ИПС "Әділет"

Индер ауданының жайылымдарды басқару және пайдалану жөніндегі 2018-2019 жылдарға арналған жоспарын бекіту туралы

Атырау облысы Индер аудандық мәслихатының 2017 жылғы 2 қарашадағы № 150-VI шешімі. Атырау облысының Әділет департаментінде 2017 жылғы 24 қарашада № 3994 болып тіркелді. Күші жойылды - Атырау облысы Индер аудандық мәслихатының 2018 жылғы 30 қаңтардағы № 178-VI шешімімен

Ескерту. Күші жойылды - Атырау облысы Индер аудандық мәслихатының 30.01.2018 № 178-VI шешімімен.

"Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңының 6-бабына, "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңының 8, 13 баптарына сәйкес аудандық мәслихат ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Индер ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2018-2019 жылдарға арналған жоспары қосымшаға сәйкес бекітілсін.

2. Осы шешімнің орындалуын бақылау аудандық мәслихаттың экономикалық даму, бюджет, қаржы, шағын және орта кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясына (С. Құлғалиев) жүктелсін.

3. Осы шешім әділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді, ол алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Аудандық мәслихаттың кезектен тыс ХVIIІ сессиясының төрағасы	Ө. Оразғалиев
Аудандық мәслихат хатшысы	Б. Сапаров

	Индер аудандық мәслихатының 2017 жылғы 2 қарашадағы № 150-VI шешімімен бекітілген
	Индер аудандық мәслихатының 2017 жылғы 2 қарашадағы № 150-VI шешіміне қосымша

Индер ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі
2018-2019 жылдарға арналған
ЖОСПАРЫ

Индербор кенті, 2017 жыл

Кіріспе

Индер ауданында, жалпы еліміздегі сияқты бүгінге дейін ауылшаруашылығы саласындағы жер қатынастары, негізінен Қазақстан Республикасының Жер кодексі мен "Шаруа немесе фермер қожалықтарының қызметі туралы" Заңымен реттелген болатын. Енді, биылдан бастап жайылымдық алқапты пайдалану құқықтық қатынастары "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңмен (бұдан әрі -Заң) басқарылып, ұйымдастырылатын болады. Заңда, еліміздегі жайылымдық жерлерді тиімді пайдалануды реттеуде, жергілікті атқарушы органдар мен шаруашылық жүргізуші ұйымдардың жұмысты ұйымдастыру, басқару, жоспарлау жүйесіне қатысты іс-шаралар айқындалған. Жұмысты жүйелі түрде жүргізуге нормалар белгіленіп, нақтыланған.

Индер ауданы көлемі 1087,596 гектар жерді құрайды, оның 980,201 гектары жайылым алқабы болып есептеледі. Бүгінде осы жайылымдық жерлердің 343,208 мың гектары қана қолданыста, ал 65,0 пайызы түрлі себептермен пайдаланылмағандықтан босалқы жерлер санатында.

Қазірде аудандағы 6 ауылдық округ, 1 кент, мал шаруашылығымен айналысатын 9 жауапкершілігі шектеулі серіктестік, 338 шаруа қожалықтары жұмыс жасайды және көптеген отбасылар мал ұстап, өнімдерін өз игіліктеріне жаратып отыр. Оларда 65641 бас қой мен ешкі, 12649 бас мүйізді ірі қара, 2355 бас жылқы, 1745 бас түйе малы бар. Осы малдың 60 пайызға жуығы ауыл маңындағы жайылымда бағылуда. Әр мал басына белгіленген норматив бойынша пайдаланып отырылған жайылым көлемін есептесек, онда малды бір жерге қайталап жая берген болып саналады. Бұл шөптердің сиреуіне және мал тұяқтарымен жердің беткі қабаттарының бұзылуына, яғни жерді эрозияға ұшыратады. Мұндай "тұяқкесті", яғни тапталған жайылымдар ауданда жүздеген гектарды алып жатыр. Әсіресе, жайылымдардың тарлығынан эрозияға ұшырап шаңы шыққан, тақыр жерлер негізінен елді мекендер мен малды суаратын аймақтарда көп орын алады.

Осы жоспардың негізгі мақсаты, қоршаған ортаның экологиялық жағдайын бүлдірмеу үшін, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 14 сәуірдегі № 3-3/332 "Жайылымның жалпы алаңы жүктемесінің шекті рұқсат етілетін нормасын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11064 болып тіркелген, 2015 жылғы 5 маусымда "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде жарияланған) бұйрығы негізінде аудан көлеміндегі жайылымдарды түгелдей, мал түріне қарай бекітілген нормаға сәйкес пайдалануына талдау жасап, ауданда жаңа Заңдағы қойылған талаптарға сәйкес, жайылымдарды қалпына келтіру, түбегейлі жақсарту, сақтау, тың жерлерді игеру, ұтымды пайдалану жұмыстарын жургізу. Сонымен қатар, жыл мезгілдеріне және пайдалану кезеңдеріне қарай, ауылдық округтердегі тұрғындардың малдарын маусымдық және шалғай жайылымдарға біріктіріп, топтастырып шығарып жаюды ұйымдастыру жайылымдарды тиімді пайдаланудың, малдың жағдайын табудың, жайылым эрозиясын болдырмаудың негізгі жолы. Заң еліміздегі жайылымдар инфрақұрылымдарын жақсартуға, жайылым жерлердің тозуын болдырмауға, олардың қоршаған орта экожүйесіндегі экологиялық тұтастығын сақтауға бағыттайды. Сондай-ақ, экологиялық таза мал өнімдерін арттыру мәселелерін қарастырады.

1. Аудандағы жер санаттары және олардың көлемі

Аудан шөл-шөлейтті аймақ зонасына жатады. Топырағы ащы, ылғалы аз, жері сорлы. Өсетін шөптер негізінен жусан, жусан-бүйіргенді, сұр-жусанды және жусан тұқымдастар, ащы жерлерге көкпек, ебелек, бұйырғын, адыраспан өссе, құмды жерлерге қияқ, еркек, қияқ боз, селеу, тағы басқа шөптер өседі. Кей жылдары, көктем ылғалды, жылы болғанда сәуірдің ортасынан бастап эфемерлер (мортық, қоңырбас, сіңбірік, мысық құйрық) сияқты шөптер өсе бастайды. Бұл шөптер бір жарым айларда қурай бастайды. Жайылымды тиімді пайдалану, оның тозуына жол бермеу, әр малдың жақсы жейтін шөбіне қарай орналастыруға да байланысты.

