Махамбет ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспарын бекіту туралы

Атырау облысы Махамбет ауданы мәслихатының 2017 жылғы 30 қарашадағы № 180 шешімі. Атырау облысының Әділет департаментінде 2017 жылғы 20 желтоқсанда № 4009 болып тіркелді. Күші жойылды - Атырау облысы Махамбет аудандық мәслихатының 2018 жылғы 26 қаңтардағы № 210 шешімімен

Ескерту. Күші жойылды - Атырау облысы Махамбет аудандық мәслихатының 26.01.2018 № 210 шешімімен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

"Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңының 6 бабына, "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңының 8, 13 баптарына сәйкес аудандық мәслихат ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Махамбет ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспары қосымшаға сәйкес бекітілсін.

2. Осы шешімнің орындалуын бақылау аудандық мәслихаттың агроөнеркәсіп кешені және кәсіпкерлікті дамыту, экология, қоршаған ортаны қорғау мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясына (А. Құрманбаев) жүктелсін.

3. Осы шешім әділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді, ол алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Аудандық мәслихаттың кезектен тыс 17-сессиясының төрағасы	А. Құрманбаев
Аудандық мәслихат хатшысы	М.Мырзашев

	Махамбет аудандық мәслихатының 2017 жылғы 30 қарашадағы № 180 шешімімен бекітілген
	Махамбет аудандық мәслихатының 2017 жылғы 30 қарашадағы № 180 шешіміне қосымша

Махамбет ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған ЖОСПАРЫ

Кіріспе

Махамбет ауданында, жалпы еліміздегі сияқты бүгінге дейін ауылшаруашылығы саласындағы жер қатынастары, негізінен Қазақстан Республикасының Жер кодексі мен "Шаруа немесе фермер қожалықтарының қызметі туралы" Заңымен реттелген болатын. Енді, биылдан бастап жайылымдық алқапты пайдалану құқықтық қатынастары "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңмен (бұдан әрі - Заң) басқарылып, ұйымдастырылатын болады. Заңда, еліміздегі жайылымдық жерлерді тиімді пайдалануды реттеуде, жергілікті атқарушы органдар мен шаруашылық жүргізуші ұйымдардың жұмысты ұйымдастыру, басқару, жоспарлау жүйесіне қатысты іс-шаралар айқындалған. Жұмысты жүйелі түрде жүргізуге нормалар белгіленіп, нақтыланған.

Махамбет ауданы көлемі 961,718 гектар жерді құрайды, оның 803,176 гектары жайылым алқабы болып есептеледі. Бүгінде осы жайылымдық жерлердің 600,0 мың гектары ғана қолданыста, 73,0 пайызы түрлі себептермен пайдаланылмағандықтан босалқы жерлер санатында.

Қазірде аудандағы 24 елді-мекен, оның ішінде 10 ауылдық округ, мал шаруашылығымен айналасатын 6 - жауапкершілігі шектеулі серіктестік, 714 - шаруа қожалықтары жұмыс жасайды және 3088 отбасы төрт түлік мал ұстап, өнімдерін өз игіліктеріне жаратып отыр. Оларда 40 011 қой мен ешкі, 14 082 мүйізді ірі қара, 4 488 жылқы, 2 664 түйе малы бар. Осы малдың 60 пайызға жуығы ауыл маңындағы жайылымда бағылуда. Әр мал басына белгіленген норматив бойынша пайдаланып отырылған жайылым көлемін есептесек, онда малды бір жерге қайталап жая берген болып саналады. Бұл шөптердің сиреуіне және мал тұяқтарымен жердің беткі қабаттарының бұзылуына, яғни жерді эрозияға ұшыратады. Мұндай "тұяқкесті", яғни тапталған жайылымдар ауданда жүздеген гектарды алып жатыр. Әсіресе, жайылымдардың тарлығынан эрозияға ұшырап шаңы шыққан, тақыр жерлер негізінен елді мекендер мен малды суаратын аймақтарда көп орын алады.

Осы жоспардың негізгі мақсаты, қоршаған ортаның экологиялық жағдайын бүлдірмеу үшін, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 14 сәуірдегі № 3-3/332 "Жайылымның жалпы алаңы жүктемесінің шекті рұқсат етілетін нормасын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11064 болып тіркелген, 2015 жылғы 5 маусымда "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) бұйрығы негізінде аудан көлеміндегі жайылымдарды түгелдей, мал түріне қарай бекітілген нормаға сәйкес пайдалануға талдау жасап, ауданда жаңа Заңдағы қойылған талаптарға сәйкес, жайылымдарды қалпына келтіру, түбегейлі жақсарту, сақтау, тың жерлерді игеру, ұтымды пайдалану жұмыстарын жургізу. Сонымен қатар, жыл мезгілдеріне және пайдалану кезеңдеріне қарай, ауылдық округтердегі тұрғындардың малдарын маусымдық және шалғай жайылымдарға біріктіріп, топтастырып шығарып жаюды ұйымдастыру, жайылымдарды тиімді пайдаланудың, малдың жағдайын табудың, жайылым эрозиясын болдырмаудың негізгі жолы. Заң еліміздегі жайылымдар инфрақұрылымдарын жақсартуға, жайылым жерлердің тозуын болдырмауға, олардың қоршаған орта экожүйесіндегі экологиялық тұтастығын сақтауға бағыттайды.Сондай –ақ, экологиялық таза мал өнімдерін арттыру мәселелерін қарастырады.

1. Аудандағы жер санаттары және олардың көлемі

Аудан шөл- шөлейтті аймақ зонасына жатады. Топырағы ащы, ылғалы аз, жері сорлы. Өсетін шөптер негізінен жусан, жусан-бүйіргенді, сұр-жусанды және жусан тұқымдастар, ащы жерлерге көкпек, ебелек, бұйырғын, адыраспан өссе, құмды жерлерге қияқ, еркек, қияқ боз, селеу,тағы басқа шөптер өседі. Кей жылдары, көктем ылғалды, жылы болғанда сәуірдің ортасынан бастап эфемерлер (мортық, қоңырбас, сіңбірік, мысық құйрық) сияқты шөптер өсе бастайды. Бұл шөптер бір, бір жарым айларда қурай бастайды. Жайылымды тиімді пайдалану, оның тозуына жол бермеу, әр малдың жақсы жейтін шөбіне қарай орналастыруға да байланысты.

№	Жер санаттарының атауы	көлемі, мың гектар	оның ішінде
			жайылым	суландырылғаны
1	Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер	208,000	135,136	131,705
2	Елді мекендердің жерлері	94,122	90,208	19,300
3	Өнеркәсіп,көлік,байланыс,қорғаныс және басқа да ауыл шаруашылықтық емес жерлер	9,331	2,800	2,519
4	Ерекше қорғалатын табиғи аумақтық жерлер	57,595	9,700	-
5	Орман қорының жерлері	12,264	2,400	2,358
6	Су қорының жерлері	3,868	-	-
7	Босалқы жерлер	545,794	485,900	330,800
	Барлығы	930,800	777,567	526,031

Кесте де көрсетілгендей, аудан территориясы табиғи географиялық орналасуына байланысты жеті жер санатына бөлінген. Бұл санатардағы жерлер өз мақсаттарына сәйкес па йдалануда.

