ИПС "Әділет"

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының м.а. 18.10.2023 № 153-НҚ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

"Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" 2001 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабының 23-16) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 29 желтоқсандағы № 936 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі туралы ереженің 16-тармағының ведомстволар функцияларының 489) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Мынадай:

1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес "Қалаларды, поселкелерді және ауылдық елді мекендерді сыртқы электрмен жарықтандыру" Қазақстан Республикасының құрылыс нормасы 4.04-04-2019;

2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес "Электр-техникалық құрылғылар" Қазақстан Республикасының құрылыс нормасы 4.04-07-2019;

3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес "Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен жабдықтауды жобалау" Қазақстан Республикасының құрылыс нормасы 4.04-08-2014 бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің Техникалық реттеу және нормалау басқармасы қамтамасыз етсін:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің интернет-ресурсында орналастыруды.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының орынбасарына жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Индустрия және
инфрақұрылымдық даму министрлігі
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық істері комитетінің төрағасы

М. Жайымбетов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ішкі істер министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Экология, геология және табиғи

ресурстар министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Энергетика министрлігі

Қазақстан Республикасы
Индустрия және
инфрақұрылымдық
даму министрлігінің
Құрылыс және тұрғын
үй-коммуналдық-
шаруашылық істері
Комитет төрағасының
2019 жылғы 4 қыркүйектегі
№ 131-НҚ бұйрығына
1-қосымша

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ҚАЛАЛАРДЫ, КЕНТТЕРДІ ЖӘНЕ АУЫЛДЫҚ ЕЛДІ МЕКЕНДЕРДІ СЫРТҚЫ ЭЛЕКТРМЕН ЖАРЫҚТАНДЫРУ ҚР ҚН 4.04–04–2019 МАЗМҰНЫ

1-тарау.	Қолдану саласы
2-тарау.	Нормативтік сілтемелер
3-тарау.	Терминдер мен анықтамалар
4-тарау.	Сыртқы электрлік жарықтандыру мақсаттары мен міндеттері
5-тарау.	Сыртқы электрлік жарықтандыруға қойылатын функционалды талаптар
6-тарау.	Сыртқы электрлік жарықтандыруды жобалауға қойылатын жалпы талаптар
7-тарау.	Көше-жол торабын және жаяу жүргінші кеңістіктерін сыртқы электрмен жарықтандыруды жобалау
8-тарау.	Аумақтардың сыртқы электрлік жарықтандырылуын жобалау
9-тарау.	Сәулеттік жарықтылықты және жарықты жарнаманы жобалау
10-тарау.	Сыртқы электрлі жарықтандыруды қоректендіру жүйесін жобалау
11-тарау.	Сыртқы электрлі жарықтандыруды басқару жүйесін жобалау

1-тарау. Қолдану саласы

1. Осы құрылыс нормалары елді мекендердің шегінде жаңадан салынып жатқан және қайта құрылатын сыртқы электрлік жарықтандыру қондырғыларын жобалауға қойылатын талаптарды орнатады:

1) көшелер, жолдар және алаңдар, көлік және жаяу жүргіншілердің қиылыстары мен туннельдері;

2) ықшам аудандар, бала-бақшалар/бөбекжайлар, оқу орындары, қонақ үйлер, пансионаттар, шипажайлар, ауруханалар, демалыс үйлері, саябақтар, скверлер, ашық спорттық құрылыстар, көрмелер;

3) сәулеттік және ландшафттық жарықтандыру және жарықты жарнама қондырғылары.

2. Осы құрылыс нормалары арнайы мақсаттағы саябақтардың және бау-бақтардың (хайуанаттар бағы, ботаникалық бақтар) аумақтарын, теміржол станцияларын және платформаларды, теміржол туннельдерін және метрополитен туннельдерін, айлақтарын, аэродромдарын, елді мекендерден тыс жалпы тораптық автомобиль жолдарын, өнеркәсіптік кәсіпорындардың аумақтарын сыртқы электрлік жарықтандыру қондырғыларын, жол белгілерінің және көрсеткіштердің жарығын, мерекелік жарықты сауықтарды, мерекелік жарық инсталляцияларын және мерекелік жарықтандыруды, сонымен қатар витриналық жарықтандыруды жобалауға тарамайды.

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

Осы құрылыс нормаларын қолдану үшін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне келесі сілтемелер қажет:

1) "Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі Заңы (бұдан әрі – Заң);

2) "Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы" Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 13 қаңтардағы Заңы (бұдан әрі – Энергия үнемдеу туралы Заң);

3) "Электр қондырғыларын орнату қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 230 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген №10851) (бұдан әрі – ЭҚҚ).

Ескертпе* - Пайдаланған кезде ағымдағы жағдай бойынша жыл сайын жасалатын және ай сайын шығарылатын, ағымдағы жылы жарияланған ақпараттық бюллетеньдерге – журналдар мен стандарттардың ақпараттық көрсеткіштеріне сәйкес келетін "Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласында нормативтік-құқықтық актілердің және нормативтік-техникалық құжаттардың тізбесі", деген ақпараттық каталогтар бойынша сілтемелік құжаттардың қолданылуын тексерген орынды.

3-тарау. Терминдер мен анықтамалар

3. Осы құрылыс нормаларында 2-тарауда көрсетілген сілтемелік нормативтік құқықтық актілерде келтірілген терминдер мен анықтамалар қолданылады.

4-тарау. Сыртқы электрлік жарықтандыру мақсаттары мен міндеттері

4. Көше-жол торабын, жаяу жүргінші кеңістіктерін және тұрғын аудандардың аумақтарын сыртқы электрлік жарықтандырудың мақсаттары болып табылады:

1) көліктің, жаяу жүргіншілердің және велосипедшілердің қозғалу қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

2) тұрғындардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

3) визуалдық жайлылықты құру.

5. Сыртқы электрлік жарықтандыру келесі міндеттерді орындауы тиіс:

1) жол ахуалын сенімді және дер кезінде қабылдау үшін қажетті жарықтылық деңгейін қамтамасыз ету;

2) визуалды бағдарлануды қамтамасыз ету және көлік құралдарының, велисопедшілердің және жаяу жүргіншілердің қозғалу бағытын белгілеу;

3) жарықтандыру және жүргінші, жаяу жүргінші бөлігінің қозғалысқа қатысушылар үшін елеулі барлық ерекшеліктерін көрсету.

6. Сәулеттік жарықтандыру мақсаттары:

1) түнгі қаланың бейнелі көрінісін құру;

2) түнгі уақытта қаланың тарихи орталығын және туристік орындарды коммерциялық және әлеуметтік пайдалануға атсалысу;

3) қаланың жарықты ортасының жайлылығын арттыру;

4) тәуліктің қараңғы мезгілінде жарықтандырылатын объектінің күндізгі түріне максималды жақындатылған бейнесін түзу немесе күндізгі түрінен ерекшеленетін түнгі бейнесін құру мақсатында объектінің жекелеген сәулеттік элементтерін жарықтандыру.

7. Сәулеттік жарықтандыру келесі міндеттерді орындауы тиіс:

1) жарықтандырылатын объектілердің жақсы көрінуін және айқындылығын қамтамасыз ету;

2) жарықтандырылатын объектінің қоршаған жарық ортасына визуалды бірігуін қамтамасыз ету;

3) жарық жайлылығын және қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

5-тарау. Сыртқы электрлік жарықтандыруға қойылатын функционалды талаптар

8. Сыртқы электрлік жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде қамтамасыз етілуі тиіс:

1) жарықтандырушы қондырғылардың сандық және сапалық көрсеткіштерінің нормаланған шамалары;

2) жарық көздерінің қажетті спектральдық сипаттамалары;

3) ескертуші түрлі-түсті объектілерді және жазбаларды қалыпты қабылдау;

4) қондырғылардың үнемділігі және электр энергиясын оңтайлы пайдалану;

5) жарықтандырушы қондырғылар жұмысының сенімділігі;

6) қызмет көрсетуші персонал және тұрғындар үшін қауіпсіздік;

7) жарықтандырғыш қондырғыларды басқару және қызмет көрсету қолайлығы;

8) энергияны үнемдеу;

9) қоршаған ортаны жарықтық ластанудан қорғау.

9. Сыртқы электрлік жарықтандырудың жарықтандырғыш қондырғысы мынадай жағдайларда сапалы түс беруді қамтамасыз етуі тиіс:

1) жүргізушінің және велосипедшінің навигациясы;

2) жаяу жүргіншінің бағдарлануы;

3) адамдарды немесе объектілерді, соның ішінде тұлғаларды тану қажет болғанда сәйкестендіру;

4) түсті телевизиялық таратылымдарды және үлдірге жазуды жүзеге асыру.

6-тарау. Сыртқы электрлік жарықтандыруды жобалауға қойылатын жалпы талаптар

10. Сыртқы электрлік жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде ЭҚҚ нормаларының, Заңның 20-бабының 23-16) тармақшасына сәйкес бекітілген сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің (бұдан әрі – сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер) және осы құрылыс нормаларының, талаптарын орындау қажет.

11. Сыртқы электрлік жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде діңгектерді және жарықтандырғыш аспаптарды таңдау жарықтанатын аймақтың сәулеттік-жоспарлау ерекшеліктерін және оның күндізгі, кешкі және түнгі мезгілде қабылдануын ескере отырып жүргізілуі тиіс.

12. Жарықтандыру жүйесін, жарық көздерін, жарық аспаптарының типін, схемаларын және олардың орналасу координатын таңдау техникалық-экономикалық талдау негізінде жүргізілуі тиіс.

13. Сыртқы жарықтандыру жабдығының дизайнын таңдау сәулеттік пейзажды және қалалық ландшафтты ескере отырып жүзеге асырылады.

14. Жарықпен бүркемелеу қарастырылған шаруашылық объектілерін және елдімекендердің сыртқы электрлі жарықтануын жобалау кезінде азаматтық қорғаныс нормативтерімен орнатылған жарық техникалық және электр техникалық бөлікке қойылатын талаптарды ескеру керек.

15. Аэродром маңындағы аумақтарда сыртқы электрлі жарықтандыруды жобалау кезінде аэродромдарды пайдалану кезіндегі қауіпсіздік талаптарын ескеру қажет.

16. Теміржолдарға және кеме жүзетін ішкі су жолдарына жалғасып жатқан аймақтарда орнатылған сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларымен қамтамасыз етілетін жарық теміржол белгілерінің және теміржолдық бағдаршам дабылының немесе навигациялық белгілердің және оттардың анық көрінуіне, сонымен қатар теміржол немесе су көлігін басқаратын тұлғалардың осы белгілерді, сигналдарды және оттарды тани білу қабілетіне кедергі келтірмеуі тиіс.

Сыртқы жарықтануда сигналды оттардың түстеріненен ерекшеленетін түстер пайдаланылуы тиіс.

17. Сыртқы электрлі жарықтандырудың жарықтандырғыш қондырғыларында пайдаланылатын жабдықтар мен материалдар сертификатталуы және Қазақстан Республикасының аумағында қолданыстағы (белгіленген тәртіпте пайдалануға жіберілген) техникалық регламенттердің және стандарттардың талаптарына, желінің номиналды кернеуіне және қоршаған ортаның шарттарына сәйкес болуы тиіс. Шырақтар өрт қауіпсіздігі нормаларының талаптарына сәйкес болуы тиіс.

18. Сыртқы жарықтандыру қондырғыларында төмен және жоғары қысымды газразрядтық шамдардың, қыздыру шамдарының және жарық диодты шамдардың базасында жарық көздерін қолдануға жол беріледі.

19. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларында арматурасыз ашық шамдарды қолдануға жол берілмейді.

20. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларын жүйелі түрде қосуға және сөндіруге есептелген стационарлы етіп орындау керек.

21. Сыртқы электрлі жарықтандыру нормаларының сандық және сапалық көрсеткіштері жарықтандырушы қондырғыларда пайдаланылатын кез келген жарық көздері үшін бірдей болып қабылдануы және осы құрылыс нормалары мен сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес болуы тиіс.

22. Әртүрлі мақсаттағы алаңдарды жарықтандыру есебі алаңдардың сәйкес функционалды аймақтарында нормаланатын шамаларды қамтамасыз етуді ескере отырып жүргізілуі тиіс.

23. Жарықтандырғыш қондырғыларды жобалау және орналастыру кезінде қажетті немесе қалаулы болып табылмайтын бағыттарда жарықтың таралуын азайтуға шаралар қабылдау керек.

24. Шырақтардың және сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғылары үшін түс берілісінің индексі бойынша жарық көздерін таңдауды (R_a) жарықтандыру қондырғысының тағайындалуына байланысты жүзеге асыру қажет:

1) тұрғындар аймағындағы өтпе жолдарды және қала көшелерін жарықтандыру үшін арналған қондырғыларда жарық көзі 20-дан кем емес R_a ие болуы тиіс;

2) әлеуметтік белсенділік орталықтары болып табылатын және тәуліктің қараңғы мезгілінде қарқынды жүргінші қозғалысы жүзеге асатын қаланың қоғамдық орталығын, сауда көшелерін, бульварларды, аллеяларды және басқа орындарды жарықтандыруға арналған қондырғыларда жарық көзі R_a кем дегенде 60 болуы тиіс;

3) қылмыс жиі жасалатын аудандарда және құқық қорғау органдары сыртқы бейнебақылау камераларын пайдалану орындарында орнатылатын сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларында R_a кем дегенде 80 болатын жарық көздерін пайдалану керек.

25. Қондырғы шырағының қабықшасымен қамтамасыз етілетін қорғаныс дәрежесіне, қоршаған ортаның ластану санатына және шырақты тазалау арасындағы интервалға байланысты сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларын жобалаудағы қор коэффициенті тиісті нормативтерге сәйкес қабылдануы тиіс.

26. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректері мен инженерлік коммуникациялар арасындағы арақашықтықты ЭҚҚ және сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес қабылдау қажет.

27. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде олардың кездейсоқ немесе қасақана зақымдалуынан қорғау бойынша шаралар қарастырылады.

28. Көше-жол торабының, тұрғын аудандар аумақтарының және басқа жарықтандырылатын аумақтардың сыртқы электрлі жарықтандырылуын қосу табиғи жарықтылық деңгейі 20 люкстен (бұдан әрі – лк) төмен болғанда қосылады, ал табиғи жарықтылық 10 лк-ден жоғары болғанда сөндіріледі.

Жаяу жүргінші туннельдерінің жарығын күндізгі режимнен кешкі және түнгі режимге немесе түнгі режимнен күндізгі режимге ауыстырып қосу көшелердің, жолдардың және алаңдардың жарығын қосумен және сөндірумен бір мезгілде жүргізілуі тиіс.

Автокөлік туннельдерінің жарығын түнгі режимнен күндізгі режимге және керісінше ауыстырып қосуды кіру порталының жанындағы табиғи көлденең жарықтылық сәйкесінше 100 лк-ге дейін жоғарылағанда немесе түскенде жүргізу қажет.

Сәулеттік жарықтандыруды және жарықты жарнаманы қосуды және сөндіруді басқаруды әртүрлі бағдарламалар бойынша жүзеге асыруға жол беріледі.

29. Сыртқы электрлі жарықтандыруды қосу және сөндіру уақытының жарық күнтізбесі (соның ішінде шырақтардың бөлігін түнге қарай сөндіру уақыты) әкімшілік-аумақтық бірліктің жергілікті өзін-өзі басқару органымен орнатылады.

7-тарау. Көше-жол торабын және жаяу жүргінші кеңістіктерін сыртқы электрмен жарықтандыруды жобалау

30. Көшелердің, жолдардың және алаңдардың, жаяу жүргінші кеңістіктерін сыртқы электрмен жарықтандыруды жобалау келесілерді ескере отырып орындалуы тиіс:

1) таяудағы 5 немесе одан асатын жылға бағыттар бойынша қозғалыстың есептік қарқындылығы;

2) көшелердің, жолдардың және алаңдардың, жаяу жүргінші кеңістіктерінің санаттылығы;

3) жол жабындарының жарық шағылыстыру сипаттамалары және көгалдандыру бойынша шешімдер.

Қалалық елді-мекендердің көше-жол торабын жарықтандыру бойынша жіктеуді, жаяу жүргінші кеңістіктерінің жіктемесін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары бойынша қабылдайды.

31. Қалалық елді-мекендердің көше-жол торабының жарықтылығының және ашықтығының нормаланатын, жаяу жүргіншілер кеңістіктерін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер бойынша қабылдайды.

Ауылдық елді мекендердің көше-жол торабы жарықтылығының нормаланатын көрсеткіштерін, автожанармай құю станцияларын, жерасты және жерүсті жаяу жүргіншілер өтпе жолдарын және туннельдерін, сонымен қатар тұрғын үйлердің және емдеу-профилактикалық мекемелер палаталарының терезелеріндегі тігінен жарықтылықты сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары бойынша қабылдайды.

Автокөлік тоннельдерін жасанды электрлі жарықтандырудың нормаланатын параметрлерін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары бойынша қабылдайды.

32. Ашық автомобиль тұрақтарының, көп деңгейлі автомобиль тұрақтарының ашық жоғарғы ярустарының, автомобильді тұраққа қою орындарының және велосипедтерді қою орындарының орташа көлденең жарықтылығын (Е_ср) тұрақ (қою орны) бойынша қозғалу қарқындылығына байланысты таңдау қажет:

1) көлік құралдары қозғалысының қарқындылығы төмен тұрақтар (қою орындары) үшін Е_ср кем дегенде 6 лк болуы тиіс;

2) көлік құралдары қозғалысының қарқындылығы жоғары тұрақтар (қою орындары) үшін Е_ср кем дегенде 15 лк болуы тиіс.

Жартылай цилиндрлі жарықтылық 1 лк-ден төмен болмауы тиіс, ал жарықтылықтың біркелкілігі Е_мин/Е_ср (мұнда Е_мин – минималды көлденең жарықтылық, лк) тұрақ (көлік қою орны) бойынша көлік құралдарының қозғалу қарқындылығына тәуелсіз 0,2-ден төмен болмауы тиіс.

Ескертпе* - Қозғалу қарқындылығы төмен тұрақтың (көлік қою орындарының) мысалы дүкендердің, тұрғын үйлердің көлік қою аймақтары, велосипед қою орындары болып табылады. Қозғалыс қарқындылығы жоғары тұрақтың (көлік қою орнының) мысалдары супер және гипер маркеттердің, ірі әкімшілік және офистік ғимараттардың, зауыттардың, спорт, ойын-сауық және көп функциялы кешендерінің, оқу мекемелерінің, мәдениет-сауық мекемелерінің, діни мекемелердің және тағы басқа көлік қою аймақтары болып табылады.

Тұрақтарды және көлік қою орындарын жарықтандыру үшін жылы ақ түсті немесе R_а кем дегенде 20 болатын тең энергетикалық ақ түсті жарық көздерімен шырақтарды пайдалану керек.

Тек жаяу жүргінші қозғалатын аймақтарды – баспалдақтарды, жеделсаты алаңдарын, төлем кассаларын және терминалдарды жарықтандыруды сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің тиісті нормалары бойынша қарастыру қажет.

33. Веложолдардағы орташа көлденең жарықтылық (Е_ср) жолдың барлық алаңы бойынша 0,3 асатын немесе тең Е_мин/Е_ср жарықтылықтың біркелкілігінде кем дегенде 5 лк болуы тиіс, мұнда Е_мин – минималды көлденең жарықтылық, лк.

34. Теміржол өткелдерінің жарықтандырылуы теміржол көлігінің объектілерін жасанды жарықтандыру нормаларын ескере отырып жобаланады.

35. Шиеленісті алаңдарды жарықтандыру жарықтылықтың нормаланатын көрсеткіштері бойынша жобалануы тиіс. Егер қандай да бір факторлар жарықтықты есептеуге және өлшеуге кедергі келтіретін болса (мысалы, учаскедегі көрінушілік шектелген), жарықтандырылудың нормаланатын көрсеткіштері бойынша жарықтандыруды жобалауға жол беріледі.

Жарықтандыру кластары бойынша көрші учаскелер арасындағы айырмашылық екі кластан жоғарыны құрамауы тиіс, бұл жағдайда әлдеқайда жолғары класты аудан басым болады.

36. Жерүстіндік жолды сыртқы электрлік жарықтандыру қондырғылары ең жерүстіндік жолды жарықтандыру бойынша класстың, сондай-ақ оған параллель жолдардың әрқайсысын жарықтандыру бойынша класстың талаптарына жауап беруі тиіс (жердегі дублер-жолдар, айналма учаскелер, кіреберіс жолдар, кіру жолдары).

37. Жерасты жаяу жүргінші өтпе жолдарында және жаяу жүргінші туннельдерінде тік беттердің жарықтандырылуын қамтамасыз ету қажет.

38. Жерүсті жаяу жүргінші өтпе жолдарында және жаяу жүргінші көпірлерінде басқыш іргелері мен басқыштардың арасындағы айырмашылық әртүрлі материалдарды немесе әрлеудің әртүрлі түрлерін және түстерін пайдалану есебінен ерекшеленіп көрсетілсе де, басқыштар іргесінің жарықтануы баспалдақтардың басқыштарының жарықтандырылуынан ерекшеленуі және визуалды контрастты құруы тиіс.

39. Ұзындығы 80 метрден (бұдан әрі – м) асатын немесе тармақталуға иелік ететін жаяу жүргінші туннельдерінде қозғалыс бағытын көрсеткіштерді орнату керек. Көрсеткіштер еденнен 1,8 м биіктікте қабырғаларда немесе бағаналарда орналасуы тиіс.

Көрсетілген туннельдердегі қозғалыс бағытын көрсеткіштер мен жасанды жарықтандыру тәулік бойы қосылулы болуы тиіс.

40. Көшелерді және жолдарды сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректерін орналастыру жүргінші бөліктің конфигурациясын, қозғалысты ұйымдастыру схемасын және көгалдандыру бойынша шешімдерді ескере отырып таңдалуы және жарықтылықтың нормаланатын көрсеткіштерін қамтамасыз етуі тиіс.

41. Көшелерді және жолдарды сыртқы электрлі жарықтандыру тіректерінің желісі жолдың бағытын анық және бір мағыналы көрсетуі тиіс. Жарықтандыру тіректерін орнату желілерінің кез келген өзгерістері жүргінші бөлік конфигурациясының өзгерістерімен байланысты болуы қажет.

42. Жүргінші бөлікті бойлай сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректерін орналастыру, жалғасып жатқан жүргінші бөлік бойынша қозғалыстың есептік жылдамдығын ескеріп жүзеге асырылады.

43. Инженерлік құрылыстардағы (көпірлердегі, жол өтпелеріндегі, эстакадалардағы және тағы сондай сипаттағы) сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректерін қоршаулардың жармасына орнату керек.

44. Аллеялардағы, жаяу жүргінші жолдарындағы және велосипед жолдарындағы сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректері жаяу жүргінші бөлігінен тыс орналасуы тиіс.

45. Жүргінші бөлікке тікелей түйісетін ені 3 м және одан аз тротуарлармен жабдықталған ықшам аудандардағы жолдарды бойлай сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректерін тротуардың артына орналастыру керек. Егер тротуар жүргінші бөліктен бөлгіш жолақпен (көгалмен) бөлектенген болса, тіректерді бөлгіш жолаққа (көгалға) орналастыру қажет.

46. Көше немесе жолдың жүргінші бөлігі мен өрт гидранты арасына сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының тіректерін орналастыруға рұқсат берілмейді.

47. Көпірлердің, жол өтпелерінің және эстакадалардың алдында сыртқы электрлі жарықтандыру шырақтарын орналастыру шырақтардан түскен жарық көзді шағылыстырмайтындай және көпірдің жоғарғы нүктесі арқылы өткенде жүргізушілерге тітіркендіргіш әсер көрсетпейтіндей болуы тиіс.

48. Сыртқы жарықтандыру қондырғыларының тіректерін және жабдығын орналастыру оны пайдалану немесе қызмет көрсету үшін қажетті тараптық заңды және жеке тұлғалардың меншік объектілеріне қатынауды шектемеуі немесе қиындатпауы тиіс.

Қондырғылардың тіректерін орналастырғанда сәулеттік құндылық болып табылатын ескерткіштерді және ғимараттарды немесе көркем көріністерді бөгеуге рұқсат берілмейді.

49. Сыртқы электрлі жарықтандыру тіректерінің типтері негізгі құрылыс материалдарының үнемді пайдаланылуын ескере отырып қабылдануы тиіс.

50. Автокөліктер қарқынды қозғалатын және жаяу жүргіншілер аз жүретін көшелерді, жолдарды және алаңдарды бойлай, сонымен қатар автокөліктің тірекпен соқтығысу ықтималдығы жоғары болғанда тез қирайтын немесе энергия жұтатын тіректерді орнатуды қарастыру қажет.

51. Көліктік жол айырықтарының және қалалық алаңдардың жарықтандырғыш қондырғылары үшін жоғары тіректерді (20 м және одан асатын) пайдалануға тиісті техникалық-экономикалық негіздемеде және шырақтарға қызмет көрсету қолайлығын қамтамасыз етуде жол беріледі.

52. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғылары тіректерінің жабын типін және бояу түрін қоршаған ортамен үйлестіріп таңдау керек. Қозғалыстың қауіпсіздігіне қатер төндіруге қабілетті қатты шағылыстырушы беттерді пайдалануға рұқсат берілмейді.

53. Көшелердің, жолдардың және алаңдардың жүргінші бөлігінің сыртқы жарықтандыру шырақтарын орнату биіктігін шырақ кронштейнінің төменгі нүктесі жүргінші бөліктің үстінде кем дегенде 5,7 м биіктікте, арақашықтықтың ұзына бойында болатындай түрде таңдау керек.

Автокөліктің жүруі тыйым салынған жаяу жүргіншілердің кеңістігі үшін көрсетілген биіктік 2,1 м құрауы тиіс.

Көпірлердің, жол өтпелерінің және эстакадалардың жақтауларында шырақтарды орнатудың минималды биіктігі 10 ° кем емес қорғаныш бұрышын қамтамасыз ету және арнайы құралды қолданусыз қосуды реттейтін аппараттарға және шамдарға қатынау мүмкіндігін болдырмау шартында шектелмейді.

Трамвай және троллейбус қозғалысы бар көшелерде, жолдарда және алаңдарда шырақтарды орнату биіктігін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтерге сәйкес анықтау қажет.

Автокөліктік туннельдің қабырғаларына шырақтарды орналастыру биіктігі кем дегенде 4 м болуы тиіс.

54. Шиеліністі алаңдар шегінде шырақтарды орналастыру биіктігі әдетте бірдей болуы және шиеліністі алаңнан шығатын және кіретін жерлерде шырақтарды орнату биіктігінен кем болмауы тиіс.

55. Ағаштар қатарласып отырғызылған көшелерде және жолдарда шырақтарды көшенің жүргінші бөлігіне қаратылған ұзартылған кронштейндерде ағаштардың бұталарынан тыс орнату керек немесе шырақтардың тросқа ілінуін қолдану қажет.

Шырақтарды және электр желісін ілуге арналған тростарды ғимараттардың қоршаушы конструкцияларына тозымпұлдарды міндетті түрде қолданумен және осы конструкциялардың беріктігіне тексеруші есептерді жүргізумен бекітуге жол беріледі.

Барлық санаттағы көшелерге және жолдарға ілу биіктігіне қатысты шырақтарды ілу қадамының арақатынасы біржақты, осьтік немесе тікбұрышты орналастыру кезінде 5:1 аспауы және орналастырудың шахматты тәсілінде 7:1 аспауы тиіс.

Шырақтарды тростарға ілгенде шырақтардың желдің әсерінен шайқалуын болдырмау бойынша шаралар қабылдануы тиіс.

56. Туннельдерде (автокөліктік және жүргіншілік) тек жабық шырақтар ғана қолданылуы тиіс. Жаяу жүргінші тоннельдерінде және өтпе жолдарында вандалға төзімді етіп жасалған шырақтар пайдаланылуы тиіс.

Автокөлік туннельдерінде қорғау бұрышы кем дегенде 10º болатын шырақтар қолданылуы тиіс. Жүргінші бөліктің осіне параллель жазықтықта шырақтардың жарық күші 75º, 80º, 85º және 90º бұрыштардан сәйкесінше 1000 люменге (бұдан әрі – лм) 50 Канделадан (бұдан әрі – кд), 20 кд, 10 кд және 0 кд аспауы тиіс.

Жаяу жүргіншілер туннельдерінде және жерасты өтпе жолдарында қорғаныстық бұрышы 15º кем емес немесе диффузалық және призматикалық шашыратқыштармен шырақтар, сонымен қатар созылыңқы жарық өткізгіштер пайдаланылуы тиіс.

57. Қорғау деңгейі бойынша сыртқы электрлі жарықтандыру шырақтарының орындалуы пайдалану шарттарына (қозғалыстың қарқындылығына, көшелердің және жолдардың шаңдануына, ылғал әсерінің сипатына және тағы басқа) сәйкес болуы тиіс.

Автокөлік тоннельдерінің шырақтары IP65 атқарылымында болуы қажет.

8-тарау. Аумақтардың сыртқы электрлік жарықтандырылуын жобалау

58. Осы құрылыс ережелерінің 1-тармағында көрсетілген аумақтардың сыртқы электрлік жарықтандырылуын жобалауды олардың таяудағы 5-10 жылда даму келешегін назарға ала отырып орындау керек.

59. Бала-бақшалар/бөбекжайлардың, оқу мекемелерінің, қонақүйлердің, пансионаттардың, шипажайлардың, ауруханалардың, демалыс үйлерінің, саябақтардың, скверлердің, ашық спорттық құрылыстардың, көрмелердің аумақтарындағы кіреберістерді (келу, кету жолдарын), өтпе жолдарды, аллеяларды, өткелдерді жарықтандыруды осы құрылыс нормаларының 7-тарауында көрсетілген көше-жол торабына және жаяу жүргінші кеңістіктеріне қойылатын талаптарға сәйкес жобалау қажет.

Балалардың ойын алаңдарын, столүстіндік ойындарға арналған алаңдарды, тыныш демалу аймақтарын, көпшілік демалатын орындарды, мәдени-бұқаралық қызмет көрсету алаңдарын, ашық эстрадалар алдындағы алаңқайларды, жазғы, ландшафттық және табиғи театрлардың көрермендер қатарын және осындай орындарды жарықтандыруды П2 жаяу жүргінші кеңістіктерін жарықтандыру класы бойынша, шаруашылық алаңқайларын – П5 жаяу жүргінші кеңістіктерін жарықтандыру класы бойынша, ғимараттардан тыс жұмыстардың өндірісіне және сабақтарды жүргізуге арналған алаңқайларды – сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердегі көрермен жұмысының разрядына сәйкес жобалау қажет.

Ашық спорттық құрылыстардың көрермендерге арналған аймақтарын және ойын алаңдарын жарықтандыруды нормативтік талаптарды ескере отырып жобалау керек.

60. Төменде көрсетілген спорттың түрлері бойынша жаттығулар мен жарыстар өткізілетін ашық спорттық құрылыстарды жобалау кезінде жарықтандырылу деңгейін (тиісті жарықтандыру класы үшін нормативтік жарықтандырудың пайыздарында) қамтамасыз ететін апаттық қосымша жарықтандыру қарастырылады.

Апаттық резервтік жарықтандыру жұмыстық жарықтандыру жоғалған сәтте қосылуы және жоғарыда көрсетілгеннен аз емес уақыт бойы жұмыс істеуі тиіс.

9-тарау. Сәулеттік жарықтылықты және жарықты жарнаманы жобалау

61. Объектілерді сәулеттік жарықтандыру мен жарықты жарнама түнгі уақытта елді мекенді жарықпен безендірудің бірыңғай кешені ретінде көшелердің, жолдардың және алаңдардың жарықтылығымен үйлесіп жобалануы тиіс.

62. Тәуліктің қараңғы уақытында сәулеттік жарықтандыру көзделген объектілер жобаға сәйкес анықталады.

63. Сәулеттік объектілерді жарықтандыру бойынша шешімдерді компьютерлік үлгілеуді пайдаланумен немесе жарықтандырылатын объектілерде тікелей тәжірибелік жарықтандырғыш құрылғылардың көмегімен макеттерде сынау керек.

64. Сәулеттік жарықтандыру айқындылығының нормаланатын параметрлерін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары бойынша қабылдайды.

65. Жарықты жарнаманың қондырғыларын жобалау келесі топтарға бөлінетіні жарық шешімінің қабылданған қағидасына сәйкес жүзеге асырылуы тиіс:

1) ашық жарық көздерінен алынған жазбамен немесе көркем суретпен қондырғылар;

2) ішінен жарықтанатын, жазбамен және сұлбасы көрінетін бейнелермен беткі жағы жарық шашатын материалдан жасалған транспарантты қондырғылар;

3) жарықтандырушы аппаратураның көмегімен сыртынан жарықтанатын құлақтандырушы қысқа бағандар және жарнамалық қалқан типті қондырғылар;

4) бейнепанельдер;

5) жарық проекциялы жарнамалық беттер;

6) жарық диодты панельдер.

66. Жарнамалық панельдердің және қалқандардың жарықтығының нормаланатын көрсеткіштерін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары бойынша қабылдайды.

67. Ғимараттарда жарық проекциялық жарнамалық беттер ретінде тұрғын үйлердің саңылаусыз қабырғаларын ғана, сонымен қатар әкімшілік, қоғамдық және өндірістік ғимараттардың қабырғаларын – үйлердің, ғимараттардың иелерімен келісе отырып пайдалануға рұқсат беріледі .

68. Құлақтандырушы қысқа бағанды және жарнамалық қалқанды орналастыруды қараушылардың көзін қарықтырмайтындай етіп жүзеге асыру керек.

69. Жарық проекциялық жарнамалардың прожекторлары олардың шығыс саңылаулары қозғалыстың басты бағыттарындағы жүргізушілердің және жаяу жүргіншілердің орталық көру маңында болмайтындай түрде орналасуы немесе жарықтан қорғалған құрылғылармен экрандалуы тиіс.

70. Өзінің пішіні және түсі бойынша көліктердің және жаяу жүргіншілердің ағындарын реттейтін объектілердің пішінімен және түсімен сәйкес келетін көшелердегі, жолдардағы және алаңдардағы жарықты жарнаманың қондырғыларын жүргінші бөліктің бетінен 8 м төмен деңгейде орналастыруға жол берілмейді.

71. Саябақтарда және скверлерде ландшафтты жарықтандыруды ұйымдастыру кезінде төгілетін жарық прожекторларымен және ілеспе жарықтандыру шырақтарымен өтіп бара жатқан адамдардың көзін шағылыстыруға немесе саябаққа (скверге) жалғасып жатқан тұрғын аудандарды жарықпен мазалауға жол бермеу үшін шаралар қабылданады.