№	Жер санаттарының атауы	көлемі, мың гектар	оның ішінде
№	Жер санаттарының атауы	көлемі, мың гектар	жайылым	суландырылғаны
1	Ауылшаруашылығы мақсатындағы жерлер	349,254	343,208	118,529
2	Елдi мекендердiң жерлері	61,294	56,712	44,665
3	Өнеркәсіп, көлік, байланыс, қорғаныс және басқа да ауыл шаруашылықтық емес жерлер	1,71	-	-
4	Ерекше қорғалатын табиғи аумақтық жерлер	4-	-	-
5	Орман қорының жерлері	15,361	3,401	3,313
6	Су қорының жерлері	14,522	-	-
7	Босалқы жерлер	644,939	576,702	278,968
	Барлығы:	1087,08	980,023	445,475

Кесте де көрсетілгендей, аудан территориясы табиғи географикалық орналасуына байланысты алты жер санатына бөлінген. Бұл санаттардағы жерлер өз мақсаттарына сәйкес пайдалануда.

Ал, аудан жайылымдарына жалпы, сипаттама жасайтын болсақ, олардың өнімділігі тұрақты емес, жауын-қардың аз-көптігіне қарап, әр жылдарда өзгеріп отырады. Шөбінің өнімділігі, жылдың ауа райының жағдайына қарай, гектарына 1,0 центнерден 3 центнерге дейін болады. Жайылым шөбінің аздығы және маусымдап пайдаланылатын жайылымдардың бытыраңқылығынан, малды алыстағы көктемгі, жазғы және күзгі-қысқы жайылымдарға жаюды керек етеді. Кей жылдары қыстың жұмсақтығына қарай, шаруашылық құрылымдардың малдары көбінесе жайылымда болады.

Аудан жері көлемінің 90 пайызы жайылымдық жер (жалғанды 1 қосымша). Бүгінде соның 35 пайызы ғана қолданыста немесе 343,208 мың гектары ғана игерілген. Егерде, осы қолданыстағы жайылымды пайдалануды талдайтын болсақ, оның 266,1 мың гектары 338 шаруа қожалықтарында, 77,108 мың гектарын мемлекеттік емес ауылшаруашылығы құрылымдары иемденіп отыр. Ауданда біршама жалға алынған жайылымдар пайдаланбай, малдарын елді мекендер маңындағы жерлерде ұстауда. Мысалы, жер учаскесін мал басына шаққанда өз деңгейінде пайдаланбай отырған "Жарсуат" ӨК (50 мың гектар), жерлерін келісім бойынша жоғарыда аталған Заңның баптарына сүйене отырып, уақытша пайдалану көзделіп отыр.

Елді мекендердің жерлері санатына қарасты 56712 гектар жайылым алқабының 44665 гектары ғана суландырылған, яғни бұл жер өз мақсатында толық пайдаланылмай отыр. Ал, босалқы жердегі 576702 гектар жайылымның 278968 гектары немесе 48 пайызы ғана суландырылған. Орман қоры жерінде 3,4 мыңдай гектар жайылым алқабы бар. Міне, осы жерлерді де қолданыстағы жер пайдалану заңдылықтарына сәйкестендіріп, мал азығы қажеттілігіне игеру жолдарын ойластыру қажет.

Ауданда табиғи жайылымдарының маусымдық сипаты анық байқалады. Олардың климат жағдайына байланысты, орташа алғанда, 15 миллион центнер жем-шөптік бірлікке тең қоры бар, соның ішінде жазғы маусым үлесі 20-25 пайызы, көктемгі-күзгі маусым үлесі 45-50 пайызы және қысқы маусым үлесі 25-30 пайызы келеді. Қазірде бұрынғы кеншарлардың малдары жайылған жайылым учаскелерінің едәуір бөлігі түрлі себептермен толық пайдаланылмайды. Елді мекенді жерлердегі тұрғындардың қолында біршама малы бар. Жеке меншік иелері, кейбір шаруа қожалықтары малдарын шалғай, құнарлы жайылымдарға шығаруға, жайылым ауыстырып отыруға көңіл бөлмейді. Қысы жазы бір орында отырудың әсерінен, жер тозып, мал азықтық өсімдіктердің түрі азайып, жайылымдар шаруашылық айналымынан шығып, эрозияға ұшырауда.

2. Аудан көлеміндегі жайылымдарды тиімді пайдалану

Ауданда 6 ауылдық округ, 1 кент орналасқан. Негізінде, ауылдық округтерде төрт түлік малдың басым көпшілігі ауылда қолда ұсталып, жылына алты- жеті ай бойы ауыл маңында жайылады, яғни мал ауылдан 2-3 километрден қашыққа ұзамайды. Қазірде бұл жерлердің басым бөлігі іс жүзінде бүлінген, әрі тозған. Себебі, халықтың жеке ауласындағы мыңнан астам малы мен алыс жайылымға көшпейтін шаруа қожалықтарының малдары осы жерде ұсталады, тиісінше бұл аймақтағы малдың тығыздығы қолданыстағы шектеулі мөлшерден (нормативтен) бірнеше есе жоғары.

Аудан көлеміндегі жайылым пайдаланудың қазіргі жағдайы

№	Елді мекендер	Жер көлемі, гектар	Оның ішінде
№	Елді мекендер	Жер көлемі, гектар	жайылым	пайдаланыста	пайызы
1	Индербор кенті	5012	4150
2	Елтай ауылдық округі	9246	8577
3	Есбол ауылдық округі	12241	11832
4	Өрлік ауылдық округі	12138	10389
5	Көктоғай ауылдық округі	8000	7835
6	Бөдене ауылдық округі	5389	4944
7	Жарсуат ауылдық округі	9268	8985
Барлығы		61294	56712

Кестеде көрсетілгендей, іс жүзінде қолда бар 980023 гектар жайылымдық алқаптың 35 пайызы, немесе 343,208 мың гектары мал жаюға қолданылып отыр. Бұл жерлердің көбі ауыл маңына жақын орналасқан, ал кейбір жайылымдық жерлер белгісіз себептермен тиімсіз пайдаланылуда.

Ауыл шаруашылығын жекешелендіру кезінде ауылдан шалғай жатқан бұрынғы совхоздардың жайылымдары бос қалды, олардың орнында қалғаны жауапкершілігі шектеулі серіктестікке, өндірістік кооперативтерге өтіп кетсе немесе қыстақтарында отырып қалған, немесе шаруа қожалығын құрған малшылар есепсіз алып алған болуы мүмкін. Осындай жағдайларда, кейбір ауылдық округтерде жайылым жетіспеушілігінің күрделеніп бара жатқандығы байқалады. Ал аудан бойынша жоғарыда айтылғандай, жайылымның жартысынан көбі пайдаланылмай жатыр.

Қазіргі уақытта, ауыл аумағындағы жайылымды пайдалану тәртібінің сақталмауынан және малды шамадан тыс көп шығаруынан, күтілмеуінен, мал азықтық өсімдіктер қоры жылдан-жылға азая беруде. Мұның салдарынан, ондай жайылымдарды мал жемейтін шөптер есекмия, итсигек, адыраспан, шоғайна сияқты тағы басқа ірі сабақты өсімдіктер басып барады.