Ал, аудан жайылымдарына жалпы, сипаттама жасайтын болсақ, олардың өнімділігі тұрақты емес, жауын-қардың аз-көптігіне қарап, әр жылдарда өзгеріп отырады. Шөбінің өнімділігі, жылдан ауа райының жағдайына қарай, гектарына 1-3 центнер болады. Жайылым шөбінің аздығы және маусымдап пайдаланылатын жайылымдардың бытыраңқылығынан, малды алыстағы көктемгі, жазғы және күзгі-қысқы жайылымдарға жаюды керек етеді. Кей жылдары қыстың жұмсақтығына қарай, шаруашылық құрылымдардың малдары көбінесе жайылымда болады.

Аудан жері көлемінің 84 пайызы жайылымдық жер (жалғанды 1 қосымша). Бүгінде соның 40 пайызы ғана қолданыста немесе 313,293 мың гектары ғана игерілген. Егерде, осы қолданыстағы жайылымды пайдалануды талдайтын болсақ, оның 139,4 мың гектары 749 шаруа қожалықтарында, 54,673 мың гектарын мемлекеттік емес ауылшаруашылығы құрылымдары иемденіп отыр. Ауданда біршама жалға алынған жайылымдар пайдаланбай,малдарын елді мекендер маңындағы жерлерде ұстауда.

Елді мекендердің жерлері санатына қарасты 90208 гектар жайылым алқабының 19285 гектары ғана суландырылған, яғни бұл жер өз мақсатында толық пайдаланылмай отыр. Ал, босалқы жердегі 488837 гектар жайылымның 321630 гектары немесе 65 пайызы ғана суландырылған. Орман қоры жерінде 3,4 мыңдай гектар жайылым алқабы бар. Міне, осы жерлерді де қолданыстағы жер пайдалану заңдылықтарына сәйкестендіріп, мал азығы қажеттілігіне игеру жолдарын ойластыру қажет.

Ауданда табиғи жайылымдарының маусымдық сипаты анық байқалады. Олардың климат жағдайына байланысты, орташа алғанда, 15 миллион центнер жем-шөптік бірлікке тең қоры бар, соның ішінде жазғы маусым үлесі 20-25 пайызы, көктемгі-күзгі маусым үлесі 45-50 пайызы және қысқы маусым үлесі 25-30 пайызы келеді. Қазірде бұрынғы кеншарлардың малдары жайылған жайылым учаскелерінің едәуір бөлігі түрлі себептермен толық пайдаланылмайды. Елді мекенді жерлердегі тұрғындардың қолында біршама малы бар. Жеке меншік иелері, кейбір шаруа қожалықтары малдарын шалғай, құнарлы жайылымдарға шығаруға, жайылым ауыстырып отыруға көңіл бөлмейді. Қысы жазы бір орында отырудың әсерінен, жер тозып, мал азықтық өсімдіктердің түрі азайып, жайылымдар шаруашылық айналымынан шығып, эрозияға ұшырауда.

2. Аудан көлеміндегі жайылымдарды тиімді пайдалану

Ауданда 24 елді-мекен, оның ішінде 10 ауылдық округ орналасқан. Негізінде, ауылдық округтерде төрт түлік малдың басым көпшілігі ауылда қолда ұсталып, жылына алты-жеті ай бойы ауыл манында жайылады, яғни мал ауылдан 2-3 километрден қашыққа ұзамайды. Қазірде бұл жерлердің басым бөлігі іс жүзінде бүлінген, әрі тозған. Себебі, халықтың жеке ауласындағы мыңнан астам малы мен алыс жайылымға көшпейтін шаруа қожалықтарының малдары осы жерде ұсталады, тиісінше бұл аймақтағы малдың тығыздығы қолданыстағы шектеулі мөлшерден (нормативтен) бірнеше есе жоғары.

Аудан көлеміндегі жайылым пайдаланудың қазіргі жағдайы

№	Ауылдық округтер, елді-мекендер	Жер көлемі,гектар	Оның ішінде
			жайылым	пайдаланыста	пайызы
1	Алға ауылдық округі	4785	3957	3957	100
2	Алмалы ауылдық округі	699	579	579	100
3	Ақжайық ауылдық округі	9961	9656	9656	100
4	Еңбекшіл елді-мекені	653	632	632	100
5	Жалғансай ауылдық округі	1650	1479	1479	100
6	Есбол ауылдық округі	7349	7278	7278	100
7	Көздіқара елді-мекені	6821	6769	6769	100
8	Махамбет ауылдық округі	4126	3453	3453	100
9	Озек-Туман елді-мекені	11257	11180	11180	100
10	Ортақшыл елді-мекені	12272	12087	12087	100
11	Береке елді-мекені	367	333	333	100
12	Талдыкөл елді-мекені	644	560	560	100
13	Сарайшық ауылдық округі	3159	2963	2963	100
14	Сарытоғай елді-мекені	731	614	614	100
15	Аққайың елді-мекені	162	133	133	100
16	Бақсай ауылдық округі	15523	14979	14979	100
17	Бейбарыс ауылдық округі	1766	1576	1576	100
18	Есмахан елді-мекені	2543	2512	2512	100
19	Ақтоғай елді-мекені	7915	7768	7768	100
20	Балаораз елді-мекені	579	566	566	100
21	Кеңөріс елді-мекені	580	567	567	100
22	Атамбаев елді-мекені	580	567	567	100
23	Ескі Сарайшық елді-мекені
24	Қызыл-Жар елді-мекені
Барлығы		94122	90208	90208	100

Кестеде көрсетілгендей, іс жүзінде қолда бар 802293 гектар жайылымдық алқаптың 40 пайызы, немесе 313,293 мың гектары мал жаюға қолданылып отыр. Бұл жерлердің көбі ауыл маңына жақын орналасқан, ал кейбір жайылымдық жерлер белгісіз себептермен тиімсіз пайдаланылуда.

Ауыл шаруашылығын жекешелендіру кезінде ауылдан шалғай жатқан бұрынғы совхоздардың жайылымдары бос қалды, олардың орнында қалғаны жауапкершілігі шектеулі серіктестікке өндірістік кооперативтерге өтіп кетсе немесе қыстақтарында отырып қалған, немесе шаруа қожалығын құрған малшылар есепсіз алып алған болуы мүмкін. Осындай жағдайларда, кейбір ауылдық округтерде жайылым жетіспеушілігінің күрделеніп бара жатқандығы байқалады. Ал аудан бойынша жоғарыда айтылғандай, жайылымның жартысынан көбі пайдаланылмай жатыр.

Қазіргі уақытта, ауыл аумағындағы жайылымды пайдалану тәртібінің сақталмауынан және малды шамадан тыс көп шығаруынан, күтілмеуінен, мал азықтық өсімдіктер қоры жылдан-жылға азая беруде. Мұның салдарынан, ондай жайылымдарды мал жемейтін шөптер есекмия, итсигек, адыраспан, шоғайна сияқты тағы басқа ірі сабақты өсімдіктер басып барады.

Сондықтан, қаріргі кезенде малы көп ауылдық округтерге малдарын бағу үшін суаратын суы бар шалғай жайылымдарда бағуды және оны 2 учаскеге бөліп ұйымдастыру қажет деп жоспарлап отырмыз. Оларды кезектестіріп пайдалану, яғни ауыстырып пайдалану (1 учаске-бірінші жылдың алғашқы жаю кезеңінде, 2 учаске-жаю кезеңінің ортасынан аяғына дейін пайдаланылады) өсімдікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл қарапайым ғана жайылым айналымы жеке меншік иелерінің өрістерін жаңарту қажет екендігіне көздерін жеткізіп, жерді одан әрі маусымдық пайдалануға жол ашады деген ойдамыз.

