ИПС "Әділет"

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Қорғаныс министрінің 22.12.2020 № 722 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 60-бабының 4-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. "Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында қызмет ету үшін адамдар денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2013 жылғы 29 қаңтардағы № 37 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8336 болып тіркелген, "Егемен Қазақстан" газетінде 2013 жылғы 6 және 15 наурызда жарияланған) мынадай өзгеріс енгізілсін:

көрсетілген бұйрықпен бекітілген Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында қызмет ету үшін адамдар денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптар осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Тылы және қару-жарақ бастығы басқармасының бас әскери-медициналық басқармасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықтың көшірмесін мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде қағаз және электрондық түрде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде ресми жариялау және оған енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты алғашқы ресми жарияланғанынан кейін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Заң департаментіне жолдауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің орынбасары генерал-майор Т.Ж. Жанжүменовке жүктелсін.

4. Осы бұйрық лауазымды адамдарға, оларға қатысты бөлігінде жеткізілсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Қорғаныс министрі
генерал-полковник

С. Жасұзақов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Денсаулық сақтау министрі

Е. Біртанов

2018 жылғы 9 ақпан

	Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2018 жылғы 2 ақпандағы № 52 бұйрығына қосымша
	Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2013 жылғы 29 қаңтардағы № 37 бұйрығымен бекітілген

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында қызмет ету үшін адамдар денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптар

1. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында қызмет ету үшін адамдар денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптар "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Қазақстан Республикасы Кодексінің 60-бабына, "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" 2012 жылғы 16 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында қызмет ету үшін адамдар денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарды (бұдан әрі – Талаптар) көздейді.

2. Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) әскери қызметке денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптар осы Талаптардың 1-қосымшасында белгіленген және:

І баған бойынша:

әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу кезіндегі азаматтарға;

мерзімді әскери қызметке шақыру кезіндегі азаматтарға;

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің мамандандырылған ұйымдарында (бұдан әрі – ҚР ҚМ мамандандырылған ұйымдары) әскери-техникалық және басқа да мамандықтар бойынша өтеусіз негізде даярлау үшін іріктеу кезіндегі азаматтарға;

республикалық әскери мектеп-интернаттарына (лицейлерге) (бұдан әрі – мектептер) түсетін азаматтарға және оның тәрбиеленушілеріне;

ІІ баған бойынша:

орта техникалық және кәсіби, жоғары білім бағдарламаларын іске асыратын әскери оқу орындарына (бұдан әрі – ӘОО) түсу кезіндегі азаматтарға (әскери қызметшілерге);

жоғары оқу орындары жанындағы әскери кафедраларға (факультеттерге) түсу кезіндегі және онда оқитын азаматтарға;

қатардағы жауынгерлер, запастағы сержанттар қатарынан келісімшарт бойынша әскери қызметке түсу кезіндегі азаматтарға, мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге, сондай-ақ әскери атағы жоқ, әйел жынысты адамдарға;

ҚР ҚМ мамандандырылған ұйымдарына әскери-техникалық және өзге де әскери мамандықтар бойынша өтеулі негізде даярлау үшін іріктеу кезіндегі азаматтарға;

мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге;

әскери қызмет өткеру туралы келісімшарт жасасқанға дейінгі ӘОО курсанттарына (кадеттеріне);

есепке алу мақсатында әскери жиынға шақыру және одан өту кезіндегі запастағы сержанттар мен қатардағы жауынгерлерге;

ІІІ баған бойынша:

әскери қызметке шақыру және келісімшарт бойынша әскери қызметке түсу кезіндегі запастағы офицерлерге;

келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге;

шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлерге;

жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын ӘОО-ға түсу кезіндегі әскери қызметшілерге;

келісімшарт жасасқаннан кейінгі ӘОО-ның курсанттарына (кадеттеріне);

есепке алу мақсатында әскери жиындарға шақыру және одан өту кезіндегі запастағы офицерлерге;

ІV баған бойынша:

Десанттық-шабуылдау әскерлерінде (бұдан әрі – ДШӘ), Әскери-теңіз күштерінде (бұдан әрі – ӘТК), арнайы мақсаттағы бөлімдерде (бұдан әрі – АрнМақБ) әскери қызмет өткеретін (қызмет үшін іріктеліп алынатын) әскери қызметшілерге (азаматтарға) – Талаптар арнайы мақсаттағы, теңіз жаяу әскері, десанттық-шабылдау бөлімшелері және барлау бөлімшелері үшін, жауынгерлік жүзгіштерге және сүңгуірлер құрамына, сондай-ақ корабльдер мен кемелер экипажына қойылады;

танкілерді және басқа да машиналарды су астында жүргізуге, сондай-ақ теңізге шығуға тартылатын әскери қызмет өткеретін (әскери жиындардан өтетін) әскери қызметшілерге (азаматтарға) қойылады.

3. Бағандар бойынша әскери қызметке адамдар (әскери қызметшілер) денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарда әскери қызметке жарамдылықтың келесі санаттары көзделген:

А – әскери қызметке жарамды;

Б – әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды;

В – әскери қызметке шектеулі жарамды (келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге және әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін офицерлер құрамының адамдарына қатысты);

Г – әскери қызметке уақытша жарамсыз;

Д – әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі жарамды;

Е – әскери есептен алумен әскери қызметке жарамсыз;

ЖЗ – жекелеген әскери-есептік мамандықтар бойынша Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскер түрлері мен тектеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери қызметке, қызметке жарамсыз, ӘОО-ға (мектептерге) түсуге жарамсыз;

В-ДЕРБ – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери қызметке жарамдылығы дербес айқындалады және Б немесе В жарамдылық санатын айқындайды;

ДЕРБ – жекелеген әскери-есептік мамандықтар бойынша Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскер түрлері мен тектеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери қызметке жарамдылығы дербес айқындалады.

Г жарамдылық санаты келісімшарт бойынша әскери қызметке, ӘОО-ға және мектептерге түсуге жарамсыздық санатын, ал В, Д, және Е жарамдылық санаттары ӘОО-да және мектептерде оқуға жарамсыздықты айқындайды.

4. Б жарамдылық санаты кезінде азаматтардың (әскери қызметшілердің) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскер түрлері мен тектеріндегі, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскери қызметке, ӘОО-на (мектептерге), кейбір әскери-есептік мамандықтар бойынша оқуға (қызметке), сондай-ақ радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелену көздерімен, зымыран отынының құрамдастарымен, электромагниттік өрістермен және лазерлік сәулелену көздерімен қызметке (жұмыс істеуге) жарамдылығы:

1) осы Талаптардың 2-қосымшасында белгіленген шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарындағы әскер түрлері мен тектері бойынша әскери қызметке жарамдылық санаттары;

2) осы Талаптардың 3-қосымшасында белгіленген тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламаларын іске асыратын ӘОО-на түсуге азаматтардың (әскери қызметшілердің) жарамдылық санаттары;

3) осы Талаптардың 4-қосымшасында белгіленген кейбір әскери-есептік мамандықтар бойынша оқу (қызмет) үшін әскери қызметшілердің санаттары;

4) осы Талаптардың 5-қосымшасында белгіленген радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелену көздерімен, зымыран отынының құрамдастарымен, электромагниттік өрістермен және лазерлік сәулелену көздерімен қызмет (жұмыс істеу) үшін әскери қызметшілердің (азаматтық персонал адамдарының) жарамдылық санаттары бойынша айқындалады.

Қазақстан Республикасының
Қарулы Күштерінде, басқа да
әскерлері мен әскери
құралымдарында қызмет ету
үшін адамдар денсаулық
жағдайының сәйкес келуіне
қойылатын талаптарға
1-қосымша

Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) әскери қызметке денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптар

Бағандар бойынша талаптар тармақтары	Аурулардың атаулары, АХЖ бойынша кодтары, бағандар бойынша талаптардың тармақшалары, функцияның бұзылу дәрежесі	Әскери қызметке жарамдылық санаты
Бағандар бойынша талаптар тармақтары		I баған	II баған	III баған	IV баған
1.Инфекциялық және паразитарлық аурулар
1	Кейбір инфекциялық және паразитарлық аурулар (А00-А09, А20-А28, А30-А49, А90-А99, В00-В09, В25-В34, В50-В64, В65-В83, В85-В89, В99)
	1) емделмейтін немесе қиын емделетін	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	2) жіті немесе созылмалы инфекциялық аурулар асқынғаннан кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу	Г	Г	Г	Г
2	Тыныс алу мүшелерінің туберкулезі (А15, А16)
	1) микобактерияларды бөлумен және (немесе) өкпе тіндері ыдырауының болуымен белсенді	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) микобактерияларды бөлусіз және өкпе тіндері ыдырауының болмауымен белсенді	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) клиникалық емделген	Д	Д	В	ЖЗ
	4) емделген туберкулезден кейінгі аз қалдықты өзгерістер	Д	Д	Б	ЖЗ
	5) емделуден кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу	-	Г	Г	Г
3	Басқа да мүшелер мен жүйелердің туберкулезі (А18, А19)
	1) белсенді үдемелі	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) негізгі емделу курсы кезеңінде белсенді	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) клиникалық емделген	Д	Д	В	ЖЗ
	4) 3-5 жылдан астам белсенділік белгілері болмаған кезде белсенді емес	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	5) емделуден кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу	-	Г	Г	Г
4	Алапес (А30)	Е	Е	Е	Е
5	Адамның иммундық тапшылығы вирусынан туындайтын ауру (В20-В24):
	1) ЖИТС-пен ауыратындар	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) АИТВ жұқтырғандар	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
6	Мерез және басымы жыныс мүшелерімен берілетін басқа да инфекциялар (А50-А64, А65-А69, А70-А74):
	1) кеш, туа біткен мерез	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) классикалық серологиялық реакциялардың баяу терістігі кезіндегі алғашқы, қайталанған және жасырын мерез	Д	Д	Б	ДЕРБ
	3) алғашқы, қайталанған, жасырын мерез, гонококкокты және басымы жыныс мүшелерімен берілетін басқа да инфекциялар (жұмсақ шанкр, шап лимфогранулемасы, шап гранулемасы, гонококкты емес уретриттер)	Г	А	А	А
7	Микоздар (В35-В49):
	1) актиномикоз, ішкі мүшелердің кандидозы, кокцидиоидоз, гистоплазмоз, бластомикоз, споротрихоз, хромомикоз, феомикотикалық іріңдеу, мицетома	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	2) дерматофития	Г	Г	А	А
2.Жаңа өскіндер
8	Қатерлі ісіктер (C70-C72, C81-C96, D43, D47 басқа С00-С97, D00-D09, D37-D48)
	1) операция жасау мүмкін болмаған және ұзақ мерзімді метастаздар болған кезде	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) алғашқы ісікті радикалды алып тастағаннан кейінгі жай-күй	Е	Е	Д	ЖЗ
	3) хирургиялық емделуден, цитостатикалық немесе сәулелік терапиядан кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Д	Д	Г	Г
9	Лимфоидті, қан түзетін және оларға жақын тіндердің қатерлі ісіктері (С81-С96, D47):
	1) қан құрамында елеулі өзгерістермен және кезеңдік асқынумен тез үдемелі, сондай-ақ баяу үдемелі	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) қан түзу жүйесі функциясының орташа бұзылуымен және сирек асқынулармен баяу үдемелі	Е	Е	Д	ЖЗ
	3) сәулелік немесе цитостатикалық терапия аяқталғаннан кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу	Е	Е	Г	ЖЗ
10	Қатерсіз жаңа өскіндер (D32, D33 басқа D10-D36)
	1) функцияның елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияның орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияның шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ДЕРБ
	4) функцияның бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде	А	А	А	А
	5) хирургиялық емделуден кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу	Г	Г	Г	Г
3.Қан, қан түзетін мүшелердің аурулары және иммундық мехнизмді туындататын жекелеген бұзылулар
11	Қан және қан түзетін мүшелердің аурулары, иммундық тапшылықты жай-күй (D50-D89)
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен тез үдемелі	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) қан құрамының елеулі өзгерістерімен және жиі асқынулармен баяу үдемелі	Е	Е	Д	ЖЗ
	3) қан түзетін жүйе функциясының орташа бұзылуымен және сирек асқынулармен баяу үдемелі	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) қанның жүйелі емес ауруларынан кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
4.Эндокринді жүйенің аурулары, тамақтану мен зат алмасудың бұзылуы
12	Эутиреоидты зоб (E04):
	1) жақын жатқан мүшелер функцияларының бұзылуын туындататын	Д	Д	Д	ЖЗ
	2) әскери киім нысанын киюді қиындататын	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) әскери киім нысанын киюді қиындатпайтын	Б	Б	А	ДЕРБ
13	Эндокринді жүйенің басқа да аурулары, тамақтанудың және зат алмасудың бұзылуы (E00-E90):
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен, ІІІ дәрежелі семіздік	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен, ІІ дәрежелі семіздік	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу болған кезде жіті науқастанудан, созылмалы науқастанудың асқынуынан немесе хирургиялық емделуден кейінгі жай-күй	Г	Г	Г	ЖЗ
	5) функцияның бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде, І дәрежелі семіздік	Б	Б	Б	ДЕРБ
5.Психикалық бұзылу
14	Органикалық психикалық бұзылу (F00-F09):
	1) кенеттен айқын көрінген тұрақты психикалық бұзылу кезінде	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) орташа айқын көрінген психикалық бұзылу кезінде	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) жеңіл қысқа мерзімді ауырсыну белгілері кезінде	Г	Г	Г	ЖЗ
	4) жеңіл психикалық бұзылуға шалдығудың тұрақты компенсациясы кезінде не сауығумен аяқталған психикалық бұзылу	Б	Б	Б	ЖЗ
15	Эндогенді психоздар: шизофрения, шизотиптік бұзылулар, созылмалы сандырақтық бұзылулар және аффективті психоздар (F20-F29, F30-F39)	Е	Е	Е	ЖЗ
16	Экзогенді этиологияның симптомдық және басқа да психикалық бұзылулары (F00-F09):
	1) кенеттен айқын көрінген тұрақты ауырсыну белгілері кезінде	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) орташа айқын көрінген ұзақ немесе қайталанатын ауырсыну белгілері кезінде	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) орташа немесе шамалы айқын көрінген, ұзаққа созылған астениялық жай-күй кезінде	Г	Г	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) сауығумен аяқталған жеңіл және қысқа мерзімді астениялық жай-күй кезінде	Б	Б	Б	ДЕРБ
17	Күйзеліспен байланысты невротикалық және самотоформды бұзылулар, физиологиялық бұзылулармен және физикалық факторлармен байланысты мінез-құлықтық синдромдар (F40-F48, F50-F59, F95)
	1) кенеттен айқын көрінген, тұрақты ауырсыну белгілері кезінде	Д	Д	Д	ЖЗ
	2) орташа айқын көрінген, ұзақ немесе қайталанған ауырсыну белгілері кезінде	Д	Д	В	ЖЗ
	3) орташа айқын көрінген, қысқа мерзімді ауырсыну белгілері кезінде	Д	Д	В-ДЕРБ	ДЕРБ
	4) сауығумен аяқталған жеңіл және қысқа мерзімді ауырсыну белгілері кезінде	Б	Б	А	А
18	Жеке тұлғаның және мінез-құлықтың бұзылуы (F95, F98.0, F98.5 басқа, F60-F69, F90-F98)
	1) қайталанатын ұзақ декомпенсацияға немесе патологиялық реакцияларға бейім айқын көрінген бұзылумен	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) тұрақсыз компенсациямен орташа бұзылумен	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) тұрақты компенсациямен мінез-құлықтың және эмоцияның бұзылуы	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
19	Психикалық белсенді заттарды қабылдау салдарынан болған психикалық бұзылулар және мінез-құлық бұзылулары (F10-F19)
	1) айқын көрінген, тұрақты психикалық бұзылумен тәуелділік синдромы кезінде	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) орташа немесе шамалы психикалық бұзылумен тәуелділік синдромы кезінде	Д	Д	В	ЖЗ
	3) маскүнемдіктің алғашқы белгілері кезінде	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
20	Ақыл-ой кемістігі (F70-F79):
	1) айқын көрінудің терең, ауыр және орташа дәрежесінде	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) айқын көрінудің жеңіл дәрежесінде	Д	Д	Д	ЖЗ
6.Нерв жүйесінің аурулары
21	Кездейсоқ және ұстамалы бұзылулар (G45,G46 басқа G40-G47):
	1) жиі байқалған жағдайда	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) кей-кейде және сирек байқалған жағдайда	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) электроэнцефалография нәтижесі бойынша анықталған, клиникалық белгілерсіз эпилектикалық ұстамасы белсенді болғанда	Б	Б	Б	ЖЗ
22	ОНЖ-ның қабынушы, миелинді өзгертуші аурулары және олардың зардаптары (А17, А80-А89, G00-G09, G35-G37):
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен немесе тез үдемелі өтетін	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) функциялардың бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде	Б	Б	Б	ДЕРБ
23	Орталық нерв жүйесінің органикалық, тұқым қуалайтын-дегенеративті аурулары және нерв-бұлшықет науқастанулары (G10-G13, G20-G26, G30-G32, G70-G73, G80-G83, G90-G99, C70-C72, D32, D33, Q00-Q07)
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен немесе тез үдемелі өтетін	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен немесе баяу үдемелі өтетін	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) функциялардың бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде	Б	Б	Б	ДЕРБ
24	Бас, жұлын миы қан тамырларының науқастанулары (G45, G46, I60-I69, R55)
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен; ми қан айналымының жиі өтпелі бұзылуы	Е	Е	Д	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен; ми қан айналымының сирек өтпелі бұзылуы; орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдану белгілерінсіз жиі талмалар болған кезде	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) орталық нерв жүйесінің органикалық зақымданусыз объективті белгілері болған кезде	Б	Б	Б	ЖЗ
25	Сыртқы факторлар әсерінен бас, жұлын миының және орталық жүйке жүйесінің зақымдануларының салдарлары (Т90, Т91.3, Т98.1)
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) функциялардың бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде	Б	Б	Б	ДЕРБ
26	Перифериялық жүйке жүйесінің аурулары (G50-G59, G60-G64)
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциялардың бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
27	Перифериялық нерв жарақаттарының салдары (Т90.3, Т92.4, Т93.4)
	1) функциялардың елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функциялардың орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функциялардың шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) функциялардың бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде	Б	Б	А	ДЕРБ
28	Жіті науқастанудан, созылмалы науқастанудың асқынуынан, жарақаттардан немесе хирургиялық емдегеннен кейін орталық немесе перифериялық нерв жүйесінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
7.Көз және оның қосалқы аппаратының аурулары
29	Қабақтың, жас шығу жолдарының, көз ұясының және конъюнктивалардың аурулары және жарақаттанулар мен күйіктердің салдарлары (Н00-Н06, Н10-Н13, Q10, Т90.4)
	1) екі көзде көру немесе қозғалыс функцияларының елеулі бұзылуымен қабақтың, көз ұясының немесе конъюнктиваның айқын көрінген анатомиялық өзгерістері немесе орналасу кемістіктері	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) бір көзде сол сияқты немесе екі көзде орташа айқын көрінген; бір немесе екі көзде кенеттен көрінген қабақтың, жас шығу жолдарының, көз ұясының, конъюнктиваның науқастанулары	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) қабақтың, көз ұясының немесе коньюнктиваның шамалы айқын көрінген анатомиялық өзгерістері немесе орналасу кемістіктері; бір немесе екі көзде қабақтың, жас шығу жолдарының, көз ұясының, конъюнктиваның орташа немесе шамалы айқын көрінген науқастанулары	Б	Б	А	А
30	Склераның, қасаң қабықтың, шатыраш қабығының, цилиарлы дененің, көз бұршағының, көздің қан тамырлы қабығының, торқабықтың, шыны тәрізді дененің, көз алмасының, көру нервінің аурулары және жарақаттанулар мен күюлердің салдарлары: (Н15-Н22, Н25-Н28, Н30-Н36, Н43-Н45, Н46-Н48, Q11-Q14)
	1) екі көздің де көру қызметінің қатты үдемелі төмендеуімен немесе жиі асқынуымен айқын көрінген	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) дәл осы бір көзде немесе екі көзде орташа білінгенде	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) бір көзде сирек асқынумен, бәсең орташа білінгенде	Б	Б	Б	ДЕРБ
31	Көздің тор қабығының қыртыстануы және жарылулары (Н33):
	1) екі көзде де жарақаттық емес этиологияда	Е	Е	Е	Н
	2) екі көзде жарақаттан кейінгі этиологияда	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) бір көздегі кез-келген этиологияда	Д	Д	Б	ЖЗ
32	Глаукома (Н40-Н42, Q15.0)
	1) екі көзде жетілген және одан кейінгі сатыларда	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) дәл осы бір көзде	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) бастапқы сатыда, бір немесе екі көздің преглаукома сатысында	Д	Д	Б	ЖЗ
33	Көз бұлшық еттерінің аурулары, көздің серіктес қозғалысының бұзылуы (Н49-Н51):
	1) қосарланып көрінетін жағдайдағы көз алмасының қозғаушы бұлшық еттеріндегі тұрақты сал	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	2) қосарланып көріну жоқта дәл осы; бинокулярлық көру қабілеті болмағанда үйлескен қылилық	Б	Б	Б	ДЕРБ
34	Рефракция және аккомодациның бұзылуы (Н52)
	1) меридиандардың бірінде кез келген көздің алыстан нашар көргіштігі немесе алыстан көргішітігі 12,0 аса дптр немесе екі меридианда 6.0 дптр-дан аса рефракция айырмашылығымен кез келген көзде кез келген түрдегі астигматизм	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) меридиандардың бірінде кез келген көздің алыстан нашар көргіштігі немесе алыстан көргішітігі 8.0 дптр-дан аса және 12,0 дптр-ға дейін немесе екі басты меридианда 4,0 дптр-дан 6.0 дптр-ға дейін рефракция айырмашылығымен кез келген көзде кез келген түрдегі астигматизм	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) меридиандардың бірінде 6.0 дптр-дан аса және 8.0 дптр-ға дейін кез келген көздің алыстан нашар көруі	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) меридиандардың бірінде 3.0 дптр-ден аса және 6.0 дптр-ға дейін кез келген көздің алыстан нашар көруі, меридиандардың бірінде 4.0 дптр-дан аса және 8.0 дптр-ға дейін кез келген көздің немесе алысты көргішітігі немесе екі басты меридианда 2.0 дптр-дан аса және 4.0 дптр-ға дейін рефракция айырмашылығымен кез келген көзде кез келген түрдегі астигматизм	Б	Б	Б	ДЕРБ
35	Соқырлық, нашар көру, түсті көру кемістігі (Н54, Н53.5)
	1) бір көздің көру өткірлігі 0,09 және одан төмен немесе екінші көздің көру өткірлігі 0,3 және одан төмен болған кездегі соқырлық, сондай-ақ екінші көздің көру өткірлігі 0,3 және одан төмен болған кезде көз алмасының болмауы немесе екі көздің көру өткірлігі 0,2 және одан төмен	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) бір көздің көру өткірлігі 0,09 және одан төмен немесе екінші көздің көру өткірлігі 0,3 жоғары болған кездегі соқырлық, сондай-ақ екінші көздің көру өткірлігі 0,3-тен жоғары болған кезде көз алмасының болмауы немесе екінші көздің көру өткірлігі 0,3-тен 0,1-ге дейін болған кезде бір көздің көру өткірлігі 0,3	Д	Д	В	ЖЗ
	3) екінші көздің көру өткірлігі 0,3-тен 0,1-ге дейін болған кезде бірінші көздің көру өткірлігі 0,4	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) дихромазия, ІІІ-ІІ сатылы түсәлсіздігі	Б	Б	А	ДЕРБ
36	Жіті науқастанудан, созылмалы науқастанудың асқынуынан, жарақаттан немесе хирургиялық емдеуден кейінгі көру мүшесінің қызметтік тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
8.Құлақ пен емізік өскінінің аурулары
37	Сыртқы құлақ аурулары: сыртқы есту жолының және құлақ қалқанының экземасы, созылмалы диффузды сыртқы отит, есту жолының экзостоздары, сыртқы есту жолының жүре пайда болған тарылулары (Н60-Н62)	Б	Б	Б	ДЕРБ
38	Ортаңғы құлақтың және емізік өскінінің аурулары (Н65-Н75)
	1) дабыл қуысында полиптер, грануляциялар, сүйек жегісі қоса болатын және (немесе) мұрын маңындағы қуыстардың созылмалы науқастануларымен үйлесетін созылмалы орта отит	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	2) дабыл қуысындағы полиптер, грануляциялар, сүйек жегісі қоса болмайтын және (немесе) мұрын маңындағы қуыстардың созылмалы науқастануларымен үйлеспейтін созылмалы орта отит	Д	Д	Б	ЖЗ
	3) орта отитке шалдыққаннан кейінгі қалдықты құбылыстар, құлақ барофункциясының тұрақты бұзылуы бар аурулар	Б	Б	А	ДЕРБ
39	Вестибулярлық қызметтің бұзылулары (Н81)
	1) тұрақты елеулі байқалатын вестибулярлық бұзылулар	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) тұрақсыз орташа байқалатын вестибулярлық бұзылулар	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) вестибулярлық тітіркенулерге тұрақты және шамалы байқалатын сезімталдық	Б	Б	А	ЖЗ
40	Кереңдік, керең-мылқаулық, естудің төмендеуі (Н80, Н90, Н91, Н93, Н94)
	1) екі құлақтың кереңдігі немесе керең-мылқаулық	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) бір құлаққа сыбырлап сөйлеуді қабылдамаған кезде және екінші құлаққа 3 метрге дейінгі ара қашықтықта сыбырлап сөйлеуді қабылдау кезінде естудің тұрақты төмендеуі немесе бір құлаққа 1 метрге дейінгі ара қашықтықта және екінші құлаққа 2 метрге дейінгі ара қашықтықта сыбырлап сөйлеуді қабылдау кезінде естудің тұрақты төмендеуі	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) бір құлаққа сыбырлап сөйлеуді қабылдамаған кезде және екінші құлаққа 3 метрден астам ара қашықтықта сыбырлап сөйлеуді қабылдау кезінде естудің тұрақты төмендеуі немесе бір құлаққа 2 метрге дейінгі ара қашықтықта және екінші құлаққа 3 метрге дейінгі ара қашықтықта сыбырлап сөйлеуді қабылдау кезінде естудің тұрақты төмендеуі	Д	Д	Б	ДЕРБ
41	Қатты науқастанудан, созылмалы науқастанудың асқынуынан, құлақтың және емізік тәрізді өскінінің жарақатынан немесе хирургиялық емдеуден кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылулар	Г	Г	Г	Г
9.Қан айналымы жүйесінің аурулары
42	Жүректің созылмалы ревматиттік, ревматиттік емес аурулары, кардиомиопатия, жүректің дегенеративті және дистрофиялы зақымданулары (I00-I09, I34-I52)
	1) ауыртпалығы жоғары сатыдағы жүрек жеткіліксіздігі	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) ауыртпалығы орта сатыдағы жүрек жеткіліксіздігі	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) ауыртпалығы төмен сатыдағы жүрек жеткіліксіздігі	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) сол жақ қарыншаның симптомсыз дисфункциясы	Б	Б	Б	ДЕРБ
43	Артериялық гипертензия (I10-I15):
	1) "нысана-мүшелер" фунцияларының айқын бұзылуымен, жылдам үдейтін түрі	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) "нысана-мүшелер" функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) "нысана-мүшелер" функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде "нысана-мүшелер" функцияларының бұзылуынсыз	Д	Д	Б	ДЕРБ
44	Жүректің ишемиялық ауруы (I20-I25)
	1) функциясының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) функциясының орташа бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) функциясының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
45	Аортаның, магистральды және перифериялық артериялардың, көктамырлардың, лимфа қан тамырларының аурулары мен зақымдану салдары ( I84 басқа, I70-I79, I80-I89)
	1) қан айналымының және функциясының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) қан айналымының және функциясының орташа бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) қан айналымының және функциясының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде қан айналымының және функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
46	Геморрой (I84)
	1) IV саты;	Д	Д	В	ЖЗ
	2) III саты; жиі асқынулармен не қайталанған қаназдықпен II саты;	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) асқынусыз II саты	Д	Д	Б	ДЕРБ
	4) I саты	Б	Б	А	А
47	Жүректің және жүрек-тамыр жүйесінің соматоформдық вегетативті дисфункциясы (I99)
	1) тұрақты елеулі айқын көрінген вегетативті-қантамырлы бұзылулар кезінде	Д	Д	В	ЖЗ
	2) тұрақты орташа айқын көрінген бұзылулар кезінде	Б	Б	А	ДЕРБ
48	Жіті науқастануға шалдыққаннан, созылмалы науқастанудың асқынуынан, жарақаттанудан немесе хирургиялық емдегеннен кейін қан айналымы жүйесінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылулары	Г	Г	Г	Г
10.Тыныс алу мүшелерінің аурулары
49	Мұрын қуысы, мұрын маңындағы қуыстардың, жұтқыншақтың аурулары (J30-J35)
	1) елеулі айқын көрінген сасық тұмау (озена)	Д	Д	В	ЖЗ
	2) мұрынмен тыныс алудың тұрақты қиындауы қоса болатын полипозды синуситтер, жиі асқынулармен іріңді синуситтер	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) мұрынмен тыныс алудың тұрақты қиындауынсыз полипозды синуситтер, сирек асқынулармен іріңді синуситтер	Б	Б	Б	ДЕРБ
	4) мұрынмен тыныс алудың тұрақты қиындауымен және (немесе) мұрын маңындағы қуыстар барофункциясының тұрақты бұзылуымен мұрын қуысы, мұрын-жұтқыншақ аурулары	Б	Б	Б	ЖЗ
	5) созылмалы қалпына келтірілмейтін тонзиллит; созылмалы атрофиялы, гипертрофиялы, гранулезді фарингит (назофарингит)	Б	Б	Б	ЖЗ
50	Көмейдің, кеңірдектің мойын бөлігінің аурулары мен зақымданулары (J37-J38, Q31, Q32.0, Q32.1)
	1) тыныс алу және (немесе) дауыс қызметінің елеулі көрінген бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) тыныс алу және (немесе) дауыс қызметінің орташа көрінген бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) тыныс алу және (немесе) дауыс қызметінің шамалы көрінген бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
51	Өкпенің, плевраның өзіне тән емес созылмалы аурулары, туберкулез емес этиологиядағы өкпенің таралған аурулары (J45 басқа J40-J99 )
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Б	Б	Б	ДЕРБ
52	Бронх демікпесі (J45)
	1) өтуі ауыр ұзақ сақталушы	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) өтуі орташа ұзақ сақталушы	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) өтуі жеңіл ұзақ сақталушы	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) өтуі үзік-үзік	Д	Д	Б	ДЕРБ
53	Қатты науқастанудан, созылмалы науқастан-удың асқынуынан, жарақаттанудан немесе хирургиялық емдегеннен кейін тыныс алу мүшелерінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
11.Ас қорыту мүшелерінің аурулары
54	Тістердің дамуы мен шығуының бұзылуы, тіс жегісі (К00-К02)
	1) бір жақта 10 және одан көп тістің болмауы немесе оларды алынып-салынатын протезбен ауыстыру, бір жақта 8 азу тістің болмауы, бір жағынан жоғары жақта 4 азу тістің және екінші жағынан төменгі жақта 4 азу тістің болмауы немесе оларды алынып-салынатын протездермен ауыстыру	Д	Д	Б	ДЕРБ
	2) бір жақта 4 және одан көп маңдай алды тістің болмауы немесе оларды алынып-салынатын протездермен алмастыру мүмкін болмаған кезде қатарынан екінші күрек тістің, ит тістің және бірінші кіші азу тістің болмауы	Б	Б	Б	ДЕРБ
	3) көптеген асқынған тіс жегісі	Б	Б	А	ДЕРБ
55	Тістердің қатты тіндерінің, пульпаның және периапикальды тіндердің, қызыл иектердің және парадонттың, ауыз қуысының жұмсақ тіндерінің аурулары (К04-К06, К12-К13)
	1) ауыр дәрежелі генерализденген парадонтит, пародонтоз	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	2) орта дәрежелі генерализденген пародонтит, пародонтоз, стоматиттер, гингивиттер, хейлиттер және емдеуге келмейтін ауыз қуысы шырышының, сілекей безінің және тілдің науқастанулары	Д	Д	Б	ДЕРБ
	3) жеңіл дәрежелі генерализденген пародонтит, пародонтоз	Б	Б	А	ДЕРБ
56	Жақ-бет аномалиялары (туа біткен даму кемістіктерінен басқа), тістің және олардың тіреу аппаратының, жақтардың, сілекей бездерінің басқа да аурулары және өзгерістері (К07- К11, К14)
	1) тыныс алу, иіс сезу, шайнау, сілекей бөлу, жұту және сөйлеу функциясының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) тыныс алу, иіс сезу, шайнау, сілекей бөлу, жұту және сөйлеу функциясының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) тыныс алу, иіс сезу, шайнау, сілекей бөлу, жұту және сөйлеу функциясының шамалы бұзылуымен немесе бұзылуынсыз	Б	Б	Б	ДЕРБ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
57	Өңештің, ішектердің (ұлтабардан басқа) және ішперде аурулары (К20-К23, К35-К38, К50-К52, К55-К63, К65-К67)
	1) функциясының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функциясының орташа бұзылуымен және жиі асқынулармен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функциясының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде қызметінің бұзылуынсыз	А	А	А	А
58	Асқазанның, ұлтабардың жара ауруы (К25-К28)
	1) функциясының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен және жиі асқынулармен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен және сирек асқынулармен	Д	Д	Б	ДЕРБ
59	Асқазанның және ұлтабардың басқа да аурулары (жара ауруынан басқа), бауырдың, өт қабының, өт шығару жолдарының және ұйқы безінің аурулары, ас қорыту мүшелерінің басқа да аурулары (К29-К31, К70-К77, К80-К87, К90-К93)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен және жиі асқынулармен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ДЕРБ
	4) объективті деректер болған кезде қызметінің бұзылуынсыз	Б	Б	А	А
60	Жарықтар (К40-К46)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
61	Қатты науқастанудан, созылмалы науқастанудың асқынуынан немесе хирургиялық емдегеннен кейін ас қорыту мүшелерінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
12.Тері және теріасты өзегінің аурулары
62	Тері және теріасты өзегінің аурулары, оның ішінде туа біткен (L00 – L99, Q80 –Q82)
	1) емделмейтін немесе қиын емделетін түрлері	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) емдеуге болатын кең таралған және (немесе) жиі қайталанушы түрлері	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) емдеуді талап етпейтін кең таралған және (немесе) шектеулі сирек қайталанушы түрлері	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) шектелген түрлері, сонымен қатар тұрақты ремиссия сатысындағы	Б	Б	А	ДЕРБ
63	Тері және теріасты өзегінің жіті науқастануына шалдыққаннан кейін, , созылмалы науқастанудың асқынуынан кейін функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу	Г	Г	Г	Г
13.Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тіннің аурулары
64	Инфекциялық артропатиялар, қабыну текті полиартропатиялар, дәнекерлік тіннің жүйелі зақымданулары, шорбуынды спондилит (М00-М03, М05-М14, М30-М36, М45)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен, тұрақты және айқын көрінген өзгерістермен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен және жиі асқынулармен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен және сирек асқынулармен	Д	Д	Б	ЖЗ
65	Ірі буындардың артрозы және зақымданулары, бұлшықеттердің, синовиалық қабықтардың және сіңірлердің аурулары және зақымданулары, сүйек қалыңдығы мен құрылымының бұзылуы, остиепатиялар, хондропатиялар (М15-М19, М20-М25, М60-М63, М65-М68, М80-М85, М86-М90, М91-М94)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
66	Омыртқа аурулары және олардың салдары, туа біткен деформациялар мен даму кемістіктерінен басқа (М40-М43, М46-М49, М50-М54)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
67	Қол мен саусақтардың болмауы, деформациялары, кемістіктері (М20-М21.3, М21.5)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
68	Майтабан және табанның басқа да өзгерістері, оның ішінде туа біткен (М21.7 басқа М20-М21, Q66)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	А
69	Қызметтің бұзылуын тудыратын және (немесе) әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюді қиындататын аяқ-қолдың жүре пайда болған өзгерістері (М21.7 - М21.9)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	Б	ДЕРБ
70	Аяқ-қолдың болмауы (Z89):
	1) кез келген деңгейде аяқ-қолдардың екіжақты ампутацияланған ұштары, экзартикуляциядан кейін аяқ-қолдардың барлық жоғарғы және төменгі ұштарының болмауы немесе йықтың, санның жоғарғы ұштен бір бөлігі деңгейінде	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) иықтың немесе санның жоғарғы үштен бір бөлігі деңгейіне дейін аяқ-қолдың болмауы	Е	Е	Д	ЖЗ
	3) білектің үштен бір бөлігі деңгейіне дейін қолдың болмауы	Е	Е	В	ЖЗ
14.Несеп-жыныс жүйесінің аурулары
71	Бүйректің гломерулярлы, тубулоинтерстициалды созылмалы аурулары, бүйрек жеткіліксіздігі (N01-N08, N10, N11.8,N11.9,N12, N14-N16, N18-N19, N26)
	1) функциясының кенет бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функциясының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функциясының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде қызметінің бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
72	Бітелген уропатия және рефлюкс-уропатия, пиелонефрит (қайталанған), несеп-тас ауруы, бүйректің, несепағардың және несеп жүйесінің басқа да аурулары (N11.0, N11.1,N13, N20-N23, N26 басқа N25-N29, N30-N39)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	А	ДЕРБ
73	Ерлердің жыныс мүшелерінің аурулары (N40-N51, N62)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ДЕРБ
	4) объективті деректер болған кезде орташа клиникалық белгілермен	Б	Б	А	А
15.Әйелдердің жыныс жүйесінің аурулары
74	Әйелдердің жыныс мүшесінің созылмалы қабыну аурулары (N70-N77)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
75	Эндометриоз (N80)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Б	Б	Б	ЖЗ
76	Әйелдердің жыныс мүшелерінің қабынбай- тын аурулары (N60, N81-N90, N99)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
77	Анабездік-етеккір функциясының бұзылуы (N91-N95)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Б	Б	Б	ЖЗ
78	Қатты науқастанудан немесе созылмалы науқастанудың асқынуынан немесе хирургиялық емдегеннен кейін несеп-жыныс жүйесінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
16.Жүктілік, бала туу және бала туудан кейінгі кезең
79	Жүктілік, бала туу және бала туудан кейінгі кезең (O00-O99)	Г	Г	Г	ЖЗ
17.Туа біткен кемістіктер (даму кемістігі), өзгерістер мен хромосомды бұзылулар
80	Туа біткен аномалиялар (даму кемістіктері), пішінсізденулер және хромосомалық бұзылулар (Q00-Q99)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Е	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	Д	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	Б	ДЕРБ
18.Жарақаттардың, уланулардың және басқа да сыртқы факторлардың салдары
81	ОНЖ-ның органикалық зақымдалу белгілерінсіз бас сүйегінің жарақаттан және отадан кейінгі бұзылулары (мүкістер) (S02.0, S02.1, Т90,2)
	1) бас сүйегі қуысында бөтен зат, бас сүйегінің елеулі мүкісі бар болумен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) бас сүйегінің орташа мүкісімен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) бас сүйегінің кішкентай мүкісімен	Д	Д	Б	ЖЗ
82	Омыртқаның, дене сүйектерінің, аяқ-қолдың сынулары және олардың салдарлары (S12, S22, S32, S42, S52, S72, S82, Т91.1, Т91.2, Т92.1, Т93.1, Т93.2)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	Б	ДЕРБ
83	Кеуденің, ішперде қуысының және жамбастың ішкі мүшелерінің жарақаттары (S26, S27, S36, S37, Т91.4, Т91.5)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	4) объективті деректер болған кезде функциясының бұзылуынсыз	Б	Б	Б	ДЕРБ
84	Тері және теріасты өзегі жарақаттарының салдары (Т95)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ДЕРБ
85	Дәрілік заттармен, дәрі-дәрмекпен және биологиялық заттармен улану, медициналық емес мақсаттағы заттардың уытты әсері, сыртқы себептердің әсері (Т96, Т97, Т98)
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен	Е	Е	Д	ЖЗ
	2) функцияларының орташа бұзылуымен	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
	3) функцияларының шамалы бұзылуымен	Д	Д	Б	ДЕРБ
86	Аурулардан, жараланулардан, жарақаттанулардан, уланулардан және сыртқы факторлардың басқа да әсер етуінен соң емделгеннен кейін сүйек-бұлшықет жүйесінің, дәнекерлік тіннің, тері және теріасты өзегінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы	Г	Г	Г	Г
19.Басқа да аурулар
87	Дененің жеткіліксіз дамуы:
	1) дене салмағы 45 кг аз, бойы 155 см төмен	Д	Д	В	ЖЗ
	2) дәл осы, әскерге шақыру учаскелеріне тіркеген кезде немесе әскери қызметке шақырған кезде алғаш анықталғанда	Г	Г	-	-
88	Энурез (N39.3, N39.4, F98.0, R32).	Д	Д	В-ДЕРБ	ЖЗ
89	Сөйлеудің бұзылуы (F98.5, R47- R49)
	1) жоғары сатылы кекештену (тұтығу); әңгімені жартылай түсінікті ететін сөйлеудің басқа да бұзылулары	Д	Д	В	ЖЗ
	2) әңгімесі жеткіліксіз түсінікті ететін орташа кекештену (тұтығу) және сөйлеудің басқа да бұзылулары	Д	Д	Б	ДЕРБ

Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптар (бұдан әрі – Бағандар бойынша талаптар) аурулардың халықаралық жіктемесіне сәйкес науқастанулардың, мертігулердің (жараланулардың, жарақаттанулардың, контузия алудың) атаулары бар тармақтар, тармақшалар түрінде аурулар жіктемелері бойынша жазылған.

Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) әскери қызметке денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарға түсініктемелер осы Бағандар бойынша талаптардың 1-қосымшасында айқындалған.

Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) әскери қызметке денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарда және оларға берілген түсініктемелерде пайдаланылған қысқартулар осы Бағандар бойынша талаптардың 2-қосымшасында келтірілген.

Жүрек-қан тамырының жалпы қауіп-қатерін стратификаттау, ЖҚТБАКА-ны, симптомсыз НМЗ-ны, тәуекел факторларын, сондай-ақ артериялық гипертензия кезіндегі қант диабетін сипаттау осы Бағандар бойынша талаптардың 3-қосымшасында жазылған.

Тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігі дәрежелерінің көрсеткіштері осы Бағандар бойынша талаптардың 4-қосымшасында жазылған.

Буындардың қозғалыс ауқымын бағалау кестесі (градуспен) осы Бағандар бойынша талаптардың 5-қосымшасында келтірілген.

Бағандар бойынша азаматтардың
(әскери қызметшілердің)
денсаулық жағдайының сәйкес
келуіне қойылатын талаптарға
1-қосымша

Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) әскери қызметке денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарға түсініктемелер 1-тарау. Инфекциялық және паразитарлық аурулар

1-тармақ. Бөртпелер қоса шығатын ішек инфекциялары, бактериялы зооноздар, басқа да бактериялы аурулар, вирусты аурулар, буынаяқтылармен берілетін вирусты және басқа да аурулар (орталық нерв жүйесінің инфекцияларынан басқа), вирустардан және хламидиялардан туындайтын басқа да аурулар, риккетсиоздар, басқа да инфекциялық және паразитарлық аурулар.

Жіті науқастанулар кезінде әскери қызметшілердің әскери қызметке жарамдылық санаты мүшелер мен жүйелер функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты емдеу аяқталғаннан кейін айқындалады.

1-тармақтың 1) тармақшасы емделмейтін немесе қиын емделетін науқастанулардың созылмалы қайталанатын түрлерін көздейді.

Кемінде 12 ай бұрын бруцеллездің немесе токсоплазмоздың жіті түріне шалдыққандар, І баған бойынша куәландырылатындар, 1-тармақтың 2) тармақшасы бойынша ремиссия тұрақтылығын бағалау үшін әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады, қайталанған кезде қорытынды 1-тармақтың 1) тармақшасы бойынша шығарылады.

Мерзімді әскери қызмет әскери қызметшілері бруцеллездің немесе токсоплазмоздың қайталануынан соң немесе жіті түрінен кейін әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Алғашқы латентті бруцеллез (клиникалық белгілері болмаған кезде Райттың оң реакциясы) белгіленген кезде әскерге шақырылушыларға әскерге шақыруды 6 айға кейінге қалдыру беріледі, келісімшарт бойынша әскери қызметке немесе әскери ӘОО-на түсетіндер жарамсыз деп танылады.

Созылмалы бруцеллез немесе токсоплазмоз кезінде куәландыру 1-тармақтың 1) тармақшасы бойынша шығарылады.

Созылмалы дизентериямен ауыратын, сондай-ақ іш сүзегінің, паратифтің және сальмонеллездің бактериялары бар әскери қызметшілер стационарлық емделуге жатады. Үш ай және одан астам уақыт ішінде тұрақты бактерияның болуы жағдайында 1-тармақтың 1) тармақшасы бойынша куәландырылады, ал І баған бойынша куәландырылатындар емделу үшін 1-тармақтың 2) тармақшасы бойынша 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады, зертханалық зерттеумен расталған бактерияның болуы 6 айдан астам сақталған кезде 1-тармақтың 1) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Зерттеудің зертханалық-құралдық әдістерімен расталған ішкі мүшелердің эхинококкозы, альвеококкозы, септикопиемиялық метастаздардың болуымен сепсистің жіті, жіті емес және созылмалы түрлері кезінде алғашқы ошақты оқшауландыруға және емдеу нәтижелеріне қарамастан, І – ІІ бағандары бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылық санаты 1-тармақтың 1) тармақшасы бойынша айқындалады.

Зерттеудің зертханалық-құралдық әдістерімен расталған ішкі мүшелердің асқынған немесе қайталанатын эхинококкозы, альвеококкозы, септикопиемиялық метастаздардың болуымен сепсистің жіті, жіті емес және созылмалы түрлері кезінде ІІІ баған бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылық санаты осы тармақтың 1-тармақшасы бойынша айқындалады.

Ауыр дәрежелі, ұзаққа созылған ағымдағы В, С, Д вирусты гепатитімен, бауырдан тыс белгілерімен (аутоиммунды тиреоидит, Шегрен синдромы, лимфоцитарлы сиаладенит), микст-гепатиттермен ауырған мерзімді әскери қызметтің әскери қызметшілері әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Жеңіл және орта дәрежелі вирусты гепатитпен ауырған мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер зиянды факторлармен жұмысқа, ДШӘ, АрнМақБ қызметке және сүңгуір жұмыстарында жұмыс істеуге жарамсыз деп танылады.

ІV баған бойынша куәландырылатын асқынбаған жеңіл немесе орташа ауырлықтағы вирусты гепатитке, іш сүзегіне, паратифке шалдыққан әскери қызметшілер 6 айдан кейін қайта куәландырумен парашютпен секірулерге уақытша жарамсыз деп танылады. Осы мерзім аяқталғаннан кейін бауыр және асқазан-ішек жолы функцияларының бұзылуы болмаған кезде көрсетілген адамдар парашютпен секірулерге, сүңгуір жұмыстарына және зиянды факторлармен жұмыс істеуге жіберіледі.

ІV баған бойынша куәландырылатын вирусты гепатитке, іш сүзегіне шалдыққан, паратифтің ауыр және (немесе) ұзаққа созылған түріне шалдыққан әскери қызметшілер 12 айдан кейін қайтадан куәландырумен парашютпен секірулерге, сүңгуір жұмыстарына, зиянды факторлармен жұмыс істеуге уақытша жарамсыз деп танылады.

Бұл жағдайда әскери қызметшілерге 60 метрге дейін тереңдіктегі сүңгуір жұмыстарына рұқсат беріледі, 60 метрден асатын тереңдіктегі сүңгуге рұқсат куәландырудан бір жыл өткен соң ғана беріледі.

В вирусты гепатитінің үстірт антигенін және С гепатитінің вирусына антиденелерді анықтау жасырын өтетін созылмалы вирусты гепатитті болдырмау мақсатында егжей-тегжейлі тексеру үшін негіздеме болып табылады.

Созылмалы вирусты гепатит расталғаннан кейін азаматтар бағандар бойынша талаптардың 59-тармағы бойынша бауыр функциясының бұзылуы бар болуы және белсенділік дәрежесі есепке алынумен куәландырылады.

Зерттеп-қараудың қосымша әдістерінің (УДС, ИФА, ПЦР және басқалар) нәтижелерімен расталған В немесе С вирусты гепатит маркерлерін симптомсыз (белсенді емес) тасымалдау бағандар бойынша талаптардың тармақтарын қолдануға негіздеме болып табылмайды.

Вирусты гепатитпен, іш сүзегімен, жеңіл дәрежелі паратифпен ауырған ӘОО-на түсетін азаматтар, оларда бауыр және асқазан-ішек жолдары функцияларының бұзылуы болмаған кезде, емделу аяқталғаннан кейін кемінде 6 айдан кейін ӘОО-на түсуге жарамды деп танылады.

Сүзектің, паратифтің, геморрагиялық безгектердің, риккетсиоздардың, зоонозды инфекциялардың ауыр түрлеріне шалдыққан, сондай-ақ науқастанудың ауыр дәрежесіне қарамастан, науқастанудың асқынуы дамыған кезде (ішек перфорациясы, ішек қан кетуі, парапневмониялық плевритпен пневмония), емделгеннен кейін тұрақты әлсіреу сақталған кезде, әскери қызметшілер бағандар бойынша талаптардың 1-тармағының 1) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, шақыру бойынша офицерлер осы тармақта көрсетілген науқастану мәселесі бойынша хириургиялық емделуден немесе асқынған науқастанулардан кейін, мүшелер мен жүйелер функцияларының бұзылулары есепке алынумен талаптардың сәйкес тармақтары бойынша емделу және оңалту аяқталған соң куәландырылады.

Орталық нерв жүйесі, жүрек-қантамырлары, сүйек-буын жағынан ауыр асқынулар кезінде мүшелер мен жүйелердің зақымдануына байланысты қосымша аурулар бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша куәландырылады.

1-тармақтың 2) тармақшасына шалдыққан жіті инфекциялық, паразитарлық науқастанулардан кейін, функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылулар болған кезде стационарлық емделу аяқталғаннан кейін науқаста жалпы әлсіреу, күшінің төмендеуі, жеткіліксіз тамақтану сақталған функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылулар жатады.

Науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды тек науқастанудың ауыр немесе асқынған ағымы кезінде (ішек перфорациясы, ішектен қан кету, миокардит, парапневмониялық плевритпен пневмония) госпитальдық емделгеннен кейін әлсіреу сақталған кезде қалған өзгерістердің тұрақтылығын бағалау және куәландырылушының әскери қызмет міндеттерін орындау қабілеттілігін толық қалпына келтіру үшін кемінде бір ай мерзім қажет болған кезде ғана шығарылады.

Науқастанудың жеңіл немесе орта ауыртпалықта асқынбаған түрлеріне шалдыққан әскери қызметшілерге қатысты науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды шығарылмайды. Осы санатты қалпына келтіріп емдеу оңалту іс-шаралары кешені ұйымдастырылған әскери бөлімдердің медициналық бөлімшелерінде аяқталады. Әскери бөлімдерде медициналық бөлімшелер болмаған жағдайда әскери-медициналық мекемелердің инфекциялық немесе терапевтік бөлімшелерінде оңалту жүргізуге рұқсат етіледі.

ӘОО-ның курсанттары мен тыңдаушылары вирусты гепатиттің, іш сүзегінің және паратифтердің жеңіл түрлері себебінен госпитальдық емделгеннен кейін жұмыстардың кейбір түрлерінен, тәуліктік кезекшіліктерден, дене дайындығынан босату туралы ұсынымдармен шығарылады.

Жіті вирусты гепатитке, іш сүзегіне және паратифтерге шалдыққан азаматтар әскери қызметке әскерге шақырылған немесе келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген кезде стационарлық емделу аяқталғаннан кейін 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

2-тармақ. Тыныс алу мүшелерінің тубуркулезі.

2-тармақтың 1) тармақшасына:

бактерияны бөлудің және (немесе) ыдыраудың болуымен тыныс алу мүшелерінің белсенді туберкулезінің барлық түрлері;

уланудың айқын көрінген симптомдарымен тыныс алу мүшелерінің белсенді туберкулезінің түрлері;

көкірекортаны жылжыта отырып, ІІ дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігі қоса болатын өкпенің және плевраның үлкен қалдықты өзгерістері;

туберкулездің мультирезистентті түрлері, сондай-ақ ІІ дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігімен хирургиялық емдеудің салдары;

плевраның эмпиемасы;

бронхтардың фистулезді (жыланкөзді) зақымданулары жатады.

2-тармақтың 2) тармақшасына:

туберкулездің микобактерияларын бөлусіз және ыдыратуынсыз тыныс алу мүшелерінің белсенді туберкулезінің барлық түрлері;

емдеу үдерісінде трансформацияланған жұқа қабырғалы білезік тәрізді қуыстар (ашық тип бойынша кавернаның жазылуы);

І дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігі қоса болатын хирургиялық емдеудің салдары;

І дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігі қоса болатын өкпенің және плевраның үлкен қалдықты өзгерістері;

Үлкен қалдықты өзгерістерге:

өлшемі 1 см аз (5 және одан астам) алғашқы кешеннің көптеген құрамдастары (Гон ошағы және кальцийленген лимфа түйіндері), өлшемі 1 см және одан астам алғашқы кешеннің жеке және (немесе) көптеген құрамдастары (Гон ошағы және кальцийленген лимфа түйіндері);

өлшемі 1 см аз көптеген (5 және одан астам) қарқынды айқын көрінген ошақтар;

өлшемі 1 см және (немесе) одан астам жеке және көптеген қарқынды айқын көрінген ошақтар мен фокустар;

кең таралған фиброз (екі сегменттен артық);

кез келген ұзақтықтағы цирротикалық өзгерістер;

қуысты санациялау;

фиброторакс;

бронхоэктаздары бар плевропневмосклероз;

жуандығы 1 см астам ауқымды плевральды қатпарланулар (плевраның кальцийленуі немесе онсыз);

пульмонэктомиядан, торакопластикадан, плевроэктомиядан, кавернотомиядан, экстраплевральды пневмолизден кейінгі өзгерістер;

шолу рентгенограммаларымен және (немесе) рентгентомограммалармен объективтенген, аз қалдықты өзгерістерге тән екі және одан астам белгінің үйлесуі жатады.

2-тармақтың 3) тармақшасына:

табысты жүргізілген емдеудің стационарлық кезеңінен кейін (кемінде үш ай) клиникалық-рентгенологиялық сәттілікке қол жеткізген кезде тыныс алу мүшелерінің туберкулезі: бактерияны бөлудің тоқтауы, ыдырау қуыстарының жабылуы, улану симптомдарының жойылуы, өкпедегі инфильтрацияның таралуы және плевральды қуыстағы сұйықтықтың сорылуы;

негізгі емдеу курсы аяқталғаннан кейін тыныс алу мүшелерінің клиникалық емделген туберкулезі;

тыныс алу жеткіліксіздігінсіз хирургиялық емделу салдары (2 және одан көп сегменттерді немесе бөлігін кескеннен кейін);

тыныс алу жеткіліксіздігінсіз өкпедегі және плеврадағы үлкен қалдықты өзгерістер жатады.

Туберкулезді этиологиядағы жалқықты плеврит және басқа да серозиттер (перикардит, полисерозит) болған кезде куәландыру цитологиялық, иммунологиялық, микробиологиялық зерттеулердің және пункциялы биопсияның нәтижелерін ескере отырып жүргізіледі. Құрғақ плевриттердің туберкулездік этиологиясы туберкулинді және иммунодиагностика әдістерімен, сынақты емдеумен және зертханалық көрсеткіштер қарқынымен, плевральды қуысты ультрадыбыстық зерттеумен дәлелденеді.

Негізгі емдеу курсы аяқталғаннан кейін жақын арадағы үш жыл ішінде өкпенің және плевраның қалдықты өзгерістері болған немесе болмаған кезде І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатын тұлғаларға осы тармақша қолданылады.

Оң клиникалық-рентгенологиялық динамикасымен туберкулезді этиологиядағы жалқықты плевритке және басқа да серозиттерге шалдыққан адамдар емдеуден және диспансерлік есептен алынғаннан кейін ОДКК қорытындысы негізінде 2-тармақтың 4) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Емдеудің тиімсіздігі немесе одан бас тартқан кезде әскери қызметшілер осы тармақтың 2-тармақшасы бойынша куәландырылады.

ІІ баған бойынша куәландырылатындар сипатына, ағымына және нәтижесіне қарамастан, түпкілікті диагнозы және емделуі белгіленгеннен, үдерісі тұрақтандырылғаннан кейін үш айдан ерте емес ӘДК-ға ұсынылады.

2-тармақтың 4) тармақшасына тыныс алу мүшелерінің туберкулезіне шалдыққаннан кейін клиникалық емделген (соның ішінде асығыс емделген) туберкулез тобында бақылау аяқталғаннан және диспансерлік есептен алынғаннан кейінгі аз қалдықты өзгерістер жатады.

Аз қалдықты өзгерістерге:

алғашқы генездегі аз қалдықты өзгерістер – өлшемі 1 см аз (төрт және одан аз) алғашқы кешеннің жеке құрамдастары (Гон ошағы және кальцийленген лимфа түйіндері);

өлшемі 1 см аз санаулы (төрт және одан аз) қарқынды айқын көрінген ошақтар;

екі сегмент шегінде шектеулі фиброз;

біріккен синустар, бөлікаралық шварталар, плевралық-диафрагмалық және плевралық-медиастиналдық бітіп тұтасулар, жуандығы 1 см дейін бір немесе екі жақты плевралық-апикальдық және плевралық-қабырғалық қатпарланулар (плевраның кальцийленуімен немесе онсыз).

Осы тармақшаға өкпе сегментін кесу салдары да немесе тыныс алу жеткіліксіздігінсіз оның қалыптан тыс кесілуі жатады.

Туберкулезбен ауырған тұлғаларға медициналық қайта куәландыру негізгі емдеу курсы аяқталғаннан кейін диспансерлік есептен алынған кезде кемінде үш жылдан кейін жүргізіледі.

Өкпеде немесе кеуде ішіндегі лимфа түйіндерінде жеке ұсақ петрификаттардың (үштен артық емес) болуы осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға түсуге кедергі келтірмейді.

2-тармақтың 5) тармақшасына емдеудің стационарлық кезеңінен кейін (консервативті немесе операциялық) функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу жатады. Келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге емдеудің интенсивті фазасынан кейін күнтізбелік 60 күнге дейін науқастануы бойынша демалыс беріледі. Бұл ретте кейіннен медициналық куәландырумен және әскери қызметке жарамдылығын айқындаумен амбулаторлық жағдайларда дәрігер-фтизиатрдың бақылауында емделуді жалғастыру үшін науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды шығарылады.

3-тармақ. Басқа мүшелер мен жүйелердің туберкулезі

3-тармақтың 1) тармақшасына:

өту сипатына, бұрынғы болуына және нәтижесіне қарамастан, әртүрлі мүшелер мен жүйелердің зақымдануымен генерализацияланған туберкулез;

ақпа іріңдігі немесе жыланкөз қоса болатын омыртқаның, түтікше тәрізді сүйектердің және буындардың үдемелі туберкулезі;

көру функцияларының үдемелі төмендеуімен көз туберкулезі;

тері туберкулезінің кең тараған және көріксізденген түрлері;

ыдыраумен және (немесе) бактерия бөлумен несеп-жыныс мүшелерінің туберкулезі;

перикардтың, іштің, іштегі лимфа түйіндерінің, асқазанның, ішектердің, бауырдың, көк бауырдың, ЛОР-мүшелердің немесе басқа да оқшауланған жерлердің үдемелі туберкулезі;

метатуберкулезді нефросклероз, несеп бөлу жүйесі мүшелерінің туберкулезіне шалдығудың қалдықты өзгерістері мен салдары, қалған бүйректің функциясы бұзылған кезде бір бүйректі алып тастағаннан кейін оның болмауы, созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі немесе бөлу функциясының елеулі бұзылуы болған кезде бүйректі және несеп бөлу жолдарын басқа да хирургиялық емдеудің салдары;

несеп шығарудың елеулі бұзылуымен қуықтың тыртықты өзгерістері;

туберкулез себебінен екіжақты тарттырғаннан кейін еннің болмауы жатады;

3-тармақтың 2) тармақшасына:

омыртқаның, сүйектердің және буындардың, несеп-жыныс мүшелерінің және үдеріс тынышталғанға дейін басқа да кеудеден тыс оқшауланған белсенді шектеулі туберкулезі;

ыдыраусыз, жыланкөздерсіз және бактерия бөлусіз перифериялық лимфа түйіндерінің белсенді шектеулі туберкулезі;

несеп бөлу жүйесі мүшелерінің туберкулезіне шалдыққан кезде қалдықты құбылыстар немесе салдар, бүйрек пен несеп шығарудың бөлу функциясының орташа бұзылуы қоса болатын бүйрек және несеп шығару жолдарының туберкулезін хирургиялық емдеу салдары;

олардың функцияларының орташа бұзылуымен туберкулезді хирургиялық емдеу салдары жатады.

3-тармақтың 3) тармақшасына табысты жүргізілген стационарлық емдеу сатысынан кейін клиникалық-рентгенологиялық сәттілікке жеткен кезде кеудеден тыс оқшауландырылған туберкулез жатады;

Емдеудің тиімсіздігі немесе одан бас тартқан кезде әскери қызметшілер 3-тармақтың 1) немесе 2) тармақшалары бойынша куәландырылады.

Емделуден бас тартқан кезде немесе емделу тиімсіз болса, әскери қызметшілер 1 және 2) тармақшалар бойынша куәландырылады.

3-тармақтың 4) тармақшасына негізгі емдеу курсы аяқталғаннан және куәландырылушыны диспансерлік есептен алғаннан кейін үш жыл ішінде белсенділік белгілері болмаған кезде кеудеден тыс оқшауландырылған туберкулездің қалдықты өзгерістері (омыртқаның, түтікше тәрізді сүйектердің, буындардың туберкулезі кезінде – бес жыл ішінде) жатады.

Кеудеден тыс оқшауландырылған туберкулезбен адамдарға қатысты ӘДК қорытындысы сондай-ақ зақымданған мүшенің немесе жүйенің функциясына байланысты бағандар бойынша талаптардың тармақтары негізінде шығарылады.

3-тармақтың 5) тармақшасына емдеудің стационарлық (консервативті немесе операциялық) кезеңінен кейін функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылу жатады.

Келісімшарт бойынша әскери қызметшілерге кейіннен ӘДК-да медициналық куәландырумен амбулаторлық жағдайларда дәрігер-фтизиатрдың бақылауында емделуді жалғастыру үшін күнтізбелік 60 күнге дейін науқастануы бойынша демалыс беріледі.

4-тармақ бойынша алапес диагнозы белгіленген кезде әскери қызметшілер әскери есептен алумен әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде азаматтар, отбасында тиісті денсаулық сақтау органымен алапеспен ауырғандар тіркелген әскери қызметшілер әскери есептен алумен әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Анамнезінде алапеспен ауыратын отбасылықпен байланысты емес азаматтар тексерілуге жіберіледі және жұқтыру болмаған кезде әскери қызметке жарамды деп танылады.

5-тармақ. ЖИТС аурулары әскери есептен алумен әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

6-тармақ. Мерез және көпшілігі жыныс мүшелерімен берілетін басқа да инфекциялар.

Азаматтар әскери есепке алғаш рет тұрған, әскери қызметке әскерге шақырылған немесе келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген кезде, сондай-ақ әскери қызметшілер, оларда басымы жыныс жолдарымен берілетін инфекциялар анықталған жағдайларда емделуге жатады. Олар табысты емделгеннен және диспансерлік есептен алынғаннан кейін әскери қызметке жарамды деп танылады.

Венерологиялық уретриттердің созылмалы немесе асқынған түрлері кезінде мерзімді әскери қызметке шақырылған немесе келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген және ӘОО-ға түскен кезде азаматтар, егер емдеуді аяқтау үшін 6 айдан астам мерзім қажет болса, алты айға дейін әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады, ал алғашқы, қайталанған немесе жасырын мерез кезінде 12 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

Создың және мерездің емделу критерийі венерологиялық науқастанудың клиникалық белгілерінің шешілуі және зертханалық бақылау кезінде үш рет теріс нәтиженің болуы және диспансерлік есептен алынуы болып саналады.

Егер мерезді толық емдегеннен кейін 12 айдан соң классикалық серологиялық реакциялардың терістенуі болмаса, куәландыру 6-тармақтың 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Ішкі мүшелердің, сүйектердің, нерв жүйесінің мерезбен зақымдануы кезінде олардың функцияларының бұзылуы дәрежесіне байланысты куәландыру бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

7-тармақ. Дерматофитиямен ауыратын тұлғалар емделуге жатады. Мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке және ӘОО-ларға түсу кезінде олар мерзімі алты айға дейін әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Дерматофитиямен ауыратын әскери қызметшілер емделуге жатады, ол аяқталғаннан кейін олар әскери қызметке жарамды деп танылады.

Микоз диагнозы зертханалық зерттеулермен расталады.

7-тармақтың 1) тармақшасына емделуге келмейтін жақ-сүйек тұсындағы актиномикоздар жатады.

2-тарау. Жаңа өскіндер

Қатерлі ісіктері бар әскери қызметшілер жаңа өскіннің түріне, ағымының сипатына және емдеу нәтижесіне қарамастан, диагноз қойылған сәттен бастап 4 айдан кешіктірілмей әскери қызметке жарамдылығын анықтау үшін медициналық куәландыруға жіберіледі.

8-тармақ. Қатерлі ісіктер (нерв жүйесінің, лимфалы, қан түзетін және оларға жақын тіндердің ісіктерінен басқа).

8-тармақтың 1) тармақшасына:

таралуына және сатысына қарамастан, сүйектердің және буын сіңірлерінің қатерлі ісіктері;

радикалды емес хирургиялық емдеуден кейін ұзақ мерзімді метастаздармен басқа мүшелердің және жұмсақ тіндердің қатерлі ісіктері немесе бұрын жүргізілген емдеуден кейін науқастанудың үдеуі;

ісіктің сатысына және таралуына қарамастан, науқастың қатерлі ісікті емдеуден бас тартқан жағдайлары жатады.

8-тармақтың 2) тармақшасына:

төменгі еріннің немесе терінің қатерлі ісіктерін радикалды емдегеннен кейінгі тыртықтар;

мүшелер мен жұмсақ тіндерді, соның ішінде аймақтық метастаздармен қатерлі ісіктерді (сүйектерден, буын сіңірлерінен басқа) радикалды емдегеннен кейінгі басқа да жай-күй жатады.

Қатерлі үдерістің оқшаулануына, сатысына және таралуына, сондай-ақ науқастану басталған уақытқа қарамастан, келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге және шекті жасқа толғаннан кейін немесе ұйымдық-штаттық іс-шаралар бойынша алдағы уақытта әскери қызметтен шығарылуына байланысты куәландырылатындарға қорытынды 8-тармақтың 2) тармақшасы бойынша шығарылады. Метастаздарсыз төменгі ерін, тері ісігін радикалды емдеу жағдайлары ерекшелік болып табылады, онда әскери қызметшілердің осы санаты 8-тармақтың 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Қатерлі ісіктермен науқастарды стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін ІІІ-ІV бағандар бойынша куәландырылатындарға 8-тармақтың 3) тармақшасы бойынша науқастануы бойынша демалыс беріледі.

9-тармақ. Лимфоидты, қан түзетін және оларға жақын тіндердің қатерлі науқастанулары (лейкоздар, Ходжкин ауруы, ходжкиндік емес лимфомалар, қатерлі қорғаныш пролиферативті аурулар, көптегн миелома және қатерлі плазможасушалы жаңа өскіндер және басқалар).

9-тармақтың 1) тармақшасына жүргізілген емдеуден нәтиже болмаған кезде лимфоидты, қан түзетін және оларға жақын тіндердің қатерлі науқастанулары жатады.

9-тармақтың 2) тармақшасына баяу үдемелі өтетін науқастанулар жатады, ал емдеу нәтижесі уақытша сипатта болады.

Келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге және шекті жасқа толғаннан кейін, ұйымдық-штаттық іс-шаралар бойынша алдағы уақытта әскери қызметтен шығарылуына байланысты куәландырылатындарға қорытынды қатерлі үдерістің оқшаулануына, сатысына және таралуына, сондай-ақ науқастану басталған уақытқа қарамастан 9-тармақтың 1) тармақшасы бойынша шығарылады.

9-тармақтың 3) тармақшасына қан және қан түзетін мүшелердің, лимфоидты, қан түзетін және оларға жақын тіндердің қатерлі ісіктері себебінен сәулелік немесе цитостатикалық терапиядан кейінгі жай-күй жатады.

Науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды сәулелік немесе цитостатикалық терапияның тек бірінші курсын өткізгеннен кейін ғана шығарылады.

10-тармақ. Қатерсіз ісіктер болған кезде куәландырылатындарға операциялық емделу ұсынылады. Тармақ емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері жағдайларында немесе одан бас тартқан кезде қолданылады.

10-тармақтың 1) тармақшасына:

дәрі-дәрмекті терапия аясында клиникалы-гормональды декомпенсация күйіндегі эндокриндік (қалқанша безінен басқа) бездерінің қатерсіз ісіктері;

тыныс алу және (немесе) дауыс шығару функцияларының елеулі бұзылуымен үстіңгі тыныс алу жолдарының қатерсіз ісіктері;

елеулі клиникалық белгілерімен көкірекаралықтың (средостенияның) қатерсіз ісіктері (кеуде қуысы мүшелерін жылжыту, басу);

айқын көрінген клиникалық белгілері (қан түкіру, бронхостеноз немесе ателектаз) қоса болатын тыныс алу мүшелерінің қатерсіз ісіктері;

тамақтанудың төмендеуі қоса болатын немесе жұту актісін және тамақтың өтуін елеулі қиындататын ас қорыту мүшелерінің қатерсіз ісіктері;

әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюге мүмкіндік бермейтін терінің, іргелес тіндердің, қан таратушы немесе лимфа қан тамырларының қатерсіз ісіктері;

әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюге мүмкіндік бермейтін немесе жақын жатқан мүшелер мен жүйелердің функцияларын едәуір бұзатын сүйек және шеміршек тіндерінің қатерсіз ісіктері;

айқын көрінген дизуриялық бұзылу немесе қайталанатын қан кету қоса болатын несеп-жыныс жүйесінің қатерсіз ісіктері;

жедел емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері кезінде мүше функцияларының елеулі бұзылуымен сүт бездерінің (фиброаденома, түтікішілік папилломмалары, жылауықтар, липомалар), жатырдың, аналық бездің және басқа да әйел жыныс мүшелерінің қатерсіз ісіктері жатады.

10-тармақтың 2) тармақшасына:

Insitu жаңа өскіндері;

дәрі-дәрмекті терапия аясында клиникалы-гормональды компенсация күйіндегі эндокриндік (қалқанша безінен басқа) бездердің қатерсіз ісіктері;

мүше функцияларының бұзылуымен көкірекаралықтың (средостенияның) қатерсіз ісіктері;

орташа клиникалық белгілерімен тыныс алу мүшелерінің қатерсіз ісіктері;

тамақтанудың төмендеуінсіз орташа клиникалық белгілермен ас қорыту мүшелерінің қатерсіз ісіктері;

әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюді қиындататын терінің, іргелес тіндердің, қан таратушы немесе лимфа қан тамырларының қатерсіз ісіктері;

әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюді қиындататын немесе жақын жатқан мүшелер мен жүйелердің функцияларын орташа бұзатын сүйек және шеміршек тіндерінің қатерсіз ісіктері;

ұзын түтікше тәрізді сүйектерді алып тастағаннан кейін, сүйек тіндерінің кемістігі сүйектің жартысын немесе одан астам диаметрін құрайтын, оның қатерсіз ісіктері;

орташа дизуриялық бұзылумен несеп-жыныс жүйесінің қатерсіз ісіктері жатады.

10-тармақтың 2) тармақшасына, сондай-ақ операциялық емдеуді қажет ететін сүт безінің және әйел жыныс мүшелерінің қатерсіз ісіктері жатады, одан бас тартқан кезде, соның ішінде: жүктіліктің 12 апталық және одан көп өлшемі кезінде жатыр миомасы, жатыр миомасының қайталануы немесе анемияға әкеп соқтыратын қан кетулер қоса жүретін миома, сондай-ақ олардың қанмен қамтылуының бұзылуымен, тез өсуімен (ісіктің бір жылда жүктіліктің бестен астам аптасына сәйкес келетін өлшеміне дейін ұлғаюы) субмукозды немесе субсерозды түйіндер болған кездегі жатыр миомалары жатады.

10-тармақтың 3) тармақшасына:

гормональды бұзылусыз эндокриндік бездердің (қалқанша безінен басқа) қатерсіз ісіктері;

тыныс алу және (немесе) дауыс шығару функцияларының шамалы бұзылуымен үстіңгі тыныс алу жолдарының қатерсіз ісіктері;

шамалы клиникалық белгілерімен (көкірекаралықтың) средостенияның қатерсіз ісіктері;

шамалы клиникалық белгілерімен тыныс алу мүшелерінің қатерсіз ісіктері;

диспептикалық бұзылу қоса болатын шамалы клиникалық белгілерімен ас қорыту мүшелерінің қатерсіз ісіктері;

шамалы дизуриялық бұзылумен несеп-жыныс жүйесінің қатерсіз ісіктері;

жақын жатқан мүшелер мен жүйелер функцияларын шамалы бұзумен сүйек және шеміршек тіндерінің қатерсіз ісіктері;

ең үлкен сызықты өлшемі 20 см астам болатын үлкен пигментті қалдар;

жақын туыстарында медициналық құжаттамамен расталған меланома жағдайлары болған кезде көптеген қалдар (50-ден астам);

әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюмен байланысты жарақаттануы мүмкін аймақтарда оларды оқшаулау кезінде қабыну және (немесе) жаралану белгілерімен жиі жарақаттанатын қалдар (жарақаттану фактілерін медициналық құжаттармен растаумен) жатады.

10-тармақтың 3) тармақшасына сондай-ақ операциялық емдеуді қажет етпейтін сүт безінің, әйел жыныс мүшелерінің қатерсіз ісіктерін жатқызу керек, сонымен қатар клиникалық белгілерінсіз 11 апталық және одан кем жүктілікке сәйкес келетін өлшемі бар жатыр миомалары жатады.

10-тармақтың 4) тармақшасына мүшелер мен мүшелер жүйесі функцияларының бұзылуы қоса болмайтын, әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюді қиындатпайтын қатерсіз ісіктер немесе оларды радикалды емдеу салдары жатады.

10-тармақтың 5) тармақшасы бойынша науқастануы бойынша демалыс беруге туралы қорытынды қатерсіз ісіктер себебінен операциялық емдеуден кейін, стационарлық жағдайларда емделу аяқталғаннан кейін функцияларды толық қалпына келтіру үшін кемінде 1 ай мерзім қажет болған кезде шығарылады.

Бас және жұлын миының қатерсіз ісіктері бар адамдар бағандар бойынша талаптардың 23-тармағы бойынша, перифериялық нерв жүйесінің қатерсіз ісіктерімен бағандар бойынша талаптардың 26-тармағы бойынша куәландырылады.

Мұрын жанындағы қойнаулардың остеомасын диагностикалау кезінде куәландырылатындардың жарамдылық санаты олардың функцияларының бұзылуына қарай осы тармақтың тиісті тармақшалары бойынша айқындалады.

Мүшелер мен мүшелер жүйесі функцияларының бұзылуымен ілеспейтін, әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешекті киюді қиындатпайтын қатерсіз ісіктер (липоматоз, қан тамыры ісіктері, остеомалар, шеміршек ісіктері, папилломалар мен пигментті қалдар, 3-тармақшада көрсетілген қалдардан басқалары) немесе оларды радикалды емдеудің салдары осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды және де қызмет өткеруге немесе ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

3-тарау. Қан, қан түзетін мүшелердің аурулары және иммундық механизмді туындататын жекелеген бұзылулар 11-тармақ: Мамандандырылған зерттеп-қарау кезінде белгіленген қан және қан түзетін мүшелердің аурулары, иммундық тапшылық жай-күй.

11-тармақтың 1) тармақшасына жүргізілетін емдеуден тиімділік болмаған кезде немесе уақытша сипат бергендегі қан және қан түзетін мүшелердің аурулары:

терапияның тиімділігіне және функциялар бұзылуының дәрежесіне қарамастан болатын, гипо немесе апластикалық анемиялар;

қайталанылатын қан кетулермен, қан ағулармен, тамыр тромбозымен, тромбоэмболиялық асқынулармен тромбоциттердің сапалық бұзылуы, гемофилиялар, қан ұю дерттері;

инфекциялық асқынулардың жиі қайталануы қоса болатын пайда болған немесе туа біткен тұрақты иммундық тапшылық жай-күй (АИТВ-ны тудыратын аурудан басқа) жатады.

Тек глюкокортикоидты терапиямен ремиссияға қол жеткізген жағдайда қан және қан түзетін мүшелердің науқастанулары кезінде әскери қызметшілер немесе жақсы тиімділікпен спленэктомияға шалдыққандар 3) тармақша бойынша куәландырылады, ал жүргізілген емдеудің тиімділігі жеткіліксіз болған жағдайда 2) тармақша бойынша куәландырылады.

11-тармақтың 3) тармақшасына:

функциялардың орташа және шамалы бұзылуымен ұзақ жағымды тиімділікпен гемолитикалық анемия;

емдеудің жеткіліксіз тиімділігі кезінде тамақтанумен байланысты болатын (темір тапшылығы, В12-дәруменінің тапшылығы, фолий тапшылығы), орта, ауыр дәрежелі анемиялар;

тромбозсыз, геморрагиялық белгілерсіз емдеуден кейінгі ұзақ жағымды әсермен тромбоциттердің сапалық бұзылуы (тромбоцитопатиялар), қан ұю дерті (коагулопатиялар) және демеуші гормондық терапия жүргізу үшін медициналық көрсеткіштердің болмау жағдайлары жатады;

11-тармақтың 4) тармақшасына функцияның шамалы бұзылудың сақталу немесе көкбауырды алып тастау (спленэктомия) жағдайында, терапияның толық курсы аяқталған соң қанның жүйелі емес ауруларынан кейінгі функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы жатады.

Қан ұюының бұзылуы, бөртпе және басқа геморрагиялық жай-күйлер (Виллебранд, Шенлейн-Генох және басқа аурулар) кезінде функцияның бұзылу дәрежесіне және науқастанудың ағымына байланысты куәландыру 11-тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Қайталанатын ағыммен аралас түрдегі геморрагиялық васкулиті (Шенлейн-Генох ауруы) бар куәландырылушылар осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Келісімшарт бойынша әскери қызметке, ӘОО-ларға түсетіндер, медициналық куәландыру кезінде қан немесе қан түзетін мүшелердің науқастану белгілері алғаш рет анықталғандар гематологқа кеңес алуға жіберіледі. Науқастануды айқындау жағдайында куәландыру стационарлық тексеруді қажет етпейді.

І, ІІ бағандары бойынша куәландырылатындар, қанында гемоглабин құрамы 120 г/л кем болатын болса 6 айға дейін уақытша жарамсыз деп танылады.

Басқа мүшелер мен жүйелердің науқастануы кезінде байқалатын екінші иммундық тапшылық жай-күйі, қан құрамының өзгеруі , қан ұюының бұзылуы кезінде (басқа да созылмалы, аутоиммунды, онкологиялық, инфекциялық аурулар, саркоидоз және басқа гранулематоздар, гистиоцитоздар, жүктілік пен босану патологиялары, жарақаттар мен олардың асқынулары, оларды емдеу) әскери қызметке және әскери-есептік мамандық бойынша жарамдылық санаты зақымданған мүше немесе мүшелер жүйесі функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша айқындалады.

4-тарау. Эндокринді жүйенің аурулары, тамақтану мен зат алмасудың бұзылуы

12-тармақ. Эутиреоидты зоб.

Дәрежелер бойынша зобтың көлемін анықтау үшін келесі шкала пайдаланылады: 0 – қалқанша без саусақпен басқанда сезілмейді; І – без қылтасы ұлғайған, саусақпен ұстағанда анық сезіледі және жұтқан кезде байқалады; ІІ – без құрамының бүйір бөліктері және қылтасы саусақпен басқанда да және жұтқан кезде де анық көрінеді; ІІІ – без анық көрінеді, мойынның алдыңғы бөліктерін тегістейді (жуан мойын); ІV – без мойынның түрін өзгертеді; V – без көлемі өте үлкейген.

12-тармақтың 1) тармақшасына ІV-V дәрежелі эутиреоидты зоб жатады.

12-тармақтың 2) тармақшасына ІІІ дәрежелі эутиреоидты зоб жатады.

Куәландырылатын тұлғада 12 тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген науқастанулар анықталған жағдайда хирургиялық емдеу ұсынылады. Көрсетілген тармақшалар бойынша қорытынды хирургиялық емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде немесе операциядан бас тартқан жағдайда шығарылады.

12-тармақтың 3) тармақшасына ІІ дәрежелі эутиреоидты зоб жатады.

ІІ дәрежелі эутиреоидты зоб алғаш рет анықталған кезде мерзімді әскери қызметке шақырылған азаматтар дәрі-дәрмекті терапия жүргізу үшін 12 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Қайта куәландыру емдеу нәтижелеріне байланысты 12 айдан кейін жүргізіледі.

Тұрақты эндокринді бұзылу болған кезде куәландыру функциялардың бұзылу дәрежесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 13-тармағы бойынша жүргізіледі.

0-І дәрежелі эутиреоидты зоб, ұзақ бақылау (3 жылдан аса) туралы мәліметтер болған кезде, осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды.

13-тармақ. Эндокринді жүйенің басқа да аурулары, тамақтанудың және зат алмасудың бұзылуы.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркеген, мерзімді әскери қызметке шақырған кезде, 13-тармақтың 1), 2), 3) тармақшаларына жататын науқастанулар алғаш рет анықталған кезде азаматтарды медициналық куәландыру стационарлық жағдайларда тексергеннен және емдегеннен кейін жүргізіледі.

13-тармақтың 1) тармақшасына:

гипофиз, бүйрекүсті безі, қалқанша жанындағы без және жыныс бездері науқастанулары, сондай-ақ бағандар бойынша талаптардың 12-тармағына кірмеген, функцияларының елеулі бұзылуымен, дәрі-дәрмекті терапия аясында клиникалық-гормональды субкомпенсация немесе декомпенсация жай-күйіндегі қалқанша безінің науқастанулары;

Толықтырушы (алмастырғыш) терапия аясында клиникалық-гормональды субкомпенсация немесе декомпенсация жай-күйіндегі эндокринді безге (операциялық, соның ішінде ішінара алып тастау, сәулелік терапия және басқалар) медициналық процедуралардан кейінгі жай-күй (салдары);

дәрі-дәрмекті терапия аясында клиникалық-гормональды субкомпенсация немесе декомпенсация жай-күйіндегі эндокринді мүшелер функцияларының елеулі бұзылуымен генетикалық синдромдар;

1-типті қант диабеті;

ұдайы инсулиндік терапияны, соның ішінде қантты төмендететін таблеткалы препараттарды аралас тағайындауды талап ететін 2-типті қант диабеті;

мынадай асқынулардың ең болмаса біреуі болған кезде: препролиферативті және пролиферативті ретинопатия (көзді зақымдаумен), созылмалы бүйрек функциясының жеткіліксіздігі дамитын диабеттік нефропатия (бүйректі зақымдаумен), автономды (вегетативті) нейропатия (неврологиялық асқынулармен), аяқтардың диабеттік ангиопатиясы (трофикалық жаралармен, табан гангренасымен, невропатиялық ісінулермен, остеоартропатиямен (диабеттік табан синдромы) пайда болатын перифериялық қан айналымының бұзылуымен), сондай-ақ қайталанатын гипогликемиялық және кетоацидодты жай-күй, гипогликемиялық және диабеттік есінен тану кезінде ұдайы инсулиндік терапияны тағайындауды талап етпейтін (гипергликемия деңгейіне және емдеу сипатына қарамастан) 2-типті қант диабеті жатады.

13-тармақтың 2) тармақшасына:

гипофиз, бүйрекүсті безі, қалқанша жанындағы без және жыныс бездері науқастанулары, сондай-ақ бағандар бойынша талаптардың 12-тармағына кірмеген, дәрі-дәрмекті терапия аясында клиникалық-гормональды компенсация жай-күйінде функцияларының орташа бұзылуымен қалқанша безінің науқастанулары;

толықтырушы (алмастырғаш) терапия аясында клиникалық-гормональды компенсация жай-күйінде эндокринді безге жасалған медициналық процедуралардан кейінгі жай-күй (салдары);

дәрі-дәрмекті терапия аясында клиникалық-гормональды субкомпенсация немесе декомпенсация жай-күйіндегі эндокринді мүшелер функцияларының орташа бұзылуымен генетикалық синдромдар;

көмірсутек алмасуды қалпына келтіруге диетотерапия аясында қантты төмендететін таблеткалы препараттарды ұдайы қабылдаумен ғана қол жеткізілетін 2-типті қант диабеті;

бір тәулік ішінде гликемия 8,9 ммоль/литрден асатын және (немесе) гликозилденген гемоглобин 7,5-тен аса пайызды құрайтын 2-типті қант диабеті;

пролиферативті емес ретинопатия, 3 (микроальбуминуриялық) немесе 4-сатылы (протеинуриялық) нефропатия, орташа айқын көрінген перифериялық невропатия және ангиопатия болған кезде көмірсутек алмасуды қалпына келтіруге ұдайы диетотерапияны тағайындаумен қол жеткізілетін 2-типті қант диабеті;

ІІІ дәрежелі экзогенді-конституционалдық семіздік;

ұдайы емделуді, арнайы тамақтануды, еңбек пен демалыстың арнайы режимін сақтауды талап ететін зат алмасудың бұзылуы (фенилкетонурия, галактоземия, гликогеноз, Вильсон-Коновалов ауруы, Гоше ауруы және басқалар) жатады.

Мерзімді әскери қызметке шақырылған кезде азаматтарда ІІ дәрежелі экзогенді-конституционалдық семіздік алғаш анықталған кезде олар 13-тармақтың 4) тармақшасы бойынша 12 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады, ал семіздікті сәтсіз емдеген кезде медициналық куәландыру 13-тармақтың 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

13-тармақтың 3) тармақшасына:

диффузды уытты зобтың жеңіл емделетін түрлері (жеңіл невроз тәрізді симптоматика, дене жүктемесіне төзімділіктің төмендеуі, тамыр соғысы жиілігі минутына 100-ге дейін, І-ІІ дәрежелі қалқанша безінің ұлғаюы кезінде негізгі алмасудың жоғарылауы 30 пайыздан аспайды);

терапияны тағайындауды талап етпейтін, клиникалық-гормональдық компенсация кезінде эндокринді безге медициналық процедураларды жасағаннан кейінгі жай-күй;

көмірсутек алмасуды қалпына келтіруге ұдайы диетотерапияны тағайындаумен қол жеткізілетін, ал гликемия тәулік ішінде 8,9 ммоль/литрден аспайтын және (немесе) кеш асқынулар болмаған кезде гликозденген гемоглобин 7,5 пайызға тең немесе одан кем 2-типті қант диабеті;

бүйрек диабеті;

қайталанатын ағыммен жіті емес тиреоидит;

ІІ дәрежелі экзогенді-конституционалдық семіздік жатады.

Созылмалы фиброзды және аутоиммунды тиреоидит кезінде медициналық куәландыру қалқанша без функциясының бұзылу дәрежесіне байланысты 13-тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша (функцияның бұзылуынсыз – бағандар бойынша талаптардың 12-тармағының 3) тармақшасы бойынша) жүргізіледі.

Зат алмасудың басқа бұзылуларын диагностикалау кезінде (кистозды фиброз, амилоидоз, альбинизм және басқалар) куәландыру клиникалық көріністеріне және функциялардың бұзылуына байланысты осы тармақтың тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

13-тармақтың 4) тармақшасына эндокринді безге медициналық процедураларды (операциялық алып тастау, соның ішінде ішінара, сәулелік терапия және басқалар) жасағаннан кейінгі жай-күй, жіті және жіті емес тиреоидитті емдегеннен кейінгі жай-күй жатады. Азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылған, келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген кезде 13-тармақтың 4) тармақшасы бойынша алты ай мерзімге әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

Жеткіліксіз дене салмағы – ДСИ 18,5-тен аз болған кезде әскерге шақырылушылар дәрігер-терапевтің және дәрігер-гастроэнтерологтың консультациясынан кейін дәрігер-эндокринологтың консультациясын алуы тиіс. Эндокринді патология айқындалған кезде әскерге шақырылушыларды медициналық тексеру және емдеу стационарлық жағдайларда жүзеге асырылады. Азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылған кезде 13-тармақтың 4) тармақша бойынша алты ай мерзімге әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Егер алты айдан кейін азаматтарда дене салмағын төмендететін науқастанулар айқындалмаса, ДСИ-дің теріс динамикасы болмаса (ай сайынғы тексеру деректері бойынша), дене еңбегіне қабілеті сақталса (функционалдық жүктеме сынамаларының деректері бойынша), онда олар 13-тармақтың 5) тармақшасы бойынша куәландыруға жатады. ДСИ-дің теріс динамикасы болған, дене еңбегіне қабілеті төмендеген кезде азаматтар 3) тармақша бойынша куәландыруға жатады.

