однослойной конструкции от целлофана;

резка органического стекла прямолинейного контура на ленточных и дисковых пилах по шаблонам;

зачистка торцов стекла после резки, обдувка стекла воздухом от стружки;

оклейка стекла бумагой;

выполнение ручным и механизированным инструментом простых слесарных операций, резка ножовкой, опиливание, сверление и другое с применением измерительных инструментов;

удаление коррозии на деталях каркаса фонаря, зачистка забоин, заусенцев, граней и шлицев, снятие фасок на болтах и простых деталях ремонтируемых узлов, выполнение подсобных и вспомогательных работ при монтаже остекления.

420. Должен знать:

способы наложения листов стеклоткани на металлическую форму, режимы сушки выклеенных деталей из стеклоткани;

технологию изготовления из стекловолокна стекло – матов;

свойства компонентов, входящие в состав клея, инструкции по работе с оргстеклом;

устройство и назначение деталей ремонтируемых узлов, общие сведения по слесарным работам;

назначение и правила пользования простым слесарным и контрольно - измерительным инструментом;

основные понятия о точности обработки и способах ее достижения.

421. Примеры работ:

1) блистерные стекла – расконсервация;

2) обтекатели на стеклоткани простые - подготовка к ремонту;

3) тампоны и пакеты для хранения пленки – изготовление;

4) ткань болонья - раскрой.

Параграф 2. Сборщик изделий из стеклопластиков и

органического стекла, 2-й разряд

422. Характеристика работ:

изготовление многослойных стеклопластиковых деталей с прямыми поверхностями;

монтаж и демонтаж простых приспособлений и их очистка;

снятие и укладка шаблонов, электрообогревов;

зачистка деталей многослойных конструкций несложных форм;

участие в подготовке к испытаниям стекломатов, многослойных стеклопластиковых деталей макетов, узлов, изделий на прочность и герметичность;

разметка и раскрой стеклоткани по чертежам, болванкам, макетам, шаблонам и формам для выклейки изделий из стеклопластиков и органического стекла простых форм под руководством сборщика изделий из стеклопластиков и органического стекла более высокой квалификации;

приготовление смесей по заданным рецептам;

нанесение слоев на поверхность оснастки вручную и пистолетом;

укладка стеклоткани на оснастку;

разметка по шаблонам и резка органического стекла простых геометрических форм;

подготовка стекла простой конфигурации к склеиванию и плоскостное склеивание деталей;

удаление задиров и наклепа с сочленяемых плоскостей, деталей фонаря, контровка деталей.

423. Должен знать:

технологический процесс изготовления простых деталей из стеклоткани и оргстекла;

режимы формования, пропитки, выклейки, сушки и испытания стекло-матов, пакетов и стеклопластиковых деталей;

назначение теплоизоляции и электро-обогревов;

способы накладывания электрообогревов на детали;

правила пропитки стекломатериалов связующими;

свойства применяемых стеклотканей, композиционных материалов и их связующих;

назначение деталей из стеклопластиков и композиционных материалов, свойства и назначение органического стекла;

правила склеивания и наращивания оргстекла;

пользования ручным и механизированным инструментом;

правила чтения несложных чертежей.

424. Примеры работ:

1) диафрагмы, нервюры, кронштейны, обечайки, окантовки - нанесение клея;

2) крышки люков плоские - выклейка, формование, механическая доработка;

3) оснастка для выклейки - обезжиривание поверхностей ацетоном, спиртом;

4) ребра жесткости - изготовление контактным методом.

Параграф 3. Сборщик изделий из стеклопластиков и

органического стекла, 3-й разряд

425. Характеристика работ:

сборка узлов из стеклопластиковых и композиционных деталей с криволинейными поверхностями;

изготовление, подгонка и выклейка изделий из стеклопластиков и органического стекла средней сложности с сотовыми конструкциями;

выклейка стеклотканевых изделий по месту непосредственно на объекте;

обслуживание котлов-автоклавов, приспособлений для гидростатической пропитки, вакуумных установок и термокамеры, подключение вакуумных установок к вакуум-насосам, к воздушной и силовой сетям;

ручная доработка деталей средней сложности после механической обработки до требуемых чертежных размеров;

ведение технологического процесса распушения стеклянного бесщелочного волокна до заданного объемного веса на теребильных машинах;

наполнение оболочек и цилиндров распушенным стекловолокном;

сборка металлических каркасов фонаря, формовка и штамповка деталей простой формы из нагретого органического стекла;

подгонка деталей из органического стекла для склеивания;

проверка изготовленных стекол на оптические искажения;

загрузка органического стекла в электропечи и нагрев согласно технологии;

монтаж и демонтаж остекления негерметичных кабин;

разборка открывающихся блистеров;

замена уплотнительных элементов остекления.

426. Должен знать:

технологический процесс выклейки, расшлихтовки стеклоткани и композиционных материалов, склеивания сот, последовательности сборки узлов, наложения на изделие из стеклопластиков или органического стекла вакуум-чехла и его герметизации;

технологический режим вакуумирования и установки изделий в термокамере;

устройство термокамеры, вакуум-насоса, системы подводок трубопроводов и шлангов;

способы регулирования температуры в термо - камере и разрежения на изделии из стеклопластика или органического стекла;

правила установки прижимных приспособлений, процесс вакуумирования изделий из стеклопластиков и органического стекла по форме и по заданному технологическому режиму;

правила подключения вакуумной установки к вакуум-насосу сети сжатого воздуха, к силовой сети и контрольным приборам;

правила регулирования температуры в термо - камере, электрообогревателях;

технологию и технические условия на изготовление, монтаж и ремонт остекления, каркасов, фонарей простой формы;

технологию приготовления мастик и пасты для полировки стекла;

методы формовки органического стекла простых конфигураций.

427. Примеры работ:

1) защитные стекла, козырьки солнцезащитные, накладки, пластины - формование, вырезка вручную заготовок по чертежам, снятие фасок, обработка радиусов;

2) кольца жесткости, контейнеры - разметка (включая разметку по форме расположения изделия), раскрой, выклейка, формование и механическая доработка с подгонкой по месту непосредственно на объекте;

3) коробки для установки готовых изделий из стеклопластиков и органического стекла - раскрой стеклоткани, нанесение на поверхность оснастки связующего, выкладка стеклоткани, пропитка связующим, выдержка до полного отвердения;

4) панели контейнеров, аккумуляторов, топливных баков - изготовление методом выклейки, доводка;

5) стекла фонарей кабин пилотов вертолетов - проверка на оптические искажения, удаление и нанесение защитного (желатинового) покрытия.

Параграф 4. Сборщик изделий из стеклопластиков и

органического стекла, 4-й разряд

428. Характеристика работ:

изготовление: многослойных крупногабаритных конструкций средней сложности из стеклоткани и композиционных материалов с заполнителями методом выклейки и формования, изделий из стекловолокна и композиционных материалов методом напыления на специальных машинах;

доводка изделий из стеклопластиков и органического стекла до необходимых размеров согласно технологическим условиям;

заделка непроницаемых соединений;

контроль режимов пропитки изделий из стеклопластиков и органического стекла, размеров с применением индикаторных скоб и ультразвуковых установок;

сборка и выклейка сферического органического стекла с помощью нагрева в электропечи и формования по контуру макета;

формовка и штамповка деталей средней сложности из нагретого органического стекла;

подгонка формованного стекла к каркасам фонаря, полирование его до зеркальной чистоты с удалением выколок, забоин, рисок;

растяжение органического стекла на определенную толщину для приобретения им прочности (армирования) на специальных растягивающих машинах с проверкой качества органического стекла приборами и инструментами;

отжиг и нормализация изготовленных деталей из органического стекла;

склеивание двойных сферических стекол для герметических кабин с фрезерованием мест стыка с последующей проверкой на герметичность.

429. Должен знать:

устройство установок и машин по формованию и напылению, их основных агрегатов, пультов управления, кинематические и электрические схемы;

правила настройки - наладки и регулирования обслуживаемого оборудования;

систему пропитки стеклоткани и композиционных материалов связующими;

технические условия на приготовление различных связующих;

требования, предъявляемые к качеству готовых изделий из стеклопластиков и органического стекла, назначение изготовляемых изделий;

режимы формования, пропитки, выклейки, сушки и испытания изделий стеклопластиков и органического стекла;

методы формовки органического стекла в вакуумных и пневматических установках;

правила работы на оборудовании для опрессовки фонарей и проверки герметичности, типы и конструкции механического оборудования для обработки органического стекла;

свойства и состав применяемого клея, марки и составы паст для полирования органического стекла;

назначение материалов, применяемых для герметизации фонаря;

правила изготовления деталей из органического стекла и сборки металлических каркасов фонарей.

430. Примеры работ:

1) блистеры, лобовные стекла, форточки вертолетов - разметка заготовок по шаблону, пазов под болты по шаблону, вырезка, формовка, снятие заусенцев;

2) колпаки защитные, обтекатели конусные и шарообразные - изготовление методом выклейки, покрытие смолами, ручная и механическая доводка и напыление;

3) плиты, панели средней сложности, стенки кресел - выклейка и механическая доводка;

4) стекла сферические вертолетов - изготовление, сборка и выклейка методом формования по контурам макета;

5) трубопроводы - изготовление методом выклейки с последующей механической доработкой;

6) фонари кабин пилотов вертолетов - подгонка формованного стекла к кабине фонаря.

Параграф 5. Сборщик изделий из стеклопластиков и

органического стекла, 5-й разряд

431. Характеристика работ:

сборка и подгонка сложных, крупногабаритных и силовых узлов из стеклопластиковых деталей и доводка их размеров до требуемых по чертежу;

сборка узлов и деталей с криволинейными поверхностями;

формование сложных, крупногабаритных, многопереходных деталей;

обслуживание приспособлений для герметической пропитки, вакуумных установок;

проведение вакуумирования изделий из стеклопластиков и органического стекла;

расшлихтовка стеклоткани в соответствии с технологическим режимом с регулированием температуры, выполнение расчетов, связанных с наладкой оборудования на заданные режимы;

установка на фонарь кабин сложных механизмов (замков шарнира, замков захвата пиросистем) и проверка их взаимодействия в системе работы фонаря;

разборка и сборка сдвижных и аварийных блистеров на вертолет, проверка работы аварийного сброса;

герметизация сдвижных блистеров;

ремонт пакетов двойного остекления;

выполнение расчетов, связанных с отработкой, регулированием и испытанием изготовленных и монтируемых деталей и узлов;

участие в проведении испытаний на герметичность и опрессовку фонарей кабин;

устранение выявленных дефектов.

432. Должен знать:

особенности технологического процесса сборки сложных, крупногабаритных и силовых узлов из стеклопластиков и композиционных материалов;

конструкцию и правила наладки применяемых при сборке оборудования и приспособлений, материаловедение;

свойства применяемых материалов;

технические требования, предъявляемые к собираемым изделиям, и условия работы этих изделий;

технологию установки на фонарь кабин сложных механизмов;

порядок их взаимодействия в системе работы фонаря и порядок регулировки их на самолете;

правила монтажа и демонтажа сдвижных и аварийных блистеров;

формования сложных изделий из стеклопластиков и органического стекла и устранения оптических искажений;

методы герметизации и дефектации остекления.

433. Примеры работ:

1) блистеры, лобовые стекла сложной формы - установка на изделие и подгонка;

2) лопасти несущие легких вертолетов - многослойная сборка, изготовление методом выклейки;

3) нервюры каркасов килей - изготовление методом выклейки с последующей доводкой;

4) обтекатели из стеклоткани - снятие технологических припусков, установка по узлам крепления с подгонкой по месту;

5) остекление бронированное и ориентированное вертолетов - формование с расчетом степени ориентации, линейной вытяжки, величины выдержки;

6) панели килей, стабилизаторов с сотовым заполнителем - изготовление методом выклейки с последующим прессованием панелей, равномерное нанесение клеевой композиции на заданную глубину, подгонка сотового заполнителя по стыкам и контуру;

7) панели хвостовых частей фюзеляжей вертолетов, передних топливных баков, контейнеров задних топливных баков, передних гаргротов, консолей стабилизаторов, боковых килей, отсеков хвостовых балок, контейнеров аккумуляторов, отсеков шасси - многослойная сборка, выкладка с пропиткой стеклоткани связующим, зачистка.

Параграф 6. Сборщик изделий из стеклопластиков и органического

стекла, 6-й разряд

434. Характеристика работ:

сборка и подгонка сложных, опытных, экспериментальных и уникальных узлов из стеклопластиковых и композиционных материалов;

формование вручную сложных и фасонных изделий из стеклопластиков и органического стекла, многотельных или тонкостенных деталей, имеющих труднодоступные места и высокие требования к точности размеров по моделям, формам, шаблонам;

изготовление многослойных крупногабаритных конструкций с заполнителями методом выклейки, формования и напыления на машинах;

проведение сборочных работ с применением экспериментальных пластиковых материалов;

выявление и устранение дефектов на изделиях из стеклопластиков;

монтаж фонарей на опытных и экспериментальных летательных аппаратах, а также летательных аппаратах первых серий;

монтаж на фонаре аварийной системы сброса фонаря, электро - системы управления шторкой слепого полета;

регулирование, отработка систем на специальных стендах;

проверка функционирования систем под напряжением с помощью пультов.

435. Должен знать:

особенности работы изготавливаемых деталей и узлов в конструкции изделия из стеклопластиков и органического стекла;

методы дефектации и ремонта сложных деталей;

устройство ультразвуковых контрольных установок, различие в физико-механических и диэлектрических свойствах композиционных материалов;

способы предотвращения неполадок при возникновении электростатических зарядов;

конструкцию, технические и технологические условия на отработку, регулирование и сдачу заказчику всех систем фонаря;

порядок работы систем в полете и аварийном покидании летательного аппарата.

436. Примеры работ:

1) лонжероны лопастей тяжелых вертолетов и вертолетов первых серий - сборка, подгонка, доводка;

2) фонари летательных аппаратов - окончательная доводка и отработка работоспособности;

3) шпангоуты силовые - сборка, стыковка, подгонка.

28. Сборщик-клейщик конструкций

Параграф 1. Сборщик-клейщик конструкций, 2-й разряд

437. Характеристика работ:

подготовка деталей и узлов к склеиванию, промывка растворителями, протирка салфетками, обезжиривание;

очистка поверхностей, предназначенных для сборки-клейки деталей, от пыли, стружки, заусенцев;

раскрой клеевых пленок по картам раскроя.

438. Должен знать:

основные сведения о склеиваемых конструкциях;

технологический процесс подготовки деталей, узлов и блоков к склеиванию;

правила раскроя пленок;

устройство и правила пользования применяемыми контрольно-измерительным и режущим инструментом.

439. Примеры работ:

1) обшивки, профили, балки, угольники, сотовый заполнитель и другие аналогичные детали летательных аппаратов – подготовка поверхностей к сборке-клейке.

Параграф 2. Сборщик-клейщик конструкций, 3-й разряд

440. Характеристика работ:

сборка-клейка простых и средней сложности конструкций из различных материалов: фольги, бумаги, композиционных материалов, металлов и так далее с последующим термо-статированием их в автоклавах, печах, вакуумных столах;

предварительная "сухая" сборка простых и средней сложности конструкций (в том числе с сотовым заполнителем) с целью проверки правильности взаимного положения деталей и обеспечения минимальных зазоров между сопрягаемыми поверхностями;

нанесение клеев типа ВК-32, ВК-32-200 на поверхность склеиваемых конструкций, пакетов сотового заполнителя различными методами: окунанием, кистью, пневмо-распылением, электромеханической установкой в электростатическом поле;

сборка-клейка изделий авиационной техники с однорядными стыковыми швами под последующую сварку;

выполнение клее - винтовых и клееболтовых соединений средней сложности;

визуальный контроль равномерности клеевого покрытия;

заливка в специальных приспособлениях сотовых блоков смолой или другими заполнителями и вытапливание их после механической обработки;

испытание склейки на герметичность методом продува воздухом.

441. Должен знать:

устройство и принцип работы обслуживаемого оборудования и приспособлений;

назначение склеиваемых конструкций;

технологическую последовательность и способы сборки - клейки конструкций (клеевых, клее - винтовых, клееболтовых, с сотовым заполнителем), марки;

физические и химические свойства применяемого клея;

правила и способы заливки сотовых блоков заполнителем;

основные сведения о допусках и посадках, параметрах обработки.

442. Примеры работ:

1) отсеки несущих и хвостовых лопастей вертолетов – сборка- клейка;

2) панели плоские, гладкие – сборка-клейка;

3) соединение "стрингер-обшивка" – заливка сварного шва клеем.

Параграф 3. Сборщик-клейщик конструкций, 4-й разряд

443. Характеристика работ:

сборка-клейка сложных конструкций летательных аппаратов с последующим термо - статированием их в печах, автоклавах, прессах и так далее;

сборка-клейка панелей, имеющих сложный контур, кривизну и химизированные обшивки;

выклейка под сварку многорядных стыковых швов с накладками;

выполнение сложных клее - винтовых и клееболтовых соединений;

растягивание пакетов сотового заполнителя на универсальных растяжных станках: установка, натягивание и закрепление направляющих шомполов в каретки;

изготовление различными способами комбинированных сотовых заполнителей для конструкций типа панелей с кривизной;

выправка помятых и подклейка разорванных ячеек на сотовом заполнителе.

444. Должен знать:

устройство и конструкцию применяемых для сборки-клейки оборудования и приспособлений;

технологию изготовления пакетов сотового заполнителя;

виды дефектов блоков сотового заполнителя и способы их устранения, допуски и посадки;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

445. Примеры работ:

1) лонжероны лопастей несущих винтов – выклейка нагревателей;

2) панели с сотовым заполнителем, плоские с различными лючками, вырезами, узлами – сборка-клейка;

3) панели бортовые центральной части фюзеляжа – сборка-клейка;

4) панели верхние и нижние хвостовых балок – сборка-клейка;

5) панели с сотовым заполнителем с двойной кривизной - сборка-клейка;

6) панели трехслойные с сотовым заполнителем – сборка-клейка.

Параграф 4. Сборщик-клейщик конструкций, 5-й разряд

446. Характеристика работ:

сборка-клейка сложных крупногабаритных конструкций летательных аппаратов в спецприспособлениях с последующим термостатированием;

сборка-клейка опытных и уникальных образцов авиационной техники;

доводка выступов и подсечек двойной кривизны сотоблоков;

разделка базовых отверстий на конструкциях с сотовым заполнителем по высоким классам точности;

сборка-клейка сложных крупногабаритных изделий авиационной техники с большой кривизной;

выполнение опытных работ по клее - винтовым и клееболтовым соединениям.

447. Должен знать:

условия работы склеиваемых конструкций на изделиях;

особенности технологии сборки-клейки крупногабаритных, сложных опытных и уникальных образцов изделий авиационной техники;

способы доводки контуров сотоблоков, условия эксплуатации;

правила наладки и выбора оптимальных режимов работы обслуживаемого оборудования, систему допусков и посадок;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

448. Примеры работ:

1) лопасти несущих винтов вертолетов – склеивание в спецприспособлениях носков лонжеронов с лобовыми окантовками;

2) лопасти несущих винтов – приклейка хвостовых отсеков к задним стенкам лонжеронов;

3) отсеки рулей, закрылки, тормозные щитки, элероны, стабилизаторы, кили с сотовым заполнителем – сборка-клейка.

29. Сборщик-клепальщик

Параграф 1. Сборщик-клепальщик, 2-й разряд

449. Характеристика работ:

сборка в приспособлениях с подгонкой по месту деталей несложных узлов авиационной техники;

выполнение работ подручного при стапельной сборке авиационных агрегатов, при клепке: закрытой стороны обшивки, агрегатов с двойной обшивкой через отверстия, агрегатов, имеющих форму трубы;

выполнение операций подрезки, опиловки, сверления, зенкования и клепки заклепками из алюминиевых сплавов;

установка авиационных деталей по сборочным отверстиям, по угломеру, шаблону, линейке с креплением устанавливаемых деталей в приспособлениях гладкими штырями, барашками, прижимами, контрольными заклепками и другими фиксаторами;

ведение с пульта управления процесса клепки на налаженных сверлильно-клепальных автоматах и прессах автоматического и полуавтоматического действия (в том числе с программным управлением) плоских панелей в легкодоступных местах;

установка и снятие деталей авиационных узлов после обработки;

наблюдение за работой систем обслуживаемого оборудования;

проверка по чертежам и эталонам правильности расположения деталей в сборочных приспособлениях;

визуальный осмотр качества исходных материалов (листов, профилей, заготовок).

450. Должен знать:

технологический процесс сборки авиационных узлов;

правила чтения узловых сборочных чертежей;

технологию прямого и обратного метода клепки, рациональную последовательность выполнения рабочих приемов сборки и клепки;

технологические условия на клепку узловых соединений и установку гладкой обшивки;

правила выбора диаметра сверла соответственно диаметру заклепки;

основные свойства и маркировку алюминиевых и магнитных сплавов;

причины появления и способы устранения коррозии на применяемых материалах;

основные виды антикоррозийных покрытий;

назначение и виды термообработки алюминиевых сплавов;

назначение и устройство применяемого рабочего и мерительного инструмента;

принцип работы и правила обслуживания применяемого оборудования, условную сигнализацию, применяемую на рабочем месте;

назначение условных знаков на панели управления технологическим оборудованием;

правила установки перфолент в считывающие устройства, понятие о системе допусков и посадок;

конструкцию и назначение собираемых узлов и агрегатов.

451. Примеры работ:

1) балочки, бимсы, двери, крышки и створки люков, мембраны, обечайки жестких баков, перегородки, петли, поручни, рамы, сидения, створки люков, стрингеры, шпангоуты - сборка в приспособлениях по сборочным чертежам и отверстиям;

2) крышки лючков - клепка и правка при ремонте.

3) обшивка авиационных агрегатов из алюминиевых сплавов - подготовка к ремонту и клепка при ремонте (работа в качестве подручного);

4) обшивка авиационных агрегатов (несиловая) - установка ремонтных накладок.

Параграф 2. Сборщик-клепальщик, 3-й разряд

452. Характеристика работ:

сборка и клепка в стапелях и вне стапелей узловых соединений средней сложности всеми видами и способами клепки заклепками;

подгонка, разметка, сверление, зенкование и клепка авиационных узлов и соединений с криволинейной поверхностью средней сложности;

подготовка деталей к герметической клепке (очистка, обезжиривание, накладка уплотнителей под шов герметического соединения);

накладка выравнивающих устройств;

ремонт несиловых авиационных конструкций с применением пневмо - инструментов, фиксаторов, поддержек для прямой и обратной клепки, обжимок и натяжек, слесарного инструмента;

изготовление накладок, требуемых для ремонта клепаных соединений;

ведение с пульта управления процесса клепки швов плоских панелей и узлов авиационных изделий в труднодоступных местах на сверлильно-клепальных автоматах, автоматических и полуавтоматических прессах с программным управлением;

установка программо - носителя на начало программы;

контроль перпендикулярности осей отверстий и глубины отзенкованных гнезд с использованием простого мерительного инструмента;

подналадка отдельных простых и средней сложности узлов и механизмов обслуживаемого оборудования в процессе работы.

453. Должен знать:

виды заклепочных соединений и способы их выполнения;

правила выбора типа, диаметра и длины заклепок в зависимости от склепываемых деталей, процесс герметической клепки и сборки авиационных узлов и изделий;

технические условия наложения герметических уплотнителей, технологию ремонта авиационных узлов средней сложности;

свойства основных авиационных материалов, применяемых при клепке, устройство отдельных узлов средней сложности обслуживаемого оборудования, в том числе с программным управлением, и особенности их работы;

основные сведения об автоматике и работе клепального станка в режиме ручного управления;

системы программного управления станками;

технологический процесс клепки плоских панелей и узлов авиационных изделий;

причины возникновения неисправностей оборудования с программным управлением и способы их предупреждения;

виды заклепочных соединений и способы их выполнения;

устройство приспособлений, применяемых при клепке;

методы контроля качества клепки;

основные методы предупреждения коррозии;

конструкцию отдельных узлов и агрегатов авиационного изделия.

454. Примеры работ:

1) баки-кессоны жесткие, гондолы и каналы двигателей, контейнеры - сборка в приспособлениях, сверление, зенкование и клепка;

2) рамы, пульты, щитки, коробки средней сложности, нервюры и кронштейны самолетов легкого типа - сборка и клепка;

3) стрингеры, облицовочные ленты, профили - сверление отверстий и клепка.

Параграф 3. Сборщик-клепальщик, 4-й разряд

455. Характеристика работ:

сборка и клепка агрегатов в приспособлениях (стапелях), установка и подгонка тонких листов обшивок с натягом и внакат с подштамповкой каркасов и обшивок;

монтаж деталей управления летательным аппаратом, двигателями, мест крепления готовых изделий, установка этажерок, площадок и мест крепления трубопроводов;

сверловка и разделка отверстий (развертывание, зенковка, цековка) при сборке деталей из титановых и жаропрочных сталей;

окончательная доводка авиационных агрегатов и узлов средней сложности;

клепка "впотай" по сферическим поверхностям, в труднодоступных местах;

клепка заклепками с высоким сопротивлением срезу, взрывными заклепками и заклепками с сердечником;

нивелировка агрегатов по peперным точкам для выявления дефектов сборки;

ведение с пульта управления процесса клепки швов панелей и узлов одинарной и двойной кривизны на сверлильно-клепальных автоматах и прессах автоматического и полуавтоматического действия;

выявление и устранение дефектов клепки, влияющих на аэродинамические качества поверхности (выступание закладных головок потайных заклепок, вмятины материала в зоне клепки, общие провалы швов, выпучивание материала и так далее);

контроль внешних обводов авиационных агрегатов;

подналадка отдельных сложных узлов и механизмов в процессе работы.