Жалпы, ғылыми тұрғыда негізделген тәжірибеде жайылымдардың өнімділігін ұзақ жылдар сақтау үшін жайылым пайдаланушылар үш негізгі талапты ескеру қажет:

1. Жайылым учаскеде малдың мөлшерлі санын сақтау;

2. Жайылымды пайдаланып болғаннан кейін жалпы өнімнің 30-40 пайызы сақталуы тиіс.

Жайылымда мал жайылып болғаннан кейін, өсімдіктің биіктігі 4-5 сантиметр болуы қажет. Себебі, аласа өсімдіктің мал түгелге жуық жапырағын жеп қояды да, қысқа қарай олардың қоректік заттар қоры аз қалады.Кейде қыста үсіп кетеді, ал аман қалғандары көктемде қайта көктегенмен оттық сапасы нашар болады;

3. Мал жаю мерзімін қатаң сақтау. Мал жаюды көктемде, шамамен, көп жылдық шөптер бой көтеріп, олардың көбі түктену (астық тұқымдастар), енді біреулері бұтақтану (жартылай бұталар) кезеңіне жеткен соң 10-12 күннен кейін бастау керек.

Осы ережелерді сақтамау жайылым өнімінің келер жылы күрт төмендеуіне әкеп соғады. Дегенмен де, түрлі себептермен жайылым оты мөлшерінің жыл бойы талай өзгеріске түсетіні белгілі.

Бүгінде, жалпы жайылым мен шабындықтардағы өсімдіктердің геоботаникалық құрамы түбірімен өзгерді. Мұндай жағдай жерді мелиорациялауды басқа да агротехникалық шараларды жүргізуді қажет етеді. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіру керек қылатын, мықтап тозған жайылымдар үшін ауыспалы жайылым, тәсілін ғылыми негізде жүргізген жөн.

Аудан көлеміндегі малдәрігерлік – санитариялық обьектілер туралы мәлімет

№	Ауылдық округтер	Мал дәрігерлік пунктері	Мал тоғыту орындары	Қолдан ұрықтандыру пунктері	Мал қорымдары
					жоспарланғаны	салынғаны
1	Алмалы ауылдық округі	1	-	-	1
2	Бейбарыс ауылдық округі	1	-	-	1
3	Сарайшық ауылдық округі	1	-	-	1
4	Жалғансай ауылдық округі	1	-	-	1
5	Бақсай ауылдық округі	1	-	-	1
6	Махамбет ауылдық округі	1	-	-	1	1
7	Ақтоғай ауылдық округі	1	-	-	1
8	Алға ауылдық округі	1	-	-	1
9	Есбол ауылдық округі	1	-	-	1
10	Ақжайық ауылдық округі	1	-	-	1
	Барлығы	10	-	-	10	1

Аудандағы малдәрігерлік пункттер толық малдәрігері мамандарымен толықтырылған, толықтай жабдықталған.(компьютер, тоңазытқыш, қажетті саймандары). Ауылдық округтер бойынша мал жайылымға шығар алдындағы жылма – жылғы жоспарланған эпизоотияға қарсы іс-шаралар жоспары, мал дәрігерлік алдын-ала егу, аллергиялық және серологиялық тексеру жұмыстары толық орындалып келеді. Ауыл маңындағы жайылымдарда малдәрігерлік тексерістен өтіп отырады. Кестеде көрсетілген округтерде мал тоғыту орындары белгіленбеген, алдағы уақытта жүргізілетін эпизотиялық шаралар ретінде қараған жөн. Ауылдық округ орталықтарында талапқа сай, биотермиялық шұңқырлар, яғни мал қорымдары бар.

Мал арасында инфекцияның таралуына оларды қалай болса солай күтіп-бағу, шағылыстыруда, төлдетуге, мал денсаулығына бақылаудың жоқтығы, малды біріктіру, топтау ережелерінің бұзылуы тағы басқасына әкеп соғады. Сондықтан, малды күтіп-бағып жайылымды пайдаланудың мал дәрігерлік - санитарлық және зоогигиеналық ережелерін қатаң сақтау қажет. Ауру шыққан жерлерде малдарға вакцинация жасау, дезинфекциялау, дератизациялау жұмыстарын жүргізу тиіс.

Мал және әдейі ауланып жойылған қаңғыбас иттер, мысықтар өлекселері арнайы мал қорымдарына тасталады.

3. Елді мекенді жерлердегі жайылымдарды маусымдық пайдалануды ұйымдастыру

Ауданда 24 елді мекен бар. Олардың барлық жер көлемі 94122 мың гектар, оның 90208 мың гектары жайылым. Ал, осы жайылымды елді мекендердегі жеке қожалықтар малының әр басына тиісті мөлшер бойынша есептегенде өте аз. Мысалы Махамбет ауылында 1071 бас ірі мүйізді қара, 3175 бас қой мен ешкі, 47 бас жылқы, 44 бас түйе малы бар. Осы малдарға тиісті мөлшер бойынша 45345 гектар жайылым оты қажет, ал ауылдың өзінде 4067 гектар, яғни 41278 гектар жайылым жетіспейді. Сондықтан, әрбір отбасындағы қүнделікті қолданыстағы мал басынан басқа малдарды түріне қарай мал дәрігерлік талаптарға сәйкес біріктіріп, босалқы жердегі жайылымға шығарып бағуды ұйымдастыру жоспарланып отыр. Әрине, ауыл тұрғындарының малдарын біріктіріп бағудың барлық қажетті жағдайы, яғни бағатын отбасының немесе бригаданың еңбек ақылары, тұрмыстық, әлеуметтік мәселелері түгелдей шешілуі керек. Бұл қадам, Елбасының тапсырмасына сәйкес, кооперативтерге бірігудің бір қадамы болмақ. Ал шаруа қожалықтарыдың малына жетіспейтін жайылымдар қосымша жалға жер алып, жер көлемін кеңейту жолымен шешіледі ( жалғанды 2 қосымша).

Мысалы, ұсынылып отырған жоспарға сәйкес, Алға ауылдық округі бойынша жетіспейтін 19980 гектар жайылым алқабы округке қарасты шалғайдағы Егіз каналын пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі

Кестеде көрсетілген тәртіп бойынша ауылдық округтерге жетіспетін жайылымдар мәселесін шешу жоспарлануда.

