Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 28 желтоқсандағы № 438 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 12 қаңтарда № 16215 болып тіркелді

РҚАО-ның ескертпесі!
Осы бұйрық 01.01.2018 ж. бастап қолданысқа енгізіледі

Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 90-6-бабының 14) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электронды түрдегі көшірмесін ресми жариялау және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне қосу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2018 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрі

Т. Сүлейменов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Инвестициялар және даму министрінің

міндетін атқарушы

________________ Р. Скляр

2017 жылғы 29 желтоқсан

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Энергетика министрі

____________ Қ. Бозымбаев

2017 жылғы 29 желтоқсан

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 29 желтоқсандағы № 438 бұйрығымен бекітілген

Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесі 1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) 2015 жылғы 29 қазандағы Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 90-6-бабының 14) тармақшасына, 124-5-бабына, 124-6-бабының 1) және 11) тармақшаларына сәйкес әзірленді және қоғамдық маңызы бар нарықтарға талдау жүргізу рәсімін (бұдан әрі – талдау) айқындайды.

2. Осы Әдістемеде қолданылатын негізгі ұғымдар:

1) баға бойынша сұраныстың икемділігі – тауар бағасының өзгеруіне тұтынушылардың реакциясын сипаттайтын санат;

2) қоғамдық маңызы бар нарық – Кодекстің 116-бабы 3-тармағының 14) тармақшасына, 124-5-бабына сәйкес тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын мемлекеттік реттеуге қолданылатын тауар нарығы;

3) қоғамдық маңызы бар нарық субъектісі – қоғамдық маңызы бар нарықтарда тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіретін (өткізетін) жеке немесе заңды тұлға;

4) талданатын нарық – уәкілетті органның ведомствосы қоғамдық маңызы бар нарыққа ықтимал жатқызу тұрғысынан қарайтын тауар нарығы;

5) уәкілетті орган – табиғи монополиялар салаларындағы басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік орган;

6) уәкілетті органның ведомствосы – табиғи монополиялар салаларындағы басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органның ведомствосы.

Әдістемеде пайдаланылатын өзге де ұғымдар мен терминдер Қазақстан Республикасының табиғи монополиялар туралы заңнамасына, Кодекске, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық актілеріне сәйкес қолданылады.

3. Осы Әдістеме қоғамдық маңызы бар нарықтарда:

1) бағаларды мемлекеттік реттеудің қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін, Кодекстің 124-5-бабының 1-тармағында айқындалған қоғамдық маңызы бар нарық субъектілерінің тауарларына (жұмыстарына, көрсетілетін қызметтеріне) бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орындылығы туралы;

2) талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың және тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын мемлекеттік реттеуді енгізудің орындылығы туралы мемлекеттік саясатты қалыптастыру жөнінде ұсыныстар әзірлеу мақсатында қолданылады.

4. Талдау жүргізу кезінде уәкілетті органның ведомствосы:

1) талдау жүргізуді бастаған күннен бастап 5 жұмыс күнінен кешіктірмей өзінің интернет-ресурсында барлық мүдделі нарық субъектілерін, тұтынушылардың қауымдастықтары мен кәсіпкерлерді ынтымақтасуға шақыра отырып, қоғамдық маңызы бар нарықты немесе негіздемелерін, мерзімдерін, оның жүргізілу мақсатын, нарық типін (көтерме немесе бөлшек) көрсете отырып, қоғамдық маңызы бар нарықты немесе талданатын нарықты талдаудың басталғаны туралы ақпаратты орналастырады.

2) мүдделі нарық субъектілерінен, тұтынушылардың қауымдастықтары мен кәсіпкерлер қауымдастықтарынан нарықты зерттеу нәтижелерін, нарыққа кіру тосқауылдары туралы деректерді, нарықта бәсекелестіктің жай-күйін объективті бағалауға жәрдемдесетін басқа ақпаратты алады;

3) қоғамдық маңызы бар нарықта немесе талданатын нарықта тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіруді (өткізуді) жүзеге асыратын субъектілерден талдау жүргізу үшін қажетті ақпаратты сұратады;

4) талдауға мүдделі тараптардың (бұқаралық ақпарат құралдары, тұтынушылардың қауымдастықтары, кәсіпкерлердің қауымдастықтары, нарық субъектілері, мемлекеттік органдар) қатысуымен кездесулер ұйымдастырады.

Талдау жүргізу мерзімі күнтізбелік 12 айдан аспайды.

2-тарау. Қоғамдық маңызы бар нарықтар субъектілерінің тауарларына (жұмыстарына, көрсетілетін қызметтеріне) бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орындылығы туралы ұсыныстарды қалыптастыру мақсатында талдау

5. Уәкілетті органның ведомствосы қоғамдық маңызы бар нарық субъектілерінің тауарларына (жұмыстарына, көрсетілетін қызметтеріне) бағаларды мемлекеттік реттеудің орындылығы туралы ұсыныстар қалыптастыру мақсатында жыл сайын 1 ақпаннан кешіктірмей уәкілетті органның ведомствосы бекітетін қоғамдық маңызы бар нарықтарға талдау жүргізу жоспарына сәйкес талдау жүргізеді.

6. Қоғамдық маңызы бар нарық субъектілерінің тауарларына (жұмыстарына, көрсетілетін қызметтеріне) бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орындылығы туралы ұсыныстарды қалыптастыру мақсатында талдау мынадай кезеңдерден тұрады:

1) "Тауар нарығындағы бәсекелес ортаның жай-күйіне талдау және бағалау жүргізу әдістемесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 30 қарашадағы № 741 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12592 болып тіркелген) (бұдан әрі – Талдау әдістемесі) және Әдістеменің 7-тармағына сәйкес қоғамдық маңызы бар нарықтағы бәсекелес ортаның жай-күйін бағалау;

2) қоғамдық маңызы бар нарықтың Әдістеменің 8-тармағына сәйкес қоғамдық маңызы бар нарыққа жатқызу белгілеріне сәйкес келуін бағалау;

3) Әдістеменің 9-тармағына сәйкес жаңа субъектілердің қоғамдық маңызы бар нарыққа кіру тосқауылдарын бағалау.

7. Қоғамдық маңызы бар нарықтағы бәсекелес ортаның жай-күйін бағалау Талдау әдістемесіне сәйкес айқындалған оның көрсеткіштерін мынадай өлшемшарттармен салыстыру арқылы жүргізіледі:

1) қоғамдық маңызы бар нарықтағы Герфиндаль-Гиршман нарықтық шоғырлану индексінің мәні жоғары шоғырланған нарық өлшемшартына сәйкес келеді;

2) талданатын уақыт кезеңі ішінде қоғамдық маңызы бар нарықта кемінде 35 % жиынтық үлеспен жаңа субъектілер пайда болған жоқ;

3) талданатын уақыт кезеңі ішінде қоғамдық маңызы бар нарықта талданатын қоғамдық маңызы бар тауарға өзара алмастырылатын тауар (лар) пайда болған жоқ.

Егер қоғамдық маңызы бар нарық көрсеткіштері осы тармақта көрсетілген өлшемшарттарға сәйкес келмесе, уәкілетті органның ведомствосы осы қоғамдық маңызы бар нарықта бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады және талдау аяқталады.

Егер қоғамдық маңызы бар нарықтың көрсеткіштері осы тармақта көрсетілген өлшемшарттарға сәйкес келсе, уәкілетті органның ведомствосы қоғамдық маңызы бар нарықтың Әдістеменің 8-тармағына сәйкес қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызу белгілеріне сәйкес келуіне бағалау жүргізеді.

8. Қоғамдық маңызы бар нарықтың қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызу белгілеріне сәйкес келуін бағалау оның көрсеткіштерін мынадай:

қоғамдық маңызы бар нарықтағы бағалардың инфляцияға және базалық салалардың бәсекеге қабілеттілігіне мультипликативті әсер етуі өлшемшартымен салыстыру арқылы жүргізіледі.