18 жасқа толған азаматтардың тамақтану жай-күйін (жеткіліксіз тамақтану, семіздік дәрежесі) бағалау үшін Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органы айқындаған ДСИ мынадай формула бойынша пайдаланылады:

ДСИ (кг/м²) = дене салмағы (кг)/бой өлшемінің квадраты (м²).

Норма – 18,5-24,9 кг/м2;

Артық дене салмағы – 25,0 – 29,9 кг/м2;

І дәрежелі семіздік – 30,0 – 34,9 кг/м2;

ІІ дәрежелі семіздік – 35,0 – 39,9 кг/м2;

ІІІ дәрежелі семіздік – 40 кг/м2 және артық.

18 жасқа толмаған тұлғаларды куәландыру кезінде тамақтанудың жай-күйін бағалау үшін Қазақстан Республикасында қабылданған балалар мен жасөспірімдердің дене дамуының стандарттары пайдаланылады.

5-тарау. Психикалық бұзылу

Өзіне-өзі қол жұмсау әрекетін жасағаны немесе дене мүшесін зақымдағаны қызметтік, медициналық құжаттамалармен, куәгерлердің актілерімен расталған, психикалық бұзушылықтарымен тұлғалар бағандар бойынша талаптардың нервтік-психикалық патологияның тиісті нозологиялық түрін көздейтін тармақтары бойынша куәландырылады. Сонымен бірге сараптамалық диагнозда өзіне-өзі қол жұмсау әрекетін жасау немесе дене мүшесін зақымдау дерегі көрсетіледі.

Психикалық бұзушылықтары алғаш рет анықталған әскери қызметшілер мен азаматтарды медициналық куәландыру стационарлық тексеруден (емдеуден) кейін жүргізіледі, психиатрда диспансерлік есепте тұрған азаматтар амбулаторлы куәландырылады.

Әскери қызметке жарамдылығы туралы қорытынды, егер өзгесі клиникалық хаттамаларда айтылмаса, стационарлық тексеруден (емделуден) кейін бір айдан соң шығарылады.

14-тармақ. Тармақ бас миының жарақаты, бас миды тікелей немесе таңдамалы зақымдайтын ми қызметінің бұзылуына әкеліп соқтыратын инсульт, бас миының ісіктері, энцефалит, менингит, нейромерез, сондай-ақ кәрілік және кәрілік алды психоздар, қан тамырлы, дегенеративті, басқа да органикалық науқастанулар және бас миының зақымдануы сияқты аурулардың салдарынан болған психикалық бұзылуды көздейді.

Осы тармаққа эпилепсия салдарынан туындаған психикалық бұзылу және адамның ерекше өзгерістері жатады.

14-тармақтың 1) тармақшасына айқын көрінген, ұзаққа созылған психотиялық жай-күй, сондай-ақ тұрақты интеллектуалды-мнестикалық бұзылулармен немесе психоорганикалық тип бойынша адамның кенеттен айқын көрінген өзгерістерімен көрінген психикалық бұзылулар, әлеуметтік бейімделуді тұрақты қиындататын қайта госпитальға жатқызу жай-күйі (жылына 2 реттен көп) жатады.

14-тармақтың 2) тармақшасына орташа айқын көрінген тұрақты астениялық, аффектілі, диссоциативті, когнитивті, тұлғалық және басқа да бұзылу болатын жай-күй, сондай-ақ қолайлы ағыммен өтетін психотиялық жай-күй, жылына екі реттен астам жиі декомпенсациямен және (немесе) амбулаторлық жағдайларда емдеуді жалғастыруды талап ететін психотиялық емес жай-күй жатады.

14-тармақтың 3) тармақшасына диспансерлік бақылауды және емдеуді жалғастыруды талап етпейтін, емдеу ұзақтығы 1 айға дейінгі өтпелі, қысқа уақытты психотиялық және психотиялық емес бұзылулар, әлеуметтік бейімделуді қиындатпайтын, бас миының жіті органикалық науқастанулары немесе жарақаттары салдарынан туындайтын, орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдану белгілері болмаған кезде сауығумен немесе шамалы айқын көрінген астениямен аяқталған жай-күй жатады.

Әскери қызметшілерге кейіннен медициналық куәландырумен науқастануы бойынша демалыс беріледі. Әскерге шақырылушыларға ауырсыну белгілерінің компенсациясына байланысты 14-тармақтың 2) немесе 4) тармақшалары бойынша кейіннен стационарлық жағдайларда тексерумен және медициналық куәландырумен 12 ай мерзімге мерзімді әскери қызметке шақырудан шеттету беріледі.

14-тармақтың 4) тармақшасына психикалық бұзылулар және орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдану құбылыстары болмаған кезде, тек функциялардың бұзылуынсыз жекелеген шашыраңқы органикалық белгілер болған кезде ғана, бас миының жіті науқастануынан немесе жарақатынан кейін психотиялық емес жеңіл психикалық бұзылулар кезіндегі тұрақты компенсация (кемінде екі жыл) немесе сауыққан жай-күй жатады.

Осы тармақшаға, сондай-ақ нервтік-психикалық орта және ішкі мүшелер жағынан патология болмаған кезде тармақта көрсетілген психикалық бұзылулардың анамнезде болуы жатады. Көрсетілген психикалық бұзылулардың оң нәтижесі медициналық мекеме жағдайларында стационарлық (амбулаторлық) тексеру нәтижелерімен расталады.

15-тармақ. Шизофрения, шизотиптік және сандырақтық бұзылулар, көңіл-күйдің бұзылуы (аффективті бұзылулар).

Шизофренияның барлық түрлерін, маниакальды-депрессивті психоздың жеңіл, кенеттен айқын көрінген немесе ұзаққа созылған түрлерін, жіті полиморфты психотиялық бұзылуларды, жиі қайталанатын фазалармен, "толық психикалық денсаулықтың" сирек ұстамаларымен және ұзақ аралықтарымен (бірнеше жыл) циклотимияларды көздейді.

Мамандандырылған медициналық мекемеде емдеу және бақылау туралы медициналық құжаттармен расталған эндогенді психоз болған кезде І баған бойынша куәландырылатын азаматтардың, сондай-ақ келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін азаматтардың әскери қызметке жарамдылық санаты туралы мәселе стационарлық тексерусіз шешіледі.

16-тармақ. Тармақ бас миы басқа мүшелермен және жүйелермен қоса патологиялық процеске тартылғанда церебральды дисфункцияға әкеп соқтыратын жүйелі науқастанулардың немесе бұзылулардың салдарынан болатын психикалық бұзылуларды көздейді. Оған зиянды факторлардың әсеріне байланысты психикалық бұзылулар да жатады.

Тексеру және медициналық куәландыру нәтижелері туралы медициналық құжаттарда психикалық бұзылулардың дамуына әкеп соққан себеп көрсетіледі.

16-тармақтың 1) тармақшасына кенеттен айқын көрінген клиникалық белгілерімен және өту ағымы ұзақ, оның ішінде жеке тұлғаның айқын көрінген өзгерістерімен психотиялық бұзылулар жатады.

16-тармақтың 2) тармақшасына органикалық тип бойынша адамның патологиялық өзгерістеріне немесе айқын көрінген ұзақ (3 айдан астам) астениялық жай-күйіне (церебрастенияға) әкелетін, оның ішінде орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдану құбылыстарымен орташа айқын көрінген немесе қайталанған психотиялық және психотиялық емес бұзылулар жатады.

Науқастанудың қалыпты өтуі кезінде, орталық нерв жүйесінің шамалы зақымдануымен ауырсыну белгілерінің тұрақты компенсациясы басталғанда әскери қызметшілер осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

16-тармақтың 3) тармақшасына инфекцияға шалдыққаннан немесе соматикалық науқастанудан кейін орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдану құбылыстары болмаған кезде орташа немесе шамалы айқын көрінген, ұзаққа созылған (3 айға дейін) астениялық жай-күй жатады.

Алкогольден немесе есірткі (токсикологиялық) заттарынан жіті уланған адамдарға науқастануы бойынша демалыс берілмейді.

16-тармақтың 4) тармақшасына жіті науқастану нәтижесінде туындайтын, жеңіл және қысқа мерзімді (2-3 аптаға дейін) астениямен өтетін және сауығумен аяқталатын психикалық бұзылу жатады.

Осы тармақшаға нервті-психикалық орта және ішкі мүшелер жағынан патология болмаған кезде тармақтарда көрсетілген анамнездегі психикалық бұзылулардың болуы жатады. Осы психикалық бұзылулардың қолайлы нәтижесі медициналық мекемелерде тексерумен расталады.

17-тармақ. Тармақ үрей-фобиялық, обсессивті-компульсивті, үрей, диссоциативті (конверсиялы), соматоформды бұзылуларды, ауыр күйзеліске реакцияларды, бейімделудің бұзылуын және басқа да невротикалық бұзылуларды көздейді. Осы тармаққа, сонымен қатар тамақтанудың бұзылуы, органикалық емес текті ұйқының бұзылуы, органикалық бұзылулармен немесе аурулармен дәлелденбеген сексуалды функцияның бұзылуы, тикозды бұзылулар жатады.

17-тармақтың 1) тармақшасына ұзақ емдеуді және (немесе) диспансерлік бақылауды талап ететін созылмалы психикалық бұзылулар, әлеуметтік бейімделуді тұрақты қиындататын қайта госпитальға жатқызу (жылына екі реттен артық) жай-күйі (ұзаққа созылған ағыммен реактивті психоздар, психогенді параноидты психоз, сананың өзгеруімен есіріктік психоздар, реактивті депрессия), сондай-ақ емделмейтін кенеттен айқын көрінген невротикалық, соматоформды бұзылулар жатады.

17-тармақтың 2) тармақшасына:

қысқа мерзімді және қолайлы ағыммен психотиялық бұзылулар, сондай-ақ ауырлығы жеңіл депрессивтік эпизодтар;

стационарлық жағдайларда жүргізілген емдеуге қарамастан, ауырсыну белгілері тұрақты сақталған және куәландырылушының әскери қызмет міндеттерін орындауды қиындататын дәрежеде айқын көрінген жағдайдағы шамалы айқын көрінген, ұзаққа созылған немесе қайталанған невротикалық бұзылулар жатады.

17-тармақтың 3) тармақшасына теңгерумен аяқталған, қолайлы ағыммен вегетативті нерв жүйесінің соматоформды дисфункцияларын қоса алғанда, орташа айқын көрінген, қысқа мерзімді невротикалық және соматоформды бұзылулар жатады. Осы тармақша бойынша қысқа мерзімді қолайлы ағыммен реактивті психозға немесе жеңіл астениямен аяқталған орташа айқын көрінген невротикалық бұзылуға шалдыққан әскери қызметшілер куәландырылады.

Осы тармақша куәландырылушылардың әлеуметтік бейімделуі қиындағанда және оларды одан әрі диспансерлік бақылау қажет болғанда қолданылады.

17-тармақтың 4) тармақшасына негізінен эмоционалдық ерік, вегетативті бұзылулармен сипатталатын, жақсы емделетін, сауығумен және толық әлеуметтік бейімделумен аяқталған вегетативті нерв жүйесінің соматоформды дисфункцияларын қоса алғанда, шамалы айқын көрінген, қысқа мерзімді невротикалық және соматоформды бұзылулар жатады.

18-тармақ. Тармақ адамның және мінез-құлықтың ерекше және басқа да, оның ішінде балалық шақта және жасөспірім жасында басталатын бұзылуларды (психопатиялар, адамның патологиялық дамуы, психикалық инфантилизм, тикозды бұзылулардан басқа); мидың зақымдануымен немесе науқастануымен байланысты емес тұрақты тұлғалық өзгерістерді; әдеттер мен әуестігінің бұзылуын; жыныстық сәйкестіктің бұзылуларын; сексуалдық талғамның бұзылуын; сексуалдық дамумен және бейімделумен байланысты психологиялық және мінез-құлық бұзылуларын көздейді.

18-тармақтың 1) тармақшасына ауыр декомпенсациялар кезінде стационарлық жағдайларда қайта және ұзақ емдеуді және (немесе) диспансерлік бақылауды талап ететін адамның және мінез-құлықтың бұзылуы (психопатияның ядролық түрлері, адамның патологиялық дамуы), сондай-ақ коморбидті психиатриялық патология қоса болатын бұзылулар жатады.

18-тармақтың 2) тармақшасына тұлғалық бұзылудың орташа айқын көрінген түрлері, психопатиялар, аффективті кедергілермен, реактивті жай-күйдің жеңіл дамуымен, вегетативті нерв жүйесінің айқын байыпсыздығы белгілерімен адамның патологиялық дамуы (адамның және мінез-құлықтың компенсацияланған және тұрақсыз компенсацияланған (қызмет ету деңгейін төмендететін отбасылық, еңбек және әлеуметтік бейімделуді қиындататын бұзылуы) жатады. Сонымен қатар тұрақты және айқын көрінген патологиялық реакцияларға бейім психикалық инфантилизм және жыныстық сәйкестік пен сексуалдық талғамның бұзылуы жатады.

Осы тармақша бойынша транссексуалдықпен зардап шегетін және Қазақстан Республикасының азаматы төлқұжатында немесе жеке басын куәландыратын өзге де құжатта көрсетілген жынысын өзгерткен және (немесе) оларға қатысты жынысына гормоналды және (немесе) хирургиялық түзету жүргізілген азаматтар куәландырылады.

18-тармақтың 3) тармақшасына медициналық ұйымдардан, оқу орындарынан, жұмыс орнынан құжаттармен расталатын эмоционалдық-ерікті және басқа да патологиялық белгілерінің тұрақты (үш жылдан астам) компенсациясымен мінез-құлықтың, эмоциялардың шамалы айқын көрінген бұзылуы, әдетте балалық шақта және жасөспірім жасында басталатын (психикалық инфантилизм, адамның басқа да бұзылуы (транзиторлық, парциалды) мінез-құлық пен эмоциялардың аралас бұзылуы, сондай-ақ тұлғаның бұзылуы айқын көріну дәрежесіне жетпеген мінез-құлық ерекшеліктері жатады.

Нақты сыртқы зияндармен (инфекциялармен, уланулармен, жарақаттармен) себепті байланысқан, психопатиялық тәріздес жай-күйде болатын адамдар, елігушілігі бұзылған бар адамдар нервті-психикалық патологияның нозологиялық түрлерін көздейтін бағандар бойынша талаптардың тармақтары бойынша куәландырылады.

Белгіленген, қасақана мінез-құлық жағдайлары, адамның барлық патологиялық құрылымынан шықпаған тәртіпсіздік белгілері жеке тұлғалық бұзылудың белгілері болып бағаланбайды.

19-тармақ. Тармақ ауырлығы түрлі (тәуелділік синдромынсыз зиянды салдармен асыра пайдаланудан бастап психоздар мен деменцияларға дейін), бірақ бұл ретте олар бір немесе бірнеше психоактивті заттарды тұтыну салдары болып табылатын психикалық және мінез-құлық бұзылуын көздейді.

19-тармақтың 1) тармақшасына психоактивті заттарды тұтыну салдарынан туындаған айқын көрінген психикалық, мінез-құлық бұзылуы:

жылына екі реттен көп госпитальға қайта жатқызумен ұзақ белсенді емдеуді және (немесе) диспансерлік бақылауды талап ететін, әлеуметтік бейімделуді тұрақты қиындататын созылмалы психикалық бұзылу (созылмалы маскүнемдік психоздар, созылмалы маскүнемдік, адамның айқын көрінген өзгерістерімен, интеллектуалды-мнестикалық бұзылумен нашақорлық пен уытқұмарлық) жатады.

19-тармақтың 2) тармақшасына:

адамның орташа айқын көрінген өзгерістерімен жіті маскүнемдік психоздар, созылмалы маскүнемдік, нашақорлық, уытқұмарлық;

тұлғалық бұзылу, өзгерген реактивтілік пен дене тәуелділігі құбылыстары болмаған кезде нашақорлықтың, уытқұмарлықтың алғашқы белгілері;

есірткі және уытты заттарды асыра пайдалану (тәуелділік синдромы болмаған кезде психикалық және дене денсаулығы үшін айқын зиянды салдар қоса болатын психоактивті заттарды қайта қабылдау жағдайлары) жатады.

19-тармақтың 3) тармақшасына жеке тұлғалық бұзылу, өзгерген реактивтілік және дене тәуелділігі құбылыстары болмаған кезде созылмалы маскүнемдіктің алғашқы белгілері жатады.

ІІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілер қолбасшылықтың пікірін ескере отырып, емделуге қатал ұстаным болған кезде әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды деп танылады.

Алкогольді, есірткі заттарын, басқа да уытты заттарды психологиялық бұзылусыз бірлі-жарым немесе мезгіл-мезгіл тұтыну осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды.

Есірткі және психоактивті заттарды тұтынуға тестілеудің нәтижесі оң болған кезде мерзімді әскери қызметке шақырылатын, ӘОО-ға түсетін және келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін азаматтар әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады және наркологқа тексеруге жіберіледі.

20-тармақ. Ақыл-ой кемістігі.

20-тармақтың 1) тармақшасына терең, ауыр және орташа ақыл-ой кемістігінің барлық түрлері жатады.

Интеллектінің елеулі және анық кемістіктері кезінде І баған бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамсыздығы туралы мәселе стационарлық тексерусіз шешіледі.

20-тармақтың 2) тармақшасына жеңіл дәрежедегі ақыл-ой кемістігі жатады (психометриялық зерттеу нәтижелері бойынша ақыл-ой дамуының коэффициенті 50-69 диапазонында). Диагнозды белгілеу кезінде ойлау қабілеті мен парасатты эксперименталдық-психологиялық зерттеу нәтижелерімен үйлесімділікте клиникалық диагностикалық өлшемшарттардың айқындаушы мәні бар. Егер осы диагнозды белгілеу кезінде дәрігерлік тексеру нәтижелері куәландырылатынның мінез-құлқын сипаттайтын деректерге сәйкес келмесе, тексеру стационарлық жағдайларда жүргізіледі.

6-тарау. Нерв жүйесінің аурулары

Нерв жүйесі функцияларының елеулі бұзылуы үшін аяқ-қол бұлшықеттері күшінің 0-ден 2 балға дейін төмендеуі, айқын көрінген дисфагия, афония, жамбас бұзылуы, айқын көрінген мишықты және экстрапирамидалы бұзылулар, праксистің, гнозистің, сөйлеудің айқын көрінген бұзылулары тән.

Нерв жүйесі функцияларының орташа бұзылуы үшін аяқ-қол бұлшықеттері күшінің 3 балға төмендеуі, нейровизуализация әдісімен, сондай-ақ су бағанының (су бағ.) 200 мм астам ликворлы қысым санымен қайталанған люмбальды пункциялармен расталған (зерттелушінің жатқан қалпында) немесе көздің түбіндегі көру нервісінің іркілу дискісінің бар болуымен ликворлық гипертензияны бір мәрте растаған кезде орташа айқын көрінген дисфагия, дизартрия, мишықты және экстрапирамидалы бұзылулар, гипертензионды-гидроцефальды синдром тән.

Нерв жүйесі функцияларының шамалы бұзылуы үшін аяқ-қол бұлшықеттері күшінің 4 балға төмендеуі, жеңіл дисфагия, дизартрия, мишықты және экстрапирамидалы бұзылулар тән.

Мазмұндалған реттілік бойынша функциялардың бұзылу дәрежелері, егер басқасы бағандар бойынша талаптардың тиісті тармағында ескерілмесе, ал аяқ-қол бұлшықеттері күшінің төмендеуі бұлшықет күшін бағалаудың 6 балдық шәкілі бойынша (L.McPeak, 1996; М.Вейсс, 1986) айқындалады.

21-тармақ. Тармақ эпилепсияны, эпилептикалық күйді, бас сақинасын, бас ауруының басқа да синдромдары мен ұйқының бұзылуын қамтиды.

Эпилепсия – дереу қандай да бір айқындалған себептермен арандатылмаған, қайталанатын (2 және/немесе одан көп) эпилептикалық ұстамалармен сипатталатын жай-күй. Эпилептикалық ұстама – ми нейрондарының аномальды немесе артық разрядының клиникалық көрінісі. Клиникалық көрініс кенеттен болатын және транзиторлық патологиялық феномендермен көрсетіледі (пациент немесе бақылаушы байқаған сананың өзгеруі, қозғалыс, сезімталдық, вегетативті, психикалық симптомдар).

Симптоматикалық эпилепсия кезінде куәландыру тырысу синдромының дамуына әкеп соқтырған науқастану бойынша жүргізіледі.

Ұстаманың бар болуы дәрігерлік қадағалаумен расталады, сондай-ақ эпилептикалық ұстаманы растайтын басқа да медициналық құжаттар назарға алынады. Жекелеген жағдайларда, егер куәгерлердің жазбаша куәліктерінде (куәгерлердің актісінде) сипатталған талма және одан кейінгі жай-күй талманы эпилептикалық деп санауға негіздеме болатын болса, ол назарға алынады. Бұл ретте эпилептикалық ұстаманың куәгерлері қойған қолдардың түпнұсқалығын нотариат куәландыруға немесе әскери бөлім командирі жазбаша растауға тиіс. Күмәнді жағдайларда тұрғылықты жері, оқу, жұмыс, қызмет орны бойынша деректер сұрату қажет.

Жиі (жылына үш және одан көп) болатын эпилептикалық талмалар немесе тырыспа талмалардың психикалық эквиваленттері, сондай-ақ психиканың үдемелі бұзылуы болған кезде куәландыру осы тармақтың 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Эпилепсия диагнозы стационарлық жағдайда расталған эпилептикалық күйді бастан кешкен адамдар эпилептикалық ұстаманың жиілігіне қарамастан 21-тармақтың 1) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Жекелеген сирек (жылына үш реттен кем) эпилептикалық талмалар, оның ішінде эквиваленттерсіз және эпилепсияға тән басқа да психикалық өзгерістерсіз, тырыспасыз пароксизмдер кезінде куәландыру осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Медициналық мекеменің құжаттарымен бұрын белгіленген эпилепсия диагнозы расталған, бірақ соңғы 5 жылда эпилептикалық ұстамалар байқалмаған жағдайларда, куәландыру тексеру кезінде электроэнцефалография нәтижелеріне қарамастан осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Медициналық құжаттармен және динамикалық бақылаумен расталған, стационарлық жағдайларда емдеуді талап ететін (диагнозды растау үшін ангиобағдарламамен бас миына МРТ жүргізу міндетті) жиі (жылына үш және одан көп) және ұзақ (бір тәулік және одан көп) бас сақинасы ұстамалары бар бас сақинасы, бас ауруының тұрақты синдромдары және ұйқының бұзылуы кезінде куәландыру осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Клиникалық белгілерсіз электроэнцефалография нәтижелері (шыңдар, жіті толқындар, шың-толқындар жиынтығының барлық түрлері, көпжабыспалар, фотопароксизмальдық реакциялар) бойынша анықталған эпилептиформалық белсенділік болған кезде куәландыру осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Бұрын кез келген сипаттағы бір мәрте талмаларда (эпилептикалық реакция) немесе әлсіз айқын көрінген және сирек туындайтын аз талмалар, тырысуларсыз пароксизмдер немесе көңіл-күйдің ерекше бұзылуы жағдайларында әскери қызметке жарамдылық санаты туралы мәселе стационарлық тексерілуден кейін айқындалады. Эпилептикалық пароксизмдері бар адамдар көлік құралдарын басқаруға, биіктікте, жылжымалы механизмдерде, отта және суда жұмыс істеуге жарамсыз.

22-тармақ. Тармақ орталық нерв жүйесінің инфекциялық және паразитарлық ауруларын, жалпы инфекциялар, жіті және созылмалы уланулар кезінде бас миының немесе жұлынның зақымдануларын (менингококкты менингит, серозды менингит, полиомиелит кене және маса вирустарының энцефалиттері, туберкулез, мерез және басқа аурулар кезінде нерв жүйесінің зақымданулары, демиелиндену аурулары) көздейді.

22-тармақтың 1) тармақшасына:

қатты сал болумен немесе парездер, айқын көрінген қайталанған паркинсонизм, жиі (жылына 3 және одан көп) эпилептикалық талмалар, айқын көрінген кең таралған гиперкинездер, Кожевников немесе Джексон эпилепсиясының жиі талмалары, атаксикалық бұзылу, айқын көрінген гидроцефалия, айқын көрінген ликворлы гипертензия қоса болатын нерв жүйесінің аурулары;

көрудің бұзылуымен оптикалық-хиазмальдық арахноидит;

ұмытшақтық склероз;

сал немесе айқын көрінген парез құбылыстарымен миелитке шалдығу салдары;

ерте және кеш нейромерез кезінде нерв жүйесі зақымдануының ауыр түрлері, тубуркулезді миненгит, нерв жүйесінің паразитарлы зақымданулары жатады.

22-тармақтың 2) тармақшасына орталық нерв жүйесі функциясының бұзылу дәрежесі бойынша әскери қызмет өткеру қабілетін шектейтін (бұлшықеттер күшінің төмендеуі, бұлшықет тонусының артуы түрінде орташа айқын көрінген гемипарезбен энцефалиттің, арахноидиттің қалдықты құбылыстары; орташа гидроцефалия, орташа ликворлы гипертензия), сондай-ақ ауырсыну бұзылуының жиі (жылына екі және одан көп рет) және ұзақ (әскери қызметке шақырылуға жататын азаматтар үшін кемінде 6 ай, әскери қызметшілер үшін кемінде 4 ай) декомпенсациясыларымен қалдықты құбылыстар және науқастанулар салдары жатады.

22-тармақтың 3) тармақшасына емдеудің нәтижесіздігі кезінде вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздықпен, астениялық-невротикалық белгілермен үйлесетінн, функцияның шамалы бұзылуымен, жекелеген органикалық белгілермен орталық нерв жүйесінің зақымдану салдары және қалдықты құбылыстары жатады. Жай-күйі жақсарған және әскери қызмет міндеттерін орындау қабілеттілігі қалпына келтірілген кезде медициналық куәландыру осы тармақтың 4) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Туберкулезді менингитке шалдыққан адамдар ОНЖ функциясының бұзылу дәрежесіне байланысты 22-тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша куәландырылады.

22-тармақтың 4) тармақшасына астенизацияның шамалы құбылыстары, вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздығы және жекелеген тұрақты шашыраңқы органикалық белгілері болған кезде, қозғалыстың, сезімталдықтың, үйлестірудің және нерв жүйесінің басқа да функцияларының бұзылуы қоса болмайтын нерв жүйесінің зақымдану салдары және қалдықты құбылыстары жатады.

Осы тармақта көрсетілген бұзылудың болуы жұмыс, оқу немесе әскери қызмет орнынан еңбекке қабілеттілігіне немесе әскери қызмет міндеттерін орындауға көрсетілген бұзылудың ықпалы туралы медициналық құжаттармен, мәліметтермен, ал диагнозы клиникалық және арнайы зерттеулердің нәтижелерімен расталады. Бұл ретте әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіру кезінде азаматтардың әскери қызметке жарамдылығы санаты туралы қорытынды тек стационарлық тексерілуден кейін шығарылады.

Жұлын-ми сұйықтығы қысымының көрсеткіштерінен басқа (дене көлденең орналасқан кезде жұлын-ми қысымының нормасы су бағанымен 100-ден 150 мм дейін құбылады), бассүйек ішіндегі гипертензия синдромының айқын көрінуін бағалаған кезде науқастану клиникасы, окклюзивті-гидроцефальды пароксизмдердің, көз түбінде іркілген өзгерістердің болуы эхоэнцефалоскопия деректері, КТ немесе МРТ деректері бойынша мидың қарыншалы жүйесінің ұлғаю дәрежесі ескеріледі.

Бассүйек ішіндегі қысымның көтерілу синдромының айқын көрінген клиникалық көріністері:

бас ауруының, құсудың болуы, көз қозғалтқыш бұзылулары, когнитивтік бұзылулар, жүріп-тұрудың бұзылуы, жамбас мүшелері функцияларының, көру нервісінің іркілу дискілерінің бұзылуы немесе көру нервісі дискілерінің екінші рет семуі;

беломыртқа тесуі кезінде көлденең жатқан күйдегі ликворлық қысым 300 мм су бағ. жоғары;

перивентрикулярлы ісу.

Бассүйек ішіндегі қысымның көтерілу синдромының орташа айқын көрінген клиникалық көріністері:

бас ауруының, көз түбінде іркілудің бастапқы құбылыстарының болуы;

беломыртқа тесуі кезінде көлденең жатқан күйдегі ликворлық қысым 200 мм су бағ. жоғары.

Бас мидың қарыншалық жүйесінің кеңеюі компьтерлік (магниттік-резонанстық) томографияның мәліметтері бойынша бағаланады. Гидроцефалия (атабез қабығы шеменінің) белгілері болып алдыңғы мүйіздің осы деңгейде маңдай сүйектерінің ішкі пластинкалары арасындағы арақашықтыққа барынша көп ендік қатынасы 0,5 жоғары (0,4-тен кем – қалыпты, 0,4-0,5 – шекаралық мән, 0,5-тен жоғары – гидроцефалия (атабез қабығының шемені) есептеледі, Эванс индексі (төбе сүйектің ішкі пластикалары арасындағы барынша ұзақ арақашықтыққа алдыңғы мүйіздің ендік қатынасы) 26-дан жоғары, ІІІ қарыншалық индексі (20 жасқа дейін – 3,0-ден жоғары, 50 жасқа дейін – 3,9-дан жоғары, 50 және одан үлкен – 4,5-тен астам). Перивентикулярлық ісінудің болуы компьютерлік томографияның (перивентикулярлық ақ зат тығыздығының төмендеуі), магниттік-резонанстық томографияның (Т2 бейнелерінде жоғары қарқынды сигнал) деректері бойынша бағаланады.

Бас миының органикалық зақымдануына, жұқпалы науқастануға немесе улануға шалдығу салдарынан пайда болған, айқын көрінген эмоционалдық-ерікті немесе интеллектуалды-мнестикалық бұзылулар кезінде куәландыру бағандар бойынша талаптардың 14-тармағы бойынша жүргізіледі.

23-тармақ. Тармақ мынадай аурулар топтарын: басымдылықпен ОНЖ зақымдайтын жүйелік атрофияларды, экстрапирамидалы және басқа қозғалыс бұзылуларын, нервтік жүйенің басқа дегенеративтік ауруларын, церебральды сал ауруын және сал ауруының басқа да синдромдарын, нерв-бұлшықетті синапсы мен бұлшықеттің ауруларын, нерв жүйесінің басқа бұзылуларын, бас және жұлын миының ісіктерін, нерв жүйесінің туа біткен (даму кемістігін) ауытқушылықтарын көздейді.

Сонымен қатар оларға: тұқым қуалайтын атаксиялар, арқа бұлшықеттің семуі, Паркинсон ауруы, эссенциальды тремор, Альцгеймер ауруы, бұлшықет дистрофиясы, балалық церебральды сал, гидроцефалия, уыттылық немесе нақтыланбаған, соның ішінде қалдықты энцефалопатия, церебралды киста, сиренгомиелия, сиренгобульбия және осы тармақта көрсетілген басқа да аурулар жатады.

23-тармақтың 1) тармақшасына нерв жүйесінің туа біткен ауыр кемістіктері (даму кемістіктері) және аурулары, сондай-ақ тез үдемелі ағыммен немесе функциясының елеулі бұзылуымен аурулар жатады.

Осы тармақшаға даму сатысына және емдеу тиімділігіне қарамастан, бас және жұлын миының ісігі, жазудың өрескел бұзылуы (куәландырылушының жазғанын оқу, оның қол қоюы мүмкін болмағанда), өзіне өзі қызмет көрсету қабілетінің (түймесін тағу, бауын байлау, тамағын ішу және басқалар) бұзылуы, сондай-ақ сурет тестілерін орындау кезінде айқын көрінген өзгерістер (спиралограмм, параллель сызықтары және басқалар) қоса болатын эссенциальды тремор жатады.

23-тармақтың 2) тармақшасына сезгіштіктің бұзылуымен бұлшықет атрофиясы симптомдарының өсуімен ұзақ уақыт бойы (кемінде бір жыл), баяу өтумен сипатталатын, функциялардың орташа бұзылуымен аурулар, бассүйек іші гипертензиясы синдромымен краниостеноз жатады.

23-тармақтың 3) тармақшасына науқастанудың объективті белгілері шамалы дәрежеде айқындалған немесе науқастану симптомдары ұзақ сақталған, сол бір күйде ұсталып тұру кезінде нерв жүйесінің жеңіл, өте баяу үдемелі (үш және одан көп жылдар бойы) аурулары жатады.

23-тармақтың 4) тармақшасына:

қызметтік міндеттерін орындауға кедергі келтірмейтін, функцияның бұзылуынсыз эссенциальды тремор;

функциялардың бұзылуынсыз туа біткен церебральды және жұлын кисталары, гидроцефалия синдромы;

неврологиялық күйде жеңіл астеноневротикалық құбылыстар және (немесе) вегетативті-тамырлы тұрақсыздық анықталған кезде, бассүйек іші қысымы артуының белгілерінсіз энцефалопатия жатады.

Бас миының және жұлынның қатерсіз ісіктерін радикалды алып тастағаннан кейін куәландыру функциялардың бұзылу дәрежелеріне байланысты осы тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

24-тармақ. Тармақ субарахноидты, миға қан кетулерді, басқа да бассүйекке қан кетулерді, ми инфарктісін, мидың транзиторлы ишемиясын, бас, жұлын миы қан тамырларының зақымдану салдарын көздейді.

24-тармақтың 1) тармақшасына:

функциялардың бұзылу дәрежесіне қарамастан қайталанған инсульттар;

қайталанған субарахноидты қан кетулер (этиологиясына қарамастан);

церебральды немесе жұлын миы қан айналымының жіті бұзылуы салдарынан пайда болған нерв жүйесі функцияларының тұрақты төмендеуі;

ІІІ сатылы дисциркуляторлы энцефалопатия;

І – ІІ бағандары бойынша куәландырылушыларда бас миының спонтандық (жарақаттық емес) субарахноидты қан кетулері;

операциялық емделуден бас тартқан немесе операция жасау мүмкін емес болған кезде, ми қан айналымы және нерв жүйесі функцияларының бұзылуының қалдық құбылыстарының айқын көріну дәрежесіне қарамастан ми қан айналымының бұзылуына себеп болған бас және жұлын миы қан тамырларының аневризмдері мен артериялық-венозды мальформациялары жатады.

24-тармақтың 2) тармақшасына:

оларды қан айналымынан шығарғаннан кейін көптеген артериялық аневризмдер;

эмболизациялаудан, жасанды тромбылау немесе интракраниалды алып тастаудан кейін артериялық-венозды аневризмдер;

орташа өтетін және ошақтық төмендеулер орташа айқын көрінген бас немесе жұлын миының қан тамырларының зақымданулары;

церебральды атеросклероз кезінде ІІ сатылы дисциркуляторлы энцефалопатия;

ми қан айналымының жиі (жылына үш және одан көп рет) өтпелі бұзылуы (мидың транзиторлық ишемиялары, гипертониялық церебральды криздер);

сезгіштіктің бұзылуы немесе аяқ-қолдардың жеңіл парезі түріндегі жұлын қан айналымының бұзылу салдары;

ІІІ баған бойынша куәландырылушыларда бас миының спонтандық (жарақаттық емес) субарахноидты қан кетулері жатады.

Бас миы тамырларының аневризмі, басқа да бас немесе жұлын миы тамырларының зақымданулары себебінен хирургиялық емдеуден кейін І, ІІ бағандар бойынша куәландырылушыларға қатысты қорытынды осы тармақтың 1) тармақшасы бойынша, ал ІІІ баған бойынша куәландырылушыларға қатысты операция радикалдылығына, оның тиімділігіне, бассүйектеріне операция жасаудан кейінгі кемістіктерінің көлеміне, бұзылған функцияларды қалпына келтіру динамикасына байланысты 24-тармақтың тиісті тармақшалары бойынша шығарылады. Бассүйек кемістіктері болған кезде бағандар бойынша талаптардың 81-тармағының тармақшалары қосымша қолданылады.

24-тармақтың 3) тармақшасына:

бассүйек ішін клиппирлеуден немесе баллонға қосу немесе жасанды тромбылау көмегімен қан айналымынан ажыратқаннан кейінгі жеке артериялық аневризмдер;

бір тәуліктен артық емес тұрақтайтын және нерв жүйесі функцияларының бұзылуынсыз немесе бар бұзылудың ұлғаюынсыз өтетін, орталық нерв жүйесі тарапынан тұрақсыз ошақтық симптомдар (парездер, парестезиялар, сөйлеудің бұзылуы, мишықты құбылыстар) қоса болатын ми қан айналымының сирек (жылына екі реттен артық емес) өтпелі бұзылуы (мидың транзиторлық ишемиялары, гипертониялық церебральды криздер);

құжаттармен расталған мидың жіті қан аздығымен (қарапайым және тырыспалы талулар) айқындалатын жиі (жылына үш және одан көп рет) немесе қайталанған (айына екі және одан көп рет) криздер;

симптомсыз артериялық аневризмдер және артериялық-венозды мальформациялар жатады.

24-тармақтың 4) тармақшасына:

құжаттармен расталған мидың жіті қан аздығымен (қарапайым және тырыспалы талулар) айқындалатын (жылына екі реттен көп емес) криздер;

бас мидың қан айналымы жеткіліксіздігінің бастапқы көріністері;

І дәрежедегі дисциркуляторлы энцефалопатия жатады.

Мидың қанмен қамтамасыз етілу жеткіліксіздігінің бастапқы көріністері және дисциркуляторлы энцефалопатия диагнозын қою кезінде мынадай шарттарды басшылыққа алу қажет:

этиологиялық факторлардың біреуінің болуы (церебральды тамырлардың атеросклерозы, артериялық гипертензия, қант диабеті, гиперхолестеринемия, гипергомоцистеинемия, жүрек аурулары (жүректің ишемиялық ауруы, ревматикалық зақымданулар, жүрек ырғағының бұзылуы және т.б.), қан аурулары, жарақаттардың, инфекциялық және жүйелік аурулар салдарынан болған бас ми тамырларының зақымдануы, тамыр дамуының ауытқулары, омыртқаның мойын бөлігінің патологиясы, бас миының жарақаты және т.б.);

бас миы жай-күйінің функционалдық бұзылуын көрсететін шағымдардың болуы;

бас мидың органикалық зақымдануының клиникалық белгілерінің болуы;

нейропсихологиялық тексеру деректері бойынша когнитивтік бұзылудың объективті белгілерінің болуы;

цереброваскулярлық ағымның зақымдану белгілерінің болуы;

магниттік-резонанстық томография мен компьютерлік томография деректері бойынша ми затының құрылымдық өзгерістері белгілерінің болуы.

Қосымша тексеру кезінде алынған тәуекел факторларымен және өзгерістермен клиникалық симптомдардың қалыптасуының себепті-салдарлық байланысы және кемінде үш шарт болған кезде диагноз қойылады.

Талмалары бар адамдар тереңдетілген медициналық тексерілуге және емделуге жатады.

Вегетативті нерв жүйесінің бұзылуы қоса болатын, мақсатты бағытталған тексеру басқа науқастануларды айқындамаған кезде талма (синкопалды жай-күй) диагнозы қойылады. Басқа науқастанулар немесе бұзылулар (инфекциялар, жарақаттар, уланулар) салдарынан талмалар болған кезде бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша куәландырылады. Талмалары бар адамдар көлік құралдарын басқаруға, биіктікте, жылжымалы механизмдерде, отта және суда жұмыс істеуге жарамсыз.

ІІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілерге қатысты ми қан айналымының өтпелі бұзылуына шалдыққаннан кейін ОНЖ-ның функциялары толық қалпына келтірілген кезде бағандар бойынша талаптардың 28-тармағы бойынша босату немесе науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды шығарылады.

25-тармақ. Тармақ бас, жұлын миының қазіргі және бұрынғы (жарақат алған сәттен бір немесе одан көп жылдан кейін) жарақаттары салдарын, орталық нерв жүйесінің жарақаттық зақымдануларының асқынуларын, сондай-ақ ауадағы жарылыс толқынынан және басқа да сыртқы факторлардың әсерінен жарақаттар салдарын көздейді.

25-тармақтың 1) тармақшасына:

бас және жұлын миы функциясының ауыр бұзылуымен жарақаттық зақымдану салдары (тұрақты сал ауруына немесе терең парездерге, жамбас мүшелері функциясының бұзылуына әкеп соқтыратын мидың соғылуы мен қысылуы);

қыртыстық функциялардың бұзылуымен ми затының жарақаттық зақымдалуларының салдары (афазия, агнозия, апраксия, амнестикалық синдром);

жарақаттан кейінгі арахноидит, бассүйек ішіндегі қысымның кенеттен көтерілуіне немесе жиі (жылына 3 және одан көп) эпилептикалық талмаларға әкеп соқтыратын гидроцефалия жатады.

25-тармақтың 2) тармақшасына 25-тармақтың 1) тармақшасында көзделген ошақтық симптомдар мен функциялардың бұзылуы айқын көріну дәрежесіне жетпеген кезде бас немесе жұлын миы жарақаттарының салдары:

аяқ-қолдың функциясын орташа шектейтін парез;

жүру кезінде тұрақсыздық, нистагм, сезімталдық бұзылу түрінде орташа айқын көрінген мишықты бұзылу;

жарақаттық арахноидит;

орташа айқын көрінумен немесе бассүйек ішіндегі қысымның шамалы көтерілуімен, сирек (жылына 3 реттен аз) эпилептикалық талмалармен жарақаттық арахноидит, гидроцефалия жатады.

25-тармақтың 3) тармақшасына бас және жұлын миының жарақаттық зақымдану салдары, тұрақты астениялық-невротикалық белгілермен және вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздықпен ұштасатын, неврологиялық мәртебеде шашыраңқы органикалық белгілері (бассүйек иннервациясының ассиметриясы және анизорефлексия, сезімталдықтың жеңіл бұзылуы) айқындалатын, бассүйегі ішіндегі қысымның көтерілуі белгілерінсіз жарақаттық арахноидит жатады.

Осы тармақша бойынша куәландыру жүргізілген емдеу мен оңалту нәтижесінде ауырсыну көріністерінің жағымды динамикасы болмаған, сондай-ақ ұзаққа созылған немесе қайталанған декомпенсациялар кезінде ғана жүргізіледі.

25-тармақтың 4) тармақшасына:

жекелеген шашыраңқы органикалық белгілері бар болған кезде бас және жұлын миы жарақаттарының бұрынғы салдары, қозғалыс, сезімталдық, үйлестіру және нерв жүйесінің басқа да функцияларының бұзылуынсыз әлсіз айқын көрінген вегетативті-қан тамырлы тұрақсыздық және астенизацияның шамалы құбылыстары;

жүргізілген емдеуден кейін жай-күйдің жақсаруы, ауырсыну белгілерінің компенсациясы, әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетінің компенсациясы жатады.

Бас немесе жұлын миы жарақаты себебінен емделу фактісі немесе анамнезде оның салдары медициналық құжаттармен, ал еңбекке қабілеттілікке, әскери қызмет міндеттерін орындауға жарақат салдарының әсері әскери қызметшілердің қызметтік іс-әрекеттері туралы мәліметтермен, ал азаматтарда жұмыс, оқу орнынан мінездемелермен расталады.

Бас миы жарақаты салдарынан пайда болған, әскери қызмет міндеттерін орындауды қиындататын айқын көрінген эмоционалдық-ерік және интеллектуалдық-мнестикалық бұзылу болған кезде бағандар бойынша талаптардың 14-тармағы бойынша куәландырылады.

Орталық нерв жүйесінің сыртқы факторлармен (радиация, төмен және жоғары температуралар, жарық, ауаның немесе судың, басқа да сыртқы себептердің жоғары немесе төмен қысымдары) зақымдануы салдары болған кезде функциялардың бұзылу дәрежесіне байланысты куәландыру осы тармақтың тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Бассүйектердің зақымданулары мен ақаулары болған кезде осы тармақтан басқа, сондай-ақ бағандар бойынша талаптардың 81-тармағының тиісті тармақшалары қолданылады.

Бас немесе жұлын миының жіті жарақатына шалдыққан адамдарды медициналық куәландыру бағандар бойынша талаптардың 28-тармағы бойынша жүргізіледі.

26-тармақ. Тармақ жеке бассүйек-ми нервтерінің алғашқы және қайталанған (ІІ және VІІІ жұптарынан басқа), нерв түбіртектері мен түйіндердің науқастануларын, полиневропатиялар мен перифериялық нерв жүйесінің басқа да зақымдануларын көздейді.

26-тармақтың 1) тармақшасына:

айқын көрінген ауырсыну синдромы қоса болатын қозғалыстың, сезімталдықтың, трофиканың елеулі айқын көрінген бұзылуы қоса болатын (бір жақты үдеріс кезінде кенеттен айқын көрінген бұлшықеттер атрофиялары: иықтың – 4 см жоғары, білектің – 3 см жоғары, мықынның – 8 см жоғары, жіліншіктің – 6 см жоғары; созылмалы трофикалық жаралар, ойылулар) полиневриттер (полиневропатия), қабыну және уланудан туындаған плекситтер (плексопатиялар), перифериялық нерв ісіктері салдары (нерв жүйесі ауруының басталуынан 6 ай бойы және одан астам сақталатын неврологиялық симптомдар);

үзіліссіз жалғасатын стационарлық емдеуді қажет ететін (4 ай және одан артық) қозғалыс, вегетативті-трофикалық бұзылумен ауыр, тұрақты ауырсыну синдромымен жиі (жылына екі және одан көп рет) қайталанатын және ұзақ ағымды құяңдар;

сәтсіз емделген кезде үштік нерв невралгиясының немесе плекситтердің ауыр түрлері жатады.

26-тармақтың 2) тармақшасына:

негізгі функциясы орташа бұзылған кезде (мимикалық бұлшықеттердің тұрақты парезі, аяқ-қол бұлшықетінің күші төмендеген, қолды көтеру шектелген) перифериялық нервтердің және түйіндердің аурулары;

2 – 3 ай бойы үзіліссіз стационарлық және амбулаторлық емдеуді қажет ететін жиі асқыну кезеңінде дененің мәжбүрлі орналасуымен, нервтер ауруы қоса болатын созылмалы, қайталанатын құяңдар, плекситтер, невропатиялар, невриттер жатады.

26-тармақтың 3) тармақшасына:

қозғалыс, сезімталдық және трофикалық бұзылудың ұлғаюымен, сирек (жылына екі реттен кем) асқынулармен қайталанатын перифериялық нервтердің және түйіндердің аурулары;

аяқ-қол функциясын шамалы бұзатын, бұрын асқынуларға шалдығумен байланысты айқын көрінбеген қалдықты көріністер жатады.

26-тармақтың 4) тармақшасына аяқ-қол функциясын бұзбайтын және қайта қалпына келетін, сезімталдықтың шамалы бұзылуы, шағын атрофиялар немесе бұлшықеттер күшінің әлсізденуі түрінде перифериялық нерв ауруларының қалдықты құбылыстары жатады.

Перифериялық нерв жүйесінің қайталанған зақымданулары кезінде бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары қолданылады.

27-тармақ. Тармақ бассүйек ми жарақатының (ІІ және VІІІ жұптарынан басқа) және перифериялық нервтер жарақатының салдарын көздейді.

27-тармақтың 1) тармақшасына айқын көрінген және тұрақты қозғалыс, сезімталдық бұзылу, трофиканың (26-тармақтың 1-тармақшасына ұқсас) бұзылу болған кезде нерв сабақтарының және түйіндерінің жарақаттану немесе жаралану салдары, сондай-ақ айқын көрінген ауырсыну синдромы қоса болатын зақымдану салдары жатады.

27-тармақтың 2) тармақшасына бұлшықеттер топтарынан немесе жекелеген бұлшықеттерден қол-аяқтың негізгі функциясы орташа бұзылатын нервтер мен түйіндері зақымдануларының салдары, бет нервтерінің негізгі сабақтарының немесе ірі тарамдарының зақымдануы салдарынан мимикалық бұлшықеттердің параличі жатады.

27-тармақтың 3) тармақшасына аяқ-қолдың функциясы шамалы бұзылған кезде (білезіктің бүгілу күші төмендеген және оның сыртқы флексиясы шектелген кезде бір кәрі жіліктің немесе шынтақ нервтерінің зақымдануы) нервтердің, түйіндердің зақымдану салдары жатады.

27-тармақтың 4) тармақшасына функциялары толық қалпына келтірілген, ал қалған жеңіл құбылыстар зақымданған нервпен иннервацияланған сезімталдықтың минималды айқын көрінген бұзылуы немесе бұлшықеттердің сәл әлсізденуі түрінде қол-аяқ функциясын шектемейтін нервтердің зақымдану салдары жатады.

Перифериялық нервтердің жарақатынан немесе операциялық емделгеннен кейін әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін толық қалпына келтіруге кемінде бір ай мерзім қажет болған кезде медициналық куәландыру бағандар бойынша талаптардың 28-тармағы бойынша жүргізіледі.

28-тармақ. Тармақ жіті инфекциялық, паразитарлық және басқа да науқастанулардан, улану зақымдануларынан және нерв жүйесінің жарақаттарынан, сондай-ақ бас және жұлын миы тамырларының жіті науқастануларынан кейінгі жай-күйді көздейді.

Әскери қызметшіге науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы ӘДК қорытындысы жіті серозды менингитке, кене энцефалитінің менингеалды түріне, менингококкты инфекцияның генерализденген түрлеріне (менингит, менингоэнцефалит, менингококкцемия) шалдыққаннан, емделу және ликворды санациялау аяқталғаннан кейін астениялық жай-күйдің нәтижесімен полирадикулоневриттердің аралас түрлері кезінде және одан кейін шығарылады. Менингококкты менингит кезінде лимфоциттер саны 75 пайыз және одан артық болған кезде цитоздың 50 жасушадан төмен азаюы ликворды санациялау критерииі болып табылады. Жоғарыда аталған науқастануларға шалдыққан әскери қызметшілер оңалтуға жіберіледі.

Көрсетілген науқастанулардың асқынбаған түрде өтуі кезінде және толық сауыққанда әскери қызметшілер босатылады.

Айқын көрінген клиникалық белгілері бар бас миының шайқалуына немесе бас миының соғылуына шалдыққан әскери қызметшілерді куәландыру кезінде науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды шығарылады.

Науқастануы бойынша демалыстан кейін ІV баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілер қайта медициналық куәландыруға жатады.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіру кезінде менингитке, менингоэнцефалитке шалдыққан азаматтар, егер емдеу аяқталғаннан кейін кемінде он екі ай өтсе, әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Қайта куәландыру емдеу мен оңалтудың нәтижесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 22-тармағының тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Азаматтар мидың жіті жабық жарақатынан кейін әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген, мерзімді әскери қызметке шақырылған, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін кезде жарақаттың ауырлығына және функциясы бұзылуының айқын көрінуіне байланысты он екі айға дейін әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

ІІІ және ІV бағандар бойынша куәландырылатын әскери қызметшілерге қатысты нерв жүйесі функциясының қайта қалпына келуімен немесе астениялық жай-күймен аяқталған ми қан айналымының жіті бұзылуына алғаш шалдыққаннан кейін, кейіннен медициналық куәландыру жүргізумен науқастануы бойынша демалыс беріледі.

7-тарау. Көз және оның қосалқы аппаратының аурулары

29-тармақ. Тармақ туа біткен және жүре пайда болған (аурулардың, жарақаттар мен күйіктердің салдары) өзгерістерді немесе қабақтың орналасу кемістігін, қабақтың, жас шығу жолдарының, көз ұясының және көздің дәнекер қабығының науқастануларын көздейді. Әскери қызметке жарамдылық туралы қорытынды анатомиялық өзгерістердің айқын көріну дәрежесіне, науқастанудың (жарақат пен күйік) өту ауырлығына, емдеу нәтижелеріне, көз функциясына байланысты шығарылады.

29-тармақтың 1) тармақшасына:

егер олар көз қозғалысын елеулі шектесе немесе көруге кедергі келтірсе, қабақтардың өзара немесе көз алмасымен қосылып өсуі;

көздің тітіркенуін туындататын қабақтардың қайырылып кетуі немесе кірпіктердің көз алмасы бағыты бойынша өсуі;

теріс айналуы, мүйізгек қабығының жабылуына кедергі келтіретін тыртықтық бұзылуы немесе қабақтардың орналасу кемшіліктері (птоздан басқа), тұрақты лагофтальм жатады.

29-тармақтың 2) тармақшасына:

тыртықтың пайда болуымен және қабақтар шеттерінің қасқалануымен кенеттен айқын көрінген жара блефариттері;

сәтсіз стационарлық емделген кезде жиі (жылына кемінде екі рет) асқынулармен, гипертрофиямен және шырыш асты тіннің кенеттен айқын көрінген инфильтрациясымен созылмалы конъюнктивиттер;

конъюнктиваның созылмалы трахоматозды зақымдануы;

жас шығу жолдарының науқастанулары және бірнеше рет хирургиялық емдегеннен кейін емделмейтін көз функцияларының үдемелі бұзылуымен қанат тәрізді перденің қайталануы;

бұлшықеттердің қатаюы болмаған кезде үстіңгі қабақ бір көзде қарашықтың жартысынан көбін немесе екі көзде қарашықтың үштен бір бөлігінен аса жапқан кезде туа біткен немесе пайда болған птоз;

лакопротез енгізумен жас шығу жолдарына реконструктивті операциялардан кейінгі жай-күй жатады.

Көз функцияларының тұрақты бұзылуымен трахома салдары кезінде қорытынды осы бұзылуды көздейтін бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша шығарылады.

Жекелеген қабыршақты қабақ шеттерінің шамалы гиперемиясымен қарапайым блефарит, жекелеген фолликулдармен фолликулярлы конъюнктивит, қабақ бұрыштарында және конъюнктивті күмбездер саласында конъюнктиваның барқыт тәрізділігі, тегі трахоматозды емес конъюнктиваның жекелеген ұсақ үстіңгі тыртықтары, сондай-ақ конъюнктиваның, мүйізгектің басқа да өзгерістерінсіз және жыл бойы трахоматозды үдерістің қайталануынсыз трахоматоз текті конъюнктиваның тегіс тыртықтары, үдеу құбылыстарынсыз жалған және шынайы қанат тәрізді перде осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға оқуға түсуге кедергі келтірмейді.

Көктемгі талаурау және конъюнктиваның басқа да аллергиялық зақымданулары кезінде айқын көріну дәрежесіне, науқастанудың өту ауырлығына, асқынулар жиілігіне және жүргізілген емделудің тиімділігіне байланысты медициналық куәландыру осы тармақтың 2) немесе 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Әскери қызметшілерге қатысты жіті трахома себебінен емделгеннен кейін науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды шығарылмайды.

Емдеуді аяқтау қажет болған кезде бағандар бойынша талаптардың 36-тармағы бойынша 15 тәулікке дейін әскери қызмет міндеттерін орындаудан босату туралы қорытынды шығарылады.

30-тармақ. Тармақ туберкулезді, дегенеративті, дистрофиялық және басқа (туа біткен) текті созылмалы, қиын емделетін немесе емделмейтін науқастануларды, склерді, мөлдір қабықты, нұрлы қабықты, кірпікті денені, көз бұршағын, тамырлы қабықты, көздің торлы қабығын, шыны тәріздес денені, көз алмасын, көру нервісін, сондай-ақ жарақаттар мен күйіктердің салдарын көздейді.

Сирек асқынулармен (жылына екі реттен аз) аяқталған процесс немесе үдемеумен өтетін кезде, сондай-ақ тіндерді ауыстырғаннан кейін әскери қызметке жарамдылық санаты көз функциясына байланысты бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша айқындалады.

Көз және оның қосалқысында жаңа өсінділер болған кезде, олардың сипатына және көру функциясының бұзылу дәрежесіне байланысты медициналық куәландыру бағандар бойынша талаптардың 8 немесе 10-тармақтарының тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Көздердің функцияларын бұзбайтын қатерсіз ісіктер әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға түсуге кедергі келтірмейді. Бұл ретте зиянды факторлармен қызмет ету (жұмыс істеу) үшін іріктелетін, әскери қызмет өткеретін (жұмыс істейтін) азаматтар қызметке (жұмысқа) жарамсыз.

30-тармақтың 1) тармақшасына:

консервативті немесе хирургиялық емделмейтін және көрудің үдемелі төмендеуімен науқастанулар;

бір немесе екі көзде керапротездеуден кейінгі жай-күй;

көз функцияларына қарамастан тапеторетинальды абиотрофиялар жатады.

Қараңғыға бейімделудің (гемералопия) бұзылуымен үйлесетін пигментпен немесе онсыз тор қабығының пигменттік дегенерациясы қараңғыда көруді зерттеудің бақылау әдістерін пайадланумен сағаттық адаптометрияны екі мәрте орындаумен расталады.

Екі көзде көру аймағының фиксациясы нүктесінен 30 градустан төмен деңгейіне дейін астынан және сыртынан (тік және көлденең меридиандар бойынша) тұрақты тарылуы кезінде талаптардың барлық бағандары бойынша қорытынды 30-тармақтың 1) тармақшасы бойынша, бір көзде – 30-тармақтың 2) тармақшасы бойынша; екі көзде 30 градустан 45 градусқа дейін – 2) тармақша бойынша, бір көзде – 30-тармақтың 3) тармақшасы бойынша шығарылады.

30-тармақтың 2) тармақшасына:

стационарлық жағдайларда белгіленген және көздің ішкі қысымының жоғарылауымен ілесетін созылмалы увеиттер мен увеопатиялар, кератоглобус және кератоконус;

афакия, бір немесе екі көзде артифакия;

көздің көру функцияларының үдемелі төмендеуі кезінде көз түбінде дегенеративтік-дистрофиялық өзгерістердің (тор қабығының шеткі дегенерациясы, көптеген хориоретинальды ошақтары, артқы стафилома және тағы басқалар) болуы;

қабыну немесе дистрофиялық өзгерістерді тудырмайтын көз ішіндегі бөгде дене жатады.

ІІІ-ІV бағандар бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылығы санаты жараланғаннан кейін кемінде 3 айдан ерте емес айқындалады. Көздің жақсы функциялары кезінде (көру өткірлігі, көру аясы, қараңғыға бейімделу) қабыну құбылыстары және металлоз белгілері болмаған кезде көрсетілген әскери қызметшілер әскери қызметке шамалы шектеулермен жарамды деп танылады, бірақ танкілер, жаяу әскердің жауынгерлік машиналары, броньды транспортерлер экипаждары, зымыран әскери бөлімдерінің іске қосу қондырғылары құрамындағы қызметке, көлік құралдарының жүргізушілері ретінде, сондай-ақ дене дірілімен байланысты жұмыстарға жарамсыз.

Көру нервсінің атрофиясы кезінде көз функцияларына байланыссыз (көру өткірлігі, көру аясы) І-ІІ бағандар бойынша куәландырылатындар әскери қызметке жарамсыз деп танылады, ал ІІІ бағаны бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылығы санаты көз функцияларына байланысты айқындалады.

Мүйізгекке немесе склераға оптикалық түзету операцияларын жасатқан азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылған, келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген кезде, егер операциядан кейін кемінде 6 ай өтсе, әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Операциядан кейін олардың әскери қызметке жарамдылығы санаты көз функцияларының жай-күйіне және көз алмаларының ультрадыбыстық биометриясы нәтижелерін ескере отырып, құжаттық расталған операцияға дейінгі аметропия дәрежесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша айқындалады.

Мүйізгекке оптикалық түзету операциясын жасатқан адамдар операциядан кейін асқынулар, мүйізгекте және көз түбінде дегенеративті-дистрофиялық өзгерістер болмаған кезде, сондай-ақ операцияға дейін құжатты расталған аметропия дәрежесі бағандар бойынша талаптардың 34-тармағының 4) тармақшасында көзделгеннен жоғары болмаған жағдайда операциядан кейін бір жылдан ерте емес ӘОО-ға түсуге жарамды.

Бір немесе екі көзде афакия, артифакия кезінде І-ІІ бағандар бойынша куәландырылушы әскери қызметшілерге қатысты қорытынды 30-тармақтың 2) тармақшасы бойынша шығарылады, ал ІІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілерге қатысты бағандар бойынша талаптардың 35-тармағы бойынша іс жүзінде түзетумен көру өткірлігіне байланысты шығарылады. Көрсетілген әскери қызметшілер ӘОО-ға түсуге, ДШӘ-де, АМБ-да және ӘТК-да әскери қызметке, танкілер, жаяу әскердің жауынгерлік машиналары экипаждары құрамында, көлік құралдарының жүргізушілері ретінде және дене дірілімен байланысты жұмыстарға жарамсыз.

Көз бұршағының таюы мен шала таюы афакия болып бағаланады. Егер осы көздің көру өткірлігі 0,4-ке дейін және одан төмен төмендететін екінші көзде көз бұршағының қарауытуы бар болса, бір көздегі афакия екіжақты болып саналады.

Қуыстық лампамен зерттеген кезде ғана анықталатын көз бұршағы вакуоліндегі түстердің құлпыруы, құбылмалылығы, үйінділердің, дәндердің болуы, сондай-ақ көру өткірлігін төмендетпейтін көз бұршағының алдыңғы капсуласындағы туғаннан пигменттердің жиналуы, осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға түсуге, зиянды факторлармен қызметке (жұмысқа) жұмыс істеуге кедергі жасамайды.

Зиянды факторлармен жұмыс істейтін адамдарда биомикроскопияда көз бұршағының (ұзақ бақылаған кезде олардың санының және көлемінің айтарлықтай ұлғаюы) артқы капсуласында қарауыту табылған кезде қызметке (жұмысқа) жарамсыз деп танылады.

Бір немесе екі көзде орталық және параорталық тұрақты абсолюттік скотомалар кезінде әскери қызметке, әскери-есептік мамандық бойынша қызметке жарамдылық санаты көз функциясына байланысты айқындалады.

Мерезден туындаған паренхиматозды кератиті бар адамдар бағандар бойынша талаптардың 6-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

31-тармақ. Көздің тор қабығының сырылуы және жарылулары.

31-тармақтың 1) тармақшасына олардың функцияларына (көру өткірлігі, көру аясы) қарамастан, екі көздегі тор қабықшасының жарақаттық емес сырылуы (жарылуы), сондай-ақ көз функцияларының үдемелі төмендеуі кезінде екі көздегі тор қабықшасының жарақаттық емес сырылуы (жарылуы) сәтсіз қайта хирургиялық емдеу жағдайлары жатады.

Екі көзде жарақаттық этиологиядағы көздің тор қабығының сырылуына шалдыққан тұлғалар, көздің жақсы функциялары (көру өткірлігі, көру аясы) сақталған жағдайда 31-тармақтың 2) тармақшасы бойынша куәландырылады. Олар танкілер, жаяу әскердің жауынгерлік машиналары, броньды транспортерлер экипаждары, зымыран әскери бөлімдерінің іске қосу қондырғылары құрамында, көлік құралдарының жүргізушілері ретінде, сондай-ақ дене дірілімен байланысты жұмыстарға жарамсыз.

32-тармақ. Глаукома диагнозы жүктеме сынамаларын қолдана отырып стационарлық тексеру жағдайларында расталады. Әскери қызметке жарамдылық санаты емдеуден кейін (дәрі-дәрмекпен немесе хирургиялық) көру мүшесінің процесін және функцияларын орнықтыру дәрежесін ескере отырып (көру өткірлігі, көру аясы, параорталықты скотомалардың болуы, оның ішінде жүктеме сынамалары кезінде, сондай-ақ көру нервісі дискісін экскавациялау) айқындалады.

Осы тармақ бойынша екінші рет глаукома болған адамдар куәландырылады.

33-тармақ. Көз бұлшықеттерінің аурулары, көз қозғалысы серіктестігінің бұзылуы.

33-тармақтың 1) тармақшасына көз ұясының жарақатынан кейін көз бұлшықеттерінің зақымдануымен тұрақты диплопиясы жатады. Егер диплопия қандай да бір науқастанудың салдары болып табылса, қорытынды негізгі науқастану бойынша шығарылады.

Куәландырылатындарда көз алмаларының жан-жағына және жоғарыға қатты ауытқу кезінде ғана қосарлану болған кезде куәландыру 33-тармақтың 2) тармақшасы бойынша, ал төмен қараған кезде 33-тармақтың 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

33-тармақтың 2) тармақшасына, сондай-ақ, көз алмасы бұлшықеттерінің айқын көрінген тербеліс түйілуі жатады.

Егер нистагм нерв жүйесінің немесе вестибулярлық аппараттың зақымдануының бір белгісі болып табылса, куәландыру негізгі науқастануы бойынша жүргізіледі. Көру өткірлігі елеулі төмендеген кезде қорытынды бағандар бойынша талаптардың 35-тармағы бойынша шығарылады.

Көз алмасының қатты ауытқуы кезінде көздің нистагмоидты тартуы әскери қызметке, ӘОО-ға түсуге, радиолокациялық станцияның немесе танкіге қарсы басқарылатын снаряд операторы мамандығы бойынша оқуға, дисплейлермен және ақпаратты көрсететін басқа да блоктармен жұмыс істеуге кедергі жасамайды.

Кемінде 15 градусқа бірдей қылилық кезінде диагноз бинокулярлы көруді тексеру жолымен расталады. Бинокулярлық көрудің болуы бірдей қылилықты жоққа шығару үшін негіздеме болып табылады.

Екі көздің жақсы көруімен баламалы қылилық кезінде диплопияның пайда болуына байланысты хирургиялық емдеуден бас тарту керек.

Бірдей қылилық, диплопиясыз парализденген қылилық және бинокулярлық көрудің басқа да бұзылуы кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты және әскери-есептік мамандық бойынша қызметке жарамдылық көз функцияларына байланысты (көру өткірлігі, көру аясы) айқындалады.

34-тармақ. Рефракция мен аккомодацияның бұзылуы.

Рефракция ауытқуының түрі және дәрежесі скиаскопияның немесе рефрактометрияның көмегімен айқындалады.

Осы тармақта көрсетілген рефракция ауытқуларында әскери қызметке жарамдылықты дербес бағалау көзделген жағдайларда шешуші мән көру өткірлігіне беріледі.

Тұрақты түйілу, парез немесе аккомодацияның параличі кезінде невропатологтың, терапевтің және басқа да мамандықтар дәрігерлерінің қатысуымен тексеру жүргізіледі. Егер тұрақты түйілу, парез немесе аккомодация парезі нерв жүйесінің, ішкі мүшелердің науқастануларына байланысты болса, онда медициналық куәландыру негізгі науқастанулары бойынша жүргізіледі.

Циклоплегия кезінде айқындалған рефракция, циклоплегияға дейінгі оңтайлы теріс түзететін линзаның күшінен әлсіз болғанда аккомадацияның түйілуі функционалдық науқастану болып табылады.

Бір немесе екі көздегі түйілу, аккомодация парезі кезінде нәтижесіз стационарлық емдеуден кейін әскери қызметке жарамдылық санаты бірнеше рет циклоплегия жасағаннан кейін бастапқы деңгейге қайтып келетін аметропия түзетуімен және дәрежесімен көру өткірлігіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 34 немесе 35-тармақтары бойынша айқындалады.

Бір көздегі аккомадацияның тұрақты парезі кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты, әскери-есептік мамандық бойынша жарамдылығы көз функцияларына байланысты айқындалады.

3,0 дптр-ден артық анағұрлым үлкен аметропия меридианында жақыннан көрумен немесе алыстан көрумен, екі басты меридиандарда 2,0 дптр рефракция айырмашылығымен кез келген түрдегі астигматизммен ІV баған бойынша куәландырылатын кіші сержанттар мен қатардағы жауынгерлер құрамы санынан келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер ДШӘ-де, АМБ-да және ӘТК-де әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

35-тармақ. Соқырлық, нашар көру, түсті көру кемістігі.

Әр көздің көру өткірлігі кез келген, соның ішінде құрастырылған шынылармен, сондай-ақ түйіспелі линзалармен (төзімділігі жақсы жағдайда (кемінде 20 сағат), диплопия, көздің тітіркенуі болмаған жағдайда), ІІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілерде бұдан басқа интраокулярлы линзалармен ескеріледі.

Түйіспелі линзаларды пайдаланатын адамдарда көру өткірлігі кәдімгі көзілдіріктермен тексеріледі.

І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатын адамдар үшін әскери қызмет өткеруге кедергі келтірмейтін көру өткірлігі түзетумен алыстан көру үшін бір көзге 0,5-тен және екінші көзге 0,1-ден төмен емес немесе әр көзге 0,4-тен төмен емес болып айқындалады. Күмәнді жағдайларда көру өткірлігі зерттеудің бақылау әдістерінің көмегімен айқындалады.

Кәдімгі сфералық шынылармен түзету кезінде, сондай-ақ түзетілмеген анзиметропия кезінде талаптардың барлық бағандардың бойынша куәландырылатындарда көру өткірлігі іс жүзінде төзімді бинокулярлық түзетумен, яғни екі көз үшін шынылар күшінің айырмашылығы 2,0 дптр-дан артық емес есептеледі. Астигматизмнің кез келген түрін түзету барлық меридиандар бойынша цилиндрлік немесе құрастырылған шынылармен жүргізіледі.

ӘОО-ға түсетін азаматтарда бағандар бойынша талаптардың 3-қосымшасында көрсетілген рефракция шегінен аспайтын көру өткірлігі тек алыстан көрмеушілік, қарапайым және күрделі алыстан көрмеушілік астигматизмі бар болған кезде, ал көру өткірлігі төмендеудің өзге де себептері кезінде (соның ішінде алыстан көру, алыстан көргіштік немесе аралас астигматизм кезінде) – түзетусіз айқындалады.

ІV баған бойынша куәландырылатындар көру өткірлігі түзетулерсіз алыс үшін бір көзге 0,5-тен төмен және екінші көзге 0,4-тен төмен кезінде қызметке жарамсыз деп танылады.

Түсті сезінудің төмендеуі түрлерін, дәрежелерін диагностикалау кезінде медициналық практикада қолдануға рұқсат етілген түсті көруді зерттеу үшін шек кестелеріне әдістемелік нұсқауларды басшылыққа алу қажет. "С" типіндегі аномальді трихомазияға куәландырылатындар ХVІІІ кестені дұрыс оқу кезінде Рабкиннің полихроматикалық кестелеріндегі 12 және одан көп кестені дұрыс таныған кездегі жай-күйлер жатады.

8-тарау. Құлақ пен емізік өскінінің аурулары

37-тармақ. Сыртқы құлақ ауруларын: сыртқы есту жолының және құлақ қалқанының экземасын, созылмалы диффузды сыртқы отитті, есту жолының экзостозын, жүре пайда болған есту жолының тарылуын көздейді. Сыртқы есту жолының және құлақ қалқанының экземасы, микоздар кезінде сыртқы отит диагнозы дерматовенеролог-дәрігермен бірлесіп қойылады.

Сыртқы есту жолының және құлақ қалқанының экземасы, созылмалы диффузды сыртқы отиті, микоздар кезінде сыртқы отиті бар әскерге шақырылушыларға талаптардың 41-тармағы бойынша кейіннен медициналық куәландырумен 6 айға дейін әскерге шақыруды кейінге қалдыру беріледі.

Естудің бұзылуымен есту жолының жүре пайда болған тарылуы, экзостозы кезінде, олардың нашарлау дәрежесіне байланысты куәландыру бағандар бойынша талаптардың 40-тармағы бойынша жүргізіледі.

38-тармақ. Ортаңғы құлақтың және емізік өскінінің аурулары. Ортаңғы құлақтың созылмалы іріңді науқастанудың (эпитимпано-антральды, туботимпанальды орта отит) диагнозы отоскопиялық (іріңді бөлінулер, дабыл жарғақтарының перфорациясы, грануляциялар, полиптер, холестеотомды қоймалжындар) деректермен, самай сүйектерін рентгенологиялық, КТ-зерттеулермен, есту функциясын және құлақ барофункциясын зерттеумен, сондай-ақ емдеуді талап ететін жиі асқынулармен (жылына кемінде екі рет) расталады.

Ортаңғы құлақтың созылмалы аурулары кезінде барлық куәландырылатындарға емделу ұсынылады.

38-тармақтың 1) тармақшасына:

риноманометриямен расталған тыныс алудың тұрақты қиындауы қоса болатын екі жақты немесе біржақты созылмалы іріңді орта отит;

операциядан кейін 30 және одан көп тәулік бойы ірің, грануляциялар немесе холестеатомды қоймалжыңдар болған кезде операциядан кейінгі қуыстарды толық емес эпидермизациялаумен ортаңғы құлақтың созылмалы ауруларын хирургиялық емдеуден кейінгі жай-күй жатады.

38-тармақтың 2) тармақшасына:

операциядан кейінгі қуыстарды толық эпидермизациялау кезінде дабыл жарғағының екіжақты тұрақты құрғақ перфорациялары, оның ішінде жарақаттан кейінгі немесе екі құлаққа радикалды операциялардан кейінгі жай-күй жатады.

Дабыл жарғағының тұрақты құрғақ перфорациясын 12 және одан көп ай ішінде ортаңғы құлақтың қабынуы болмаған кезде дабыл жарғағы перфорациясының болуы деп түсіну қажет.

Созылмалы іріңді орта отиттің болуы отоскопиялық деректермен (дабыл қуысынан бөлінетін, дабыл жарғағының перфорациясы), дабыл жарғағынан бөлінетінді микрофлораға себумен, самай сүйектерінің рентгенографиясымен, КТ-мен расталады.

3) тармақшаға дабыл жарғағының біржақты тұрақты құрғақ перфорациялары, оның ішінде жарақаттан кейінгі, адгезивті орта отит, тимпаносклероз, операциядан кейінгі қуысты толық эпидермизациялау кезінде 12 және одан көп ай бұрын бір құлаққа радикалды операция жасалғаннан кейінгі жай-күй жатады.

Жауынгер жүзгіштер мен сүңгуірлер құрамына барофункцияны зерттеу барокамерада (рекомпрессиялы камерада) жүргізіледі. Жауынгерлік жүзгіштер, сондай-ақ сүңгуірлер мамандығына оқуға іріктелетін және оқитын адамдар, оларда есту түтігінің жақсы өткізгіштігі (І және ІІ дәрежелі барофункция) болған кезде жарамды, ал барофункцияның ІІІ дәрежелі тұрақты бұзылуымен жарамсыз деп танылады.

Құлақ барофункциясының тұрақты бұзылуы қайталанған зерттеулер деректері бойынша айқындалады.

Барофункцияның ІІІ дәрежелі тұрақты бұзылуы кезінде әскери-есептік сүңгуір және жауынгерлік жүзгіштер әскери-есептік мамандығы бойынша қызмет өткеретіндердің жарамдылығы дербес айқындалады, ал барофункцияның ІV дәрежелі бұзылуы кезінде олар жарамсыз деп танылады.

Ортаңғы құлаққа радикалды немесе реконструктивті-қалпына келтіру операцияларынан кейін жақсы нәтижелері бар әскери қызметшілерге босату беріледі, ал азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру және келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін кезде егер стационардан шыққаннан кейін кемінде 3 ай өтсе, бағандар бойынша талаптардың 41-тармағы бойынша 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Операциядан кейінгі қуысты толық эпидермизациялау кезінде куәландыру осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

39-тармақ. Вестибулярлық бұзылулар кезінде осы тексерулер невропатологпен бірлесіп бағаланады.

39-тармақтың 1) тармақшасына кенеттен айқын көрінген меньер тәрізді науқастанулар, сондай-ақ ұстамалары стационарлық тексеру кезінде байқалған және медициналық құжаттармен расталған вестибулярлық бұзылулардың басқа да түрлері жатады.

39-тармақтың 2) тармақшасына ұстамалары қысқа мерзімде орташа байқалатын вестибулярлы-вегетативті бұзылумен өтетін меньер тәрізді науқастанулардың жағдайлары және вестибулярлық бұзылулардың басқа да түрлері жатады.

39-тармақтың 3) тармақшасына вестибулярлық бұзылулар симптомдары және басқа да мүшелердің науқастанулары болмаған кезде тербеліске күрт жоғары сезімталдық жатады.

ӘТК-де әскери қызметке жарамдылығы туралы мәселені шешу кезінде тербеліске дағдылану ескеріледі.

Тербеліс салдарынан әскери-есептік мамандық бойынша әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін жоғалту және кемінде бір жыл кезеңінде оң нәтижелер болмаған кезде (арнайы жаттықтырулардан, жорықтарға қатысудан) ӘТК-де әскери қызметке жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылады.

ӘДК ӘТК-де қызметке жарамсыздығы туралы қорытындыны вестибулярлық-вегетативті сезімталдықты зерттеу нәтижелеріне, үш жазықтықта отолит реакциясы тәжірибесіне, айналатын креслода немесе Хилов әткеншегінде тітіркенуді, Кориолис үдеулерінің үздіксіз кумуляциясы сынамасының сомалануы (кумуляциясы) нәтижелеріне негізделе отырып шығарады.

Вестибулометрия нәтижелері невропатологпен бірлесіп бағаланады. Вестибулярлық бұзылулардың уақытша сипаты көрсетілген кезде жан-жақты тексеру мен емдеу жүргізіледі.

ӘТК-ге іріктеу кезінде тербеліске төзімділіктің өлшемшарты отолитті реакция зерттеулерінің немесе Кориолис үдеткішінің үздіксіз кумуляциясын сынау нәтижелері болады. Осы зерттеулер кезінде ІІІ дәрежелі вестибулярлы реакцияны беретін адамдар ӘТК-де қызметке жарамсыз.

Вестибулярлы функцияны зерттеу нәтижелерін бағалау ІІІ дәрежелі қорғаныстық қозғалыстарды ескере отырып жүргізіледі. Қарқынды вегетативті реакциялардың болмауы ӘТК-де қызметке жарамсыздығы туралы қорытынды шығаруға негіздеме бола алмайды, өйткені вестибулярлы аппаратқа тітіркенудің осы реакциясы тұрақты болып табылмайды және, әдетте, тиісті жаттықтырулар кезінде жоғалып кетеді.

Парашютпен даярлыққа байланысты адамдарды медициналық куәландыру кезінде НКУК әдісімен үш минут ішінде Кориолис үдеткіш әсерімен немесе ПКУК әдісімен екі минут ішінде сынау жүргізіледі. Нашар көрінген вегетативтік реакция алынған кезде сынауды бір-екі күннен кейін қайталаған дұрыс. Вестибулярлық аппараттың кумулятивтік әсерге төмен тұрақтылығы қайта анықталса, олар жарамсыз деп танылады. Адекватты тітіркендіргіштердің кумулятивтік әсеріне вестибуляторлық аппаратты зерттеуді тамақ ішкен соң екі сағаттан кейін күннің бірінші жартысында жүргізу қажет. Сынау кезінде айқын көрінген вегетативтік реакция (кенеттен пайда болған нистагм, вестибулды-окулярлы және оптокинетикалық рефлекстер асимметриясы және оларды басу реакциялары, күрт бозарып кету, лоқсу, құсу және т.б.) зерттелетіндер вестибулярлық тітіркендіргіштерге тұрақсыз деп саналады және жарамсыз деп танылады.

40-тармақ. Кереңдік, кереңдік-мылқаулық, естудің төмендеуі.

І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатын адамдар үшін әскери қызмет өткеруге кедергі келтірмейтін сыбырлап сөйлеуді қабылдау бір құлаққа кемінде 2 м қашықтықта және екінші құлаққа кемінде 4 м қашықтықта немесе екі құлаққа кемінде 3 м қашықтықта айқындалады.

Екі құлақтың кереңдігін немесе кереңдік-мылқаулықты денсаулық сақтау мекемелері, ұйымдары немесе керең-мылқауларға арналған оқу орындары қосымша растайды. Кереңдік деп құлақ қалқаны алдындағы айқайды қабылдамау саналуы тиіс.

Екі құлағына кохлеарлық имплантат қою арқылы жандандыру бойынша операция жасатқан тұлғалар осы тармақтың 1) тармақшасы бойынша, ал бір құлағына операция жасатқандар 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Естудің төмендеуі дәрежесін айқындау кезінде мынадай арнайы зерттеу әдістері жүргізіледі: сыбырлап сөйлеумен және сөйлеумен, камертондармен, құлақтың барофункциясын міндетті түрде анықтай отырып объективті аудиометриямен (шақырылған потенциалды естуді тіркеу, отоакустикалық эмиссия және тағы басқа).

Әскери қызметке жарамдылық санатын өзгертуді айқындайтын естудің төмендеуі кезінде көрсетілген зерттеулер бірнеше рет жүргізіледі (тексеру кезеңінде кемінде үш рет). Бір немесе екі құлаққа кереңдікке күмән келтірген кезде кереңдікті объективті айқындаудың мынадай қосымша тәсілдерін қолданады: Барани сылдырмағын пайдалану, Говсеев, Попов, Штенгер, Хилов тәжірибелері. Естудің едәуір (үш метрден асатын) құлақ аралық айырмашылығы кезінде Стенверс әдісі бойынша шеке сүйектерінің рентгенографиясы немесе шеке сүйектерінің компьютерлік томографиясы жүргізіледі.

Осы тармақ бойынша әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды сурдолог тексергеннен кейін шығарылады.

Әскери қызметке жарамдылық санатын дербес бағалаған кезде әскери қызметшілердің нақты әскери қызмет жағдайлары, әскери бөлім қолбасшылығы мен дәрігерінің мінездемелері, байланыстың электроакустикалық құралдарын (телефон, радиобайланыс) пайдалану кезінде құлаққап арқылы естуді тексеру жолымен функционалдық зерттеу деректері ескеріледі.

Естудің тұрақты төмендеуі кезінде, егер сыбырлап сөйлеуді қабылдау бір құлаққа кемінде 6 м болса, ӘОО-на (мектепке) түсушілер, сондай-ақ тәрбиеленушілер жарамсыз деп танылады.

41-тармақ. Бір ортаңғы құлаққа радикалды операциядан кейін жақсы нәтижелері бар азаматтар І, ІІ бағандаы бойынша куәландырылатындар жасалған операциядан кейін 12 ай мерзімге әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Осы мерзім аяқталғаннан кейін операциядан кейінгі қуыстың толық эпидермизациясы кезінде талаптардың 38-тармағының 3) тармақшасы бойынша қорытынды шығарылады.

9-тарау. Қан айналымы жүйесінің аурулары

Қан айналымы жүйесінің науқастанулары кезінде созылмалы жүрек жеткіліксіздігі Нью-Йорк жүрек ассоциациясының (NYHA, 1964 ж.) жіктеуіне сәйкес функционалдық сыныптар бойынша, стенокардия – Канада кардиоваскулярлық қауымның жіктемесіне сәйкес (1976) бағаланады.

42-тармақ. Жүректің қосжармалы және (немесе) басқа да қақпақшаларының (дәнекер тін дисплазиясының көріністері сияқты) алғашқы проллапсы кезінде азаматтарды медициналық куәландыру бағандар бойынша талаптардың 80-тармағы бойынша, ал жүректің қосжармалы және (немесе) басқа да қақпақшаларының қайталанған проллапсы кезінде (жүректің ишемиялық ауруы, миокардит, кардиомиопатия, жарақаттануы және басқа да науқастанулар кезінде қалыптасатын) осы тармақ бойынша жүргізіледі.

42-тармақтың 1) тармақшасына:

СЖӘ ІІІ-ІV ФС жүрек-қан тамырлары жүйесінің науқастанулары;

жүрек жеткіліксіздігі болған немесе болмаған кездегі аралас (жүректің бірнеше қақпақшаларының зақымдануы) немесе құрамдас (жүректің бір қақпақшасының зақымдануы: тарылуы және жеткіліксіздігі) жүре пайда болатын жүрек ақаулары;

СЖӘ І-ІV ФС болған кезде оқшауланған аорталы жүрек ақаулары;

перикардтың ауқымды бітелуі;

сол жақ атриовентрикулярлық тесіктің оқшауланған тарылуы;

трикуспидальді қақпақшаның тарылуы;

өкпе артериясының тарылуы;

сол жақ қарыншадан шығатын жолдар бітелулері бар дилатациялық және рестриктивті кардиомиопатиялар, гипертрофиялық кардиомиопатия;

СЖӘ І-ІV ФС болған кезінде жүргізушінің жасанды ырғағының имплантациясы, жүректің қақпақша аппаратына операциялық араласу салдары;

науқастанулардың айқын байқалуына қарамастан, оларға әкеп соқтыратын өмірге қауіпті ырғақ пен өткізгіштіктің бұзылуларының жекелеген түрлері (қарыншалар фибрилляциясы, асистолия, пароксизмалы қарынша тахикардиясы, (30 секундтан аса немесе гемодинамикалық бұзылулар салдарын тоқтатуды қажет етеді) толық АV-блокада);

тұрақты, қиын емделетін жүрек ырғағының бұзылу түрлері (жүрекше фибрилляциясының тұрақты түрі, фибрилляцияның қайталанған пароксизмдері немесе жүрекшелер дірілі),жүрек ырғағын қалпына келтіру үшін электрлі кардиоверсияны қолданылады.

егер олар дәрі-дәрмекпен индукцияланбаса ЭКГ-да немесе ЭКГ тәуліктік мониторингілеу деректері бойынша 3 секундтан астам үзіліске әкеп соқтыратын, клиникалық көріністеріне қарамастан ырғақтың және өткізгіштіктің тұрақты бұзылулары;

Бругад синдромы;

шағын емес миокард;

оң жақ қарыншаның аритмогенді дисплазиясы жатады.

42-тармақтың 2) тармақшасына СЖӘ ІІ ФС қоса болатын жүрек науқастануларынан басқа мыналар жатады:

жүрек іші гемодинамикасының бұзылуымен жүректің қосжармалы немесе басқа да қақпақшаларының ІІІ дәрежелі (9 мм және одан астам) ІІ дәрежелі (6-8,9 мм) пролапсы;

СЖӘ І ФС болған кезде оқшауланған жүре пайда болған жүрек ақаулары 42-тармақтың 1) тармақшада көрсетілгендерден басқа) жатады.

СЖӘ 1 ФС болған кезде сол жақ қарыншадан шығу жолдарының бітелуінсіз гипертрофиялық кардиомиопатия;

жіті ревматитті безгектің қайталанған көріністері;

синусты түйін әлсіздігінің синдромы;

ырғақтың пароксизмалы бұзылулары бар тұрақты сипаттағы Q-T ұзартылған аралығының туа біткен және жүре пайда болған синдромы Q-T ұзартылған аралығы синдромының ЭКГ-критерийі болып оларды қабылдау Q-T аралығын ұзартуға әсер ететін, дәрілік заттарды қабылдамайтын, науқастардың тыныштықтағы ЭКГ-да Q-T аралығын 0,44 секунд астам түзетілген көлемі болып табылады;

жекелеген тұрақты, қиын емделетін ырғақтың бұзылу түрлері (фибрилляцияның жиі пароксизмдері немесе жүрекше дірілі, жылына 3 рет және одан жиі суправентрикулярлық тахикардияның жиі пароксизмдері жылына 3 рет және одан жиі, жиі политопты қарынша экстрасистолиясы, жұп қарынша экстрасистолиясы, соның ішінде стационарлық жағдайларда қайталанған емделудің нәтижесіздігі кезінде ЭКГ тәуліктік мониторингілеу деректері бойынша);

егер олар дәрі-дәрмекпен индукцияланбаса, ЭКГ-да (соның ішінде ЭКГ-нің тәуліктік мониторингілеу деректері бойынша) 2-3 секундтік үзілістердің пайда болуына әкеп соқтыратын және клиникалық симптоматика (бас айналу, синкопальды жай-күй және басқалар) қоса болатын ырғақтың және өткізгіштіктің тұрақты бұзылулары.

42-тармақтың 3) тармақшасына СЖӘ І ФС жүрек науқастануларын қоспағанда:

қайталанған ревматизм шабуылдары;

СЖӘ І ФС және (немесе) өткізгіштің, жүрек ырғағының, өткізгіштігінің тұрақты бұзылулары қоса болатын өзіндік кардиомиопатиялар;

СЖӘ белгілерінсіз гипертрофиялық кардиомиопатия;

жүрек іші гемодинамикасының бұзылуынсыз жүректің қосжармалы немесе басқа да қақпақшаларының ІІ дәрежелі пролапсы (6-8,9 мм);

ІІ дәрежелі және одан жоғары регургитациясы бар жүректің қосжармалы немесе басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы (3-тен 5,9 мм дейін);

ырғақтың пароксизмалық бұзылуымен Вольф-Паркинсон-Уайт синдромы;

ырғақ бұзылуынсыз тұрақты сипаттағы Q-T ұзартылған аралығының туа біткен және жүре пайда болған синдромы;

өткізгіштіктің жекелеген тұрақты бұзылулары (егер ол дәрі-дәрмекпен индукцияланбаса (ІІ дәрежелі АV-блокадасы, Гис будалары оң жақ бұтағының және Гис будалары сол жақ артқы бұтағы тармағының толық блокадасы);

ЭКГ-ны тәуліктік мониторингілеу деректері бойынша анықталған қайталана беретін ІІ дәрежелі органикалық АV-блокадасы;

СЖӘ белгілері болмаған кезде жүректің қақпақша аппаратына операциялық араласу салдары, ырғақ жүргізушісінің жасанды имплантациясы;

жекелеген ырғақ пен өткізгіштіктің бұзылулары: жиі монотопты қарынша экстрасистолиясы (ЭКГ-ны тәуліктік мониторингілеу деректері бойынша сағатына 30 және одан көп эктопиялық кешендер, бір тәулік ішінде кемінде 12 сағат); жиі суправентрикулярлы экстрасистолия (ЭКГ-ны тәуліктік мониторингілеу деректері бойынша сағатына 30 және одан астам эктопиялық кешендер, бір тәулік ішінде кемінде 12 сағат); 3 ай бойы қайта ЭКГ-ны тәуліктік мониторингілеу кезінде расталатын жұп және (немесе) топтық суправентрикулярлы экстрасистолия; ауыстыратын ырғақтың жиілігі минутына 40-тан кем ІІІ дәрежелі СА-блокадасы: Гис будалары оң жақ аяқшаларының тұрақты толық блокадасы; Гис будалары сол жақ артқы бұтағы тарамының тұрақты блокадасы; І дәрежелі тұрақты АV-блокадасы жатады.