Махамбет ауданы елді мекендеріндегі тұрғындардың малдарын жайылымдар мен қамтамасыз етілуі

№	Елді мекендер атауы	Мал түрлері	Мал басы	Мөлшерлі жайылым, гектар		Елді мекендер шекарасында ғы жайылым, гектар	Қамтылуы +,-	Жайылым атауы
				Басына	барлығы
1	2	3	4	5	6	7	8	9
2	Махамбет ауылдық округі	-	-	-	45345	4067	- 41278	-
	Махамбет ауылы 4126 гектар	Мүйізді ірі қара	1071	15	16065	3453
		Қой, ешкі	3175	3	9525
		Жылқы	47	21	987
		Түйе	44	24, 5	1078
	Сарытоғай ауылы 731 гектар	Мүйізді ірі қара	529	15	7935	614
		Қой, ешкі	2084	3	6252
		Жылқы	119	21	2499
		Түйе	41	24, 5	1004
3	Алмалы ауылдық округі	-	-	-	10256	912	-9344
	Алмалы ауылы 690 гектар	Мүйізді ірі қара	298	15	4470	579
		Қой, ешкі	560	3	1680
		Жылқы	40	21	840
		Түйе	56	24, 5	1372
	Береке ауылы 367 гектар	Мүйізді ірі қара	54	15	810	333
		Қой, ешкі	142	3	426
		Жылқы	8	21	168
		Түйе	20	24 ,5	490
4	Бейбарыс ауылдық округі		-	-	19350, 5	2269	-17081, 5
	Бейбарыс ауылы 1766 гектар	Мүйізді ірі қара	395	15	5925	1576
		Қой, ешкі	745	3	2235
		Жылқы	158	21	3318
		Түйе	109	24, 5	2670, 5
	Талдыкөл ауылы 644 гектар	Мүйізді ірі қара	191	15	2865	560
		Қой, ешкі	218	3	654
		Жылқы	18	21	378
		Түйе	-	24, 5	-
	Аққайың ауылы 162 гектар	Мүйізді ірі қара	64	15	960	133
		Қой, ешкі	115	3	345
		Жылқы	-	21	-
		Түйе	-	24, 5	-
5	Сарайшық ауылдық округі	-	-	-	15183	2963	-12220
	Сарайшық ауылы 3159 гектар	Мүйізді ірі қара	424	15	6360	2963
		Қой, ешкі	1555	3	4665
		Жылқы	31	21	651
		Түйе	-	24 5	-
	Ескі Сарайшық	Мүйізді ірі қара	117	15	1755
		Қой, ешкі	556	3	1668
		Жылқы	4	21	84
		Түйе	-	24 5	-
6	Жалғансай ауылдық округі	-	-	-	14061	1479	-12582
	Жалғансай ауылы 1650 гектар	Мүйізді ірі қара	489	15	7335	1479
		Қой, ешкі	1612	3	4836
		Жылқы	90	21	1890
		Түйе	-	24 5	-
7	Бақсай ауылдық округі	Мүйізді ірі қара	-	-	93355	35440	-57915
	Таңдай ауылы 15523 гектар		1364	15	20460	14979
		Қой, ешкі	4902	3	14706
		Жылқы	235	21	4935
		Түйе	274	24, 5	6713
	Есмахан 2543 гектар	Мүйізді ірі қара	377	15	5655	2512
		Қой, ешкі	2006	3	6018
		Жылқы	193	21	4053
		Түйе	206	24, 5	5074
	Көздіқара 6821 гектар	Мүйізді ірі қара	598	15	8970	6769
		Қой, ешкі	2167	3	6501
		Жылқы	109	21	2289
		Түйе	127	24, 5	3111, 5
	Томан 11257 гектар	Мүйізді ірі қара	157	15	2355	11180
		Қой, ешкі	261	3	264
		Жылқы	57	21	1197
		Түйе	43	24, 5	1053, 5
8	Ақтоғай ауылдық округі	-	-	-	19035	9468	-9567
	Ақтоғай ауылы 7915 гектар	Мүйізді ірі қара	373	15	5595	7768
		Қой, ешкі	627	3	1881
		Жылқы	66	21	1386
		Түйе	52	24, 5	1274
	Атамбаев 580 гектар	Мүйізді ірі қара	49	15	735	567
		Қой, ешкі	299	3	897
		Жылқы	-	21	-
		Түйе	-	24, 5	-
	Кеңөріс 580 гектар	Мүйізді ірі қара	75	15	1125	567
		Қой, ешкі	276	3	828
		Жылқы	71	21	1491
		Түйе	9	24, 5	220, 5
	Бала Ораз 579 гектар	Мүйізді ірі қара	47	15	705	566
		Қой, ешкі	393	3	1179
		Жылқы	48	21	1008
		Түйе	29	24 ,5	710, 5
9	Алға ауылдық округі		-	-	23937	3957	-19980
	Алға ауылы 4785 гектар	Мүйізді ірі қара	744	15	11160	3957
		Қой, ешкі	2306	3	6918
		Жылқы	202	21	4242
		Түйе	66	24, 5	1617
10	Есбол ауылдық округі		-	-	24720	19997	-4723
	Есбол ауылы 7349 гектар	Мүйізді ірі қара	270	15	4050	7278
		Қой, ешкі	792	3	2376
		Жылқы	75	21	1575
		Түйе	4	24, 5	98
	Ортақшыл ауылы 12272 гектар	Мүйізді ірі қара	463	15	6945	12087
		Қой, ешкі	1009	3	3027
		Жылқы	126	21	2646
		Түйе	18	24 5	441
	Еңбекшіл ауылы 653 гектар	Мүйізді ірі қара	117	15	1755	632
		Қой, ешкі	159	3	477
		Жылқы	26	21	546
		Түйе	32	24, 5	784
11	Ақжайық ауылдық округі		-	-	25204	9656	-15548
	Ақжайық ауылы 9961 гектар	Мүйізді ірі қара	916	15	13740	9656
		Қой, ешкі	1915	3	5745
		Жылқы	165	21	3465
		Түйе	92	24, 5	2254

Жайылымы жоқ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарға қажеттілік жоқ.

4. Шалғайдағы жайылымдарды тиімді пайдалану мақсатында жайылым айналымы схемасын жасақтау

Махамбет ауданының жайылым алқабы қазіргі мал басын толықтай қамтамасыз етеді. Ғылыми дәлелденген тәжірибеде, жемшөптің жылдық балансында жайылымдық мал азығы 60-70 пайыз құрайды. Ауыл маңындағы өрістерді тыныстандырып, демалдыру үшін маусымдық жайылымдарды көшпелі жолмен дәстүрлі пайдаланған жөн. Маусымдап пайдаланылатын далалық жайылымдарға малды, күні бұрын белгіленген учаскелерге бөліп, алмастырып жаю керек. Сондай-ақ, ең бастысы, малдың пайдалы заттарға бай, жеңіл сіңірілетін табиғи жайылымдарға қол жеткізудің амалдарын ғылыми тұрғыдан және заң шеңберінде реттелетін жағдайда қалыптастыру қажет.

Жайылым отын тиімді пайдалану, оны пайдалану мерзімінің түрлі схемасын кезектестіру жолымен жүргізіледі. Жайылым айналымы дегеніміз, табиғи жайылымдарды бір жылдан немесе бірнеше жылдан соң қайталанатын және оның өнімділігін төмендетпей, жақсартуға бағытталған шаралар жүйесі болып табылады. Мәселен, біздің облыс жағдайында далалық және құм жайылымдарын пайдалануды мал жаю маусымын 4 жылдық жайылым айналымында кезектестіре отырып ұйымдастыруға болады. 1-ші жылы - көктемде, 2-ші жылы - күзде, қыста, 3-ші жылы- жазда, 4-ші - қыста, көктемде. Осылай жайылымның геоботаникалық, су мен қамтылу жағдайларына қарай пайдаланылады. Бұл үлгі ретінде. Жалпы, жайылым айналымын қолдану және қоршап пайдалану жүйесі, маусым - маусым бойынша кезектестіруге, өсімдіктердің өнімділігін сақтауға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, ауданның шөл және шөлейт жайылымы жағдайында ауыспалы жайылым –шабындық айналымының мынадай да схемаларын ұсынуға болады. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіруді керек қылатын,мықтап тозған жайылымдар үшін үш жылдық ауыспалы жайылым шабындық айналымын пайдалану қолайлы.