Егер қоғамдық маңызы бар нарық көрсеткіштері осы тармақта көрсетілген өлшемшартқа сәйкес келмесе, уәкілетті органның ведомствосы осы қоғамдық маңызы бар нарықта бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады және талдау аяқталады.

Егер қоғамдық маңызы бар нарықтың көрсеткіштері осы тармақта көрсетілген өлшемшартқа сәйкес келсе, уәкілетті органның ведомствосы Әдістеменің 9-тармағына сәйкес қоғамдық маңызы бар нарыққа жаңа субъектілердің кіру тосқауылдарына бағалау жүргізеді.

9. Егер қоғамдық маңызы бар нарықта Талдау әдістемесіне сәйкес белгіленген географиялық шекаралар шегінде, соңғы үш жыл ішінде бір нарық субъектісінің не Тұлғалар тобының үстем үлесі 90 немесе одан да көп пайызды құраса, тосқауылдар елеулі және еңсерілмейтін тосқауылдар деп есептеледі.

Егер қоғамдық маңызы бар нарықта Талдау әдістемесіне сәйкес белгіленген географиялық шекаралар шегінде, соңғы үш жылда бір нарық субъектісінің не Тұлғалар тобының үстем үлесі 90 пайыздан азды құраса, онда қоғамдық маңызы бар нарыққа кіру тосқауылдарын бағалау Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес талданатын тауар немесе қоғамдық маңызы бар нарыққа жаңа субъектілердің кіру тосқауылдарын бағалау нысанына сәйкес тосқауылдарды (экономикалық, технологиялық және әкімшілік) талдау қорытындысы бойынша балмен жүзеге асырылады.

Қоғамдық маңызы бар нарыққа кіру тосқауылдарын қорытынды бағалау тосқауылдар бойынша балдарды қосумен алынады. Бұл ретте, егер балл сомасы 1,8-3,0 балл аралығында болса, онда қоғамдық маңызы бар нарықта жаңа нарық субъектілерінің кіруінің елеулі тосқауылдары бар, егер 1,8 балдан аз болса – онда тосқауылдар еңсеріледі не олар жоқ.

Егер бағалау қорытындысы бойынша қоғамдық маңызы бар нарыққа кіру тосқауылдары еңсерілетін болса не жоқ болса, уәкілетті органның ведомствосы осы қоғамдық маңызы бар нарықта бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады.

Егер бағалау қорытындысы бойынша қоғамдық маңызы бар нарыққа кіру тосқауылдары елеулі және еңсерілмейтін болса, уәкілетті органның ведомствосы осы қоғамдық маңызы бар нарықта бағаларды мемлекеттік реттеуді сақтаудың орындылығы туралы қорытынды қалыптастырады.

3-тарау. Талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығы туралы ұсынысты қалыптастыру мақсатындағы талдау

10. Уәкілетті орган ведомствосы мемлекеттік органдардан, қоғамдық маңызы бар нарықтар немесе тауар нарықтары субъектілерінен, тұтынушылардан (бұдан әрі – Өтініш иесі) келіп түскен өтініштер негізінде талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығы туралы ұсынысты қалыптастыру мақсатындағы талдауды Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес жүргізеді.

11. Талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығы туралы ұсынысты қалыптастыру мақсатындағы талдау мынадай кезеңдерден тұрады:

1) Талдау әдістемесіне және Әдістеменің 12-тармағына сәйкес талданатын нарықтағы бәсекелес ортаның жай-күйін бағалау;

2) Әдістеменің 13-тармағына сәйкес қоғамдық маңызы бар нарықтардың белгілеріне талданатын нарықтың сәйкестігін бағалау;

3) Әдістеменің 14-тармағына сәйкес жаңа субъектілердің талданатын нарығына кіруінің тосқауылдарын бағалау;

4) Әдістеменің 15, 16, 17, 18 және 19-тармақтарына сәйкес талданатын нарық тауарларына (жұмыстарына, көрсетілетін қызметтеріне) бағалық реттеуді енгізуден түсетін тұтынушылардың таза пайдасын айқындау.

12. Талданатын нарықтағы бәсекелес ортаның жай-күйін бағалау Талдау әдістемесіне сәйкес айқындалған оның көрсеткіштерін мынадай өлшемшарттармен салыстыру арқылы жүргізіледі:

1) талданатын тауар бойынша Лернер индексі қаралатын уақыт кезеңі ішінде 0,8-ден жоғары;

2) талданатын тауар нарығында Герфиндаль-Гиршман нарықтық шоғырлану индексінің мәні жоғары шоғырландырылған нарық өлшемшартына сәйкес келеді.

Егер талданатын нарық көрсеткіштері осы тармақта көрсетілген өлшемшарттарға сәйкес келмейтін болса, уәкілетті орган ведомствосы талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығы туралы қорытынды қалыптастырады және талдау аяқталады.

Егер талданатын нарық көрсеткіштері осы тармақта көрсетілген өлшемшарттарға сәйкес келсе, уәкілетті орган ведомствосы талданатын нарықтың қоғамдық маңызы бар нарықтардың белгілеріне сәйкестігіне бағалауды Әдістеменің 13-тармағына сәйкес жүргізеді.

13. Талданатын нарықтың қоғамдық маңызы бар нарықтардың белгілеріне сәйкестігін бағалау оның көрсеткіштерін мынадай өлшемшарттармен салыстыру арқылы жүргізіледі:

1) талданатын нарықтағы бағалау инфляцияға және базалық салалардың бәсекеге қабілеттілігіне мультипликативтік әсер етеді;

2) талданатын тауарға жылдық сұраныс Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес қоғамдық маңызы бар нарықтардың жекелеген белгілерінің есептеріне сәйкес Қазақстан Республикасы экономикасының даму қарқынының жылдар бойынша плюс-минус 0 – 5% -дан аспайтын ауытқуларымен тұрақты болып табылады;

3) нарық субъектісінде (субъектілерінде) талданатын тауар бағасының жыл сайынғы өсуі Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес қоғамдық маңызы бар нарықтардың жекелеген белгілерін есептеулерге сәйкес Қазақстан Республикасы бойынша қалыптасқан тұтынушылық бағалар индексінен 10%-ға асып түседі;

4) Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес қоғамдық маңызы бар нарықтардың жекелеген белгілерін есептеуге сәйкес талданатын тауардың талданатын уақыт кезеңі ішінде баға бойынша сұраныстың икемділігі бірліктен төмен;

Егер талданатын нарық көрсеткіштері осы тармақтың 1) тармақшасына не осы тармақтың 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген екі немесе одан көп өлшемшарттарға сәйкес келмесе, уәкілетті органның ведомствосы талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады және талдау аяқталады.

Егер талданатын нарық көрсеткіштері осы тармақтың 1) тармақшасына және осы тармақтың 2), 3) және 4) тармақшаларында көрсетілген кемінде екі өлшемшартқа сәйкес келсе, уәкілетті орган ведомствосы Әдістеменің 14-тармағына сәйкес жаңа субъектілердің талданатын нарыққа кіру тосқауылдарына бағалау жүргізеді.

14. Егер талданатын тауар нарығында Талдау әдістемесіне сәйкес белгіленген географиялық шекаралар шегінде, соңғы үш жыл ішінде нарықтың бір субъектісінің не Адамдар тобының үстем үлесі 90 және одан көп пайызды құраса, тосқауылдар елеулі және еңсерілмейтін тосқауылдар болып есептеледі.

Егер талданатын тауар нарығында Талдау әдістемесіне сәйкес белгіленген географиялық шекаралар шегінде, соңғы үш жыл ішінде нарықтың бір субъектісінің не Адамдар тобының үстем үлесі 90 пайыздан кем болса, онда талданатын нарыққа кіру тосқауылдарын бағалау тосқауылдарды (экономикалық, технологиялық және әкімшілік) талдау қорытындысы бойынша Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес балмен жүзеге асырылады.

Талданатын нарыққа кіру тосқауылдарын қорытынды бағалау тосқауылдар бойынша балдарды қосумен алынады. Бұл ретте, егер балдар сомасы 1.8-3.0 балл аралығында болса, онда талданатын нарықта жаңа нарық субъектілерінің кіруіне елеулі тосқауылдар бар, егер 1,8 балдан аз болса – онда тосқауылдар еңсеріледі болады не олар жоқ.