Сол жақ қарыншаның шығу жолының бітелуінсіз гипертрофиялық кардиомиопатиясы кезінде қорытынды СӘЖ функционалдық сыныбына, ырғақ пен өткізгіштіктің түріне байланысты қабылданады.

СӘЖ белгілері болмаған кезде жүргізушінің жасанды ырғағының имплантациясы, жүректің қақпашалық аппаратына операциялық әрекет қолданудың салдары;

Әскери қызметте болудың шекті жасына толмаған офицерлер мен аға шенді және жоғары шенді сержанттар құрамы туа біткен немесе жүре пайда болған жүрек ақаулары себебінен хирургиялық емделуден кейін әскери қызметке жарамдылығы санатын айқындау үшін, операциядан кейін кемінде 3 ай өткен соң куәландыруға жіберіледі.

СЖӘ І-ІІ ФС эхокардиография кезінде айқындалатын кардиогемодинамикалық көрсеткіштермен (54 пайызға және одан кем шығару фракциясының төмендеуі және (немесе) сол жақ қарыншның диастоликалық функцияларының бұзылуы, сол жақ қарынша мен жүрекшенің систолиялық және диастолиялық өлшемдерінің ұлғаюы, қосжармалы және аорта қақпақшаларында регургитация ағындарының пайда болуы), велоэргометрия немесе тредмил-тестілерінің, сондай-ақ науқастанудың клиникалық көріністерін талдаумен үйлестіре отырып 6 минуттік жүріс жүру тестінің нәтижелері бойынша дене жүктемесіне шыдамдылықтың азаюымен расталады.

Жүрек ырғағының тұрақты бұзылуларына, аритмияға қарсы терапияны қажет ететін және емдеу тоқтатылғаннан кейін қайталанатын немесе оған рефрактерлі, ұзақтығы 7 тәуліктен асатын аритмиялар жатады.

І, ІІ бағандар бойынша СЖӘ-мен немесе онсыз пайда болған оқшауланған жүрек ақаулары бар куәландырылатындарға (осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілгенді қоспағанда), қорытынды СЖӘ функционалдық сыныбына байланысты 42-тармақтың 2) немесе 3) тармақшалар бойынша шығарылады.

ІІІ баған бойынша оқшауланған аорта жүрек ақаулары бар куәландырылатындарға 1) тармақшада көрсетілгендерден басқа) қорытынды бағандар бойынша талаптардың 42-тармағының 3) тармақшасы бойынша шығарылады.

Жүректің зақымдану белгілері сақталатын жіті ревматиттік безгекке шалдыққан адамдар созылмалы жүрек жеткіліксіздігінің бар болуына және айқын көрінуіне, ырғақтың және (немесе) өткізгіштіктің бұзылуларына байланысты осы тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалар бойынша куәландырылады.

Жіті ревматиттік безгекке шалдыққан ІІ бағаны бойынша куәландырылатындар осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша әскери қызметке бейбіт уақытта жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі жарамды деп танылады.

42-тармақтың 4) тармақшасына жүрек бұлшықеттері науқастануларының тұрақты қалпына келу нәтижелерінен басқа:

жүрек іші гемодинамикасының бұзылуларынсыз жүректің қосжармалы немесе басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы (3 – 5,9 мм дейін);

бағандар бойынша талаптардың 42-тармағының 1), 2), 3) тармақшаларында көрсетілген эмболия, жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұдан бұрын болған жағдайларынсыз І дәрежелі региргутациясы бар жүректің қосжармалы және басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы (3 – 5,9 мм);

І дәрежелі транзиторлы (тұрақсыз) регургитациясы бар (соның ішінде жүктеме сынамаларын орындау кезінде) жүректің қосжармалы немесе басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы;

сирек қарыншалық экстрасистолиялар;

Гис будасы сол жақ аяқшасының артқы тармағының толық блокадасы;

ІІ дәрежелі СА-блокадасы (ІІ тип);

ырғақтың пароксизмалы бұзылуынсыз, Вольф-Паркинсон-Уайт синдромы жатады.

Осы тармақша бойынша атриовентрикулярлы түйінді реципрокты тахикардия, миокардтың аритмогендік бөліктерінің, өткізудің қосымша жолдары және басқа мәселелері бойынша (радиожиілік және басқалар) абляциясын табысты өткізген әскери қызметшілер куәландырылады.

1 немесе одан көп ай уақыт аралығында кемінде екі мәрте жүргізілген ЭКГ тәуліктік бақылаудың мәліметтері бойынша ырғақ бұзылуының болмауы табысты абляцияның көрсеткіштері болып табылады.

І баған бойынша куәландырылатын азаматтар (соңғы 3 жылда ЭхоКГ, жүктеме сынама және динамикада ЭКГ-ны тәуліктік мониторингілеу нәтижелері болмаған кезде) бақылау зерттеулер: ЭхоКГ, жүктеме сынама және ЭКГ-ны тәуліктік мониторингілеу жүргізе отырып, бағандар бойынша талаптардың 48-тармағы бойынша 12 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Құбылу және (немесе) регургитация дәрежесі көтерілмеген жағдайда куәландыру осы тармақтың 4) тармақшасы бойынша жүргізіледі, ал егер құбылу және (немесе) регургитация дәрежесі көтерілсе медициналық куәландыру осы тармақтың 2) немесе 3) тармақшасы бойынша анықталған құбылу мен регургитацияның дәрежесіне байланысты жүргізіледі.

Жіті ревматитті безгекке шалдыққан І бағаны бойынша куәландырылатындар медициналық мекемеден шығарылғаннан кейін бағандар бойынша талаптардың 48-тармағы бойынша әскери қызметке 12 айға уақытша жарамсыз деп танылады. Кейіннен жүректің және басқа да мүшелердің зақымдануы белгілері болмаған, сондай-ақ науқастанудың қайталануы болмаған кезде осы тармақтың 4) тармақшасы бойынша куәландырылады.

ЭхоКГ нәтижелерін ресімдеу, оларды талдау жөніндегі талаптар, талаптардың 80-тармағын түсіндірулерде көрсетілген.

Синусты аритмия, жүрек ырғағы мен өткізгіштік бұзылулары болмаған кезде миокардитке шалдыққандар, миокардиосклероз, ІІ дәрежелі СА-блокада (І тип), функционалды І дәрежелі АV-блокада (АV-өткізгіштік дене жүктемесі кезінде немесе көктамырға 0,5-1 мг атропин сульфатын енгізгеннен кейін қалпына келеді), Гис будасы оң жақ аяқшасының толық емес блокадасы, ЭКГ миниторлау деректері бойынша ырғақтың пароксизмалы бұзылуы қоса болмайтын Клерк-Леви-Кристеско синдромы (СLС), клиникалық белгілерінсіз жүрек қуысындағы қосымша хорда, қарынша іші өткізгіштігінің жергілікті бұзылуы, ырғақты жүргізушінің жүрекшеге көшуі, осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-на түсуге кедергі келтірмейді.

43-тармақ. Артериялық гипертензия – систолиялық АҚ 140 мм с.б. және одан жоғары және (немесе) диастолиялық АҚ 90 мм с.б. немесе одан жоғары болған кездегі созылмалы тұрақты АҚ-ның көтерілуі. Егер систолиялық АҚ мен диастолиялық АҚ-ның мәндері әртүрлі санаттарға сәйкес келсе, онда артериялық гипертензияның дәрежесі АҚ-ның анағұрлым жоғары көрсеткіштері бойынша қойылады. АҚ-ның көтерілуі белгілі немесе жойылатын себептерге байланысты болған кездегі артериялық гипертензия симптоматикалық (қайталанған) артериялық гипертензия ретінде қаралады.

43-тармақтың 1) тармақшасына:

артериялық гипертензияның тез үдемелі (қатерлі) түрі;

гипертензивтік синдроммен (ІІ-ІV ФК созылмалы жүрек жеткіліксіздігі, миокард инфарктісі, аортаның қатпарлану аневризмасы, геморрагиялық инсульт, қан құйылумен немесе көз түбіндегі жалқықтармен және көру нервісі дискісінің ісінуімен артерия торлы қабығының генерализацияланған тарылуы, 4 және одан жоғары сатыдағы СБА) тығыз және тікелей байланысты ауыр тамырлық бұзылулардың клиникалық бейнесінде басымдылықпен болатын 3 дәрежелі артериялық гипертензия жатады.

Тез үдемелі (қатерлі) түрі деп ІV дәрежелі ретинопатияның дамуымен, көздің тор қабықшасында ишемиялық немесе геморрагиялық ошақтармен жанама жүретін көру нервтері дискілерінің ісінуімен 220/130 мм с.б. төмен емес АҚ түсіндіріледі.

43-тармақтың 2-тармақшаға гипотензивті терапияға тұрақты үйлестірілген рефрактерлі артериялық гипертензия:

3-дәрежелі артериялық гипертензия, 4 тәуекел (өте жоғары);

3-дәрежелі артериялық гипертензия, 3 тәуекел (жоғары);

2-дәрежелі артериялық гипертензия, 4 тәуекел жатады.

43-тармақтың 3) тармақшасына:

2-дәрежелі артериялық гипертензия, 3 тәуекел;

2-дәрежелі артериялық гипертензия, 2 тәуекел (орташа);

1-дәрежелі артериялық гипертензия, 4 тәуекел;

1-дәрежелі артериялық гипертензия, 3 тәуекел жатады.

1-дәрежелі артериялық гипертензия кезінде 3 тәуекел былай анықталады:

тәуекелдің үш немесе одан аса факторлары немесе НМЗ, СБА және қант диабеті болған кезде жасы 50-ге дейінгі әскери қызметшілерге;

тәуекелдің үш немесе одан аса факторлары немесе НМЗ, СБА және қант диабеті болған кезде жасы 50-ден асқан әскери қызметшілерге;

43-тармақтың 4) тармақшасына 1 дәрежелі артериялық гипертензия, 1-2 тәуекел (төмен-орташа).

Артериялық гипертензияның дәрежесі қайталанған тәуліктік бақылаудың нәтижелерімен расталған, келесі артериялық қысымның көрсеткіштерімен сипатталады:

3-дәреже – тыныштықта систолиялық – 180 мм с.б. және одан жоғары, диастолиялық – 110 мм с.б. және одан жоғары;

2-дәреже – тыныштықта: систолиялық – 160-179 мм с.б., диастолиялық – 100-109 мм с.б.;

1-дәреже – тыныштықта: систолиялық – 140-159 мм с.б.; диастолиялық – 90-99 мм с.б.

Миокард инфарктісіне немесе инсультке шалдыққан тұлғаларда артериялық гипертензия дәрежесін бағалау алдыңғы бақылаудың мәліметтерін есепке алумен жүзеге асырылады.

Артериялық гипертензия диагнозы стационарлық жағдайларда медициналық тексерумен, ал І, ІІ бағандары бойынша куәландырылатындарда – міндетті түрде артериялық қысымның тәуліктік бақылауын бірнеше мәрте орындаумен кемінде 6 ай ішінде алдағы диспансерлік бақылаудың құжаттай расталған нәтижелерімен расталады.

Бақылау мерзімі жеткіліксіз артериялық гипертензия алғаш айқындалған жағдайда азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде бағандар бойынша талаптардың 48-тармағы бойынша 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

Артериялық гипертензияның әрбір жағдайында симптомдық артериялық гипертензиямен дифференциалды диагностика жүргізіледі. Симптомдық артериялық гипертензиясы бар адамдарды медициналық куәландыру кезінде симптомдық артериялық гипертензияның этиологиялық себебі болып табылатын науқастануға сәйкес бағандар бойынша талаптардың тармағынан басқа, бағандар бойынша талаптардың 43 тармағы қолданылады: 3 дәрежелі АҚ деңгейі бойынша сәйкес келетін симптоматикалық артериялық гипертензия кезінде 1) тармақша, 2 АҚ – 2) тармақша, 1 АҚ – 3) тармақша қолданылады.

Бар болуы тікелей артериялық гипертензиямен байланысты емес клиникалық манифесттік жүрек-тамырлық немесе бүйрек науқастанулары кезінде КМЖТжБН айқын көрінісіне және зақымдалған орган функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың сәйкес тармақтары қолданылады.

Әскери қызмет өткерудің алғашқы 3 айында АҚ-ның транзиторлы көтерілуін, анамнезінде артериялық гипертензия болмаған кезде бейімделу синдромының көрінісі ретінде бағалану қажет. Әскери қызметшілерінің осы санатына дене жүктемесінің жеке режимін тағайындай отырып, әскери бөлім дәрігерінде динамикалық диспансерлік бақылауға, ал медициналық көрсеткіштер бар болған кезде стационарлық жағдайларда тексерілуге жатады.

Вегетативтік бұзылудың (қол білектерінің гипергидрозы, "қызыл" тұрақты дермографизм, дене қалпын ауыстырған кезде артериялық қысымның және пульстың тұрақсыздығы және тағы басқалар) бар болуымен тығыз байланысты жоғары артериялық қысым синдромы болған кезде куәландыру бағандар бойынша талаптардың 47-тармағы бойынша жүргізіледі.

Артериялық гипертензия кезінде жалпы жүрек-тамырлық тәуекелді стратификациялау, КМЖТжБН, симптомсыз НМЗ, тәуекел факторларын, сондай-ақ қант диабетін сипаттау бағандар бойынша талаптардың 3-қосымшасына сәйкес мазмұндалған.

44-тармақ. Жүректің ишемиялық ауруының болуы аспаптық зерттеу әдістерімен расталады (міндеттілер – тыныштықта және жүктеме сынамаларымен ЭКГ, ЭхоКГ, ЭКГ тәуліктік бақылау; қосымшалар – стресс-ЭхоКГ, коронарография, магниттік-резонаннстық томография, позитронды-эмиссиондық томография), коронарлық артериялардың компьютерлік (мультиспиральдік) томографиясы, бірфотондық эмиссиондық компьютерлік томография), перфузионды сцинтиграфия, миокарда және басқалар).

Тұрақты күшейту стенокардиясының 4 ФС ажыратады:

1 ФС – қалыпты дене жүктемесі (жүріс немесе баспалдақпен көтерілу) стенокардия ұстамаларын тудырмайды. Ауырсыну өте қарқынды, және өте жылдам, немесе ұзаққа созылған дене жүктемелері кезінде туындайды. Төзімділік жүктемесінің қуаты жоғары – 600 кгм/мин астам (ДПр = ЧСС х САД: 100) 270-тен көп шартты бірлікті екі реттен жасау; оттегін пайдалану 7 МЕТ астам;

2 ФС – қалыпты дене белсенділігінің шағын шектелуі байқалады, бұл стенокардияның пайда болуын білдіреді, жылдам жүру немесе баспалдақпен көтерілу кезінде, суықта немесе желді күні, тамақтанған соң, эмоциялық ширығуда, немесе ұйқыдан оянғаннан кейінгі алғашғы бірнеше сағаттарда; жазық жерде 200 метрден (екі квартал) асатын қашықтыққа жүру кезінде немесе қалыпты жағдайлар кезінде бірқалыпты қарқынмен бір саты аралығынан асатын баспалдақпен көтерілу кезінде пайда болған стенокардияның пайда болуын білдіреді. Төзімділік жүктемесі қуатының шегі 400-600 кгм/мин шегінде; 220 – 270 астам шартты бірлікті екі реттен жасау; оттегін пайдалану 5-тен 7 МЕТ-ке дейін;

3 ФС – байқалатын қалыпты дене белсенділігінің шектелуімен сипатталады – стенокардия жазық жермен (100 – 200 м) бір кварталдан екі кварталға дейін қашықтыққа жайбарақат жүру немесе қалыпты жағдайда бірқалыпты қарқынмен бір саты аралық баспалдақ бойынша көтерілу нәтижесінде пайда болады. Төзімділік жүктемесі қуатының 150 – 300 кгм/мин шегінде; 160 – 210 шартты бірлікті екі реттен жасау; оттегін пайдалану 3,3 – 4,7-ге дейін МЕТ;

4 ФС – қандай да бір дене жүктемесін жайсыздық белгілерінсіз орындай алмау немесе стенокардия шамалы дене жүктемелері кезінде тыныштықта да пайда болуы мүмкін.

Орындалған жүктеменің қуаты 150 кгм/мин кем; 160 шартты бірліктен кем екі реттен шығару; МЕТ саны 3,0 кем (сынамалар жиі жүргізілмейді).

Егер ФС-ның сапалы критерийлері көрші сыныптар арасындағы аралық орналасса және екі реттен шығару көрсеткіштері клиникалық деректерге қарама-қайшы келсе, соңғысы таңдалады.

44-тармақ 1) тармақшаға:

3 ФС – 4 ФС тұрақты күшейту стенокардиясы;

ЖСЖ ІІІ – ІV ФС болуы кезінде ФС 2 тұрақты күшейту стенокардиясы;

жіті тәж синдромы түріндегі ишемиялық аурудың жиі (жылына 2 және одан көп) тұрақсыздануы көріністерімен 2 ФС тұрақты күшейту стенокардиясы;

ЭхоКГ нәтижелері бойынша дискенезия учаскелерімен байланысты сол (оң) жақ қарыншаның тұрақты дисфункциясымен 2 ФС тұрақты күшейту стенокардиясы жатады.

Осы тармақшаға (стенокардияның айқын көрінуіне және қан айналымының жеткіліксіздігіне қарамастан) сондай-ақ мыналар жатады:

трансмуральды, ірі ошақты немесе қайталанған миокард инфарктісі нәтижесінде дамыған жүрек аневризмі немесе ірі ошақты кардиосклероз;

кең тараған тарылу үдерісі (екі және одан көп тәж артерияларында (75 пайыз және одан астам); сол жақ тәж артериялары бағаналарының тарылуы (50 пайыз және одан астам) және (немесе) сол жақ тәж артерияларының алдыңғы қарынша аралық бағаналарының жоғары оқшауланған тарылуы (50 пайыз және одан астам); миокардты қанмен қамтамасыз етудің оң типі кезінде оң жақ тәж артерияларының тарылуы (75 пайыз және одан астам).

Зерттеу нәтижелері бойынша ишемия аясы 10% астам (БФЭКТ бойынша 10% астам; жүректің МРТ бойынша перфузияның жаңа ақауларымен 2/16 астам сегменттер; 3 және одан астам дисфункцияның добутамин-ынталандырылған сегменттері, 3 және одан астам стресс эхокардиографияның сол жақ қарыншаларының сегменттері) болған кезде куәландыру осы тармақша бойынша жүргізіледі.

44-тармақтың 2) тармақшасына:

2 ФС тұрақты стенокардия;

ЭхоКГ нәтижелері бойынша дискенезия учаскелерімен байланысты сол (оң) жақ қарыншаның тұрақты дисфункциясымен 1 ФС тұрақты күшейту стенокардиясы;

өздігінен емделген стенокардия;

шалдыққан ұсақ ошақты миокард инфарктісі;

бір ірі тәж артериясының (1) тармақшада көрсетілгендерден басқа) окклюзиясы немесе тарылуы (75 пайыз және одан астам) жатады;

Ишемия аясы 1 – 10% арасында (функция бұзылуының 2 добутамин-ынталандырылған сегментінен көп емес, осы стресс эхокардиография бойынша сол жақ қарыншаларының 2-ден артық емес сегменттері).

Осы тармақша бойынша тәжді шунттауға және (немесе) екі және одан астам тамырлы тәждік ангиопластикаға (стентирлеу) шалдыққан тұлғалар куәландырылады.

ФС стенокардиясына және ЖСЖ байланысты, сондай-ақ әскери қызмет міндеттерін орындау қабілеттеріне байланысты біртамырлы тәждік ангиопластикке (стентирлеу) шалдыққан тұлғаларға қорытынды операциядан соң ең кемі 3 айдан кейін осы тармақтың 2), 3) тармақшалары бойынша шығарылады.

44-тармақтың 3) тармақшасына:

1 ФС тұрақты стенокардиясы;

стресс-ЭхоКГ нәтижелері бойынша локальды (1 сегментке дейін) дискенезия учаскелерімен байланысты сол (оң) жақ қарыншаның транзиторлы дисфункциясы жатады;

Бір ірі тәж тамырының (50 – 74-%-ға дейін) тарылуы (1 тармақшада көрсетілгендерден басқасы); үш тәж тамырын 30-%-дан астам стенозирлеу.

Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі, жүрек ырғағының және (немесе) өткізгіштігінің бұзылуы болған кезде медициналық куәландыруда бағандар бойынша талаптардың 42-тармағы бойынша жүргізіледі.

Миокардтың ауырмайтын (мылқау) ишемиясы, Х ең басты синдромы (кішкентай тармырлы стенокардия), бұлшықет көпірі (бридж синдромы) болуы кезінде қорытынды коронография мәліметтері және (немесе) дене жаттығуларымен электрокардиография (стресс – ЭхоКГ) жүргізу нәтижелері бойынша тәж тамырлары атеросклерозының айқын көріну деңгейіне қарай 1,2 немесе 3 тармақтары бойынша шығарылады.

45-тармақ. Осы тармақпен көзделген науқастанулар болуы кезінде куәландырылатындарға көрсеткіштер бойынша хирургиялық емдеу ұсынылады. Емдеуден қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде әскери қызметке жарамдылық санаты патологиялық үдерістің айқын көрінуіне байланысты айқындалады.

45-тармақтың 1) тармақшасына:

магистральды тамырлардың артериялық және артериялық-веноздық аневризмдері;

аяқ-қолдардың ишемиялық қалпына келмеуі кезінде бітелген атеросклероз, эндартериит, тромбангиит, аортоартериит (гангреналы-некротикалық саты);

оның висцералды тармақтары саңылауының, мүшелер мен дисталды қан айналымы функцияларының кенеттен бұзылуымен мықын артериясының жартылай немесе толық бітелуімен аортаның ішкі бөлігінің атеросклерозы;

қақпа немесе қуыс көктамыр тромбозы;

жиі қайталанбалы тромбофлебиті, флебтормбоз, тамырлардың созылмалы аурулары С5-С6 (СЕАР бойынша жіктелулер: жазыла бастаған веноздық ойық жараның немесе ашық веноздық ойық жараның болуы кезінде);

имплантантты кава-фильтрдің болуы;

ІV дәрежелі шораяқтық;

ІІІ сатылы (гангренозды-некротикалық) ангиотрофоневроздар;

қан айналымының айқын көрінген бұзылуы сақталған және науқастанудың үдемелі ағымы кезінде ірі магистралды (аорта, мықын, сан, брахиоцефалды артериялар, қақпалы немесе қуыс көктамырлар) және перифериялық қан тамырларға реконструктивті операциялар салдары жатады;

45-тармақтың 2) тармақшасына:

бітелген эндартериит, тромбангиит, аортоартериит және ІІ сатылы аяқ тамырларының атеросклерозы;

қан ағумен асқынған өңеш тамырының варикоздық кеңеюі;

С4 тамырдың созылмалы аурулары (СЕАР бойынша жіктелу: қалыптан тыс пигменттелу және/немесе веноздық экзема, липодерматосклероз және/немесе терінің ақ түсті болып семуі);

ІІІ дәрежелі элефантиаз;

нәтижесіз қайта стационарлық емдеу кезінде жалғасқан ауырсыну синдромымен, саусақтардың көгеруімен, суықта қозғалыстың еркінсіздігімен ІІ сатылы ангиотрофоневроздар;

қан айналымының шамалы бұзылуымен магистралды және перифериялық қан тамырларға реконструктивті операциялардың салдары жатады;

45-тармақтың 3) тармақшасына:

бітелген эндеартериит, тромбангиит, І сатылы аяқ тамырларының атеросклерозы;

С3 тамырдың созылмалы аурулары (СЕАР бойынша жіктелу: ісіну);

ІІ дәрежелі шораяқтық;

3-сатыдағы шәуһет бауы көктамырының түйінді кеңеюі (шоқтанған өрімді венаның айқын кеңуі, аталық ұрық безінің кішіреюі және оның консистенциясының өзгеруі);

куәландырылатындарда шәуһет бауы көктамырының қайталанған (қайта хирургиялық емделуден кейін) варикозды кеңеюі болған кезде І, ІІ бағандар бойынша куәландырылады, ал келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер деңгейіне байланысты 3), 4) тармақшалар бойынша куәландырылады.

І сатылы ангиотрофоневроздар;

қан айналымының бұзылуынсыз магистральді және перифериялы тамырларға қайта қалпына келтіру эндоваскулярлық операция жасау жатады;

45-тармақтың 4) тармақшасына:

С2 тамырларының созылмалы аурулары (СЕАР бойынша жіктелу:3 мм астам диаметрде варикозды өзгерген тері асты тамырлары);

І дәрежелі шораяқтық;

шәуһет бауы көктамырының 2-деңгейдегі (венаның кеңеюі көзбен қарау арқылы анықталады және атабездің өлшемі мен консистенциясы өзгермеген) варикозды кеңеюі жатады.

Осы тармақ бойынша тамыр операцияларын: флебэктомия, варикозды-кеңейген аяқ-қол теріасты тамырларының беріштенуі, тромбэндартерэктомиялар және басқаларды жасатқан тұлғалар куәландырылады.

Бұғана асты тамырлы-жүйке будасының экстравазальді жаншылуын, "кеуденің шығу" синдромын диагностикалау кезінде куәландыру екіншілік асқынулардың және қызмет бұзуларының болуына байланысты осы тармақтың тиісті тармақшалары бойынша куәландырылады.

Қан айналымын және функцияларын толық қалпына келтірумен ірі магистральды артериялардың жаралануы және басқа да зақымдануларынан кейін куәландыру кезінде І, ІІ бағандар бойынша осы тармақтың 3) тармақшасы, ал ІІІ-ІV бағандар бойынша 4) тармақша қолданылады.

Науқастану және тамырлардың зақымдану салдарының диагнозы функционалдық бұзылулар үдерісінің сатысын және дәрежесін көрсетеді. Сараптама қорытындысы объективті көрсеткіштер беретін әдістерді қолдана отырып тексерулерден кейін шығарылады ангио, флебо, лимфография, ультрадыбысты доплерография және ультрадыбысты ангиосканерлеу).

С0-С1 тамырларының созылмалы аурулары (СЕАР бойынша жіктелу: СТА көзге көрінетін және пальпириялық белгілері жоқ, бірақ сипатты шағымдары бар, телеангиоэктазия немесе ретикулярлық варикоздық көктамырлар), 1 сатыдағы варикоцеле (варикозды көктамыр денесі көлденеңінен жатқан қалыпта науқасты күшендірген кезде тек пальпаторлы күйде анықталады), осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, ӘОО-на түсуге, әскери қызмет өткеруге кедергі келтірмейді.

46-тармақ. Геморрой.

ІV сатысы кезінде, геморроидальды түйіндер тоқ ішектің шырышты қабығымен қоса тыныштықта түседі және орнына келмейді немесе орнына келтіргеннен кейін дереу қайта түседі (қан ағумен немесе ағусыз).

2-тармақшаға ауырлығы орташа дәрежедегі екіншілік анемиямен немесе жиі асқынатын ІІ және ІІІ сатылар жатады;

ІІІ сатысы кезінде геморроидальды түйіндер тек қолмен орнына келеді (қан ағумен немесе ағусыз).

ІІ сатысы кезінде геморроидальды түйіндер күшенген кезде түседі және өз бетімен орнына келеді (қан ағумен немесе ағусыз).

Куәландырылатын тұлға жылына 3 мәрте немесе одан астам қан ағу, тромбоз немесе геморроидальды түйіннің түсуі бойынша стационарлы жағдайда емделуде болса , бұл жағдай геморройдың жиі асқынуына жатады.

І сатыда геморроидальды түйін түспейді, дефекация кезінде тек артқы өтістен қызғылт қан бөліну тән.

Куәландырылатындарға көрсеткіштер бойынша хирургиялық немесе консервативті емдеу ұсынылады. Емдеудің қанағаттанғысыз нәтижесі немесе одан бас тартқан кезінде медициналық куәландыру 46 тармақтың тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Шағымы жоқ болған кезде қабыну белгілерінсіз шамалы ұлғайған жеке геморроидальды түйіннің болуы, ал анамнезде соңғы 3 жыл ішінде науқастанудың өршуі туралы мәліметтердің болмауы бұл тармақты қолдануға негіздеме болмайды, әскери қызмет өткеруге және ӘОО-на түсуге кедергі келтірмейді.

47-тармақ. Жүректің және жүрек-қан тамырлары жүйесінің соматоформалық вегетативтік дисфункциясы (бұдан әрі – ЖЖҚТСВД) қандай да бір тітіркендіргіштерге артериялық қысымы және (немесе) жүрек ырғағының бұзылуы тиісті емес реакциясы бар вегетативті-қан тамырлы бұзылулар синдромымен сипатталады.

Гипотензивті типіндегі ЖЖҚТСВД ешқандай шағымдары жоқ, артериялық қысым көрсеткіштері 90/50 – 100/60 мм. с.б. кезінде еңбекке қабілетін және әскери қызмет міндеттерін орындау қабілеттігін сақтайтын дені сау адамдардың физиологиялық гипотониясынан ажырату керек. Осындай адамдар әскери қызметке жарамды деп танылады. Міндетті түрде аурулар, соның ішінде эндокриндік жүйе, асқазан-ішек жолы, өкпе аурулары себепші болған симптоматикалық гипотонияны алып тастау керек.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген кезде ЖЖҚТСВД кез келген түрі бағандар бойынша талаптардың 48 тармағы бойынша бар азаматтар әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады және емделуге жіберіледі.

47-тармақтың 1) тармақшасына ЖЖҚТСВД-нің мынадай түрлері жатады:

ұдайы шағымдар және еңбекке қабілеті мен әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін елеулі төмендететін (әскери қызметке шақыру кезіндегі азаматтарға қатысты – ең кемі 6 ай ішінде және медициналық құжаттармен расталғанда) емделмейтін, тұрақты кенеттен айқын көрінген вегетативті-қан тамырлы бұзылулар болған кездегі артериялық қысымның тұрақсыздығымен гипертензивті түрі;

ұдайы шағымдар, еңбекке қабілеті мен әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін елеулі төмендететін тұрақты кенеттен айқын көрінген вегетативті-тамырлы бұзылулар болған кезде артериялық қысымды 100/60 мм.с.б. төмен тұрақты белгіленуімен гипотензивті түрі;

қайта стационарлық емдеу нәтижесіз кезінде айқын көрінген вегетативті-тамырлы бұзылулары, жүрек ырғағының тұрақты бұзылулары қоса болатын тұрақты кардиалгиялар болған кездегі кардиалды түрі (жүрек ырғағының тұрақты бұзылуларының сипаттамасы бағандар бойынша талаптардың 42-тармағына түсіндірмелерде келтірілген).

47-тармақтың 2) тармақшасына орташа айқын көрінген белгілермен, соның ішінде еңбекке қабілеті мен әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін төмендетпейтін жүрек ырғағының өтпелі бұзылуымен кез келген түрдегі ЖЖҚТСВД жатады.

Жүрек ырғағының ауыспалы бұзылуы анықталған кезде, әскери қызметке жарамдылығын анықтау ЭКГ тәуліктік бақылауының нәтижелері бойынша жүргізіледі.

Тыныш кездегі (сағатына 1 – 5 және/немесе ЭКГ тәуліктік бақылау мәліметтері бойынша 24 сағатта 100) сирек жекелеген қарынша үстілік экстрасистолдар, функционалдық сипаттағы синусты аритмиясы, шамалы белгілері бар ЖЖҚТСВД осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-на түсуге кедергі келтірмейді.

Ырғақтың және (немесе) өткізгіштіктің бұзылуларының сипаттамасы бағандар бойынша талаптардың 42-тармағында көрсетілген.

Миокардтың органикалық өзгеруі салдарынан ырғақтың және (немесе) өткізгіштіктің бұзылуы (электрокардиография, эхокардиография сәулелік диагностика және т.б. әдістерінің мәліметтері бойынша) кезінде медициналық куәландыру бағандар бойынша талаптардың 42-тармағы бойынша жүргізіледі.

48-тармақ. Әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер жүрек зақымының (қан айналымының жеткіліксіздігі, жүрек ырғағының және өткізгіштігінің әртүрлі түрлері) тұрақты белгілері анықталмаған ревматитті емес миокардиттер себебінен стационарлық емделу аяқталғаннан кейін әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатындар ревматитті емес миокардитке шалдыққаннан кейін медициналық мекемеден шығарылғаннан кейін 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

ІІІ баған бойынша куәландырылатындарға қатысты белсенді ревматизмнен, ревматитті емес миокардиттерден, миокард инфарктісінен кейін, сондай-ақ жүрекке, негізгі тамырларға, ірі магистральды және функциялардың уақытша сипаттағы бұзылуымен перифериялық қан тамырларына операциялардан кейін, емдеуді аяқтау және әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін толық қалпына келтіру үшін кемінде бір ай мерзім қажет болғанда, науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды шығарылады.

ІІІ баған бойынша куәландырылатындарға қатысты созылмалы ишемиялық аурудың асқынуынан (стенокардияның ұзаққа созылған ұстамалары, жүрек ырғағының және өткізгіштігінің өтпелі бұзылуы, созылмалы жүрек жеткіліксіздігінің өтпелі түрлері), артериялық гипертензиядан (гипертониялық криздерден кейінгі жай-күй), жүрек аритмияларын тоқтатқан кездегі электр-импульсті терапиядан кейін босатуға мұқтаждығы туралы қорытынды шығарылады.

10-тарау. Тыныс алу мүшелерінің аурулары

49-тармақ. Мұрын қуысы, мұрын маңындағы қуыстардың, жұтқыншақтың аурулары.

49-тармақтың 1) тармақшасына: сасық тұмау (сасық самал), склерома жатады.

Сасық самал диагнозы мұрынмен тыныс алудың қиындауына, мұрын қуысындағы сасық қабықтарға және мұрыннан бөлінулерге шағымдар, мұрын қуысы шырышты қабықшаларында және жақын жатқан қабырға тіндерінде дистрофиялық өзгерістер, бактериологиялық зерттеу кезінде озенді қоздырғыштың бөлінуі негізінде қойылады. Науқастанудың бастапқы сатыларында көрсетілген клиникалық белгілер болмауы мүмкін. Ондай жағдайларда диагноз тек комплементті сасық самалдың антигенімен байланыстыру реакциясы мен бактериологиялық зерттеу кезінде озена қоздырғышын бөлінуімен расталады.

Склероманың клиникалық өтуінде науқастанудың мынадай түрлері ажыратылады: жасырын, инфильтративті, тыртықты, аралас. Диагноз пациенттің шағымдары негізінде науқастану түрі бойынша эндоскопиялық белгілер, серологиялық зерттеулердің деректері (комплементті склеромалы антигенмен байланыстыру реакциясы) бойынша және бактериологиялық зерттеу кезінде склерома клебсиеласының бөлінуі нәтижесінде белгіленеді. Инфильтративті түрі гистологиялық зерттеумен де расталады.

49-тармақтың 2) тармақшасына:

мұрынмен тыныс алудың бұзылуы бар үстіңгі тыныс алу жолдары шырышты қабығының атрофиялық немесе гипертрофиялық үдерістері қоса болатын іріңді және (немесе) полипозды синуситтер;

жиі асқынулармен өтетін асқынусыз созылмалы іріңді және (немесе) полипозды синуситтер;

денсаулық сақтау ұйымының мамандандырылған бөлімшесінде стационарлық жағдайда қайта емдеудің нәтижесіздігі кезінде жылдың барлық жылы уақыты (көктем, күз) ішінде мұрынмен тыныс алудың тұрақты, айқын көрінген бұзылуымен, риниттің клиникалық белгілері бар поллиноздар;

тұрмыстық аллергендерге сенсибилизациямен жиі (жылына үш және одан көп рет) асқынулармен, денсаулық сақтау ұйымының мамандандырылған бөлімшесінде стационарлық жағдайда қайта емдеудің нәтижесіздігі кезінде айқын көрінген клиникалық белгілерімен және еңбекке қабілетінің бұзылуымен өтетін аллергиялық риниттер;

операциялық емделудің қанағаттанғысыз нәтижелері жатады.

Мұрын маңындағы созылмалы іріңді науқастану диагнозы екі проекцияда қарама-қарсылықпен мұрын маңындағы қуыстардың рентгенотомографиялық және (немесе) рентгенографиялық риноскоптикалық мәліметтермен (іріңді бөлу) расталады, ал жоғарғыжақ сүйектік синуситте – емдеу-диагностикалық пункциямен расталады. Медициналық көрсеткіштер бар болған кезде КТ немесе МРТ немесе бейнескопикалық зерттеулер жүргізіледі. Жылына үш мәрте және одан астам болатын асқынуларды жиі асқынулар деп ұғыну қажет.

Созылмалы қалпына келмейтін тонзиллит деп жиі асқынулармен (кемінде жылына екі рет), тонзиллогенді интоксикацияның болуымен (субфебрилитет, тез шаршау, әлсіздік, делсалдылық), бадамша безі тінінің, аймақтық лимфатүйіншіктерінің (паратонзиллярлы абсцесс, аймақтық лимфоденит) және метатонзиллярлы асқынуларының қабыну үдерісіне қатысуымен сипатталатын созылмалы тонзиллиттің түрін түсіну керек. Объективті белгілеріне шпательмен басқан немесе зонд салған кезде іріңнің қуыстан бөлінуі, таңдай бадамша бездерінде өрескел тыртықтардың болуы, таңдай доғаларының гиперемиясы мен ісінуі және олардың бадамша безімен тұтасуы, іріңді фолликулдардың эпителий астындағы қатпарларда болуы, лимфа түйіншектерінің ұлғаюы жатады. Созылмалы тонзиллиттің тек осы түрі ӘОО-ларға түсуге қарсы көрсеткіш болып табылады. Басқа түрлері болған кезде кандидаттар ӘОО-ларға түсуге жарамды деп танылады.

49-тармақтың 3) тармақшасына үстіңгі тыныс алу жолдары тіндерінің дистрофиясы белгілерінсіз, жиі асқынуларсыз мұрын маңы қуыстарының созылмалы іріңсіз науқастанулары (катаралды, серозды, вазомоторлы және синуситтердің басқа да іріңсіз түрлері), сондай-ақ жоғарғы жақ қуыстарының 1/3 көлемінен астамын алып жатқан жоғарғы жақ қуыстарының гиперпластикалық синуситтері мен кисталары жатады.

Осы тармақшада көрсетілген мұрын маңы қуыстарының созылмалы іріңсіз науқастанулары бар азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген кезде емделуге жіберіледі.

Созылмалы синуситтер операциялық (радикалды немесе эндоскопиялық гайморотомия) емдеуге жатады.

Сәтті операциялық емдеу кезінде І-ІІ бағандар бойынша куәландырылатындар әскери қызметке жарамды деп танылады.

Мұрын маңы қуыстары барофункциясының бұзылуы куәландырылатынның шағымдары, мұрын қуысының, дабыл жарғағының жай-күйі, сынауға дейін және одан кейін мұрын маңы қуыстарын рентгенологиялық зерттеулермен барокамерада қысымның күрт өзгерістеріне төзімдігіне сынаулар, әскери қызметшінің денсаулығының жай-күйі мен қызметтік әрекеті туралы мағлұматтар негізінде белгіленеді.

Поллинозы және аллергиялық риниттері бар әскерге шақырылушыларды тексеру дәрігер-аллергологты міндетті тартумен жүргізілуі тиіс.

Мұрынмен еркін тыныс алған кезде мұрын кеңсірігінің қисаюы, үстіңгі тыныс алу жолдары шырышының тұрақсыз субатрофиялық құбылыстары, егер диагностикалық пункция кезінде ірің немесе транссудат алынбаса және үстіңгі жақ қуысы сағасының өткізгіштігі сақталса үстіңгі жақ қуыстары шырышының қабырғаға қарай жуандауы, сондай-ақ үстіңгі жақ қуыстарына операциядан кейін қалдықты құбылыстары (ауыз алдындағы өтпелі қатпардың сызықты тыртығы, мұрын қуысымен операция жасалған сағасы (екі және одан астам айлар өткен соң) немесе рентгенограммада перде), сондай-ақ жоғарғы жақсүйек қуысында, оның барофункциясының бұзылуынсы, ең кемі 1/3 көлемді алатын жоғарғы жақсүйек қуысы жылауығының болуы осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-на түсуге кедергі келтірмейді.

50-тармақ. Тармақта туа біткен және жүре пайда болған аурулар, емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кездегі көмейдің немесе кеңірдектің мойын бөлігінің зақымдану салдарлары көзделеді.

50-тармақтың 1) тармақшасына дауыс шығудың, табиғи тыныс алу жолдары арқылы тыныс алудың, көмей-жұтқыншақ бөлу функциясының тұрақты болмауы, көмей ортасының тарылуы жатады;

50-тармақтың 2) тармақшасына обструктивті тип бойынша ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен тұрақты тыныс алудың қиындауы және (немесе) жүргізілген емдеуден кейін үш және одан көп ай бойы сақталатын дауыс дыбысын бірнеше рет (тексеру кезеңінде кемінде үш рет) тексерумен расталған дауыс шығаруының тұрақты қиындауы (функционалды афония, қарлығу, дауыс дыбысының төмендеуі) жатады;

50-тармақтың 3) тармақшасына обструктивті тип бойынша І дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен тыныс алудың тұрақты бұзылуы жатады.

51-тармақ. Өкпе мен плевраның созылмалы тән емес науқастанулары, өкпенің туберкулездік емес этиологиясының диссеминирленген аурулары.

51-тармақтың 1) тармақшасына:

бронх-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы науқастанулары, соның ішінде созылмалы бронхит, өкпенің созылмалы обструктивті ауруы, өкпенің панацинарлы (буллездық) эмфиземасы, бронхоэктитикалық ауруы, ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен (өкпе) өкпенің іріңді науқастанулары;

өкпеде айқын көрінген фиброзды өзгерістермен саркоидоз, сондай-ақ саркоидоздың генерализденген түрі;

альвеолярлы протеиноз, өкпедегі альвеолярлы микролитиаз, гистологиялық зерттеу нәтижелерімен расталған тыныс алу жеткіліксіздігінің дәрежесіне қарамастан идиопатиялық өкпе фиброзы жатады;

51-тармақтың 2) тармақшасына:

ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен (өкпе) бронх-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы науқастанулары, өкпенің іріңді науқастанулары;

І және ІІ бағандар бойынша куәландырылатын азаматтарда бронх-эктазды ауру және қайталанған бронх-эктазбен асқынған (тыныс алу жеткіліксіздігінің деңгейіне қарамастан) өкпе науқастанулары, гистологиялық зерттеу нәтижелерімен расталған кеуде қуысы лимфа түйіндерін және (немесе) өкепені оқшаулап зақымдаумен саркоидоз, өкпенің басқа диссеминирленген науқастанулары жатады.

ІІІ баған бойынша куәландырылатын азаматтардың әскери қызметке жарамдылық санаты тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігінің дәрежесіне байланысты айқындалады.

51-тармақтың 3) тармақшасына:

І дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігімен бронх-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы науқастанулары, өкпенің іріңді науқастанулары, жатады.

Шектеулі пневмофиброз, плевральді қабысу түріндегі спонтанды пневмотораксқа шалдыққан тұлғалар ТӘ (өкпелік) дәрежесіне байланысты куәландырылады.

Куәландырылатын морфологиялық верификациядан бас тарқан кезде диагноз клиникалық, аспаптық және зертханалық деректердің жиынтығы бойынша белгіленеді.

ТӘ (өкпелік) дәрежелерінің көрсеткіштері бағандар бойынша талаптардың 4 қосымшасында келтірілген:

52-тармақ. Бронх демікпесінің алғаш айқын көрінген белгілері кезінде куәландыру тек стационарлық тексерілуден кейін жүргізіледі.

Стационарлық емделу және медициналық көмекке жүгінулері туралы медициналық құжаттармен расталған бронх демікпесі болған кезде І және ІІ бағаны бойынша куәландырылатын азаматтардың (мерзімді қызметтің әскери қызметшілерінен басқалары) әскери қызметке жарамдылық санаттары туралы қорытынды стационарлық тексерусіз шығарылады.

Науқастану анамнезін құжаттамалай растау жоқ болған кезде тұрақты ремиссия кезіндегі бронхтық демікпе диагнозының верифицирленген тесті болып фармакологиялық және (немесе) физикалық бронхты арандату тестілеуі табылады. Қандағы жалпы және (немесе) ерекше Е иммуноглобулинін зерттеу қосымша критерий бола алады.

Бронхоспастикалық синдромдар (обтурациялық, эндокринді-гуморальды, неврогенді, уытты) басқа науқастанулардың белгілері немесе асқынуы болып табылатын жағдайда әскери қызметке жарамдылық санаты негізгі науқастану ағымына байланысты бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша айқындалады.

Бронх демікпесінің ауыр дәрежесін айқындаған кезде қабынуға қарсы дәрілік заттармен негізгі емдеу алатын адамдарда жүргізілетін терапияның көлемі және жүргізілетін емдеуге жауабы міндетті түрде ескеріледі.

52-тармақтың 1) тармақшасына жүргізілген терапияның үлкен көлеміне қарамастан соңғы жыл ішінде жиі асқынулармен немесе демікпелік жай-күймен болатын бақылауға келмейтін ауыр бронх демікпесі және ауыр ұзақ сақталушы бронх демікпесі: симптомдары тұрақты, дене белсенділігі шектеулі: түнгі симптомдары жиі; ұстама аралық кезеңде 1ЖТА немесе ТҮЖ<60% нормасында, ТҮЖ тәуліктік вариативтілігі > 30% жатады.

Емделуде әрекеті ұзартылған әрекетті бронхолитикалық дәрмектер мен ингаляциялық кортикостероидтерді жоғары дозада үнемі үйлестіре қабылдау немесе жүйелі кортикостероидтерді қолдану немесе үшінші дәрмекпен үйлестіру (антилейкотриендік немесе баяу босату теофиллині) қажет етіледі.

52-тармақтың 2) тармақшасына орташа ауырлықтағы ұзақ сақталушы бронх жатады: симптомдары күн сайын, асқынулар белсенділік пен ұйқыны бұзады, түнгі симптомдары аптасына бір реттен астам, күн сайын қысқа уақытқа әрекет етуші В2-агонистер ингаляциясын қабылдау, 1ЖТА немесе ТҮЖ тиісті мәннен 60-80 %, ұстама аралық кезеңде ТҮЖ немесе 1ЖТА түрленгіштігі > 30%; базистік терапия тиімсіз және стационарлы жағдайларда емделу қажет болған жағдайда (жыл ішінде үш мәрте немесе одан көп).

Орташа немесе төмен дозада ингаляциялық кортикостероидтермен және әрекеті ұзартылған бронхолитикалық дәрмектермен күн сайын аралас емдеу немесе антилейкотриендік препарат немесе баяу босату теофиллині қажет.

52-тармақтың 3) тармақшасына жеңіл ұзақ сақталушы бронх демікпесі жатады: симптомдары аптасына бір реттен жиірек, бірақ күніне бір реттен сирек, асқыну белсенділік пен ұйқыны бұзады, түнгі симптомдары айына екі реттен көбірек, 1ЖТА немесе ТҮЖ тиісті мәннен>80 %, ұстама аралық кезеңде ТҮЖ немесе 1ЖТА тәуліктік түрленгіштігі 20-30 %;

Төмен дозада ингаляциялық кортикостероидтармен және қажет болған жағдайда қысқа әрекет ететін бронхолитикалық дәрмектермен күн сайын емдеуді қажет етеді.

52-тармақтың 4) тармақшасына интермиттерленген бронх демікпесі жатады: симптомдары аптасына бір реттен сирек, қысқа мерзімді асқынулар, түнгі симптомдары айына екі реттен жиі емес, 1ЖТА немесе ТҮЖ тиісті мәннен>80%, ТҮЖ немесе 1ЖТА тәуліктік түрленуі >20%;

Емдеу: қажет болған жағдайда қысқа уақыт әрекет ететін бронхолитикалық дәрмектермен.

Осы тармақшаға сондай-ақ 5 және одан көп жыл ішінде симптомдары болмаған, арандатушы ингаляциялық тестілермен расталған, бронхтың өзгерген реактивтілігі сақталған кездегі анамнездегі бронх демікпесі жатады.

53-тармақ. Жіті пневмониялардың асқынған ағымы (инфекциялық уытты соққы, іріңдеу, плевриттер, ателектаздар, кең жайылған плевралық таңулар, және басқалар) жағдайында бронх-өкпе аппаратына операциядан кейін әскери қызметшілерге қатысты науқастануы бойынша демалысқа мұқтаждығы туралы, әскерге шақыру учаскелеріне тіркелу кезінде азаматтарға – егер емдеу аяқталған соң 6 айдан кем уақыт өткен болса, әскери қызметке уақытша жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылады.

Жіті науқастануларға шалдыққаннан, өкпенің созылмалы науқастануларының асқынуынан, сондай-ақ жоғарғы тыныс алу жолдарына операция жасағаннан кейін қалдықты құбылыстар кезінде әскери қызметшілерге қатысты босату беру туралы қорытынды шығарылады.

11-тарау. Ас қорыту мүшелерінің аурулары

54-тармақ. Тістердің шығуы мен дамуының бұзылуы, тісжегілер.

54-тармақтың 3) тармақшасы тіс жегісі, пломбы салынған және жұлынған тістердің жалпы саны тоғыздан көп, бұл ретте кемінде төрт тіс, түбір арналарына пломба салынған тістерді қоса алғанда пульпа мен периодонттың зақымдануымен созылмалы қабынулардың клиникалық немесе рентгенологиялық белгілері болғанда қолданылады.

Тістің жалпы санын есептеген кезде, ақыл тістер (18,28,38,48) есепке алынбайды. Тіс түбірлері, егер оларды протездеу үшін пайдалану мүмкін болмаса, жоқ тістер болып есептеледі. Алынбайтын протезбен ауыстырылған тістер жоқ деп есептелмейді.

55-тармақ. Тармақ куәландырылатындарда жиі асқынулармен (жылына 3 мәрте және одан көп) және (немесе) іріңдеулермен пародонтиттің немесе парадонтоздың генерализденген түрлері болған кезде қолданылады.

Пародонтит, пародонтоз диагнозы рентгенографиямен және ілеспе науқастануларды айқындаумен барлық тіс-жақ жүйесін зерделеуден кейін қойылады. Пародонтоз және пародонтит кезінде азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу кезінде емдеуге жолданады.

55-тармақтың 1) тармақшасына тіс қызыл иегінің қалта тереңдігі 5 мм астам пародонтит жатады, бұл ретте ІІ-ІІІ дәрежелі тіс қозғалысымен тамырдың 1/2 ұзындығынан астам жеке тістердің аясына жететін альвеолярлық өсіндінің сүйек тінінің араласқан тегіс емес түрі анықталады.

55-тармақтың 2) тармақшасына:

тамырдың 1/2 ұзындығынан астам жеке тістердің аясына жететін альвеолярлық өсіндінің сүйек тіні құрылымы бұзылуының араласқан тегіс емес түрі анықталған кездегі 3,5-тен 5 мм дейінгі тіс қызылиегі қалташасының тереңдігімен болған пародонтит, ІІ дәрежелі тіс қозғалысы;

емделмейтін ауыз қуысы шырышты қабығының науқастанулары жатады.

Стоматиттер, хейлиттер, гингивиттер, лейкоплакиялар және преканцероздарды қоса алғанда басқа да науқастанулар болған кезде азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген кезде оларға емделу тағайындалады.

55-тармақтың 3) тармақшасына тіс арасындағы басымырақ тіс қызылиегі қалтасының 3,5 дейінгі тереңдігімен жеңіл дәрежелі пародонтит жатады, тістер қозғалмаған кезде тістер аясы түптерінің жанындағы периодонтальдық кеңею, тіс арасындағы кедергілер ұшының жинақ пластинкаларының деструкциялары, түбірдің 1/3 ұзындығы шегінде альвеолярлар арасы ұштарының остеопорозы анықталады.

Пародонтиттің ауырлығын бағалау үшін Рассель бойынша (1,0-ге дейін жеңіл деңгей, 4,0-ге дейін орташа деңгей, 8,0-ге дейін ауыр деңгей) пародонтальдық индекс мәні қолданылады.

56-тармақ. Жақ-бет аномалиялары (туа біткен даму кемістіктерінен басқа), басқа да аурулар және тістердің және олардың тіреу аппаратының өзгерістері, жақ, сілекей бездері, тіл аурулары.

56-тармақтың 1) тармақшасына:

хирургиялық емдегеннен кейін трансплантанттармен ауыстырылмаған үстіңгі және (немесе) төменгі жақ сүйектерінің кемістіктері;

емдеуден тиімділік болмаған кезде (соның ішінде хирургиялық) немесе одан бас тартқанда самай – төменгі жақ буындарының анкилоздары, төменгі жақ сүйектері контрактуралары және жалған буындары жатады.

Әскери қызмет міндеттерін нақты орындау қабілетіне, әскери бөлім қолбасшылығы мен дәрігерінің пікіріне байланысты, жүре пайда болған жақ-бет саласындағы кемістіктерімен және өзгерістерімен ІІІ баған бойынша куәландырылған әскери қызметшілер қанағаттанарлық нәтижелермен емдеудің ортопедиялық әдістерінен кейін осы тармақтың 2) немесе 3) тармақшалары бойынша куәландырылады.

56-тармақтың 2) тармақшасына:

шайнау тиімділігі есепке алынбай тістүйістің 10 мм астам сәйкес келмеуімен ІІІ дәрежелі тістүйіс аномалиясы;

шайнау тиімділігі ең кемі 60% тістүйістің 5-тен 10 мм дейін сәйкес келмеуімен ІІ дәрежелі тістүйіс аномалиясы;

жиі асқынулармен болатын (жылына үш және одан көп) жақтың, сілекей безінің, тілдің, самай-жақ тамырларының созылмалы науқастанулары;

секвестрлі қуыстардың және секвестрлердің болуымен жақтың созылмалы остеомиелиті;

І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатындарға хирургиялық емдеуден кейін трансплантанттармен ауыстырылған төменгі жақ кемістіктері жатады.

Көрсетілген науқастанулары бар азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген кезде емделуге жіберіледі. Әскери қызметшілер емделгеннен кейін бағандар бойынша талаптардың 61-тармағы бойынша куәландырылады. операциялық емдеуден бас тартқан немесе операцияның қанағаттанарлықсыз нәтижесі кезінде куәландыру осы тармақтың 1) немесе 2) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

56-тармақтың 3) тармақшасына сирек асқынулармен болатын (жылына ең кемі үш мәрте) жақтың, сілекей безінің, тілдің, самай-жақ тамырларының созылмалы науқастанулары жатады.

56-тармақтың 4) тармақшасына тістүйістің 5-тен 10 мм дейін сәйкес келмеуімен, шайнау тиімділігі ең кемі 60 пайыз және одан астам ІІ дәрежелі тіс түйіс аномалиясы жатады.

Егер тіс түйісу аномалиясы себебінен операциялық емдеуден кейін кемінде 6 ай өтсе, азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіру кезінде әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

І дәрежелі (тістер қатарының 5 мм дейін қоса алғанда жылжуы) тіс түйіс аномалияларының болуы, тістүйісті түзеу үшін ортодонтикалық аппараттарды (пластинкалар, брекет-жүйелер) тағып жүру, жеке тістердің орналасу аномалияларының болуы осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-на түсуге кедергі келтірмейді.

Ортодонтикалық аппараттар тағып жүретін әскерге шақырылушыларды тағайындау, әскери командалар бойынша, әскери қызмет өткеру кезеңінде стомотолог-ортодонттың қабылдауында болу мүмкіндігін есепке алумен жүзеге асырылады.

57-тармақ. Өңештің, ішектердің (он екі ішектен басқа) және ішперде аурулары.

57 тармақтың 1) тармақшасына:

жүре пайда болған өңеш-кеңірдек немесе өңеш-бронх жыланкөздері;

жүйелі ұлғайтуды, баллонды дилятациялауды немесе хирургиялық емдеуді қажет ететін елеулі клиникалық белгілерімен, сонымен қатар АӨРА асқынулары өңештің тыртықты тарылуы немесе нерв-бұлшықет науқастанулары;

ас қорыту функциясының кенеттен бұзылуымен созылмалы ерекшеліксіз жара колиттері мен энтериттерінің ауыр түрлері;

ас қорытудың бұзылуымен және тамақтанудың бұзылуымен (ДСИ 18,5 төмен) қоса болатын ашішекті (кемінде 1,5 метр) немесе тоқішекті (30 см кем емес) кескеннен кейін жоқ болуы;

3-сатыдағы тікішектің барлық қатпарларының түсуі;

хирургиялық емдеудің соңғы сатысы ретінде өрескел анус, ішек немесе нәжіс жыланкөзі;

ІІІ дәрежелі анус сфинктерінің жеткіліксіздігі.

57-тармақтың 2) тармақшасына:

ІV сатыдағы АӨРА (Savary Miller бойынша жіктелу);

Өңеш жарасының жиі қайталануларымен (2 және одан көп) немесе постгеморрагиялық анемияның дамумен қан ағу асқынуымен немесе өңештің перфорациясымен, сондай-ақ өңеш жарасының ұзақ уақыт (2 айдан аса) тыртықталмауы кезіндегі ІІІ сатыдағы АӨРА;

хирургиялық емдеуден кейін пайда болған ІІ-ІІІ сатыдағы АӨРА қайталануы;

консервативті емдеудің қанағаттанарлық нәтижелері кезінде өңештің тыртықты тарылуы, бітелісі және нерв-бұлшықет науқастанулары;

стационарлық емдеудің нәтижесіздігі кезінде қайта және ұзақ уақыт госпитальға жатқызуды (2 айдан астам) қажет ететін жиі асқынулармен және тамақтанудың бұзылуымен (ДСИ 18,5-тен кем) секрециялық, қышқыл түзуші функциялардың бұзылуымен энтериттер;

ауырлығы орташа және жеңіл түрдегі созылмалы ерекшеліксіз жара колиттері, ас қорыту функцияның бұзылу дәрежесіне және асқыну жиілігіне қарамастан Крон ауруы;

аш ішекті (кемінде 1 м) немесе тоқ ішекті кесуден (кемінде 20 см) кейін жоқ болуы, демпинг-синдромның сирек белгілерімен асқазан-ішек анастомозын салу;

қайта стационарлық емдеуді қажет ететін эвакуаторлы функцияның бұзылуымен іш қуысының (жабысу үдерісі рентгенологиялық немесе эндоскопиялық зерттеу мәліметтерімен немесе лапаротомия, лапароскопия жасау кезінде расталады) жабысу үрдісі;

2 сатыдағы тікішектің түсіп қалуы;

І – ІІ дәрежелі анус сфинктерінің жеткіліксіздігі;

Тұрақты немесе жиі ашылатын жыланкөздермен (ең кемі жылына 2 мәрте) созылмалы парапроктит;

57-тармақтың 3) тармақшасына:

сирек өршулермен және асқынуларсыз ІІІ сатыдағы АӨРА;

І-ІІ сатыдағы АӨРА;

1 сатыдағы тікішектің түсіп қалуы;

сирек асқынулармен өтетін созылмалы парапроктит.

Өңештің, ішектің және ішастардың басқа ауруларын диагностикалау кезінде куәландыру функцияларының бұзылуына байланысты осы тармақтың тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Тікішектің түсуі, ішек немесе нәжіс жыланкөздері, көтеншектің тарылуы немесе сфинктері жеткіліксіздігі кезінде куәландырылатындарға хирургиялық емделу ұсынылады. Операциядан кейін әскери қызметшілерге қатысты талаптардың 61-тармағы бойынша науқастануы бойынша демалыс беріледі, ал азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде, егер операциядан кейін кемінде 6 ай өтсе, 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Әскери қызметке жарамдылығы санаты емдеу нәтижелеріне байланысты айқындалады. Науқастану қайталанған немесе емдеуден бас тартқан кезде қорытынды осы тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша шығарылады.

57-тармақтың 4) тармақшасына өңеш нысандарының, өлшемдерінің, орналасуының нұсқалары, клиникалық белгілерсіз және функционалдық бұзылусыз құралдық зерттеулер (эзофагогастродуоденофиброскопия, рентгенологиялық зерттеу) кезінде айқындалған мүшелердің жеңіл деформациясы, сондай-ақ ішектің функционалдық бұзылуларын қоса алғанда, функцияның бұзылуынсыз өңештің, ішектің және ішастардың зақымдануы жатады.

58-тармақ. Асқазанның, аш ішектің ойық жара аурулары.

Асқазанның немесе он екі елі ішектің жара ауруы диагнозы эндоскопиялық зерттеумен (суретін немесе бейнематериалдарды ұсынумен) және (немесе) жасанды гипотония жағдайларындағы рентгенологиялық зерттеулермен расталады.

І баған бойынша куәландырылатын азаматтарда анамнезде асқазанның немесе ұлтабардың жара ауруы болған кезде диагноз эндоскопиялық және (немесе) рентгенологиялық зерттеулері толық жазылған аурудың стационарлық, амбулаторлық медициналық картасынан үзінділермен расталады, оған медициналық (әскери-медициналық) денсаулық сақтау ұйымы құрылымдық бөлімшесінің тиісті дәрігер-мамандары және бастығы (меңгерушісі) қол қояды және оған денсаулық сақтау ұйымының мөрі басылады.

Асқазанның немесе ұлтабардың жарасына шалдығудың нақты себебі асқазанның немесе ұлтабардың жасанды гипотония жағдайларында эндоскопиялық зерттеу және (немесе) рентгенологиялық зерттеу кезінде айқындалған жарадан кейінгі тыртықты деформация болып табылады.

Асқазанның немесе ұлтабар жарасының қайталануы (асқынуы) –асқазанның немесе ұлтабардың жара ауруы диагнозы бұрын қойылған пациентте клиникалық белгілер аясында немесе оларсыз сол немесе басқа оқшаулауда жара (эрозия) кемістігі диагностикаланады.

Асқынбаған асқазанның немесе ұлтабардың симптомдық жаралары кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты негізгі науқастанудың ауыртпалығына және ағымына байланысты бағандар бойынша талаптардың сәйкес тармақшалары бойынша айқындалады.

Асқынған симптомдық жаралар кезінде І, ІІ, ІІІ бағандары бойынша куәландырылатындарға қатысты әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды ас қорыту функциясының бұзылуына байланысты 58-тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалар бойынша шығарылады.

Ұлтабардың тыртықты-жара деформациясының айқын көрінуінің мынадай дәрежелері айқындалады:

шамалы – буылтық қалыпты көлемде, бір қабырға тығызданған және пішіні өзгерген;

орташа – екі қабырғаның пішіні өзгерген;

өрескел - дұрыс формада емес, буылтығы көлемі жағынан айтарлықтай кішірейген;

Жасанды гипотония жағдайында толығымен орындалған дуоденография кезінде анықталатын екі сағаттан аса асқазандағы 1/3 бариялық қоймалжыңның тұрып қалуы он екі елі ішектің функциясының эвакуаторлық орташа бұзылуы деп бағаланады.

Пилоробульбарлық аймақтың стенозы кезінде асқазанда бариялық қоймалжық алты сағаттан астам тұрып қалады: компенсирленген түрі 6 сағаттан 12 сағатқа дейін, субкомпенсирленген түрі – 12-14 сағат, декомпенсирленген түрі 24 сағаттат астам.

58-тармақтың 1) тармақшасына:

хирургиялық емдеуге қарсы көрсеткіштер болған немесе одан бас тартқан кезде тамақтанудың төмендеуі (ДСИ кемінде18,5) болатын пенетрациямен, қақпаның тарылуымен немесе пилоробульбарлық аймақтың стенозымен асқынған асқазанның және ұлтабардың жара ауруы;

көрсетілген асқынудан кейін көлемі 2 литрден астам (қан айналымы көлемінің 30 пайызға дейін төмендеуі) қансыраумен, массивті қайталанған гастродуоденальді қан кетулермен асқынған жара ауруы;

асқазан экстирпациясы немесе оны субтотальды кесу;

асқазанды резекциялау салдары, тамақтанудың елеулі бұзылуымен асқазан-ішек сағасы баспаларымен,ас қорыту функциясының елеулі бұзылуымен (емделмейтін демпинг-синдром, тұрақты іш өтулер, тамақтанудың бұзылуы, ДСИ кемінде 18,5) тұрақты анастомозиттер, анастомоздар жарасы және басқалар) асқазан-ішек анастомоздарын салумен бағана немесе іріктемелі ваготомия жатады;

58-тармақтың 2) тармақшасына:

соңғы екі жыл ішінде жиі (жылына 2 рет және одан астам) және асқынулармен асқазан немесе ұлтабар жарасы;

аса ірі жаралармен (асқазанда 3 см және одан астам немесе ұлтабарда 2 см және одан астам) жара ауруы;

каллезді асқазан жара ауруы;

буылтықтан тыс жарамен жара ауруы;

12 елі ішектің көптеген (үш және одан астам) жарамен асқазан жарасы;

ұзақ тыртықтанбайтын жаралармен асқазан жарасы (асқазанда оқшаулануы – 3 ай және одан астам, ұлтабарда оқшаулануы – 2 ай және одан көп);

перфорациямен немесе қан ағумен асқындатылған, геморрагиялық анемияның дамуымен (аталған асқынулардан соң 5 жыл ішінде) немесе компенсирленген стенозбен немесе эвакуаторлық функцияның орташа бұзылуымен он екі елі ішек баданының тыртықталып пішіні өзгеруімен жара ауруы;

аш ішектің үздіксіз қайталанатын (жара жазылған соң, екі ай мерзімінде жараның қайталануы) жара ауруы;

ұлтабардың үздіксіз қайталанатын жара ауруы (жара жазылғаннан кейін екі айға дейінгі мерзімде қайталануы);

осы тармақтың 1 тармақшасында аталғаннан басқа, ас қорыту функцияларының орташа бұзылу симптомдары болған кезде, асқазан-ішек сағасын салудың, асқазанды кесудің, бағаналық және сұрыптамалық ваготомияның салдарыжатады;

58-тармақтың 3) тармақшасына:

ІІІ баған бойынша куәландырылатындарда ас қорыту функциясының бұзылуынсыз, сирек (жылына 1 рет және сирек) асқынулармен ұлтабар баданасының шамалы деформацисы болған кезде асқазан немесе ұлтабардың жара ауруы;

І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатындарда ремиссияның ұзақтығына (тұрақтылығына) қарамастан асқазан немесе ұлтабардың жара ауруы жатады.

59-тармақ. Асқазанның және ұлтабардың басқа да аурулары (жара ауруынан басқа), бауырдың, өт қабының, өт шығару жолдарының және ұйқы безінің аурулары, ас қорыту органдарының басқа да аурулары;

59-тармақтың 1) тармақшасына:

бауыр циррозы;

жоғары белсенділік дәрежесімен (биопсия деректері және (немесе) трансминаз белсенділігінің 10 рет және одан астам тұрақты артуы бойынша) және (немесе) METAVIR шкаласы бойынша (тікелей емес эластографияның нәтижелері бойынша) фиброздың F3 – F4 сатыдағы созылмалы гепатит;

айқын көрінген морфологиялық өзгерістермен (атрофия, кальцинат, түтіктердің деформациясы, кисталар) және (немесе) тамақтану жағдайының бұзылуымен болатын (ДСИ кемінде 18,5) ұйқы безі сыртқы секрециясы функциясының бұзылуымен және (немесе) глюкозаға шыдамдылықпен созылмалы панкреатит;

өт шығатын жолдарға операция жасағаннан кейінгі асқынулар (өт жыланкөздері);

ұйқы безіне операциядан кейінгі асқынулар (жыланкөздер және басқалар) жатады.

59-тармақтың 2) тармақшасына:

орташа белсенділік дәрежесімен (биопсия деректері және (немесе) трансминаз белсенділігінің 5–10 рет және одан астам тұрақты артуы бойынша) және (немесе) METAVIR шкаласы бойынша) фиброздың F2 сатыдағы созылмалы гепатит;

сәтсіз стационарлық емдеген кезде қайта және ұзақ (2 айдан артық) госпитальда емделуді қажет ететін, секреторлы, қышқылтүзуші функцияларының бұзылуымен, жиі асқынулармен және тамақтанудың төмендеуімен (ДСИ кемінде 18,5) гастриттер, гастродуодениттер;

стационарлық жағдайда емдеуді қажет ететін жиі асқынулармен (жылына үш және одан көп) созылмалы холецистит;

жиі (жылына 3 рет және одан көп) асқынулармен және (немесе) тамақтану мәртебесінің бұзылуынсыз ұйқыбездің секрециялық және инкреторлық функцияларының бұзылуымен айқын көрінген морфологиялық өзгерістермен (атрофия, кальцинаттар, түтіктердің, жылауықтың пішінінің бұзылуы) созылмалы панкреатит;

жалған жылауыққа (марсупилизацияға немесе басқаларға) ұласқан панкреатиттерді хирургиялық емдеудің салдары;

өт шығару жолдары мен ұйқы безінің науқастануларын реконструктивтік операцияларының салдары.

Ұйқы безінің немесе бауырдың бір бөлігін кескеннен кейін функциялардың бұзылуына қарай куәландыру осы тармақтың 2 немесе 3 тармақшалары бойынша жүргізіледі.

59-тармақтың 3) тармақшасына:

әлсіз белсенділік дәрежесімен (биопсия деректері және (немесе) трансминаз белсенділігінің 5 есеге дейінгі тұрақты артуы бойынша) және (немесе) METAVIR шәкілі бойынша F1 сатыдағы фиброзбен созылмалы гепатит.

секреторлық функциясының шамалы бұзылуымен және жиі (жылына үш және одан көп рет) асқынулармен созылмалы гастриттер, гастродуодениттер;

функцияның шамалы бұзылуымен және (немесе) жиі (жылына үш және одан көп рет) асқынулармен стационарлық емделуді қажет етпейтін созылмалы холециститтер;

жақсы емдеу нәтижелерімен тамақтану ұйқыбезі сыртқы секреция функциясының бұзылуынсыз созылмалы панкреатит жатады.

Өтқабын алып тастағаннан немесе жақсы нәтижемен өт ағындарын хирургиялық емдегеннен кейін І, ІІ, ІV бағандары бойынша, 3) тармақша бойынша, ал талаптардың ІІІ бағаны бойынша – осы тармақтың 4) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Стеатоз (бауырдың майлы дегенерациясы) кезінде куәландыру бауыр функцияларының бұзылуына байланысты осы тармақтың тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі;

59-тармақтың 4) тармақшасына:

ас қорыту функциясының бұзылуынсыз және сирек (жылына екі реттен көп емес) асқынулармен созылмалы гастриттер, гастродуодениттер;

функцияның бұзылуынсыз созылмалы холециститтер;

функцияның бұзылуынсыз өт шығару жолдарының дискинезиясы;

ферментопатиялық (қатерсіз) гипербилирубинемиялар жатады.

Бауыр функциясының бұзылуынсыз және (немесе) оның аз белсенділігімен созылмалы гепатит кезінде куәландыру осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Созылмалы гепатит диагнозы мамандандырылған бөлімше жағдайында және пункциялық биопсия нәтижелерімен, ал биопсияны жүргізу мүмкін болмаған немесе одан бас тартқан кезде – бауырдың зақымдану тұрақтылығын куәландыратын клиникалық, зертханалық және құралдық деректермен және кемінде 6 ай бойы диспансерлік бақылау нәтижелерімен расталады.

Өтқабы, өт шығару жолдары және ұйқыбезі пішіндерінің, өлшемдерінің, қалыбының нұсқалары, сондай-ақ клиникалық көріністерсіз және функционалды бұзылуларсыз, аспаптық зерттеу кезінде ғана анықталатын созылмалы аурулар белгілері осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды.

60-тармақ. Жарық болған кезде талаптардың барлық бағандары бойынша куәландырылатындарға хирургиялық емдеу ұсынылады. Табысты емдеуден кейін олар әскери қызметке жарамды.

Осы тармақты қолдануға негіз қанағаттанарлықсыз емдеу нәтижелері (науқастанудың қайталануы) немесе емделуден бас тарту, сондай-ақ оны жүргізуге қарсы көрсетімдер болып табылады.

60-тармақтың 1) тармақшасына:

қолдың көмегімен немесе денені көлденең орналастырумен түзету үшін қажет ететін немесе ішкі мүшелердің функцияларын бұзатын үлкен көлемді, қайталанатын, сыртқы жарықтар;

кеуде қуысы мүшелерінің функциясын бұзатын, жиі (жылына екі және көп рет) қысылуымен құрсақ аймағының басқа диафрагмальды жарықтары (оның ішінде диафрагманың жүре пайда болған релаксациясы);

функцияларды елеулі бұзумен көптеген жарықтар;

орнына келмейтін вентральдық жарықтар жатады.

60-тармақтың 2) тармақшасына:

емдеудің қанағаттанарлық нәтижелерінде 60-тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген бұзылу қоса болмайтын диафрагманың (оның ішінде өңеш тесігі) және құрсақ аймағының басқа да жарықтары;

дене жүктемелері, жөтел және басқалар кезінде дене тік тұрғанда пайда болатын қайталанатын сыртқы жарықтар;

бандаж киюді қажет ететін вентральдық жарықтар;

оперативті емдеуден бас тартқан кезде біржолғы, қайталанатын жарықтар жатады.

60-тармақтың 3) тармақшасына жеңіл орнына келетін, дененің көлденең жағдайы кезінде өздігінен жойылатын жарықтар жатады.

Физиологиялық шеңбер шегінде кіндік жарығы, іштің ақ сызығындағы іш пердесін май басу, сондай-ақ дене жүктемесі, күшену кезінде жарықтың томпаюынсыз шап сақиналарының кеңеюі осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

61. Асқынған науқастанулардан, созылмалы науқастанулардан немесе хирургиялық емдеуден кейін ас қорыту органдарының уақытша функционалдық бұзылулары.

Асқынусыз іш қуысы органдарына жасалған эндоскопиялық операциядан (аппендэктомия, холецистэкомия, жарық пластикасы және басқалар) кейін әскери қызметшілерге 15 тәулікке қызметтік міндеттерін орындаудан толық босатылады.

Ас қорыту органдарының науқастануларын (аппендицит, жарықтар және басқалар) асқынусыз хирургиялық емдеуден кейін мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке және ӘОО-ларға түсу кезінде азаматтар операциялық әрекеттен кейін үш айдан кем емес уақыт өткеннен кейін куәландырылады.

12-тарау. Тері және тері асты жасушаларының аурулары 62-тармақ. Тері және тері асты тіндері науқастануларының, оның ішінде туа біткен түрлерін көздейді.

Шаштың ошақтанып түсуінің (алопеция) кең тараған түрі болып әрқайсысының диаметрі 10 см кем емес тақырбастықтың көптеген ошақтарының (3 және көп) болуы, ал тұтас тақырбастық кезінде бастың шаш бөлігінде 50 пайыздан астам ауданда шаштың өспеуін түсіндіреді.

Ақтаңдақтың ең тараған түрі болып кез келген анатомиялық бөліктер терілерінде көптеген (үш және одан астам), сондай-ақ бірлі-жарым, бірақ ірі (өлшемі науқастың алақанымен бірдей және одан үлкен) пигментті емес ақтаңдақтардың болуы түсіндіріледі. Осыған косметикалық ақау болып табылатын беттегі ақтаңдақ ошақтары да жатады.

Псориаздың немесе қызыл жалпақ теміреткеннің кең тараған түрі болып кез келген анатомиялық бөліктер терілерінде көптеген (үшеу немесе одан көп) бөртпелердің болуы саналады.

Атопиялық дерматит кезінде кең тараған лихенификация болып бет, мойын, шынтақ, тізе ойпаңдары құрғақ терлері аймақтарында күшейген суреттің болуы, сондай-ақ толық зақымданулар түсіндіріледі.

62-тармақ 1) тармақшасына: емдеуге келмейтін немесе емделуі қиын созылмалы экземаның кең таралған түрлері, псориаздың ауыр және асқынған түрлері, кең тараған тері жабынының лихенификациясымен атопиялық дерматит, буллездік бұзылулар (күлдіреуіктер, пемфигоид, және т.б.) жатады.

62-тармақтың 2) тармақшасына: ихтиоз, кең таралған псориаз, ошақты лихенификалық терілік жабынмен атопикалық дерматит, қызыл жегінің терілік түрлері, полимфорлық фотодерматоз, кең таралған және жиі қайталанатын қызыл жалпақ теміреткі, созылмалы васкулит, кең тарлаған абсцедирленген және созылмалы ойықжаралы пиодермия, қағынды пиодермия, бастық абсцедирленген және түбі қазылған фолликулиті және перифолликулиті, көптеген конглобатты безеулер;

алақанның, сондай-ақ жүруді және стандартты аяқ киім киюді қиындататын, табандардың функциясын бұзатын фалангтардың жүре пайда болған кератодермиялар (соның ішінде туа біткен);

экземаның, псориаздың шектеулі және жиі (жылына екі рет және одан астам) қайталанатын түрлері;

бірлі-жарым, бірақ ірі (көлемі науқастың алақанындай және одан үлкен) псориаз бөртпелері;

сәтсіз стационарлық емдеу және екі айдан кем емес уақыт бойы күлдіреуіктердің (уртикарий) үзіліссіз қайталануы жағдайларында жиі қайталанатын есекжем және (немесе) эритема жатады.

Төмен немесе жоғары температура ықпалынан пайда болған есекжем стационарлық жағдайларда сынамалармен расталады.

Тері ауруларының жиі қайталанатын түрлері деп өршулері соңғы 3 жылда жылына екі рет және одан астам туындайтын түрлері жатады.

62-тармақтың 3) тармақшасына шектеулі экзема мен псориаздың сирек қайталанатын түрі, ұялы алопецияның және ақтаңдақтың кең тараған және тотальды түрлері, сондай-ақ оқшауландырылуына, санына және зақымдану ошақтарының көлеміне қарамастан шектеулі склеродермияның бөртпелі түрі жатады.

Осы тармақшаға шектеулі және (немесе) сирек қайталанатын қызыл жалпақ теміреткі жатады.

Псориаздың шектеулі түрлері деп зақымдану ошағы әртүрлі жерде, соның ішінде әртүрлі анатомиялық аяда орналасқан, көлемі аурудың алақанына дейін болатын жекеше (үшке дейін) түрі түсіндіріледі. Экзема кезінде анатомиялық аяның біреуі (өкше, сирақ, білек, бас) шектеулі деп бағаланады.

Тері науқастануларының қайталанатын түріне соңғы үш жыл ішінде жылына бір рет болатын тері ауруларының асқынуы жатады.

62-тармақтың 4) тармақшасына бағандар бойынша талаптардың 37-тармағы бойынша куәландырылатын сыртқы есту жолының және құлақ қалқанының экземасын қоспағанда, соңғы үш жылда қайталануы болмаған кезде тұтас тақырбастық, ақтаңдақтық, ксеродермия, фолликулярлық кератоз, сондай-ақ экземаның шектеулі түрлері жатады.

Шынтақ және тізе буындары маңындағы ихтиоздың жеңіл түрлері және псориаздың бірлі-жарым түрлері ІІІ баған бойынша куәландырылатын адамдар үшін қарсы көрсеткіш болып табылмайды.

Мерзімді әскери қызмет өткеру кезеңінде туындаған псориаздың жеке ұсақ бөртпелері химиялық әскери бөлімдерден және кәсіптік зиянды жағдайлардағы жұмысты қоспағанда, әскери қызметке қарсы көрсеткіш болып табылмайды.

Экзема, қабыршық тәрізді теміреткі немесе басқа кең таралудың кез келген деңгейдегі созылмалы науқастанулар кезінде үміткерлер ӘОО-ларға түсуге жарамсыз деп танылады.

Соңғы үш жыл ағымында қайталануы болмаған кезде анамнезде атопиялық дерматиттің (экссудативті диатез, балалар экземасы, нейродерматиттер) болуы, сондай-ақ шектеулі склеродермияның әртүрлілігі "ақ даңдақтар ауруы" осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

Себорея мерзімді әскери қызметке шақыруға және ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

63-тармақ. Жіті науқастануларға шалдыққаннан кейінгі, тері және тері асты жасушаларының созылмалы науқастануларының асқынуынан кейін уақытша функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылулар.

13-тарау. Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тіннің аурулары

64-тармақ. Бұл тармақ жұқпалы артропатиялар (инфекциямен байланысты артриттер, реактивті артропатия және басқаларды), қабыну полиартропатиясын (ревматоидтық артриттерді, псоратикалық және энтеропатикалық артропатияларды, подагра және басқалар), дәнекерлік тіндердің жүйелік зақымдануын (түйінді полиартерит, басқа кротизирленбейтін васкулопатия, жүйелі қызыл жегі, дермотополимизоиттер, жүйелі склероз, дәнекерлік тіндердің басқа да жүйелік зақымданулары), спондилопатиялар (анкилозирленген спондилит, басқа қабыну спондилопатиялар, спондилездер, басқа спондилопатиялар) көздейді.

64-тармақтың 1) тармақшасына:

мүшелер мен жүйелер жағынан өзгерістердің айқын көрінуіне, асқыну жиілігіне және функционалдық бұзылудың дәрежесіне қарамастан дәнекерлік тіннің жүйелі зақымданулары;

функциялардың елеулі бұзылуымен қабыну полиартропатиясы және анкилоздаушы спондилоартрит (Бехтерев ауруы) немесе әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін тұрақты жоғалтумен немесе ревматикалық терапияға қарсы базистік фонда белсенділік белгілерін жоғалту кезінде олардың жүйелі формалары жатады.

64-тармақтың 2) тармақшасына:

стационарлық емделуді қажет ететін жиі (жылына екі рет және одан астам) асқынулармен жүйелі белгілері болмаған кезде орташа айқын көрінген экссудативті-пролиферативті өзгерістерімен буындардың, баяу үдейтін жұқпалы артропатиялардың, қабыну полиартропатияларының және басқа қабыну спондилопатияларының түрлері;

ревматоидтік терапияға қарсы базистік фондағы науқастану белсенділігінің белгілері және жүйелі көріністері болмаған кездегі ревматоидты артриттің және Бехтерев ауруының алғашқы түрлері жатады.

64-тармақтың 3) тармақшасына сирек (жылына бір реттен артық емес) асқынулармен болатын жұқпалы артропатиялар, қабыну полиартропатиялары және басқа қабыну спондилопатиялары жатады.

Осы тармақша бойынша буындардың экссудативті-пролиферативті өзгерістері, үдеріс белсенділігінің зертханалық белгілері сақталған және емдеудің табыссыз болуы кезінде жіті артриттердің (артропатиялардың) созылмалы (үш ай және артық) ағымымен мерзімді әскери қызмет әскери қызметшілері куәландырылады.

Жұқпалы артропатияларда, қабыну полиартропатияларда және басқа спондилопатиялар кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты басқа да мүшелер мен жүйелердің зақымдануына; буындар функциясының жай-күйіне, асқынулар жиілігіне байланысты осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшалары бойынша айқындалады.

Буындардағы қозғалыс (градустарда) ауқымын бағалау кестесі бағандар бойынша талаптардың 5-қосымшасына сәйкес мазмұндалған.

5 жылдан астам науқастанудың асқынуы және буындар функциясының бұзылуы болмаған кезде жұқпалы артропатиялар осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

Буындардың жіті қабыну науқастануларына шалдыққаннан кейін медициналық куәландыру талаптарының 86-тармағы бойынша жүргізіледі.

65-тармақ. Бұл тармаққа артроздар (полиартроз, коксартроз, гонартроз және басқалар) және ірі буынның басқа зақымданулары (тізе тобығының, тізенің ішкі буындарының зақымданулары, буындардың айрықша зақымданулары және басқалар), бұлшықеттің, синовиальды қабықшалар мен сіңірлердің аурулары мен зақымданулары, сүйектердің қаттылығы мен құралымының бұзылуы, остеопатиялар (остеомиелит, остеонекроз және басқалар), хондропатиялар жатады.

Көрсетілген науқастанулар кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды стационарлық тексерілуден және емделуден кейін шығарылады. Бұл ретте науқастанудың қайталануға немесе үдеуге бейімділігі және әскери қызметтің ерекшеліктері ескеріледі.

Қанағаттанарлықсыз емдеу нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде қорытынды аяқ-қолдың немесе буынның функциясына байланысты шығарылады.

65-тармақтың 1) тармақшасына:

ірі буын анкилозы, фиброзды анкилоз;

тоталдық тұрақсыздық, қозғалысты елеулі шектейтін немесе ірі буынның тұрақты контрактурасы;

буын шеміршектерінің бұзылуымен (KeIIegren J.H. және Lawrence бойынша ІV рентгенограммалық сатыдағы) және (немесе) 5 градустан аса аяқ-қол осьтарының ауытқуымен ірі буындардың айқын көрінген артрозы;

жасанды буын;

төменгі аяқ-қол сүйектері буындары соңының асептикалық некрозы (ортан жілікбасының, жамбас немесе үлкен жіліншікасық, қайық тәрізді сүйектердің бұлшықеттері);

секвестрлі қуыстардың, секвестрлердің, ұзақ жазылмайтын немесе жиі (жылына екі рет және одан астам) ашылатын жыланкөздердің болуымен остеомиелит жатады.

Функционалдық тұрғыдан ыңғайлы орналасқан ірі буындардың анкилозы кезінде жасанды буынның жақсы функционалды қалпына келуі және әскери қызмет міндеттерін орындаудың сақтаулы қабілеттері кезінде әскери қызметте болудың шекті жасына жетпеген офицерлердің әскери қызметке жарамдылық санаты функциялардың бұзылуына қарай осы тармақтың 2), 3) тармақшалары бойынша айқындалады.

65-тармақтың 2) тармақшасына:

шамалы дене жүктемелері салдарынан пайда болатын ірі буындардың жиі (жылына үш рет және одан) шығулары;

ірі буындардың біреуіндегі артроз (ІІІ рентгенологиялық сатыдағы);

қозғалыс көлемін шамалы шектеумен ірі буын сүйектерінің жарақаттан кейін өзгеруі;

жыл сайын асқынулармен остеомиелит (соның ішінде бірінші созылмалы);

қозғалыс көлемін орташа шектейтін ірі буындардың біреуінің тұрақты контрактуралары;

аяқ-қолдың қозғалысына немесе әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе киім-кешектерді киюге кедергі келтіретін гиперостоздар жатады.

Осы тармақша бойынша ірі буындарға операция жасаудың қанағаттанарлықсыз нәтижесі кезінде операциядан соң ең кемі алты ай өткен соң куәландырылады.

65-тармақтың 3) тармақшасына:

иық буынының сирек (жылына кемінде үш рет) шығулары, қалыпты дене жүктемесі немесе қайталанған жарақат салдарынан буындардың тұрақсыздығы мен синовиті;

ірі буындардың біреуіндегі артроз (0 – ІІ рентгенологиялық сатыдағы);

секвестрлі қуыстар және секвестрлер болмаған кезде сирек асқынулармен (2 – 3 жылда бір рет) остеомелит;

қозғалыс көлемін шамалы шектейтін ірі буындардың біреуінің тұрақты контрактуралары;

ұзақ және (немесе) бірнеше мәрте (үш айдан кем емес) емдеу жағдайларында жүктемелі периоститтері, төменгі аяқ-қолдардың түтікше сүйектерінің остеодистрофиялары жатады.

65-тармақтың 4) тармақшасына буын функциялары бұзылуынсыз сүйектің қаттылығы мен құралымдарының бұзылуы, синовиальды қабықшалар мен сіңірлер, бұлшықеттің аурулары мен зақымданулары, аурулардың бастапқы көріністері, хондропатия (Осгуд-Шлаттер және басқалар) жатады.

Аяқталмаған үдерісті хондропатиялар кезінде азаматтар әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген, мерзімді әскери қызметке шақырылған, келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген кезде талаптардың 86-тармағы бойынша әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады, кейіннен аяқталмаған үдеріс кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды емдеу нәтижелеріне байланысты осы тармақтың 3) немесе 4) тармақшалары бойынша шығарылады.

Үш және көп жылдар бойы асқынулар, секвестрлі қуыстар және секвестрлер болмаған кезде остеомиелиттік үдеріс аяқталған деп саналады.

Ірі буынның қайта шығуы медициналық құжаттармен және шығуға дейінгі және одан кейінгі буындарды орнықтыру рентгенограммаларымен расталады. Буын сіңірінің және қаптамасының зақымдануы салдарынан болған тұрақсыздық клиникалық және рентгенологиялық расталады.

