ИПС "Әділет"

РҚАО-ның ескертуі!
Осы бұйрық 29.06.2018 ж. бастап қолданысқа енгізіледі.

"Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2017 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Кодексінің 74-бабының 8-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Геологиялық барлау кезеңділігінің қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Геология және жер қойнауын пайдалану комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз және электрондық түрдегі көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2018 жылғы 29 маусымнан бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға жатады.

Қазақстан Республикасының
Инвестициялар және даму министрі

Ж. Қасымбек

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының

Энергетика министрі

_________Қ. Бозымбаев

2018 жыл 18 мамырдағы

Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму
министрінің 2018 жылғы
18 мамырдағы № 342
бұйрығымен
бекітілді

Геологиялық барлау кезеңділігінің қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Геологиялық барлау кезеңділігінің қағидалары (бұдан әрі-Қағидалар) "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" 2017 жылғы 27 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Кодексінің 74-бабының 8-тармақшасына сәйкес (бұдан әрі-Кодекс) әзірленген және геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібін анықтайды.

2. Геологиялық барлау кезеңділігіне пайдалы қазбалардың түрлері:

қатты пайдалы қазбалар;

жерасты сулары;

көмірсутекті пайдалы қазбалар (бұдан әрі-көмірсутектер) бойынша геологиялық барлау жұмыстары кіреді.

3. Геологиялық барлау қағидаттарын сатыға және кезеңге бөлу жұмыс түрлерін орындаудың ұтымды жүйелігін бекіту және жер қойнауы ресурсын пайдалануды және геологиялық барлау жұмыстарының тиімділігін арттыру үшін бірыңғай әдістемелік негізде олардың нәтижелерін бағалаудың жалпы принциптерін бекіту мақсатында жүргізіледі.

2-тарау. Қатты пайдалы қазбаларға геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібі

4. Геологиялық барлау жұмыстарының толық циклі бес сатыны қамтиды:

1) жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу;

2) іздестіру жұмыстары;

3) бағалау жұмыстары;

4) кен орындарын барлау;

5) кен орындарын пайдаланылатын барлау.

Алдыңғы сатының нәтижелері келесі саты жұмыстарын өткізу мақсаттылығының техникалық-экономикалық бағалау өлшем шарты болып табылады.

1-параграф. Қатты пайдалы қазбаларға жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу

5. Жер қойнауын өңірлік мемлекеттік геологиялық зерттеу жер қойнауын мемлекеттік зерттеудің негізі болып табылады және ел аумағының жүйелі геологиялық зерттеу жүйесінің, жер қойнауларындағы пайдалы қазбаларды болжаудың негізін құрайтын кешенді геологиялық ақпаратты алу мақсатында жүргізіледі.

6. Масштабтар бойынша ранжирленген аудандық геологиялық, гидрогеологиялық, инженерлік-геологиялық түсірмелер (далалық, топтық, кешенді, бұрын түсірілген аудандарды зерттеуге дейін, терең геологиялық карта жасау), жер беті, аэрогеофизикалық жұмыстар (тартылыс барлау, магниттік барлау, электрлік барлау, аэрограмма-спектрметрлік), сондай-ақ мамандандырылған жұмыстардың кен кешені:

көлемді, космофотогеологиялық, аэрофотогеологиялық, аэрогеофизикалық, космоқұрылымдық, геологиялық-минералгендік және геохимиялық карта жасау;

жылу, радиооқшаулау, көпаймақтық түсірмелер;

геологиялық-экономикалық, геоэкологиялық зерттеулер мен карта жасау, геологиялық орта мен жер қойнауы мониторингі, жер сілкіністерін болжау, тіректі геологиялық-геофизикалық пішіндердің мемлекеттік желісін құру;

параметрлік және терең ұңғымаларды бұрғылау;

карта жасау, карта-басып шығару жұмыстары, оларды болжамды-минерагеникалық, ғылыми-әдістемелік және ақпараттық қамтамасыз ету жұмыстары негізгі жұмыс түрлері болып табылады.

7. Жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу бойынша жұмыстардың түрлері, масштабтары, кезектілігі мен кешенділігі Қазақстан Республикасының аумақтарын геологиялық зерттеу дәрежесін және экономикалық даму қажеттілігінің дәрежесін есепке ала отырып анықталады.

8. Жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу өңірлік геологиялық және арнайы мәнді аудандық және бейімдік жұмыстарының кешенімен функционалдық байланыс кешенін қамтиды. Аудандық жұмыстар мынадай қосалқы сатылар бойынша жүргізіледі:

1) 1-қосалқы саты. Кіші масштабты геологиялық құрама және шолу картасын жасау (масштаб: 1:500000 және одан да ұсақ).

Кіші масштабты геологиялық құрама және шолу (масштаб: 1:500000 және одан да ұсақ) картасын жасауға, зерттелетін аумақтың геологиялық құрылысы және минерагениясы жөніндегі қолдағы бар материалдарды талдауды және қорытындылауды (артықшылықты масштабтар 1:1000000 және 1:200000) қамтитын, қажет болған жағдайда, дала зерттеулерінің минималды көлемдері орындалатын жұмыстар кешені кіреді.

Геологиялық мазмұндағы құрама және шолу карталары, геологиялық атластар, геологиялық-геофизикалық және басқа да бейінді, оның ішінде цифрлық және электронды модельдерінің түпкілікті нәтижесі болып табылады, сондай-ақ ұқсастарымен салыстыру арқылы металлогенді шет аймақтардың және аймақтардың шегінде белгілі бір кешеннің пайдалы кен орындарын анықтау үшін аумақтардың минерагенттік болжамды әлеуетін сапалық бағалау;

2) 2-қосалқы саты. Орта масштабты геологиялық карта жасау (масштаб: 1:200000).

Кешенді жұмыстарды жүргізу арқылы орта масштабты геологиялық карта жасауға (масштаб: 1:200000) геологиялық түсірме, гидрогеологиялық түсірме, инженерлік-геологиялық түсірме, геологиялық-экологиялық зерттеулер, аудандарды геологиялық зерттеулер, терең және геологиялық-минералогиялық карталау жатады, гидрогеологиялық зерттеулер геологиялық-экологиялық және геологиялық түсірмелердің сәйкес түрлерімен бірге орындалуы мүмкін. Осы масштабтағы жұмыстар алдын ала және қоса орындалатын аэрокосмостық, геофизикалық, геохимиялық түсірмелермен, геоморфологиялық, болжау-минерагенитикалық және арнайы зерттеулермен және міндеттердің шешілу дәрежесіне қарай дербес немесе әртүрлі үйлесімділікте орындалатын басқа да арнайы зерттеулермен бірге орындалатын жұмыстар кешені кіреді.

1:200000 масштабты геологиялық-түсіру жұмыстарының нәтижесінде перспективті аудандар (минерагенді аймақтар, бассейндер, кен аудандары, тораптар, көмірлі аудандар) анықталып нобайланады, кен орындарының болашақтары анықталып, бассейн, кен аудан және торап рангінде объектілердің минералдық ресурстарын бағалап, зерттелген аумақтың кешенді бағалау немесе қайта бағалау беріледі.

1:200000 масштабты өңірлік зерттеулердің түпкілікті нәтижесі 1:200000 масштабты геологиялық мазмұндағы полисті карталарды жасау болып табылады;

3) 3-қосалқы саты. Үлкен масштабты геологиялық карта жасау (масштаб: 1:50000).

Үлкен масштабты геологиялық карта жасауға пайдалы қазбалар кен орындарын табу үшін болашағы бар жергілікті аудандар мен құрылымдарды анықтау мақсатындағы жұмыстар кешені кіреді.

1:50000 масштабты жұмыстардың құрамына геологиялық түсірме, аудандарды геологиялық зерттеу, гидрогеологиялық түсірме, геологиялық-экологиялық түсірме, алдын орайтын және сүйемелдейтін арақашықтықтан және жер бетіндегі геофизикалық, геохимиялық, геоморфологиялық, болжамды-минерагендік, арнайы зерттеу немесе ертеректе түсірілген аудандарды зерттеу тәртібінде дербес орындалуы мүмкін басқа да зерттеулер кіреді. Осы масштабтағы геологиялық-түсірме жұмыстары кезінде пайдалы қазбалар тараған учаскелерді зерттеу, анықталған геофизикалық және геохимиялық ауытқулардың геологиялық табиғатын анықтау, минералдық ресурстарды бағалап, белгілі алаптардың, басқа да болжамды аудандардың және болашағы бар учаскелердің жаңаларын бөліп шығару немесе параметрлерін анықтау жүргізіледі.

1:50000 масштабты жер қойнауын аумақтық геологиялық зерттеудің ақырғы нәтижесі міндетті және арнайы геологиялық карталардың кешені, кен алаптарын бөліп зерттелген аумақтың болашағын кешенді бағалау болып табылады.

9. Екі және үш ярусты аудандарда, бірінші кезекті зерттеу объектісі қомақты, бірақ игеру үшін мүмкін болатын тереңдіктерде жататын болашағы бар пайдалы қазбаларды табу болып табылатын жерлерде көлемді немесе терең геологиялық карта жасау жүргізіледі.

10. 1:50000 масштабты геологиялық және басқа да арнайы карталармен қамтамасыз етілген жақсы зерттелген аудандар үшін 1:200000 масштабты геологиялық мазмұндағы карталар нақты геологиялық міндеттерді шешуге бағытталған далалық байқап зерттеу және басқа да жұмыстардың ең төменгі көлемімен артықшылықты кенүңгір жолымен жасалады.

11. Геологиялық мазмұндағы карталарды жасау кезінде барлық масштабтағы ертекте орындалған геологиялық-түсіру жұмыстарының мәліметтері, геофизикалық, геохимиялық, гидрогеологиялық, инженерлік-геологиялық және экологиялық жұмыстардың іздеулердің, пайдалы қазбалар кен орындарын барлау нәтижелері, арақашықтықтан барлап білу материалдарын, геотраверстер, терең және арынды бұрғылау бойынша жұмыс нәтижелері, басқа да жұмыс түрлері бойынша нәтижелер қолданылады.

12. Барлық масштабтардағы геологиялық карталарды жаңалау 20-25 жылдан кейін жүргізіледі (немесе әлдеқайда қысқа мерзімде) геологиялық, гидрогеологиялық, басқа да зерттеулердің түрлерін өткізу, аумақтың геологиялық құрылысы жөніндегі жаңа мәліметтерді жинақтау нәтижесінде.

2-параграф. Қатты пайдалы қазбаларға іздестіру жұмыстары

13. Іздестіру жұмыстары болашағы бар учаскелер мен кен көріністерін табу және анықтау, минералдық ресурстарды бағалау, алдын ала геологиялық-экономикалық бағалау және бұдан былайғы геологиялық барлау жұмыстарын негіздеу мақсатында жүргізіледі.

14. Іздестіру жұмыстары кезіндегі зерттеу объектілері бассейндердің, кен аудандардың, тораптардың болашағы бар бөліктері, 1:200000 және 1:50000 масштабты геологиялық-геофизикалық және геологиялық-минерагендік зерттеулерді, басқа да жұмыстарды орындау кезінде табылған кен алаптары немесе олардың бір бөліктері болып табылады. Егер болашағы бар аудандардың геологиялық құрылысы мен кенділігі өзгеретін болса, минералды шикізаттың конъюктурасы өзгеретін болса, зерттеу тереңдігін ұлғайтумен немесе іздестіру жұмыстарында әлдеқайда тиімді қазіргі заманғы технологияларды енгізумен және олардың нәтижелерін өңдеумен байланысты болатын болса, іздестіру жұмыстары бұған дейін іздестіру (немесе аз іздестіру) жүргізілген аудандарда да жүргізілуі мүмкін.