Егер бағалау қорытындысы бойынша талданатын нарыққа кіру тосқауылдары еңсерілетін болса не жоқ болса, уәкілетті орган ведомствосы талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады және талдау аяқталады.

Егер бағалау қорытындысы бойынша талданатын нарыққа кіру тосқауылдары елеулі және еңсерілмейтін болса, уәкілетті орган ведомствосы Әдістеменің 15, 16, 17, 18 және 19-тармақтарына сәйкес талданатын нарықтағы тауарларға (жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) баға реттеуді енгізуден түсетін тұтынушылардың таза пайдасын айқындауды жүргізеді.

15. Тұтынушылардың талданатын нарықтағы тауарларға (жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) баға реттеуді енгізуден алатын таза пайдасын айқындау тұтынушылардың талданатын нарықтағы тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) бағаларын төмендетуден немесе тіркеуден алатын пайдасын Әдістеменің 19-тармағына сәйкес формула бойынша талданатын нарықтағы тауарға (жұмысқа, көрсетілетін қызметке) мемлекеттік баға реттеуді енгізуден келетін субъектілердің шығасыларымен (тікелей және жанама) және ел бюджетінің шығындарымен салыстыру арқылы жүзеге асырылады.

16. Тұтынушылардың пайдасын есептеу баға реттеу енгізілетін, олар сатып алатын талданатын тауар құнының ықтимал төмендеуін бағалау арқылы жүргізіледі. Ол мынадай формула бойынша жүзеге асырылады:

мұнда:

Тп – тұтынушылардың баға реттеуді енгізуден талдаудың белгіленген уақыт кезеңінің орташа есеппен бір жылы ішінде алған пайдасы, мың теңге;

Pi факт – і-інші нарық субъектісінде талданатын тауар бірлігін өткізудің талдаудың уақыт кезеңі ішінде қалыптасқан орташа жылдық бағасы (көтерме немесе бөлшек), теңге;

Рірет – і-інші нарық субъектісі үшін талданатын тауар бірлігінің Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2017 жылғы 1 ақпандағы № 36 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14778 болып тіркелген) бекітілген Қоғамдық маңызы бар нарықтарда баға белгілеу қағидаларының 21-тармағына сәйкес айқындалатын бағасы, теңге;

Vi факт – і-інші субъектінің тиісті тауар нарығында талданатын тауарды талданатын кезең нәтижелері бойынша қалыптасқан өткізу көлемі, мың бірлік;

n – қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызу тұрғысынан талданатын тауар нарығы субъектілерінің саны.

17. Субъектілердің реттеуді енгізуден болатын тікелей шығасыларын ақшалай мәнде есептеу мына формула бойынша жүзеге асырылады:

мұнда:

Зрет тік – субъектінің реттеуді енгізуден болатын тікелей шығысылары, теңге;

АС– і-інші субъект уәкілетті орган ведомствосына талап етілетін ақпаратты қалыптастыру және ұсыну үшін жылына жұмсайтын адам-сағат саны;

Жі– функцияларына уәкілетті орган ведомствосымен өзара іс-қимыл жасау кіретін і-інші субъект қызметкерлерінің бір сағаттағы жалақысы.

Қызметкердің бір сағаттағы жалақысы (бұдан әрі - Жі) мына формула бойынша есептеледі:

мұнда:

Аі– i-інші субъектінің бір айдағы адам-сағат саны;

Жіорт – і-інші субъектінің уәкілетті орган ведомствосына реттеу нормаларына сәйкес талап етілетін ақпаратты қалыптастыруға және ұсынуға тартылған қызметкерлерінің орташа айлық жалақысы.

Егер субъектілер қызметкерлерге орташа айлық жалақы бермеген жағдайда, есептеу үшін статистика саласындағы уәкілетті органның деректерінен талданатын субъектілер жұмыс істейтін салада қалыптасқан орташа жалақы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы Еңбек кодексінің 68-бабына сәйкес есептелетін жұмыс уақытының орташа айлық ұзақтығы пайдаланылады.

Субъектілердің реттеуді енгізуден болатын жанама шығасылары бағаны төмендетуден жіберіп алынған пайданы және жіберіп алынған инвестицияларды қамтиды (реттеу болмаған кезде субъектілер рентабелділіктің ағымдағы деңгейін қамтамасыз етуді және өз пайдасының бір бөлігін дамытуға инвестициялауды жалғастыра алады). Уәкілетті орган ведомствосы әрбір субъект бойынша жанама шығасыларды тұтынушылардың ұтысынан нақты рентабелділік мөлшерінде жіберіп алынған рентабелділік және тауарды өткізу көлемінің (жалпы түсім) 6% мөлшерінде жіберіп алынған инвестициялардың сомасы ретінде жеке айқындайды.

мұнда:

Зрет жанама – субъектінің реттеуді енгізуден болатын жанама шығасылары;

Rіфакт – і-інші субъектіде талданып отырған кезеңде (бір жыл) қалыптасқан рентабелділіктің нақты деңгейі;

Viқ – і-інші субъектінің тиісті тауар нарығында талданатын тауарды өткізуінің талданатын кезең нәтижелері бойынша қалыптасқан құндық мәндегі көлемі, мың теңге.

18. Реттеуді енгізу кезінде талданатын субъектінің (субъектілердің) тауары бағасын төмендетуге байланысты корпоративтік табыс салығының толық алынбаған сомасының салдарынан елдің республикалық бюджетінің шығындарын есептеу мына формула бойынша жүргізіледі:

мұнда:

Рбш – Республикалық бюджеттің шығындары, мың теңге;

Viқ – і-інші субъектінің тиісті тауар нарығында талданатын тауарды өткізуінің талданатын кезең нәтижелері бойынша қалыптасқан өткізу көлемі, мың теңге;

КТС – Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес корпоративтік табыс салығының мөлшерлемесі.

Егер уәкілетті орган ведомствосы баға реттеуді енгізу кезінде бағаны төмендету болжанбаған (бағаны ағымдағы деңгейінде тіркеу) жағдайда, онда осы көрсеткішке есептеу жүргізілмейді.

19. Тұтынушылардың баға реттеуді енгізуден болатын таза пайдасы (бұдан әрі – ТП) мына формула бойынша есептеледі:

Егер ТП нөлден кем немесе нөлге тең болса, онда уәкілетті орган ведомствосы талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады.

Егер ТП нөлден жоғары болса, уәкілетті орган ведомствосы талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығы туралы қорытынды қалыптастырады.

4-тарау. Талдау нәтижелерін рәсімдеу

20. Талдау нәтижелері бойынша уәкілетті орган ведомствосы:

1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгіленген бағаларды мемлекеттік реттеудің қолданылу мерзімдері аяқталған соң, Кодекстің 124-5 бабының 1-тармағында айқындалған қоғамдық маңызы бар нарық субъектілері тауарларының (жұмыстарының, көрсететін қызметтерінің) бағаларын мемлекеттік реттеудің орындылығы/орынсыздығы туралы;

2) талданатын нарықты коғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың және тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын мемлекеттік реттеуді енгізудің орындылығы/орынсыздығы туралы қорытынды қалыптастырады.

Қорытынды уәкілетті орган ведомствосының интернет-ресурсында орналастырылады және оған уәкілетті орган ведомствосының басшысы қол қойғаннан кейін 5 жұмыс күнінен кешіктірілмей Өтінім берушіге (Өтініш берілген жағдайда) жіберіледі.