Буындардың тұрақсыздығы себебінен куәландырылатындарға хирургиялық емделу ұсынылады. Сәтті емделгеннен кейін азаматтар мерзімді әскери қызметке шақырылған және келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін кезде талаптардың 86-тармағы бойынша алты айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

Сәтті хирургиялық емдеуден кейін әскери қызметшілерге қатысты кейіннен саптық, дене дайындығынан және көлік құралдарының барлық түрлерін басқарудан 6 айға босатумен науқастануы бойынша демалыс беру қажеттілігі туралы қорытынды, сіңірлер мен қаптаманың зақымдануымен шарттасқан тізе буынының тұрақсыздығын емдегеннен кейін – 12 айға шығарылады.

Сүйектердің кистозды өзгеруімен, ірі буынның кесілген остеохондрозымен, фрагментация сатысында үлкен жіліншіктің дөңес асептикалық шіруімен (Осгуд-Шлаттер ауруы) адамдарға операциялық емдеу ұсынылады, аяқ-қол және буындар функцияларының бұзылуы болмаған кезде – куәландыру осы тармақтың 4) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Операциялық емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанғысыз нәтижесі кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды аяқ-қол немесе буын функциясының бұзылу дәрежесіне байланысты шығарылады.

Буындардағы қозғалыс көлемін бағалау кезінде бағандар бойынша талаптардың 5-қосымшасы басшылыққа алынады.

66-тармақ. Тармаққа пішіні өзгерген дорсопатиялар (кифоздар, лорзоздар, сколиоздар, омыртқаның остеохондроздары, басқа да деформацияланған дорсопатиялар), спондилопатиялар (басқа қабыну спондилопатиялары, спондилез, басқа спондилопатиялар), басқа дорсопатиялар (мойын бөлігінің омыртқа аралық дискілерінің зақымданулары, омыртқа аралық дискілердің басқа бөліктерінің зақымданулары, басқа дорсопатиялар, дорсалгиялар) жатады.

66-тармақтың 1) тармақшасына:

жиі (жылына 3 рет және одан астам) асқынулармен инфекциялы спондилит;

ІV, V дәрежелі спондилолистез;

омыртқа денелерінің рентгенологиялық сына тәрізді деформацияларымен расталған, олардың омыртқаның аса иілген жерлеріне орын ауыстыруымен (кифоздар, ІV дәрежелі сколиоздар) және көкірек торшасының (қабырға бүкірлігі) жүре пайда болған бекітілген омыртқа қисаюлары;

өрескел өткізгіштік немесе түбіршектік бұзылу қоса болатын жүре пайда болған арқа-ми арнасының қатты тарылуы (мойын бөлігі кемінде 13 мм, кеуде бөлігі кемінде 13 мм, бел бөлігі кемінде 16 мм);

бекітілетін лигаментоз (Форестье ауруы);

жарақатты спондилопатия (Кюммель ауруы);

тұрақсыздық болуы кезінде омыртқаның мойын бөлігінің остеохондрозы, омыртқаның кеуде және бел бөлігінің остеохондрозы, сфинктерлер функциясының бұзылуымен, бүйір амиотрофиялық склероз синдромымен, сондай-ақ тұрақты клиникалық тиімділіксіз ұзақ (жылына 3 реттен кем емес) емдеуден кейін полиомиелитикалық, каудальды, қантамырлы, компрессиялы және статодинамикалық бұзылумен терең пара және тетрапарездер қоса болатын деформацияланған спондилезі жатады;

Омыртқа функциясының статикалық және (немесе) қозғалыс бұзылуының маңызды деңгейі үшін:

біраз уақытқа тұл,аның көлденең күйін қолдап тұру мүмкіндігінің жоқтығы, омыртқа бойына арқаның бұлшық еттерінің айқын көрінген ширығулары мен ауырсыну, мойын және омыртқа лордозының кенеттен тіктелуі, ІІ дәрежелі және одан астам дегенеративті сколиоздың болуы, омыртқаның сегментарлы тұрақсыздығы;

омыртқаның мойын және (немесе) кеуде және бел бөліктерінде 50 пайыздан аса амплитуда қозғалысының шектелуі тән.

66-тармақтың 2) тармақшасына:

сирек (жылына кемінде үш рет) асқынулармен инфекциялы спондилит;

жүре пайда болған бекітілген омыртқа қисаюлары (кифоздар, ІІІ дәрежелі сколиоздар);

клиникалық белгілері қоса болатын (ауырсынулар, неврологиялық бұзылу) жұлын-ми арнасының жүре пайда болған қатты тарылуы;

ІІІ дәрежелі спондилолистез;

тұрақты ауыру синдромымен омыртқа аралық мүшелену аясында көптеген көлемді жидек тәріздес ұлғаюымен кең таралған пішіні өзгерген спондилез және омыртқа аралық остеохондроз;

неврологиялық тапшылықтың үдеюімен және (немесе) омыртқа өзегі стенозының дамуымен бір және одан аса деңгейлерде дискэктомияның салдары жатады.

Тыртықты жабыспа эпидуриті кезінде куәландыру осы тармақша бойынша жүргізіледі.

Функциялардың орташа деңгейдегі бұзылуларына:

1 – 2 сағаттан артық дененің көлденең күйін ұстап тұру мүмкіндігінің жоқтығы, арқаның ұзын бұлшық еттерінің орташа локальді ширығуы және ауырсынуы, мойын және бел лордозының майлануы, І – ІІ дәрежедегі дегенеративтік сколиоздың болуы, омыртқаның сегментарлы аса жұмылдырылуы;

омыртқаның мойын және (немесе) кеуде мен бел бөліктерінде 20 – 50 пайызға дейін қозғалыс амплитудасының шектелуі;

аяқ-қол бұлшықеттерінің әлсіздігі, олардың тез шаршауы, бұлшықеттің жекелеген топтарының олардың функцияларының компенсацияларынсыз парездері тән.

66-тармақтың 3) тармақшасына:

ІІ дәрежелі кифоз;

ІІ дәрежелі бекітілген сколиоз;

елеулі дене жүктемесі кезінде ауырсыну синдромымен және пішіні өзгерудің анық анатомиялық белгілерімен шектеулі пішіні өзгерген спондилез (үш омыртқаға дененің зақымдануы) және омыртқа аралық остеохондроз (үш омыртқа аралық дискілерге дейін зақымдану);

функциясының шамалы бұзылуымен көптеген Шморл жарықтары;

омыртқа науқастануының себебі бойынша ота жасалғаннан кейінгі шеттетілмеген металлды конструкциялар, оларды алу мүмкіндігі жоқ болғанда немесе одан бас тартқан кездегі;

неврологиялық тапшылықтың үдеуінсіз болған дискэктомия салдары жатады.

Бір және одан астам деңгейлердегі дискэктомия кезінде куәландыру І, ІІ бағандар бойынша куәландырылушылар емдеу нәтижесіне қарамастан осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Омыртқа функцияларының шамалы бұзылу деңгейі үшін:

дене көлденең күйде болғанда статикалық бұзылулардың клиникалық көріністері 5 – 6 сағаттан кейін пайда болуы;

омыртқаның мойын, және (немесе) кеуде және бел бөліктеріндегі қозғалыс амплитудасының 20 пайызға дейін шектелуі;

бір невромер аймағында сезімталдықтың толық емес жоғалуымен, сіңірлік рефлекстің жоғалуымен немесе төмендеуімен, аяқ-қолдың кейбір бұлшықеттерінің олардың функцияларының толық компенсациялары кезінде бұлшықеттілік күшінің төмендеуі байқалатын қозғалыстық және сезімталдық бұзушылықтар тән.

66-тармақтың 4) тармақшасына:

омыртқаның жүре пайда болған белгіленген қисаюы (І дәрежелі кифоз, І дәрежелі сколиоз);

І дәрежелі спондилолистез;

неврологиялық тапшылық пен функциялардың бұзылуынсыз бір деңгейдегі дискэктомияның жекелеген салдарлары;

функциялардың бұзылуынсыз пішіні өзгерген спондилез бен омыртқа аралық остеохондроздың оқшауланған құбылыстары жатады.

Реконструктивті операция (транспедикулярлы бекіту, артқы пластиналармен, қапсырмалармен бекіту және т.б. бекіту), сондай-ақ науқастану бойынша спондило және корпородеза қолданумен омыртқасына операция жасатқан куәландырылушылардың әскери қызметке жарамдылық санаты операция нәтижелері мен омыртқа қызметіне байланысты, операциядан кейін кемінде үш айдан соң осы тармақтың 1), 2), 3) тармақшалары бойынша анықталады.

Омыртқа аралық остеохондроздың симптомысыз ағымы (Шморль жарығы), сондай-ақ ішкі тыныс алу функциясының бұзылуынсыз І дәрежедегі бекітілмеген сколиоз бағандар бойынша талаптардың осы тармағын қолдану үшін негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

Омыртқаның патологиялық өзгерістерінің сипаты көпбілік, жүктемелік және функционалдық рентгенологиялармен, ал көрсеткіштер бойынша және басқа да зерттеулермен (компьютерлік томография, магниттік-резонанстық томография, радиоизотоптық зерттеулер, денситометрия және басқа да зерттеулер) расталуы қажет.

Спондилез омыртқа денесі деформациясымен және тұйықталу пластинкаларының барлық шеңберін қамтитын жидек тәрізді ұлғаюлармен анатомиялық көрінеді.

Рентгенограммалар бойынша пішіні өзгерген спондилез деңгейінің анықталуы:

І деңгей – омыртқа бойының шеттері бойынша деформацияланған өзгерістер (лимбуста);

ІІ деңгей – бітіп кету деңгейіне жетпеген және омыртқадан омыртқаға қарай өсетін жиектік ұлғаюлар;

ІІ деңгей – қапсырма түріндегі екі бір-бірімен байланысқан омыртқалар остеофиттерінің тұтасып кетуі

Остеохондроз шеміршектің бастапқы қабынбайтын дегенеративті зақымдануы оның некрозға дейін кейіннен жиектік остеофиттерінің қалыптасуымен және бір-бірімен байланысқан омыртқалардың (склероз) тұйықтырушы пластинкалары үрдісіне тартумен сипатталады.

Омыртқаның зақымдалған бөлігінің статикалық функцияларының бұзылуы – мойын (бел) лордозын тіктеу немесе кифоздың пайда болуы, тегіс лордоздың орнына локальды лордоз бен кифоздың үйлесуі хондроздың клиникалық көріністерінің белгілері болып табылады.

Омыртқа аралық хондроздың рентгенологиялық симптомдары:

омыртқа формасының бұзылуы (статикалық функциялардың бұзылуы), омыртқа аралық дисклер биіктігінің отыруы;

фиброздық сақина немесе пульпоздық ядроның алдыңғы учаскесінде әк тұздарының жиналуы;

стандартты рентгенография кезінде анықталатын алдыңғы, артқы, бүйірлік омыртқа бойының (спондилолистер) орын өзгертуі;

сегменттегі жылжымалылық патологиясы (динамикалық функцияның бұзылуы);

омыртқа бойының барлық үстіңгі қабатының анық контурларының сақталуы, оларда деструктивтік өзгерістің болмауы.

Омыртқа аралық остеохондроз кезінде тізілген белгілерге диск жазықтығында пайда болатын және омыртқа бойы жалғасушы алаңы, сондай-ақ құралымның анық бейнесімен рентгенограммаларда көрінетін субхондральды остеосклероз және жиектің ұлғаюы қосылады.

Дене жүктемесі кезіндегі ауырсыну синдромы куәландырылатын тұлғаның медициналық құжаттарында жазылған медициналық көмекке бірнеше рет қаралған өтініштермен расталуы қажет.

Тек шектеулі пішінсіздендіруші спондилез бен омыртқа аралық остеохондрозының аталған клиникалық және рентгенологиялық белгілерінің жиынтығы 66-тармақтың 3-тармақшасын қолдануға негіздеме болып табылады.

Омыртқа тұрақсыздығының әртүрлі формалары функционалды рентгенография (алға және артқа қарай еңкею) жүргізген кезде анықталады. Функционалдық рентгенограммаларда гипержұмылдырудың белгілері болып зерттелу сегментінде аралас тұйықталу платинкалары арысындағы бұрыштың едәуір ұлғаюы (жазылу кезінде) немесе кішіреюі (бүгілу кезінде) табылады. Гипержұмылдыру кезінде бейтарап күймен салыстыру бойынша жазылу және бүгілу уақытында бұрыштар мөлшерінің жиынтық айырмашылығы 10 градустан асады.

Зерттелетін омыртқа сегментіндегі тұрақсыздықты бейтарап күйден бір бағыттағы 3 мм және одан аса бір-біріне қатысты аралас омыртқа денелерінің ығысуы болған кезде белгілейді.

Сагитальді жазықтықта омыртқаның қозғалысы өте вариабельді, қалыпта VІІ мойын омыртқаның қылқанды өсінділері арасындағы және желке сүйегінің бұдырының арасындағы арақашықтық басты еңкейткенде 3 – 4 см ұлғаяды, ал шалқайтқанда (иілгенде) 8 – 10 см азаяды.

VІІ мойын және І сегізкөз омыртқасының қылқанды өсінділері арасындағы арақашықтық еңкейгенде әдеттегі келбеті 5 – 7 см ұлғаяды және артқа шалқайғанда 5 – 6 см азаяды. Бел және кеуде бөліктерінде (шалқайғанда) бүйір қозғалысы 25 – 30 градус шегінде болады.

Остеохондроз және спондилез мынадай болуы мүмкін:

оқшауланған – бір омыртқааралық дискі немесе екі аралық омыртқаның зақымдануы;

шектелген – екі дискінің немесе үш омыртқаның зақымдануы;

кең таралған – екі дискіден артық немесе үш омыртқадан артық зақымдануы.

Спондилолиз – бұл омыртқа доғасының буынаралық бөлігіндегі кемістік. Спондилолиз теріс даму нәтижесі болуы мүмкін – механикалық жүктемелер салдарынан дисплазиялар немесе шаршап сыну. Спондилолиз спондилолизтезсіз кездеседі және зақымданған сегменттің айқын көрінген тұрақсыздығы және ауырсыну синдромы қоса болуы мүмкін.

Спондилолистез – жоғары жатқан омыртқаның көлденең жазықтықта төмен жатқанға қатысты жылжуы. Қалыпта дискінің және байламдық аппараттың икемділігі себебінен көлденең жазықтықта омыртқалардың жылжуы 3 мм шегінде барынша бүгу немесе жазу кезінде болуы мүмкін.

Жылжу дәрежесі бүйір кескінде рентгенограмма бойынша айқындалады: төмен жатқан омыртқаның краниальды тұйықтау пластинасы шартты түрде төрт бөлікке бөлінеді, ал үстіңгі омыртқаның артқы-төменгі шетінен төменгінің тұйықталу пластинасына перпендикуляр төмендейді.

Спондилолистер дәрежесі перпендикуляр проекцияланатынаймақпен айқындалады:

І дәреже – 3 мм жоғары 1/4 омыртқа денесіне дейін жылжу;

ІІ дәреже – 1/4 – 1/2 дейін омыртқа денесіне жылжу;

ІІІ дәреже – 1/2 – 3/4 дейін омыртқа денесіне жылжу;

ІV дәреже – омыртқа денесінің еніне дейін жылжу 3/4-тен жоғары;

V дәреже (спондилоптоз) – қосымша каудальды жылжумен жоғарғы омыртқаның алға толық алдыңғы-артқы дене көлемімен байланысты жылжуы.

Сколиоз кезінде омыртқа деформациясы тұрған күйде мықын сүйектерінің қанаттарын ала отырып (І сегізкөз деңгейі), алдыңғы-артқы рентгенограмма бойынша бағаланады.

Сколиоттық доғалардың бұрыштық көлемін айқындау үшін Кобб әдісі пайдаланылады:

доғаның деформациясының краниальды және каудальды омыртқалы сегменттері айқындалады;

краниальды және каудальды омыртқа денелерінің параллель тұйықталу пластиналарына суретте түзу сызықтар жүргізіледі, олардың қиысу бұрышы доға деформациясының көлемі болып табылады. Омыртқа денелерінің мүмкін деформацияларын ескере отырып, сызу үшін аса иілген тұйықталу пластинасы алынады. Деформациялардың айқын көрінуін ескере отырып, таңдалған сызықтардың қиысу бұрышы геометриялық тәсілді пайдалана отырып, қарама-қарсы перпендикулярларды жүргізу жолымен есептеледі.

Егер пациент жатқан немесе тұрған күйде сколиоздың бұрышы өзгермесе, сколиоз бекітілген немесе тұрақты деп саналады. Егер омыртқаны жеңілдеткенде, яғни жатқан күйде ол кішірейсе – сколиоз бекітілмеген (тұрақсыз).

Омыртқаның сколиотикалық деформацияларының ауыр дәрежелері:

І дәреже – деформацияның доғасы 5 – 10 градусқа дейін;

ІІ дәреже – деформацияның доғасы 11 – 25 градусқа дейін;

ІІІ дәреже –деформацияның доғасы 26 – 40 градусқа дейін;

ІV дәреже – деформацияның доғасы 41 градус және одан астам.

Патологиялық көкірек кифозы кезінде омыртқаның деформациясы (ювенильді остеохондроз, Шойерман ауруы) тұрған күйде мықын сүйектерінің қанаттарын ала отырып (І сегізкөз деңгейі), омыртқаның бүйір рентгенограммасы бойынша бағаланады.

Кифоз доғаларының бұрыштық көлемін айқындау үшін Кобб әдісі пайдаланылады:

көкірек кифозының краниальды және каудальды омыртқа сегменттері айқындалады (ІІІ және ХІІ кеуде омыртқалары);

краниальды және каудальды омыртқа денелерінің параллель тұйықталу пластиналарына суретте түзу сызықтар жүргізіледі, олардың қиысу бұрышы доға деформациясының көлемі болып табылады. Омыртқа денелерінің айқын көрінген деформацияларын ескере отырып, сызу үшін аса иілген тұйықталу пластинасы алынады. Деформациялардың айқын көрінуін ескере отырып таңдалған сызықтардың қиысу бұрышы геометриялық тәсілді пайдала отырып, қарама-қарсы перпендикулярларды жүргізу жолымен есептеледі.

Омыртқаның кифоздық деформациясының ауыр дәрежесі:

І дәреже – кифоздың бұрышы 31 – 40 градусқа дейін;

ІІ дәреже – кифоздың бұрышы 41 – 50 градусқа дейін;

ІІІ дәреже – кифоздың бұрышы 51 – 70 градусқа дейін;

ІV дәреже – кифоздың бұрышы 70 градустан астам.

67-тармақ. Қол білезігі мен саусақтарының кемістіктері, пішіндерінің өзгеруі, жоқ болуы.

67-тармақтың 1) тармақшасына:

буындар деңгейінде екі қолдың (қол буындары деп қол мен білекті және кәрі жілік білезігі, білезік, алақан аралық, білезік-алақан және білезік аралық буындарды, сондай-ақ дистальдық кәрі жілік-шынтақ буындарын жалғаушы буындар кешені айтылады);

әр қолда алақан-саусақ буыны деңгейінде үш саусақтан;

әр қолда негізгі фалангтың дистальдық ұштары деңгейінде төрт саусақтан;

екі қолда алақан-саусақ буыны деңгейінде бірінші және екінші саусақтардың болмауы жатады;

67-тармақтың 2) тармақшасына:

білезік буындарының немесе алақан сүйектерінің деңгейінде бір қолдың болмауы;

бір қолда:

алақан-саусақ буыны деңгейінде үш саусақтың;

негізгі фалангтардың дистальдық ұштары деңгейінде төрт саусақтың;

алақан-саусақ буыны деңгейінде бірінші және екінші саусақтың;

фаланг аралық буын деңгейінде бірінші саусақтың және ортаңғы фаланг дистальдық ұштары деңгейінде екінші-бесінші саусақтардың;

екі қолда алақан-саусақ буын деңгейінде бірінші саусақтардың болмауы;

білезік пен саусақтардың қан айналымының күрт бұзылуымен шынтақ және кәрі жілік артериясының зақымдануы салдарынан білезіктің майда бұлшықеттерінің немесе оның әрқайсынының жекелегендегі контрактурасы;

үш және одан астам алақан сүйектерінің ескі шығулары немесе ақаулары;

артро-пластикадан кейін үш және одан артық алақан-саусақ буындарының бұзылуы, ақаулары және жай-күйі;

алақан сүйектерінің проксимальды деңгейіндегі үш немесе одан көп саусақтарының игіш сіңірлерінің бұрынғы зақымдары;

тұрақты контрактураға немесе трофиканың елеулі бұзылуына әкеп соқтыратын үш және одан астам саусақтардың бұрынғы зақымдарының жиынтығы (анестезия, гипостезия және басқа да бұзылу) жатады;

67-тармақтың 3) тармақшасына:

саусақ аралық буын деңгейінде бірінші саусақтың және негізгі фаланг деңгейінде екінші саусақтың немесе бір қолдағы ортаңғы саусақтың дистальдық ұштарының деңгейінде үшінші-бесінші саусақтардың;

бір қолда ортаңғы саусақтың дистальды ұштарының деңгейінде екінші-төртінші саусақтардың;

әр қолда ортаңғы саусақтың проксимальды ұштары деңгейінде үш саусақтан;

әр қолда алақан-саусақ буынының деңгейіндегі бірінші немесе екінші саусақтың,

оң қолда (солақайлар үшін – сол) немесе екі қолда саусақ аралық буын деңгейіндегі бірінші саусақтың;

бір қолда негізгі саусақтың проксимальды ұштарының деңгейіндегі екі саусақтың;

екі білезіктегі екінші-төртінші саусақтың дистальды фалангтарының болмауы;

оперативті емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанарлықсыз нәтижесі кезіндегі бұрынғы шығулар, остеохондропатиялар және қол буыны сүйектерінің остеомиелиті;

екі алақан сүйектерінің кемістіктері;

оперативті емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанарлықсыз нәтижесі кезіндегі алақан сүйегінің жалған буындары;

екі алақан-саусақ буындарының бұзылуы, кемістіктері және артропластикадан кейінгі жай-күй;

алақан сүйектерінің деңгейіндегі екі саусақтың иілдіргіш сіңірлерінің және бірінші саусақтың ұзын иілдіргішінің ескірген зақымдары;

кемінде екі саусақтың, қол функциясының орташа бұзылуы және трофикалық бұзылуы (анестезия, гипостезия және басқа да бұзылу) қоса болатын қол, қол буынының және саусақтар зақымдануларының жиынтығы жатады;

67-тармақтың 4) тармақшасына алдыңғы тармақшаларда көрсетілмеген қол мен саусақтар құрылымдарының зақымданулары жатады.

Кемістік жағдайында тұрақты контрактуралардың дамуына әкеп соқтыратын сүйектердің, сіңірлердің, қан тамырлардың немесе саусақ нервтерінің зақымданулары немесе науқастанулары саусақтың жоқтығы болып саналады.

Қолда саусақтың болмауы деп: бірінші саусақ үшін – тырнақ фалангысының болмауы, басқа саусақтар үшін – екі фалангтың болмауы саналады. Оның проксималды ұшы деңгейінде фалангтың болмауы фалангтың болмауы деп саналады.

68-тармақ. Табанның бекітілген, соның ішінде туа біткен өзгеруін көздейді. Тіреу жүктемесі кезінде оны жазықтыққа дұрыс қойған кезде артылған ұзына бойы күмбезімен табан норма болып табылады. Патологиялық майтабан деп биік ішкі және сыртқы күмбездер (кенеттен бұратылған табан) болған кезде бөліктің артқы супинациясының және алдыңғы пронациясының өзгерісі, табанның алдыңғы бөлігі жалпақ, біршама ішке бұрылған, орта бақайлар сүйектері басының мүйізгектері және саусақтардың тырнақты немесе балға тәрізді деформациялары саналады. Аса үлкен функционалдық бұзылу барлық табанның немесе оның бөлшектерінің сыртқа немесе ішке ауысуы түріндегі эверсионды-инверсионды компоненттердің деформациялары қоса болған кезде туындайды.

68-тармақтың 1) тармақшасына белгіленген әскери үлгідегі аяқ киімді киюге кедергі келтіретін табан, өкшелеп басатын, варусты, жалпақ, жалпақ-вальгусты, эквиндық-варусты табандар және басқа да жарақаттану немесе науқастану нәтижесінде орнына келмейтін кенеттен айқын көрінген табандардың қисаюы жатады;

68-тармақтың 2) тармақшасына:

айқын көрінген ауырсыну синдромымен, экзостоздармен, саусақтардың контрактурасымен және табанның ортаңғы бөлігіндегі буындарда артроздың болуымен ұзына ІІІ дәрежелі немесе көлденең ІІІ – ІV дәрежелі майтабан;

оның кез келген деңгейінде барлық саусақтардың немесе табан бөлігінің болмауы;

олардың тырнақты немесе балға тәрізді деформациясы кезінде екі табандағы барлық саусақтардың тұрақты аралас контрактурасы;

Белер бұрышының минус 10 градустан жоғары азаюымен, ауырсыну синдромымен және ІІ дәрежелі жіліншік-табан буыны артрозымен өкше сүйегінің жарақаттанудан кейінгі деформациясы жатады.

Табанда саусақтың болмауы буынның табандық фаланга деңгейінде оның болмауы, сондай-ақ саусақтың толық үйіп қалуы және қозғалмауы саналады.

68-тармақтың 3) тармақшасына:

шамалы ауырсыну синдромымен және статиканың бұзылуымен орташа айқын көрінген бұзылу кезінде белгіленген әскери үлгідегі аяқ киімді кию үшін икемдеуге болады;

өкше сүйегінің вальгусты қондырғысынсыз және жіліншік- табан жігінде және табанның ортаңғы бөлігінің буындарында деформацияланған артроз құбылыстарынсыз ІІІ дәрежелі ұзына майтабан;

жіліншік-табан жігінде және табанның ортаңғы бөлігінің буындарында деформацияланған ІІ сатылы артрозбен ІІ дәрежелі ұзын немесе көлденең майтабан;

табанды бүгу кемінде 10 градус және сыртқа бүгу кемінде 20 градус шегінде қозғалыстарды шектеумен бірінші табан буынының ІІІ сатылы деформацияланған артрозы;

бір табанда бірінші немесе екі саусақтың; екі табанда ортаңғы фаланг деңгейінде екінші-бесінші саусақтардың болмауы;

Белер бұрышын минус 0 – 10 градусқа дейін азайтумен және табан буынында артроздың болуымен өкше сүйегінің жарақаттанудан кейінгі деформациялары жатады.

68-тармақтың 4) тармақшасына табан бармақтары контрактуралары және экзостоздар болмаған кезде ауырсыну синдромынсыз жіліншік-табан буындарының және табанның ортаңғы бөлігінің І сатылы артрозымен ұзына бойымен немесе көлденең І немесе ІІ дәрежелі майтабан жатады.

Ұзына бойы майтабан және өкше сүйегінің балға тәрізді деформациясы жүктемемен тұрған күйінде кескінді рентгенограммалар бойынша бағаланады. Рентгенограммаларда үшбұрышты құру жолымен ұзын күмбездің және күмбез биіктігінің бұрышы айқындалады. Қалыпта күмбез бұрышы 125 – 130 градусқа тең, күмбездің биіктігі – 35 мм артық.

Бойлық майтабан деңгейлері:

І дәреже: ұзына бойы ішкі табан күмбезінің бұрышы 131 – 140 градус, күмбездің биіктігі 35 – 25 мм;

ІІ дәреже: ұзына бойы ішкі күмбезінің бұрышы 141 – 155 градус, күмбездің биіктігі 24 – 17 мм;

ІІІ дәреже: ұзына бойы ішкі күмбезінің бұрышы 155 градустан жоғары, күмбездің биіктігі 17 мм кем.

Майтабан дәрежесін бағалау кезінде жетекші мәнге күмбез биіктігі ие.

Өкше сүйегінің жарақаттанудан кейінгі деформацияларын айқындау үшін екі сызықтың қиылысуынан түзілген, олардың біреуі табан буыны алдыңғы бұрышының аса жоғары нүктесін артқы буын фасеткасының төбесін жалғайтын, екіншісі өкше сүйегі бұдырының көлденең жоғары бетінен өтетін Белер бұрышын есептейді (өкше сүйегі бұдырының буынды бөлігінің бұрышы). Қалыпта бұл бұрыш 20 – 40 градусты құрайды, оның азаюы әдетте жарақаттанудан кейінгі майтабанды көрсетеді. Табан буыны жай-күйін бағалау үшін аса ақпаратты болып коронарлы жазықтықта, өкше сүйегі артқы буынды фасеткасына перпендикуляр орындалған компьютерлік томография табылады.

Көлденең майтабан тура кескінде жүктемемен табанның алдыңғы және ортаңғы бөліктері рентгенограммалары бойынша бағаланады.

Рентгенограммаларда І – ІІ табан сүйектерінің көлденең осьтеріне және бірінші бақайдың негізгі фалангысына сәйкес келетін үш түзу сызықтар жүргізіледі. І және ІІ табан сүйектері диафездерінің білік олдарымен пайда болған І табан сүйектері ауытқулары бұрышының нормасы 9 градустан аспайды, ал І табан сүйектері диафиздарының білік жолдарымен пайда болған

І бармақтың ауытқу бұрышы және І бармақтың негізгі фалангтарының ауытқу бұрышы 14 градустан аспайды.

Көлденең ұзына майтабан деңгейлері:

І деңгей – І табан сүйегі ауытқуының бұрышы 10 – 12 градус, ал бірінші бақайдың ауытқу бұрышы 15 – 20 градус;

ІІ деңгей – І табан сүйегі ауытқуының бұрышы 13 – 15 градус, ал бірінші бақайдың ауытқу бұрышы 21 – 30 градус;

ІІІ – деңгей – І табан сүйегі ауытқу бұрышы 16 – 20 градус, ал бірінші бақайдың ауытқу бұрышы – 31 – 40 градус;

ІV деңгей – І табан сүйегінің ауытқу бұрышы 20 градустан артық, ал бірінші табан бақайдың ауытқу сүйегі 40 градустан артық.

Табан буындарының І сатылы артрозы рентгенологиялық буын саңылауының кемінде 50 пайызға тарылуымен және буын саңылауы шетінен 1 мм аспайтын жиекті сүйек өсінділерімен сипатталады. ІІ сатылы артроз буын саңылауының 50 пайыздан астам тарылуымен, буын саңылауы шетінен 1 мм асатын жиекті сүйек өсінділерімен, жалғамалы сүйектердің деформациясымен және буын ұштарының субхондральды остеосклерозымен сипатталады. ІІІ дәрежелі артроз кезінде буынды саңылау рентгенологиялық айқындалмайды, айқын көрінген жиекті сүйек өсінділері, жалғайтын сүйектердің буынды ұштарының өрескел деформациясы және субхондральды остеосклерозы болады.

І немесе ІІ дәрежелі ұзынына майтабан, сондай-ақ жіліншік-табан жігінде және табанның ортаңғы бөлігінің буындарында артрозсыз І дәрежелі көлденең майтабан, бақайлардың контрактуралары және экзостоздар осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ларға түсуге кедергі келтірмейді.

Куәландырылатын тұлғаның бір аяғында ІІ деңгейдегі майтабан және басқа аяғында І деңгейдегі майтабан бар болғанда қорытында ІІ деңгейлі майтабан бойынша шығарылады.

69-тармақ. Тармақ жүре пайда болған аяқ-қолдың қысқаруын және пішіні өзгеруін, оның ішінде сынулардан кейінгі сүйектердің бұрыштық өзгеруінің салдарын көздейді.

69-тармақтың 1) тармақшасына қол немесе аяқтың 8 см астам қысқаруы жатады;

аяқ пен қолдың 30 градустан астам ротацияланған деформациясы;

69-тармақтың 2) тармақшасына қолдың немесе аяқтың 5 – 8 см қоса алғандағы қысқалығы жатады;

аяқ пен қолдың 15 – 30 градусқа дейінгі ротацияланған деформациясы;

69-тармақтың 3) тармақшасына аяқтың 2 – 5 см қоса алғандағы қысқалығы;

аяқтың (сирақтың, өкшенің) перифериленген сегментінің 5 – 15 градусқа дейінгі ротацияланған деформациясы жатады;

69-тармақтың 4) тармақшасына қолдың 5 см дейін немесе аяқтың 2 см дейін қысқалығы;

аяқтың (сирақтың, өкшенің) перифериленген сегментінің 5 градустан кем ротацияланған деформациясы жатады.

Аяқтың қысқалығы және пішінінің өзгеруі болған кезде куәландырылушыларға остеосинтезді қолдана отырып емделу ұсынылады. Емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанғысыз нәтижесі кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды осы тармақтың тармақшалары бойынша шығарылады.

70-тармақ. Аяқ-қолдың болмауы.

Қатерлі ісіктер немесе қан тамыры аурулары (эндартериит, атеросклероз) себебінен кез келген деңгейдегі аяқ-қолдың кесілген басы болған кезде қорытынды негізгі науқастануды көздейтін бағандар бойынша талаптардың тармақтары бойынша шығарылады.

Протездеуге кедергі келтіретін теріс сынық ұшын емдеудің қанағаттанғысыз нәтижесі кезінде куәландыру осы тармақтың 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

14-тарау. Несеп-жыныс жүйесінің аурулары

71-тармақ. Тармақ бүйректің гломерулярлы (тез үдемелі гломерулонефрит, созылмалы нефритті синдром, нефротикалық синдром, тұқымқуалаушылық нефропатия және өзге де гломерулярлы зақымданулар), бүйректің тубулоинтерстициалды науқастануларын (созылмалы тубулоинтерстициалды нефрит, басқа да интерстициалды аурулар), бүріскен бүйректі, бүйрек амилоидозын, сондай-ақ белгісіз генезді созылмалы бүйрек жеткіліксіздігін көздейді.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіру кезінде бүйректің науқастануы себебінен әскери қызметшілерді куәландыру стационарлық тексеруден және емдеуден кейін жүргізіледі.

Бүйрек функцияларының жай-күйін анықтау екі көрсеткіштерге негізделген – шумақша фильтрациясының жылдамдыңына және бүйректік зақымдану белгілеріне. Қан, несеп талдауларында (альбуминурия, протеинурия немесе гематурия) анықталған бүйректің құралымдық және функционалдық өзгеруі "бүйректің зақымдануы" деген ұғымды білдіреді. Бүйректің созылмалы ауруы бүйректің зақымдануы болуы және (немесе) ШФЖ 3 ай және одан астам ішінде ең кемі минутына 60 мл/1,73м төмендеу кезінде қойылады.

Олардың үйлесуіне қарай БСА бес деңгейі бөлінеді:

1-деңгей – ШФЖ қалыпты немесе артық (90 және одан астам) бүйректің зақымдануы;

2-деңгей – ШФЖ жеңіл төмендеуі (60 – 89);

3-деңгей – ШФЖ орташа төмендеуі (30 – 59)

4-деңгей – ауыр төмендеуі (15 – 29);

5-деңгей – бүйректік жеткіліксіздік (14 және одан кем);

ШФЖ 3 – 5 деңгейлері созылмалы бүйректік жеткіліксіздік анықтамасына сәйкес келеді.

1 – 5 деңгейдің БСА-мен куәландырылатын ШФЖ есептобы СКD-EPI формуласы бойынша есептоп әдісімен немесе эндогендік креатининнің тәуліктік клиренсі (Реберг – Тареев сынамасы) бойынша анықталады.

Созылмалы пиелонефрит диагнозы дерматовенерологтың, урологтың (әйелдер үшін одан басқа гинекологтың) қатысуымен тексеруден және міндетті рентгенурологиялық зерттеуден кейін зәр шығару жолдарының және жыныс мүшелерінің қабыну науқастануларын жоққа шығару жағдайлары кезінде лейкоцитурия және бактериурия болған кезде белгіленеді.

71-тармақ 1) тармақшасына (БСА 4 – 5 деңгейлері) созылмалы бүйрек жеткіліксіздігімен асқынған бүйректердің созылмалы науқастанулары жатады;

71-тармақтың 2) тармақшасына созылмалы бүйрек жеткіліксіздігімен асқынған (БСА 3 деңгейі) немесе бүйрек функциясының бұзылуы болуына қарамастан үздіксіз қайталанатын ағыммен бүйрек функциясының орташа бұзылуымен (12 айдан астам сақталатын тұрақты несеп синдромы немесе зәрдің салыстырмалы тығыздығы тербелісі амплитудасының тұрақты төмендеуі немесе радийизотопты ренография деректері бойынша секреция-экскреторлық функциясының орташа бұзылуы немесе аурудың (жылына екі реттен астам) жиі қайталануы) бүйректердің созылмалы аурулары жатады.

Бүйректің жіті қабыну науқастануларына шалдыққаннан кейін кемінде 4 ай ішінде айқындалатын несепте патологиялық өзгерістер (протеин, қанның нысанды элементтері) болған кезде әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу және мерзімді әскери қызметке шақыру, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіру кезінде азаматтар, егер бүйректің жіті қабыну науқастануларына шалдыққаннан кейін 12 ай ішінде оларда тұрақты патологиялық несеп синдромы сақталса, 2) тармақша бойынша куәландырылады.

71-тармақтың 3) тармақшасына бүйрек функциясының шамалы бұзылуымен бүйректің созылмалы науқастанулары (1 – 2 деңгейлі БСА), микрогематурия түрінде оқшауланған несеп синдромы, этиопатогенетикалық терапия жүргізгеннен кейін жойылуы мүмкін бір грамға дейінгі тәуліктік протеинурия, бүйректің несепті араластыру және концентрациялау қабілеті шамалы бұзылған, радийизотопты ренография кезінде секреция-экскреторлық функциясының шамалы бұзылуы) жатады.

Әскерге шақыру бойынша әскери қызметшілер жіті гломерулонефрит себебінен стационарлық емделуден кейін осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

71-тармақтың 4) тармақшасына бүйректің бөлу функцияларының бұзылуынсыз және несепте патологиялық өзгерістер мен рентгенологиялық бұзушылықтар жоқ болмағандағы созылмалы науқастанулар жатады.

Осы тармақта көрсетілген бүйрек науқастануларымен байланысты симптоматикалық артериялық гипертензия кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды бүйрек функциясының бұзылу дәрежесіне байланысты осы тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша және АҚ деңгейіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 43-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша шығарылады.

Әскери қызметшілерге бүйректің жіті қабыну науқастануларынан кейін науқастануы бойынша демалыс немесе босату беру қажеттігі туралы қорытынды талаптардың 78-тармағы бойынша шығарылады.

72-тармақ. Тармақ бітелген уропатия және рефлюкс-уропатия (гидронефроз, пионефроз), пиелонефрит (қайталанған), несеп-тас ауруы, бүйректің және несеп ағардың басқа да аурулары, цистит, қуықтың басқа да науқастанулары несеп шығару жолдарының төменгі бөліктерінің тастарын) (белгісіз себептер бойынша кішкентай бүйрек, бүйректің гипертрофеясын, нефропатоз бен басқалары) венерологиялық емес уретрит, үрпі стриктурасы, үрпінің басқа да ауруларын көздейді.

72-тармақтың 1) тармақшасына:

бүйректердің бөлу функцияларының елеулі айқын көрінген бұзылу немесе созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі қоса болатын науқастанулары (БСА 4 – 5 деңгейлері);

емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижесі кезінде қос бүйректің зақымдануымен несеп-тас ауруы (тастар, гидронефроз, пионефроз, емделмейтін калькульезді пиелонефрит);

3-деңгейлі гидронефроз;

ІІІ дәрежелі екі жақты нефроптоз;

құрсақ қуысының және (немесе) қынап мүшелеріндегі несептік жыланкөздер;

қызмет етуші нефростома, эпицистостома, уретеростома;

қызмет атқармайтын бүйрек немесе қалған бүйрек функциясының кез келген бұзылуы дәрежесі болған кезде ауыру себебінен алынып тасталған бір бүйректің болмауы;

қуықты резекциялау немесе пластикалаудан кейінгі жай-күй;

қуық-несепағар рефлюксі және екінші қайтара екі жақты созылмалы пиелонефрит немесе гидронефроз, микроциститпен қоса болатын қуық мойынының склерозы жатады.

72-тармақтың 2) тармақшасына:

бүйректің бөлу функцияларының бұзылулары орташа айқын көрінумен немесе 3-деңгейлі БСА көріністерімен ілесетін науқастанулар;

бүйрек шаншуының жиі (жылына үш рет және одан астам) ұстамаларымен, тастардың қайтуымен, бүйректердің бөлу функциясының орташа бұзылуымен несеп-тас ауруы;

қызмет атқармайтын бүйрек немесе басқа бүйрек функциясының бұзылуынсыз, ауыру себебінен алынып тасталған бір бүйректің болмауы;

2-деңгейлі гидронефроз;

үнемі ауырсыну синдромымен, екінші қайтара пиелонефритпен немесе симптоматикалық гипертензиямен ІІ дәрежелі екі жақты нефроптоз;

ІІІ дәрежелі біржақты нефроптоз;

несеп бөлу жүйесінің екінші қайтара бір жақты өзгерістері кезінде қуық мойынының склерозы (біржақты гидроуретер, гидронефроз, екінші қайтара пиелонефрит);

жүйелі сүмбілеуді талап ететін үрпі стриктурасы жатады.

72-тармақтың 3) тармақшасына:

2-сатылы БСА көріністерімен немесе бүйректің бөлу функцияларының шамалы бұзылуымен айқын көріністерімен ұласқан науқастанулары;

несепте патологиялық өзгерістер болған кезде сәуленену әдістерінің зерттеулерімен расталған бүйрек шаншуының сирек (жылына кемінде үш рет) ұстамаларымен бүйректің, несепағардың жекелеген (0,5 см дейін) тастары;

бөлу функциясының бұзылуынсыз бүйректердің, несепағардың жекелеген (0,5 см және одан астам) тастары;

шамалы клиникалық белгілерімен және бүйректің бөлу функциясының шамалы бұзылуымен ІІ дәрежелі екі жақты нефроптоз;

екінші қайтара пиелонефритпен ІІ дәрежелі біржақты нефроптоз;

жылына үш мәрте және одан астам стационарлық емдеуді қажет ететін асқынулармен несеп бөлу жүйесінің созылмалы аурулары (цистит, уретрит);

емдеудің қанағаттанарлық нәтижесі кезінде жылына екі реттен көп болмайтын сүмбілеуді қажет ететін үрпі стриктурасы жатады.

72-тармақтың 4) тармақшасына:

тастың қайта түзілуінсіз несеп шығару жолдарынан (бүйрек қуысы, несепағар, қуық) жекелеген тасты құралдық алып тастағаннан немесе өз еркімен шығуынан кейінгі жай-күй;

несеп бөлу жолдарындағы тастарды бөлшектеуден кейінгі жай-күй (ІІІ – ІV бағандар бойынша куәландырылушылар үшін);

тек ультрадыбысты зерттеумен расталған, несепте патологиялық өзгерістерсіз бүйректің, несепағардың ұсақ (0,5 см дейін) жекелеген конкременттері жатады.

І деңгейлі бір жақты немесе екі жақты нефроптоз;

Бүйректің жиынтық бөлу функцияларының бұзылуы қан мен несепті зертханалық талдау деректерімен, рентгендік (экскреторлық урография, компъютерлі томография, ангиография), ультрадыбыстық немесе радионуклидтік әдістер (ренография, нефросцинтиграфия, тікелей емес ангиография) деректерімен расталады.

Нефроптоз сатысын рентгенолог тексерілуші тік тұрған кезде рентгенограмма бойынша айқындайды:

І дәреже – бүйректің төменгі полюсінің 2 омыртқаға төмендеуі;

ІІ дәреже – 3 омыртқаға;

ІІІ дәреже – 3 омыртқадан артық төмендеуі.

Бір қалыптағы бүйректің физиологоиялық қозғалысы болып бүйрек кескіндемесінің төменге қарай 1 омыртқа денесінен биік түспеуі табылады.

Осы тармақта көрсетілген бүйрек науқастануларымен байланысты симптоматикалық артериялық гипертензия болған кезде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды бүйрек функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты осы тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша және АҚ деңгейіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 43-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша шығарылады.

73-тармақ. Гиперплазияны, қуық түбі безінің қабынуы және басқа да ауруларды, ен шеменін, орхитті және эпидидимитті, күпектің аса артық болуын, фимозды және парафимозды, еркек жыныс мүшелерінің басқа да ауруларын көздейді.

Еркек жыныс мүшелерінің науқастанулары себебінен көрсеткіштер бойынша куәландырылатындарға хирургиялық емдеу ұсынылады. Емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде медициналық куәландыру функционалдық тұрғыдан бұзылу дәрежесіне байланысты жүргізіледі.

73-тармақтың 1) тармақшасына:

емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижесі немесе одан бас тартқан кезде несеп бөлудің елеулі бұзылуымен ІІІ сатылы қуық түбі безінің гиперплазиясы, бұл ретте несепқағар функциясының толықтай декомпенсациясы дамиды, пародоксальды ишурия пайда болады және бүйрек функциясы бұзылады;

проксималдық деңгейдегі тәждік жүлгедегі жыныс мүшесінің болмауы жатады.

73-тармақтың 2) тармақшасына:

несеп бөлудің орташа бұзылуымен қуық түбі безінің ІІ сатылы қатерсіз гиперплазиясы, несеп қалдығының мөлшері 50 мл астам;

науқасты жылына үш рет және одан астам стационарлық емдеуді қажет ететін созылмалы простатит (соның ішінде калькулезді);

ауыру (ерекшеліксіз және қатерсіз сипаттағы), жаралану немесе басқа да зақымданулар себебінен алып тастағаннан кейін екі еннің болмауы;

екі атабездің атрофиясы;

50 мл астам сұйықтық көлемімен ен қабығының немесе шәуһет бауының қайталанбалы (қайта хирургиялық емдегеннен кейін) бір жақты немесе екі жақты шемені;

тәждік жүлге деңгейіне дейін жыныс мүшесінің болмауы жатады.

73-тармақтың 3) тармақшасына:

қуық түбі безінің І сатылы гиперплазиясы;

симптомсыз ағым кезінде қуық түбі безінің тастарымен созылмалы простатит;

оперативті емдеуден бас тартқан кезде 50 мл астам сұйықтық мөлшерімен атабез қабығы немесе шәуһет бауы шеменінің бір мәрте қайталануы;

сперматогенезде бұзылу болған кезде еннің (екі еннің) гипоплазиясы жатады.

73-тармақтың 4) тармақшасына 50 мл кем сұйықтық көлемімен атабез қабығы немесе шәуһет бауы шемені, фимоз, шәуһет бауы, шамалы клиникалық белгілерімен еркек жыныс мүшелерінің басқа да аурулары жатады.

Науқастану себебі бойынша бір атабезді шеттетуден кейін, оның болмауы (айрықша емес және қатерсіз сипаттағы), оның эндокриндік функциясының сақталуы кезінде жара немесе басқа зақымдану жоқ болғанда осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге кедергі болмайды.

Эндокриндік бұзылу болған кезде ауыру (ерекшеліксіз және қатерсіз сипаттағы), жаралану немесе басқа да зақымданулар себебінен алып тасталуынан кейін еннің болмаған кезде бағандар бойынша талаптардың 13-тармағы қолданылады.

Гинекомастия анықталған кезде куәландырылушылар эндокринологтың тереңдетілген зерттеп-қаралуынан өтеді. Эндокриндік жүйесі тарапынан патология жоқ болғанда олар осы тармақтың 4) тармақшасы бойынша куәландырылады.

15-тарау. Әйел жыныс мүшелері жүйесінің аурулары

74-тармақ. Тармақ әйел жамбас мүшелерінің қабыну ауруларын (аналық бездің, жатыр мойнының, жамбас талшықтарының, ішпердесінің, қынаптың, сарпайдың созылмалы қабыну ауруларын) көздейді.

74-тармақтың 1) тармақшасына кемінде бес жыл науқастану мерзімімен стационарлық емделуді талап ететін, айқын көрінген клиникалық белгілері, жиі асқынулары бар (жылына үш және одан көп) ауырған әйел жыныс мүшелерінің қабыну науқастанулары жатады.

74-тармақтың 2) тармақшасына орташа клиникалық белгілері, жиі асқынулары (жылына екі мәртеге дейін), стационарлық емдеуді қажет ететін кемінде үш жыл ауырған әйел жыныс мүшелерінің қабыну аурулары жатады.

74-тармақтың 3) тармақшасына стационарлық жағдайда емдеуді қажет етпейтін шамалы клиникалық белгілерімен және сирек асқынуларымен әйел жыныс мүшелерінің қабыну аурулары жатады.

75-тармақ. Эндометриоз.

75-тармақтың 1) тармақшасына радикальды емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанарлықсыз нәтижесі кезінде хирургиялық емдеуді қажет ететін айқын көрінген клиникалық құбылыстары бар (төртінші сатылы) эндометриоз жатады.

Хирургиялық емдеу қанағаттанарлық нәтиже берген кезде куәландыру осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

75-тармақтың 2) тармақшасына консервативті емдеу қанағаттанарлық нәтиже берген кездегі орташа айқын көрінген клиникалық белгілері бар (үшінші сатылы) эндометриоз жатады.

75-тармақтың 3) тармақшасына шамалы клиникалық белгілерімен (бірінші, екінші сатылары) және сирек асқынулар болатын эндометриоз жатады.

Эндометриоздың клиникалық көріністері таралу үдерісінің дәрежесін, көп ошақтығын, бұзылу белгілерінің ұзақтығын: етеккір функциясын (гиперполименорея, метроррагия, етеккір кезеңі алдында және кейін қан аралас шығындылар, анемияның дамуы, ауыршаңдық белгілерімен бедеулік, ауыршаңдық белгісі); дизуриялық (несепті ұстамау); гастроинтестиналды (іш қату, іштің желденуі), сондай-ақ жүргізілетін емдеу іс-шараларының тиімділігі ескеріле отырып бағаланады.

Эндометриоздың сыртқы сатысын белгілеген кезде 1996 жылғы (R-AFS) Америка құрықтылық қоғамының жіктемесі қолданылады.

76-тармақ. Әйел сүт бездерінің ауруларын, жыныс мүшелерінің қабынбайтын аурулары (әйел жыныс мүшелерінің толық түсуі, жыланкөздері, жылауықтары, түймешіктері, мүжілуі, дисплазия, жыныс қуысының мойнағының лейкоплакиясы; жыныс қуысының, анабездің,жатырдың жалпақ байламының, жатыр мойнағының, қынаптың, сарпайдың және бұтаралық басқа да қабынбайтын ауруларын көздейді.

76-тармақтың 1) тармақшасына емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде жатырдың немесе қынаптың толық түсуі, шаттың толық айырылуы, жыныс мүшелерінің жыланкөзі (несепжыныстық, ішекті жыныстық) жатады.

Жатырдың түсуі – тұрып тұрған кезде (немесе жатып күшенген кезде) қынаптың қабырғаларын айналдырып, жыныс қуысы шегінен жатырдың толық сыртқа шыққан кездегі жай-күй саналады.

Шаттың толық айырылуы – шат бұлшықеттерінің тұтастығы толық бұзылған және олар анус қабырғаларымен байланысатын тыртықты тінге ауысқан, анус үңірейген және дұрыс кескіндемесінің болмауы кезіндегі айырылу саналады.

76-тармақтың 2) тармақшасына:

әйел жыныс мүшелерінің төмендеуі;

хирургиялық емдеуді қажет ететін, одан бас тартқан кездегі, сүт безінің қатерсіз дисплазиясы (мастопатия, фиброаденоз және т.б.);

жақын жатқан мүшелердің функциялары бұзылумен және ауырсыну синдромымен кіші жамбас маңындағы тыртықтық және жабыспа үрдістер жатады.

Жатыр мен қынаптың төмендеуі – күшенген кезде жыныс қуысының үңіреюі және одан жатыр мойынының немесе қынаптың алдыңғы және артқы қабырғаларының көрінуі кезіндегі жай-күй саналады, бірақ олар оның шегінен шықпайды.

Несепті ұстай алмаушылықпен асқынған жыныс мүшелерінің төмендеуі кезінде медициналық куәландыру емдеу нәтижелеріне байланысты

76-тармақтың 1) немесе 2) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

76-тармақтың 3) тармақшасына:

қынап қабырғаларының шамалы төмендеуі;

ауырсыну синдромынсыз және жақын орналасқан мүшелер функцияларының бұзылуынсыз кіші жамбас аймағында тыртықты және жабысқақтық үдерістері;

хирургиялық емдеуді қажет етпейтін сүт безінің қатерсіз дисплазиясы;

меноррагиялар, іш қату, сегізкөз аймағында және іштің төменгі жағының ауруы қоса болатын жатырдың дұрыс орналаспауы жатады.

Функциясы бұзылмай жатырдың дұрыс орналаспауы осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға түсуге кедергі болмайды.

77-тармақ. Бұл тармақтың анабездік-етеккір функциясының бұзылуын (аменореяны, меноррагияны, метроррагияны, гипоменореяны, альгодисменореяны) көздейді.

77-тармақтың 1) тармақшасына:

анемияға әкелетін органикалық жағынан негізсіз тұрақты қан кетулер;

айқын көрінген вазомоторлы, эмоциональды-вегетативтік бұзушылықтармен, урогенитальдік бұзушылықтармен, тері және оның қосалқыларының зақымдануымен ілесетін ауыр деңгейдегі климактериялық синдром жатады.

77-тармақтың 2) тармақшасына олигоменореямен, аменореямен (операциядан кейінгі емес) белгіленетін, соның ішінде Штейн – Левенталь синдромы кезінде анабездік-етеккір функцияларының бұзылуы;

Климактериялық синдромның клиникалық көріністері болған кездегі жатырдың және аналық бездің болмауы жатады.

Жұмыс қабілеттілігін едәуір нашарлататын ауырлығы орташа деңгейдегі климактериялық синдром.

77-тармақтың 3) тармақшасына жалпы қанағаттанарлық даму кезінде жыныс инфантилизмі, бедеулік жатады.

Жұмыс қабілеттілігін төмендетпейтін және бар науқастанулардың ағымын күшейтпейтін климактериялық синдромның жеңіл түрлері осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды.

78-тармақ. Жіті науқастанудан немесе созылмалы науқастанудың асқынуынан немесе хирургиялық емдегеннен кейін несеп-жыныс жүйесінің функционалдық тұрғыдан уақытша бұзылуы.

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген, мерзімді әскери қызметке шақырылған, келісімшарт бойынша әскери қызметке кірген, ӘОО-ға түскен кезде азаматтар, егер оларда бүйректердің жіті қабыну науқастануларына шалдыққаннан кейін несебінде патологиялық өзгерістер сақталса, 12 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

Жіті диффузды гломерулонефритке шалдыққан мерзімді қызмет әскери қызметшілері бағандар бойынша талаптардың 71-тармағы бойынша куәландырылады.

Кеілісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды тек жіті пиелонефриттердің созылған асқынған ағымы кезінде жіті гломерулонефриттерден кейін, сондай-ақ әйел жыныс мүшелерінің (бартолинит, вульвит, кольпит, эндометрит, аднексит) жіті (емдеу мерзімі 2 айдан аспайтын) қабыну науқастануларынан кейін, операциялық емдеуден кейін шығарылады.

Бүйректердің жіті қабыну науқастануынан кейін бүйрек функциясының бұзылуы және несепте патологиялық өзгерістер туралы деректер болмаған кезде куәландырылушылар әскери қызметке жарамды деп танылады. Созылмалы нефриттің (пиелонефриттің) болуы немесе болмауы туралы түпкілікті сараптамалық шешім стационарлық жағдайда қайта тексеруден кейін шығарылады және бір немесе екі кезеңде жүргізіледі.

16-тарау. Жүктілік, бала туу және бала туудан кейінгі кезең

79-тармақ. Жүктілік, бала туу және бала туудан кейінгі кезең.

Жеңіл және орта дәрежелі ауыртпалықтағы жүктілік токсикозы кезінде босатуды беру, ал ауыр дәрежелі ауыртпалықта науқастануы бойынша демалыс беру қажеттігі туралы қорытынды шығарылады.

Жүктіліктің тоқтатылуына қатер төнген кезде науқастануы бойынша демалыс беру қажеттігі туралы қорытынды стационарлық емделуден кейін шығарылады. Әскери қызметші әйелдер оларда жүктілік белгіленген кезде РЗ, ИСК, ЗОҚ, ЭМӨ көздерімен, лазерлік сәулеленумен қызметке уақытша жарамсыз деп танылады.

Дәрігер (акушер-гинеколог) жүктілікті белгілеген сәттен бастап декреттік бала туу демалысының мерзіміне дейін (жүктіліктің 30 аптасы) саптық және дене даярлығынан, тәуліктік нарядтардан және далалық сабақтардан босатылады.

Әскери қызметші әйелдерге жүктілік мерзімі 12 (он екі) апта болған кезде жабдықсыз еркін әскери киім нысанын және қыспайтын төмен өкшелі аяқ киім киюге рұқсат етіледі.

17-тарау. Туа біткен кемістіктер (даму кемістіктері), өзгерістер мен хромосомды бұзылулар

80-тармақ. Психикалық бұзушылықтардан, нерв жүйесі ауруларынан, көздің, көмейдің, трахеяның, тері және тері асты жасушаларының ауруларынан басқа, мүшелер мен жүйелердің туа біткен ауытқушылықтарын (даму кемістіктерін), пішінінің өзгерулері мен хромосомалық бұзылуларын көздейді, бұл кезде куәландыру бағандар бойынша талаптардың сәйкес тармақтары бойынша жүргізіледі.

Тармақ дамудың туа біткен кемістіктері мен ауытқушылықтарын емдеу мүмкіндігі жоқ болған кезде, емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанарлықсыз нәтижелері жағдайларында қолданылады.

80-тармақтың 1) тармақшасына:

айқын көрінген клиникалық көріністермен және функциялардың күрт бұзылуымен беттің, мойынның, құлақтың туа біткен ауытқушылықтары (даму кемістіктері), (құлақ жарғағының, евстахиев түтігінің және т.б. болмауы);

СЖӘ І-ІV ФС болған кездегі (жүрек камералары мен қосылған жерінің, жүрек жүрекшеаралықтардың, қақпашалары және т.б.) және ірі қан тамырларының (аортаның стенозы, аплазиясы, аневризмасы, өкпе артериясының, қуыс көктамырдың және т.б.) жүректің аралас немесе үйлескен туа біткен кемістіктері;

СЖӘ ІІ-ІV ФС болған кезде жүректің немесе ірі қан тамырларының оқшауланған туа біткен ақаулары (аортаның тарылуы, өкпе артериясының тарылуы, сол жақ атриовентрикулярлық қуыстың тарылуы, аорталы (қосжармалы) қақпақшаның жеткіліксіздігі, аорталы қақпақша жармасының ілінуі, бикуспидальды аорталы қақпақша, миксоматоз, жүрекше аралық бөгелістің, қарынша аралық бөгелістің немесе Вальсальва синусының аневризмасы, қан регургитациясымен қақпақша жармаларының фенестрациясы, Боталлов түтіктерінің өспеуі, жүрекше аралық және қарынша аралық бөгелістің кемістігі және т.б.;

ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен тыныс алу мүшелерінің туа біткен ақаулары (даму кемістіктері);

айқын көрінген клиникалық көріністермен және функциялардың күрт бұзылуымен ас қорыту мүшелерінің туа біткен ауытқушылықтары, ерін мен таңдай саңылаулары;

жыныс мүшелерінің туа біткен кемістіктері (даму кемістіктері) (жыныс мүшесінің болмауы, қынап атрезиясы), жыныстың екі ұштылығы және жалған қосжыныстылық;

қалған бір бүйрек функциясының бұзылуы кезінде, оның айқын көрінісінің деңгейіне қарамастан болатын бір бүйректің агенезиясы (болмауы);

БСА 4-5-сатылы көріністері бар бүйректің кистозды ауруы (поликистоз, бір жақты мультикистоз, дисплазиялар және т.б.);

екі бүйректің жамбастық, мықындық дистопиясы;

ІІІ сатыдағы туа біткен гидронефроз;

ІІІ сатыдағы таға тәрізді бүйрек;

деңгейі бойынша ІІІ дәрежелі АГ-ға сәйкес келетін және (немесе) бөлу функциясының елеулі бұзылуымен симптоматикалық артериалды гипертензиямен бүйректің және (немесе) бүйрек тамырларының (ангиография мәліметтерімен расталған) және (немесе) зәрағардың ауытқушылықтары;

зәр шығару функцияларының елеулі бұзылуы бар қуықтың ауытқушылықтары;

айқын көрінген өзгерістерімен, функциялардың елеулі бұзылуларымен бассүйектің, беттің және жақтың туа біткен пішіндерінің өзгерулері (жаншылған бет, долихоцефалия, краниосиностоз және т.б.);

ІІІ сатылы тыныс алу жеткіліксіздігімен рестриктивті тип бойынша омыртқаның, төстің туа біткен деформациялары (ауытқушылықтары) (қабысыңқы немесе ішке кіріп кеткен кеуде, бүкірлік, қисық және т.б.);

жамбас-мықын буындарындағы қозғалысты елеулі шектеумен ұласатын мықын мен жамбастың туа біткен өзгерулері;

8 см астам аяқ-қолдардың қысқаруымен сүйек пішінінің өзгерулері;

аяқ-қол сегменттерінің болмауы;

туа біткен остеохондроидисплазиялар (остеопетроз және т.б.);

мүше анатомияларын және (немесе) оның функцияларының бұзылуымен бірнеше жүйелерді жанап өтетін (Элерс-Данло синдромы, Марфан синдромы және т.б.)туа біткен ауытқушылықтар синдромдары және сүйек-бұлшықет жүйесінің басқа да туа біткен ауытқушылықтары (даму кемістіктері) жатады.

80-тармақтың 2) тармақшасына:

бір жақтағы құлақ жарғағының болмауы немесе бір жақтан немесе екі жақтан да құлақ жарғағын көріксіздендіретін өзгеруі;

СЖӘ болмаған кезде жүректің және ірі қан тамырларының (аортаның, өкпе артериясының) туа біткен аралас немесе жанама ақаулары;

СЖӘ І ФС болған кезде жүректің оқшауланған туа біткен ақаулары;

жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының ІІІ дәрежелі пролапсы (9 мм астам), жүрек іші гемодинамикасының бұзылуымен жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының ІІ дәрежелі пролапсы (6-8,9 мм), сондай-ақ жармалардың миксоматозды дегенерациясымен асқынған қақпақшалар пролапсы;

бағандар бойынша талаптардың 42-тармағының 1), 2) 3) тармақшаларында көрсетілген асқазанның диастолиялық функциясының бұзылуы (ЭхоКГ нәтижелері бойынша) және (немесе) жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылуы қоса болатын сол (оң) жақ қарынша қуысының геометриясын өзгертетін жүректің кіші кемістіктері (қарыншалардың артық трабекулярлығы) немесе олардың жанамаласуы;

ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен тыныс алу мүшелерінің туа біткен ақаулары (даму кемістіктері);

функциялардың шамалы бұзылуымен ас қорыту мүшелерінің туа біткен ауытқушылықтары (даму кемістіктері);

туғаннан атабездердің болмауы;

ұма немесе шатаралық гипоспадия, толықтай (тотальды) эписпадия;

қалған бүйректің қалыпты функциясы кезінде бір бүйректің агенезиясы;

3-сатылы БСА көріністерімен бүйректің кистозды ауруы;

І – ІІ сатылы туа біткен гидронефроз;

І – ІІ сатылы таға тәрізді бүйрек;

деңгейі бойынша ІІ дәрежелі АГ-ға сәйкес симптоматикалық артериялық гипертензиямен бүйрек және (немесе) бүйрек тамырларының немесе зәрағардың кемістігі;

зәр бөлу функциясының орташа бұзылуымен несепағардың немесе қуықтың кемістігі;

бүйректің біржақты жамбастық, мықындық дистопиясы;

функциясының орташа бұзылуымен тұрақты немесе баяу үдемелі өзгерістер болған кезде бассүйек дамуының ақаулары мен кемістіктері (краниостеноз, платибазия, базиллярлы импрессиялар, макро немесе микроцефалия);

кеуде қуысының өзгеруімен және рестриктивті типі бойынша ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен омыртқаның, кеуде қуысының туа біткен қисаюлары (кемістіктері);

жамбас-мықын буындарында қозғалысты орташа шектеу қоса болатын жамбас пен мықынныңтуа біткен өзгерулері;

аяқтың 5-8 см дейін қысқаруымен деформациясы;

ортан жілік ішкі айдаршығының шығыңқы жерінің арасы 20 см астам аяқтардың О тәрізді қисаюы немесе жіліншік-тобық арасы 15 см астам Х тәрізді қисықтығы жатады;

80-тармақтың 3) тармақшасына:

І – ІІ дәрежелі екі жақты микротия;

екінші құлаққа сыбырлап сөйлеуді 3 м астам қашықтықта қабылдау кезінде есту жолының атрезиясы;

СЖӘ болмаған кезде оқшауланған туа біткен жүрек ақаулары;

СЖӘ белгілерінсіз жүрек қалқаларының ақауларын шеттету бойынша табысты жасалған операцияның салдары;

жүрек іші гемодинамикасының бұзылуынсыз жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының ІІ дәрежелі пролапсы (6 – 8, 9 мм);

ІІ дәрежелі және одан астам регургитациямен жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы (3 – 5, 9 мм дейін);

сол (оң) жақ қарынша қуысының геометриясын өзгертетін және ЭЕМ нәтижелері бойынша орындалған жүктеме қуатының төмендеуі қоса болатын жүректің шағын кемістіктері немесе олардың жанамаласуы;

І дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен тыныс алу мүшелерінің туа біткен ақаулары;

функциялардың шамалы бұзылуымен ас қорыту мүшелерінің туа біткен ақаулары (даму кемістіктері);

жыныс мүшесінің эписпадиясы;

іш қуысында, шап арналарында немесе олардың сыртқы саңылауларында аналық бездің тұрып қалуы;

іш қуысында бір еннің тұрып қалуы;

эндокринді бұзылулар болған кезде бір атабездің туа біте болмауы немесе еннің (атабездің) гипоплазиясы;

деңгейі бойынша І дәрежелі АГ-ға сәйкес симптоматикалық артериялық гипертензиямен бүйрек және (немесе) бүйрек тамырларының кемістігі;

зәр бөлу функциясының шамалы бұзылуымен немесе 1 – 2-сатылы БСА көріністері болған кездегі қуық жүйесінің (бүйректі, зәрағарды толығымен алып тастау және т.б.) туа біткен ауытқушылықтары (даму кемістіктері);

бүйрек функциясының шамалы бұзылуымен бүйректің жекелеген солитарлы кисталары;

бүйрек функциясының шамалы бұзылуымен бүйректің белдік дистопиясы;

функциясының шамалы бұзылуымен тұрақты өзгерістер кезінде бассүйек дамуының ақаулары мен кемістіктері;

І дәрежелі сыртқы тыныс алу функциясының бұзылуымен кеуде қуысының деформациясы;

аяқталған үдеріспен және шамалы клиникалық белгілерімен остеохондродисплазиялар (қалыпты дене жүктемесі кезінде функция шамалы зардап шегеді);

аяғының 2-5 см дейін қысқаруымен сүйектердің деформациясы;

ортан жілік ішкі айдаршығының 10 – 20 см дейін шығыңқы жерінің аралығы кезінде аяқтың О тәрізді немесе 10 – 15 см дейін ішкі жіліншік тобық аралығы кезінде Х тәрізді қисаюы;

құйымшақты бірнеше рет (үш және одан көп рет) радикалды хирургиялық емдегеннен кейін қайталанатын дермоидты кисталар жатады.

80-тармақтың 4) тармақшасына:

І, ІІ дәрежелі бір жақты микротия;

бағандар бойынша талаптардың 42-тармағының 1), 2), 3) тармақшаларында көрсетілген қос жармалы қақпақшаның пролапсы кезінде отбасылық жағдайларсыз, алдағы эмболия жағдайларынсыз, жүректің ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылуынсыз І дәрежелі регургитациямен жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы (3 – 5,9 мм дейін);

жүрек іші гемодинамикасының бұзылуынсыз жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының І дәрежелі пролапсы (3 – 5,9 мм дейін);

сол (оң) жақ қарынша қуысының геометриясын өзгертпейтін, бірақ ЭЕМ нәтижелері бойынша орындалған жүктеме қуатының төмендеуі қоса болатын жүректің кіші кемістіктері немесе олардың жанамаласуы;

эндокриндік бұзылулар болмағанда шап арнасында немесе олардың сыртқы саңылауларында бір еннің тұрып қалуы;

жалғыз аталық бездің сақтаулы қызметі кезіндегі бір аталық бездің туа біткен болмауы;

функцияларының бұзылуынсыз бүйректердің (бүйректердің және олардың элементтерінің толық емес қосарлануы), несепағардың және қуықтың туа біткен ақаулары;

бүйрек функцияларының бұзылуынсыз солитарлы бірлі-жарым ұсақ (диаметрі 20 мм дейін) кисталар;

функциясының бұзылуынсыз бассүйек дамуының ақаулары мен кемістіктері;

қолдың 5 см дейін және аяқтың 2 см дейін қысқаруымен сүйек деформациясы жатады.

Жалғамалы тіннің тұқым қуалаушылық бұзылуының жіктемесі белгісі ретінде регургитациямен немесе регургитациясыз жүректің қос жармалы немесе басқа да қақпақшаларының пролапсы айқындалған кезде (толық емес остеогенезді және басқа да Марфан, Элерс – Данло синдромы) куәландыру негізгі науқастануы бойынша жүргізіледі.

Қос жармалы қақпақшаның пролапсы кезінде зерттеу хаттамасы бойынша хордалардың сырылуы аймағынан тыс ортаңғы бөлігінде диастола фазасын айқындау қажет қақпақша жармасының жуандығын бағалау міндетті болып табылады. Жарма жуандығының 2 мм астам ұлғаюы патологиялық өзгерістер (миксоматоз) туралы куәландырады.

Қос жармалы және трикуспидальды регургитация дәрежесін бағалауды пациенттің анатомиялық ерекшеліктеріне байланысты жүрекшелердің түрлі өлшемдерін ескере отырып жүргізу және жүрекше қуысын шартты түрде 4 бөлікке бөліп және бөлінгенге сәйкес регургитацияның 4-дәрежесін (1-дәреже – жүрек қуысының 1/4 тереңдігіне регургитация, 2-дәреже – жүрек қуысының

1/2 тереңдігіне регургитация, 3-дәреже – жүрек қуысының 3/4 тереңдігіне регургитация, 4-дәреже – жүрек қуысының толықтай тереңдігіне регургитация) айқындай отырып, жүрек қуысына регургитациялық ағымның өту тереңдігі бойынша айқындау қажет.

ЭхоКГ-тексеру хаттамасына ілініп тұру және (немесе) регургитацияның айқындалған дәрежесін растайтын графикалық бейне міндетті түрде қоса беріледі. ЭхоКГ-тексеру хаттамасы ультрадыбысты (функционалдық) диагностика дәрігерінің қолымен расталады.

Жүрек іші гемодинамикасының бұзылуы деп І дәрежелі және одан астам тұрақты регургитация саналады. Қақпақша алды (ең төменгі) регургитация І дәрежелі регургитацияға жатады.

Өкпе гипертензиясы болмаған кезде өкпе артериясы қақпақшасында, қақпақша жармаларының органикалық өзгерістері болмаған кезде трикуспидальды, қос жармалы қақпақшада осы қақпақшалардың жармаларының ілініп тұруынсыз, осы қақпақшалардың ақауларынсыз, жүрек қуыстарының өлшемдері мен геометрияларының бұзылуынсыз, ырғақ пен өткізгіштіктің бұзылуынсыз, ВЭМ нәтижелері бойынша орындалған жүктеме күшінің төмендеуі қоса болмайтын І дәрежелі регургитация функционалды болып саналады және осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды.

Аорталы қақпақшада І дәрежелі регургитация анықталған кезде оны қалған көрсеткіштерге қарамастан аорталы қақпақшаның жеткіліксіздігі ретінде бағалау қажет.

Сол (оң) жақ қарыншаның геометриясын өзгертпейтін және ВЭМ нәтижелері бойынша орындалған жүктеме күшінің төмендеуі қоса болмайтын жүректің кіші ақаулары және олардың жанамаласуы осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды.

Тыныштықта ЭКГ, жүктеме сынамалары деректері немесе ЭКГ тәуліктік мониторингі және (немесе) өңеш арқылы сол жақ жүрекшенің электрокардиостимуляциясы деректері бойынша жүрек ырғағының және (немесе) өткізгіштігінің бұзылуы қоса болатын жүректің шамалы ақауларын және олардың жанамаласуын диагностикалаған кезде медициналық куәландыру сонымен қатар бағандар бойынша талаптардың 42-тармағы бойынша жүргізіледі.

Еңбегінің бітпеуі салдарынан сүйек кемістіктері бағандар бойынша талаптардың 81-тармағы бойынша куәландырылады.

V бел омыртқасының сакрализациясы немесе І сегізкөздің люмбализациясы, аталған омыртқа иіндерінің бітпеуі, коронарлы жылғадағы гипоспадия осы тармақты қолдануға негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға түсуге кедергі келтірмейді.

18-тарау. Жарақаттанулар, уланулар және басқа да сыртқы факторлар әсер етуінің салдары

81-тармақ. ОНЖ органикалық зақымдану белгілерінсіз, бассүйектің жарақаттанудан кейінгі және операциядан кейінгі зақымдануларды (ақауларды) қамтиды.

81-тармақтың 1) тармақшасына:

бассүйек ішінде бөгде дененің болуымен байланысты ақаулар;

пластикалық материалмен ауыстырылған, бассүйек күмбезі сүйектерінің 40 см астам ақаулары;

пластикалық материалмен ауыстырылмаған, бассүйек күмбезі сүйектерінің 10 см астам ақаулары;

трансплантанттармен ауыстырылмаған, мертігуден, жарақаттанулардан кейінгі жақ-бет маңының кемістіктері мен бұзылуы;

жақ-самай буындарының анкилоздары;

төменгі жақтың жалған буындары; емдеуден тиімділік болмаған, оның ішінде хирургиялық немесе одан бас тартқан кезде бет-жақ сүйектерінің кескіндемелері жатады.

81-тармақтың 2) тармақшасына:

пластикалық материалмен ауыстырылған, бассүйек күмбезі сүйектерінің 40 см астам ақаулары;

пластикалық материалмен ауыстырылмаған, бассүйек күмбезі сүйектерінің 10 см астам ақаулары жатады.

81-тармақтың 3) тармақшасына орталық нерв жүйесінің функциялары бұзылмай күмбез сүйектерінің және (немесе) бассүйек түбінің сызықша сынықтары, ескі жаншылған сынықтары жатады.

Осы тармақшаға сонымен қатар тығыз дәнекерлі тін тыртығымен ауыстырылған, 6 шаршы см асатын бассүйек күмбезі сүйектерінің ақаулары да жатады.

Сүйек-пластикалық трепанация операциясынан кейін бассүйек күмбезінің кемістігі (аутосүйекпен, титанды тормен, сүйек цементімен және т.б.) пластикалық материалмен ауыстырылған бассүйектің кемістігіне жатады.

Диагностикалау немесе емдеу мақсатында жасалған диагностикалық фрезді қуыстар, жалғау-тін тыртығымен ауыстырылатын бассүйек күмбезінің кемістігіне сомаланады және пластикалық материалмен ауыстырылмаған болып айқындалады.

Бассүйек ақауының ауқымы компьютерлік томография (оның ішінде, үш өлшемді реконструкциялар бойынша) немесе краниография мәліметтері бойынша бағаланады;

Осы тармақта көрсетілмеген көзұяның сүйек қабырғаларында, бет-жақ маңының зақымданулары салдары бар адамдар бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша куәландырылады.

Әскери (арнаулы) оқу орындарына түсетін, кез келген өлшемдегі және оқшаулаудағы бассүйегі кемістіктері бар адамдар ӘОО-ға түсуге жарамсыз.

Сәтті нәтижемен ОНЖ-ның органикалық зақымдану белгілерінсіз жаншылған сипаттағы бассүйек күмбезі пластинкасының сыртқы-кортикалды зақымданулары кезінде ІІІ баған бойынша куәландырылушылардың әскери қызметке жарамдылық санаты науқастануы бойынша демалыстан кейін 3) тармақша бойынша анықталады, ал шыны тәріздес пластинканың зақымдануы кезінде операциялық емдеумен немесе онсыз шешім осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша қабылданады.

Жағымды нәтижемен ОНЖ органикалық зақымдану белгілерінсіз сызықты сипаттағы бассүйектің сынығы кезінде демалыстан кейін ІІІ бағаны бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылық санаты осы тармақтың 3) тармақшасы бойынша айқындалады.

82-тармақ. Тарма қомыртқаның, дене сүйектерінің, жоғарғы және төменгі аяқ-қолдың сынулары (жамбас, жауырын, бұғана, төссүйек, қабырғалар, тоқпанжілік,кәріжілік және шынтақсүйегінің, сан мойны және ортанжіліктің, үлкен жіліншік және жілік шыбығы сүйектерінің, басқа да түтік тәрізді сүйектердің сынықтары) және олардың салдарын енгізеді.

Жалған буындар болған кезде куәландырылатындарға операциялық емдеу ұсынылады. Әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытындыемдеу аяқталғаннан кейін оның нәтижелеріне байланысты шығарылады. Операциядан бас тартқан жағдайда медициналық куәландыру осы тармақтың 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

82-тармақтың 1) тармақшасына:

емдеу нәтижелеріне қарамастан, ІІ – ІІІ дәрежелі компрессиялы екі және көп омыртқа денелерінің көптеген терең тұрақсыз сынықтары;

кенеттен айқын көрінген деформациямен екі және одан көп омыртқа денелерінің жарықшақты (жарылғыш) сынықтары немесе жарықшақты (жарылғыш) сынықтардың салдары;

осы сегментте тұрақсыздықтың клиникалық синдромымен екі және одан көп омыртқа доғаларын алып тастағаннан кейінгі жай-күй (салдар);

омыртқаның айқын көрінген сколиоздық немесе кифоздық бұзылуымен омыртқа денелерінің көптеген сынықтарының бұрынғы салдары;

жамбас сақинасы тұтастығының өзгеруімен жамбас сүйектерінің дұрыс бітпеген көптеген тік сынықтары;

ортан жілік ұршығының орталық шығуы салдары (Lawrence J.S. және KeIIegren J.H. бойынша ІV рентгенологиялық сатыдағы жамбас-мықын буынының анкилозы немесе артрозы);

аяқ-қол функциясының елеулі бұзылуымен ұзын түтікше сүйектерінің асқынған сынықтары;

ұзын түтікше сүйектерінің жалған буындары жатады.

82-тармақтың 2) тармақшасына:

бір омыртқа денесінің жарықшақты (жарылғыш) сынықтары немесе жарықшақты (жарылғыш) сынықтардың салдары;

бір және (немесе) көп омыртқа денелерінің ІІ – ІІІ дәрежелі компрессиялы сынықтары және (немесе) бір және одан көп омыртқа доғаларының сынықтары;

айқын көрінген деформациямен бір және одан көп омыртқалардың ІІ – ІІІ дәрежелі компрессиялы сынықтарының салдары;

омыртқалардың сынықты-шығулары;

І және (немесе) ІІ мойын омыртқаларының сынықтары;

ІІ мойын омыртқасы тісінің сынығы;

дегенеративті өзгерістердің үдеуімен бір және одан жоғары деңгейлерде омыртқа аралық дискілердің жарықтарын алып тастау салдары;

осы сегментте тұрақсыздықтың клиникалық синдромынсыз екі және одан көп омыртқа доғаларын алып тастау салдары;

реконструктивті операцияны (транспедикулярлы бекіту, артқы пластиналармен, қапсырмалармен бекіту және т.б. бекіту), спондило және корпородезді пайдалана отырып, омыртқа денелерінің сынықтары, шығулары және сынықты-шығулары салдары (ІІІ баған бойынша куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылық санаты омыртқа функциясына байланысты осы тармақтың 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша алдыңғы сүйектік бөгеліс қалыптасқан соң немесе сынық біткен соң айқындалады);

емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері кезінде жамбас сақинасы тұтастығының бұзылуымен жамбас сүйектерінің біржақты сынықтарының салдары;

функциясының орташа бұзылуымен ортан жілік ұршығының орталық шығуы салдары;

емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері кезінде жамбас мойнының сынықтары;

аяқ-қол функциясының орташа бұзылуымен ұзын түтікше сүйектерінің асқынған сынықтары жатады.

82-тармақтың 3) тармақшасына:

І дәрежелі компрессиялы омыртқа денелерінің компрессиялы сынықтары және шамалы ауырсыну синдромымен және омыртқалардың ІІ дәрежелі кифоздық бұзылуымен олардың салдары;

омыртқа денелерінің жоғарғы және (немесе) төменгі "рентген бұрыштарының" сынықтары;

бір немесе одан көп бел немесе мойын немесе үш және одан көп кеуде омыртқалары буынды өскіндерінің бір және (немесе) екі жақты сынықтары;

функциясының бұзылуына қарамастан бір омыртқа доғасының сынықтары;

бір немесе одан көп омыртқа денесінің І дәрежелі компрессиялы сынықтары салдары;

дегенеративті өзгерістердің үдеуінсіз бір және одан жоғары деңгейлерде омыртқа аралық дискілердің жарықтарын алып тастау салдары;

ауырсыну синдромымен және деформациямен құйымшақ сынықтары;

оларды алып тастаудан бас тартқан кезде сынықтардан немесе түзететін остеотомиядан кейін алынбаған пластиналар, интрамедуллярлы штифттер, болттар-тартқыштар және басқа да металл құрастырғыштар (бірлі-жарым шуруптардан, сымдар, біздерден, микровинттерден және микропластиналардан басқа);

емделгеннен кейін омыртқа функциясының шамалы бұзылуы және ауырсыну синдромы болған кезде омыртқа доғаларының, өскіндерінің сынықтары салдары;

мойын омыртқаларының асқынбаған шығулары;

жамбас-мықын буыны функциясының шамалы бұзылуы кезінде остеосинтезді қолдана отырып жамбас мойнының сынықтары;

аяқ-қол функциясының шамалы бұзылуымен ұзын түтікше сүйектерінің асқынған сынықтары жатады.

82-тармақтың 4) тармақшасына:

жарықшақты және (немесе) 1 – 2 көлденең омыртқалардың сынықтарының салдары;

омыртқа функцияларының бұзылуынсыз және пішінін өзгертпеген омыртқа денесінің компрессиялық сынығының салдары;

алынып тасталмаған жекешелеген шұрыптар, сымдар, спицалар, шағын бұрандалар мен кішкене пластиналар жатады.

Сәтті нәтижемен омыртқа денелерінің, доғаларының, буын өскіндерінің сынуларынан, омыртқа аралық дискілерінің жарықтарын алып тастағаннан кейін ІІІ баған бойынша куәландырылушылар үшін талаптардың 86-тармағы қолданылады.

Жамбас сақинасының бұзылуынсыз өсіп біткен оқшауланған жамбас сүйектерінің жекелеген сынықтары осы тармақты қолдану үшін негіздеме болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, ӘОО-ға түсуге кедергі келтірмейді.

83-тармақ. Кеуде, ішперде қуысы және жамбас ішкі мүшелерінің жарақаттары (жарақаттық пневмо және гемоторакс, жүректің, өкпенің, асқазан-ішек жолдарының, бауырдың, көк бауырдың, бүйректің, жамбас мүшелерінің, ішперде қуысының басқа да мүшелерінің жарақаты, көптеген ауыр жарақаттар) және олардың салдары;

83-тармақтың 1) тармақшасына мынадай жараланулардың және жарақаттанулардың жай-күйі мен салдары:

ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен бронх-өкпе аппаратының; жүрекқаптың жалпы бітелуі;

жүректің немесе аортаның кеңеюі;

функцияларының бұзылуымен байланыссыз жүре пайда болған өңеш-көмей немесе өңеш-бронх жыланкөздері;

олардың функцияларының орташа бұзылуымен (екі және одан көп) мүшелер полижарақаттарының салдары;

өңешті, асқазанды резекциялау немесе асқазан-ішек сағаларын салу, ас қорыту функциясының елеулі бұзылуымен (емделмейтін демпинг-синдром, қатты іш өтулер) немесе тамақтанудың айқын көрінген төмендеуімен (ИМТ 18,5) ашішекті (кемінде 1,5 м) немесе тоқішекті (кемінде 30 см) резекциялау);

билиодигестивті анастомоздарды салу;

емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелерінде өтті немесе панкреатитті жыланкөздер;

бауыр бөлігін немесе ұйқы безі бөлігін резекциялау;

қалған бүйрек функциясының бұзылуы болған кезде оның айқын көріну дәрежесімен байланыссыз бір бүйректің болмауы;

шаттың толық жыртылуы (жыртылу – шат бұлшықетінің тұтастығы толық бұзылған және олар тікішектің қабырғасына өтетін тыртықты тінмен алмастырылған, анус үңірейген және дұрыс келбеті жоқ);

жыныс мүшесінің болмауы жатады.

ІІ, ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі кезінде өкпе түбінде, жүректе немесе ірі қан тамырлары жанында орналасқан бөтен зат болған кезде асқыну немесе функционалдық тұрғыдан бұзылудың болуына қарамастан әскерге шақыру учаскелеріне тіркелген, мерзімді әскери қызметке шақырылған кезде азаматтар және мерзімді қызмет әскери қызметшілері 1) тармақша бойынша куәландырылады. ІІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілердің әскери қызметке жарамдылық санаты осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша айқындалады.

Жүректі, үлпершекті жаралау салдары, ірі қан тамырлары маңындағы аралықта бөтен денелерді операциялық алып тастаған кезде куәландырылатындардың әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды СЖӘ-ның айқын көріну дәрежесіне, жүрек іші гемодинамикасының ырғағы мен өткізгіштігінің болуына және айқын көріну дәрежесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 42-тармағы бойынша айқындалады. Тыныс алу жеткіліксіздігі болған кезде бағандар бойынша талаптардың 51-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша шығарылады. Бұл ретте бір уақытта осы тармақ қолданылады.

83-тармақтың 2) тармақшасына мынадай жараланулар мен жарақаттанулар салдары мен жай-күйі:

ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен бронх-өкпе аппаратының;

тыныс алу жеткіліксіздігі дәрежесімен байланыссыз өкпенің болмауы;

асқазанды, ашішекті (кемінде 1 м) немесе тоқішекті (кемінде 20 м) резекциялау, сирек демпинг-синдром (тұрақсыз нәжіс, тамақтанудың орташа төмендеуі) белгілерімен асқазан-ішек сағасын таңу;

көкбауырдың болмауы;

қалған бүйректің қалыпты функциясы кезінде бүйректің болмауы жатады.

83-тармақтың 3) тармақшасына функциясының шамалы бұзылуымен хирургиялық науқастанулардан кейінгі жай-күй, кеуде және ішперде қуысы мүшелерін операциялық емдеу, жаралану немесе жарақаттану салдары жатады.

Осы тармақшаға сонымен қатар жараланулар, жарақаттанулар салдарынан көкбауырды алып тастаудан соң оның болмауы да жатады.

Жараланудан, жарақаттанудан соң немесе донорлық мақсатта бауырдың бір бөлігін немесе ұйқыбездің бір бөлігін кескеннен кейін функциялардың бұзылуына қарай куәландыру осы тармақтың 1), 2), 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

83-тармақтың 4) тармақшасына (І бағаны бойынша куәландырылатындар үшін жаралану немесе жарақат алғаннан бастап 6 айдан ерте емес) сауығу нәтижесімен қан кетуді тоқтату, пневмо немесе гемотораксты жою, ішек, асқазан, бауыр жараларын тігу мақсатында, тыныс алу жеткіліксіздігінсіз, торакотомия немесе лапаротомиясыз өкпені типтік емес резекциялаудан кейінгі жай-күй жатады.

Әскери қызметшілерге қатысты тыныс алу жеткіліксіздігінсіз өкпені типтік емес резекциялаудан кейін стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін бағандар бойынша талаптардың 53-тармағы бойынша науқастануы бойынша демалыс беру қажеттігі туралы қорытынды шығарылады.

Бағандар бойынша талаптардың 83-тармағы бойынша, сондай-ақ қабыну науқастанулары мен кемістігін операциялық емдеу салдары бар адамдар куәландырылады.

84-тармақ. Тері және тері асты жасушалары жарақаттарының салдары.

84-тармақтың 1) тармақшасына:

буындардың қимылын елеулі шектейтін немесе стандартты әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе жабдықтарды киюді қиындататын немесе кедергі келтіретін емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде ойықжара немесе жеңіл жараланатын және жиі ойықжара болатын, жақын жатқан тіндермен жалғастырылған мойын, дене және аяқ-қол маңындағы массивті келлоидті, гипертрофиялық тыртықтар;

тері беті маңының 20 және көп пайыз терең күюден кейінгі жай-күй немесе бүйрек амилоидозымен асқынуы жатады.

84-тармақтың 2) тармақшасына:

буынның қозғалысын орташа шектейтін немесе стандартты киім нысанын, аяқ киімді немесе жабдықтарды киюге елеулі кедергі келтіретін ойықжара келлоидты және гипертрофиялық тыртықтар, сондай-ақ емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде беттің көріксізденуі;

аяқ терісі бетінің 50 және көп пайыз терең күю салдары жатады.

84-тармақтың 3) тармақшасына:

буынның қозғалысын шамалы шектейтін немесе стандартты әскери киім нысанын, аяқ киімді немесе жабдықтарды киюге шамалы кедергі келтіретін, ұзақ жүргенде және денеге басқа да күш салғанда білінбейтін эластикалық тыртықтар;

қол терісінің 70 пайыздан көп бөлігін пластикалаумен терең күю салдары жатады.