15. Аумақтың геологиялық құрылысының, болжанатын кенденудің пішінді типінің күрделілігіне және зерттеулердің тереңдігіне байланысты іздестіру 1:50000-1:10000 масштабтарында жүргізілуі мүмкін. Олар іздестіру ұңғымаларының және кен қазбаларының ұңғымалауымен геологиялық-минерагенді, геофизикалық, геохимиялық, зерттеудің басқа да істер кешенін қамтиды. Жасырын және қазылған кен орындарын іздестіру үшін ұңғымалық геофизикалық және геохимиялық зерттеулермен қатар бұрғылау қолданылады. Әдістердің ұтымды кешені объектінің геологиялық құрылыс ерекшелігіне, жұмыс өндірістік ландшафтты-геохимиялық жағдайларына, осы саладағы пайдалы қазбалардың әртүрлері үшін болжау-іздестіру кешендерін қолдануда жинақталған тәжірибеге, кен орындарының өнеркәсіптік типтеріне қарай құралады.

16. Іздестіру жұмыстарының негізгі нәтижесі пайдалы қазбалардың анықталған көріністерінде және үлкейтілген техникалық-экономикалық көрсеткіштер бойынша есептемелермен өнеркәсіптік кен орындарды-ұқсастарын салыстыру арқылы анықталып зерттелетін аудандардың болашағын және минералдық ресурстарды геологиялық негізбен бағалау болып табылады. Іздестіру жұмыстарының материалдары бойынша сәйкес масштабта іздестіру учаскелерінің геологиялық карталары және олардың бөліктері, өнімді құрылымдық-заттық кешендердің геологиялық құрылымы мен орнығу заңдылығын көрсететін геофизикалық және геохимиялық зерттеу нәтижелерінің карталары жасалады. Есепте үлкейтілген көрсеткіштер бойынша табылған объектілердің геологиялық-экономикалық бағасын қамтитын геологиялық барлау жұмыстарының негізгі нәтижелері және бағалау жұмыстарын өткізудің мақсаттылығы туралы негіздемелі түсініктер келтіріледі.

3-параграф. Қатты пайдалы қазбаларға бағалау жұмыстары

17. Бағалау жұмыстары табылған объектінің жалпы қорларын анықтау, өнеркәсіптік мәнін анықтау және қазуға тартудың мақсаттылығын техникалық-экономикалық негіздеу мақсатында жүргізіледі. Өнеркәсіптік кен орны аудандарын нобайлау үшін және оның геологиялық-құрылыстық ерекшеліктерін зерттеу үшін үлкен кен орындарына 1:25000-1:10000 масштабты және үлкен емес кен орындарына 1:5000-1:1000 және одан да үлкен геологиялық карталар жасалады. Геологиялық түсірім минералды-петрографиялық, геофизикалық және геохимиялық зерттеулермен қатар жүргізіледі. Кен орнықтырылған құрылымдық-заттық кешендерін зерттеу, пайдалы қазбалардың қыртыстарын ашу және жалғастыру жыралармен, шыңыраулармен, картасы жасалған және іздестіру ұңғымаларымен жүзеге асырылады.

Кеннің минералдылығының жоғары дәрежелі өзгергіштігі жағдайында немесе объектіні тереңдікке зерттеу үшін жер асты кен қазбаларын қолдануға болады.

18. Бағалау жұмыстарының нәтижелері ықтимал өнеркәсіптік мәнді кен орындарының минералдық ресурстары мен минералдық қорларын бағалаумен қоса алдын ала бағалауды қамтамасыз етулері керек.

19. Табылған және бағаланған кен көріністері мен кен орындарында минералдық ресурстар мен минералдық қорларды бағалау және техникалық-экономикалық есептерін жасаумен қоса болашағы бар объектіні барлауға немесе өндіруге беруді бағалаудың мақсаттылығы туралы нұсқауларды берумен аяқталады.

20. "Іздестіру жұмыстары" мен "Бағалау жұмыстары" сатылары "Жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу" сатысынан "Кен орындарын барлау" сатысына өтетін саты болып табылады.

4-параграф. Қатты пайдалы қазбалар кен орындарын барлау

21. Қатты пайдалы қазбалар кен орындарын барлау осы шикізат үшін болашағы бар және бағалау жұмыстарының нәтижесінде оң қорытынды алған объектілерде жүргізіледі. Кен орындарын барлау кен орнының өнеркәсіптік мәнінің сенімді геологиялық, технологиялық, экономикалық негізделген бағалау үшін шынайы деректер алу мақсатында жүзеге асырылады.

22. Кен орындарын барлау шегінде кен орнын өнеркәсіптік бағалау және кен орнын немесе оның бір бөлігін өнеркәсіптік игеру үшін әзірлеу деген екі мәселе шешіледі.

Бірінші мәселені шешу кезінде пайдалы қазбалардың минералдық қорлары анықталады. Олардың негізінде екінші мәселе шешіледі, мұнда кеңістікте орнықтыру және барланған қорлардың саны, олардың санат бойынша ара қатынасы кен орындарының нақты геологиялық ерекшеліктерін есепке ала отырып белгіленеді.

Кен орындарын барлау кезінде минералды шикізаттың қасиеттері және кеннің типтері, оларды тау-кен-геологиялық жағдайда жер қойнауыннан шығару және өндіру технологиясы, тау-кен жабдығын таңдау және кен орнын пайдалану тәсілі жөнінде қосымша ақпарат алу мақсатында зертханалық типті, кіші технологиялық (картаға түсірімді), үлкейтілген-зертханалық, жартылай өнеркәсіпті және өнеркәсіпті және басқа да сынамалар үшін пайдалы қазбаларды тәжірибелі өндіру жүргізілуі мүмкін.

23. Кен орындарын барлау кезінде геологиялық барлық жұмыстардың кешені орындалады:

1) құралды негізде геологиялық карта жасалып, кен орны бетінің геологиялық құрылысының зерттелуі аяқталады;

2) кен орындарын тереңдікке барлау қазылуы экономикалық жағынан тиімді көкжиектерге дейін ұңғымалармен жүргізіледі. Күрделі құрылымды кенорындары жер асты кен қазбаларымен бірге ұңғымалармен барланады;

3) пайдалы қазбалардың өнеркәсіптік типтері мен іріктелгіштіктерінің заттық құрамы мен технологиялық қасиеттері пайдалы құрамдастарды кешенді алып, өңдеудің тиімді технологияларын жобалау үшін жеткілікті болатындай егжей-тегжейлі зерттеледі;

4) негізгілермен бірге жататын жолай пайдалы қазбалардың қорларын зерттеу және бағалау жұмыстары орындалады, шаруашылық-ауыз сумен және техникалық сумен жабдықтаудың ықтимал көздерінің бағасы беріледі, жергілікті құрылыс материалдарын анықтау жұмыстары жүргізіледі, өнеркәсіптік және азаматтық мәндегі объектілерді орнықтыру схемалары жасалады және табиғатты қорғау шаралары жүзеге асырылады;

5) геологиялық барлау жұмыс нәтижелері бойынша техникалық-экономикалық бағалау, санаттар құрамдастары бойынша негізгі және ілеспе пайдалы қазба қорларына бағалау жасалады. Геологиялық құрылым туралы, жатыс жағдайлары, пайдалы қазба қыртыстарының морфологиясы туралы мәліметтердің шынайылығы бүкіл кен орны үшін егжей-тегжейлі ұсынылған учаскелерде расталады.

5-параграф. Қатты пайдалы қазбалар кен орындарын пайдаланылатын барлау

24. Пайдаланылатын барлау төмендегідей мақсаттарда кен орнын игерудің бүкіл кезеңі бойынша жүргізіледі:

жұмысты жобалау үшін, ағымдағы және болашақтағы өндіру жоспарларын жасау үшін шынайы бағасын алып, пайдаланылатын қорларды қайта барлау;

пайдалы қазбалардың қыртыстарын әзірлеу және өңдеу схемаларын, алынуға дайын блоктар мен қорларды жасау үшін әзірленген қорлар есептемесін анықтау;

қапталдарды және кен орындарының терең көкжиектерін қайта барлау.

Осы сатыда арнайы барлау қазбалары ұңғылау, ұңғымаларды, теспелерді бұрғылау, әртүрлі әдістермен сынамалау, геофизикалық зерттеулер жүргізіледі.

25. Кен орнын өндіру барысында (кен орнының кейбір бөлігінде) геологиялық, кен-техникалық, технологиялық, сондай-ақ кен кәсіпорынының өніміне деген нарық конъюктурасының өзгеруіне немесе басқа да факторларға байланысты оқыс ауытқу болған жағдайда жер қойнауын пайдаланушыға қорларды қайта бағалау мүмкіндігі беріледі.

26. Кен орында барлау және игеру кезеңі бойы өсу, өтеу, қайта есептеу, қайта бағалау немесе кен кәсіпорны балансынан шығарып тастау нәтижесінде қорлардың өзгерістерін бағалап, кен қыртыстары, блоктар, кен орындары бойынша барланған қорлар қозғалысының есебі үнемі жүргізіліп отырылады.

3-тарау. Жерасты суларына геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібі

27. Жер қойнауын геологиялық зерттеу процесі жерасты сулары бөлігінде мақсатты бағыты, жүргізілетін зерттеулердің мазмұны және соңғы нәтижесі бойынша мынадай сатыларға бөлінеді:

1) өңірлік гидрогеологиялық зерттеу;

2) іздеу-бағалау жұмыстары;

3) барлау жұмыстары.

1-параграф. Жерасты суларына өңірлік гидрогеологиялық зерттеу

28. Осы сатының мақсатты бағыты жерасты су ресурстарының құралу жағдайын және заңдылығын талдау және жерасты суларының сол немесе өзге де түрлерін анықтауға, су тұтқыш горизонттарды (кешендерді) белгілеуге, ірі гидрогеологиялық аймақтардың перспективасын бағалау, сонымен қатар олардың таралу ауданын белгілеу, перспективтілерді әрі қарай іздеу-барлау жұмыстарына қою үшін және болжамдық қорларды жеке бассейндерде, аймақтарда, алаңдарда өңірлік бағалау жүргізу болып табылады.

29. Осы зерттеу сатысында таралудың өңірлік зерттеу және су тұтқыш горизонттардың жату жағдайы, негізінен, алдыңғы түсірілім жұмыстарының, жерасты суларын іздеу және барлаудың және олардың табиғи және бұзылған режимін бақылау материалдарын, сонымен қатар басқа пайдалы қазбаларды іздеу және барлау барысында алынған мәліметтерді жинақтау, қорыту және камералды өңдеу жолымен жүргізіледі. Материалдар жеткілікті болған жағдайда осы ішкі сатыда жерасты суларының қорларын аймақтық бағалау жүргізіледі.

30. Жұмыстардың негізінде ірі өңірлердің гидрогеологиялық жағдайына сипаттама беріледі және олардың шегінде іздеу-бағалау жұмыстарына қою үшін перспективті алаңдар белгіленеді. Осы материалдар келесі сатының жұмыс жобасын құрастыру кезінде қолданылады.