Сондықтан, қазіргі кезеңде малы көп елді мекендерге малдарын бағу үшін суаратын суы бар шалғай жайылымдарда бағуды және оны 2 учаскеге бөліп ұйымдастыру қажет деп жоспарлап отырмыз. Оларды кезектестіріп пайдалану, яғни ауыстырып пайдалану (1 учаске-бірінші жылдың алғашқы жаю кезеңінде, 2 учаске-жаю кезеңінің ортасынан аяғына дейін пайдаланылады) өсімдікті қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Бұл қарапайым ғана жайылым айналымы жеке меншік иелерінің өрістерін жаңарту қажет екендігіне көздерін жеткізіп, жерді одан әрі маусымдық пайдалануға жол ашады деген ойдамыз.

Жалпы, ғылыми тұрғыда негізделген тәжірибеде жайылымдардың өнімділігін ұзақ жылдар сақтау үшін жайылым пайдаланушылар үш негізгі талапты ескеру қажет:

1) Жайылым учаскесінде малдың мөлшерлі санын сақтау;

2) Жайылымды пайдаланып болғаннан кейін жалпы өнімнің 30-40 пайызы сақталуы тиіс.

Жайылымда мал жайылып болғаннан кейін, өсімдіктің биіктігі 4-5 сантиметр болуы қажет. Себебі, аласа өсімдіктің мал түгелге жуық жапырағын жеп қояды да, қысқа қарай олардың қоректік заттар қоры аз қалады.Кейде қыста үсіп кетеді, ал аман қалғандары көктемде қайта көктегенмен оттық сапасы нашар болады;

3) Мал жаю мерзімін қатаң сақтау. Мал жаюды көктемде, шамамен, көп жылдық шөптер бой көтеріп, олардың көбі түктену (астық тұқымдастар), енді біреулері бұтақтану (жартылай бұталар) кезеңіне жеткен соң 10-12 күннен кейін бастау керек.

Осы ережелерді сақтамау жайылым өнімінің келер жылы күрт төмендеуіне әкеп соғады. Дегенмен де, түрлі себептермен жайылым оты мөлшерінің жыл бойы талай өзгеріске түсетіні белгілі.

Бүгінде, жалпы жайылым мен шабындықтардағы өсімдіктердің геоботаникалық құрамы түбірімен өзгерді. Мұндай жағдай жерді мелиорациялауды басқа да агротехникалық шараларды жүргізуді қажет етеді. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіру керек қылатын, мықтап тозған жайылымдар үшін ауыспалы жайылым, тәсілін ғылыми негізде жүргізген жөн.

Аудан көлеміндегі малдәрігерлік – санитариялық обьектілер туралы мәлімет

№	Елді мекендер	Мал дәрігерлік пункттері	Мал тоғыту орындары	Қолдан ұрықтандыру пункттері	Мал қорымдары
№	Елді мекендер	Мал дәрігерлік пункттері	Мал тоғыту орындары	Қолдан ұрықтандыру пункттері	жоспарланғаны	салынғаны
1	Индербор кенті	1	-	1	1	1
2	Елтай ауылдық округі	1	-	1	1	1
3	Есбол ауылдық округі	1	-	1	1	1
4	Өрлік ауылдық округі	1	-	1	1	1
5	Көктоғай ауылдық округі	1	-	1	1	1
6	Бөдене ауылдық округі	1	-	1	1	1
7	Жарсуат ауылдық округі	1	-	1	1	1
	Барлығы:	7	-	7	7	7

Аудандағы малдәрігерлік пункттер толық мал дәрігері мамандарымен толықтырылған, толықтай жабдықталған (компьютер, тоназытқыш, қажетті саймандары). Ауылдық округтер бойынша мал жайылымға шығар алдындағы жылма – жылғы жоспарланған эпизоотияға қарсы іс-шаралар жоспары, мал дәрігерлік алдын-ала егу, аллергиялық және серологиялық тексеру жұмыстары толық орындалып келеді. Ауыл маңындағы жайылымдарда малдәрігерлік тексерістен өтіп отырады. Кестеде көрсетілген округтерде мал тоғыту орындары белгіленбеген, алдағы уақытта жүргізілетін эпизотиялық шаралар ретінде қараған жөн. Ауылдық округ орталықтарында талапқа сай, биотермиялық шұңқырлар, яғни мал қорымдары бар.

Мал арасында инфекцияның таралуына оларды қалай болса солай күтіп-бағу, шағылыстыруда, төлдетуге, мал денсаулығына бақылаудың жоқтығы, малды біріктіру, топтау ережелерінің бұзылуы тағы басқасына әкеп соғады. Сондықтан, малды күтіп-бағып жайылымды пайдаланудың мал дәрігерлік - санитарлық және зоогигиеналық ережелерін қатаң сақтау қажет. Ауру шыққан жерлерде малдарға вакцинация жасау, дезинфекциялау, дератизациялау жұмыстарын жүргізу тиіс.

Мал және әдейі ауланып жойылған қаңғыбас иттер, мысықтар өлекселері арнайы мал қорымдарына тасталады.

3. Елді мекенді жерлердегі жайылымдарды маусымдық пайдалануды ұйымдастыру

Ауданда 13 елді мекен бар. Олардың барлық жер көлемі 61,295 мың гектар, оның 56,712 мың гектары жайылым. Ал, осы жайылымды елді мекендердегі жеке қожалықтар малының әр басына тиісті мөлшер бойынша есептегенде өте аз. Мысалы Индербор кентінде 1488 бас ірі мүйізді қара, 3446 бас қой мен ешкі, 281 бас жылқы, 33 бас түйе малы бар. Осы малдарға тиісті мөлшер бойынша 42 774 гектар жайылым оты қажет, ал кенттің өзінде 5012 гектар, яғни 37762 гектар жайылым жетіспейді. Сондықтан, әрбір отбасындағы қүнделікті қолданыстағы мал басынан басқа малдарды түріне қарай мал дәрігерлік талаптарға сәйкес біріктіріп, босалқы жердегі жайылымға шығарып бағуды ұйымдастыру жоспарланып отыр. Әрине, ауыл тұрғындарының малдарын біріктіріп бағудың барлық қажетті жағдайы, яғни бағатын отбасының немесе бригаданың еңбек ақылары, тұрмыстық, әлеуметтік мәселелері түгелдей шешілуі керек. Бұл қадам, Елбасының тапсырмасына сәйкес, кооперативтерге бірігудің бір қадамы болмақ. Ал шаруа қожалықтарыдың малына жетіспейтін жайылымдар қосымша жалға жер алып, жер көлемін кеңейту жолымен шешіледі ( жалғанды 2 қосымша).