72. Жолдарға жалғасып жатқан төгілмелі жарықтандырудың және (немесе) ілестірме жарықтандырудың есебінен жарықтанатын саябақ жолдарының орташа көлденең жарықтылығы кем дегенде 1 лк болуы тиіс. Тегіс емес немесе басқыштары бар орындарда орташа көлденең жарықтылық кем дегенде 5 лк құрауы тиіс. Төгілетін жарықтандыруды ұйымдастыру кезінде көздің қайта бейімделуін туындататын және бағдарлануды қиындататын контрастты қара дақтардан сақтану қажет.

73. Жасыл көшеттерді, көгалдарды, гүлзарларды және клумбаларды жарықтандыру үшін пайдаланылатын жарықтандырушы аспаптар 10º кем емес қорғаныш бұрышына және 6000 лм аспайтын жиынтық жарық ағынына ие болуы тиіс.

10-тарау. Сыртқы электрлі жарықтандыруды қоректендіру жүйесін жобалау

74. Сыртқы электрлі жарықтандыру желілерінде жерге тұйықталған нейтраль кезінде 380/220 вольт (бұдан әрі – В) айнымалы ток кернеуі қолданылады. Жарықтандырушы аспаптарды қоректендіру үшін 220 В айнымалы немесе тұрақты токтан жоғары емес кернеу қолданылуы тиіс.

Арнайы төмен орналасқан жарықтандырғыш аспаптарды пайдаланумен жасыл көшеттерді жарықтандыру қондырғыларында қауіптілігі жоғары үй-жайларға арналған шырақтарға ЭҚҚ-мен қойылатын талаптарды қадағалау шартында 220 В кернеуін қолдануға жол беріледі.

Бұрқақтарды және бассейндерді жарықтандыру қондырғыларында суға батырылатын жарықтандырғыш аспаптардың қорек кернеуі 12 В аспауы тиіс.

Ескертпе* - Көшелерді, жолдарды және алаңдарды жарықтандыру қондырғыларында ЭҚҚ және келесі қосымша шарттарды қадағалаумен газразрядтық шамды шырақтарды қоректендіру үшін 380 В желілік кернеуді пайдалануға жол беріледі:

шыраққа енгізілетін барлық фазалық сымдардың бір мезгілде сөндірілуі қарастырылуы тиіс;

шыраққа "380 В" кернеуін көрсетумен жақсы айқындалатын ерекшелеуші белгілер жазылуы тиіс;

шыраққа кірме және тәуелсіз қосуды реттеуші аппарат кем дегенде 660 В кернеуге оқшауламалы кабельмен немесе сыммен орындалуы тиіс;

660/380 В жүйенің әртүрлі фазаларының екі немесе үш сымдарын шыраққа енгізуге жол берілмейді.

75. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғылары және оларды басқару құрылғылары электрмен жабдықтау сенімділігін қамтамасыз етуге қойылатын талап бойынша келесі санаттарға жатқызылады:

1-ші санат – қалаларды сыртқы жарықтандыру желілерінің диспетчерлік пункттері;

2-ші санат – автокөліктік және жаяу жүргіншілік тоннельдердің жарықтандырғыш қондырғылары, А санатты көшелердің, жолдардың және алаңдардың жарықтандырғыш қондырғылары;

3-ші санат – қалған жарықтандырғыш қондырғылар.

Тәулік бойы жұмыс істейтін, ұзындығы 80м асатын автокөлік және жаяу жүргінші тоннельдерінің жарықтандырғыш қондырғыларын электрмен жабдықтау сенімділігін қосымша жоғарылату үшін 0,4 киловольт (бұдан әрі – кВ) кернеуге әртүрлі желілерге және екі трансформаторлы қосалқы станциялардың әртүрлі трансформаторларына немесе 6-10 кВ әртүрлі желілері бойынша қоректенетін екі жақын маңдағы бір трансформаторлық қосалқы станциялардың трансформаторларына қосылған кірме-таратқыш құрылғылардың әртүрлі секцияларынан қоректенуін қарастыру керек.

76. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларын электрмен жабдықтауды жалпы пайдалану желісіне арналған трансформаторлардан қоректену орындары арқылы жүзеге асыру керек.

Егер техникалық және экономикалық тұрғыда ақталатын болса, сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларын электрмен жабдықтауды жеке трансформаторлық қосымша станциялардан немесе арнайы трансформаторлардан жүзеге асыруға жол беріледі.

Өртке қарсы су көздеріне (гидранттарға, су қоймаларына және тағы басқа) кіреберіс жолдардың жарықтандырылуын және олардың орналасқан жеріне жарықтандырылған көрсеткіштерді электрмен жабдықтауды сыртқы электрлі жарықтандыру желісінің түнгі режимінің фазаларынан немесе жақын маңдағы ғимараттардың тораптарынан жүзеге асырылады.

77. Сыртқы электрлі жарықтандыру торабының желілері трансформаторлар фазаларының біркелкі жүктемесін ескере отырып, қорек тармақтарына қосылуы тиіс, бұл үшін жекелеген желілерді әртүрлі фазаларға немесе фазалардың сәйкес кезектесуімен қосу керек.

78. Ықшам ауданның аумағын жарықтандыру шырақтарын қоректендіруді елді мекенде қабылданған пайдалану жүйесіне байланысты сыртқы электрлі жарықтандырудың қорек пунттерінен тікелей немесе жанындағы көшені жарықтандыру желілерінен жүзеге асыру керек (А санатындағы көшелер торабын қоспағанда), бала-бақшалардың/бөбекжайлардың, оқу мекемелерінің, пансионаттардың, шипажайлардың, ауруханалардың, демалыс үйлерінің аумақтарын сыртқы электрлі жарықтандыру шырақтарын – осы ғимараттардың кірме құрылғыларынан немесе трансформаторлық қосалқы станциялардан қоректендіру керек.

79. Кернеуі 42 В дейін болатын шырақтардың қорегі бөлгіш трансформаторлардан немесе автономды қорек көздерінен жүргізілуі тиіс. 42 В дейін шырақтарды қоректендіру үшін пайдаланылатын трансформаторлар жоғары кернеу тарапынан қорғалуы тиіс. Қорғаныс, сонымен қатар, төмен кернеулі шықпа желілерде де қарастырылуы тиіс.

80. Жарықтандырғыш аспаптардағы кернеудің жол берілетін ауытқулары мен құбылулары нормативтiк мәндерден аспауы тиіс.

81. Баспалдақтың ашық шығатын жерлерін және жаяу жүргінші туннельдерінің кіру аймақтарын жарықтандыру үшін жарық көрсеткіштері мен шырақтарды көшені жарықтандыру желісінің түнгі режим фазаларына қосу керек.

Жаяу жүргінші туннельдеріндегі жаяу жүргіншілердің қозғалу бағытының көрсеткіштері және жарықтандырылған ақпараттық таблолар тәулік бойы қосылулы болуы тиіс.

82. Көшелерді, жолдарды және алаңдарды жарықтандыру тораптарына ғимараттардың және витриналардың нөмірлік белгілерін қосуға жол берілмейді.

Жарықтандырылған жарнама, сәулеттік жарықтандыру қондырғыларын дербес желілер – таратқыш желілер бойынша немесе ғимараттардың торабынан қоректендіру қажет. Осы қондырғылардың жол берілетін қуаттылығы қуаттылық резерві болғанда фазаға 2 киловаттан (далее – кВт) аспайды.

Көшелерді, жолдарды және алаңдарды жарықтандыру желісінің кешкі режимінің фазаларына жиынтық қуаттылығы фазаға 2 кВт аспайтын сәулеттік жарықтандыру және мерекелік жарықтандыру аспаптарын қосуға жол беріледі.

83. Сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларында жарықтың газразрядтық көздерімен шырақтар реактивті қуаттылықты дербес өтемге ие болуы тиіс. Шырақ қуаттылығының коэффициенті 0,85-тен төмен болмауы тиіс.

84. Жаяу жүргінші өтпелерінің шектеріне жақын жарықтандырушы аспаптар көшелерді, жолдарды және алаңдарды жарықтандыру торабының түнгі режимінің фазаларына қосылуы тиіс.

85. Сәулеттік жарықтандыру, жердің бетінен немесе қызмет көрсету алаңқайынан 2,5 м төмен орнатылған шырақтарды пайдаланумен жасыл көшеттерді жарықтандыру қондырғыларында IP54 төмен емес шырақтарды қорғау деңгейінде 380 В дейін кернеуді қолдануға жол беріледі.

86. Сымдарды қосу орындарында сыртқы электрлі жарықтандыру қондырғыларының газ жарықты құбырларының электродтары кернеуді сынамауы тиіс.

87. Сыртқы жарықтандырудың таратқыш желілерін өздігінен көтеруші оқшауланған сымдарды пайдаланумен әуелік немесе кабельдік етіп орындауға жол беріледі. Көшелерді, жолдарды, алаңдарды, ықшам аудандардың аумақтарын жарықтандырудың әуелік таратқыш желілері үшін оқшауланбаған сымдарды пайдалануға жол беріледі.

Бала-бақшалардың/бөбекжайлардың, оқу мекемелерінің, троллейбус қозғалатын көшелердегі штангалардың шығу ықтималдығы жоғары жерлерінің аумақтарын жарықтандыру тораптары, сонымен қатар сәулеттік жарықтандыру және жасыл көшеттер жарығының жарықтандырғыш аспаптарын қоректендіретін желілер кабельден жасалуы тиіс.

Биіктігі 5 қабаттан асатын ғимараттар салынған аудандардағы А және Б санатты көшелерде және алаңдарда, сонымен қатар жалпы қалалық саябақтардың, бау-бақтардың, А және Б санаттағы көшелерге және алаңдарға түйісетін бульварлардың және скверлердің, 20 мың және одан асатын көрермендерге арналған трибуналары бар стадиондардың, көрмелердің, ауруханалардың, шипажайлардың, пансионаттардың және демалыс үйлерінің аумақтарында қоректендіргіш желілерді кабельден орындауға жол беріледі.

88. Сыртқы жарықтандырудың әуелік желілері ЭҚҚ-на сәйкес орындалуы тиіс. Желілердің көшелермен және жолдармен қиылысуын 40 м аспайтын аралықтарда анкерлік тіректерді және сымдарды қосарлап бекітуді қолданусыз орындауға жол беріледі.

Кернеуі 600 В тұрақты токқа дейін болатын электрленген көліктің (трамвайдың, троллейбустың) түйіспелік желісінің тіректері бойынша тіректерге орнатылған жарықтандырғыш аспаптарды кабельдік қоректендіру желілерін тартуға рұқсат етіледі.

89. Газразрядтық жарық көздерімен сыртқы жарықтандырудың жарықтандырғыш қондырғыларындағы кабельдердің нөлдік тарамдарының қималарын фазалық сымдардың қимасына тең қабылдау қажет.

Әуе желілерінің нөлдік сымдары үшін көрсетілген талап міндетті болып табылады.

Егер кернеудің жол берілетін шығыны бойынша және нөлдік тарамның өткізушілік қабілеті бойынша талаптар қамтамасыз етілетін болса, газразрядтық шамдары бар шырақтарды қоректендіру үшін фазалықтан аз нөлдік тарамдардың қимасымен кабельдерді пайдалануға жол беріледі.

90. Бір линия шегіндегі кабельдік таратқыш тораптарды "кіру-шығу" жүйесі бойынша бір қимамен немесе кабельдің тарамын кесусіз үштік муфталарды қолданумен орындау керек.

Инженерлік құрылыстарға көрсетілген кабель линияларын жүргізген кезде кабельден тірекке тармақталудың қолайлы бөлінуі үшін шараларды қарастыру қажет.

Тіректерге кабельді енгізу тіректің цоколімен шектесуі тиіс. Цокольдер кабельдік бөліністерді және сақтандырғыштарды немесе жарықтандырғыш аспаптарға апаратын тармақтарға орнатылатын автоматты ажыратқыштарды орналастыру үшін жеткілікті өлшемдерге және пайдаланушылық қызмет көрсету үшін құлыпты есікке ие болуы тиіс. Тіректерге орнатылатын арнайы кірме жәшіктерін пайдалануға рұқсат беріледі.

91. Кабельдік желілерден әуелік желілерге өтпелер жердің бетінен кем дегенде 2,5 м биіктікте тіректерге орнатылған жәшіктерге монтаждалған сөндіруші құрылғыларға ие болуы тиіс.

Бұл талап тірекке қорек пункттерінен шығатын кабельдік шықпаларға, сонымен қатар кабельмен орындалатын кедергілердің айналмаларына және жолдардың өтпелеріне тарамайды.

92. Сыртқы электрлі жарықтандыру тіректерінің ішіндегі электр тартылымы қорғаныстық қаптамалы оқшауланған сымдармен немесе кабельдермен орындалуы тиіс. Электрлендірілген қалалық көліктің түйіспелік желілерінің және сыртқы электрлі жарықтандырудың бірлескен тіректерінің ішінде кем дегенде 660 В кернеуге оқшауламамен кабельдер қолданылуы тиіс.

93. Қорек тармағының электрлі схемасы сөндірілген тарату желісінің жерге тұйықталуын қарастыруы тиіс.

94. Сыртқы электрлі жарықтандыру желісінің қимасын есептеуді желінің алыс нүктесінде нөлдік фазада фазалық сымның тұйықталуы кезінде сөндіруге және токтың жол берілетін тығыздығына тексерумен кернеу шығынының шектік рауалы шамасы бойынша жүргізу керек; пластмассалы оқшауламамен кабельдер термикалық төзімділікке де тексерілуі тиіс.

Алыс шырақтардағы кернеудің есептік ауытқуы желінің номиналды кернеуінің 5%-нан аз (газразрядтық шамдармен желілерде - 7%) болуы тиіс, ал әлдеқайда алыс прожекторларда – 2,5% болуы тиіс.

95. Қуаттылық коэффициентін жеке өтеумен газразрядтық шамдарды немесе қыздыру шамдарын қоректендіретін сыртқы электрлі жарықтандыру желілерінің қима кернеуі жоғалту бойынша есептеуді желілердің реактивті кедергісін ескерусіз орындау керек.

Жоғары қысымды жарықтың газразрядтық көздерімен желілерде жүктемелерді анықтау кезінде қосуды реттеуші аппараттарда қуаттылықтың жойылуын ескеру керек, дәл деректер болмаған жағдайда оларды шамдар қуаттылығының 10%-на тең етіп қабылдау керек.

96. Сыртқы электрлі жарықтандыру желісінің каскадын басқару сымдарын коммутациялық аппараттардың (контакторлардың, магнитті қосқыштардың) тартқыш орауыштарының қосу тогынан кернеуді жоғалту бойынша есептеу керек. Орауыштарда кернеудің жоғалуының жол берілетін шамасы номиналды кернеудің 15%-нан аспауы тиіс.

11-тарау. Сыртқы электрлі жарықтандыруды басқару жүйесін жобалау

97. Сыртқы жарықтандыру желілерін басқару орталықтандырылған-телемеханикалық немесе дистанциялық болуы тиіс. Сыртқы жарықтандыруды басқару жүйесі оның 3 минуттан (бұдан әрі – мин) асырмай сөндірілуін қамтамасыз етуі тиіс.

Шағын елдімекендер үшін жарықтандыруды қоректендіру линияларында орнатылған коммутациялық аппараттармен сыртқы жарықтандырудың басқарылуын қарастыруға, осы аппараттарға қызмет көрсетуші персоналдың қатынай алуы шартымен, жол беріледі.

98. Сыртқы жарықтандыруды басқару жүйесін елдімекендегі тұрғындардың санына байланысты таңдау керек. Бұл жағдайда қарастырылуы тиіс:

1) 50 мыңнан асатын тұрғындар санында орталықтандырылған телемеханикалық басқару;

2) 20 мыңнан 50 мыңға дейінгі тұрғындар санында орталықтандырылған телемеханикалық немесе дистанциялық басқару;

3) 20 мыңға дейінгі тұрғындар санында орталықтандырылған дистанциялық басқару.

99. Азаматтық қорғаныс қажеттіліктеріне сәйкес жарықтық бүркемелеу көзделген елді мекендер мен шаруашылық жүргізу объектілері аумақтарының сыртқы электр жарығын басқару азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің келісімі бойынша азаматтық қорғаныс талаптары ескеріле отырып жобаланады.

100. Қалалардың сыртқы жарықтандырылуын басқару бір орталық немесе орталық және бірнеше аудандық диспетчерлік пункттерден жүзеге асырылуы тиіс. Аумақтары өңірдің жер бедерінің табиғи бөгеттерімен, сонымен қатар су немесе тоғай бөгеттерімен алшақталған ірі қалаларда аудандық диспетчерлік пункттер қарастырылуы тиіс.

Орталық және аудандық диспетчерлік пункттердің арасында тікелей телефон байланысы болуы тиіс. Дубльдеуші оперативті байланыс ретінде, сонымен қатар оперативтік автомашиналармен байланысу үшін радиотелефон байланысы қарастырылуы тиіс.

101. Бала-бақша/бөбекжайлардың, оқу мекемелерінің, қонақүйлердің, пансионаттардың, шипажайлардың, ауруханалардың, демалыс үйлерінің, саябақтардың, скверлердің, стадиондардың, көрмелердің аумақтарын жарықтандыруды басқаруды олар орналасқан елдімекеннің сыртқы жарықтандырылуын басқару жүйесінен жүзеге асыру керек. Бұл жағдайда аталған объектілерді сыртқы жарықтандыру қондырғылары үшін жергілікті басқару мүмкіндігі қамтамасыз етілуі тиіс.

Жаяу жүргінші және автокөлік туннельдері үшін туннельдердің күндізгі, кешкі және түнгі жұмыс режимінің шырақтарын бөлек басқару қарастырылуы тиіс. Жаяу жүргінші туннельдері үшін, одан басқа, жергілікті басқару мүмкіндігі қамтамасыз етілуі тиіс.

102. Орталықтандырылған телемеханикалық басқару жүйелерінде сыртқы жарықтандыру қондырғыларының қалыпты жұмыс істеуі үшін жеткілікті диспетчерлік және атқарушылық пункттер арасында екі жақты ақпарат алмасу қамтамасыз етілуі тиіс.

Бұл жағдайда атқарушы пунктке келесі басқару бұйрықтары берілуі тиіс:

барлық жарықты қосу;

жарықтың бөлігін қосу (сөндіру);

барлық жарықты сөндіру.

Диспетчерлік пунктке келесі ахуалдың сигналдары берілуі тиіс:

барлық жарықтандыруды қосылулы;

жарықтандыру бөлігі қосылулы (сөндірулі);

барлық жарық сөндірулі;

жарық күйінің жіберілген бұйрыққа сәйкес келмеуі және сыртқы арықтандыру желісіндегі ақаулық.

Диспетчерлік пунктіге сигналдың шығуымен байланыс арнасының күйін бақылау қамтамасыз етілуі тиіс.

103. Орталықтандырылған қашықтықтан басқару жүйелерінде каскадталған сыртқы жарықтандыру желілерін бас қоректендіру пункттерінің түнгі және кешкі режимдерінің фазаларын коммутациялық аппараттармен басқару және жарық пен дыбыс дабылын басқару пультіне шығарумен, каскадтың соңында кернеудің болуы бойынша олардың күйін бақылау қамтамасыз етілуі тиіс.

104. Каскадталған желілердің бас қорек пункттерін коммутациялық аппараттармен басқару басқару пунктінен тікелей немесе аралық элемент (реле, оптрон және тағы басқа) арқылы жүзеге асырылуы тиіс.

105. Сыртқы жарықтандыру желілерін орталықтандырылған басқару әрбір қорек пунктінде бар коммутациялық аппараттарды пайдалану арқылы басқару пункттерінен жүзеге асырылуы тиіс. Коммутациялық аппараттардың қалпын бақылау қарастырылуы тиіс (қосылулы, сөндірулі).

Коммутациялық аппараттарды басқару каскадтау арқылы (оларды бірізді қосумен) жүргізілуі тиіс.

Әуе-кабель желілерінде бір каскадқа 10 қорек тармағына дейін, ал кабельді желіде – сыртқы жарықтандыру желісін 15 қоректендіру тармағына дейін қосуға жол беріледі.

106. Негізгі бағыттардың (каскадтардың) күйін бақылау сыртқы жарықтандыруды орталықтандырылған басқарудың кез келген тәсілдерінде қамтамасыз етілуі тиіс.

107. Сыртқы жарықтандыру желілерін каскадтық басқару желісі А және Б санаттағы көшелер, жолдар және алаңдар каскадтың бас учаскесіне немесе бас учаскеге жақын тұрғанға кіретіндей түрде салынуы тиіс.

108. Сыртқы жарықтандыру қондырғыларына арналған телемеханика құрылғылары келесі талаптарға жауап беруі тиіс:

1) телебасқарудың бір командасының барлық атқарушы пункттерге берілу уақыты 1 минуттан аспауы тиіс;

2) аппаратура IP53 атқарылымына ие болуы тиіс;

3) осы өңірдің климаттық шарттарын ескерумен аппаратураның қалыпты қызметі қамтамасыз етілуі тиіс.

109. Сыртқы жарықтандыруды орталықтандырылған телемеханикалық басқару жүйелерінде байланыс арналары ретінде қалалық телефон желісінің телефон компанияларынан абоненттелетін коммутацияланбайтын сымдарды қолдану керек. Жоғары және төмен кернеулі қалалық электртораптарының жоғары жиілікті тығыздану арналарын, сонымен қатар арнайы тартылатын сымды байланыс желілерін қолдануға жол беріледі.

110. Қалалық телефон желісінің телефон компанияларынан абоненттелетін байланыс арналарын пайдаланған кезде сыртқы жарықтандыру қондырғыларына арналған телемеханика құрылғылары Қазақстан Республикасындағы электр байланысы талаптарына жауап беруі тиіс.

ӘОЖ 721:535.241.46.006.354 МСЖ 91.040

__________________________________________________________________________

Түйінді сөздер: сыртқы электрлі жарықтандыру, жарықтылық, айқындылық, сәулеттік

жарықтандыру, ландшафттық жарықтандыру, жарықты жарнама, көше-жол торабы,

жаяу жүргінші кеңістігі, шырақ, тірек.

__________________________________________________________________________

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ЭЛЕКТР-ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАР ҚР ҚН 4.04–07–2019 МАЗМҰНЫ

1-тарау.	Қолдану саласы
2-тарау.	Нормативтік сілтемелер
3-тарау.	Терминдер, анықтамалар және қысқартулар
4-тарау.	Электротехникалық құрылғылардың мақсаттары және тапсырмалары
5-тарау.	Электротехникалық құрылғыларға қойылатын функционалдық талаптар
6-тарау.	Электрлік монтаждау жұмыстарын жүргізуге дайындыққа қойылатын функционалдық талаптар
1-параграф.	Электрлік монтаждау жұмыстарына қойылатын талаптар
2-параграф.	Жанаспалы байланыстарға қойылатын талаптар
7-тарау.	Элект сымдарын монтаждауға қойылатын функционалдық талаптар
1-параграф.	Электр сымдарын монтаждауға қойылатын талаптар
2-параграф.	Науалар мен қораптардағы сымдар мен кабельдерге қойылатын талаптар
3-параграф.	Сымдарды оқшаулау тіректеріне жүргізуге қойылатын талаптар
4-параграф.	Сымдар мен кабельдерді болат арқанға жүргізуге қойылатын талаптар
5-параграф.	Құрылыс негіздері бойынша және негізгі құрылыс конструкцияларының ішіне орнату сымдарын жүргізуге қойылатын талаптар
6-параграф.	Сымдар мен кабельдерді болат құбырларға жүргізу кезінде қойылатын талаптар
7-параграф.	Сымдар мен кабельдерді металл емес құбырларға жүргізуге қойылатын талаптар
8-тарау.	Кабель желілерін жүргізуге қойылатын функционалдық талаптар
1-параграф.	Кабель желілерін жүргізуге қойылатын талаптар
2-параграф.	Кабельдерді блок кәрізіне жүргізуге қойылатын талаптар
3-параграф.	Кабельдерді кабель құрылыстарында және өндірістік үй-жайларда жүргізуге қойылатын талаптар
4-параграф.	Кабельдерді болат арқанға жүргізуге қойылатын талаптар
5-параграф.	Кабельдерді төменгі температуралар кезінде және су кедергілері арқылы жүргізуге қойылатын талаптар
6-параграф.	Кернеуі 35 кВ дейінгі кабель муфталарын монтаждауға қойылатын талаптар
7-параграф.	Кернеуі 110 кВ және 220 кВ кабель желілерін монтаждау ерекшеліктері
8-параграф.	Кабель желілерін таңбалау
9-тарау.	Кернеуі 35 кВ дейінгі тоқ сымдарына қойылатын функционалдық талаптар
1-параграф.	Кернеуі 1 кВ дейінгі тоқ сымдарына (шина сымдарына) қойылатын талаптар
2-параграф.	Кернеуі 6 кВ бастап 35 кВ дейінгі ашық тоқ сымдарына қойылатын талаптар
10-тарау.	Электр беру әуе желілеріне қойылатын функционалдық талаптар
1-параграф.	Соқпақтардың шабылуын ұйымдастыру
2-параграф.	Тіректердің астына шұңқырлар қазуға және іргетастар орнатуа қойылатын талаптар
3-параграф.	Тіректерді құрастыруға және орнатуға қойылатын талаптар
4-параграф.	Изоляторлар мен сызықтық арматураны монтаждауға қойылатын талаптар
5-параграф.	Сымдар мен көлденең тростарды (арқандарды) монтаждауға қойылатын талаптар
6-параграф.	Түтікті ажыратқышты монтаждауға қойылатын талаптар
11-тарау.	Тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларға қойылатын функционалдық талаптар
1-параграф.	Тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларға қойылатын талаптар
2-параграф.	Жабық және ашық тарату құрылғыларын жалғағышқа қойылатын талаптар
3-параграф.	Изоляторларға қойылатын талаптар
4-параграф.	Кернеуі 1000 В асатын қосып-өшіргіштерге қойылатын талаптар
5-параграф.	Кернеуі 1000 В жоғары ажыратқыштар, сақтандыру ажыратқыштары, бөлгіштер және қысқа тұйықтағыштар
6-параграф.	Артық қысымды разрядтағыштар мен шектеуіштер
7-параграф.	Өлшеу трансформаторлары
8-параграф.	Индукция реакторлары мен шарғылары
9-параграф.	Жиынтық және құрама тарату құрылғылары және жиынтық трансформатор қосалқы станциялары
10-параграф.	Трансформаторлар
11-параграф.	Статикалық түрлендіргіштер
12-параграф.	Компрессорлар және ауа өткізгіштері
13-параграф.	Жоғары жиілікті байланыс конденсаторлары мен бөгеуіштері
14-параграф.	Кернеуі 1000 В дейінгі тарату құрылғылары, басқару, қорғаныс және автоматика қалқалары
15-параграф.	Аккумулятор қондырғылары
12-тарау.	Электр күш беру қондырғыларына қойылатын талаптар
1-параграф.	Электр машиналары
2-параграф.	Коммутациялық аппараттар мен кедергілер
3-параграф.	Крандарды электрмен жабдықтау
4-параграф.	Конденсатор қондырғылары және электр сүзгілері
13-тарау.	Электр жарығына қойылатын талаптар
14-тарау.	Жарылу қаупі және өрт қаупі бар аймақтарда қондырғыларды электрмен жабдықтауға қойылатын талаптар
15-тарау.	Жерге тұйықтау құрылғыларына қойылатын талаптар
16-тарау.	Іске қосу-жөндеу жұмыстарына қойылатын талаптар

1-тарау. Қолдану саласы

1. Осы құрылыс нормалары электротехникалық құрылғыларды монтаждау және жөндеу жұмыстарын ұйымдастыру және жүргізуге таралады.

2. Осы құрылыс нормалары Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында әрекет етеді және берілген жұмыстарды меншік нысаны мен ведомстволық тиістілігіне қарамастан орындайтын кәсіпорындар мен ұйымдардың электротехникалық құрылғыларын монтаждау және жөндеу жұмыстарын ұйымдастыру мен жүргізуге қойылатын талаптарды белгілейді.

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

1) "Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі" Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 23 қарашадағы Кодексі (бұдан әрі – Еңбек кодексі);

2) "Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі" Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Кодексі (бұдан әрі – Экологиялық кодекс);

3) "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі Заңы (бұдан әрі – Заң);

4) "Электр энергиясын пайдалану қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 25 ақпандағы № 143 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген №10403) (бұдан әрі – Электр энергиясын пайдалану қағидалары);

5) "Электр қондырғыларын орнату қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 230 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген №10851) (бұдан әрі - ЭҚҚ);

6) "Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 246 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген №10949) (бұдан әрі – Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидалары);

7) "Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 253 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген №10907) (бұдан әрі – Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидалары);

8) "Құрылыс саласындағы құрылыс салуды ұйымдастыру және рұқсат беру рәсімдерінен өту қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 30 қарашадағы № 750 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 12684) (бұдан әрі – Құрылыс саласындағы құрылыс салуды ұйымдастыру және рұқсат беру рәсімдерінен өту қағидалары);

9) "Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2014 жылғы 30 желтоқсандағы № 359 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген №10332) (бұдан әрі – Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидалары);

10) "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 23 маусымдағы № 439 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 15501) (бұдан әрі – "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" ТР).

Ескертпе* - Пайдаланған кезде ағымдағы жағдай бойынша жыл сайын жасалатын және ай сайын басып шығарылатын, ағымдағы жылы жарияланған ақпараттық бюллетеньдерге – журналдар мен стандарттардың ақпараттық көрсеткіштеріне сәйкес келетін "Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы нормативтік-құқықтық актілердің және нормативтік-техникалық құжаттардың тізбесі", ақпараттық каталогтары бойынша сілтемелік құжаттардың қолданылуын тексерген орынды.

3-тарау. Терминдер, анықтамалар және қысқартулар

3. Осы Құрылыс нормаларында тиісті анықтамалары берілген келесі терминдер, анықтамалар және қысқартулар қолданылады:

1) жалпы тағайындамадағы электр желісі – әртүрлі тұтынушыларға электр қуатын беру үшін қолданылатын электрмен жабдықтау ұйымының электр желісі;

2) жалпы тағайындамадағы электрмен жабдықтау жүйесі – әртүрлі тұтынушыларды электр қуатымен қамтамасыз ететін электрмен жабдықтау ұйымының электр қондырғылары мен электротехникалық құрылғыларының жиынтығы;

3) жерге тұйықтау – электр қондырғысы жүйесінің немесе жабдықтың қандай да бір нүктесін жерге тұйықтау құрылғысымен әдейі электрлік жалғау;

4) жерге тұйықтау өткізгіші – жерге тұйықтау бөліктерін жерге тұйықтағышпен байланыстыру өткізгіші;

5) еңбек қауіпсіздігі талаптары – орындалуы қауіпсіз еңбек талаптарын қамтамасыз ететін және жұмыс істеушінің мінез-құлқын реттейтін заңнамалық актілерде, нормативтік-техникалық және жобалық құжаттарда, ережелер мен нұсқаулықтарда белгіленген талаптар;

6) қорғаныстық өткізгіш (PE) – ашық өткізу желісін:

өзге ашық бөліктермен;

тараптас өткізу бөліктерімен;

жерге тұйықтағыштармен, өткізгішпен немесе жерге тұйықталған тоқ жүргізу бөлігімен байланыстыру өткізгіші;

7) қысымның тербелуі – қысымның ағымдағы мәннен қысқа мерзімді тербелуі;

8) қысымның ауытқуы – электротехникалық құрылғы кірістерінде анықталған қысымның ағымдағы мәні мен номиналды қысым мәні арасындағы айырмашылық;

9) қолданушы кәсіпорын – қондырғыны қолданушы электр станциясы, электр желісі кәсіпорны, өнеркәсіптік кәсіпорын;

10) монтаждау бұйымдары – өткізгіштер, жартылай өткізгіштер, диэлектриктер және химиялық материалдар, металл прокаты, бекіткіштер мен монтаждау кезінде қолданылатын және техникалық шарттарға сәйкес келетін осы іспетті бұйымдар;

11) ортақ байланыстыру нүктесі – өзге тұтынушылардың электр желілері (өзге қабылдағыштардың кіріс құрылғылары) жалғанған немесе жалғануы мүмкін қарастырылып отырған электр қуатын тұтынушының желілеріне (қарастырылып отырған электр қуатын қабылдауыштың кіріс құрылғыларына) электрлік жақын орналасқан жалпы тағайындамадағы электр желісінің нүктесі;

12) тарату құрылғысы – электр қуатын бір қысымда қабылдауға және таратуға арналған және коммутациялық аппараттардан және оларды байланыстырушы құрама шиналардан (шина бөліктерінен), басқару және қорғаныс құралынан тұратын электр қондырғысы;

13) тұрақты сызба бойынша қысым беру – электр қондырғысына немесе берілген электр қондырғысының жобасында қарастырылған коммутациялық сызба бойынша оған қолдану режимін тағайындағаннан кейін оның жекелеген бөліктеріне қысым беру;

14) электр қондырғы – электр қуатын өндіруге, түрлендіруге, трансформациялауға, жіберуге, таратуға және оны өзге қуат түріне түрлендіруге арналған машиналардың, аппараттардың, желілер мен көмекші жабдықтардың (олар орнатылған құрылыстармен және үй-жайлармен бірге) жиынтығы;

15) ЖКЖ – жоғары кернеулі желі;

16) БҚК – бөлшектер, құралдар, керек-жарақтар.

4-тарау. Электротехникалық құрылғылардың мақсаттары және тапсырмалары

4. Осы құрылыс нормаларының мақсаты келесі талаптарға сәйкес электротехникалық құрылғыларды монтаждау және жөндеу бойынша жұмыстарды ұйымдастыру мен жүргізудің негізгі ережелерін анықтау болып табылады:

1) еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы бойынша Еңбек кодексіне және Заңның 20-бабы 23-16) тармақшасына сәйкес бекітілген сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің (бұдан әрі – сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер) талаптарына және ЭҚҚ сәйкес;

2) өртке қарсы қауіпсіздік бойынша "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" ТР сәйкес;

3) экологиялық қауіпсіздік бойынша Экологиялық кодекс талаптарына сәйкес;

4) жобалық-сметалық құжаттама, жабдықты орналастыру, монтаждау және пайдалануды реттейтін жабдықты дайындаушы зауыттың стандарттары мен нұсқаулықтарына және осы құрылыс нормаларына сәйкес.

5. Электротехникалық құрылғыларды монтаждау және жөндеуге қатысты жобалық құжаттаманың көлемі мен мазмұны сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына және ЭҚҚ-на сәйкес келуі қажет.