Буындардағы қозғалыс көлемін бағалау кезінде бағандар бойынша талаптарға 10-қосымшасы басшылыққа алынады.

Сәтсіз хирургиялық емдегеннен кейін каузалгия құбылыстарымен тыртықтар болған кезде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды бағандар бойынша талаптардың 26-тармағы бойынша шығарылады.

Көзді, қолды немесе табанды зақымдаумен күю және үсу салдары бар адамдар бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша куәландырылады.

Стандартты әскери киім үлгісін, аяқ киімді және керек-жарақтарды киіп жүруге қиындық тудырмайтын, буынның қозғалысын шектемейтін және жақын жатқан мүшелер мен жүйелердің функцияларын бұзбайтын эластикалы тыртықтардың, соның ішінде отадан кейінгі тыртықтардың болуы бағандар бойынша талаптардың тармақтарын қолдануға негіздеме болып табылмайды.

85-тармақ. Тармақ дәрілік заттармен, ЗОҚ-мен, басқа уытты заттармен, ЭМӨ-ның өткір немесе созылмалы әсер етуімен, лазерлік сәулеленумен, иондаушы сәулеленумен улану салдарын, басқа да сыртқы факторлармен улануды және себептерін, аллергиялық реакцияларды көздейді. Медициналық куәландыру стационарлық жағдайларда емделу аяқталғаннан кейін жүргізіледі.

Сәулелену ауруына шалдыққан әскери қызметшілерді медициналық куәландыру кезінде қан құрамындағы перифериялық өзгерістер ғана емес, сонымен бірге аурудың басқа да клиникалық белгілері ескеріледі.

І дәрежелі сәулелену ауруының шамалы қалдықты құбылыстары болған кезде мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерді, ал ІІ дәрежелі сәулелену ауруына шалдыққаннан кейін келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерді медициналық куәландыру 85-тармақтың 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Қандай да бір салдарсыз өткір сәулелену ауруына шалдыққан адамдар 85-тармақтың 3) тармақшасы бойынша куәландырылады және РЗ-мен, ИСК-мен қызметке (жұмысқа) жарамсыз деп танылады.

РЗ, ИСК-мен жұмыс істейтін және жылдық шекті дозадан 5 есе артық сәулеленуге шалдыққан әскери қызметшілер стационарлық тексерілуге жіберіледі.

Сәулелену ауруының белгілері болмаған кезде мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер РЗ-мен және ИСК-мен қызметке (жұмысқа) 3) тармақша бойынша жарамсыз деп танылады, ал келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің жарамдылығы дербес айқындалады.

ІІ-ІІІ дәрежелі ЭМӨ созылмалы әсер етуі синдромы қайталанған кезде аурудың сәтті нәтижесі кезінде әскери қызметшілер ЭМӨ көздерімен жұмысқа жарамсыз деп танылады.

Әскери қызметшілердің жабдықталым нормалары бойынша негізгі тағамдарға клиникалық белгілері бар тамақ аллергиясына шалдыққан адамдар (стационарлық жағдайларда медициналық тексеру нәтижелерімен расталған) осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша куәландырылады. Басқа да аллергиялық науқастанулар кезінде (бөртпе, поллиноз, аллергиялық риниттер, дерматиттер) медициналық куәландыру зақымданған мүше немесе жүйе функциясының жай-күйіне байланысты бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

Қатты уланулардан, токсикологиялық-аллергиялық әсер етулерден, жіті аллергиялық науқастанулардан (анафилактикалық шок, сарысу ауруы, Лайел, Стивенсон – Джонсон синдромы, Квинке ісінуі), басқа да сыртқы себептердің әсер етуінен кейін әскери қызметке және әскери-есептік мамандық бойынша қызметке жарамдылық санаты науқастанудың нәтижесіне және зақымданған мүшелер немесе жүйелер функциясына байланысты бағандар бойынша талаптардың тиісті тармақтары бойынша айқындалады.

86-тармақ. Буындардың жіті қабыну науқастануларына шалдыққан талаптардың І бағаны бойынша куәландырылатындар және мерзімді әскери қызметке шақыру, ӘОО-ға, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіру кезінде азаматтар емдеу аяқталғаннан кейін 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Буындардың қабыну науқастануларының жіті түрлеріне шалдыққаннан кейін 6 ай ішінде қабыну белгілері болмаған кезде олар әскери қызметке жарамды деп танылады.

Әскери қызметшілерге науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін қабынудың клиникалық, зертханалық белгілері болмаған кезде дене жүктемесінен кейін буындарда орташа, өтпелі ауырсыну сезімдері сақталатын және әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін қалпына келтіру үшін бір ай және одан артық мерзім қажет болған жағдайларда шығарылады.

Әскери қызметшілерге науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды сүйектерге және буындарға, пластикаға немесе сіңір тендолизіне (қол және табан саусақтарынан басқа) операциядан кейін қозғалысты уақытша шектеу кезінде, сүйек сынғаннан кейін қатпаған сүйек мүйізгегі кезінде әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін қалпына келтіруге бір ай және одан артық мерзім қажет болған жағдайларда шығарылады.

Түтікше сүйектердің сынықтарын емдеудің тұрақты қанағаттанарлықсыз нәтижелері, салдары кезінде науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды шығарылмайды, ал әскери қызметке жарамдылығы туралы мәселе бағандар бойынша талаптардың 82-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша шешіледі.

Қолдың, табанның, сондай-ақ жіліншіктің майда сүйектері сынған кезде ІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілерге науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды шығарылмайды. Бұл жағдайларда емдеу аяқталғаннан кейін қажетті емдеу іс-шараларын көрсете отырып босату туралы қорытынды шығарылады.

І баған бойынша куәландырылатындарға қатысты ұзын түтікшелі сүйектің, жамбас сүйегінің, табан қоспасы сүйектерінің, табан сүйектерінің, өкше, топайсүйегінің, бұғананың, жауырынның, алақан сүйектерінің және білезіктің сынулары бітелгеннен кейін пластиналарды, интрамедуллярлы штифті, болттар-тартқыштарды және басқа да металл құрастырғыштарды (бірлі-жарым шуруптардан, сымдардан, біздерден, микровинттерден және микропластиналардан басқа) алып тастау бойынша операция жасау үшін алты айға әскери қызметке жарамсыздығы туралы қорытынды шығарылады. Операциядан бас тартқан кезде медициналық куәландыру бағандар бойынша талаптардың 82-тармағы бойынша жүргізіледі.

Жарықшақты және (немесе) бір-екі көлденең омыртқаның өсінділері сынғаннан, омыртқаларды соғып алудан, штифті, пластинканы немесе басқа да құрастырғыштарды алып тастағаннан кейін келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге қатысты қызметтік міндеттерінен босату қажеттігі туралы қорытынды шығарылады.

Майда сүйектердің асқынбаған стационарлық емдеуді қажет етпейтін жабық сынықтары кезінде келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерге науқастануы бойынша демалыс беру немесе босату қажеттігі туралы қорытынды шығара отырып амбулаторлық куәландыруға рұқсат етіледі.

Сүйек мүйізгегінің пайда болу белгілерінен кейін, тек гипспен таңуды қажет ететін, түтікше немесе басқа да сүйектердің асқынбаған жабық сынықтары кезінде ІІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметшілерге гипс таңғышын алғанға дейін амбулаторлық емделу үшін науқастануы бойынша демалыс беру немесе босату туралы қорытынды шығара отырып медициналық мекемеден шығарылады. ӘОО курсанттары мен тыңдаушылары емдеуді жалғастыру үшін ӘОО лазареттеріне, ал мерзімді әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерді әскери бөлімдердің медициналық пунктеріне, онда осы науқастардың болуы үшін жағдайлар болған кезде, госпиталь хирургінің (травматологының) кемінде айына бір рет міндетті тексеруімен орналастыру орынды. Емдеу аяқталғаннан кейін әскери қызметші ауруы бойынша демалыс алу (босатылу) үшін медициналық қайта куәландыруға жіберіледі.

Жақ сүйегінің және беттің жұмсақ тіндерінің жарақаттары салдарынан науқастануы бойынша демалыс беру туралы қорытынды шығаруға негіздеме сынықтардың баяу консолидациясы, хирургиялық немесе ортопедиялық емдеудің күрделі әдістерін қажет ететін тығыз тыртықтардың немесе сынықтардың болуы, сондай-ақ жарақаттар остеомиелиті бар сынықтар болып табылады.

Буындардағы қозғалыс көлемін бағалау кезінде бағандар бойынша талаптардың 5-қосымшасы басшылыққа алынады.

Жіті экзогенді әсер етуі мен уланудан кейін қалдықты құбылыстар кезінде талаптардың І бағаны бойынша куәландырылатындар 6 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Бұдан әрі олардың әскери қызметке жарамдылығы мүшелер мен жүйелер функцияларының қалпына келуі дәрежесіне байланысты бағандар бойынша талаптардың 85-тармағы бойынша айқындалады.

19-тарау. Басқа да аурулар

87-тармақтың. Жеткіліксіз дене дамуы.

Жақсы дене дамуымен және тамақтанумен, теңбе-тең дене бітімімен, дене салмағы кемінде 45 кг және бойы кемінде 150 см І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатындар әскери қызметке жарамды деп танылады.

Дене салмағы 45 кг аз және бойы 150 см төмен І баған бойынша куәландырылатындар эндокринологтың тексерілуіне жатады. Бұл адамдар 2) тармақша негізінде 12 айға әскери қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Сақталған жеткіліксіз дене дамуы болған кезде медициналық куәландыру осы тармақтың 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Бойы 160 см кем болу кезінде ІІ баған бойынша куәландырылатын әскери қызметке келісім шарт бойынша түсетіндер, ал 165 см кем болғанда – ІV баған бойынша куәландырылатындар осы тармақтың 2) тармақшасы бойынша келісімшарт бойынша әскери қызметке кіруге жарамсыз деп танылады.

88-тармақ. Азаматтарды әскерге шақыру учаскелеріне тіркеген және мерзімді әскери қызметке шақырған кезде, сондай-ақ энурезбен ауыратын әскери қызметшілерді тексеру мен емдеу стационарлық жағдайларда урологтың, невропатологтың, дерматовенерологтың, медициналық көрсеткіштер болған кезде психиатрдың қатысуымен жүргізіледі.

Бақылаулар мен тексерулер нәтижелері, сондай-ақ қорғаныс істері жөніндегі басқармалардан (бөлімдерден), әскери бөлімдерден алынған деректер түнгі зәрді ұстай алмаушылықтың (энурездің) болуын және емдеу тиімділігінің болмауын растайтын жағдайлар кезінде І – ІІ бағандар бойынша куәландырылатындар әскери қызметке жарамсыз деп танылады.

Егер түнгі зәрді ұстай алмаушылық (энурез) қандай да бір науқастанудың белгісі болып табылса, қорытынды негізгі науқастануды көздейтін бағандар бойынша талаптардың тармағы бойынша шығарылады.

89-тармақ. Сөйлеудің бұзылуы.

89-тармақтың 1) тармақшасына тыныс алудың бұзылуымен және невротикалық көріністермен болатын барлық сөйлеу аппаратын қамтитын кекештенудің (тұтығудың) жоғары дәрежесі, сондай-ақ сондай-ақ, сөзді түсініксіз қылатын сөйлеудің басқа да бұзылулары жатады.

89-тармақтың 2) тармақшасына І, ІІ бағандар бойынша куәландырылатындардағы сонымен қатар тұрақты, жүйелі ұзақ емделмейтін функционалдық тектегі афония жатады.

Кекештеніп (тұтығып) сөйлеу бұзылуы болған кезде куәландырылушы невропатологтың, психиатрдың, оториноларингологтың және логопедтің терең тексеруіне жатады. Әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды тексеру деректері және әскери бөлімнен, қорғаныс істері жөніндегі басқармадан (бөлімнен), әскери қызметке кіргенге дейін оқу орнынан немесе жұмысынан алынған және оның денсаулық жағдайын сипаттайтын құжаттарды мұқият зерделеу негізінде шығарылады.

Сөйлеу бұзылуының айқындылық дәрежесі әртүрлі жағдайларда сөйлеу функциясының жай-күйін қарқынды бақылау жолымен айқындалады және науқастанудың аса айқын көрінген сәттеріндегі жай-күйі бойынша бағаланады. Әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды куәландырылушының әскери қызмет міндеттерін орындау қабілетін ескере отырып шығарылады. Қолбасшылық мінездемесінің және куәландырылатынның әскери қызмет міндеттерін орындауда кекештену (тұтығу) қандай дәрежеде көрінетіні туралы нұсқамасының сараптамалық бағалауда елеулі маңызы бар.

Әскери қызмет өткеруге кедергі келтірмейтін жеңіл түрдегі кекештену (тұтығу) бөгеліп сөйлеу, сөйлемнің басында "кідіру", аз сөйлемнің (бір рет ауа шығаруда) басқа да сөздерді еркін айту немесе шамалы тоқталып, бірақ қайталаусыз айтуы болып табылады.

Егер мүшенің немесе мүше жүйелерінің науқастануы басқа мүшенің немесе мүше жүйесі қызметінің бұзылуына әкелетін жағдайда әскери қызметке жарамдылық санаты туралы сараптама қорытындысы кесте бойынша талаптардың тиісті тармақтарына сәйкес шығарылады.

Кесте бойынша талаптарда және диагностика мен емдеудің тиісті клиникалық хаттамаларында (бұдан әрі – клиникалық хаттамалар) келтірілген зерттеу әдістерінен басқа, азаматтарды тексеру кезінде анағұрлым ақпараттық әдістерді пайдалануға жол беріледі.

Осы талаптарда жазылмаған операциялық араласуларды қоса алғанда, науқастанулар, даму ауытқулары, жарақат салдарлары, уланулар және басқа да сыртқы факторлардың әсер етуі кезінде азаматтардың (әскери қызметшілердің) жарамдылық санаттарын айқындау халықаралық аурулар жіктемесіне сәйкес мүше немесе мүшелер жүйесі қызметінің бұзылуына байланысты кесте бойынша талаптардың тиісті тармақтарының тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Бағандар бойынша азаматтардың
(әскери қызметшілердің)
денсаулық жағдайының сәйкес
келуіне қойылатын талаптарға
2-қосымша

Бағандар бойынша азаматтардың (әскери қызметшілердің) денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын талаптарда және оларға түсініктемелерде қолданылған қысқартулар

1. АГ – артериялық гипертензия;

2. ӘДК – әскери-дәрігерлік комиссия;

3. АИВ – адам иммуналдық тапшылық вирусы;

4. АӨРА – асқазан-өңештік рефлюксті ауруы;

5. БФЭКТ – бір фотонды эмиссиялық компьютерлік томография;

6. БСЖ – бүйректің созылмалы ауруы;

7. ВЭМ – велоэргометрия;

8. ДСИ – дене салмағының индексі;

9. дптр – диоптрия;

10. ЖБМЖ – жабық бассүйек-ми жарақаты;

11. ЖИТС – жұқтырылған иммундық тапшылығы синдромы;

12. ЖЖЖСВД – жүректің және жүрек-қан тамырлары жүйесінің соматоформдық вегетативті дисфункциясы;

13. СЖЖ –созылмалы жүрек жеткіліксіздігі;

14. ЗОҚ – зымыран отындарының құрамдас бөлігі;

15. ИСК – иондаушы сәулелену көзі;

16. ИФТ–иммуноферменттік талдау;

17. кг – килограмм;

18. кг/м2 – шаршы метрге килограмм;

19. кгм/мин – килограммометр/минут;

20. КАЖҚнБА – клиникалық айқын жүрек-қан тамырлары немесе бүйрек аурулары;

21. КҮЕЖ– Кориолисті үдетудің еміс-еміс жиынтықталуы;

22. КҮҮЖ – Кориолисті үдетудің үздіксіз жиынтықталуы;

23. кПа – килоПаскаль;

24. КТ – компьютерлік томография;

25. ҚСА – қан тамырларының созылмалы аурулары;

26. м – метр;

27. мг – миллиграмм;

28. МЕТ – метаболизмдік эквивалент;

29. мкмоль/л – литрге микромоль;

30. мл – миллилитр;

31. МРТ – магнитті-резонансты томография;

32. НМЗ – нысана мүшелерін зақымдау;

33. ОДКК – орталықтандырылған дәрігерлік-консультативтік комиссия;

34. ОНЖ – орталық нерв жүйесі;

35. ӨЖТА – өкпенің жеделдетілген тыныс алу ауқымы;

36. ПТР – полемеразды тізбекті рекция;

37. ПЭТ – позитрондық-эмиссиялық томография;

38. РЗ – радиоактивті заттар;

39. РИ – реовазографиялық индекс;

40. СА-блокада – синоаурикулярлы блокада;

41. с.б.мм.– сынап бағанасымен миллиметр;

42. см – сантиметр;

43. су бағ.мм – су бағанының миллиметрі;

44. СС – сыбырлап сөйлеу;

45. ТҮЖ – тыныс шығарудың үдемелі жылдамдығы;

46. ТЖ – тыныс алу жеткіліксіздігі;

47. УДЗ – ультрадыбыстық зерттеу;

48. ФС – функционалдық сынып;

49. ШСЖ – шумақтық сүзілу жылдамдығы;

50. ш. см – шаршы сантиметр

51. ЭКГ – электр-кардиография;

52. ЭМӨ – электр-магниттік өріс;

53. ЭхоКГ – эхокардиография;

54. 1ЖТА – 1 секундта жедел тыныс алу ауқымы;

55. AV-блокада – атриовентрикулярлық блокада;

56. CKD-EPI – Сhronic Kidney Desease Epidemiology Collaboration;

57. СЕАР – Clinikal Etiology Anatomy Patology.

58. PaCO2 – көмірқышқыл газының парциалдық қысымы;

59. PaO2 – артериялық қандағы оттегінің парциалдық қысымы;

Бағандар бойынша
азаматтардың (әскери
қызметшілердің) денсаулық
жағдайының сәйкес келуіне
қойылатын талаптарға
3-қосымша

Жүрек-қан тамырының жалпы қауіп-қатерін стратификаттау, ЖҚТБАКА-ны, симптомсыз НМЗ-ны, тәуекел факторларын, сондай-ақ артериялық гипертензия кезіндегі қант диабетін сипаттау

Жүрек-қан тамырының жалпы қатерін жіктеу
Басқа қатерлер факторлары, симптомсыз НМЗ немесе науқастану	Артериялық қысым (с.б.мм.)
	1-сатылы АГ САД 140-159 немесе ДАД 90-99	2-сатылы АГ САД 160-179 немесе ДАД 100-109	3-сатылы АГ САД≥180 немесе ДАД≥110
ҚФ жоқ	Төменгі қатер	Орташа қатер	Жоғары қатер
ҚФ1-2	Орташа қатер	Орташа/ жоғары қатер	Жоғары қатер
ҚФ ≥3	Орташа/жоғары қатер	Жоғары қатер	Жоғары қатер
3-сатылы НМЗ, БСА немесе СД	жоғары қатер	Жоғары қатер	Жоғары қатер/ өте жоғары қатер
НМЗ/РФ бар болғанда Клиникалық ЗССС, 4 және жоғарғы сатылы БСА	Өте жоғары қатер	Өте жоғары қатер	Өте жоғары қатер
Тәуекел факторлары
жасы	55 жастан асқан ерлер
	65 жастан асқан әйелдер
Темекі шегу
дислипидемия (және/немесе)	жалпы холестерин 4,9 ммоль/л (190 мг/дл) астам
	тығыздығы төмен липопротеиндер холестерині 3,0 ммоль/л (115 мг/дл) астам
	тығыздығы жоғары липопротеиндер холестерині: ерлерде 1,0 ммоль/л (40 мг/дл) төмен және әйелдерде 1,2 ммоль/л (46 мг/дл) төмен
	Үш глицеридтер 1.7 ммоль/л (150 мг/дл) астам
аш қарынға плазма глюкоза 5.6 - 6.9 ммоль/л;
глюкозаға шыдамдылықтың бұзылуы;
семіздік (ДСИ≥30 кг/м²;
абдоминалды семіздік (бел маңайында ерлерде 102 см және одан астам, әйелдерде 88 см және одан астам).
ерте басталған жүрек-қан тамырлары ауруларының отбасылық анамнезі (ерлерде 55 жасқа дейін, әйелдерде 65 жасқа дейін);
Нысана мүшелерінің симптомсыз зақымдануы
СҚГ (сол жақ қарынша гипертрофиясы) электр кардиографиялық белгілер (Соколов-Лайон индексі >3,5 мВ, RaVL >1,1 мВ; Корнелл индексі>244 мв х мсек)
СҚГ (сол жақ қарынша гипертрофиясы) эхо-кардиографиялық белгілер (СҚМ индексі: ерлерде >115 г/м², әйелдерде >95 г/м² (ДБА – дене бетінің ауданы)
ұйқы артериялары қабырғаларының жуандауы (ішкі қабық медиа қалыңдығы>0,9 мм) немесе түйіртпек (бляшка)
күретамыр-феморальды соғу толқының жылдамдығы >секундына 10 м;
тобық-иық индексі<0,9;
ШСеЖ бар СБА 30–60 мл/мин/1,73 м²(ДБА);
микроальбуминурия (тәулігіне 30–300 мг) немесе альбуминнің креатининмен қатынасы (30–300 мг/г; 3,4–34 мг/ммоль) (зәрдің таңғы бөлігі дұрыс)
Қант диабеті
және/немесе	аш қарынға плазма глюкоза≥7,0 ммоль/л (126 мг/дл) қатарынан екі өлшеммен
	HbA1c >7% (53 ммоль/моль)
	жүктемеден кейінгі плазма глюкоза>11,0 ммоль/л (198 мг/дл)
Айқын клиникалық жүрек-қан тамырлары немесе бүйрек аурулары
Цереброваскулярлы ауру: ишемиялық инсульт, миға қан құйылу, ишемиялық өткінші шабуыл
ЖИА: миокард инфаркты, стенокардия, тері арқылы қан тамырына кірісу әдісімен қан тамырын қайта тамырландыру (бұдан әрі – ТҚК) немесе аортокоронарлы шунттау
сақталған шығару фракциясы бар СЖЖ-ны қоса алғанда, СЖЖ
<30 мл/мин/1,73м² дене бетінің ауданына (ДБА) шумақтық сүзілу есептік жылдамдығымен (бұдан әрі – ШСЖ) бүйректің созылмалы аурулары; протеинурия (>тәулігіне300 мг)
шеткі күретамырлардың клиникалық айқын зақымдануы
ауыр ретинопатия: қан құйылу немесе экссудаттар (жалқықтар), көру нерві емізігінің ісінуі

Бағандар бойынша азаматтардың
(әскери қызметшілердің)
денсаулық жағдайының сәйкес
келуіне қойылатын талаптарға
4-қосымша

Тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігі дәрежелерінің көрсеткіштері*

Көрсеткіштері	Норма	ТАЖ (өкпе) деңгейлері
Көрсеткіштері	Норма	I деңгей (шамалы)	II деңгей (орташа )	III деңгей (айқын көрінген)
1. Клиникалық:
1) Демікпе	жоқ	бұрын күш салғанда қолжетімді кезде	орташа (әдеттегі) жүктемелерде	ұдайы тыныштықта
2) Цианоз	жоқ	жоқ немесе шамалы, жүктемеден кейін күшейетін	анық, кейде елеулі	кенеттен айқын көрінген диффузды
3) тыныштықтағы пульс (минутына)	80-ге дейін	жиі емес	жиіленуге бейім	елеулі жиіленеді
2. Аспаптық:
1.Оттегінің парциалды қысымы Ра О2 (мм. с.б)	80-нен астам	80	79-65	65-тен кем
2.ӨЖТА тиісті өлшемдерден пайызбен	80-нен астам	80-70	69-50	50-ден кем
3.1ЖТА тиісті өлшемдерден пайызбен	80-нен астам	80-70	69-50	50-ден кем
4.Генслар индексі (1ЖТА/ ӨЖТА қатынасы пайызбен)	70-тен астам	70-тен кем	70-тен кем	70-тен кем

* - көрсеткіш бронходилятациялық тест нәтижесімен бағаланады.

Бағандар бойынша азаматтардың
(әскери қызметшілердің)
денсаулық жағдайының сәйкес
келуіне қойылатын талаптарға
5-қосымша

Буындардың қозғалыс ауқымын бағалау кестесі (градуспен)

Буын	Қозғалыс	Норма	Қозғалысты шектеу
Буын	Қозғалыс	Норма	шамалы	орташа	елеулі
1	2	3	4	5	6
Иық (иінмен)	Бүгу	180	115	100	80
	Жазу	40	30	20	15
	Созу	180	115	100	80
Шынтақ	Бүгу	40	80	90	100
	Жазу	180	150	140	120
	Пронация	180	135	90	60
	Супинация	180	135	90	60
Қол (Білезік)	Бүгу	75	35	20-25	15
	Жазу	65	30	20-25	15
	Шеттету:
	Радиалды	20	10	5	2-3
	Ульнарлы	40	25	15	10
Жамбас	Бүгу	75	100	110	120
	Жазу	180	170	160	150
	Созу	50	25	20	15
Тізе	Бүгу	40	60	90	110
Тізе	Жазу	180	175	170	160
Жіліншік-табан	Табанды бүгу	130	120	110	100
Жіліншік-табан	Сыртқа бүгу (жазу)	70	75	80	85

Қазақстан Республикасының
Қарулы Күштерінде, басқа да
әскерлері мен әскери құралымдарында
қызмет ету үшін адамдар денсаулық
жағдайының сәйкес келуіне
қойылатын талаптарға
2-қосымша

Әскерге шақыру учаскелеріне тіркеу, мерзімді әскери қызметке шақыру кезінде азаматтардың Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің түрлері мен әскер тектері, басқа да әскерлері мен әскери құралымдары бойынша әскери қызметке жарамдылық санаттары

Тағайындау көрсеткіші			А-1	А-2	А-3	А-4	Б-1	Б-2	Б-3	Б-4
Дене бітімі дамуының көрсеткіштері, аурулардың, бағандар бойынша талаптар тармақтары мен тармақшаларының тізбесі			Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметінің Объектілерді қорғау қызметі	ҚР ҚК ДШӘ, барлау, тау-егерьлік бөлімдері, теңіз жаяу әскері, арнайы мақсаттағы бөлімдері	Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының (бұдан әрі – ҚР ҰҰ) арнайы және жедел мақсаттағы бөлімдері	Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті Шекара қызметінің бөлімдері, ӘТК	Әскери полиция, ҚР ҚК химиялық, инженерлік, жалпыәскери, артиллериялық бөлімдері	Жүргізушілер, жаяу әскердің жауынгерлік машиналары, танкілер мен тартқыштар экипаждарының мүшелері	Әуе қорғанысы күштерінің, ҚР ҰҰ байланыс, айдауыл бөлімдері	ҚР ҚК, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының қалған бөлімдері
Бойы (см)		мынадан ұзын емес	195	-	-	ӘТК– 186	-	175	-	-
Бойы (см)		мынадан төмен емес	180	170	165	160	165	160	160	155
ДСИ		мынадан аз емес	19,0	18,5	18,5	18,5	-	-	-	-
мынадан төмен емес қашықтан көру өткірлігі		түзетусіз	0,6/0,6	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,2	0,5/0,2, жүргізу-шілер - 0,8/0,4	0,5/0,1	-
мынадан төмен емес қашықтан көру өткірлігі		түзетумен	-	-	-	-	-	-	-	0,5/0,2 немесе 0,4/0,4
Түсті сезу	дихромазия		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	Жүргізушілер - ЖЗ
	Түсті әлсіз сезіну	ІІІ дәр. (А) немесе ІІ дәр. (В)	ЖЗ	ЖЗ	Жүргізушілер - ЖЗ
	Түсті әлсіз сезіну	І дәр. (С)	-	-	-	-	хим-ЖЗ	-	-	-
Есту: мынадан кем емес сыбырлап сөйлеу (м)			6/6	6/6	6/6	6/6	5/5	6/6	5/5	3/4
Инфекциялық және паразитарлық науқастанулар
Толық сауығу нәтижесімен және 12 ай бойы ремиссияның тұрақтылығымен вирусты гепатиттерге, сүзектік-қылаулық ауруларға шалдыққаннан кейінгі жай-күй			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
6-тармақ, 3-тармақша анамнезде			ЖЗ	-	-	-	-	-	-	-
Эндокриндік жүйе аурулары, тамақтану мен зат алмасуының бұзылулары
12-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
жеткіліксіз дене салмағы			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ДСИ кемінде 18,0 кг/м2
I дәрежелі семіздік			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
Психикалық бұзылулар
14-тармақ, 4-тармақша 16-тармақ, 4-тармақша 17-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-
Нерв жүйесінің аурулары
21-тармақ, 3-тармақша 22-тармақ, 4-тармақша 24-тармақ, 4-тармақша 25-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
26-тармақ, 4-тармақша 27-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
Көз және оның қосалқы аппаратының аурулары
29-тармақ, 3-тармақша 30-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	хим-ЖЗ	ЖЗ	-	-
33-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ		ЖЗ	-	-
Құлақ пен емізікше өсінділерінің аурулары
37-тармақ			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	хим-ЖЗ	-	-	-
38-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
39-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
Қан айналымы жүйесінің аурулары
42-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
45-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
46-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
47-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
Тыныс алу мүшелерінің аурулары
49-тармақ, 3, 4, 5-тармақшалар			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	хим-ЖЗ	-	-	-
51-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	хим-ЖЗ	ЖЗ	-	-
Ас қорыту мүшелерінің аурулары
54-тармақ, 2, 3-тармақшалар			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
55-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
56-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
56-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-	-	-
59-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	хим-ЖЗ	-	-	-
60-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
Тері және теріасты өзегінің аурулары
62-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	хим-ЖЗ	-	-	-
Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тін аурулары
65-тармақ, 4-тармақша 66-тармақ, 4-тармақша 67-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
Буындар функцияларының бұзылуынсыз Осгуд-Шлаттер ауруы (соңғы сатысы)			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
68-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
69-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
Несеп-жыныс жүйесінің аурулары
71-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
72-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
73-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
Туа біткен кемістіктер, өзгерістер мен хромосомды бұзылулар
80-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
Жарақаттар, уланулар және сыртқы факторлардың басқа да әсерлерінің салдарлары
82-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
83-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-

Ескертпе: Оқу-жаттығу бөлімдеріндегі әскери қызмет үшін тағайындау көрсеткіші Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың түріне және әскер тегіне сәйкес белгіленеді.

Қазақстан Республикасының
Қарулы Күштерінде, басқа да
әскерлері мен әскери құралымдарында
қызмет ету үшін адамдар денсаулық
жағдайының сәйкес келуіне
қойылатын талаптарға
3-қосымша

Тиісті деңгейдегі білім беру бағдарламаларын іске асыратын ӘОО-ға түсуге азаматтардың (әскери қызметшілердің) жарамдылық санаттары

Дене бітімі дамуының көрсеткіштері, аурулардың, бағандар бойынша талаптар тармақтары мен тармақшаларының тізбесі		Республикалық әскери мектеп-интернаттары (лицейлер)	Кадет корпусы	офицерлерді даярлау бойынша жоғары білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын ӘОО-лар				Запастағы офицерлерді даярлау бойынша жоғары оқу орындарының әскери кафедралары	Жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларын іске асыратын ӘОО-лар
		Республикалық әскери мектеп-интернаттары (лицейлер)	Кадет корпусы	Десанттық-шабуылдау әскерлері, әскери-теңіз күштері және әскери барлау	Шекаралық, мотоатқыштар, танк әскерлері және артиллерия	Ұлттық ұлан, инженерлік-авиациялық қызмет, зениттік-зымыран, радиотехникалық, арнайы (инженерлік, химиялық, байланыс және басқалар) әскерлер	Материалдық-техникалық қамтамасыз ету (тылды, көлікті, қару-жарақты, медицинаны және басқаларды), ақпарат қауіпсіздігі
1		2	3	4	5	6	7	8	9
Бойы (см)	мынадан ұзын емес	-	-	ӘТК – 185	-	-	-	-	-
Бойы (см)	мынадан төмен емес	-	160	165	160	160	160	155	-
ДСИ	мынадан аз емес	-	18,5	18,5	18,5	18,5	18,5	18,5	-
мынадан төмен емес қашықтықтан көру өткірлігі	түзетусіз	0,8/0,8	0,6/0,6	0,6/0,6	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,2	-
мынадан төмен емес қашықтықтан көру өткірлігі	түзетумен	-	-	-	-	0,8/0,5	0,8/0,5	0,8/0,5	0,4/0,4
1		2	3	4	5	6	7	8	9
мынадан артық емес рефракция (дптр-да)	алыстан көрмеу	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	3,0/3,0	3,0/3,0	4,0/4,0	4,0/4,0
	жақыннан көрмеу	2,0/2,0	2,0/2,0	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0	6,0/6,0	6,0/6,0
	екі басты меридиандағы рефракциялық айырмашылығы бар астигматизм	1,0/1,0	1,0/1,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0
Түсті сезу	дихромазия	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
	аномальды трихромазия А, В	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
	аномальды трихромазия С	-	-	-	-	хим - ЖЗ	-	-	-
Есту: мынадан кем емес сыбырлап сөйлеу (м)		6/6	6/6	6/6	6/6	6/6	6/6	6/6	5/5
Эндокринді жүйе аурулары, тамақтану және зат алмасуының бұзылуы
12-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-
I дәрежелі семіздік		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Психикалық бұзылулар
14-тармақ, 4-тармақша 16-тармақ, 4-тармақша 17-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
Нерв жүйесінің аурулары
21-тармақ, 3-тармақша 22-тармақ, 4-тармақша 24-тармақ, 4-тармақша 25-тармақ, 4-тармақша 26-тармақ, 4-тармақша 27-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Көз және оның қосалқы аппаратының аурулары
29-тармақ, 3-тармақша 30-тармақ, 3-тармақша 33-тармақ, 2-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Құлақ пен емізікше өсінділерінің аурулары
37-тармақ		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-
38-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
39-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Қан айналымы жүйесінің аурулары
42-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-
45-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-
46-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
47-тармақ, 2-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-
Тыныс алу мүшелерінің аурулары
49-тармақ, 3, 4, 5-тармақшалар		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
51-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
Ас қорыту мүшелерінің аурулары
54-тармақ, 1, 2-тармақшалар		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
54-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	-	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
55-тармақ, 2-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
55-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
56-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
56-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
59-тармақ, 3-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
59-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	-
60-тармақ, 3-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-
Тері және теріасты өзегінің аурулары
62-тармақ, 3-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
62-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-
1		2	3	4	5	6	7	8	9
Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тін аурулары
64-тармақ, 3-тармақша 65-тармақ, 3-тармақша 66-тармақ, 3-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
65-тармақ, 4-тармақша 66-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
67-тармақ, 4-тармақша				ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-
68-тармақ, 4-тармақша 69-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Несеп-жыныс жүйесінің аурулары
71-тармақ, 3-тармақша 72-тармақ, 3-тармақша 73-тармақ, 3-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
71-тармақ, 4-тармақша 72-тармақ, 4-тармақша 73-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Туа біткен кемістіктер, өзгерістер мен хромосомды бұзылулар
80-тармақ, 3-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
80-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
Жарақаттар, уланулар және сыртқы факторлардың басқа да әсерлерінің салдарлары
81-тармақ, 3-тармақша 82-тармақ, 3-тармақша 84-тармақ, 3-тармақша		-	-	-	-	-	-	-	ЖЗ
82-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
83-тармақ, 4-тармақша		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-

Қазақстан Республикасының
Қарулы Күштерінде, басқа да
әскерлері мен әскери құралымдарында
қызмет ету үшін адамдар денсаулық
жағдайының сәйкес келуіне
қойылатын талаптарға
4-қосымша

Кейбір әскери-есептік мамандықтар бойынша оқу (қызмет ету) үшін әскери қызметшілердің жарамдылық санаттары

Дене бітімі дамуының көрсеткіштері, аурулардың, бағандар бойынша талаптар тармақтары мен тармақшаларының тізбесі				Әскери-есептік мамандықтың атауы
				Тереңге сүңгуір, акванавт, сүңгуір маманы,	Басқарушы- сигнал беруші, қашықтықты өлшеуші, белгі беруші, корабль (катер) жүргізушілері, орталық басқару бекетінің операторы	Торпеда электригі, торпедашы, қайыққа қарсы қорғаныс қаруының маман-операторы, гидроакустик, радиометрист	Танкіге қарсы басқарылатын реактивті снаряд операторы	Радиолокациялық станция операторы, сондай-ақ дисплейлермен және ақпаратты бейнелейтін басқа да блоктармен жұмыс істейтін адамдар	Мұнаралы, төрттағанды, көпірлі, шынжыр табанды, автомобильді крандарда краншы, өрт сөндіруші	Радиотелеграфшы, байланыс және зениттік-зымыран қондырғыларының мамандары	Авиациялық механик, инженерлік-әуеайлақтық қызмет мамандары
1				2	3	4	5	6	7	8	9
Бойы (см)		мынадан ұзын емес		180	185	185	-	-	-	-	-
Бойы (см)		мынадан кіші емес		165	165	160	160	160	160	160	160
Мынадан төмен емес қашықтықтан көру өткірлігі		түзетусіз		0,6/0,6	0,8/0,8	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,4	0,8/0,4	0,5/0,2	0,5/0,2
Мынадан төмен емес қашықтықтан көру өткірлігі		түзетумен		-	-	-	-	-	-	0,8/0,6	0,8/0,4
1				2	3	4	5	6	7	8	9
Мынадан артық емес рефракция (дптр-мен)		алыстан көрмеу		2,0/2,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	1,0/2,0	4,0/4,0	4,0/4,0
		жақыннан көрмеу		2,0/2,0	1,0/1,0	1,0/1,0	3,0/3,0	3,0/3,0	2,0/2,0	3,0/3,0	3,0/3,0
		екі басты меридиандағы рефракциялық айырмашылығы бар астигматизм		1,0/1,0	1,0/1,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0
Түсті сезіну	дихромазия			ЖЗ	ЖЗ	Ж-З	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
	Түсті әлсіз сезіну	III дәр. (А) немесе II дәр. (В)		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
	Түсті әлсіз сезіну	I дәр. (С)		-	ЖЗ	-	-	-	-	-	-
Аккомодацияның және қараңғыға бейімделудің бұзылуы				ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	ЖЗ	-	-
Инфекциялық және паразитарлық аурулар
6-тармақ, 3-тармақша анамнезде			ЖЗ		-	-	-	-	-	-	-
Эндокринді жүйе аурулары, тамақтану мен зат алмасуының бұзылуы
12- тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-	-
жеткіліксіз дене салмағы			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ДСИ кемінде 18,0 кг/м2
I дәрежелі семіздік			ЖЗ		-	-	-	-	-	-	-
Психикалық бұзылулар
14-тармақ, 4-тармақша 16-тармақ, 4-тармақша 17-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-
Нерв жүйесінің аурулары
21-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ	-	-	ЖЗ	-	-
22-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
1			2		3	4	5	6	7	8	9
23-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
24-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ	-	-	-	-	-
25-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
26-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	ЖЗ	-	-
27-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	ЖЗ	-	-
Көз және оның қосалқы аппаратының аурулары
29-тармақ, 3-тармақша 30-тармақ, 3-тармақша 33-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
Құлақ пен емізікше өсінділерінің аурулары
37-тармақ			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	ЖЗ	-
38-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	-	-	ЖЗ	-
39-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ЖЗ	ЖЗ		-	-	ЖЗ	-
Қан айналымы жүйесінің аурулары
42-тармақ,4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
43-тармақ,4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
45-тармақ,4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
46-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
47-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
Тыныс алу мүшелерінің аурулары
49-тармақ, 3, 4, 5-тармақшалар			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
51-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	ДЕРБ	-	-
Ас қорыту мүшелерінің аурулары
54-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
55-тармақ, 3-тармақша 56-тармақ, 3, 4-тармақшалар			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
59-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
60-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	--
Тері және теріасты өзегінің аурулары
62-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
1			2		3	4	5	6	7	8	9
Сүйек-бұлшықет жүйесінің және дәнекер тін аурулары
65-тармақ, 4-тармақша 66-тармақ, 4-тармақша 67-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
Буын функциясының бұзылуынсыз Осгуд-Шлаттер ауруы (соңғы саты)			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
68-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
69-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
Несеп-жыныс жүйесінің аурулары
71-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
72-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
73-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
Туа біткен кемістіктер, өзгерістер мен хромосомды бұзылулар
80-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
Жарақаттар, уланулар және сыртқы факторлардың басқа да әсерлерінің салдарлары
82-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
83-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
84-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
85-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-
89-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ		ДЕРБ	ДЕРБ	-	-	-	-	-

Қазақстан Республикасының
Қарулы Күштерінде, басқа да
әскерлері мен әскери құралымдарында
қызмет ету үшін адамдар денсаулық
жағдайының сәйкес келуіне
қойылатын талаптарға
5-қосымша

Радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелену көздерімен, зымыран отыны құрамдастарымен, электромагниттік өріс және лазерлік сәулелену көздерімен қызмет ету (жұмыс) үшін әскери қызметшілердің (азаматтық персоналдың) жарамдылық санаттары

Дене бітімі дамуының көрсеткіштері, аурулардың, бағандар бойынша талаптар тармақтары мен тармақшаларының тізбесі			РЗ, ИСК	ЗОҚ	ЭМӨ көздері	Лазерлік сәулелену көздері
1			2	3	4	5
Көру мүшесі	Мынадан кем емес қашықтық үшін түзетулермен көру өткірлігі		0,5/0,2	0,5/0,2	0,5/0,2	0,6/0,5
	Мынадан артық емес рефракция (дптр)	алыстан көрмеу	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0
		жақыннан көрмеу	5,0/5,0	5,0/5,0	5,0/5,0	5,0/5,0
		астигматизм	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0
	Түсті сезіну	дихромазия,	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
	Түсті сезіну	Кез келген дәрежелі түсті әлсіз сезіну	-	ЖЗ	-	-
Есту: мынадан кем емес сыбырлап сөйлеу (м)			5/5	5/5	5/5	5/5
Толық сауығу нәтижесімен және 12 ай бойы ремиссияның тұрақтығымен вирусты гепатиттерге, сүзектік-қылаулық ауруларға шалдыққаннан кейінгі жай-күй			ЖЗ	ЖЗ	ДЕРБ	ДЕРБ
Қайта туындауға және қайталануға бейім ісік алды аурулары, сондай-ақ жеке қорғану құралдарын және тері қабатын күтуге кедергі келтіретін аурулар, жарақаттар салдарлары			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
2-тармақ, 4-тармақша 3-тармақ, 4-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
10-тармақ, 3-тармақша;			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
11-тармақ, 3-тармақша 12-тармақ, 2, 3-тармақшалар			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
13-тармақ, 3-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
14-тармақ, 4-тармақша 16-тармақ, 3, 4-тармақшалар 17-тармақ, 3-тармақша 18-тармақ, 3-тармақша 19-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
21-тармақ, 2-тармақша 22-тармақ, 3-тармақша 23-тармақ, 3-тармақша 24-тармақ, 3-тармақша 25-тармақ, 3-тармақша 26-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
22-тармақ, 4-тармақша 23-тармақ, 4-тармақша 24-тармақ, 4-тармақша 25-тармақ, 4-тармақша 26-тармақ, 3, 4-тармақшалар 27-тармақ, 3-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
29-тармақ, 2-тармақша 30-тармақ, 2-тармақша катаракта; 31-тармақ, 2,3-тармақша 32-тармақ, 2, 3-тармақшалар 33-тармақ, 1-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
29-тармақ, 3-тармақша 30-тармақ, 3-тармақша 33-тармақ, 2-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
Сыртқы есту жолының және құлақ қалқанының, құлақ маңындаңы саласының экземасы			ЖЗ	ЖЗ	ДЕРБ	ДЕРБ
38-тармақ, 1, 2-тармақшалар 39-тармақ, 2-тармақша 40-тармақ, 2, 3-тармақшалар			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
38-тармақ, 3-тармақша 39-тармақ, 3-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
42-тармақ, 3-тармақша 43-тармақ, 3-тармақша 44-тармақ, 3-тармақша 45-тармақ, 3-тармақша 46-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
42-тармақ, 4-тармақша 43-тармақ, 4-тармақша 45-тармақ, 4-тармақша 47-тармақ , 2-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
Жоғарғы тыныс алу жолдарының барлық бөлімдерінің кең таралған субатрофикалық өзгерістері, гиперпластикалық ларингит			ЖЗ	ЖЗ	ДЕРБ	ДЕРБ
49-тармақ, 2, 3, 4-тармақшалар			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
Лейкоплакия және міндетті преканцероздар (Манганатидің абразивті хейлиті, Браун ауруы және т.б.)			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
52-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
51-тармақ, 3-тармақша 52-тармақ, 4-тармақша			ДЕРБ	ЖЗ	ДЕРБ	ДЕРБ
55-тармақ,1- тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
57-тармақ, 2-тармақша 58-тармақ, 2-тармақша 59-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
57-тармақ, 3-тармақша 58-тармақ, 3-тармақша 59-тармақ, 3, 4-тармақшалар			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
62-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
62-тармақ, 3, 4-тармақшалар			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
64-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
65-тармақ, 3, 4-тармақшалар			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
66-тармақ, 3, 4-тармақшалар			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
67-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
67-тармақ, 4-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
71-тармақ, 2-тармақша 72-тармақ, 3-тармақша 73-тармақ, 2-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
71-тармақ, 3-тармақша 73-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
74-тармақ, 3-тармақша 75-тармақ, 3-тармақша 77-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
76-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
Жүктілік, бала туудан кейінгі кезең, үйреншікті аяғына дейін көтермеу және ұрық аномалиясы			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
80-тармақ, 4-тармақша			ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ	ДЕРБ
85-тармақ, 3-тармақша			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ
Жіті сәулелену ауруынан кейінгі жай-күй			ЖЗ	ДЕРБ	ЖЗ	ЖЗ
Перифериялық қан құрамының тұрақты өзгеруі (ер азаматтарда гемоглобин құрамы кемінде 130 г/м және әйелдерде кемінде 120 г/м, лейкоциттер саны кемінде 4,5х109/л, тромбоциттер саны кемінде 18х109/л			ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ	ЖЗ

Сноска. Утратил силу приказом Министра обороны РК от 22.12.2020 № 722 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с пунктом 4 статьи 60 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра обороны Республики Казахстан от 29 января 2013 года № 37 "Об утверждении требований, предъявляемых к соответствию состояния здоровья лиц для службы в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 8336, опубликован 6, 12 и 15 марта 2013 года в газете "Казахстанская правда") следующее изменение:

требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья лиц для службы в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан, утвержденные указанным приказом, изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему приказу.

2. Главному военно-медицинскому управлению Управления начальника Тыла и вооружения Вооруженных Сил Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) направление копии настоящего приказа в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан в бумажном и электронном видах на казахском и русском языках в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства обороны Республики Казахстан после его первого официального опубликования;

4) направление сведений в Юридический департамент Министерства обороны Республики Казахстан об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на заместителя Министра обороны Республики Казахстан генерал-майора Жанжуменова Т.Ж.

4. Настоящий приказ довести до должностных лиц в части, их касающейся.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр обороны
Республики Казахстан
генерал-полковник

С. Жасузаков

"СОГЛАСОВАН"
Министр здравоохранения
Республики Казахстан
Е. Биртанов
9 февраля 2018 года

	Приложение к приказу Министра обороны Республики Казахстан от 2 февраля 2018 года № 52
	Утверждены приказом Министра обороны Республики Казахстан от 29 января 2013 года № 37

Требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья лиц для службы в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан

1. Требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья лиц для службы в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан разработаны в соответствии со статьей 60 Кодекса Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" от 18 сентября 2009 года, Законом Республики Казахстан от 16 февраля 2012 года "О воинской службе и статусе военнослужащих" и предусматривают требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья лиц для службы в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан (далее – Требования).

2. Требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам определены в приложении 1 к настоящим Требованиям, и предъявляются: по графе I:

гражданам при приписке к призывным участкам;

гражданам при призыве на срочную воинскую службу;

гражданам при отборе для подготовки по военно-техническим и иным специальностям в специализированных организациях Министерства обороны Республики Казахстан (далее – специализированные организации МО РК) на безвозмездной основе;

гражданам, поступающим в республиканские военные школы-интернаты (лицеи) (далее – школы) и их воспитанникам;

по графе II:

гражданам (военнослужащим) при поступлении в военные учебные заведения (далее – ВУЗ), реализующие программы среднего технического

и профессионального, высшего образования;

гражданам при поступлении и обучающимся в военных кафедрах (факультетах) при высших учебных заведениях;

гражданам при поступлении на воинскую службу по контракту из числа рядовых, сержантов запаса, военнослужащим, проходящим срочную воинскую службу, а также лицам женского пола, не имеющим воинского звания;

гражданам при отборе для подготовки по военно-техническим и иным специальностям в специализированные организации МО РК на возмездной основе;

военнослужащим, проходящим срочную воинскую службу;

курсантам (кадетам) ВУЗ до заключения контракта о прохождении воинской службы;

рядовым и сержантам, пребывающим в запасе, при призыве на воинские сборы и прохождении воинских сборов, в учетных целях;

по графе III:

офицерам запаса при призыве на воинскую службу и поступлении на воинскую службу по контракту;

военнослужащим, проходящим воинскую службу по контракту;

офицерам, проходящим воинскую службу по призыву;

военнослужащим, при поступлении в ВУЗ, реализующие программы послевузовского образования;

курсантам (кадетам) ВУЗ после заключения контракта;

офицерам, пребывающим в запасе, при призыве на воинские сборы и прохождении воинских сборов, в учетных целях;

по графе IV:

военнослужащим (гражданам), проходящим воинскую службу (отбираемым для службы) в Десантно-штурмовых войсках (далее – ДШВ), Военно-морских силах (далее ВМС), частях специального назначения (далее – ЧСН) - требования предъявляются для подразделений специального назначения, морской пехоты, десантно-штурмовых и разведывательных подразделений, боевым пловцам и водолазному составу, а также экипажу кораблей и судов;

военнослужащим (гражданам), проходящим воинскую службу (проходящим воинские сборы), привлекаемым к подводному вождению танков и других машин, а также к выходу в море.

3. В Требованиях, предъявляемых к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам предусмотрены следующие категории годности к воинской службе:

А – годен к воинской службе;

Б – годен к воинской службе с незначительными ограничениями;

В – ограниченно годен к воинской службе (в отношении военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту, и лиц офицерского состава, проходящих воинскую службу по призыву);

Г – временно не годен к воинской службе;

Д – не годен к воинской службе в мирное время, ограниченно годен в военное время;

Е – не годен к воинской службе с исключением с воинского учета;

НГ – не годен к воинской службе, службе в видах и родах войск Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан по отдельным военно-учетным специальностям, не годен к поступлению в ВУЗ (школы);

В-ИНД – годность к воинской службе в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан определяется индивидуально, и предусматривает категорию годности Б или В;

ИНД – годность к службе в видах и родах войск Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан, по отдельным военно-учетным специальностям определяется индивидуально.

Категория годности Г предусматривает негодность к поступлению на воинскую службу по контракту, в ВУЗ и школы, а категории годности В, Д и Е предусматривают негодность к обучению в ВУЗ и школах.

4. При категории годности Б, годность граждан (военнослужащих) к воинской службы по видам и родам войск Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан, к поступлению в ВУЗ (школы), обучению (службы) по некоторым военно-учетным специальностям, а также для работы (службы) с радиоактивными веществами, ионизирующими источниками излучений, компонентами ракетного топлива, источниками электромагнитных полей и лазерных излучений определяются согласно:

1) категориям годности граждан к воинской службе по видам и родам войск Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, определенным в приложении 2 к настоящим Требованиям;

2) категориям годности граждан (военнослужащих) к поступлению в ВУЗ, реализующие образовательные программы соответствующего уровня, определенным в приложении 3 к настоящим Требованиям;

3) категориям годности военнослужащих для обучения (службы) по некоторым военно-учетным специальностям, определенным в приложении 4 к настоящим Требованиям;

4) категориям годности военнослужащих (лиц гражданского персонала) для службы (работы) с радиоактивными веществами, ионизирующими источниками излучений, компонентами ракетного топлива, источниками электромагнитных полей и лазерных излучений (далее – вредные факторы), определенным в приложении 5 к настоящим Требованиям.

Приложение 1
к Требованиям,
предъявляемым к соответствию
состояния здоровья лиц для
службы в Вооруженных Силах,
других войсках и воинских формированиях
Республики Казахстан

Требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам

Пункты требования по графам	Наименование болезней, коды по МКБ, подпункты требований по графам, степень нарушения функции	Категория годности к воинской службе
Пункты требования по графам		I графа	II графа	III графа	IV графа
1.Инфекционные и паразитарные болезни
1	Некоторые инфекционные и паразитарные болезни (А00-А09, А20-А28, А30-А49, А90-А99, В00-В09, В25-В34, В50-В64, В65-В83, В85-В89, В99)
	1) не поддающиеся или трудно поддающиеся лечению	Д	Д	В-ИНД	НГ
	2) временные функциональные расстройства после острых или обострения хронических инфекционных болезней	Г	Г	Г	Г
2	Туберкулез органов дыхания (А15, А16)
	1) активный с выделением микобактерий и (или) наличием распада легочной ткани	Е	Е	Е	НГ
	2) активный без выделения микобактерий и наличия распада легочной ткани	Д	Д	Д	НГ
	3) клинически излеченный	Д	Д	В	НГ
	4) малые остаточные изменения после излеченного туберкулеза	Д	Д	Б	НГ
	5) временные функциональные расстройства после лечения	-	Г	Г	Г
3	Туберкулез других органов и систем (А18, А19)
	1) активный прогрессирующий	Е	Е	Е	НГ
	2) активный в период основного курса лечения	Д	Д	Д	НГ
	3) клинически излеченный	Д	Д	В	НГ
	4) неактивный при отсутствии признаков активности свыше 3-5 лет	Д	Д	В-ИНД	НГ
	5) временные функциональные расстройства после лечения	-	Г	Г	Г
4	Лепра (А30)	Е	Е	Е	Е
5	Болезнь, вызываемая вирусом иммунодефицита человека (В20-В24)
	1) больные СПИД	Е	Е	Д	НГ
	2) ВИЧ- инфицированные	Д	Д	В-ИНД	НГ
6	Сифилис и другие инфекции, передающиеся преимущественно половым путем (А50-А64, А65-А69, А70-А74)
	1) поздний, врожденный сифилис	Е	Е	Д	НГ
	2) первичный, вторичный и скрытый сифилис при замедленной негативации классических серологических реакций	Д	Д	Б	ИНД
	3) первичный, вторичный, скрытый сифилис, гонококковая и другие инфекции, передающиеся преимущественно половым путем (мягкий шанкр, паховая лимфогранулема, паховая гранулема, негонококковые уретриты)	Г	А	А	А
7	Микозы (В35-В49)
	1) актиномикоз, кандидоз внутренних органов, кокцидиоидоз, гистоплазмоз, бластомикоз, споротрихоз, хромомикоз, феомикотический абсцесс, мицетома	Д	Д	В-ИНД	НГ
	2) дерматофития	Г	Г	А	А
2.Новообразования
8	Злокачественные новообразования (С00-С97, D00-D09, D37-D48, кроме C70-C72, C81-C96, D43, D47)
	1) при неоперабельности и наличии отдаленных метастазов	Е	Е	Е	НГ
	2) состояния после радикального удаления первоначальной опухоли	Е	Е	Д	НГ
	3) временные функциональные расстройства после хирургического лечения, цитостатической или лучевой терапии	Д	Д	Г	Г
9	Злокачественные новообразования лимфоидной, кроветворной и родственных им тканей (С81-С96, D47)
	1) быстро прогрессирующие, а также медленно прогрессирующие, со значительными изменениями в составе крови и периодическими обострениями	Е	Е	Е	НГ
	2) медленно прогрессирующие с умеренным нарушением функции кроветворной системы и редкими обострениями	Е	Е	Д	НГ
	3) временные функциональные расстройства после завершения лучевой или цитостатической терапии	Е	Е	Г	НГ
10	Доброкачественные новообразования (D10-D36, кроме D32, D33)
	1) со значительным нарушением функции	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функции	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функции	Д	Д	Б	ИНД
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	А	А	А	А
	5) временные функциональные расстройства после хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
3.Болезни крови, кроветворных органов и отдельные нарушения, вовлекающие иммунный механизм
11	Болезни крови и кроветворных органов, иммунодефицитные состояния (D50-D89)
	1) быстро прогрессирующие со значительным нарушением функций	Е	Е	Е	НГ
	2) медленно прогрессирующие со значительными изменениями состава крови и частыми обострениями	Е	Е	Д	НГ
	3) медленно прогрессирующие с умеренным нарушением функций кроветворной системы и редкими обострениями	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) временные функциональные расстройства после несистемных болезней крови	Г	Г	Г	Г
4.Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ
12	Эутиреоидный зоб (E04)
	1) вызывающий расстройство функций близлежащих органов	Д	Д	Д	НГ
	2) затрудняющий ношение военной формы одежды	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) не затрудняющий ношения военной формы одежды	Б	Б	А	ИНД
13	Другие болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ(E00-E90)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций, ожирение III степени	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций, ожирение II степени	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) состояние после острого заболевания, обострения хронического заболевания или хирургического лечения при наличии временных функциональных расстройств	Г	Г	Г	НГ
	5) при наличии объективных данных без нарушения функции; ожирение I степени	Б	Б	Б	ИНД
5.Психические расстройства
14	Органические психические расстройства (F00-F09)
	1) при резко выраженных стойких психических нарушениях	Е	Е	Е	НГ
	2) при умеренно выраженных психических нарушениях	Д	Д	Д	НГ
	3) при легких кратковременных болезненных проявлениях	Г	Г	Г	НГ
	4) при стойкой компенсации перенесенных легких психических расстройств либо психические расстройства, закончившиеся выздоровлением	Б	Б	Б	НГ
15	Эндогенные психозы: шизофрения, шизотипические расстройства, хронические бредовые расстройства и аффективные психозы (F20-F29, F30-F39)	Е	Е	Е	НГ
16	Симптоматические и другие психические расстройства экзогенной этиологии (F00-F09)
	1) при резко выраженных стойких болезненных проявлениях	Е	Е	Е	НГ
	2) при умеренно выраженных, длительных или повторных болезненных проявлениях	Д	Д	Д	НГ
	3) при умеренно или незначительно выраженном, затянувшемся астеническом состоянии	Г	Г	В-ИНД	НГ
	4) при легком и кратковременном астеническом состоянии, закончившемся выздоровлением	Б	Б	Б	ИНД
17	Невротические, связанные со стрессом и соматоформные расстройства, поведенческие синдромы, связанные с физиологическими нарушениями и физическими факторами (F40-F48, F50-F59, F95)
	1) при резко выраженных стойких болезненных проявлениях	Д	Д	Д	НГ
	2) при умеренно выраженных, длительных или повторных болезненных проявлениях	Д	Д	В	НГ
	3) при умеренно выраженных, кратковременных болезненных проявлениях	Д	Д	В-ИНД	ИНД
	4) при легких и кратковременных болезненных проявлениях, закончившихся выздоровлением	Б	Б	А	А
18	Расстройства личности и поведения (F60-F69, F90-F98, кроме F95, F98.0, F98.5)
	1) с выраженными нарушениями со склонностью к повторным длительным декомпенсациям или патологическим реакциям	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренными нарушениями с неустойчивой компенсацией	Д	Д	Д	НГ
	3) расстройства поведения и эмоций со стойкой компенсацией	Д	Д	В-ИНД	НГ
19	Психические расстройства и расстройства поведения, вызванные употреблением психоактивных веществ (F10-F19)
	1) при синдроме зависимости с выраженными, стойкими психическими нарушениями	Е	Е	Д	НГ
	2) при синдроме зависимости с умеренными или незначительными психическими нарушениями	Д	Д	В	НГ
	3) при начальном проявлении алкоголизма	Д	Д	В-ИНД	НГ
20	Умственная отсталость (F70-F79)
	1) в глубокой, тяжелой и умеренной степени выраженности	Е	Е	Е	НГ
	2) в легкой степени выраженности	Д	Д	Д	НГ
6.Болезни нервной системы
21	Эпизодические и пароксизмальные расстройства (G40-G47, кроме G45,G46)
	1) при наличии частых проявлений	Е	Е	Е	НГ
	2) при наличии единичных и редких проявлений;	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) при наличии эпилептиформной активности, выявленной по результатам электроэнцефалографии, без клинических проявлений	Б	Б	Б	НГ
22	Воспалительные, демиелинизирующие болезни ЦНС и их последствия (А17, А80-А89, G00-G09, G35-G37)
	1) со значительным нарушением функций или быстро прогрессирующим течением	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	Б	ИНД
23	Органические, наследственно-дегенеративные болезни центральной нервной системы и нервно-мышечные заболевания (G10-G13, G20-G26, G30-G32, G70-G73, G80-G83, G90-G99, C70-C72, D32, D33, Q00-Q07)
	1) со значительным нарушением функций или быстро прогрессирующим течением	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренным нарушением функций или медленно прогрессирующим течением	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	Б	ИНД
24	Сосудистые заболевания головного, спинного мозга (G45, G46, I60-I69, R55)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренным нарушением функций; частые преходящие нарушения мозгового кровообращения	Е	Е	Д	НГ
	3) с незначительным нарушением функций; редкие преходящие нарушения мозгового кровообращения; при наличии частых обмороков без признаков органического поражения центральной нервной системы	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без признаков органического поражения центральной нервной системы	Б	Б	Б	НГ
25	Последствия травмы головного, спинного мозга и поражений центральной нервной системы от воздействия внешних факторов (Т90, Т91.3, Т98.1)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	Д	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	Б	ИНД
26	Болезни периферической нервной системы (G50-G59, G60-G64)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
27	Последствия травмы периферических нервов (T90.3, T92.4, T93.4)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
28	Временные функциональные расстройства центральной или периферической нервной системы после острого заболевания, обострения хронического заболевания, травмы или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
7.Болезни глаза и придаточного аппарата
29	Болезни и последствия травм и ожогов век, слезных путей, глазницы, конъюнктивы (Н00-Н06, Н10-Н13, Q10, Т90.4)
	1) выраженные анатомические изменения или недостатки положения век, глазницы или конъюнктивы со значительным нарушением зрительных или двигательных функций на обоих глазах	Е	Е	Д	НГ
	2) то же на одном глазу или умеренно выраженные на обоих глазах; резко выраженные заболевания век, слезных путей, глазницы, конъюнктивы на одном или обоих глазах	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) незначительно выраженные анатомические изменения или недостатки положения век, глазницы или конъюнктивы; умеренно или незначительно выраженные заболевания век, слезных путей, глазницы, конъюнктивы на одном или обоих глазах	Б	Б	А	А
30	Болезни и последствия травм и ожогов склеры, роговицы, радужной оболочки, цилиарного тела, хрусталика, сосудистой оболочки, сетчатки, стекловидного тела, глазного яблока, зрительного нерва (Н15-Н22, Н25-Н28, Н30-Н36, Н43-Н45, Н46-Н48, Q11-Q14)
	1) резко выраженные с прогрессирующим снижением зрительных функций или частыми обострениями на обоих глазах	Е	Е	Д	НГ
	2) то же на одном глазу или умеренно выраженные на обоих глазах	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) умеренно выраженные, непрогрессирующие с редкими обострениями на одном глазу	Б	Б	Б	ИНД
31	Отслойка и разрывы сетчатки (Н33)
	1) нетравматической этиологии на обоих глазах	Е	Е	Е	Н
	2) посттравматической этиологии на обоих глазах	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) любой этиологии на одном глазу	Д	Д	Б	НГ
32	Глаукома (Н40-Н42, Q15.0)
	1) в развитой и последующих стадиях на обоих глазах	Е	Е	Д	НГ
	2) то же на одном глазу	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) в начальной стадии, в стадии преглаукомы одного или обоих глаз	Д	Д	Б	НГ
33	Болезни мышц глаза, нарушения содружественного движения глаз (Н49-Н51)
	1) стойкий паралич двигательных мышц глазного яблока при наличии диплопии	Д	Д	В-ИНД	НГ
	2) то же при отсутствии диплопии; содружественное косоглазие при отсутствии бинокулярного зрения	Б	Б	Б	ИНД
34	Нарушения рефракции и аккомодации (Н52)
	1) близорукость или дальнозоркость любого глаза в одном из меридианов более 12,0 дптр либо астигматизм любого вида на любом глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 6,0 дптр	Е	Е	Д	НГ
	2) близорукость или дальнозоркость любого глаза в одном из меридианов более 8,0 дптр и до 12,0 дптр либо астигматизм любого вида на любом глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 4,0 дптри до 6,0 дптр	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) близорукость любого глаза на одном из меридианов более 6,0 дптр и до 8,0 дптр	Д	Д	Б	НГ
	4) близорукость любого глаза в одном из меридианов более 3,0 дптр и до 6,0 дптр, дальнозоркость любого глаза в одном из меридианов более 4,0 дптр и до 8,0 дптр либо астигматизм любого вида на любом глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 2,0 дптр и до 4,0 дптр	Б	Б	Б	ИНД
35	Слепота, пониженное зрение, аномалии цветового зрения (Н54, Н53.5)
	1) острота зрения одного глаза 0,09 и ниже или его слепота при остроте зрения другого глаза 0,3 и ниже, а также отсутствие глазного яблока при остроте зрения другого глаза 0,3 и ниже или острота зрения обоих глаз 0,2 и ниже	Е	Е	Е	НГ
	2) острота зрения одного глаза 0,09 и ниже или его слепота при остроте зрения другого глаза выше 0,3, а также отсутствие глазного яблока при остроте зрения другого глаза выше 0,3 или острота зрения одного глаза 0,3 при остроте зрения другого глаза от 0,3 до 0,1	Д	Д	В	НГ
	3) острота зрения одного глаза 0,4 при остроте зрения другого глаза от 0,3 до 0,1	Д	Д	Б	НГ
	4) дихромазия, цветослабость III-II степени	Б	Б	А	ИНД
36	Временные функциональные расстройства органа зрения после острого заболевания, обострения хронического заболевания, травмы или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
8.Болезни уха и сосцевидного отростка
37	Болезни наружного уха: экзема наружного слухового прохода и ушной раковины, хронический диффузный наружный отит, экзостозы слухового прохода, приобретенные сужения слухового прохода (Н60-Н62)	Б	Б	Б	ИНД
38	Болезни среднего уха и сосцевидного отростка (Н65-Н75)
	1) хронический средний отит, сопровождающийся полипами, грануляциями в барабанной полости, кариесом кости и (или) сочетающийся с хроническими заболеваниями околоносовых пазух	Д	Д	В-ИНД	НГ
	2) хронический средний отит, не сопровождающийся полипами, грануляциями в барабанной полости, кариесом кости и (или) не сочетающийся с хроническими заболеваниями околоносовых пазух	Д	Д	Б	НГ
	3) остаточные явления перенесенного среднего отита, болезни со стойким расстройством барофункции уха	Б	Б	А	ИНД
39	Нарушения вестибулярной функции (Н81)
	1) стойкие значительно выраженные вестибулярные расстройства	Е	Е	Д	НГ
	2) нестойкие умеренно выраженные вестибулярные расстройства	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) стойкая и значительно выраженная чувствительность к вестибулярным раздражениям	Б	Б	А	НГ
40	Глухота, глухонемота, понижение слуха (Н80, Н90, Н91, Н93, Н94)
	1) глухота на оба уха или глухонемота	Е	Е	Е	НГ
	2) стойкое понижение слуха при отсутствии восприятия шепотной речи на одно ухо и при восприятии шепотной речи на расстоянии до 3 м на другое ухо или стойкое понижение слуха при восприятии шепотной речи на расстоянии до 1 м на одно ухо и на расстоянии до 2 м на другое ухо	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) стойкое понижение слуха при отсутствии восприятия шепотной речи на одно ухо и при восприятии шепотной речи на расстоянии более 3 м на другое ухо или стойкое понижение слуха при восприятии шепотной речи на расстоянии до 2 м на одно ухо и на расстоянии до 3 м на другое ухо	Д	Д	Б	ИНД
41	Временные функциональные расстройства после острого заболевания, обострения хронического заболевания, травмы уха и сосцевидного отростка или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
9.Болезни системы кровообращения
42	Хронические воспалительные ревматические, неревматические болезни сердца, кардиомиопатии, дегенеративные и дистрофические поражения сердца (I00-I09, I34-I52)
	1) с сердечной недостаточностью тяжелой степени тяжести	Е	Е	Е	НГ
	2) с сердечной недостаточностью средней степени тяжести	Д	Д	Д	НГ
	3) с сердечной недостаточностью легкой степени тяжести	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) с бессимптомной дисфункцией левого желудочка	Б	Б	Б	ИНД
43	Артериальная гипертензия (I10-I15)
	1) с выраженным нарушением функции "органов – мишеней", быстро прогрессирующая форма	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренным нарушением функции "органов – мишеней"	Д	Д	Д	НГ
	3) с незначительным нарушением функции "органов – мишеней"	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции "органов – мишеней"	Д	Д	Б	ИНД
44	Ишемическая болезнь сердца (I20-I25)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	Д	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
45	Болезни и последствия повреждения аорты, магистральных и периферических артерий и вен, лимфатических сосудов (I70-I79, I80-I89 кроме I84)
	1) со значительным нарушением кровообращения и функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением кровообращения и функций	Д	Д	Д	НГ
	3) с незначительным нарушением кровообращения и функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения кровообращения и функций	Б	Б	А	ИНД
46	Геморрой (I84)
	1) IV стадии	Д	Д	В	НГ
	2) III стадия; II стадии с частыми осложнениями, либо с вторичной анемией	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) II стадии без осложнений	Д	Д	Б	ИНД
	4) I стадии	Б	Б	А	А
47	Соматоформная вегетативная дисфункция сердца и сердечнососудистой системы (I99)
	1) при стойких значительно выраженных вегетативно-сосудистых нарушениях	Д	Д	В	НГ
	2) при стойких умеренно выраженных нарушениях	Б	Б	А	ИНД
48	Временные функциональные расстройства системы кровообращения после перенесенного острого заболевания, обострения хронического заболевания, травмы или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
10.Болезни органов дыхания
49	Болезни полости носа, околоносовых пазух, глотки (J30-J35)
	1) значительно выраженный зловонный насморк (озена)	Д	Д	В	НГ
	2) полипозные синуситы, сопровождающиеся стойким затруднением носового дыхания, гнойные синуситы с частыми обострениями	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) полипозные синуситы без стойкого затруднения носового дыхания, гнойные синуситы с редкими обострениями, негнойные синуситы	Б	Б	Б	ИНД
	4) болезни носовой полости, носоглотки со стойким затруднением носового дыхания и (или) стойким расстройством барофункции околоносовых пазух	Б	Б	Б	НГ
	5) хронический декомпенсированный тонзиллит, хронический атрофический, гипертрофический, гранулезный фарингит (назофарингит)	Б	Б	Б	НГ
50	Болезни и повреждения гортани, шейного отдела трахеи (J37-J38, Q31, Q32.0, Q32.1)
	1) со значительно выраженным нарушением дыхательной и (или) голосовой функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренно выраженным нарушением дыхательной и (или) голосовой функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительно выраженным нарушением дыхательной и (или) голосовой функции	Д	Д	Б	НГ
51	Хронические неспецифические заболевания легких и плевры, диссеминированные болезни легких нетуберкулезной этиологии (J40-J99, кроме J45)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Б	Б	Б	ИНД
52	Бронхиальная астма (J45)
	1) тяжелое персистирующее течение	Е	Е	Е	НГ
	2) среднетяжелое персистирующее течение	Д	Д	Д	НГ
	3) легкое персистирующее течение	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) интермиттирующее течение	Д	Д	Б	ИНД
53	Временные функциональные расстройства органов дыхания после острого заболевания, обострения хронического заболевания, травмы или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
11.Болезни органов пищеварения
54	Нарушение развития и прорезывания зубов, кариес зубов (К00-К02)
	1) отсутствие 10 и более зубов на одной челюсти или замещение их съемным протезом, отсутствие 8 коренных зубов на одной челюсти, отсутствие 4 коренных зубов на верхней челюсти с одной стороны и 4 коренных зубов на нижней челюсти с другой стороны или замещение их съемными протезами	Д	Д	Б	ИНД
	2) отсутствие 4 и более фронтальных зубов на одной челюсти или отсутствие второго резца, клыка и первого малого коренного зуба подряд при невозможности замещения их несъемными протезами	Б	Б	Б	ИНД
	3) множественный осложненный кариес	Б	Б	А	ИНД
55	Болезни твердых тканей зубов, пульпы и периапикальных тканей, десен и пародонта, мягких тканей полости рта, (К04-К06, К12-К13)
	1) пародонтит, пародонтоз генерализованные тяжелой степени	Д	Д	В-ИНД	НГ
	2) пародонтит, пародонтоз генерализованные средней степени, стоматиты, гингивиты, хейлиты и другие заболевания слизистой полости рта, слюнных желез и языка, не поддающиеся лечению	Д	Д	Б	ИНД
	3) пародонтит, пародонтоз генерализованные легкой степени	Б	Б	А	ИНД
56	Челюстно-лицевые аномалии (кроме врожденных пороков развития), другие болезни и изменения зубов и их опорного аппарата, болезни челюстей, слюнных желез, языка (К07- К11,К14)
	1) со значительным нарушением дыхательной, обонятельной, жевательной, слюновыделительной, глотательной и речевой функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением дыхательной, обонятельной, жевательной, слюновыделительной, глотательной и речевой функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением или без нарушения дыхательной, обонятельной, жевательной, слюновыделительной, глотательной и речевой функций	Б	Б	Б	ИНД
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
57	Болезни пищевода, кишечника (кроме двенадцатиперстной кишки) и брюшины (К20-К23, К35-К38, К50-К52, К55-К63, К65-К67)
	1) со значительным нарушением функций;	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций и частыми обострениями	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	А	А	А	А
58	Язвенная болезнь желудка, двенадцатиперстной кишки (К25-К28)
	1) со значительным нарушением функций;	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций и частыми обострениями	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций и редкими обострениями	Д	Д	Б	ИНД
59	Другие болезни желудка и двенадцатиперстной кишки (кроме язвенной болезни), болезни печени, желчного пузыря, желчевыводящих желчных путей и поджелудочной железы, другие болезни органов пищеварения (К29-К31, К70-К77, К80-К87, К90-К93)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций и частыми обострениями	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	ИНД
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	Б	Б	А	А
60	Грыжи (К40-К46)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
61	Временные функциональные расстройства органов пищеварения после острого заболевания, обострения хронического заболевания или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
12.Болезни кожи и подкожной клетчатки
62	Болезни кожи и подкожной клетчатки, в том числе врожденные (L00 – L99, Q80 –Q82)
	1) неподдающиеся или трудно поддающиеся лечению формы	Е	Е	Д	НГ
	2) поддающиеся лечению распространенные и (или) часто рецидивирующие формы	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) не требующие лечения распространенные и (или) ограниченные редко рецидивирующие формы	Д	Д	Б	НГ
	4) ограниченные формы, в том числе в стадии стойкой ремиссии	Б	Б	А	ИНД
63	Временные функциональные расстройства после перенесенного острого заболевания, обострения хронического заболевания кожи и подкожной клетчатки	Г	Г	Г	Г
13.Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани
64	Инфекционные артропатии, воспалительные полиартропатии, системные поражения соединительной ткани, анкилозирующий спондилит (М00-М03, М05-М14, М30-М36, М45)
	1) со значительным нарушением функций, стойкими и выраженными изменениями	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций и частыми обострениями	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций и редкими обострениями	Д	Д	Б	НГ
65	Артрозы и поражения крупных суставов, болезни и поражения мышц, синовиальных оболочек и сухожилий, нарушения плотности и структуры костей, остеопатии, хондропатии (М15-М19, М20-М25, М60-М63, М65-М68, М80-М85, М86-М90, М91-М94)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
66	Болезни позвоночника и их последствия, кроме врожденных деформаций и пороков развития (М40-М43, М46-М49, М50-М54)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
67	Отсутствие, деформации, дефекты кисти и пальцев (М20-М21.3, М21.5)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
68	Плоскостопие и другие деформации стопы, в том числе врожденные (М20-М21, кроме М21.7, Q66)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	А
69	Приобретенные деформации конечностей, вызывающие нарушение функции и (или) затрудняющие ношение военной формы одежды, обуви или снаряжения (М21.7 - М21.9)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	Б	ИНД
70	Отсутствие конечности (Z89)
	1) двухсторонние ампутационные культи верхних и нижних конечностей на любом уровне; отсутствие всей верхней или нижней конечности после экзартикуляции или на уровне верхней трети плеча, бедра	Е	Е	Е	НГ
	2) отсутствие конечностей до уровня верхней трети плеча или бедра	Е	Е	Д	НГ
	3) отсутствие конечности до уровня нижней трети предплечья	Е	Е	В	НГ
14.Болезни мочеполовой системы
71	Гломерулярные, тубулоинтерстициальные болезни почек, почечная недостаточность (N01-N08, N10, N11.8,N11.9,N12, N14-N16, N18-N19, N26)
	1) с резким нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных, без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
72	Обструктивная уропатия и рефлюкс-уропатия, пиелонефрит (вторичный), мочекаменная болезнь, другие болезни почки, мочеточника и мочевой системы (N11.0,N11.1,N13, N20-N23, N25-N29 кроме N26, N30-N39)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	А	ИНД
73	Болезни мужских половых органов (N40-N51, N62)
	1) со значительным нарушением функций	Д	Д	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	ИНД
	4) при наличии объективных данных с незначительными клиническими проявлениями	Б	Б	А	А
15.Болезни женской половой системы
74	Хронические воспалительные болезни женских половых органов (N70-N77)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
75	Эндометриоз (N80)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Б	Б	Б	НГ
76	Невоспалительные болезни женских половых органов (N60, N81-N90, N99)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
77	Расстройства овариально-менструальной функции (N91-N95)
	1) со значительным нарушением функций	Д	Д	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Б	Б	Б	НГ
78	Временные функциональные расстройства мочеполовой системы после острого заболевания, обострения хронического заболевания или хирургического лечения	Г	Г	Г	Г
16.Беременность, роды и послеродовой период
79	Беременность, роды и послеродовой период (O00-O99)	Г	Г	Г	НГ
17.Врожденные аномалии (пороки развития), деформации и хромосомные нарушения
80	Врожденные аномалии (пороки развития), деформации и хромосомные нарушения (Q00-Q99)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Е	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	Д	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	Б	ИНД
18.Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних факторов
81	Посттравматические и послеоперационные повреждения (дефекты) костей черепа без признаков органического поражения ЦНС (S02.0, S02.1, Т90,2)
	1) с наличием инородного тела в полости черепа, значительного дефекта костей черепа	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным дефектом костей черепа	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с небольшим дефектом костей черепа	Д	Д	Б	НГ
82	Переломы позвоночника, костей туловища, верхних и нижних конечностей и их последствия (S12, S22, S32, S42, S52, S72, S82, Т91.1, Т91.2, Т92.1, Т93.1, Т93.2)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	Б	Б	Б	ИНД
83	Травмы внутренних органов грудной, брюшной полости и таза, и их последствия (S26, S27, S36, S37, Т91.4, Т91.5)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций	Б	Б	Б	ИНД
84	Последствия травм кожи и подкожной клетчатки (Т95)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	ИНД
85	Отравления лекарственными средствами, медикаментами и биологическими веществами, токсическое действие веществ преимущественно немедицинского назначения, воздействие внешних причин (Т51-Т78, Т96, Т97, Т98)
	1) со значительным нарушением функций	Е	Е	Д	НГ
	2) с умеренным нарушением функций	Д	Д	В-ИНД	НГ
	3) с незначительным нарушением функций	Д	Д	Б	ИНД
86	Временные функциональные расстройства костно-мышечной системы, соединительной ткани, кожи и подкожной клетчатки после лечения болезней, ранений, травм, отравлений и других воздействий внешних факторов	Г	Г	Г	Г
19.Прочие болезни
87	Недостаточное физическое развитие
	1) масса тела менее 45 кг, рост менее 155 см	Д	Д	В	НГ
	2) то же, впервые выявленное при приписке к призывным участкам или при призыве на воинскую службу	Г	Г	-	-
88	Энурез (N39.3, N39.4, F98.0, R32).	Д	Д	В-ИНД	НГ
89	Нарушения речи (F98.5, R47- R49)
	1) высокая степень заикания, (запинания), другие нарушения речи, делающие ее малопонятной;	Д	Д	В	НГ
	2) умеренное заикание (запинание) и другие нарушения речи, делающие ее недостаточно внятной	Д	Д	Б	ИНД

Требования, предъявляемые к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам (далее – Требования по графам) изложены по классам болезней, в виде пунктов, подпунктов с наименованиями заболеваний, увечий (ранений, травм, контузий) в соответствии с международной классификацией болезней.

Пояснения к Требованиям, предъявляемым к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам определены в приложении 1 к настоящим Требованиям по графам.

Сокращения, использованные в Требованиях, предъявляемых к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графами и в пояснениях к ним приведены в приложении 2 к настоящим Требованиям по графам.

Стратификация общего сердечнососудистого риска, описание КМССиПЗ, бессимптомного ПОМ, факторов риска, а также сахарного диабета при артериальной гипертензии изложены в приложении 3 к настоящим Требованиям по графам.

Показатели степеней ДН (легочной) изложены в приложении 4 к настоящим Требованиям по графам.

Таблица оценки объема движений в суставах (в градусах) приведена в приложении 5 к настоящим Требованиям по графам.

Приложение 1
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья граждан
(военнослужащих) к воинской
службе по графам

Пояснения к Требованиям, предъявляемым к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам

Глава 1. Инфекционные и паразитарные болезни

Пункт 1. Кишечные инфекции, бактериальные зоонозы, другие бактериальные болезни, вирусные болезни, сопровождающиеся высыпаниями, вирусные и другие болезни, передаваемые членистоногими (кроме инфекций центральной нервной системы), другие болезни, вызываемые вирусами и хламидиями, риккетсиозы, другие инфекционные и паразитарные болезни.

При острых заболеваниях категория годности к воинской службе военнослужащих определяется по окончании лечения в зависимости от степени нарушения функций органов и систем.

Подпункт 1) пункта 1 предусматривает хронические рецидивирующие формы заболеваний, не поддающиеся или трудно поддающиеся лечению.

Освидетельствуемые по графе I, перенесшие острую форму бруцеллеза или токсоплазмоза менее 12 месяцев назад, по подпункту 2) пункта 1 признаются временно не годными к воинской службе для оценки стойкости ремиссии, при рецидиве заключение выносится по подпункту 1) пункта 1.

Военнослужащие срочной воинской службы после рецидива или острой формы бруцеллеза или токсоплазмоза признаются негодными к воинской службе.

При установлении первично-латентного бруцеллеза (положительная реакция Райта, при отсутствии клинических проявлений) призывникам предоставляется отсрочка от призыва на 6 месяцев, поступающие на воинскую службу по контракту и ВУЗ признаются не годными.

При хроническом бруцеллезе или токсоплазмозе, освидетельствование проводится по подпункту 1) пункта 1.

Военнослужащие, страдающие хронической дизентерией, а также бактерионосители брюшного тифа, паратифов и сальмонеллеза подлежат стационарному лечению. В случае стойкого бактерионосительства в течение трех месяцев и более освидетельствуются по подпункту 1) пункта 1, а освидетельствуемые по графе I по подпункту 2) пункта 1 признаются временно негодными к воинской службе на 6 месяцев для лечения, при сохраняющемся более 6 месяцев подтвержденном лабораторным исследованием бактерионосительстве освидетельствуются по подпункту 1) пункта 1.

При эхинококкозе, альвеококкозе внутренних органов, острых, подострых и хронических формах сепсиса с наличием септикопиемических метастазов, подтвержденных лабораторно-инструментальными методами исследования, категория годности к воинской службе освидетельствуемых по графам I – II определяется по подпункту 1) пункта 1 независимо от локализации первичного очага и результатов лечения.

Категория годности к воинской службе освидетельствуемых по графе III при осложненном либо рецидивирующем эхинококкозе, альвеококкозе внутренних органов, острых, подострых и хронических формах сепсиса с наличием септикопиемических метастазов, подтвержденных лабораторно-инструментальными методами исследования, определяется по подпункту 1) настоящего пункта.

Военнослужащие срочной воинской службы, переболевшие вирусным гепатитом В, С, Д тяжелой степени, с затяжным течением, внепеченочными проявлениями (аутоиммунный тиреоидит, синдром Шегрена, лимфоцитарный сиаладенит), микст-гепатитами признаются негодными к воинской службе.

Военнослужащие, проходящие срочную воинскую службу, переболевшие вирусным гепатитом легкой и средней степени тяжести, признаются негодными к работе с вредными факторами, к службе в ДШВ, ЧСН и водолазным работам.

Военнослужащие, освидетельствуемые по IV графе, перенесшие вирусный гепатит, брюшной тиф, паратифы неосложненной легкой или среднетяжелой формы, признаются временно не годными к совершению парашютных прыжков, водолазным работам и к работе с вредными факторами, с повторным освидетельствованием через 6 месяцев. По истечении этого срока указанные лица допускаются к парашютным прыжкам, водолазным работам и к работе с вредными факторами, при отсутствии нарушений функций печени и желудочно-кишечного тракта.

Военнослужащие, освидетельствуемые по IV графе перенесшие вирусный гепатит, брюшной тиф, паратифы тяжелой формы и (или) с затяжным течением, признаются временно не годными к совершению парашютных прыжков, водолазным работам и к работе с вредными факторами, с повторным освидетельствованием через 12 месяцев.

При этом военнослужащие к водолазным работам допускаются на глубинах до 60 метров, погружение на глубину более 60 метров разрешается не ранее чем через год после освидетельствования.

Выявление поверхностного антигена вирусного гепатита В и антител к вирусу гепатита С является основанием для детального обследования в целях исключения скрыто протекающего хронического вирусного гепатита.

Лица, после подтверждения хронического вирусного гепатита, освидетельствуются по пункту 59 требований по графам с учетом степени активности и наличии нарушений функций печени.

Бессимптомное (неактивное) носительство маркеров вирусных гепатитов В или С, подтвержденные результатами дополнительных методов обследования (УЗИ, ИФА, ПЦР и другие) не является основанием для применения пунктов требований по графам.

Граждане, поступающие в ВУЗ, переболевшие вирусным гепатитом, брюшным тифом, паратифами в легкой степени при отсутствии у них нарушений функций печени и желудочно-кишечного тракта, признаются годными к поступлению в ВУЗ не ранее чем через 6 месяцев после окончания лечения.

Военнослужащие, перенесшие тяжелые формы тифа, паратифов, геморрагических лихорадок, риккетсиозов, зоонозных инфекций, а также при развитии осложнений заболевания (кишечная перфорация, кишечное кровотечение, пневмония с парапневмоническим плевритом), независимо от степени тяжести заболевания, когда после лечения сохраняется стойкая астенизация, освидетельствуются по подпункту 1) пункта 1 требований по графам.

Военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту, офицеры по призыву после хирургического лечения, либо осложнений заболеваний, указанных в настоящем пункте, освидетельствуются после завершения лечения и реабилитации по соответствующим пунктам требований по графам с учетом нарушений функций органа и системы.

При тяжелых осложнениях со стороны центральной нервной системы, сердечнососудистой, костно-суставной освидетельствуются дополнительно по соответствующим пунктам требовании по графам, в зависимости от поражения органов и систем.

К подпункту 2) пункта 1 относятся временные функциональные расстройства после перенесенных острых инфекционных, паразитарных заболеваний, при наличии временных функциональных расстройств, когда по завершении стационарного лечения у больного сохраняются общая астенизация, упадок сил, нарушение питания.

Заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни выносится только в случаях тяжелого или осложненного течения заболевания (кишечная перфорация, кишечное кровотечение, миокардит, пневмония с парапневмоническим плевритом и другие) при сохранении астенизации после госпитального лечения, когда для оценки стойкости остаточных изменений и полного восстановления способности освидетельствуемого исполнять обязанности воинской службы требуется срок не менее месяца.

В отношении военнослужащих, перенесших заболевание легкой или среднетяжелой неосложненной формы, заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни не выносится. Восстановительное лечение данной категории завершается в медицинских подразделениях воинских частей, где организован комплекс реабилитационных мероприятий. Проведение реабилитации в инфекционных или терапевтических отделениях военно-медицинских учреждений допускается в случаях отсутствия медицинских подразделений в воинских частях.

Курсанты и слушатели ВУЗ после госпитального лечения по поводу легких форм вирусного гепатита, брюшного тифа и паратифов выписываются с рекомендациями об освобождении от некоторых видов работ, суточных дежурств, физической подготовки.

Граждане, перенесшие острый вирусный гепатит, брюшной тиф и паратифы, при призыве на воинскую службу или поступлении на воинскую службу по контракту признаются временно не годными к воинской службе на 6 месяцев после окончания стационарного лечения.

Пункт 2. Туберкулез органов дыхания.

К подпункту 1) пункта 2 относятся:

все формы активного туберкулеза органов дыхания с наличием бактериовыделения и (или) распада;

формы активного туберкулеза органов дыхания с выраженными симптомами интоксикации;

большие остаточные изменения легких и плевры со смещением средостения, сопровождающиеся дыхательной (легочной) недостаточностью II степени;

мультирезистентные формы туберкулеза, а также последствия хирургического лечения, с дыхательной (легочной) недостаточностью II степени;

эмпиема плевры;

фистулезные (свищевые) поражения бронхов.