Мысалы, ұсынылып отырған жоспарға сәйкес, Есбол ауылдық округі бойынша жетіспейтін 49139 гектар жайылым алқабы округке қарасты шалғайдағы Бағырлай каналы, Жамансай, Жалаңаш жар, Ескендір, Тайшық учаскелерін пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі. Көктоғай ауылдық округінің тұрғындарына жетіспейітін жайылым алқабын Қарасу, Жылқыбай, Бөлекбай, Бәкібас учаскелерін пайдалану арқылы шешу жоспарланып отыр.

Кестеде көрсетілген тәртіп бойынша ауылдық округтерге жетіспетін жайылымдар мәселесін шешу жоспарлануда.

Индер ауданы елді мекендеріндегі тұрғындардың малдарын жайылымдармен қамтамасыз етілуі

№	Елді мекендер атауы	Мал түрлері	Мал басы	Мөлшерлі жайылым, гектар		Елді мекендер шекарасындағы жайылым, гектар	Қамтылуы+, -	Мал шығаратын жайылым атауы
№	Елді мекендер атауы	Мал түрлері	Мал басы	Басына	барлығы	Елді мекендер шекарасындағы жайылым, гектар	Қамтылуы+, -	Мал шығаратын жайылым атауы
1	2	3	4	5	6	7	8	9
2	Индербор кенті	-	-	-	-	4150	-38624
	Индербор кенті 5012 гектар				42 774
		Мүйізді ірі қара	1488	18	26 784
		Қой, ешкі	3446	3	10 338
		Жылқы	281	18	5 058
		Түйе	33	18	594
3	Елтай ауылдық округі	-	-	-	66096	8577	-57519
	Елтай ауылы 7246 гектар				43743	6577
		Мүйізді ірі қара	1681	18	30258
		Қой, ешкі	3163	3	9489
		Жылқы	126	18	2268
		Түйе	96	18	1728
	Аққала ауылы 2000 гектар				22353	2000
		Мүйізді ірі қара	807	18	14526
		Қой, ешкі	1739	3	5217
		Жылқы	100	18	1800
		Түйе	45	18	810
4	Есбол ауылдық округі	-	-	-	61380	11832	-49548
	Есбол ауылы 10241 гектар				49593	9832
		Мүйізді ірі қара	706	18	12708
		Қой, ешкі	9409	3	28227
		Жылқы	249	18	4482
		Түйе	232	18	4176
	Ынтымақ ауылы 2000 гектар				11787	2000
		Мүйізді ірі қара	203	18	3654
		Қой, ешкі	2357	3	7071
		Жылқы	29	18	522
		Түйе	30	18	540
5	Өрлік ауылдық округі	-	-	-	159765	10389	-149376
	Өрлік ауылы 12138 гектар	Мүйізді ірі қара	3187	18	57366
		Қой, ешкі	27503	3	82509
		Жылқы	598	18	10764
		Түйе	507	18	9126
6	Көктоғай ауылдық округі	-	-	-	56301	7835	-48466
	Көктоғай ауылы 8000 гектар	Мүйізді ірі қара	1267	18	22806
		Қой, ешкі	6215	3	18645
		Жылқы	447	18	8046
		Түйе	378	18	6804
7	Бөдене ауылдық округі	-	-	-	31047	4944	-26103
	Бөдене ауылы 5389 гектар	Мүйізді ірі қара	880	18	15840
		Қой, ешкі	2501	3	7503
		Жылқы	266	18	4788
		Түйе	162	18	2916
8	Жарсуат ауылдық округі	-	-	-	81636	8985	-72651
	Жарсуат ауылы 8868 гектар				39978	8585
		Мүйізді ірі қара	857	18	15426
		Қой, ешкі	5580	3	16740
		Жылқы	205	18	3690
		Түйе	229	18	4122
	Құрылыс ауылы 100 гектар				26043	100
		мүйізді ірі қара	961	18	17298
		Қой, ешкі	2267	3	6801
		Жылқы	48	18	864
		Түйе	60	18	1080
	Қызылжар ауылы 100 гектар				4518	100
		мүйізді ірі қара	181	18	3258
		Қой, ешкі	420	3	1260
		Жылқы	0	18	0
		Түйе	0	18	0
	Ақтан ауылы 100 гектар				1434	100
		мүйізді ірі қара	50	18	900
		Қой, ешкі	178	3	534
		Жылқы	0	18	0
		Түйе	0	18	0
	Кетебай ауылы 100 гектар				9663	100
		мүйізді ірі қара	381	18	6858
		Қой, ешкі	863	3	2589
		Жылқы	6	18	108
		Түйе	6	18	108

Жайылымы жоқ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарға қажеттілік жоқ.

4. Шалғайдағы жайылымдарды тиімді пайдалану мақсатында жайылым айналымы схемасын жасақтау

Индер ауданының жайылым алқабы қазіргі мал басын толықтай қамтамасыз етеді. Ғылыми дәлелденген тәжірибеде, жемшөптің жылдық балансында жайылымдылық мал азығы 60-70 пайыз құрайды. Ауыл маңындағы өрістерді тыныстандырып, демалдыру үшін маусымдық жайылымдарды көшпелі жолмен дәстүрлі пайдаланған жөн. Маусымдап пайдаланылатын далалық жайылымдарға малды, күні бұрын белгіленген учаскелерге бөліп, алмастырып жаю керек. Сондай-ақ, ең бастысы, малдың пайдалы заттарға бай, жеңіл сіңірілетін табиғи жайылымдарға қол жеткізудің амалдарын ғылыми тұрғыдан және заң шеңберінде реттелетін жағдайда қалыптастыру қажет.

Жайылым отын тиімді пайдалану, оны пайдалану мерзімінің түрлі схемасын кезектестіру жолымен жүргізіледі. Жайылым айналымы дегеніміз, табиғи жайылымдарды бір жылдан немесе бірнеше жылдан соң қайталанатын және оның өнімділігін төмендетпей, жақсартуға бағытталған шаралар жүйесі болып табылады. Мәселен, біздің облыс жағдайында далалық және құм жайылымдарын пайдалануды мал жаю маусымын 4 жылдық жайылым айналымында кезектестіре отырып ұйымдастыруға болады. 1 жылы - көктемде, 2 жылы - күзде, 3 жылы - жазда, 4 жылы - қыста, көктемде. Осылай жайылымның геоботаникалық, сумен қамтылу жағдайларына қарай пайдаланылады. Бұл үлгі ретінде. Жалпы, жайылым айналымын қолдану және қоршап пайдалану жүйесі, маусым - маусым бойынша кезектестіруге, өсімдіктердің өнімділігін сақтауға мүмкіндік береді.