1- жылы- шөптер жаппай немесе үстеп егіліп, тынықтырылады;

2- жылы –тынықтырылады немесе шөбі кем(сепкен шөптердің дәні піскеннен кейін) шабылады;

3- жылы - мал жайылады, немесе төрт жылдық айналымда, алдыңғы жылдары жоғарыдағы ретпен қайталанады ;

3- 4 жылдары мал жайылады.

Жайылымдарды түбірлі жақсарту үшін изен, терескен, бидайық, жусан тәрізді аридті дақылдар өсіру ұсынылады. Бұл өсімдіктер ауа және топырақ қуаңшылығын жақсы көтереді, ең қуаң жылдары өз өсуі мен дамуын тоқтата тұрады, ал жауын-шашын болған кезде ылғалды тез пайдаланып, жедел дами бастайды, бұл біздің жалпы барлық аудандардың табиғи жағдайында өте маңызды болады. Мал азықтық өсімдіктерді көбейтудің мол резерві осында.

Осындай ретпен, бес-алты жылдық жайылым айналым жасауға болады және мал жайылатын жердің аумағы, шөптің өніміне, тұрақтылығына, мал басының өсуіне қарай өзгереді.

5. Қорытынды.

Елімізде мал шаруашылығы саласын дамыту бірінші кезекте, жемшөп қорын тұрақты жолға қойып және оны нығайтып отыруға байланысты. Мал азығының негізгі құрамы жайылым оты болып табылады. Заңның талаптарына сәйкес, ауданда жайылымдық жерлерді тиімді пайдалануды ұйымдастыру, жоспарлау, басқару жүйесіне қатысты біршама іс- шараларды жүргізуді қажет етеді. Жайылымдық ресурстарды ұтымды және тұрақты басқару туралы мәселелер бүгінде өзекті. Бұл туралы Елбасы өзінің "Қазақстан-2050" Стратегиясында отандық мал шаруашылығын бұрыннан қалыптасқан тарихи дәстүрлерді және жаңа ғылыми техникалық басқаруды ескере отыра қайта жандандыру керек екенін атап өткен болатын.

Бір сөзбен, осы жоспарда ауданда мал шаруашылығы саласын дамыту үшін табиғи жайылымдарды ұқыпты пайдалануды реттейтін нақты шаралар көзделген. Егер, ауданда жайылымдық алқаптарды тиімді пайдалану жолға қойылатын болса, мал басын өсіруге одан өндірілетін ет, сүт тағы басқа да өнімдерді арттыруға болады.

Махамбет ауданының жайылымдарды басқару және пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспарына 1 қосымша

Махамбет ауданының жайылымдарды басқару және пайдалану жөніндегі 2017-2018 жылдарға арналған жоспарына 2 қосымша

Махамбет ауданының ауылдық округтер маңында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмеген жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын шалғайдағы жайылымдарға орналастыру схемасы

Об утверждении плана по управлению пастбищами и их использованию Махамбетского района на 2017-2018 годы

Решение Махамбетского районного маслихата Атырауской области от 30 ноября 2017 года № 180. Зарегистрировано Департаментом юстиции Атырауской области 20 декабря 2017 года № 4009. Утратило силу решением Махамбетского районного маслихата Атырауской области от 26 января 2018 года № 210

Сноска. Утратило силу решением Махамбетского районного маслихата Атырауской области от 26.01.2018 № 210 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", со статьями 8, 13 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить план по управлению пастбищами и их использованию Махамбетского района на 2017-2018 годы согласно приложению.

2. Контроль за исполнением настоящего решения возложить на постоянную комиссию районного маслихата по вопросам развитие агропромышленного комплекса и предпринимательства, экология, охрана окружающей среды (А. Курманбаев).

3. Настоящее решение вступает в силу со дня государственной регистрации в органах юстиции, вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель внеочередной 17-сессии районного маслихата	А. Курманбаев
Секретарь районного маслихата	М. Мырзашев

	Утверждено решением Махамбетского районного маслихата от 30 ноября 2017 года № 180
	Приложение к решению Махамбетского районного маслихата от 30 ноября 2017 года № 180

ПЛАН по управлению пастбищами и их использованию Махамбетского района на 2017-2018 годы

Введение

В Махамбетском районе, как в стране в целом, земельные отношения в области сельского хозяйства района были регламентированы в основном Земельным кодексом Республики Казахстан и Законом "О крестьянском и фермерском хозяйстве". Теперь, начиная с этого года, правовые отношения с использованием пастбищных угодий будут управляться и организовываться Законом Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" (далее–Закон). Законом определены мероприятия по регулированию рационального использования пастбищных угодий в стране, а также мероприятия местных исполнительных органов и хозяйствующих организаций относительно системы организации, управления и планирования на отдаленных и сезонных выпасах. Для проведения систематической работы установлены и уточнены нормы.

Площадь Махамбетского района составляет 961 718 гектара земли, из них 803 176 гектара считаются как пастбищные долины. В настоящее время используется только 600,0 тысячи гектар пастбищных угодий, 73,0 процента земли в категории запаса из-за неиспользования. В настоящее время в районе 24 населенные пункты, из них 10 сельских округов, где 6 товарищество с ограниченной ответственностью, 714 крестьянских хозяйства занимающихся животноводством и многие семьи содержат скот, продукцию используют для своих нужд. У них 40 011 голов овец и коз, 14082 голов крупного рогатого скота, 4 488 голов лошадей, 2 664 голов верблюдов. Около 60 процентов этого скота пасутся на пастбище близ села. Если считать площадь используемых пастбищ по нормативам, установленным на каждый скот, то будет считаться, что скот пасли повторно в одном месте. Это приводит к уменьшению трав и вытаптывание копытами скота ведет к нарушению поверхностных слоев земли, то есть земля подвергается эрозии. Таких "вытоптанных" пастбищ в районе сотни гектаров. Особенно, из-за тесноты пастбищ, земли, подверженные эрозии и лысые места (солончаковые) в основном, занимают земли населенных пунктов и в зонах водопоя.

Поэтому основной целью этого плана в дальнейшем, чтобы не испортить экологическое состояние окружающей среды, на основании приказа Министра сельского хозяйства Республики Казахстан №3-3/332 от 14 апреля 2015 года "Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ" зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов №11064, опубликованный 5 июня 2015 года в информационно-правовой системе "Әділет"), является проведение анализа в соответствии с нормами, утвержденными в зависимости от вида скота, пастбищ сҰл, в целом района, проведение работ в соответствии с требованиями нового Закона по восстановлению пастбищ района, по их коренному улучшению, сохранению, освоению целинных земель, их рациональному использованию. Кроме того, основным путем предотвращения эрозии является объединение скота населения сельских округов в зависимости от времени года и периода использования пастбищ содействие организации эффективного использования пастбищ, улучшение состояния скота и пастбищ. Закон направлен на улучшение инфраструктуры пастбищ в нашей стране, предотвращение деградации пастбищ и сохранение экологической целостности их экосистем. А также рассматривает вопросы повышения экологической чистой продукции животноводства.