Қоғамдық маңызы бар нарық субъектілері тауарларының (жұмыстарының, көрсететін қызметтерінің) бағаларын мемлекеттік реттеудің сақталуының орындылығы туралы немесе талданатын нарықты қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығы туралы қорытынды қалыптасқан жағдайда, ол интернет-ресурста орналастырылғаннан кейін 5 жұмыс күнінен кешіктірілмей Қазақстан Республикасының Үкіметіне:

1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгіленген бағаларды мемлекеттік реттеудің қолданылу мерзімдері аяқталған соң, Кодекстің 124-5 бабының 1-тармағында айқындалған қоғамдық маңызы бар нарық субъектілері тауарларының (жұмыстарының, көрсететін қызметтерінің) бағаларын мемлекеттік реттеудің орындылығы/орынсыздығы туралы;

2) талданатын нарықты коғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың және тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын мемлекеттік реттеуді енгізудің орындылығы туралы ұсыныс енгізіледі.

Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесіне 1-қосымша Нысан

Жаңа субъектілердің талданатын тауар нарығына немесе қоғамдық маңызы бар нарыққа кіру/шығу тосқауылдарын бағалау

Талданатын тауар ________________

Нарықтың сипаттамасы – көтерме немесе бөлшек __________

Шектеулерді балмен бағалау: бар – 0,2 балл, жоқ – 0 балл

Жолдар	Шектеулер	Балдар саны
1	Осы салымдарды өтеу мерзімі 5 жылдан көп болған кезде бастапқы күрделі салымдарды жүзеге асыру қажеттігі.
2	Нарықтан шыққан кезде жабылуы мүмкін емес қайтарылмайтын шығындарды жүзеге асыру қажеттігі.
3	Нарық инфрақұрылымының дамығандығының дәрежесі (көліктік шектеулер, сервистік, ақпараттық, консалтингтік, лизингтік қызметтерге қолжетімділікті шектеу).
4	Жаңа субъектілердің ұсыныстары шектеулі және талданатын нарықта жұмыс істейтін нарық субъектілері арасында бөлінген ресурстарға қол жеткізуінің күрделілігі.
5	Талданатын нарықта жұмыс істейтін субъектілердің өнімнің бір бірлігіне жұмсалатын шығындар, талданатын Тауардың тауарларына сұраныс, тұтынушылармен ұзақ мерзімді шарттардың болуы бойынша жаңа субъектілердің алдындағы артықшылықтары.
6	Тауар нарығында жұмыс істейтін субъектілердің технологиялық артықшылығын білдіретін технологиялық шектеулер.
7	Жаңа субъектілердің талданатын нарыққа кіруі үшін техникалық-технологиялық шектеулердің болуы (еркін радиожиіліктердің болмауы, технологиялық тізбектердің тұйықтығы, теміржолдардың болуы).
8	Жаңа субъектілер үшін мұндай өндіріс көлеміне қол жеткізгенге дейін өнімнің бір бірлігіне жұмсайтын аса жоғары шығындардың болуына байланысты (өндіріс ауқымының әсері) өндірістің экономикалық тұрғыдан өзін ақтайтын ең кіші көлемін жасау қажеттігі.
9	Талданатын нарықта сатылас ықпалдасқан субъектілердің болуы.
10	Аралас нарықтарда үлестес субъектілердің болуы.
11	Талданатын нарықта реттеуші шектеулердің болуы (реттелетін бағалар, ұсынымды немесе міндетті стандарттар, қызметтің жекелеген түрлерін лицензиялау, талданатын Тауарды әкелу-әкетуді шектеулер).
12	Мемлекеттік органдардың талданатын нарықта жұмыс істейтін субъектiлер үшін бәсекелестерге қатысты артықшылық жағдайға қоятын жеңiлдiктер немесе басқа да артықшылықтар беруі.
13	Талданатын нарық субъектілерінің ағымдағы шаруашылық қызметін жүзеге асыруын реттеу (белгіленген қағидаларды бұзғаны үшін санкциялар, қабылданатын шешімдерді бақылаушы ұйымдармен келісу, субъектілер қызметінің көлемі бойынша сандық шектеулер).
14	Экологиялық шектеулерді белгілеу (2007 жылғы 9 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінде қамтылған, қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына терiс әсер ететін шаруашылық және өзге де қызметтi шектеу және оларға тыйым салу).
15	Табиғи монополия қызметтеріне қолжетімділік алумен технологиялық тұрғыдан үздіксіз байланысты талданатын Тауарды өндіру.
	Тосқауылдардың бойынша жиынтық баға (тосқауыл түрлері бойынша қорытынды бағалардың сомасы – экономикалық, технологиялық, әкімшілік тосқауылдар және жаңа субъектілердің талданатын нарыққа кіруін өзге де шектеулер).

Ескертпе:

Егер балдардың сомасы 1.8-3.0 балл аралығында болатын болса, онда талданатын тауар нарығында жаңа нарық субъектілерінің кіруіне тосқауыл бар, егер 1,8 балдан төмен болса – онда тосқауылдар не еңсеріледі не олар жоқ.

	Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесіне 2-қосымша
	Нысан

Нарықты қоғамдық маңызы бар нарыққа жатқызуға талдау жүргізуге арналған өтініш

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің төрағасы/ Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті ____________________________ бойынша (облыс атауы) департаментінің басшысы ____________________________ Тегі, аты, әкесінің аты (бар болған жағдайда)

Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 124-6-бабының 1-тармақшасын іске

асыру мақсатында ________________________________________________________________

(жеке тұлғаның / заңды тұлғаның / мемлекеттік органның толық атауы)

________________________________________________________________________________

(заңды мекенжайы, нақты мекенжайы, телефон, электонды поштаның мекенжайы)

________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________ негізінде

(осының негізінде тауар нарығын қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызу

ұсынылатын себептердің барлық тізбесі келтіріледі

________________________________________________________________________________

(тауар нарығының/қоғамдық маңызы бар нарықтың, нарық субъектілерінің атауы,

лауазымды адамдардың тегі, аты, әкесінің аты (бар болған жағдайда), нарық

субъектілерінің орналасқан жері)

Тауар нарығын қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызу мүмкіндігін қарауды сұрайды.

Хатқа өтінім берушідегі тауар нарығының субъектілері бойынша деректер қоса беріледі (қосымша)

Заңды тұлғаның/ қолы тегі, аты, әкесінің аты (бар болған жағдайда)

мемлекеттік органның

басшысы

(оның өкілі)

Хаттың күні

Орындаушының тегі, аты, әкесінің аты (бар болған жағдайда)

Орындаушының телефон нөмірі

Орындаушының электронды поштасының мекенжайы

Нарықты қоғамдық маңызы бар нарыққа жатқызуға талдау жүргізуге өтінішке қосымша

1. Нарық субъектісінің (субъектілерінің) қызметі туралы мәліметтер:

_____________________________________________________________________________

(қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызуға ұсынылатын тауар нарығы тауарының

(жұмыстарының, көрсетілетін қызметтерінің) түрі; субъект әрекет ететін нарық түрі

(көтерме немесе бөлшек); тауардың тұтынушыларға әсері; осы хатты қарау үшін

субъект немесе мемлекеттік орган тұрғысынан маңызды басқа да мәліметтер)

2. Нарық субъектілері және олардың лауазымды адамдары туралы мәліметтер (соңғысы – білімі бойынша):

________________________________________________________________________________

(нарық субъектілерінің атауы, лауазымды адамдардың тегі, аты, әкесінің аты, олардың

сату/сатып алу пункттерінің орналасқан жері)

3. Табиғи монополиялар салаларында басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті органға

өтініш жасауға себеп болған мән-жайлар (барынша толық):

________________________________________________________________________________

(тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіру/сату көлемдерінің серпіні,

соңғы бес жыл ішінде олардың бағаларының серпіні, ол бойынша пайда серпіні және

өтініш жасаудың басқа да мән-жайлары)

4. Заңды тұлға/тұтынушы/нарықтағы бәсекелестік жағдай үшін тауар нарығын

қоғамдық маңызы бар нарыққа жатқызудан болатын салдарлар:

________________________________________________________________________________

(субъектінің бағалық шешімдерді қабылдау кезінде жеделділікті арттыру, есепті

материалдарды ұсынуға жұмсалатын уақыт шығындары мен қаражатты азайту,

бәсекелестікті дамыту, тұтынушыдан тауарларды немесе көрсетілетін қызметтерді

сатып алуға жұмсалатын шығындарды азайту, басқа да салдарлар)