Бөдене, Жарсуат ауылдық округтеріндегі кең таралған жусан мен әртүрлі шөптерден тұратын жайылымдар үшін барынша қолайлысы - жыл сайын ретімен, жылдың барлық маусымында мал жайып, кезек-кезек 4-белдеулі жайылым айналымын жасау. Әрбір загон, яғни малды қоршап бағатын учаскелер жыл бойы тек бір маусым пайдаланылуы тиіс, егер учаске көктемде пайдаланылса, келесі жылы бұл учаске - жазда, ал келесі жылы-күзде пайдаланылуы тиіс. Тек осы жағдайда ғана жайылымдық өсімдіктердің тұқым тастауы мүмкін және азып тозған учаскелер бұрынғы өнімділігін қалпына келтіре алады.

Сондай-ақ, ауданның шөл және шөлейт жайылымы жағдайында ауыспалы жайылым–шабындық айналымының мынадай да схемаларын ұсынуға болады. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіруді керек қылатын, мықтап тозған жайылымдар үшін үш жылдық ауыспалы жайылым шабындық айналымын пайдалану қолайлы.

1 жылы-шөптер жаппай немесе үстеп егіліп, тынықтырылады;

2 жылы –тынықтырылады немесе шөбі кем (сепкен шөптердің дәні піскеннен кейін) шабылады;

3 жылы-мал жайылады, немесе төрт жылдық айналымда, алдыңғы жылдары жоғарыдағы ретпен қайталанады;

3-4 жылдары мал жайылады.

Жайылымдарды түбірлі жақсарту үшін изен, терескен, бидайық, жусан тәрізді аридті дақылдар өсіру ұсынылады. Бұл өсімдіктер ауа және топырақ қуаңшылығын жақсы көтереді, ең қуаң жылдары өз өсуі мен дамуын тоқтата тұрады, ал жауын-шашын болған кезде ылғалды тез пайдаланып, жедел дами бастайды, бұл біздің жалпы барлық аудандардың табиғи жағдайында өте маңызды болады. Мал азықтық өсімдіктерді көбейтудің мол резерві осында.

Осындай ретпен, бес-алты жылдық жайылым айналым жасауға болады және мал жайылатын жердің аумағы, шөптің өніміне, тұрақтылығына, мал басының өсуіне қарай өзгереді.

5. Қорытынды

Елімізде мал шаруашылығы саласын дамыту бірінші кезекте, жемшөп қорын тұрақты жолға қойып және оны нығайтып отыруға байланысты. Мал азығының негізгі құрамы жайылым оты болып табылады. Заңның талаптарына сәйкес, ауданда жайылымдық жерлерді тиімді пайдалануды ұйымдастыру, жоспарлау, басқару жүйесіне қатысты біршама іс- шараларды жүргізуді қажет етеді. Жайылымдық ресурстарды ұтымды және тұрақты басқару туралы мәселелер бүгінде өзекті. Бұл туралы Елбасы өзінің "Қазақстан-2050" Стратегиясында отандық мал шаруашылығын бұрыннан қалыптасқан тарихи дәстүрлерді және жаңа ғылыми техникалық басқаруды ескере отыра қайта жандандыру керек екенін атап өткен болатын.

Бір сөзбен, осы жоспарда ауданда мал шаруашылығы саласын дамыту үшін табиғи жайылымдарды ұқыпты пайдалануды реттейтін нақты шаралар көзделген. Егер, ауданда жайылымдық алқаптарды тиімді пайдалану жолға қойылатын болса, мал басын өсіруге одан өндірілетін ет, сүт тағы басқа да өнімдерді арттыруға болады.

-------------------------

Индер ауданының жайылымдарды басқару және пайдалану жөніндегі 2018-2019 жылдарға арналған жоспарына 1 қосымша

Индер ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2018-2019 жылдарға арналған жоспарына 2 қосымша

Индер ауданының Индербор кенті және ауылдық округтер маңында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмеген жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын шалғайдағы жайылымдарға орналастыру схемасы

Об утверждении плана по управлению пастбищами и их использованию Индерского района на 2018-2019 годы

Решение Индерского районного маслихата Атырауской области от 2 ноября 2017 года № 150-VI. Зарегистрировано Департаментом юстиции Атырауской области 24 ноября 2017 года № 3994. Утратило силу решением Индерского районного маслихата Атырауской области от 30 января 2018 года N 178-VI

Сноска. Утратило силу решением Индерского районного маслихата Атырауской области от 30.01.2018 N 178-VI.

В соответствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", со статьями 8, 13 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить план по управлению пастбищами и их использованию Индерского района на 2018-2019 годы согласно приложению.

2. Контроль за исполнением настоящего решения возложить на постоянную комиссию районного маслихата по вопросам развития экономики, бюджета, финансов, малого и среднего предпринимательства, сельского хозяйства (С. Кулгалиев).

3. Настоящее решение вступает в силу со дня государственной регистрации в органах юстиции, вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель внеочередной ХVIII сессии районного маслихата	У. Уразгалиев
Секретарь районного маслихата	Б. Сапаров

	Утверждено решением Индерского районого маслихата от 2 ноября 2017 года № 150-VI
	Приложение к решению Индерского районого маслихата от 2 ноября 2017 года № 150-VI

ПЛАН
по управлению пастбищами и их использованию
Индерского района на 2018-2019 годы

поселок Индербор, 2017 год

Введение

В Индерском районе, как и в стране в целом, земельные отношения в области сельского хозяйства были регламентированы в основном Земельным кодексом Республики Казахстан и Законом "О крестьянском и фермерском хозяйстве". Теперь, начиная с этого года, правовые отношения с использованием пастбищных угодий будут управляться и организовываться Законом Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" (далее–Закон). Законом определены мероприятия по регулированию рационального использования пастбищных угодий в стране, а также мероприятия местных исполнительных органов и хозяйствующих организаций относительно системы организации, управления и планирования на отдаленных и сезонных выпасах. Для проведения систематической работы установлены и уточнены нормы.

Площадь Индерского района составляет 1087,596 гектара земли, из них 980,201 гектара считаются как пастбищные долины. В настоящее время используется только 343,208 тысячи гектар пастбищных угодий, 65,0 процента земли в категории запаса из-за неиспользования. В настоящее время в районе 6 сельских округов, 1 поселок, где 9 товарищество с ограниченной ответственностью, 338 крестьянских хозяйства занимающихся животноводством и многие семьи содержат скот, продукцию используют для своих нужд. У них 65641 голов овец и коз, 12649 голов крупно рогатого, 2355 голов лошадей, 1745 голов верблюдов. Около 60 процентов этого скота пасутся на пастбище близ села. Если считать площадь используемых пастбищ по нормативам, установленным на каждый скот, то будет считаться, что скот пасли повторно в одном месте. Это приводит к уменьшению трав и вытаптывание копытами скота ведет к нарушению поверхностных слоев земли, то есть земля подвергается эрозии. Таких "вытоптанных" пастбищ в районе сотни гектаров. Особенно, из-за тесноты пастбищ, земли, подверженные эрозии и лысые места (солончаковые) в основном, занимают земли населенных пунктов и в зонах водопоя.