Р және С2 санаттары бойынша жерасты суларына өңірлік бағалауы жүргізіледі. Жерасты суларын өңірлік бағалау нәтижелері өңірлік гидрогеологиялық зерттеулер есептерінде баяндалады.

31. Өндірістік және термалды су кен орындары үшін әрі қарай жұмысқа қою үшін перспективті аумақтардың таңдау және есептелген қорлардың геологиялық-экономикалық негіздемесі туралы түсіндірме жазба жасалады.

2-параграф. Жерасты суларына іздеу-бағалау жұмыстары

32. Іздеу-бағалау жұмыстарының мақсаты болып талап етілген сападағы жерасты суларының қажетті мөлшерінде іздеу болып табылады. Бұл ретте жерасты суларының шағын тұтынушылары үшін барлау жүргізу болмайтын бұл жұмыстар жеткілікті болып табылады.

33. Іздеу-бағалау жұмыстарының негізгі міндеттері:

1) бас тоғандардың құрылысы үшін перспективті учаскелерді, су тұтқыш горизонттар мен кешендерді, жарықшақты су тұтқыш аймақтарды белгілеу;

2) жерасты суларының пайдаланылатын қорларының негізгі құралу ерекшеліктерін орнату;

3) талап етілген сападағы жерасты суларының пайдаланылатын қорларын бағалау;

4) су алудың қоршаған ортаға әсер етуіне қағидаттық бағалау;

5) жерасты су кен орындарында, белгіленген учаскелерде, су тұтқыш горизонттар мен кешендерде, жарықшақты су тұтқыш аймақтарда жерасты сулары мониторингі жүйесін ұйымдастыруды негіздеу болып табылады.

34. Іздеу-бағалау жұмыстарының мазмұны:

1) дайындау жұмыстары және іздеу-бағалау жұмыстарын жобалау;

2) 1:25000 масштабқа қолданылатын гидрогеологиялық маршруттарды, геофизикалық зерттеулерді (аумақтық және ұңғымалық), бұрғылау жұмыстарын, тәжірибелік-сүзу жұмыстарын (сынамалық және тәжірибелік тартулар), жерасты суларының режимін бақылауды қамтитын далалық гидрогеологиялық зерттеулер;

3) жерасты сулары кен орындары аумағында ағын суларды және су тоғандарын гидрометриялық бақылау;

4) жерасты сулары сынамаларын зертханалық зерттеу;

5) өңдеу жұмыстары-жерасты суларының пайдаланылатын қорларын бағалау және жүргізілген зерттеулер туралы есепті әзірлеу.

35. Қойылған тапсырмаларды ойдағыдай шешу үшін қажетті бұрғылау, тәжірибелік және басқа жұмыс түрлерінің көлемі суға қажеттілікке, жерасты су кен орнының түріне, оның мөлшеріне, сонымен қатар барлау тереңдігіне (өнімді су тұтқыш горизонттың немесе кешеннің жату тереңдігі, жарықшақты су тұтқыш аумақтың өрістеу тереңдігі) байланысты.

Жерасты су кен орындары су тұтқыш горизонттар және кешендермен байланысты:

қазіргі және бұрынғы өзен алаптары шегінде;

тау аралық ойпаттарында және тау алды шлейфтердің шығу конусында;

артезиандық бассейндерде;

жарықшақты, жарықшақты-карстты жыныстарда және тектоникалық бұзылу аймақтары массивтерінде және аумақтары бойынша шектелген құрылымдарда;

шөлді және жартылай шөлді құмды массивтерде.

36. Іздеу-бағалау жұмыстары жобасы осы жұмыстарды жүргізу және негіздеу үшін қажетті барлық мәліметтерден құралуы керек.

3-параграф. Жерасты суларына барлау жұмыстары

37. Барлау жұмыстарының объектілері болып алдыңғы сатыларда анықталған және бағаланған кен орындары және олардың жекелеген учаскелері, сондай-ақ бекітілмеген қорларында пайдаланылып жатқан жерасты су кен орындары болып табылады.

38. Барлау жұмыстарының мақсаты пайдаланылатын қорларды зерттелгендікке жеткізу, берілген пайдалану мерзімі ішінде бас тоғанның жұмысын қамтамасыз ететін, сапалық және сандық жерасты суларының пайдаланылатын қорларын анықтауымен жаңа немесе бұрыннан бар бас тоған құрылысының экологиялық және гидрогеологиялық негіздемесі болып табылады.

39. Барлау жұмыстарының негізгі міндеті:

жерасты суларының пайдаланылатын қорларын құралу жағдайын, олардың сапасын нақтылау;

бас тоғанның ұтымды схемасын негіздеуге және олардың сапасы талапқа сай болуын бағалауға мүмкіндік беретін деңгейге дейін негізгі гидрогеологиялық параметрлерді нақтылау;

жерасты суларының пайдаланылатын қорларын бағалау;

техникалық-экономикалық негіздеме және бас тоғанның құрылысы жобасын (жерасты сулары кен орнын өнеркәсіптік әзірлеу жобасы) құрастыру және жобаланған су алудың қоршаған ортаға әсерін бағалау үшін бастапқы мәліметтерді негіздеу.

40. Барлау жұмыстары жаңа кен орнын жете барлау және пайдаланылатын кен орнын жете барлау (пайдалану барлауы) тұрады.

41. Жаңа кен орнын жете барлау іздеу-бағалау жұмыстарының нәтижесі бойынша оларды өнеркәсіптік игеру мақсатты деп табылған кен орындарында (учаскелерде) ғана жүргізілуі тиіс.

Жете барлаудың мақсаты болып: болашақ бас тоғанның құрылыс жобасы және пайдаланылуын негіздеу;

жерасты сулары пайдаланылатын қорларының мөлшерін айқындау, құрылысына және жобалауға күрделі қаржы жұмсалымын бөлуді негіздейтін санаттар бойынша бас тоғанның таңдалған схемасына қолданылатын нақты пайдаланылатын учаскесінде оларды бағалау жүргізуге мүмкіндік беретін деңгейге дейін олардың зерттелгендігін жеткізу.

42. Жете барлау процесінде негізгі жұмыс түрлері болып табылады:

барлау, барлау-пайдалану және бақылау ұңғымаларын бұрғылау;

сынамалық, тәжірибелік (дара және топтық) және тәжірибелік-пайдаланушылық тартуларды (шығарулар) және айдауларды жүргізу.

Сонымен қоса, жұмыстардың жалпы кешеніне ұңғымаларды геофизикалық зерттеу, жерасты және жер беті суларының (оның ішінде және қолданыстағы бас тоғандарда) режимін бақылау, гидрометриялық жұмыстар, топырақтың және судың сынамаларын алу, зертханалық және топогеодезиялық жұмыстар, ал қажет болған жағдайда зерттеулердің арнайы түрлері және қосымша технологиялық зерттеулер кіреді. Жете барлау көбінесе жобаланған бас тоған учаскесінде жүргізіледі, бірақ кейбір жағдайларда учаскенің сыртында оларды әзілеудің техникалық-экономикалық жағдайына жерасты сулары қорларының мөлшеріне елеулі әсер ететін факторларды нақтылау жүргізіледі.

43. Бас тоғанның таңдалған схемасына қолданылуға болатын жүргізіліп жатқан жете барлау нәтижелері бойынша жерасты суларының пайдаланылатын қорларының құралу жағдайы және пайдаланылатын ұңғымалар санын, олардың ара қашықтығын, жобалық дебит және төмендеу, пайдалану әдісі қорларды бағалауды негіздеуге мүмкіндік беретін деңгейге дейінгі сутұтқыш горизонттардың негізгі параметрлері нақтыланады.

Шаруашылық-ауыз су үшін пайдаланылатын жерасты суларының сапасы зерттелудің толықтығы бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 16 наурыздағы № 209 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу Реестрінде №10774 тіркелген) "Су көздеріне, шаруашылық-ауыз су мақсаты үшін су жинау орындарына, шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға және суды мәдени-тұрмыстық пайдалану орындарына және су объектілерінің қауіпсіздігіне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Санитарлық қағидаларының талаптарына жауап беруі керек.

Жете барлаудың нәтижелері бойынша есеп әзірленеді және жерасты суларының қорларын бағалау мемлекеттік сараптамасына ұсынылады.

44. Өнеркәсіптік және термалды сулар кен орындары үшін алдын ала кондиция жобасы әзірленеді ол жерасты суларының қорларын бағалау мемлекеттік сараптамасынан өтуі қажет және соның негізінде қорларды есептеу есептері әзірленіп және қорлар бекітіледі.

Кондиция жобасы арнайы жобалық ұйымдармен және барлау жүргізетін ұйымдармен бірге геологиялық-экономикалық есептер негізінде әзірленеді және су пайдаланушылармен келісімделеді. Кондиция жобасы бастоғанды пайдалану мерзіміне әзірленеді және бекітіледі.

45. Пайдаланылудағы кен орнында жерасты суларын жете барлау арнайы тапсырма бойынша мынадай мақсаттарда жүргізіледі:

жерасты суларының пайдаланылатын қорларын қорлары бекітілмеген пайдалану учаскелерінде бағалау;

егер пайдалану процесінде бекітілген қорлардың расталмауы (оның ішінде гидрохимиялық және гидрологиялық режимнің өзгеруі нәтижесінде) анықталса немесе осындай немесе өзге де себепке байланысты кен орнын игеруге кондициялық талаптар өзгерсе төменгі санаттағы қорларды жоғарылау санатына ауыстыру үшін пайдалану мәліметтері бойынша қолданыстағы бас тоғандар учаскелерінде жерасты суларының пайдаланылатын қорларын қайта бағалау;

пайдаланылудағы кен орнының үлкен тереңдіктерінде және қапталындарындағы пайдаланылатын қорлардың өсуін бағалау, сонымен қатар бас тоғанның жоспарланған кеңейтілуін қамтасыз ету үшін пайдаланылмай жатқан су тұтқыш горизонттарды игеру есебінен;

жерасты суларының пайдаланылатын қорларын олардың жасанды толықтырылуын есепке алуымен бағалау немесе бас тоғанды қабаттық қысымды ұстап тұруымен пайдалану.

46. Пайдаланылып жатқан кен орнында жерасты суларын барлау жерасты суларының пайдаланылатын қорларының негізгі құралу заңдылықтарын анықтау үшін жеткілікті уақыт кезеңі ішінде бас тоғанның шығынына, жерасты суы деңгейіне және сапасына бақылау жүргізу кіреді, сонымен қатар кен орнын игерудің экономикалық көрсеткіштеріне талдау. Сондай-ақ жұмыстың құрамына бақылау және барлау ұңғымаларын бұрғылау, оларды сынап көру, сонымен қатар жеке пайдаланылымдағы ұңғымаларды сынап көру (пайдаланушы мекеменің келісімі бойынша), су сынамасын алу, зертханалық жұмыстар, жерасты суларының пайдаланылатын қорларының қалыптасу жағдайларын зерттеу бойынша арнайы зерделеулер жатады. Жаңа аумақтарды және пайдаланылмай жатқан сутұтқыш горизонттарды барлау барысындағы жұмыстардың мазмұны жаңа кен орнын жете барлау қосалқы сатысына ұқсас.

47. Пайдалаудағы кен орнын барлау нәтижесінде жерасты суларының пайдаланылатын қорларының құралу заңдылықтары, есептік схемасы және гидрогеологиялық параметрлері айқындалады, нақты қорлардың сәйкестік дәрежесі анықталады, ал қажет болған жағдайда жаңасы есептеледі, жерасты суларының пайдаланылатын қорларына қайта бағалау немесе бағалау жүргізіледі.