6. Электротехникалық құрылғыларды монтаждау және жөндеу бойынша жұмыстарды келесі сызбаларға сәйкес жүргізу қажет:

1) электротехникалық затбелгі сызбаларының негізгі жиынтықтары;

2) электр жетектерінің жұмыстық құжаттамасы;

3) жобалық ұйым орындаған стандартталмаған жабдықтың жұмыстық құжаттамасы;

4) қорек алу және басқару шкафтары жабдықтарымен бірге жеткізілетін технологиялық жабдықты жасап шығарушы кәсіпорынның жұмыстық құжаттамасы.

7. Жұмыстық құжаттаманы жұмыстар өндірісіне қабылдап алу кезінде ондағы электротехникалық құрылғылар монтажын өнеркәсіптендіру, сонымен қатар, кабельдер жүргізу, технологиялық жабдық такелажы және оны орнату бойынша жұмыстарды механикаландыру талаптарын есепке алу дәрежесін тексеру қажет.

8. Электротехникалық құрылғылар монтажын іріленген тораптармен жеткізілетін, орнату кезінде қосымша жұмыстар жүргізуді (түзету, кесу, тесу немесе өзге қиюластыру әрекеттері мен реттеулер) қажет етпейтін жабдықтарды орнату арқылы тораптық және жиынтық-блоктық әдістерді қолдану негізінде жүзеге асыру қажет.

9. Электрлік монтаждау жұмыстарын екі кезеңмен орындаған жөн.

Бірінші кезеңде ғимараттар мен құрылыстардың ішінде электр жабдықтар мен шина сымдарын орнату үшін, кабельдер мен сымдарды жүргізу үшін тірек конструкцияларын монтаждау, электр көпір крандарына арналған троллейлерді монтаждау, электр сымдарына арналған болат және пластмасса құбырларды монтаждау, жасырын өткізу сымдарын сылақ және әрлеу жұмыстарына дейін жүргізу бойынша жұмыстар, сонымен қатар, сыртқы кабель желілері мен жерге тұйықтау желілерін монтаждау бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Екінші кезеңде электр жабдығын монтаждау, кабельдер мен сымдарды жүргізу, шиналарды жүргізу және кабельдер мен сымдарды электр жабдықтарының шығыстарына жалғау бойынша жұмыстар орындалады.

Нысандардың электротехникалық үй-жайларында екінші кезең жұмыстарын жалпы құрылыс және қалау жұмыстарының кешенін аяқтағаннан кейін және сантехника тораптарын монтаждау жұмыстарын бітіргеннен кейін, ал өзге үй-жайлар мен аймақтарда технологиялық жабдықты, электр қозғалтқыштарын және өзге электр қабылдағыштарды орнатудан кейін технологиялық, санитарлық-технологиялық құбырлар мен желдету қораптарын монтаждаудан кейін орындаған жөн.

10. Бір жолғы жағдай ретінде электрлік монтаждау ұйымының орналасу орнынан шалғай орналасқан кішігірім нысандарда электрлік монтаждау жұмыстарын екі жұмыс кезеңін бір кезеңге біріктіру арқылы кешенді шығыс бригадалармен жүзеге асыруға болады.

11. Электр жабдықтарын жеткізу жеткізу шарттары (келісімшарттары) негізінде орындалуы тиіс. Егер электрлік монтаждау жұмыстары жеке орындалатын болса, онда тапсырыс беруші электр жабдықтарын, бұйымдар мен материалдарды электрлік монтаждау ұйымымен келісілген кесте бойынша жеткізуі қажет, мұнда электрлік монтаждау ұйымының құрастыру-жиынтықтау кәсіпорындарында дайындалатын блок спецификаларына енгізілген материалдар мен бұйымдарды бірінші кезекте жеткізу көзделуі тиіс.

12. Электротехникалық құрылғыларды монтаждау жұмыстарының аяқталуы болып орнатылған электр жабдығының жеке сынақтарының аяқталуы және тапсырыс беруші мен электрлік монтаждау ұйымының жауапты өкілдерінен құралған жұмыстық комиссияның электр жабдығын қабылдап алу актісіне қол қоюы табылады.

Электр жабдығының жеке сынақтарының басталуы іске қосу-жөндеу және электрлік монтаждау ұйымының хабарламасы негізінде тапсырыс беруші жариялайтын берілген электр қондырғысын қолдану режимін енгізу сәті болып табылады.

13. Электротехникалық құрылғыларды монтаждау процесі кезінде әрбір құрылыс нысанында белгіленген тәртіп бойынша бекітілген нормативтік құжаттарға сәйкес электрлік монтаждау жұмыстарының арнайы журналдарын жүргізуі тиіс, ал жұмыстар аяқталған жағдайда электрлік монтаждау ұйымы бас мердігерге жұмыстық комиссия ұсынатын құжаттаманы табыстауы қажет.

5-тарау. Электротехникалық құрылғыларға қойылатын функционалдық талаптар

14. Электротехникалық құрылғыларды монтаждау алдында сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес дайындық жұмысы жүргізілуі қажет.

15. Нысандағы жұмыстар өндірісі басталар алдында, келесі іс-шаралар орындалуы тиіс:

1) белгіленген тәртіпте бекітілген құрылыс жөніндегі мердігерлік шарттарда анықталған мөлшерде және мерзімдерде жұмыстық құжаттаманың алынуы;

2) жұмыстарды жүргізу ретін, жеткізуші кәсіпорынның шефмонтаж персоналын тарту арқылы орнатылатын электр жабдықтарының тізімін, монтаждау орнына ауыр және ірі өлшемді электр жабдықтарын тасымалдау талаптарын есепке ала отырып, жабдықтарды, бұйымдар мен материалдарды жеткізу кестесінің келісілуі;

3) еңбекті қорғау, өртке қарсы қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау бойынша талап етілетін іс-шараларды сақтай отырып, жұмысшы бригадаларын, инженерлік-техникалық қызметкерлерді, өндірістік базаны жайғастыруға, сонымен қатар, материалдар мен құралдарды сақтауға қажетті үй-жайлардың белгіленуі;

4) жұмыстарды жүргізу жобасының әзірленуі, жұмыстарды жүргізу жобасының жұмыстық және сметалық құжаттамаларымен, ұйымдастырушылық және техникалық шешімдерімен орындаушылардың таныстырылуы;

5) осы құрылыс нормаларының талаптарына сәйкес, акт бойынша электротехникалық құрылғыларды монтаждауға арналған нысанның құрылыс бөлігінің қабылдап алынуы;

6) басты мердігердің мердігерлік шартына сәйкес жалпы құрылыстық және көмекші жұмыстарды орындауы.

16. Жабдық, бұйымдар, материалдар мен техникалық құжаттама мердігерлік шартына сәйкес монтаждауға берілуі қажет.

17. Монтаждауға қабылданатын электр жабдығы тиісті нормативтік құжаттарда, дайындаушы зауыт нұсқаулықтарында баяндалған электротехникалық және механикалық талаптарға сәйкес келуі тиіс.

Жабдықты монтаждауға қабылдап алу кезінде оған байқау жүргізіледі, жиынтықтылығы (бұзбастан), соның ішінде, құжаттамасы тексеріледі, дайындаушы кәсіпорынның кепілдігінің болуы және оның әрекет ету мерзімі, егер жабдық міндетті сертификаттауды қажет етсе, Қазақстан Республикасының аумағында әрекет ететін техникалық регламенттер мен стандарттарына сәйкестік сертификатының болуы тексеріледі.

18. Барабандардағы кабельдердің күйі сыртқы байқау жолымен тапсырыс берушінің қатысуымен тексерілуі тиіс.

19. Әуе желілерінің құрама темірбетон конструкцияларын қабылдау кезінде тексеру қажет:

1) элементтердің өлшемдері, болат төсеме тетіктердің орналасуы, сонымен қатар, элемент беттерінің және олардың сыртқы түрінің сапасы. Көрсетілген параметрлер қабылданған жобалық шешімдерге және ЭҚҚ-на сәйкес келуін;

2) қатал ортада орнатуға арналған темірбетон конструкцияларының беттерінде дайындаушы кәсіпорында жасалған гидроизоляциясының болуын.

20. Изоляторлар және сызықтық арматура тиісті сатандарт талаптары мен техникалық шарттарға жауап берулері қажет. Оларды қабылдап алу кезінде келесілерді тексерген жөн:

1) әрбір бұйым топтамасына дайындаушы зауыт төлқұжатының болуы;

2) әрбір изолятор топтамасы сапасының стандарттар мен техникалық шарттарға сәйкестігін куәландыратын сертификатының болуы;

3) керамикалық изоляторлар жағдайында олардың беттерінде жарықтардың, деформацияларды, шұңғылшалардың, сынықтардың, жылтырау бетінің зақымдану, сонымен қатар, металл арматураның изолятор денесіне қатысты тербелу және айналу белгілерінің жоқтығы;

4) сызықтық металл арматурада жарықтардың, деформациялардың, шұңғылшалардың жоқтығы және мырышпен қапталған бет пен бұрандалардың зақымданбауы. Мырышпен қапталған беттің кішігірім зақымдануларын бояуға болады.

21. Электр жабдығын беру кезінде анықталған сәйкессіздіктерді, кемшіліктер мен зақымдануларды мердігерлік шартына сәйкес жоюға жол беріледі.

22. Тиісті құжаттарда көрсетілген нормативтік сақтау мерзімі аяқталған электр жабдығы монтаждауға дейінгі тексеру, кемшіліктерді жөндеу және сынаудан кейін ғана монтаждауға қабылданады.

Жүргізілген жұмыс нәтижелерін формулярларға, төлқұжаттарға және электр жабдығына қатысты өзге ілеспе құжаттарға енгізу немесе көрсетілген жұмыстарды орындау актісін жасау қажет.

23. Монтаждауға қабылданған электр жабдығын, бұйымдар мен материалдарды белгіленген талаптарға сәйкес сақтау қажет.

24. Туннельдерде, арналарда және кабельдік жарты қабаттарда кабель желілері көп шоғырланған, сонымен қатар, электрлік үй-жайларда электр жабдықтары мол ірі және күрделі нысандар үшін құрылысты ұйымдастыру жобасында жұмыстық сызбаларда қарастырылған ішкі өртке қарсы су құбыры, автомат өрт сөндіру және автомат өрт сигнализациясы жүйелерін уақытынан бұрын монтаждау (кабель желілерін монтаждауға қарсы) бойынша іс-шараларды анықтау қажет.

25. Электрлік үй-жайларда (қалқалы, пульттік, қосалқы станциялар мен тарату құрылғылары, машина залдары, аккумуляторлық, кабельдік туннельдер мен арналар, кабельдік жарты қабаттар және тағы басқа) қажетті көлбеуленген және гидрооқшауланған дренаж арналарынан тұратын таза едендер дайындау және әрлеу жұмыстарын (сылау және бояу) жүргізілуі, төсеу тетіктерін орнату және монтаждау ойықтарын қалдыру, жобада қарастырылған жүк көтеру және жүкті жылжыту механизмдері мен құрылғыларын орнату, сәулет-құрылыс сызбаларына және жұмыстарды жүргізу жобасына сәйкес құбыр блоктары, құбырлар мен кабельдердің өтуіне арналған саңылаулар мен ойықтар, атыздар, қуыстар мен ұяларды дайындау, барлық үй-жайларда уақытша жарықтандыруға арналған қорек көзін жеткізу қажет.

26. Ғимараттар мен құрылыстарда жылыту және желдету жүйелерін іске қосу, көпірлер, алаңдар және биікте орналасқан электр жарықтандыру қондырғыларын монтаждау және оған қызмет көрсетуге арналған жобада қарастырылған аспа төбе конструцияларын, сонымен қатар, салмағы 100 килограммнам (бұдан әрі – кг) жоғары көп лампалы шырақтарды (люстралар) бекіту конструкцияларын орнату және сынау, сонымен бірге, ғимараттар мен құрылыстардың сыртынан және ішінен жұмыстық құрылыс сызбаларында қарастырылған, кабельдерді өткізуге арналған құбырлар, келте құбырлар және құбыр блоктарын орнату қажет.

27. Электр машиналарына арналған іргетастарды құрылыс жүргізу және әрлеу жұмыстарын толық аяқтағаннан кейін, белгіленген талаптарға сәйкес ауа сергіткіштері мен желдету қораптарын, реперлер мен осьтік сызықтарды (белгілерді) орнату арқылы монтаждауға берген жөн.

28. Іргетастардың тірек (толық аяқталмаған) беттерде 10 миллиметрден (бұдан әрі – мм) аспайтын ойдымдар мен 1:100 дейінгі көлбеулік белгілеріне жол беріледі. Құрылыс өлшемдерінен ауытқу аспауы тиіс:

1) жоспардағы осьтік өлшемдер бойынша – плюс 30 мм;

2) іргетас бетінің биіктік өлшемдері бойынша (үстеп құю биіктігін есепке алмағанда) – минус 30 мм;

3) жоспардағы кертпештер өлшемі бойынша – минус 20 мм;

4) құдықтардың ұзындығы бойынша – плюс 20 мм;

5) ойықшалар мен құдықтардағы кертпеш белгілері бойынша – минус 20 мм;

6) жоспардағы анкер бұрандаларының осьтері бойынша – ±15 мм;

7) жоспардағы төсеме анкер құрылғыларының осьтері бойынша – ±10 мм;

8) анкер бұрандаларының жоғарғы шеттерінің белгілері бойынша – ±20 мм.

29. Шефмонтаж персоналын тарту арқылы монтаждалатын электр жабдығын орнатуға арналған іргетастарды табыстау-қабылдап алу шефмонтажды жүзеге асырушы ұйым өкілдерімен бірлесіп жүргізіледі.

30. Аккумуляторлық үй-жайларда әрлеу жұмыстары аяқталғаннан кейін:

1) қабырғаларды, төбелерді және еденді қышқылға және сілтіге төзімді қабатпен қаптау;

2) жылыту, желдету жүйелері, су құбырлары мен кәріздер орнатылуы және сынақтан өткізілуі қажет.

31. Кернеуі 35 киловольт (бұдан әрі – кВ) және одан жоғары ашық тарату құрылғыларында электрлік монтаждау жұмыстарын бастау алдында, құрылыс ұйымы кіреберіс жолдарының, жетеберістер мен кіреберістер құрылысын аяқтауы, шиналық және сызықтық порталдар орнатуы, ашық тарату құрылғыларының айналасына жабындардан, қоршаулардан тұратын кабель арналарын, электр жабдықтарына арналған іргетастар, майды апаттық жағдайда төгуге арналған резервуарлар, жер асты байланыстарын тұрғызуы және аумақ жоспарлауын аяқтауы қажет.

Ашық тарату құрылғыларының жер асты бөлігі бойынша барлық электрлік монтаждау жұмыстары (жерге тұйықтау сызықтарын орнату, негізгі потенциалдарды теңестіру жүйесінің электродтарын монтаждау, кабель науаларын монтаждау және тағы басқа) нөлдік циклді орындау кезіндегі құрылыс жұмыстарымен бір уақытта орындалады.

Жабдыққа арналған порталдар мен іргетас конструкцияларында жобада қарастырылған төсеу бөліктерін және изоляторлар мен жабдықтардың гирляндаларын бекітуге қажетті бекіту тетіктерін орнату қажет.

Кабельдік арналар мен туннельдерге кабель конструкциялары мен ауа өткізгіштерін бекітуге арналған төсеу тетіктерін орнату қажет. Су құбырының және жобада қарастырылған өзге өртке қарсы құрылғылардың құрылысы аяқталуы қажет.

32. Ашық тарату құрылғылары мен кернеуі 750 (330) кВ болатын қосалқы станциялардың құрылыс бөлігін монтаждау жұмыстарына есептік кезеңдегі олардың жобада қарастырылған толық даму кезеңінде қабылдаған жөн.

33. Кернеуі 1000 вольт (бұдан әрі – В) және одан жоғары әуе электр тарату желілерінің құрылысы бойынша электрлік монтаждау жұмыстарын бастамас бұрын, дайындау жұмыстарын орындау қажет, атап айтқанда:

1) прорабтық учаскелерді және материалдар мен жабдықтарға арналған уақытша базаларды жайғастыру орындарында құрал-сайман құрылыстарын дайындау; уақытша кіреберіс жолдарын, көпірлер мен монтаждау алаңдарын тұрғызу;

2) соқпақтар салу;

3) жобада қарастырылған трассада немесе оған жақын орналасқан және жұмыстар өндірісіне кедергі келтіретін құрылымдарды құлату және қиылысатын инженерлік құрылыстарды реконструкциялау жұмыстарын аяқтау.

34. Кабельді жерде жүргізуге арналған трассалар оларды жүргізу жұмыстарына дейін келесі көлемде және тәртіпте дайындалуы қажет:

1) траншея суын сорып алу және тастар мен құрылыс қоқыстарды шығару;

2) траншея түбінде қопсытылған топырақтан жастықша төсеу;

3) трассаның жолдармен және өзге инженерлік құрылыстармен қиылысу орындарында топырақты тесу;

4) құбырлар жүргізу;

5) кабельдерді жалғау орындарында муфталарды монтаждауға арналған, тереңдігі кабельдердің жату белгісіне тең қазаншұңқыр орнату (кернеуі 10 кВ дейінгі муфта жоспарындағы қазаншұңқырдың өлшемдері 2,5 метр (бұдан әрі – м) х 1,5 м кем емес; кернеуі 35 кВ дейінгі муфталар үшін 4 м х 2 м кем емес болуы тиіс).

Кабельді траншеяға орнатқаннан кейін және электрлік монтаждау ұйымының траншеяға кабельдер жүргізу бойынша жасырын жұмыстар актісін ұсынуынан кейін траншеяны көму қажет.

35. Кабельдерді жүргізуге арналған блок кәріз трассаларын келесі талаптарды ескере отырып дайындау қажет:

1) блоктарды жоспарлау белгісіне қатысты жобалық жайғастыру тереңдігінің сақталуы;

2) арналардың тік жазықтықтағы көлбеулік бұрыштары, негізінен, 15 градус (бұдан әрі – °) (көлбеулігі 25 %) аспауы тиіс;

3) темірбетон блоктар мен құбырлардың түйіспелерінің дұрыс төселуі мен гидроизоляциясының қамтамасыз етілуі;

4) арналардың тазалығы мен бір осьтілігінің қамтамасыз етілуі;

5) кабель трассаларының бұрылыстары мен құламаларын құбылмалы, кабельдердің қажетті иілу радиусымен жүргізу қажет;

6) құдық люктерінің қосарлы қақпақтарының (төменгі – бітеуішпен), металл басқыштардың немесе құдыққа түсуге арналған қапсырмалардың жасалуы.

36. Кабельдерді жүргізуге арналған эстакадалар тұрғызу кезінде олардың тірек конструкциялары (бағаналар) мен аралық құрылымдарына жобада қарастырылған кабель роликтерін, айналдыру құрылғылары мен өзге керек-жарақтарды орнатуға арналған орнату элементтерін дайындау қажет.

37. Басты мердігер құрылыс дайындамасын: тұрғын үйлерде – бөлігімен, ал қоғамдық ғимараттарда – қабат-қабатымен (немесе үй-жайлар бойынша) монтаждауға қабылдап алуды ұсынуы қажет.

Зауыттық дайындамадағы темірбетон, гипсты бетон, керамзитбетон қоршау панельдерінің, ішкі қабырға панельдері мен қалқалардың, темірбетон бағаналар мен ригельдердің жұмыстық құжаттамаға сәйкес сымдарды жүргізуге арналған арналары (құбырлары), ойықшалары, штепсель розеткаларын орнатуға арналған орнату тетіктерінен тұратын ұяшықтары, қосып-өшіргіштері, қоңыраулары және қоңырау батырмалары болуы қажет.

Арналар мен металл емес қуысты құбырлардың өткізу қималары жұмыстық сызбаларда көрсетілгендерден 15% артық өзгешеленбеуі қажет.

Аралас құрылыс конструкцияларының түйісу орындарындағы ұялар мен ойықшалардың жылжуы 40 мм аспауы қажет.

38. Басты мердігер электр жабдық монтажына берілетін ғимараттар мен құрылыстарда сәулет-құрылыс сызбаларында қарастырылған тәртіпте, электр жабдығын және орнату бұйымдарын монтаждауға, электр сымдары мен электр желілеріне құбырлар жүргізуге арналған іргетастардағы, қабырғалардағы, қалқалар мен қоршаулардағы атыз саңылауларын, ойықшалар мен ұялар дайындауы қажет.

Тұрғызу кезінде құрылыс конструкцияларында қалдырылмаған көрсетілген саңылауларды, атыздарды, ойықшалар мен ұяларды сәулет-құрылыс сызбаларына сәйкес басты мердігер жасайды.

Сызбаларды әзірлеу кезінде есепке алынбайтын және құрылыс конструкцияларында оларды дайындау технологиясының талаптары бойынша қарастырылмайтын диаметрі 30 мм кем саңылауларды (тек дюбельдерді, түйреуіштер мен әртүрлі тіреу-қолдау конструкцияларының қадаларын орнатуға арналған қабырғалардағы, қалқалардағы, қоршаулардағы саңылаулар) жұмыстарды жүргізу орнында электрлік монтаждау ұйымы орындауы қажет.

Басты мердігер электрлік монтаждау жұмыстарын орындағаннан кейін саңылауларды, атыздарды, ойықшалар мен ұяларды бітеуі қажет.

39. Трансформаторлардың астына қойылатын іргетастарды қабылдап алу кезінде, катоктарды айналдыру үшін трансформаторлар мен домкрат астындағы іргетастарды жылжыту кезінде күш түсіру құрылғыларын бекітуге арналған анкерлердің болуын және олардың дұрыс орнатылуын тексеру қажет.

6-тарау. Электрлік монтаждау жұмыстарын жүргізуге дайындыққа қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Электрлік монтаждау жұмыстарына қойылатын талаптар

40. Электр жабдығын түсіру, тиеу, жылжыту, көтеру және орнату кезінде оны зақымданудан қорғау бойынша іс-шаралар қабылдануы тиіс, бұл ретте, салмағы ауыр жабдықтарды мұндай мақсаттарға арналған тетіктер түрінде дайындаушы кәсіпорын көрсеткен орындарға сенімді түрде жинастыру қажет.

41. Дайындаушы кәсіпорындардың техникалық шарттарында қарастырылған жағдайларды қоспағанда, монтаждау кезінде электр жабдығын қайта бұзу немесе тексеру қажет емес.

Дайындаушы кәсіпорыннан пломбталған түрде келіп түскен жабдықты бұзуға тыйым салынады.

42. Деформацияланған немесе қорғаныс беті зақымданған электр жабдығы мен кабель өнімін белгіленген тәртіпте зақымданулар мен ақаулықтарды жоймайынша монтаждауға болмайды.

43. Электрлік монтаждау жұмыстарын жүргізу кезінде электрлік монтаждау жұмыстарының түрлері бойынша арнайы құралдардың нормалық жиынтықтарын, сонымен қатар, берілген мақсатқа арналған механизмдер мен тетіктерді қолданған жөн.

44. Троллейлерді, шина сымдарын, науаларды, қораптарды, аспа қалқалар мен басқару бекеттерін, қорғау-іске қосу аппаратурасы мен шырақтарды орнатуға арналған тірек конструкциялары мен бекіту бұйымдары ретінде монтаждау дайындығы жоғары (дәнекерлеусіз жапсыруға бейімделген, қорғаныс қабаты бар және механикалық өңдеу кезінде асқан еңбек шығынын талап етпейтін), зауытта дайындалған өнімдерді қолданған жөн.

45. Тірек конструкциялардың бекіткіштерін құрылыс элементтерінде қарастырылған орнату тетіктеріне дәнекерлеу немесе бекіту бұйымдарымен (дюбельдер, қадалар, түйреуіштер және тағы басқа) бекіту қажет. Бекіту тәсілі жұмыстық сызбаларда көрсетілуі тиіс.

46. Тарату құрылғыларын, троллейлерді, жерге тұйықтау шиналарын, әуе желілері сымдарын, тоқ жүргізу шиналарын, түстік белгілеуді жобада келтірілген нұсқаулықтарға сәйкес жүзеге асыру қажет.

47. Жұмыстарды жүргізу кезінде электрлік монтаждау ұйымы: Еңбек кодексінің, Экологиялық кодекстің, "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" ТР, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларын, Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларын, сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын орындауы қажет.

48. Нысанда қолдану режимін енгізу кезінде Еңбек кодексінің, Экологиялық кодекстің, "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" ТР, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларын, Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларын және сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын қамтамасыз ету тапсырыс берушінің міндеті болып табылады.

2-параграф. Жанаспалы байланыстарға қойылатын талаптар

49. Жобалық құжаттаманың электротехникалық бөлігінде жанаспалы байланыстардың түрлері (жиылмалы және жиылмайтын), класы, материалы және конструкциясы көрсетілуі қажет.

50. Жанаспалы байланыстарды ЭҚҚ-ның, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының, Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының техникалық шарттарына жауап беретін тиісті монтаждау бұйымдарының көмегімен орындау қажет.

51. Сымдар мен кабель тарамдарының жиылмалы және жиылмайтын жанаспалы байланыстарын қыздыру температурасы 1000 В дейінгі қондырғыларда 95°C аспауы, 1000 В жоғары қондырғыларда 80°C аспауы тиіс.

52. Номиналды тоқ өткен кезде 1-ші және 2-ші класты шиналардың құрастырмалы және құрастырылмайтын түйіспелі жалғауларын қыздыру температурасы ЭҚҚ және Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының талаптарына сәйкес қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін мәндерден аспауы тиіс.

53. Жанаспалы байланыстың (қадалықтан өзге) электр кедергісі байланыстырылатын өткізгіштің жанаспалы байланыс ұзындығындай тұтас аймағының кедергісінен аспауы қажет.

Қадалық жанаспалы байланыс кедергісі нақты электротехникалық құрылғы түрлеріне қатысты нормативтік құжаттарда (нұсқаулықтар, техникалық шарттар) көрсетіледі.

54. Сымдар мен кабель тарамдарын жалғау орындарында қайта жалғау мүмкіндігін қамтамасыз ететін сым немесе кабельдің артық қорын қарастырған жөн. Жанаспалы байланыстарды орындау кезінде жанасуды тұрақтандыру үшін келесілерді қолданған жөн:

1) электр сым майларды;

2) СИЗ-2 түріндегі байланыстыру-оқшаулау қысқыштарын;

3) СПЭП типті байланыстырғыштарды;

4) кабель түріндегі алюминиймен, никельмен қапталған АН-УТ1 типті ұштар.

55. Байланыстыру және тармақтау орындары тексеру және жөндеу үшін қол жетімді болуы қажет. Байланыстыру және тармақталу изоляциясы байланыстырылатын сымдар мен кабельдер изоляциясына тең болуы тиіс.

Байланыстыру және тармақтау орындарында сымдар мен кабельдерге механикалық күштер түсірілмеуі қажет.

56. Сіңдірілген қағазбен оқшауландырылған кабель тарамын ұштау әрекетін кабельдік сіңдіру құрамының ағысын болдырмайтын нығыздалған тоқ жүргізу арматурасымен (ұш) орындау қажет.

57. Шиналарды байланыстыру және тармақтауды, негізінен, бұзбастан (дәнекер көмегімен) жүзеге асыру қажет.

Жиылмалы түйіспелер талап етілетін орындарда шиналарды бұрандалармен немесе қысу плиталарымен байланыстыру қажет. Жиылмалы түйіспелер саны минималды болуы тиіс.

58. Әуе желісінің сымдарын 35 кВ дейінгі кернеумен байланыстыру қажет:

1) анкерлік-бұрыштық типті тірек ілгектерінде:

2) қысқыштармен – анкерлік және тармақтау сыналарымен;

3) сығу әдісімен орнатылатын байланыстырғыш доға қысқыштармен;

4) термитті патрондар көмегімен дәнекерлеу арқылы ілгекті кесінділі қышқыштармен;

5) аппаратпен нығыздалатын қысқыштармен (затбелгілері мен қималары әртүрлі сымдар үшін);

6) аралықтарда: бұрау әдісімен орнатылатын доға байланыстыру қысқыштарымен.

Бірлік сымдарды бұрау арқылы байланыстыруға рұқсат беріледі. Бірлік сымдарды қыспаққа алып дәнекерлеуге болмайды.

59. Кернеуі 35 кВ жоғары ЖКЖ сымдарды байланыстыру қажет:

1) анкерлік-бұрыштық тірек шлейфтерінде:

қимасы 240 миллиметр квадратқа (бұдан әрі – мм²) дейінгі болат-алюминий сымдарды – гидравликалық престер көмегімен;

қимасы 240 мм² және одан жоғары болат-алюминий сымдарды – термитті патрондар көмегімен және жарылыс қуатының көмегімен престеу арқылы;

қимасы 500 мм² және одан жоғары болат-алюминий сымдарды – престелетін байланыстар көмегімен; қосымша термитті дәнекерлеу арқылы;

затбелгілері әртүрлі сымдарды – бұрандалы қысқыштармен;

алюминий қорытпасынан тұратын сымдарды – сығу әдісімен орнатылатын ілгекті кесінділі немесе доғалы байланыстырғыш қысқыштармен;

2) аралықтарда:

қимасы 185 мм² дейінгі болат-алюминий сымдарды және қимасы 50 мм² дейінгі болат арқандарды – айналдыру әдісімен орнатылатын доғалы байланыстырғыштармен;

қимасы 50 мм² бастап 95 мм² дейінгі болат арқандарды – сығу немесе ұштарды қосымша термитті дәнекерлеу арқылы престеу әдісімен орнатылатын доғалы байланыстырғыштармен;

қимасы 240 мм² бастап 400 мм² дейінгі болат-алюминий сымдарды – тұтас престеу және жарылыс қуатының көмегімен престеу әдісімен орнатылатын байланыстыру қысқыштарымен;

қимасы 240 мм² және одан жоғары болат-алюминий сымдарды – тұтас престеу әдісімен орнатылатын байланыстыру қысқыштарымен.

60. Жанаспалы желілерді монтаждау кезінде қимасы 35 мм² бастап 120 мм² дейінгі болат-мыс арқандарды, сонымен қатар, қимасы 120 мм² бастап 185 мм² дейінгі алюминий арқандарды доғалы байланыстырғыштармен, болат арқандарды – арасына байланыстыру тақтайшасын қою арқылы қысқыштармен байланыстыру қажет.

Қимасы 50 мм² бастап 95 мм² дейінгі болат-мыс арқандарды арасына байланыстыру тақтайшасын қою арқылы сыналы қысқыштармен түйістіруге болады.

7-тарау. Элект сымдарын монтаждауға қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Электр сымдарын монтаждауға қойылатын талаптар

61. Нормалардың осы бөлігінің талаптары кез келген қимадағы орнату сымдарымен және қимасы 16 мм² дейінгі резеңкемен немесе пластмассамен оқшауланған брондалмаған кабельдермен оқшауланған ғимараттар мен құрылыстардың ішіне немесе сыртына орнатылатын, кернеуі 1000 В дейінгі ауыспалы және тұрақты тоқтан тұратын күш түсіру, жарықтандыру және екінші тізбек электр сымдарына таралады.

Электр сымдары тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындалады.

62. Бақылау кабельдерін 8-тарау талаптарын ескере отырып монтаждау қажет.

63. Электр сымдарын монтаждау кезінде келесі талаптарды орындау қажет:

1) қыздырылатын бет бойынша жасырын немесе ашық аралық қабаттарға жол берілмейді;

2) температуралық және түсімдік жіктерден тұратын негізге бекітілген электр сымдарының қиылысу орындарында орнын толтыру құрылғыларын қарастыру қажет;

3) ғимарат ішіне ашық жүргізілген сымдардан болат құбырларға дейінгі ара қашықтық параллель жүргізу кезінде 100 мм кем емес болуы, ал жанғыш сұйықтықтар мен газдардан тұратын құбырлар үшін 250 мм кем емес болуы қажет;

4) құбырлардың қорғалған және қорғалмаған сымдармен қиылыстырылуы оларға қатысты алғанда 50 мм кем емес көрінетін қашықтықпен, ал жанғыш сұйықтықтар мен газдардан тұратын құбырлардан алғанда 100 мм кем емес қашықтықпен орындауы тиіс, немесе атыздарға ендірілетін қиылысу орнының сымдары оқшауланған немесе металл құбырларда немесе қораптарда жүргізілуі қажет;

5) электр сымдарының тірек конструкцияларын ғимараттар мен құрылыстардың құрылыс конструкцияларына олардың беріктігін босатпастан бекіту қажет;

6) қорғалмаған сымдарды металл бандаждармен және қапсырмалармен бекіту кезінде оқшауланған аралық қабаттарды қолдану қажет.

64. Брондалмаған кабельдерді, қорғалған және қорғалмаған сымдарды жанбайтын қабырғалар (қалқалар) мен қабатаралық қоршаулар арқылы өткізуді құбыр кесінділерінде, немесе қораптарда немесе ойықтарда, ал жанатын қабырғалар арқылы – болат құбыр кесінділерінде орындау қажет.

Қабырғалар мен қоршаулардағы ойықтардың олардың қолдану кезінде бұзылуын болдырмайтын жақтаушасы болуы тиіс. Сымдар мен кабельдердің қабырғалар, қоршаулар арқылы өту немесе олардың сыртқа шығу орындарында сымдар, кабельдер мен құбыр (қораптар, ойықтар) арасында жанбайтын материал массасынан оңай шығарылатын аралықтар қалдыру қажет. Нығыздау әрекетін құбырдың (қораптың және тағы басқа) әрбір жағынан орындаған жөн.

Металл емес құбырларды ашық жүргізу жағдайында, олардың өртке қарсы қалқалары арқылы өту орындарын тікелей кабельдерді немесе сымдарды құбырлардан өткізуден кейін жанбайтын материалдармен қалау қажет.

Осы құрылыс нормаларының 38-тармағына сәйкес, құбырлар (қораптар, ойықтар) мен құрылыс конструкциялары арасында, сонымен қатар, жанбайтын материал массасынан оңай шығарылатын құбырларда (қораптарда, ойықтарда) жүргізілген сымдар мен кабельдер арасында аралықтар қалдыру құрылыс конструкциясының отқа төзімділігіне сәйкес келетін отқа төзімділікті қамтамасыз етуі қажет.

65. Келте құбырларды қолданбастан, қоршаулар мен қабырғалар арқылы аралықтар қалдыру кезінде:

1) 0,5 сағаттан 0,75 сағатқа дейінгі отқа төзімділік шегін қамтамасыз ету үшін массасы бойынша оңай шығарылатын кабельді қабырғаның кем дегенде 200 мм қалыңдығымен жүргізу қажет;

2) 0,25 сағат түріндегі отқа төзімділік шегін қамтамасыз ету үшін аралықтарды 60 мм тереңдікте орындау жеткілікті;

3) кез келген отқа төзімділік жағдайында қалау тереңдігі 250 мм аспауы қажет.