456. Должен знать:

технические требования, предъявляемые к сборке и клепке каркасов, процесс герметической клепки и сборки узлов и деталей;

технические условия наложения герметических уплотнений;

технические требования, предъявляемые к сборке и клепке этажерок;

правила выбора пневмо - инструмента и оборудования (пневмо - дрель, пневмо - молоток, поддержка);

требования, предъявляемые к чистоте клепки и предупреждению попадания посторонних предметов в собираемые агрегаты;

основные механические свойства металлов и сплавов;

назначение и правила пользования мерительным инструментом (шаблонами, штангенциркулями, микрометрами, снобами);

способы рихтовки собираемых агрегатов после клепки;

конструкцию собираемых узлов и агрегатов;

технологию ремонта клепаных конструкций;

методы контроля качества клепки;

конструкцию и правила пользования переносными клепальными прессами и пневмо – инструментом;

устройство, принципиальные схемы, взаимодействие механизмов оборудования с программным управлением;

правила их подналадки, основные способы подготовки программы управления клепальным станком;

код и правила чтение программы по распечатке и перфоленте;

способы определения неисправностей в обслуживаемом оборудовании и системе управления;

основы электротехники, механики, гидравлики, систему допусков и посадок.

457. Примеры работ:

1) воздухозаборники, крупногабаритные створки грузолюков, каркасы фонарей - сборка и клепка с подгонкой;

2) гондолы - сборка в приспособлениях, сверление, зенкерование, клепка;

3) зализы, гаргроты - сборка в приспособлениях;

4) капоты центроплана со сферической поверхностью – клепка;

5) каркасы агрегатов (закрылки, крылья, кили, рули, стабилизаторы, фюзеляжи, элероны, линзы, рефлекторы, рупоры, улитки) - сборка в приспособлениях, сверление, зенкование, клепка;

6) каркасы панелей фюзеляжа, детали внутреннего набора, площадки, места крепления трубопроводов - сборка и клепка, установка в агрегаты;

7) панели средней сложности фюзеляжей, крыльев, центроплана, оперения полированные и монолитные - клепка заклепками;

8) пороги грузовые, диафрагмы - клепка рифленки к листу с установкой в приспособление, разметкой, сверлением отверстий, снятием заусенцев;

9) противопожарные перегородки - подгонка при ремонте, клепка;

10) пульты, щитки, коробки с большим количеством деталей, шпангоуты средней сложности - сборка на верстаке и в приспособлениях;

11) узлы крупногабаритные со сферической поверхностью из алюминиевых сплавов - клепка заклепками;

12) этажерки размещения электрооборудования и спецоборудования - сборка и клепка с угольниками, накладками и болтовыми соединениями.

Параграф 4. Сборщик клепальщик, 5-й разряд

458. Характеристика работ:

сборка и клепка узлов и агрегатов сложной конструкции с сотовым, пенопластовым и другими заполнителями;

двусторонняя клепка "впотай" с соблюдением повышенных технических требований к продолжительной прочности и абсолютной непроницаемости;

замена листов обшивки на поверхности сложной конфигурации при ремонте узлов и агрегатов сложной конструкции;

ведение с пульта управления процесса клепки стержнями швов силовых отсеков и авиационных агрегатов на сверлильно-клепальных автоматах, автоматических и полуавтоматических прессах;

разметка на образце узла или агрегата положения заклепок;

выявление и устранение дефектов клепки, влияющих на прочностные характеристики клепаного шва;

установка и наладка обрабатывающего инструмента на автомате, наладка выравнивающих устройств, настройка мерительного инструмента;

определение натяга в клепаном соединении;

обработка пробных деталей после наладки обслуживаемого оборудования;

заполнение паспортов на клепку панелей;

транспортировка панелей к стапелям и на внестапельные участки;

установка такелажных узлов, ложементов поддерживающего устройства, панели на ложементы поддерживающего устройства;

поднятие панели в рабочую зону автомата;

контроль технических параметров авиационного изделия и процесса клепки.

459. Должен знать:

технические требования, причины деформации узлов и агрегатов при клепке и способы их устранения;

инструкции по сборке и клепке геометрических отсеков и агрегатов;

механические свойства применяемых материалов и их антикоррозийных покрытий, условия работы клепаных конструкций на летательных аппаратах;

кинематические схемы клепальных автоматов и правила их подналадки;

правила настройки и регулирования контрольно - измерительного инструмента и приборов;

правила монтажа аппаратуры и приборов, применяемых при испытаниях на герметичность;

методы проведения испытаний на герметичность;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей;

теорию машин и механизмов, механику, гидравлику, автоматику, электротехнику, электронику в объеме, необходимом для выполнения работы.

460. Примеры работ:

1) воздушные каналы двигателей, топливные кессонные отсеки крыла и фюзеляжа - герметическая клепка с установкой ремонтных деталей;

2) каркасы агрегатов (закрылки, крылья, кили, pули)- ремонт в закрытых объемах;

3) обтекатели лобовые вертолетов - сборка и герметическая клепка;

4) пакеты верхних панелей фюзеляжа вертолета - клепка на прессе;

5) панели верхние фюзеляжей вертолетов - клепка по герметическим швам стрингера с обшивкой, профиля с обшивкой, сверление, зенкование отверстий, нанесение герметика;

6) стабилизаторы летательных аппаратов - замена при ремонте.

Параграф 5. Сборщик-клепальщик, 6-й разряд

461. Характеристика работ:

сборка и клепка силовых сложных конструкций серийных летательных аппаратов;

клепка в труднодоступных местах взрывными заклепками и заклепками с сердечниками;

нивелировка авиационных агрегатов по реперным точкам, выявление и устранение дефектов сборки;

подготовка и замена стыковых узлов, влияющих на нивелировочные данные летательного аппарата;

определение по сборочным чертежам очередности сборочно-клепальных работ;

составление рабочих эскизов на изготовление деталей каркаса при ремонте;

ведение с пульта управления процесса клепки стержнями крупногабаритных силовых панелей сложной кривизны широкофюзеляжных летательных аппаратов;

наладка позиционеров, приспособлений и механических систем клепальных автоматов.

462. Должен знать:

особенности технологии сборки - клепки силовых узлов и агрегатов сложных конструкций серийных летательных аппаратов;

назначение и условия работы клепаных конструкций на летательных аппаратах;

технические требования, предъявляемые к изготовлению и ремонту клепаных конструкций, герметичным швам и обтекаемости внешних поверхностей летательных аппаратов;

методы скоростной клепки, конструкцию клепальных автоматов и методы их наладки;

особенности обработки применяемых материалов;

конструкцию контрольно - измерительных инструмента и приборов;

правила определения последовательности выполнения ремонтных операций.

463. Примеры работ:

1) каркасы фонарей летательных аппаратов - сборка и клепка;

2) обшивка тяжелых летательных аппаратов-ремонт в труднодоступных местах;

3) силовые шпангоуты - сборка-клепка;

4) стабилизаторы тяжелых летательных аппаратов - замена при ремонте;

5) стыковочные кронштейны и фитинги - подгонка по месту при сборке и ремонте тяжелых летательных аппаратов;

6) узлы крепления спецподвески - замена при ремонте;

7) узлы крепления шасси - замена при ремонте;

8) фюзеляжи газотурбинных самолетов - герметичная клепка с предварительной подгонкой силовых панелей и обшивок двойной кривизны.

Параграф 6. Сборщик-клепальщик, 7-й разряд

464. Характеристика работ:

сборка и клепка опытных и сложных конструкций летательных аппаратов;

клепка сложных силовых конструкций летательных аппаратов тяжелого типа;

ремонт крупногабаритных силовых конструкций летательных аппаратов;

нивелировка планера и устранение дефектов опытных конструкций летательных аппаратов;

полная наладка и диагностирование систем клепальных автоматов.

465. Должен знать:

технические условия и требования, предъявляемые к изготавливаемым конструкциям;

технические особенности изготавливаемых конструкций и применяемого оборудования;

конструкцию и правила эксплуатации оптических приборов, применяемых при нивелировке;

приемы выполнения работ по диагностике и наладке клепальных прессов с программным управлением, работающим от управляющих машин.

466. Требуется среднее профессиональное образование.

467. Примеры работ:

1) каркасы сложные силовые отсеков фюзеляжей летательных аппаратов тяжелого типа - клепка с нивелировкой в стапелях;

2) каркасы силовые и силовая обшивка сложной кривизны опытных конструкций - сборка-клепка;

3) панели крыла, рулевые поверхности тяжелых летательных аппаратов - замена с подгонкой и клепкой при ремонте.

4) панели крупногабаритные длиной свыше 10 метров сложной геометрической формы опытных конструкций - клепка стержнями с полной наладкой оборудования;

5) силовые особо сложные несущие детали и агрегаты, расположенные внутри клепаных конструкций тяжелых самолетов - замена с клепкой при ремонте;

6) узлы крепления шасси опытных конструкций - сборка-клепка.

Параграф 7. Сборщик-клепальщик, 8-й разряд

468. Характеристика работ:

сборка и клепка уникальных конструкций летательных аппаратов и конструкций типа аэрокосмических летательных аппаратов;

ремонт с нивелировкой и устранением дефектов уникальных конструкций и конструкций типа летающих лабораторий;

выполнение экспериментальных работ по клепке уникальных конструкций летательных аппаратов и конструкций типа аэрокосмических летательных аппаратов.

469. Должен знать:

конструкцию изготавливаемых изделий и технические условия их изготовления;

технологические особенности применяемых сплавов;

методики полной наладки и диагностирования применяемого оборудования и приборов;

правила отработки режимов клепки при создании опытных образцов конструкций летательных аппаратов и разработке управляющих программ;

правила работы по бюллетеням изменения конструкций;

методы контроля качества изготовляемой продукции;

правила и порядок оформления сопроводительной технической документации.

470. Требуется среднее профессиональное образование.

30. Слесарь-испытатель

Параграф 1. Слесарь-испытатель, 4-й разряд

471. Характеристика работ:

испытание авиационных специальных изделий на стендах со сложной гидросистемой и большой точностью замера давления;

подготовка сложных авиационных объектов к испытанию, монтаж их на стендах, участие в испытаниях;

сборка и монтаж авиационных рычажных систем, узлов и агрегатов при статических испытаниях;

запуск авиационных вспомогательных агрегатов с регулированием их параметров, установлением рабочего режима;

управление агрегатами гидросистемы наполнения и подачи давления при их испытаниях;

проведение испытаний агрегатов топливной системы по заданной программе на стендах и в камерах в различных температурных режимах;

испытание авиационных деталей и агрегатов на сжатие и растяжение;

проведение гидравлических и пневматических испытаний авиационных агрегатов, емкостей и изделий на прочность и герметичность под давлением;

подготовка авиационного объекта к испытанию: проверка технического состояния, промывка растворами, протравливание, сушка, устранение выявленных дефектов, комплектование измерительными приборами, приспособлениями и тому подобные.

472. Должен знать:

конструкцию испытываемого объекта, взаимодействие основных его частей и условия их работы;

назначение различных видов испытаний;

правила работы на нагружающих механизмах;

основные конструкционные материалы и их особенности;

свойства применяемых вспомогательных материалов, жидкостей, масел, газов и правила работы с ними;

правила пользования слесарно - монтажным инструментом;

принцип работы контрольно-измерительных приборов и правила пользования ими;

правила чтения сборочных чертежей и принципиальных схем;

методики проводимых испытаний, порядок подготовки оборудования к испытаниям;

способы устранения обнаруженных дефектов специальных изделий;

основные законы физики газов и жидкостей;

основы гидравлики, пневматики, электротехники и электромеханики, электроники и автоматики.

473. Примеры работ:

1) баки топливные и масляные различных габаритов и конфигураций - комплексные испытания на топливо-стойкость, вибрацию, прочность, герметичность;

2) коллекторы форсажные и топливные - проверка герметичности, производительности, неравномерности;

3) маслонасосы - испытание на герметичность;

4) патрубки - испытание на прочность и герметичность;

5) трубопроводы высокого давления - подготовка к испытаниям, испытания;

6) цилиндры малой мощности - регулирование, испытания.

Параграф 2. Слесарь-испытатель, 5-й разряд

474. Характеристика работ:

проведение одного, двух типов сложных испытаний деталей, узлов и механизмов авиационной техники, включая системы вооружения;

подготовка, настройка вибрационного и ударного оборудования, визуальное наблюдение за работой испытательных установок, стендов и объектов во время испытаний;

монтаж приспособлений, рам, оснастки на сборочную единицу и на стенды для испытаний на вибро - устойчивость, вибро - прочность, ударную прочность;

проведение усталостных испытаний натурных деталей, лопаток ГТД;

тарировка тензо - аппаратуры, сборка измерительной цепи;

определение собственных частот колебаний рабочих лопаток турбин на вибростенде;

выявление дефектов испытываемых изделий и проведение регламентных работ оборудования;

замер и запись параметров испытываемых объектов согласно техническим условиям;

участие в проведении комплексных испытаний окончательно собранных агрегатов и систем.

475. Должен знать:

конструкцию испытываемых объектов;

технические условия на испытания авиационных изделий;

назначение и правила эксплуатации применяемых стендов, установок и спецприспособлений;

принципы работы контрольно - измерительных приборов (аппаратуры) записи и контроля;

способы регулирования испытательных стендов и установок;

порядок подготовки объекта к испытаниям;

способы устранения дефектов испытываемых авиационных изделий, систему допусков и посадок;

основы механики, электромеханики, гидравлики, электроники, баллистики, автоматики и вычислительной техники.

476. Примеры работ:

1) гидро - аккумуляторы, цилиндры, подкосы шасси, насосы, мембранные узлы - регулирование, испытание;

2) домкраты, парашютно-тормозные замки - проверка, испытание;

3) клапаны челночные, предохранительные, редукционные, электромагнитные – испытание;

4) колеса тормозные, регуляторы давления - регулирование, испытание;

5) коллекторы основные и форсажные - испытание, доводка по параметрам;

6) краны электромагнитные и заправочные – испытание;

7) лопатки компрессоров - определение частот и форм колебаний;

8) редукторы гидравлические, механические, воздушные – испытание;

9) стенды для испытания на вибрацию при различных частотах и амплитудах - монтаж и сборка.

Параграф 3. Слесарь-испытатель, 6-й разряд

477. Характеристика работ:

проведение сложных механических, динамических, статических, ресурсных, климатических и комплексных испытаний авиационных изделий в целом: летательных аппаратов, двигателей, систем вооружения, бустерных и гидравлических систем;

участие в проведении испытаний экспериментальных авиационных объектов;

замер и запись с использованием специальных приборов, установок и стендов технических параметров испытываемых авиационных объектов;

выявление и устранение дефектов в испытываемых объектах, используемом оборудовании и приборах;

проведение регламентных работ на специальных стендах, установках и системах;

проведение испытаний с использованием микропроцессорной, вычислительной техники и автоматических систем;

регулирование заданного разрежения в замкнутом контуре при испытаниях авиационных объектов в высотных условиях;

наблюдение за работой технологического оборудования в процессе испытаний и его регулирование;

анализ технических параметров испытываемого объекта с расшифровкой показаний записывающей и регистрирующей аппаратуры и приборов;

монтаж сложных испытательных схем с обеспечением нормального функционирования всех систем оборудования;

сборка, монтаж и отладка технологических устройств и приспособлений для нестандартных авиационных объектов испытаний.

478. Должен знать:

устройство и принцип работы испытываемых объектов;

конструктивные особенности объектов разного назначения;

устройство испытательного оборудования и измерительных средств,вспомогательного оборудования;

методики проведения испытаний и инструкции по эксплуатации испытательного оборудования;

монтажные схемы испытаний сложных авиационных объектов;

условия работы испытываемых авиационных объектов в изделиях;

порядок сборки и монтажа испытываемых авиационных систем и агрегатов, возможные неполадки в работе испытываемых систем и способы их устранения;

технологию регламентных работ, особенности работы с микропроцессорной и вычислительной техникой, понятия о сертифицированных изделиях;

правила чтения сложных монтажных и принципиальных схем;

основы механики, электроники, электромеханики, радиотехники, автоматики, теплотехники, гидравлики.

479. Требуется среднее профессиональное образование.

480. Примеры работ:

1) агрегаты топливной автоматики - испытание, регулирование;

2) агрегаты трансмиссии - проверка функционирования, обкатка;

3) блоки электромагнитных клапанов - сборка, доводка, испытание;

4) выпускные клапаны – регулирование;

5) замки шасси - испытание, регулирование;

6) катапультируемые сиденья, пиро - головки - испытание, регулировка.

7) приводы воздушных вибраторов - определение и устранение неисправностей;

8) системы замера тяги - настройка, тарировка, нахождение и устранение неисправностей;

9) системы контроля крутящего момента - настройка, тарировка, нахождение и устранение неисправностей;

10) топливные насосы, регуляторы расхода топлива, маслоагрегаты - регулирование, испытание.

Параграф 4. Слесарь-испытатель, 7-й разряд

481. Характеристика работ:

проведение специальных испытаний сверхзвуковых самолетов с монтажем систем нагрева, расчетом шино - провода и контролем равномерности лучистых потоков в зонах стыков;

наладка систем автоматического нагружения и регулирование агрегатов управления с притиркой и доводкой золотниковых пар;

испытание со снятием основных рабочих характеристик сложного авиационного оборудования после ремонта или восстановления отдельных узлов;

диагностирование работы сложных электронных устройств и микропроцессорной техники;

ремонт, настройка и регулирование аналого-цифровых преобразователей;

изготовление, сборка и отладка сложных вспомогательных устройств для изменения режима функционирования объекта испытаний или условий их проведения без перерыва в технологическом процессе испытаний, установка и эксплуатация этих устройств;

проведение профилактического обслуживания и планового ремонта специальных сложных стендов, установок и устройств,

монтаж, испытание, доводка и регулирование различных автоматических устройств, криогенных систем, вакуумных камер небольших габаритов;

установка и монтаж авиационных изделий большой массы на оборудование для испытаний;

расшифровка результатов испытаний (осциллограмм, магнитограмм, графиков, преобразователей и так далее);

оформление технической документации.

482. Должен знать:

конструкцию испытываемых изделий и их систем;

конструкцию испытательных систем, стендов и установок, их технические возможности;

способы настройки и регулирования режимов во время испытаний;

устройство и принцип функционирования вспомогательного испытательного оборудования;

особенности методов проведения испытаний;

устройство и принцип действия систем нагружения, наддува, нагрева, охлаждения и вакуумирования;

принципы защиты экспериментальных стендов от повреждений;

устройство и принцип работы вакуумных камер, криогенных установок, источников питания, гидроблоков, систем автоматического нагружения, маслостанций, вакуумных насосов;

методы диагностирования электронных систем;

правила чтения электронных, электрических и кинематических схем, действующую конструкторскую документацию;

техническую документацию на испытываемые изделия и правила ее оформления;

технологию проведения сложных регламентных работ по испытываемым изделиям;

основные требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы механики, электроники, электромеханики, гидравлики, баллистики, метрологии, теплопередачи.

483. Требуется среднее профессиональное образование.

484. Примеры работ:

1) блоки преобразования параметров двигателя - определение и устранение неисправностей;

2) винты воздушные, несущие - динамическая балансировка;

3) гидроцилиндры авиационных двигателей - испытание, регулирование равномерности расхода топлива путем доводки сопрягаемых деталей;

4) измерители электронные, регулирующие и регистрирующие - настройка, тарировка, нахождение и устранение неисправностей;

5) регуляторы электронные двигателей - снятие параметров по пульту, определение и устранение неисправностей;

6) система бортовая контроля двигателей - настройка, определение и устранение неисправностей;

7) стойки шасси амортизационные - регулирование и доводка на работоспособность при испытании;

8) установки для испытаний летательных аппаратов в гидро - бассейне - монтаж, отладка работы, устранение дефектов.

Параграф 5. Слесарь-испытатель, 8-й разряд

485. Характеристика работ:

испытание авиационных объектов с имитацией космических условий (глубокий вакуум, высокие и низкие температуры);

изготовление нестандартных измерительных устройств, их опробование, градуировка и эксплуатация;

монтаж по эскизам и наладка сложных стендов, больших вакуумных камер, криогенных установок с системами автоматического управления, включающих оборудование иностранного производства;

модернизация импортного авиационного оборудования;

обеспечение нормального функционирования механических, электрических, пневмогидравлических и других систем экспериментального оборудования при проведении их физиологических испытаний;

полная настройка, регулировка и эксплуатация стендов комплексных механико-климатических воздействий;

аттестация вибро - оборудования (с правом поверителя);

расчет на прочность авиационного силового оборудования и нагревательных устройств;

выполнение технических расчетов по пробивке трасс для вывода систем нагружения в авиационных каркасированных конструкциях от внутренних агрегатов (двигатели, контейнеры специальных изделий и тому подобные);

участие в разработке проектов механических, гидравлических систем нагружения и систем нагрева со сложной кинематической схемой;

привязка систем стендов к испытательному комплексу;

анализ неисправностей и отказов в работе испытательного оборудования.

486. Должен знать:

конструкцию испытываемых изделий;

принципы их действия, технологию штатного функционирования, режимы работы и их допустимые отклонения;

принципы действия, технические характеристики, допустимые характеристики параметров экспериментального оборудования;

технологию процесса испытаний;

методики проведения испытаний;

правила обеспечения нормального функционирования вспомогательного оборудования (резервуары с жидкими газами, сосуды Дюара, вакуумируемые продуктопроводы, теплообменники и так далее);

системы установки автоматического управления испытательным оборудованием;

порядок проведения регламентных работ по испытательным стендам, установкам и испытываемым объектам;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы механики, электроники, электротехники, автоматики, программирования, баллистики, гидравлики.

487. Требуется среднее профессиональное образование.

488. Примеры работ:

1) изделия, узлы и агрегаты новой техники - комплексные испытания;

2) системы установок автоматического управления при широкополосной вибрации - настройка, формирование тестов, запись магнитотестов, анализ амплитудно-частотных характеристик;

3) стенды испытательные - сборка, монтаж и доводка приспособлений, аппаратуры при освоении новой техники.

31. Слесарь-механик по ремонту авиационных приборов

Параграф 1. Слесарь-механик по ремонту авиационных

приборов, 3-й разряд

489. Характеристика работ:

разборка авиационных приборов средней сложности;

определение комплектности приборного оборудования, снятого с летательного аппарата, основных неисправностей деталей ремонтируемых авиационных приборов;

ремонт, сборка и испытание несложных приборов;

пайка мягкими припоями, распайка отдельных элементов электро-схем;

изготовление несложных электро - жгутов для электрических приборов;

расконсервация и консервация авиационных приборов средней сложности;

для испытание и проверка авиационных приборов, при помощи испытательных установок и стендов, технической документации;

выполнение несложных слесарно-монтажных работ.

490. Должен знать:

назначение, принцип работы и конструкцию несложных авиационных приборов;

технологию разборки снятых узлов приборного оборудования;

технические условия на ремонт авиационных приборов, основные сведения о системе допусков и посадок, параметрах обработки поверхностей;

назначение применяемых при ремонте приборов, притирочных, уплотнительных, смазочных, изоляционных материалов и материалов, применяемых для очистки деталей;

свойства металлов, сплавов и неметаллических материалов;

причины коррозии металлов и способы ее предупреждения, технологию пайки и составы припоев;

технологические операции основных электроремонтных работ;

правила использования основного слесарного и контрольно- измерительного инструмента;

устройство несложных стендов и установок для проверки авиационных приборов;

основы механики и электротехники.

491. Примеры работ:

1) амперметры, вольтметры, сигнализаторы давления - разборка, ремонт;

2) блоки добавочных сопротивлений – распайка;

3) датчики угловых линейных перемещений - ремонт, сборка;

4) манометры воздушные и гидравлические - ремонт, сборка;

5) переключатели простые - разборка, ремонт;

6) приемники давления – ремонт;

7) рамы амортизационные авиационных приборов, панели амортизационные, посадочные площадки - ремонт, крепление;

8) указатели приборов контроля воздуха - разборка, ремонт;

9) шланги кислородного оборудования - проверка, замена;

10) электронные блоки системы автоматики - разборка.

Параграф 2. Слесарь-механик по ремонту авиационных

приборов, 4-й разряд

492. Характеристика работ:

ремонт, сборка, регулировка и испытание авиационных приборов средней сложности, кислородной аппаратуры и устройств противопожарных систем;

пайка монтажных проводов и радиоэлементов;

разборка сложных авиационных приборов;

определение технического состояния ремонтируемых приборов;

определение неисправностей в работе обслуживаемого оборудования, стендов и приборов;

оформление карт, формуляров и аттестатов ремонта.

493. Должен знать:

назначение, конструкцию, принцип работы, места установки и крепления авиационных приборов, кислородной аппаратуры и противопожарного оборудования на ремонтируемых летательных аппаратах и двигателях;

основные неисправности ремонтируемых приборов и методы их устранения, технологию ремонта, сборки, регулировки и испытания ремонтируемых авиационных приборов средней сложности;

правила эксплуатации приборного оборудования;

технические условия на ремонтируемые авиационные приборы;

методики регулирования и проверки ремонтируемых авиационных приборов и агрегатов;

свойства и основные способы обработки металлов, сплавов и неметаллических материалов, применяемых в приборном оборудовании;

свойства, марки, назначение притирочных, смазочных, уплотнительных и основных материалов;

назначение, устройство, принцип действия;

правила эксплуатации испытательных стендов и поверочной аппаратуры средней сложности, технологическую документацию;

правила оформления приемосдаточных актов;

основные законы механики и электротехники;

основы электроники, автоматики, гироскопии.

494. Примеры работ:

1) акселерометры - ремонт, сборка;

2) агрегаты автопилота – разборка;

3) баpo - cпидографы - ремонт, сборка;

4) блоки питания – сборка;

5) блоки фазо - чувствительного выпрямителя – сборка;

6) блоки фильтров - ремонт, сборка;

7) датчики вибрации, высоты, скорости, скоростного напора – ремонт;

8) датчики индукционные курсовых систем и курсовертикалей- ремонт;

9) датчики углов атаки и скольжения - ремонт, сборка, регулирование;

10) керосино - меры, масломеры - ремонт, сборка, проверка;

11) курсо - вертикаль – разборка;

12) термометры турбостартеров – ремонт;

13) указатели поворота, тахометров, регулятора температуры - ремонт, сборка.