Жұмыстардың нәтижесінде осы сатысында жерасты суларының пайдаланылатын қорларын бағалау (қайта бағалау) бойынша есеп әзірленеді және жерасты суларының қорларын бағалау мемлекеттік сараптамасын жүргізуге ұсынылады.

4-тарау. Көмірсутектерге геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібі

48. Көмірсутектер геологиялық барлау жұмыстары алға қойылған тапсырмаларға, жер қойнауының мұнай-газдылық жағдайын зерттеуге байланысты мынадай сатыларға бөлінеді:

1) жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу;

2) іздеу және бағалау жұмыстары;

3) барлау жұмыстары.

1-параграф. Көмірсутектерге жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу

49. Өңірлік геологиялық-геофизикалық жұмыстардың мақсаты аз зерттелген шөгінді бассейндердің және олардың учаскелерінің геологиялық құрылымының негізгі заңдылықтарын және жекелеген литологиялық-стратиграфиялық кешендерін зерделеу, олардың мұнай-газдылығының перспективасын бағалау және нақты обьектілерде мұнай мен газды іздеу жұмыстарын жүргізу үшін бірінші кезектегі аудандар мен литологиялық-стратиграфиялық кешендерді анықтау болып табылады.

Көмірсутектерге жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеудің сатысы барлау-бағалау кезеңінің алды болып, аз зерттелген аудандарда жаңа перспективалы кешендерді және мұнай-газ жиналған аймақтарды игерілмеген тереңдіктерде табудың қолайлы жағдайы бар кезде жүргізіле береді. Мұнай-газды аудандар шегіндегі өңірлік жұмыстар барлау-бағалау және барлау жұмыстарымен бір жолы қатарласып жасалуы мүмкін.

Көмірсутектерді жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу екі қосалқы сатыға бөледі:

1) 1-қосалқы саты. Мұнай-газдылықты болжау.

Негізгі зерттеу обьектілері шөгінді бассейндер мен олардың бөліктері болып табылады.

Мұнай-газдылықты болжау қосалқы сатысында одан арғы зерттеулердің перспективалық бағыттары негізделеді және бірінші кезектегі обьектілер- мұнай-газды перспективалық аудандар мен аймақтарға таңдау жүргізіледі.

Мұнай-газдылықты болжау қосалқы сатысының өңірлік жұмыстарының кешенді түріне мыналар кіреді:

эрофототүсірімдер және ғарыштық түсірімдер, геологиялық, гидрогеологиялық, құрылымдық-геоморфологиялық, геохимиялық ұсақ масштабты түсірімдер және басқа зерттеулер;

1:200000 1:50000 масштабты аэромагнитті, гравиметриялық түсірімдер және электрлік барлау;

тірек бейінді қиылыстардың жүйесі бойынша сейсмикалық-барлау жұмыстары;

әртүрлі құрылымдық-фациялық жағдайлардағы тірек бейіндердегі тірек және параметрлік ұңғымаларды бұрғылау;

геологиялық-геофизикалық ақпаратты, ұңғымаларды бұрғылау нәтижелерін жалпылау және талдау.

Жұмыстардың нәтижелері бойынша мұнай-газдылықты болжау және материалдарды жалпыландыру сатысында Д2 санатындағы және ішінара Д1 санатындағы болжамды ресурстарды бағалау және геологиялық нәтижелері туралы деректер (жылдық және аяқталған деректер) құрастырылады. Аяқталған деректе одан арғы зерттеулердің негізгі бағыттарын және бірінші кезектегі обьектілерін таңдау негізделеді. Деректерге мынадай негізгі графикалық құжаттар қоса беріледі:

шолу картасы;

бейіндердің, физикалық қадағалау нүктелерінің және бастапқы геологиялық және тектоникалық негіздегі ұңғымалардың орналасу схемасы;

шөгінді бассейндердің зерттелген ірі геоқұрылымды элементтерінің, шөгінділердің жиынтық қалыпты геологиялық-геофизикалық кескіндері;

айқындалған тірек және таңбалаушы көкжиектері бар тірек және параметрлік ұңғымалардың геологиялық-геофизикалық кескіндері және сынау нәтижелері;

зерделенген шөгінділердің ауданаралық корреляцияланған кескіндерінің схемалары;

бассейнің құрылымын және ірі құрылымдарды сипаттайтын тірек геологиялық және геофизикалық кескіндер;

бассейнді жалпы немесе зерделенген жеке бөлігінде тектоникалық аудандастыру схемасы;

кескіннің мұнай-газды перспективалық кешендерінің литологиялық-фациялық схемалары мен палеосызбалары;

мұнай-газдылық перспективасы бойынша аумақты (акваторий) саралау арқылы және келесі сатыдағы жұмыстарды жүргізу үшін бірінші кезектегі аймақтарды бөлу арқылы мұнай-газ-геологиялық аудандардың схемалары.

2) 2-қосалқы саты. Мұнай-газ жиналу аймағын бағалау.

Негізгі зерттеу мұнай-газды перспективалық аймақтар мен мұнай-газ жиналу аймақтары болып табылады.

2 қосалқы сатысының жұмыстарының кешенді түрі 1 қосалқы сатыда көрсетілген, бірақ қадағалаулардың анағұрлым тығыз торабы бойынша орындалатын және 1:100000-1:25000 дейінгі зерттеу масштабтарымен ірілендірілген жұмыстардың барлық түрлерінен және зерттеу әдістерінен тұрады.

Мұнай-газ жиналу аймақтарын бағалау сатысында жұмыстарды жүргізу және материалдарды жалпыландыру нәтижелері бойынша Д1 санатындағы және ішінара Д2 санатындағы ресурстарды бағалау және геологиялық нәтижелері туралы деректер (жылдық және аяқталған деректер) құрастырылады. Аяқталған деректе аудандарды таңдау және оларда іздеу жұмыстарын жүргізу кезектілігін тағайындау негізделеді. Есептерге мынадай графикалық құжаттар қоса беріледі:

шолу картасы;

геологиялық-геофизикалық зерделену картасы;

тектоникалық аудандастыру картасы;

геологиялық және құрылымдық негіздегі бейіндер мен ұңғымдарады орналастыру (нақтылы материал картасы) схемасы;

мұнай-газ келешекті және мұнай-газдылық кешендерін айқындау арқылы ұңғымалардың геологиялық-геофизикалық кескіндері және сынау нәтижелері;

ұңғымалар кескіндерінің, мұнай-газдылық және перспективалық кешендердің, көкжиектер мен қыртыстардың корреляциялық схемалары және сынау нәтижелері;

параметрлік ұңғымалар арқылы өтетін тірек геологиялық кескіндер;

сейсмогеологиялық, уақытша және өзге кескіндер;

негізгі құрылымдық қабаттар мен ярустар бойынша құрылымдық карталар;

перспективалық кешендер мен көкжиектердің литологиялық-фациялық карталары мен палеосызбалары;

негізгі кешендердің мұнай-газдылығының аса маңызды өлшемшарттарының картасы;

мұнай-газдылық аудандастыру картасы;

эталондық және есептік учаскелер мен мұнай-газдылық кешендерін дамыту шекараларын айқындау арқылы мұнай-газ кешендерін есептеу жоспарлары;

мұнай-газдылық перспективасы және Д1 және Д2 санатты мұнай мен газдың болжалды ресурстарының тығыздығын бөлу карталары.

2-параграф. Көмірсутектерге іздеу және бағалау жұмыстары

50. Іздеу-бағалау жұмыстарының мақсаты мұнай мен газдың жаңа кен орындарын және осыған дейін ашылған кен орындарындағы жаңа кендерді табу және олардың қорларын С1 және С2 санаттары бойынша бағалау болып табылады.

51. Көмірсутектер іздеу-бағалау сатылары тапсырмаларына сәйкес үш қосалқы сатыларға бөлінеді:

1) 1-қосалқы саты. Іздеу бұрғылау обьектілерін анықтау.

Іздеу бұрғылау обьектілерін анықтау қосалқы сатысы іздеу бұрғылау жұмыстарын жүргізу обьектілері болып тағайындалған немесе мүмкін мұнай-газ аудандары болып табылады.

Іздеу бұрғылау обьектілерін анықтау қосалқы сатысындағы жұмыстарының кешенді түріне мыналар кіреді:

жалпыланудың жергілікті және жете деңгейлерінің аэрофототүсірімдер және ғарыштық түсірімдер материалдарын бажайлау;

құрылымдық-геологиялық (құрылымдық-геоморфологиялық) түсірімдер;

гравибарлау, магниттік барлау және электрлік барлау;

өзара байланысты қималардың жүйесі бойынша сейсмикалық барлау;

құрылымдық ұңғымаларды бұрғылау;

геологиялық кескінді болжау және тікелей ізденістер бойынша арнайы жұмыстар мен зерттеулер жүргізу.

Іздеу бұрғылау обьектілерін анықтау жөніндегі геологиялық-геофизикалық жұмыстардың материалдары бойынша жұмыстардың геологиялық нәтижелері туралы және Д1 санатындағы болжалды оқшауландырылған ресурстарды бағалу бойынша дерек құрастырылады және мынадай негізгі графикалық құжаттар қоса беріледі:

ауданның шолу картасы;

геологиялық-геофизикалық зерделену картасы;

бейіндердің, физикалық қадағалау нүктелерінің және ұңғымалардың орналасу схемасы;

жұмыстар ауданының жинақ геологиялық-геофизикалық кескіндері;

геологиялық бейіндер, уақыттық, сейсмогеологиялық, геоэлектрлік және өзге кескіндер;

өнімді, таңбалаушы, тірек көкжиектерді айқындау арқылы құрылымдық ұңғымалардың геологиялық-геофизикалық кескіндері;

бірінші кезектегі обьектілерді айқындау арқылы мақсатты көкжиектер бойынша құрылымдық карталар;

геологиялық-геофизикалық зерттеулердің барлық түрлерінің нәтижелерін салыстыру карталары.

2) 2-қосалқы саты. Іздеу бұрғылау жұмыстарына обьектілерді дайындау.

Обьектілерді іздеу бұрғылауына дайындау қосалқы сатысының жұмыстарын жүргізу обьектілері анықталған тұтқыштар болып табылады.

Іздеу бұрғылау обьектілерін дайындау қосалқы сатысындағы жұмыстардың кешенді түрлеріне мыналар кіреді:

дәлдігі жоғары гравибарлау және жетпе электрлік барлау;

жетпе сейсмикалық барлау;

құрылымдық ұңғымаларды бұрғылау;

Обьектілерді іздеу барлау жөніндегі геологиялық-геофизикалық жұмыстардың материалдары бойынша жұмыстардың геологиялық нәтижелері туралы дерек және дайындалған құрылымның төлқұжаты құрастырылады, С3 санатының перспективалық ресурстары бағаланады және мынадай негізгі графикалық құжаттар қоса беріледі:

ауданның шолу картасы;

геологиялық-геофизикалық зерделену картасы;

бейіндердің, физикалық қадағалау нүктелерінің және ұңғымалардың орналасу схемасы;

жұмыстар ауданының геологиялық-геофизикалық еркін кескіні;

геологиялық бейіндер;

уақыттық, сейсмогеологиялық, геоэлектрлік және өзге кескіндер;

өнімді, таңбалаушы, тірек көкжиектерді айқындау арқылы құрылымдық ұңғымалардың геологиялық-геофизикалық кескіндері; бірінші кезектегі обьектілерді айқындау арқылы мақсатты көкжиектер бойынша құрылымдық карталар;

болжалды кендердің контурлары бар өнімді және соған жақын көкжиектер бойынша құрылымдық карталармен үйлескен антиклиналдық емес қақпандардың карталары;

геологиялық-геофизикалық зерттеулердің барлық түрлерінің нәтижелерін салыстыру карталар;

мұнай-газ перспективті обьектілерді анықтау бойынша ақпараттық карталар; іздеу бұрғылауға дайындалған обьектілері бойынша төлқұжаттар.