2-параграф. Науалар мен қораптардағы сымдар мен кабельдерге қойылатын талаптар

66. Науалар мен қораптардың конструкциясы және қорғалу дәрежесі, сонымен қатар, науалар мен қораптарға сымдар және кабельдерді жүргізу тәсілі (ұсақтау, шоғырлармен, көп қабатты және тағы басқа) жобада көрсетілуі тиіс.

67. Қораптарды орнату тәсілі оларда ылғалдың жиналуын болдырмауы қажет. Ашық электр сымдары үшін қолданылатын қораптарда алынып-салынбалы немесе ашылатын қақпақтар болуы тиіс.

68. Жасырын жүргізу жағдайында бітеу қораптар қолданған жөн.

69. Қораптар мен науаларға жүргізілетін сымдар мен кабельдердің науалары мен қораптарының басында немесе соңында, сонымен қатар, оларды электр жабдығына қосу орындарында белгілер болуы, ал кабельдер трасса бұрылыстары мен тармақталу орындарында да болуы қажет.

70. Металл қабықшасы бар қорғалмаған сымдар мен кабельдерді металл қапсырмалармен немесе бандаждармен бекіту жұмыстарын созылмалы оқшаулау материалдарымен орындаған жөн.

3-параграф. Сымдарды оқшаулау тіректеріне жүргізуге қойылатын талаптар

71. Сымдарды оқшаулау тіректеріне жүргізу кезінде сымдардың байланыстары мен тармақтарын тікелей изоляторда, клицаларда, роликтерде немесе оларға орындау қажет.

72. Оқшаулау тіректеріндегі параллель төселген қорғалмаған оқшауланған сымдарды трасса бойымен және осьтер арасында бекіту нүктелері арасындағы қашықтық жобада көрсетілуі тиіс.

73. Ілмектер мен кронштейндер изоляторлармен бірге қабырғалардың негізгі материалына ғана бекітілуі қажет, ал қимасы 4 мм² және одан жоғары роликтер мен клицаларды сылақта немесе ағаш ғимараттардың қаптауларына бекітуге болады. Ілмектердегі изоляторлар сенімді бекітілуі тиіс.

74. Роликтерді бітеуіштермен бітеуіш ұштарына бекіту кезінде металл және созылмалы тығырықтар салу, ал роликтерді олардың негізіндегі металға бекіту кезінде созылмалы тұғырықтар салу қажет.

4-параграф. Сымдар мен кабельдерді болат арқанға жүргізуге қойылатын талаптар

75. Қорғаныс қабықшадағы резеңкемен және пластмассамен оқшауланған сымдар мен кабельдерді салмақ түсетін арқан кабельге немесе сымға бандаждармен немесе бір-бірінен 0,5 м аспайтын қашықтықта орнатылатын клицалармен бекіту қажет.

76. Арқандарға жүргізілген кабельдер мен сымдар олардың арқаннан ғимарат конструкциясына берілетін жерлерінде механикалық күштерден еркін болуы тиіс.

Болат арқандағы тік өткізгіш аспаларын, негізінен, тармақтау қораптарын, штепсель розеткаларын, шырақтарды және тағы басқаларды орнату орындарына орнату қажет.

Бекіткіштер арасындағы аралықтардағы арқанның иілу жебесі аралық ұзындығының 1/40 бастап 1/60 дейінгі шегінде болуы тиіс.

Ұштық бекіткіштер арасындағы аралық арқандарын жетілдіруге жол берілмейді.

77. Болат арқанындағы жарықтандыру электр сымдарының тербелуін болдырмау үшін болат арқанға кергілер орнату қажет. Кергілердің саны жұмыстық сызбаларда анықталуы тиіс.

78. Арнайы трос сымдардан тармақтау үшін трос ілгегінің түзілуін, сонымен бірге, желіні кеспестен тармақтау көмегімен кері желілерді жалғауға қажетті тарамдар қорын қамтамасыз ететін арнайы қораптарды қолдануға болады.

79. Трос өткізгіштердің барлық металл бөліктері жерге тұйықталған және коррозияға қарсы маймен немесе бетпен қорғалған болуы қажет.

5-параграф. Құрылыс негіздері бойынша және негізгі құрылыс конструкцияларының ішіне орнату сымдарын жүргізуге қойылатын талаптар

80. Орнату сымдарын ашық және жасырын жүргізуге Цельси бағамы бойынша минус 15 градустан (бұдан әрі – °C) төмен температура жағдайында жол берілмейді.

81. Сымдарды жасырын жүргізу әрекетін жұмыстық сызба бойынша орындау қажет. Сымдарды қабат астына жасырын жүргізу кезінде қалау қабаты немесе жіңішке қабырғалы (80 мм дейін) сым қалқаларын сәулет-құрылыс сызықтарына параллель салу қажет. Көлденең жүргізілген сымдардың қоршау плиталарынан алғандағы қашықтығы 150 мм аспауы тиіс. Қалыңдығы 80 мм асатын құрылыс конструкцияларында сымдарды қысқа трассалар бойымен қалау қажет.

82. Орнату сымдарының барлық байланыстары мен тармақтарын дәнекермен, гильзаларда престеу немесе тармақтау қораптарындағы қысқыштар көмегімен орындау қажет.

Байланыстарды бұқтырмалармен, оқшаулау лентасымен немесе арнайы оқшаулау қабықшаларымен оқшаулау қажет.

Металл тармақтау қораптарында оларға сымдарды кіргізу орындарында оқшаулау материалынан дайындалған төлкелер болуы тиіс.

Төлкелердің орнына поливинилхлорид түтіктерінің кесінділерін қолдануға жол беріледі.

Құрғақ үй-жайларда сым тармақтарын қабырғалар мен қоршаулардың ұяшықтары және ойықшаларына, сонымен қатар, қоршау қуыстарына жайғастыруға болады.

Ұялар мен ойықша қабырғалары тегіс болуы тиіс, ұялар мен ойықшаларда орналасқан сым тармақтары жанбайтын материалдан жасалған қақпақтармен жабылуы қажет.

83. Жасырын жүргізу жағдайында тегіс сым бекіткіштері оларға құрылыс негіздерінің тығыз жанасуын қамтамасыз етуі тиіс. Бұл ретте, бекіту нүктелері арасындағы қашықтық:

1) сымдардың сыланатын шоғырларын көлденең және тік бөліктерге жүргізу кезінде – 0,5 м артық емес; бірлік сымдар жағдайында – 0,9 м;

2) сымдарды құрғақ сылақпен жабу кезінде – 1,2 м дейін болуы қажет.

84. Ернеулік өткізгішін орнату күш түсірілетін және нашар ұшталған сымдардың дара жүргізілуін қамтамасыз етуі қажет.

85. Ернеулік бекіткіші оның құрылыс негіздеріне тығыз жанасуын қамтамасыз етуі тиіс, бұл ретте, ажырау күші 190 ньютоннан (бұдан әрі – Н) кем емес, ал ернеулік, қабырға және еден арасындағы аралық 2 мм аспайтындай болуы қажет.

Ернеуліктерді электр оқшаулау қасиеттеріне ие жанбайтын және жануы қиын материалдардан жасаған жөн.

86. Панельдерде стандарт ішкі арналар немесе жапсырылған пластмасса құбырлар және жасырын ауыстырмалы электр сымына арналған жүргізу элементтерін, дәнекерлеу қораптарын, қосып-өшіргіштер мен штепсель розеткаларын орнатуға арналған ұялар мен саңылаулар қарастыру қажет.

Электр орнату бұйымдарына арналған саңылаулар мен іргелес пәтерлердің қабырға панельдеріндегі созылыңқы ойықшалар тесіп өтетіндей болмауы қажет.

Егер дайындау технологиясының талаптары бойынша саңылауларды тесіп өтпейтіндей етіп орындау мүмкін болмаса, онда оларға винипордан немесе өзге жанбайтын дыбыс оқшаулау материалынан жасалған дыбыстан оқшаулау аралық қабаттарын орналастыру қажет.

87. Арматура қаңқаларына құбырлар мен қораптарды орнату әрекеттерін орнату, тармақтау және төбе қораптарын бекіту орындарын анықтайтын жұмыстық сызбалар бойынша кондукторларда жүзеге асыру қажет.

Қалыпқа келтіргеннен кейін қораптардың панель бетімен бетпе-бет орналасуын қамтамасыз ету үшін оларды арматура қаңқаларына блоктық орналастыру кезінде блок биіктігінің панель қалыңдығына сәйкес келетініндей етіп бекіту қажет, ал қораптарды дара орнату кезінде олардың панель ішінде жылжуын болдырмау үшін, қораптардың беттік жабыны арматура қаңқасының жазықтығынан 30 мм бастап 35 мм дейін шығып тұруы тиіс.

88. Арналардың беті барлық ұзындық бойымен қатпарларсыз және үшкір бұрыштарсыз тегіс болуы қажет.

Арна (құбыр) үстіндегі қорғаныс қабатының қалыңдығы 10 мм кем емес болуы тиіс.

Созылыңқы ойықтар немесе қораптар арасындағы арналардың ұзындығы 8 м аспауы қажет.

6-параграф. Сымдар мен кабельдерді болат құбырларға жүргізу кезінде қойылатын талаптар

89. Сымдарды құбырларсыз өткізуге жол берілмеген, ал металл емес құбырларды қолдануға тыйым салынған жағдайларда, электр сымдары үшін болат құбырларды бірыңғай жағдай ретінде қолдануға болады.

Бұл ретте, қалыңдығы жіңішке құбырларды, ал өртке қауіпті аймақтарда су-газ өткізу құбырларын қолданған жөн. Нығыздауды талап ететін құбырларды бұрандалармен муфталар көмегімен байланыстыру қажет.

Нығыздауды талап етпейтін өткізгіштер үшін құбырларды кең қоныштармен, манжеттермен немесе гильзалармен бұрандасыз байланыстыруға жол беріледі.

90. Электр сымдары үшін қолданылатын болат арқандардың оларды құбырға тарту кезінде сымдар изоляциясының зақымдануын болдырмайтын ішкі беті болуы қажет, ал сыртқы беті коррозияға қарсы бетпен қапталуы тиіс.

Құрылыс конструкцияларына жанастырылатын құбырларда сыртқы коррозияға қарсы бет талап етілмейді.Химиялық белсенді ортадағы үй-жайларда жүргізілетін құбырлардың іші мен сырты берілген ортаға төзімді коррозияға қарсы бетпен қапталуы қажет. Сымдардың болат құбырлардан шығу орындарында пластмасса төлкелер орнатылады.

91. Технологиялық жабдық іргетастарының астынан жүргізілетін электр сымдарына арналған болат құбырларды іргетастарды бетондауға дейін тірек конструкцияларына немесе арматураға бекіту қажет. Құбырлардың іргетастан топыраққа шығу орындарында топырақтың немесе іргетастың шөгуі кезінде құбырлардың қиылуына қарсы жұмыстық құжаттамада көзделген іс-шараларды жүзеге асыру қажет.

92. Құбырлармен температуралық және түсімдік жіктердің қиылысу орындарында жұмыстық сызба нұсқаулықтарына сәйкес орнын толтыру құрылғыларын орнату қажет.

93. Ашық төселген болат құбырлардың бекіту нүктелері арасындағы арақашықтық құбырлардың жанасу тығыздығын және бекіткіштердің механикалық беріктігін қамтамасыз етуі тиіс.

Болат электр өткізу құбырларын тікелей технологиялық құбырларға бекітуге, сонымен қатар, оларды тікелей әртүрлі конструкцияларға дәнекерлеуге жол берілмейді.

94. Құбырларды иілту кезінде қолдану қажет:

1) 90°, 120° және 135° түріндегі қалыптандырылған бұрылыс бұрыштарын;

2) 400, 800 және 1000 мм түріндегі қалыптандырылған иілу радиустарын.

400 мм түріндегі иілу радиусын қоршауға жүргізілетін құбырларда және тік шығыстар үшін қолданған жөн; ал 800 мм бастап 1000 мм дейінгі иілу радиусын құбырларды монолитті іргетастарда жүргізу кезінде және оларға бірлік тарамды кабельдерді жүргізу кезінде қолдану қажет.

Пакеттер мен блоктар дайындау кезінде де көрсетілген қалыптандырылған иілу бұрыштары мен радиустарын ұстану қажет.

95. Сымдарды тік орналастырылған құбырларға (тіреушелерге) жүргізу кезінде оларды бекітуді қарастыру қажет, бұл ретте, бекіту бұрыштары бір-бірінен келесі мәндерден аспайтын қашықтықта орналасуы қажет:

1) 50 мм² қоса алғанға дейінгі сымдар үшін…………30,0 м;

2) 70-тен 150 мм² қоса алғанға дейінгі сымдар үшін…20,0 м;

3) 185-тен 240 мм² қоса алғанға дейінгі сымдар үшін..15,0 м.

Сымдарды клицалардың немесе қысқыштардың көмегімен созу немесе тармақтау қораптарына немесе құбыр ұштарына бекіту қажет.

96. Еденге жасырын жүргізу кезінде құбырларды 20 мм кем емес тереңдікке орналастыру және цемент ерітіндісі қабатымен қорғау қажет. Еденге тармақтау және созу қораптарын (мысалы, модульдік сымдарға арналған) орнатуға рұқсат етіледі.

97. Созу қораптары (жәшіктер) арасындағы қашықтық келесі мәндерден аспауы қажет:

1) тік учаскелерде……………….........75,0 м;

2) құбырдың бір иілуі кезінде………...50,0 м;

3) екі иілуі кезінде…………………...40,0 м;

4) үш иілуі кезінде…………………...20,0 м.

Құбырлардағы сымдар мен кабельдер еркін, тартылыссыз жатуы тиіс. Құбырлардың диаметрін жұмыстық сызба нұсқаулықтарына сәйкес қабылдау қажет.

7-параграф. Сымдар мен кабельдерді металл емес құбырларға жүргізуге қойылатын талаптар

98. Құбырлар мен сымдарды тарту мақсатында металл емес (пластмасса) құбырларды жүргізу жұмыстарын жұмыстық сызбаларға сәйкес, ауа температурасының минус 20°C төмен емес және плюс 60°C жоғары емес болуы жағдайында орындау қажет.

Пластмассалы (негізінен, полиэтилен) құбырлар іргетастарға топырақтың немесе бетон қабатының көлденең тапталуы жағдайында ғана жүргізілуі қажет.

Тереңдігі 2 м дейінгі іргетастарда поливинилхлорид құбырлар жүргізуге болады. Бұл ретте, бетондау және топырақты қайта төгу кезінде олардың механикалық зақымдануына қарсы шаралар қабылдау қажет.

99. Ашық жүргізілетін металл емес құбырларды бекіту жағдайында қоршаған орта температурасының өзгеруінен сызықтық кеңею немесе сығылу кезінде олардың еркін жылжуына (жылжымалы бекітпе) мүмкіндік берілуі тиіс.

Жылжымалы бекіткіштерді орнату нүктелері арасындағы арақашықтық металл емес құбырларды сенімді бекітуді қамтамасыз етуі тиіс.

100. Бетон ерітіндісінің құбырлар (бірлік және блоктар) үстіндегі қалыңдығы оларды еден дайындамаларына орнату кезінде 20 мм кем емес болуы тиіс. Құбыр трассаларының қиылысу орындарында құбырлар арасындағы бетон ерітіндісінің қорғаныс қабатының болуы талап етілмейді.

Бұл ретте, жоғарғы қатардың ену тереңдігі жоғарыда келтірілген талаптарға сәйкес келуі тиіс.

101. Егер құбырларды қиылыстыру кезінде құбырлардың ену тереңдігін қамтамасыз ету мүмкін болмаса, металл гильзалар, қабықшалар, немесе жұмыстық сызбаларда көрсетілгендерге сәйкес өзге құралдарды орнату жолымен олардың механикалық зақымданулардан қорғанысын қарастыру қажет.

102. Бетон қалыңдығының 100 мм және одан жоғары болуы жағдайында трассалы пластмасса құбырлардағы еденге жүргізілген электр сымдарының қиылысу орындарының механикалық зақымданулардан қорғанысы талап етілмейді.

Пластмасса құбырлардың іргетастардан, еден құйындыларын және өзге құрылыс конструкцияларының шығыстары поливинилхлорид құбыр кесінділерімен немесе иіндерімен, механикалық зақымданулардың ықтималдығы жағдайында жіңішке қабырғалы болат құбыр кесінділерімен орындалуы қажет.

103. Поливинилхлорид қабықшалы сымдарды немесе кабельдерді резеңке-битум құбырларға немесе оларға тікелей жақын жерге жүргізуге болмайды.

Винипласт құбырларды ароматты көміртегі буларынан, мысалы, бензол және азот қышқылының булары кездесетін үй-жайларда жүргізуге тыйым салынады.

104. Пластмасса құбырларды төбелерге келесідей бекіту қажет:

1) торлы металл төбелер жағдайында, панель қоршауларға;

2) сырық типті металл төбелер жағдайында, күш түсірілетін конструкциялар бойынша гипс және цемент-жоңқалы плиталардан тұратын төбелерге.

Жанбайтын және жануы қиын материалдардан (минерал мақталы плиталар, гипсті, цемент жоңқалы және т.с.с. плиталар) дайындалған аспа төбелердің қуыстарына горфирленген пластмасса құбырлар қолданған жөн.

105. Поливинилхлорид құбырлардың қабырғаларға шығуы кезінде механикалық зақымдануы ықтимал орындарда оларды биіктігі 1,5 м дейінгі болат конструкциялармен қорғау немесе қабырға шығысын жіңішке қалыңдықты болат құбыр кесінділерімен орындауға болады.

106. Пластмасса құбырлардың байланыстарын орындау қажет:

1) полиэтилен – муфталардың көмегімен тығыз жалғау, кеш қонышқа ыстық көмегімен жатқызу, термиялық шөгілетін материалдармен, дәнекермен байланыстыру;

2) поливинилхлорид – кең қонышқа тығыз жатқызу немесе муфталар көмегімен байланыстыру.

8-тарау. Кабель желілерін жүргізуге қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Кабель желілерін жүргізуге қойылатын талаптар

107. Кернеуі 220 кВ дейінгі күш беретін кабель желілерін монтаждау кезінде осы құрылыс нормаларын сақтау қажет.

Метрополитеннің, шахталардың, кендердің кабель желілерін монтаждау жұмыстарын белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық нормативтік құжаттарға сәйкес орындау қажет.

108. Кабель желілерін монтаждау кезінде кабельдерді жобалық-сметалық құжаттамаға сәйкес қолданған жөн.

Кабельдердің иілу радиустарының рұқсат етілетін ең кіші мәндері мен сіңдірілген қағазбен оқшауланған кабельдердің жоғарғы және төменгі нүктелері арасындағы деңгейлер айырмашылығы бұйымның төлқұжат деректеріне сәйкес келуі қажет.

109. Кабельдерді төсеу кезінде оларды механикалық зақымданулардан қорғау бойынша шараларды қабылдау керек. Кабельдердің рауалы керілу мәндерінің күштері кабель өнімін дайындаушы кәсіпорны көрсеткен мәндерден аспауы тиіс.

Жүкарбалар мен өзге күш түсіру құралдарын рұқсат етілетіннен жоғары күш туындаған жағдайда күш түсіруді тоқтатуға арналған реттелетін шектеу құрылғыларымен жабдықтау қажет. Кабельді қысатын тарту құрылғыларында (жетекті роликтер), сонымен қатар, бұру құрылғыларында кабельдің деформациялану мүмкіндігін болдырмау қажет.

Кернеуі 110 кВ бастап 220 кВ дейінгі кабельдер үшін рұқсат етілетін тарту күштері осы құрылыс нормаларының 151-тармағында келтірілген.

110. Кабельдерді ұзындығы бойынша 1 %-дан 2 %-ға дейінгі артық қормен жүргізу қажет. Траншеялар мен ғимараттар және құрылыстар ішіндегі тегіс беттерде артық қорға кабельді "жылан тәрізді" жинау көмегімен қол жеткізіледі, ал кабель конструкциялары (кронштейндер) бойынша бұл артық қор иілу жебесін түзу үшін қолданылады.

Кабель қорын сақиналар (орамдар) түрінде жинауға тыйым салынады.

111. Конструкциялар, қабырғалар, қоршаулар, фермалар және тағы басқалар бойынша көлденеңінен жүргізілетін кабельдерді соңғы нүктелерде, тікелей ұштық муфталарда, трасса бұрылыстарында, иілімнің екі жағынан және байланыстыру муфталары мен стопор муфталарында мықтап бекіту қажет.

112. Конструкциялар және қабырғалар бойымен тігінен жүргізілетін кабельдерді әрбір кабель конструкциясына бекіту қажет.

113. Тірек конструкциялары арасындағы қашықтықтар жұмыстық сызбаларға сәйкес қабылданады.

Алюминий қабықшалы күш беретін және бақылау кабельдерін 6000 мм қашықтықпен тірек конструкцияларына жүргізу кезінде аралық ортасынан қалдық иілім қамтамасыз етілуі қажет:

эстакадалар мен галереяларда жүргізу кезінде 250 мм бастап 300 мм дейін;

өзге кабель құрылымдарында 100 мм бастап 150 мм дейін.

Брондалмаған кабельдер жүргізілетін конструкцияларда кабель қабықшаларының механикалық зақымдану мүмкіндігін болдырмайтын құралдар болуы тиіс.

114. Қорғасын алюминий қабықшалы брондалмаған кабельдерді конструкцияларға мықтап мықтап бекіту орындарында созылмалы материалдан (мысалы, табақ резеңке, табақ поливинилхлорид) дайындалған аралық қабаттар салу қажет; пластмасса қабықшалы немесе пластмасса шлангілі брондалмаған кабельдерді, сонымен бірге, брондалған кабельдерді конструкцияларға аралық қабаттарсыз қапсырмалармен (қамыттармен) бекітуге болады.

Механикалық зақымдану мүмкіндігі бар орындардағы (автокөліктердің, жүктер мен механизидердің жылжуы, білікті емес персоналға қол жетімділік) үй-жайлардың ішіндегі және сыртындағы брондалған және брондалмаған кабельдер қауіпсіз биіктікке дейін, бірақ жер немесе еден деңгейінен 2 м кем емес биіктікте және жер ішінде 0,3 м тереңдікте қорғалуы тиіс.

115. Жүргізу процесі кезінде саңылаусыздығы бұзылған барлық кабель ұштарын байланыстыру муфталары мен ұштық муфталарды монтаждауға дейін уақытша саңылаусыздандыру қажет.

116. Өндірістік үй-жайлар мен кабель құрылыстарындағы қабырғалар, қалқалар мен қоршаулар арқылы өтетін кабель өтімдерін металл емес кесінділер (асбест арынсыз, пластмассалы және тағы басқа), темірбетон конструкцияларындағы фактураланған саңылаулар немесе ашық ойықшалар арқылы орындау қажет.

Кабельдерді жүргізгеннен кейін, құбыр кесінділеріндегі, саңылаулар мен ойықшалардағы аралықтарды жанбайтын материалмен толтыру қажет, мысалы:

көлемі 1:10 түріндегі цементті құммен, сазбен және топырақпен – 1:3;

цементті сазбен және құммен – 1,5:1:11;

құрылыс гипсімен іріленген перлитпен – 1:2 және тағы басқа.

Бұл ретте, толтыру әрекеті барлық қабырға немесе қалқа қабырғасы бойынша орындалады.

Қабырғалардың өртке қарсы қоршау түрінде болмауы жағдайында, қабырға аралық өтімдерді толтырмауға жол беріледі.

117. Кабельдерді жүргізбес бұрын, кабельдің металл жабыны мен кабель қабықшасына жойқын әрекет ететін заттардан тұратын (сортаң, әк, су, қож бен құрылыс қоқысынан тұратын сеппе топырақ, күрелген және қоқыс төгуге арналған шұңқырларға 2 м қашықтықтан жақын орналасқан аймақтар және тағы басқа) трасса орындарын анықтау бойынша траншеяларды тексеру қажет.

Мұндай орындарды айналып өту мүмкін болмаған жағдайда, кабельді таза нейтрал топырақ астына, сыртынан және ішінен битум құрамымен қапталған арынсыз асбестцемент құбырларға жүргізу қажет. Кабельді нейтрал топырақпен толтыру кезінде траншеяны екі жағынан 0,5 м бастап 0,6 м дейін қосымша түрде кеңейту және 0,3 м бастап 0,4 м дейінгі тереңдікке қосымша тереңдету қажет.

118. Кабельдерді ғимараттарға, кабель құрылыстарына және өзге үй-жайларға кіргізу кезінде асбестцемент арынсыз құбырларды, темірбетон конструкцияларының фактураланған саңылауларын қолдану қажет.

Құбыр ұштары ғимарат қабырғасынан траншеяға, ал іргетас қаланбасы болған жағдайда, соңғысының сызығынан кем дегенде 0,6 м шығып тұруы және траншея тарапына қарай көлбеуленуі тиіс.

119. Траншеяға бірнеше кабель жүргізу кезінде, байланыстыру муфталары мен стопор муфталарын кейінгі реттік монтаждауға арналған кабель ұштарын байланысу орындарын кем дегенде 2 м жылжыту арқылы орналастыру қажет.

Бұл ретте, ылғалдан оқшаулануды тексеру және муфтаны монтаждау, сонымен қатар, компенсатор доғасын жайғастыру үшін қажетті ұзындықтағы кабель қорын қалдырған жөн (кернеуі 10 кВ дейінгі кабельдер үшін әрбір ұшындағы ұзындығы 350 мм кем емес және кернеуі 35 кВ дейінгі кабельдер үшін әрбір ұшындағы ұзындығы 400 мм кем емес).

120. Кабель түйдектерінің көп болуы кезіндегі ығыстырылу жағдайларында компенсаторларды кабельдерді жүргізу деңгейінен төмен тік жазықтықта орналастыруға болады. Бұл ретте, муфта кабельдерді жүргізу деңгейінде қалады.

121. Траншеяға жүргізілген кабельді алғашқы жер қабатымен көмкеру, механикалық қорғаныс құралын немесе сигнал лентасын қою қажет, бұдан кейін электрлік монтаждау және құрылыс ұйымдарының өкілдері тапсырыс берушінің өкілдерімен бірлесіп трассаны тексеруі және жасырылған жұмыстар актісін жасауы тиіс.

122. Траншеяны байланыстыру муфталарын монтаждау және кернеулігі жоғары желілерді сынаудан кейін толығымен топырақпен толтыру және таптап нығыздау қажет.

123. Траншеяны тоңды жер түйірлерімен, тастан, металл кесектерінен тұратын топырақпен және тағы басқамен толтыруға тыйым салынады.

124. Өздігінен жүретін немесе күш түсіру механизмдерімен қозғалатын пышақ түріндегі кабель жүргізу құралымен кабельдерді траншеясыз жүргізу әрекетіне инженерлік құрылыстардан алшақ орналасқан кабель трассаларындағы кернеуі 10 кВ дейінгі, қорғасын немесе алюминий қабықшалы бір, екі брондалған кабельдерді жүргізу кезінде рұқсат етіледі. Қалалық электр желілерінде және өнеркәсіптік кәсіпорындарда траншеясыз жүргізу әрекетіне трассада жер асты байланыстарының, инженерлік құрылыстармен қиылыстардың, табиғи кедергілер мен қатты беттердің болмауы жағдайында ұзаққа созылған бөліктерде жол беріледі.

125. Кабель желісі трассасын құрылысы аяқталмаған елді мекенде жүргізу кезінде барлық трасса бойымен бетон бағаналарына немесе трасса бұрылыстарына орналастырылатын арнайы көрсеткіш тақталарға, байланыстыру муфталарының орналасу орындарына, жолдармен және жер асты құрылыстарымен қиылыстардың екі жағынан, ғимарат кірістеріне және түзу аймақтарда әрбір 100 м сайын танымдық белгілер орнату қажет.

Егістік жерлерде танымдық белгілер әрбір 500 м сирек емес тәртіпте орнатылуы тиіс.

2-параграф. Кабельдерді блок кәрізіне жүргізуге қойылатын талаптар

126. Қорғасын қабығы және мыс талсымы бар сауытсыз кабельдер үшін шекті рауалы керілу күштерінің шарттары бойынша арнаның жалпы ұзындығы кабель өнімін дайындаушы кәсіпорны көрсеткен мәндерден аспауы тиіс.

Қорғасын немесе пластмасса қабықшадағы, қимасы 95 мм² және одан жоғары алюминий тарамдары бар брондалмаған кабельдер үшін арна ұзындығы 150 м аспауы тиіс.

127. Қорғасын қабықшалы және мыс немесе алюминий тарамдарынан тұратын брондалмаған кабельдердің тарту арқанын тарамдарға бекіту кезіндегі шектік рұқсат етілетін тарту күштері, сонымен қатар, 100 м кабельді блок кәрізі арқылы тарту үшін талап етілетін күш көрсеткіштері кабель өнімін дайындаушы кәсіпорны көрсеткен мәндерден аспауы тиіс.

3-параграф. Кабельдерді кабель құрылыстарында және өндірістік үй-жайларда жүргізуге қойылатын талаптар

128. Кабельдерді кабель құрылыстарына, коллекторларға және өндірістік үй-жайларға жүргізу кезінде олардың сыртқы қорғаныс беттері жанатын материалдарсыз дайындалуы қажет.

Дайындаушы зауытта жасалған коррозияға қарсы (мысалы, гальваникалық) беттен тұратын металл қабықшалар мен кабель брондарын монтаждаудан кейін бояу қажет емес.

129. Кабель құрылыстары мен тұрғын квартал коллекторларындағы кабельдерді, негізінен, байланыстыру муфталарының қолданылуын болдырмай, тұтас құрылыс бөлігі түрінде жүргізу қажет.

Ашық эстакадаларда (кабельдік және технологиялық) конструкцияларға көлденең жүргізілген кабельдерді, осы құрылыс нормаларының 111-тармағына сәйкес бекіту орындарынан бөлек, олардың жел күштері әсерінен жылжуын болдырмау үшін, жобада келтірілген нұсқаулықтарға сәйкес трассаның түзу көлденең бөліктеріне бекіту қажет.

130. Сыртқы жабынынсыз алюминий қабықшадағы кабельдерді сыланған және бетон қабырғаларға, фермалар мен бағаналарға жүргізу кезінде құрылыс конструкцияларының бетінен кем дегенде 25 мм қашықтықта болуы тиіс.

Көрсетілген конструкциялардың боялған беттері арқылы мұндай кабельдерді аралықсыз жүргізуге болады.

4-параграф. Кабельдерді болат арқанға жүргізуге қойылатын талаптар

131. Арқанның диаметрі мен белгісі, сонымен бірге, арқанның анкерлік және аралық бекіткіштері арасындағы қашықтық жұмыстық сызбаларда анықталады. Арқанның кабель аспасынан кейінгі иілу жебесі аралық ұзындығының 1/40-1/60 шегінде болуы тиіс. Кабель аспалары арасындағы қашықтық 800 мм бастап 1000 мм дейінгі қашықтықтан аспауы қажет.

132. Анкерлік ұштық конструкцияларды ғимарат бағаналары мен қабырғаларына бекіту қажет. Оларды арқалықтар мен фермаларға бекітуге жол берілмейді.

133. Болат арқан және кабельдерді арқанға жүргізуге арналған өзге металл бөліктер үй-жайдың сыртында гальваникалық жабынының болуына қарамастан, маймен (мысалы, солидолмен) майлануы тиіс.

Гальваникалық жабыннан тұратын болат арқанды үй-жай ішінде оның қатал қоршаған орта әсерінен коррозияға ұшырау мүмкіндігі жағдайында ғана майлау қажет.

5-параграф. Кабельдерді төменгі температуралар кезінде және су кедергілері арқылы жүргізуге қойылатын талаптар

134. Төменгі температуралар кезінде кабельдерді жүргізу тереңдігі жұмыстық сызбаларда анықталады.

135. Траншеяларды қайтадан көму үшін қолданылатын жергілікті топырақты уату және нығыздап таптау қажет. Траншеяда мұз бен қар болмауы тиіс. Толтыруға қажетті топырақты кабель трассасынан кем дегенде 5 м алшақ жатқан жерден алу қажет.

Аяз әсерінен жарықтардың туындауына қарсы қосымша шаралар ретінде келесілерді қолданған жөн:

кабель орналасқан траншеяны құмды немесе қиыршық тас-жұмыр тасты топырақпен толтыру;

трассаның екі жағынан оның осінен 2 м бастап 3 м дейінгі қашықтықта орналасатын, тереңдігі 0,6 м дейінгі су бұру арқандарын немесе су бұру кесінділерін орнату;

кабель трассасына ағаштар мен бұта көшеттерін отырғызу.

136. Кабельдерді алдын ала жылытпастан суық күндері жүргізу жұмыстарына жұмыстарды бастауға дейін 24 сағат ішінде ауа температурасының келесіден төмен болмауы жағдайларында ғана жол беріледі:

1) 0°C – қорғасын немесе алюминий қабықшадағы, қағазбен оқшауланған (тұтқыр, ақпайтын және нашар сіңдірілген) күш беретін және брондалмаған кабельдер үшін;

2) минус 5°С – төменгі және жоғары қысымды, маймен толтырылған кабельдер үшін;

3) минус 7°С – қорғаныс жабынындағы, пластмассамен немесе резеңкемен оқшауланған және талшықты материалдардан дайындалған қабықшадан, сонымен бірге, болат ленталар мен сымдар түріндегі броннан тұратын, кернеуі 35 кВ дейінгі бақылау және күш беру кабельдері үшін;

4) 15°C – қорғаныс жабынындағы, поливинилхлоридпен немесе резеңкемен оқшауланған және талшықты материалдарсыз дайындалған қабықшадан, сонымен бірге, қалыпқа келтірілген болат мырышпен қапталған лентадан тұратын, кернеуі 10 кВ дейінгі бақылау және күш беру кабельдері үшін;

5) 20°C – қорғаныс жабынындағы, полиэтиленмен оқшауланған және талшықты материалдарсыз дайындалған қабықшадан тұратын, сонымен бірге, қорғасын қабықшасында резеңкемен оқшауланған брондалмаған бақылау және күш беру кабельдері үшін.

137. Температураның 2 сағаттан 3 сағатқа дейінгі қысқа мерзімді төмендеуі (түнгі қатқақтар) алдыңғы уақыт кезеңі температурасының оң болуы жағдайында назарға алынбауы тиіс.

138. Ауа температурасының осы құрылыс нормаларының 136-тармағында көрсетілгеннен төмен болуы жағдайында, кабельдерді алдын ала жылыту және келесі мерзімдерде жүргізу қажет:

1) 1 сағаттан артық емес …………… 0°-тан минус 10°С дейін;

2) 40 мин артық емес …….......…….. минус 10°-тан минус 20°С дейін;

3) 30 мин артық емес ........………….. минус 20°C бастап және одан төмен.