Параграф 3. Слесарь-механик по ремонту авиационных

приборов, 5-й разряд

495. Характеристика работ:

ремонт, сборка, регулирование и испытание сложных авиационных приборов, механизмов и устройств авиационной техники;

ремонт и отладка устройств кислородной аппаратуры;

балансировка гироузлов и гироскопов на балансировочной машине;

проверка работоспособности авиационных приборов на летательном аппарате;

пайка интегральных схем;

выявление причин, вызывающих неисправность авиационных приборов;

сборка и монтаж приспособлений и установок для регулирования и испытания авиационных приборов;

выполнение слесарных работ, а также шлифовки, притирки и полировки с обеспечением 6-7 квалитетов поверхности авиационных изделий;

градуировка, тарировка применяемых стендов и поверочных установок.

496. Должен знать:

назначение, конструкцию, принцип действия, технические данные и правила эксплуатации авиационных приборов, кислородной аппаратуры;

основные свойства гироскопа и классификацию гироскопических приборов;

принцип действия элементов автоматики;

технические условия, технологию ремонта, сборки, регулирования, доводки приборного оборудования;

основные неисправности авиационных приборов и методы их устранения;

основные методы дефектации приборов, методы дефектации и восстановления антикоррозийных и лакокрасочных покрытий деталей авиационных приборов, виды термообработки металлов;

технологию пайки приборного оборудования;

конструкцию, принцип действия;

правила регулирования и эксплуатации сложных и точных инструментов и приспособлений, стендов и проверочных установок, нормативные документы по доработкам, не включенные в технологию ремонта;

основы механики, электромеханики, гироскопии, оптики, электроники.

497. Примеры работ:

1) автоматическая система управления - ремонт, сборка отдельных приборов;

2) блоки датчиков скоростного напора - ремонт, сборка;

3) блоки истинно-воздушной скорости - ремонт, сборка;

4) блоки коррекции и связи - ремонт, сборка;

5) блоки сигналов готовности - ремонт, сборка;

6) блоки согласования гировертикалей - ремонт, сборка;

7) высотомеры, сигнализаторы высоты – сборка;

8) гидрополукомпасы - ремонт, сборка, регулировка;

9) датчики оборотов вала двигателя, тахометра - ремонт, сборка, регулирование;

10) датчики топливомеров - ремонт, сборка;

11) манометры электрические, дистанционные унифицированные -ремонт, сборка, регулирование;

12) самописцы - ремонт, регулирование;

13) указатели крена и тангажа, сигнализаторы нарушения питания - ремонт, сборка;

14) фоточувствительные выпрямители - ремонт, регулирование;

15) фоточувствительные элементы астрокомпасов - ремонт, сборка;

16) часы авиационные, хронометры - ремонт, сборка.

Параграф 4. Слесарь-механик по ремонту авиационных

приборов, 6-й разряд

498. Характеристика работ:

ремонт, доводка, регулирование и испытание авиационных приборов повышенной сложности;

выполнение слесарных работ повышенной сложности и точности;

ремонт, регулирование и испытание с использованием электронных систем измерения отдельных элементов приборов автоматики;

входной контроль радиоэлементов;

доводка механических элементов авиационных приборов по 6-7 квалитетам;

демонтаж сложных приборных систем;

настройка контрольно-измерительной аппаратуры, приборов, стендов;

поблочная настройка агрегатов в системах авиационного оборудования.

499. Должен знать:

конструкцию ремонтируемых приборов;

условия работы авиационных приборов в системах, технологию ремонта, сборки, регулирования и доводки сложного приборного оборудования, причины появления неисправностей в авиационных приборах, их виды и способы устранения;

методы проверки и юстировки оптико-механических агрегатов, процессы испытания сложных авиационных приборов и аппаратуры на летательном аппарате;

назначение и комплектность систем аэронавигации, принцип их действия;

основные технологические процессы механической обработки материалов, применяемых в конструкциях авиационных приборов, сложные монтажные и принципиальные схемы;

основные сведения о сертифицированных изделиях;

основы механики, электромеханики, гироскопии, оптики, электроники, радиотехники, измерительной техники.

500. Требуется среднее профессиональное образование.

501. Примеры работ:

1) авиагоризонты - ремонт, регулирование;

2) автоматы углов атаки и перегрузок - ремонт, регулирование, испытание, доводка;

3) агрегаты автопилотов - ремонт, регулирование и испытание в соответствии с техническими условиями;

4) аппаратура контроля типа ИВ - регулировка в соответствии техническими условиями, испытание доводка;

5) аэро – фото - аппаратура - регулирование, юстировка и испытание на летательном аппарате;

6) курсо - вертикаль - проверка и регулирование;

7) приборы точной курсовой системы - ремонт, регулирование, испытание, доводка;

8) приборы типа АНУ, ИВУ - ремонт, регулирование, испытание, доводка;

9) сигнализаторы давления типа СДУ, ССА, датчиков систем ДАС - ремонт, доводка и испытание;

10) системы воздушных сигналов - ремонт, сборка.

Параграф 5. Слесарь-механик по ремонту авиационных

приборов, 7-й разряд

502.Характеристика работ:

ремонт, регулирование, доводка, испытание особо сложных серийных авиационных приборов и систем на стендах;

испытание и регулирование систем автоматики;

определение степени годности (отбраковка) сложного приборного оборудования;

устранение всех видов неисправностей авиационных приборов;

ремонт обслуживаемого сложного оборудования, стендов и приборов.

503. Должен знать:

назначение, конструкцию, принцип действия и правила эксплуатации сложной аппаратуры, особенности ремонта сложной микроэлектронной аппаратуры;

основные принципы построения систем управления на базе микропроцессорной техники;

устройство основных контрольно-измерительных приборов и диагностической аппаратуры, созданных на базе микропроцессорной техники;

правила чтения сложных чертежей и схем, основы аэронавигации, теории автоматического регулирования;

правила пользования сложными сборочными чертежами, электрическими и принципиальными схемами;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям.

504. Требуется среднее профессиональное образование.

505. Примеры работ:

1) высотомеры электромеханические - испытание и доводка;

2) расходомеры, топливомеры, геро - скопические приборы - испытание и доводка;

3) системы автоматического управления - регулирование, испытание;

4) системы воздушных сигналов - регулирование, испытание;

5) системы инерционные - ремонт, сборка, регулирование;

6) системы курсо - вертикали, ограничения сигналов - ремонт, регулирование.

Параграф 6. Слесарь-механик по ремонту авиационных

приборов, 8-й разряд

506. Характеристика работ:

ремонт, регулирование, доводка, испытание сложных приборных систем и комплексов летательных аппаратов первых cepий, новых типов;

диагностирование (определение степени годности) сложных авиационных электронных приборов, автоматики и микроэлектронной аппаратуры;

выявление причин сложных неисправностей в авиационных приборах и выбор методов их устранения;

определение неисправностей и ремонт обслуживаемого сложного оборудования, стендов и приборов;

регулирование, балансировка инерциальной системы.

507. Должен знать:

конструкцию ремонтируемых приборных систем и комплексов, технические условия на ремонт и доводку приборного оборудования;

технологию ремонта обслуживаемого оборудования, стендов, приборов, методы испытания и регулирования сложных приборов на летательных аппаратах;

способы построения систем управления на базе микропроцессорной техники, теорию автоматического регулирования;

правила пользования сложными принципиальными, электрическими, интегральными схемами, сборочными чертежами, контрольно - измерительной аппаратурой.

508. Требуется среднее профессиональное образование.

509. Примеры работ:

1) комплекс навигационный - комплексные испытания и доводка;

2) системы автоматического управления – доводка;

3) системы инерциальные – испытание, доводка;

4) системы и измерительные комплексы курсовертикалей - испытание, доводка;

5) центральные гиро-вертикали, ЦГВ - доводка.

32. Слесарь-монтажник приборного оборудования

Параграф 1. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 2-й разряд

510. Характеристика работ:

выполнение монтажных и демонтажных работ приборного и кислородного оборудования;

распаковка и расконсервация приборов, осмотр их внешнего состояния;

комплектовка крепежных деталей, очистка и промывка снятых приборов, агрегатов, их перевозка, сдача по комплектовочным ведомостям и получение;

закрытие лючков приборного оборудования;

изготовление и навеска бирок на приборное оборудование, укладка в сортовики, транспортировка.

511. Должен знать:

технологию монтажных и демонтажных работ несложного оборудования;

условное обозначение основных деталей приборного оборудования;

наименование, назначение крепежных деталей;

основы электротехники.

512. Примеры работ:

1) блоки приборов – демонтаж;

2) приемники термометров - демонтаж, монтаж на двигатель;

3) створки со всеми входящими деталями - подготовка, сборка, навеска на петли;

4) термометры - замена изоляции компенсационных проводов;

5) трафареты, крепежные хомуты, дюритовые шланги – монтаж;

6) штепсельные разъемы, штуцеры приборов, концы проводов - установка заглушек.

Параграф 2. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 3-й разряд

513. Характеристика работ:

монтаж жгутов, несложных блоков, подставка и расстыковка штепсельных разъемов;

демонтаж: датчиков и блоков приборного оборудования, трубопроводов кислородной системы и баллонов, редукторов, зарядных штуцеров, шлангов, трубопроводов, приемников, влаго - отстойников, дюритовых рукавов системы АМП;

проверка технического состояния мест установки авиационных приборов.

514. Должен знать:

технологию монтажа жгутов, технологию и технические условия на демонтаж приборного оборудования;

марки и сечения трубопроводов и дюритовых шлангов, электропроводов, изоляционных материалов;

состав припоев и флюсов, основные сведения об электрических измерениях и материалах, применяемых в приборном оборудовании;

правила чтения несложных электро-схем, основы электротехники.

515. Примеры работ:

1) баллоны кислородной системы, шланги, редукторы, зарядные штуцеры – демонтаж;

2) блоки сигнализационные обогрева ППД, блоки системы ИВ, ДСВ, термопар, блоки РTMC - демонтаж.

3) датчики тахометров, топливомеров, масломеров, гидросмеси – демонтаж;

4) штепсельные разъемы - подсоединение и контровка, разборка.

Параграф 3. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 4-й разряд

516. Характеристика работ:

монтаж: подставок, амортизационных рам, кронштейнов, приемников и датчиков на силовых установках, в подпольных нишах, мотогондолах, трубопроводов, приемников, влагоотстойников, дюритовых рукавов системы АМП, баллонов, трубопроводов, редукторов, зарядных штуцеров, шлангов кислородной системы;

присоединение кислородной системы к приборам на приборной доске;

демонтаж приборов с приборных досок и демонтаж самих приборных досок, агрегатов автопилота, блоков автоматики и измерения топливомеров, агрегатов гироскопических и дистанционных компасов, центральных гиро-вертикалей, кислородных приборов;

разборка приборных досок, снятие осветительной и сигнальной аппаратуры, кнопок, выключателей и переключателей, реле, клеммовых колодок;

ремонт электромонтажной части приборных досок согласно дефектной ведомости, штепсельных разъемов приборного оборудования.

517. Должен знать:

технологию и технические требования к монтажу приборного оборудования средней сложности;

назначение и комплектность демонтируемых и монтируемых систем приборного оборудования;

принцип действия и основные технические данные монтируемого оборудования, отличия в монтаже приборного оборудования для различных серий тяжелых летательных аппаратах;

принципиальные, полумонтажные и монтажные схемы устанавливаемого оборудования, слесарное дело в объеме выполняемой работы;

величины основных зазоров при монтаже агрегатов и приборов, систему допусков и посадок;

основные параметры обработки поверхностей;

основы материаловедения, электротехники, механики.

518. Примеры работ:

1) агрегаты аэрокиносъемочные - демонтаж и установка;

2) датчики электрических термометров, термопар, стоек ПВД, приемники полного давления, приемники термопар - монтаж на двигатели;

3) доски приборные, щитки, пульты, разъемные коробки сложной конструкции - демонтаж, установка и крепление;

4) оборудование кислородное - присоединение к приборам, монтаж крепления редуктора с манометром;

5) оборудование кислородное - демонтаж приборов, манометров, индикаторов потока кислородной системы.

Параграф 4. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 5-й разряд

519. Характеристика работ:

демонтаж агрегатов систем автоматического управления, точных курсовых систем, централей скорости и высоты, звездно-солнечных ориентиров, астро - компасов, автоматов углов атаки;

монтаж агрегатов автопилотов, тро - индукционных компасов, блоков автоматики и измерения, топливомеров, систем объективного контроля, требующих точной установки;

монтаж приборов на приборные доски и монтаж самих приборных досок и пультов;

сборка приборных досок с установкой коммутационной и сигнальной аппаратуры;

установка узлов для крепления фоторам с применением измерительных приборов, фотоаппаратуры, проверка на герметичность систем анероидно-мембранных приборов;

проверка градусов отклонения фото-качалок;

проверка технического состояния мест установки приборов, статических и динамических трубопроводов, состояния электропроводки;

замер сопротивления изоляции электропроводов.

520. Должен знать:

правила и особенности монтажа приборного оборудования в герметизированной кабине;

назначение и правила пользования монтажными приспособлениями;

порядок испытания монтируемых систем на герметичность;

конструкцию применяемых инструмента и приспособлений;

основные технологические процессы ремонта приборного оборудования;

схемы монтажа приборного оборудования;

основы электротехники, механики, материаловедения.

521. Примеры работ:

1) блоки автоматики, блоки измерения, коммутационные устройства топливомера – демонтаж;

2) доски приборных пультов летчиков, штурмана, бортинженера – монтаж;

3) доски приборные - монтаж вольтметров, амперметров, герцметров;

4) компасы дистанционные, агрегаты гидравлического и электрического автопилота – демонтаж;

5) приборы аэронавигационные - установка и крепление на приборных досках и пультах;

6) приборы контроля работы силовых установок - проверка под током;

7) приемники термопар - замер оммического сопротивления компенсационных проводов;

8) трубопроводы кислородные динамического и статического давления, трубопроводы жидкого кислорода - опрессовка на стендах, прокладка и крепление.

Параграф 5. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 6-й разряд

522. Характеристика работ:

монтаж агрегатов систем автоматического управления, курсовых систем, астрокомпасов, автоматов и датчиков углов атаки, скольжения и так далее, требующих повышенной точности установки на летательные аппараты;

монтаж и проверка по монтажным и принципиальным схемам правильности сборки и сварки узлов крепления оборудования с применением измерительных приборов;

проверка под током с помощью контрольно-поверочной аппаратуры приборов объективного контроля, фотолюков, топливомеров, автоматов, компасов;

участие в испытаниях смонтированных систем на герметичность;

устранение дефектов, выявленных в результате проверок.

523. Должен знать:

схемы монтажа, взаимодействие и принцип работы всех механизмов, приборов, установок и аппаратов аэронавигационного, кислородного и фотооборудования;

порядок установки и отработки фотолюков под различные виды фотоаппаратуры;

технологию испытания монтируемых систем на герметичность;

назначение, конструкцию, принцип действия испытательных стендов, установок и контрольной аппаратуры, применяемых при проверке приборного оборудования;

методы выявления и устранения выявленных дефектов при его проверке;

технические условия на регулировку;

допуски на основные технические данные;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы электроники, теории электрических машин.

524. Требуется среднее профессиональное образование.

525. Примеры работ:

1) агрегаты систем САУ, ТКС, АУАС – монтаж;

2) баллоны с жидким кислородом и трубопроводы бортзарядки - установка на летательный аппарат, монтаж, устранение дефектов после испытания на герметичность;

3) система объективного контроля МСРП - проверка, тарировка датчиков;

4) трубопроводы полного и статического давления - проверка проводки и включение с установкой приемников давления;

5) указатели положения шасси и закрылков - монтаж, демонтаж;

6) фидеры температуры наружного воздуха, обогрев трубок ПВД - проверка под током;

7) фото-качалки и фотолюки - установка, крепление.

Параграф 6. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 7-й разряд

526. Характеристика работ:

нивелировка, полная отладка и проверка на работоспособность систем аэронавигационного и приборного оборудования;

монтаж звездно-солнечных ориентиров;

доводка, испытание и регулирование систем кислородного оборудования, анероидно-мембранных приборов, точной курсовой системы тяжелых летательных аппаратов.

527. Должен знать:

технологию выполнения нивелировочных и доводочных работ, назначение;

принцип действия и конструктивные особенности проверяемого оборудования;

правила эксплуатации всех видов аэронавигационного и фотооборудования в аэродромных условиях,

технические условия на регулирование и сдачу заказчику механизмов, приборов и аппаратов приборного оборудования;

правила эксплуатации и наладки проверочной аппаратуры, имитаторов, испытательных стендов и установок;

основные технологические процессы ремонта монтируемого оборудования;

основы электроники;

теории электрических машин.

528. Требуется среднее профессиональное образование.

529. Примеры работ:

1) приборы анероидно-мембранные - проверка на работоспособность статической и динамической систем;

2) система автоматической подачи кислорода – регулирование;

3) система заправки жидким и газообразным кислородом - монтаж, проверка на герметичность, устранение дефектов;

4) система приборная УГВ - нивелировка, выставка в трех плоскостях с точностью до 1 минуты;

5) система СПУТ тяжелых летательных аппаратов - испытание и доводка.

6) указатели положения шасси и закрылков - проверка и регулирование;

7) фотоаппаратура - отладка фокусировки по заданным расстояниям, проверка синхронности работы фотоаппаратов и створок под током, общее регулирование и проверка на работоспособность;

8) фото-качалки и фотолюки - отладка, регулирование, проверка на работоспособность.

Параграф 7. Слесарь-монтажник приборного оборудования, 8-й разряд

530. Характеристика работ:

полная отладка, регулирование аэронавигационного оборудования тяжелых летательных аппаратов, а также опытного оборудования, требующего большой точности установки и доводки;

монтаж, отладка и регулирование экспериментальных систем кислородного оборудования;

выявление конструкторских, технологических и эксплуатационных недостатков в монтируемом оборудовании;

выполнение необходимых расчетов при проверке и регулировании приборного оборудования, составление графиков выполнения работ при доводке системы управления самолетом.

531. Должен знать:

технологию выполнения испытательных и доводочных работ на сложных конструкциях;

конструкцию сложного контрольно-поверочного оборудования;

правила его эксплуатация и отладки;

методы выявления и устранения неисправностей обслуживаемого оборудования;

основы электроники, вычислительной техники и автоматики, теории электрических машин;

основные законы автоматического управления;

принцип построения систем телемеханики.

532. Требуется среднее профессиональное образование.

533. Примеры работ:

1) автопилоты - регулирование, отладка и испытание после установки на летательные аппарат;

2) питание кислородное в высотных скафандрах в аэродромных условиях - регулирование и наладка автоматической подачи;

3) системы аэронавигационные - контроль монтажа, регулирование и отладка;

4) системы питания жидким или газообразным кислородом, сложные экспериментальные - монтаж, доводка и устранение дефектов;

5) топливомеры, масломеры, магнитный компас - проверка под током, регулирование.

33. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям

Параграф 1. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 2-й разряд

534. Характеристика работ:

монтаж и демонтаж подвесных устройств и моделей под руководством слесаря по аэрогидродинамическим испытаниям более высокой квалификации;

подсоединение коммуникаций (электрические, топливные, гидравлические) к испытательным установкам;

ремонт несложных деталей и узлов авиационных аппаратуры и оборудования;

монтаж отремонтированных узлов и деталей со свободным подходом без последующего регулирования;

подготовка авиационной аппаратуры к несложным типовым испытаниям в гидро - канале на буксировочной тележке.

535. Должен знать:

схемы подвесных устройств и правила ухода за ними;

способы применения слесарного рабочего и измерительного инструмента.

Параграф 2. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 3-й разряд

536. Характеристика работ:

участие в монтаже, демонтаже и испытании различных авиационных моделей и изделий в трубах, гидро - канале, на стендах и так далее;

подготовка авиационной аппаратуры к испытаниям изделий и моделей в аэродинамических трубах, гидро - канале, на буксировочных тележках, катапультах, стендах и газодинамических установках;

изготовление отдельных деталей и мелкий ремонт механической части авиационного оборудования.

537. Должен знать:

правила и последовательность монтажа и демонтажа объектов и моделей для проведения аэрогидродинамических испытаний;

требования, предъявляемые к точности изготовления моделей и монтажных деталей для авиационного объекта,

конструкцию и принцип действия аппаратуры, применяемой при типовых испытаниях в гидро - канале, величины предельных нагрузок на применяемую аппаратуру и приспособления;

устройство применяемого слесарно-измерительного инструмента;

основы математики и физики.

538. Примеры работ:

1) модели подготовка к испытаниям, обмер геометрических параметров, замер координат крепежных узлов под руководством инженера;

2) подвесные устройства - монтаж, демонтаж и регулирование.

Параграф 3. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 4-й разряд

539. Характеристика работ:

проведение испытаний отдельных агрегатов летательных аппаратов в аэродинамических трубах, в гидро - канале, на стендах, катапультах и других установках со сложной контрольно-измерительной аппаратурой;

управление буксировочной тележкой и обслуживание испытательных установок и приборов во время эксперимента;

определение и устранение дефектов в работе эксплуатационного оборудования и объектов эксперимента;

подготовка сложных объектов к испытаниям в аэродинамических трубах, гидро - канале, на буксировочной тележке, катапультах, стендах и различного рода газодинамических установках;

монтаж и демонтаж различных моделей и изделий для испытаний в аэродинамических трубах, на стендах, в гидро - канале и других установках.

540. Должен знать:

инструкцию по эксплуатации испытательных установок;

устройство авиационных двигателей;

назначение, конструкцию и принцип действия аппаратуры и установок, применяемых при испытаниях;

основы теплотехники и аэро – гидро - динамики, допуски на изготовление моделей;

монтажных деталей и технические условия на препарирование;

основные технические данные авиационного объекта и его технологические возможности;

способы осмотра, ремонта, установки и регулирования оборудования, предназначенного для испытаний.

541. Примеры работ:

1) аппаратура указательная – наладка;

2) вертолетные установки - подготовка к испытаниям;

3) датчики – монтаж;

4) закрылки, рули, стабилизаторы, элероны - испытание.

Параграф 4. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 5-й разряд

542. Характеристика работ:

монтаж, демонтаж и проведение типовых испытаний авиационных объектов в аэродинамических трубах, на стендах, в гидро - канале и на других установках;

управление испытуемым объектом с дистанционного пульта, ведение испытания согласно программе,

подсчет начальных нагрузок и углов входа модели;

наладка дистанционного управления;

наладка работы фото-кино-установок, теневых установок, весовых элементов и регистрирующей аппаратуры;

наблюдение за физическими явлениями в процессе эксперимента;

ведение протокола испытаний и рабочих графиков проведения эксперимента;

регулирование объекта и отдельных механизмов на заданные в испытательной программе режимы;

снятие аэродинамических характеристик различных типов авиационных моделей и объектов;

наладка аппаратуры для испытаний и проведение регламентных работ согласно инструкции.

543. Должен знать:

технические и эксплуатационные данные испытываемых авиационных агрегатов;

основы механики, технологии, технического черчения, схемы работы буксировочной тележки, последовательность снятия аэродинамических характеристик и способы их обработки;

конструкцию вертолетных установок;

виды авиационных горючих и смазочные веществ.

544. Примеры работ:

1) винты несущие - аэродинамическое регулирование;

2) втулки несущих винтов и трансмиссии - монтаж и испытание.

Параграф 5. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 6-й разряд

545. Характеристика работ:

обслуживание испытательного оборудования, подготовка и проведение сложных видов аэрогидродинамических испытаний на открытых площадках, стендах и других специальных установках, характеризующихся работой при высоких или низких температурах и давлении, а также применением в этих установках или системах агрессивных рабочих тел, различных видов специального топлива, специальных подогревателей и тому подобные;

подготовка сложных экспериментальных объектов к испытаниям на различного рода установках, стендах и так далее;

монтаж авиационных агрегатов и систем экспериментального оборудования.

546. Должен знать:

принципиальные схемы сложного авиационного оборудования, конструкцию его узлов и систем;

основные технические экспериментальные и регулировочные

технические инструкции по обслуживанию сложных испытательных установок и испытываемых объектов;

приемы работ, обеспечивающие безопасное и безаварийное проведение подготовки испытаний;

правила работы на высоте, управления подъемно-транспортным оборудованием, проведения стропальных работ, сигнализацию;

порядок проведения регламентных работ по оборудованию и испытываемым объектам;

основы аэродинамики, механики, автоматики, приборного оборудования, теплотехники, электротехники, металловедения, технического черчения.

547. Примеры работ:

1) аппаратура автоматическая регистрирующая дозирующих и командных устройств, специальных диффузоров, эжекторов, дросселирующих устройств, специальных подогревателей аэродинамических труб, стендов - сборка, наладка, тарировка;

2) специальные агрегаты сложной конструкции монтаж, центровка, опробование в работе и доводка.

Параграф 6. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 7-й разряд

548. Характеристика работ:

проведение сложных испытаний авиационных объектов в аэродинамических трубах, на стендах и специальных установках с электрогидравлическим оборудованием, системами регулирования чисел М, Ро, Рст, регулируемым соплом, системой отсоса пограничного слоя, системой термо – статирования;

сборка, монтаж, демонтаж и наладка перечисленных систем, а также механических узлов местной тензометрии элементов моделей летательных аппаратов (элеронов, рулей, предкрылков, консолей крыла, механизмов дистанционного перемещения органов управления), механических и электронных цифропечатающих устройств, аэродинамических весов, электро-коммутаторов, скоростной фотоаппаратуры, лазерных интерферометров, приборов тепло-ведения;

сборка и наладка устройств для оперативной градуировки тензо - метрированных, управляемых и автоматизированных элементов конструкций авиационных моделей и поддерживающих устройств;

проведение градуировки авиационных приборов;

проведение измерений геометрии моделей на трех-координатных измерительных машинах, составление паспортов обмера.