3) 3-қосалқы саты. Кен орнын (кендерді) іздеу және бағалау.

Кен орындарын (кендерді) іздеу және бағалау қосалқы сатысының жұмыстарын жүргізу обьектілері іздеу бұрғылауына дайындалған тұтқыштар мен ашық кен орындары (кендер) болып табылады.

Кен орындарын (кендерді) іздеу және бағалау қосалқы сатысының жұмыстарының кешендік түріне кіреді:

Іздеу және (немесе) бағалау ұңғымаларын бұрғылау және сынау;

жетеленген ұңғымалық және жерүсті (теңіздік) сейсмикалық барлау;

кендердің контурларының геологиялық кескіні мен күйін және кенді шектеу элементтерін зерттеу бойынша арнайы жұмыстар мен зерттеулер.

Жұмыстардың көлемдері және геологиялық-геофизикалық зерттеулердің түрлері, сондай-ақ олардың әдістемесі барлау жұмыстары жобасына немесе барлау жұмыстары жобасына толықтырумен, ал әрбір ұңғыма үшін бекітілген геологиялық-техникалық жүктелімде анықталады.

Кен орындарын (кендерді) іздеу барысында мұнай мен газдың өнеркәсіптік қорларының бар немесе жоқ екенін анықтау тапсырмасы шешіледі. Кен орны (кендер), ашылған жағдайда анықталған геологиялық-геофизикалық материалдар белгіленген тәртіпте қорларды мемлекеттік сараптамадан өткізуге ұсынылады және олардың нәтижелері бойынша мемлекеттік балансқа қойылады.

Бағалау барысында мынадай мәселелер шешіледі:

көмірсутектердің фазалық күйін және қабатты көмірсутекті жүйелердің сипаттамаларын белгілеу;

қабатты және беткі қабатты жағдайларда мұнайдың, газдардың, конденсаттардың физикалық-химиялық қасиеттерін зерттеу, олардың тауарлық қасиеттерін анықтау;

коллектордың сүзу-көлемдік сипаттамаларын зерттеу;

тиімді қалыңдықтарды, кеуектіліктің мәндерін, мұнай-газ қанығуын анықтау;

ұңғымалардың өнімділік коэффициенттерін және өндіру мүмкіндіктерін тағайындау;

кендерді алдын ала геометриялау және қорларды С2 және С1 санаттары бойынша есептеу.

Коллектордың кәсіптік сипаттамаларын нақтылау мақсатында кен орындарын бағалаған кезде жекелеген жағдайларда осы сатының аясында бұрғыланған дара ұңғымалар сынамалап пайдаланылады. Сынамалап пайдалану дербес жобалар бойынша жүргізіледі, ол жобаларда мұнай мен газды іріктеу мерзімдері мен барынша көп көлемдері белгіленеді.

Кен орындарын (кендерді) іздеу және бағалау жұмыстарының нәтижелері бойынша геологиялық-геофизикалық материалдар жүйелендіріледі және барлау жұмыстарының нәтижелері туралы дерек құрастырылады. Кен орны (кендер) ашылған жағдайда геологиялық және өндірілетін көмірсутектер қорлары, сондай-ақ ілеспе компоненттері қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәйкес есептеледі.

3-параграф. Көмірсутектерге барлау жұмыстары

52. Көмірсутектерге барлау жұмысының мақсаты кен орындарының (кендердің) сипаттамаларын зерделеу, көмірсутектер кен орнын игеру жобасын жасауды қамтамасыз ету, сондай-ақ әзірлеу барысында пайдаланылатын обьектілердің кәсіптік сипаттамаларын нақтылау болып табылады.

53. Жұмыстарды жүргізу обьектілері мұнай мен газдың кен орындары (кендері) болып табылады.

54. Барлау барысында мынадай мәселелер шешіледі:

газ-мұнай-су байланыстарының және кендер контурларының күйін нақтылау;

мұнай, газ, конденсат, су дебиттерін нақтылау, қабаттық қысымды, қанығу қысымын және ұңғымалардың өнімділік коэффициенттерін белгілеу;

кендердің контурланған аймақпен гидродинамикалық байланысын зерттеу;

коллекторлардың сыйымдық-іріктеу сипаттамаларының өзгергіштігін нақтылау;

кеннің ауданы және кескіні бойынша флюидтердің физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгергіштігін нақтылау;

өндіру коэффициенттерін арттыру мақсатында кенге және кенжар аймаққа әсер ету әдістерін таңдауды анықтайтын өнімді қабаттардың сипаттамаларын зерделеу.

55. Барлау жұмыстарының кешеніне мыналар кіреді:

Іздеу немесе бағалау ұңғымаларын, ал бірқатар жағдайларда пайдаланушылық ұңғымаларды бұрғылау;

бұрғыланған ұңғымалар бойынша деректерді ескере отырып, геологиялық-геофизикалық материалдарды қайта түсіндіру;

ауданда және ұңғымаларда жете геологиялық-геофизикалық жұмыстарды жүргізу;

кендерді сынамалы пайдалануды жүргізу.

56. Барлау жұмыстарының нәтижелері бойынша, сынамалы пайдалану деректерін ескере отырып:

көмірсутектердің геологиялық және өндірілетін қорлары, сондай-ақ кен орындарында барланған және анықталған кендердің С1 санаты және ішінара С2 санаты бойынша ілеспе компоненттері нақтыланады;

көмірсутектер кен орнын игеру жобасын жасау үшін қажетті геологиялық-геофизикалық материалдарды дайындау, сондай-ақ, өндіру коэффициенттерін арттыру әдістерін таңдау.

57. Көмірсутектерге барлау жұмыстарының сатысы көмірсутектер кен орнын игеру жобасын жасау үшін жеткілікті ақпарат алумен аяқталады.

58. Жұмыстардың нәтижелері бойынша барлау сатысында геологиялық-геофизикалық материалдар жүйелендіріледі және мұнай, конденсат, табиғи газ және ілеспе компоненттердің қорларын есептеу жөніндегі есептер құрастырылады.

В соответствии с пунктом 8 статьи 74 Кодекса Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года "О недрах и недропользовании" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила стадийности геологоразведки.

2. Комитету геологии и недропользования Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии в бумажном и электронном виде на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан после его официального опубликования;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Юридический департамент Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие с 29 июня 2018 года и подлежит официальному опубликованию.

Министр
по инвестициям и развитию
Республики Казахстан

Ж.Қасымбек

"СОГЛАСОВАН"
Министр энергетики
Республики Казахстан
_________ К.Бозумбаев
18 мая 2018 год

Утверждены
приказом Министра по
инвестициям и развитию
Республики Казахстан
от 18 мая 2018 года № 342

Правила стадийности геологоразведки

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила стадийности геологоразведки (далее-Правила) разработаны в соответствии с пунктом 8 статьи 74 Кодекса Республики Казахстан от 27 декабря 2017 года "О недрах и недропользовании" (далее-Кодекс) и определяют порядок стадийности геологоразведки.

2. Стадийность геологоразведки включает в себя геологоразведочные работы по видам полезных ископаемых:

твердые полезные ископаемые;

подземные воды;

углеводородные полезные ископаемые (далее-углеводороды).

3. Деление геологоразведочного процесса на стадии проводится в целях установления рациональной последовательности выполнения видов работ и общих принципов оценки их результатов на единой методической основе для повышения эффективности геологоразведочных работ и использования ресурсов недр.

Глава 2. Порядок стадийности геологоразведки на твердые полезные ископаемые

4. Полный цикл геологоразведочных работ включает в себя пять стадий:

1) региональное геологическое изучение недр;

2) поисковые работы;

3) оценочные работы;

4) разведка месторождений;

5) эксплуатационная разведка месторождений.

Критерием целесообразности проведения работ последующей стадии являются результаты технико-экономической оценки данных предыдущей стадии.

Параграф 1. Региональное геологическое изучение недр на твердые полезные ископаемые

5. Региональное геологическое изучение недр является основой государственного геологического изучения недр и производится с целью получения комплексной геологической информации, составляющей фундаментальную основу системного геологического изучения территории страны и прогнозирования полезных ископаемых в недрах.

6. Основными видами работ являются ранжированные по масштабам площадные геологические, гидрогеологические, инженерно-геологические съемки (полистные, групповые, комплексные, доизучение ранее заснятых площадей, глубинное геологическое картирование), наземные и аэрогеофизические работы (гравиразведочные, магниторазведочные, электроразведочные, аэрогамма-спектрометрические), а также комплекс специализированных работ:

объемное, космофотогеологическое, аэрофотогеологическое, аэрогеофизическое, космоструктурное, геолого-минерагеническое и геохимическое картирование;

тепловые, радиолокационные, многозональные съемки;

геолого-экономические, геоэкологические исследования и картирование;

мониторинг геологической среды и недр, прогноз землетрясений, создание государственной сети опорных геолого-геофизических профилей;

бурение параметрических и глубоких скважин;

картосоставительские, картоиздательские работы, их прогнозно-минерагеническое, научно-методическое и информационное обеспечение.

7. Виды, масштабы, последовательность и комплексность работ по региональному геологическому изучению недр определяются с учетом достигнутой степени геологической изученности и потребностей экономического развития территорий Республики Казахстан.

8. Региональное геологическое изучение недр включает функционально связанный комплекс площадных и профильных работ регионального геологического и специального назначения. Площадные работы проводятся по следующим подстадиям:

1) подстадия 1. Сводное и обзорное мелкомасштабное геологическое картирование (масштаба 1:500000 и мельче).

Сводное и обзорное (масштаба 1:500000 и мельче) мелкомасштабное геологическое картирование с проведением комплекса работ, включающим анализ и обобщение имеющихся (преимущественно масштабов 1:1000000 и 1:200000) материалов по геологическому строению и минерагении исследуемой территории, при необходимости выполняются минимальные объемы полевых исследований.

Конечным результатом являются сводные и обзорные карты геологического содержания, геологические атласы, геолого-геофизические и другие профили, включая цифровые и электронные их модели, а также качественная оценка минерагенического прогнозного потенциала территорий на выявление месторождений полезных ископаемых определенного комплекса в пределах металлогенических провинций и зон путем сопоставления с аналогами;

2) подстадия 2. Среднемасштабное геологическое картирование (масштаба 1:200000).

Среднемасштабное геологическое картирование (масштаба 1:200000) с проведением комплекса работ, включающим геологическую съемку, гидрогеологическую съемку, инженерно-геологическую съемку, геолого-экологические исследования, геологическое доизучение площадей, глубинное геологическое картирование и геолого-минерагеническое картирование, гидрогеологическое доизучение может комплексироваться с геолого-экологическими и соответствующими видами геологических съемок. Работы этого масштаба проводятся в комплексе с опережающими и сопровождающими аэрокосмическими, геофизическими, геохимическими съемками, геоморфологическими, прогнозно-минерагеническими и другими специальными исследованиями, которые в зависимости от степени изученности территории и решаемых задач могут выполняться самостоятельно или в различных сочетаниях.