139. Тіпті, алдын ала жылытылған күннің өзінде де, поливинилхлорид шлангісіндегі алюминий қабықшасынан тұратын брондалмаған кабельдерді қоршаған орта температурасының минус 20°С төмен болуы жағдайында жүргізілмейді.

140. Қоршаған ауа температурасының минус 40°С төмен болуы жағдайында ешбір кабель белгісін жүргізуге рұқсат етілмейді.

141. Жылытылған кабель оны жүргізу кезінде рұқсат етілетін радиустан төмен иілмеуі қажет. Оны траншеяға осы құрылыс нормаларының 110-тармағына сәйкес ұзындығы бойынша артық қор қалдыру арқылы жылан тәрізді жайғастыру қажет. Кабель оны жүргізгеннен кейін қопсытылған топырақтың алғашқы қабатымен көмілуі тиіс. Траншеяны топырақпен соңғы рет көму және көмілген жерді нығыздап таптау әрекеттерін кабельді суытқаннан кейін орындаған жөн.

142. Кабельдерді су кедергілері арқылы жүргізу кезінде, негізінен, кабельдерді жобаға сәйкес түпкі бөлікке тереңдету қажет.

Кабель желілерін түп бойынша жүргізу әрекетін кабель түбінің түзу емес жерлеріне кабельдің ілініп қалмайтынындай етіп орындау қажет; жүргізу орнындағы түп топырағының үшкір шығыстарын жою қажет.

Трассадағы саяз жерлерді, тас қатарлары мен су асты кедергілерін айналып өту немесе оларға траншеялар немесе өтімдер қарастыру қажет.

Кабель желілерінің арықтармен және олардың алқаптарымен қиылысу орындарында кабельдер топыраққа ендірілген құбырларға өткізілуі тиіс. Кабельдерді су астында бір-бірімен қиылыстыруға тыйым салынады.

Кеме жүретін өзен жағалауларындағы су асты кабель өтімдері сигналдық белгілермен белгіленуі қажет.

6-параграф. Кернеуі 35 кВ дейінгі кабель муфталарын монтаждауға қойылатын талаптар

143. Кернеуі 35 кВ дейінгі күш беру кабельдерінің және бақылау кабельдерінің муфталарының монтажы белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық технологиялық нұсқаулықтарға сәйкес орындалуы қажет.

144. Кернеуі 35 кВ дейін болатын, қағазбен және пластмассамен оқшауланған күш беру кабельдеріне және бақылау кабельдеріне арналған муфталар мен ұштық бітеуіш түрлері, сонымен қатар, кабель тарамдарын байланыстыру және тармақтау тәсілдері жобада көрсетілуі тиіс.

145. Муфта қаңқасы мен жерге орнатылған жақын орналасқан кабель арасындағы көрінетін қашықтық 250 мм кем емес болуы қажет.

Көлбеулігі жоғары трассаларда (көлденеңнен қатысты алғанда 20° жоғары), негізінен, байланыстыру муфталарын орнатпаған жөн.

Мұндай бөліктерде байланыстыру муфталарын орнату қажеттілігі жағдайында оларды көлденең алаңдарда жайғастыру қажет.

Муфталардың зақымдануы жағдайында, оларды қайтадан монтаждау мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін муфтаның екі жағынан осы құрылыс нормаларының 119-тармағына сәйкес компенсатор түрінде кабель қорын қалдыру қажет.

146. Кабель құрылыстарындағы кабельдерді, негізінен, оларға байланыстыру муфталарын орнатпастан жүргізген жөн.

Кернеуі 6 кВ бастап 35 кВ дейінгі кабельдерде байланыстыру муфталарын қолдану қажеттілігі жағдайында, олардың әрқайсысын жеке тірек конструкциясына орналастыру және өртті оқшаулауға арналған өртке қарсы қорғаныс қабатына (бекітілген нормативтік-техникалық құжаттамаға сәйкес дайындалған) бекіту қажет.

Сонымен қатар, байланыстыру муфтасын жоғарғы және төменгі кабельдерден отқа төзімділік дәрежесі 0,25 сағаттан кем емес жанбайтын қорғаныс қалқаларымен ажырату қажет.

147. Блоктарға жүргізілетін кабельдердің байланыстыру муфталары құдықтарда орналастырылуы тиіс.

148. Жартылай өткізу туннеліне немесе өтпелі емес арнаға ұласатын өту туннелінен тұратын трассадағы байланыстыру муфталарын өту туннеліне орналастыру қажет.

7-параграф. Кернеуі 110 кВ және 220 кВ кабель желілерін монтаждау ерекшеліктері

149. Кернеуі 110 кВ және 220 кВ маймен толтырылған кабельдерден және кернеуі 110 кВ болатын, пластмассамен оқшауланған кабельдерден (ысытылған полиэтиленнен дайындалған) тұратын кабель желілерінің жұмыстық сызбалары және оларды монаждау бойынша жұмыстарды жүргізу жобасы кабельді дайындаушы кәсіпорынмен келісілуі қажет.

150. Кабельді жүргізу кезінде кабель мен қоршаған орта температурасы төмен болмауы тиіс:

1) минус 5°С-тан – маймен толтырылған кабель үшін;

2) минус 10°С-тан – пластмассамен оқшауланған кабель үшін.

Төменгі температуралар жағдайында кабельді жұмыстарды жүргізу жобасына сәйкес жүргізуге ғана жол беріледі.

151. Кабельдерді механикаландырылған әдіспен жүргізу кезінде дөңгелек сыммен брондалған кабельдерді бронның сымдары арасындағы күштің бірқалыпты таралуын қамтамасыз ететін арнайы ұстағыш көмегімен сымнан тарту қажет. Бұл ретте, қорғасын қабықшасының деформациялануын болдырмау мақсатында, тарту күші 25 килоньютоннан (бұдан әрі – кН) аспауы тиіс. Брондалмаған кабельдерді барабанда, кабельдің жоғарғы ұшына ендірілген ұстағыш көмегімен тарамдарынан ғана тартуға жол беріледі. Мұндайда, рұқсат етілетін ең үлкен тарту күші келесі есеппен анықталады:

1) 50 мегапаскаль (бұдан әрі – Мпа) – мыс тарамдар үшін;

2) 40 МПа – қатты алюминийден тұратын тарамдар үшін;

3) 20 МПа – жұмсақ алюминийден тұратын тарамдар үшін.

152. Күш түсірілетін жүкарба тіркеу құрылғысымен және рұқсат етілетін максималды тарту көрсеткішінің артып кетуі жағдайында автоматты түрде өшіру құрылғысымен жабдықталуы тиіс.

Реттеу құрылғысы өздігінен жазу құралымен жабдықталуы қажет.

153. Кабельді жүргізу уақытында кабельді барабанның, жүкарбаның, трасса бұрылыстарының, өтімдер мен қиылыстардың орналасу орындары мен өзге коммуникациялар арасында сенімді байланыс орнатылуы қажет.

154. Егер жұмыстық құжаттамада өзгеше көзделмесе, арасындағы аралықтары 0,8 м бастап 1 м дейінгі кабель конструкцияларына жүргізілген кабельдерді қалыңдығы 2 мм резеңкенің екі қабатынан тұратын аралық қабат арқылы алюминий қапсырмалармен барлық тіректерге бекіту қажет.

8-параграф. Кабель желілерін таңбалау

155. Әрбір кабель желісі таңбалануы және олардың өз нөмірі немесе атауы болуы қажет.

156. Ашық жүргізілген кабельдер мен кабель муфталарына биркалар орнату қажет.

Кабель құрылыстарына жүргізілген кабельдерде биркалар әрбір 50 м -70 м сирек емес қашықтықта, сонымен қатар, трасса бағыттарының өзгеру орындарында, қабат аралық қоршаулар, қабырғалар мен қалқалар арасындағы өтімдердің екі жағынан, кабельді траншеялар мен кабель құрылыстарына кіргізу (шығару) орындарында орнатылуы тиіс.

Құбырлар мен блоктардағы жасырын жүргізілген кабельдерде биркаларды ұштық муфталардың соңғы бөліктеріне, блок кәрізінің құдықтары мен камераларына, сонымен қатар, әрбір байланыстыру муфтасына орнату қажет.

Траншеяларда жасырын жүргізілген кабельдерде биркалар ұштық бөліктерге және әрбір байланыстыру муфтасына орнатылады.

157. Биркаларды қолдану қажет:

1) құрғақ үй-жайларда – пластмассадан, болаттан немесе алюминийден;

2) ылғалды үй-жайларда, ғимараттан тыс және жерде – пластмассадан.

Жер асты кабельдеріне және химиялық белсенді орталы үй-жайда жүргізілген кабельдерге арналған биркалардағы белгілерді штамптау, керндеу немесе күйдіру арқылы орындаған жөн. Өзге жағдайларда жүргізілетін кабельдерге арналған таңбаларды шайылмайтын бояумен жазуға болады.

158. Биркаларды кабельдерге капрон жіппен немесе диаметрі 1 мм бастап 2 мм дейінгі мырышпен қапталған болат сыммен немесе батырмалы пластмасса лентамен бекіту қажет. Биркаларды ылғалды үй-жайларда, ғимараттан тыс және жерде сыммен бекіту орындары мен сымның өзі оларды ылғал әсерінен қорғау мақсатында битуммен қапталуы тиіс.

159. Жабық кабель желісінің трассасы бойынша тұрақты ғимараттар мен құрылыстардың қабырғаларына жазу түріндегі танымдық таңбалар орнату қажет.

Тұрақты құрылыстардың болмауы жағдайында, танымдық таңбаларды бетон негізіндегі бағаналарға немесе арнайы кестелер – кабель трассаларының көрсеткіштеріне, байланыстыру муфталарын орнату орындарына, жолдармен және өзге жер асты құрылыстарымен қиылысу (екі жағынан) орындарына, ғимарат кірістеріне және түзу аймақтарда әрбір 100 м сайын орналастыру қажет.

Егістік жерлерде танымдық таңбалар әрбір 500 м сирек емес қашықтықпен орнатылуы тиіс.

9-тарау. Кернеуі 35 кВ дейінгі тоқ сымдарына қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Кернеуі 1 кВ дейінгі тоқ сымдарына (шина сымдарына) қойылатын талаптар

160. Тоқ сымдарын техникалық шарттарға жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындау қажет.

161. Магистралдық шина сымдарының компенсаторлы секциялары мен иілгіш секцияларын шина сымы секциясының иілгіш бөлігінің екі жағынан симметриялық түрде орнатылатын екі тірек конструкцияларына бекіту қажет.

162. Шина сымын тірек көлденең бөліктерде тірек конструкцияларына бекіту әрекеттерін температураның өзгеруі кезінде шина сымының жылжу мүмкіндігін қамтамасыз ететін қысқыштармен орындаған жөн.

Тік бөліктерге жүргізілген шина сымын конструкцияларға бұрандалармен мықтап бекіту қажет.

163. Қақпақтарды (қап тетіктерін) алу ыңғайлығы, сонымен қатар, суытуды қамтамасыз ету үшін шина сымын ғимарат қабырғасынан немесе өзге құрылыс конструкцияларынан алғанда 50 мм аралықпен орнату қажет. Сымнан тұратын құбырларды немесе металл жеңдерді тармақталу секцияларына шина сымының қабында дайындалған саңылау көмегімен енгізіледі. Құбырларды төлкелермен ұштау қажет.

164. Магистралдық шина сымы секцияларының шиналарын алынбайтындай байланыстыру әрекетін дәнекерлеу көмегімен орындалады, жіктің жабыны жарықтарсыз, біркелкі қабыршақты, күйіктерсіз, балқымаған кратерлерсіз, 0,1 шина қалыңдығындай, бірақ 3 мм аспайтын қиықтарсыз, жік ұзындығының 10%, бірақ 30 мм аспайтын дәнекерлеу белгілерінсіз болуы тиіс.

165. Тарату және жарықтандыру шина сымдарын алынатындай (бұрандалы) байланыстыру қажет. Троллей шина сымының секцияларын байланыстыру әрекеті арнайы байланыстыру тетіктерінің көмегімен орындалуы тиіс.

Тоқты шешу күймешесі ендірілген троллей шина сымының саңылау бойымен бағыттау қорабы бойынша еркін жылжуы қажет.

166. Жанаспалы беттердің алынатын байланыстары бір-біріне мықтап жанасуы тиіс. Жанаспалы байланыстың (қадалы шығыстармен байланыстырудан өзге) бастапқы (құрастырудан кейін) электр кедергісінің ұзындығы жанаспалы байланыс ұзындығына тең шинаның бақылау бөлігінің кедергісіне қатынасы аспауы тиіс: 1 класс үшін – 1, 2 класс үшін – 2, 3 класс үшін – 6.

167.1-класты істікшелі түйіспе қосылыстың бастапқы кедергісі ЭҚҚ талаптарына сәйкес жалғауларды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ететін мәндерден аспауы тиіс.

168. 2 және 3 класты қадалы жанаспалы байланыс кедергісі нормативтік құжаттарда және электротехникалық құрылғылардың нақты түріне арналған техникалық шарттарда көрсетіледі.

169. Сынақтан өткен, дәнекерленген және пісірілген жанаспалы байланыстардың электр кедергісі бастапқы мәннен 1,5 еседен артық аспауы қажет. Дәнекерленген және пісірілген жанаспалы байланыс кедергісі өзгеріссіз қалуы тиіс.

2-параграф. Кернеуі 6 кВ бастап 35 кВ дейінгі ашық тоқ сымдарына қойылатын талаптар

170. Тоқ сымдарының монтажын тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындаған жөн.

Осы нормалар кернеуі 6 кВ бастап 35 кВ дейінгі қатты және иілгіш тоқ сымдарын монтаждау кезінде сақталуы қажет.

171. Тоқ сымдарын монтаждау бойынша барлық жұмыстарды дайындау-құрастыру полигондарында, шеберханаларда немесе зауыттарда тораптар мен блок секцияларын алдын ала дайындау арқылы жүргізу қажет.

172. Шиналар мен сымдарды байланыстыру және тармақтау әрекеттерінің барлығы осы құрылыс нормаларының 6-тарауы 2-параграфының талаптарына сәйкес орындалады.

173. Бұрандалы және топсалы байланыс орындарында өздігінен бұралып кетуді болдырмау шараларын (сіргелер, бақылау бұрандалары – стопорлы, тәрелке тәрізді және серіппелі тығырықтар) қамтамасыз ету қажет. Барлық бекіту бұйымдары коррозияға қарсы жабынмен қапталуы (мырышпен қаптау, пассивтеу) тиіс.

174. Ашық тоқ сымдары тіректерінің монтажы осы құрылыс нормаларының 10-тарауы 3-параграфының талаптарына сәйкес жүргізіледі.

175. Иілгіш тоқ сымының аспасын реттеу кезінде олардың барлық түйіндерінің біркелкі тартылуын қамтамасыз ету қажет.

176. Иілгіш тоқ өткізгіштерінің сымдарын сымдарды олардың тартылуына дейін жазудан кейін аралық ортасынан байланыстыру қажет.

10-тарау. Электр беру әуе желілеріне қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Соқпақтардың шабылуын ұйымдастыру

177. ЖКЖ трассасы бойынша өтетін соқпақтар кесілген ағаштар мен бұталардан таза болуы тиіс. Жұмыстық ағаш діңі мен отынды соқпақтардан тыс штабельдерге жинастыру қажет.

Сымдардан жасыл өскіндерге дейінгі және трасса осінен жанатын материалдар штабеліне дейінгі қашықтық жобада көрсетілуі тиіс. Борпылдақ топырақтардағы, биік жартастардағы және су тасу кезінде су басып кететін орындардағы бұталарды шабуға жол берілмейді.

178. Бұтақтар мен өзге қалдықтарды жағу жұмыстарын бұл үшін рұқсат етілген уақыт кезеңінде орындаған жөн.

179. Өртке қауіпті кезеңде ЖКЖ трассасында қалдырылған ағаш діңін, сонымен қатар, мұндай кезеңдерде қалдырылған шабу қалдықтарының "біліктерін" ені 1 м болатын минералданған сызықпен жиектеу қажет, осы арқылы шөптесін өсімдіктерді, орман төсемін және өзге жанғыш материалдарды жер қыртысының минералды қабатына дейін толықтай жойған жөн.

2-параграф. Тіректердің астына шұңқырлар қазуға және іргетастар орнатуа қойылатын талаптар

180. Іргетас астындағы шұңқырларды белгіленген жұмыстарды жүргізу ережелеріне сәйкес орындау қажет.

181. Тірек тіреуіштерінің астына орналасатын шұңқырларды бұрғылау машиналарының көмегімен қазылады. Шұңқырларды жобалық белгісіне дейін қазу қажет.

182. Жартасты, қиыршық тасты жерлерде шұңқырлар әзірлеуді "шашырату" немесе "қопсыту" жарылыстары арқылы орындалады. Бұл ретте, шұңқырларды жобалық белгісіне дейін 100 мм бастап 200 мм дейін жеткізбей, кейіннен, кен балғасының көмегімен толық әзірлеу қажет.

183. Іргетастарды орнатудан бұрын, суды сору арқылы шұңқырларды ылғалсыздандырған жөн.

184. Қыс уақытында шұңқырларды қазу, сонымен қатар, оларға іргетас орнату жұмыстарын шұңқырлардың қатуын болдырмайтын шектік қысқа мерзімдерде орындау қажет.

185. Құрама темірбетон іргетастар мен бағаналар типтік конструкция жобасының талаптарына жауап беруі тиіс.

Құрама және монолитті темірбетон іргетастарды монтаждау мен орнату және діңгектерді батыру кезінде жұмыстар өндірісінің бекітілген ережелерін басшылыққа алу қажет.

186. Бағаналардың іргетас плиталарымен дәнекерленген немесе бұрандалы байланыстарын коррозиядан қорғау қажет. Дәнекерлеу алдында түйіспе тетіктерін тоттан тазарту қажет.

Бетонның қорғаныс қабатының қалыңдығы 30 мм кем темірбетон іргетастар, сонымен қатар, қатал топырақ жағдайында орнатылатын іргетастар гидроизоляциямен қорғалады. Қатал ортадағы пикеттер жобада көрсетілуі тиіс.

187. Шұңқырларды қайта көму жұмыстарын іргетастарды тікелей орнату және дәлдеуден кейін орындау қажет. Топырақты қабаттық нығыздау арқылы жақсылап тығыздау қажет.

188. Іргетастарды орнату үшін қолданылатын үлгілерді шұңқыр тереңдігінің кем дегенде жартысын толтырғаннан кейін түсірген жөн. Шұңқырларды көму биіктігі топырақтың ықтимал шөгуін есепке ала отырып қабылданады.

189. Іргетастарды орнату кезінде құламаның көлбеулігі топырақ түріне байланысты 1:1,5 (құлама биіктігінің негізге қатынасы) қатынасынан аспауы қажет.

Шұңқырларды қайта көмуге арналған топырақты қатудан қорғау қажет.

190. Құрастырмалы темірбетон іргетастарын монтаждау кезінде рауалы рұқсаттардың мәндері осы нормаларды дамытуда әзірленген нормативтік құжаттарда көрсетілген шамаларға сәйкес келуі тиіс.

3-параграф. Тіректерді құрастыруға және орнатуға қойылатын талаптар

191. Тіректі құрастыруға және орнатуға арналған алаң өлшемі технологиялық картаға немесе жұмыстар өндірісінің жоспарында көрсетілген тіректі құрастыру сызбасына сәйкес қабылдануы тиіс.

192. Тіректерді монтаждау тиісті нормативтік құжаттардың техникалық нормаларына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындалады.

ЖКЖ тіректерінің болат конструкцияларын дайындау, монтаждау және қабылдап алу кезінде белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық нормативтік материалдарды басшылыққа алу қажет.

193. Тіректерге арналған трос тарту құралдары коррозияға қарсы жабынмен қапталуы тиіс. Олар тіректерді трассаға шығаруға дейін дайындалуы және таңбалануы, сондай-ақ пикеттерге тіректер кешенімен жеткізілуі тиіс.

194. Тіректерді құрылысы аяқталмаған және топырақпен толықтай көмілмеген іргетастарға орнатуға тыйым салынады.

195. Тіректерді топса көмегімен бұру әдісімен орнату алдында, іргетастарды жылжымалы күштерден сақтау шаралары қарастырылады.

Өрге кері бағытта тежеу құрылғысын қолданған жөн.

196. Тіректерді бекіту бұрандаларын тірелгенінше тарту және бұранда оюын кем дегенде 3 м тереңдікке керндеу арқылы өздігінен бұралудан сақтандыру қажет. Бұрыштық, ауыспалы, ұштық және арнайы тірек іргетастарының бұрандаларына екі сомын, ал аралық тірек іргетастарына әрбір бұрандаға екі сомыннан орнатылады.

Тіректі іргетасқа бекіту кезінде бесінші тірек пен іргетастың жоғарғы жазықтығының арасына жалпы қалыңдығы 40 мм дейінгі төрттен аспайтын болат аралық қабаттар орнатылады.

Жоспардағы аралық қабаттардың геометриялық өлшемдері бес тірек өлшемінен кем емес болуы тиіс. Аралық қабаттар бір-бірімен өзара және бесінші тірекпен дәнекер арқылы байланыстырылуы қажет.

197. Темірбетон конструкцияларды монтаждау кезінде жұмыстарды жүргізу ережелеріне және белгіленген тәртіпте бекітілген өзге нормативтік құжаттарды басшылыққа алған жөн.

198. Пикетке келіп түскен темірбетон конструкцияларды орнату алдында тірек беттерінде осы құрылыс нормаларының 19-тармағында көрсетілгендерге сәйкес жарықтардың, шұңғылшалар мен шұңқырлардың және өзге кемшіліктердің жоқтығын тағы бір рет тексеру қажет.

Жабынның зауыттық гидроизоляциясының жартылай зақымдануы жағдайында трассадағы зақымданған орындарды балқытылған битуммен (4 таңбалы) екі қабаттап бояу арқылы қалпына келтіру қажет.

199. Бұрғыланған немесе ашық шұңқырларға орнатылатын тіректердің топыраққа бекітілу биіктігі тіректерге ригельдер, анкер плиталарын орнату тереңдігін сақтау және шұңқыр қуыстарын қайта толтыру топырағымен қабат-қабатымен дұрыстап нығыздау арқылы қамтамасыз етіледі.

200. Ағаш тіректер мен олардың тетіктері типтік конструкциялар жобасында бекітілген талаптарға жауап беруі тиіс.

201. Ағаш тірек тетіктерін дайындау үшін зауыттық тәсіл көмегімен антисептиктер сіңдірілген қылқан тектес орман материалдарын қолдану қажет.

202. Ағаш тіректерді құрастыру кезінде барлық тетіктерді бір біріне қиюластыру қажет. Кесілген және түйістірілетін орындар арасындағы аралық 4 мм аспауы қажет. Байланысу орындарындағы ағаш бұтақтарсыз және жарықтарсыз болуы тиіс. Кесу, тегістеп жону, сындыру әрекеттерін діңгек диаметрінің 20% аспайтын тереңдікте орындау қажет.

Кесу және тегістеп жону дұрыстығын үлгілермен тексеру қажет. Жұмыстық бет түйіспелерінде аралық қуыстардың болуына жол берілмейді. Қуыстарды немесе жұмыс беттері арасындағы өзге тығыз емес орындарды бітегіштермен жабуға болмайды.

203. Тіректердің ағаш элементтеріндегі саңылаулар тесілген болуы қажет. Тіректе тесілген ілмек саңылауының диаметрі ілмек ұштарының кесілген бөлігінің ішкі диаметріне, ал оның тереңдігі кесілген бөліктің 0,75 ұзындығына тең болуы тиіс. Ілмек барлық кесілген бөлігімен тірек денесіне және оған қосымша 10 мм бастап 15 мм дейінгі тереңдікке енгізілуі тиіс.

Қадаға арналған саңылау диаметрі қада ұшының сыртқы диаметріне тең болуы қажет.

204. Қойғыштарды тіректің ағаш тіреуішімен байланыстыруға арналған бандаждарды диаметрі 4 мм жұмсақ болат, мырышпен қапталған сымнан дайындау қажет. Бандаждарды асфальт лагімен қаптау жағдайында, оларға диаметрі 5 мм бастап 6 мм дейінгі мырышпен қапталмаған сым қолдануға жол беріледі. Бандаж бұтақтарының саны тірек жобасына сәйкес қабылдануы тиіс. Бір бұтақтың ажырауы кезінде бандажды түгелдей жаңасымен ауыстырған жөн. Бандаж сымдарының ұштарын 20 мм бастап 25 мм дейінгі тереңдікпен ағашқа қағу қажет. Сымды бандаждардың орнына арнайы тарту қамыттарын (бұрандалы) қолдануға болады. Әрбір бандаж (қамыт) тіректің екі тетігінен артық байланыстырмауы қажет.

205. Ағаш арқалықтар тік, түзу қабатты, шірімеген, жарықсыз және өзге кемшіліктер мен зақымданулардан таза болуы тиіс. Ағаш арқалықтың оны батыру процесі кезінде белгіленген бағыттан ауытқуын болдырмау үшін, оның жоғарғы ұшын оның осіне қатысты алғанда перпендикуляр кесу қажет.

206. Рұқсаттар:

1) ағаш және темірбетонды жалғыз қадалы тірек;

2) темірбетонды порталды тіректер;

3) тіректердің болат конструкцияларын монтаждау және пайдалану кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуі тиіс.

4-параграф. Изоляторлар мен сызықтық арматураны монтаждауға қойылатын талаптар

207. Изоляторлар мен сызықтық арматура монтажы тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындалады. Монтаждау алдында трассада изоляторларды тексеру және брактау қажет.

208. Кернеуі 1000 В жоғары ЖКЖ фарфор изоляторларының кедергісі монтаждау алдында кернеуі 2500 В болатын мегомметрмен тексерілуі тиіс; бұл ретте, әрбір аспалы изолятордың немесе көп элементті қадалы изолятордың әрбір элементінің оқшаулау кедергісі 300 мегаомнан (бұдан әрі – МОм) кем емес болуы қажет.

209. Изоляторды болат құралдармен тазалауға рұқсат етілмейді. Әйнек және полимер изоляторларға электр сынағы жүргізілмейді.

210. Қадалы изоляторлардан тұратын ЖКЖ-ге траверстер, кронштейндер мен изоляторларды тіректі көтермей тұрып орнату қажет.

211. Ілмектер мен қадаларды тірек бағанасына немесе траверсіне мықтап орнату қажет; олардың қадалы бөлігі қатаң түрде тік болуы тиіс. Тоттан сақтандыруға арналған қадалар мен ілмектер асфальт лагімен қапталады.

Қадалы изоляторлар полиэтилен бұқтырмалардың көмегімен ілмектерге немесе қадаларға қатаң түрде тігінен орнатылуы қажет.

212. Қадалы изоляторларды ілмектерге немесе қадаларға 40%-ы таңбасы М400 немесе М500 кем емес портландцементтен және 60%-ы жақсылап жуылған өзен құмынан тұратын ерітіндіні қолдану арқылы бекітуге жол беріледі. Ерітінділерді ұстау үдеткіштерін қолдануға болмайды.

Арматуралау кезінде қаданың немесе ілмектің жоғарғы жағын битумның қалың қабатымен қаптау қажет. Тігінен алғанда көлбеулігі 45° дейінгі қадалы изоляторларды құламаларды аппараттарға және тірек шүлейфтеріне бекіту кезінде орнатуға болады.

213. Аспалы изолятордан тұратын ЖКЖ-де оқшаулау аспаларының жанасу арматурасының тетіктерін сіргелеу, ал оқшаулау аспасының әрбір элементінің ұясына құлыптар қою қажет. Оқшаулау аспаларын қолдап отыратын изоляторлардағы құлыптарды кіріс ұшын тірек бағанасының тарапына қарай, ал тарту изоляторларында және оқшаулау аспаларының арматураларында кіріс ұштарын төмен қарай орналастырған жөн. Тік және көлбеу саусақтарды ұшын жоғары қарата, ал сомындарды немесе шплинттерді ұшын төмен қарата жайғастыру қажет.

5-параграф. Сымдар мен көлденең тростарды (арқандарды) монтаждауға қойылатын талаптар

214. Сымдар мен найзағайдан қорғау тростарын тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен монтаждау қажет. Алюминий, болат-алюминий сымдар мен алюминий қорытпасынан алынған сымдар оларды болат қолдау және тарту (бұрандалы, сыналы) қысқыштарына монтаждау кезінде алюминий аралық қабаттармен, мыс сымдар мыс аралық қабаттармен қорғалуы тиіс.

Сымдарды қадалы изоляторларға бекіту әрекеттерін сым орамдарымен, арнайы қысқыштармен немесе қамыттармен орындаған жөн; бұл ретте, сымды қадалы изолятор мойнына жайғастыру қажет.

Сым орамды сым дайындалған металдан алынған сыммен дайындау қажет. Орамды дайындау кезінде сымды орағыш сыммен бұрауға болмайды.

Кернеуі 1000 В дейінгі ЖКЖ тармақталу сымдары анкерлік бекітілуі қажет.

215. Кернеуі 1000 В жоғары әрбір ЖКЖ аралығындағы әрбір сым немесе арқанға бірден аспайтын байланысқа ғана жол беріледі.

Сымдарды (арқандарды) аралықтарда байланыстыру әрекеттері осы құрылыс нормаларының 54-55 тармақтарының талаптарына жауап беруі тиіс.

216. Байланыстыру, тарту және жөндеу қысқыштарын белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық технологиялық карталарға сәйкес нығыздау және бақылау қажет.

Престелетін қысқыштар, сонымен қатар, қысқыштарды престеуге арналған матрицалар орнатылатын сымдар мен арқандардың таңбаларына сәйкес келуі тиіс.

Матрицаның номиналды диаметрін 0,2 мм артық асыруға жол берілмейді, ал престеуден кейінгі қысқыш диаметрі матрицаның номиналды диаметрінен 0,3 мм артық аспауы қажет.

Престеуден кейін қысқыш диаметрі рұқсат етілетін диаметрден асып кеткен жағдайда, қысқышты жаңа матрицалармен екінші реттік престеу қажет.

Талап етілетін диаметрге қол жеткізудің мүмкін еместігі, сонымен қатар, жарықтардың анықталуы жағдайында қысқышты кесіп алу және оның орнына жаңасын орнату қажет.

217. ЖКЖ сымдарының байланыстыру және тарту қысқыштарының геометриялық өлшемдері белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық технологиялық карталарға сәйкес келуі қажет.

Олардың беттерінде жарықтар, коррозия және механикалық зақымдану іздері болмауы тиіс, престелген қысқыштың қисықтығы оның ұзындығының 3% аспауы тиіс, престелген байланыстырғыштың болат өзегі қысқыштың алюминий қаңқасына қатысты алғанда оның ұзындығы бойынша симметриялы орналасуы қажет.

Өзектің симметриялы қалыпқа қатысты алғандағы жылжуы престелетін сым бөлігі ұзындығының 15%-нан аспауы тиіс. Көрсетілген талаптарды қанағаттандырмайтын қысқыштарды брактау қажет.

218. Сымдарды термиттік дәнекерлеу, сонымен қатар, сымдарды жарылу қуатын қолдану арқылы байланыстыру жұмыстарын белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық технологиялық карталардың талаптарына сәйкес орындау қажет.

219. Көп сымды өткізгіштің механикалық зақымдануы кезінде (жекелеген сымдардың үзілуі) бандаж, жөндеу немесе байланыстыру қысқышын орнату қажет.

Зақымданған сымдарды белгіленген тәртіпте бекітілген ведомстволық технологиялық карталардың талаптарына сәйкес жөндеу қажет.

220. Сымдарды (арқандарды) жермен домалату әрекеттерін жылжымалы арбалардың көмегімен жүргізген жөн. Конструкциясы жылжымалы домалату арбаларын жартылай немесе толық қолдануға мүмкіндік бермейтін тіректер жағдайында сымдарды тіректерге (арқандарға) домалағанынша жылжытуға және мұндайда олардың жерге, жартасты, тас және өзге топырақ түрлеріне үйкелу әсерінен зақымдануына қарсы шараларды қолдануға жол беріледі.

Сымдар мен арқандарды болат траверстер мен ілмектер бойымен домалатуға және тартуға болмайды.

Кері температура жағдайында сымдар мен арқандарды сым мен арқанның топыраққа қатуын болдырмайтын іс-шараларды қолдану арқылы домалату қажет.

Сымдар мен арқандарды домалату роликтерінен тұрақты қысқыштарға ауыстыру және жарылған фазалы сымдарға кергіштерді орнату әрекеттерін тікелей сымдар мен арқандарды анкерлеу аймағында көздеуден кейін жүргізген жөн. Бұл ретте, сымдар мен арқандардың жоғарғы еспелерінің зақымдану мүмкіндігін болдырмау қажет.

221. Сымдар мен арқандарды инженерлік құрылыс өтімдерінде монтаждау әрекеттерін қиылысатын құрылыс ұйымы иесінің рұқсатымен, осы ұйыммен келісілген мерзімдерде ЭҚҚ сәйкес жүргізу қажет. Автожолдар арқылы төселген сымдар мен арқандарды оларды жолдан көтеру, топыраққа көму немесе қалқалармен жабу жолымен зақымданулардан қорғау қажет. Қажет болған жағдайда, сымдардың зақымдануы мүмкін орындары қорғаныспен қамтамасыз етіледі.

222. Сымдар мен арқандарды көздеу кезінде иілу жебелері монтаждау кестелері бойынша жұмыстық сызбаларға немесе монтаждау кезіндегі сым температурасына байланысты қисықтарға сәйкес орнатылуы қажет.

Бұл ретте, жерге және қиыстырылатын нысанға дейінгі талап етілетін өлшемдердің сақталуы жағдайында, сым немесе арқан иілімінің іс жүзіндегі бағыты жобадағы өлшемінен ±5% артық аспауы тиіс.

Фазалары әртүрлі сымдар мен арқандардың бір біріне қатысты реттеу өзгерістері сым немесе арқанның иілу жебесінің жобадағы өлшемінен 10% артық болмауы қажет. Жарылған фазадағы сымдардың реттеуіндегі өзгерістер кернеуі 330 кВ бастап 500 кВ дейінгі ЖКЖ үшін 20% аспауы, кернеуі 750 ЖКЖ үшін 10% аспауы тиіс. Сымдардың фазадағы бұрылу бұрышы 10° жоғары болмауы қажет.