Поэтому основной целью этого плана в дальнейшем, чтобы не испортить экологическое состояние окружающей среды, на основании приказа Министра сельского хозяйства Республики Казахстан № 3-3/332 от 14 апреля 2015 года "Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ" зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 11064, опубликованный 5 июня 2015 года в информационно-правовой системе "Әділет"), является проведение анализа в соответствии с нормами, утвержденными в зависимости от вида скота, пастбищ сҰл, в целом района, проведение работ в соответствии с требованиями нового Закона по восстановлению пастбищ района, по их коренному улучшению, сохранению, освоению целинных земель, их рациональному использованию. Кроме того, основным путем предотвращения эрозии является объединение скота населения сельских округов в зависимости от времени года и периода использования пастбищ содействие организации эффективного использования пастбищ, улучшение состояния скота и пастбищ. Закон направлен на улучшение инфраструктуры пастбищ в нашей стране, предотвращение деградации пастбищ и сохранение экологической целостности их экосистем. А также рассматривает вопросы повышения экологической чистой продукции животноводства.

1. Категории земель и их объемы в районе

Площадь района относится к зонам пустыни-полупустыни. Почва соленая, маловлажная, земля солончаковая. В основном произрастают полынь, серая полынь, травы семейства полынных, в соленой почве произрастают рогач, солончаковый ежовник, гармала, в песчаной почве острец, ковыль, перистый ковыль и другие травы. В отдельные годы, когда весна теплая и влажная, с середины апреля начинают расти эфемерные травы (мортық, қоңырбас, сіңбірік, мысық құйрық). Эти травы начинают усыхать через месяц, полтора. Эффективное использование пастбищ, предотвращение его износа связано с размещением каждого скота в зависимости от его хорошо потребляемой травы.

№	Наименование категории земли	объем, тысячи гектар	из них
№	Наименование категории земли	объем, тысячи гектар	пастбище	орошаемые
1	Земли сельскохозяйственного назначения	349,254	343,208	118,529
2	Земли населенных пунктов	61,294	56,712	44,665
3	Земли промышленности, транспорта, связи, обороны и другие несельскохозяйственные земли	1,71	-	-
4	Особо охраняемые природные территориальные земли	-	-	-
5	Земли лесного фонда	15,361	3,401	3,313
6	Земли водного фонда	14,522	-	-
7	Запасы земли	644,939	576,702	278,968
	Всего:	1087,080	980,023	445,475

Как видно из таблицы, территория района в связи с природным географическим положением делится на шесть категорий земель. Эти категории земель используются в соответствии с их целями.

Если характеризовать в целом пастбища района, то их производительность непостоянна, меняется из года в год в зависимости от количества дождя и снега. Урожайность травы может варьироваться от 1,0 до 3 центнеров с гектара, в зависимости от погодных условий года. Малочисленность травы пастбищ и разобщенность используемых сезонных пастбищ требует выпаса скота в отдаленных весенних, летних и осенне-зимних пастбищах. В отдельные годы, в зависимости от мягкости зимы, скот хозяйственных структур чаще всего бывает на пастбищах.

А 90% объема земли района – пастбищные земли, и на сегодняшний день 35% из них – в использовании или только 343,208 тысяч гектара освоено (266,100 тысяч гектара – используется 338 подсобными хозяйствами, 77,108 тысяч гектара – негосударственными сельскохозяйственными структурами). На сегодня площадь пастбищных полей на запрасных землях района составляет 576,702 тысяч гектара, из них 7%, то есть 445,475 тысяч гектара земли обводнены. В районе не используют несколько арендованных пастбищ, а содержат животных на землях вблизи населенных пунктов. Например, руководствуясь статьями вышеназванного Закона, предусмотрено временное использование земель по согласованию неиспользуемых на должном уровне земельных участков ПК "Жарсуат" (50 тысяч гектар) из расчета на поголовье животных.

56712 гектаров пастбищ, относящихся к категории земель населенных пунктов, из них 44665 гектаров орошаемы , эта земля в полной мере в своих целях не используется. А на 576702 гектарах землях запаса 278968 гектаров пастбищ или только 48 процент орошаемы. На землях лесного фонда около 3,4 тысяч гектаров пастбищных угодий.

В районе ясно наблюдается сезонный характер природных пастбищ. В зависимости от климатических условий, есть фонд, в среднем равный 15 миллионам центнерам кормовых единиц, в том числе на летний сезон приходится 20-25 процентов, на весенне-осенний сезон приходится 45-50 процентов и на зимний сезон приходится 25-30 процентов. В настоящее время значительная часть участков бывших пастбищ не используется по различным причинам. У населения нескольких населенных пунктов на руках есть скот. Частные владельцы, некоторые крестьянские хозяйства не уделяют внимания на вывоз животных на плодородные пастбища, на перемену пастбищ. Из-за нахождения скота на одном месте и зимой и летом, земля изнашивается, уменьшаются виды кормовых растений, пастбища выходят из хозяйственного оборота, подвергаясь эррозии.

2. Рациональное использование пастбищ в районе

В районе расположены 6 сельских округов, 1 поселок. В основном, в сельских округах большинство животных содержатся на руках, в течение шести- семи месяцев в год пасутся в окрестностях села, то есть скот не отдаляется от села на дистанцию больше 1-2 километров. Сейчас практически большая часть этих земель повреждена, изношена. Потому что во дворах населения содержатся более тысячи животных и скот крестьянских хозяйств, не перекочевавших на выпас на дальние пастбища, соответственно плотность скота в несколько раз превышает размер (норматив), действующий в этом регионе.

Состояние использования пастбищ в районе в настоящее время

№	Населенные пункты	Объем земли, гектар	Из них
№	Населенные пункты	Объем земли, гектар	пастбища	В эксплуатации	процент
1	Поселок Индербор	5012	4150
2	Елтайский сельский округ	9246	8577
3	Есболский сельский округ	12241	11832
4	Орликовский сельский округ	12138	10389
5	Коктогайский сельский округ	8000	7835
6	Буденевский сельский округ	5389	4944
7	Жарсуатский сельский округ	9268	8985
Всего		61294	56712

Как показано в таблице, из имеющихся в наличии 2179974 гектаров пастбищных угодий практически 35 процентов или 343,208 тысяч гектаров применяются для выпаса скота. Большинство этих земель расположены вблизи сҰл, а некоторые пастбищные угодья по неизвестной причине используются неэффективно.