К подпункту 2) пункта 2 относятся:

все формы активного туберкулеза органов дыхания без выделения микобактерий туберкулеза и распада;

трансформированные в процессе лечения тонкостенные кистоподобные полости (заживление каверны по открытому типу);

последствия хирургического лечения, с дыхательной (легочной) недостаточностью I степени;

большие остаточные изменения легких и плевры, сопровождающиеся дыхательной (легочной) недостаточностью I степени.

К большим остаточным изменениям относятся:

множественные (5 и более) компоненты первичного комплекса (очаг Гона и кальцинированные лимфатические узлы) размером менее 1 см, единичный и (или) множественные компоненты первичного комплекса (очаг Гона и кальцинированные лимфатические узлы) размером 1 см и более;

множественные (5 и более) интенсивные, четко очерченные очаги размером менее 1 см;

единичные и (или) множественные интенсивные, четко очерченные очаги размером 1 см и более и фокусы;

распространенный фиброз (более двух сегментов);

цирротические изменения любой протяженности;

санированные полости;

фиброторакс;

плевропневмосклероз с бронхоэктазами;

массивные плевральные наслоения шириной более 1 см (с кальцинацией плевры или без нее);

изменения после пульмонэктомии, торакопластики, плевроэктомии, кавернотомии, экстраплеврального пневмолиза;

сочетания двух и более признаков, характерных для малых остаточных изменений, объективизированные обзорными рентгенограммами и (или) рентгентомограммами.

К подпункту 3) пункта 2 относятся:

туберкулез органов дыхания после успешно проведенного стационарного этапа лечения (не менее трех месяцев) при достижении клинико-рентгенологического благополучия: прекращения бактериовыделения, закрытия полостей распада, исчезновения симптомов интоксикации, рассасывания инфильтрации в легких и резорбции жидкости в плевральной полости;

клинически излеченный туберкулез органов дыхания после окончания основного курса лечения;

последствия хирургического лечения (после резекции 2-х и более сегментов либо доли), без дыхательной недостаточности;

большие остаточные изменения легких и плевры без дыхательной недостаточности.

При наличии эксудативного плеврита и других серозитов туберкулезной этиологии (перикардит, полисерозит) освидетельствование проводится с учетом результатов цитологического, иммунологического, микробиологического исследований и биопсии. Туберкулезная этиология сухих плевритов доказывается методами туберкулино- и иммунодиагностики, пробным лечением и динамикой лабораторных показателей, ультразвуковым исследованием плевральной полости.

Данный подпункт используется для лиц, освидетельствуемых по графам I, II, при наличии или отсутствии остаточных изменений легких и плевры в ближайшие три года после завершения основного курса лечения.

Лица, перенесшие экссудативный плеврит и другие серозиты туберкулезной этиологии, с положительной клинико-рентгенологической динамикой освидетельствуются по подпункту 4) пункта 2 на основании заключения ЦВКК, после снятия с диспансерного учета.

При неэффективности лечения или отказе от него военнослужащие освидетельствуются по подпункту 2) настоящего пункта.

Освидетельствуемые по графе II представляются на ВВК после установления окончательного диагноза и лечения, стабилизации процесса независимо от характера, течения и исхода, не ранее, чем через три месяца.

К подпункту 4) пункта 2 относятся малые остаточные изменения после перенесенного (в том числе спонтанно излеченного) туберкулеза органов дыхания по завершении наблюдения в группе клинически излеченного туберкулеза и после снятия с диспансерного учета.

К малым остаточным изменениям относятся:

малые остаточные изменения первичного генеза – единичные (четыре и менее) компоненты первичного комплекса (очаг Гона и кальцинированные лимфатические узлы) размером менее 1 см;

единичные (четыре и менее) интенсивные четко очерченные очаги размером менее 1 см;

ограниченный фиброз в пределах двух сегментов;

запаянные синусы, междолевые шварты, плевродиафрагмальные и плевромедиастинальные сращения, плевроапикальные и плеврокостальные наслоения шириной до 1 см (с кальцинацией плевры или без нее) одно- или двусторонние;

К данному подпункту также относятся последствия резекции сегмента легкого, либо его атипичной резекции, без дыхательной недостаточности.

Медицинское переосвидетельствование лиц, переболевших туберкулезом, проводится при снятии их с диспансерного учета, не ранее чем через три года после окончания основного курса лечения.

Наличие единичных мелких петрификатов (не более трех) в легких или внутригрудных лимфатических узлах не является основанием для применения настоящего пункта, не препятствует прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

К подпункту 5) пункта 2 относятся временные функциональные расстройства после стационарного этапа лечения (консервативного или оперативного). Военнослужащим по контракту предоставляется отпуск по болезни после интенсивной фазы лечения до 60 календарных дней. При этом выносится заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни для продолжения лечения в амбулаторных условиях под наблюдением врача-фтизиатра с последующим медицинским освидетельствованием и определением годности к воинской службе.

Пункт 3. Туберкулез других органов и систем.

К подпункту 1) пункта 3 относятся:

генерализованный туберкулез с сочетанным поражением различных органов и систем, независимо от характера течения, давности и исхода;

прогрессирующий туберкулез позвоночника, трубчатых костей и суставов, сопровождающийся натечными абсцессами или свищами;

туберкулез глаз с прогрессирующим снижением зрительных функций;

распространенные и обезображивающие формы туберкулеза кожи;

туберкулез мочеполовых органов с распадом и (или) бактериовыделением;

прогрессирующий туберкулез перикарда, брюшины и внутрибрюшных лимфоузлов, желудка, кишечника, печени, селезенки, ЛОР-органов или другой локализации;

метатуберкулезный нефросклероз, остаточные изменения и последствия перенесенного туберкулеза органов мочевыделительной системы, отсутствие одной почки после ее удаления при нарушении функции оставшейся почки, последствия другого хирургического лечения почек и мочевыводящих путей при наличии хронической почечной недостаточности или значительного нарушения выделительной функции;

рубцовые изменения мочевого пузыря со значительным нарушением мочеиспускания;

отсутствие обоих яичек, удаленных по поводу туберкулеза.

К подпункту 2) пункта 3 относятся:

активный ограниченный туберкулез позвоночника, костей и суставов, мочеполовых органов и другой внегрудной локализации до затихания процесса;

активный туберкулез периферических лимфоузлов без распада, свищей и бактериовыделения;

остаточные явления или последствия перенесенного туберкулеза органов мочевыделительной системы, последствия хирургического лечения туберкулеза почек и мочевыводящих путей, сопровождающиеся умеренным нарушением выделительной функции почек и мочеиспускания;

последствия хирургического лечения туберкулеза с умеренным нарушением их функции.

К подпункту 3) пункта 3 относится туберкулез внегрудной локализации после успешно проведенного стационарного этапа лечения при достижении клинико-рентгенологического благополучия.

При неэффективности или отказе от лечения военнослужащие освидетельствуются по подпункту 1) или 2) пункта 3.

К подпункту 4) пункта 3 относятся остаточные изменения перенесенного туберкулеза внегрудной локализации при отсутствии признаков активности после завершения основного курса лечения в течение трех лет (при туберкулезе позвоночника, трубчатых костей, суставов – в течение пяти лет) и снятия освидетельствуемого с диспансерного учета.

Заключение ВВК в отношении лиц с внегрудной локализацией туберкулеза выносится также на основании пунктов требовании по графам в зависимости от функции пораженного органа или системы.

К подпункту 5) пункта 3 относятся временные функциональные расстройства после стационарного этапа лечения (консервативного или оперативного).

Военнослужащим по контракту предоставляется отпуск по болезни до 60 календарных дней для продолжения лечения в амбулаторных условиях под наблюдением врача-фтизиатра с последующим медицинским освидетельствованием ВВК.

Пункт 4. При установлении диагноза лепры военнослужащие признаются негодными к воинской службе с исключением с воинского учета.

Граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, военнослужащие, в семье которых соответствующим органом здравоохранения зарегистрирован больной лепрой, признаются негодными к воинской службе с исключением с воинского учета.

Граждане, имеющие в анамнезе несемейный контакт с больным лепрой, направляются на обследование и при отсутствии заражения признаются годными к воинской службе.

Пункт 5. Больные СПИД признаются негодными к воинской службе с исключением с воинского учета.

Пункт 6. Сифилис и другие инфекции, передающиеся преимущественно половым путем.

Граждане при первоначальной постановке на воинский учет, призыве на воинскую службу или поступлении на воинскую службу по контракту, а также военнослужащие в случаях выявления у них инфекций, передающихся преимущественно половым путем, подлежат лечению. После успешного лечения и снятия с диспансерного учета они признаются годными к воинской службе.

При хронических или осложненных формах венерических уретритов граждане при призыве на срочную воинскую службу или поступлении на воинскую службу по контракту и в ВУЗ признаются временно не годными к воинской службе на шесть месяцев, если для завершения лечения требуется срок до шести месяцев, а при первичном, вторичном или скрытом сифилисе признаются временно негодными к воинской службе на 12 месяцев.

Критерием излеченности гонореи и сифилиса считается разрешение клинических признаков венерического заболевания, наличие трехкратного отрицательного результата при лабораторном контроле и снятие с диспансерного учета.

Если через 12 месяцев после полноценного лечения сифилиса негативация классических серологических реакций не наступила, освидетельствование проводится по подпункту 2) пункта 6.

При поражении сифилисом внутренних органов, костей, нервной системы в зависимости от степени нарушения их функций освидетельствование проводится по соответствующим пунктам требований по графам.

Пункт 7. Граждане, страдающие дерматофитиями, подлежат лечению. При призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту и в ВУЗ они признаются временно негодными к воинской службе на срок до шести месяцев.

Военнослужащие, страдающие дерматофитиями, подлежат лечению, по завершении которого они признаются годными к воинской службе.

Диагноз микоза подтверждается лабораторными исследованиями.

К подпункту 1) пункта 7 также относятся неподдающиеся лечению актиномикозы челюстно-лицевой области.

Глава 2. Новообразования

Военнослужащие со злокачественными новообразованиями независимо от формы, характера течения и исхода лечения, направляются на медицинское освидетельствование для определения годности к воинской службе не позднее четырех месяцев с момента установления диагноза.

Пункт 8. Злокачественные новообразования (кроме опухолей нервной системы, лимфоидной, кроветворной и родственных им тканей).

К подпункту 1) пункта 8 относятся:

злокачественные новообразования костей и суставных хрящей независимо от распространения и стадии;

злокачественные новообразования других органов и мягких тканей с отдаленными метастазами после нерадикального хирургического лечения или прогрессирование заболевания после ранее проведенного лечения;

случаи отказа больного от лечения злокачественного образования независимо от стадии и распространения опухоли.

К подпункту 2) пункта 8 относятся:

рубцы после радикального лечения злокачественных опухолей нижней губы или кожи;

другие состояния после радикального лечения злокачественных новообразований (кроме костей, суставных хрящей) органов и мягких тканей, в том числе с регионарными метастазами.

Военнослужащим, проходящим воинскую службу по контракту и освидетельствуемым в связи с предстоящим увольнением с воинской службы по достижении предельного возраста или по организационно-штатным мероприятиям, заключение выносится по подпункту 1) пункта 8 независимо от локализации, стадии и распространения злокачественного процесса, а также времени начала заболевания. Исключением являются случаи радикального лечения рака нижней губы, кожи без метастазов, тогда данная категория военнослужащих освидетельствуется по подпункту 2) пункта 8.

После завершения стационарного лечения больным со злокачественными новообразованиями, освидетельствуемым по графе III-IV, по подпункту 3) пункта 8 предоставляется отпуск по болезни.

Пункт 9. Злокачественные новообразования лимфоидной, кроветворной и родственных им тканей (лейкозы, болезнь Ходжкина, неходжкинские лимфомы, злокачественные иммунопролиферативные болезни, множественная миелома и злокачественные плазмоклеточные новообразования, и другие).

К подпункту 1) пункта 9 относятся злокачественные заболевания лимфоидной, кроветворной и родственных им тканей, когда эффект от проводимого лечения отсутствует.

К подпункту 2) пункта 9 относятся заболевания с медленно прогрессирующим течением, а эффект от лечения носит временный характер.

Военнослужащим, проходящим воинскую службу по контракту и освидетельствуемым в связи с предстоящим увольнением с воинской службы по достижении предельного возраста, по организационно-штатным мероприятиям, заключение выносится по подпункту 1) пункта 9 независимо от локализации, стадии и распространения злокачественного процесса, а также времени начала заболевания.

К подпункту 3) пункта 9 относятся состояния после лучевой или цитостатической терапии по поводу злокачественных заболеваний крови и кроветворных органов, новообразований лимфоидной, кроветворной и родственных им тканей.

Заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни выносится после проведения только первого курса лучевой или цитостатической терапии.

Пункт 10. При наличии доброкачественных новообразований освидетельствуемым предлагается оперативное лечение. Пункт применяется в случаях неудовлетворительных результатов лечения или при отказе от него.

К подпункту 1) пункта 10 относятся:

доброкачественные новообразования эндокринных (кроме щитовидной) желез в состоянии клинико-гормональной декомпенсации на фоне медикаментозной терапии;

доброкачественные новообразования верхних дыхательных путей со значительным нарушением функций дыхания и (или) голосообразования;

доброкачественные новообразования средостения со значительными клиническими проявлениями (смещение, сдавление органов грудной клетки);

доброкачественные новообразования органов дыхания, сопровождающиеся выраженными клиническими проявлениями (кровохарканьем, бронхостенозом или ателектазом);

доброкачественные новообразования органов пищеварения, сопровождающиеся упадком питания или значительно затрудняющие акт глотания и прохождения пищи;

доброкачественные новообразования кожи, подлежащих тканей, кровеносных или лимфатических сосудов, не позволяющие ношение военной формы одежды, обуви или снаряжения;

доброкачественные новообразования костной и хрящевой ткани, не позволяющие ношение военной формы одежды, обуви или снаряжения, либо значительно нарушающее функцию близлежащего органа или системы;

доброкачественные новообразования мочеполовой системы с выраженными дизурическими расстройствами или сопровождающиеся рецидивирующим кровотечением;

доброкачественные новообразования молочной железы (фиброаденомы, внутрипротоковые папилломы, кисты, липомы), матки, яичников и других женских половых органов со значительным нарушением функций органа, при неудовлетворительных результатах оперативного лечения.

К подпункту 2) пункта 10 относятся:

новообразование insitu;

доброкачественные новообразования эндокринных (кроме щитовидной) желез в состоянии клинико-гормональной компенсации на фоне медикаментозной терапии;

доброкачественные новообразования средостения с нарушением функций органа;

доброкачественные новообразования органов дыхания с умеренными клиническими проявлениями;

доброкачественные новообразования органов пищеварения с умеренными клиническими проявлениями без упадка питания;

доброкачественные новообразования кожи, подлежащих тканей, кровеносных или лимфатических сосудов, затрудняющие ношение военной формы одежды, обуви или снаряжения;

доброкачественные новообразования костной и хрящевой ткани, затрудняющие ношение военной формы одежды, обуви или снаряжения, либо умеренно нарушающее функцию близлежащего органа или системы;

доброкачественные новообразования длинных трубчатых костей, после удаления, которых дефект костной ткани будет составлять половину или более диаметра кости;

доброкачественные новообразования мочеполовой системы с умеренными дизурическими расстройствами.

К подпункту 2) пункта 10 также относятся доброкачественные новообразования молочной железы и женских половых органов требующие оперативного лечения, при отказе от него, в том числе: миомы матки при размерах, соответствующих 12-недельной беременности и более, рецидив миомы матки, либо миомы сопровождающиеся кровотечениями, приводящими к анемии, а также при наличии субмукозных или субсерозных узлов с нарушением их кровоснабжения, быстрым ростом (увеличение опухоли до размеров, соответствующих более пяти неделям беременности за год).

К подпункту 3) пункта 10 относятся:

доброкачественные новообразования эндокринных (кроме щитовидной) желез без гормональных нарушении;

доброкачественные новообразования верхних дыхательных путей с незначительным нарушением функций дыхания и (или) голосообразования;

доброкачественные новообразования средостения с незначительными клиническими проявлениями;

доброкачественные новообразования органов дыхания с незначительными клиническими проявлениями;

доброкачественные новообразования органов пищеварения с незначительными клиническими проявлениями, сопровождающиеся диспептическими расстройствами;

доброкачественные новообразования мочеполовой системы с незначительными дизурическими расстройствами;

доброкачественные новообразования костной и хрящевой ткани, незначительно нарушающие функцию близлежащего органа или системы;

гигантские пигментные невусы, наибольший линейный размер которых составляет более 20 см;

множественные невусы (более 50) при условии наличия у близких родственников случаев меланомы, подтвержденных медицинской документацией;

часто травмируемые невусы (с подтверждением фактов травматизации медицинскими документами) с признаками воспаления и (или) изъязвления при их локализации в областях возможной травматизации, обусловленной ношением военной формы одежды, обуви или снаряжения.

К подпункту 3) пункта 10 также следует относить доброкачественные новообразования молочной железы, женских половых органов, нетребующие оперативного лечения, в том числе миомы матки, имеющие размеры, соответствующие 11-недельной беременности и менее, без клинических проявлений.

К подпункту 4) пункта 10 относятся доброкачественные новообразования или последствия их радикального лечения, не сопровождающиеся нарушением функций органов и систем органов, не затрудняющие ношения военной формы одежды, обуви или снаряжения.

Заключение о предоставлении отпуска по болезни по подпункту 5) пункта 10 выносится после оперативного лечения по поводу доброкачественных новообразований, когда после завершения лечения в стационарных условиях для полного восстановления функций необходим срок не менее 1 месяца.

Лица с доброкачественными новообразованиями головного и спинного мозга освидетельствуются по пункту 23 требований по графам, периферической нервной системы – по пункту 26 требований по графам.

При диагностировании остеомы околоносовых пазух категория годности освидетельствуемых определяется в зависимости от нарушения их функции по соответствующим подпунктам настоящего пункта.

Доброкачественные новообразования (липоматоз, гемангиомы, остеомы, хондромы, папилломы и пигментные невусы, за исключением невусов, указанных в подпункте 3) или последствия их радикального лечения, не сопровождающиеся нарушением функций органов и систем органов, не затрудняющие ношения военной формы одежды, обуви или снаряжения не являются основанием для применения данного пункта и не препятствуют прохождению службы и поступлению в ВУЗ.

Глава 3. Болезни крови, кроветворных органов и отдельные нарушения, вовлекающие иммунный механизм

Пункт 11. Болезни крови и кроветворных органов, иммунодефицитные состояния, установленные при специализированном обследовании.

К подпункту 1) пункта 11 относятся заболевания крови и кроветворных органов, когда эффект от проводимого лечения отсутствует или носит временный характер:

гипо- или апластическая анемия, независимо от эффективности терапии и степени нарушения функций;

тромбоцитопатии, гемофилии, коагулопатии, сопровождающиеся рецидивирующими кровотечениями, кровоизлияниями, тромбозами сосудов, тромбоэмболическими осложнениями;

приобретенные или врожденные стойкие иммунодефицитные состояния (кроме болезни, вызываемой ВИЧ), сопровождающиеся частыми рецидивами инфекционных осложнений.

Военнослужащие при заболеваниях крови и кроветворных органов, в случае достижения ремиссии только глюкокортикоидной терапией или перенесшие спленэктомию с хорошим эффектом освидетельствуются по подпункту 3), а при недостаточной эффективности проведенного лечения - по подпункту 2).

К подпункту 3) пункта 11 относятся:

гемолитические анемии с длительным положительным эффектом от лечения с умеренным или незначительным нарушением функций;

анемии, связанные с питанием (железодефицитная, витамин В12-дефицитная, фолиеводефицитная и другие) средней, тяжелой степени при недостаточной эффективности лечения;

тромбоцитопатии, коагулопатии с длительным положительным эффектом от лечения без тромбозов, геморрагических проявлений и при отсутствии медицинских показаний для проведения поддерживающей гормональной терапии.

К подпункту 4) пункта 11 относятся временные функциональные расстройства после несистемных болезней крови после завершения полного курса терапии, в случае сохранения незначительного нарушения функций или спленэктомии.

При нарушениях свертываемости крови, пурпуре и других геморрагических состояниях (болезни Виллебранда, Шенлейна-Геноха и другие) освидетельствование проводится по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 11 в зависимости от степени нарушения функций и течения заболевания.

Освидетельствуемые с геморрагическим васкулитом (болезнь Шенлейн-Геноха) смешанной формы с рецидивирующим течением освидетельствуются по подпункту 3 настоящего пункта.

Поступающие на воинскую службу по контракту, в ВУЗ, у которых при медицинском освидетельствовании впервые обнаружены признаки заболевания крови либо кроветворных органов, направляются на консультацию

к гематологу. Освидетельствование в случае установления заболевания не требует стационарного обследования.

Освидетельствуемые по графам I, II при содержании гемоглобина в крови менее 120 г/л признаются временно негодными к воинской службе до 6 месяцев.

При вторичных иммунодефицитных состояниях, изменениях состава крови, нарушениях свертывания, наблюдающихся при заболеваниях других органов и систем (иные хронические, аутоиммунные, онкологические, инфекционные заболевания, саркоидоз и другие гранулематозы, гистиоцитозы, патология беременности и родов, травмы или осложнения их лечения) категория годности к воинской службе и службе по военно-учетной специальности определяется в зависимости от степени нарушения функций пораженного органа или системы органов по соответствующим пунктам требований по графам.

Глава 4. Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ

Пункт 12. Эутиреоидный зоб.

Для определения размеров зоба по степеням используется следующая шкала: 0 – щитовидная железа не прощупывается; I– перешеек железы увеличен, отчетливо прощупывается и виден при глотании; II – хорошо определяются боковые доли и перешеек, как при ощупывании, так и при глотании; III – железа хорошо видна, сглаживает передние отделы шеи ("толстая шея"); IV – железа изменяет форму шеи; V – железа достигает очень больших размеров.

К подпункту 1) пункта 12 относятся эутиреоидный зоб IV – V степени.

К подпункту 2) пункта 12 относятся эутиреоидный зоб III степени.

В случае выявления у освидетельствуемого заболевания, указанного в подпунктах 1) и 2) пункта 12 предлагается хирургическое лечение. Заключение по указанным подпунктам выносится в случае неудовлетворительных результатов хирургического лечения либо при отказе от операции.

К подпункту 3) пункта 12 относятся эутиреоидный зоб II степени.

При впервые выявленном эутиреоидном зобе II степени, граждане, призываемые на срочную воинскую службу, признаются временно негодными к воинской службе на 12 месяцев для проведения медикаментозной терапии. Повторное освидетельствование проводится через 12 месяцев в зависимости от результатов лечения.

При наличии стойких эндокринных нарушений освидетельствование проводится по пункту 13 требований по графам, в зависимости от степени нарушения функций.

Эутиреоидный зоб 0 – I степени, при наличии данных о длительном (более трех лет) наблюдении, не является основанием для применения данного пункта.

Пункт 13. Другие болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ.

Медицинское освидетельствование граждан при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, при впервые выявленных заболеваниях, относящихся к подпунктам 1), 2), 3) пункта 13, проводится только после обследования и лечения в стационарных условиях.

К подпункту 1) пункта 13 относятся:

заболевания гипофиза, надпочечников, паращитовидных и половых желез, а также заболевания щитовидной железы, не вошедшие в пункт 12 требований по графам, со значительным нарушением функций в состоянии клинико-гормональной субкомпенсации или декомпенсации на фоне медикаментозной терапии;

состояние (последствие) после медицинских процедур на эндокринной железе (оперативное удаление, в том числе частичное, лучевая терапия и другие) в состоянии клинико-гормональной субкомпенсации или декомпенсации на фоне заместительной терапии;

генетические синдромы со значительным нарушением функций эндокринных органов в состоянии клинико-гормональной субкомпенсации или декомпенсации на фоне медикаментозной терапии;

сахарный диабет 1-го типа;

сахарный диабет 2-го типа, требующий постоянного назначения инсулинотерапии, в том числе в комбинации с таблетированными сахароснижающими препаратами;

сахарный диабет 2-го типа, не требующий постоянного назначения инсулинотерапии (независимо от уровня гипергликемии и характера лечения), при наличии хотя бы одного из следующих осложнений: препролиферативной и пролиферативной ретинопатии (с поражением глаз), диабетической нефропатии с развитием хронической почечной недостаточности (с поражением почек), автономной (вегетативной) нейропатии (с неврологическими осложнениями), диабетической ангиопатии нижних конечностей (с нарушением периферического кровообращения), проявляющейся трофическими язвами, гангреной стопы, невропатическими отеками, остеоартропатиями (синдром диабетической стопы), а также при рецидивирующих гипогликемических и кетоацидотических состояниях, гипогликемических и диабетических комах.

К подпункту 2) пункта 13 относятся:

заболевания гипофиза, надпочечников, паращитовидных и половых желез, а также заболевания щитовидной железы, не вошедшие в пункт 12 требований по графам, с умеренным нарушением функции в состоянии клинико-гормональной компенсации на фоне медикаментозной терапии;

состояние (последствие) после медицинских процедур на эндокринной железе в состоянии клинико-гормональной компенсации на фоне заместительной терапии;

генетические синдромы с умеренным нарушением функции эндокринных органов в состоянии клинико-гормональной субкомпенсации или декомпенсации на фоне медикаментозной терапии;

сахарный диабет 2-го типа, при котором компенсация углеводного обмена достигается только постоянным приемом таблетированных сахароснижающих препаратов на фоне диетотерапии;

сахарный диабет 2-го типа, при котором гликемия в течение суток превышает 8,9 ммоля/литр и (или) гликозилированный гемоглобин составляет более 7,5 процента;

сахарный диабет 2-го типа, при котором компенсация углеводного обмена достигается назначением постоянной диетотерапии, при наличии непролиферативной ретинопатии, нефропатии 3-й (микроальбуминурическая) или 4-ой (протеинурической) стадии, умеренно выраженной периферической невропатии и ангиопатии;

экзогенно-конституциональное ожирение III степени;

нарушения обмена веществ, требующие постоянного лечения, специального питания, соблюдения специального режима труда и отдыха (фенилкетонурия, галактоземия, гликогеноз, болезнь Вильсона-Коновалова, болезнь Гоше и другие).

Граждане, у которых при призыве на срочную воинскую службу, впервые выявлено экзогенно-конституциональное ожирение II степени, признаются по подпункту 4) пункта 13 временно негодными к воинской службе на 12 месяцев, а при безуспешном лечении ожирения медицинское освидетельствование проводится по подпункту 3) пункта 13.

К подпункту 3) пункта 13 относятся:

легкие обратимые формы диффузного токсического зоба (легкая неврозоподобная симптоматика, снижение толерантности к физической нагрузке, частота пульса до 100 ударов в минуту, повышение основного обмена не превышает 30 процентов, при увеличении щитовидной железы I-II степени);

состояние после медицинских процедур на эндокринной железе при клинико-гормональной компенсации, не требующее назначения терапии;

сахарный диабет 2-го типа, при котором компенсация углеводного обмена достигается назначением постоянной диетотерапии, а гликемия в течение суток не превышает 8,9 ммоля/литр и (или) гликозилированный гемоглобин равен или менее 7,5 процента, при отсутствии поздних осложнений;

почечный диабет;

подострый тироидит с рецидивирующим течением;

экзогенно-конституциональное ожирение II степени.

При хроническом фиброзном и аутоиммунном тиреоидите медицинское освидетельствование проводится по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 13 в зависимости от степени нарушения функции щитовидной железы (без нарушения функций – по подпункту 3) пункта 12 требований по графам).

При диагностировании других нарушении обмена веществ (кистозный фиброз, амилоидоз, альбинизм и другие) освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам настоящего пункта в зависимости от клинических проявлении и нарушения функций.

К подпункту 4) пункта 13 относятся состояние после медицинских процедур на эндокринной железе (оперативное удаление, в том числе частичное, лучевая терапия и другие), состояние после лечения острого и подострого тиреоидита. Граждане при призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту признаются по подпункту 4) пункта 13 временно негодными к воинской службе сроком на шесть месяцев.

При наличии недостаточной массы тела – ИМТ менее 18,5 – призывники после консультации врача-терапевта и врача-гастроэнтеролога подлежат консультированию врачом-эндокринологом. При выявлении эндокринной патологии медицинское обследование и лечение призывников осуществляются в стационарных условиях. Граждане при призыве на срочную воинскую службу признаются по подпункту 4) пункта 13 временно негодными к воинской службе сроком на шесть месяцев. Если через шесть месяцев у граждан не выявлены заболевания, вызывающие снижение массы тела, нет отрицательной динамики ИМТ (по данным ежемесячных осмотров), сохранена физическая работоспособность (по данным функциональных нагрузочных проб), то они подлежат освидетельствованию по подпункту 5) пункта 13. При отрицательной динамике ИМТ, сниженной физической работоспособности граждане подлежат освидетельствованию по подпункту 3).

Для оценки состояния питания (недостаточность питания, стадия ожирения) граждан, достигших 18-летнего возраста используется, определенный уполномоченным органом в области здравоохранения Республики Казахстан ИМТ, по формуле:

ИМТ (кг/м2) = масса тела (кг) / квадрат величины роста (м2).

Норма - 18,5-24,9 кг/м2;

Избыточная масса тела - 25,0 – 29,9 кг/м2;

Ожирение I степени - 30,0 – 34,9 кг/м2;

Ожирение II степени - 35,0 – 39,9 кг/м2;

Ожирение III степени – 40 кг/м2 и более.

Для оценки состояния питания при освидетельствовании лиц, не достигших 18 лет, используются стандарты физического развития детей и подростков, принятые в Республике Казахстан.

Глава 5. Психические расстройства

Лица с психическими расстройствами, совершившие суицидальные попытки или членовредительство, подтвержденные служебной, медицинской документацией, актами очевидцев, освидетельствуются по пунктам требований по графам, которые предусматривают соответствующие нозологические формы нервно – психической патологии. При этом в экспертном диагнозе указывается факт суицидальной попытки или членовредительства.

Медицинское освидетельствование военнослужащих и граждан с впервые выявленными психическими расстройствами проводится после стационарного обследования (лечения), граждане, состоящие на диспансерном учете у психиатра, освидетельствуются – амбулаторно.

Заключение о категории годности к воинской службе выносится не ранее, чем через месяц стационарного обследования (лечения), если иное не оговорено в клинических протоколах.

Пункт 14. Пункт предусматривает психические расстройства, причиной которых является болезни, травмы головного мозга, инсульты, непосредственно или избирательно поражающие головной мозг и ведущие к церебральной дисфункции, опухоли головного мозга, энцефалит, менингит, нейросифилис, а также сенильные и пресенильные психозы, сосудистые, дегенеративные, другие органические заболевания и поражения головного мозга.

К данному пункту также относятся психические расстройства и специфические изменения личности вследствие эпилепсии.

К подпункту 1) пункта 14 относятся резко выраженные, затяжные психотические состояния, а также психические расстройства, проявляющиеся стойкими выраженными интеллектуально-мнестическими нарушениями или резко выраженными изменениями личности по психоорганическому типу, состояния с повторными госпитализациями (более двух раз в год), стойко затрудняющие социальную адаптацию.

К подпункту 2) пункта 14 относятся состояния с умеренно выраженными стойкими астеническими, аффективными, диссоциативными, когнитивными, личностными и другими нарушениями, а также психотические состояния с благоприятным течением, непсихотические состояния с частыми декомпенсациями более двух раз в год и (или) требующие поддерживающего лечения в амбулаторных условиях.

К подпункту 3) пункта 14 относятся преходящие, кратковременные психотические и непсихотические расстройства, с длительностью лечения до одного месяца, не требующие диспансерного наблюдения и поддерживающего лечения, состояния, не затрудняющие социальную адаптацию, возникающие вследствие острых органических заболеваний или травм головного мозга, завершившиеся выздоровлением или незначительно выраженной астенией при отсутствии признаков органического поражения центральной нервной системы.

Военнослужащим предоставляется отпуск по болезни с последующим медицинским освидетельствованием. Призывникам предоставляется отсрочка от призыва на срочную воинскую службу сроком на 12 месяцев с последующим обследованием в условиях стационара и медицинским освидетельствованием по подпункту 2) или 4) пункта 14 в зависимости от компенсации болезненных проявлений.

К подпункту 4) пункта 14 относятся состояния стойкой (не менее двух лет) компенсации либо выздоровления при легких непсихотических, психических расстройствах после острого заболевания или травмы головного мозга при отсутствии психических расстройств и явлений органического поражения центральной нервной системы, когда имеются лишь отдельные рассеянные органические знаки без нарушения функций.

К данному подпункту относится также наличие указанных в пункте психических расстройств в анамнезе при отсутствии патологии со стороны нервно-психической сферы и внутренних органов. Благоприятный исход указанных психических расстройств подтверждается результатами стационарного (амбулаторного) обследования в условиях медицинского учреждения.

Пункт 15. Шизофрения, шизотипические и бредовые расстройства, расстройства настроения (аффективные расстройства).

Предусматривает все формы шизофрении, легкие, резко выраженные или затяжные формы маниакально-депрессивного психоза, острые полиморфные психотические расстройства, циклотимии с часто повторяющимися фазами, с редкими приступами и длительными промежутками (несколько лет) "полного психического здоровья".

При наличии эндогенного психоза, подтвержденного медицинскими документами о лечении и наблюдении в специализированном медицинском учреждении, вопрос о категории годности к воинской службе граждан, освидетельствуемых по графе I, а также граждан, поступающих на воинскую службу по контракту, решается без стационарного обследования.

Пункт 16. Пункт предусматривает психические расстройства, причиной которых является системные заболевания или нарушения, ведущие к церебральной дисфункции, когда головной мозг вовлекается в патологический процесс наряду с другими органами и системами. Сюда же относятся психические расстройства, обусловленные воздействием вредных факторов.

В медицинских документах о результатах обследования и медицинского освидетельствования указывается причина, которая повлекла за собой развитие психического расстройства.

К подпункту 1) пункта 16 относятся психотические расстройства с резко выраженными клиническими проявлениями и длительным течением, в том числе с выраженными изменениями личности.

К подпункту 2) пункта 16 относятся умеренно выраженные или повторные психотические и непсихотические расстройства, приводящие к патологическим изменениям личности по органическому типу или выраженному длительному (более 3 месяцев) астеническому состоянию (церебрастении), в том числе с явлениями органического поражения центральной нервной системы.

При благоприятном течении заболевания, когда наступает стойкая компенсация болезненных проявлений, с незначительными поражениями центральной нервной системы военнослужащие освидетельствуются по подпункту 3) настоящего пункта.

К подпункту 3) пункта 16 относятся умеренно или незначительно выраженные, затянувшиеся (до 3 месяцев) астенические состояния после перенесенной инфекции или соматического заболевания при отсутствии явлений органического поражения центральной нервной системы.

Лицам, перенесшим острое отравление алкоголем или наркотическими (токсическими) веществами, отпуск по болезни не предоставляется.

К подпункту 4) пункта 16 относятся психические расстройства, возникающие в результате острого заболевания, протекающие с легкой и кратковременной (до 2-3 недель) астенией и заканчивающиеся выздоровлением.

К этому же подпункту относится наличие указанных в пункте психических расстройств в анамнезе при отсутствии патологии со стороны нервно-психической сферы и внутренних органов. Благоприятный исход этих психических расстройств подтверждается обследованием в медицинских учреждениях.

Пункт 17. Пункт предусматривает тревожно-фобические, обсессивно-компульсивные, тревожные, диссоциативные (конверсионные), соматоформные расстройства, реакции на тяжелый стресс, нарушение адаптации и другие невротические расстройства. К данному пункту относятся также расстройства приема пищи, расстройства сна неорганической природы, сексуальная дисфункция, не обусловленная органическими нарушениями или болезнями, тикозные расстройства.

К подпункту 1) пункта 17 относятся хронические психические расстройства, требующие длительного лечения и (или) диспансерного наблюдения, состояния с повторными госпитализациями (более двух раз в год), стойко затрудняющие социальную адаптацию (реактивные психозы с затяжным течением: психогенный параноидный психоз, истерические психозы с изменением сознания, реактивная депрессия), а также резко выраженные невротические, соматоформные расстройства, неподдающиеся лечению.

К подпункту 2) пункта 17 относятся:

психотические расстройства с кратковременным и благоприятным течением, а также депрессивные эпизоды легкой тяжести;

умеренно выраженные, длительные или повторные невротические расстройства, когда болезненные проявления, несмотря на проводимое лечение в стационарных условиях, стойко удерживаются и выражены в степени, затрудняющей исполнение освидетельствуемым обязанностей воинской службы.

К подпункту 3) пункта 17 относятся умеренно выраженные, кратковременные невротические и соматоформные расстройства, включая соматоформные дисфункции вегетативной нервной системы с благоприятным течением, закончившиеся компенсацией. По данному подпункту освидетельствуются также военнослужащие, перенесшие реактивный психоз с кратковременным благоприятным течением или умеренно выраженное невротическое расстройство, завершившееся легкой астенией.

Данный подпункт применяется, когда социальная адаптация освидетельствуемых затруднена и требуется их дальнейшее диспансерное наблюдение.

К подпункту 4) пункта 17 относятся незначительно выраженные, кратковременные невротические и соматоформные расстройства, включая соматоформные дисфункции вегетативной нервной системы, характеризующиеся в основном эмоционально волевыми, вегетативными нарушениями, хорошо поддающиеся лечению и закончившиеся выздоровлением и полной социальной адаптацией.

Пункт 18. Пункт предусматривает специфические и другие расстройства личности и поведения, в том числе и начинающиеся в детском и подростковом возрасте (психопатии, патологическое развитие личности, психический инфантилизм, кроме тикозных расстройств); стойкие изменения личности, не связанные с повреждением или заболеванием мозга; расстройства привычек и влечений; расстройство половой идентификации; расстройства сексуального предпочтения; психологические и поведенческие расстройства, связанные с сексуальным развитием и ориентацией.

К подпункту 1) пункта 18 относятся расстройства личности и поведения (ядерные формы психопатии, патологическое развитие личности) при тяжелых декомпенсациях, требующих повторного и длительного лечения в стационарных условиях и (или) диспансерного наблюдения, а также расстройства, сопровождающиеся коморбидной психиатрической патологией.

К подпункту 2) пункта 18 относятся умеренно выраженные формы личностных расстройств, психопатии, патологическое развитие личности, проявляющиеся аффективными срывами, легкостью развития реактивных состояний, отчетливой неуравновешенностью вегетативной нервной системы (компенсированные и с неустойчивой компенсацией расстройства личности и поведения (затрудняющие семейную, трудовую и социальную адаптацию, снижающие уровень функционирования). А также психический инфантилизм со склонностью к стойким и выраженным патологическим реакциям и расстройства половой идентификации и сексуального предпочтения.

По данному подпункту освидетельствуются также граждане, страдающие транссексуализмом и сменившие пол, указанный в паспорте гражданина Республики Казахстан или ином документе, удостоверяющем личность, и (или) в отношении которых проведена гормональная и (или) хирургическая коррекция пола.

К подпункту 3) пункта 18 относятся незначительно выраженные расстройства поведения, эмоций, смешанные расстройства поведения и эмоций, начинающиеся обычно в детском и подростковом возрасте (психический инфантилизм, другие расстройства личности (транзиторные, парциальные), со стойкой (более трех лет) компенсацией эмоционально-волевых и других патологических проявлений, что подтверждается документально из медицинских организаций, учебных заведений, с места работы, а также особенности характера, не достигающие степени выраженности расстройства личности.

Лица с психопатоподобными состояниями, причинно связанными с конкретными внешними вредностями (инфекциями, интоксикациями, травмами), лица с расстройствами влечений освидетельствуются по тем пунктам требований по графам, которые предусматривают нозологические формы нервно-психической патологии.

Случаи установочного, нарочитого поведения, проявления недисциплинированности, не вытекающие из всей патологической структуры личности, как признаки личностного расстройства не оцениваются.

Пункт 19. Пункт предусматривает психические и поведенческие расстройства, тяжесть которых варируется (от злоупотребления с вредными последствиями без синдрома зависимости до психозов и деменции), но при этом все они являются следствием употребления одного или нескольких психоактивных веществ.

К подпункту 1) пункта 19 относятся выраженные психические, поведенческие расстройства вследствие употребления психоактивных веществ:

хронические психические расстройства, требующие длительного активного лечения и (или) диспансерного наблюдения состояния с повторными госпитализациями более двух раз в год, стойко затрудняющие социальную адаптацию (хронические алкогольные психозы, хронический алкоголизм, наркомания и токсикомания с выраженными изменениями личности, интеллектуально-мнестическими нарушениями).

К подпункту 2) пункта 19 относятся:

острые алкогольные психозы, хронический алкоголизм, наркомания, токсикомания с умеренно выраженными изменениями личности;

начальные проявления наркомании, токсикомании при отсутствии личностных расстройств, явлений измененной реактивности и физической зависимости;

злоупотребление наркотическими и токсическими веществами (случаи повторного приема психоактивных веществ, сопровождающиеся отчетливыми вредными для психического или физического здоровья последствиями при отсутствии синдрома зависимости).

К подпункту 3) пункта 19 относятся начальные проявления хронического алкоголизма при отсутствии личностных расстройств, явлений измененной реактивности и физической зависимости.

Военнослужащие освидетельствуемые по графе III, при наличии твердой установки на излечение, с учетом мнения командования, признаются годными к воинской службе с незначительными ограничениями.

Единичное или эпизодическое употребление алкоголя, наркотических средств, других токсических веществ без психических расстройств не служит основанием для применения настоящего пункта.

При положительном результате теста на употребление наркотических и психоактивных веществ граждане, призываемые на срочную воинскую службу, поступающие в ВУЗ и на воинскую службу по контракту признаются временно негодными к воинской службе и направляются на обследование к наркологу.

Пункт 20. Умственная отсталость.

К подпункту 1) пункта 20 относятся все формы глубокой, тяжелой и умеренной умственной отсталости.

При значительных и явных дефектах интеллекта вопрос о негодности к воинской службе освидетельствуемых по графе I решается без стационарного обследования.

К подпункту 2) пункта 20 относится умственная отсталость легкой степени (коэффициент умственного развития в диапазоне 50-69 по результатам психометрического исследования). При установлении диагноза определяющее значение имеют клинические диагностические критерии в сочетании с результатами экспериментально-психологического исследования мышления и интеллекта. Если при установлении этого диагноза результаты врачебного обследования не соответствуют данным характеризующим поведение освидетельствуемого, обследование проводится в стационарных условиях.

Глава 6. Болезни нервной системы

Для значительного нарушения функций нервной системы характерны, снижение мышечной силы конечностей от 0 до 2 баллов, выраженная дисфагия, афония, тазовые расстройства, выраженные мозжечковые и экстрапирамидные нарушения, выраженные нарушения праксиса, гнозиса, речи.

Для умеренного нарушения функций нервной системы характерны снижение мышечной силы конечностей 3 балла, умеренно выраженные дисфагия, дизартрия, мозжечковые и экстрапирамидные нарушения, гипертензионно-гидроцефальный синдром, подтвержденный методами нейровизуализации, а также повторными люмбальными пункциями с цифрами ликворного давления более 200 мм водяного столба (вод. ст.) (в положении исследуемого лежа), либо однократном подтверждении ликворной гипертензии с наличием застойных дисков зрительных нервов на глазном дне.

Для незначительного нарушения функций нервной системы характерны снижение мышечной силы конечностей 4 балла, легкая дисфагия, дизартрия, мозжечковые и экстрапирамидные нарушения.

Степени нарушения функции по изложенному порядку определяется, если иное не оговорено в соответствующем пункте требований по графам, а снижение мышечной силы конечностей определяется по 6-балльной шкале оценки мышечной силы (L. McPeak, 1996; М. Вейсс, 1986).

Пункт 21. Пункт включает эпилепсию, эпилептический статус, мигрень, другие синдромы головной боли и расстройства сна.

Эпилепсия – состояние, характеризующееся повторными (2 и/или более) эпилептическими приступами, не спровоцированными какими–либо немедленно определяемыми причинами. Эпилептический приступ – клиническое проявление аномального или избыточного разряда нейронов мозга. Клиническая картина представлена внезапными и транзиторными патологическими феноменами (изменения сознания, двигательные, чувствительные, вегетативные, психические симптомы, отмеченные пациентом или наблюдателем).

При симптоматической эпилепсии освидетельствование проводится по заболеванию, приведшему к развитию судорожного синдрома.

Наличие приступа подтверждается врачебным наблюдением, также принимаются во внимание другие медицинские документы, подтверждающие эпилептический приступ. В отдельных случаях во внимание принимаются письменные свидетельства очевидцев (акт очевидцев), если описанный в них припадок и последующее состояние дают основание считать его эпилептическим. При этом подлинность подписей очевидцев эпилептических приступов должна быть нотариально удостоверена или письменно заверена командиром воинской части. В сомнительных случаях следует запрашивать данные по месту жительства, учебы, работы, службы.

При наличии частых (три и более в год) эпилептических припадков или психических эквивалентов судорожных припадков, а также прогрессирующих нарушений психики освидетельствование проводится по подпункту 1) настоящего пункта.

Лица, перенесшие эпилептический статус с подтвержденным в стационарных условиях диагнозом эпилепсии, освидетельствуются по подпункту 1) пункта 21 независимо от частоты эпилептических приступов.

При единичных редких (менее трех раз в год) эпилептических припадках, в том числе бессудорожных пароксизмах без эквивалентов и других, характерных для эпилепсии психических изменений, освидетельствование проводится по подпункту 2) настоящего пункта.

В случаях, когда документами медицинского учреждения подтверждается установленный диагноз эпилепсии в прошлом, но за последние 5 лет эпилептические приступы не наблюдались, освидетельствование проводится по подпункту 2) настоящего пункта независимо от результатов электроэнцефалографии при обследовании.

При мигрени с частыми (три и более раза в год) и длительными (сутки и более) мигренозными приступами, стойких синдромах головной боли и расстройствах сна, подтвержденными медицинскими документами и динамическим наблюдением, требующими лечения в стационарных условиях (для верификации диагноза обязательно проведение МРТ головного мозга с ангиопрограммой), освидетельствование проводится по подпункту 2) настоящего пункта.

При наличии эпилептиформной активности, выявленной по результатам электроэнцефалографии (пики, острые волны, все виды комплексов пик-волна, полиспайки, фотопароксизмальная реакция), без клинических проявлений освидетельствование проводится по подпункту 3) настоящего пункта.

В случаях однократных припадков (эпилептическая реакция) любого характера в прошлом или слабо выраженных и редко возникающих малых припадках, бессудорожных пароксизмах или специфических расстройствах настроения вопрос о категории годности к воинской службе определяется после стационарного обследования. Лица с эпилептическими пароксизмами не годны к управлению транспортными средствами, к работе на высоте, у движущихся механизмов, огня и воды.

Пункт 22. Пункт предусматривает инфекционные и паразитарные болезни центральной нервной системы, поражения головного или спинного мозга при общих инфекциях, острых и хронических интоксикациях (менингит менингококковый, менингиты серозные, полиомиелит, клещевой и комариный вирусный энцефалиты, поражения нервной системы при туберкулезе, сифилисе и другие, демиелинизирующие болезни).

К подпункту 1) пункта 22 относятся:

болезни нервной системы, сопровождающиеся глубокими параличами или парезами, выраженным вторичным паркинсонизмом, частыми (3 и более в год) эпилептическими припадками, выраженными распространенными гиперкинезами, частыми приступами кожевниковской или джексоновской эпилепсии, атактическими расстройствами, выраженной гидроцефалией, выраженной ликворной гипертензией;

оптикохиазмальный арахноидит с расстройством зрения;

рассеянный склероз;

последствия перенесенного миелита с явлениями паралича или выраженного пареза;

тяжелые формы поражения нервной системы при раннем и позднем нейросифилисе, туберкулезный менингит, паразитарные поражения нервной системы.

К подпункту 2) пункта 22 относятся остаточные явления и последствия заболеваний, которые по степени нарушения функций центральной нервной системы ограничивают способность прохождения воинской службы (остаточные явления энцефалита, арахноидитас умеренно выраженным гемипарезом в форме понижения силы мышц, повышения мышечного тонуса; умеренная гидроцефалия, умеренная ликворная гипертензия), а также с частыми (два и более раза в год) и длительными (для граждан, подлежащих призыву на воинскую службу - не менее 6 месяцев, для военнослужащих - не менее 4 месяцев) декомпенсациями болезненных расстройств.

К подпункту 3) пункта 22 относятся последствия и остаточные явления поражения центральной нервной системы с незначительным нарушением функций, отдельными органическими знаками, сочетающимися с вегетативно-сосудистой неустойчивостью и астено-невротическими проявлениями при безуспешности лечения. При улучшении состояния и восстановлении способности исполнять обязанности воинской службы медицинское освидетельствование проводится по подпункту 4) настоящего пункта.

Лица, перенесшие туберкулезный менингит, освидетельствуются по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 22, в зависимости от степени нарушения функций ЦНС.

К подпункту 4) пункта 22 относятся последствия и остаточные явления поражения нервной системы, при которых имеются незначительные явления астенизации, вегетативно-сосудистая неустойчивость и отдельные стойкие рассеянные органические знаки, не сопровождающиеся расстройством двигательных, чувствительных, координаторных и других функций нервной системы.

Наличие указанных в настоящем пункте расстройств подтверждается медицинскими документами, сведениями о влиянии указанных расстройств на трудоспособность или исполнение обязанностей воинской службы с места работы, учебы или воинской службы, а диагноз результатами клинических и специальных исследований. При этом заключение о категории годности к воинской службе граждан при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту выносится только после стационарного обследования.

При оценке выраженности синдрома внутричерепной гипертензии кроме показателей давления спинно-мозговой жидкости (в норме спинномозговое давление при горизонтальном положении тела колеблется от 100 до 150 мм вод. ст.) учитываются клиника заболевания, наличие окклюзионно-гидроцефальных пароксизмов, застойных изменений на глазном дне, данные эхоэнцефалоскопии, степень расширения желудочковой системы мозга по данным КТ или МРТ.

Выраженные клинические проявления синдрома повышения внутричерепного давления:

наличие головной боли, рвоты, глазодвигательных нарушений, когнитивных нарушений, нарушений походки, нарушений функции тазовых органов, застойных дисков зрительных нервов или вторичной атрофии дисков зрительных нервов;

ликворное давление в положении лежа при люмбальной пункции свыше 300 мм вод. ст.;

перивентрикулярный отек.

Умеренно выраженные клинические проявления синдрома повышения внутричерепного давления:

наличие головной боли, начальных явлений застоя на глазном дне;

ликворное давление в положении лежа при люмбальной пункции свыше 200 мм вод. ст.

Расширение желудочковой системы головного мозга оценивают по данным компьютерной (магнитно-резонансной) томографии. Признаками гидроцефалии считают отношение максимальной ширины передних рогов к расстоянию между внутренними пластинками лобных костей на этом уровне свыше 0,5 (менее 0,4 - норма, 0,4 - 0,5 - пограничное значение, свыше 0,5 - гидроцефалия), индекс Эванса (отношение ширины передних рогов к максимальному расстоянию между внутренними пластинками теменных костей) свыше 26, индекс III желудочка (до 20 лет - свыше 3,0, до 50 лет - свыше 3,9, 50 лет и старше - более 4,5). Наличие перивентрикулярного отека оценивают по данным компьютерной томографии (понижение плотности перивентрикулярного белого вещества), магнитно-резонансной томографии (сигнал высокой интенсивности на Т2 изображениях).

При выраженных эмоционально-волевых или интеллектуально-мнестических расстройствах, возникших вследствие перенесенного органического поражения головного мозга, инфекционного заболевания или интоксикации, освидетельствование проводится по пункту 14 требований по графам.

Пункт 23. Пункт предусматривает группы болезней: системные атрофии, поражающие преимущественно ЦНС, экстрапирамидальные и другие двигательные нарушения, другие дегенеративные болезни нервной системы, церебральный паралич и другие паралитические синдромы, болезни нервно-мышечного синапса и мышцы, другие нарушения нервной системы, опухоли головного и спинного мозга, врожденные аномалии (пороки развития) нервной системы.

Кроме этого к ним относятся: наследственные атаксии, спинальная мышечная атрофия, болезнь Паркинсона, эссенциальный тремор, болезнь Альцгеймера, мышечная дистрофия, детский церебральный паралич, гидроцефалия, токсическая или неуточненная, в том числе резидуальная энцефалопатия, церебральная киста, сиренгомиелия, сиренгобульбия и другие болезни указанные в настоящем пункте.

К подпункту 1) пункта 23 относятся тяжелые врожденные аномалии (пороки развития) и болезни нервной системы, а также болезни с быстро прогрессирующим течением или сопровождающиеся со значительным нарушением функций.

К данному подпункту также относятся опухоли головного и спинного мозга не зависимо от стадии развития и эффективности лечения, эссенциальный тремор, сопровождающийся грубыми нарушениями письма (невозможность прочитать написанное освидетельствуемым, поставить подпись), нарушениями способности к самообслуживанию (застегивание пуговиц, завязывание шнурков, прием пищи и другие), а также с выраженными изменениями при выполнении рисуночных тестов (спиралограмм, параллельных линий и другие).

К подпункту 2) пункта 23 относятся болезни с умеренным нарушением функций, течение которых характеризуется медленным, на протяжении длительного времени (не менее года) нарастанием симптомов атрофии мышц с расстройством чувствительности, краниостеноз с синдромом внутричерепной гипертензии.

К подпункту 3) пункта 23 относятся легкие, крайне медленно прогрессирующие (в течение трех и более лет) болезни нервной системы, когда объективные признаки заболевания выражены в незначительной степени или когда симптомы заболевания длительно сохраняются, удерживаются в одном и том же состоянии.

К подпункту 4) пункта 23 относятся:

эссенциальный тремор без нарушения функции, не препятствующий исполнению служебных обязанностей;

синдром гидроцефалии, врожденные церебральные и спинальные кисты без нарушения функции;

энцефалопатии без признаков повышения внутричерепного давления, при которых в неврологическом статусе выявляются легкие астеноневротические проявления и (или) вегетативно-сосудистая неустойчивость.

После радикального удаления доброкачественных опухолей головного или спинного мозга освидетельствование проводится по подпунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от степени нарушения функций.

Пункт 24. Пункт предусматривает субарахноидальные, внутримозговые кровоизлияния, другие внутричерепные кровоизлияния, инфаркт мозга, транзиторные ишемии мозга, последствия сосудистых поражений головного, спинного мозга.

К подпункту 1) пункта 24 относятся:

повторные инсульты независимо от степени нарушения функций;

повторные субарахноидальные кровоизлияния (независимо от этиологии);

стойкие выпадения функций нервной системы, наступившие вследствие острого нарушения церебрального или спинального кровообращения;

дисциркуляторная энцефалопатия III стадии;

спонтанные (нетравматические) субарахноидальные кровоизлияния головного мозга у освидетельствуемых по графам I - II;

аневризмы и артериовенозные мальформации сосудов головного и спинного мозга, явившиеся причиной нарушения мозгового кровообращения, при отказе от оперативного лечения или неоперабельности, независимо от степени выраженности остаточных явлений нарушений мозгового кровообращения и функций нервной системы.

К подпункту 2) пункта 24 относятся:

множественные артериальные аневризмы после их выключения из кровообращения;

артериовенозные аневризмы после эмболизации, искусственного тромбирования или интракраниального удаления;

сосудистые поражения головного или спинного мозга с благоприятным течением и умеренной выраженностью очаговых выпадений;

дисциркуляторная энцефалопатия II стадии при церебральном атеросклерозе;

частые (три и более раза в год) преходящие нарушения мозгового кровообращения (транзиторные ишемии мозга, гипертонические церебральные кризы);

последствия нарушения спинального кровообращения в виде расстройств чувствительности или легкого пареза конечностей;

спонтанные (нетравматические) субарахноидальные кровоизлияния головного мозга у освидетельствуемых по графе III.

После хирургического лечения по поводу аневризмы сосудов головного мозга, других сосудистых поражений головного или спинного мозга в отношении освидетельствуемых по графам I, II заключение выносится подпункту 1) настоящего пункта, а освидетельствуемых по графе III по соответствующим подпунктам пункта 24, в зависимости от радикальности операции, ее эффективности, величины послеоперационного дефекта костей черепа, динамики восстановления нарушенных функций. При наличии дефекта костей черепа дополнительно применяются подпункты пункта 81 требований по графам.

К подпункту 3) пункта 24 относятся:

одиночные артериальные аневризмы после внутричерепного клиппирования или выключения из кровообращения с помощью баллонизации либо искусственного тромбирования;

редкие (не более двух раз в год) преходящие нарушения мозгового кровообращения (транзиторные ишемии мозга, гипертонические церебральные кризы), сопровождающиеся нестойкими очаговыми симптомами со стороны центральной нервной системы (парезы, парестезии, расстройства речи, мозжечковые явления), которые удерживаются не более суток и проходят без нарушения функций нервной системы или усугубления имеющихся расстройств;

частые (три и более раза в год) либо повторные (два и более раза в месяц) кризы, проявляющиеся острым малокровием мозга (простые и судорожные обмороки), подтвержденные документами;

бессимптомные артериальные аневризмы и артериовенозные мальформации.

К подпункту 4) пункта 24 относятся:

редкие (не более двух раз в год) кризы, проявляющиеся острым малокровием мозга (простые и судорожные обмороки), подтвержденные документами;

начальные проявления недостаточности мозгового кровообращения;

дисциркуляторная энцефалопатия I стадии.

При установлении диагноза начальных проявлений недостаточности мозгового кровоснабжения и дисциркуляторной энцефалопатии необходимо руководствоваться следующими условиями:

наличие одного из этиологических факторов (атеросклероз церебральных сосудов, артериальная гипертензия, сахарный диабет, гиперхолестеринемия, гипергомоцистеинемия, заболевания сердца (ишемическая болезнь сердца, ревматические поражения, нарушения сердечного ритма и др.), заболевания крови, поражения сосудов головного мозга вследствие травм, инфекционных и системных заболеваний, аномалии развития сосудов, патология шейного отдела позвоночника, травмы головного мозга и др.);

наличие жалоб, отражающих нарушение функционального состояния головного мозга;

наличие клинических признаков органического поражения головного мозга;

наличие объективных признаков когнитивных нарушений по данным нейропсихологического обследования;

наличие признаков поражения цереброваскулярного русла;

наличие признаков структурных изменений мозгового вещества по данным магнитно-резонансной томографии и компьютерной томографии.

Диагноз устанавливается при наличии не менее трех условии и причинно-следственных связей формирования клинических симптомов с факторами риска и изменениями, полученными при дополнительном обследовании.

Лица с обмороками подлежат углубленному медицинскому обследованию и лечению.

Диагноз обморок (синкопальное состояние) устанавливается, когда целенаправленное обследование не выявило других заболеваний, сопровождающихся нарушениями вегетативной нервной системы. При наличии обмороков вследствие других заболеваний или расстройств (инфекции, травмы, интоксикации) освидетельствуются по соответствующим пунктам требований по графам. Лица с обмороками не годны к управлению транспортными средствами, к работе на высоте, у движущихся механизмов, огня и воды.

В отношении военнослужащих, освидетельствуемым по графе III, после перенесенного преходящего нарушения мозгового кровообращения, при полном восстановлении функций ЦНС по пункту 28 требований по графам выносится заключение о необходимости предоставления освобождения или отпуска по болезни.

Пункт 25. Пункт предусматривает ближайшие и отдаленные (через год или более с момента травмы) последствия травм головного или спинного мозга, осложнения травматических повреждений центральной нервной системы, а также последствия травм от воздушной взрывной волны и воздействия других внешних факторов.

К подпункту 1) пункта 25 относятся:

последствия травматических повреждений с тяжелыми расстройствами функций головного или спинного мозга (ушибы и сдавления мозга, приводящие к стойким параличам или глубоким парезам, нарушению функций тазовых органов);

последствия травматических повреждений мозгового вещества с расстройством корковых функций (афазия, агнозия, апраксия амнестический синдром);

посттравматические арахноидит, гидроцефалия, приводящие к резкому повышению внутричерепного давления и (или) частым (три и более раза в год) эпилептическим припадкам.

К подпункту 2) пункта 25 относятся последствия травм головного или спинного мозга, при которых очаговые симптомы и расстройства функций не достигают степени выраженности, предусмотренной подпунктом 1) пункта 25:

парез, умеренно ограничивающий функцию конечности;

умеренно выраженные мозжечковые расстройства в форме неустойчивости при ходьбе, нистагма, чувствительных нарушений;

травматический арахноидит;

гидроцефалия с умеренно выраженным или незначительным повышением внутричерепного давления, редкими (менее трех в год) эпилептическими припадками.

К подпункту 3) пункта 25 относятся последствия травматического повреждения головного или спинного мозга, травматический арахноидит без признаков повышения внутричерепного давления, при которых в неврологическом статусе выявляются рассеянные органические знаки (асимметрия черепной иннервации и анизорефлексия, легкие расстройства чувствительности), сочетающиеся со стойкими астеноневротическими проявлениями и вегетативно-сосудистой неустойчивостью.

Освидетельствование по данному подпункту проводятся только при отсутствии положительной динамики болезненных проявлений в результате проводимого лечения и реабилитации, а также при затяжных или повторных декомпенсациях.

К подпункту 4) пункта 25 относятся:

отдаленные последствия травм головного и спинного мозга, при которых имеются отдельные рассеянные органические знаки, слабо выраженная вегетативно-сосудистая неустойчивость и незначительные явления астенизации без нарушения двигательных, чувствительных, координаторных и других функций нервной системы;

улучшение состояния, компенсация болезненных проявлений, восстановление способности исполнять обязанности воинской службы после проводимого лечения.

Факт лечения по поводу травмы головного или спинного мозга, или ее последствий в анамнезе, подтверждается медицинскими документами, а влияние последствий травмы на трудоспособность, исполнение обязанностей воинской службы – сведениями о служебной деятельности у военнослужащих, а у граждан характеристиками с места работы, учебы.

При наличии выраженных эмоционально-волевых или интеллектуально-мнестических расстройств, возникших вследствие травмы головного мозга, затрудняющие исполнение обязанностей воинской службы, освидетельствуются по пункту 14 требований по графам.

При наличии последствий поражений центральной нервной системы от воздействия внешних факторов (радиация, низкие и высокие температуры, свет, повышенное или пониженное давление воздуха или воды, другие внешние причины) освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам настоящего пункта, в зависимости от степени нарушения функций.

При наличии повреждений и дефектов костей черепа, кроме настоящего пункта, применяются также соответствующие подпункты пункта 81 требований по графам.

Медицинское освидетельствование лиц, перенесших острую травму головного или спинного мозга, проводится по пункту 28 требований по графам.

Пункт 26. Пункт предусматривает заболевания, первичные и вторичные поражения отдельных черепно-мозговых нервов (кроме II и VIII пар), нервных корешков и сплетений, полиневропатии и другие поражения периферической нервной системы.

К подпункту 1) пункта 26 относятся:

последствия (неврологические симптомы, сохраняющиеся в течение 6 месяцев и более от начала заболевания нервной системы) полиневритов (полиневропатий), плекситов (плексопатий) воспалительного и интоксикационного происхождения, опухолей периферических нервов, сопровождающиеся значительно выраженными расстройствами движений, чувствительности и трофики (резко выраженные атрофии мышц при одностороннем процессе: плеча - свыше 4 см, предплечья - свыше 3 см, бедра - свыше 8 см, голени - свыше 6 см; хронические трофические язвы, пролежни), которые сопровождаются выраженным болевым синдромом;

частые (два и более раза в год) рецидивирующие и длительно протекающие радикулиты, сопровождающиеся тяжелым стойким болевым синдромом с двигательными и вегетативно-трофическими нарушениями, требующие непрерывного продолжительного (4 месяца и более) стационарного и амбулаторного лечения;

тяжелые формы невралгии тройничного нерва или плекситов при безуспешном лечении.

К подпункту 2) пункта 26 относятся:

заболевания периферических нервов и сплетений, при которых умеренно расстраивается основная функция (стойкий паралич мимических мышц, снижение мышечной силы конечности, ограничено поднятие конечностей);

хронические, рецидивирующие радикулиты, плекситы, невропатии, невриты, сопровождающиеся в период обострения вынужденным положением туловища, болями по ходу нервов и требующие непрерывного стационарного и амбулаторного лечения в течение 2-3 месяцев.

К подпункту 3) пункта 26 относятся:

рецидивирующие болезни периферических нервов и сплетений с редкими (менее двух раз в год) обострениями без тенденции к нарастанию двигательных, чувствительных и трофических расстройств;

нерезко выраженные остаточные явления, обусловленные перенесенными в прошлом обострениями, незначительно нарушающие функцию конечности.

К подпункту 4) пункта 26 относятся остаточные явления болезней периферических нервов в виде незначительных нарушений чувствительности, небольших атрофий или ослабления силы мышц, которые не нарушают функцию конечности и имеют тенденцию к восстановлению.

При вторичных поражениях периферической нервной системы применяются также соответствующие пункты требовании по графам.

Пункт 27. Пункт предусматривает последствия травмы черепно-мозговых (кроме II и VIII пар) и периферических нервов.

К подпункту 1) пункта 27 относятся последствия травм или ранений нервных стволов и сплетений при наличии выраженных и стойких двигательных, чувствительных расстройств, расстройств трофики (аналогично подпункту 1 пункта 26), а также последствия повреждений, которые сопровождаются выраженным болевым синдромом.

К подпункту 2) пункта 27 относятся последствия повреждений нервов и сплетений, при которых из-за пареза группы мышц или отдельных мышц умеренно расстраивается основная функция конечности, параличи мимических мышц вследствие повреждения основного ствола или крупных ветвей лицевого нерва.

К подпункту 3) пункта 27 относятся последствия повреждения нервов, сплетений, при которых функция конечности нарушается незначительно (повреждение одного лучевого или локтевого нерва, при котором снижена сила разгибателей кисти и ограничена ее тыльная флексия).

К подпункту 4) пункта 27 относятся последствия повреждения нервов, когда их функции полностью восстановлены, а имеющиеся легкие остаточные явления в форме минимально выраженных нарушений чувствительности или небольшого ослабления мышц, иннервируемых поврежденным нервом, практически не ограничивают функцию конечности.

После травм периферических нервов или оперативного лечения, когда для полного восстановления способности исполнять обязанности воинской службы требуется срок не менее одного месяца, медицинское освидетельствование проводится по пункту 28 требований по графам.

Пункт 28. Пункт предусматривает состояния после острых инфекционных, паразитарных и других заболеваний, интоксикационных поражений и травм нервной системы, а также острых сосудистых заболеваний головного или спинного мозга.

Заключение ВВК о необходимости предоставления военнослужащему отпуска по болезни выносится после перенесенного острого серозного менингита, менингеальной формы клещевого энцефалита, генерализованных форм менингококковой инфекции (менингит, менингоэнцефалит, менингококкцемия), смешанных форм полирадикулоневритов и формы с исходом в астеническое состояние после того, как закончено лечение и санирован ликвор. Критерием санации ликвора при менингококковом менингите является уменьшение цитоза ниже 50 клеток при числе лимфоцитов 75 процентов и более. Военнослужащие, перенесшие вышеперечисленные заболевания, направляются на реабилитацию.

При неосложненном течении указанных заболеваний и полном выздоровлении военнослужащим предоставляется освобождение.

При освидетельствовании военнослужащих, перенесших сотрясение головного мозга с выраженными клиническими проявлениями или ушиб головного мозга, выносится заключение о предоставлении отпуска по болезни.

После отпуска по болезни военнослужащие, освидетельствуемые по IV графе, подлежат повторному медицинскому освидетельствованию.

Граждане, перенесшие менингит, менингоэнцефалит, при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту признаются временно негодными к воинской службе, если после окончания лечения прошло менее двенадцати месяцев. Повторное освидетельствование проводится в зависимости от исхода лечения и реабилитации по соответствующим подпунктам пункта 22 требований по графам.

Граждане после острой закрытой травмы мозга при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту признаются временно не годными к воинской службе до двенадцати месяцев в зависимости от тяжести травмы и выраженности нарушения функций.

В отношении военнослужащих, освидетельствуемых по графе III и IV, после впервые перенесенного острого нарушения мозгового кровообращения, завершившегося восстановлением функций нервной системы или астеническим состоянием, предоставляется отпуск по болезни с последующим медицинским освидетельствованием.

Глава 7. Болезни глаза и придаточного аппарата

Пункт 29. Пункт предусматривает врожденные и приобретенные (вследствие болезней, травм и ожогов) анатомические изменения или недостатки положения век, заболевания век, слезных путей, глазницы и конъюнктивы. Заключение о годности к воинской службе выносится в зависимости от степени выраженности анатомических изменений, тяжести течения заболевания (травм и ожогов), результатов лечения, функций глаза.

К подпункту 1) пункта 29 относятся:

сращение век между собой или глазным яблоком, если они значительно ограничивают движения глаза или препятствуют зрению;

заворот век или рост ресниц по направлению к глазному яблоку, вызывающий раздражение глаза;

выворот, рубцовая деформация или недостатки положения век (кроме птоза), препятствующие закрытию роговой оболочки;

стойкий лагофтальм.

К подпункту 2) пункта 29 относятся:

резко выраженные язвенные блефариты с рубцовым перерождением и облысением краев век;

хронические конъюнктивиты с гипертрофией и резко выраженной инфильтрацией подслизистой ткани с частыми (не менее двух раз в год) обострениями при безуспешном стационарном лечении;

хроническое трахоматозное поражение конъюнктивы;

заболевания слезных путей и рецидивы крыловидной плевы с прогрессирующим нарушением функций глаза, не поддающиеся излечению после неоднократного оперативного лечения;

птоз врожденного или приобретенного характера, при котором верхнее веко при отсутствии напряжения лобной мышцы прикрывает больше половины зрачка на одном глазу или более одной трети зрачка на обоих глазах;

состояния после реконструктивных операций на слезных путях с введением лакопротеза.

При последствиях трахомы со стойкими нарушениями функций глаза заключение выносится по соответствующим пунктам графам болезней, предусматривающим эти нарушения.

Простой блефарит с отдельными чешуйками и незначительной гиперемией краев век, фолликулярный конъюнктивит с единичными фолликулами, бархатистость конъюнктивы в углах век и в области конъюнктивальных сводов, отдельные мелкие поверхностные рубцы конъюнктивы нетрахоматозного происхождения, а также гладкие рубцы конъюнктивы трахоматозного происхождения без других изменений конъюнктивы, роговицы и без рецидивов трахоматозного процесса в течение года, ложная и истинная крыловидная плева без явлений прогрессирования не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

При весеннем катаре и других аллергических поражениях конъюнктивы в зависимости от степени выраженности, тяжести течения заболевания, частоты обострений и эффективности проводимого лечения медицинское освидетельствование проводится по подпункту 2) или 3) настоящего пункта.

В отношении военнослужащих после лечения по поводу острой трахомы заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни не выносится.

При необходимости завершения лечения по пункту 36 требований по графам выносится заключение о предоставлении освобождения от исполнения обязанностей воинской службы до 15 суток.

Пункт 30. Пункт предусматривает хронические, трудно излечимые или неизлечимые заболевания туберкулезного, дегенеративного, дистрофического и другого (врожденного), происхождения склеры, роговицы, радужной оболочки, цилиарного тела, хрусталика, сосудистой оболочки, сетчатки, стекловидного тела, глазного яблока, зрительного нерва, а также последствия травм и ожогов.

При законченном процессе или непрогрессирующем течении с редкими обострениями (менее двух раз в год), а также после пересадки тканей категория годности к воинской службе определяется в зависимости от функций глаза по соответствующим пунктам требовании по графам.

При наличии новообразований глаза и его придатков в зависимости от их характера и степени нарушения зрительных функции медицинское освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам пунктов 8 или 10 требований по графам.

Доброкачественные новообразования, не нарушающие функций глаза, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ. При этом граждане, отбираемые для службы (работы), проходящие воинскую службу (работающие) с вредными факторами негодны к службе (работе).

К подпункту 1) пункта 30 относятся:

заболевания с прогрессирующим снижением зрения и не поддающиеся консервативному или хирургическому лечению;

состояния после кератопротезирования на одном или обоих глазах;

тапеторетинальные абиотрофии, независимо от функций глаза.

Пигментная дегенерация сетчатой оболочки с пигментом или без него в сочетании с расстройством темновой адаптации (гемералопией) подтверждается двукратным выполнением часовой адаптометрии с использованием контрольных методов исследования сумеречного зрения.

При стойком сужении поля зрения снизу и снаружи (по вертикальному и горизонтальному меридианам) от точки фиксации до уровня менее 30 градусов на обоих глазах заключение по всем графам требований выносится по подпункту 1) пункта 30, на одном глазу - по подпункту 2) пункта 30; от 30 до 45 градусов на обоих глазах - по подпункту 2), на одном глазу - по подпункту 3) пункта 30.

К подпункту 2) пункта 30 относятся:

хронические увеиты и увеопатии, установленные в стационарных условиях и сопровождающиеся повышением внутриглазного давления, кератоглобус и кератоконус;

афакия, артифакия на одном или обоих глазах;

наличие дегенеративно-дистрофических изменений на глазном дне (дегенерация сетчатки, множественные хориоретинальные очаги, задняя стафилома и др.) при прогрессирующем снижении зрительных функций глаза;

инородное тело внутри глаза, не вызывающее воспалительных или дистрофических изменений.

Категория годности к воинской службе освидетельствуемых по графам III-IV определяется не ранее, чем через 3 месяца после ранения. При хороших функциях глаза (острота зрения, поле зрения, темновая адаптация), отсутствии воспалительных явлений и признаков металлоза указанные военнослужащие признаются годными к воинской службе с незначительными ограничениями, но не годны к службе в составе экипажей танков, боевых машин пехоты, бронетранспортеров, пусковых установок ракетных воинских частей, в качестве водителей транспортных средств, а также к работам, связанным с вибрацией тела.

При атрофии зрительного нерва освидетельствуемые по графам I-II признаются негодными к воинской службе, независимо от функций глаза (острота зрения, поле зрения), а категория годности освидетельствуемых по графе III определяется в зависимости от функций глаза.

При призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту граждане, перенесшие оптикореконструктивные операции на роговице или склере, признаются временно негодными к воинской службе, если после операции прошло менее 6 месяцев. После операции категория годности их к воинской службе определяется по соответствующим пунктам требовании по графам в зависимости от состояния функций глаза и документально подтвержденной до операции степени аметропии с учетом результатов ультразвуковой биометрии глазных яблок.

Лица, перенесшие оптикореконструктивные операции на роговице, годны к поступлению в ВУЗ не ранее чем через год после операции при отсутствии послеоперационных осложнений и дегенеративно-дистрофических изменений на роговице и глазном дне, а также при условии, что до операции документально подтвержденная степень аметропии была не выше предусмотренной подпунктом 4) пункта 34 требований по графам.

При афакии, артифакии на одном или обоих глазах заключение в отношении военнослужащих, освидетельствуемых по графам I-II, выносится по подпункту 2) пункта 30, а в отношении военнослужащих, освидетельствуемых по графе III, выносится по пункту 35 требований по графам в зависимости от остроты зрения с практически переносимой коррекцией. Указанные военнослужащие не годны к поступлению в ВУЗ, к воинской службе в ДШВ, ЧСН и ВМС, в составе экипажей танков, боевых машин пехоты, в качестве водителей транспортных средств и к работе, связанной с вибрацией тела.

Вывих и подвывих хрусталика оцениваются как афакия. Афакия на одном глазу расценивается как двухсторонняя, если на втором глазу имеется помутнение хрусталика, понижающее остроту зрения этого глаза до 0,4 и ниже.

Так называемая цветная переливчивость, радужность, глыбки, зернышки и вакуоли хрусталика, обнаруживаемые только при исследовании щелевой лампой, а также врожденное отложение пигмента на передней капсуле хрусталика, не понижающее остроту зрения, не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ, к службе (работе) с вредными факторами.

Лица, работающие с вредными факторами при обнаружении у них при биомикроскопии помутнений под задней капсулой хрусталика и наличии убедительных признаков прогрессирования помутнений хрусталика (значительное увеличение при длительном наблюдении их числа и размера), признаются негодными к службе (работе).

При стойких абсолютных центральных и парацентральных скотомах на одном или обоих глазах категория годности к воинской службе, службе по военно-учетной специальности определяется в зависимости от функции глаза.

Лица с паренхиматозным кератитом сифилитического происхождения освидетельствуются по подпункту 2) пункта 6 требований по графам.

Пункт 31. Отслойка и разрывы сетчатки.

К подпункту 1) пункта 31 относятся нетравматическая отслойка (разрыв) сетчатой оболочки на обоих глазах, независимо от их функции (острота зрения, поле зрения), а также случаи безуспешного повторного хирургического лечения посттравматической отслойки (разрыва) сетчатки на обоих глазах при прогрессирующем снижении функций глаз.

Лица, перенесшие отслойку (разрыв) сетчатки травматической этиологии на обоих глазах при условии сохранения хороших функций глаза (острота зрения, поле зрения) освидетельствуются по подпункту 2) пункта 31. Они не годны к службе в составе экипажей танков, боевых машин пехоты, бронетранспортеров, пусковых установок ракетных воинских частей, в качестве водителей транспортных средств, а также к работам, связанным с вибрацией тела.

Пункт 32. Диагноз глаукомы подтверждается в условиях стационарного обследования с применением нагрузочных проб. Категория годности к воинской службе определяется после лечения (медикаментозного или хирургического) с учетом степени стабилизации процесса и функций глаза (острота зрения, поле зрения, наличие парацентральных скотом, в том числе при нагрузочных пробах, а также экскавация диска зрительного нерва).

По данному пункту освидетельствуются также лица с вторичной глаукомой.

Пункт 33. Болезни мышц глаза, нарушения содружественного движения глаз.

К подпункту 1) пункта 33 относится также стойкая диплопия после травмы глазницы с повреждением мышц глаза. Если диплопия является следствием какого-либо заболевания, то заключение выносится по основному заболеванию.

При наличии у освидетельствуемых двоения только при крайних отведениях глазных яблок в стороны и вверх освидетельствование проводится по подпункту 2) пункта 33, а при взгляде вниз – по подпункту 1) пункта 33.

К подпункту 2) пункта 33 относится также ясно выраженный качательный спазм мышц глазного яблока.

Если нистагм является одним из признаков поражения нервной системы или вестибулярного аппарата, освидетельствование проводится по основному заболеванию. При значительно пониженной остроте зрения заключение выносится по пункту 35 требований по графам.

Нистагмоидные подергивания глаз при крайних отведениях глазных яблок не являются препятствием к воинской службе, поступлению в ВУЗ, обучению по специальности оператора радиолокационных станций или противотанкового управляемого реактивного снаряда, работе с дисплеями и другими блоками отображения информации.

При содружественном косоглазии менее 15 градусов диагноз подтверждается путем проверки бинокулярного зрения. Наличие бинокулярного зрения является основанием для исключения содружественного косоглазия.

При альтернирующем косоглазии с хорошим зрением обоих глаз следует воздерживаться от хирургического лечения из-за возможности появления диплопии.

При содружественном косоглазии, паралитическом косоглазии без диплопии и при других нарушениях бинокулярного зрения категория годности к воинской службе и годность к службе по военно-учетной специальности определяются в зависимости от функций глаза (острота зрения, поля зрения).

Пункт 34. Нарушение рефракции и аккомодации.

Вид и степень аномалии рефракции определяются с помощью скиаскопии или рефрактометрии.

В случае, когда при указанных в настоящем пункте аномалиях рефракции предусмотрена индивидуальная оценка годности к воинской службе, решающее значение придается остроте зрения.

При стойком спазме, парезе или параличе аккомодации проводится обследование с участием невропатолога, терапевта и врачей других специальностей. Если стойкий спазм, парез или паралич аккомодации обусловлены заболеваниями нервной системы, внутренних органов, то медицинское освидетельствование проводится по основному заболеванию.

Спазм аккомодации является функциональным заболеванием, при котором рефракция, выявленная при циклоплегии, слабее, чем сила оптимальной отрицательной корригирующей линзы до циклоплегии.

При спазме, парезе аккомодации на одном или обоих глазах после безуспешного стационарного лечения категория годности к воинской службе определяется по пунктам 34 или 35 требований по графам в зависимости от остроты зрения с коррекцией и степени аметропии, возвращающихся к прежнему уровню после неоднократной циклоплегии.

При стойком параличе аккомодации на одном глазу категория годности к воинской службе, годность к службе по военно-учетной специальности определяется в зависимости от функций глаза.

Военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту из числа младшего сержантского и рядового состава, освидетельствуемые по графе IV с близорукостью или дальнозоркостью в меридиане наибольшей аметропии более 3,0 дптр, астигматизмом любого вида с разницей рефракции в двух главных меридианах больше 2,0 дптр признаются негодными к службе в ДШВ, ЧСН и ВМС.

Пункт 35. Слепота, понижение зрения, аномалии цветового зрения.

Острота зрения каждого глаза учитывается с коррекцией любыми стеклами, в том числе комбинированными, а также контактными линзами (в случае хорошей (не менее 20 часов) переносимости, отсутствии диплопии, раздражения глаз), у военнослужащих, освидетельствуемых по графе III, кроме того, и интраокулярными линзами.

У лиц, пользующихся контактными линзами, острота зрения проверяется в обычных очках.

Острота зрения, не препятствующая прохождению воинской службы для лиц, освидетельствуемых по графам I, II, для дали с коррекцией определяется не ниже 0,5 на один глаз и 0,1 на другой глаз или не ниже 0,4 на каждый глаз. В сомнительных случаях острота зрения определяется с помощью контрольных методов исследования.

При коррекции обычными сферическими стеклами, а также при некорригированной анизометропии у освидетельствуемых по всем графам требований учитывается острота зрения с практически переносимой бинокулярной коррекцией, то есть с разницей в силе стекол для обоих глаз не более 2,0 дптр. Коррекция астигматизма любого вида проводится цилиндрическими или комбинированными стеклами полностью по всем меридианам.

У граждан, поступающих в ВУЗ острота зрения с коррекцией, не превышающей указанного в приложение 3 к требованию предела рефракции, определяется только при наличии близорукости, простого или сложного близорукого астигматизма, а при прочих причинах понижения остроты зрения (в том числе при дальнозоркости, дальнозорком или смешанном астигматизме) - без коррекции.

Освидетельствуемые по графе IV признаются негодными к службе при остроте зрения без коррекции для дали ниже 0,5 на один глаз и ниже 0,4 на другой глаз.

При диагностике форм, степеней понижения цветоощущения следует руководствоваться методическими указаниями к пороговым таблицам для исследования цветового зрения, разрешенными к применению в медицинской практике. К аномальной трихомазии типа "С" относятся состояния, при которых освидетельствуемые правильно распознают в полихроматических таблицах Рабкина 12 и более таблиц при правильном чтении таблицы XVIII.

Глава 8. Болезни уха и сосцевидного отростка

Пункт 37. Предусматривает болезни наружного уха: экзема наружного слухового прохода и ушной раковины, хронический диффузный наружный отит, экзостозы слухового прохода, приобретенные сужения слухового прохода. Диагноз экземы наружного слухового прохода и ушной раковины, наружного отита при микозах устанавливается совместно с врачом-дерматовенерологом.

Призывникам с экземой наружного слухового прохода и ушной раковины, хроническим диффузным наружным отитом, наружным отитом при микозах предоставляется отсрочка от призыва на срочную воинскую службу до 6 месяцев по пункту 41 требований по графам с последующим медицинским освидетельствованием.

При экзостозах, приобретенном сужении слухового прохода с нарушением слуха освидетельствование проводится по пункту 40 требований по графам в зависимости от их степени понижения.

Пункт 38. Болезни среднего уха и сосцевидного отростка. Диагноз хронического гнойного заболевания среднего уха (эпитимпано-антральный, туботимпанальный средний отит) подтверждается отоскопическими данными (гнойные выделения, перфорация барабанных перепонок, грануляции, полипы, холестеотомные массы), рентгенологическими, КТ-исследованиями височных костей, исследованиями функции слуха и барофункции уха, а также частыми обострениями (не менее двух раз в год), требующими лечения.

При хронических болезнях среднего уха всем освидетельствуемым предлагается лечение.

К подпункту 1) пункта 38 относятся:

двусторонний или односторонний хронический гнойный средний отит, сопровождающийся стойким затруднением носового дыхания, подтвержденные риноманометрией;

состояния после хирургического лечения хронических болезней среднего уха с неполной эпидермизацией послеоперационной полости при наличии в ней гноя, грануляций, холестеатомных масс в течение 30 суток и более после операции.

К подпункту 2) пункта 38 относятся:

двусторонние стойкие сухие перфорации барабанной перепонки, в том числе посттравматические или состояние после радикальных операций на обоих ушах при полной эпидермизации послеоперационных полостей.

Под стойкой сухой перфорацией барабанной перепонки следует понимать наличие перфорации барабанной перепонки при отсутствии воспаления среднего уха в течение 12 и более месяцев.

Наличие хронического гнойного среднего отита подтверждается отоскопическими данными (перфорация барабанной перепонки, отделяемое из барабанной полости), посевом отделяемого из барабанной полости на микрофлору, рентгенографией височных костей, КТ.

К подпункту 3) относятся односторонние стойкие сухие перфорации барабанной перепонки, в том числе посттравматические, адгезивный средний отит, тимпаносклероз, состояние после произведенной 12 и более месяцев назад радикальной операции на одном ухе при полной эпидермизации послеоперационной полости.

Боевым пловцам и водолазному составу исследование барофункции проводится в барокамере (рекомпрессионной камере). Лица, отбираемые для обучения и обучающиеся на боевых пловцов, а также водолазной специальности, признаются годными при наличии у них хорошей проходимости слуховой трубы (барофункция I и II степени), а со стойким нарушением барофункции III степени признаются негодными.

Стойкое нарушение барофункции уха определяется по данным повторных исследований.

При стойком нарушении барофункции III степени годность проходящих службу по военно-учетной специальности водолаза и боевого пловца определяется индивидуально, а при нарушении барофункции IV степени они признаются негодными.

После радикальных или реконструктивно-восстановительных операций на среднем ухе с хорошими результатами военнослужащим предоставляется освобождение, а граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу и поступлении на воинскую службу по контракту по пункту 41 требований по графам признаются временно негодными к воинской службе на 6 месяцев, если после выписки из стационара прошло менее 3 месяцев. При полной эпидермизации послеоперационной полости освидетельствование проводится по подпункту 3) настоящего пункта.

Пункт 39. При вестибулярных расстройствах данные обследования оцениваются совместно с невропатологом.

К подпункту 1) пункта 39 относятся резко выраженные меньероподобные заболевания, а также другие формы вестибулярных расстройств, приступы которых наблюдались при стационарном обследовании и подтверждены медицинскими документами.

К подпункту 2) пункта 39 относятся случаи меньероподобных заболеваний и другие формы вестибулярных расстройств, приступы которых протекают кратковременно с умеренно выраженными вестибулярно-вегетативными реакциями.

К подпункту 3) пункта 39 относится резко повышенная чувствительность к укачиванию при отсутствии симптомов вестибулярных расстройств и заболеваний других органов.

При решении вопроса о годности к воинской службе в ВМС учитывается привыкание к качке.

При потере способности исполнять обязанности воинской службы по военно-учетной специальности вследствие укачивания и отсутствие положительных результатов (от специальных тренировок, участия в походах) за период не менее одного года выносится заключение о негодности к воинской службе в ВМС.

ВВК выносит заключение о негодности к службе в ВМС, основываясь на результатах исследования вестибулярно-вегетативной чувствительности опытом отолитовой реакции в трех плоскостях, методом суммации (кумуляции), раздражения на вращающемся кресле или на качелях Хилова, пробой непрерывной кумуляции ускорений Кориолиса.

Результаты вестибулометрии оцениваются совместно с невропатологом. При указании на временный характер вестибулярных расстройств проводится всестороннее обследование и лечение.

При отборе в ВМС критерием устойчивости к укачиванию служат результаты исследования отолитовой реакции или пробы непрерывной кумуляции ускорений Кориолиса. Лица, дающие при этих исследованиях вестибулярную реакцию III степени, к службе в ВМС не годны.

Оценка результатов исследования вестибулярной функции проводится с учетом защитных движений III степени. Отсутствие интенсивных вегетативных реакций не служит основанием для вынесения заключения о негодности к службе в ВМС, так как эта реакция на раздражение вестибулярного аппарата не является стойкой и, как правило, при соответствующих тренировках исчезает.

При медицинском освидетельствовании лиц, связанных с парашютной подготовкой, проводится испытание с воздействием ускорений Кориолиса в течение трех минут методом НКУК или двух минут методом ПКУК. При получении слабо выраженных вегетативных реакций испытание целесообразно повторить через один-два дня. При повторном выявлении пониженной устойчивости вестибулярного аппарата к кумулятивному воздействию, они признаются не годными. Исследование вестибулярного аппарата на кумулятивное воздействие адекватных раздражителей необходимо проводить в первой половине дня не раньше, чем через два часа после приема пищи. Исследуемые, у которых при испытании появились выраженные вегетативные реакции (спонтанный нистагм, асимметрия вестибуло-окулярных и оптокинетических рефлексов и реакций их подавления, резкая бледность, тошнота, рвота и т.п.), считаются неустойчивыми к вестибулярным раздражениям и признаются не годными.

Пункт 40. Глухота, глухонемота, понижение слуха.

Восприятие шепотной речи, не препятствующее прохождению воинской службы для лиц, освидетельствуемых по графам I, II определяется на расстоянии не менее 2 м на одно ухо и на расстоянии не менее 4 м на другое ухо или на расстоянии не менее 3 м на оба уха.

Глухота на оба уха или глухонемота дополнительно подтверждается учреждениями здравоохранения, организациями или учебными заведениями для глухонемых. Глухотой следует считать отсутствие восприятия крика у ушной раковины.