В результате геолого-съемочных работ масштаба 1:200000 выявляются и оконтуриваются перспективные площади (минерагенические зоны, бассейны, рудные районы и узлы, угленосные площади), дается комплексная оценка или переоценка изученной территории с определением перспектив месторождений и оценкой минеральных ресурсов объектов в ранга бассейна, рудного района и узла.

Конечным результатом региональных исследований масштаба 1:200000 является создание полистных карт геологического содержания масштаба 1:200000 нового поколения;

3) подстадия 3. Крупномасштабное геологическое картирование (масштаба 1:50000).

Крупномасштабное геологическое картирование с проведением комплекса работ с целью выявления локальных площадей и структур перспективных для обнаружения месторождений полезных ископаемых.

В состав работ масштаба 1:50000 входят геологическая съемка, геологическое доизучение площадей, гидрогеологическая съемка и геолого-экологическая съемка, опережающие и сопровождающие их дистанционные и наземные геофизические, геохимические, геоморфологические, прогнозно-минерагенические и другие исследования, которые могут выполняться самостоятельно в порядке специализированного изучения или доизучения ранее заснятых площадей. При геолого-съемочных работах этого масштаба производится изучение участков распространения полезных ископаемых, установление геологической природы выявленных геофизических и геохимических аномалий, выделение новых или уточнение параметров известных рудных полей и других прогнозных площадей и перспективных участков с оценкой минеральных ресурсов.

Конечным результатом регионального геологического изучения недр масштаба 1:50000 являются комплект обязательных и специальных геологических карт, комплексная оценка перспектив изученной территории с выделением рудных полей.

9. В районах двух-и трехъярусного строения, где объекты изучения, в первую очередь перспективные на обнаружение полезных ископаемых залегают на значительных, но доступных для освоения глубинах, проводится глубинное геологическое картирование.

10. Для хорошо изученных районов, обеспеченных геологическими и другими специализированными картами масштаба 1:50000, карты геологического содержания масштаба 1:200000 составляются преимущественно камеральным путем с минимальным объемом полевых рекогносцировочных и других работ, нацеленных на решение конкретных геологических задач.

11. При составлении карт геологического содержания используются данные ранее выполненных геолого-съемочных работ всех масштабов, результаты геофизических, геохимических, гидрогеологических, инженерно-геологических и экологических работ, поисков и разведки месторождений полезных ископаемых, материалы дистанционного зондирования, результаты работ по геотраверсам, глубинному и опорному бурению и другим видам работ.

12. Обновление геологических карт всех масштабов производится через 20-25 лет (или в более сжатые сроки) в результате проведения геологического, гидрогеологического и других видов доизучения и накопления новых данных и представлений по геологическому строению территории.

Параграф 2. Поисковые работы на твердые полезные ископаемые

13. Поисковые работы проводятся с целью выявления и оконтуривания перспективных участков и рудопроявлений полезных ископаемых, оценки минеральных ресурсов, предварительной геолого-экономической оценки и обоснования дальнейших геологоразведочных работ.

14. Объектами исследований при поисковых работах являются перспективные части бассейнов, рудных районов и узлов, рудные поля или их части, выявленные при региональных геолого-геофизических и геолого-минерагенических исследованиях масштаба 1:200000 и 1:50000 и других работах. Поисковые работы могут производиться также на ранее опоискованных (или слабо опоискованных) площадях, если это обусловлено изменением представлений о геологическом строении и рудоносности перспективных площадей, изменением конъюнктуры минерального сырья, увеличением глубинности исследований или внедрением современных более эффективных технологий поисковых работ и обработки их результатов.

15. В зависимости от сложности геологического строения территории, формационного типа прогнозируемого оруденения и глубинности исследований, поиски могут проводиться в масштабах 1:50000-1:10000. Они включают комплекс геолого-минерагенических, геофизических, геохимических и других методов исследований с проходкой поисковых скважин и горных выработок. Для поисков скрытых и погребенных месторождений используется бурение в сочетании со скважинными геофизическими и геохимическими исследованиями. Рациональный комплекс методов формируется, исходя из особенностей геологического строения объекта, ландшафтно-геохимических условий производства работ и накопленного в отрасли опыта применения прогнозно-поисковых комплексов для различных видов полезных ископаемых и промышленных типов месторождений.

16. Основным результатом поисковых работ является геологически обоснованная оценка перспектив исследованных площадей и оценка минеральных ресурсов на выявленных проявлениях полезных ископаемых, которые определяются путем сопоставления с промышленными месторождениями-аналогамии расчетам по укрупненным технико-экономическим показателям. По материалам поисковых работ составляются геологические карты опоискованных участков в соответствующем масштабе и разрезы к ним, карты результатов геофизических и геохимических исследований, отражающие геологическое строение и закономерности размещения продуктивных структурно-вещественных комплексов. В отчете приводятся основные результаты геологоразведочных работ, включающие геолого-экономическую оценку выявленных объектов по укрупненным показателям, и обоснование целесообразности проведения дальнейших геологоразведочных работ.

Параграф 3. Оценочные работы на твердые полезные ископаемые

17. Оценочные работы проводятся в целях определения общих ресурсов выявленного объекта, оценки их промышленного значения и технико-экономического обоснования целесообразности вовлечения в разработку. Для оконтуривания площади потенциально промышленного месторождения и изучения его геолого-структурных особенностей составляются геологические карты масштаба 1:25000-1:10000 для крупных и масштаба 1:5000-1:1000 и крупнее для небольших месторождений. Геологическая сьемка сопровождаются минералого-петрографическими, геофизическими и геохимическими исследованиями. Изучение рудовмещающих структурно-вещественных комплексов, вскрытие и прослеживание тел полезных ископаемых осуществляются канавами, шурфами, картировочными и поисковыми скважинами.

При высокой степени изменчивости рудной минерализации или для изучения объекта на глубину возможно применение подземных горных выработок.

18. Результаты оценочных работ обеспечивают предварительную оценку возможного промышленного значения месторождений с оценкой минеральных ресурсов и минеральных запасов.

19. На выявленных и оцененных рудопроявлениях и месторождениях оценка завершается составлением технико-экономических расчетов и оценкой минеральных ресурсов и минеральных запасов с выдачей рекомендаций о целесообразности передачи перспективного объекта в разведку или разработку.

20. Стадии "Поисковые работы" и "Оценочные работы" являются переходными от стадии "Региональное геологическое изучение недр" к стадии "Разведка месторождений".

Параграф 4. Разведка месторождений твердых полезных ископаемых

21. Разведка месторождений твердых полезных ископаемых производится на объектах, перспективных для данного вида сырья и получивших положительное заключение в результате поисково-оценочных работ. Разведка месторождений осуществляется с целью получения достоверных данных для достаточно надежной геологической, технологической и экономически обоснованной оценки промышленного значения месторождения.

22. В рамках разведки месторождений решаются две задачи: промышленная оценка месторождения и подготовка месторождения или его части для промышленного освоения.

При решении первой задачи определяются минеральные запасы полезного ископаемого. На их основе осуществляется решение второй задачи, при этом пространственное размещение и количество разведанных запасов, их соотношение по категориям устанавливаются с учетом конкретных геологических особенностей месторождения.

В процессе разведки месторождений возможно производство опытно-промышленной добычи полезных ископаемых для лабораторных типовых, малых технологических (картировочные), укрупненно-лабораторных, полупромышленных и промышленных и других проб, изучения вещественного состава руд и морфологии рудных тел с целью получения дополнительной информации о свойствах минерального сырья и типах руд, горно-геологических условиях их извлечения из недр и технологии переработки, выбора горного оборудования и способа эксплуатации месторождения.

23. При разведке месторождения выполняется комплекс геологоразведочных работ:

1) завершается изучение геологического строения поверхности месторождения с составлением на инструментальной основе геологической карты;

2) разведка месторождений на глубину проводится скважинами до горизонтов, разработка которых экономически целесообразна. Месторождения сложного строения разведуются скважинами в сочетании с подземными горными выработками;

3) вещественный состав и технологические свойства промышленных типов и сортов полезного ископаемого изучаются с детальностью, достаточной для проектирования рациональной технологии их переработки с комплексным извлечением полезных компонентов;

4) выполняются работы по изучению и оценке запасов попутных полезных ископаемых, залегающих совместно с основными, дается оценка возможных источников хозяйственно-питьевого и технического водоснабжения, производятся работы по выявлению местных строительных материалов, разрабатываются схемы размещения объектов промышленного и гражданского назначения и природоохранные мероприятия;

5) по результатам геологоразведочных работ составляются технико-экономическая оценка, производится оценка запасов основных и попутных полезных ископаемых и компонентов по категориям. Достоверность данных о геологическом строении, условиях залегания и морфологии тел полезного ископаемого подтверждается на представительных для всего месторождения участках детализации.

Параграф 5. Эксплуатационная разведка месторождений на твердые полезные ископаемые

24. Эксплуатационная разведка проводится в течение всего периода освоения месторождения с целью:

доразведки эксплуатируемых запасов с получением более достоверной их оценки для рабочего проектирования, составления текущих и перспективных планов добычи;

уточнения схем подготовки и отработки тел полезного ископаемого, подсчета запасов подготовленных к отработке блоков и запасов, готовых к выемке;

доразведки флангов и глубоких горизонтов месторождения.

На этой стадии производятся проходка специальных разведочных выработок, бурение скважин, шпуров, опробование различными методами, геофизические исследования.

25. В процессе разработки месторождения в случае резкого отклонения (в отдельных частях месторождения) геологических, горнотехнических, технологических и иных условий отработки, а также в связи с изменением рыночной конъюнктуры на продукцию горного предприятия или других факторов, недропользователю предоставляется возможность на переоценку запасов.

26. На протяжении всего этапа разведки и освоения месторождения постоянно ведется учет движения разведанных запасов по рудным телам, блокам и месторождению в целом с оценкой изменений запасов в результате их прироста, погашения, пересчета, переоценки или списания с баланса горного предприятия.

Глава 3. Порядок стадийности геологоразведки на подземные воды

27. Процесс геологического изучения недр в части подземных вод по целевому назначению, содержанию проводимых исследований и конечному результату подразделяется на следующие стадии:

1) региональные гидрогеологические исследования;

2) поисково-оценочные работы;

3) разведочные работы.

Параграф 1. Региональные гидрогеологические исследования на подземные воды

28. Целевым назначением этой стадии является анализ условий и закономерностей формирования ресурсов подземных вод и оценка перспектив крупных гидрогеологических регионов на выявление тех или иных типов подземных вод, выделение водоносных горизонтов (комплексов), а также площадей их распространения, перспективных для дальнейшей постановки поисково-разведочных работ и проведение региональной оценки прогнозных запасов в пределах отдельных бассейнов, регионов, площадей.

29. На этой стадии исследований проводится региональное изучение распространения и условий залегания водоносных горизонтов, в основном, путем сбора, обобщения и камеральной обработки материалов предшествующих съемочных работ, поисков и разведки подземных вод и наблюдений за их естественным и нарушенным режимом, а также данных, полученных при поисках и разведке других полезных ископаемых. При наличии достаточного материала на этой подстадии проводится региональная оценка запасов подземных вод.

30. На основании работ дается характеристика гидрогеологических условий крупных регионов, и в их пределах выделяются площади, перспективные для постановки поисково-оценочных работ. Эти материалы используются при составлении проекта работ последующей стадии.