549. Должен знать:

принципиальные схемы сложного технологического, измерительного стандартного оборудования, технологию проведения аэродинамических испытаний;

основы аэродинамики, механики, автоматики, гидравлики, теплотехники, оптики, электротехники, сопротивления материалов, телемеханики, электроники;

конструкторскую документацию по ЕСКД.

550. Требуется среднее профессиональное образование.

551. Примеры работ:

1) аэродинамические трубы – перемонтаж, наладка агрегатов и узлов;

2) механизмы ИРО – наладка;

3) пневмо - коммутаторы - наладка и регулирование;

4) приборы тепловедения – наладка;

5) системы термостатирования – наладка;

6) стенды градуировочные для тензовесов – наладка;

7) тензовесы внутри - модельные - монтаж, наладка, тарировка.

Параграф 7. Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям, 8-й разряд

552. Характеристика работ:

обслуживание испытательного оборудования, подготовка и проведение уникальных экспериментальных исследований в аэродинамических трубах и на других специальных установках;

наладка, регулирование, определение параметров и эксплуатация систем струйной установки, отсасывающей, наполнения, вакуумирования, регулируемых систем перфораций механических элементов, электронных аналоговых регуляторов параметров потока Pо, Рст, М, командных устройств регулируемого сопла и диффузоров;

анализ функциональных зависимостей обслуживаемых систем;

составление рабочих формул, определение взаимных влияний компонентов испытаний и их погрешностей;

монтаж авиационных моделей, тензометрических весов на поддерживающих устройствах и оптической технике при помощи робото – манипуляторов;

наладка систем блокировок и сигнализации безопасности внутри стенда;

определение метрологических характеристик приборных систем;

анализ элементов задающей аппаратуры;

нивелировка компрессоров большой мощности.

553. Должен знать:

конструкцию аэродинамических установок;

технологического и электронного оборудования;

основы аэродинамики, автоматики, механики;

технологии проведения экспериментальных исследований, гидравлики, теплотехники, оптики, сопротивления материалов, электротехники, телемеханики, электроники;

конструкторскую документацию на обслуживаемое оборудование.

554. Требуется среднее профессиональное образование.

555. Примеры работ:

1) имитаторы двигателей - монтаж, наладка;

2) интерферометры лазерные - монтаж, наладка;

3) машины измерительные, трех - координатные – настройка;

4) системы вакуумирования - наладка и регулирование;

5) сопла регулируемые – наладка;

6) стенды метрологической аттестации – регулирование;

7) установки криогенные - монтаж, наладка;

8) устройства командные - наладка, управление.

34. Слесарь по изготовлению и доводке

деталей летательных аппаратов

Параграф 1. Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных

аппаратов, 2-й разряд

556. Характеристика работ:

выколотка и доводка простых деталей вручную и на обслуживаемом оборудовании под руководством слесаря по изготовлению и доводке деталей летательных аппаратов более высокой квалификации;

правка и доводка мелких простых деталей летательных аппаратов после штамповки, формовки или вытяжки, обрезка и вырезка простых деталей по разметке;

выполнение опиловочных работ.

557. Должен знать:

возможные деформации при обработке авиационных деталей, выявление брака материалов по внешнему виду (трещины, вмятины, царапины и тому подобное);

причины появления коррозии и способы борьбы с нею;

технические условия на изготовляемые детали;

правила чтения простых детальных чертежей и эскизов;

правила пользования дисковыми и маятниковыми пилами, вибрационными, роликовыми и ручными рычажными ножницами, ручными гибочными машинами, зигмашинами, ручными винтовыми прессами;

методы контроля технологического процесса;

устройство и назначение применяемого контрольно-измерительного инструмента.

558. Примеры работ:

1) заготовки простых деталей: коробочек, мембран, косынок, уголков, простых профилей до 500 мм. - разметка, вырезка по шаблонам, опиливание, снятие заусенцев, правка и доводка;

2) кницы, компенсаторы шпангоутов, косынки, накладки при толщине материалов от 0,8 мм. и свыше - изготовление, гибка бортов на гибочных станках или вручную по оправкам и шаблонам внутреннего контура;

3) носки стабилизаторов, петли – изготовление;

4) профили, стенки и другие детали толщиной от 0,5 мм. и свыше - припиливание по контуру и торцу.

Параграф 2. Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных

аппаратов, 3-й разряд

559. Характеристика работ:

выколотка, правка и доводка несложных деталей летательных аппаратов из листа алюминиевых, магниевых сплавов, меди и латуни;

раскрой заготовок и изготовление плоских деталей из этих материалов вручную и с применением универсального оборудования: вибрационных, роликовых ножниц и другие;

выполнение несложных работ на посадочных и разводных станках;

гибка и доводка по плазово - шаблонной оснастке профилей и других деталей из листового материала;

сверление сборочных и направляющих отверстий на вертикально-сверлильных, радиально-сверлильных станках, пневмо - дрелью или электродрелью по разметке, кондуктору.

560. Должен знать:

назначение деталей летательных аппаратов и технологию их изготовления;

основные физические свойства обрабатываемых материалов, их маркировку;

правила пользования применяемым оборудованием, приспособлениями, мерительным инструментом;

методы работы на применяемом оборудовании, пластические отличия применяемых материалов;

правила проведения разметочных работ и построения несложных разверток,

правила чтения детальных чертежей, допуски, посадки;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей;

характерные дефекты материалов;

слесарное дело.

561. Примеры работ:

1) диафрагмы, перегородки баков - формообразование по оправкам и на гидравлических прессах, гибка бортов, правка и доводка по оправкам, болванкам, шаблонам;

2) кожухи несложных форм - выколотка, доводка, зачистка заусенцев;

3) коробки, надкладки - гибка и доводка после формовки или штамповки;

4) полу - патрубки с небольшими радиусами кривизны - выколотка и доводка;

5) профили алюминиевые - гибка и доводка по плазу, шаблону в одной плоскости.

Параграф 3. Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных

аппаратов, 4-й разряд

562. Характеристика работ:

выколотка, правка, доводка и гибка сложных деталей летательных аппаратов из листа и прессованного профиля (титановых, магниевых и алюминиевых сплавов, нержавеющих сталей и других материалов) с применением газовой горелки и других нагревательных приборов;

выполнение операций выколотки, обтяжки, гибки, прокатки, рихтовки при изготовлении и доводке деталей летательных аппаратов с большим количеством радиусов и пересечением выпуклых и вогнутых поверхностей при соотношении глубины выколотки к длине свыше 1:4;

подгонка сложных деталей летательных аппаратов по месту установки и по сборочным приспособлениям.

563. Должен знать:

технологический процесс выколотки, доводки, разводки и посадки сложных деталей летательных аппаратов;

конструкцию и правила эксплуатации применяемых инструментов, приспособлений и оборудования;

правила чтения сложных чертежей;

правила составления эскизов и схем с вычислением разверток геометрических фигур;

физические свойства применяемых материалов, допуски и посадки;

слесарное дело;

назначение мерительного инструмента и правила пользования им:

способы рихтовки агрегатов летательных аппаратов после клепки;

основные сведения о сертифицированной продукции.

564. Примеры работ:

1) баки сложной конфигурации гидравлических и топливных систем, баки навесные, ускорители - сборка в приспособлениях и по болванкам, правка после сварки, устранение дефектов и сдача на испытание;

2) воздухораспределители сложные - выколотка, правка и доводка;

3) коллекторы и трубы выхлопные - выколотка и подгонка отдельных секций;

4) конусы усеченные, воздуховоды щелевые, тройники диаметром 100 мм и свыше - выколотка, доводка по болванкам;

5) обводы силовых шпангоутов - выколотка с доводкой, малковкой и правкой по шаблонам;

6) пояса нервюр, шпангоуты, стрингеры длиной свыше 300 мм. - гибка, доводка;

7) профили - правка и доводка до и после термообработки.

Параграф 4. Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных

аппаратов, 5-й разряд

565. Характеристика работ:

выколотка, обтяжка, гибка, прокатка и доводка сложных деталей серийных летательных аппаратов из различных материалов с точностью прилегания поверхностей до 0,3 мм. двояковогнутых и выпуклых деталей с разно-переменными радиусами;

доводка обшивок агрегатов из монолитных панелей;

разводка и посадка сложных деталей летательных аппаратов двойной кривизны из высокопрочных и нержавеющих сталей, сплавов титана и алюминия на выколоточных молотах типа "БЕШЕ" и посадочных станках;

подгонка деталей летательных аппаратов по месту установки на авиационное изделие, подгонка агрегатов с сотовым, пенопластовым и другими заполнителями.

566. Должен знать:

особенности технологического процесса выколотки, обтяжки, гибки и доводки сложных деталей серийных летательных аппаратов;

методы расчета и раскроя сложных разверток криволинейных фигур и способы их построения;

конструктивные особенности и способы регулирования - настройки применяемого оборудования, оснастки и приспособлений;

назначение и условия работы изготавливаемых деталей;

причины возникновения дефектов;

способы их предупреждения и устранения;

технические требования, предъявляемые к чистоте поверхностей агрегатов летательных аппаратов по их контурам,

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы технического черчения.

567. Примеры работ:

1) емкости, работающие под большим давлением - выколотка, правка и доводка;

2) зализы сложные, боковые обшивки обтекателей шасси - выколотка и окончательная доводка;

3) кожухи воздуховодов, воздухозаборников к турбогенераторам, кожухи маслорадиаторов - выколотка и доводка;

4) обшивки фюзеляжа центроплана из монолитных панелей - прокатка по радиусу, окончательная доводка по примерным шаблонам, болванкам;

5) окантовки люков, дверей, сложные детали арматуры узлов пассажирского салона и бытовой техники - выколотка, гибка, правка и доводка;

6) панели монолитные - гибка по радиусу методом дробеструйной обработки и доводка;

7) стрингеры двойной кривизны из прессованных профилей длиной свыше 5000 мм. - окончательная правка с доводкой по универсальному стенду.

Параграф 5. Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных

аппаратов, 6-й разряд

568. Характеристика работ:

выколотка, гибка, доводка и рихтовка экспериментальных, опытных, дорогостоящих и сложных узлов и деталей летательных аппаратов в холодном и нагретом состоянии на всех видах выколоточных, гибочных, доводочных станков и приспособлений;

выколотка и правка узлов и деталей летательных аппаратов переменных толщин из различных материалов, в том числе титановых, жаропрочных, алюминиевых и магниевых сплавов, с гибом в нескольких плоскостях с соблюдением со-осности.

569. Должен знать:

конструктивные особенности обрабатываемых узлов и деталей, их принципиальные схемы и особенности технологического процесса выколотки, гибки, рихтовки;

технические требования и необходимые инструкции по изготовлению сложных, экспериментальных, опытных узлов по герметичным швам и обтекаемости внешних поверхностей летательных аппаратов;

основы технического черчения, материаловедения;

теорию машин и механизмов.

570. Примеры работ:

1) коллекторы многосоставные сложной конфигурации из нержавеющих и высокопрочных сталей - выколотка по болванкам, сборка в приспособлениях, правка по приспособлениям после сварки, устранение дефектов после испытания, подгонка по месту или по стапелю;

2) обтекатели крупногабаритные - выколотка, правка, доводка;

3) рукава спиральные сложных сечений - изготовление из легированных сталей по шаблонам и макетам;

4) трубы жаровые, камеры сгорания - доработка отдельных деталей с выколоткой и правкой, полная сборка изделий с подгонкой по месту.

Параграф 6. Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных

аппаратов, 7-й разряд

571. Характеристика работ:

подгонка, доводка и замена стыковых узлов и агрегатов, влияющих на нивелировочные данные летательного аппарата с соблюдением повышенных технических требований, предъявляемых к процессу герметизации и допускам контуров наружной отделки узлов и агрегатов;

изготовление деталей и агрегатов летательных аппаратов из новых конструкционных материалов;

доводка листов обшивки при их замене на поверхности сложной конструкции летательных аппаратов;

составление рабочих эскизов на изготовление деталей каркаса летательных аппаратов при ремонте.

572. Должен знать:

техническое условия на изготовление агрегатов, узлов и деталей летательных аппаратов;

методы разметки и расчетов сложных поверхностей деталей летательных аппаратов;

отличительные особенности пластических свойств конструкционных материалов;

правила анализа причин возникновения дефектов деталей летательных аппаратов и выработки условий их предупреждения.

573. Примеры работ:

1) лонжероны крыльев, щитков, элероны тяжелых летательных аппаратов – ремонт;

2) обшивка внутри воздушного канала – ремонт;

3) узлы силовые тяжелых летательных аппаратов – замена;

4) фюзеляжи газотурбинных самолетов – подгонка силовых панелей и обшивок двойной кривизны перед герметичной клепкой;

5) эталоны сложной конструкции – доводка с подгонкой на изделии.

35. Слесарь по изготовлению и ремонту трубопроводов

Параграф 1. Слесарь по изготовлению и ремонту

трубопроводов, 1-й разряд

574. Характеристика работ:

выполнение вспомогательных операций при работах по изготовлению и испытанию трубопроводов с использованием простого рабочего и мерительного инструмента;

наполнение труб песком и канифолью;

резка труб по шаблонам ножовкой, циркульной, дисковой и маятниковой пилами;

механическая развальцовка и рифление концов труб по заданным размерам под арматуру;

зачистка труб напильником и наждачной бумагой после сварки, пайки и развальцовки арматуры;

заготовка шлангов без металлической оплетки всех систем и марок по заданным размерам и шаблонам.

575. Должен знать:

причины появления коррозии;

устройство вибрационной набивочной машины, циркульной, дисковой и маятниковой пил и правила управления ими;

правила эксплуатации применяемого оборудования для гибки труб;

характеристики и условия применения абразивных кругов и лент.

576. Примеры работ:

1) заготовки трубопроводов - разметка, раскрой листов несложной конфигурации по шаблону;

2) трубопроводы - разметка, резка по шаблону, наполнение труб песком, канифолью, зачистка поверхности, снятие заусенцев, опиливание швов после пайки.

Параграф 2. Слесарь по изготовлению и ремонту

трубопроводов, 2-й разряд

577. Характеристика работ:

изготовление по накладным шаблонам трубопроводов диаметром до 10 мм. из стали и алюминиевых сплавов с подогревом и без подогрева с неограниченным количеством радиусов изгиба, расположенных в одной плоскости;

выгибание труб по эталонам без подогрева диаметром 6-10 мм. до четырех радиусов изгиба в двух плоскостях с подгонкой по месту установки;

выгибание труб диаметром до 35 мм. из различных материалов на трубогибочных станках по чертежу или шаблону;

развальцовка и заготовка труб на специальном развальцовочном станке, зигмашине и вручную;

глушение, опломбирование открытых концов трубопроводов;

наполнение труб водой, замораживание и последующее размораживание ее (после выгибания трубопроводов) в специальных шкафах;

наполнение трубопроводов антикоррозийным раствором;

теплоизоляция труб для пайки или сварки;

заготовка шлангов всех систем и марок с металлической оплеткой по заданным размерам или шаблонам.

578. Должен знать:

способы выгибания труб в холодном и горячем состоянии;

технологические требования на изготовление трубопроводов;

конструкцию развальцовочного и трубогибочного станков;

правила управления станками и их эксплуатации;

конструкцию применяемых приспособлений;

основные свойства медных, алюминиевых, магниевых и стальных сплавов, применяемых для изготовления трубопроводов;

устройство воздушно- ацетиленовой горелки и правила ее эксплуатации, марки применяемых материалов;

назначение термообработки, свойства набивочных и притирочных материалов;

технологию процесса выгибания труб, при которой в качестве наполнителя используется замороженная вода;

основные сведения о допусках и посадках, способы измерения углов развальцовки;

допуски на механические повреждения и методы их устранения при ремонте трубопроводов.

579. Примеры работ:

1) трубопроводы из AMГМ диаметром до 8 мм – изготовление;

2) трубопроводы обогрева кабины и обдува генераторов - ремонт и глушение;

3) трубопроводы разных систем - подготовка к сварке, выгибание в одной плоскости, глушение.

Параграф 3. Слесарь по изготовлению и ремонту

трубопроводов, 3-й разряд

580. Характеристика работ:

изготовление с подогревом и без подогрева по накладным шаблонам трубопроводов диаметром 10-15 мм. из различных материалов с кривыми, лежащими в различных плоскостях (не более четырех изгибов);

выгибание труб диаметром 10-16 мм. из различных материалов по эталонам без подогрева до четырех радиусов изгиба в двух плоскостях с подгонкой по месту установки;

изготовление трубопроводов диаметром до 16 мм. гидравлическим давлением 250-300 атмосфер из различных материалов, имеющих неограниченное количество изгибов в различных плоскостях, а также шаблонов и эталонов труб диаметром до 30 мм. по чертежам и схемам с вычислением разверток, с подгонкой по макету или месту установки с учетом обеспечения со-осности и необходимого зазора между деталями и узлами согласно соответствующим техническим условиям;

правка вмятин на гидростенде при помощи снаряда;

выполнение слесарных paбот, связанных с изготовлением и ремонтом трубопроводов, разметка, сверление, резка, опиловка, подгонка арматуры;

комплектование при сборке трубопроводов штуцерами, ниппелями, гайками;

испытание труб всех диаметров и конфигураций давлением воздуха и масла;

определение брака трубопроводов по внешним признакам (трещины, вмятины, раковины);

сборка шлангов с арматурой вручную, испытание шлангов на прочность заделки и герметичность, консервация, пломбирование, маркировка;

выправка вмятин, гофров, эллипсности на трубопроводе.

581. Должен знать:

технологический процесс изготовления и ремонта трубопроводов, качество и свойства применяемых материалов для изготовления трубопроводов и арматуры, таблицы нормалей для законцовки труб (развальцовка, зиговка);

методы подбора оправок и роликов для нанесения на трубе зига, причины появления эллипсов, трещин и других пороков, виды термической обработки металлов и ее назначение;

правила наладки различных трубогибочных и развальцовочных станков;

способы соединения труб;

устройство компрессорной установки, контрольно-измерительных приборов высокого и низкого давлений;

схему и устройство гидро - стенда и гидро – аккумулятора;

технологию испытания трубопроводов и арматуры на герметичность, систему допусков и посадок.

582. Примеры работ:

1) трубопроводы – испытание воздухом, давлением не более 5 кг/см2;

2) трубопроводы воздушной, масляной и водяной систем легких летательных аппаратов - изготовление и ремонт;

3) трубопроводы гидравлической и противопожарной систем - изготовление и подгонка;

4) трубы для дюритовых соединений различных диаметров и материалов - зиговка на ручных и механических зигмашинах;

5) трубопроводы из различных марок материалов диаметром до

30 мм. для топливной и масляной систем – эталонирование;

6) трубопроводы и патрубки обдува генератора и компрессора - капитальный ремонт путем замены отдельных участков и правки деформированных зон;

7) трубопроводы слива из АРТ-10 (до разъема трубки от фильтров) - полное изготовление и подгонка;

8) трубопроводы суфлерные - изготовление и подгонка;

9) фильтры простой конструкции для топливной, масляной и гидравлической систем - изготовление и пайка.

Параграф 4. Слесарь по изготовлению и ремонту

трубопроводов, 4-й разряд

583. Характеристика работ:

изготовление с подогревом и без подогрева по шаблонам и болванкам сложных трубопроводов диаметром от

15-50 мм из различных материалов с кривыми, лежащими в различных плоскостях и под разнообразными углами;

изготовление шаблонов и эталонов диаметром свыше 30 мм. до 50 мм. по чертежам и схемам с вычислением разверток и подгонкой по макету или месту установки с учетом обеспечения со-осности и минимальных зазоров касания эталона с деталями и узлами согласно соответствующему техническому указанию;

выгибание труб диаметром свыше 35 мм. из различных материалов по чертежам и шаблонам на трубогибочных станках;

выгибание колен, отводов и переходов;

вальцовка трубопроводов под разными углами вручную и на вальцовочном станке;

ремонт трубопроводов с правкой вручную больших вмятин, гофров и эллипсности;

правка на плите стальных, хромоникелевых и дюралюминиевых труб в свежее - каленом состоянии;

аыполнение слесарных работ, связанных с изготовлением трубопроводов, примерка трубопроводов по макету или месту, опиловка, приварка арматуры (штуцеров, ниппелей и тому подобное);

сборка шлангов с металлической оплеткой и арматурой всех систем и марок, закатка шлангов на прессе.

584. Должен знать:

конструкцию, правила эксплуатации и наладки трубогибочных, развальцовочных станков и приспособлений;

конструкцию ремонтируемых деталей, узлов, агрегатов и технические требования, предъявляемые к ним;

режимы гибки и развальцовки труб;

назначение и правила применения оснастки при изготовлении трубопроводов (оправки, прижимы, ролики, ползуны и тому подобные);

правила испытания арматуры и трубопроводов;

принципиальную схему и конструкцию агрегатов и стендов для испытания трубопроводов;

правила управления и их эксплуатации;

способы противо - коррозийных покрытий металлов;

методы контроля температуры нагрева металла.

585. Примеры работ:

1) коллекторы противопожарные – изготовление;

2) коллекторы топливные - полное изготовление;

3) трубопроводы анти-обледенительной, гидравлической, противопожарной, топливной систем - ремонт (правка, спайка, замена ниппелей, гнутье трубок по шаблонам);

4) трубопроводы высотной и воздушной систем – изготовление;

5) трубопроводы коллектора форсунок камер сгорания – изготовление;

6) трубопроводы, патрубки обдувки генераторов, компрессоров – изготовление;

7) трубопроводы сложные - правка горячим воздухом;

8) трубы подвода масла к агрегатам – изготовление;

9) шаблоны кольцевых трубопроводов и трубопроводов к форсункам - изготовление.

Параграф 5. Слесарь по изготовлению и ремонту

трубопроводов, 5-й разряд

586. Характеристика работ:

изготовление и ремонт трубопроводов и кольцевых коллекторов сложной конфигурации из труб диаметром от 50 мм и выше, трубопроводов любых диаметров и конфигураций из титановых сплавов и других материалов на трубогибочных станках с программным управлением с доводкой по соответствующим техническим условиям;

изготовление под давлением 350-400 атмосфер трубопроводов, укомплектованных различной арматурой (компенсаторами, штуцерами, накладными кольцами, фланцами), с кривыми, лежащими в различных плоскостях, и неограниченным количеством радиусов, изгибов, имеющих сложные и неудобные для изготовления конфигурации, сложных шаблонов и эталонов трубопроводов диаметром 50 мм. и выше по чертежам и схемам с подгонкой по макету в труднодоступных местах;

подгонка по месту установки арматуры с обеспечением со-осности, плоскостности и перпендикулярности согласно техническим условиям;

проведение ремонта сложных узлов и агрегатов, требующих большой правки и выгибания.

587. Должен знать:

назначение трубопроводов, схемы их расположения и условия работы на различных объектах;

технические требования, предъявляемые к изготовлению и ремонту трубопроводов;

условия работы узлов трубопроводов;

конструкцию, правила наладки и эксплуатации трубогибочных станков с программным управлением и технологической оснасткой к ним;

правила вычерчивания компоновочных схем с вычислением разверток и дополнительных размеров;

технологию и правила проведения пневмо - гидро - испытаний трубопроводов и арматуры сложной конструкции;

способы предотвращения коррозии металлов и сплавов;

назначение и устройство мерительного инструмента.

588. Примеры работ:

1) коллекторы кольцевые сложной конструкции - полное изготовление и испытание;

2) трубопроводы - прокачка маслом после выполнения ремонтных работ;

3) трубопроводы гидравлической и масляной систем - сложный ремонт (отжиг, выправка, удлинение трубок, замена трубок по шаблону и по месту);

4) трубопроводы гидросистемы высокого давления и сложной конфигурации - изготовление, испытание и ремонт;

5) трубопроводы различных систем сложной конфигурации- изготовление с подгонкой на изделии;

6) трубопроводы эталонные сложной конструкции-полное изготовление.

Параграф 6. Слесарь по изготовлению и ремонту

трубопроводов, 6-й разряд

589. Характеристика работ:

изготовление трубопроводов с повышенными требованиями к точности, чистоте работающих в высоко-агрессивных средах трубопроводов сложной конфигурации для опытных и криогенных систем изделий, сложных шаблонов и эталонов;

ремонт трубопроводов высокого давления (свыше 50 кг/см3) с восстановлением притиркой конусных поверхностей ниппелей и штуцеров, с последующей проверкой их прилегания по краске специальными калибрами;

изготовление и ремонт сложных трубопроводов с помощью легкоплавких наполнителей.

590. Должен знать:

технологию изготовления и ремонта трубопроводов, работающих с агрессивными средами и под высоким давлением;

основные сведения по криогенной технике;

особенности методов испытания трубопроводов под большим давлением;

сертификационные требования, предъявляемые к изготавливаемым изделиям.

591. Примеры работ:

1) коллекторы сложной конфигурации опытных авиационных систем – изготовление;

2) трубопроводы – гидро - испытание высоким давлением;

3) трубопроводы криогенных систем летательных аппаратов- изготовление и ремонт.

36. Слесарь по ремонту авиадвигателей

Параграф 1. Слесарь по ремонту авиадвигателей, 2-й разряд

592. Характеристика работ:

ремонт деталей авиадвигателей несложной конструкции с использованием простого контрольно-измерительного инструмента;

выполнение слесарных работ по 12-14 квалитетам;

устранение механических повреждений, рисок, коррозии деталей и узлов с зачисткой авиадвигателя;

грубая шабровка фланцев;

сверление отверстия дрелью;

соединение несложных деталей авиадвигателей болтами и винтами;

пломбирование и клеймение деталей авиадвигателя, их транспортировка с использованием простых механизмов, смазка и промывка;

выполнение вспомогательных работ при ремонте узлов.

593. Должен знать:

условия работы ремонтируемых деталей авиадвигателей;

технологию ремонта несложных деталей и узлов авиадвигателя;

правила чтения чертежей;

основные сведения о системе допусков и посадок, параметрах обработки поверхностей;

основные сведения о физических свойствах металлов, сплавов и неметаллических материалов, применяемых при ремонту;

виды коррозии и методы защиты металлов от нее, технологические операции слесарных работ;

назначение основного слесарного и контрольно-измерительного инструмента и правила пользования ими;

правила транспортировки узлов и деталей авиадвигателя;

технологию их консервации, промывки, обезжиривания.