Лица, перенесшие операцию по вживлению кохлеарного имплантата на оба уха, освидетельствуются по подпункту 1), а на одно ухо по подпункту 2) настоящего пункта.

При определении степени понижения слуха проводятся специальные методы исследования: шепотной и разговорной речью, камертонами, объективной аудиометрией (регистрация слуховых вызванных потенциалов, отоакустической эмиссии и др.) с обязательным определением барофункции ушей.

При понижении слуха, определяющем изменение категории годности к воинской службе, указанные исследования проводятся многократно (не менее трех раз за период обследования). При подозрении на глухоту на одно или оба уха дополнительно используют приемы объективного определения глухоты: применение трещотки Барани, опыты Говсеева, Попова, Штенгера, Хилова. При значительной (более трех метров) межушной разнице слуха производится рентгенография височных костей по Стенверсу или компьютерная томография височных костей.

Заключение о категории годности к воинской службе по данному пункту выносится после обследования сурдологом.

При индивидуальной оценке категории годности к воинской службе учитываются конкретные условия воинской службы военнослужащих, характеристики командования и врача воинской части, данные функционального исследования слуха путем проверки слышимости через наушники при применении электроакустических средств связи (телефон, радиосвязь).

При стойком понижении слуха, если восприятие шепотной речи менее 6 м на одно ухо, поступающие в ВУЗ (школы), а также воспитанники признаются негодными.

Пункт 41. После радикальной операции на одном среднем ухе с хорошими результатами, освидетельствуемые по графам I, II, признаются временно не годными к воинской службе сроком на 12 месяцев после произведенной операции. По истечении этого срока при полной эпидермизации послеоперационной полости заключение выносится по подпункту 3) пункта 38 требований по графам.

Глава 9. Болезни системы кровообращения

При заболеваниях системы кровообращения хроническая сердечная недостаточность оценивается по функциональным классам в соответствии с классификацией Нью-Йоркской ассоциации сердца (NYHA, 1964г.), стенокардия - в соответствии с классификацией Канадского кардиоваскулярного общества (1976).

Пункт 42. Медицинское освидетельствование граждан при первичном пролапсе митрального и (или) других клапанов сердца (как проявлений дисплазии соединительной ткани) проводится по пункту 80 требований по графам, а при вторичном пролапсе митрального и (или) других клапанов сердца (формирующемся при ишемической болезни сердца, миокардите, кардиомиопатии, травме и других заболеваниях) – по настоящему пункту.

К подпункту 1) пункта 42 относятся:

заболевания сердечнососудистой системы с ХСН III-IV ФК;

комбинированные (поражение нескольких клапанов сердца) или сочетанные (поражение одного клапана сердца: стеноз и недостаточность) приобретенные пороки сердца при наличии или отсутствии ХСН;

изолированные аортальные пороки сердца при наличии ХСН I-IV ФК;

обширная облитерация перикарда;

изолированный стеноз левого атриовентрикулярного отверстия;

стеноз трикуспидального клапана;

стеноз легочной артерии;

дилатационная и рестриктивнаякардиомиопатия, гипертрофическая кардиомиопатия с обструкцией выносящего тракта левого желудочка;

последствия оперативных вмешательств на клапанном аппарате сердца, имплантации искусственного водителя ритма при наличии ХСН I - IV ФК;

отдельные жизнеопасные формы нарушения ритма и проводимости (фибрилляция желудочков, асистолия, пароксизмальная желудочковая тахикардия (более 30 секунд или требует купирования вследствие гемодинамических нарушений), полная АV-блокада) независимо от выраженности заболеваний, приведших к ним;

стойкие, трудно поддающиеся лечению формы нарушения ритма сердца (постоянная форма фибрилляции предсердий), повторные пароксизмы фибрилляции или трепетания предсердий, для восстановления ритма сердца используется электрическая кардиоверсия;

стойкие нарушения ритма и проводимости, приводящие к появлению на ЭКГ или по данным суточного мониторирования ЭКГ пауз более 3 секунд, независимо от клинических проявлений, если они не индуцированы медикаментозно;

синдром Бругада;

некомпактный миокард;

аритмогенная дисплазия правого желудочка.

К подпункту 2) пункта 42 кроме заболеваний сердца, сопровождающихся ХСН II ФК, относятся:

пролапс митрального или других клапанов сердца III степени (9 мм и более), II степени (6–8,9 мм) с нарушением внутрисердечной гемодинамики;

изолированные приобретенные пороки сердца (кроме указанных в подпункте 1) пункта 42) при наличии ХСН I ФК;

гипертрофическая кардиомиопатия без обструкции выносящего тракта левого желудочка при наличии ХСН I ФК;

повторные эпизоды острой ревматической лихорадки;

синдром слабости синусового узла;

врожденный и приобретенный синдром удлиненного интервала Q-T стойкого характера с пароксизмальными нарушениями ритма. ЭКГ-критерием синдрома удлиненного интервала Q-T является корригированная величина интервала Q-T более 0,44 секунд на ЭКГ покоя у пациентов, не принимающих лекарственные препараты, прием которых способствует удлинению интервала Q-T;

отдельные стойкие, трудно поддающиеся лечению формы нарушения ритма (частые пароксизмы фибрилляции или трепетания предсердий – три раза в год и чаще, частые пароксизмы суправентрикулярной тахикардии – три раза в год и чаще; частая политопная желудочковая экстрасистолия, парная желудочковая экстрасистолия, в том числе по данным суточного мониторирования ЭКГ при безуспешности повторного лечения в стационарных условиях);

стойкие нарушения ритма и проводимости, приводящие к появлению на ЭКГ (в том числе по данным суточного мониторирования ЭКГ) пауз 2-3 секунды и сопровождающиеся клинической симптоматикой (головокружения, синкопальные состояния и другое), если они не индуцированы медикаментозно.

К подпункту 3) пункта 42 кроме заболеваний сердца с ХСН I ФК относятся:

повторные атаки ревматизма;

специфические кардиомиопатии, сопровождающиеся стойким нарушением ритма сердца, проводимости и (или) ХСН I ФК;

гипертрофическая кардиомиопатия без признаков ХСН;

пролапс митрального или других клапанов сердца II степени (6–8,9 мм) без нарушения внутрисердечной гемодинамики;

пролапс митрального или других клапанов сердца I степени (от 3 до 5,9 мм) с регургитацией II степени и более;

синдром Вольфа-Паркинсона-Уайта с пароксизмальными нарушениями ритма;

врожденный и приобретенный синдром удлиненного интервала Q-T стойкого характера без нарушений ритма;

отдельные стойкие нарушения проводимости (АV-блокада II степени, если она не индуцирована медикаментозно, полная блокада левой ножки пучка Гиса);

рецидивирующая органическая АV-блокада II степени, выявленная по данным суточного мониторирования ЭКГ;

последствия оперативных вмешательств на клапанном аппарате сердца, имплантации искусственного водителя ритма при отсутствии признаков ХСН;

отдельные нарушения ритма и проводимости: частая монотопная желудочковая экстрасистолия (30 и более эктопических комплексов в час, не менее 12 часов в течение суток – по данным суточного мониторирования ЭКГ); частая суправентрикулярная экстрасистолия (30 и более эктопических комплексов в час, не менее 12 часов в течение суток – по данным суточного мониторирования ЭКГ); парная и (или) групповая суправентрикулярная экстрасистолия, подтверждающаяся при повторном суточном мониторировании ЭКГ в течение 3 месяцев; СА-блокада III степени с частотой замещающего ритма менее 40 в мин; стойкая полная блокада правой ножки пучка Гиса; стойкая полная блокада передней ветви левой ножки пучка Гиса; стойкая АV-блокада I степени.

При гипертрофической кардиомиопатии без обструкции выносящего тракта левого желудочка заключение принимается в зависимости от функционального класса ХСН, вида нарушений ритма и проводимости.

Старший и высший сержантский состав и офицеры, не достигшие предельного возраста пребывания на воинской службе, после хирургического лечения по поводу врожденных или приобретенных пороков сердца на освидетельствование для определения категории годности к воинской службе направляются по истечении не менее трех месяцев после операции.

ХСН I, II ФК подтверждается кардиогемодинамическими показателями, выявляемыми при эхокардиографии (снижение фракции выброса 54 процента и менее и (или) нарушения диастолической функции левого желудочка, увеличение систолического и диастолического размеров левого желудочка и предсердия, появление потоков регургитации над митральным и аортальным клапанами), сниженной толерантностью к физической нагрузке по результатам велоэргометрии или тредмил-теста, а также теста 6-минутной ходьбы в сочетании с анализом клинических проявлений заболевания.

К стойким нарушениям ритма сердца относятся аритмии длительностью более 7 суток, требующие антиаритмической терапии и возобновляющиеся после прекращения лечения или рефрактерные к нему.

Освидетельствуемым по графам I, II с изолированными приобретенными пороками сердца (за исключением указанных в подпункте 1) данного пункта) с ХСН или без нее, заключение выносится по подпунктам 2) или 3) пункта 42 в зависимости от функционального класса ХСН.

Освидетельствуемым по графе III с изолированными аортальными пороками сердца (кроме указанных в подпункте 1)) заключение выносится по подпункту 3) пункта 42 требований по графам.

Лица, перенесшие острую ревматическую лихорадку с сохраняющимися признаками поражения сердца, освидетельствуются по подпунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от наличия и выраженности ХСН, нарушений ритма и (или) проводимости.

Освидетельствуемые по графе II, перенесшие острую ревматическую лихорадку по подпункту 3) настоящего пункта признаются негодными к воинской службе в мирное время, ограниченно годными в военное время.

К подпункту 4) пункта 42 кроме стойко компенсированных исходов заболеваний мышцы сердца относятся:

пролапс митрального или других клапанов сердца I степени (от 3 до 5,9 мм) без нарушения внутрисердечной гемодинамики;

пролапс митрального или других клапанов сердца I степени (от 3 до 5,9 мм) с регургитацией I степени без семейных случаев внезапной смерти при пролапсе митрального клапана, предшествующих случаев эмболии, нарушений ритма и проводимости сердца, указанных в подпунктах 1), 2), 3) пункта 42 требований по графам;

пролапс митрального или других клапанов сердца I степени с транзиторной (непостоянной) регургитацией I степени (в том числе при выполнении нагрузочных проб);

редкие желудочковые экстрасистолы;

полная блокада задней ветви левой ножки пучка Гиса;

СА-блокада II степени (тип II);

синдром Вольфа-Паркинсона-Уайта без пароксизмальных нарушений ритма.

По данному подпункту освидетельствуются военнослужащие после успешной абляции (радиочастотной и другой) по поводу атриовентрикулярной узловой реципрокной тахикардии, аритмогенных участков миокарда, дополнительных путей проведения и другие.

Критерием успешной абляции является отсутствие нарушения ритма по данным суточного мониторирования ЭКГ, проведенного не менее двух раз с промежутком от 1 месяца и более.

Граждане, освидетельствуемые по графе I требований, (при отсутствии результатов ЭхоКГ, нагрузочной пробы и суточного мониторирования ЭКГ в динамике за последние 3 года), признаются по пункту 48 требований по графам временно негодными к воинской службе на 12 месяцев с проведением контрольных исследований: ЭхоКГ, нагрузочной пробы и суточного мониторирования ЭКГ. В случае если степень пролабирования и (или) регургитации не увеличивается, освидетельствование проводится по подпункту 4) настоящего пункта, а если степень пролабирования и (или) регургитации увеличивается, медицинское освидетельствование проводится по подпункту 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от выявленной степени пролабирования и регургитации.

Освидетельствуемые по графе I, перенесшие острую ревматическую лихорадку, по пункту 48 требований по графам признаются временно не годными к воинской службе на 12 месяцев после выписки из медицинского учреждения. В последующем, при отсутствии признаков поражения сердца и других органов, а также отсутствии рецидивов заболевания, они освидетельствуются по подпункту 4) настоящего пункта.

Требования по оформлению результатов ЭхоКГ, их интерпретации также отражены в пояснениях к пункту 80 требований по графам.

Синусовая аритмия, перенесенные миокардиты при отсутствии нарушений ритма сердца и проводимости, СА-блокада II степени (тип I), функциональная (вагусная) AV-блокада I степени (нормализация AV-проводимости возникает при физической нагрузке или после внутривенного введения 0,5-1 мг атропина сульфата), неполная блокада правой ножки пучка Гиса, синдром Клерка-Леви-Криcтеско (синдром CLC), не сопровождающийся пароксизмальными нарушениями ритма по данным мониторирования ЭКГ, локальное нарушение внутрижелудочковой проводимости, миграция водителя ритма по предсердиям, не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Пункт 43. Артериальная гипертензия – хроническое стабильное повышение АД, при котором систолическое АД равно 140 мм рт. ст. или выше и (или) диастолическое АД равно 90 мм рт. ст. или выше. Если значения систолического АД и диастолического АД попадают в различные категории, то выставляется степень артериальной гипертензии по более высоким показателям АД. Артериальная гипертензия, при которой повышение АД обусловлено известными или устраняемыми причинами, рассматривается как симптоматическая (вторичная) артериальная гипертензия.

К подпункту 1) пункта 43 относятся:

быстро прогрессирующая (злокачественная) форма артериальной гипертензии;

артериальная гипертензия 3 степени с преобладанием в клинической картине тяжелых сосудистых расстройств тесно и непосредственно связанных с гипертензивным синдромом (хроническая сердечная недостаточность II-IV ФК, инфаркт миокарда, расслаивающая аневризма аорты, геморрагический инсульт, генерализованное сужение артерий сетчатки с кровоизлияниями или экссудатами на глазном дне и отеком диска зрительного нерва, ХБП 4 стадии и выше).

Под быстро прогрессирующей (злокачественной) формой артериальной гипертензии подразумевается АД не ниже 220/130 мм.рт.ст. с развитием ретинопатии IV степени, отеком дисков зрительных нервов в сочетании с ишемическими или геморрагическими очагами в сетчатке.

К подпункту 2) пункта 43 относится артериальная гипертензия, рефрактерная к постоянной комбинированной гипотензивной терапии:

артериальная гипертензия 3 степени, риск 4 (очень высокий);

артериальная гипертензия 3 степени, риск 3 (высокий);

артериальная гипертензия 2 степени, риск 4.

К подпункту 3) пункта 43 относятся:

артериальная гипертензия 2 степени, риск 3;

артериальная гипертензия 2 степени, риск 2 (средний);

артериальная гипертензия 1 степени, риск 4;

артериальная гипертензия 1 степени, риск 3.

При артериальной гипертензии 1 степени, риск 3 определяется:

военнослужащим в возрасте до 50 лет при наличии ПОМ, ХБП и сахарного диабета;

военнослужащим в возрасте старше 50 лет при наличии трех и более факторов риска либо ПОМ, ХБП и сахарного диабета.

К подпункту 4) пункта 43 относится артериальная гипертензия 1 степени, риск 1–2 (низкий-средний).

Степени артериальная гипертензия характеризуется следующими показателями артериального давления, подтвержденными, в том числе, результатами повторного суточного мониторирования:

3 степени – в покое систолическое – 180 мм.рт.ст. и выше, диастолическое – 110 мм. рт. ст. и выше;

2 степени – в покое систолическое 160–179 мм.рт.ст., диастолическое 100–109 мм.рт.ст.;

1 степени – в покое систолическое 140–159 мм.рт.ст., диастолическое 90–99 мм.рт.ст.

Оценка степени артериальной гипертензии у лиц, перенесших инфаркт миокарда или инсульт, осуществляется с учетом данных предшествующего наблюдения.

Диагноз артериальной гипертензии подтверждается медицинским обследованием в стационарных условиях, а у освидетельствуемых по графам I, II – и результатами документально подтвержденного предыдущего диспансерного наблюдения в течение не менее 6 месяцев с обязательным неоднократным выполнением суточного мониторирования артериального давления.

В случае впервые выявленной артериальной гипертензии при недостаточном сроке наблюдения граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу признаются по пункту 48 требований по графам временно негодными к воинской службе на 6 месяцев.

В каждом случае артериальной гипертензии проводится дифференциальная диагностика с симптоматической артериальной гипертензией. При медицинском освидетельствовании лиц с симптоматической артериальной гипертензией кроме пункта требовании по графам, соответствующего заболеванию, являющегося этиологической причиной симптоматической артериальной гипертензии, применяется пункт 43 требований по графам: при симптоматической артериальной гипертензии, соответствующей по уровню АГ 3 степени – подпункт 1), АГ 2 – подпункт 2), АГ 1 – подпункт 3).

При клинически манифестных сердечнососудистых или почечных заболеваниях, наличие которых не связано непосредственно с артериальной гипертензией, применяются соответствующие пункты требований по графам в зависимости от выраженности КМССиПЗ и степени нарушения функции пораженного органа.

Транзиторное повышение АД в первые 3 месяца прохождения воинской службы при отсутствии в анамнезе артериальной гипертензии следует расценивать как проявление адаптационного синдрома. Данная категория военнослужащих подлежит динамическому диспансерному наблюдению у врача воинской части с назначением индивидуального режима физических нагрузок, а при наличии медицинских показаний обследованию в стационарных условиях.

При наличии синдрома повышенного артериального давления, тесно связанного с наличием вегетативных расстройств (гипергидроз кистей рук, "красный" стойкий дермографизм, лабильность пульса и артериального давления при перемене положения тела и др.), освидетельствование проводится по пункту 47 требований по графам.

Стратификация общего сердечнососудистого риска, описание КМССиПЗ, бессимптомного ПОМ, факторов риска, а также сахарного диабета при артериальной гипертензии определены в приложении 3 к требованиям по графам.

Пункт 44. Наличие ишемической болезни сердца подтверждается инструментальными методами исследования (обязательные – ЭКГ в покое и с нагрузочными пробами, ЭхоКГ, суточное мониторирование ЭКГ; дополнительные – стресс-ЭхоКГ, коронарография, магнитно-резонансная томография, позитронно-эмиссионная томография), компьютерная (мультиспиральная) томография коронарных артерий, однофотонная эмиссионная компьютерная томография), перфузионная сцинтиграфия миокарда и другие).

Различаются 4 ФК стабильной стенокардии напряжения:

ФК 1 – обычная физическая нагрузка (ходьба или подъем по лестнице) не вызывает приступов стенокардии. Боли возникают только при выполнении очень интенсивной, и при очень быстрой, или продолжительной физической нагрузке. Мощность переносимой нагрузки высокая – более 600 кгм/мин; двойное произведение (ДПр = ЧСС х САД/100) более 270 условных единиц; потребление кислорода более 7 МЕТ;

ФК 2 – отмечается небольшое ограничение обычной физической активности, что означает возникновение стенокардии при быстрой ходьбе или подъеме по лестнице, на холоде или в ветреную погоду, после еды, при эмоциональном напряжении, или в первые несколько часов после пробуждения; во время ходьбы на расстояние более 200 м (двух кварталов) по ровной местности или во время подъема по лестнице более чем на один пролет в обычном темпе при нормальных условиях. Мощность переносимой нагрузки в пределах 400–600 кгм/мин; двойное произведение 220–270 условных единиц; потребление кислорода от 5 до 7 МЕТ;

ФК 3 – характеризуется выраженным ограничением обычной физической активности – стенокардия возникает в результате спокойной ходьбы на расстояние от одного до двух кварталов (100-200 м) по ровной местности или при подъеме по лестнице на один пролет в обычном темпе при нормальных условиях. Мощность переносимой нагрузки в пределах 150–300 кгм/мин; двойное произведение 160–210 условных единиц; потребление кислорода 3,3–4,7 МЕТ;

ФК 4 – Невозможность выполнения какой-либо физической нагрузки без появления дискомфорта, или стенокардия может возникнуть в покое, при незначительных физических нагрузках.

Мощность выполненной нагрузки менее 150 кгм/мин; двойное произведение менее 160 условных единиц; число МЕТ менее 3,0 (пробы часто не проводятся).

Если качественные критерии ФК занимают промежуточное положение между соседними классами и показатели двойного произведения противоречат клиническим данным, предпочтение следует отдать последним.

К подпункту 1) пункта 44 относятся:

стабильная стенокардия напряжения ФК 3 – ФК 4;

стабильная стенокардия напряжения ФК 2 при наличии ХСН III-IV ФК;

стабильная стенокардия напряжения ФК 2 с частыми (более двух раз в год) эпизодами дестабилизации ишемической болезни в виде острого коронарного синдрома;

стабильная стенокардия напряжения ФК 2 со стойкой дисфункцией левого (правого) желудочка, обусловленная участками дискинезии по результатам ЭхоКГ.

К данному подпункту (независимо от выраженности стенокардии и недостаточности кровообращения) также относятся:

аневризма сердца или крупноочаговый кардиосклероз, развившийся в результате трансмурального, крупноочагового или повторных инфарктов миокарда;

распространенный стенозирующий процесс (75 процентов и более в двух и более коронарных артериях); стеноз (50 процентов и более) ствола левой коронарной артерии и (или) высокий изолированный стеноз (50 процентов и более) передней межжелудочковой ветви левой коронарной артерии; стеноз (75 процентов и более) правой коронарной артерии при правом типе кровоснабжения миокарда.

Освидетельствование по данному подпункту проводятся, когда по результатам исследований область ишемии составляет более 10%: более 10% по ОФЭКТ; по МРТ сердца более 2/16 сегментов с новыми дефектами перфузии; 3 и более добутамин–индуцированных сегментов дисфункции, 3 и более сегментов левого желудочка по данным стресс эхокардиографии.

К подпункту 2) пункта 44 относятся:

стабильная стенокардия ФК 2;

стабильная стенокардия напряжения ФК 1 со стойкой дисфункцией левого (правого) желудочка, обусловленной участками дискинезии по результатам ЭхоКГ;

спонтанная стенокардия;

перенесенный мелкоочаговый инфаркт миокарда;

окклюзия или стеноз (75 процентов и более) одной крупной коронарной артерии (кроме указанных в пункте 1);

область ишемии между 1-10% (не более 2-х добутамин-индуцированных сегментов дисфункции, не более 2-х сегментов левого желудочка по данным стресс эхокардиографии).

По данному подпункту освидетельствуются лица, перенесшие коронарное шунтирование и (или) двух и более сосудистую коронарную ангиопластику (стентирование).

Лицам, перенесшим однососудистую коронарную ангиопластику (стентирование), в зависимости от ФК стенокардии и ХСН, а также способности исполнять обязанности воинской службы, заключение выносится по подпунктам 2), 3) настоящего пункта, не ранее чем через 3 месяца после операции.

К подпункту 3) пункта 44 относятся:

стабильная стенокардия ФК 1;

транзиторная дисфункция левого (правого) желудочка, обусловленная участками локальной (до 1 сегмента) дискинезии по результатам стресс-ЭхоКГ;

стеноз (от 50 до 74 процентов) одной крупной коронарной артерии (кроме указанных в подпункте 1); стенозирование трех коронарных артерий более чем на 30%.

При наличии хронической сердечной недостаточности, нарушений ритма и (или) проводимости сердца медицинское освидетельствование проводится также по пункту 42 требований по графам.

При наличии безболевой (немой) ишемии миокарда, кардиального синдрома Х (микрососудистой стенокардии), мышечного мостика (бридж синдрома) заключение выносится по пунктам 1, 2 или 3 в зависимости от степени выраженности атеросклероза коронарных артерий по данным коронарографии и (или) результатов проведения электрокардиографии (стресс - Эхо КГ) с физическими упражнениями.

Пункт 45. При наличии заболеваний, предусмотренных настоящим пунктом, освидетельствуемым по показаниям предлагается хирургическое лечение. При неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него категория годности к воинской службе определяется в зависимости от выраженности патологического процесса.

К подпункту 1) пункта 45 относятся:

артериальные и артериовенозные аневризмы магистральных сосудов;

облитерирующий атеросклероз, эндартериит, тромбангиит, аортоартериит при декомпенсированных ишемиях конечностей (гангренозно-некротическая стадия);

атеросклероз брюшного отдела аорты с частичной или полной облитерацией просвета ее висцеральных ветвей, подвздошных артерий с резким нарушением функций органов и дистального кровообращения;

тромбоз воротной или полой вены;

часто рецидивирующий тромбофлебит, флеботромбоз, хронические заболевания вен С5-С6 (классификация по СЕАР: при наличии зажившей венозной язвы или открытой венозной язвы);

наличие имплантированного кава-фильтра;

слоновость IV степени;

ангиотрофоневрозы III стадии (гангренозно-некротической);

последствия реконструктивных операций на крупных магистральных (аорта, подвздошная, бедренная, брахиоцефальная артерии, воротная или полая вена) и периферических сосудах при сохраняющемся выраженном нарушении кровообращения, и прогрессирующем течении заболевания.

К подпункту 2) пункта 45 относятся:

облитерирующий эндартериит, тромбангиит, аортоартериит и атеросклероз сосудов нижних конечностей II стадии;

варикозное расширение вен пищевода, осложненное кровотечением;

хронические заболевания вен С4 (классификация по СЕАР: гиперпигментация и/или венозная экзема, липодерматосклероз и/или белая атрофия кожи);

слоновость III степени;

ангиотрофоневрозы II стадии с продолжительным болевым синдромом, посинением пальцев, скованностью движений на холоде при безуспешном повторном стационарном лечении;

последствия реконструктивных операций на магистральных и периферических сосудах с незначительным нарушением кровообращения.

К подпункту 3) пункта 45 относятся:

облитерирующий эндартериит, тромбангиит, атеросклероз сосудов нижних конечностей I стадии;

хронические заболевания вен С3 (классификация по СЕАР: отек);

слоновость II степени;

варикозное расширение вен семенного канатика 3 стадии (выраженная дилатация вен гроздевидного сплетения, уменьшение яичка и изменение его консистенции);

рецидивное (после повторного хирургического лечения) варикозное расширение вен семенного канатика у освидетельствуемых по графам I, II, а военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту, освидетельствуются по подпунктам 3), 4) в зависимости от стадии;

агиотрофоневрозы I стадии;

реконструктивные эндоваскулярные операций на магистральных и периферических сосудах без нарушения кровообращения.

К подпункту 4) пункта 45 относятся:

хронические заболевания вен С2 (классификация по СЕАР: варикозно измененные подкожные вены в диаметре более 3 мм);

слоновость I степени;

варикозное расширение вен семенного канатика 2 стадии (визуально определяется расширенные вены, размеры и консистенция яичка не изменены).

По данному подпункту освидетельствуются лица, перенесшие сосудистые операций: флебэктомии, иссечения или склерозирования варикозно-расширенных подкожных вен конечностей, тромбэндартерэктомии и другие.

При диагностировании экстравазальной компрессии подключичного сосудисто-нервного пучка, синдрома "грудного выхода" освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам настоящего пункта в зависимости от наличия вторичных осложнении и нарушения функций.

После ранений и других повреждений крупных магистральных артерий с полным восстановлением кровообращения и функций при освидетельствовании по графам I, II применяется подпункт 3) пункта 45, а по графам III – IV - подпункт 4) настоящего пункта.

Диагноз заболевания и последствий повреждений сосудов отражает стадию процесса и степень функциональных нарушений. Экспертное заключение выносится после обследования с применением методов, дающих объективные показатели (ангио-, флебо-, лимфография, ультразвуковая доплерография и ультразвуковое ангиосканирование).

Хронические заболевания вен С0-С1 (классификация по СЕАР: нет видимых и пальпируемых признаков ХЗВ, но имеются характерные жалобы; телеангиоэктазия или ретикулярные варикозные вены), варикоцеле I стадии (варикоз вен выявляется только пальпаторно при натуживании больного в вертикальном положении тела) не являются основанием для применения настоящего подпункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Пункт 46. Геморрой.

При IV стадии, геморроидальные узлы выпадают вместе со слизистой оболочкой прямой кишки в покое и не вправляются или снова выпадают сразу после вправления (с кровотечением или без него).

К 2 подпункту относятся III стадия и II стадия с частыми осложнениями либо со вторичной анемией средней степени тяжести.

При III стадии геморроидальные узлы выпадают и вправляются только ручным пособием (с кровотечением или без него).

При II стадии геморроидальные узлы выпадают при натуживании и вправляются самостоятельно (с кровотечением или без него).

К частым осложнениям геморроя относятся случаи, когда освидетельствуемый три и более раз в год находится на лечении в стационарных условиях по поводу кровотечения, тромбоза или выпадения геморроидальных узлов.

При I стадии геморроидальные узлы не выпадают, характерно только выделение алой крови из заднего прохода при дефекации.

Освидетельствуемым по показаниям предлагается хирургическое или консервативное лечение. При неудовлетворительных результатах лечения или отказа от него медицинское освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам пункта 46.

Наличие незначительно увеличенных единичных геморроидальных узлов без признаков воспаления при отсутствии жалоб, а в анамнезе отсутствие данных об обострении заболевания в течение последних 3 лет, не являются основанием для применения этого пункта, не препятствуют прохождению воинской службы и поступлению в ВУЗ.

Пункт 47. Соматоформная вегетативная дисфункция сердца и сердечно-сосудистой системы характеризуется синдромом вегетативно-сосудистых расстройств с неадекватной реакцией артериального давления и (или) нарушениями ритма сердца на какие-либо раздражители.

СВДССС гипотензивного типа следует отличать от физиологической гипотонии здоровых людей, которые не предъявляют никаких жалоб, сохраняют трудоспособность и способность исполнять обязанности воинской службы при показателях артериального давления 90/50 – 100/60 мм рт.ст. Такие лица признаются годными к воинской службе. В обязательном порядке следует исключить симптоматическую гипотонию, обусловленную болезнями, в том числе эндокринной системы, желудочно-кишечного тракта, легких.

Граждане при приписке к призывным участкам с любой формой СВДССС по пункту 48 требовании по графам признаются временно негодными к воинской службе и направляются на лечение.

К подпункту 1) пункта 47 относится СВДССС:

гипертензивного типа с лабильностью артериального давления, при наличии постоянных жалоб и стойких резко выраженных вегетативно-сосудистых расстройств, не поддающихся лечению, значительно снижающих трудоспособность и способность исполнять обязанности воинской службы (в отношении граждан при призыве на воинскую службу - в течение не менее 6 месяцев и подтвержденное медицинскими документами);

гипотензивного типа со стойкой фиксацией артериального давления ниже 100/60 мм рт.ст. при наличии постоянных жалоб, стойких резко выраженных вегетативно-сосудистых расстройств, значительно снижающих трудоспособность и способность исполнять обязанности воинской службы;

кардиального типа при наличии стойких кардиалгий, сопровождающихся выраженными вегетативно-сосудистыми расстройствами, стойкими нарушениями ритма сердца при безуспешности повторного стационарного лечения (характеристика стойких нарушений ритма сердца приведена в пояснениях к пункту 42 требований по графам).

К подпункту 2) пункта 47 относится СВДССС любого типа с умеренно выраженными проявлениями, в том числе преходящими нарушениями ритма сердца, не снижающими трудоспособность и способность исполнять обязанности воинской службы.

При выявлении преходящих нарушений ритма сердца, определение годности к воинской службе проводится по результатам суточного мониторирования ЭКГ.

Редкие одиночные наджелудочковые экстрасистолы покоя (1-5 в час и/или менее 100 за 24 часа по данным суточного мониторирования ЭКГ), синусовая аритмия функционального характера, СВДССС с незначительно выраженными проявлениями не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Характеристика нарушений ритма и (или) проводимости приведена в пункте 42 требований по графам.

При нарушении ритма и (или) проводимости, обусловленном органическими изменениями миокарда (по данным электрокардиографии, эхокардиографии, методов лучевой диагностики и др.), медицинское освидетельствование проводится по пункту 42 требований по графам.

Пункт 48. Военнослужащие, проходящие воинскую службу по призыву, признаются временно негодными к воинской службе в случаях, когда у них по завершении стационарного лечения по поводу неревматических миокардитов не выявлено стойких признаков поражения сердца (недостаточность кровообращения, различные формы нарушения сердечного ритма и проводимости).

Освидетельствуемые по графам I, II после перенесенного неревматического миокардита признаются временно негодными к воинской службе на 6 месяцев после выписки из медицинского учреждения.

В отношении освидетельствуемых по графе III после активного ревматизма, неревматических миокардитов, инфаркта миокарда, а также после операции на сердце, коронарных сосудах, крупных магистральных и периферических сосудах с нарушением функций временного характера, когда для завершения реабилитационного лечения и полного восстановления способности исполнять обязанности воинской службы требуется срок не менее месяца, выносится заключение о предоставлении отпуска по болезни.

В отношении освидетельствуемых по графе III после обострения хронической ишемической болезни (затяжные приступы стенокардии, преходящие нарушения сердечного ритма и проводимости, преходящие формы хронической сердечной недостаточности), артериальной гипертензии (состояние после гипертонических кризов), электроимпульсной терапии при купировании аритмий сердца выносится заключение о нуждаемости в освобождении.

Глава 10. Болезни органов дыхания

Пункт 49. Болезни полости носа, околоносовых пазух, глотки.

К подпункту 1) пункта 49 относится зловонный насморк (озена), склерома.

Диагноз озены ставится на основании жалоб на затруднение носового дыхания, зловонных корок в полости носа и выделений из носа, дистрофических изменений в слизистых оболочках и подлежащих костных тканях полости носа, выделения возбудителя озены при бактериологическом исследовании. На начальных стадиях заболевания указанные клинические проявления практически отсутствуют. В таких случаях диагноз подтверждается только реакцией связывания комплемента с озенозным антигеном и выделением возбудителя озены при бактериологическом исследовании.

В клиническом течении склеромы различаются следующие формы заболевания: скрытая, инфильтративная, рубцовая, смешанная. Диагноз устанавливается на основании жалоб пациента, по эндоскопическим признакам по форме заболевания, данным серологических исследований (реакция связывания комплемента со склеромным антигеном) и в результате выделения клебсиелы склеромы при бактериологическом исследовании. Инфильтративная форма подтверждается и гистологическим исследованием.

К подпункту 2) пункта 49 относятся:

гнойные и (или) полипозные синуситы, сопровождающиеся атрофическими или гипертрофическими процессами слизистой верхних дыхательных путей с нарушением носового дыхания;

хронические гнойные и (или) полипозные синуситы без осложнений, протекающие с частыми обострениями;

поллинозы с клиническими проявлениями ринита со стойким, выраженным нарушением носового дыхания в течение всего теплого времени года (весна–осень) при неэффективности повторного лечения в стационарных условиях в специализированном отделении организаций здравоохранения;

аллергические риниты с сенсибилизацией к бытовым аллергенам с частыми обострениями (три и более раза в год), протекающие с выраженными клиническими проявлениями и нарушением трудоспособности при неэффективности повторного лечения в стационарных условиях в специализированном отделении организаций здравоохранения;

неудовлетворительные результаты оперативного лечения.

Диагноз хронического гнойного заболевания околоносовых пазух подтверждается риноскопическими данными (гнойные выделения), рентгенотомографией и (или) рентгенографией околоносовых пазух с контрастированием в двух проекциях, а при верхнечелюстном синусите – лечебно-диагностической пункцией. При наличии медицинских показаний проводится КТ или МРТ или видеоскопическое исследование. Под частыми обострениями заболевания следует понимать обострения три раза в год и более.

Под хроническим декомпенсированным тонзиллитом следует понимать форму хронического тонзиллита, характеризующуюся частыми (не менее двух раз в год) обострениями, наличием тонзиллогенной интоксикации (субфебрилитет, быстрая утомляемость, вялость, недомогание), вовлечением в воспалительный процесс околоминдаликовой ткани, регионарных лимфоузлов (паратонзиллярный абсцесс, регионарный лимфаденит) и метатонзиллярными осложнениями. К объективным признакам относятся выделение гноя из лакун при надавливании шпателем или их зондировании, грубые рубцы на небных миндалинах, гиперемия и отечность небных дужек, и сращение их с миндалинами, наличие в подэпителиальном слое нагноившихся фолликулов, увеличение лимфатических узлов шеи. Только такая форма хронического тонзиллита является противопоказанием для поступления в ВУЗ. При наличии других форм кандидаты в ВУЗ признаются годными к поступлению.

К подпункту 3) пункта 49 относятся хронические негнойные заболевания околоносовых пазух (катаральные, серозные, вазомоторные и другие негнойные формы синуситов) без признаков дистрофии тканей верхних дыхательных путей, без частых обострений, а также гиперпластические синуситы и кисты верхнечелюстных пазух, занимающие более 1/3 объема верхнечелюстных пазух.

Граждане при приписке к призывным участкам с хроническими негнойными заболеваниями околоносовых пазух указанными в данном подпункте направляются на лечение.

Хронические синуситы подлежат оперативному лечению (радикальной или эндоскопической гайморотомии).

При успешном оперативном лечении освидетельствуемые по графам I-II, признаются годными к воинской службе.

Нарушение барофункции околоносовых пазух устанавливается на основании жалоб освидетельствуемого, состояния носовой полости, барабанной перепонки, испытания в барокамере на переносимость перепадов давления, с рентгенологическим исследованием околоносовых пазух до и после испытания, сведении о служебной деятельности и состоянии здоровья военнослужащего.

Обследование призывников с поллинозами и аллергическими ринитами должно проводиться с обязательным привлечением врача-аллерголога.

Искривление носовой перегородки, нестойкие субатрофические явления слизистой верхних дыхательных путей при свободном носовом дыхании, пристеночное утолщение слизистой верхнечелюстных пазух, если при диагностической пункции не получено гноя или транссудата и сохранена проходимость устья верхнечелюстной пазухи, а также остаточные явления после операции (по истечению двух и более месяцев) на верхнечелюстных пазухах (линейный рубец переходной складки преддверия рта, соустье оперированной пазухи с носовой полостью или вуаль на рентгенограмме), а также наличие кист верхнечелюстных пазух, занимающие менее 1/3 объема верхнечелюстных пазух, без нарушения их барофункций не являются основанием для применения данного пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Пункт 50. Пункт предусматривает врожденные и приобретенные болезни, последствия повреждений гортани или шейного отдела трахеи при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него.

К подпункту 1) пункта 50 относится стойкое отсутствие голосообразования, дыхания через естественные дыхательные пути, разделительной функции гортаноглотки, срединный стеноз гортани.

К подпункту 2) пункта 50 относится стойкое затруднение дыхания с дыхательной недостаточностью II степени по обструктивному типу и (или) стойкое затруднение голосообразования (функциональная афония, охриплость, снижение звучности голоса), подтвержденное многократными (не менее трех раз за период обследования) проверками звучности голоса, сохраняющееся

в течение трех и более месяцев после проведенного лечения.

К подпункту 3) пункта 50 относится стойкое нарушение дыхания с дыхательной недостаточностью I степени по обструктивному типу.

Пункт 51. Хронические неспецифические заболевания легких и плевры, диссеминированные болезни легких нетуберкулезной этиологии.

К подпункту 1) пункта 51 относятся:

хронические заболевания бронхолегочного аппарата и плевры, нагноительные заболевания легких, в том числе хронический бронхит, хроническая обструктивная болезнь легких, панацинарная (буллезная) эмфизема легких, бронхоэктатическая болезнь с дыхательной (легочной) недостаточностью III степени;

саркоидоз с выраженными фиброзными изменениями в легких, а также генерализованная форма саркоидоза;

альвеолярный протеиноз, легочный альвеолярный микролитиаз, идиопатический легочный фиброз вне зависимости от степени дыхательной недостаточности, подтвержденные результатами гистологического исследования.

К подпункту 2) пункта 51 относятся:

хронические заболевания бронхолегочного аппарата и плевры, нагноительные заболевания легких с дыхательной (легочной) недостаточностью II степени;

бронхоэктатическая болезнь и заболевания легких, осложненные вторичными бронхоэктазами (независимо от степени дыхательной недостаточности), саркоидоз с изолированным поражением внутригрудных лимфоузлов и (или) легких, другие диссеминированные заболевания легких, подтвержденные результатами гистологического исследования у граждан, освидетельствуемых по графам I и II.

Категория годности к воинской службе у граждан, освидетельствуемых по графе III, определяется в зависимости от степени дыхательной (легочной) недостаточности.

К подпункту 3) пункта 51 относятся хронические заболевания бронхолегочного аппарата и плевры, нагноительные заболевания легких с дыхательной (легочной) недостаточностью I степени.

Лица, имеющие последствия перенесенного спонтанного пневмоторакса в форме ограниченного пневмофиброза, плевральных спаек, освидетельствуются в зависимости от степени ДН (легочной).

При отказе освидетельствуемого от морфологической верификации диагноз устанавливается по совокупности клинических, инструментальных и лабораторных данных.

Показатели степеней ДН (легочной) определены в приложении 4 к требованию по графам

Пункт 52. Освидетельствование при впервые выявленных признаках бронхиальной астмы проводится только после стационарного обследования.

При наличии бронхиальной астмы, подтвержденной медицинскими документами о стационарном лечении и обращениях за медицинской помощью, заключение о категории годности к воинской службе граждан, освидетельствуемых по графе I и II (кроме военнослужащих срочной службы), выносится без стационарного обследования.

При отсутствии документального подтверждения анамнеза заболевания верифицирующими тестами диагноза бронхиальной астмы при стойкой ремиссии являются фармакологические и (или) физические бронхопровокационные тесты. Дополнительным критерием служит исследование в крови общего и (или) специфического иммуноглобулина Е.

В случае когда бронхоспастические синдромы (обтурационный, эндокринно-гуморальный, неврогенный, токсический) являются проявлениями или осложнением других заболеваний, категория годности к воинской службе определяется в зависимости от течения основного заболевания по соответствующим пунктам требовании по графам.

При определении степени тяжести бронхиальной астмы у лиц, получающих базисное лечение противовоспалительными лекарственными средствами, в обязательном порядке должны учитываться объем проводимой терапии и ответ на проводимое лечение.

К подпункту 1) пункта 52 относится тяжелая неконтролируемая бронхиальная астма, несмотря на большой объем проводимой терапии, с частыми обострениями или астматическим состоянием в течение последнего года и тяжелая персистирующая бронхиальная астма: симптомы постоянные, ограничена физическая активность; ночные симптомы частые; ОФВ1 или ПСВ <60% нормы, суточная вариативность ПСВ > 30% в межприступный период.

В лечении требуется постоянный комбинированный прием высоких доз ингаляционных кортикостероидов и бронхолитических препаратов пролонгированного действия или применение системных кортикостероидов либо комбинация с третьим препаратом (антилейкотриеновый или теофиллин замедленного высвобождения).

К подпункту 2) пункта 52 относится персистирующая бронхиальная астма средней тяжести: симптомы ежедневно, обострения нарушают активность и сон, ночные симптомы более одного раза в неделю, ежедневный прием ингаляционных b2-агонистов короткого действия, ОФВ1 или ПСВ 60–80% от должных значений, вариабельность ПСВ или ОФВ1 > 30% в межприступный период; при неэффективности базисной терапии и нуждаемости в лечении в стационарных условиях (три и более раз в течение года).

Требуется ежедневное комбинированное лечение ингаляционными кортикостероидами в средних или низких дозах и бронхолитическими препаратами пролонгированного действия или антилейкотриеновый препарат или теофиллин замедленного высвобождения.

К подпункту 3) пункта 52 относится легкая персистирующая бронхиальная астма: симптомы чаще одного раза в неделю, но реже одного раза в день, обострения нарушают активность и сон, ночные симптомы чаще двух раз в месяц, ОФВ1 или ПСВ ≥ 80% от должных значений, суточная вариативность ПСВ или ОФВ1 20-30% в межприступный период.

Требуется ежедневное лечение ингаляционными кортикостероидами в низких дозах и бронхолитическими препаратами короткого действия при необходимости.

К подпункту 4) пункта 52 относится интермиттирующая бронхиальная астма: симптомы реже одного раза в неделю, обострения кратковременные, ночные симптомы не чаще двух раз в месяц, ОФВ1 или ПСВ ≥ 80% от должных значений, суточная вариативность ПСВ или ОФВ1 < 20%.

Лечение: бронхолитическими препаратами короткого действия при необходимости.

К данному подпункту также относится бронхиальная астма в анамнезе, при отсутствии симптомов в течение 5 лет и более, при сохраняющейся измененной реактивности бронхов, подтвержденная провокационными ингаляционными тестами.

Пункт 53. В случае осложненного течения острых пневмоний (инфекционный токсический шок, нагноения, плевриты, ателектазы, обширные плевральные наложения и другие), после операций на бронхолегочном аппарате в отношении военнослужащих выносится заключение о нуждаемости в отпуске по болезни, а в отношении граждан при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу - заключение о временной негодности к воинской службе, если после окончания лечения прошло менее 6 месяцев.

При остаточных явлениях после перенесенных острых заболеваний, обострения хронических заболеваний легких, а также после оперативных вмешательств на верхних дыхательных путях, в отношении военнослужащих выносится заключение о предоставлении освобождения.

Глава 11. Болезни органов пищеварения

Пункт 54. Нарушение развития и прорезывания зубов, кариес зубов.

Подпункт 3) пункта 54 применяется, когда общее количество кариозных, пломбированных и удаленных зубов составляет более девяти, при этом не менее четырех зубов - с клиническими или рентгенологическими признаками хронического воспаления с поражением пульпы и периодонта, включая зубы с пломбированными корневыми каналами.

При подсчете общего количества зубов, зубы мудрости (18, 28, 38, 48) не учитываются. Корни зубов при невозможности использовать их для протезирования считаются как отсутствующие зубы. Зубы, замещенные несъемными протезами, отсутствующими не считаются.

Пункт 55. Пункт применяется при наличии у освидетельствуемых генерализованной формы пародонтита или пародонтоза с частыми (3 и более раз в год) обострениями и (или) абсцедированием.

Диагноз пародонтита, пародонтоза устанавливается после исследования всей зубочелюстной системы с рентгенографией и выявлением сопутствующих заболеваний. При пародонтозе и пародонтите граждане при приписке к призывным участкам направляются на лечение.

К подпункту 1) пункта 55 относится пародонтит с глубиной зубодесневого кармана более 5 мм, при этом выявляется смешанный неравномерный тип деструкции костной ткани альвеолярного отростка, достигающий в области отдельных зубов более 1/2 длины корня, подвижностью зуба II-III степени.

К подпункту 2) пункта 55 относятся:

пародонтит с глубиной зубодесневого кармана от 3,5 до 5 мм, при котором определяется смешанный неравномерный тип деструкции костной ткани альвеолярного отростка, достигающий в области отдельных зубов до 1/2 длины корня, подвижность зуба II степени;

заболевания слизистой оболочки полости рта, не поддающиеся лечению.

При наличии стоматитов, хейлитов, гингивитов, лейкоплакий и других заболеваний, включая преканцерозы, граждане при приписке к призывным участкам направляются на лечение.

К подпункту 3) пункта 55 относится пародонтит легкой степени с глубиной зубодесневого кармана до 3,5 мм преимущественно в области межзубного промежутка, определяется расширение периодонтальной щели в пришеечной области зубов, деструкцией компактной пластинки вершин межзубных перегородок, остеопороз вершин межальвеолярных перегородок в пределах 1/3 длины корня, при отсутствии подвижности зубов.

Для оценки тяжести пародонтита также используется значения пародонтального индекса по Расселю (до 1,0 легкая степень, до 4,0 средняя степень, до 8,0 тяжелая степень).

Пункт 56. Челюстно-лицевые аномалии (кроме врожденных пороков развития), другие болезни и изменения зубов и их опорного аппарата, болезни челюстей, слюнных желез, языка.

К подпункту 1) пункта 56 относятся:

дефекты верхней и (или) нижней челюстей, не замещенные трансплантантами после хирургического лечения;

анкилозы височно-нижнечелюстных суставов, контрактуры и ложные суставы нижней челюсти при отсутствии эффекта от лечения (в том числе хирургического) или отказе от него.

В зависимости от фактической способности исполнять обязанности воинской службы, мнения командования и врача воинской части, военнослужащие, освидетельствуемые по графе III, с приобретенными дефектами и деформациями челюстно-лицевой области после ортопедических методов лечения с удовлетворительными результатами освидетельствуются по подпунктам 2) и 3) настоящего пункта.

К подпункту 2) пункта 56 относятся:

аномалии прикуса III степени с разобщением прикуса более 10 мм без учета жевательной эффективности;

аномалии прикуса II степени с разобщением прикуса от 5 до 10 мм с жевательной эффективностью менее 60%;

хронические заболевания челюстей, слюнных желез, языка, височно-челюстных суставов с частыми (три и более раза в год) обострениями;

хронический остеомиелит челюстей с наличием секвестральных полостей и секвестров;

дефекты нижней челюсти, замещенные трансплантантами после хирургического лечения, у освидетельствуемых по графам I, II.

Граждане с указанными заболеваниями при приписке к призывным участкам направляются на лечение. Военнослужащие после лечения освидетельствуются по пункту 61 требований. При отказе от оперативного лечения или неудовлетворительном результате операции освидетельствование проводится по подпунктам 1) или 2) настоящего пункта.

К подпункту 3) пункта 56 относятся хронические заболевания челюстей, слюнных желез, языка, височно-челюстных суставов с редкими (менее трех раз в год) обострениями.

К подпункту 4) пункта 56 относятся аномалии прикуса II степени с разобщением прикуса от 5 до 10 мм с жевательной эффективностью 60 и более процентов.

Граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту признаются временно не годными к воинской службе, если после оперативного лечения по поводу аномалий прикуса прошло менее 6 месяцев.

Наличие аномалии прикуса I степени (смещение зубных рядов до 5 мм включительно), ношение ортодонтических аппаратов (пластинки, брекет-системы) для исправления прикуса, аномалии положения отдельных зубов, не является основанием для применения настоящего пункта, не препятствует прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Предназначение призывников, носящих ортодонтические аппараты, по воинским командам, осуществляется с учетом возможности их посещения стоматолога-ортодонта в период прохождения воинской службы.

Пункт 57. Болезни пищевода, кишечника (кроме двенадцатиперстной кишки) и брюшины.

К подпункту 1) пункта 57 относятся:

приобретенные пищеводно-трахеальные или пищеводно-бронхиальные свищи;

рубцовые сужения или нервно-мышечные заболевания пищевода со значительными клиническими проявлениями, в том числе осложнения ГЭРБ, требующие систематического бужирования, баллонной дилятации или хирургического лечения;

тяжелые формы хронических неспецифических язвенных колитов и энтеритов с резким нарушением функции пищеварения;

отсутствие после резекции тонкой (не менее 1,5 м) или толстой (не менее 30 см) кишки, сопровождающиеся нарушением пищеварения и нарушением питания (ИМТ менее 18,5);

выпадение прямой кишки 3 стадии;

противоестественный задний проход, как завершающий этап хирургического лечения, кишечный свищи;

недостаточность сфинктера заднего прохода III степени.

К подпункту 2) пункта 57 относятся:

ГЭРБ IV стадии (классификация по Savary-Miller);

ГЭРБ III стадии с частыми рецидивами (2 и более раза в год) язвы пищевода, либо осложненная кровотечением с развитием постгеморрагической анемии или перфорацией пищевода, а также при длительно (более 2 месяцев) не рубцующееся язве пищевода;

рецидив ГЭРБ II- III стадии, возникший после хирургического лечения;

рубцовые сужения, стриктуры и нервно-мышечные заболевания пищевода при удовлетворительных результатах консервативного лечения;

энтериты с нарушением секреторной, кислотообразующей функций, частыми обострениями и нарушением питания (ИМТ менее 18,5), требующими повторной и длительной (более двух месяцев) госпитализации при безуспешном стационарном лечении;

хронические рецидивирующие неспецифические язвенные колиты болезнь Крона в средней и легкой форме тяжести;

отсутствие после резекции тонкой кишки (не менее 1 м) или толстой кишки (не менее 20 см), наложение желудочно-кишечного соустья с редкими проявлениями демпинг-синдрома;

спаечный процесс в брюшной полости с нарушениями эвакуаторной функции, требующими повторного стационарного лечения (спаечный процесс подтверждается данными рентгенологического или эндоскопического исследования или при лапаротомии, лапароскопии);

выпадение прямой кишки 2 стадии;

недостаточность сфинктера заднего прохода I-II степени;

хронический парапроктит со стойкими или часто (не менее 2 раз в год) открывающимися свищами.

К подпункту 3) пункта 57 относятся:

ГЭРБ III стадии с редкими обострениями и без осложнений;

ГЭРБ I-II стадии;

выпадение прямой кишки 1 стадии;

хронический парапроктит, протекающий с редкими обострениями.

При диагностировании других болезней пищевода, кишечника, и брюшины освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам настоящего пункта в зависимости от нарушения функций.

При выпадении прямой кишки, кишечных или каловых свищах, сужении заднего прохода или недостаточности сфинктера освидетельствуемым предлагается хирургическое лечение. После операции в отношении военнослужащих по пункту 61 требований предоставляется отпуск по болезни, а граждане при приписке к призывным участкам и призыве на срочную воинскую службу признаются временно негодными к воинской службе на 6 месяцев, если после операции прошло менее 6 месяцев. Категория годности к воинской службе определяется в зависимости от результатов лечения. При рецидиве заболевания или отказе от лечения заключение выносится по подпунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта.

К подпункту 4) пункта 57 относятся варианты форм, размеров, положения пищевода, легкая деформация органов, выявленные при инструментальных исследованиях, без клинических проявлений, а также другие заболевания пищевода, кишечника и поражения брюшины без нарушения функции, включая функциональные кишечные нарушения.

Пункт 58. Язвенная болезнь желудка, двенадцатиперстной кишки.

Диагноз язвы желудка или двенадцатиперстной кишки подтверждается эндоскопическим исследованием (с предоставлением фото или видеоматериалов) и (или) рентгенологическим исследованием в условиях искусственной гипотонии.

При наличии язвы желудка или двенадцатиперстной кишки в анамнезе у граждан, освидетельствуемых по графе I требований, диагноз подтверждается выписками из медицинской карты амбулаторного, стационарного больного с подробным описанием эндоскопического и (или) рентгенологического исследования, которые подписывают соответствующие врачи-специалисты и начальник (заведующий) структурного подразделения медицинской (военно-медицинской) организации здравоохранения, и она заверяется печатью организации здравоохранения. В случае отсутствия документов для подтверждения диагноза освидетельствуемому проводится эндоскопическое (рентгенологическое) исследование.

Достоверным признаком перенесенной язвы желудка или двенадцатиперстной кишки является наличие послеязвенной рубцовой деформации желудка или двенадцатиперстной кишки, выявленной при эндоскопическом исследовании и (или) рентгенологическом исследовании в условиях искусственной гипотонии.

Рецидив (обострение) язвы желудка или двенадцатиперстной кишки – состояние, когда у пациента с установленным ранее диагнозом язвы желудка или двенадцатиперстной кишки на фоне клинических проявлений или без них диагностируется язвенный дефект (эрозии) той же или другой локализации.

При неосложненных симптоматических язвах желудка и двенадцатиперстной кишки категория годности к воинской службе определяется в зависимости от тяжести и течения основного заболевания по соответствующим пунктам требовании по графам.

При осложненных симптоматических язвах в отношении освидетельствуемых по графам I, II, III заключение о категории годности к воинской службе выносится по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 58 в зависимости от нарушения функции пищеварения.

Определяют следующие степени выраженности рубцово-язвенной деформации двенадцатиперстной кишки:

незначительная – луковица обычных размеров, уплощена или деформирована одна стенка;

умеренная – деформация двух стенок;

грубая – луковица значительно уменьшена в размерах, неправильной формы.

Задержку 1/3 бариевой взвеси в желудке более двух часов, определяемой при полноценно выполненной дуоденографии в условиях искусственной гипотонии, расценивают как умеренное нарушение эвакуаторной функции двенадцатиперстной кишки.

При стенозе пилоробульбарной зоны бариевая взвесь в желудке задерживается более шести часов: компенсированная форма от 6 до 12 часов, субкомпенсированная – 12 – 24 часа, декомпенсированная более 24 часов.

К подпункту 1) пункта 58 относятся:

язвенная болезнь желудка и двенадцатиперстной кишки, осложненная пенетрацией или стенозом пилоробульбарной зоны, сопровождающаяся нарушением питания (ИМТ менее 18,5), при наличии противопоказаний к хирургическому лечению или отказе от него;

язвенная болезнь, осложненная массивным повторным гастродуоденальным кровотечением с объемом кровопотери более двух литров (снижение объема циркулирующей крови до 30 процентов и более), в течение первого года после указанного осложнения;

экстирпация желудка или его субтотальная резекция;

последствия резекции желудка, стволовой или селективной ваготомии с наложением желудочно-кишечного соустья со значительным нарушением функции пищеварения (не поддающиеся лечению демпинг-синдром, упорные поносы, нарушение питания (ИМТ менее 18,5), стойкие анастомозиты, язвы анастомозов и другие).

К подпункту 2) пункта 58 относятся:

язвенная болезнь желудка или 12-перстной кишки с частыми (два и более раза в год) рецидивами язвы течение последних двух лет;

язвенная болезнь с гигантскими (3 см и более в желудке или 2 см и более в двенадцатиперстной кишке) язвами;

каллезная язва желудка;

язвенная болезнь с внелуковичной язвой;

язвенная болезнь с множественными (три и более) язвами 12-перстной кишки;

язвенная болезнь с длительно не рубцующимися язвами (с локализацией в желудке - три месяца и более, с локализацией в двенадцатиперстной кишке - два месяца и более);

язвенная болезнь, осложненная перфорацией или кровотечением, с развитием постгеморрагической анемии (в течение 5 лет после указанных осложнений) или компенсированным стенозом либо рубцовой деформацией луковицы двенадцатиперстной кишки с умеренным нарушением эвакуаторной функции;

непрерывно рецидивирующая язвенная болезнь двенадцатиперстной кишки (рецидивы язвы в сроки до двух месяцев после ее заживления);

последствия стволовой или селективной ваготомии, резекции желудка, наложения желудочно-кишечного соустья при наличии симптомов умеренного нарушения функции пищеварения, кроме указанных в подпункте 1 настоящего пункта.

К подпункту 3) пункта 58 относятся:

язвенная болезнь желудка или двенадцатиперстной кишки при наличии незначительной деформации луковицы двенадцатиперстной кишки с редкими (раз в год и реже) обострениями, без нарушения функции пищеварения у освидетельствуемых по графе III;

язвенная болезнь желудка или двенадцатиперстной кишки независимо от длительности (стойкости) ремиссии у освидетельствуемых по графам I, II требований.

Пункт 59. Другие болезни желудка и двенадцатиперстной кишки (кроме язвенной болезни), болезни печени, желчного пузыря, желчевыводящих желчных путей и поджелудочной железы, другие болезни органов пищеварения.

К подпункту 1) пункта 59 относятся:

цирроз печени;

хронический гепатит с высокой степенью активности (по данным биопсии и (или) 10-кратного и более стойкого повышения активности трансаминаз) и (или) F3 – F4 стадий фиброза по шкале METAVIR (по результатам непрямой эластографии);

хронический панкреатит с выраженными морфологическими изменениями (атрофия, кальцинаты, деформация протоков, кисты) и (или) нарушением внешнесекреторной функции поджелудочной железы сопровождающиеся с нарушением статуса питания (ИМТ менее 18,5) и (или) с нарушением толерантности к глюкозе;

осложнения после операций на желчевыводящих путях (желчные свищи и другие);

осложнения после операций на поджелудочной железе (свищи и другие).

К подпункту 2) пункта 59 относятся:

хронический гепатит с умеренной степенью активности (по данным биопсии и (или) 5–10-кратного стойкого повышения активности трансаминаз) и (или) F2 стадией фиброза по шкале METAVIR;

гастриты, гастродуодениты с нарушением секреторной, кислотообразующей функций, частыми обострениями и нарушением питания (ИМТ менее 18,5), требующие повторной и длительной госпитализации (более двух месяцев) при безуспешном стационарном лечении;

хронический холецистит с частыми (три и более раза в год) обострениями, требующими лечения в стационарных условиях;

хронический панкреатит с частыми (три и более раза в год) обострениями и (или) с выраженными морфологическими изменениями (атрофия, кальцинаты, деформация протоков, кисты) с нарушением секреторной или инкреторной функции поджелудочной железы без нарушения статуса питания;

последствия хирургического лечения панкреатитов с исходом в псевдокисту (марсупилизацию и другие);

последствия реконструктивных операций по поводу заболеваний поджелудочной железы и желчевыводящих путей.

После резекции доли печени или части поджелудочной железы освидетельствование проводится по подпункту 2 или 3 настоящего пункта в зависимости от нарушения функций.

К подпункту 3) пункта 59 относятся:

хронические гепатиты с слабовыраженной степенью активности (по данным биопсии и (или) до 5-кратного стойкого повышения активности трансаминаз) и (или) фиброзом F1 стадии по шкале METAVIR;

хронические гастриты, гастродуодениты с незначительным нарушением секреторной функции и частыми (три и более раза в год) обострениями;

хронические холециститы с незначительным нарушением функции и (или) частыми (три и более раза в год) обострениями не требующие стационарного лечения;

хронический панкреатит без нарушения внешнесекреторной функции поджелудочной железы с хорошими результатами лечения.

После удаления желчного пузыря или хирургического лечения болезней желчных протоков с хорошим исходом освидетельствование по графам I, II, IV проводится по подпункту 3), а по графе III по подпункту 4) настоящего пункта.

При стеатозе (жировая дегенерация печени) освидетельствование проводится по соответствующим подпунктам настоящего пункта в зависимости от нарушения функций печени.

К подпункту 4) пункта 59 относятся:

хронические гастриты, гастродуодениты без нарушения функций пищеварения и с редкими (не более двух раз в год) обострениями;

хронические холециститы без нарушения функции;

дискинезии желчевыводящих путей без нарушения функции;

ферментопатические (доброкачественные) гипербилирубинемии.

При хроническом гепатите без нарушения функции печени и (или) с его минимальной активностью освидетельствование проводится по подпункту 3), настоящего пункта.

Диагноз хронического гепатита подтверждается обследованием в условиях специализированного отделения и результатами пункционной биопсии, а при невозможности проведения биопсии или отказе от нее - клиническими, лабораторными, инструментальными данными, свидетельствующими о стабильности поражении печени, и результатами диспансерного наблюдения в течение не менее 6 месяцев.

Варианты форм, размеров, положения желчного пузыря, желчевыводящих путей и поджелудочной железы, а также признаки хронических заболеваний, выявленные только при инструментальных исследованиях, без клинических проявлений и функциональных нарушений не являются основанием для применения данного пункта.

Пункт 60. При наличии грыжи освидетельствуемым по всем графам требований предлагается хирургическое лечение. После успешного лечения они годны к воинской службе.

Основанием для применения настоящего пункта являются неудовлетворительные результаты лечения (рецидив заболевания) или отказ от лечения, а также противопоказания для его проведения.

К подпункту 1) пункта 60 относятся:

наружные грыжи больших размеров, повторно рецидивные, грыжи, требующие для вправления ручного пособия или горизонтального положения тела, либо нарушающие функцию внутренних органов;

диафрагмальные (в том числе приобретенная релаксация диафрагмы) нарушающие функцию органов грудной клетки, другие грыжи брюшной полости, с частыми (два и более раза в год) ущемлениями;

множественные грыжи со значительным нарушением функции;

невправимые вентральные грыжи.

К подпункту 2) пункта 60 относятся:

диафрагмальные (в том числе пищеводного отверстия), и другие грыжи брюшной полости, не сопровождающиеся указанными в подпункте 1) пункта 60 нарушениями, при удовлетворительных результатах лечения;

рецидивные наружные грыжи, появляющиеся в вертикальном положении тела, при физических нагрузках, кашле и другие;

вентральные грыжи, требующие ношения бандажа;

однократный рецидив грыжи при отказе от оперативного лечения.

К подпункту 3) пункта 60 относятся грыжи, легковправимые, исчезающие самостоятельно при горизонтальном положении тела.

Пупочная грыжа в пределах физиологического кольца, предбрюшинный жировик белой линии живота, а также расширение паховых колец без грыжевого выпячивания при физической нагрузке, натуживании не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Пункт 61. Временные функциональные расстройства органов пищеварения после острого заболевания, обострения хронического заболевания или хирургического лечения.

После эндоскопической операции на органах брюшной полости (аппендэктомии, холецистэктомии, грыжепластика и другие) без осложнений военнослужащим предоставляется полное освобождение от исполнения служебных обязанностей на 15 суток.

После хирургического лечения заболеваний органов пищеварения (аппендицит, грыжи и другие), без осложнений, граждане при призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту и в ВУЗ освидетельствуются не ранее чем через три месяца после оперативного вмешательства.

Глава 12. Болезни кожи и подкожной клетчатки

Пункт 62. Пункт предусматривает болезни кожи и подкожной клетчатки, в том числе врожденные.

Под распространенной формой гнездной плешивости (алопеции) понимается наличие множественных (3 и более) очагов облысения диаметром не менее 10 см каждый, а при слиянии плешин – отсутствие роста волос на площади свыше 50 процентов волосистой части головы.

Под распространенной формой витилиго понимается наличие множественных (три и более), а также единичных, но крупных (размером с ладонь больного и более) депигментированных пятен на коже различных анатомических областей. Сюда же относятся очаги витилиго на лице, представляющие косметический дефект.

Под распространенной формой псориаза или красного плоского лишая понимается наличие множественных (три и более) бляшек на коже различных анатомических областей.

Под распространенной лихенификацией при атопическом дерматите понимается наличие усиленного рисунка в областях утолщенной сухой кожи лица, шеи, локтевых, подколенных ямок, а также тотальное поражение.

К подпункту 1) пункта 62 относятся: неподдающиеся и (или) трудно поддающиеся лечению формы распространенной хронической экземы, тяжелые и осложненные формы псориаза, атопический дерматит с распространенной лихенификацией кожного покрова, буллезные нарушения (пузырчатка, пемфигоид и другие).

К подпункту 2) пункта 62 относятся: ихтиоз, распространенный псориаз, атопический дерматит с очаговой лихенификацией кожного покрова, кожные формы красной волчанки, полиморфный фотодерматоз, часто рецидивирующий красный плоский лишай, хронический васкулит, ограниченный кожей, распространенная абсцедирующая и хроническая язвенная пиодермия, гангренозная пиодермия, абсцедирующий и подрывающий фолликулит и перифолликулит головы, множественные конглобатные акне;

кератодермии (в том числе врожденные) ладоней, нарушающие функцию кистей, а также подошв, затрудняющие ходьбу и ношение стандартной обуви;

часто рецидивирующие (два и более раза в год) ограниченные формы экземы, псориаза;

единичные, но крупные (размером с ладонь больного и более) псориатические бляшки;

часто рецидивирующая крапивница и (или) эритема в случаях безуспешного лечения в стационарных условиях и непрерывного рецидивирования волдырей (уртикарий) на протяжении не менее двух месяцев.

Крапивница, вызванная воздействием низкой или высокой температуры, подтверждается пробами в стационарных условиях.

Часто рецидивирующими формами кожных заболеваний считаются такие формы, при которых обострения возникают два и более раза в год за последние 3 года.

К подпункту 3) пункта 62 относятся редко рецидивирующие формы ограниченной экземы или псориаза, распространенные и тотальные формы гнездной алопеции и витилиго, а также бляшечная форма ограниченной склеродермии вне зависимости от локализации, количества и размеров очагов поражения.

К данному подпункту также относятся ограниченный и (или) редко рецидивирующий красный плоский лишай.

Под ограниченными формами псориаза понимаются единичные (до трех) очаги поражения различной локализации, в том числе и в различных анатомических областях, площадью до ладони больного. При экземе поражение одной из анатомических областей (стопа, голень, кисть, голова) расценивается как ограниченное.

К редко рецидивирующим формам кожных заболеваний относятся случаи обострения болезней кожи не более одного раза в год в течение последних трех лет.

К подпункту 4) пункта 62 относятся ограниченные формы гнездной плешивости, ксеродермии, витилиго, фолликулярного кератоза, а также ограниченная форма экземы при отсутствии рецидива в течение последних трех лет, за исключением экземы наружного слухового прохода и ушной раковины, которые освидетельствуются по пункту 37 требований по графам.

Легкие формы ихтиоза и единичные очаги псориаза в области локтевых и коленных суставов не являются противопоказанием к воинской службе для лиц, освидетельствуемых по графе III.

Возникающие в период прохождения срочной воинской службы единичные мелкие бляшки псориаза не являются противопоказанием к воинской службе, кроме воинской службы в химических воинских частях и работы в условиях профессиональной вредности.

При выявлении экземы, чешуйчатого лишая и других хронических заболеваний любой степени распространенности кандидаты признаются негодными к поступлению в ВУЗ.

Наличие атопического дерматита (экссудативного диатеза, детской экземы, нейродермита) в анамнезе при отсутствии рецидива в течение последних трех лет, а также разновидность ограниченной склеродермии – "болезни белых пятен" не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Себорея не препятствует призыву на срочную воинскую службу и поступлению в ВУЗ.

Пункт 63. Временные функциональные расстройства после перенесенного острого заболевания, обострения хронического заболевания кожи и подкожной клетчатки.

Глава 13. Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани

Пункт 64. Пункт предусматривает инфекционные артропатии (артриты связанные с инфекцией, реактивные артропатии и другие), воспалительные полиартропатии (ревматоидные артриты, псориатические и энтеропатические артропатии, подагра и другие), системные поражения соединительной ткани (узелковый полиартериит, другие некротизирующие васкулопатии, системная красная волчанка, дерматополимиозиты, системный склероз, другие системные поражения соединительной ткани), спондилопатии (анкилозирующий спондилит, другие воспалительные спондилопатии, спондилезы, другие спондилопатии).

К подпункту 1) пункта 64 относятся:

системные поражения соединительной ткани вне зависимости от выраженности изменений со стороны органов и систем, частоты обострений и степени функциональных нарушений;

воспалительные полиартропатии и анкилозирующий спондилоартрит (болезнь Бехтерева) со значительными нарушениями функций или их системные формы со стойкой утратой способности исполнять обязанности воинской службы или при сохранении признаков активности заболевания на фоне базисной противоревматической терапии.

К подпункту 2) пункта 64 относятся:

медленно прогрессирующие формы инфекционных артропатий, воспалительных полиартропатий и другие воспалительные спондилопатий с умеренно выраженными экссудативно-пролиферативными изменениями и функциональной недостаточностью суставов при отсутствии системных проявлений с частыми (два раз в год и более) обострениями, требующими стационарного лечения;

начальные формы ревматоидного артрита и болезни Бехтерева при отсутствии системных проявлений и признаков активности заболевания на фоне базисной противоревматической терапии.

К подпункту 3) пункта 64 относятся инфекционные артропатий, воспалительные полиартропатий и другие воспалительные спондилопатий с редкими (не более одного раза в год) обострениями.

По этому же подпункту освидетельствуются военнослужащие срочной службы, с затяжным (три месяца и более) течением острых артритов (артропатий) при сохраняющихся экссудативно-пролиферативных изменениях суставов, лабораторных признаках активности процесса и безуспешном лечении.

При инфекционных артропатиях, воспалительных полиартропатиях и других воспалительных спондилопатиях категория годности к воинской службе определяется по подпунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от: поражения других органов и систем; состояния функции суставов; частоты обострений.

Таблица оценки объема движений в суставах (в градусах) изложены согласно приложению 5 к требованию по графам.

Инфекционные артропатии при отсутствии обострения заболевания в течение более 5 лет и без нарушения функции суставов не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

После перенесенных острых воспалительных заболеваний суставов медицинское освидетельствование проводится по пункту 86 требований.

Пункт 65. К пункту относятся артрозы (полиартроз, коксартроз, гонартроз и другие) и другие поражения крупных суставов (поражения надколенника, внутрисуставные поражения колена, специфические поражения суставов и другие), болезни и поражения мышц, синовиальных оболочек и сухожилий, нарушения плотности и структуры костей (остеопароз, остеомаляция и другие), остеопатии (остеомиелит, остеонекроз и другие), хондропатии.

Заключение о категории годности к воинской службе при указанных заболеваниях выносится после стационарного обследования и лечения. При этом учитывается склонность заболевания к рецидивам или прогрессированию, особенности воинской службы.

При неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него заключение выносится в зависимости от функции конечности или сустава.

К подпункту 1) пункта 65 относятся:

анкилоз крупного сустава, фиброзный анкилоз;

тотальная нестабильность, стойкая контрактура крупного сустава со значительным ограничением движений;

выраженный артроз крупных суставов с разрушениями суставного хряща (IV рентгенологическая стадия по Kellegren J.H. и Lawrence J.S.) и (или) отклонением оси конечностей более 5 градусов;

искусственный сустав;

асептический некроз суставных концов костей нижних конечностей (головки бедренной, мыщелков бедренной или большеберцовой, таранной, ладьевидной костей);

остеомиелит с наличием секвестральных полостей, секвестров, длительно незаживающих или часто (два и более раз в год) открывающихся свищей.

При анкилозах крупных суставов в функционально выгодном положении, при хорошей функциональной компенсации искусственного сустава и сохраненной способности исполнять обязанности воинской службы, категория годности к воинской службе офицеров, не достигших предельного возраста пребывания на воинской службе, определяется индивидуально по подпункту 2), 3) настоящего пункта в зависимости от нарушений функции.

К подпункту 2) пункта 65 относятся:

частые (три и более раз в год) вывихи крупных суставов, возникающие вследствие незначительных физических нагрузок;

артроз в одном из крупных суставов (III рентгенологическая стадия);

посттравматическая деформация крупных суставов с умеренным ограничением объема движения;

остеомиелит (в том числе и первично хронический) с ежегодными обострениями;

стойкие контрактуры одного из крупных суставов с умеренным ограничением объема движений;

гиперостозы, препятствующие движению конечности или ношению военной формы одежды, обуви или снаряжения.

По данному подпункту освидетельствуется лица, при неудовлетворительных результатах оперативного вмешательства на крупных суставах не ранее чем через шесть месяцев после операции.

К подпункту 3) пункта 65 относятся:

редкие (менее трех раз в год) вывихи крупных суставов, нестабильность и синовит суставов вследствие умеренных физических нагрузок или повторной травмы;

артроз в одном из крупных суставов (0 - II рентгенологическая стадия);

остеомиелит с редкими (раз в 2 - 3 года) обострениями при отсутствии секвестральных полостей и секвестров;

стойкие контрактуры одного из крупных суставов с незначительным ограничением объема движений;

нагрузочные периоститы, остеодистрофии трубчатых костей нижних конечностей в случаях длительного и (или) неоднократного лечения (не менее трех месяцев).

К подпункту 4) пункта 65 относятся начальные проявления болезней и поражения мышц, синовиальных оболочек и сухожилий, нарушения плотности и структуры костей, хондропатии (болезнь Осгуд-Шлаттера и другие) без нарушения функций суставов.

При хондропатиях с незаконченным процессом граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту по пункту 86 требований признаются временно не годными к воинской службе, в последующем заключение о категории годности к воинской службе выносится в зависимости от результатов лечения по подпунктам 3) или 4) настоящего пункта.

Остеомиелитический процесс считается законченным при отсутствии обострения, секвестральных полостей и секвестров в течение трех и более лет.

Повторение вывиха крупного сустава подтверждается медицинскими документами и рентгенограммами сустава до и после вправления вывиха. Нестабильность вследствие повреждения связок и капсулы сустава подтверждается клинически и рентгенологически.

По поводу нестабильности суставов освидетельствуемым предлагается хирургическое лечение. После успешного лечения граждане при призыве на срочную воинскую службу и поступлении на воинскую службу по контракту по пункту 86 требований признаются временно негодными к воинской службе на шесть месяцев.

После успешного хирургического лечения в отношении военнослужащих выносится заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни с последующим освобождением от строевой, физической подготовки и управления всеми видами транспортных средств на 6 месяцев, а после лечения нестабильности коленного сустава - на 12 месяцев.

Лицам, с кистозным перерождением костей, отсекающим остеохондрозом крупного сустава, асептическим некрозом бугристости большеберцовой кости (болезнь Осгуда – Шлаттера) в стадии фрагментации предлагается оперативное лечение, после, при отсутствии нарушения функций конечности и суставов освидетельствование проводится по подпункту 4) настоящего пункта.

При отказе от оперативного лечения или его неудовлетворительных результатах заключение о категории годности к воинской службе выносится в зависимости от степени нарушения функций конечности или сустава.

При оценке объема движений в суставах руководствуются приложением 5 к требованию по графам.

Пункт 66. К пункту относятся деформирующие дорсопатии (кифозы, лордозы, сколиозы, остеохондрозы позвоночника, другие деформирующие дорсопатии), спондилопатии (другие воспалительные спондилопатии, спондилез, другие спондилопатии), другие дорсопатии (поражения межпозвоночных дисков шейного отдела, поражения межпозвоночных дисков других отделов, другие дорсопатии, дорсалгии).

К подпункту 1) пункта 66 относятся:

инфекционный спондилит с частыми (3 и более раз в год) обострениями;

спондилолистез IV, V степени;

приобретенные фиксированные искривления позвоночника, подтвержденные рентгенологически клиновидными деформациями тел позвонков, их ротацией в местах наибольшего изгиба позвоночника (кифозы, сколиозы IV степени и другое);

приобретенный критический стеноз спинно-мозгового канала (шейный отдел менее 13 мм, грудной отдел менее 13 мм, поясничный отдел менее 16 мм), сопровождающийся грубыми проводниковыми или корешковыми расстройствами;

фиксирующий лигаментоз (болезнь Форестье);

травматическая спондилопатия (болезнь Кюммеля);

остеохондроз шейного отдела позвоночника при наличии нестабильности, остеохондроз грудного и поясничного отделов позвоночника, деформирующий спондилез, сопровождающийся глубокими пара- и тетрапарезами с нарушением функции сфинктеров, с синдромом бокового амиотрофического склероза, а также полиомиелитическим, каудальным, сосудистым, компрессионным, и статодинамическими нарушениями после длительного (не менее 3 месяцев в год) лечения без стойкого клинического эффекта.

Для значительной степени нарушения статической и (или) двигательной функций позвоночника характерны:

невозможность поддерживать вертикальное положение туловища непродолжительное время, выраженное напряжение и болезненность длинных мышц спины на протяжении всего позвоночника, резкое выпрямление шейного и поясничного лордоза, наличие дегенеративного сколиоза II степени и более, сегментарная нестабильность позвоночника;

ограничение амплитуды движений свыше 50 процентов в шейном и (или) грудном и поясничном отделах позвоночника.

К подпункту 2) пункта 66 относятся:

инфекционный спондилит с редкими (менее трех раз в год) обострениями;

приобретенные фиксированные искривления позвоночника (кифозы, сколиозы III степени);

приобретенный стеноз спинно-мозгового канала, сопровождающийся клиническими проявлениями (боли, неврологические расстройства);

спондилолистез III степени;

распространенный деформирующий спондилез и межпозвонковый остеохондроз с множественными массивными клювовидными разрастаниями в области межпозвонковых сочленений со стойким болевым синдромом;

последствия дискэктомии на одном и более уровнях с прогрессированием неврологического дефицита и (или) развитием стеноза позвоночного канала.

По этому же подпункту освидетельствование проводятся при рубцово-спаечном эпидурите.

Для умеренной степени нарушения функций характерны:

невозможность поддерживать вертикальное положение туловища более 1 - 2 часов, умеренное локальное напряжение и болезненность длинных мышц спины, сглаженность шейного и поясничного лордоза, наличие дегенеративного сколиоза I - II степени, сегментарная гипермобильность позвоночника;

ограничение амплитуды движений от 20 до 50 процентов в шейном и (или) грудном и поясничном отделах позвоночника;

слабость мышц конечностей, быстрая их утомляемость, парезы отдельных групп мышц без компенсации их функций.

К подпункту 3) пункта 66 относятся:

кифоз II степени;

фиксированный сколиоз II степени;

ограниченный деформирующий спондилез (поражение тел до трех позвонков) и межпозвонковый остеохондроз (поражение до трех межпозвонковых дисков) с болевым синдромом при значительных физических нагрузках и четкими анатомическими признаками деформаций;

множественные грыжи Шморля с незначительным нарушением функции;

неудаленные металлоконструкции после операций по поводу заболеваний позвоночника при отказе или невозможности их удаления;

последствия дискэктомии без прогрессирования неврологического дефицита.

При дискэктомии на двух и более уровнях освидетельствуемые по графам I, II признаются негодными к воинской службе, независимо от результатов лечения по подпункту 2) настоящего пункта.

Для незначительной степени нарушения функций позвоночника характерны:

клинические проявления статических расстройств возникают через 5 - 6 часов вертикального положения;

ограничение амплитуды движений в позвоночнике в шейном и (или) грудном и поясничном отделах позвоночника до 20 процентов;

двигательные и чувствительные нарушения, проявляющиеся неполной утратой чувствительности в зоне одного невромера, утратой или снижением сухожильного рефлекса, снижение мышечной силы отдельных мышц конечности при общей компенсации их функций.

К подпункту 4) пункта 66 относятся:

приобретенные фиксированные искривления позвоночника (кифозы I степени, сколиозы I степени);

спондилолистез I степени;

отдаленные последствия дискэктомии на одном уровне без неврологического дефицита и нарушении функций;

изолированные явления деформирующего спондилеза и межпозвонкового остеохондроза без нарушения функций.

Категория годности к воинской службе освидетельствуемых, перенесших реконструктивную операцию (транспедикулярная фиксация, фиксация задними пластинами, скобами и т.д.), а также операцию на позвоночнике с применением спондило- и корпородеза по поводу заболеваний, определяется по подпунктам 1), 2), 3) настоящего пункта в зависимости от результатов операции и функции позвоночника, не ранее чем через три месяца после операции.

Бессимптомное течение межпозвонкового остеохондроза (грыжи Шморля), а также нефиксированный сколиоз I степени без нарушения функции внешнего дыхания не является основанием для применения настоящего пункта требований по графам, не препятствует прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Характер патологических изменений позвоночника должен быть подтвержден многоосевыми, нагрузочными и функциональными рентгенологическими, а по показаниям и другими исследованиями (компьютерная томография, магнитно-резонансная томография, радиоизотопные исследования, денситометрия и другие исследования).

Спондилез анатомически проявляется клювовидными разрастаниями, захватывающими всю окружность замыкательных пластинок, и деформацией тел позвонков.

Определение степени деформирующего спондилеза по рентгенограммам:

I степень – деформирующие изменения по краям тел позвонков (у лимбуса);

II степень – краевые разрастания, растущие по направлению от позвонка к позвонку и не достигающие степени срастания;

III степень – срастание остеофитов двух смежных позвонков в виде скобы.

Остеохондроз характеризуется первичным невоспалительным дегенеративным поражением хряща вплоть до его некроза с последующим вовлечением в процесс замыкательных пластинок смежных позвонков (склероз) и образованием краевых остеофитов.

Признаками клинического проявления хондроза является нарушение статической функции пораженного отдела позвоночника - выпрямление шейного (поясничного) лордоза или образование кифоза, сочетание локальных лордоза и кифоза вместо равномерного лордоза.

Рентгенологическими симптомами межпозвонкового хондроза являются:

нарушение формы позвоночника (нарушение статической функции), снижение высоты межпозвонкового диска;

отложение солей извести в переднем участке фиброзного кольца или в пульпозном ядре;

смещения тел позвонков (спондилолистезы) передние, задние, боковые, определяемые при стандартной рентгенографии;

патология подвижности в сегменте (нарушение динамической функции);

сохранение четких контуров всех поверхностей тел позвонков, отсутствие в них деструктивных изменений.

При межпозвонковом остеохондрозе к перечисленным признакам добавляются краевые костные разрастания, образующиеся в плоскости диска и продолжающие площадки тел позвонков, а также субхондральный остеосклероз, который выявляется на рентгенограммах с отчетливым изображением структуры.

Болевой синдром при физической нагрузке должен быть подтвержден неоднократными обращениями за медицинской помощью, которые отражаются в медицинских документах освидетельствуемого.

Только совокупность перечисленных клинических и рентгенологических признаков ограниченного деформирующего спондилеза и межпозвонкового остеохондроза дает основание для применения подпункта 3 пункта 66.

Различные формы нестабильности позвоночника выявляют при проведении функциональной рентгенографии (наклоны вперед и назад). На функциональных рентгенограммах признаком гипермобильности является значительное увеличение (при разгибании) или уменьшение (при сгибании) угла между смежными замыкательными пластинками в исследуемом сегменте. Суммарно разница величины углов во время сгибания и разгибания по сравнению с нейтральным положением при гипермобильности превышает 10 градусов.

Нестабильность в исследуемом позвоночном сегменте констатируют при наличии смещения тел смежных позвонков относительно друг друга на 3 мм и более в одном направлении от нейтрального положения.

Движения позвоночника в сагиттальной плоскости очень вариабельны:

в норме расстояние между остистым отростком VII шейного позвонка и бугорком затылочной кости при наклоне головы увеличивается на 3–4 см, а при запрокидывании головы (разгибании) уменьшается на 8–10 см.

Расстояние между остистым отростком VII шейного и I крестцового позвонков при нагибании увеличивается на 5–7 см по сравнению с обычной осанкой и уменьшается на 5–6 см при прогибании назад. Боковые движения (наклоны) в поясничном и грудном отделах допускаются в пределах 25–30 градусов.

Остеохондроз и спондилез различают:

изолированный – когда поражается один межпозвонковый диск или два смежных позвонка;

ограниченный – когда поражаются два диска или три позвонка;

распространенный – когда поражаются более двух дисков или более трех позвонков.

Спондилолиз – это дефект в межсуставной части дужки позвонка. Спондилолиз чаще является результатом порочного развития – дисплазии или усталостного перелома вследствие механических перегрузок. Спондилолиз встречается без спондилолистеза и сопровождается выраженной нестабильностью пораженного сегмента и соответственно болевым синдромом.

Спондилолистез – смещение тела вышележащего позвонка относительно нижележащего в горизонтальной плоскости. В норме за счет эластичности диска и связочного аппарата смещения позвонков в горизонтальной плоскости при максимальном сгибании или разгибании отклонение в пределах 3 мм.

Степень смещения определяется по рентгенограмме в боковой проекции: краниальная замыкательная пластинка нижележащего позвонка условно делится на четыре части, а от задненижнего края верхнего позвонка к замыкательной пластинке нижнего опускается перпендикуляр.

Степень спондилолистеза определяется зоной, на которую проецируется перпендикуляр:

I степень– смещение свыше 3 мм до 1/4 тела позвонка;

II степень– смещение от 1/4 до 1/2 тела позвонка;

III степень– смещение от 1/2 до 3/4 тела позвонка;

IV степень– смещение свыше 3/4 до ширины тела позвонка;

V степень (спондилоптоз)– смещение верхнего позвонка кпереди на полный переднезадний размер тела в сочетании с дополнительным каудальным смещением.

Деформация позвоночника при сколиозе оценивается по передне-задней рентгенограмме позвоночника в положении стоя с захватом крыльев подвздошных костей (уровень I крестцового позвонка).

Для определения угловой величины сколиотических дуг используется методика Кобба:

определяются краниальный и каудальный позвоночные сегменты дуги деформации;

параллельно замыкательным пластинкам тел краниального и каудального позвонков на снимке проводятся прямые линии, угол пересечения которых является величиной дуги деформации. При определении деформирования тел позвонков, для расчерчивания берется замыкательная пластинка, имеющая наибольший наклон. С учетом выраженности деформации угол пересечения выбранных линий вычисляется с применением геометрического приема путем проведения встречных перпендикуляров.

Если угол сколиоза в положении пациента лежа и стоя не изменяется, сколиоз считается фиксированным или стабильным. Если при разгрузке позвоночника, то есть в положении лежа, он уменьшается – сколиоз нефиксированный (нестабильный).

Степени тяжести сколиотической деформации позвоночника:

I степень– дуга деформации от 5 до 10 градусов;

II степень– дуга деформации от 11 до 25 градусов;

III степень– дуга деформации от 26 до 40 градусов;

IV степень– дуга деформации от 41 градуса и более.

Деформация позвоночника при патологическом грудном кифозе (ювенильный остеохондроз, болезнь Шойермана) оценивается по боковой рентгенограмме позвоночника в положении стоя с захватом крыльев подвздошных костей (уровень I крестцового позвонка).

Для определения угловой величины дуги кифоза используется методика Кобба:

определяются краниальный и каудальный позвоночные сегменты грудного кифоза (III и ХII грудные позвонки);

параллельно замыкательным пластинкам тел краниального и каудального позвонков на снимке проводятся прямые линии, угол пересечения которых является величиной дуги деформации. С учетом выраженности деформации угол пересечения выбранных линий вычислятся с применением геометрического приема путем проведения встречных перпендикуляров.

Степень тяжести кифотической деформации позвоночника:

I степень– угол кифоза от 31 до 40 градусов;

II степень– угол кифоза от 41 до 50 градусов;

III степень– угол кифоза от 51 до 70 градусов;

IV степень– угол кифоза свыше 70 градусов.

Пункт 67. Отсутствие, деформации, дефекты кисти и пальцев рук.

К подпункту 1) пункта 67 относится отсутствие:

двух кистей на уровне кистевых суставов (кистевым суставом называется комплекс суставов, соединяющих кисть с предплечьем и включающий лучезапястный, запястный, межпястные, запястно-пястные и межзапястные суставы, а также дистальный лучелоктевой сустав);

по три пальца на уровне пястно-фаланговых суставов на каждой кисти;

по четыре пальца на уровне дистальных концов основных фаланг на каждой кисти;

первого и второго пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов на обеих кистях.