5. Өтініш берушінің пікірі бойынша осы өтініш бойынша оң шешім қабылдау үшін

маңызды болып табылатын кез келген қосымша ақпарат

________________________________________________________________________________

(талданатын тауарды сату көлемінің қысқаруы, оларды реттеуге негізделген

бағалардың өсуі, қоғамдық маңызы бар нарықтарда жаңа субъектілердің пайда болуы,

технологиялық жаңғыртуды тежеу және басқалар)

6. Тауар нарығын қоғамдық маңызы бар нарықтарға жатқызудың орындылығын

жанама немесе тікелей куәландыратын қоса берілетін құжаттардың тізбесі. Құжаттарды ұсыну

мүмкін болмаған жағдайда – оларды алуға болатын адамды немесе органды көрсетіңіз:

________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

Қоғамдық маңызы бар нарықтарды талдау әдістемесіне 3-қосымша

Қоғамдық маңызы бар нарықтардың жекелеген белгілерін есептеу

1. Талданатын нарықтағы баға бойынша сұраныстың икемділігін есептеу

Егер бағаның төмендеуі (артуы) сұраныстың ұлғаюына (азаюына) алып келетін болса, онда бұл сұраныс икемді деп есептеледі. Егер бағаның сол немесе өзге жаққа өзгеруі сұраныс көлемінің өзгеруіне әкеп соқтырмаса не мұндай өзгеріс маңызды емес болса, онда мұндай сұраныс икемді емес деп есептеледі.

Баға бойынша сұраныстың икемділігі (Е) нарықтың шоғырлану деңгейін бағалау өлшемшарттарының бірі болып табылады. Егер Е>1 болса, онда сұраныс икемді болып есептеледі, бұл нарықтың төмен шоғырланғандығын және оны реттеудің қажет емес екендігін айғақтайды. Егер E<1 болса, онда сұраныс икемді емес, нарықтың шоғырлануы жоғары және нарықты реттеу қажеттігі туындайды.

Бағаның өзгеруіне тұтынушылардың сезімталдық дәрежесі сату көлемінің өзгеруін тудыратын, сату көлемінің өзгеруінің бағаның өзгеруіне қатынасын білдіретін сұраныстың бағалық икемділік коэффициенті арқылы бағаланады:

мұнда:

- тауарды өткізу көлемінің пайыздық өзгеруі;

- тауар бағасының пайыздық өзгеруі.

Бұл ретте:

мұнда:

Q₂ – есепті кезеңдегі тауардың өткізілу көлемі;

Q₁ - базалық кезеңдегі тауардың өткізілу көлемі;

P₂ - есепті кезеңдегі тауардың бағасы;

P₁ - базалық кезеңдегі тауардың бағасы.

Нақты тауар нарығында сұраныстың икемділігін есептеу үшін уәкілетті орган

және

көрсеткіштері есептелетін кезеңді айқындайды. Тауар бағасының өзгеруі жиілігіне байланысты тоқсан, жартыжылдық, бір жыл есепті кезең болуы мүмкін.

Төменде келтірілген кестеде икемділікті есептеу үшін қажетті кіріс деректері көрсетілген.

Субъектінің атауы	Тауарды тұтынушыға өткізу құны, теңгемен		Тауарды өткізу көлемі, заттай мәнінде
	1-кезең	2-кезең	1-кезең	2-кезең
А	100	110	102	111
В	95	103	115	123
С	103	112	107	114
Д	98	107	113	110

"А" тауарына сұраныстың икемділігін есептеу үшін уәкілетті органның ведомствосы мынадай әрекеттерді жүзеге асырады:

1) 1-кезең және 2-кезең үшін "А" тауарын өткізудің жиынтық көлемі есептеледі:

= 458 бірлік,

= 437 бірлік;

2) Бір жыл ішіндегі өткізу көлемінің пайыздық өзгеруі былайша есептеледі:

3) "А" тауары бағасының пайыздық өзгеруін есептеу үшін уәкілетті органның ведомствосы "А" тауарын 2015 және 2016 жылдары өткізудің орташа өлшемді бағасын есептейді. Әрбір субъектінің өткізу көлемінен "А" тауарын өткізудің жиынтық көлеміне қосатын үлесіне байланысты әрбір субъект үшін салмақтары есептеледі. Осылайша, "А" тауарын өткізудің орташа өлшемді бағасы 2016 жылға

= 99 теңгені, 2015 жылға

= 108 теңгені құрады. Нәтижесінде, орташа өлшемді бағаның пайыздық өзгеруі мынаны құрады:

4) "А" тауарының бағасы бойынша сұраныстың икемділік коэффициенті былайша есептеледі:

Алынған нәтижелерге сүйене отырып, "А" тауары сұраныстың төмен бағалық икемділігімен сипатталады, бұл тауар нарығын реттеуді енгізу өлшемшарттарының бірі болып табылады.

Баға бойынша сұраныстың икемділігін есептеу мақсатында уәкілетті орган талданатын тауар нарығы субъектілеріне төменде келтірілген нысанды жібереді.

Толтыруға арналған нысан:

№	Субъектінің атауы	Тауарды өткізу құны, теңгемен			Тауарды өткізу көлемі, заттай мәнде
		1-кезең	2-кезең	n кезең	1-кезең	2-кезең	n кезең
1
2

2. Талданатын тауар бағаларының индексін есептеу

Талданатын тауар бағаларының индексін есептеу үшін Ласпейрес индексін пайдалану ұсынылады. Бұл индекс базистік кезеңде өткізілген талданатын тауар бағаларының қалай өзгергендігін көрсетеді. Индексті есептеу кезінде өткен кезеңде өткізілген өнімнің құны, бірақ ағымдағы кезеңнің бағаларымен, осындай тауардың санына қатысты, бірақ өткен кезең бағасымен салыстырылады. Ласпейрес индексін есептеуге арналған формула:

мұнда:

p1 – есепті кезеңнің бағалары;

p0 – базистік кезеңнің бағалары;

q0 – базистік кезеңде өткізілген тауарлардың саны.

3. Талданатын тауардың өткізілу көлемінің өсу қарқының есептеу

I = (Q₁ - Q_о)/ Q₀* 100%,

мұнда:

Q₁ – талданатын тауардың ағымдағы кезеңдегі (талданатын кезең соңында) сатылу көлемі, заттай мәнде;

Q₀ – талданатын тауардың алдыңғы (базалық) кезеңдегі (талданатын кезеңнің басталуы) сатылу көлемі, заттай мәнде.

On approval of the Methodology for analyzing socially significant markets

Order of the Minister of National Economy of the Republic of Kazakhstan of December 28, 2017 No. 438. Registered with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan on January 12, 2018 No. 16215.

Unofficial translation

In accordance with subparagraph 14) of Article 90-6 of the Entrepreneurial Code of the Republic of Kazakhstan I hereby ORDER:

1. To approve the appended Methodology for analyzing socially significant markets.

2. In accordance with the procedure established by the legislation of the Republic of Kazakhstan, the Committee on Regulation of Natural Monopolies, Protection of Competition and Consumer Rights of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan shall:

1) ensure state registration of this order by the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan;

2) within ten calendar days of the state registration of this order by the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan, send its Kazakh and Russian hard and soft copies to the Republican state enterprise with the right of economic management “Republican Center of Legal Information” for its official publication and addition to the Reference control bank of regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan;

3) place this order on the Internet resource of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan;

4) within ten working days of the state registration of this order by the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan, submit information on the implementation of measures, provided for in subparagraphs 1), 2) and 3) of this paragraph, to the Legal Department of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan.

3. Control over execution of this order shall be entrusted to the supervising vice-minister of national economy of the Republic of Kazakhstan.