594. Примеры работ:

1) башмаки сопловых аппаратов - зачистка забоин и выработки с последующим полированием;

2) детали авиадвигателя - сверление отверстий по разметке, по кондуктору;

3) детали авиадвигателя крепежные - очистка деталей от нагара;

4) детали плоские - шабровка (с точностью прилегания плоскостей до двух точек на 1 см²);

5) дефлекторы цилиндров – ремонт;

6) корпусы компрессоров ТРД задние- зачистка рисок, забоин, коррозии;

7) поршни авиадвигателя - установление рисок, забоин, вмятин с последующим полированием;

8) прокладки несложные - изготовление из паранита.

Параграф 2. Слесарь по ремонту авиадвигателей, 3-й разряд

595. Характеристика работ:

ремонт деталей, yзлов и механизмов авиадвигателей средней сложности;

выполнение слесарных работ по 11-12 квалитетам;

определение комплектности и качества ремонтируемых деталей и узлов (визуально и при помощи контрольно-измерительного инструмента);

развертывание отверстий развертками, постановка штифтов и шпилек, пришабривание плоскостей;

разделка швов и подготовка ремонтируемых деталей к сварке;

простая разметка под сверление отверстий после заварки дефектного резьбового отверстия и нарезание новой резьбы;

ремонт сложных узлов и механизмов авиадвигателей под руководством слесаря по ремонту авиадвигателей более высокой квалификации;

заправка слесарного инструмента, работа на сверлильных станках и приспособлениях.

596. Должен знать:

конструкцию и технологию ремонта деталей и узлов авиадвигателей средней сложности;

систему допусков и посадок, основные сведения о параметрах обработки деталей авиадвигателей и обозначение их на чертежах;

технологические операции слесарных работ;

приемы и методы слесарной обработки и ремонта деталей и узлов авиадвигателей;

правила пользования приспособлениями, слесарным и контрольно-измерительным инструментом, применяемыми при ремонте;

технологические особенности и правила обращения с деталями: металлокерамическими алюмо-графитированными, талькированными, резиновыми;

порядок устранения несложных неисправностей используемого инструмента и оборудования;

марки и свойства абразивных материалов, притирочных паст;

виды прокладок, их назначение, свойства материалов, применяемых для прокладок, антикоррозийные покрытия, влияние механических повреждений и коррозии на прочность деталей авиадвигателей;

порядок оформления технологической документации;

приемы клепальных работ, связанные с ремонтом узлов двигателя;

правила визуального контроля деталей и при помощи контрольно-измерительного инструмента;

основные сведения о пайке и сварке материалов.

597. Примеры работ:

1) аппараты сопловые, реактивное сопло, кожухи трансмиссии, задний, средний и передний корпусы компрессора ТРД - зачистка наклепа выработки, устранение забоин, зачистка плоскостей с последующей проверкой плоскостей лекальной линейкой;

2) кожухи и обтекатели авиадвигателей - выправление стенок от вмятин;

3) кожухи сопла ТРД - устранение вмятин рихтовкой;

4) корпусы валов турбин - устранение заедания плавающих втулок;

5) корпусы и крышки авиадвигателей - притирка фланцев на притирочной плите;

6) корпусы, картеры, коробки приводов авиадвигателей - постановка новых шпилек различного ремонтного размера и ступенчатых шпилек и штифтов;

7) сопла реактивные ТРД - сверление отверстий и нарезка резьбы после заварки ее дефектов, постановка термоизоляционного кожуха на заклепках;

8) трубы жаровые ТРД - обработка концов трещин методом сверления, зачистка сварных швов с последующей полировкой;

9) трубы отвода воздуха - зачистка выработки с полировкой;

10) цилиндры авиадвигателей - зачистка и запиловка ребер охлаждения.

Параграф 4. Слесарь по ремонту авиадвигателей, 4-й разряд

598. Характеристика работ:

ремонт деталей, узлов механизмов авиадвигателей сложной конструкции в соответствии с технологией ремонта;

выполнение сложных слесарных работ по 9-10 квалитетам;

подгонка сложных деталей и узлов авиадвигателей путем шабровки и притирки;

подбор и регулировка сцепления шестеренчатых пар;

замена и развертывание втулок;

удаление дефектных шпилек и штифтов на узлах авиадвигателей путем высверливания или вытравливания;

сложная разметка под сверление отверстий на узлах авиадвигателей, испытание отремонтированных узлов;

замена лопаток компрессора;

определение параметров шероховатости поверхностей непосредственно на деталях авиадвигателей;

выбор рациональных методов и порядка ремонта поверхностей деталей авиадвигателей;

подбор необходимого слесарного и измерительного инструментов для выполнения заданной работы;

настройка используемых измерительного инструмента и приборов;

оформление технической и технологической документации на ремонт авиадвигателя.

599. Должен знать:

основные понятия о конструкции и принципе работы ремонтируемого авиадвигателя;

технологию ремонта деталей и узлов авиадвигателя;

методы устранения повторяющихся дефектов деталей и узлов авиадвигателей;

правила подбора шестеренчатых пар;

основные способы обработки металлов, сплавов и неметаллических материалов;

виды смазочных материалов;

правила термической обработки стали, алюминиевых и магниевых сплавов;

причины появления коррозии;

методы оценки качественного состояния деталей и узлов авиадвигателей, прошедших ремонт;

схему и конструкцию стендов для испытания узлов авиадвигателей;

конструкцию микрометрического инструмента, применяемого при ремонте, и способы определения его исправности;

правила подготовки деталей и узлов к сварке и обработка их после сварки;

способы предупреждения и устранения внутренних напряжений и деформаций;

состав припоев, применяемых при сварке, основные сведения о параметрах обработки поверхностей;

сведения о неразрушающих методах контроля деталей;

правила чтения сложных чертежей ремонтируемых узлов, агрегатов и деталей.

600. Примеры работ:

1) картеры авиадвигателей - вытравливание и высверливание дефектных шпилек и штифтов;

2) коробки приводов авиадвигателей - зачистка посадочных мест под подшипники, прокачка каналов и гидро–испытание;

3) корпусы задние компрессоров ТРД – устранение, механических повреждений на входной и выходной кромках спрямляющих лопаток с замером хорды, замена штифтов крепления лопаток или лабиринта, развертывание отверстий под прицезионные болты и подбор призонных болтов ремонтного размера;

4) корпусы центр. приводов ТРД - запрессовка стакана в корпус;

5) передачи шестеренчатые авиадвигателей - замена шестеренчатой конической пары с проверкой контактов и регулировкой зазоров в сцеплении;

6) роторы турбин и компрессоров - зачистка рисок, забоин и коррозии на опорных цапфах с последующим замером диаметров под посадку подшипников;

7) трубопроводы авиадвигателя - ремонт и гидро - испытание под давлением;

8) трубы жаровые ТРД - замена завихрителя, рихтовка и выверка жаровой трубы на приспособлении;

9) узлы авиадвигателей - постановка новой футорки;

10) цилиндры авиадвигателей - запрессовка новой направляющей втулки, притирка клапанов;

11) шатуны авиадвигателей - запрессовка, развертывание и выпрессовка.

Параграф 5. Слесарь по ремонту авиадвигателей, 5-й разряд

601. Характеристика работ:

ремонт деталей и узлов авиадвигателей сложной конструкции;

выполнение сложных слесарных работ по 6-7 квалитетам;

замена лопаток ротора турбины с подбором их по весовому моменту;

подгонка деталей и узлов авиадвигателей в соответствии с требуемыми допусками;

обработка деталей авиадвигателей специальным режущим инструментом, абразивными камнями, наждачным порошком, пастой ГОИ;

испытание отремонтированных узлов авиадвигателей на установках с проверкой и регулированием соответствующих параметров: давление, обороты, температура, вибро-перегрузки, расход жидкости;

настройка специальных кондукторов, установок, приспособлений, мерительных микронных инструментов;

выявление дефектов на деталях, узлах авиадвигателя;

предупреждение и устранение возможных дефектов при ремонте узлов двигателей;

пользование сложными подъемно-транспортными механизмами. Замена агрегатов на авиадвигателях.

602. Должен знать:

конструкцию и принцип работы ремонтируемых авиадвигателей;

температурные и динамические нагрузки их деталей и узлов;

технические условия на ремонт деталей и узлов ремонтируемых авиадвигателей;

конструктивные изменения деталей и узлов авиадвигателя по их сериям и внутри серии;

конструкцию применяемого точного слесарного, сборочного, контрольно-измерительного инструментов, лабораторные методы измерений и контроля; правила и приемы настройки сложного измерительного инструмента,

состав, структуру, физические, механические и технологические свойства авиационных материалов;

технические условия на шлифовку и полировку деталей, дефекты сварных швов и способы их выявления;

применяемые виды сварки в зависимости от свариваемых деталей авиадвигателей;

правила выбора термообработки, принципиальные и монтажные схемы, конструкцию установок и приспособлений, применяемых на участке ремонта;

виды резьбы, допуски и зазоры в сочленяемых деталях и узлах ремонтируемого двигателя, возможные неисправности и методы их устранения;

основные сведения по износу деталей авиадвигателей и меры по уменьшению износа.

603. Примеры работ:

1) валы винтов - замена втулок и гидро – испытание;

2) валы коленчатые поршневых двигателей - замена трубы в передней части коленчатого вала, замена втулок демпферных противовесов и втулок щек вала;

3) корпусы задние компрессоров ТРД - постановка направляющей лопатки восьмой ступени и лабиринта взамен забракованных;

4) корпусы задние компрессоров - шабровка фланцев;

5) корпусы средние компрессоров ТРД - замена переднего или заднего отсеков;

6) крыльчатки нагнетателей - статическая балансировка;

7) механизмы приводов крыльчаток - ремонт металлокерамических дисков сцепления;

8) нагнетатели двигателей, насосы редукторов - постановка обоймы подшипника и втулок с выверкой со - осности, замена трубок суфлера;

9) подшипники скользящие - подгонка к шейке вала шабровкой;

10) роторы турбин ТРД - подборка и напрессовка втулки вала с натягом по заданной величине, подбор по весовому моменту комплекта лопаток путем взвешивания их на моментных весах;

11) цилиндры поршневых авиадвигателей - подготовка поверхности цилиндров к обкатке после хромирования и холодная обкатка цилиндров.

Параграф 6. Слесарь по ремонту авиадвигателей, 6-й разряд

604. Характеристика работ:

ремонт и испытание сложных деталей и узлов авиадвигателя;

выполнение слесарных и доводочных работ с обеспечением 4-5 квалитетов;

ремонт деталей и узлов авиадвигателя с большим количеством сложных операций, требующих выверки в нескольких плоскостях специальными поверочными приборами и инструментами, согласование всех линий чертежа во всех проекциях на деталях и узлах авиадвигателя и нанесения необходимой разметки;

динамическое уравновешивание роторов турбин и компрессора ТРД и ТВД;

определение качества ремонтируемых деталей и узлов авиадвигателя с использованием всех методов и средств контроля, точного контрольно-измерительного инструмента, пневматического длинномера, твердомера, оптиметра и другого лабораторного инструмента;

составление эскизов деталей авиадвигателя, применяемых инструмента и приспособлений;

изготовление по сборочным чертежам деталей авиадвигателя с оставлением необходимых припусков на обработку или подгонку;

обслуживание, настройка, регулирование и ремонт сложных приспособлений и стендов, применяемых для изготовления, ремонта, регулирования и испытания деталей и узлов авиадвигателя;

выбор рационального порядка и метода проведения испытаний деталей и узлов авиадвигателя, заправка и термообработка рабочего инструмента.

605. Должен знать:

технологию ремонта сложных деталей и узлов авиадвигателя;

способы и средства контроля качества их ремонта;

правила пользования лабораторным измерительным инструментом и оборудованием;

правила настройки точного контрольно - измерительного инструмента (миниметр, пасса - метр, микроскоп, оптический угломер, щуп) и лабораторного оборудования;

особенности работы деталей и узлов в условиях низких или высоких температур, влияние различных параметров работы авиадвигателя на свойства рабочих жидкостей и смазок;

способы определения степени износа деталей и узлов авиадвигателя и выбор методов предупреждения износа;

методы дефектации деталей и узлов;

способы выверки и измерения сложных деталей и узлов в нескольких плоскостях с применением проверочных инструментов и приборов;

методы определения чистоты обработки поверхностей и использования аппаратуры для ее определения;

правила расчетов, связанных с выполнением сложных работ по ремонту узлов авиадвигателя;

основные технологические процессы гальванопокрытий.

606. Примеры работ:

1) валы коленчатые авиадвигателей - доводка вручную шеек вала, проверка и устранение биения, статическая балансировка вала;

2) гидроцилиндры регулируемых сопел - ремонт, сборка, испытание;

3) фронтовое устройство - замена распылителей, ремонт корпуса;

4) шатуны главные авиадвигателей - доводка втулки по гиперболе, выверка параллельности осей и скручивания шатуна и концентричности втулки.

Параграф 7. Слесарь по ремонту авиадвигателей, 7-й разряд

607. Характеристика работ:

ремонт и испытание сложных узлов авиадвигателей первых серий и новых конструкций, прецизионных деталей и механизмов сложных геометрических форм, специальных авиационных двигателей с криогенными системами или специальных авиационных двигателей, использующих газовые виды топлива;

выполнение слесарных и доводочных работ с обеспечением 4-5 квалитетов.

608. Должен знать:

конструкцию новых серий авиадвигателей и технологические особенности их ремонта;

правила наладки и способы ремонта точных стендов, установок и приборов;

методы проведения регулировочных работ систем двигателя после ремонта, доработки авиадвигателей после испытаний;

правила оформления сопроводительной технической документации на авиадвигатель;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

теорию авиационных двигателей.

609. Требуется среднее профессиональное образование.

610. Примеры работ:

1) валы газотурбинных авиадвигателей – проверка и устранение биения;

2) роторы турбин и компрессоров ТРД – динамическая балансировка;

3) сопла регулируемые – регулирование и испытание.

37. Слесарь по ремонту агрегатов

Параграф 1. Слесарь по ремонту агрегатов, 3-й разряд

611. Характеристика работ:

ремонт несложных агрегатов;

выполнение слесарных работ при ремонте деталей агрегатов по 8-11 квалитетам;

подгонка простых деталей агрегатов по месту путем притирки и шабровки;

развертывание отверстие развертками, постановка штифтов и шпилек;

опиловка деталей агрегатов, нарезка резьбы вручную;

выполнение вспомогательных операций при ремонте агрегатов средней сложности;

измерение параметров деталей агрегата простого слесарного и контрольно-измерительного инструмента;

расконсервация и промывка деталей агрегата.

612. Должен знать:

конструкцию и принцип работы ремонтируемых агрегатов;

технологию сборки и разборки простых агрегатов;

правила пользования применяемым контрольно-измерительным инструментом;

порядок маркировки и клеймения деталей агрегата;

способы защиты от коррозии;

слесарное дело в объеме выполняемой работы;

правила чтения чертежей и кинематических схем.

613. Примеры работ:

1) клапаны и редукторы высотного оборудования – разборка;

2) корпусы агрегатов - ремонт наружной поверхности;

3) крепежные детали – ремонт;

4) маслонасосы, фильтры - замена шпилек на плоскостях разъема;

5) фильтры сетчатые и пластинчатые - ремонт, сборка.

Параграф 2. Слесарь по ремонту агрегатов, 4-й разряд

614. Характеристика работ:

ремонт, сборка и испытание агрегатов средней сложности в соответствии с технологией выполнения работ и техническими условиями;

выполнение при ремонте слесарных операций с обеспечением 8-10 квалитетов;

устранение выявленных дефектов при сборке, проверке и испытании ремонтируемых агрегатов;

выполнение операций по доводке и подгонке деталей по месту с обеспечением требуемой точности.

615. Должен знать:

конструкцию, принцип действия и условия работы ремонтируемых агрегатов;

технологию ремонта деталей, узлов и сборки агрегатов, испытания агрегатов средней сложности, систему допусков и посадок;

правила чтения сложных чертежей и функциональных схем, конструкцию применяемых оборудования, приспособлений, стендов;

устройство и принцип действия применяемых контрольно - измерительных приборов и инструмента, отличия в способах обработки различных материалов.

616. Примеры работ:

1) агрегаты золотниковые - переборка и сборка;

2) клапаны обратные и прямые – притирка;

3) коллекторы топливные – ремонт;

4) краны многоходовые - ремонт, сборка;

5) маслоагрегаты - ремонт и сборка;

6) насосы топливные центробежные – сборка;

7) стойки амортизационные - ремонт, сборка;

8) шестерни, валики - замена шпилек, удаление небольшой конусности, овальности.

Параграф 3. Слесарь по ремонту агрегатов, 5-й разряд

617. Характеристика работ:

выполнение при ремонте агрегатов сложных слесарно-доводочных операций по 6-7 квалитетам;

разборка сложных агрегатов;

замена сложных агрегатов;

доводка и контроль плоскости деталей агрегатов интерференционным методом до 2-3 полос;

управление стендами при испытаниях агрегатов средней сложности;

проверка качества ремонта деталей и узлов агрегатов перед сборкой с применением точных приборов и инструмента.

618. Должен знать:

основные сведения о конструкции летательных аппаратов, на которые устанавливаются ремонтируемые агрегаты;

конструкцию и принцип работы ремонтируемых агрегатов;

технологию ремонта, регулировки и испытания агрегатов, характерные дефекты агрегатов и методы их устранения;

устройство и принцип действия примененяемого точного контрольно-измерительного инструмента;

особенности обработки различных материалов;

основные сведения о сертифицированном производстве;

правила оформления сопроводительной технической документации;

условия работы ремонтируемых агрегатов.

619. Примеры работ:

1) автоматы давления - разборка, сборка, регулирование;

2) блоки обратных и предохранительных клапанов - доводка, регулирование;

3) втулки сложных агрегатов - чистовая развертка с обеспечением требуемой точности;

4) гидронасосы, подкачивающие насосы, центробежные насосы - ремонт, сборка;

5) золотниковые пары - ремонт с обеспечением допустимых зазоров по сочленениям.

Параграф 4. Слесарь по ремонту агрегатов, 6-й разряд

620. Характеристика работ:

ремонт, сборка и испытание сложных агрегатов в соответствии с технологией выполнения работ и техническими условиями;

проверка качества ремонта деталей и узлов агрегатов перед сборкой с применением точных измерительных приборов и инструмента;

сборка агрегатов с проверкой гидравлических характеристик и применением мерительного инструмента повышенной точности;

ремонт золотниковых пар с доводкой методом селективного подбора с обеспечением требуемых зазоров;

доводка и контроль плоскости деталей агрегатов интерференционным методом до 1-2 полос;

заполнение карт сборки и испытания агрегатов.

621. Должен знать:

конструкцию летательных аппаратов и их ремонтируемых агрегатов;

технологию ремонта, сборки и испытания агрегатов, конструктивные изменения деталей и агрегатов по их сериям и внутри серии;

способы устранения возможных неисправностей в агрегатах;

особенности технологии ремонта агрегатов, имеющих в своем составе сотовые конструкции, стекло-пластовые и композиционные материалы;

основные технологические процессы гальванопокрытий, сварки, термообработки, герметизации;

правила пользования специальным оборудованием и лабораторным мерительным инструментом;

свойства рабочих жидкостей агрегатов;

основные требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы механики, гидравлики, пневматики, автоматики, электротехники.

622. Требуется среднее профессиональное образование.

623. Примеры работ:

1) амортизаторы основного шасси - ремонт с постановкой на изделие;

2) блоки качающих узлов - ремонт, регулирование, испытание;

3) гидро - двигатели – ремонт;

4) золотниковые пары агрегатов типа НР, РППО, ДПО – ремонт;

5) механизмы типа МРК, РДМ – ремонт, регулирование, испытание;

6) ограничители расхода типа РД - ремонт, регулирование;

7) опоры шасси главные – ремонт;

8) редукторы унифицированные, промежуточные, многоступенчатые - ремонт, испытание.

Параграф 5. Слесарь по ремонту агрегатов, 7-й разряд

624. Характеристика работ:

ремонт, сборка и испытание агрегатов повышенной сложности в соответствии с технологией выполнения работ и техническими условиями;

регулирование агрегатов на испытательных стендах с полуавтоматическим управлением повышенной сложности;

балансировка деталей агрегатов высокооборотных агрегатов;

проверка высотных характеристик узлов агрегатов в барокамерах;

доводка конфигурационных и тангенсальных пазов, отсечных кромок золотников и втулок специальными притирами;

обмер на электронном оптиметре, микро-катере, длинномере деталей агрегатов высокой точности;

установка и закрепление агрегатов, настройка и регулирование специальных стендов, установок и приспособлений, применяемых при ремонте и испытании агрегатов;

выбор рационального порядка и метода проведения испытания агрегатов повышенной сложности.

625. Должен знать:

конструкцию летательных аппаратов и условия работы ремонтируемых агрегатов;

технологию ремонта агрегатов повышенной сложности;

способы и средства контроля качества ремонта агрегатов и их деталей;

основные сведения по износу деталей агрегата и способы по уменьшения износа трущихся поверхностей, величины посадки и чистоты сопрягаемых поверхностей на деталях и узлах ремонтируемых агрегатов;

материаловедение и методы упрочнения и восстановления деталей агрегатов по геометрическим размерам и механическим свойствам;

правила и приемы настройки сложного измерительного инструмента.

626. Требуется среднее профессиональное образование.

627. Примеры работ:

1) автоматы перекоса серийных вертолетов - регулирование, испытание;

2) агрегаты системы ПЗУ - ремонт, сборка, регулирование, испытание;

3) агрегаты (электрогидравлические) типа ГА - ремонт, испытание;

4) агрегаты топливной автоматики - ремонт, регулирование, испытание;

5) втулки несущих и рулевых винтов – ремонт, испытание;

6) гидроусилители типа РБ, БУ, рулевые машины, рулевые приводы - ремонт, сборка, регулирование;

7) коробки приводов агрегатов - ремонт, сборка, регулирование;

8) кресла катапультируемые типа К, КМ - ремонт, сборка, регулирование;

9) механизмы переключателей шасси - ремонт, регулирование, испытание;

10) системы аварийного сброса дверей аварийного покидания летательных аппаратов - ремонт, сборка, испытания;

11) системы поворота крыла - ремонт, сборка, регулирование.

Параграф 6. Слесарь по ремонту агрегатов, 8-й разряд

628. Характеристика работ:

ремонт и испытание на специальных и комбинированных стендах сложных агрегатов с автоматическими устройствами в соответствии с технологией выполнения работ и техническими условиями, с проверкой и доводкой по всем параметрам;

ремонт и проведение испытаний сложных экспериментальных агрегатов с отработкой их испытательных схем;

настройка и регулирование стендового оборудования по рабочим и контрольным эталонам;

выполнение слесарных и доводочных работ с обеспечением 4-5 квалитетов;

составление эскизов деталей агрегатов, используемых инструмента и приспособлений;

определение качества деталей агрегатов перед сборкой с использованием при этом всех мер и средств контроля, неисправностей агрегатов при работе систем летательных аппаратов.

629. Должен знать:

конструкцию и принцип работы ремонтируемых агрегатов;

технологию ремонта сложных агрегатов с автоматическим устройством;

особенности работы агрегатов в условиях низких и высоких температур;

влияние меняющихся параметров среды на свойства рабочих жидкостей и смазок;

способы определения степени износа деталей и узлов агрегатов;

методы предупреждения износа деталей агрегатов;

методы дефектации деталей агрегатов.

630. Требуется среднее профессиональное образование.

631. Примеры работ:

1) автоматы перекоса тяжелых вертолетов и вертолетов первых серий - регулирование, испытание;

2) агрегаты дозировки топлива, командно-топливные агрегаты, регуляторы - ремонт, регулирование, испытание;

3) агрегаты управления типа АУ, БУ, РП, КАУ - ремонт, сборка, регулирование, испытание;

4) гидроприводы системы управления типа ГПК, гидроблоки типа АГС - сборка, регулирование, испытание;

5) лопасти несущих винтов тяжелых вертолетов - ремонт, доводка;

6) механизмы переключения серво - управления рулей высоты и элеронов – регулирование;

7) насосы гидравлические аксиально-поршневые переменной производительности типа НП - ремонт, сборка, испытание.

38. Слесарь по ремонту летательных аппаратов

Параграф 1. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 2-й разряд

632. Характеристика работ:

ремонт простых клепанных, сварных и шарнирных соединений летательных аппаратов;

выполнение слесарных работ по 11-13 квалитетам;

устранение зачисткой дефектов на деталях и узлах летательных аппаратов: забоин, рисок, коррозии, а также грубой шабровки и притирки фланцев;

сверление пневмо – дрелью;

определение технического состояния и качества ремонтируемых деталей;

клеймение всех деталей авиадвигателя;

транспортировка деталей и узлов летательных аппаратов в грузоподъемных механизмах, применяемых при ремонте;

проведение измерений деталей летательных аппаратов при помощи основного контрольно-измерительного инструмента;

выполнение вспомогательных работ при изготовлении и ремонте сложных деталей и узлов летательных аппаратов.

623. Должен знать:

основные сведения о конструкции ремонтируемых узлов и агрегатов летательных аппаратов;

технологию ремонта простых деталей летательных аппаратов, размеры сочленяемых деталей и допускаемые зазоров между ними;

основные сведения о системе допусков и классификацию чистоты обработки поверхностей;

основные сведения о металлах, сплавах и неметаллических материалах, применяемых при ремонте летательного аппарата, и их свойства;

виды коррозии и методы защиты металлов от коррозии;

назначение термообработки, применяемые виды термообработки и сварки;

технологические операции слесарных работ (притирка, шабровка);

основные сведения о видах резьб и их особенностях;

правила нарезания резьбы вручную на болтах, гайках и в корпусах;

конструкцию основного слесарного и контрольно-измерительного инструмента и правила пользования ими;

правила и приемы заправки применяемого инструмента, определение годности применяемого инструмента, виды подъемно-транспортных средств и правила пользования ими;

правила транспортировки узлов и деталей летательных аппаратов;

заполнения технической документации, чтения простых чертежей и схем.