К подпункту 2) пункта 67 относятся:

отсутствие одной кисти на уровне кистевого сустава или пястных костей;

отсутствие на одной кисти:

трех пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов;

четырех пальцев на уровне дистальных концов основных фаланг;

первого и второго пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов;

первого пальца на уровне межфалангового сустава и второго - пятого пальцев на уровне дистальных концов средних фаланг;

отсутствие первых пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов на обеих кистях;

контрактура мелких мышц кисти вследствие повреждений локтевой и лучевой артерий либо каждой из них в отдельности с резким нарушением кровообращения кисти и пальцев;

застарелые вывихи или дефекты трех и более пястных костей;

разрушение, дефекты и состояние после артропластики трех и более пястно-фаланговых суставов;

застарелые повреждения или дефекты сухожилий сгибателей трех или более пальцев проксимальнее уровня пястных костей;

совокупность застарелых повреждений трех и более пальцев, приводящих к стойкой контрактуре или значительным нарушениям трофики (анестезия, гипестезия и другие расстройства).

К подпункту 3) пункта 67 относятся:

отсутствие:

первого пальца на уровне межфалангового сустава и второго пальца на уровне основной фаланги или третьего - пятого пальцев на уровне дистальных концов средних фаланг на одной кисти;

второго - четвертого пальцев на уровне дистальных концов средних фаланг на одной кисти;

по три пальца на уровне проксимальных концов средних фаланг на каждой кисти;

первого или второго пальца на уровне пястно-фалангового сустава на одной кисти;

двух пальцев на уровне проксимального конца основной фаланги на одной кисти;

первого пальца на уровне межфалангового сустава на правой (для левши - на левой) кисти или на обеих кистях;

дистальных фаланг второго - четвертого пальцев на обеих кистях;

застарелые вывихи, остеохондропатии и остеомиелит костей кистевого сустава при отказе от оперативного лечения или его неудовлетворительных результатах;

дефекты, вывихи двух пястных костей;

ложный сустав ладьевидной кости при отказе от оперативного лечения или его неудовлетворительных результатах;

разрушения, дефекты и состояние после артропластики двух пястно-фаланговых суставов;

застарелые повреждения сухожилий сгибателей двух пальцев на уровне пястных костей и длинного сгибателя первого пальца;

совокупность повреждений структур кисти, кистевого сустава и пальцев, сопровождающихся умеренным нарушением функции кисти и трофическими расстройствами (в том числе анестезия, гипестезия), не менее двух пальцев.

К подпункту 4) пункта 67 относятся повреждения структур кисти и пальцев, не указанные в предыдущих подпунктах.

Повреждения или заболевания костей, сухожилий, сосудов или нервов пальцев, приведшие к развитию стойких контрактур в порочном положении, считаются отсутствием пальца.

Отсутствием пальца на кисти следует считать: для первого пальца - отсутствие ногтевой фаланги, для других пальцев - отсутствие двух фаланг. Отсутствие фаланги на уровне ее проксимальной головки считается отсутствием фаланги.

Пункт 68. Пункт предусматривает фиксированные деформации стопы, в том числе врожденные. Стопа с повышенными продольными сводами при правильной ее установке на поверхности при опорной нагрузке часто является вариантом нормы. Патологически полой считается стопа, имеющая деформацию в виде супинации заднего и пронации переднего отдела при наличии высоких внутреннего и наружного сводов (так называемая резко скрученная стопа), передний отдел стопы распластан, широкий и несколько приведен, имеются натоптыши под головками средних плюсневых костей и когтистая или молоточкообразная деформация пальцев. Наибольшие функциональные нарушения возникают при сопутствующих эверсионно-инверсионных компонентах деформации в виде наружной или внутренней ротации всей стопы или ее элементов.

К подпункту 1) пункта 68 относятся патологические конская, пяточная, варусная, полая, плоско-вальгусная, эквино-варусная стопы и другие, приобретенные в результате травм или заболеваний необратимые резко выраженные искривления стоп, при которых невозможно пользование обуви установленного военного образца.

К подпункту 2) пункта 68 относятся:

продольное III степени или поперечное III-IV степени плоскостопие с выраженным болевым синдромом, экзостозами, контрактурой пальцев и наличием артроза в суставах среднего отдела стопы;

отсутствие всех пальцев или части стопы на любом ее уровне;

стойкая комбинированная контрактура всех пальцев на обеих стопах при их когтистой или молоточкообразной деформации;

посттравматическая деформация пяточной кости с уменьшением угла Белера свыше минус 10 градусов, болевым синдромом и артрозом подтаранного сустава II стадии.

Отсутствием пальца на стопе считается отсутствие его на уровне плюснефалангового сустава, а также полное сведение или неподвижность пальца.

К подпункту 3) пункта 68 относятся:

умеренно выраженные деформации стопы с незначительным болевым синдромом и нарушением статики, при которых обувь установленного военного образца приспосабливается для ношения;

продольное плоскостопие III степени без вальгусной установки пяточной кости и явлений артроза в таранно-ладъевидном сочленениии суставах среднего отдела стопы;

продольное или поперечное плоскостопие II степени с артрозом II стадии в таранно-ладъевидном сочленении и суставах среднего отдела стопы;

артроз первого плюсневого сустава III стадии с ограничением движений в пределах подошвенного сгибания менее 10 градусов и тыльного сгибания менее 20 градусов;

отсутствие первого или двух пальцев на одной стопе, второго–пятого пальцев на уровне средних фаланг на обеих стопах;

посттравматическая деформация пяточной кости с уменьшением угла Белера от 0 до минус 10 градусов и наличием артроза подтаранного сустава.

Подпункту 4) пункта 68 относится продольное или поперечное плоскостопие I или II степени с артрозом I стадии в таранно-ладъевидном сочленении и суставах среднего отдела стопы при отсутствии контрактуры ее пальцев и экзостозов, без болевого синдрома.

Продольное плоскостопие и молоточкообразная деформация пяточной кости оцениваются по профильным рентгенограммам в положении стоя под нагрузкой. На рентгенограммах путем построения треугольника определяется угол продольного свода и высота свода. В норме угол свода равен 125-130 градусам, высота свода – свыше 35 мм.

Степени продольного плоскостопия:

I степень: угол продольного внутреннего подошвенного свода 131-140 градусов, высота свода 35-25 мм;

II степень: угол продольного внутреннего свода 141-155 градусов, высота свода 24-17 мм;

III степень: угол продольного внутреннего свода больше 155 градусов, высота свода - менее 17 мм.

При оценке степени плоскостопия ведущее значение имеет высота свода.

Для определения степени посттравматической деформации пяточной кости вычисляют угол Белера (угол суставной части бугра пяточной кости), образуемый пересечением двух линий, одна из которых соединяет наиболее высокую точку переднего угла подтаранного сустава и вершину задней суставной фасетки, а другая проходит вдоль верхней поверхности бугра пяточной кости. В норме этот угол составляет 20-40 градусов, его уменьшение указывает на посттравматическое плоскостопие. Наиболее информативным для оценки состояния подтаранного сустава является его компьютерная томография, выполненная в коронарной плоскости, перпендикулярной задней суставной фасетке пяточной кости.

Поперечное плоскостопие оценивается по рентгенограммам переднего и среднего отделов стопы в прямой проекции, выполненным под нагрузкой.

На рентгенограммах проводятся три прямые линии, соответствующие продольным осям I-II плюсневых костей и основной фаланге первого пальца.

В норме угол отклонения I плюсневой кости образованной осевыми линиями диафизов I и II плюсневых костей не превышает 9 градусов, а угол отклонения I пальца, образованной осевыми линиями диафизов I плюсневой кости и основной фаланги I пальца не превышает 14 градусов.

Степени поперечного плоскостопия:

I степень – угол отклонения I плюсневой кости 10-12 градусов, а угол отклонения первого пальца 15-20 градусов;

II степень – угол отклонения I плюсневой кости 13-15 градусов, а угол отклонения первого пальца 21-30 градусов;

III степень – угол отклонения I плюсневой кости 16-20 градусов, а угол отклонения первого пальца 31-40 градусов;

IV степень – угол отклонения I плюсневой кости более 20 градусов, а угол отклонения первого пальца более 40 градусов.

Артроз I стадии суставов стопы рентгенологически характеризуется сужением суставной щели менее чем на 50 процентов и краевыми костными разрастаниями, не превышающими 1 мм от края суставной щели. Артроз II стадии характеризуется сужением суставной щели более чем на 50 процентов, краевыми костными разрастаниями, превышающими 1 мм от края суставной щели, деформацией и субхондральным остеосклерозом суставных концов сочленяющихся костей. При артрозе III стадии суставная щель рентгенологически не определяется, имеются выраженные краевые костные разрастания, грубая деформация и субхондральный остеосклероз суставных концов сочленяющихся костей.

Продольное плоскостопие I или II степени, а также поперечное плоскостопие I степени без артроза в таранно-ладъевидном сочленении и суставах среднего отдела стопы, контрактуры пальцев и экзостозов не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

При наличии у освидетельствуемого плоскостопия II степени на одной ноге и плоскостопия I степени на другой ноге заключение выносится по плоскостопию II степени.

Пункт 69. Пункт предусматривает приобретенные укорочения и деформации конечностей, в том числе вследствие угловой деформации костей после переломов.

К подпункту 1) пункта 69 относятся:

укорочение руки или ноги более 8 см;

ротационная деформация руки или ноги более 30 градусов.

К подпункту 2) пункта 69 относятся:

укорочение руки или ноги от 5 до 8 см включительно;

ротационная деформация руки или ноги от 15 до 30 градусов.

К подпункту 3) пункта 69 относятся:

укорочение ноги от 2 до 5 см включительно.

ротационная деформация периферического сегмента ноги (голени, стопы) от 5 до 15 градусов.

К подпункту 4) пункта 69 относятся:

укорочение руки до 5 см или ноги до 2 см;

ротационная деформация периферического сегмента ноги (голени, стопы) менее 5 градусов.

При укорочении и деформации конечностей освидетельствуемым предлагается лечение с использованием остеосинтеза. При отказе от лечения или его неудовлетворительных результатах заключение о годности к воинской службе выносится по подпунктам настоящего пункта.

Пункт 70. Отсутствие конечности.

При наличии ампутационных культей конечностей на любом уровне по поводу злокачественных новообразований или болезней сосудов (эндартериит, атеросклероз) заключение выносится по пунктам требовании по графам, предусматривающим основное заболевание.

При неудовлетворительных результатах лечения при порочной культе, препятствующей протезированию, освидетельствование проводится по подпункту 1) настоящего пункта.

Глава 14. Болезни мочеполовой системы

Пункт 71. Пункт предусматривает гломерулярные болезни почек (быстропрогрессирующий гломерулонефрит, хронический нефритический синдром, нефротический синдром, наследственная нефропатия и иные гломерулярные поражения), тубулоинтерстициальные болезни почек (тубулоинтерстициальный нефрит, другие тубулоинтерстициальные болезни), сморщенную почку, а также хроническую почечную недостаточность неуточненного генеза.

Освидетельствование граждан при приписке к призывным участкам и призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту, военнослужащих по поводу заболеваний почек проводится после стационарного обследования и лечения.

Определение состояния функции почек основано на двух показателях – скорости клубочковой фильтрации и признаках почечного повреждения. Под повреждением почек понимаются структурные и функциональные изменения почек, выявленные в анализах крови, мочи (альбуминурия, протеинурия или гематурия) или при визуальных обследованиях. Хроническую болезнь почек выставляют при наличии повреждения почек и (или) снижения СКФ менее 60 мл/мин/1,73м2 в течение 3 месяцев и более.

В зависимости от их сочетания выделяют пять стадий ХБП:

1 стадия – повреждение почек с нормальной или повышенной СКФ (90 и более);

2 стадия – повреждение почек с легким снижением СКФ (60-89);

3 стадия – умеренное снижение СКФ (30-59);

4 стадия – тяжелое снижение СКФ (15-29);

5 стадия – почечная недостаточность (14 и менее).

Стадии 3 – 5 ХБП соответствуют определению хронической почечной недостаточности.

Расчет СКФ у освидетельствуемых с ХБП 1 – 5 стадии проводится расчетным методом по формуле CKD-EPI или по суточному клиренсу эндогенного креатинина (проба Реберга – Тареева).

Диагноз хронического пиелонефрита устанавливается при наличии лейкоцитурии и бактериурии, выявляемых количественными методами, при условии исключения воспалительных заболеваний мочевыводящих путей и половых органов после обследования с участием дерматовенеролога, уролога (для женщин, кроме того, гинеколога) и обязательного рентгенурологического исследования.

К подпункту 1) пункта 71 относятся хронические заболевания почек, осложненные хронической почечной недостаточностью (ХБП 4 – 5 стадии).

К подпункту 2) пункта 71 относятся хронические заболевания почек, осложненные хронической почечной недостаточностью (ХБП 3 стадии) или непрерывно-рецидивирующим течением вне зависимости от наличия нарушения функции почек или умеренным нарушением функции почек (стойкий мочевой синдром, сохраняющийся более 12 месяцев, или стойкое снижение амплитуды колебаний относительной плотности мочи, или умеренное нарушение секреторно-экскреторной функции по данным радиоизотопной ренографии, или частые (более двух раз в год) рецидивы болезни).

При наличии патологических изменений в моче (протеин, форменные элементы крови), определяемых в течение не менее 4 месяцев после перенесенного острого воспалительного заболевания почек, военнослужащие, проходящие воинскую службу по призыву, освидетельствуются по подпункту 3) настоящего пункта.

Граждане при приписке к призывным участкам и призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту, если в течение 12 месяцев после перенесенного острого воспалительного заболевания почек у них сохраняется стойкий патологический мочевой синдром освидетельствуются по подпункту 2) настоящего пункта.

К подпункту 3) пункта 71 относятся хронические заболевания почек с незначительным нарушением функции (ХБП 1-2 стадии, изолированный мочевой синдром в виде микрогематурии, суточной протеинурии до одного грамма, который после проведения этиопатогенетической терапии изменяется (изчезает), способность почек к разведению и концентрации мочи незначительно нарушена, незначительное нарушение секреторно-экскреторной функции при радиоизотопной ренографии).

Военнослужащие по призыву, после стационарного лечения по поводу острого гломерулонефрита, освидетельствуются по подпункту 3) настоящего пункта.

К подпункту 4) пункта 71 относятся хронические заболевания почек без нарушения выделительной функции почек и отсутствии патологических изменений в моче и рентгенологических нарушений.

При наличии симптоматической артериальной гипертензии, обусловленной заболеванием почек, указанными в настоящем пункте, заключение о категории годности к воинской службе выносится по подпунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от степени нарушения функции почек и по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 43 требований по графам в зависимости от уровня АД.

Заключение о необходимости предоставления военнослужащим отпуска по болезни или освобождения после острых воспалительных заболеваний почек выносится по пункту 78 требований.

Пункт 72. Пункт предусматривает обструктивную уропатия и рефлюкс-уропатии (гидронефроз, пионефроз), пиелонефрит (вторичный), мочекаменную болезнь (камни почки и мочеточника, камни нижних отделов мочевых путей), другие болезни почки и мочеточника (маленькая почка по неизвестной причине, гипертрофия почки, нефроптоз и другие) и другие болезни мочевой системы (цистит, другие поражения мочевого пузыря, невенерический уретрит, стриктура уретры, другие болезни уретры).

К подпункту 1) пункта 72 относятся:

заболевания, сопровождающиеся значительно выраженными нарушениями выделительной функции почек или хронической почечной недостаточностью (ХБП 4 – 5 стадии);

мочекаменная болезнь с поражением обеих почек при неудовлетворительных результатах лечения (камни, гидронефроз, пионефроз и калькулезный пиелонефрит, не поддающийся лечению);

гидронефроз 3 стадии;

двухсторонний нефроптоз III степени;

мочевые свищи в органах брюшной полости и (или) влагалища;

функционирующие нефростома, эпицистостома, уретеростома;

нефункционирующая почка или отсутствие одной почки, удаленной по поводу заболеваний, при наличии любой степени нарушения функции оставшейся почки;

состояния после резекции или пластики мочевого пузыря;

склероз шейки мочевого пузыря, сопровождающийся пузырно-мочеточниковым рефлюксом и вторичным двухсторонним хроническим пиелонефритом, гидронефрозом, микроцистом.

К подпункту 2) пункта 72 относятся:

заболевания, сопровождающиеся умеренно выраженными нарушениями выделительной функции почек или проявлениями ХБП 3 стадии;

мочекаменная болезнь с частыми (три и более раза в год) приступами почечной колики, отхождением камней, умеренным нарушением выделительной функции почек;

нефункционирующая почка или отсутствие одной почки, удаленной по поводу заболеваний, без нарушения функции другой почки;

гидронефроз 2 стадии;

двухсторонний нефроптоз II степени с постоянным болевым синдромом, вторичным пиелонефритом или симптоматической гипертензией;

односторонний нефроптоз III степени;

склероз шейки мочевого пузыря при вторичных односторонних изменениях мочевыделительной системы (односторонний гидроуретер, гидронефроз, вторичный пиелонефрит);

стриктура уретры, требующая систематического бужирования.

К подпункту 3) пункта 72 относятся:

заболевания, сопровождающиеся незначительно выраженными нарушениями выделительной функции почек или проявлениями ХБП 2 стадии;

одиночные (до 0,5 см) камни почек, мочеточников с редкими (менее трех раз в год) приступами почечной колики, подтвержденные лучевыми методами исследования, при наличии патологических изменений в моче;

одиночные (0,5 см и более) камни почек, мочеточников без нарушения выделительной функции почек;

двухсторонний нефроптоз II степени с незначительными клиническими проявлениями и незначительным нарушением функции почек;

односторонний нефроптоз II степени с вторичным пиелонефритом;

хронические болезни мочевыделительной системы (цистит, уретрит) с частыми (три и более раза в год) обострениями, требующими стационарного лечения;

стриктура уретры, требующая бужирования не более двух раз в год при удовлетворительных результатах лечения.

К подпункту 4) пункта 72 относятся:

состояния после инструментального удаления или самостоятельного отхождения одиночного камня из мочевыводящих путей (лоханка, мочеточник, мочевой пузырь) без повторного камнеобразования;

состояния после дробления камней мочевыделительной системы (для освидетельствуемых по графам III-IV);

мелкие (до 0,5 см) одиночные конкременты почек, мочеточников, подтвержденные только ультразвуковым исследованием, без патологических изменений в моче;

односторонний или двухсторонний нефроптоз I степени.

Нарушение суммарной выделительной функции почек подтверждается данными лабораторных исследований крови и мочи, рентгеновских (экскреторная урография, компьютерная томография, ангиография), ультразвуковых или радионуклидных методов (ренография, динамическая нефросцинтиграфия, непрямая ангиография) обследования.

Степень нефроптоза определяется рентгенологом по рентгенограммам, выполненным при в вертикальном положении обследуемого:

I степень - опущение нижнего полюса почки на 2 позвонка;

II степень - на 3 позвонка;

III степень - более чем на 3 позвонка.

Физиологической подвижностью почек, в норме, является смещение вниз контура почки не более чем на высоту тела 1 позвонка.

При наличии симптоматической артериальной гипертензии, обусловленной заболеванием почек, указанным в настоящем пункте, заключение о категории годности к воинской службе выносится по пунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от степени нарушения функции почек и по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 43 требований по графам в зависимости от уровня АД.

Пункт 73. Пункт предусматривает гиперплазию, воспалительные и другие болезни предстательной железы, водянку яичка, орхит и эпидидимит, избыточную крайнюю плоть, фимоз и парафимоз, другие болезни мужских половых органов.

По поводу заболеваний мужских половых органов по показаниям освидетельствуемым предлагается оперативное лечение. При неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него медицинское освидетельствование проводится в зависимости от степени функциональных нарушений.

К подпункту 1) пункта 73 относятся:

гиперплазия предстательной железы III стадии со значительным нарушением мочевыделения при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него, при этом развивается полная декомпенсация функции мочевого пузыря, возникает парадоксальная ишурия и нарушается функция почек;

отсутствие полового члена проксимальнее уровня венечной борозды.

К подпункту 2) пункта 73 относятся:

гиперплазия предстательной железы II стадии с умеренным нарушением мочевыделения, объем остаточной мочи более 50 мл;

хронический простатит (в том числе калькулезный), требующий стационарного лечения больного три и более раза в год;

отсутствие обоих яичек после удаления по поводу заболеваний (неспецифического и доброкачественного характера), ранения или других повреждений;

атрофия обоих яичек;

рецидивная (после повторного хирургического лечения) водянка оболочек яичка или семенного канатика с объемом жидкости более 50 мл;

отсутствие полового члена до уровня венечной борозды.

К подпункту 3) пункта 73 относятся:

гиперплазия предстательной железы I стадии;

хронический простатит с камнями предстательной железы при бессимптомном течении;

однократный рецидив водянки оболочек яичка или семенного канатика с объемом жидкости более 50 мл, при отказе от оперативного лечения;

К подпункту 4) пункта 73 относятся водянка оболочек яичка или семенного канатика с объемом жидкости менее 50 мл, фимоз, другие болезни мужских половых органов с незначительными клиническими проявлениями.

Отсутствие одного яичка после его удаления по поводу заболеваний (неспецифического и доброкачественного характера), ранения или других повреждений при сохраненной его эндокринной функции не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствует прохождению воинской службы.

При отсутствии яичек после удаления по поводу заболеваний (неспецифического и доброкачественного характера), ранения или других повреждений при наличии эндокринных нарушений применяется пункт 13 требований по графам.

При выявлении гинекомастии освидетельствуемые подлежат углубленному обследованию эндокринологом. При отсутствии патологии со стороны эндокринной системы они освидетельствуются по подпункту 4) настоящего пункта.

Глава 15. Болезни женской половой системы

Пункт 74. Пункт предусматривает воспалительные болезни женских тазовых органов (хронические воспалительные болезни яичников, маточных труб, шейки матки, тазовой клетчатки, брюшины, влагалища, вульвы).

К подпункту 1) пункта 74 относятся воспалительные болезни женских половых органов с выраженными клиническими проявлениями, частыми (три и более раза в год) обострениями, требующими стационарного лечения, с давностью заболевания не менее пяти лет.

К подпункту 2) пункта 74 относятся воспалительные болезни женских половых органов с умеренными клиническими проявлениями, частыми обострениями (три и более раза в год), требующими стационарного лечения, с давностью заболевания не менее трех лет.

К подпункту 3) пункта 74 относятся воспалительные болезни женских половых органов с незначительными клиническими проявлениями и редкими обострениями, не требующие лечения в стационарных условиях.

Пункт 75. Эндометриоз.

К подпункту 1) пункта 75 относится эндометриоз с выраженными клиническими проявлениями (четвертой стадии), требующий хирургического лечения, при неудовлетворительных результатах радикального лечения или отказе от него.

При удовлетворительных результатах хирургического лечения освидетельствование проводится по подпункту 2) настоящего пункта.

К подпункту 2) пункта 75 относится эндометриоз с умеренными клиническими проявлениями (третьей стадии) при удовлетворительных результатах консервативного лечения.

К подпункту 3) пункта 75 относится эндометриоз с незначительными клиническими проявлениями (первой, второй стадии) и редкими обострениями.

Клинические проявления эндометриоза оцениваются по степени распространения процесса, многоочаговости, длительности проявления расстройств: менструальной функции (гиперполименорея, метроррагия, кровянистые выделения в пред- и постменструальном периоде, развития анемии, бесплодия в сочетании с болевым синдромом, болевого синдрома); дизурических (недержание мочи); гастроинтестинальных (запоры, вздутие живота), а также эффективность проводимых лечебных мероприятий.

При установлении стадии наружного эндометриоза используется классификация Американского общества фертильности от 1996 года (R-AFS).

Пункт 76. Пункт предусматривает болезни молочной железы, невоспалительные болезни женских половых органов (выпадения, свищи, кисты, полипы женских половых органов; эрозия, дисплазия, лейкоплакия шейки матки; другие невоспалительных болезни матки, яичника, маточной трубы, широкой связки матки, шейки матки, влагалища, вульвы и промежности), рубцовые и спаечные процессы в области малого таза.

К подпункту 1) пункта 76 относятся полное выпадение матки или влагалища, полный разрыв промежности, свищи с вовлечением половых органов (мочеполовые, кишечнополовые) при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него.

Выпадением матки считается такое состояние, когда в положении стоя (или лежа - при натуживании) вся матка выходит за пределы половой щели наружу, вывертывая за собой стенки влагалища.

Полным разрывом промежности считается такой разрыв, при котором целостность мышц промежности нарушена полностью и они замещены рубцовой тканью, переходящей на стенку прямой кишки, задний проход зияет и не имеет правильных очертаний.

К подпункту 2) пункта 76 относятся:

опущение женских половых органов;

доброкачественная дисплазия молочной железы (мастопатии, фиброаденоз и другие), требующие хирургического лечения, при отказе от него;

рубцовые и спаечные процессы в области малого таза с болевым синдромом и нарушением функции прилегающих органов.

Опущением матки и влагалища считается такое состояние, когда при натуживании половая щель зияет и из нее показывается шейка матки либо передняя или задняя стенки влагалища, но они не выходят за ее пределы.

При опущении половых органов, осложненном недержанием мочи, медицинское освидетельствование проводится по подпунктам 1) или 2) в зависимости от результатов лечения.

К подпункту 3) пункта 76 относятся:

незначительные опущения стенок влагалища;

рубцовые и спаечные процессы в области малого таза без болевого синдрома и без нарушения функции прилегающих органов;

доброкачественная дисплазия молочной железы не требующие хирургического лечения;

неправильное положение матки, сопровождающееся меноррагиями, запорами, болями в области крестца и внизу живота.

Неправильное положение матки без нарушения функций не является основанием для применения настоящего пункта, не препятствует прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Пункт 77. Пункт предусматривает нарушения овариально-менструальной функции (аменорея, меноррагия, метроррагия, гипоменорея, альгодисменорея).

К подпункту 1) пункта 77 относятся:

органически не обусловленные стойкие кровотечения, приводящие к анемии;

климактерический синдром тяжелой степени, сопровождающийся выраженными вазомоторными, эмоционально-вегетативными нарушениями, урогенитальными расстройствами, поражением кожи и ее придатков.

К подпункту 2) пункта 77 относятся нарушения овариально-менструальной функции, проявляющиеся олигоменореей, аменореей (не послеоперационной), в том числе при синдроме Штейна – Левенталя;

отсутствие матки и яичников при наличии клинических проявлений климактерического синдрома;

климактерический синдром средней степени тяжести заметно снижающее работоспособность.

К подпункту 3) пункта 77 относятся половой инфантилизм при удовлетворительном общем развитии, бесплодие.

Легкие формы климактерического синдрома, не усугубляющие течение имеющихся заболеваний и неснижающее работоспособность, не являются основанием для применения настоящего пункта.

Пункт 78. Временные функциональные расстройства мочеполовой системы после острого заболевания, обострения хронического заболевания или хирургического лечения.

Граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу, поступлении на воинскую службу по контракту, в ВУЗ признаются временно не годными к воинской службе на 12 месяцев, если у них после перенесенного острого воспалительного заболевания почек сохраняются патологические изменения в моче.

Военнослужащие срочной службы, перенесшие острый диффузный гломерулонефрит, освидетельствуются по пункту 71 требований по графам.

Заключение о предоставлении военнослужащим, проходящим воинскую службу по контракту, отпуска по болезни выносится только после острых диффузных гломерулонефритов, при затяжном осложненном течении острых пиелонефритов, а также после острых (со сроком лечения не более двух месяцев) воспалительных заболеваний женских половых органов (бартолинит, вульвит, кольпит, эндометрит, аднексит), после оперативного лечения.

При отсутствии данных о нарушении функции почек и патологических изменений в моче после острого воспалительного заболевания почек освидетельствуемые признаются годными к воинской службе. Окончательный экспертный вывод о наличии или отсутствии хронического нефрита (пиелонефрита) выносится после повторного обследования в стационарных условиях.

Глава 16. Беременность, роды и послеродовой период

Пункт 79. Беременность, роды и послеродовой период.

При токсикозе беременных легкой и средней степени тяжести выносится заключение о необходимости предоставления освобождения, а при тяжелой степени тяжести - предоставления отпуска по болезни.

При угрозе прерывания беременности заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни выносится после стационарного лечения. Военнослужащие - женщины при установлении у них беременности признаются временно не годными к службе с РВ, ИИИ, КРТ, источниками ЭМП, лазерного излучения.

С момента установления врачом (акушер-гинекологом) беременности предоставляется освобождение от строевой и физической подготовок, суточных нарядов и полевых занятий до срока декретного дородового отпуска (30 недель беременности).

Женщинам военнослужащим разрешается ношение свободной военной формы одежды без снаряжения и не сдавливающей обуви с низким каблуком при сроке беременности более 12 (двенадцать) недель.

Глава 17. Врожденные аномалии (пороки развития), деформации и хромосомные нарушения

Пункт 80. Пункт предусматривает врожденные аномалии (пороки развития), деформации и хромосомные нарушения органов и систем, за исключением психических расстройств, болезней нервной системы, глаза, гортани, трахей, кожи и подкожной клетчатки, при которых освидетельствование проводится по соответствующим пунктам требований по графам.

Пункт применяется в случаях невозможности лечения врожденных пороков и аномалий развития, отказа от лечения или его неудовлетворительных результатах.

К подпункту 1) пункта 80 относятся:

врожденные аномалии (пороки развития) уха, лица, шеи (отсутствие ушных раковин, евстахиевой трубы и другие), с выраженными клиническими проявлениями и резким нарушением функций;

комбинированные или сочетанные врожденные пороки сердца (сердечных камер и соединений, сердечной перегородки, клапанов и другие) и крупных сосудов (стенозы, аплазии, аневризмы аорты, легочной артерии, полой вены и другие) при наличии ХСН I-IV ФК;

изолированные врожденные пороки сердца (стеноз аорты, стеноз легочной артерии, стеноз левого атриовентрикулярного отверстия, недостаточность аортального (митрального) клапана, пролабирование створок аортального клапана, бикуспидальный аортальный клапан, миксоматоз, аневризма межпредсердной перегородки, межжелудочковой перегородки или синуса Вальсальвы, фенестрация створок клапанов с регургитацией крови, незаращение Боталлова протока, дефект межжелудочковой или межпредсердной перегородки и другое) или крупных сосудов при наличии ХСН II-IV ФК;

врожденные аномалии (пороки развития) органов дыхания с дыхательной недостаточностью III степени;

расщелина губы и неба, другие врожденные аномалии органов пищеварения с выраженными клиническими проявлениями и резким нарушением функций;

врожденные аномалии (пороки развития) половых органов (отсутствие полового члена, атрезия влагалища), неопределенность пола и псевдогермафродизм;

агенезия одной почки при нарушении функции оставшейся почки независимо от степени ее выраженности;

кистозная болезнь почек (поликистоз, односторонний мультикистоз, дисплазии и другие) с проявлениями ХБП 4-5 стадии;

тазовая, подвздошная дистопия обеих почек;

врожденный гидронефроз III стадии;

подковообразная почка III стадии;

аномалии почек и (или) почечных сосудов (подтвержденные данными ангиографии) и (или) мочеточников с симптоматической артериальной гипертензией, соответствующей по уровню АГ III степени и (или) со значительным нарушением выделительной функции;

аномалии мочевого пузыря со значительным нарушением мочевыделительной функции;

врожденные деформации (аномалии) черепа, лица и челюсти (сдавленное лицо, долихоцефалия, краниосиностоз и другие) с выраженными изменениями, со значительным нарушением функции;

врожденные деформации (аномалии) позвоночника, грудной клетки (впалая или кильевидная грудь, кифозы, сколиозы и другие) с дыхательной недостаточностью III степени по рестриктивному типу;

врожденные деформации бедра и таза, сопровождающиеся значительными ограничениями движений в тазобедренных суставах;

деформация костей с укорочением конечности более 8 см;

отсутствие сегмента конечности;

врожденные остеохондродисплазии (остеопетроз и другие);

другие врожденные аномалии (пороки развития) костно-мышечной системы и синдромы врожденных аномалий (пороков развития), затрагивающие несколько систем (синдром Элерса-Данло, синдром Марфана и другие) с нарушением анатомии органа и (или) его функции.

К подпункту 2) пункта 80 относятся:

отсутствие ушной раковины с одной стороны или обезображивающая деформация ушных раковин с одной или обеих сторон;

комбинированные или сочетанные врожденные пороки сердца и крупных сосудов (аорты, легочной артерии) при отсутствии ХСН;

изолированные врожденные пороки сердца при наличии ХСН I ФК;

пролапс митрального или других клапанов сердца III степени (более 9 мм), или II степени (6–8,9 мм) с нарушением внутрисердечной гемодинамики, а также пролапс клапанов, осложненный миксоматозной дегенерацией створок;

малые аномалии сердца (избыточная трабекулярность желудочков, аномальное крепление створочных хорд, аномальное положение хорд, аномалии папиллярных мышц идругие) или их сочетание, изменяющие геометрию полости левого (правого) желудочка, сопровождающиеся нарушением диастолической функции желудочка (по результатам ЭхоКГ) и (или) нарушениями ритма ипроводимости сердца, указанными в подпунктах 1), 2), 3) пункта 42 требований по графам;

врожденные аномалии (пороки развития) органов дыхания с дыхательной недостаточностью II степени;

врожденные аномалии (пороки развития) органов пищеварения с умеренным нарушением функции;

врожденное отсутствие яичек;

мошоночная или промежностная гипоспадия, полная (тотальная) эписпадия;

агенезия одной почки при нормальной функции оставшейся почки;

кистозная болезнь почек с проявлениями ХБП 3 стадии;

врожденный гидронефроз I-II стадии;

подковообразная почка I-II стадии;

аномалии почек и (или) почечных сосудов или мочеточников с симптоматической артериальной гипертензией, соответствующей по уровню АГ II степени;

аномалии мочевого пузыря с умеренным нарушением мочевыделительной функции;

односторонняя тазовая, подвздошная дистопия почки;

пороки и аномалии развития черепа (краниостеноз, платибазия, базиллярные импрессии, макро- или микроцефалия и другое) при стойких или медленнопрогрессирующих изменениях с умеренным нарушением функции;

врожденные деформации (аномалии) позвоночника, грудной клетки с дыхательной недостаточностью II степени по рестриктивному типу;

врожденные деформации бедра и таза с умеренным ограничением движений в тазобедренных суставах;

деформация костей с укорочением конечности от 5 до 8 см;

О-образное искривление ног при расстоянии между выступами внутренних мыщелков бедренных костей более 20 см или Х-образное искривление при расстоянии между внутренними лодыжками голеней более 15 см.

К подпункту 3) пункта 80 относятся:

двухсторонняя микротия I, II степени;

атрезия слухового прохода при восприятии шепотной речи на другое ухо на расстоянии более 3 м;

изолированные врожденные пороки сердца при отсутствии ХСН;

последствия успешной операции по устранению дефекта сердечной перегородки без признаков ХСН;

пролапс митрального или других клапанов сердца I степени (от 3 до 5,9 мм) с регургитацией II степени и более;

малые аномалии сердца или их сочетание, изменяющие геометрию полости левого (правого) желудочка и сопровождающиеся снижением мощности выполненной нагрузки по результатам ВЭМ;

врожденные аномалии органов дыхания с дыхательной недостаточностью I степени;

врожденные аномалии (пороки развития) органов пищеварения с незначительным нарушением функции;

эписпадия полового члена;

задержка яичек в брюшной полости, паховых каналах или у их наружных отверстий;

задержка одного яичка в брюшной полости;

врожденное отсутствие одного яичка или гипоплазия яичка (яичек) при наличии эндокринных нарушений;

аномалии почек и (или) почечных сосудов с симптоматической артериальной гипертензией, соответствующей по уровню АГ I степени;

врожденные аномалии (пороки развития) мочевой системы (полное удвоение почки, мочеточника и другие) при наличии проявлении ХБП 1-2 стадии или с незначительным нарушением мочевыделительной функции;

одиночные солитарные кисты почек с незначительным нарушением функции почек;

поясничная дистопия почек с незначительным нарушением функции почек;

пороки и аномалии развития черепа при стойких изменениях с незначительным нарушением функции;

деформации грудной клетки с нарушением функции внешнего дыхания I степени;

остеохондродисплазии с законченным процессом и незначительными клиническими проявлениями (при обычных физических нагрузках функция страдает незначительно);

деформация костей с укорочением ноги от 2 до 5 см;

О-образное искривление ног при расстоянии между выступами внутренних мыщелков бедренных костей от 10 до 20 см или Х-образное искривление при расстоянии между внутренними лодыжками голеней от 10 до 15 см;

рецидивирующие дермоидные кисты копчика после неоднократного (три раза и более) радикального хирургического лечения.

К подпункту 4) пункта 80 относятся:

односторонняя микротия I, II степени;

малые аномалии сердца или их сочетание, не изменяющие геометрию полости левого (правого) желудочка, но сопровождающиеся снижением мощности выполненной нагрузки по результатам ВЭМ;

задержка одного яичка в паховом канале или у его наружного отверстия при отсутствии эндокринных нарушений;

врожденное отсутствие одного яичка при сохраненной функции единственного яичка;

врожденные аномалии почек (неполное удвоение почек и их элементов и другие), мочеточников и мочевого пузыря без нарушения функций;

солитарные единичные мелкие (до 20 мм в диаметре) кисты без нарушения функции почек;

пороки и аномалии развития черепа без нарушения функции;

деформация костей с укорочением руки до 5 см и ноги до 2 см.

В случае выявления пролапса митрального или других клапанов сердца с регургитацией или без регургитации как проявления классифицируемых наследственных нарушений соединительной ткани (синдром Марфана, Элерса-Данло, несовершенного остеогенеза и другие) освидетельствование проводится по основному заболеванию.

При пролапсе митрального клапана обязательной по протоколу исследования является оценка толщины створки клапана, которую необходимо определять в фазу диастолы в средней части вне зоны отхождения хорд. Увеличение толщины створки более 2 мм свидетельствует о патологических изменениях (миксоматоз и другое).

Оценку степени митральной и трикуспидальной регургитации проводится с учетом разных размеров предсердий в зависимости от анатомических особенностей пациента, и определять по глубине проникновения регургитационного потока в полость предсердия, условно разделив полость предсердия на 4 части, и соответственно разделению выделять 4 степени регургитации (1-я степень – регургитация на 1/4 глубины полости предсердия, 2-я степень – регургитация на 1/2 глубины полости предсердия, 3-я степень – регургитация на 3/4 глубины полости предсердия, 4-я степень – регургитация на всю глубину полости предсердия).

К протоколу ЭхоКГ-обследования обязательно прилагается графическое изображение, подтверждающее выявленную степень пролабирования и (или) регургитации. Протокол ЭхоКГ-обследования подтверждается подписью врача ультразвуковой (функциональной) диагностики.

Под нарушением внутрисердечной гемодинамики следует считать постоянную регургитацию I степени и более. Приклапанная (минимальная) регургитация относится к регургитации I степени.

Регургитация I степени на клапане легочной артерии при отсутствии легочной гипертензии, на трикуспидальном, митральном клапанах при отсутствии органических изменений створок клапанов, без пролабирования створок данных клапанов, без пороков данных клапанов, без нарушения размеров и геометрии полостей сердца, без нарушения ритма и проводимости, не сопровождающаяся снижением мощности выполненной нагрузки по результатам ВЭМ, считается функциональной и не является основанием для применения настоящего пункта.

При обнаружении регургитации I степени на аортальном клапане ее следует расценивать независимо от остальных показателей как недостаточность аортального клапана.

Малые аномалии сердца или их сочетание, не изменяющие геометрию полости левого (правого) желудочка и не сопровождающиеся снижением мощности выполненной нагрузки по результатам ВЭМ, не являются основанием для применения настоящего пункта.

При диагностировании малых аномалий сердца или их сочетаний, сопровождающихся нарушениями ритма, и (или) проводимости сердца по данным ЭКГ-покоя, нагрузочных проб либо по данным суточного мониторирования ЭКГ и (или) чреспищеводной электрокардиостимуляции левого предсердия медицинское освидетельствование также проводится по пункту 42 требований по графам.

Дефекты костей черепа вследствие незаращения родничков освидетельствуются по пункту 81 требований по графам.

Сакрализация V поясничного или люмбализация I крестцового позвонка, незаращение дужек указанных позвонков, гипоспадия у коронарной борозды не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Глава 18. Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних факторов

Пункт 81. Пункт включает посттравматические и послеоперационные повреждения (дефекты) костей черепа, без признаков органического поражения ЦНС.

К подпункту 1) пункта 81 относятся:

дефекты с наличием инородного тела в полости черепа;

дефекты костей свода черепа более 40 кв. см, замещенные пластическим материалом;

дефекты костей свода черепа более 10 кв. см, незамещенным пластическим материалом;

дефекты и деформации челюстно-лицевой области после ранений и травм, не замещенные трансплантатами;

анкилозы височно-нижнечелюстных суставов;

ложные суставы нижней челюсти, контрактуры челюстно-лицевой области при отсутствии эффекта от лечения, в том числе хирургического, или отказе от него.

К подпункту 2) пункта 81 относятся:

дефекты костей свода черепа менее 40 кв. см, замещенные пластическим материалом;

дефекты костей свода черепа менее 10 кв. см, незамещенным пластическим материалом.

К подпункту 3) пункта 81 относятся старые вдавленные переломы, линейные переломы костей свода и (или) основания черепа без нарушения функций центральной нервной системы.

К данному подпункту также относятся дефекты костей свода черепа до 6 кв. см, замещенные плотным соединительно-тканным рубцом.

Дефект костей черепа после костно-пластической трепанации определяется как дефект, замещенный пластическим материалом (аутокостью, титановой сеткой, костным цементом и др.).

Фрезевые отверстия, созданные с диагностической или лечебной целью, суммируются в дефект костей черепа, незамещенные пластическим материалом и определяются как замещенный соединительно-тканным рубцом.

Площадь дефекта черепа оценивается по данным компьютерной томографии (в том числе по данным трехмерных реконструкций) или краниографии.

Лица с последствиями повреждений челюстно-лицевой области, костных стенок глазницы, не указанными в настоящем пункте, освидетельствуются по соответствующим пунктам требований по графам.

Лица, поступающие в ВУЗ, имеющие дефекты костей черепа любых размеров и локализаций, негодны к поступлению в ВУЗ.

При повреждении наружно-кортикальной пластинки свода черепа вдавленного характера без признаков органического поражения ЦНС с благоприятным исходом, категория годности к воинской службе освидетельствуемых по графам III после отпуска по болезни определяется по подпункту 3), а при повреждении стекловидной пластинки с оперативным лечением или без него, решение принимается по подпункту 2) настоящего пункта.

При переломе черепа линейного характера без признаков органического поражения ЦНС с благоприятным исходом, категория годности к воинской службе освидетельствуемых по графе III после отпуска определяется по подпункту 3) настоящего пункта.

Пункт 82. Пункт включает переломы позвоночника, костей туловища, верхних и нижних конечностей (переломы костей таза, лопатки, ключицы, грудины, ребер, плечевой, лучевой и локтевой костей, шейки бедра и бедренной кости, большеберцовой и малоберцовой костей, других трубчатых костей) и их последствия.

При наличии ложных суставов освидетельствуемым предлагается оперативное лечение. Заключение о категории годности к воинской службе выносится после окончания лечения в зависимости от его результатов. При отказе от операции медицинское освидетельствование проводится по подпункту 1) настоящего пункта.

К подпункту 1) пункта 82 относятся:

проникающие нестабильные переломы тел двух и более позвонков II-III степени компрессии независимо от результатов лечения;

оскольчатые (взрывные) переломы или последствия оскольчатых (взрывных) переломов тел двух и более позвонков с резко выраженной деформацией;

состояние после (последствия) удаления дужек двух и более позвонков с клиническим синдромом нестабильности в данном сегменте;

отдаленные последствия множественных переломов тел позвонков с выраженной деформацией позвоночника;

неправильно сросшиеся множественные вертикальные переломы костей таза с нарушением целости тазового кольца;

последствия центрального вывиха головки бедренной кости (анкилоз или артроз тазобедренного сустава IV рентгенологической стадии по Kellegren J.H. и Lawrence J.S.);

осложненные переломы длинных трубчатых костей со значительным нарушением функции конечности;

ложные суставы длинных трубчатых костей.

К подпункту 2) пункта 82 относятся:

оскольчатый (взрывной) перелом или последствия оскольчатого (взрывного) перелома тела одного позвонка;

компрессионные переломы тел одного и (или) более позвонков II–III степени и (или) переломы дужек двух и более позвонков;

последствия компрессионных переломов одного и более позвонков II–III степени с выраженной деформацией;

переломовывихи позвонков;

переломы I и (или) II шейных позвонков;

перелом зуба II шейного позвонка;

последствия удаления дужек двух и более позвонков без клинического синдрома нестабильности в данном сегменте;

последствия переломов, вывихов и переломовывихов тел позвонков с применением реконструктивных операции (транспедикулярная фиксация, фиксация задними пластинами, скобами и т.д.), спондило- и корпородеза (категория годности к воинской службе освидетельствуемых по графам III требований определяется после консолидации перелома или формирования переднего костного блока по подпунктам 1), 2) или 3) настоящего пункта в зависимости от функции позвоночника);

последствия односторонних переломов костей таза с нарушением целости тазового кольца при неудовлетворительных результатах лечения;

последствия центрального вывиха головки бедренной кости с умеренным нарушением функции конечности;

переломы шейки бедра при неудовлетворительных результатах лечения;

осложненные переломы длинных трубчатых костей, с умеренным нарушением функции конечности.

К подпункту 3) пункта 82 относятся:

компрессионные переломы тел позвонков I степени компрессии и их последствия с незначительным болевым синдромом и кифотической деформацией позвонков II степени;

переломы верхних и (или) нижних "рентгеновских углов" тел позвонков;

одно- и (или) двусторонние переломы суставных отростков одного или более поясничных либо шейных или трех и более грудных позвонков;

перелом дужки одного позвонка независимо от нарушения функции;

последствия компрессионного перелома тела одного и более позвонков I степени;

переломы копчика с болевым синдромом и деформацией;

неудаленные пластины, интрамедуллярные штифты, болты-стяжки и другие металлические конструкции (кроме единичных шурупов, проволоки, спиц, микровинтов и микропластин) после переломов или корригирующих остеотомий длинных трубчатых костей при отказе от их удаления;

последствия перелома дужек, отростков позвонков при наличии незначительного нарушения функций позвоночника и болевого синдрома после лечения;

неосложненные вывихи шейных позвонков;

переломы шейки бедра с использованием остеосинтеза при незначительном нарушении функции тазобедренного сустава;

осложненные переломы длинных трубчатых костей с незначительным нарушением функции конечности.

К пункту 4) пункта 82 относятся:

последствия переломов остистых и (или) 1–2 поперечных отростков позвонков;

последствия компрессионных переломов тел позвонков (не более двух) без деформации и нарушения функций позвоночника;

неудаленные единичные шурупы, проволоки, спицы, микровинты и микропластины.

После переломов тел позвонков, дужек, суставных отростков, удаления грыж межпозвонковых дисков с благоприятным исходом для освидетельствуемых по графе III применяется пункт 86 требований по графма.

Сросшиеся изолированные переломы отдельных костей таза без деформации тазового кольца не являются основанием для применения настоящего пункта, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в ВУЗ.

Пункт 83. Травмы внутренних органов грудной, брюшной полости и таза (травматические пневмо-и гемоторакс, травма сердца, легких, желудочно-кишечного тракта, печени, селезенки, почек, тазовых органов, других органов брюшной полости, множественная тяжелая травма) и их последствия.

К подпункту 1) пункта 83 относятся следующие состояния и последствия ранений и травм:

бронхолегочного аппарата с дыхательной недостаточностью III степени, обширная облитерация перикарда;

аневризма сердца или аорты;

приобретенные пищеводно-трахеальные или пищеводно-бронхиальные свищи вне зависимости от нарушения функций;

последствия политравмы органов (двух и более) с умеренным нарушением их функций;

резекция пищевода, желудка или наложение желудочно-кишечного соустья, резекция тонкой (не менее 1,5 м) или толстой (не менее 30 см) кишки при значительном нарушении функций пищеварения (не поддающийся лечению демпинг-синдром, упорные поносы.) или выраженном упадке питания (ИМТ менее 18,5);

наложение билиодигестивных анастомозов;

желчные или панкреатические свищи при неудовлетворительных результатах лечения;

отсутствие почки при нарушении функции оставшейся почки независимо от степени его выраженности;

полный разрыв промежности (разрыв, при котором целостность мышц промежности нарушена полностью и они замещены рубцовой тканью, переходящей на стенку прямой кишки, задний проход зияет и не имеет правильных очертаний);

отсутствие полового члена.

При дыхательной недостаточности II, III степени после удаления легкого, наличии инородного тела, расположенного в корне легкого, в сердце или вблизи крупных сосудов, независимо от наличия осложнений или функциональных нарушений граждане при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу и военнослужащие срочной службы освидетельствуются по подпункту 1). Категория годности к воинской службе военнослужащих, освидетельствуемых по графе III, определяется по подпункту 2) настоящего пункта.

При последствиях ранений сердца, перикарда, оперативного удаления инородных тел из средостения в области крупных сосудов заключение о категории годности к воинской службе освидетельствуемых определяется по пункту 42 требований по графам в зависимости от степени выраженности ХСН, наличия и степени выраженности нарушений внутрисердечной гемодинамики, ритма и проводимости. При наличии дыхательной недостаточности - подпунктам 1), 2) или 3) пункта 51 требований по графам. При этом одновременно применяется настоящий пункт.

К подпункту 2) пункта 83 относятся следующие состояния и последствия ранений и травм:

бронхолегочного аппарата с дыхательной недостаточностью II степени;

отсутствие легкого независимо от степени дыхательной недостаточности;

резекция желудка, тонкой (не менее 1 м) или толстой (не менее 20 см) кишки, наложение желудочно-кишечного соустья с редкими проявлениями демпинг-синдрома (неустойчивый стул, нарушение питания);

отсутствие почки при нормальной функции оставшейся почки.

К подпункту 3) пункта 83 относятся состояния после хирургических заболеваний, последствий оперативных вмешательств, ранений и травм органов грудной и брюшной полости с незначительным нарушением функции.

К данному подпункту также относится отсутствие селезенки после его удаления по поводу ранения, травм.

После резекции доли печени или части поджелудочной железы по поводу ранения, травмы, либо с целью донорства, освидетельствование проводится по подпунктам 1), 2), 3) настоящего пункта в зависимости от нарушения функций.

К подпункту 4) пункта 83 относятся состояния (для освидетельствуемых по графе I - наступившие не ранее чем через 6 месяцев с момента получения ранения или травмы) после перенесенных атипичных резекций легких без дыхательной недостаточности, торакотомий или лапаротомий в целях остановки кровотечения, ликвидации пневмо- или гемоторакса, ушивания ран кишечника, желудка, печени с исходом в выздоровление.

В отношении военнослужащих после атипичной резекции легкого без дыхательной недостаточности по завершении стационарного лечения выносится заключение о необходимости предоставления отпуска по болезни предоставляется отпуск по пункту 53 требований по графам.

По пункту 83 требований освидетельствуются также лица с последствиями оперативного лечения воспалительных заболеваний и аномалий.

Пункт 84. Последствия травм кожи и подкожной клетчатки.

К подпункту 1) пункта 84 относятся:

значительно ограничивающие движения в суставах или препятствующие ношению стандартной военной формы одежды, обуви или снаряжения массивные келоидные, гипертрофические рубцы в области шеи, туловища и конечностей, спаянные с подлежащими тканями, изъязвленные или легко ранимые и часто изъязвляющиеся при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него;

состояния после глубоких ожогов площадью 20 и более процентов поверхности кожи или осложненных амилоидозом почек.

К подпункту 2) пункта 84 относятся:

умеренно ограничивающие движения в суставах или значительно затрудняющие ношение стандартной военной формы одежды, обуви или снаряжения неизъязвляющиеся келоидные, гипертрофические и атрофические рубцы, а также рубцы, обезображивающие лицо, при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него;

последствия глубоких ожогов 50 и более процентов поверхности кожи нижней конечности.

К подпункту 3) пункта 84 относятся:

незначительно ограничивающие движения в суставах или незначительно затрудняющие ношение стандартной военной формы одежды, обуви или снаряжения эластичные рубцы, неизъязвляющиеся при длительной ходьбе и других физических нагрузках;

последствия глубоких ожогов с пластикой более 70 процентов поверхности кожи верхней конечности.

При оценке объема движений в суставах руководствуются приложением 5 к требованию по графам.

При наличии рубцов с явлениями каузалгии после безуспешного хирургического лечения заключение о категории годности выносится по пункту 26 требований по графам.

Лица с последствиями ожогов и отморожений с повреждением глаз, кистей или стоп освидетельствуются по соответствующим пунктам требований по графам.

Наличие эластичных рубцов, в том числе послеоперационных, незатрудняющие ношение стандартной военной формы одежды, обуви или снаряжения, неограничивающие движения суставов и ненарушающие функции близлежащих органов и систем не дает основания для применения пунктов требований по графам.

Пункт 85. Пункт предусматривает последствия отравлений лекарственными средствами, КРТ, другими токсическими веществами, острого или хронического воздействия ЭМП, лазерного излучения, ионизирующего излучения, других внешних факторов и причин, аллергических реакций. Медицинское освидетельствование проводится после окончания лечения в стационарных условиях.

При медицинском освидетельствовании военнослужащих, перенесших лучевую болезнь, учитываются не только изменения в составе периферической крови, но и другие клинические проявления болезни.

При незначительных остаточных явлениях после перенесенной военнослужащими, проходящими срочную воинскую службу, лучевой болезни I степени, а военнослужащими, проходящими воинскую службу по контракту, лучевой болезни II степени медицинское освидетельствование проводится по проводится по подпункту 2) настоящего пункта.

Лица, перенесшие острую лучевую болезнь без каких-либо последствий, освидетельствуются по подпункту 3) и признаются также негодными к службе (работе) с РВ, ИИИ.

Военнослужащие, работающие с РВ, ИИИ и получившие облучение, превышающее годовую предельно допустимую дозу, в пять раз, направляются на стационарное обследование.

При отсутствии признаков лучевой болезни военнослужащие, проходящие срочную воинскую службу, по подпункту 3) признаются негодными к службе (работе) с РВ и ИИИ, а годность военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту, определяется индивидуально.

При рецидиве синдрома хронического воздействия ЭМП II–III степени даже при благоприятном исходе заболевания военнослужащие признаются негодными к работе с источниками ЭМП.

Лица, страдающие пищевой аллергией с клиническими проявлениями (подтвержденной результатами медицинского обследования в стационарных условиях) на основные продукты питания по нормам довольствия военнослужащих, освидетельствуются по подпункту 2) настоящего пункта. При других аллергических заболеваниях (крапивница, поллиноз, аллергические риниты, дерматиты) медицинское освидетельствование проводится по соответствующим пунктам требований по графам в зависимости от состояния функций пораженного органа или системы.

После острых отравлений, токсико-аллергических воздействий, острых аллергических заболеваний (анафилактический шок, сывороточная болезнь, синдром Лайела, Стивенса – Джонсона, отек Квинке), воздействий других внешних причин категория годности к воинской службе и к службе по военно-учетной специальности определяется в зависимости от исхода заболеваний и функций пораженных органов или систем по соответствующим пунктам требований по графам.

Пункт 86. Освидетельствуемые по графе I граждане, при призыве на срочную воинскую службу и поступлении в ВУЗ, на воинскую службу по контракту, перенесшие острые воспалительные заболевания суставов признаются временно негодными к воинской службе на 6 месяцев после окончания лечения. При отсутствии признаков воспаления в течение 6 месяцев, после перенесенных острых форм воспалительных заболеваний суставов они признаются годными к воинской службе.

Заключение о предоставлении военнослужащим отпуска по болезни выносится в случаях, когда после завершения стационарного лечения сохраняются умеренные, преходящие болевые ощущения в суставах после физической нагрузки при отсутствии клинических и лабораторных признаков воспаления, и для восстановления способности исполнять обязанности воинской службы требуется один месяц и более.

Заключение о предоставлении военнослужащим отпуска по болезни при временных ограничениях движений после операций на костях и суставах, пластики или тендолиза сухожилий (кроме пальцев кисти и стопы), при неокрепших костных мозолях после переломов костей выносится в случаях, когда для восстановления способности исполнять обязанности воинской службы требуется один месяц и более.

При стойких неудовлетворительных результатах лечения последствий переломов трубчатых костей заключение о предоставлении отпуска по болезни не выносится, а решается вопрос о категории годности к воинской службе по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 82 требований по графам.

При переломах мелких костей кисти, стопы, а также лодыжек в отношении освидетельствуемых по графе II заключение о предоставлении военнослужащим отпуска по болезни не выносится. В этих случаях после окончания лечения выносится заключение о предоставлении освобождения с указанием лечебных мероприятий.

В отношении освидетельствуемых по графе I для проведения операции по удалению пластин, интрамедуллярных штифтов, болтов-стяжек и других металлических конструкций (кроме единичных шурупов, проволоки, спиц, микровинтов и микропластин) после сращения переломов длинных трубчатых костей, костей таза, костей предплюсны, плюсневых костей, пяточной, таранной костей, ключицы, лопатки, пястных костей и костей запястья выносится заключение о временной негодности к воинской службе на шесть месяцев. При отказе от операции освидетельствование проводится по пункту 82 требований по графам.

После переломов остистых и (или) одного-двух поперечных отростков позвонков, ушибов позвоночника, удаления штифта, пластины или других конструкций в отношении военнослужащих, проходящих военную службу по контракту, выносится заключение о необходимости предоставления освобождения от служебных обязанностей.

При неосложненных закрытых переломах мелких костей, не требующих стационарного лечения, военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту, разрешается освидетельствовать амбулаторно с вынесением заключения о необходимости предоставления им отпуска по болезни или освобождения.

При неосложненных закрытых переломах трубчатых или других костей, требующих только иммобилизации гипсовой повязкой, после появления признаков костной мозоли освидетельствуемые по графе III выписываются из медицинского учреждения для амбулаторного лечения до снятия гипсовой повязки с вынесением заключения о предоставлении военнослужащим отпуска по болезни или освобождения. Курсантов и слушателей ВУЗ для продолжения лечения целесообразно помещать в лазареты ВУЗ, а военнослужащих, проходящих срочную воинскую службу, - в медицинские пункты воинских частей при наличии условий для пребывания этих больных с обязательным осмотром их хирургом (травматологом) госпиталя не реже одного раза в месяц. После завершения лечения военнослужащий направляется на медицинское освидетельствование для предоставления отпуска по болезни (освобождения).

Основанием для вынесения заключения о предоставлении военнослужащим отпуска по болезни при последствиях травм челюстей и мягких тканей лица является замедленная консолидация переломов, наличие плотных рубцов или переломы, потребовавшие сложных методов хирургического или ортопедического лечения, а также переломы, сопровождающиеся травматическим остеомиелитом.

При оценке объема движений в суставах руководствуются приложением 5 к требованию по графам.

При остаточных явлениях после острых экзогенных воздействий и интоксикаций освидетельствуемые по графе I признаются временно не годными к воинской службе на шесть месяцев. В дальнейшем категория годности их к воинской службе определяется по пункту 85 требований по графам в зависимости от степени восстановления функций органов и систем.

Глава 19. Прочие болезни

Пункт 87. Недостаточное физическое развитие.

Освидетельствуемые по графам I, II с хорошим физическим развитием и питанием, пропорциональным телосложением, массой тела не менее 45 кг и ростом не менее 155 см признаются годными к воинской службе.

Освидетельствуемые по графе I с массой тела менее 45 кг и ростом менее 155 см подлежат обследованию эндокринологом. Эти лица, на основании подпункта 2) признаются временно негодными к воинской службе на 12 месяцев. При сохраняющемся недостаточном физическом развитии медицинское освидетельствование проводится по подпункту 1) настоящего пункта.

Поступающие на воинскую службу по контракту освидетельстуемые по графе II, III при росте менее 160 см, а по графе IV - менее 165 см по подпункту 2) настоящего пункта признаются негодными к поступлению на воинскую службу по контракту.

Пункт 88. Обследование и лечение граждан при приписке к призывным участкам и призыве на срочную воинскую службу, а также военнослужащих, страдающих энурезом, проводится в стационарных условиях с участием уролога, невропатолога, дерматовенеролога, при наличии медицинских показаний - психиатра.

Освидетельствование проводится в случаях, когда наблюдение и результаты обследования, а также данные, полученные из управления (отдела) по делам обороны, воинской части, подтверждают наличие ночного недержания мочи (энуреза) и эффект от лечения отсутствует, освидетельствуемые по графам I – II, признаются негодными к воинской службе.

Если ночное недержание мочи (энурез) является одним из симптомов другого заболевания, заключение выносится по пункту требований по графам, предусматривающему основное заболевание.

Пункт 89. Нарушений речи.

К подпункту 1) пункта 89 относятся высокая степень заикания, (запинания), охватывающая весь речевой аппарат, с нарушением дыхания и невротическими проявлениями, а также другие нарушения речи, делающие ее малопонятной.

К подпункту 2) пункта 89 так же относятся стойкие, не поддающиеся лечению афонии функционального происхождения, у освидетельствуемых по графе I, II требований.

При наличии нарушений речи освидетельствуемый подвергается углубленному обследованию невропатологом, психиатром, оториноларингологом и логопедом. Заключение о категории годности к воинской службе выносится на основании данных обследования и тщательного изучения документов, полученных из воинской части, управления (отдела) по делам обороны, с места учебы или работы до поступления на воинскую службу и характеризующих его состояние здоровья.

Степень выраженности нарушений речи определяется путем динамического наблюдения за состоянием речевой функции в различных условиях и оценивается по ее состоянию в моменты наиболее выраженного проявления заболевания. Заключение о категории годности выносится с учетом способности освидетельствуемого исполнять обязанности воинской службы. Существенное значение в экспертной оценке имеет характеристика командования и указание о том, в какой мере заикание (запинание) отражается на исполнении освидетельствуемым обязанностей воинской службы.

Легким заиканием (запинанием) не препятствующим прохождению воинской службы, считается лишь задержка произношения, "спотыкание" в начале фразы, остальные слова небольшой фразы произносятся (на одном дыхании) свободно или слегка замедленно, но без повторения слов.

В случаях, когда заболевание органа или системы органов приводит к нарушению функции другого органа или системы органов, экспертное заключение о категории годности к воинской службе выносится по соответствующим пунктам требований по графам.

При обследовании граждан, кроме методов исследования, приведенных в пояснениях к требованию по графам и соответствующих клинических протоколах диагностики и лечения (далее – клинические протоколы), допускается использование более информативных методов.

При заболеваниях, аномалиях развития, последствиях травм, отравлений и других воздействиях внешних факторов, включая оперативные вмешательства, не описанных в настоящих требованиях, определение категории годности граждан (военнослужащих) проводится по соответствующим подпунктам пунктов требований по графам согласно международной классификацией болезней в зависимости от нарушения функции органа или системы органов.

Приложение 2
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья граждан
(военнослужащих)
к воинской службе по графам

Сокращения, использованные в Требованиях к соответствию состояния здоровья граждан (военнослужащих) к воинской службе по графам и в пояснениях к ним

1. АГ – артериальная гипертензия;

2. ВВК – военно-врачебная комиссия;

3. ВИЧ – вирус иммунодефицита человека;

4. ГЭРБ – гастроэзофагальная рефлюксная болезнь;

5. ОФЭКТ - однофотонная эмиссионная компьютерная томография;

6. ХБП - хроническая болезнь почек;

7. ВЭМ – велоэргометрия;

8. ИМТ – индекс массы тела;

9. дптр – диоптрия;

10. ЗЧМТ – закрытая черепно-мозговая травма;

11. СПИД – синдром приобретенного иммунодефицита;

12. СВДССС - соматоформная вегетативная дисфункция сердца и сердечно-сосудистой системы;

13. ХСН – хроническая сердечная недостаточность;

14. КРТ – компоненты ракетных топлив;

15. ИИИ – источники ионизирующего излучения;

16. ИФА – иммуноферментный анализ;

17. кг– килограмм;

18. кг/м2 – килограмм на квадратный метр;

19. кгм/мин – килограммометр/минут;

20. КМССиПЗ - клинически манифестные сердечнососудистые или почечные заболевания;

21. ПКУК – прерывистая кумуляция ускорений Кориолиса;

22. НКУК – непрерывная кумуляция ускорений Кориолиса;

23. кПа – килоПаскаль;

24. КТ – компьютерная томография;

25. ХЗВ - хронические заболевания вен;

26. м – метр;

27. мг – миллиграмм;

28. МЕТ – метаболический эквивалент;

29. мкмоль/л – микромоль на литр;

30. мл – миллилитр;

31. МРТ – магнитно-резонансная томография;

32. ПОМ – поражение органов мишений;

33. ЦВКК – централизованная врачебно-консультативная комиссия;

34. ЦНС – центральная нервная система;

35. ФЖЕЛ – форсированная жизненная емкость легких;

36. ПЦР – полимеразная цепная реакция;

37. ПЭТ - позитронно-эмиссионная томография;

38. РВ – радиоактивные вещества;

39. РИ – реовазографический индекс;

40. СА-блокада – синоаурикулярная блокада;

41. мм рт.ст. – миллиметр ртутного столба;

42. см – сантиметр;

43. мм вод. ст. – миллиметр водного столба;

44. ШР – шепотная речь;

45. ПСВ – пиковая скорость выдоха;

46. ДН – дыхательная недостаточность;

47. УЗИ – ультрозвуковое исследование;

48. ФК – функциональный класс;

49. СКФ - скорость клубочковой фильтрации;

50. кв.см – квадратный сантиметр;

51. ЭКГ – электрокардиография;

52. ЭМП – электромагнитное поле;

53. ЭхоКГ – эхокардиография.

54. ОФВ1 – объем форсированного выдоха за 1-ю секунду;

55. AV-блокада – атриовентрикулярная блокада;

56. CKD-EPI – Сhronic Kidney Desease Epidemiology Collaboration;

57. СЕАР – Clinikal Etiology Anatomy Patology;

58. PaCO2 – парциальное давление углекислого газа;

59. PaO2 – парциальное давление кислорода в артериальной крови;

Приложение 3
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья граждан
(военнослужащих)
к воинской службе по графам

Стратификация общего сердечнососудистого риска, описание КМССиПЗ, бессимптомного ПОМ, факторов риска, а также сахарного диабета при артериальной гипертензии

Стратификация общего сердечнососудистого риска
Другие факторы риска, бессимптомное ПОМ или заболевание	Артериальное давление (мм рт. ст.)
	АГ 1 ст САД 140-159 или ДАД 90-99	АГ 2 ст САД 160-179 или ДАД 100-109	АГ 3 ст САД≥180 или ДАД≥110
Нет ФР	Низкий риск	Средний риск	Высокий риск
1-2 ФР	Средний риск	Средний/высокий риск	Высокий риск
≥3 ФР	Средний/высокий риск	Высокий риск	Высокий риск
ПОМ, ХБП 3 стадии или СД	Высокий риск	Высокий риск	Высокий/очень высокий риск
Клиническое ЗССС, ХБП 4 стадии и выше , при наличии ПОМ/РФ	Очень высокий риск	Очень высокий риск	Очень высокий риск
Факторы риска
возраст	мужчины старше 55 лет
	женщины старше 65 лет
курение
дислипидемия (и/или)	общий холестерин более 4,9 ммоль/л (190 мг/дл)
	холестерин липопротеинов низкой плотности более 3,0 ммоль/л (115 мг/дл)
	холестерин липопротеинов высокой плотности: менее 1,0 ммоль/л (40 мг/дл) у мужчин и менее 1,2 ммоль/л (46 мг/дл) у женщин
	триглицериды более 1.7 ммоль/л (150 мг/дл)
глюкоза плазмы натощак 5.6 - 6.9 ммоль/л
нарушение толерантности к глюкозе
ожирение (ИМТ≥30 кг/м²
абдоминальное ожирение (окружность талии 102 см и более у мужчин, 88 см и более у женщин)
семейный анамнез ранних сердечно-сосудистых заболеваний (у мужчин до 55 лет, у женщин до 65 лет)
Бессимптомное поражение органов-мишеней
электрокардиографические признаки ГЛЖ (индекс Соколова-Лайона >3,5 мВ, RaVL >1,1 мВ; индекс Корнелла >244 мв х мсек)
эхокардиографические признаки ГЛЖ (индекс МЛЖ: >115 г/м² у мужчин, >95 г/м² у женщин (ППТ)
утолщение стенки сонных артерий (толщина интима-медиа >0,9 мм) или бляшка
скорость каротидно-феморальной пульсовой волны >10 м/сек
лодыжечно-плечевой индекс <0,9
ХБП с рСКФ 30–60 мл/мин/1,73 м²(ППТ)
микроальбуминурия (30–300 мг в сутки) или соотношение альбумина к креатинину (30–300 мг/г; 3,4–34 мг/ммоль) (предпочтительно в утренней порции мочи)
Сахарный диабет
и/или	Глюкоза плазмы натощак ≥7,0 ммоль/л (126 мг/дл) при двух измерениях подряд
	HbA1c >7% (53 ммоль/моль)
	Глюкоза плазмы после нагрузки >11,0 ммоль/л (198 мг/дл)
Клинически манифестные сердечно-сосудистые или почечные заболевания
цереброваскулярная болезнь: ишемический инсульт, кровоизлияния в мозг, транзиторная ишемическая атака
ИБС: инфаркт миокарда, стенокардия, коронарная реваскуляризация методом чрезкожного коронарного вмешательсва (далее – ЧКВ) или аортокоронарного шунтирования
ХСН, включая ХСН с сохранной фракцией выброса
хронические болезни почек с расчетной скоростью клубочковой фильтрации (далее - рСКФ) <30 мл/мин/1,73м² площади поверхности тела (ППТ); протеинурия (>300 мг в сутки)
клинически манифестное поражение периферических артерий
тяжелая ретинопатия: кровоизлияния или экссудаты, отек соска зрительного нерва

Приложение 4
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья граждан
(военнослужащих)
к воинской службе по графам

Показатели степеней дыхательной недостаточной (легочной)*

Показатели	Норма	Степени ДН (легочной)
Показатели	Норма	I степень (незначительная)	II степень (умеренная )	III степень (выраженная)
1. Клинические:
1) Одышка	нет	при доступных ранее усилиях	при обычных нагрузках	постоянная в покое
2) Цианоз	нет	нет или незначительный, усиливающийся после нагрузки	отчетливый, иногда значительный	резко выраженный диффузный
3) Пульс в покое (в минуту)	до 80	не учащен	наклонность к учащению	значительно учащается
2. Инструментальные:
1.Парциальное давление кислорода РаО2 (мм. рт. ст.)	более 80	80	79-65	менее 65
2.ФЖЕЛ в процентах от должных величин*	более 80	80-70	69-50	менее 50
3.ОФВ1 – в процентах от должных величин*	более 80	80-70	69-50	менее 50
4.Индекс Генслара (соотношение ОФВ1/ЖЕЛ в процентах)	более 70	менее 70	менее 70	менее 70

* - показатель оценивается по результатам бронходилятационного теста.

Приложение 5
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья граждан
(военнослужащих)
к воинской службе по графам

Таблица оценки объема движений в суставах (в градусах)

Сустав	Движение	Норма	Ограничение движения
Сустав	Движение	Норма	незначительное	умеренное	значительное
1	2	3	4	5	6
Плечевой (с плечевым поясом)	Сгибание	180	115	100	80
	Разгибание	40	30	20	15
	Отведение	180	115	100	80
Локтевой	Сгибание	40	80	90	100
	Разгибание	180	150	140	120
	Пронация	180	135	90	60
	Супинация	180	135	90	60
Кистевой	Сгибание	75	35	20-25	15
	Разгибание	65	30	20-25	15
	Отведение:
	Радиальное	20	10	5	2-3
	Ульнарное	40	25	15	10
Тазо-бедренный	Сгибание	75	100	110	120
	Разгибание	180	170	160	150
	Отведение	50	25	20	15
Коленный	Сгибание	40	60	90	110
Коленный	Разгибание	180	175	170	160
Голено-стопный	Подошвенное сгибание	130	120	110	100
Голено-стопный	Тыльное сгибание (разгибание)	70	75	80	85

Приложение 2
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья лиц для службы в
Вооруженных Силах,
других войсках и воинских
формированиях
Республики Казахстан

Категорий годности граждан к воинской службе по видам и родам войск Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований Республики Казахстан при приписке к призывным участкам, призыве на срочную воинскую службу

Показатель предназначения			А-1	А-2	А-3	А-4	Б-1	Б-2	Б-3	Б-4
Показатели физического развития, перечень болезней, пунктов и подпунктов требований по графам			Служба обороны объектов Службы Государственной охраны Республики Казахстан	ДШВ, разведывательные, горно-егерские части, морская пехота, части специального назначения ВС РК	Части специального и оперативного назначения Национальной гвардии Республики Казахстан (далее – НГ РК)	Части Пограничной службы Комитета национальной безопасности Республики Казахстан, ВМС	Военная полиция, химические, инженерные, общевойсковые, артиллерийские части ВС РК	Водители, члены экипажей боевых машин пехоты, танков и тягачей	Части Сил воздушной обороны, связи, части конвоирования НГ РК	Остальные части ВС, других войск и воинских формировании РК
Рост (см)	не выше		195	-	-	ВМС – 186	-	175	-	-
Рост (см)	не ниже		180	170	165	160	165	160	160	155
ИМТ	не менее		19,0	18,5	18,5	18,5	-	-	-	-
Острота зрения для дали не ниже	без коррекции		0,6/0,6	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,2	0,5/0,2 водители - 0,8/0,4	0,5/0,1	-
Острота зрения для дали не ниже	с коррекцией		-	-	-	-	-	-	-	0,5/0,2 или 0,4/0,4
Цветоощущение	дихромазия		НГ	НГ	НГ	НГ	Водители - НГ
	Цветосла-бость	III ст. (А) или II ст. (В)	НГ	НГ	Водители - НГ
	Цветосла-бость	I ст. (С)	-	-	-	-	хим-НГ	-	-	-
Слух: шепотная речь (м) не менее			6/6	6/6	6/6	6/6	5/5	6/6	5/5	3/4
Инфекционные и паразитарные заболевания
Состояние после перенесенных вирусных гепатитов, тифопаратифозных заболеваний с исходом в полное выздоровление и стойкостью ремиссии в течение 12 месяцев			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
пункт 6, подпункт 3 в анамнезе			НГ	-	-	-	-	-	-	-
Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ
пункт 12, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
недостаточная масса тела			НГ	НГ	НГ	НГ	ИМТ не менее 18,0 кг/м2
ожирение I степени			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
Психические расстройства
пункт 14, подпункт 4 пункт 16, подпункт 4 пункт 17, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-
Болезни нервной системы
пункт 21, подпункт 3 пункт 22, подпункт 4 пункт 24, подпункт 4 пункт 25, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 26, подпункт 4 пункт 27, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
Болезни глаза и придаточного аппарата
пункт 29, подпункт 3 пункт 30, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ	хим-НГ	НГ	-	-
пункт 33, подпункт 2			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
Болезни уха и сосцевидного отростка
пункт 37			НГ	НГ	НГ	НГ	хим-НГ	-	-	-
пункт 38, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
пункт 39, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
Болезни системы кровообращения
пункт 42, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 45, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 46, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
пункт 47, подпункт 2			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
Болезни органов дыхания
пункт 49, подпункты 3, 4, 5			НГ	НГ	НГ	НГ	хим-НГ	-	-	-
пункт 51, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ	хим-НГ	НГ	-	-
Болезни органов пищеварения
пункт 54, подпункт 2, 3			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 55, подпункт 3;			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 56, подпункты 3			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 56, подпункты 4			НГ	НГ	-	-	-	-	-	-
пункт 59, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	хим-НГ	-	-	-
пункт 60, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
Болезни кожи и подкожной клетчатки
пункт 62, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	хим-НГ	-	-	-
Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани
пункт 65, подпункт 4 пункт 66, подпункт 4 пункт 67, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
болезнь Осгуда-Шлаттера (завершенная стадия) без нарушения функций суставов			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 68, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 69, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
Болезни мочеполовой системы
пункт 71, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 72, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 73, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
Врожденные аномалии, деформации и хромосомные нарушения
пункт 80, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних факторов
пункт 82, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 83, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-

Примечания: Показатель предназначения для воинской службы в учебных частях устанавливается соответственно виду и роду войск Вооруженных Сил, других войск и воинских формировании.

Приложение 3
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья лиц для службы в
Вооруженных Силах,
других войсках и
воинских формированиях
Республики Казахстан

Категорий годности граждан (военнослужащих) к поступлению в ВУЗ, реализующие образовательные программы соответствующего уровня

Показатели физического развития, перечень болезней, пунктов и подпунктов требований по графам		Республиканские военные школы-интернаты (лицеи)	Кадетский корпус	ВУЗы, реализующие образовательные программы высшего образования по подготовке офицеров:				Военные кафедры высших учебных заведений по подготовке офицеров запаса	ВУЗы, реализующие образовательные программы послевузовского образования
		Республиканские военные школы-интернаты (лицеи)	Кадетский корпус	Десантно-штурмовых войск, военно-морских сил и войсковой разведки	Пограничных, мотострелковых, танковых войск и артиллерии	Национальной гвардии, инженерно-авиационной службы, зенитно-ракетных, радиотехнических, специальных (инженерных, химических, связи и другие) войск	Материально-технического обеспечения (тыла, транспорта, вооружения, медицины и другие), информационной безопасности
1		2	3	4	5	6	7	8	9
Рост (см)	не выше	-	-	ВМС – 185	-	-	-	-	-
Рост (см)	не ниже	-	160	165	160	160	160	155	-
ИМТ	не менее	-	18,5	18,5	18,5	18,5	18,5	18,5	-
Острота зрения для дали не ниже	без коррекции	0,8/0,8	0,6/0,6	0,6/0,6	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,2	-
Острота зрения для дали не ниже	с коррекцией	-	-	-	-	0,8/0,5	0,8/0,5	0,8/0,5	0,4/0,4
1		2	3	4	5	6	7	8	9
Рефракция (в дптр) не более	близорукость	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	3,0/3,0	3,0/3,0	4,0/4,0	4,0/4,0
	дальнозоркость	2,0/2,0	2,0/2,0	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0	6,0/6,0	6,0/6,0
	астигматизм с разницей рефракции в двух главных меридианах	1,0/1,0	1,0/1,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0
Цветоощущение	дихромазия	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
	аномальная трихромазия А, В	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
	аномальная трихромазия С	-	-	-	-	хим - НГ	-	-	-
Слух: шепотная речь (м) не менее		6/6	6/6	6/6	6/6	6/6	6/6	6/6	5/5
Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ
пункт 12, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-
ожирение I степени		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
Психические расстройства
пункт 14, подпункт 4 пункт 16, подпункт 4 пункт 17, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
Болезни нервной системы
пункт 21, подпункт 3 пункт 22, подпункт 4 пункт 24, подпункт 4 пункт 25, подпункт 4 пункт 26, подпункт 4 пункт 27, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
1		2	3	4	5	6	7	8	9
Болезни глаза и придаточного аппарата
пункт 29, подпункт 3 пункт 30, подпункт 3 пункт 33, подпункт 2		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
Болезни уха и сосцевидного отростка
пункт 37		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-
пункт 38, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 39, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
Болезни системы кровообращения
пункт 42, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-
пункт 45, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-
пункт 46, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 47, подпункт 2		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-
Болезни органов дыхания
пункт 49, подпункты 3, 4, 5		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 51, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
Болезни органов пищеварения
пункт 54, подпункт 1, 2		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 54, подпункт 3		НГ		НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 55, подпункт 2		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 55, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 56, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 56, подпункт 4		-	НГ	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 59, подпункт 3		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 59, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	-
пункт 60, подпункт 3		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
Болезни кожи и подкожной клетчатки
пункт 62, подпункт 3		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 62, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
1		2	3	4	5	6	7	8	9
Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани
пункт 64, подпункт 3 пункт 65, подпункт 3 пункт 66, подпункт 3		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 65, подпункт 4 пункт 66, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
пункт 67, подпункт 4		-	-	НГ	НГ	-	-	-	-
пункт 68, подпункт 4 пункт 69, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
Болезни мочеполовой системы
пункт 71, подпункт 3 пункт 72, подпункт 3 пункт 73, подпункт 3		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 71, подпункт 4 пункт 72, подпункт 4 пункт 73, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
Врожденные аномалии, деформации и хромосомные нарушения
пункт 80, подпункт 3		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 80, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних факторов
пункт 81, подпункт 3 пункт 82, подпункт 3 пункт 84, подпункт 3		-	-	-	-	-	-	-	НГ
пункт 82, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 83, подпункт 4		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ

Приложение 4
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья лиц для службы в
Вооруженных Силах,
других войсках и
воинских формированиях
Республики Казахстан

Категорий годности военнослужащих для обучения (службы) по некоторым военно-учетным специальностям

Показатели физического развития, перечень болезней, пунктов и подпунктов требований по графам					Наименование военно-учетной специальности
					Водолаз-глубоководник, акванавт, водолазный специалист	Рулевой, сигнальщик, дальномерщик, визирщик, водители корабля (катера), оператор центрального поста управления	Торпедный электрик, торпедист, специалист-оператор оружия противолодочной обороны, гидроакустик, радиометрист	Оператор противотанкового управляемого реактивного снаряда	Оператор радиолокационной станции, а также лица, работающие с дисплеями и другими блоками отображения информации	Крановщик башенного, козлового, мостового, гусеничного, автомобильного кранов, пожарный	Радиотелеграфист, специалисты связи и зенитно-ракетных установок	Авиационный механик, специалисты инженерно-аэродромной службы
1					2	3	4	5	6	7	8	9
Рост (см)				не выше	180	185	185	-	-	-	-	-
Рост (см)				не ниже	165	165	160	160	160	160	160	160
Острота зрения для дали не ниже				без коррекции	0,6/0,6	0,8/0,8	0,5/0,4	0,5/0,4	0,5/0,4	0,8/0,4	0,5/0,2	0,5/0,2
Острота зрения для дали не ниже				с коррекцией	-	-	-	-	-	-	0,8/0,6	0,8/0,4
1					2	3	4	5	6	7	8	9
Рефракция (в дптр) не более		близорукость			2,0/2,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	1,0/2,0	4,0/4,0	4,0/4,0
		дальнозоркость			2,0/2,0	1,0/1,0	1,0/1,0	3,0/3,0	3,0/3,0	2,0/2,0	3,0/3,0	3,0/3,0
		астигматизм с разницей рефракции в двух главных меридианах			1,0/1,0	1,0/1,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0	1,0/1,0	2,0/2,0	2,0/2,0
Цветоощущение	дихромазия				НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ
	Цветосла-бость		III ст. (А) или II ст. (В)		НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
	Цветосла-бость		I ст. (С)			НГ	-	-	-	-	-	-
Нарушение аккомодации и темновой адаптации					НГ	НГ	НГ	НГ	-	НГ	-	-
Инфекционные и паразитарные заболевания
пункт 6, подпункт 3 в анамнезе					НГ	-	-	-	-	-	-	-
Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ
пункт 12, подпункт 3					НГ	НГ	НГ	-	-	-	-	-
недостаточная масса тела					НГ	НГ	НГ	НГ	ИМТ не менее 18,0 кг/м2
ожирение I степени					НГ	-	-	-	-	-	-	-
Психические расстройства
пункт 14, подпункт 4 пункт 16, подпункт 4 пункт 17, подпункт 4					НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	НГ	-	-
Болезни нервной системы
пункт 21, подпункт 3					НГ	НГ	НГ	-	-	НГ	-	-
пункт 22, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
1					2	3	4	5	6	7	8	9
пункт 23, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 24, подпункт 4					НГ	НГ	НГ	-	-	-	-	-
пункт 25, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 26, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	НГ	-	-
пункт 27, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	НГ	-	-
Болезни глаза и придаточного аппарата
пункт 29, подпункт 3 пункт 30, подпункт 3 пункт 33, подпункт 2					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
Болезни уха и сосцевидного отростка
пункт 37					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	НГ	-
пункт 38, подпункт 3					НГ	НГ	НГ	НГ	-	-	НГ	-
пункт 39, подпункт 3					НГ	НГ	НГ	-	-	-	НГ	-
Болезни системы кровообращения
пункт 42, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 43, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 45, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 46, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 47, подпункт 2					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
Болезни органов дыхания
пункт 49, подпункты 3, 4, 5					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 51, подпункт 3					НГ	ИНД	ИНД	-	-	ИНД	-	-
Болезни органов пищеварения
пункт 54, подпункт 2					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 55, подпункт 3 пункт 56, подпункты 3, 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 59, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 60, подпункт 3					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
1					2	3	4	5	6	7	8	9
Болезни кожи и подкожной клетчатки
пункт 62, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани
пункт 65, подпункт 4 пункт 66, подпункт 4 пункт 67, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
болезнь Осгуда-Шлаттера (завершенная стадия) без нарушения функций суставов					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 68, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 69, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
Болезни мочеполовой системы
пункт 71, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 72, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 73, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
Врожденные аномалии, деформации и хромосомные нарушения
пункт 80, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних факторов
пункт 82, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 83, подпункт 4					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 84, подпункт 3					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 85, подпункт 3					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-
пункт 89, подпункт 2					НГ	ИНД	ИНД	-	-	-	-	-

Приложение 5
к Требованиям, предъявляемым
к соответствию состояния
здоровья лиц для службы в
Вооруженных Силах,
других войсках и воинских
формированиях
Республики Казахстан

Категория годности военнослужащих (гражданского персонала) для службы (работы) с радиоактивными веществами, ионизирующими источниками излучений, компонентами ракетного топлива, источниками электромагнитных полей и лазерных излучений

Показатели физического развития, перечень болезней, пунктов и подпунктов требований по графам			РВ, ИИИ	КРТ	Источники ЭМП	Источники лазерного излучения
1			2	3	4	5
Орган зрения	Острота зрения с коррекцией для дали не менее		0,5/0,2	0,5/0,2	0,5/0,2	0,6/0,5
	Рефракция (дптр) не более:	близорукость	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0	3,0/3,0
		дальнозоркость	5,0/5,0	5,0/5,0	5,0/5,0	5,0/5,0
		астигматизм	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0	2,0/2,0
	Цветоощущение:	дихромазия,	НГ	НГ	НГ	НГ
	Цветоощущение:	цветослабость любой степени		НГ
Слух: шепотная речь (м) не менее			5/5	5/5	5/5	5/5
Состояние после перенесенных вирусных гепатитов, тифопаратифозных заболеваний с исходом в полное выздоровление и стойкостью ремиссии в течение 12 месяцев			НГ	НГ	ИНД	ИНД
Предопухолевые заболевания, склонные к перерождению и рецидивированию, а также заболевания, последствия травм, препятствующие пользованию индивидуальными средствами защиты и туалету кожных покровов			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 2, подпункт 4 пункт 3, подпункт 4			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 10, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 11, подпункт 3 пункт 12, подпункт 2, 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 13, подпункт 3			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
1			2	3	4	5
пункт 14, подпункты 4 пункт 16, подпункты 3, 4 пункт 17, подпункты 3 пункт 18, подпункты 3 пункт 19, подпункты 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 21, подпункты 2 пункт 22, подпункт 3 пункт 23, подпункт 3 пункт 24, подпункт 3 пункт 25, подпункт 3 пункт 26, подпункты 2			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 22, подпункт 4 пункт 23, подпункт 4 пункт 24, подпункт 4 пункт 25, подпункт 4 пункт 26, подпункты 3, 4 пункт 27, подпункты 3			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 29, подпункт 2 пункт 30, подпункт 2 катаракта; пункт 31, подпункт 2, 3 пункт 32, подпункт 2, 3 пункт 33, подпункт 1			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 29, подпункт 3; пункт 30, подпункт 3; пункт 33, подпункт 2			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
Экзема наружного слухового прохода, ушной раковины, околоушной области			НГ	НГ	ИНД	ИНД
пункт 38, подпункты 1, 2 пункт 39, подпункты 2 пункт 40, подпункты 2, 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 38, подпункты 3 пункт 39, подпункты 3			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 42, подпункт 3 пункт 43, подпункты 3 пункт 44, подпункт 3 пункт 45, подпункт 3 пункт 46, подпункт 2			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 42, подпункт 4 пункт 43, подпункты 4 пункт 45, подпункт 4 пункт 47, подпункт 2			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
Распространенные субатрофические изменения всех отделов верхних дыхательных путей, гиперпластический ларингит			НГ	НГ	ИНД	ИНД
1			2	3	4	5
пункт 49, подпункты 2,3,4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
Лейкоплакия и облигатные преканцерозы (абразивный хейлит Манганати, болезнь Брауна и др.)			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 52, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 51, подпункт 3 пункт 52, подпункт 4			ИНД	НГ	ИНД	ИНД
пункт 55, подпункт 1			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 57, подпункт 2 пункт 58, подпункт 2; пункт 59, подпункт 2			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 57, подпункт 3 пункт 58, подпункт 3 пункт 59, подпункт 3, 4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 62, подпункты 2			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 62, подпункты 3, 4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 64, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 65, подпункты 3, 4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 66, подпункт 3, 4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 67, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 67, подпункт 4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 71, подпункт 2 пункт 72, подпункт 3 пункт 73, подпункт 2			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 71, подпункт 3 пункт 73, подпункт 3			НГ	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 74, подпункт 3 пункт 75, подпункт 3 пункт 77, подпункт 3			НГ	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 76, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ
Беременность, послеродовый период, привычное невынашивание и аномалии плода			НГ	НГ	НГ	НГ
пункт 80, подпункт 4			ИНД	ИНД	ИНД	ИНД
пункт 85, подпункт 3			НГ	НГ	НГ	НГ
Состояние после острой лучевой болезни			НГ	ИНД	НГ	НГ
Стойкие изменения состава периферической крови (содержание гемоглобина менее 130 г/л у мужчин и менее 120 г/л у женщин, количество лейкоцитов менее 4,5 × 10⁹/л. количество тромбоцитов менее 18 ×10⁹/л.			НГ	НГ	НГ	НГ