Кернеуі 1000 В жоғары және 750 кВ және одан жоғары сымдар мен арқандарды көздеу әрекетін анкердің ұзындығы 3 километрден (бұдан әрі – км) асатын әрбір үштен бір бөлігінде орналасқан аралықтарда орындау қажет. Анкер бөлігі ұзындығының 3 км кем болуы кезінде дәлдеуді екі аралықта: тарту механизмінен ең алшақ жатқан және ең жақын орналасқан аралықта жүргізуге болады.

ЖКЖ бойындағы қолдау гирляндаларының тік сызықтан ауытқу көрсеткіші аспауы тиіс:

50 мм – 35 кВ ЖКЖ үшін;

100 мм – 110 кВ ЖКЖ үшін;

150 мм – 150 кВ ЖКЖ үшін;

200 мм – 220 кВ бастап 750 кВ дейінгі ЖКЖ үшін.

6-параграф. Түтікті ажыратқышты монтаждауға қойылатын талаптар

223. Түтікті ажыратқыштар монтажы тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындалады. Ажыратқыштар әрекет көрсеткіштерінің жерден анық көрінетініндей етіп орнатылуы қажет. Ажыратқыштарды орнату кезінде ішкі ұшқын аралығының тұрақтылығы қамтамасыз етілуі және оның жоғарғы электродтан ағатын су ағынымен жабылып қалу мүмкіндігі болмауы тиіс. Ажыратқыш тірекке мықтап бекітілуі және жерге тұйықтау құралымен жақсы байланысуы қажет.

224. Тірекке орнату алдында ажыратқыштарды тексеру және брактау қажет. Ажыратқыштың сыртқы бетінде жарықтар мен қатпарлар болмауы тиіс.

225. Тірекке түтікті ажыратқыштарды орнатудан кейін жұмыстық сызбаға сәйкес ішкі ұшқын аралығының мәнін реттеу, сонымен бірге, газдың шығу аймағының өзара қиылыспайтындай және конструкция элементтері мен сымдарға жанаспайтындай етіп орнатылуын тексеру қажет.

11-тарау. Тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларға қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларға қойылатын талаптар

226. Кернеуі 750 кВ дейінгі ашық және жабық тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларды монтаждау кезінде осы құрылыс нормаларының талаптарын сақтаған жөн. Шкафтар, жиынтық тарату шкафтары, жиынтық трансформатор қосалқы станциялары, құрама камералар мен саңылаусыз элегаз қосып-өшіргіштері үшін Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының және Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының талаптарын сақтау қажет.

Тарату құрылғылары мен қосалқы станциялардың монтажы Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының талаптарына сәйкес монтаждау бұйымдарының көмегімен орындалуы тиіс.

227. Тарату құрылғылары мен қосалқы станциялардың электр жабдықтарын монтаждауды бастамас бұрын, тапсырыс беруші:

1) технологиялық қажеттіліктерге үстелетін қосымша май мөлшерін есепке алғанда, толықтай жөнделген май толтыру жабдығына құюға қажетті мөлшердегі трансформатор майын;

2) майды уақытша сақтауға арналған таза саңылаусыз металл сыйымдылықтарды;

3) майды өңдеуге және құюға арналған жабдықтар мен аспаптарды;

4) дайындаушы зауыттың техникалық құжаттамасына сәйкес, жабдық жиынтығымен бірге жеткізілетін, тексеру және реттеуге арналған арнайы құралдар мен аспаптарын (монтаждау кезеңіне беріледі) жеткізуі қажет.

228. Жиынтық тарату құрылғыларын монтаждау аяқталғаннан кейін, 1000 В дейінгі кернеу тарабында ЭҚҚ талаптарына сәйкес жабдықты сынау және тұтастыру қажет.

229. Шиналарды, кабель ұштарын және тағы басқаны байланыстыру алдында электр аппараттарының жанаспалы шығыстарының беттерін еріткішпен тазарту қажет. Алюминий шығыстарының жанасу беттерін тазалаудан кейін таза техникалық вазелиннің жіңішке қабатымен қаптау қажет. Шиналар, кабельдер мен сымдардың тарамдары жанасу шығыстарына еркін, тартылусыз кірігуі тиіс.

230. Осы құрылыс нормаларында арнайы талаптар қойылмайтын электр жабдықтарын (мысалы, электр сүзгілері немесе сақтандырғыш-ажыратқыштар) монтаждау жұмыстарын ЭҚҚ-на сәйкес жүргізу қажет.

2-параграф. Жабық және ашық тарату құрылғыларын жалғағышқа қойылатын талаптар

231. Тікбұрыш қималы шинаның ішкі иілу радиусы:

1) жазықтыққа иілдіру – шинаның қосарлы қалыңдығынан кем емес;

2) қабырғаға иілдіру – оның енінен кем емес болуы қажет.

Шинаның штопормен иілту кезіндегі ұзындығы оның қосарлы енінен кем болмауы тиіс.

Қабырғаға иілдірудің орнына шиналарды дәнекер көмегімен түйістіруге жол беріледі. Шиналардың байланыстыру орындарындағы иілімі жанасу бетінің шеткі бөлігінен 10 мм кем емес қашықтықтан басталуы қажет. Бұрандамен байланыстыру кезінде құрама шиналардың түйіспелері изолятор ұштары мен тармақталу орындарынан кем дегенде 50 мм қашық орналасуы тиіс.

Температураның өзгеруі кезінде шиналардың бойлық жылжуын қамтамасыз ету үшін шиналарды изоляторларға, олардың жалпы ұзындығының орта тұсында ғана, ал шина компенсаторларының болуы жағдайында, компенсаторлар арасындағы аймақ ортасында ғана бекіту қажет.

Өтпелі шина изоляторларының саңылауларын шина монтажы аяқталғаннан кейін арнайы белгі тақтайшасымен жабу, ал изоляторларға кіру және олардан шығу орындарындағы пакеттердегі шиналарды өзара бекіту қажет.

600 амперден (бұдан әрі – А) асатын ауыспалы тоқ жағдайында шина ұстағыштар мен қысқыштар шиналар айналасына тұйық магнит контурын түзбеуі тиіс. Бұл үшін қаптамалардың бірін немесе шинаның бір тарабында орналасқан тарту бұрандаларының барлығын магнит емес материалдан (қола, алюминий және оның қорытпалары және тағы басқа) дайындау немесе тұйық магнит контурын түзбейтін шина ұстағыш конструкциясын қолдану қажет.

232. Иілгіш шиналардың тұтастай бөлігінде бұратылулар, тарқатпалар, бұзылған сымдар болмауы қажет. Иілу жебелері жобадағыдан ±5% артық өзгешеленбеуі тиіс. Жарылған тұтастыру фазасындағы барлық сымдар бірдей тартылған және қашықтық кергілерімен қапсырылған болуы тиіс.

233. Аралас аппараттар арасындағы байланыстарды бір шина қиығымен (кеспестен) орындау қажет.

234. Түтікті шиналардың тербелісті кеміту және олардың температура өзгерістерінің орнын толтыруға арналған құрылғылары болуы тиіс. Аппаратқа жалғау орындарында шиналар көлденеңінен орналасулары қажет.

235. Иілгіш сымдарды байланыстыру және бекіту әрекеттерін дәнекер көмегімен немесе престеу арқылы орындау қажет. Аралықтағы тармақтарды байланыстыру аралық сымдарын кеспестен орындалуы тиіс. Бұрандамен байланыстыруға аппарат қысқыштарында және ажыратқыштарға, байланыс компенсаторларына және қысым трансформаторларына тармақтау орындарында, сонымен бірге, алынбайтын байланыстарды қолдану кезінде шиналарды қайтадан монтаждау бойынша айтарлықтай жұмыстар көлемі талап етілетін уақытша қондырғылар жағдайында рұқсат етіледі. Иілгіш сымдар мен шиналарды электр жабдықтарының шығыстарына олардың ұзындықтарының температураға байланысты өзгеруін есепке ала отырып байланыстыру қажет.

3-параграф. Изоляторларға қойылатын талаптар

236. Монтажда қабылданатын изоляторлардың электромеханикалық сипаттары тиісті нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес келуі қажет. Монтаждау алдында изоляторлардың тұтастығын тексерген жөн. Фарфордан дайындалған изоляторлар жарықтарсыз және сынықтарсыз болуы тиіс. Изолятор ернемектерінің төсемдері ернемек шектерінен шықпауы қажет.

237. Тірек изоляторлардың бұқтырмаларының беттері оларды жабық тарату құрылғыларында орнату кезінде бір жазықтықта жатулары тиіс. Ауытқу 2 мм аспауы қажет.

238. Тірек және өтпелі изоляторлар қатарындағы осьтердің барлығы бір жағына 5 мм артық ауытқымауы тиіс.

239. 1000 А және одан жоғары өтпелі изоляторларды болат плиталарға орнату кезінде тұйық магнит контурларының туындау мүмкіндігін жоққа шығару қажет.

240. Ашық тарату құрылғыларының гирляндаларын керамикалық және әйнек аспа изоляторлармен монтаждау келесі талаптарды қанағаттандыруы тиіс:

1) байланыстыру құлақшалары, қапсырмалар, аралық түйіндер мен өзге құралдарды сіргелеу қажет;

2) гирлянда арматуралары изоляторлар мен сымдардың өлшемдеріне сәйкес келуі қажет.

Фарфор аспалы изоляторлардың оқшаулау кедергілерін гирлянданы тірекке көтеру алдында кернеуі 2,5 кВ мегомметрмен тексеру қажет.

241. Тарату құрылғыларының полимер аспалы изоляторларын монтаждау келесі талаптарды қанағаттандыруы тиіс:

1) байланыстыру құлақшалары мен қапсырмалар сіргеленген болуы тиіс;

2) гирляндалардың арматуралары изоляторлар мен сымдардың өлшемдеріне сәйкес келуі тиіс.

4-параграф. Кернеуі 1000 В асатын қосып-өшіргіштерге қойылатын талаптар

242. Қосып-өшіргіштерді орнату, құрастыру және реттеу жұмыстары дайындаушы зауыттың монтаждау нұсқаулықтарына сәйкес орындалады; құрастыру кезінде көрсетілген нұсқаулықтарда келтірілген қосып-өшіргіш элементтерінің таңбалануын қатаң түрде басшылыққа алу қажет.

243. Қосып-өшіргіштерді құрастыру және монтаждау кезінде қамтамасыз етілуі тиіс:

1) тірек жақтауларының және газ немесе ауаға арналған резервуарлардың көлденең орнатылуы;

2) тірек бағаналарының орнатылу тіктігі;

3) үштаған изоляторлары бағаналарының (тартылыстарының) биіктігі бойынша өлшемдер теңдігі;

4) изоляторларды ось бағытымен орнату.

Орталық тірек бағаналары осьтерінің тік сызықтан ауытқуы дайындаушы кәсіпорын нұсқаулықтарында көрсетілген нормалардан аспауы тиіс.

244. Сығылған ауа жанасатын ауа қосып-өшіргіштерінің ішкі беттері тазаланған болуы қажет; бұрандалар, изоляторлардың жиылмалы ернемекті тарту байланыстары тарту моменті реттелетін кілт көмегімен бірқалыпты тартылуы тиіс.

245. Ауа қосып-өшіргіштерін монтаждау аяқталғаннан кейін сығылған ауа ағынының көлемін тексерген жөн, ол зауыттық нұсқаулықтарда көрсетілген нормалардан аспауы қажет. Қосу алдында ауа қосып-өшіргішінің ішкі қуыстарын желдету қажет.

246. Вакуум және элегаз қосып-өшіргіштерді монтаждау алдында тікелей қосып-өшіргішке жайғастырылуы тиіс артық қысымды шектеу құралының болуын тексеру қажет.

247. Элегаз қосып-өшіргіштерінің монтажын аяқтағаннан кейін элегаз массасының ағу мөлшерін тексерген жөн, ол зауыттық нұсқаулықтарда көрсетілген нормалардан аспауы қажет.

248. Тарату шкафтарын және қосып-өшіргіштерді басқару шкафтары, соның ішінде, байланыс блоктары мен электромагнит байланыстарының орналасу дұрыстығы тексерілуі керек. Барлық клапандардың жүрістері жеңіл болуы тиіс, конустар орындықтарға жақсы жанасуы қажет. Сигналдық-бұғаттау байланыстарын дұрыс орнату, электр байланыстыру манометрлерін сынау зертханасында тексеру қажет.

249. Қосып-өшіргіштерді монтаждау аяқталғаннан кейін ЭҚҚ және Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының талаптарына сәйкес негізгі тізбектердің оқшаулануын сынау қажет. Вакуум қосып-өшіргіштерді сынаудың қосымша әдістері нақты қосып-өшіргіш типіне қатысты техникалық шарттардың нұсқаулықтарына сәйкес жүргізіледі.

5-параграф. Кернеуі 1000 В жоғары ажыратқыштар, сақтандыру ажыратқыштары, бөлгіштер және қысқа тұйықтағыштар

250. Ажыратқыштарды, сақтандыру ажыратқыштарын, бөлгіштер мен қысқа тұйықтағыштарды орнату, құрастыру және реттеу жұмыстарын дайындаушы кәсіпорындардың нұсқаулықтарына сәйкес жүргізген жөн.

251. Ажыратқыштарды, сақтандыру ажыратқыштарын, бөлгіштер мен қысқа тұйықтағыштарды құрастыру және монтаждау кезінде қамтамасыз етілуі тиіс:

1) тірек жақтауларының орнатылу көлденеңділігі;

2) тірек изоляторлары бағаналарының биіктігі бойынша тік орнатылуы және теңдігі;

3) байланыстыру пышақтарының осьпен келуі.

Тірек жақтауының көлденең қалыптан ауытқуы, изоляторлардың құралған бағаналарының тік қалыптан ауытқуы, сонымен бірге, байланыстыру пышақтары осьтерінің көлденең және тік жазықтықтарда жылжуы және байланыстыру пышақтарының шеткі бөліктері арасындағы аралық дайындаушы кәсіпорындардың нұсқаулықтарында көрсетілген нормалардан аспауы қажет.

Бағаналарды металл ендірмелердің көмегімен теңестіруге болады.

252. Иінтіректі жетектің штурвалында немесе тұтқасында көрсеткішке сәйкес келетін қозғалыс бағыты болуы тиіс.

Жетек тұтқасының бос жүрісі 5° аспауы қажет.

253. Аппарат пышақтары жылжымайтын байланыстарға дұрыс (орталық бойынша) кіруі, оларға соққыларсыз және қисаюсыз енуі және қосу кезінде тығырыққа дейін 3 мм бастап 5 мм дейінгі аралықта алшақ орналасуы қажет.

254. Жерге тұйықтау пышағының "Қосулы" және "Өшірулі" қалпында болуы кезінде тарту құралдары мен рычагтар пышақтың шеткі қалыптарда бекітілуін қамтамасыз ететін "Өлі нүкте" қалпында орналасуы қажет.

255. Ажыратқыш жетегінің байланыс блоктары оларды басқару механизмінің жүріс аяғына дейін әрбір операцияның соңында 4°-тан 10°-қа дейін жұмыс істейтіндей етіп орнатылуы тиіс.

256. Қосып-өшіргіші бар ажыратқыштардың, сонымен бірге, жерге тұйықтау пышақтарынан тұратын негізгі ажыратқыш пышақтарының бұғаттауышы қосып-өшіргіштің қосулы тұруы кезінде ажыратқыш жетегінің әрекет етуін, сонымен қатар, негізгі пышақтардың қосулы тұруы жағдайында жерге тұйықтау пышақтарының және жерге тұйықтау пышақтарының қосулы тұруы кезінде негізгі пышақтардың әрекет етуін болдырмауы қажет.

6-параграф. Артық қысымды разрядтағыштар мен шектеуіштер

257. Монтаждауды бастау алдында барлық разрядтағыш элементтерінде жарықтардың және фарфор сынықтарының жоқтығын және цемент жіктерінде шұңғылшалар мен жарықтардың жоқтығын тексеру қажет.

Дайындаушы кәсіпорын нұсқаулықтарындағы талаптарға сәйкес ағу тоқтарын және разрядтағыштардың жұмыстық элементтерінің кедергілерін өлшеу қажет.

258. Разрядтағыштарды жалпы жақтауға құрастыру кезінде изоляторлардың осьтілігі және тік қалыптылығы қамтамасыз етілуі тиіс.

259. Монтаждау аяқталғаннан кейін жұмыстық элементтер мен изоляторлар арасындағы сақиналы аралықтарды толтыру және бояу қажет.

260. Артық қысым шектеуіштерін монтаждау жұмыстары дайындаушы кәсіпорын талаптары мен нұсқаулықтарына сәйкес жүргізілуі тиіс. Артық қысым шектеуіштерін электр тізбектеріне жалғауға арналған бұрандалар мен түйреуіштер коррозияға қарсы қапталуы қажет. Байланыстардың мүмкін болатын босау белгілеріне қарсы шаралар қабылдануы тиіс. Артық қысым шектеуіштері жерге тұйықтау контурына ең қысқа жолмен жалғанады.

261. Артық қысым шектеуіштерін енгізу және қолдану процесі кезінде дайындаушы кәсіпорын әдістемесіне сәйкес тоқ өткізгіштік өлшемін жүргізу қажет.

7-параграф. Өлшеу трансформаторлары

262. Трансформаторларды монтаждау кезінде оларды орнату тіктілігі қамтамасыз етілуі тиіс. Тіктілік реттеуін болат сымдардың көмегімен орындауға жол беріледі.

263. Трансформаторларға қолданылатын екінші реттік орамдар олардың қысқыштарында қысқартылуы тиіс. Тоқ трансформаторлары мен қысым трансформаторларының екінші реттік орамдарының полюстерінің бірі кез келген жағдайда (жұмыстық сызбаларда арнайы көрсетілгендерден өзге) жерге тұйықталған болуы қажет.

264. Өлшеуге арналған ендірілген қысым трансформаторларының жоғары кернеулі кірістерін оларды қысым әсерімен іске қосуға дейін қысқарту қажет. Трансформатор корпусы жерге тұйықталуы тиіс.

8-параграф. Индукция реакторлары мен шарғылары

265. Бірі екіншісіне орнатылған реактор фазаларын таңбалауға сәйкес (Т – төменгі фаза, О – ортаңғы, Ж - жоғарғы) орналастырылуы тиіс, бұл ретте, орталық фаза орамдарының бағыты шеткі фаза орамдарының бағытына қарама-қарсы болуы тиіс.

Әрбір реактор фазасы барлық изолятор негізіне сүйенуі қажет, бұл үшін изолятор ұштары мен олардың ернемектеріне төсемдер орнатылуы тиіс.

266. Реакторларға тікелей жақын орналасқан болат конструкцияларда тұйық контурлар болмауы қажет.

9-параграф. Жиынтық және құрама тарату құрылғылары және жиынтық трансформатор қосалқы станциялары

267. Жиынтық тарату құрылғылары мен жиынтық трансформатор қосалқы станцияларының шкафтарын монтаждауға қабылдау кезінде дайындаушы кәсіпорынның техникалық құжаттамасының жиынтықтылығы (төлқұжат, техникалық сипаттамалар және қолдану жөніндегі нұсқаулық, басты және көмекші тізбектердің электр сызбалары, аппараттың жиынтық құрамын қолдану құжаттамасы, БҚК ведомосты) тексерілуі қажет.

268. Жиынтық тарату құрылғыларын және жиынтық трансформатор қосалқы станцияларды монтаждау кезінде олардың тік қалпы қамтамасыз етілуі тиіс.

Жиынтық тарату құрылғыларының астындағы салмақ түсетін бет деңгейлерінің 1 м бетке 1 мм түріндегі, бірақ барлық бет ұзындығына қатысты алғанда 5 мм аспайтын айырмашылығына жол беріледі.

10-параграф. Трансформаторлар

269. Барлық трансформаторларды оларды дайындаушы кәсіпорындардың техникалық шарттарына сәйкес тасымалдануы және сақталуы жағдайында тексерусіз қолдана беруге болады.

270. Қосалқы станция аумағына тапсырыс беруші жеткізетін трансформаторлар, тасымалдау кезінде жұмыстық сызбаларға сәйкес, іргетастарға қатысты бағытталуы тиіс. Қосалқы станция шегінде трансформаторды өз катогімен жылжыту жылдамдығы минутына 8 метрден (бұдан әрі – м/мин) аспауы қажет.

271. Трансформаторларды олардың белсенді бөлігін тексермей және қоңырауларды көтермей монтаждау мәселесін дайындау кәсіпорнының шефмонтаж өкілі, ал шефмонтаж шартының болмауы жағдайында келесі актілер мен хаттамалар деректерінің негізінде монтаждау ұйымы шешуі тиіс:

1) трансформаторды түсіру жұмыстары;

2) трансформаторды монтаждау орнына тасымалдау жұмыстары;

3) трансформаторды монтаждауға беруге дейін сақтау.

272. Трансформаторларды құрғатпастан қосуға болатындығы мәселесі тасымалдау, сақтау, монтаждау кезіндегі трансформатор күйлері және оларды жүзеге асыру талаптарын кешенді қарастыру шарттары негізінде және осы құрылыс нормаларының 269-тармағында көрсетілген құжат талаптарына сәйкес тексеру және сынау нәтижелерін есепке ала отырып шешілуі тиіс.

11-параграф. Статикалық түрлендіргіштер

273. Жартылай өткізгіш құралдарды бұзуға жол берілмейді. Оларды монтаждау кезінде:

1) күрт түрту әрекеттері мен соққыларды болдырмау қажет;

2) консервация майынан тазалау және байланыс беттерін ерітіндімен сүрту қажет;

3) табиғи суытылатын құралдарды суытқыш қабырғаларының төменнен жоғарыға қарай ауаның еркін өтуін қамтамасыз ететін жазықтықта орналасатынындай, ал ауамен мәжбүрлі суытылатын құралдарды суыту ауасының ағыны бағытының суытқыш қабырғаларының бойымен жүретініндей етіп орнату қажет;

4) сумен суытылатын құралдарды көлденеңінен орнату қажет;

5) суытқыш штуцерін тік жазықтықта кіріс штуцерінің төменде орналасатынындай етіп орналастыру қажет;

6) суытқыштардың байланыс беттерін оларға жартылай өткізгіш құралдарды бұрау кезінде техникалық вазелиннің жіңішке қабатымен майлау қажет;

7) құрастыру кезіндегі бұрау моменті дайындаушы кәсіпорын көрсеткен бағытқа сәйкес келуі қажет.

274. Статикалық түрлендіргіштерді енгізу алдында және қолдану процесі кезінде ЭҚҚ сәйкес электр қуатының сапа көрсеткіштерінің өлшемдерін жүргізу қажет.

12-параграф. Компрессорлар және ауа өткізгіштері

275. Дайындаушы зауытта пломбталған компрессорларды монтаждау орнында бұзуға және ашып тексеруге болмайды.

Пломбасы жоқ және кәсіпорынға құрастырылған түрде келіп түсетін компрессорлар монтаждау алдында консервация жабынын шешуге, сонымен қатар, иінтіректердің, клапандардың, тығыздамалардың, майлау және сумен суыту жүйелерінің күйін тексеруге қажетті көлемде жартылай бұзылады және ашып тексеріледі.

276. Орнатылған компрессор агрегаттарды автоматты басқару, бақылау, сигнализация және қорғау жүйелерімен бірге дайындаушы кәсіпорын нұсқаулықтарының талаптарына сәйкес сынақтан өткізу қажет.

277. Ауа өткізгіштерінің ішкі бетін трансформатор майымен сүрту қажет.

Ауа өткізгішінің әрбір торабының сызықтық өлшемдерінің рұқсат етілетін ауытқулары әрбір метр үшін ± 3 мм аспауы, бірақ барлық ұзындық бойында ± 10 мм артық болмауы тиіс. Бұрыштық өлшемдер мен тораптағы осьтердің жазықтықтан тыс ауытқулары 1 м үшін ± 2,5 мм аспауы, бірақ барлық тікелей бөлік үшін ± 8 мм аспауы қажет.

278. Орнатылған ауа өткізгіштерін секундына 10 метрден (бұдан әрі – м/с) бастап 15 м/с дейінгі ауа жылдамдығымен және жұмыстық қысымға тең қысым (бірақ 4,0 МПа артық емес) көмегімен кем дегенде 10 минут (бұдан әрі – мин) бойы үрлеу және олардың беріктігі мен тығыздығын сынау қажет. Беріктік көрсеткішін пневматикалық сынау кезіндегі қысым жұмыстық қысымы 0,5 МПа және одан жоғары ауа өткізгіштері үшін 1,25 Р_раб құрауы, бірақ Р_раб + 0,3 МПа кем болмауы тиіс.

Ауа өткізгіштерінің тығыздығын сынау кезінде сынау қысымы жұмыстық қысымға тең болуы қажет. Қысымды көтеру процесі кезінде сынау қысымының 30% және 80%-на қол жеткізілген жағдайда ауа өткізгішіне тексеру жүргізіледі. Ауа өткізгішін тексеру уақытында қысымның артуы тоқтатылады.

Беріктікті сынау қысымын 5 мин бойы ұстап тұру қажет, бұдан кейін ол жұмыстық қысымға дейін төмендетіледі де, осы кезде 12 сағат бойы ауа өткізгішінің тығыздығы сыналады.

13-параграф. Жоғары жиілікті байланыс конденсаторлары мен бөгеуіштері

279. Байланыс конденсаторларын құрастыру және монтаждау кезінде тіреуіштердің көлденең орнатылуын және компенсаторлардың тігінен орнатылуын қамтамасыз ету қажет.

280. Жоғары жиілікті бөгеуіштер монтаждау алдында зертханада баптаудан өтулері тиіс.

281. Жоғары жиілікті бөгеуіштерді монтаждау кезінде олардың аспаларының тік қалыпта орналасуы және баптау элементтерін байланыстыру орындарындағы байланыстардың сенімділігі қамтамасыз етілуі қажет.

14-параграф. Кернеуі 1000 В дейінгі тарату құрылғылары, басқару, қорғаныс және автоматика қалқалары

282. Дайындаушы кәсіпорындардан қалқалар мен шкафтар ЭҚҚ, мемлекеттік нормативтердің және дайындаушы кәсіпорындардың техникалық шарттарының талаптарына сәйкес толық жөнделген, тексеруден, реттеуден және сынақтан өткен күйі жеткізілуі қажет.

283. Тарату қалқалары, басқару станциялары, қорғаныс қалқалары мен автоматика қалқалары, сонымен қатар, басқару пульттері олар орнатылатын үй-жайлардағы негізгі осьтерге қатысты түзетілуі тиіс. Орнату кезінде панельдерді деңгей және тіктеуіш бойынша түзету қажет. Орнату тетіктеріне бекіту әрекеттері дәнекер немесе алынбалы байланыстар көмегімен орындалуы қажет.

Жұмыстық сызбаларда қарастырылған болса, бекітпесіз панельдерді еденге орнатуға жол беріледі. Панельдер бір-бірімен бұрандалар арқылы бекітілуі қажет.

15-параграф. Аккумулятор қондырғылары

284. Стационарлық қышқылды және сілтілі жабық түрде дайындалған аккумулятор батареялары мен ашық түрде дайындалған аккумулятор тетіктерін монтаждауға қабылдау Еңбек кодексінің, Экологиялық кодекстің, ЭҚҚ талаптарына және дайындаушы кәсіпорындардың техникалық шарттарына сәйкес жүргізілуі тиіс.

285. Аккумуляторларды жұмыстық сызбаларға сәйкес ағаш, болат немесе темірбетон стеллеждарда немесе тартпа шкафтарының сөрелерінде орнату қажет.

Аккумуляторларды жайғастыруға арналған тартпа шкафтардың ішкі беті электролит әсеріне төзімді бояумен боялған болуы тиіс.

286. Батареялы аккумуляторлардың түтігінің беттік қабырғасында немесе стеллаждың бойлық кесегінде ірі цифрлармен жазылған нөмірі болуы қажет. Бояу қышқылды аккумуляторлар жағдайында қышқылға төзімді және сілтілі аккумуляторлар жағдайында сілтіге төзімді болуы қажет. Батареядағы бірінші нөмір оң шина жалғанған аккумуляторға бастырылады.

287. Аккумулятор батареясы орналасқан үй-жайға жалғағышты монтаждау кезінде келесі талаптар орындалуы тиіс:

1) шиналарды изоляторларға жайғастырылған және оларда шина ұстағыштарымен бікітілген болуы қажет; мыс шиналардың байланыстары мен тармақтарын дәнекерлеу немесе пісіру көмегімен, мыс шиналардың байланыстары мен тармақтары тек дәнекерлеу көмегімен орындалуы қажет;

2) жанаспалы байланыстардағы дәнекерленген жіктерде бұжырлық, тереңдеу белгілері, сонымен қатар, жарықтар, сызаттар мен күйіктер болмауы тиіс; дәнекерлеу орындарынан қосынды және қож қалдықтарын жою қажет;

3) қышқылды аккумуляторларға жалғанатын шина ұштары алдын ала тереңдетілген және бұдан кейін байланыстыру сызықтарының кабель ұштарына пісіріліп жалғанған болуы тиіс;

4) шиналарды сілтілі аккумуляторларға оларға дәнекерленуі немесе пісірілуі және аккумулятор шығыстарында сомындармен қысылуы тиіс ұштар көмегімен байланыстыру қажет;

5) оқшауланбаған шиналар барлық ұзындық бойымен электролиттің ұзақ мерзімді әсер етуіне төзімді екі қабат бояумен боялуы тиіс.

288. Шиналарды аккумулятор бөлмесінен шығаруға арналған плита конструкциясы жобада келтірілуі қажет.

289. Қышқылды аккумуляторлардың түтіктері кең негіздеріне қорғасыннан немесе винипласттан дайындалған теңестіргіш аралық қабаттар төселуі тиіс конус изоляторларда тиісті деңгей бойынша орнатылуы қажет. Кіреберіске қаратылған түтік қабырғалары бір жазықтықта жатуы тиіс.

Бетон стеллаждарды қолдану жағдайында аккумулятор түтіктері изоляторларға орнатылуы қажет.

290. Ашық түрде дайындалған қышқылды аккумулятор пластиналары бір-біріне параллель орналастырылуы тиіс. Барлық пластиналар тобының қиғаштануына немесе қисық пісірілген пластиналардың болуына жол берілмейді.

Пластина ұштықтарын байланыстыру пластиналарына пісіріп жалғау орындарында шұңғылшалар, қатпарлар, шығыстар мен қорғасын ағындары болмауы қажет.

Ашық түрде дайындалған қышқылды аккумуляторларға пластина шығыстарына (көтерілу) сүйенетін жабын әйнектер төселуі тиіс. Бұл әйнектердің өлшемдері түтіктің ішкі өлшемдерінен 5 мм бастап 7 мм дейін кіші болуы қажет. Багінің өлшемі 400 мм х 200 мм жоғары аккумуляторлар үшін екі немесе одан да көп бөліктерден тұратын жабын әйнектер қолдануға болады.

291. Күкірт қышқылды электролитті дайындау кезінде аккумуляторларға қолдануға жатады:

1) аккумуляторларды дайындаушы кәсіпорындардың техникалық шарттарының талаптарын қанағаттандыратын күкірт қышқылын;

2) қышқылды жібіту үшін аккумуляторларды дайындаушы кәсіпорындардың техникалық шарттарының талаптарын қанағаттандыратын су қолдану қажет.

Су мен қышқылдың сапасы зауыт сертификатымен немесе тиісті нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес жүргізілген қышқыл мен судың химиялық анализі хаттамасымен куәландырылуы тиіс. Химиялық анализді тапсырыс беруші жүргізеді.

292. Жабық түрде дайындалған аккумуляторды электролит әсеріне төзімді изоляторлардағы немесе оқшаулау аралық қабаттарындағы, тұғырлардағы стеллаждарға орнату қажет. Қатардағы аккумуляторлар арасындағы қашықтық 20 мм кем емес болуы тиіс.

293. Сілтілі аккумуляторлар тізбекті түйінге қимасы жобада көрсетілген болат, никельмен қапталған элементаралық жалғастырғыштар көмегімен байланыстырылуы қажет.

Аккумуляторлық сілтілі батареялар тізбекті түйінге қимасы жобада көрсетілген мыс кабельден (сымнан) тұратын жалғастырғыш көмегімен байланыстырылуы қажет.

294. Сілтілі электролитті дайындау үшін зауытта дайындалған калий тотығының гидраты мен литий тотығы гидратының дайын қоспасы немесе ащы натр мен литий тотығы гидратының дайын қоспасы және дистильденген су қолданылуы тиіс. Судағы қоспалар құрамы нормаланбайды.

Аккумуляторларға сілтілі электролиттің үстіне, вазелин майын немесе керосин құю қажет.

295. Зарядталған сілтілі аккумулятор электролитінің тығыздығы Кальвин бағамымен 293 градус (бұдан әрі – °К) (20°С) түріндегі температура жағдайында кубтық сантиметрге (1,205 ± 0,005) граммнан (бұдан әрі – г/см³) басталуы тиіс. Қышқылды аккумуляторлардағы электролит деңгейі пластиналардың жоғарғы шеттерінен кем дегенде 10 мм жоғары болуы қажет. Сілтілі аккумуляторлардың калий-литийлі электролитінің тығыздығы 288 °К бастап 308°К (15°С-тан 35°С дейін) дейінгі температура жағдайында (1,2 ± 0,01) г/см³ болуы қажет.

12-тарау. Электр күш беру қондырғыларына қойылатын талаптар

1-параграф. Электр машиналары

296. Электр күш беру қондырғыларының монтажын тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен дайындаушы кәсіпорындардың нұсқаулықтарына сәйкес орындау қажет.

297. Электр машиналарын және жалпы тағайындаудағы көп машиналы агрегаттарды монтаждау жұмыстарын бастау алдында:

1) электр машиналарын монтаждау аймағындағы тиеу-тасымалдау құралдарының болуын және жұмысқа дайындығын тексеру (тиеу-тасымалдау құралдарының дайындығы оларды сынау және қолдануға қабылдау актісімен расталуы тиіс);

2) такелаж (жүкарбалар, талалар, блоктар, домкраттар) таңдалып, сыналуы тиіс;

3) механизмдер, аспаптар жиынтығы, сонымен қатар, монтаждау сыналары мен аралық қабаттар жиынтығы, сыналы домкраттар мен бұрау құрылғыларының жиынтығы (төсемсіз орнату тәсілі жағдайында) таңдалуы қажет.

298. Дайындаушы кәсіпорыннан құрастырылған түрде келіп түскен электр машиналарын монтаждау орнында орнату алдында бұзбау қажет. Зауытта құрастырғаннан кейін машинаны тасымалдау және сақтау кезінде оның зақымданбағандығына және ластанбағандығына сенімді болмаған жағдайда, машинаны бұзу қажеттілігі мен бұзу деңгейі тапсырыс берушінің және электрлік монтаждау ұйымының құзырлы өкілі құрастырған актімен анықталуы қажет. Машинаны бұзу және оны кейінгі реттік құрастыру бойынша жұмыстар дайындаушы кәсіпорын нұсқаулығына сәйкес жүргізілуі тиіс.