624. Примеры работ:

1) детали крепежные - нарезание резьбы;

2) детали плоские (щеки для узлов, заготовки для гнутых и сварных деталей) - заготовка по шаблонам или разметке;

3) детали простые - сверление отверстий по кондукторам;

4) кронштейны простые – изготовление;

5) подшипники открытые – смазка;

6) трубы - опиливание по разметке.

Параграф 2. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 3-й разряд

625. Характеристика работ:

ремонт отдельных узлов и деталей летательных аппаратов средней сложности;

выполнение слесарных работ по 8-11 квалитетам;

изготовление несложных деталей и узлов летательных аппаратов по чертежам;

определение комплектности и качества состояния ремонтируемых деталей и узлов (внешним осмотром, при помощи измерительного инструмента);

развертывание отверстий развертками, постановка штифтов и шпилек, пришабривание плоскостей;

разделка швов и подготовка деталей летательных аппаратов к сварке, простая разметка под сверление отверстий после заварки дефектов отверстия и нарезание новой резьбы;

ремонт сложных деталей и узлов летательных аппаратов под руководством слесаря по ремонту летательных аппаратов более высокой квалификации;

заправка слесарного инструмента;

работа на сверлильных станках и приспособлениях.

626. Должен знать:

конструкцию и принцип работы деталей и узлов летательных аппаратов средней сложности и технологию их ремонта;

технологические операции слесарных работ;

приемы и методы слесарной обработки и ремонта деталей и узлов летательных аппаратов;

основные сведения по техническому черчению и правила оформления чертежей, контроль деталей летательных аппаратов визуальным осмотром и контрольно-измерительным инструментом, систему допусков и посадок и классификацию чистоты обработки поверхностей;

конструкцию слесарного инструмента, приспособлений и контрольно-измерительного инструмента;

порядок устранения несложных неисправностей на используемом инструменте и оборудовании;

основные сведения о сварке и пайке металлов;

виды антикоррозийного покрытия, влияние механических повреждений и коррозии на прочность деталей летательных аппаратов;

виды клепаных соединений и приемы ручной клепки;

виды резьбы в самолетостроении;

порядок оформления технологической документации.

627. Примеры работ:

1) детали бытового оборудования, заслонки отопления, ракетницы, кронштейны, упоры соединений – ремонт;

2) детали (ответственные) из алюминиевых и магниевых сплавов - удаление коррозии;

3) детали шарнирных соединений управления самолетом (наконечников, тяг управления, роликов, карданов, осей) – ремонт;

4) замки капотов – ремонт;

5) капоты - ремонт штанг;

6) кресла пилотские и пассажирские – ремонт;

7) полы металлические – ремонт;

8) узлы простые - правка после сборки;

9) тяги управления летательных аппаратов и двигателей – ремонт;

10) тросы - заплетка на коуш;

11) хомуты выхлопного коллектора – изготовление;

12) элементы конструкций несиловые - ремонт.

Параграф 3. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 4-й разряд

628. Характеристика работ:

ремонт сложных деталей, узлов и агрегатов летательных аппаратов в соответствии с технологией ремонта;

выполнение сложных слесарных работ по 8-9 квалитетам;

подгонка сложных деталей летательных аппаратов путем шабрения;

установление рационального порядка ремонтных операций;

определение параметров шероховатости обработки поверхностей непосредственно на детали;

подбор необходимого слесарного и измерительного инструмента для выполнения заданной работы;

настройка измерительных инструмента и приборов;

работа на специальных станках и ручных прессах;

оформление технической и технологической документации на ремонт летательных аппаратов.

629. Должен знать:

конструкцию и принцип работы ремонтируемых деталей и узлов летательного аппарата;

технологию их ремонта, методы устранения повторяющихся дефектов деталей и узлов летательных аппаратов, применяемых при ремонте;

правила термической обработки сталей, алюминиевых и магниевых сплавов;

основные способы механической обработки металлов, алюминиевых и магниевых сплавов;

причины появления и способы устранения коррозии;

правила подготовки деталей к сварке и обработки их после сварки, составы припоев, применяемые при сварке;

способы предупреждения и устранения внутренних напряжений и деформаций при сварке;

технологию ручной и пневматической клепки деталей;

виды швов и правила подбора заклепок, методы оценки качественного состояния деталей и узлов летательных аппаратов, прошедших ремонт;

основные сведения о параметрах обработке поверхностей;

конструкцию микрометрического инструмента, применяемого при ремонте, и методы определения его исправности.

630. Примеры работ:

1) детали и узлы управления летательным аппаратом или авиадвигателем (тяги, качалки, секторы) – ремонт;

2) жалюзи моторов и радиаторов, кронштейны маслорадиаторов, механизмы управления юбками капотов и жалюзи – ремонт;

3) коллекторы выхлопных труб - ремонт подгонкой стыковых поверхностей по плите с подгонкой по макету или по месту;

4) механизмы упр-ия створками шасси, подкосы шасси – ремонт;

5) моторы летательных аппаратов - ремонт (засверловка трещин, подгонка к сварке, установка и закрепление рамы в стапель для заварки больших трещин и тому подобное);

6) обшивка обтекателей крыла, оперения, мотогондол шасси - ремонт методом клепки;

7) узлы - правка после сварки и термообработки.

Параграф 4. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 5-й разряд

631. Характеристика работ:

ремонт деталей и узлов летательных аппаратов сложной конструкции в соответствии с технологией ремонта с применением сложных подъемно-транспортных механизмов;

выполнение сложных слесарных работ по 6-7 квалитетам и 8-9 классам шероховатости;

подгонка и доводка деталей и узлов летательных аппаратов в соответствии с требуемыми допусками;

обработка деталей летательных аппаратов специальным режущим инструментом, абразивными камнями, наждачным порошком, специальными доводочными пастами, подготовка деталей к сварке и обработка после сварки;

настройка специальных кондукторов, установок, приспособлений, мерительных точных инструментов и оптических приборов;

выявление дефектов на деталях, узлах и агрегатах летательных аппаратов.

632. Должен знать:

конструкцию и принцип работы деталей и узлов летательных аппаратов сложной конструкции и технологию их ремонта;

технические условия на ремонт деталей и узлов ремонтируемых летательных аппаратов;

конструктивные изменения деталей и узлов летательного аппарата по сериям;

правила и приемы настройки сложного измерительного инструмента, заточки режущего инструмента;

состав, структуру, физические, механические и химические свойства авиационных материалов;

способы выявления дефектов сварных швов, применяемые виды сварки в зависимости от свариваемых материалов;

основные правила выбора термообработки, параметры резьбы, допусков и посадки в сочленяемых деталях и узлах летательного аппарата;

методы устранения возможных неисправностей деталей и узлов летательных аппаратов;

основные сведения по износу деталей и способы уменьшения износа, конструкцию применяемых агрегатов;

устройство и принцип действия точного слесарного, сборочного и контрольно-измерительного инструмента и приспособлений, лабораторные методы измерений и контроля;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

633. Примеры работ:

1) агрегаты шасси - демпферы навески двигателей, узлы подвески шасси и двигателей – ремонт;

2) термоузлы тяг управления элеронами и рулями - ремонт, испытание;

3) качалки и валы управления летательным аппаратом - ремонт с доводкой отверстий;

4) обшивка герметичных кабин-ремонт методом клепки в труднодоступных местах;

5) редукторы и механизмы управления створками шасси – ремонт;

6) трансмиссии закрылков – ремонт;

7) узлы силовые - подготовка к сварке и обработка после сварки;

8) шасси (колеса) - ремонт.

Параграф 5. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 6-й разряд

634. Характеристика работ:

комплексная, окончательная отработка и отладка систем летательных аппаратов легкого типа и отдельных механизмов летательных аппаратов среднего типа;

замена отдельных узлов и доводка отдельных деталей при ремонте тяжелых самолетов;

доводка узлов и подгонка деталей летательных аппаратов в соответствии со сложной пространственной ориентацией;

ремонт центроплана и крыла с обеспечением технических условий и необходимой точности;

нивелировка отдельных агрегатов летательных аппаратов;

обслуживание, настройка, регулировка и ремонт сложных приспособлений и стендов, применяемых для изготовления, ремонта и испытания узлов и механизмов летательного аппарата;

контроль работы автоматов и контрольно-записывающей аппаратуры;

составление эскизов деталей летательных аппаратов, применяемых инструментов и приспособлений;

выбор рационального метода проведения испытания сложных узлов и механизмов летательного аппарата.

635. Должен знать:

технические условия на ведение ремонта летательных аппаратов, комплект технической документация по ремонтируемым системам летательных аппаратов;

способы и средства контроля качества ремонта деталей, узлов и механизмов летательных аппаратов;

правила пользования лабораторным измерительным инструментом и оборудованием;

правила настройки точного контрольно-измерительного инструмента и лабораторного оборудования, влияние различных параметров (температуры, давления и так далее) на свойства рабочих жидкостей и смазок;

методы дефектации деталей и узлов, включая лабораторный;

методы определения чистоты обработки поверхностей;

правила и методы разметки сложных деталей;

порядок и режимы испытания узлов, механизмов и систем летательных аппаратов;

основы пневматики, гидравлики, аэродинамики.

636. Требуется среднее профессиональное образование.

637. Примеры работ:

1) крылья самолетов - пришабровка стыковых поверхностей;

2) патрубки выхлопные – ремонт;

3) подшипники систем управления – запрессовка;

4) стойки амортизационные – ремонт;

5) элероны - стыковка с подгонкой по месту.

Параграф 6. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 7-й разряд

638. Характеристика работ:

комплексное регулирование, балансировка и отработка с испытанием систем летательных аппаратов среднего типа и отдельных механизмов и узлов тяжелых летательных аппаратов в процессе ремонта;

демонтаж силовых узлов тяжелых летательных аппаратов;

стыковка и нивелировка сложных агрегатов летательных аппаратов среднего типа (из алюминиевых сплавов, легированных сплавов, жаропрочных и нержавеющих сталей, титановых сплавов, стеклопластиковых и композиционных материалов, сотовых конструкций) с выполнением точных слесарных работ по подгонке, доводке разъемов, стыковых отверстий, установке узлов;

монтаж в процессе ремонта силовых узлов с обеспечением классных соединений, точной сопрягаемости поверхностей, конструктивных зазоров и люфтов с использованием обрабатывающих и измерительных инструмента, оборудования и приспособлений;

ремонт узлов летательных аппаратов методом клепки в труднодоступных местах;

устранение дефектов в ремонтируемых системах;

выполнение сложных регламентных работ на стендах, используемых для проведения испытания систем летательных аппаратов.

639. Должен знать:

конструкцию ремонтируемых летательных аппаратов, конструктивные изменения деталей и узлов по сериям летательных аппаратов;

технические условия на проведение ремонтных работ;

способы определения степени износа деталей и узлов и методы проведения работ по предупреждению износа;

конструкцию точного слесарного, сборочного и контрольно-измерительного инструмента и применяемых приспособлений, лабораторные методы измерения и контроля;

особенности технологии работ с разными конструктивными материалами;

повышенные требования, предъявляемые к качеству и надежности авиационных изделий;

требования к сертифицированным изделиям.

640. Требуется среднее профессиональное образование.

641. Примеры работ

1) детали крепления шасси – ремонт;

2) каретки закрылков - ремонт, сборка;

3) монорельсы закрылков - ремонт с доводкой отверстий;

4) подъемники винтовые и гидравлические - ремонт, сборка, испытания;

5) пульты ножного управления - сборка, регулирование;

6) пульты управления двигателями – ремонт;

7) трансмиссии вертолетов - ремонт, балансировка.

Параграф 7. Слесарь по ремонту летательных аппаратов, 8-й разряд

642. Характеристика работ:

комплексная отработка и отладка систем летательных аппаратов тяжелого типа, гиперзвуковых летательных аппаратов и летательных аппаратов уникальных конструкций в процессе ремонта;

проверка регулирования отремонтированных агрегатов и систем, доработка систем с устранением отклонений от технических условий;

нивелировка авиационных изделий в целом и стыковка агрегатов летательных аппаратов с особо точными кинематическими связями;

ведение расчетов отработки и отладки систем летательных аппаратов по заданным программам и с учетом точности сборочных, регулировочных и контрольных стендов;

расчет особо точных ремонтных размеров авиационных деталей;

участие в поверке точности испытательных стендов, установок и приборов;

наладка, регулирование, испытания и ремонт особо сложных сборочно-монтажных, контрольно-поверочных и испытательных стендов.

643. Должен знать:

конструктивные особенности ремонтируемых летательных аппаратов, принципиальные схемы сложных систем летательных аппаратов;

способы и средства контроля качества ремонта узлов, деталей и механизмов летательных аппаратов;

правила пользования и способы проверки и настройки точного контрольно-измерительного инструмента и применяемого оборудования;

методы предупреждения износа деталей, дефектации, определения чистоты обработки поверхностей;

технологию сварки, термообработки, гальванопокрытия;

порядок и режимы испытания узлов, механизмов и систем летательных аппаратов.

644. Требуется среднее профессиональное образование.

645. Примеры работ:

1) винты воздушные - балансировка обтекателей (коков);

2) системы управления тяжелых летательных аппаратов - ремонт, регулирование;

3) трансмиссии - ремонт, балансировка;

4) узлы крепления двигателей, шасси – замена;

5) узлы планера (кили, стабилизатор, части крыла и фюзеляжа, створки шасси и фонаря) - замена с подгонкой основных элементов;

6) шасси тяжелых летательных аппаратов-разделка и доводка соединений;

7) шпангоуты стыковочные – замена;

8) пангоуты стыковочные и силовые - развертывание отверстий.

39. Слесарь–сборщик авиационных приборов

Параграф 1. Слесарь–сборщик авиационных приборов, 3-й разряд

646. Характеристика работ:

выполнение механических и слесарно-сборочных операций при доводке и подгонке деталей, входящих в сборку (запрессовка штифтов, крепление винтами, клейка деталей, промывка деталей, сборочных единиц в спирто - бензиновой смеси и тому подобное);

сборка трансформаторов (заполнение окна катушки пластинами, выравнивание пластин сердечника по торцу, лужение проводов каркаса окунанием в расплавленный припой, промазка щелей между каркасами и магнито-проводом клеем, стяжка и опайка лентой магнито - проводов и тому подобное);

пайка электросхем средней сложности;

проверка выполненных слесарно-сборочных работ контрольно-измерительными инструментом и приборами.

647. Должен знать:

технологию выполнения несложных электромонтажных, сборочных и слесарно-сборочных работ;

основные технологические требования, предъявляемые к собираемым единицам;

основные сведения о механических и электрических свойствах черных и цветных металлов и сплавов, пластмасс, оргстекла, изоляционных материалов, обмоточных проводов, красок для контровки;

основные сведения о полупроводниках и диэлектриках, марки электропроводов, применяемых в приборостроении, условия применения разных марок припоев, флюсов, клеев, масел;

устройство и правила применения используемых слесарно-сборочного, разметочного и контрольно-измерительного инструмента и приборов;

правила чтения чертежей, монтажных и электрических схем, параметры допусков и посадок;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

648. Примеры работ:

1) блоки добавочных сопротивлений – сборка;

2) блоки конденсаторов - сборка и проверка;

3) датчики угловых и линейных перемещений – сборка;

4) манометры воздушные и гидравлические – сборка;

5) реле биметаллические - сборка.

Параграф 2. Слесарь–сборщик авиационных приборов, 4-й разряд

649. Характеристика работ:

сборка узлов и агрегатов авиационных приборов средней сложности с необходимым регулированием и динамическая балансировка гиро - моторов, гироскопов;

регулирование сборочных единиц на стендах;

слесарная доводка деталей авиационных приборов до обеспечения усилий посадки приборных шарикоподшипников;

намотка и сборка сложных и точных потенциометров из драгоценных металлов;

поиск и устранение дефектов в сборочных единицах в процессе их работы.

650. Должен знать:

устройство и принцип действия собираемых приборов, механизмов и устройств;

технические условия на их сборку;

методы и способы испытаний собираемых приборов, методы пользования, регулирования и отладки специальной электроизмерительной аппаратуры;

способы уравновешивания чувствительных элементов авиационных приборов, балансировки гиро-моторов вручную и на установках;

технологию сборки, механического и электрического регулирования приборов;

принцип действия элементов автоматики, устройство применяемых оборудования, инструмента, приспособлений, и стендов;

правила пользования сложными сборочно-монтажными чертежами и электро-схемами;

основы гироскопии, автоматического регулирования, механики, электротехники.

651. Примеры работ:

1) акселерометры - сборка, регулирование;

2) астро-компасы - сборка и регулирование фазо-чувствительных элементов;

3) блоки скоростного напора - сборка и регулирование;

4) гиро-полукомпасы - сборка и регулирование;

5) гироскопические сборочные единицы - сборка с доводкой деталей и регулирование;

6) датчики системы автоматического управления-сборка и регулирование;

7) датчики углов атаки и скольжения - сборка и регулирование;

8) кислородные приборы - сборка и регулирование механизмов;

9) реле - распределители сигналов - сборка и регулирование;

10) рулевые приводы электрогидравлические и электромеханические - сборка и регулирование;

11) самописцы - сборка с доводкой технических параметров;

12) топливомеры, автоматы центровки - сборка и регулирование;

13) усилители, сельсины - сборка и регулирование.

Параграф 3. Слесарь–сборщик авиационных приборов, 6-й разряд

652. Характеристика работ:

сборка, отладка и настройка: лазерных гироскопических устройств, чувствительныx точных приборных блоков бортовых вычислителей, коммутационной аппаратуры с наладкой и доводкой автоматов;

сборка и регулирование кислородных и противопожарных приборов и аппаратуры с доводкой характеристик по соответствующим техническим условиям;

слесарная доводка деталей прецизионных устройств;

сборка, монтаж, тарировка проверочных стендов, установок, приспособлений, приборов;

ремонт, наладка, регулирование специального оборудования и проведение регламентных работ при его обслуживании;

юстировка оптических приборов.

653. Должен знать:

конструкцию собираемых приборов, механизмов, устройств, аппаратуры;

технические условия на их сборку и регулирование, конструкцию поверочных стендов, установок, приспособлений и способы их ремонта и наладки;

условия работы авиационных приборов и их взаимодействие с другими системами;

методы и способы электрического, механического и комплексного регулирования авиационных приборов и агрегатов;

способы ремонта и наладки вспомогательного оборудования;

методы устранения дефектов приборных систем, особенности сборки авиационных приборов принципиально различных конструкций;

основы механики, электротехники, электроники, гироскопии, оптики.

654. Требуется среднее профессиональное образование.

655. Примеры работ:

1) аппаратура регистрации параметров - сборка и регулировка блоков и устройств;

2) блоки автопилотов - сборка, регулирование, настройка;

3) блоки астро-средств - сборка, регулирование;

4) блоки входных сигналов - сборка, регулирование;

5) блоки курсовых систем, курсо-вертикалей и инерциальных систем - сборка, регулирование;

6) блоки решающие - сборка с проверкой параметров;

7) вариометры - сборка, регулирование;

8) вычислительные устройства - сборка, регулирование;

9) датчики высоты, скорости, скоростного напора-сборка, регулирование;

10) датчики угловых скоростей – сборка;

11) измерители, измерительная аппаратура - сборка, контроль параметров;

12) редукторы кислородные - сборка, регулирование.

Параграф 4. Слесарь–сборщик авивционных приборов, 7-й разряд

656. Характеристика работ:

окончательная сборка, доводка, механическая и электрическое регулирование и настройка сложных серийных авиационных приборов, приборных систем и автоматов;

слесарная обработка, подгонка и доводка деталей и узлов авиационных приборов по 5-6 квалитетам;

диагностирование управляющих приборных систем с помощью специальных тестовых программ;

проверка правильности сборки и монтажа входящих узлов и механизмов авиационных приборов с устранением выявленных дефектов;

выполнение сложных балансировочных работ во всех плоскостях на специальных установках и вручную;

динамическая балансировка особо точных карданных узлов, подвесов, гироскопических систем;

балансировка поплавковых особо чувствительных и сложных гироскопических устройств, весовых имитаторов и подвижной системы с тремя степенями свободы по трем осям на балансировочных стендах (специальные ножи, устройства, рамы) с произведением расчетов с заданной степенью точности;

выставка осевых натягов в подшипниковых узлах, гиросистемах, доводка посадочных мест под подшипники с обеспечением высокой точности по геометрическим параметрам (2-5 мкм);

выставка осевых и радиальных люфтов, зазоров с применением стандартного оборудования и специальных измерительных средств с использованием специальной оснастки;

регулирование с целью обеспечения заданных характеристик гироскопических систем (уходов, крутизны нулевых сигналов и так далее) и проведение контрольных испытаний собираемых аппаратуры, оснастки и оборудования;

оформление технических паспортов на авиационные изделия и сдача готовой продукции заказчику.

657. Должен знать:

конструкцию, назначение и принцип действия собираемых сложных и точных авиационных механизмов, приборов и систем;

способы их регулирования, технические условия на сборку и регулирование собираемых приборов;

основные принципы построения систем управления на базе микропроцессорной техники;

технологию выполнения точных слесарно-доводочных работ;

методы балансировки особо точных механизмов;

особенности технологии и проведения поплавковой балансировки особо чувствительных и сложных систем, маятниковой коррекции;

устройство основных контрольно-измерительных приборов, стендов и диагностической аппаратуры;

основы автоматического регулирования, механики, электромеханики, электроники, гироскопии, оптики;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям.

658. Требуется среднее профессиональное образование.

659. Примеры работ:

1) авиагоризонты комбинированные - сборка, проверка, регулирование;

2) автопилоты серийных конструкций - окончательная сборка, регулирование и проверка параметров по техническим условиям;

3) блоки системы автоматического управления - сборка, регулирование;

4) гиро - стабилизаторы - сборка, регулирование;

5) гиро - централи, гиро - платформы, гиро - вертикали - сборка, регулирование;

6) курсо - вертикали - сборка, регулирование;

7) потенциометры сложные, особо точные из проводов драгоценных металлов – сборка;

8) приборы пилотажно-навигационные - сборка, регулирование технических параметров;

9) топливомеры, расходомеры - сборка, регулирование;

10) централи скорости и высоты типа ЦВС - сборка, регулирование.

Параграф 4. Слесарь–сборщик авиационных приборов, 8-й разряд

660. Характеристика работ:

окончательная сборка, доводка, механическое и электрическое регулирование и настройка сложных опытных авиационных приборов, приборных систем и автоматов;

механическая и ручная подгонка и доводка деталей и узлов авиационных приборов с большим количеством размеров по 1-5 квалитетам;

выставка oceвых люфтов в гироскопических приборах высокой точности;

статическая и динамическая балансировка деталей, узлов и механизмов особо точных авиационных приборов;

регулирование, балансировка инерциальных систем;

комплексное регулирование и проверка параметров сложных и точных авиационных приборов с выявлением и устранением их неисправностей;

выполнение сборочных работ по неотработанным чертежам и электро-схемам;

проведение контрольных испытаний измерительной и контрольной аппаратуры, оснастки, балансировочных станков и установок;

выполнение необходимых расчетов при выполнении работ.

661. Должен знать:

конструкцию, назначение, принцип действия и условия работы сложных авиационных приборов и систем управления;

методы и способы электрического, механического и комплексного регулирования сложных авиационных приборных систем управления, средств измерения высокой точности;

последовательность сборки, регулировки, настройки, контроля и испытаний сборочных единиц, особенности проведения сборочно-регулировочных работ особой точности.

662. Требуется среднее профессиональное образование.

663. Примеры работ:

1) автопилоты опытных конструкций, первых серий - окончательная сборка, регулирование;

2) гиро-вертикали центральные - окончательная сборка, регулирование.

3) информационный комплекс вертикали и курса - сборка, регулирование, проверка параметров;

4) инерциальная система - сборка, проверка, регулирование.

40. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов

Параграф 1. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов, 2-й разряд

664. Характеристика работ:

слесарная обработка простых и средней сложности деталей двигателей и агрегатов по 12-14 квалитетам, удаление коррозии с их поверхностей;

разборка несложных узлов двигателей, агрегатов и коммуникаций масляных и топливных систем в соответствии с технологией производства;

сборка несложных по конструкции узлов двигателей и агрегатов, не требующих точной подгонки;

шплинтовка неответственных деталей и узлов двигателей и агрегатов, контровка и клеймение;

прокачка масляных каналов коробок агрегатов двигателя;

соединение трубопроводов с помощью ниппельных и дюритовых соединений;

промывка деталей двигателя под давлением;

внешний осмотр состояния поверхности деталей и узлов двигателей и агрегатов средней сложности;

обмер деталей средней сложности двигателей и агрегатов при помощи измерительного инструмента (микрометр, штангенциркуль).

665. Должен знать:

технологию сборки и разборки несложных узлов двигателя;

основные сведения о технических измерениях и резьбах;

основные виды соединений двигателей и агрегатов, марки металлов, сплавов и неметаллических материалов, применяемых в конструкции двигателя, инструкции по очистке, смазке и осмотру деталей;

порядок комплектования узлов двигателей и агрегатов;

основные виды коррозии и способы защиты металлов от нее;

основные сведения о конструкции слесарно-сборочного и простого контрольно-измерительного инструмента и правила пользования им;

общие сведения о системе допусков;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

666. Примеры работ:

1) валы передних винтов, картеры турбин, трубопроводы - прокачка.

2) детали двигателя – зачистка;

3) детали и узлы поршневых двигателей (колен - валы, редукторы, нагнетатели, шатуны, поршни и тому подобное) – разборка;

4) детали и узлы реактивных двигателей (корпусы компрессоров, реактивные трубы, жаровые трубы и тому подобное) – разборка;

5) коммуникации масляных и воздушных систем – разборка;

6) коробки приводов - разборка и испытание на герметичность;

7) узлы двигателей несложные (маслоотстойники, краники, поршни, простые редукционные клапаны, универсальные хомуты, цилиндры двигателя) – сборка;

8) устройства фронтовые - разборка.