При приватизации сельского хозяйства отдаленные от сел пастбища бывших совхозов остались свободными, возможно тогда оставшиеся на их месте либо на их зимовке товарищества с ограниченной ответственностью, производственные кооперативы, либо скотники, создавшие крестьянские хозяйства, приобрели их без учета. В таких случаях в некоторых округах наблюдается усложнение недостаточности пастбищ. А по району, как было сказано выше, более половины пастбищ не используется.

В настоящее время, из-за несоблюдения порядка использования пастбищ и выпаса большого количества скота, из-за не ухоженности, фонд кормовых растений из года в год уменьшается. Вследствие этого, такие пастбища зарастают такими травами как есекмия, безлистый ежовник, гармала, чертополох и другими крупностебельными растениями, которые животные не едят.

Поэтому на этом этапе планируем, в населенных пунктах, где много скота организовать выпас скота на отдаленных пастбищах с водопоем и разделить их на 2 участка. Поочередное их использование, то есть. использование с заменой (1 участок используется в период первого выпаса, 2 участок – от середины до конца периода выпаса) позволит восстановить растения. Надеемся, что собственники земель убедятся в обновлении полей, пастбищ, что в дальнейшем откроет путь к сезонной эксплуатации земли.

В целом, на научно-обоснованной практике для сохранения продуктивности пастбищ на долгие годы, пользователям пастбищ необходимо учитывать три основных требования:

1) На пастбищном участке соблюдать нормы количества скота;

2) После использования пастбищ 30-40 процентов валового продукта должны быть сохранены;

После выпаса скота на пастбище, растения должны быть высотой 4-5 сантиметра. Потому что скот съедает практически все листья растений, к зиме в их фонде остается меньше питательных веществ. Иногда зимой обмораживаются, а выжившие, хотя и расцветают весной, травянистость плохого качества;

3) Строгое соблюдение сроков выпаса скота. Выпас скота весной необходимо начинать после 10-12 дней после того, как многие многолетние травы начнут ворситься (семейства зерновых), а другие обрастать ветвями (частично кустарники).

Несоблюдение этих правил ведет к резкому снижению продукции пастбищ в следующем году. Но, тем не менее, известно, что травянистость пастбищ в течение года меняется по разным причинам.

Сегодня, коренным образом изменился геоботанический состав растительности сенокосных угодий и пастбищ в целом. Такая ситуация требует проведения других агротехнических мероприятий и мелиорации земель. Способ, требующий восстановления роста травы, переменных пастбищ для изношенных пастбищ следует вести на научной основе.

Сведения о ветеринарно-санитарных объектах в районе

№	Населенные пункты	Ветеринарно врачебные пункты	Места для купания скота	Пункты искуственного осеменения	Могильники для скота
№	Населенные пункты	Ветеринарно врачебные пункты	Места для купания скота	Пункты искуственного осеменения	Запланированные	Построенные
1	Поселок Индербор	1	-	1	1	1
2	Елтайский сельский округ	1	-	1	1	1
3	Есболский сельский округ	1	-	1	1	1
4	Орликовский сельский округ	1	-	1	1	1
5	Коктогайский сельский округ	1	-	1	1	1
6	Буденевский сельский округ	1	-	1	1	1
7	Жарсуатский сельский округ	1	-	1	1	1
	Всего	7		7	7	7

Ветеринарные пункты в районе полностью укомплектованы специалистами ветеринарами, полностью оборудованы (компьютеры, холодильники, необходимые инструменты). Перед выгоном на выпас скота сельских округов полностью выполняются запланированные ежегодные противоэпизоотические мероприятия, работы по ветеринарной профилактической прививке, аллергические и серологические проверочные работы. Проходят ветеринарный осмотр на пастбищах вблизи сҰл. В указанной в таблице округах не определены места для могильников животных, следует рассмотреть в качестве проводимых в ближайщее время эпизотических мероприятий.

В центрах сельских округов есть соответствующие биотермические ямы, то есть могильники скота.

Небрежное содержание скота, отсутствие контроля при случке, при окоте скота, отсутствие контроля за здоровьем скота, нарушение правил объединения, группировки скота и другие приводит к распространению инфекции среди животных. Поэтому при использовании пастбищ и содержании скота необходимо строго соблюдать ветеринарно-санитарные и зоогигиенические правила. В местах возникновения заболевания должны быть проведены работы по вакцинации животных, дезинфекции, дератизации.

Трупы животных и преднамеренно отловленных и уничтоженных бродячих собак, кошек выбрасываются в специальные скотомогильники.

3. Организация сезонной эксплуатации пастбищ населенных пунктов

В районе 13 населенных пунктов. Площадь всех их земель 61,295 тысяч гектаров, из которых 56,712 тысяч гектаров пастбища. Этих пастбищ в расчете на соответствующее количество каждого скота частных подворий в населенных пунктах очень мало. Например, в поселке Индербор 1488 голов крупно рогатого, 3446 голов овец и коз, 281 голов лошадей, 33 голов верблюдов. Этим животным в соответствующих размерах необходимо 42 774 гектаров пастбищ, а в поселке 5012 гектаров, то есть 37762 гектаров пастбищ не хватает. Поэтому планируется кроме ежедневного поголовья скота каждой семьи, объединив, в соответствии с ветеринарными требованиями, в зависимости от вида животных, организовать выпас на пастбище запаса поселка. Конечно, должны полностью решиться вопросы необходимые для условий объединения скота жителей села для выпаса, то есть такие как заработная плата семьи, пасущей скот, или бригады, бытовые, социальные вопросы. А также, в населенных пунктах должны обеспечить пастухов юртами, гарантировать безопасность животных и человека. Этот шаг, в соответствии с поручением Главы государства, станет еще одним шагом интеграции кооперативов. А недостающие пастбища для скотов крестьянских хозяйств поселка будут разрешаться путем предоставления в аренду дополнительных земель и расширения объема (прилагается приложение 2).

Например, в соответствии с предложенным планом, недостающие 49139 гектар пастбищной долины по Есбольскому сельскому округу обеспечиваются за счет использования относящихся к округу отдаленных участков канала Багырлай, Жамансай, Жаланаш жар, Ескендир, Тайшык. Недостающие жителям Коктогайского сельского округа пастбищные долины планируется решить путем использования участков Карасу, Жылкыбай, Болекбай, Бакибас.

В таком порядке, как указано в таблице, планируется решение вопроса недостающих сельским округам пастбищ.