4. This order takes effect on January 1, 2018 and is subject to official publication.

Minister of
National Economy of
the Republic of Kazakhstan	T.Suleimenov

“AGREED”

acting Minister of

Investments and Development of

the Republic of Kazakhstan

________________ R. Sklyar

as of December 29, 2017

“AGREED”

Minister of Energy of

the Republic of Kazakhstan

________________ K. Bozumbayev

as of December 29, 2017

Approved by order № 438 as of December 29, 2017 of the Minister of National Economy of the Republic of Kazakhstan

Methodology for analyzing socially significant markets Chapter 1. General provisions

1. This Methodology for analyzing socially significant markets (hereinafter referred to as the Methodology) was developed in accordance with subparagraph 14) of Article 90-6, Article 124-5, subparagraphs 1) and 11) of Article 124-6 of the Entrepreneurial Code of the Republic of Kazakhstan as of October 29, 2015 (hereinafter referred to as the Code) and establishes the procedure for analyzing socially significant markets (hereinafter referred to as the analysis).

2. The basic concepts used in the Methodology are as follows:

1) price elasticity of demand - a measure showing the responsiveness of consumers to changes in a product’s price;

2) a socially significant market - a product market, which is subject to state regulation of prices for goods (works, services), in accordance with subparagraph 14) of paragraph 3 of Article 116, Article 124-5 of the Code;

3) a socially significant market entity - an individual or a legal entity that produces (sells) goods (works, services) in socially significant markets;

4) a market under analysis - a product market, which the department of the authorized body considers for its possible classifying as socially significant;

5) the authorized body - the state body overseeing natural monopolies;

6) the department of the authorized body - a department of the state body overseeing natural monopolies.

Other concepts and terms used in the Methodology are applied in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on natural monopolies, the Code, as well as other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.

3. This Methodology is used to develop proposals for the formation of the state policy on socially significant markets concerning:

1) the rationale for continuing state regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities, specified in paragraph 1 of Article 124-5 of the Code, after the periods of state regulation of prices are over;

2) the rationale for classifying a market under analysis as socially significant and introducing state regulation of prices for goods (works, services).

4. When conducting the analysis, the department of the authorized body:

1) within 5 working days of the commencing date of the analysis, places information on the commencement of the analysis of a socially significant market or a market under analysis on its Internet resource, indicating the reasons, dates, goals, type of the market (wholesale or retail), inviting to cooperate all the concerned market entities, consumer associations and business associations;

2) obtains from concerned market entities, consumer associations and business associations the results of market research, data on barriers to entry into the market, other information that contributes to objective assessment of competitive situation in the market;

3) requests information required for conducting the analysis from entities engaged in the production (sale) of goods (works, services) in a socially significant market or a market under analysis;
4) arranges meetings with the involvement of parties interested in the analysis (media, consumer associations, business associations, market entities, state bodies).

The period of conducting analysis does not exceed 12 calendar months.

Chapter 2. Analysis aimed at developing a proposal on the rationale for continuing state
regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities

5. The department of the authorized body conducts the analysis in order to develop a proposal on the usefulness of state regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities in accordance with the plan for analyzing socially significant markets, which the department of the authorized body approves annually, on or before February 1.

6. The analysis in order to develop a proposal on the rationale for continuing state regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities includes the following steps:
1) assessment of the competitive environment in a socially significant market in accordance with order № 741 of the Minister of National Economy of the Republic of Kazakhstan “On approval of the Methodology for analyzing and assessing the competitive environment in a product market” as of November 30, 2015 (registered in the Register of state registration of regulatory legal acts as № 12592) (hereinafter referred to as the Analysis Methodology) and paragraph 7 of the Methodology;

2) assessment of the compliance of a socially significant market with the signs of classification as a socially significant market, in accordance with paragraph 8 of the Methodology;

3) evaluation of barriers to entry into a socially significant market to new entities, in accordance with paragraph 9 of the Methodology.

7. The competitive environment in a socially significant market is assessed by comparing its indicators, determined in accordance with the Analysis Methodology, with the following criteria:

1) the value of the Herfindahl - Hirschman market concentration index in a socially significant market meets the criterion of a highly concentrated market;

2) no new entities with the aggregate share of at least 35% have emerged in the socially significant market, during the time period under analysis;

3) no product(s) able to substitute a socially significant product under analysis has (have) appeared in the socially significant market, during the time period under analysis.

If the indicators of a socially significant market do not meet the criteria specified in this paragraph, the department of the authorized body draws up an opinion about the uselessness of continuing state regulation of prices in this socially significant market, and the analysis is over.

If the indicators of a socially significant market meet the criteria specified in this paragraph, the department of the authorized body assesses the compliance of the socially significant market with the signs of classifying it as socially significant, in accordance with paragraph 8 of the Methodology.

8. The compliance of a socially significant market with the signs of classification as a socially significant market is assessed by comparing its indicators with the following criterion:

prices in a socially significant market have a multiplier effect on inflation and competitiveness of basic industries.

If the indicators of a socially significant market do not meet the criterion specified in this paragraph, the department of the authorized body draws up an opinion about the uselessness of continuing state regulation of prices in this socially significant market, and the analysis is over.

If the indicators of a socially significant market meet the criteria specified in this paragraph, the department of the authorized body evaluates the barriers to entry into the socially significant market to new entities, in accordance with paragraph 9 of the Methodology.

9. If within the geographical boundaries established according to the Analysis Methodology, over the past three years, the share of dominance of one market entity or Group of persons has been 90% and more in a socially significant market, the barriers are considered to be significant and insurmountable.

If within the geographical boundaries established according to the Analysis Methodology, over the past three years, the share of dominance of one market entity or Group of persons has been less than 90% in a socially significant market, the barriers to entry into the socially significant market are evaluated using point-based analysis of barriers (economic, technological and administrative ones), in keeping with the form of evaluation of barriers to entry into a product market under analysis or a socially significant market for new entities, in accordance with Appendix 1 to the Methodology.

The final evaluation of barriers to entry into a socially significant market is obtained by summing up the points on the barriers. In this case, if their total is within the range of 1.8-3.0 points, this means there are significant entry barriers in the socially significant market, if it is less than 1.8 points - the barriers are either surmountable or absent.

If the evaluation results show that the barriers to entry into a socially significant market are surmountable or absent, the department of the authorized body draws up an opinion about the uselessness of continuing state regulation of prices in this socially significant market.

If the evaluation results show that the barriers to entry into a socially significant market are significant and insurmountable, the department of the authorized body draws up an opinion about the usefulness of continuing state regulation of prices in this socially significant market.

Chapter 3. Analysis aimed at developing a proposal on the rationale for classifying a market
under analysis as socially significant

10. The department of the authorized body conducts the analysis aiming to develop a proposal on the rationale for classifying a market under analysis as socially significant pursuant to applications received by the authorized body from state bodies, entities of socially significant markets or product markets, consumers (hereinafter referred to as the Applicant), according to Appendix 2 to the Methodology.

11. The analysis in order to develop a proposal on the rationale for classifying a market under analysis as socially significant includes the following steps:

1) assessment of the competitive environment in a market under analysis, in accordance with the Analysis Methodology and paragraph 12 of the Methodology;

2) assessment of the compliance of a market under analysis with the signs of socially significant markets, in accordance with paragraph 13 of the Methodology;

3) evaluation of barriers to entry into a market under analysis to new entities, in accordance with paragraph 14 of the Methodology;

4) determination of consumers’ net benefit from the introduction of price regulation for goods (works, services) of a market under analysis, in accordance with paragraphs 15, 16, 17, 18 and 19 of the Methodology.

12. The competitive environment in a socially significant market is assessed by comparing its indicators, determined in accordance with the Analysis Methodology, with the following criteria:

1) the Lerner index for a product under analysis has been consistently above 0.8 during a time period under consideration;

2) the value of the Herfindahl-Hirschman market concentration index in a product market under analysis meets the criterion of a highly concentrated market.

If the indicators of a market under analysis do not meet the criteria specified in this paragraph, the department of the authorized body draws up an opinion about inappropriateness of classifying the market under analysis as socially significant, and the analysis is over.