Параграф 2. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов, 3-й разряд

667. Характеристика работ:

сборка узлов двигателей и агрегатов средней сложности, соединяемых при помощи болтов, винтов, шпилек, шпонок и шлиц, приводов агрегатов газотурбинных двигателей;

испытание собранных узлов на стендах и прессах гидравлического давления;

разборка поршневых двигателей на узлы и агрегаты, отдельных систем и узлов газотурбинных двигателей;

определение качества и комплектности деталей и узлов,

подгонка простых деталей двигателей и агрегатов по месту установки путем притирки и шабровки;

слесарная обработка сложных деталей по 8-11 квалитетам,

монтаж на двигатель несложных узлов и агрегатов;

клеймение собираемых сложных деталей;

текущий ремонт и наладка применяемых оборудования и инструмента;

изготовление несложных приспособлений для разборки и сборки двигателя и агрегатов;

оформление рабочей и технической документации.

668. Должен знать:

технологию сборки и разборки узлов двигателей средней сложности;

основные сведения о конструкции и назначении агрегатов двигателя;

марки и свойства различных смазочных материалов;

меры предупреждения и устранения коррозии и применяемые антикоррозийные покрытия;

способы устранения характерных дефектов деталей, узлов и агрегатов двигателя;

конструкцию применяемых слесарно-сборочного и контрольно-измерительного инструмента, тарировочных и динамометрических ключей;

правила пользования стендами для прокачки маслом узлов и агрегатов двигателей;

порядок ремонта используемого инструмента;

назначение термообработки, сварки, пайки металлов;

порядок оформления технологической документации на разборку двигателей;

основные сведения о конструкции и принцип работы поршневых и газотурбинных двигателей;

основные сведения о техническом черчении, допусках, параметрах обработки;

механические свойства металлов, сплавов и неметаллических материалов, применяемых в конструкции двигателя.

669. Примеры работ:

1) блоки двигателей, коленчатые валы – гидро – проба;

2) детали газотурбинного двигателя - проверка плоскостей разъемов по краске;

3) диффузоры фopкaмep - установка и крепление;

4) насосы масляные, топливные, гидравлические – демонтаж;

5) приводы генераторов, регуляторы – сборка;

6) редукторы вертолетных двигателей – демонтаж;

7) сопротивления переходные - проверка на двигателях;

8) трубы реактивные – демонтаж;

9) турбины газотурбинных двигателей - демонтаж на узлы;

10) тяги дроссельных заслонок, тяги регулирующие - сборка.

Параграф 3. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов, 4-й разряд

670. Характеристика работ:

сборка и регулирование сложных узлов и механизмов двигателя и агрегатов, требующих подгонки и посадки по 6-9 квалитетам, крепление их;

разборка сложных узлов двигателей и агрегатов, имеющих соединения по 6-7 квалитетам,

запрессовка деталей двигателей и агрегатов в гидравлических и винтовых прессах;

участие в проведении гидравлических испытаний собираемых узлов и механизмов на специальных установках;

статическая балансировка отдельных деталей двигателя;

устранение выявленных дефектов при сборке и после испытания двигателя;

клеймение, глушение, пломбирование сложных деталей и узлов двигателя на различных этапах технологического процесса.

671. Должен знать:

правила регулирования систем узлов и агрегатов двигателя;

технические требования, предъявляемые к качеству деталей и узлов, поступающих на сборку;

основные сведения о эксплуатации двигателя;

правила применения консервирующих и смазочных материалов, металлокерамических, графитированных, талькированных и резиновых изделий на двигателе;

конструкцию стендов по прокачке узлов двигателя и двигателя;

конструкцию монтажных и разборочных стендов для разборки узлов двигателя и правила пользования ими;

конструкцию и принцип работы поршневых, газотурбинных двигателей, допуски и посадки;

конструктивные изменения деталей и узлов двигателей и агрегатов по сериям.

672. Примеры работ:

1) аппараты нулевые, направляющие - предварительная сборка;

2) валы коленчатые - сборка, статическая балансировка;

3) газо - сборники с сопловыми аппаратами, диффузоры, регулируемые сопла – сборка;

4) изделия и узлы - прокачка горячим маслом;

5) камеры сгорания – разборка;

6) карбюраторы, коллекторы зажигания – сборка;

7) комплекты поршней, коллекторы выхлопов, магнето - установка на двигатель;

8) кoмпpeccopы, турбины, картеры peдукторов, редукторы турбостартеров - полная разборка;

9) компрессоры, турбины - замер зазоров при разборке;

10) коробки приводов, агрегатов газотурбинных двигателей – сборка;

11) крыльчатки, заборники центробежных компрессоров - статическая балансировка;

12) опоры задние и средние двигателей - прокачка горячим маслом;

13) роторы турбин, роторы компрессоров – гидро – испытания;

14) рычаги, кожухи тяг, тяги поршневого двигателя – сборка;

15) устройства фронтовые – сборка;

16) фильтры топливные, форсунки пусковые и рабочие - сборка и испытание.

Параграф 4. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов, 5-й разряд

673. Характеристика работ:

сборка и регулирование сложных узлов двигателя и агрегатов, требующих точной подгонки и посадки по 6-7 квалитетам, и крепление их с точной затяжкой;

подгонка натягов и зазоров, центрирование монтируемых деталей, узлов и агрегатов;

определение качества узлов, агрегатов, деталей двигателя перед сборкой;

установка агрегатов на изделие при окончательной сборке;

статическое и динамическое уравновешивание деталей и узлов двигателя средней сложности в соответствии с технологией;

тарировка динамометрического и тензометрического инструмента;

подбор по весу и весовому моменту лопаток ротора компрессора и турбины газотурбинных двигателей;

монтаж конических шестеренчатых пар;

общая сборка двигателя;

отладка и регулирование испытательных стендов, устранение неисправностей в их работе.

674. Должен знать:

особенности работы отдельных узлов и агрегатов поршневых и газотурбинных двигателей;

технологическую последовательность сборки двигателей и их агрегатов;

правила эксплуатации и хранения двигателей, систему допусков, посадок;

основные сведения о парамметрах обработки поверхностей узлов и агрегатов;

конструктивные изменения двигателя по их сериям, конструкцию;

принцип действия и правила пользования стендами для динамической балансировки деталей и узлов двигателя;

правила регулирования поршневых двигателей, сложных узлов газотурбинных двигателей;

причины появления дефектов при испытании двигателей;

способы устранения характерных дефектов сборки и регулирования двигателя;

марки и свойства топлива, применяемого для двигателей;

конструкцию точного слесарно-сборочного и контрольно-измерительного инструмента, приспособлений и оборудования, применяемого для сборки двигателей;

правила тарировки инструмента.

675. Примеры работ:

1) агрегаты - регулирование уровня масла;

2) валы коленчатые - установка, проверка на биение, динамическая балансировка;

3) валы передних винтов - динамическая балансировка;

4) газораспределение поршневых двигателей – регулирование;

5) газо-сборники с сопловыми аппаратами, турбины – сборка;

6) диффузоры форкамер и регулируемые сопла – сборка;

7) камеры сгорания, маслофильтры – сборка;

8) коллекторы зажигания - постановка на изделие, отбортовка;

9) коллекторы основного и пускового топлива, камеры сгорания - установка на изделие;

10) коробки агрегатов, командные агрегаты, компрессоры – установка;

11) лопатки - подбор и установка их в диск турбины;

12) насосы масляные, топливные, гидравлические - сборка, испытание, регулировка;

13) сопла регулируемые - регулирование синхронности хода шнеков;

14) трубопроводы - монтаж на газотурбинные двигатели;

15) шестерни поворота лопаток направляющего аппарата - сборка.

Параграф 5. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов, 6-й разряд

676. Характеристика работ:

сборка и регулирование сложных узлов и агрегатов двигателей;

полная сборка и регулирование двигателей средней мощности, сдача техническому контролеру, оформление технической документации для передачи двигателя на испытание;

доводка и балансировка сложных деталей и узлов двигателя с применением сложных приспособлений и машин;

регулирование систем газораспределения зажигания и самопуска;

регулирование жесткой связи и механизма входного направляющего аппарата;

устранение дефектов и замена агрегатов при испытании силовой установки на изделии.

677. Должен знать:

технологические особенности сборки сложных и опытных узлов и агрегатов двигателей;

основные технологические процессы восстановления деталей и узлов двигателей и агрегатов разными методами в соответствии с техническими требованиями;

правила регулирования окончательно собранного двигателя в соответствии с технологией производства;

дефекты сборки двигателей, выявляемые при испытании, и способы их предупреждения, характеристики авиационных металлов и сплавов, неметаллических материалов, их состав, структуру;

свойства и способы обработки;

правила наладки и регулирования применяемого оборудования: основы теории поршневых и газотурбинных двигателей;

конструкцию и принцип работы агрегатов реактивных, турбовинтовых или поршневых двигателей.

678. Требуется среднее профессиональное образование.

679. Примеры работ:

1) агрегаты топливные - сборка с регулированием золотниковых пар;

2) аппараты нулевые турбовинтовых двигателей – тарировка;

3) валы роторов, компрессоров и турбин - динамическая балансировка;

4) двигатели газотурбинные - окончательное регулирование;

5) двигатели (горячая часть) – сборка;

6) картеры поршневых двигателей – сборка;

7) компрессоры - подбор калибровых колец для обеспечения необходимых зазоров в деталях, установка промежуточных приводов и коробок самолетных агрегатов с проверкой осевых люфтов рессор.

8) компрессоры, редукторы, фрикционные муфты – сборка;

9) лопасти заборников - окончательная доводка профиля, подбор натяга лопастей заборников с лопастями колеса компрессора;

10) редукторы и коробки приводов - подбор по краске шестерен со спиральным, прямым и коническим зубом;

11) редукторы турбовинтовых двигателей - сборка центрального привода с проверкой зазоров конических шестерен и постановка на изделие;

12) роторы газотурбинных двигателей - проверка соосности;

13) роторы компрессоров, турбин - замер зазоров по компрессорам, радиальная и долевая увязка роторов, подбор подшипников;

14) роторы турбин и компрессоров - сборка под динамическую балансировку.

Параграф 6. Слесарь–сборщик двигателей и агрегатов, 7-й разряд

680. Характеристика работ:

окончательная сборка и регулирование мощных сложных газотурбинных двигателей и их агрегатов;

полная сборка и регулирование двигателей первых серий, опытных, экспериментальных и уникальных;

выполнение регулировочно-доводочных работ после испытания двигателей;

проведение стендовых испытаний (холодной обкатки) двигателей;

проверка работы сложной автоматики и контрольная переборка двигателей;

регулирование обратной связи топливного насоса, сопла и реверсивного устройства двигателя, систем газораспределения, зажигания и самопуска;

динамическая балансировка многоступенчатых роторов компрессора и турбины;

оформление технической документации для передачи двигателя на испытание.

681. Должен знать:

конструкцию и особенности технологии сборки мощных и опытных двигателей;

конструктивные изменения двигателей по их сериям;

методы дефектации деталей узлов и агрегатов;

методы подбора по весу и весовому моменту лопаток ротора компрессора и турбины газотурбинных двигателей;

способы и правила наладки, регулирования и устранения неисправностей специальных стендов;

особенности работы деталей турбины, агрегатов и узлов в агрессивной среде;

изменения структуры металлов под давлением агрессивной среды газотурбинных двигателей;

особые требования, предъявляемые к криогенным топливным системам;

правила пользования лабораторным измерительным инструментом и оборудованием;

основные сведения о сертифицированных изделиях;

правила оформления технической документации: паспортов на изделия;

сопроводительных карт, формуляров.

682. Требуется среднее профессиональное образование.

683. Примеры работ:

1) колеса турбин мощных двигателей - сборка, регулирование осаживания лопаток, определение статического момента и дисбаланса;

2) маслоуплотнительные кольца, графитовые уплотнения опор ГТД - сборка и установка на авиационное изделие с проверкой герметичности;

3) роторы турбин - окончательная сборка, подгонка, устранение дефектов, возникших в процессе испытания;

4) соединение валов - замер вытяжки стяжных болтов, проверка дисбаланса, определение смешения осей шлиц;

5) тяги управления двигателем - регулирование.

41. Слесарь–сборщик летательных аппаратов

Параграф 1. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 2-й разряд

684. Характеристика работ:

сборка узлов по чертежам и разборка узлов и агрегатов летательных аппаратов средней сложности;

выполнение простых слесарных операций по cъемкe и установке отдельных узлов и агрегатов летательных аппаратов с применением простого сборочного инструмента;

установка болтов по подготовленным отверстиям, крепление деталей летательных аппаратов винтами;

разборка и сборка простых шарнирных соединений;

выполнение основных операций по слесарной обработке металлов: резка ножовкой, опиловка, обработка наждачным полотном, удаление задиров и забоев;

распаковка и расконсервация деталей и узлов летательных аппаратов;

расконсервация двигателей под руководством слесаря-сборщика летательных аппаратов более высокой квалификации;

перемещение узлов и агрегатов летательных аппаратов при помощи простых грузоподъемных механизмов.

685. Должен знать:

технологические процессы сборки и разборки простых узлов и агрегатов летательных аппаратов;

основные сведения о конструкции собираемых узлов и агрегатов, о техническом черчении, допусках, посадках, параметрах обработки поверхностей;

виды и причины брака при выполнении слесарно-сборочных работ;

назначение и правила пользования применяемым простым механизированным оборудованием, оснасткой, приспособлениями, слесарными и измерительными инструментами, грузоподъемными механизмами.

686. Примеры работ:

1) баллоны воздушные, обратные дренажные, аварийные предохранительные клапаны всех систем самолета (за исключением кабины) – демонтаж;

2) бензобаки легкого самолета – демонтаж;

3) кабины пассажирские и пилотские - демонтаж кресел;

4) капоты двигателя – демонтаж;

5) косынки, кницы, уголки, кронштейны, фитинги, рычаги -установка и крепление;

6) крышки лючков – сборка, подгонка по месту, остановка;

7) нервюры - внестапельная сборка;

8) остекление - разборка окон;

9) подшипники – выпрессовка;

10) рули высоты, поворота, элероны, щитки, качалки механизмов, щитков, тяг и так далее - снятие и разборка с аппаратов легкого типа;

11) самолеты легкие - демонтаж трубопроводов, пневмогидросистем, узлов систем управления, цилиндров управления закрылками;

12) стрингеры - сверление по шаблону, вывод отверстий на обшивку, зачистка заусенцев;

13) шпангоуты фюзеляжа (несложные) - внестапельная сборка.

Параграф 2. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 3-й разряд

687. Характеристика работ:

сборка узлов и агрегатов летательных аппаратов средней сложности по чертежам и технологиям;

выполнение слесарных работ (сверление по разметке, развертывание отверстий, подгонка простых деталей и шабрение);

предварительная сборка отдельных агрегатов летательных аппаратов с креплением на технологические болты;

установкa на авиационное изделие агрегатов летательных аппаратов, не требующих регулировки и нивелировки;

выполнение болтовых соединений (в том числе болтовых соединений с натягом). Контровка сложных соединений;

сборка и клепка в стапелях и вне стапелей узловых соединений в легкодоступных местах.

688. Должен знать:

технологический процесс проводимой сборки и разборки узлов и агрегатов летательных аппаратов;

конструкцию собираемых узлов, их назначение и взаимодействие;

устройство стапелей, типы применяемых стапелей по способу фиксации;

устройство пневмодрелей различных видов, наименование смазок и рабочих жидкостей, схемы герметизации, систему допусков, посадок;

основные сведения о параметрах обработки поверхностей.

689. Примеры работ:

1) баки топливные и масляные - демонтаж с тяжелых летательных аппаратов, монтаж на летательные аппараты легкого типа;

2) гидросистемы - разметка, установка и крепление кронштейнов узлов и агрегатов;

3) двигатели, мотторамы, редукторы вертолета - демонтаж, консервация;

4) двигатели самолетов - внутренняя консервация;

5) капоты - сборка, установка с подгонкой по месту и крепление;

6) клапаны всех систем, дроссели, фильтры – монтаж;

7) кронштейны системы управления - сборка на верстаке, развальцовка подшипников, запрессовка втулок, развертывание;

8) крылья, центропланы, рули поворота, кили, носовая и хвостовая части фюзеляжа - предварительная стыковка с креплением на технологические болты;

9) ленты стыковочные - подготовка и установка при сборке агрегатов;

10) лонжероны, нервюры - сборка и установка при сборке агрегатов;

11) обшивка крыла и фюзеляжа - подготовка и установка в легкодоступных местах;

12) панели крыла и фюзеляжа - установка и крепление.

Параграф 3. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 4-й разряд

690. Характеристика работ:

сборка и регулирование узлов и агрегатов летательных аппаратов с доводкой внешних обводов и стыкуемых поверхностей по 6-10 квалитетам;

проверка взаимодействия смонтированных узлов, агрегатов и систем, проверка их на работоспособность и устранение выявленных дефектов;

тарированная затяжка болтами и гайками ответственных соединений;

монтаж тросовой проводки;

постановка и замена уплотнительных колец в агрегатах летательных аппаратов;

установка деталей каркасов на герметик или клей, участие в испытаниях авиационных изделий на герметичность;

разборка узлов корпусов воздушных несущих винтов с подшипниками осевого, горизонтального и вертикального шарниров;

монтаж трубопроводов с кривыми, лежащими в различных плоскостях в удобных для сборки условиях с использованием тарированного инструмента;

испытание трубопроводов давлением воздуха и масла;

промывка трубопроводов топливной системы;

сборка и клепка в стапелях и вне стапелей узловых соединений в труднодоступных местах;

управление стендами и приборами узловой сборки и их настройка.

691. Должен знать:

технические условия на монтаж, отработку, регулирование агрегатов и систем;

принцип взаимодействия и работы монтируемых агрегатов и систем, основные сведения по технологии ремонта деталей и узлов летательного аппарата;

правила чтения сложных общесборочных чертежей;

методы и способы герметизации, технологию проведения испытаний агрегатов летательных аппаратов на герметичность с применением испытательной аппаратуры и тече–искателей;

устройство и принцип работы тарированных ключей;

правила пользования применяемым точным измерительным инструментом и приборами;

устройство и настройку применяемых контрольно-измерительных приборов;

правила пользования наземными стендами и установками для испытаний;

технические условия на испытание различных авиационных систем.

692. Примеры работ:

1) баки топливные - монтаж на легкие летательные аппараты;

2) двигатели - установка на легкие летательные аппараты;

3) кили, рули, элероны - стыковка с подгонкой по месту установки;

4) крылья, стабилизаторы, кили тяжелых летательных аппаратов - расстыковка и съемка;

5) оборудование высотное - монтаж наддува кабин, систем отопления и анти - обледенения;

6) обтекатели крыла концевые, шпангоуты - установка с подгонкой по месту;

7) остекление герметичных кабин - замена стекол из полуфабриката с подгонкой в соответствии с техническими условиями;

8) рамы бокового и хвостового отсека фюзеляжа – сборка;

9) рамы силовые, узлы - стыковка с подгонкой по месту;

10) системы воздушные и гидравлические летательных аппаратов - проверка на герметичность, отработка от наземной установки;

11) система масляная - установка маслобаков и маслорадиаторов;

12) стойки амортизационные и шасси легких летательных аппаратов – разборка;

13) трубопроводы - установка и подгонка в легкодоступных местах;

14) узлы стыковые крыла с фюзеляжем - разделка в разделочном стенде.

Параграф 6. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 5-й разряд

693. Характеристика работ:

окончательная сборка, регулирование и доводка сверхлегких летательных аппаратов, агрегатная и узловая сборка легких летательных аппаратов;

окончательная сборка и доработка отдельных узлов средних самолетов и вертолетов;

выполнение болтовых и клепаных соединений деталей по 7-10 квалитетам с разделкой отверстий и применением клеев, герметиков, красок при сборке центроплана, крыла, баков-кессонов;

проверка и регулирование зазоров, люфтов, усилий загрузки и трения в проводке управления;

нивелировка агрегатов летательных аппаратов с использованием точных приборов;

изготовление, ремонт и монтаж сложных участков трубопроводов с проверкой герметичности;

монтаж агрегатов и узлов летательных аппаратов с регулированием установочных размеров;

сборка интерьеров легких самолетов и вертолетов с регулировкой систем вентиляции и других.

694. Должен знать:

конструкцию сложных систем летательных аппаратов;

технические условия регулирования и правила сдачи заказчику систем управления самолетом, вертолетом, двигателем со всеми механизмами и приборами;

устройство и назначение бустерных систем;

правила пользования нивелиром, теодолитом, квадрантом, оптическим угломером, нивелировочные схемы и правила работы по ним;

правила регулирования систем управления летательным аппаратом на стендах с имитирующими агрегатами;

устройство и принцип действия установок и стендов для комплексных испытаний различных систем;

методику и программу испытаний различных систем;

виды и назначение авиационных материалов, их состав, механические, физические и химические свойства;

виды термической обработки и сварки;

методы контроля качества термообработки;

технологию ремонта основных собираемых агрегатов и деталей;

устройство и эксплуатацию подъемно - транспортных средств и стендов;

правила их тарировки и испытания.

695. Примеры работ:

1) вертолеты - нивелировка отдельных узлов, предварительное регулирование систем управления вертолета и двигателя, испытание гидравлической системы;

2) втулки несущего винта вертолета - общая сборка;

3) генераторы вихрей - доводка, сборка;

4) двигатели - установка на легкие летательные аппараты с нивелировкой;

5) каналы двигателя – стыковка;

6) крылья - фрезерование технологических припусков по разъемам агрегатов на стенде, шабрение разъемов, стыковка и нивелировка с постановкой стыковых болтов;

7) лопасти хвостового винта вертолета - установка на втулки и балансирование на стенде;

8) обтекатели из стеклоткани - снятие технологических припусков, установка по узлам крепления с подгонкой по месту установки;

9) подкосы шасси – установка;

10) редукторы вертолета: главный, хвостовой, промежуточный - сборка, переборка;

11) сиденья катапультируемые - монтаж, регулирование;

12) системы бустерные – установка;

13) системы заправки самолетов горючим в воздухе, а также одноточечной заправки на земле - сборка, регулирование и участие в проверке на герметичность:

14) системы управления двигателями, рулями, элеронами, щитками – монтаж;

15) системы управления самолетом и двигателем - демонтаж и предварительная сборка;

16) стабилизаторы - совместная разделка отверстий в стыковых узлах стабилизатора с фюзеляжем, стыковка и нивелировка;

17) фюзеляжы - фрезерование технологических припусков по разъемам (фюзеляжей на специальном стенде, шабрение разъемов, стыковка с постановкой стыковых болтов, доводка по обводам);

18) шасси - сборка и крепление, проверка кинематики, углов выноса и разворота.

Параграф 5. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 6-й разряд

696. Характеристика работ:

окончательная сборка, нивелировка и доводка легких летательных аппаратов, агрегатная сборка средних летательных аппаратов;

сборка отдельных узлов тяжелых самолетов;

окончательная доработка сложных деталей и узлов летательных аппаратов из композиционных материалов и сотовых конструкций;

разделка отверстий под болты по 7 квалитету и установка болтов с герметиком при сборке центроплана и крыла;

выполнение технических измерений линейных размеров, давлений, моментов;

нивелировка летательных аппаратов по реперным точкам, устранение выявленных отклонений от требований технических условий;

балансировка на испытательных стендах рулей поворота, высоты, элеронов;

управление испытательными стендами и приборами, их настройка и испытание;

контроль работы автоматов и контрольно-записывающей аппаратуры;

монтаж, испытание и доводка трубопроводов всех систем легких летательных аппаратов.

697. Должен знать:

конструктивные особенности и устройство сложных авиационных изделий;

принципиальные схемы их систем;

технологию сборки основных систем;

способы установки, стыковки, доводки и крепления сложных узлов и агрегатов авиационного изделия, назначение;

принцип работы и взаимодействие отдельных агрегатов летательных аппаратов и систем авиационного изделия;

порядок пользования при сборке необходимыми механическими, нивелировочными, пневматическими, электрическими и другими приспособлениями и инструментом, а также налаженным оборудованием и специальной аппаратурой;

способы выявления и устранения дефектов на изделиях;

правила проведения технических и лабораторных измерений;

технологию лакокрасочных покрытий;

инструкцию и технические условия на сдачу изделий заказчику;

виды и назначение авиационных материалов;

правила термообработки, основы теории взаимозаменяемости, систему допусков и посадок;

конструкцию монтируемых двигателей (поршневых и газотурбинных);

основы пневматики, гидравлики, аэродинамики;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

правила чтения сложных монтажных и сборочных чертежей.

698. Примеры работ:

1) автоматы перекоса несущего винта вертолетов - сборка, нивелировка;

2) балки (мостовая и килевая) – стыковка;

3) двигатели вертолетов - установка на изделие с нивелировкой;

4) катапультируемые сиденья летательных аппаратов - монтаж, регулирование, нивелировка;

5) кили, рули, элероны - стыковка с подгонкой по месту;

6) крылья, стабилизаторы, кили тяжелых летательных аппаратов - расстыковка и съемка;

7) оборудование высотное - монтаж наддува кабин, систем отопления и анти - обледенения;

8) обтекатели крыла концевые, шпангоуты - установка с подгонкой по месту;

9) рамы под - моторные, силовые узлы - стыковка с подгонкой по месту;

10) стойки амортизационные и шасси тяжелых летательных аппаратов – разборка;

11) узлы силовые - стыковка крыла с фюзеляжем с разделкой отверстий в разделочном стенде.