Обеспечение пастбищами для скота жителей населенных пунктов Индерского района

№	Наименование населенных пунктов	Разновидность скота	Поголовье скота	Нормы пастбища, гектар		Пастбища граничащие с населенными пунктами, гектар	Охват +, -	Наименование пастбищ
№	Наименование населенных пунктов	Разновидность скота	Поголовье скота	поголовье	всего	Пастбища граничащие с населенными пунктами, гектар	Охват +, -	Наименование пастбищ
1	2	3	4	5	6	7	8	9
2	Поселок Индербор	-	-	-	-	4150	-38624
	Поселок Индербор 5012 гектар				42 774
		Крупный рогатый скот	1488	18	26 784
		овцы, козы	3446	3	10 338
		лошади	281	18	5 058
		верблюды	33	18	594
3	Елтайский сельский округ	-	-	-	66096	8577	-57519
	село Елтай 7246 гектар				43743	6577
		Крупный рогатый скот	1681	18	30258
		овцы, козы	3163	3	9489
		лошади	126	18	2268
		верблюды	96	18	1728
	село Аккала 2000 гектар				22353	2000
		Крупный рогатый скот	807	18	14526
		овцы, козы	1739	3	5217
		лошади	100	18	1800
		верблюды	45	18	810
4	Есболский сельский округ	-	-	-	61380	11832	-49548
	село Есбол 10241 гектар				49593	9832
		Крупный рогатый скот	706	18	12708
		овцы, козы	9409	3	28227
		лошади	249	18	4482
		верблюды	232	18	4176
	село Ынтымак 2000 гектар				11787	2000
		Крупный рогатый скот	203	18	3654
		овцы, козы	2357	3	7071
		лошади	29	18	522
		верблюды	30	18	540
5	Орликовский сельский округ	-	-	-	159765	10389	-149376
	село Орлик 12138 гектар	Крупный рогатый скот	3187	18	57366
		овцы, козы	27503	3	82509
		лошади	598	18	10764
		верблюды	507	18	9126
6	Коктогайский сельский округ	-	-	-	56301	7835	-48466
	село Коктогай 8000 гектар	Крупный рогатый скот	1267	18	22806
		овцы, козы	6215	3	18645
		лошади	447	18	8046
		верблюды	378	18	6804
7	Буденевский сельский округ	-	-	-	31047	4944	-26103
	село Будене 5389 гектар	Крупный рогатый скот	880	18	15840
		овцы, козы	2501	3	7503
		лошади	266	18	4788
		верблюды	162	18	2916
8	Жарсуатский сельский округ	-	-	-	81636	8985	-72651
	село Жарсуат 8868 гектар				39978	8585
		Крупный рогатый скот	857	18	15426
		овцы, козы	5580	3	16740
		лошади	205	18	3690
		верблюды	229	18	4122
	село Курылыс 100 гектар				26043	100
		Крупный рогатый скот	961	18	17298
		овцы, козы	2267	3	6801
		лошади	48	18	864
		верблюды	60	18	1080
	село Кызылжар 100 гектар				4518	100
		Крупный рогатый скот	181	18	3258
		овцы, козы	420	3	1260
		лошади	0	18	0
		верблюды	0	18	0
	село Актан 100 гектар				1434	100
		Крупный рогатый скот	50	18	900
		овцы, козы	178	3	534
		лошади	0	18	0
		верблюды	0	18	0
	село Кетебай 100 гектар				9663	100
		Крупный рогатый скот	381	18	6858
		овцы, козы	863	3	2589
		лошади	6	18	108
		верблюды	6	18	108

Нет необходимости в пастбищах для перераспределения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища.

4. Разработка схемы обращения пастбища в целях эффективного использования отдаленных пастбищ

Площадь пастбищ Индерского района полностью обеспечивает поголовье скота. Вообще, на практике научно доказано, что годовой баланс кормов составляет 60-70 процентов фуража. Для того, чтобы пастбища вокруг сел отдышались, отдохнули, следует использовать сезонные пастбища путем традиционных выездов. На дальних сезонных пастбищах следует пасти скот на заранее установленных участках. А также, самое главное, с научной точки зрения и в рамках закона необходимо формирование скота на пастбищах, богатых полезными веществами и легко усваиваемых природных пастбищах. Эффективное использование пастбищ производится путем чередования его различных схем. Под пастбищеоборотом понимается система мер, направленная на улучшение природных пастбищ от одного года или повторяющаяся через несколько лет без снижения его продуктивности. Например, в нашей области можно организовать полевой и песочный выпас скота и использование пастбищ, чередуя в годовом круге 4 сезона. В 1 год – весной, во 2 год – осенью, в 3 год – летом, в 4-зимой, весной. Так, пастбища используются в зависимости от условий геоботаники, водоснабжения. Это как пример. В целом, применение пастбищеоборота и системы использования окружения, чередование по сезонам, позволяет сохранить продуктивность растений.

Максимально удобное для пастбищ Буденевские, Жарсуатские сельские округа с распространенной полынью и различными травами – во все сезоны, по порядку, ежегодный выпас скота с составлением 4-поясного пастбищеоборота.

Каждый загон должен быть использован только в течение одного сезона, если участок используется весной, в следующем году этот участок должен использоваться летом, а в следующем году – осенью. Только в этом случае растительность пастбищ может дать семена и изношенные участки могут восстановить прежнюю производительность.

А также, в условиях пустынных и полупустынных пастбищ можно предложить следующие схемы переходных пастбищ и сенокосооборотов. Для восстановления способностей роста трав изношенных пастбищ благоприятно использовать трехлетний переходный пастбищный и сенокосный оборот.

В 1 год- травы засеиваются массово или дополнительно, расслабляются;

во 2 год- травы расслабляются или вырубаются (после созревания семян трав);

в 3 год- скот пасется или повторяется в четырехгодичной последовательности, размещенный в обороте в предыдущих годах;

в 3-4 годы- скот пасется.

Для коренного улучшения пастбищ рекомендуется выращивать изень, ячмень, пырей, полынно подобные аридные культуры. Эти растения хорошо переносят засушливость воздуха и почвы, в самые засушливые годы приостанавливают свой рост и развитие, а при выпадении осадков быстро используя влагу, начинают оперативно развиваться, что будет очень важным в природных условиях всех районов. Здесь большой резерв размножения кормовых растений.

В таком порядке, можно сделать пяти-шести годовой пастбищеоборот и площадь выпаса скота изменится в зависимости от производительности травы, стабильности, роста поголовья скота.

5. Заключение

Развитие животноводческой отрасли в стране связаны в первую очередь с постоянным налаживанием кормовой базы и его укреплением. Основным составом кормов скота является травянистость пастбищ. В соответствии с требованиями Закона организация эффективного использования земель в районе, требует нескольких мероприятий в системе управления, планирования. Сегодня вопросы рационального и устойчивого управления пастбищными ресурсами актуальны. О необходимости возрождения отечественного животноводства, с учетом исторически сложившихся традиций, а также научно-технического управления отметил Глава государства в Стратегии "Казахстан-2050".

Одним словом в настоящем плане предусмотрены конкретные меры, регулирующие аккуратное использование природных пастбищ для развития животноводства в районе. Если в районе наладить эффективное использование пастбищных угодий, можно повысить поголовье скота, производимого им молока, мяса и других продуктов.