1. Категории земель и их объемы в районе

Площадь района относится к зонам пустыни-полупустыни. Почва соленая, маловлажная, земля солончаковая. В основном произрастают полынь, серая полынь, травы семейства полынных, в соленой почве произрастают рогач, солончаковый ежовник, гармала, в песчаной почве острец, ковыль, перистый ковыль и другие травы. В отдельные годы, когда весна теплая и влажная, с середины апреля начинают расти эфемерные травы (мортық, қоңырбас, сіңбірік, мысық құйрық). Эти травы начинают усыхать через месяц, полтора. Эффективное использование пастбищ, предотвращение его износа связано с размещением каждого скота в зависимости от его хорошо потребляемой травы.

№	Наименование категории земли	объем, тысячи гектар	из них
			пастбище	орошаемые
1	Земли сельскохозяйственного назначения	208,000	135,136	131,705
2	Земли населенных пунктов	94,122	90,208	19,300
3	Земли промышленности, транспорта, связи, обороны и другие несельскохозяйственные земли	9,331	2,800	2,519
4	Особо охраняемые природные территориальные земли	57,595	9,700	-
5	Земли лесного фонда	12,264	2,400	2,358
6	Земли водного фонда	3,868	-	-
7	Запасы земли	54,5794	485,900	330,800
	Всего:	930,800	777,567	526,031

Как видно из таблицы, территория района в связи с природным географическим положением делится на шесть категорий земель. Эти категории земель используются в соответствии с их целями.

Если характеризовать в целом пастбища района, то их производительность непостоянна, меняется из года в год в зависимости от количества дождя и снега. Урожайность травы может варьироваться от 1,0 до 3 центнеров с гектара, в зависимости от погодных условий года. Малочисленность травы пастбищ и разобщенность используемых сезонных пастбищ требует выпаса скота в отдаленных весенних, летних и осенне-зимних пастбищах. В отдельные годы, в зависимости от мягкости зимы, скот хозяйственных структур чаще всего бывает на пастбищах.

А 84 процента объема земли района-пастбищные земли (прилагается приложение 1). На сегодняшний день 40 процент из них-использовании или только 313,293 тысяч гектара освоено. 139,4 тысяч гектара – используется 749 подсобными хозяйствами, 54,673 тысяч гектара- негосударственными сельскохозяйственными структурами. В районе не используют несколько арендованных пастбищ, а содержат животных на землях вблизи населенных пунктов.

90208 гектаров пастбищ, относящихся к категории земель населенных пунктов, из них 19285 гектаров орошаемы, эта земля в полной мере в своих целях не используется. А на 488837 гектарах землях запаса 321630 гектаров пастбищ или только 65 процент орошаемы. На землях лесного фонда около 3,4 тысяч гектаров пастбищных угодий.

В районе ясно наблюдается сезонный характер природных пастбищ. В зависимости от климатических условий, есть фонд, в среднем равный 15 мллионом центнерам кормовых единиц, в том числе на летний сезон приходится 20-25 процентов, на весенне-осенний сезон приходится 45-50 процентов и на зимний сезон приходится 25-30 процентов. В настоящее время значительная часть участков бывших пастбищ не используется по различным причинам. У населения нескольких населенных пунктов на руках есть скот. Частные владельцы, некоторые крестьянские хозяйства не уделяют внимания на вывоз животных на плодородные пастбища, на перемену пастбищ. Из-за нахождения скота на одном месте и зимой и летом, земля изнашивается, уменьшаются виды кормовых растений, пастбища выходят из хозяйственного оборота, подвергаясь эррозии.

2. Рациональное использование пастбищ в районе

В районе расположены 24 населенных пункты, из них 10 сельских округов. В основном, в сельских округах большинство животных содержатся на руках, в течение шести- семи месяцев в год пасутся в окрестностях села, то есть скот не отдаляется от села на дистанцию больше 2-3 километров. Сейчас практически большая часть этих земель повреждена, изношена. Потому что во дворах населения содержатся более тысячи животных и скот крестьянских хозяйств, не перекочевавших на выпас на дальние пастбища, соответственно плотность скота в несколько раз превышает размер (норматив), действующий в этом регионе.

Состояние использования пастбищ в районе в настоящее время

№	Сельские округи, населенные пункты	Объем земли, гектар	Из них
			пастбища	В эксплутации	процент
1	Алгинсий сельский округ	4785	3957	3957	100
2	Алмалинский сельский округ	699	579	579	100
3	Акжаикский селский округ	9961	9656	9656	100
4	Населенный пункт Енбекшил	653	632	632	100
5	Жалгансайский сельский округ	1650	1479	1479	100
6	Испульский сельский округ	7349	7278	7278	100
7	Населенный пункт Коздикара	6821	6769	6769	100
8	Махамбетский сельский округ	4126	3453	3453	100
9	Населенный пункт Озек-Туман	11257	11180	11180	100
10	Населенный пункт Ортакшыл	12272	12087	12087	100
11	Населенный пункт Береке	367	333	333	100
12	Населенный пункт Талдыкуль	644	560	560	100
13	Сарайчиковский сельский округ	3159	2963	2963	100
14	Населенный пункт Сарытогай	731	614	614	100
15	Населенный пункт Аккайын	162	133	133	100
16	Баксайский сельский округ	15523	14979	14979	100
17	Бейбарысский сельский округ	1766	1576	1576	100
18	Населенный пункт Есмахан	2543	2512	2512	100
19	Ақтогайский сельский округ	7915	7768	7768	100
20	Населенный пункт Балаораз	579	566	566	100
21	Населенный пункт Кенорис	580	567	567	100
22	Населенный пункт Атамбаев	580	567	567	100
23	Населенный пункт Ески Сарайчик
24	Населенный пункт Кызыл-Жар
Всего		94122	90208	90208	100

Как показано в таблице, из имеющихся в наличии 802293 гектаров пастбищных угодий практически 40 процентов или 313,293 тысяч гектаров применяются для выпаса скота. Большинство этих земель расположены вблизи сҰл, а некоторые пастбищные угодья по неизвестной причине используются неэффективно.

При приватизации сельского хозяйства отдаленные от сел пастбища бывших совхозов остались свободными, возможно тогда оставшиеся на их месте либо на их зимовке товарищества с ограниченной ответственностью, производственные кооперативы, либо скотники, создавшие крестьянские хозяйства, приобрели их без учета. В таких случаях в некоторых округах наблюдается усложнение недостаточности пастбищ. А по району, как было сказано выше, более половины пастбищ не используется.

В настоящее время, из-за несоблюдения порядка использования пастбищ и выпаса большого количества скота, из-за не ухоженности, фонд кормовых растений из года в год уменьшается. Вследствие этого, такие пастбища зарастают такими травами как есекмия, безлистый ежовник, гармала, чертополох и другими крупностебельными растениями, которые животные не едят.

Поэтому на данном этапе планируем, в сельских округов, где много скота организовать выпас скота на отдаленных пастбищах с водопоем и разделить их на 2 участка. Поочередное их использование, то есть использование с заменой (1 участок используется в период первого выпаса, 2 участок – от середины до конца периода выпаса) позволит восстановить растения. Надеемся, что собственники земель убедятся в обновлении полей, пастбищ, что в дальнейшем откроет путь к сезонной эксплуатации земли.