Параграф 6. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 7-й разряд

699. Характеристика работ:

окончательная сборка, нивелировка и доводка летательных аппаратов среднего типа, а также агрегатная сборка тяжелых летательных аппаратов;

проверка взаимодействия смонтированных агрегатов и систем, проверка их на работоспособность и устранение выявленных дефектов;

стыковка и нивелировка сложных агрегатов летательных аппаратов (центроплана, крыльев, фюзеляжа, киля, стабилизатора, двигателя) с выполнением точных слесарных работ по подгонке, установке и доводке разъемов, стыковых отверстий и узлов;

установка агрегатов систем управления летательными аппаратами, двигателями, навеска подъемников, закрылков, отработка агрегатов;

регулирование систем управления летательных аппаратов на испытательных стендах с имитирующими агрегатами;

монтаж труб гидравлических топливных систем высокого давления в неудобных местах;

монтаж реле катапультируемых сидений, крышек, люков;

сложная разметка от осевых линий и хорд авиационного изделия;

проверка с нивелировкой симметрии киля по отношению к оси авиационного изделия с помощью теодолита и лазерных систем;

определение по чертежам очередности работ и требуемой оснастки.

700. Должен знать:

конструкцию сложных систем летательных аппаратов;

технические условия на регулирование и доводку систем самолета;

правила пользования нивелиром, теодолитом, квадрантом, оптическим угломером;

устройство, принцип действия и способы наладки установок и стендов для комплексных испытаний различных систем;

конструктивные особенности систем летательных аппаратов по их модификациям;

особенности технологии монтажных, регулировочных и доводочных работ по системам, в том числе систем управления силовых установок, бустерных систем, взаимодействие агрегатов и систем собираемых изделий;

технологию сварочных и термических работ;

основные сведения по криогенной технике;

сертификационные требования, предъявляемые к изделиям;

технологию регламентных работ;

порядок оформления сложных сопроводительных документов.

701. Требуется среднее профессиональное образование.

702. Примеры работ:

1) двигатели - установка на тяжелые летательные аппараты, нивелировка;

2) подъемники, цилиндры и другие сложные механизмы - монтаж на тяжелые самолеты и опытные конструкции.

Параграф 7. Слесарь–сборщик летательных аппаратов, 8-й разряд

703. Характеристика работ:

окончательная сборка, нивелировка и доводка тяжелых летательных аппаратов, а также опытных, экспериментальных, уникальных летательных аппаратов типа летающих лабораторий и аэрокосмических объектов;

сборка и стыковка сложных, опытных, экспериментальных авиационных изделий с доводкой стыкуемых поверхностей по 6 квалитету;

отладка, комплексная отработка и проверка с выполнением необходимых расчетов взаимодействия систем собранного сложного авиационного изделия;

доработка авиационных систем с устранением отклонений от технических условий.

704. Должен знать:

конструктивные особенности собираемых летательных аппаратов;

принципиальные схемы их систем;

технологические особенности доводки, регулирования систем и агрегатов из новых конструкционных материалов;

способы проверки и доводки новой сборочно-монтажной оснастки и контрольно-измерительного оборудования;

технические условия на окончательную сборку, отработку наиболее сложных систем авиационного изделия.

705.Требуется среднее профессиональное образование.

706. Примеры работ:

1) гидросистема и топливная система тяжелого летательного аппарата - испытание и доводка;

2) двигатели опытных конструкций - установка, нивелировка;

3) планеры опытных летательных аппаратов - сборка, стыковка, нивелировка;

4) системы высотного оборудования опытных изделий-доводка, регулирование;

5) системы управления тяжелых летательных аппаратов – регулирование;

6) установки силовые тяжелых летательных аппаратов - регулирование, нивелировка;

7) шасси тяжелых летательных аппаратов и опытных конструкций - сборка и крепление, проверка кинематики, углов выноса и разворота.

42. Упрочнитель деталей

Параграф 1. Упрочнитель деталей, 3-й разряд

707. Характеристика работ:

упрочнение поверхностного слоя деталей летательных аппаратов, обработанных по 8-12 квалитетам методами динамического наклепа (наклеп шариками, поверхностная чеканка, виброупрочнение, ротационное обжатие и тому подобное;

обслуживание оборудования, применяемого для упрочнения;

загрузка (выгрузка) упрочняемых компонентов из специальных контейнеров, камер, баков.

708. Должен знать:

принцип работы и правила эксплуатации применяемого оборудования;

основные требования, предъявляемые к обрабатываемым поверхностям;

основные сведения о допусках и посадках, параметрах обработки;

правила чтения простых и средней сложности чертежей;

назначение обрабатываемых деталей.

709.Примеры работ:

Упрочнение поверхностного слоя;

1) кольца промежуточные, кронштейны, рычаги агрегатов летательных аппаратов;

2) корпусы крыльчаток, насосов, шнеков;

3) лопатки компрессоров, турбин, направляющих и сопловых аппаратов с количеством контрольных сечений до 5.

Параграф 2. Упрочнитель деталей, 4-й разряд

710. Характеристика работ:

упрочнение поверхностного слоя деталей летательных аппаратов, обработанных по 7-10 квалитетам методами деформирования поверхностей с перемещением инструмента (волочение, дорнование отверстий и профилей, вибро-шлифование, вибро-полирование и тому подобное);

упрочнение деталей летательных аппаратов на вибростендах шариками с заливом и сливом керосина;

управление, регулирование и настройка применяемого оборудования;

подбор необходимых компонентов при упрочнении летательных аппаратов гидро-галтовочными методами;

контроль качества упрочненного слоя.

711. Должен знать:

устройство обслуживаемого оборудования и принцип работы применяемых приспособлений, контрольно-измерительных приборов и инструмента;

правила регулирования и настройки обслуживаемого оборудования, объемные и весовые соотношения рабочих компонентов;

основные механические свойства обрабатываемых материалов;

способы упрочнения деталей, допуски и посадки;

основные сведения о параметрах обработки;

правила чтения сложных чертежей.

712. Примеры работ:

Упрочнение поверхностного слоя;

1) втулки стабилизаторов, хомуты разъемные;

2) замки лопаток;

3) лопатки компрессоров, турбин, направляющих и сопловых аппаратов с числом контрольных сечений от 5 до 10.

Параграф 3. Упрочнитель деталей, 5-й разряд

713. Характеристика работ:

упрочнение поверхностного слоя тонкостенных, крупногабаритных и ответственных деталей летательных аппаратов, обработанных по 6-7 квалитетам различными упрочняющими методами (пневмо-динамические, обкатывание роликами и шариками, алмазное выглаживание, ультразвуковое упрочнение и тому подобное);

подбор оптимальных режимов обработки деталей, наладка обслуживаемого оборудования.

714. Должен знать:

конструкцию и правила наладки обслуживаемого оборудования, применяемых приспособлений, контрольно-измерительных приборов и инструмента;

особенности упрочнения тонкостенных, крупногабаритных деталей летательных аппаратов;

физические и механические свойства обрабатываемых материалов, систему допусков и посадок;

особенности работы трех - координатных установок;

устройство ультразвуковых установок.

715. Примеры работ:

Упрочнение поверхностного слоя:

1) аппараты направляющие;

2) валы задние роторов компрессоров, лонжероны;

3) диски компрессоров;

4) корпусы камер сгорания;

5) лопатки сложного геометрического профиля с числом контрольных сечений свыше 10;

6) рельсы механизации крыла, кронштейны крупногабаритные;

7) штоки шасси крупногабаритные.

Параграф 4. Упрочнитель деталей, 6-й разряд

716. Характеристика работ:

упрочнение поверхностного слоя сложных тонкостенных, крупногабаритных деталей новых образцов авиационной техники, обработанных по 6-7 квалитетам;

освоение нового авиационного оборудования и новых методов упрочняющих технологий.

717. Должен знать:

конструктивные особенности обслуживаемого оборудования;

способы его наладки и правила обслуживания;

основные требования к сертифицированной продукции.

43. Фотоплазокопировщик

Параграф 1. Фотоплазокопировщик, 3 -й разряд

718. Характеристика работ:

фотокопирование изображений трафаретов на металлические пластины;

перенос плазовых контуров на заготовки шаблонов и металлические плазы одним из способов фотокопирования;

подготовка отпечатков трафаретов к химическому травлению: ретушировка, задубливание, изоляция мест, не подлежащих травлению, обезжиривание;

приготовление травящих растворов по рецептам и травление трафаретов;

заливка изображений трафаретов белилами или светомассой;

выполнение расчетов, связанных с составлением рабочих растворов.

719. Должен знать:

назначение, принцип действия и устройство применяемых светокопировальных установок, сушильных шкафов, установок для обезжиривания, ванн для проявления и промывки негативных и позитивных копий, ванн для крашения, стендов для обработки позитивных копий;

состав и процесс приготовления красителей, травящих растворов и светомассы;

способы предупреждения и устранения возможных дефектов;

способы изготовления шаблонов, допуски, информацию и маркировку на шаблонах;

основные методы и приемы выполнения работ по фотокопированию и фототравлению.

Параграф 2. Фотоплазокопировщик, 4-й разряд

720. Характеристика работ:

фотокопирование изображений трафаретов на различные материалы с соответствующей их подготовкой;

перенос плазовых контуров на заготовки шаблонов и металлические плазы техническими способами фотокопирования: прямым (рефлексным), переносным (контактно-диффузионным и матрично-переносным);

приготовление светочувствительных эмульсий и проявителей для вcex способов фотокопирования по готовым рецептам, специальных эмульсий для размножения эпюр и схем на целлулоиде и для деталей под химическое травление с обработкой изготавливаемых отпечатков.

721. Должен знать:

устройство стендов для обработки рефлексных копий;

химический состав и технологию приготовления светочувствительных эмульсий, красителей, проявителей, обезжиривающих и pаздубливающих растворов для разных способов фотокопирования;

правила пользования денссиметрами.

Параграф 3.

Фотоплазокопировщик, 5-й разряд

722. Характеристика работ:

размножение плазовых контуров эпюр с вини-проза на вини-проз;

полное окончательное изготовление специальных плат, схем, таблиц;

определение технологических припусков на заготовках деталей;

расчет и контроль составления составов светочувствительных эмульсий, проявляющих и закрепляющих растворов;

наладка и настройка копировального оборудования, специальных устройств и участие в их ремонте.

723. Должен знать:

технические требования, предъявляемые к качеству отпечатков, и методы определения качества с использованием контрольно-измерительной аппаратуры;

особенности технологий методов фотокопирования, технику ретуши при фотокопировании;

особенности наладки и проверки копировального оборудования;

правила пользования химикатами;

особенности составления эмульсий, проявляющих и закрепляющих растворов.

Параграф 4. Фотоплазокопировщик, 6-й разряд

724. Характеристика работ:

перенос плазовых контуров теоретических и конструктивных плазов на прозрачные и полупрозрачные материалы, металлические плазы, самолетные детали способами фотокопирования - позитивным и негативным;

расчет и составление светочувствительных эмульсий для лазерной разметки;

определение причин возникновения некачественных работ и дефектов готовой продукции;

контроль качества отпечатков;

устранение обнаруженных дефектов.

725. Должен знать:

методы принципиального построения теоретических и конструктивных чертежей и плазов;

сборки и проверки стендовых устройств;

основные правила разметки оснастки, лазерной разметки;

устройство всего оборудования фото–плазо-копировальной мастерской.

44. Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования

Параграф 1. Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования, 3-й разряд

726. Характеристика работ:

ремонт, сборка и испытание несложных электро-агрегатов и авиационных деталей;

пайка и распайка авиационных деталей и узлов в несложных агрегатах, выполнение необходимых слесарных операций;

определение основных неисправностей деталей ремонтируемого электрооборудования и устранение их;

определение комплектности электрооборудования, снятого с летательного аппарата;

подготовка и подбор деталей к сборке электро–агрегатов;

проведение измерений в цепях постоянного тока при помощи электроизмерительных приборов (амперметра, вольтметра, омметра, тестера) и несложных установок, полумонтажных и монтажных схем и технической документации.

727. Должен знать:

назначение, принцип действия и конструкцию несложных электро-агрегатов;

технологию разборки, очистки и сборки электро-агрегатов;

технические условия на ремонт электро-агрегатов, основные сведения о материалах, применяемых при ремонте обслуживаемого оборудования, технологию паяльных работ;

назначение и правила применения испытательных установок, приспособлений, контрольно-измерительных приборов и источников электропитания, находящихся на обслуживаемом производственном участке;

основы электротехники, электромеханики и слесарного дела;

правила чтения чертежей и схем.

728. Примеры работ:

1) арматура сигнальных осветительных приборов типа СЛЦ, СЛМ, СЛШ, ВЛС, КПС - разборка, сборка, проверка;

2) держатели предохранителей типа ПМ, ДП, ВП, ПВ – ремонт;

3) колодки контактные - разборка, замена, сборка;

4) концевые выключатели - ремонт, сборка, проверка;

5)панели амортизационные, площадки и кронштейны крепления оборудования - ремонт и установка;

6) плафоны типа ППС, ПСГ, ПССО - сборка и установка;

7) розетки и вилки - ремонт, замена, проверка;

8) сирены, звонки типа С, ЗП, ЛУН – проверка, ремонт, сборка.

Параграф 2.

Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования, 4-й разряд

729. Характеристика работ:

разборка, ремонт, сборка и регулирование средней сложности электро–агрегатов;

определение технического состояния элементов, входящих в электромеханизм;

устранение неисправностей в электромеханизмах, требующих слесарных работ;

ремонт электрических жгутов средней сложности с заделкой наконечников и пайкой штепсельных разъемов;

определение состояния электропроводов при помощи электроизмерительных приборов;

испытание несложного электрооборудования с использованием специальных стендов и установок;

оформление карт ремонта.

730. Должен знать:

конструкцию ремонтируемых летательных аппаратов;

конструкцию, назначение, принцип работы, места установки и крепления применяемых приборов, электро - механизмов и аппаратуры;

технологию ремонта и регулирования электрооборудования;

правила проверки сопротивления изоляции электропроводов;

основные сведения о марках, назначении и свойствах материалов, применяемых в электрооборудовании, а также при его ремонте;

основные сведения о системе допусков и посадок, параметрах обработки поверхностей, электрические и кинематические схемы ремонтируемых электро – агрегатов;

методику испытаний электро-агрегатов и их деталей на испытательных стендах;

устройство применяемых электроизмерительных приборов и правила пользования ими;

основные законы электротехники, электроники;

техническую и рабочую документацию;

слесарное дело в объеме выполняемой работы.

731. Примеры работ:

1) автоматы типа АВП, АВ, АВД, АМО - разборка, ремонт, сборка;

2) амперметры типа А, АФ - ремонт, регулирование;

3) блоки типа БПС – ремонт;

4) вольтметры типа ВП, ЭВ, ВФ, ВА, ЛУН - ремонт, регулирование;

5) датчики растормаживания - разборка, ремонт, сборка;

6) замки типа ЗМ - ремонт, регулирование, сборка;

7) катушки зажигания типа СК, КНА, КМБ, КР - ремонт с установкой в агрегаты;

8) пневмо-выключатели типа УП – ремонт, регулирование;

9) электро-гидрокраны типа ГА - ремонт, регулирование;

10) электронагреватели, калориферы - ремонт, сборка, регулирование.

Параграф 3. Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования, 5-й разряд

732. Характеристика работ:

ремонт, сборка, регулирование, испытание и дефектация электро-агрегатов средней сложности, проверка их под напряжением на летательном аппарате;

выполнение работ по балансировке якорей генераторов и электродвигателей;

разборка сложных электро-агрегатов;

определение технического состояния ремонтируемого электрооборудования;

сборка и монтаж приспособлений и небольших установок для регулирования и испытания электро–агрегатов;

градуировка и тарировка приспособлений электрооборудования;

обнаружение неисправностей эксплуатируемых приспособлений и установок;

расчет параметров нагревательных приборов;

выполнение необходимых слесарных и паяльных работ.

733. Должен знать:

конструкцию, назначение, принцип действия ремонтируемого электрооборудования;

технологию разборки, ремонта, сборки, регулирования и испытания ремонтируемых электро-агрегатов;

технические условия на ремонтируемые электро-агрегаты и электроприборы;

способы определения и устранения основных неисправностей в ремонтируемом электрооборудовании;

методику регулирования и проверки ремонтируемого оборудования;

принцип действия генераторов, электродвигателей, коммутационной аппаратуры;

основы электротехники, механики, фототехники.

734. Примеры работ

1) автоматы защиты типа АЗП - ремонт, испытание;

2) блоки контакторов типа АПТ - ремонт, регулирование, испытание;

3) блоки трансформаторов - испытание, замена;

4) блоки и элементы систем типа БТТ, БУК, БУСО, БИФ, ИПО - ремонт, доводка, испытание;

5) выпрямительные устройства - ремонт, проверка под током;

6) генераторы типа ВГ, ГСК, ГСН, ГСП - ремонт, сборка, испытание;

7) коллекторы переводов автоматики двигателей - ремонт, сборка, испытание;

8) микромашины следящих систем типа СС, ВД – ремонт;

9) панели энерго - узлов, панели имитации и контроля, пульты типа ЛУН - проверка и ремонт;

10) системы управления сбросом тормозных парашютов – проверка, ремонт, испытание;

11) фотоконтрольные приборы типа ФКП, ПАУ - сборка, испытание.

Параграф 4. Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования, 6-й разряд

735. Xaрактеристика работ:

ремонт, сборка, регулирование, испытание и дефектация сложных электро-агрегатов и автоматических устройств летательных аппаратов;

определение степени годности сложного электрооборудования;

принятие решения и выбор метода устранения неисправностей электрооборудования;

выполнение с помощью справочника расчетов параметров отдельных участков электрических схем;

выполнение слесарно-доводочных работ по 6-7 квалитетам с пайкой электро-элементов при ремонте сложных электромеханизмов;

выявление и устранение неисправностей электрооборудования;

оформление формуляров и аттестатов.

736. Должен знать:

назначение, конструкцию, принцип действия и правила эксплуатации аппаратуры регулирования электромеханизмов и двигателей;

технологию ремонта, сборки, регулирования и доводки сложного электрооборудования;

виды, причины, способы выявления и устранения неисправностей;

виды антикоррозийных и лакокрасочных покрытий;

основные сведения о правилах и процедурах сертификации электроизделий;

правила пользования измерительной техники;

основы электромеханики, автоматического регулирования, фототехники,

737. Требуется среднее профессиональное образование.

738. Примеры работ:

1) аппаратура регулирования типа КПР, КОЧ - доводка, испытание;

2) блоки и элементы систем типа БА, БАР, БДУ, БОГ, БОЧ, БОП, АДС, МВД, УВВ - дефектация, ремонт, испытания;

3) генераторы типа ГТ, ГС, СТС, СГС, СГК - ремонт, регулирование, испытание;

4) герцметры типа ГФ, ЧФ - ремонт, испытание;

5) доски, пульты, щитки с ШР более 20 штырей - ремонт, регулировка, испытание;

6) компрессоры, кондиционеры - ремонт, испытание;

7) коробки распределительные, центральное распределительное устройство мотто - гондол левой и правой - ремонт с распайкой и испытание;

8) стартеры воздушные - ремонт, доводка, регулирование, испытание;

9) трансформаторы высоковольтных, импульсных и высокочастотных систем - ремонт, испытание;

10) фары типа ЛФСВ, МПРФ, ПРФ, ФБВ - ремонт, испытание;

11) фильтровентиляционные установки - ремонт, испытание;

12) электродвигатели типа МТГ, ЭПВ, ЭПК, МГВ, МГУ, МРТ - ремонт, доводка, испытание.

Параграф 5. Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования, 7-й разряд

739. Характеристика работ:

ремонт, настройка и доводка сложных систем и агрегатов электрооборудования летательных аппаратов с обеспечением вывода их на заданные параметры работы;

сборка по чертежам сложных испытательных установок и приспособлений для производственных нужд;

градуировка и тарировка сложных типов электрических приспособлений и установок;

определение неисправностей эксплуатируемых приспособлений и установок;

настройка и доводка систем электроснабжения совместно с пускорегулирующей аппаратурой;

определение степени годности сложного электрооборудования.

740. Должен знать:

основные методы дефектации сложного электрооборудования и систем автоматического регулирования;

конструкцию, принцип действия, правила регулирования и эксплуатации испытательных установок, источников электрического питания, электрических приспособлений и электроизмерительных приборов;

основные требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям;

основы электроники, теории автоматического peгулиpoвания, вычислительной техники и программирования;

правила чтения электронных схем любой сложности.

741. Требуется среднее профессиональное образование.

742. Примеры работ:

1) блоки управления температурой - ремонт, сборка, испытание, доводка;

2) комплексный регулятор двигателя - сборка, испытание;

3) коробки и блоки автоматики типа АВЗ, АРУ, КЗУ - сборка, испытание, регулирование;

4) корректоры напряжения типа ЦКН и ДКН – испытание, регулирование;

5) магнитные головки и кодово-дисковые системы - ремонт, регулирование;

6) преобразователи электрические - ремонт, проверка, испытание;

7) сигнализаторы опасных температур - ремонт, регулирование, испытание;

8) сигнализаторы типа РИО - регулирование, испытание;

9) системы противо - обледенительные, управления триммеров - дефектация, ремонт, испытание, регулирование;

10) терморегулирующие устройства типа ТР, РД, ТРВ - ремонт, регулирование;

11) шкафы стабилизированного электрического питания системы ВП-М - испытание.

Параграф 6. Электромеханик по испытанию и ремонту

электрооборудования, 8-й разряд

743. Характеристика работ:

комплексная наладка, регулирование и сдача в эксплуатацию сложных и экспериментальных систем электрооборудования летательных аппаратов с выполнением восстановительных ремонтных работ;

диагностирование, испытание и анализ отказов в работе электронных систем, автоматических устройств, панелей, пультов, сложных электроагрегатов, программных механизмов;

систематизация отказов в работе электрооборудования и разработка рекомендаций для их устранения и предупреждения;

проведение испытаний при помощи точных измерительных средств, сервисных установок, их наладка и регулирование;

дефектация и отбраковка электро-агрегатов в соответствии с техническими условиями;

составление принципиальных схем и эскизов с выполнением необходимых расчетов на изготовление установок для регулирования и испытания отдельных систем электрооборудования.

744. Должен знать:

конструкцию ремонтируемых систем электрооборудования;

технологию ремонта, сборки, регулирования и испытания сложных электрических систем;

способы обнаружения и устранения наиболее сложных неисправностей, встречающихся в электрооборудовании, порядок организации комплекса работ по наладке, регулированию и поиску неисправностей в системах электрооборудования летательных аппаратов;

требования, предъявляемые к сертифицированным изделиям, конструкцию применяемых средств измерения параметров электрооборудования и способы их проверки;

основы теории автоматического регулирования, вычислительной техники.

745. Требуется среднее профессиональное образование.

746. Примеры работ:

1) автоматические панели типа АПД - ремонт, регулирование, испытание;

2) аэро-фотоаппараты типа АФА, НАФА - испытание и регулирование;

3) вакуумные насосы типа ВН - испытание, регулирование;

4) механизмы программные - испытание, ремонт, регулирование;

5) микромашины систем автоматики и вычислительной техники – испытание;

6) регуляторы температуры типа РТ, РПР, ЭРД - испытание, обнаружение неисправностей;

7) системы аварийного покидания - ремонт, испытание;

8) системы дистанционного управления - ремонт, доводка;

9) системы запуска – ремонт;

10) системы электронные управления двигателями - ремонт, испытание, регулирование.

Приложение к Единому тарифно-квалификационному справочнику работ и профессий рабочих (выпуск 22)

Алфавитный указатель профессий рабочих

№ п/п	Наименование профессий	Диапазон разрядов	Страница
1	2	3	4
1.	Авиационный механик по криогенным системам	2-8
2.	Герметизаторщик	2-4
3.	Дефектовщик авиационной техники	2-8
4.	Изготовитель тензорезисторов	2-6
5.	Изолировщик	2-5
6.	Испытатель агрегатов, приборов и чувствительных элементов	3-8
7.	Испытатель-механик двигателей	4-8
8.	Клейщик силовой арматуры и мягких баков	1-5
9.	Комплектовщик авиационной техники	2-6
10.	Контролер сборочно-монтажных и ремонтных работ	2-8
11.	Машинист высотнокомпрессорной установки	3-6
12.	Механик по вооружению	2-7
13.	Модельщик аэрогидродинамических моделей из металла	2-7
14.	Модельщик аэрогидродинамических моделей из неметалла	2-7
15.	Монтажник радио - и специального оборудования летательных аппаратов	3-8
16.	Монтажник тензорезисторов	2-6
17.	Монтажник электрооборудования летательных аппаратов	2-7
18.	Оператор лазерной голографической установки	4-6
19.	Оператор трубообжимных станков	4-5
20.	Оператор установок изготовления сотовых пакетов	3-5
21.	Пескослепщик	2-6
22.	Полировщик лопаток	2-6
23.	Радиомеханик по ремонту радиоэлектронного оборудования	2-8
24.	Радист-радиолокаторщик	4-8
25.	Разметчик плазовый	2-7
26.	Регулировщик-настройщик тренажеров	4-8
27.	Сборщик изделий из стеклопластиков и органического стекла	1-6
28.	Сборщик-клейщик конструкций	2-5
29.	Сборщик-клепальщик	2-8
30.	Слесарь-испытатель	4-8
31.	Слесарь-механик по ремонту авиационных приборов	3-8
32.	Слесарь-монтажник приборного оборудования	2-8
33.	Слесарь по аэрогидродинамическим испытаниям	2-8
34.	Слесарь по изготовлению и доводке деталей летательных аппаратов	2-7
35.	Слесарь по изготовлению и ремонту трубопроводов	1-6
36.	Слесарь по ремонту авиадвигателей	2-7
37.	Слесарь по ремонту агрегатов	3-8
38.	Слесарь по ремонту летательных аппаратов	2-8
39.	Слесарь-сборщик авиационных приборов	3-8
40.	Слесарь-сборщик двигателей и агрегатов	2-7
41.	Слесарь-сборщик летательных аппаратов	2-8
42.	Упрочнитель деталей	3-6
43.	Фотоплазокопировщик	3-6
44.	Электромеханик по испытанию и ремонту электрооборудования	3-8