299. Құрастырылмаған күйде келіп түскен немесе бұзылған тұрақты тоқты электр машиналары мен ауыспалы тоқты электр қозғалтқыштарын монтаждау аяқталғаннан кейін сынақтар жүргізу кезінде ротор мен статор болаттары арасындағы аралықтар, жылжыту иінтіректеріндегі аралықтар және электр қозғалтқыш иінтіректерінің вибрациясы, ротордың осьтік бағыттағы екпіні дайындаушы кәсіпорындардың техникалық құжаттамаларында көрсетілген көрсеткіштерге сәйкес келуі қажет.

300. Тұрақты тоқты электр машиналарын және айнымалы тоқты электр қозғалтқыштарын кептірмей қосуды дайындаушы кәсіпорынның нұсқауларына сәйкес және ЭҚҚ талаптарын орындау арқылы жүргізу керек.

2-параграф. Коммутациялық аппараттар мен кедергілер

301. Коммутациялық аппараттарды жұмыстық сызбаларда көрсетілген орындарда дайындаушы кәсіпорындардың нұсқаулықтарына сәйкес орнату қажет.

302. Аппараттарды немесе олар орнатылуы тиіс тірек конструкцияларын құрылыс негіздеріне жұмыстық сызбаларда көрсетілген тәсілдер арқылы (дюбельдермен, бұрандалармен, бұраулармен, қадалар көмегімен, тірек конструкцияларын – құрылыс негіздерінің орнату элементтеріне және тағы басқа) бекіткен жөн. Құрылыс негіздері аппараттардың қисаймай бекітілуін қамтамасыз етуі және рұқсат етілмейтін вибрациялардың туындауын болдырмауы қажет.

303. Сымдардың, кабельдердің немесе құбырлардың кірістері аппараттардың қабықшасының қорғалу дәрежесін бұзбауы және оларды деформациялайтын механикалық әсерлер туындатпауы тиіс.

304. Блокта бірнеше аппарат орнату кезінде олардың әрқайсысына қызмет көрсету мақсатында қатынау мүмкіндігі қамтамасыз етілуі қажет.

305. Кедергі құралдарын жанатын материалдардың немесе құрылыс бөліктерінің жанына орнатуға және 4 данадан артық жәшіктерді бірінің үстіне екіншісін орнатуға жол берілмейді. Стеллаждарда 7 жәшікке дейін бірінің үстіне екіншісін орнатуға болады. Кедергі жәшіктерінің тоқ жүргізу бөліктерінен тұтас металл қорғаныс қоршауларына дейінгі қашықтық 50 мм кем емес, ал торлы қоршауларға дейінгі қашықтық 100 мм кем емес болуы тиіс. Кедергі жәшіктерін қаптамаға орнату кезінде ауаның төменнен еркін кіруі және оның жоғарыдан еркін шығуы қамтамасыз етілуі қажет. Іске қосылатын сымдардың изоляциясы қысқыштан кем дегенде 10 мм қашықтықта алынуы тиіс. Жәшіктер арасындағы байланыстарды шиналар немесе тақыр сымдармен орындау қажет.

3-параграф. Крандарды электрмен жабдықтау

306. Құрылыс нысанында крандарды монтаждау бойынша жұмыстарды дайындау және оларды жүргізу кезінде Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларына сәйкес кран жабдығының зауыттық электрлік монтаждау дайындығының дәрежесі есепке алынуы қажет.

Жүк көтергіш механизмдерді пайдалану кезінде өнеркәсіптік қауіпсіздікті қамтамасыз ету қағидаларына сәйкес дайындаушы кәсіпорын жалпы тағайындау крандарына қатысты келесі жұмыстарды орындауы тиіс:

кран шанақтары мен жүк көтеру арбаларын электрлік монтаждау;

жүк көтеру арбасына тоқ жеткізілімін қамтамасыз ету;

электр сымдарының көпірлерге арналған ұштықтар мен таңбалардан тұратын тораптарын (бұрауларын) дайындау;

кран көпіріне электр жабдығына, тарту жәшіктеріне, электр сымдарын орнатуға арналған қораптар немесе құбырларға қажетті тұғырлар мен кронштейндер орнату;

ішкі электр сызбаларын монтаждау арқылы көпірге, блокқа орнатылатын электр аппаратурасын (кедергіге арналған, қорғаныс және басқару аппараттары) құрастыру;

307. Көпірлі крандардың электр бөлігін монтаждау бойынша жұмыстарды көпірді, краншы шанағын және арбаларды жобадағы қалпына дейін көтермес бұрын, нөлдік деңгейде орындаған жөн.

308. Электрлік монтаждау жұмыстарын бастау алдында кранды механикалық монтаждау ұйымынан монтаждау мақсатында акт рәсімдеу арқылы қабылдап алу қажет. Актіде кранда электрлік монтаждау жұмыстарын жүргізу, соның ішінде, нөлдік белгіде жүргізу рұқсатнамасы баяндалуы тиіс.

309. Нөлдік белгіде электрлік монтаждау жұмыстарының максималды мүмкін болатын көлемін орындау қажет, оларға көпірді қаламаларға мықтап бекіткеннен және механикалық монтаждау ұйымының рұқсатнамасын рәсімдегеннен кейін кіріскен жөн. Электрлік монтаждау жұмыстарының қалған көлемін кранды жобалық биіктікке көтергеннен және оны кранның сенімді және қауіпсіз ауысымы қамтамасыз етілетін өтпелі галереяның, баспалдақтың немесе жөндеу алаңының жанына тікелей жақын орнатудан кейін орындау қажет. Сонымен қатар, электрлік монтаждау жұмыстарын жүргізу алдында кранда белгіленген тәртіпте:

көпірді, арбаны, шанақты, қоршаулар мен таяныштарды құрастыру және орнату жұмыстары толық аяқталуы (кран асты жолының бойына диаметрі 6 мм бастап 8 мм дейінгі мықтап бекітілген сым немесе трос тарту қажет) тиіс;

троллейлер оған крандағы адам орналасуы мүмкін орыннан қандай да бір қатынауды болдырмайтын қашықтықта қоршалуы және орналасуы тиіс.

310. Басты троллейлерді монтаждау жұмыстары кран асты арқалықтарды жобалық қалпына көтеруге дейін орындалуы қажет. Троллейлердің бекітпесі троллей осіне перпендикуляр бағытта жылжу мүмкіндігін болдырмауы тиіс.

Троллейлердің ауытқуы барлық ұзындық бойына қатысты алғанда көлденең жазықтықта ±10 мм аспауы, тік жазықтықта ±20 мм аспауы қажет. Аппаратуралар мен троллейлердің астындағы конструкциялар, қаптамалар, троллей ұстағыш арматураларының болат құбырлары мен тоқ жүргізбейтін бөліктері боялуы тиіс. Қатты бекітілген басты троллейлерді, олардың жанаспалы беттері мен жанаспалы байланыс орындарынан өзге бөліктерді қызыл түске бояу қажет. Троллейлерге оларға жанасу қауіптілігі туралы ескерту плакаттарын орнатқан жөн.

4-параграф. Конденсатор қондырғылары және электр сүзгілері

311. Конденсатор қондырғылары мен электр сүзгілерін монтаждау кезінде қаңқалардың көлденең орнатылуы және конденсаторлардың тік орнатылуы қамтамасыз етілуі тиіс, сонымен бірге:

1) теңестіру үшін қаңқаға металл аралық қабаттарды дәнекерлеуге жол беріледі;

2) төменгі қабат қондырғысының түбі мен бөлме едені немесе май қабылдағыштың түбі арасындағы қашықтық 100 мм кем емес болуы тиіс;

3) қондырғы төлқұжаттары (техникалық деректерден тұратын тақта) оларға қызмет көрсетілетін өтім тарабына қаратылуы тиіс;

4) қондырғының түгендеме (реттік) нөмірі әрбір қондырғының қызмет көрсету өтіміне қаратылған багінің қабырғасына майға төзімді бояумен жазылуы тиіс;

5) тоқ жүргізу шиналарының орналасуы және оларды қондырғыларға жалғау тәсілдері қолдану кезінде қондырғыларды ауыстыру ыңғайлылығын қамтамасыз етуі тиіс:

6) жалғағыш құрал қондырғының шығыс изоляторларында иілу күштерін туындатпауы тиіс.

7) жерге тұйықтау өткізгіші қолдану кезінде қондырғыларды ауыстыруға кедергі келтірмейтіндей етіп орналастырылуы тиіс.

312. Конденсатор шығыстары тиісті шығыстардың қақпақтарына жазылған цифрлармен (бір фазалы конденсаторлар үшін 1 және 2, ал үш фазалы конденсаторлар үшін 1, 2 және 3) белгіленеді.

Конденсатор құрылғылары бірнеше нөмірленген секциялардан тұрады.

13-тарау. Электр жарығына қойылатын талаптар

313. Электр жарығын монтаждау жұмыстарын Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындау қажет.

Монтаждау үшін қолданылатын шырақтардың жарық әсері тексерілуі тиіс.

314. Шырақтың тірек бетіне (конструкцияға) бекіткіші жиылмалы болуы қажет.

315. Вибрациялар мен соқтығысуларға ұшырайтын қондырғыларда қолданылатын шырақтарды амортизациялау құрылғыларын пайдалану арқылы орнату қажет.

316. Шырақтарды тұрғын ғимараттарға ілуге арналған ілмектер мен түйреуіштерде оларды шырақтан оқшаулау құрылғысы болуы тиіс.

317. Шырақтарды топтық желіге жалғау қимасы 4 мм² дейінгі мыс сымдарды болсын немесе алюминий (алюминий-мыс) сымдарды болсын жалғауды қамтамасыз ететін клеммалы қалыптар көмегімен орындалады.

318. Тұрғын ғимараттардағы бірлік патрондарды (мысалы, ас үйдегі) топтық желі сымдарына клеммалы қалыптар көмегімен жалғау қажет.

319. Шырақтарға, есептеуіштерге, автоматтарға, қалқалар мен электрлік орнату аппараттарына жалғанатын сым ұштарынан олардың үзіліп кетуі жағдайында қайта жалғауға жеткілікті артық қор қалтыру қажет.

320. Бұрама типті автоматтар мен сақтандырғыштарды байланыстыру кезінде құрылғы негізінің бұрандалы гильзасына нөлдік сым жалғау қажет.

321. Сымдар мен кабельдердің шырақтар мен электрлік орнату аппараттарына байланыстырылатын кірістерін оларды сыртқы орнату кезінде шаң мен ылғалдың енуінен қорғау мақсатында нығыздау қажет.

322. Электрлік орнату аппараттарын өндірістік үй-жайларда ашық түрде орнату кезінде арнайы қаптамалармен немесе қораптармен бүркеу қажет.

323. Электр жарығын жерге тұйықтау және электр жарығының электрлік қауіпсіздігін қорғау ЭҚҚ талаптарына сәйкес орындалуы тиіс.

14-тарау. Жарылу қаупі және өрт қаупі бар аймақтарда қондырғыларды электрмен жабдықтауға қойылатын талаптар

324. Жарылу қаупі және өрт қаупі бар аймақтарда электр қондырғыларын монтаждау жұмыстарын Еңбек кодексінің, ЭҚҚ, Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының талаптарына сәйкес жүргізу қажет.

325. Өрт қаупі бар аймақтардың кез келген класында орналасқан электр жабдығы қабығының қорғалу дәрежесі ІР44 кем емес болуы тиіс.

326. В-1 және В-1а класындағы аймақтарда орналасқан электр сымдары үшін мыс өткізгіштерден тұратын тоқ сымдарын, кабельдер мен сымдарды ғана қолдануға рұқсат етіледі, алюминиймен қапталған сымдарды қолдануға тыйым салынады. Өртке қауіпті аймақтардың кез келген класында полиэтилен изолциядан немесе қабықшадан тұратын кабельдер мен сымдарды қолдануға тыйым салынады.

Жарылыстан қорғалған жабдыққа енгізу үшін дөңгелек пішінді емес кабельдерді пайдалануға тыйым салынады.

Жарықтандыру желілерінде қимасы 10 мм² дейінгі дөңгелек пішінді емес кабельдерді тармақталған қораптар мен шырақтар арасындағы байланыстарға ғана қолдануға жол беріледі.

327. Жарылыстан қорғалған электр жабдығының жанаспалы байланыстары байланыстырылатын өткізгіштердің сенімді бекітілуі мақсатында гальваникалық жабынды элементтермен жабдықталуы тиіс.

Бұрандалы жанаспалы байланыстарда өздігінен бұралуды болдырмау құрылғысы (бақылау сомындары, серіппелі тығырықтар және тағы басқа) болуы қажет.

Қимасы 6 мм² дейінгі көп сымды мыс тарамдарын байланыстыру алдында пісіру қажет.

Қимасы 16 мм² асатын бір сымды тарамдар мен қимасы 6 мм² асатын көп сымды тарамдарды жанаспалы қысқыштарға байланыстыру үшін ұштықтармен ұштау қажет.

328. Тапсырыс берушіден электр жабдықтарын монтаждау үшін қабылдап алу кезінде электр жабдықтарының ЭҚҚ және Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидалары талаптарына сәйкестігін тексеру қажет.

Монтаждау жұмыстарын тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау материалдарының және монтаждау бұйымдарының көмегімен орындаған жөн.

329. Жарылыс қаупі және өрт қаупі бар аймақтардағы ғимараттар мен құрылыстар үшін жерге тұйықтау және электр қауіпсіздігін қорғау шараларын ЭҚҚ сәйкес орындау қажет.

15-тарау. Жерге тұйықтау құрылғыларына қойылатын талаптар

330. Жерге тұйықтау құрылғыларын монтаждау кезінде ЭҚҚ, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларын және Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларын сақтаған жөн.

Тұрғын, қоғамдық, әкімшілік және тұрмыстық ғимараттардағы электр қондырғыларының потенциалдарын теңестіру мақсатында бір-бірімен келесідей өткізу бөліктерін байланыстыратын потенциалдарды теңестірудің басты жүйесі орындалуы тиіс:

қорек желісінің қорғаныс өткізгіші (PE немесе PEN);

жерге тұйықтағышқа жалғанатын жерге тұйықтау өткізгіші;

ғимаратқа кіретін инженерлік байланыстардың металл құбырлары;

ғимараттың металл қаңқасы;

орталықтандырылған желдету және кондициялау жүйелерінің металл бөліктері. Автономды жүйелердің болуы жағдайында металл ауа өткізгіштерін кондиционерлер мен желдеткіштердің қорек шкафтарының РЕ шиналарына жалғау қажет;

найзағайдан қорғау жүйесі;

функционалдық (жұмыстық) жерге тұйықталудың жерге тұйықтау өткізгіші (мұндай бар болған жағдайда және жерге тұйықтау тізбектерін қорғаныстық жерге тұйықталудың жерге тұйықтау өткізгішіне жалғауға шектеулер болмаса).

Көрсетілген бөліктерді бір-бірімен байланыстыруды басты жерге тұйықтау шинасының (қысқышының) көмегімен орындаған жөн.

331. Ғимараттар мен құрылыстар үшін басты жерге тұйықтау шинасын (қысқышын) енгізу құрылғысының ішіне немесе одан бөлек орнатуға болады. Енгізу құрылғысының ішінде басты жерге тұйықтау шинасы ретінде РЕ шинасын қолданған жөн.

Жекелей орнату жағдайында басты жерге тұйықтау шинасы ғимараттың ВУ электр қондырғысының жанына, қол жетімді, қызмет көрсетуге ыңғайлы орында орналасуы қажет.

РЕ - қорек желісінің өткізгіші (РЕN - өткізгіш) РЕ ВУ шинасына жалғануы тиіс, ол басты жерге тұйықтау шинасымен өткізгіш көмегімен байланыстырылады, оның өткізгіштігі РЕ (РЕN) - қорек желісі өткізгішінің өткізгіштігінен кем емес болуы қажет.

Басты жерге тұйықтау шинасын енгізу құрылғысының ішіне, сонымен бірге, жекелей орнату кезінде оның өткізгіштігі РЕN - қорек желісі өткізгішінің өткізгіштігінен кем емес болуы қажет.

332. Жерге тұйықтау құрылғыларының монтажын тиісті нормативтік құжаттардың техникалық шарттарына жауап беретін монтаждау бұйымдарының көмегімен орындау қажет.

Жерге тұйықталатын немесе нөлге түсірілетін электр қондырғысының әрбір бөлігін жекелеген тармақ көмегімен жерге тұйықтау желісіне жалғау немесе нөлге түсіру қажет. Жерге тұйықтау немесе қорғаныс өткізгішіне электр қондырғысының жерге тұйықталатын немесе нөлге түсірілетін бөліктерін кейінгі реттік қосуға жол берілмейді.

333. Жерге тұйықтау және нөлге түсіру өткізгіштерін:

1) электрлік монтаждау конструкцияларынан дайындалған магистральдарда дәнекерлеу көмегімен;

2) электр жабдығына жалғау кезінде бұрандалы байланыстармен немесе дәнекерлеу көмегімен;

3) кабельдердегі бітегіштер мен байланыстыру муфталарында пісіру немесе престеу көмегімен байланыстыру қажет.

Дәнекерлегеннен кейін түйіспелерді байланыстыру орындары боялады.

334. Жерге тұйықтау немесе нөлге түсіру тізбегіндегі, сонымен қатар, басты потенциалдарды теңестіру жүйесіндегі барлық жанаспалы байланыстар ЭҚҚ талаптарына сәйкес келуі қажет.

335. Басты жерге тұйықтау шинасы мыстан дайындалуы тиіс. Басты жерге тұйықтау шинасын болаттан дайындауға болады. Алюминийден дайындалған басты жерге тұйықтау шинасын қолдануға рұқсат етілмейді.

336. Басты жерге тұйықтау шинасының конструкциясында оларға жалғанған өткізгіштерді жекелей ажырату мүмкіндігі қарастырылуы тиіс. Мұндай өткізгіштерді дәнекерлеу көмегімен жалғауға болады. Жерге тұйықтау құрылғысының ағу кедергісін өлшеу үшін жерге тұйықтау өткізгіштерін тек құралдың көмегімен ғана ажырату мүмкін болады.

337. Егер ғимаратта бірнеше жеке кірістер болса, басты жерге тұйықтау шинасы әрбір ВУ үшін орындалуы тиіс. Бір немесе бірнеше трансформатор қосалқы станцияларының болуы жағдайында, басты жерге тұйықтау шинасын әрбір қосалқы станция жанына орнату қажет. Бұл шиналар бір-бірімен өткізгіштігі ең жоғарғы РЕN - қорек желісі өткізгішінің өткізгіштігінің жартысынан кем емес болатын потенциалдарды теңестіру жүйесі өткізгішінің көмегімен байланыстырылуы тиіс.

Байланыстыру үшін бөгде өткізу бөліктерін (мысалы, ғимарат қаңқасы) қолдануға болады. Қолданылатын бөгде өткізу бөліктері электр тізбегінің үздіксіздігін қамтамасыз етуі және олардың өткізгіштілігі арнайы жүргізілген өткізгіштер үшін көрсетілген өткізгіштіктен кем емес болуы қажет.

338. Жерге тұйықтау және нөлдеу қорғаныс өткізгіштерін табиғи жерге тұйықтағыштармен байланыстыру орындары мен байланыстыру тәсілдері жұмыстық сызбаларда көрсетілуі тиіс.

339. Жерге тұйықтау және қорғаныс өткізгіштері жұмыстық сызбаларда көрсетілген нұсқаулықтарға сәйкес, химиялық әсерлерден және механикалық зақымданулардан қорғалуы қажет.

340. Жабық үй-жайлар мен сыртқы қондырғылардағы жерге тұйықтау немесе нөлге түсіру магистральдары және олардың тармақтары тексеру үшін қол жетімді болулары тиіс. Бұл талап нөлдік тарамдарға және арматура қабықшаларына, темірбетон конструкциялардың арматурасына, сонымен бірге, құбырларда, қораптарда жүргізілген немесе құрылыс конструкцияларына жапсырылған жерге тұйықтау және нөлге түсіру қорғаныс өткізгіштеріне таралмайды.

341. Құбырлардағы, аппараттардағы, кран асты жолдардағы, ауа өткізгіштерінің ернемектері мен оларға жерге тұйықтау және нөлге түсіру желілері арасындағы жалғағыштарды монтаждау жұмыстарын құбырларды, аппараттарды, кран асты жолдардын, ауа өткізгіштерін орнатушы ұйым жүзеге асырады.

342. Салмақ түсірілетін трос ретінде қолданылатын арқандарды, тартпаларды немесе болат сымдарды жерге тұйықтау екі қарама-қарсы ұшты жерге тұйықтау немесе нөлге түсіру магистралін дәнекерлеу арқылы жалғау көмегімен орындалуы тиіс. Мырышпен қапталған арқандарды байланыстыру орнын коррозиядан қорғау арқылы бұранда көмегімен байланыстыруға жол беріледі.

343. Жерге тұйықтау құрылғылары ретінде металл және темірбетон элементтерін (іргетастар, бағаналар, фермалар, шатыр тіреуіштері, тіреуіш асты және кран асты арқалықтар) қолдану кезінде бұл конструкциялардың барлық металл элементтерін бір-бірімен үздіксіз электр тізбегін түзу арқылы байланыстыру қажет, темірбетон элементтерінде (бағаналар), мұнымен қоса, оларға дәнекерлеу көмегімен жерге тұйықтау және нөлге түсіру қорғаныс өткізгіштерін байланыстыруға арналған шығыстар (орнату бұйымдары) болуы тиіс.

344. Ғимараттар мен құрылыстарды (соның ішінде, кез келген тағайындаудағы эстакадаларды) тұрғызу кезінде қолданылатын металл бағаналардың, фермалар мен арқалықтардың бұрандалы, қапсырмалы және дәнекерленген байланыстары үздіксіз электр тізбегін құрайды. Темірбетон элементтерден ғимараттар немесе құрылыстар тұрғызу кезінде (соның ішінде, кез келген тағайындаудағы эстакадаларды) үздіксіз электр тізбегін жанасатын конструкция элементтерінің арматураларын өзара дәнекерлеу немесе оларды тиісті орнату тетіктерінің арматурасына дәнекерлеу көмегімен түзуге болады. Мұндай дәнекерлеу байланыстарын жұмыстық сызбаларда келтірілген нұсқаулықтарға сәйкес құрылыс ұйымы орындауы тиіс.

345. Электр қозғалтқыштарын бұрандалар көмегімен жерге тұйықталған (нөлге түсірілген) металл негіздерге бекіту кезінде олардың арасына жалғастырғыштар қойылмайды.

346. Күш беру және бақылау кабельдерінің металл қабықшалары мен құрыштарын бір-бірімен иілгіш мыс сыммен, сонымен қатар, муфталардың металл корпустарымен және металл тірек конструкциялармен байланыстыру қажет.

Күш түсіру кабельдері үшін жерге тұйықтау өткізгіштерінің қимасы (жұмыстық сызбаларда өзге нұсқаулықтар болмаған жағдайда) болуы тиіс, мм²:

тарамдарының қимасы 10 мм² дейінгі кабельдер үшін 6-дан кем емес;

тарамдарының қимасы 16 мм² бастап 35 мм² дейінгі кабельдер үшін 10-нан кем емес;

тарамдарының қимасы 50 мм² бастап 120 мм² дейінгі кабельдер үшін 16-дан кем емес;

тарамдарының қимасы 150 мм² бастап 240 мм² дейінгі кабельдер үшін 25-тен кем емес;

Бақылау кабельдері үшін жерге тұйықтау өткізгіштерінің қимасы 4 мм² кем емес болуы қажет.

347. Тек білікті электротехникалық персоналдың қолы ғана жететін жерлердегі ғимараттар мен құрылыстарда (мысалы: қалқалы бөлме) басты жерге тұйықтау шинасы ашық түрде орнатылады. Бөгде тұлғаларға қол жетімді орындарда (мысалы, үй кіреберісі, үй жертөлесі) оның қорғаныс қабаты (шкаф немесе кілтпен жабылатын есігі бар жәшік) болуы тиіс. Оны ашық түрде орнату кезінде жәшік есігіне немесе шина қабырғасына анық түрде "А" белгісі жазылуы қажет.

348. Жерге тұйықтау және нөлге түсіру қорғаныс өткізгіштері ретінде құрылыс конструкцияларын немесе технологиялық конструкцияларды қолдану кезінде олардың арасындағы жалғастырғыштарға, сонымен қатар, өткізгіштерді байланыстыру және тармақтау орындарына жасыл фон арқылы кем дегенде екі сары түсті сызық жүргізу қажет. Басты жерге тұйықтау шинасы ендері бірдей сары және жасыл түсті бойлық немесе көлденең сызықтармен белгіленуі тиіс.

Оқшауландырылған потенциалдарды теңестіру өткізгіштерінің изоляциясы сары және жасыл сызықтармен белгіленуі қажет.

Потенциалдарды теңестіру жүйесінің тақыр өткізгіштері оларды бөгде өткізу бөліктеріне бекіту орындарында бояу көмегімен немесе қос түсті лента жапсыру арқылы орындалған сары және жасыл сызықтармен белгіленуі тиіс.

349. Нейтрал оқшауландырылған, кернеуі 1000 В дейінгі және одан жоғары электр қондырғыларында жерге тұйықтау өткізгіштерін фазалы өткізгіштермен бір қабықшада немесе олардан бөлек жүргізуге рұқсат етіледі.

350. Болат су-газ құбырларының жерге тұйықтау тізбегінің оларды өзара байланыстыру орындарындағы үздіксіздігін қысқа бұрандалы құбырдың соңына дейін бұрандамен бұралатын муфталар көмегімен және құбырға ұзын бұрандалы бақылау сомындарын орнату арқылы қамтамасыз ету қажет.

16-тарау. Іске қосу-жөндеу жұмыстарына қойылатын талаптар

351. Осы құрылыс нормаларында электротехникалық құрылғылар бойынша іске қосу-жөндеу жұмыстарына қойылатын талаптар белгіленеді. Іске-қосу-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде нормативтік құжаттарға сәйкес техникалық шарттарға жауап беретін құралдар, аппараттар, монтаждау бұйымдары қолданылуы тиіс.

352. Іске қосу-жөндеу жұмыстары жобаға сәйкес орындалады.

353. Іске қосу-жөндеу жұмыстары жобада тағайындалған электрлік параметрлер мен режимдерді қамтамасыз ету мақсатында электр жабдығын тексеру, баптау және сынаудан тұратын жұмыстар кешені болып табылады.

354. Іске қосу-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде ЭҚҚ, Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының талаптарын, жобаны, жабдықтарды дайындаушы кәсіпорындардың қолдану құжаттамасын басшылыққа алу қажет.

Іске қосу-жөндеу жұмыстарын орындау кезінде еңбек қауіпсіздігі мен өндірістік тазалыққа қатысты жалпы жағдайларды тапсырыс беруші қамтамасыз етеді.

355. Электротехникалық құрылғылар бойынша іске қосу-жөндеу жұмыстары төрт кезеңде (бөлікте) жүзеге асырылады.

356. Бірінші (дайындық) кезеңде іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу ұйымы:

1) жұмыс бағдарламасын және іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу жобасын, соның ішінде, қауіпсіздік техникасы бойынша іс-шараларды әзірлеуі (дайындаушы кәсіпорындардың жобалық және қолдану құжаттамасының негізінде);

2) тапсырыс берушіге жұмыс бағдарламасын және жұмыстарды жүргізу жобасын әзірлеу кезінде анықталған жобаға қатысты ескертулерді жеткізуі;

3) өлшеу аппаратурасы, сынау жабдығы мен құралдар паркін дайындауы қажет.

357. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының бірінші (дайындық) кезеңінде тапсырыс беруші келесілерді қамтамасыз етуі тиіс:

1) іске қосу-жөндеу ұйымына жұмыстар өндірісіне бекітілген жобаның электротехникалық және технологиялық бөліктерінің екі жиынтығын, дайындаушы кәсіпорындардың қолдану құжаттамасының жиынтығын, реле қорғанысын орнату, бұғаттау және автоматика нұсқаулықтарын, кейбір жағдайларда қуат жүйесімен байланыстырылған нұсқаулықтарды беру;

2) электротехникалық құрылғының жалпы тағайындаудағы электрмен жабдықтау жүйелеріне жалғануы жағдайында, іске қосу-жөндеу ұйымын электр қуатын пайдалану шартының мазмұнымен және қосымша қуатты қосу бойынша техникалық шарттармен таныстыру;

3) іске қосу-жөндеу персоналының жұмыс орындарына уақытша және тұрақты электрмен жабдықтау желілерінен қысым беру;

4) іске қосу-жөндеу жұмыстарын қабылдау жөніндегі жауапты өкілдерді тағайындау;

5) іске қосу-жөндеу ұйымымен жалпы құрылыс кестесінде бекітілген іске қосу-жөндеу жұмыстарын орындау мерзімдерін келісу;

6) нысанда іске қосу-жөндеу персоналына арналған үй-жай бөлу және мұндай үй-жайлардың күзетілуін қамтамасыз ету.

358. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының екінші кезеңінде электрлік монтаждау жұмыстарымен, қысымды уақытша сызба бойынша беру жұмыстарымен байланысқан жұмыстар орындалуы тиіс. Бірлескен жұмыстарды ағымдағы қауіпсіздік техникасы ережелеріне сәйкес орындау қажет. Бұл кезеңде іске қосу-жөндеу жұмыстарының басталуы құрылыс-монтаждау жұмыстарының дайындық деңгейімен анықталады:

1) электротехникалық үй-жайларда барлық құрылыс жұмыстары, соның ішінде, қалау жұмыстары аяқталуы тиіс;

2) барлық ойыстарды, құдықтар мен кабель арналарын жабу қажет;

3) жарықтандыру, жылыту және желдету жүйелері қосылуы қажет;

4) электр жабдығын орнату және оны жерге тұйықтау жұмыстары аяқталған болуы қажет.

Егер электротехникалық құрылғылар жалпы тағайындаудағы электрмен жабдықтау жүйелеріне қосылатын болса, онда электр қуатының сапа көрсеткіштерін ЭҚҚ талаптарына сәйкес өлшеу және жұмыстардың басталу сәтіндегі электрмен жабдықтау жүйесінің күйін білдіретін хаттама толтыру қажет.

Осы кезеңде іске қосу-жөндеу ұйымы сынау сызбаларынан жекелеген құрылғылар мен функционалдық топтарға қысым беру арқылы орнатылған электр жабдығының тексерісін жүргізеді. Жөнделетін электр жабдығына қысым беру жөндеу аймағында персоналдың болмауы жағдайында ғана және ағымдағы қауіпсіздік техникасы ережелерінің талаптарына сәйкес қауіпсіздік шараларын сақтау кезінде ғана жүзеге асырылуы қажет.

359. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының екінші кезеңінде тапсырыс беруші:

1) іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу аймағын уақытша электрмен жабдықтауы қажет;

2) электр жабдығының консервациясын және қажеттілік жағдайында оның монтаждау алдындағы тексерісін қамтамасыз етуі қажет;

3) жобалық ұйымдармен жобаны зерттеу кезінде анықталған іске қосу-жөндеу ұйымының ескертулері бойынша сұрақтарды келісу, сонымен қатар, жобалық ұйымдар тарапынан авторлық қадағалауды қамтамасыз етуі қажет;

4) бракталған жабдықты алмастыруды және жетіспейтін электр жабдығын жеткізуді қамтамасыз етуі қажет;

5) электрлік өлшеу құралдарының тексерісі мен жөндеуін қамтамасыз етуі қажет;

6) электр жабдықтарының кемшіліктерінің және іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу процесі кезінде анықталған монтаждау кемшіліктерінің жойылуын қамтамасыз ету.

360. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының екінші кезеңі аяқталысымен және жеке сынақтар басталғанға дейін іске қосу-жөндеу ұйымы тапсырыс берушіге электр жабдығын жоғары қысыммен сынау, жерге тұйықтау және қорғаныс құралдарын баптау хаттамаларының бір даналарын беруі, сонымен қатар, қысым негізінде қосылатын электрмен жабдықтау нысандарының түбегейлі электр сызбаларының бір данасына өзгерістер енгізуі қажет.

361. Нысанды пайдалануға беру мерзімін қысқарту мақсатында монтаждау аймағынан тыс электр жабдықтарының жекелеген құрылғыларын, функционалдық топтар мен бақылау жүйелерін алдын ала тексеру және баптау әрекеттерінің ойға қонымдылығы туралы сұрақты іске қосу-жөндеу ұйымы тапсырыс берушімен бірлесіп шешуі тиіс, бұл ретте, тапсырыс беруші электр жабдығының орнату орнына жеткізілуін және іске қосу-жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін оның монтаждау аймағындағы орнату орнына жеткізілуін қамтамасыз етуі қажет.

362. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының үшінші кезеңінде электр жабдығының жекелеген сынақтары жүргізіледі. Бұл кезеңнің басталуы деп берілген электр қондырғысында қолдану режимін енгізу есептеледі, бұдан кейін іске қосу-жөндеу жұмыстары ағымдағы электр қондырғыларында жүргізілетін жұмыстарға жатқызылады. Бұл кезеңде іске қосу-жөндеу ұйымы параметрлерді баптау, электр жабдығының қорғанысы мен сипаттамаларын белгілеу, технологиялық жабдықты жекелеген сынақтарға дайындау мақсатында басқару, қорғаныс және сигнализация сызбаларын, сонымен қатар, электр жабдығын бос жүріспен сынап көру жұмыстарын жүргізеді.

363. Ағымдағы қауіпсіздік техникасының талаптарына сәйкес, электрлік монтаждау және іске қосу-жөндеу жұмыстарын бірлесіп жүргізу кезінде жалпы қауіпсіздік талаптарын нысандағы электрлік монтаждау жұмыстарының жетекшісі қамтамасыз етеді. Қажетті қауіпсіздік шараларының қамтамасыз етілуі, олардың тікелей іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу аймағында орындалуына жөндеу жұмыстары персоналының жетекшісі жауапты болады.

364. Электр қондырғысының жекелеген құрылғылары мен функционалдық топтарында бірлескен кесте бойынша іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде электрлік монтаждау жұмыстарының жетекшісімен жұмыстарды жүргізу жұмыс аймағын нақты анықтау және келісу қажет. Жұмыс аймағы деп сынау сызбасы және сынау сызбасынан қысым берілуі мүмкін электр жабдығы орналасқан кеңістікті есептеу қажет

Іске қосу-жөндеу жұмыстарына қатысы жоқ тұлғалардың жұмыс аймағына қатынауларына тыйым салынады.