If the indicators of a market under analysis meet the criteria specified in this paragraph, the department of the authorized body assesses the compliance of the market under analysis with the signs of classification as a socially significant market, in accordance with paragraph 13 of the Methodology.
13. The compliance of a market under analysis with the signs of socially significant markets is assessed by comparing its indicators with the following criteria:

1) prices in a market under analysis have a multiplier effect on inflation and competitiveness of basic industries;

2) annual demand for a product under analysis is stable with fluctuations from year to year of no more than ± 0 - 5% of the pace of economic development of the Republic of Kazakhstan, in accordance with the measurement of individual signs of socially significant markets, as required by Appendix 3 to the Methodology;

3) annual rise in prices for a product under analysis sold by a market entity (market entities) is over 10% higher than the consumer price index in the Republic of Kazakhstan, according to the measurement of individual signs of socially significant markets, in accordance with Appendix 3 to the Methodology;

4) price elasticity of demand for a product under analysis over a time period under analysis is less than 1 according to the measurement of individual signs of socially significant markets, in accordance with Appendix 3 to the Methodology.

If the indicators of a market under analysis do not meet subparagraph 1) of this paragraph, or two or more criteria specified in subparagraphs 2), 3) and 4) of this paragraph, the department of the authorized body draws up an opinion about inappropriateness of classifying a market under analysis as socially significant, and the analysis is over.

If the indicators of a market under analysis meet subparagraph 1) of this paragraph and at least two criteria specified in subparagraphs 2), 3) and 4) of this paragraph, the department of the authorized body shall evaluate the barriers to entry into the market under analysis to new entities, in accordance with paragraph 14 of the Methodology.

14. The barriers are considered to be significant and insurmountable if, over the past three years, the share of dominance of one market entity or Group of persons has been 90% and more in the product market under analysis within the geographical boundaries established in accordance with the Analysis Methodology.

If over the past three years, the share of dominance of one market entity or Group of persons has been less than 90% in the product market under analysis within the geographical boundaries established in accordance with the Analysis Methodology, the barriers to entry into the market under analysis are evaluated using point-based analysis of barriers (economic, technological and administrative ones), in accordance with Appendix 1 to the Methodology.

The final evaluation of the barriers to entry into the market under analysis is obtained by summing up the points on the barriers. In this case, if the total is within the range of 1.8-3.0 points, this means there are significant entry barriers in the market under analysis, if it is less than 1.8 points - the barriers are either surmountable or absent.

If the evaluation results show that the barriers to entry into the market under analysis are surmountable or absent, the department of the authorized body draws up an opinion about inappropriateness of classifying the market under analysis as socially significant, and the analysis is over.

If the evaluation results show that the barriers to entry into the market under analysis are significant and insurmountable, the department of the authorized body determines the net benefit of consumers from introducing price regulation for goods (works, services) in the market under analysis, in accordance with paragraphs 15, 16, 17, 18 and 19 of the Methodology.

15. The consumers’ net benefit from the introduction of price regulation for goods (works, services) in a market under analysis is determined by comparing consumers’ benefits from reducing or fixing prices for goods (works, services) in the market under analysis with costs (direct and indirect) of the entities and state budget losses from the introduction of state price regulation for a product (work, service) in the market under analysis using the formula in paragraph 19 of the Methodology.

16. The consumers’ benefit is determined by assessing possible reduction in the value of a product under analysis purchased by them, for which price regulation is to be introduced. It is calculated using the formula below:

where:

Cb - consumer benefits from the introduction of price regulation on average for one year of the established analysis period, in thousands of tenge;

Pi fact - the average annual price (wholesale or retail) of the sale of a unit of the product under analysis of the i-th market entity formed within the analysis time period, in tenge;

Pi reg - the price of a unit of the product under analysis for the i-th market entity, which is determined in accordance with paragraph 21 of the Pricing Rules in socially significant markets, approved by order №36 of the Minister of National Economy of the Republic of Kazakhstan as of February 1, 2017 (registered in the Register of state registration of regulatory legal acts as № 14778), in tenge;

Vi fact - the volume of sales of a product under analysis of the i-th relevant product market entity, formed as a result of the time period under analysis, in thousands of units;

n - the number of entities of the product market analyzed for the purpose of being classified as socially significant.

17. Direct costs of an entity from the introduction of regulation expressed in in monetary terms are calculated using the formula below:

where:

direct Creg - direct costs of an entity from the introduction of regulation, in tenge;

MHi - the number of man-hours spent by the i-th entity per year on the formation and submission of the required information to the department of the authorized body;

Si - the salary of employees per hour of the i-th entity, whose functions include interaction with the department of the authorized body.

An employee salary per hour () is calculated using the formula below:

where:

Mi - the number of man-hours per month of the i-th entity;

Sіav - the average monthly salary of employees of the i-th entity involved in the formation and submission of information to the department of the authorized body required by the rules for information regulation.

If entities do not disclose the average monthly salary of employees, then it is necessary to use for calculations information from the data of the authorized body for statistics on the average salary in an industry, in which the entities under analysis operate, as well as the average monthly working time calculated in accordance with Article 68 of the Labor Code of the Republic of Kazakhstan as of November 23, 2015.

Indirect costs of entities from the introduction of regulation include lost profits from price reductions and lost investments (in case of absence of regulation, entities can continue to keep up the current level of profitability and invest part of their profits in development). The department of the authorized body determines indirect costs for each entity on a case-by-case basis, as the amount of lost profitability, in the amount of actual profitability from consumers’ gain, and investment lost in the amount of 6% of the sales volume of the product (gross revenue), using the formula below:

where:

Zreg ind – the entity’s indirect costs from the introduction of regulation;

Rifact - the actual level of profitability of the i-th entity for the period (year) under analysis;

Viva - sales volume of a product under analysis of the i-th entity in a relevant product market in terms of value, formed on the basis of the results of the period under analysis, in thousand tenge.

18. In case of introduction of regulation, the losses of the national budget of the country owing to short-received amounts of corporate income tax due to a reduction in the price for goods analyzed by an entity (entities) is calculated using the formula below:

where:

Lnb - losses of the national budget, in thousand tenge;

Virp - sales volume of a product under analysis of the i-th entity in a relevant product market, formed on the basis of the results of a period of analysis, in thousand tenge.

CIT - the corporate income tax rate, in accordance with the tax legislation of the Republic of Kazakhstan.

If in case of introduction of price regulation, the department of the authorized body does not expect a price reduction (a price is fixed at its current level), then this indicator is not calculated.

19. The net benefits of consumers (hereinafter referred to as the NB) from the introduction of price regulation are calculated using the formula below:

If the NB is less than or equal to zero, the department of the authorized body draws up an opinion about inappropriateness of classifying a market under analysis as socially significant.

If the NB is greater than zero, the department of the authorized body draws up an opinion about appropriateness of classifying a market under analysis as socially significant.

Chapter 4. Drawing up an opinion about the analysis results

20. Pursuant to the analysis results, the department of the authorized body draws up an opinion about:

1) usefulness/uselessness of state regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities, specified in paragraph 1 of Article 124-5 of the Code, after the expiry of periods of state regulation of prices established in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;
2) appropriateness/inappropriateness of classifying the market under as socially significant and introducing state regulation of prices for goods (works, services).

The opinion is posted on the Internet site of the department of the authorized body and sent to the Applicant within 5 working days of its signing by the head of the department of the authorized body (in case of submission of the Application).

In case of drawing up an opinion about usefulness of continuing state regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities or appropriateness of classifying a market under analysis as socially significant, within 5 working days of its placement on the Internet resource, the Government of the Republic of Kazakhstan receives a proposal on:

1) the usefulness of state regulation of prices for goods (works, services) of socially significant market entities, specified in paragraph 1 of Article 124-5 of the Code, after the expiry of periods of state regulation of prices established in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;

2) appropriateness of classifying a market under analysis as socially significant and introducing state regulation of prices for goods (work, services).