Региональная оценка запасов подземных вод проводится по категориям Р и С2. Результаты региональной оценки запасов излагаются в отчетах по региональным гидрогеологическим исследованиям.

31. Для месторождений промышленных и термальных вод составляется объяснительная записка с геолого-экономическим обоснованием подсчитанных запасов и выбором перспективных площадей для постановки дальнейших работ.

Параграф 2. Поисково-оценочные работы на подземные воды

32. Целью поисково-оценочных работ является изыскание в необходимом количестве подземных вод требуемого качества. При этом для малых потребителей подземных вод эти работы являются достаточными, исключающими проведение разведки.

33. Основными задачами поисково-оценочных работ являются:

1) выделение участков, водоносных горизонтов и комплексов, водоносных зон трещиноватости, перспективных для строительства водозаборов;

2) установление основных особенностей формирования эксплуатационных запасов подземных вод;

3) оценка эксплуатационных запасов подземных вод требуемого качества;

4) принципиальная оценка влияния водоотбора на окружающую среду;

5) обоснование организации системы мониторинга подземных вод на месторождениях подземных вод, выделенных участках, в водоносных горизонтах и комплексах, водоносных зонах трещиноватости.

34. Содержание поисково-оценочных работ:

1) подготовительные работы и проектирование поисково-оценочных работ;

2) полевые гидрогеологические исследования, включающие гидрогеологические маршруты применительно к масштабу 1:25000, геофизические исследования (площадные и скважинные), буровые работы, опытно-фильтрационные работы (пробные и опытные откачки), наблюдения за режимом подземных вод;

3) гидрометрические наблюдения на водотоках и водоемах на территории месторождения подземных вод и его отдельных участках;

4) лабораторные исследования проб подземных вод;

5) камеральные работы-оценка эксплуатационных запасов подземных вод и составление отчета о проведенных исследованиях.

35. Объемы буровых, опытных и других видов работ, необходимых для успешного решения поставленных задач, зависят от потребности в воде, типа месторождения подземных вод, его размеров, а также от глубины разведки (глубины залегания продуктивного водоносного горизонта или комплекса, глубины развития водоносной зоны трещиноватости).

Месторождения подземных вод связаны с водоносными горизонтами и комплексами:

в пределах современных и погребенных речных долин;

в конусах выноса предгорных шлейфов и межгорных впадинах;

в артезианских бассейнах;

в ограниченных по площади структурах и массивах трещинных, трещинно-карстовых пород и зонах тектонических нарушений;

в песчаных массивах пустынь и полупустынь.

36. Проект поисково-оценочных работ должен содержать все данные, необходимые для обоснования и проведения этих работ.

Параграф 3. Разведочные работы на подземные воды

37. Объектами разведочных работ являются месторождения и их отдельные участки, выявленные и оцененные на предыдущей стадии, а также месторождения подземных вод, эксплуатируемые на неутвержденных запасах.

38. Целью разведочных работ является гидрогеологическое и экологическое обоснование строительства нового или расширение существующего водозабора с выявлением эксплуатационных запасов подземных вод в количестве и качестве, обеспечивающими работу водозабора в течение заданного срока эксплуатации, доведение изученности эксплуатационных запасов.

39. Основными задачами разведочных работ являются:

детализация условий формирования эксплуатационных запасов подземных вод, их качества;

детализация основных гидрогеологических параметров до степени, позволяющей обосновать рациональную схему водозабора и оценить соответствие их качества требуемому;

оценка эксплуатационных запасов подземных вод;

обоснование исходных данных для составления технико-экономического обоснования и проекта строительства водозабора (проекта промышленной разработки месторождения подземных вод) и оценки влияния планируемого водоотбора на окружающую среду.

40. Разведочные работы состоят из детальной разведки нового месторождения и детальной разведки эксплуатируемого месторождения (эксплуатационная разведка).

41. Детальная разведка нового месторождения должна производиться только на тех месторождениях (участках), по результатам поисково-оценочных работ которых признана целесообразность их промышленного освоения.

Целевым назначением детальной разведки является:

обоснование проекта строительства и эксплуатации будущего водозабора;

уточнение величины эксплуатационных запасов подземных вод и доведение их изученности до степени, позволяющей провести их оценку на конкретном эксплуатируемом участке применительно к выбранной схеме водозабора по категориям, обосновывающим выделение капиталовложений на проектирование и строительство.

42. В процессе детальной разведки основными видами работ являются:

бурение разведочных, разведочно-эксплуатационных и наблюдательных скважин;

проведение пробных, опытных (одиночных и кустовых) и опытно-эксплуатационных откачек (выпусков) и нагнетаний.

Кроме того, в общий комплекс работ входят геофизические исследования в скважинах, наблюдения за режимом подземных и поверхностных вод (в том числе и на действующих водозаборах), гидрометрические работы, отбор проб воды и грунтов, лабораторные и топогеодезические работы, а при необходимости специальные виды исследований и дополнительные технологические исследования. Детальная разведка проводится преимущественно на участке проектируемого водозабора, но в отдельных случаях за пределами участка проводится детализация факторов, наиболее существенно влияющих на величину запасов подземных вод технико-экономических условий разработки.

43. По результатам детальной разведки, проводимой применительно к выбранной схеме водозабора, уточняются условия формирования эксплуатационных запасов подземных вод и основные параметры водоносного горизонта до степени, позволяющей обосновать количество эксплуатационных скважин, расстояние между ними, проектные дебиты и понижения, способ эксплуатации, и оценить запасы.

Качество подземных вод, используемых для хозяйственно-питьевых целей, по полноте изученности должно отвечать требованиям Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к водоисточникам, местам водозабора для хозяйственно-питьевых целей, хозяйственно-питьевому водоснабжению и местам культурно-бытового водопользования и безопасности водных объектов", утвержденных приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 16 марта 2015 года №209 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов №10774).

По результатам детальной разведки составляется отчет и представляется на государственную экспертизу оценки запасов подземных вод.

44. Для месторождений промышленных и термальных вод предварительно составляется проект кондиции, который должен пройти государственную экспертизу оценки запасов подземных вод и на основании которого составляется отчет с подсчетом запасов и утверждаются запасы.

Проект кондиций составляется на основании геолого-экономических расчетов совместно с организациями, ведущими разведку и специализированными проектными организациями, и согласовывается с водопотребителем. Проект кондиций составляется, и утверждается на период эксплуатации водозабора.

45. Детальная разведка подземных вод на эксплуатируемых месторождениях проводится по специальному заданию с целью:

оценки эксплуатационных запасов подземных вод на участках эксплуатации с неутвержденными запасами;

переоценки эксплуатационных запасов подземных вод на участках действующих водозаборов по эксплуатационным данным, для перевода запасов низких категорий в более высокие, если в процессе эксплуатации выявилось неподтверждение утвержденных запасов (в том числе ввиду изменения гидрохимического и гидрологического режима) или по той или иной причине изменились кондиционные требования к разработке месторождения;

оценки прироста эксплуатационных запасов на флангах и на больших глубинах эксплуатируемого месторождения, а также за счет освоения неэксплуатируемых водоносных горизонтов для обеспечения планируемого расширения водозабора;

оценки эксплуатационных запасов подземных вод с учетом их искусственного восполнения или эксплуатации водозабора с поддержанием пластового давления.

46. Разведка подземных вод на эксплуатируемом месторождении заключается в проведении наблюдений за расходом водозаборов, уровнем подземных вод и их качеством (как на водозаборе, так и на прилегающих территориях) в течение периода времени, достаточного для установления основных закономерностей формирования эксплуатационных запасов подземных вод, а также анализе экономических показателей разработки месторождения. Кроме того, в состав работ входит бурение наблюдательных и разведочных скважин, их опробование, а также опробование отдельных эксплуатационных скважин (по согласованию с эксплуатирующей организацией), отбор проб воды, лабораторные работы, специальные исследования по изучению условий формирования эксплуатационных запасов подземных вод. При разведке новых площадей и неэксплуатируемых водоносных горизонтов содержание работ аналогично подстадии детальной разведки нового месторождения.

47. В результате разведки подземных вод на эксплуатируемых месторождениях уточняются закономерности формирования эксплуатационных запасов подземных вод, расчетная схема и гидрогеологические параметры, определяется степень соответствия фактических запасов, уточняются кондиционные показатели разработки месторождений, а при необходимости рассчитываются новые, проводится оценка или переоценка эксплуатационных запасов подземных вод.

По результатам работ на этой стадии составляется отчет по оценке (переоценке) эксплуатационных запасов подземных вод и представляется на проведение государственной экспертизы оценки запасов подземных вод.

Глава 4. Порядок стадийности геологоразведки на углеводороды

48. Геологоразведочные работы на углеводороды в зависимости от стоящих перед ними задач, состояния изученности нефтегазоносности недр подразделяются на следующие стадии:

1) региональное геологическое изучение недр;

2) поисковые и оценочные работы;

3) разведочные работы.

Параграф 1. Региональное геологическое изучение недр на углеводороды

49. Целью региональных геолого-геофизических работ является изучение основных закономерностей геологического строения слабо исследованных осадочных бассейнов и их участков, и отдельных литолого-стратиграфических комплексов, оценка перспектив их нефтегазоносности и определение первоочередных районов и литолого-стратиграфических комплексов для постановки поисковых работ на нефть и газ на конкретных объектах.

Стадия регионального геологического изучения недр на углеводороды предшествует поисково-оценочной стадии, и проводится до тех пор, пока существуют благоприятные предпосылки для обнаружения новых перспективных комплексов на неосвоенных глубинах и зон нефтегазонакопления в слабо изученных районах. В пределах нефтегазоносных районов региональные работы могут проводиться одновременно с поисково-оценочными и разведочными работами.

Региональное геологическое изучения недр на углеводороды разделяют на две подстадии:

1) подстадия 1. Прогноз нефтегазоносности.

Основными объектоми исследования являются осадочные бассейны и их части.

На подстадии прогноза нефтегазоносности обосновываются перспективные направления дальнейших исследований, и проводится выбор первоочередных объектов-нефтегазоперспективных районов и зон, перспективных комплексов.

Комплекс региональных работ подстадии прогноза нефтегазоносности включает:

дешифрирование материалов аэрофотосъемок и космических съемок, геологическую, гидрогеологическую, структурно-геоморфологическую, геохимическую мелкомасштабные съемки и другие исследования;

аэромагнитную, гравиметрическую съемки масштабов 1:200000 1:50000 и электроразведку;

сейсморазведочные работы по системе опорных профильных пересечений;

бурение опорных и параметрических скважин на опорных профилях в различных структурно-фациальных условиях;

обобщение и анализ геолого-геофизической информации, результатов бурения скважин.

На стадии прогноза нефтегазоносности по результатам работ и обобщения материалов составляются отчеты (годовые и окончательные) о геологических результатах и оценке прогнозных ресурсов категорий Д2 и частично Д1. В окончательном отчете обосновывается выбор основных направлений и первоочередных объектов дальнейших исследований. К отчетам прилагаются следующие основные графические документы:

обзорная карта;

схема расположения профилей, физических точек наблюдений и скважин на исходной геологической и тектонической основе;

сводные нормальные геолого-геофизические разрезы отложений, изученных крупных геоструктурных элементов осадочного бассейна;

геолого-геофизические разрезы опорных и параметрических скважин с выделенными опорными и маркирующими горизонтами и с результатами испытания;

схемы межрайонной корреляции разрезов изученных отложений;

опорные геологические и геофизические разрезы, характеризующие строение бассейна и крупных структур;

схема тектонического районирования бассейна в целом или отдельной изученной его части;

литолого-фациальные схемы и палеосхемынефтегазо-перспективных комплексов разреза;

схемы нефтегазогеологического районирования с дифференцированием территорий (акваторий) по перспективам нефтегазоносности и выделением первоочередных зон для проведения работ следующей стадии;

2) подстадия 2. Оценка зон нефтегазонакопления.