В целом, на научно-обоснованной практике для сохранения продуктивности пастбищ на долгие годы, пользователям пастбищ необходимо учитывать три основных требования:

1. На пастбищном участке соблюдать нормы количества скота;

2. После использования пастбищ 30-40 процентов валового продукта должны быть сохранены;

После выпаса скота на пастбище, растения должны быть высотой 4-5 сантиметра. Потому что скот съедает практически все листья растений, к зиме в их фонде остается меньше питательных веществ. Иногда зимой обмораживаются, а выжившие, хотя и расцветают весной, травянистость плохого качества;

3. Строгое соблюдение сроков выпаса скота. Выпас скота весной необходимо начинать после 10-12 дней после того, как многие многолетние травы начнут ворситься (семейства зерновых), а другие обрастать ветвями (частично кустарники).

Несоблюдение этих правил ведет к резкому снижению продукции пастбищ в следующем году. Но, тем не менее, известно, что травянистость пастбищ в течение года меняется по разным причинам.

Сегодня, коренным образом изменился геоботанический состав растительности сенокосных угодий и пастбищ в целом. Такая ситуация требует проведения других агротехнических мероприятий и мелиорации земель. Способ, требующий восстановления роста травы, переменных пастбищ для изношенных пастбищ следует вести на научной основе.

Сведения о ветеринарно-санитарных объектах в районе

№	Сельские округи	Ветеринарно врачебные пункты	Места для купания скота	Пункты искуственного осеменения	Могильники для скота
					Запланированные	построенные
1	Алмалинский сельский округ	1	-	-	1
2	Бейбарысский сельский округ	1	-	-	1
3	Сарайчиковский сельский округ	1	-	-	1
4	Жалгансайский сельский округ	1	-	-	1
5	Баксайский сельский округ	1	-	-	1
6	Махамбетский сельский округ	1	-	-	1	1
7	Актогайский сельский округ	1	-	-	1
8	Алгинский сельский округ	1	-	-	1
9	Испулский сельский округ	1	-	-	1
10	Акжаикский сельский округ	1	-	-	1
	Всего	10	-	-	10	1

Ветеринарные пункты в районе полностью укомплектованы специалистами ветеринарами, полностью оборудованы (компьютеры, холодильники, необходимые инструменты). Перед выгоном на выпас скота сельских округов полностью выполняются запланированные ежегодные противоэпизоотические мероприятия, работы по ветеринарной профилактической прививке, аллергические и серологические проверочные работы. Проходят ветеринарный осмотр на пастбищах вблизи сҰл. В указанной в таблице округах не определены места для могильников животных, следует рассмотреть в качестве проводимых в ближайщее время эпизотических мероприятий.

В центрах сельских округов есть соответствующие биотермические ямы, то есть могильники скота.

Небрежное содержание скота, отсутствие контроля при случке, при окоте скота, отсутствие контроля за здоровьем скота, нарушение правил объединения, группировки скота и другие приводит к распространению инфекции среди животных. Поэтому при использовании пастбищ и содержании скота необходимо строго соблюдать ветеринарно-санитарные и зоогигиенические правила. В местах возникновения заболевания должны быть проведены работы по вакцинации животных, дезинфекции, дератизации.

Трупы животных и преднамеренно отловленных и уничтоженных бродячих собак, кошек выбрасываются в специальные скотомогильники.

3. Организация сезонной эксплуатации пастбищ населенных пунктов

В районе 24 населенных пунктов. Площадь всех земли 94,122 тысяч гектаров, из которых 90,208 тысяч гектаров постбища. Этих пастбищ в расчете на соответствующее количество каждого скота частных подворий в населенных пунктах очень мало. Например, в Махамбетском районе 1071 голов крупно рогатого, 3175 голов овец и коз, 47 голов лошадей, 44 голов верблюдов. Этим животным в соответствующих размерах необходимо 45345 гектаров пастбищ, а в поселке 4067 гектаров, то есть 41278 гектаров пастбищ не хватает. Поэтому планируется кроме ежедневного поголовья скота каждой семьи, объединив, в соответствии с ветеринарными требованиями, в зависимости от вида животных, организовать выпас на пастбище запаса поселка. Конечно, должны полностью решиться вопросы необходимые для условий объединения скота жителей села для выпаса, то есть такие как заработная плата семьи, пасущей скот, или бригады, бытовые, социальные вопросы. А также, в населенных пунктах должны обеспечить пастухов юртами, гарантировать безопасность животных и человека. Этот шаг, в соответствии с поручением Главы государства, станет еще одним шагом интеграции кооперативов. А недостающие пастбища для скотов крестьянских хозяйств поселка будут разрешаться путем предоставления в аренду дополнительных земель и расширения объема (прилагается приложение 2).

Например, в соответствии с предложенным планом, недостающие 19980 гектар пастбищной долины по Алгинскому сельскому округу обеспечиваются за счет использования относящихся к округу отдаленных канала Егиз.

В таком порядке, как указано в таблице, планируется решение вопроса недостающих сельским округам пастбищ.