Appendix 1 to the Methodology for analyzing socially significant markets Form

Evaluation of entry barriers to a product market or a socially significant market under
analysis to new entities

Product under analysis ________________

Market characteristics – wholesale or retail __________

Points of barriers: present – 0,2 points, absent – 0 points

Lines	Barriers	Points
1	The need to make initial capital investments with a period of payback of these investments of over 5 years
2	The need to make sunk costs that cannot be recovered in case of market exit
3	The degree of development of market infrastructure (transport limitations, restriction of access to service, information, consulting, leasing ones)
4	Difficult access for new entities to resources, the supply of which is limited and which are distributed among the market entities operating in a market under analysis
5	Advantages of entities operating in a market under analysis over new entities in terms of costs per production unit, demand for goods of the Product under analysis, availability of long-term contracts with consumers
6	Technological constraints that imply technological superiority of entities already operating in the product market
7	The presence of technical and technological constraints to enter the market under analysis to new entities (lack of free radio frequencies, closure of technological chains, availability of railway lines)
8	The need to create an economically feasible minimum volume of production, which causes for new entities higher costs per production unit until such production volume is achieved (scale effect)
9	Availability of vertically integrated entities in a market under analysis
10	The presence of affiliated entities in related markets
11	Availability of regulatory restrictions on a market under analysis (regulated prices, voluntary or mandatory standards, licensing of certain types of activities, restrictions on the import and export of a Product under analysis)
12	Provision by state bodies to entities operating in a market under analysis of privileges or other advantages giving them a privileged position compared to their competitors
13	Regulation of current economic activity of the entities of a market under analysis (sanctions for violation of the established rules, coordination of decisions made with regulatory organizations, quantitative restrictions on the scope of the entities’ activity)
14	Establishment of environmental restrictions (restrictions and prohibitions of economic and other activities that adversely affect the environment and public health, contained in the Environmental Code of the Republic of Kazakhstan as of January 9, 2007)
15	The production of a Product under analysis in terms of technology is inextricably linked with obtaining access to the services of a natural monopoly
	Summary evaluation of barriers (the sum of the final assessments by type of barriers - economic, technological, administrative barriers and other restrictions to new entities on the entrance to a market under analysis)

Note:

If the total of points is within the range of 1.8 - 3.0 points, it means that the product market under analysis has barriers to entry for new market entities, if it is less than 1.8 points, it means that the barriers are either surmountable or absent.

	Appendix 2 to the methodology for analyzing socially
	significant markets
	Form

Application for analysis of classifying a market as socially significant

To the Chairman of the Committee on regulation of natural monopolies, protection of competition and consumer rights of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan/the Head of the Department of the Committee on regulation of natural monopolies, protection of competition and consumer rights of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan in ____________________________ (indicate your region) ____________________________ Last and first names, patronymic (if any)

In order to implement paragraph 1 of Article 124-6 of the Entrepreneurial Code of the Republic of Kazakhstan

(full name of the individual / legal entity / state body)

(legal address, business address, phone number, email address)

asks for your looking into the possibility of classifying the product market as socially significant

________________________________________________________________

________________________________________________________________

(name of the product market / socially significant market, the market entities, the last and first

names, patronymic (if any) of officials, location of the market entities)

based on:_____________________________________________________

(the list of all the reasons for classifying the product

market as socially significant)

The applicant’s data on the product market entities are appended to the letter.

(appendix)

the Head signature last and first names, patronymic (if any)

(his/her representative)

of the legal entity/state body

Letter date

prepared by _____the last and first names, patronymic (if any)

Phone number

Email address

Appendix to the Application for analysis of classifying the market as socially significant

1. Information on the activity of the market entity (market entities):

__________________________________________________________________________

(type of goods (works, services) of the product market, which is proposed to be classified as ocially significant; type of market in which the entity (entities) operates (operate) (wholesale or retail); the effect of goods on consumers; other information important for this letter’s consideration from the point of view of the entity or the state body)

2. Information on the market entities and their officials (the latter – to the best of knowledge):

__________________________________________________________________________

(names of market entities, last and first names, patronymic of officials, location of their points of

ale/purchase)

3. Circumstances underlying the application to the authorized body overseeing natural monopolies (as detailed as possible):

__________________________________________________________________________

(movement in volumes of production/sales of goods (works, services), movement in prices for them over the past five years, the record of profits from them and other circumstances of the application)

4. Effects of classifying the product market as socially significant for the legal entity/consumer/competitive situation in the market:

__________________________________________________________________________

(increased efficiency in making pricing decisions of the entity, reduction of time and cost of presenting deliverables, the competition development, reduction of the consumer expenditures for purchasing goods or services, other effects)

5. Any additional information that, in the opinion of the applicant, is important for making a positive decision on this application.

________________________________________________________________________________

(reduction of sales volumes of the product under analysis, increase in prices due to their regulation, the emergence of new entities in the socially significant market, the restraint of technological modernization, etc.)

6. The list of attached documents, indirectly or directly indicating the appropriateness of classifying the product market as socially significant. If it is not possible to produce documents - indicate the person or body that can provide them:

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Appendix 3 to the Methodology for analyzing socially significant markets

Measuring of individual signs of socially significant markets

1. The calculation of the price elasticity of demand in the market under analysis

If a decrease (increase) in price leads to an increase (reduction) in (of) demand, this demand is considered to be elastic. If a change in price in either direction does not lead to a change in the demand level, or such a change is insignificant, this demand is considered to be inelastic.

Price elasticity of demand (E) is a criterion for assessing the level of market concentration. If E>1, the demand is considered elastic, which indicates a low concentration of the market and the absence of the need to regulate it. If E<1, the demand is inelastic, the market concentration is high and there is a need to introduce market regulation.

The degree of consumers’ sensitivity to price changes is measured using the coefficient of price elasticity of demand, which is the ratio of changes in sales volume to price changes that caused this change in sales volume:

where:

– percentage change in sales of goods;

– percentage change in the price of goods.

While:

where:

– the volume of sales of goods in the reporting period;

– the volume of sales of goods in the base period;

– the price of the goods in the reporting period;

– the price of the goods in the base period.

To calculate the elasticity of demand in a particular product market, the authorized body determines the period for which the indicators will be calculated, and depending on the frequency of changes in the price of the goods, the settlement period may be a quarter, half a year, a year.

The table below shows the input data required for the calculation of elasticity.

Name of entity	Sale price of goods to the consumer, in tenge		Volume of sales of goods, in physical terms
	Period 1	Period 2	Period 1	Period 2
А	100	110	102	111
В	95	103	115	123
С	103	112	107	114
Д	98	107	113	110

In order to calculate the elasticity of demand for product “A”, the department of the authorized body performs the following actions:

1) calculates the total volume of sales of product “A” for period 1 and period 2:

= 458 units,

= 437 units;

2) calculates the percentage change in sales for a year:

3) in order to calculate the percentage change in prices for product “A”, the department of the authorized body calculates the weighted average sales price of product “A” for the years 2015 and 2016. Depending on the contribution of the sales volume of each entity to the total sales volume of product “A”, weights are calculated for each entity. Thus, the weighted average sales price of product “A” for the year 2016 amounted to

= 99 tenge, for the year 2015

= 108 tenge. As a result, the percentage change in the weighted average price was:

4) the coefficient of the price elasticity of demand is calculated for product “A”:

Based on the results obtained, product “A” is characterized by low price elasticity of demand, which is a criterion for introducing regulation of the product market.

In order to calculate the price elasticity of demand, the authorized body sends the form below to the entities of the product market under analysis.

The form to fill in:

№	Name of the entity	Sale price of goods, in tenge			Volume of sales of goods, in physical terms
		Period 1	Period 2	Period n	Period 1	Period 2	Period n
1
2

2. The calculation of the price index for a product under analysis

To calculate the price index for a product under analysis, it is proposed to use the Laspeyres index. This index shows how the prices for the product under analysis, sold in the base period, have changed. When calculating the index, the cost of the products, sold in the past period, but in the prices of the current period, is compared in relation to the same quantity of products, but in the prices of the previous period. The formula for calculating the Laspeyres index is as follows:

where:

p1 – reporting period prices;

p0 – base period prices;

q0 – quantity of goods sold in the base period.

3. The calculation of the growth rate of sales of the product under analysis

where:

– sales volume in the current period (at the end of the period under analysis) of the product under analysis, in physical terms;

– sales volume of the previous (base) period (at the beginning of the period under analysis) of the product under analysis, in physical terms.