Основными объектами исследования являются нефтегазоперспективные зоны и зоны нефтегазонакопления.

Комплекс работ подстадии 2 включает все виды работ и методы исследований, указанные в подстадии 1, но выполняющиеся по более плотной сети наблюдений и с укрупнением масштабов исследований до 1:100000-1:25000.

На стадии оценки зон нефтегазонакопления по результатам проведения работ и обобщения материалов составляются отчеты (годовые и окончательные) о геологических результатах и оценке ресурсов категорий Д1 и частично Д2. В окончательном отчете обосновывается выбор районов и установление очередности проведения на них поисковых работ. К отчетам прилагаются следующие основные графические документы:

обзорная карта;

карта геолого-геофизической изученности;

карта тектонического районирования;

схема расположения профилей и скважин (карта фактического материала) на геологической и структурной основе;

геолого-геофизические разрезы скважин с выделением нефтегазоперспективных и нефтегазоносных комплексов и с результатами испытания;

корреляционные схемы разрезов скважин, нефтегазоносных и перспективных комплексов, горизонтов и пластов с результатами их испытания;

опорные геологические разрезы, сейсмогеологические, временные и другие разрезы, проходящие через параметрические скважины;

структурные карты по основным структурным этажам и ярусам;

литолого-фациальные карты и палеосхемы перспективных комплексов и горизонтов;

карта важнейших критериев нефтегазоносности основных комплексов; карта нефтегазогеологического районирования;

подсчетные планы нефтегазоносных комплексов с выделением эталонных и расчетных участков и границами развития нефтегазоносных комплексов;

карты перспектив нефтегазоносности и распределения плотности прогнозных ресурсов нефти и газа категорий Д1 и Д2.

Параграф 2. Поисковые и оценочные работы на углеводороды

50. Целью поисково-оценочного этапа является обнаружение новых месторождений нефти и газа или новых залежей на ранее открытых месторождениях и оценка их запасов по категориям С1 и С2.

51. В соответствии с задачами стадию поисково-оценочных работ на углеводороды разделяют на три подстадии:

1) подстадия 1. Выявление объектов поискового бурения.

Объектами проведения работ поискового бурения под стадии выявления объектов поискового бурения являются районы с установленной или возможной нефтегазоносностью.

Комплекс работ подстадии выявления объектов поискового бурения включает:

дешифрирование материалов аэрофотосъемок и космических съемок локального и детального уровней генерализации;

структурно-геологическую (структурно-геоморфологическую съемки);

гравиразведку, магниторазведку и электроразведку;

сейсморазведку по системе взаимоувязанных профилей;

бурение структурных скважин;

специальные работы и исследования по прогнозу геологического разреза и прямым поискам.

По материалам геолого-геофизических работ по выявлению объектов поискового бурения составляются отчеты о геологических результатах работ и оценке прогнозных локализованных ресурсов Д1 с приложением следующих основных графических документов:

обзорная карта района;

карта геолого-геофизической изученности; схема расположения профилей, физических точек наблюдений и скважин;

сводный геолого-геофизический разрез площади работ;

геологические профили, временные, сейсмогеологические, геоэлектрические и другие разрезы;

геолого-геофизические разрезы структурных скважин с выделением продуктивных, маркирующих, опорных горизонтов;

структурные карты по целевым горизонтам с выделением первоочередных объектов;

карты сопоставления результатов всех видов геолого-геофизических исследований;

2) подстадия 2. Подготовка объектов к поисковому бурению.

Объектами проведения работ подстадии подготовки объектов к поисковому бурению являются выявленные ловушки.

Комплекс работ на подстадии подготовки объектов к поисковому бурению включает:

высокоточную гравиразведку и детальную электроразведку;

детальную сейсморазведку;

бурение структурных скважин.

По материалам геолого-геофизических работ по подготовке объектов к поисковому бурению составляется отчет о геологических результатах работ и паспорт на подготовленную структуру, с оценкой перспективных ресурсов категории С3 с обязательным приложением следующих основных графических документов:

обзорная карта района;

карта геолого-геофизической изученности;

схема расположения профилей;

физических точек наблюдений и скважин; сводный геолого-геофизический разрез площади работ;

геологические профили, временные, сейсмогеологические, геоэлектрические и другие разрезы;

структурные карты по целевым горизонтам с выделением первоочередных объектов;

карты неантиклинальных ловушек, совмещенные со структурными картами по продуктивным или близким к ним горизонтам, с контурами предполагаемых залежей;

карты сопоставления результатов всех видов геолого-геофизических исследований;

информационные карты по выявленным нефтегазоперспективным объектам, паспорта по объектам, подготовленным к поисковому бурению;

3) подстадия 3. Поиск и оценка месторождений (залежей).

Объектами проведения работ подстадии поиска и оценки месторождений (залежей) являются подготовленные к поисковому бурению ловушки и открытые месторождения (залежи).

Комплекс работ подстадии поиска и оценки месторождений (залежей) включает:

бурение и испытание поисковых и (или) оценочных скважин;

детализационную скважинную и наземную (морскую) сейсморазведку;

специальные работы и исследования по изучению геологического разреза и положения контуров залежей и элементов ограничения залежи.

Объемы работ и виды геолого-геофизических исследований, а также их методика определяется проектом, разведочных работ или дополнением к проекту разведочных работ, а для каждой скважины-геолого-техническим нарядом.

В процессе поиска месторождений (залежей) решается задача установления факта наличия или отсутствия промышленных запасов нефти и газа. В случае открытия месторождения (залежи), подтверждающие геолого-геофизические материалы в установленном порядке представляются на государственную экспертизу запасов, и по ее результатам ставятся на государственный баланс.

В процессе оценки решаются следующие вопросы:

установление фазового состояния углеводородов и характеристик пластовых углеводородных систем;

изучение физико-химических свойств нефтей, газов, конденсатов в пластовых и поверхностных условиях, определение их товарных качеств;

изучение фильтрационно-емкостных характеристик коллекторов;

определение эффективных толщин, значений пористости, нефтегазонасыщенности;

установление коэффициентов продуктивности скважин и добычных возможностей;

предварительная геометризация залежей и подсчет запасов по категориям С2 и С1.

В отдельных случаях, при оценке месторождений с целью уточнения промысловых характеристик коллектора проводится пробная эксплуатация, пробуренных в рамках данной стадии единичных скважин. Пробная эксплуатация проводится по индивидуальным проектам, в которых определяются сроки проведения и максимальные объемы отбора нефти и газа.

По результатам работ на стадии поиска и оценки месторождений (залежей) проводится систематизация геолого-геофизических материалов, и составляется отчет о результатах разведочных работ. В случае открытия месторождения (залежи) проводится подсчет геологических и извлекаемых запасов углеводородов, а также сопутствующих компонентов в соответствии с действующими нормативными документами.

Параграф 3. Разведочные работы на углеводороды

52. Целью разведочных работ на углеводороды является изучение характеристик месторождений (залежей), обеспечивающих составление проекта разработки месторождения углеводородов, а также уточнение промысловых характеристик эксплуатационных объектов в процессе разработки.

53. Объектами проведения работ являются месторождения (залежи) нефти и газа.

54. В процессе разведки решаются следующие вопросы:

уточнение положения контактов газ-нефть-вода и контуров залежей;

уточнение дебитов нефти, газа, конденсата, воды, установление пластового давления, давления насыщения и коэффициентов продуктивности скважин;

исследование гидродинамической связи залежей с законтурной областью;

уточнение изменчивости емкостно-фильтрационных характеристик коллекторов;

уточнение изменчивости физико-химических свойств флюидов по площади и разрезу залежи;

изучение характеристик продуктивных пластов, определяющих выбор методов воздействия на залежь и призабойную зону с целью повышения коэффициентов извлечения.

55. Комплекс разведочных работ включает:

бурение поисковых или оценочных скважин, а в ряде случаев и опережающих эксплуатационных скважин;

переинтерпретацию геолого-геофизических материалов с учетом данных по пробуренным скважинам;

проведение детализационных геолого-геофизических работ на площади и в скважинах;

проведение пробной эксплуатации залежи.

56. По результатам разведочных работ с учетом данных пробной эксплуатации проводится:

уточнение геологических и извлекаемых запасов углеводородов, а также сопутствующих компонентов разведанных и выявленных залежей (продуктивных горизонтов) месторождений по категориям С1 и частично С2;

подготовка геолого-геофизических материалов, необходимых для составления проекта разработки месторождения углеводородов, а также для выбора методов повышения коэффициентов извлечения.

57. Стадия разведочных работ на углеводороды завершается получением информации, достаточной для составления проекта разработки месторождения углеводородов.

58. По результатам работ на стадий разведки проводится систематизация геолого-геофизических материалов, и составляется отчет по подсчету запасов нефти, конденсата, природного газа и попутных компонентов.

Геологиялық барлау кезеңділігінің қағидаларын бекіту туралы

Геологиялық барлау кезеңділігінің қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Қатты пайдалы қазбаларға геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібі

1-параграф. Қатты пайдалы қазбаларға жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу

2-параграф. Қатты пайдалы қазбаларға іздестіру жұмыстары

3-параграф. Қатты пайдалы қазбаларға бағалау жұмыстары

4-параграф. Қатты пайдалы қазбалар кен орындарын барлау

5-параграф. Қатты пайдалы қазбалар кен орындарын пайдаланылатын барлау

3-тарау. Жерасты суларына геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібі

1-параграф. Жерасты суларына өңірлік гидрогеологиялық зерттеу

2-параграф. Жерасты суларына іздеу-бағалау жұмыстары

3-параграф. Жерасты суларына барлау жұмыстары

4-тарау. Көмірсутектерге геологиялық барлау кезеңділігінің тәртібі

1-параграф. Көмірсутектерге жер қойнауын өңірлік геологиялық зерттеу

2-параграф. Көмірсутектерге іздеу және бағалау жұмыстары

3-параграф. Көмірсутектерге барлау жұмыстары

Об утверждении Правил стадийности геологоразведки

Правила стадийности геологоразведки

Глава 1. Общие положения

Глава 2. Порядок стадийности геологоразведки на твердые полезные ископаемые

Параграф 1. Региональное геологическое изучение недр на твердые полезные ископаемые

Параграф 2. Поисковые работы на твердые полезные ископаемые

Параграф 3. Оценочные работы на твердые полезные ископаемые

Параграф 4. Разведка месторождений твердых полезных ископаемых

Параграф 5. Эксплуатационная разведка месторождений на твердые полезные ископаемые

Глава 3. Порядок стадийности геологоразведки на подземные воды

Параграф 1. Региональные гидрогеологические исследования на подземные воды

Параграф 2. Поисково-оценочные работы на подземные воды

Параграф 3. Разведочные работы на подземные воды

Глава 4. Порядок стадийности геологоразведки на углеводороды

Параграф 1. Региональное геологическое изучение недр на углеводороды

Параграф 2. Поисковые и оценочные работы на углеводороды

Параграф 3. Разведочные работы на углеводороды