Обеспечение пастбищами для скота жителей населенных пунктов Махамбетского района

№	Наименование населенных пунктов	Разновидность скота		Поголовье скота	Нормы пастбища, гектар		Пастбища граничащие с населенным пунктами, гектар	Обхот+, -	Наименование пастбищ
					поголову	Всего
1	2	3		4	5	6	7	8	9
2	Махамбетский сельский округ	-	-		-	45345	4067	- 41278	-
	село Махамбет 4126 гектар	Крупный рогатый скот	1071		15	16065	3453
		Овца, коза	3175		3	9525
		Лошадь	47		21	987
		Верблюд	44		24, 5	1078
	село Сарытогай 731 гектар	Крупный рогатый скот	529		15	7935	614
		Овца, коза	2084		3	6252
		Лошадь	119		21	2499
		Верблюд	41		24, 5	1004
3	Алмалинский сельский округ	-	-		-	10256	912	-9344
	село Алмалы 690 гектар	Крупный рогатый скот	298		15	4470	579
		Овца, коза	560		3	1680
		Лошадь	40		21	840
		Верблюд	56		24, 5	1372
	село Береке 367 гектар	Крупный рогатый скот	54		15	810	333
		Овца, коза	142		3	426
		Лошадь	8		21	168
		Верблюд	20		24 ,5	490
4	Бейбарысский сельский округ		-		-	19350, 5	2269	-17081, 5
	село Бейбарыс 1766 гектар	Крупный рогатый скот	395		15	5925	1576
		Овца, коза	745		3	2235
		Лошадь	158		21	3318
		Верблюд	109		24, 5	2670, 5
	село Талдыкуль 644 гектар	Крупный рогатый скот	191		15	2865	560
		Овца, коза	218		3	654
		Лошадь	18		21	378
		Верблюд	-		24, 5	-
	село Аккайын 162 гектар	Крупный рогатый скот	64		15	960	133
		Овца, коза	115		3	345
		Лошадь	-		21	-
		Верблюд	-		24, 5	-
5	Сарайчиковский сельский округ	-	-		-	15183	2963	-12220
	село Сарайшык 3159 гектар	Крупный рогатый скот	424		15	6360	2963
		Овца, коза	1555		3	4665
		Лошадь	31		21	651
		Верблюд	-		24 5	-
	Старый Сарайчик	Крупный рогатый скот	117		15	1755
		Овца, коза	556		3	1668
		Лошадь	4		21	84
		Верблюд	-		24 5	-
6	Жалғансайский сельский округ	-	-		-	14061	1479	-12582
	село Жалгансай 1650 гектар	Крупный рогатый скот	489		15	7335	1479
		Овца, коза	1612		3	4836
		Лошадь	90		21	1890
		Верблюд	-		24 5	-
7	Баксайский сельский округ	-	-		-	93355	35440	-57915
	село Тандай 15523 гектар	Крупный рогатый скот	1364		15	20460	14979
		Овца, коза	4902		3	14706
		Лошадь	235		21	4935
		Верблюд	274		24, 5	6713
	село Есмахан 2543 гектар	Крупный рогатый скот	377		15	5655	2512
		Овца, коза	2006		3	6018
		Лошадь	193		21	4053
		Верблюд	206		24, 5	5074
	село Коздикара 6821 гектар	Крупный рогатый скот	598		15	8970	6769
		Овца, коза	2167		3	6501
		Лошадь	109		21	2289
		Верблюд	127		24, 5	3111, 5
	село Томан 11257 гектар	Крупный рогатый скот	157		15	2355	11180
		Овца, коза	261		3	264
		Лошадь	57		21	1197
		Верблюд	43		24, 5	1053, 5
8	Ақтогайский сельский округ	-	-		-	19035	9468	-9567
	село Актогай 7915 гектар	Крупный рогатый скот	373		15	5595	7768
		Овца, коза	627		3	1881
		Лошадь	66		21	1386
		Верблюд	52		24, 5	1274
	село Атамбаев 580 гектар	Крупный рогатый скот	49		15	735	567
		Овца, коза	299		3	897
		Лошадь	-		21	-
		Верблюд	-		24, 5	-
	село Кенорис 580 гектар	Крупный рогатый скот	75		15	1125	567
		Овца, коза	276		3	828
		Лошадь	71		21	1491
		Верблюд	9		24, 5	220, 5
	село Бала Ораз 579 гектар	Крупный рогатый скот	47		15	705	566
		Овца, коза	393		3	1179
		Лошадь	48		21	1008
		Верблюд	29		24 ,5	710, 5
9	Алгинский сельский округ		-		-	23937	3957	-19980
	село Алга 4785 гектар	Крупный рогатый скот	744		15	11160	3957
		Овца, коза	2306		3	6918
		Лошадь	202		21	4242
		Верблюд	66		24, 5	1617
10	Испульский сельский округ		-		-	24720	19997	-4723
	село Есбол 7349 гектар	Крупный рогатый скот	270		15	4050	7278
		Овца, коза	792		3	2376
		Лошадь	75		21	1575
		Верблюд	4		24, 5	98
	село Ортақшыл 12272 гектар	Крупный рогатый скот	463		15	6945	12087
		Овца, коза	1009		3	3027
		Лошадь	126		21	2646
		Верблюд	18		24 5	441
	село Енбекшил 653 гектар	Крупный рогатый скот	117		15	1755	632
		Овца, коза	159		3	477
		Лошадь	26		21	546
		Верблюд	32		24, 5	784
11	Акжаикский сельский округ		-		-	25204	9656	-15548
	село Акжайык 9961 гектар	Крупный рогатый скот	916		15	13740	9656
		Овца, коза	1915		3	5745
		Лошадь	165		21	3465
		Верблюд	92		24, 5	2254

Нет необходимости в пастбищах для перераспределения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища.

4. Разработка схемы обращения пастбища в целях эффективного использования отдаленных пастбищ

Площадь пастбищ Махамбетского района полностью обеспечивает поголовье скота. Вообще, на практике научно доказанно, что годовой баланс кормов составляет 60-70 процентов фуража. Для того, чтобы пастбища вокруг сел отдышались, отдохнули, следует использовать сезонные пастбища путем традиционных выездов. На дальних сезонных пастбищах следует пасти скот на заранее установленных участках. А также, самое главное, с научной точки зрения и в рамках закона необходимо формирование скота на пастбищах, богатых полезными веществами и легко усваиваемых природных пастбищах. Эффективное использование пастбищ производится путем чередования его различных схем. Под пастбищеоборотом понимается система мер, направленная на улучшение природных пастбищ от одного года или повторяющаяся через несколько лет без снижения его продуктивности. Например, в нашей области можно организовать полевой и песочный выпас скота и использование пастбищ, чередуя в годовом круге 4 сезона. В 1 год – весной, во 2 год – осенью, в 3 год – летом, в 4-зимой, весной. Так, пастбища используются в зависимости от условий геоботаники, водоснабжения. Это как пример. В целом, применение пастбищеоборота и системы использования окружения, чередование по сезонам, позволяет сохранить продуктивность растений.

Максимально удобное для пастбищ Буденевские, Жарсуатские сельские округа с распространенной полынью и различными травами – во все сезоны, по порядку, ежегодный выпас скота с составлением 4-поясного пастбищеоборота.

Каждый загон должен быть использован только в течение одного сезона, если участок используется весной, в следующем году этот участок должен использоваться летом, а в следующем году – осенью. Только в этом случае растительность пастбищ может дать семена и изношенные участки могут восстановить прежнюю производительность.

А также, в условиях пустынных и полупустынных пастбищ можно предложить следующие схемы переходных пастбищ и сенокосооборотов. Для восстановления способностей роста трав изношенных пастбищ благоприятно использовать трехлетний переходный пастбищный и сенокосный оборот.

В 1 год- травы засеиваются массово или дополнительно, расслабляются;

во 2 год- травы расслабляются или вырубаются (после созревания семян трав);

в 3 год- скот пасется или повторяется в четырехгодичной последовательности, размещенный в обороте в предыдущих годах;

в 3-4 годы- скот пасется.

Для коренного улучшения пастбищ рекомендуется выращивать изень, ячмень, пырей, полынно подобные аридные культуры. Эти растения хорошо переносят засушливость воздуха и почвы, в самые засушливые годы приостанавливают свой рост и развитие, а при выпадении осадков быстро используя влагу, начинают оперативно развиваться, что будет очень важным в природных условиях всех районов. Здесь большой резерв размножения кормовых растений.

В таком порядке, можно сделать пяти-шести годовой пастбищеоборот и площадь выпаса скота изменится в зависимости от производительности травы, стабильности, роста поголовья скота.

5. Заключение

Развитие животноводческой отрасли в стране связаны в первую очередь с постоянным налаживанием кормовой базы и его укреплением. Основным составом кормов скота является травянистость пастбищ. В соответствии с требованиями Закона организация эффективного использования земель в районе, требует нескольких мероприятий в системе управления, планирования. Сегодня вопросы рационального и устойчивого управления пастбищными ресурсами актуальны. О необходимости возрождения отечественного животноводства, с учетом исторически сложившихся традиций, а также научно-технического управления отметил Глава государства в Стратегии "Казахстан-2050".

Одним словом в настоящем плане предусмотрены конкретные меры, регулирующие аккуратное использование природных пастбищ для развития животноводства в районе. Если в районе наладить эффективное использование пастбищных угодий, можно повысить поголовье скота, производимого им молока, мяса и других продуктов.

Приложение 1 к плану по управлению пастбищами и их использованию Махамбетского района на 2017-2018 годы

Приложение 2 к плану по управлению пастбищами и их использованию Махамбетского района на 2017-2018 годы

Схема размещения на отгонных пастбищах поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, не обеспеченных пастбищами, расположенных в пределах село Махамбет и сельских округах Махамбетского района