Бірлескен жұмыстарды орындау жағдайында электрлік монтаждау және іске қосу-жөндеу ұйымдары бірлесіп жұмыстарды жүргізу кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар жоспарын және жұмыстарды бірлесіп жүргізу кестесін әзірлейді.

365. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының үшінші кезеңінде электр жабдығына қызмет көрсету жұмыстарын қолдану персоналының орналасу орындарын, электр желілерін құрастыру және бұзу жұмыстарын қамтамасыз ететін, электротехникалық және технологиялық жабдықтың күйіне техникалық қадағалауды жүзеге асыратын тапсырыс беруші орындайды.

366. Қолдану режимін енгізу сәтінен бастап, қауіпсіздік талаптарының қамтамасыз етілуін, іске қосу-жөндеу жұмыстарын жүргізу нарядтары мен рұқсатнамаларының рәсімделуін тапсырыс беруші жүзеге асыруы тиіс.

367. Электр жабдығының жеке сынақтары аяқталғаннан кейін технологиялық жабдықтың жеке сынақтары жүргізіледі. Іске қосу-жөндеу ұйымы бұл кезеңде электр қондырғысының параметрлерін, сипаттамалары мен қорғаныс шектерін анықтайды.

368. Жеке сынақтар жүргізгеннен кейін электр жабдығы қолдануға қабылданған болып есептеледі. Бұл ретте, іске қосу-жөндеу ұйымы тапсырыс берушіге электр жабдығын жоғары қысыммен сынау, жерге тұйықтау және нөлге түсіру құрылғыларын тексеру хаттамаларын, сонымен қатар, электр жабдығын қолдануға қажетті түбегейлі орындаушылық электр сызбаларын табыстайды. Электр жабдығын жөндеуге қатысты өзге хаттамалар тапсырыс берушіге екі айлық мерзім ішінде, ал техникалық күрделі нысандар бойынша нысанды қолдануға қабылдаудан кейінгі төрт айға дейінгі мерзім ішінде бір данадан беріледі.

Үшінші кезеңде іске қосу-жөндеу жұмыстарының аяқталуы электр жабдығының кешенді сынап көру үшін техникалық дайындығы туралы актімен рәсімделеді.

369. Іске қосу-жөндеу жұмыстарының төртінші кезеңінде бекітілген бағдарлама бойынша электр жабдықтарын кешенді сынап көру жүргізіледі.

Іске қосу-жөндеу жұмыстарының төртінші кезеңінде электр сызбалары мен электр жабдығы жүйелерінің әртүрлі режимдерде өзара әрекеттесуін баптау бойынша жұмыстар орындалады. Мұндай жұмыстар құрамына кіреді:

тағайындалған жұмыс режимдерін қамтамасыз ету мақсатында электр қондырғыларының жекелеген құрылғылары мен функционалдық топтарының өзара байланысын қамтамасыз ету, олардың сипаттамалары мен параметрлерін реттеу және баптау;

технологиялық жабдықты кешенді сынап көруге дайындау мақсатында барлық жұмыс істеу режимдерінде электр қондырғысын толық сызба бойынша бос жүріспен және қысым әсерінде сынап көру;

электротехникалық құрылғылардың жалпы тағайындаудағы электрмен жабдықтау жүйелеріне қосылуы жағдайында, электр қуатының сапа көрсеткіштерінің қорытынды өлшеулерін жүргізу және электр қуатын пайдаланушы-тапсырыс берушіге барлық технологиялық режимдерде күш әсерінен жұмыс істеу кезінде электр қуатының сапа көрсеткіштерінің күйін және/немесе өзгеруін белгілейтін тиісті хаттамалар (бастапқы және қорытынды) табыстау.

370. Кешенді сынап көру кезеңінде электр жабдығына қызмет көрсетуді тапсырыс беруші жүзеге асырады.

371. Төртінші кезеңде іске қосу-жөндеу жұмыстары электр жабдығына жобада қарастырылған электр параметрлеріне және нысанның жобалық қуаттылығын игерудің бастапқы кезеңі үшін белгіленген көлемде өнімнің бірінші топтамасын шығару бойынша тұрақты технологиялық процесті қамтамасыз ететін режимдерге қол жеткізу жағдайында аяқталған деп есептеледі.

372. Іске қосу-жөндеу ұйымының жұмысы іске қосу-жөндеу жұмыстарын қабылдап алу актісіне қол қою жағдайында орындалған деп есептеледі.

ӘОЖ 721:535.241.46.006.354 МСЖ 91.040

__________________________________________________________________________

Түйінді сөздер: жерге тұйықтау, жерге тұйықтау өткізгіші, қысымның тербелуі,

монтаждау бұйымдары, қысымның ауытқуы, тарату құрылғысы, ортақ байланыстыру

нүктесі.

__________________________________________________________________________

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ӨНЕРКӘСІПТІК КӘСІПОРЫНДАРДЫ ЭЛЕКТРМЕН ЖАБДЫҚТАУДЫ ЖОБАЛАУ ҚР ҚН 4.04–08–2019 МАЗМҰНЫ

1-тарау.	Қолдану саласы
2-тарау.	Нормативтік сілтемелер
3-тарау.	Терминдер, анықтамалар және қысқартулар
4-тарау.	Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз ету мақсаттары мен міндеттері
5-тарау.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалауға функционалдық талаптар
1-параграф.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалауға қойылатын жалпы функционалдық талаптар
2-параграф.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электр қорегінің сенімділігіне және резервтеуге қойылатын функционалдық талаптар
3-параграф.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілу көздеріне қойылатын функционалдық талаптар
4-параграф.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың жобаланатын қорек кернеуіне қойылатын функционалдық талаптар
6-тарау.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етуін жобалауды ұйымдастыру
7-тарау.	Өнеркәсіптік кәсіпорындар жүйелерінің электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында қоршаған ортаны және сейсмикалық аудан шарттарын ескеруге қойылатын талаптар
8-тарау.	Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында электр жүктемелерді анықтауға қойылатын талаптар
9-тарау.	Қысқа тұйықталу тоқтарын есептеуге қойылатын талаптар
10-тарау.	Басқаруды, дабылды, апатқа қарсы автоматиканы ұйымдастыруға және оперативтік тоқтарды қамтамасыз етуге қойылатын талаптар
11-тарау.	Реактивті қуатты өтеу

1-тарау. Қолдану саласы

1. Осы құрылыс нормаларының құрамында жаңадан салынып жатқан және реконструкцияланып отырған өнеркәсіптік кәсіпорындар мен оларға теңестірілген тұтынушыларды электрмен қамтамасыз ету жүйелерін жобалау бойынша негізгі нұсқаулар берілген.

2. Осы ережелер талаптарын жекеменшік қалыбына және ведомстволық қарамағына тәуелсіз, электр қуатын энергия жүйелерінен және жекеменшік электр станцияларынан алатын өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз ету жүйелерін және қосалқы станцияларын жобалау барысында басшылыққа алу қажет.

3. Кәсіпорындардың жер асты, жетек және өзге арнайы қондырғылардың электрмен қамтамасыз ету жүйелеріне осы нормалармен қойылатын талаптардан өзге өндіріс пен электрмен қамтамасыз ету ерекшеліктеріне негізделген қосымша талаптар қойылатын болады.

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

4) "Электр энергиясын пайдалану қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 25 ақпандағы № 143 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 10403) (бұдан әрі – Электр энергиясын пайдалану қағидалары);

6) "Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 30 наурыздағы № 246 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 10949) (бұдан әрі – Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидалары);

7) "Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 253 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 10907) (бұдан әрі – Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидалары);

9) "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 23 маусымдағы № 439 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 15501) (бұдан әрі – "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" ТР).

Ескертпе* - Пайдаланған кезде ағымдағы жағдай бойынша жыл сайын жасалатын және ай сайын басып шығарылатын, ағымдағы жылы жарияланған ақпараттық бюллетеньдерге – журналдар мен стандарттардың ақпараттық көрсеткіштеріне сәйкес келетін "Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы нормативтік-құқықтық актілердің және нормативтік-техникалық құжаттардың тізбесі" ақпараттық каталогтары бойынша сілтемелік құжаттардың қолданылуын тексерген орынды.

3-тарау. Терминдер, анықтамалар және қысқартулар

4. Осы Құрылыс нормаларында тиісті анықтамалары берілген келесі терминдер, анықтамалар және қысқартулар қолданылады:

1) апатқа қарсы автоматика – энергожүйедегі апаттық режимдердің дамуын шектеу және тоқтатуға арналған автоматты құрылғылар кешені.

Жедел деп өзінің көмегімен ажыратқыштарды басқару және қорғаныс, автоматика, және түрлі дабылдар тізбектерінің қорегі жүзеге асырылатын тоқ аталады;

2) реактивті қуатты өтеу – электр энергетикалық жүйе торабында кернеуді реттеу мақсатымен, ал тарату желілерінде электр қуатының шығындарын азайту мақсатымен реактивті қуат теңгеріміне арнайы әсер. Өтеуші құрылғыларды қолдана отырып жүзеге асырылады;

3) тұтынушы – технологиялық процесспен біріктірілген және нақты аумақта орналасқан электр қабылдаушы немесе электр қабылдаушылар тобы;

4) электр қабылдағыш – электр қуатын қуаттың басқа түріне түрлендіруге арналған аппарат, агрегат, механизм;

5) ҚТ – қысқаша тұйықталу.

6) ҮТП – үздіксіз технологиялық процесс;

7) ТҚ – трансформаторлық қосалқы станция;

8) ЭҚ – электр қабылдағыш.

4-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз ету мақсаттары мен міндеттері

5. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз етуді жобалау барысындағы негізгі анықтаушы жайттар болып қорек көздерінің, электр қуатын тұтынушыларының сипаттамалары және ең бастысы, резервтеуді қамтамасыз ету мүмкіндігін ескере отырып, электрмен қамтамасыз етудің үздіксіздігіне және электр қуатының сапасына, электрмен қамтамасыз етудің үзілістерінің және шектеулерінің рұқсатты уақытына, жиілігіне және ұзақтығына қойылатын талаптар табылуы тиіс.

Барлық осы жайттар электрмен қамтамасыз ету жобасының технологиялық бөлімінде көрсетілуі қажет.

6. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз ету мақсаттары және міндеттері болып келесілер табылады:

1) үздіксіз электрмен қамтамасыз етуді ұйымдастыру;

2) барлық тұтынушыларды кәсіпорын жұмыс кестесімен белгіленген белгілі режимдерге сәйкес электрмен қамтамасыз ету;

3) тұтынушыларды қалыпты және апаттан кейінгі режимдерде электрмен қамтамасыз етудің жобалық үздіксіздігімен қажетті сапалы электрмен қамтамасыз ету;

4) жұмысшы және қызмет көрсетуші қызметкерлердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын орындау;

5) қуат қорларын үнемді және тиімді пайдалануды қамтамасыз ету;

6) реактивті электр қуатының түзілуін азайту;

7) жұмыс істеушілердің қауіпсіздігі мен еңбегін қорғау талаптарының толық орындалуын қамтамасыз ету;

8) өрт және экологиялық қауіпсіздік талаптарын қамтамасыз ету.

7. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электр бөлімдерін жобалау барысында Заңның 20-бабы 23-16) тармақшасына сәйкес бекітілген сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің (бұдан әрі – сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер) талаптарына сәйкес қоршаған орта жағдайларын ескеру қажет.

Осы мақсатта сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып, қоршаған ортаның іс жүзіндегі температурасын және сыртқы әсерлерден қорғанысты ескеретін электрмен қамтамасыз ету жүйесінің құрал-жабдықтары мен элементтерін таңдау жүзеге асырылады.

Электр құрал-жабдықтарын орналастыру сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес жүзеге асырылуы тиіс.

8. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етуін жобалау барысында келесілерді қамтамасыз ету қажет:

1) өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз етудің жобалары желілер мен трансформаторлардағы шығындарды азайтуға септігін тигізетін шешімдерді;

2) электрмен қамтамасыз ету жүйесі шығындар, жыл сайынғы күтім шығындары, қуат шығындарының және тапшы материалдар мен құрал-жабдықтардың шығындалуы бойынша тиімді болуын, бұл жағдайда электрмен қамтамасыз ету жүйесінің тиімділігі мен сенімділігіне қол жеткізу заманауи құрал-жабдықтарды, кәсіпорын желілерінің бірін бірі резервтеуі, және көршілес өнеркәсіптік, коммуналдық және өзге ірі электр тұтынушыларының жүйелерін біріктіру мүмкіндігін қарастыра отырып жүзеге асырылуы тиіс;

3) электр желілері және қосалқы станциялар өнеркәсіптік кәсіпорындардың ортақ кешеніне өзге өндірістік құрылымдар мен коммуникациялар сияқты үйлесімді кірістірілген түрде жобалануы тиіс.

Ол үшін жобалау барысында олар құрылыс және технологиялық бөлімдермен, құрылыс кезектілігімен және жалпы бас жоспармен толықтай үйлестірілулері тиіс.

9. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз ету жүйелері апаттан кейінгі режимде қажетті қайта қосулар мен қайта жалғауларды орындағаннан кейін, негізгі өндірістердің жұмысын қамтамасыз ететіндей салынулары тиіс.

Бұл жағдайда резервтеудің барлық қосымша көздері мен мүмкіндіктері, соның ішінде қалыпты жағдайда тиімсіз болатын (түрлі аралық жалғағыштар, екінші кезектегі кернеулердегі байланыстар), ЭҚҚ сәйкес орындалатындары да қолданылады.

Апаттан кейінгі режимдерде жеткізілетін қуатты ішінара шектеуге және электр қабылдағыштардың қорегін уақытша үзуге рұқсат етіледі.

10. Жобаланып отырған өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз етілуінің сапасы мен сенімділігіне қойылатын талаптар өндірісті технологиялық жобалау барысында әр электр тұтынушы үшін бөлек белгіленеді.

11. Электрмен қамтамасыз ету схемаларына қойылатын талаптар кәсіпорынның үлкендігіне, оның тұтынатын қуаттарына, электр жүктемелері сипатына, қоршаған орта және өзге жайттарға байланысты болады.

Өнеркәсіптік кәсіпорындар (нысандар) белгіленген қуаттарына байланысты келесідей бөлінеді:

шағын, белгіленген қуаты 5 мегаватқа (бұдан әрі – МВт) дейін;

орташа, белгіленген қуаты 5 МВт көп, бірақ 75 МВт аз;

ірі, белгіленген қуаты 75 МВт және одан да көп.

5-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалауға функционалдық талаптар

1-параграф. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалауға қойылатын жалпы функционалдық талаптар

12. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысындағы негізгі анықтаушы жайттар болып қорек көздерінің, электр қуатын тұтынушыларының сипаттамалары және ең бастысы, жобаның технологиялық бөлімінде резервтеуді қамтамасыз ету мүмкіндігін ескере отырып, электрмен қамтамасыз етудің үздіксіздігі, электр қауіпсіздігінің талаптары табылады.

13. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз ету желілерін қуат жүйелері желісіне қосу қуат жеткізуші ұйыммен Электр қуатын пайдалану қағидаларына, ЭҚҚ, Тұтынушылардың электр құрылғыларын техникалық пайдалану қағидаларына және Электр құрылғыларын пайдалану барысындағы қауіпсіздік техникасы қағидаларына сәйкес берілетін қосылуға техникалық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

14. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуінің схемалары келесі негізгі ұстанымдарды ескере отырып әзірленулері тиіс:

1) қорек көздері электр қуатын тұтынушыларға барынша жақын орналасулары тиіс;

2) әр кернеудегі электр қуатын трансформациялау және тарату сатыларының саны барынша аз болуы тиіс;

3) электр қуатын таратуды магистральді схемалармен жүзеге асыру ұсынылады. Себепті жағдайларда радиалды схемаларды пайдалануға рұқсат етіледі;

4) электрмен қамтамасыз ету және қосалқы станциялардың электр жалғауларының схемаларын сенімділік пен резервтеудің қажетті деңгейі электр құрал-жабдықтарының және өткізгіштердің ең аз мөлшерімен қамтамасыз етілетіндей орындау қажет;

5) электрмен қамтамасыз ету схемалары кәсіпорынның технологиялық схемасын ескере отырып блокты ұстанымға сәйкес орындалуы тиіс. Параллель технологиялық желілердің электр қабылдағыштарының қоректенуін қосалқы станциялардың шиналарының әр түрлі бөліктерінен жүзеге асыру қажет, өзара байланысты технологиялық агрегаттар секцияның бір шинасынан қорек алады. Екінші кезекті тізбектердің қорегі параллель технологиялық ағындардың қуат тізбектерінің қорегі қандай да бір қайта қосылғанда үзілмеулері тиіс;

6) электр қабылдағыштары қоректенудің резервтелуін талап ететін кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету схемаларын құру барысында электр қуатын тарату жүйесінің барлық тізбектеріндегі шиналарды, соның ішінде цехтің екі трансформаторлы қосалқы станцияларының ең төмен кернеу шиналарын бөлуді жүзеге асыру қажет;

7) электр желісінің барлық элементтерінің жүктеулері болуы тиіс. Резервті, жұмыс істемейтін желі элементтерінің болуы негізделіп, барынша аз болуы қажет;

8) желілердің, трансформаторлардың жеке жұмысын қолдану қажет. Себепті жағдайларда, электрмен қамтамасыз етуші ұйыммен келісе отырып, электрмен қамтамасыз ету жүйесінің элементтерінің параллельді жұмысына рұқсат берілуі мүмкін;

9) трансформаторлардың қуаты мен өткізгіштердің қимасын таңдау орнатылатын реактивтік қуатты өтеу құралдарын ескере отырып жүзеге асырылады.

15. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жүйесін жобалау барысында жоспарлы жөндеудің апатқа сәйкес келуі немесе апаттың басқа апатпен үйлесуі тек I санаттың ерекше тобындағы электр қабылдағыштары үшін және күрделі, үздіксіз қалпына ұзағынан технологиялық процессті өндірістердің келтірілетін I санатты электр қабылдағыштар үшін ғана ескеру қажет.

16. Әрбір өнеркәсіп кәсіпорнында қуат жүйелерінің максимумы сағаттарында немесе электр қуатын жіберудің режимді (апаттан кейінгі немесе жөндеу режимдерінің) шектелуі кезеңдерінде электрмен қамтамасыз етудің III санатына жатқызылған электр қабылдағыштарды орталықтан өшіру мүмкіндігі қарастырылуы тиіс.

17. Қуатты көп тұтынатын өнеркәсіптік кәсіпорындарды жобалау барысында тапсырыс берушімен бірлесе отырып келесі жайттар қарастырылуы тиіс:

1) қуат жүйелерінің максимумы сағаттарында кәсіпорынның жүктеуін ішінара жеңілдету мақсатымен ірі электр қабылдағыштарды өшіру мүмкіндігін;

2) жобалау барысында қолданылатын, жүйелердегі электр қуатының сапасын ескеретін техникалық құралдардың электр-магнитті үйлесімдігін;

3) қуат жүйелерінің максимумы сағаттарында өшіру немесе жүктеуді азайту мақсатымен ірі технологиялық агрегаттарды орнатудың экономикалық тиімділігі.

18. Қосалқы станциялардың түрін, қуатын және өзге параметрлерін таңдау және олардың орналасуы электр жүктемелерінің сипатымен және олардың кәсіпорынның бас жоспарында орналасуына негізделуі тиіс. Бұл жағдайда сәулет-құрылыстық және пайдаланушылық талаптар, технологиялық құрал-жабдықтардың орналасуы, қоршаған орта шарттары, қопарылысқа-өртке қарсы және экологиялық қауіпсіздік талаптары да ескерілуі тиіс.

19. Қосалқы станциялардың және тарату құрылғыларының электр жалғауларының схемалары кәсіпорынның жалпы электрмен қамтамасыз ету схемаларына негізделе отырып таңдалуы және келесі талаптарға сәйкес келулері тиіс:

1) қалыпты және апаттан кейінгі режимдерде тұтынушылардың электрмен қамтамасыз етілуінің сенімділігін және қуаттың тең таралуын қамтамасыз етуі;

2) даму мүмкіндіктерін ескеруі;

3) сатылы түрде кеңею мүмкіндігін қамтамасыз етуі;

4) автоматтандыру элементтерінің кеңінен қолдануын және апатқа қарсы автоматиканың талаптарын ескеруі;

5) схеманың жеке элементтеріндегі жөндеу және пайдалану жұмыстарын көрші жалғауларды ажыратпай орындау мүмкіндігін қамтамасыз етуі.

20. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың қосалқы станцияларының трансформаторларының саны мен қуатын таңдау барысында келесі ережелерді ескеру қажет:

1) трансформаторлар саны екіден көп емес қабылданады. Екіден көп трансформаторды орнату тек жобада сәйкес негіздеме болған жағдайда ғана қабылдана алады. Жүктеме біртіндеп арту жағдайында тұтынушылардың қоректенуі ең төмен кернеу желілерімен резервтелу шартымен пайдаланудың алғашқы кезеңінде бір трансформаторды орнатуға рұқсат етіледі;

2) трансформаторлардың қуаты олардың кез-келгенін ажырату жағдайында жұмыс істеп тұрғандары трансформаторлардың асырма жүктемесін ескере отырып, жалпы өндіріс жұмысын жалғастыру үшін қажетті саны электр қабылдағыштардың қоректендірілуін қамтамасыз ете алатындай таңдалады;

3) қосалқы станцияларда қуаттары бірдей трансформаторларды орнату ұсынылады;

4) бір трансформаторлы қосалқы станцияларды III санаттағы электр қабылдағыштарды қоректендіру үшін пайдалану қажет. Бір трансформаторлы қосалқы станцияларды II санаттағы электр қабылдағыштарды қоректендіру үшін пайдалануға трансформатор ажыратылғанда ең төменгі кернеу тарапында қоректендіруді резервтеудің қажетті деңгейі қамтамасыз етілген жағдайда рұқсат етіледі;

5) электр жүктемесі есепті мәннен асырылған жағдайда қосалқы станциялардың қуатын арттыруды трансформаторларды қуаттырақ трансформаторларға ауыстыру жолымен жүзеге асыру ұсынылады, бұл мүмкіндік қосалқы станциялардың құрылыс бөлігін жобалау барысында қарастырылуы тиіс. Қолданыстағы қосалқы станцияларда қосымша трансформаторларды орнату экономикалық тұрғыдан негізделуі тиіс;

6) кенет ауытқулы жүктемелерді қоректендіруші трансформаторлардың қуатын таңдауды жүктеменің орташа квадраты, тоқ шыңдарының жиілігі мен мәндеріне негізделе отырып, трансформаторды өндіруші зауытпен келісу арқылы жүзеге асыру қажет.

21. Майлы трансформаторлар үшін апаттан кейінгі рұқсат етілген асыра жүктемелерді өндіруші зауыттардың техникалық шарттарына сәйкес анықтау қажет, бұл жағдайда өнеркәсіптік кәсіпорындардың қосалқы станциялары үшін рұқсат етілген апаттық асырма жүктемені ескеру қажет:

1) апаттық асырма жүктеменің бір тәуліктік есептік ұзақтығы келесідей қабылданады:

2) бір ауысымды жұмыс жағдайында 4 сағатқа (бұдан әрі – сағ.) дейін;

3) екі ауысымды жұмыс жағдайында 8 сағ. дейін;

4) үш ауысымды жұмыс жағдайында 12 сағ. бастап, 24 сағ. дейін;

5) трансформаторлардың рұқсат етілген апаттық асырма жүктемелерін жобалық асырма жүктеме бойынша, 0,8 аспайтын деп қабылдау қажет;

6) қуаты 100 мегаволь амперден (бұдан әрі – MBА) асатын трансформаторлардың рұқсатты жүктемелері және апаттық асырма жүктемелері пайдалану жөніндегі нұсқаулықтарда; ал құрғақ трансформаторлар және жанбайтын құрғақ диэлектрикті трансформаторлар үшін стандарттарда немесе трансформаторлардың нақты түрлерінің техникалық шарттарында көрсетіледі.

22. Сыртта орнату үшін майлы трансформаторлар, іште орнату үшін – майлы және құрғақ трансформаторлар қолданылады.

Совтолды трансформаторларды қолдануға рұқсат етілмейді.

23. Қуатты көп тұтынатын өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуі ең аз шығынмен ұқсас нұсқаларды техникалық-экономикалық салыстыру негізінде таңдалуы тиіс. Техникалық-экономикалық салыстыруды жүзеге асыру барысында өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуінің құрылысының, элементтерінің құнының ең жоғарғы көрсеткіштерін және Техникалық-экономикалық есептеулерді орындау бойынша әдістемелік құралдарды пайдалану қажет.

24. Электрмен қамтамасыз етілу схемасымен қажетті жағдайда сәйкес механизмдердің электр қозғалтқыштарының өздігінен қосылуы қамтамасыз етіледі.

25. Жобалау тәжірибесінде қуатты көп тұтынатын өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін сыртқы электрмен қамтамасыз ету (қуат жүйесінің кәсіпорынның электр қуатын қабылдау орнына дейінгі электр желілері) және ішкі электрмен қамтамасыз ету (қабылдау орнына кәсіпорынның тұтынушыларына дейінгі желілер) жүйесіне бөлуге рұқсат етіледі.

Бұл жағдайда сыртқы және ішкі электрмен қамтамасыз етілу жобаларын әзірлеу әртүрлі ұйымдармен және әртүрлі мерзімде жүргізіледі. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жобасын әзірлеу барысында жалпы қоректің тәуелсіз көздерін, энергия жүйесіндегі желілерде әртүрлі бұзылуларында қорек берудегі үзіліс ұзақтығын, релелік қорғаныстың әсер ету уақытын және автоматиканы және тағы басқаны анықтау бөлігінде міндетті өзара келісім жүргізілуі тиіс.

26. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жүйесі оның құрылысының кезектілігін ескеруі тиіс. Ғимараттың келесі кезектегі құрылысы әрекет ететін өндірістің электрмен қамтамасыз етуін бұзуға немесе сенімділігін төмендетуге әкелмеуі тиіс.

Электрмен қамтамасыз ету жүйесі электрмен қамтамасыз ету жүйесін түпкілікті қайта конструкциялаусыз кәсіпорынмен электр қуатын ықтималды тұтыну өсімін қамтамасыз етуі тиіс.

27. Қосалқы станциялардың орналасу орнын, электр беру желілерін, тоқ сымдарын, кабельді құрылыстарды орынды орналастыруға бөлінген аймақты цехтар мен басты жоспарды жобалаудың әр түрлі кезеңдерінде басты жобалық ұйыммен ортақтаса отырып анықтау қажет. Бұл жағдайда тереңінен енгізу жүйесін жүзеге асыру кәсіпорынның басты жоспарын алдын ала ортақтаса қайта жасау негізінде жүргізілуі тиіс.

28. Жобалау барысында өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жүйесі олардың жергілікті электрмен қамтамасыз етуге орынсыз шығындарды болдырмау мақсатында шеттегі жақын жердегі тұтынушылардың электр қуатындағы қажеттілігі ескерілуі тиіс.

29. Өнеркәсіптік кәсіпорынды электрмен қамтамасыз ету және қосалқы станцияларды қоректендіретін электр құрал-жабдықтарын жобалау барысында, барлық жағдайларда, ескерілуі тиіс:

1) жобаланып отырған кәсіпорынның орналасу орнының климаттық шарттары;

2) "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" ТР талаптарына сәйкес өрт қауіпсіздігі;

3) Экологиялық кодекс талаптарына сәйкес қоршаған ортаның ластануы;

4) Еңбек кодексінің, Тұтынушылардың электр қондырғыларын техникалық пайдалану қағидаларының және Электр қондырғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік техникасы қағидаларының талаптарына сәйкес еңбекті қорғау талаптары.

30. Электрмен қамтамасыз етілетін нысандарында жиынтықты ірі блокты электр техникалық құрылғылар қолданылады. Сызбалы және конструктивті шешімдерді максималды деңгейде бірыңғайластыру қажет.

31. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды жобалау барысында индустриалды әдістермен электр монтаждау жұмыстарды жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз ететін шаралар қарастырылуы тиіс.

32. Қосалқы станциялар автоматика, сигнализация құрылғыларын қолдана отырып, тұрақты кезекші қызметкерсіз оларды пайдалануы ескеріліп жобалануы тиіс.

33. Егер қосалқы станция әр түрлі ұйымдардың қызметкерлерімен қызмет көрсетілетін болса, онда тек олармен үй-жайға қызмет көрсетілетін және құрал-жабдықтарға олармен қызмет көрсетілетін әрбір ұйымның қызметкеріне рұқсатты қамтамасыз ететін шараларды қарастыру қажет.

34. Таза және ластанған атмосферасы бар аудандарда орналасқан жоғары вольтті желілерді оқшаулауды, таратушы құрылғылардың электр құрал-жабдықтарын сыртынан оқшаулауды және 6 кВ бастап, 500 кВ-ға дейінгі кернеу класының трансформаторларын таңдау таза және ластанған атмосферасы бар аудандарда оқшаулауды жобалау бойынша берілген көрсетулерге сәйкес жүргізу қажет.

35. Жабық және ашық таратушы құрылғыларды, қосалқы станцияларды және электр берудің ауалық желілерін найзағайдан қорғауды жобалау барысында ЭҚҚ және сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын басшылыққа алу қажет.

Өндірістік ғимараттарда және құрылыстарда орналасқан электрмен қамтамасыз ету сынадарын найзағайдан қорғау ЭҚҚ және сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес орындалуы тиіс.

2-параграф. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электр қорегінің сенімділігіне және резервтеуге қойылатын функционалдық талаптар

36. Технологиялық құрал-жабдықтар мен инженерлік коммуникациялар өнеркәсіптік кәсіпорындардың электр қуатын негізгі тұтынушылар болып табылады. Кәсіпорында қолданылатын технологияларға байланысты электрмен қамтамасыз етілу сапасы мен сенгімділігіне қойылатын талаптар елеулі түрде өзгеруі мүмкін.

37. Электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында сенімділік бойынша ЭҚ санатының түсінігі өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуінде толығымен тұтынушыға, соның ішінде цехтарға, учаскелерге, корпустарға қатысты болмай, көрсетілген түрі нақты жеке ЭҚ ғана қатысты болады. Тұтынушы ретінде нақты өнеркәсіптік кәсіпорын үшін электрмен қамтамасыз етудің сенімділік санатының (I, II және III) ЭҚ әртүрлі пропорция үйлесімдігіндегі сипатта ғана болуы тиіс.

38. Электрмен қамтамасыз етілудің сенімділік бойынша ЭҚ санаттау ЭҚҚ талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс. Бұл жағдайда жоғары санатқа ЭҚ негізсіз жатқызуға рұқсат етілмейді, әсіресе:

1) қоймаларда жұмыс істейтін ЭҚ, қосалқы технологиялық операцияларды орындайтын аралық жинақтаушылар, кәсіпорынның инженерлік қамтамасыз ету жабдығының бір бөлігі, цехтар мен ғимараттар ЭҚҚ сәйкес ІІІ санатқа жатқызылуы тиіс. Көрсетілген электр қабылдағыштарды ІІ санатқа жатқызу орнатылатын трансформаторлардың қуатын ғана емес, тұтынушылардың қорегін резервтеуді қамтамасыз ету бойынша энергияны қамтамасыз ететін ұйымдарға қойылатын талаптарды да орынсыз көтеруіне әкеледі;

2) ЭҚҚ сәйкес ІІ санатқа апаттан кейінгі режимде негізгі өндірістің жұмысын жалғастыруға мүмкін болмайтын осындай технологиялық және басқа да құрал-жабдықтарды ғана жатқызу қажет. Бұл жағдайда, өшіру жағдайы өнімдерді жаппай өндірмеуге әкелуі мүмкін болатын ЭҚ "толықтай өндіріске айтарлықтай залал" келтіреді деген шешімді негізге алып, көбінесе қате ұғыммен ІІ санатқа емес, І санатқа жатқызып жатады. Көрсетілген түрі ірі өндірістің ЭҚ ІІ-ден І-санатқа ауыстыруда негіз болмауы тиіс. "Айтарлықтай залал және өнімді өндірмеу" түсінігі бір кәсіпорынға немесе нысанға емес, өндіріс, өңір, сала топтарына жатқызылуы тиіс;

3) сенімділіктің І санатына апатқа қарсы автоматиканың (өте шамалы уақыт) әрекет ету (іске қосу) уақытында электрмен қамтамасыз етуде іркіліске жол беретін технологиялық тұтынушылар жатқызылуы тиіс;

4) сенімділіктің бірінші ерекше санатына жұмыста мүлдем үзіліс жасауға жол берілмейтін технологиялық тұтынушылар жатқызылуы тиіс;

5) электр қондырғыларды жобалау барысында егер осы электр қабылдағыштар І санатқа жатқызылатын жағдайда кейбір өндірістердің басқару жүйелерін І санаттың ерекше топтарының электр қабылдағыштарына жатқызуға рұқсат етілмейді;

6) уақыттың нақты көлемінде жұмыс істейтін және І санаттың ерекше топтарының ЭҚ жататын ақпараттық жүйелер І санаттың ерекше топтарының ЭҚ жатқызылуы тиіс;

7) І санаттағы ЭҚ ерекше топқа негізсіз жатқызу жалпы электрмен қамтамасыз етудің өнеркәсіптік кәсіпорынның жүйесіне шыққан шығынды айтарлықтай қымбаттатады.

39. Тұтынушыны электрмен қамтамасыз ету сенімділігі резервтеудің талап етілетін деңгейін орындаумен қамтамасыз етілуі тиіс.

Апаттан кейінгі режимде негізгі өндірістің жұмысын жалғастыру үшін І және ІІ санатқа жатқызылған барлық ЭҚ жұмыс істеуі қамтамасыз етілуі тиіс. Апаттан кейінгі режимде негізгі өндірістің ЭҚ жұмыс істеуін жалғастыру резервтеу есебінен болуы тиіс.

ЭҚ қорегін резервтеу талап етілмейді.

40. Жобалау барысында әрбір тұтынушы үшін жұмысы негізгі өндірістің жұмысын жалғастыруға қажетті (І және ІІ санаттағы ЭҚ) ЭҚ электр жүктемесінің қатынасы жалпы тұтынушының жиынтық электр жүктемесіне тең келетін резервтеуді талап етілетін деңгейін анықтау қажет.

41. Өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін резервтеудің талап етілетін деңгейінің мәні 1-ден бастап (ІІІ санаттағы ЭҚ жоқ, және 100%-ға электрмен қамтамасыз ету жүйесінде бұзылулар барысында электр жүктемесінің жалпы қорегін резервтеу қамтамасыз етілуі тиіс), 0-ге дейін (І және ІІ санаттағы ЭҚ жоқ, жүктеме қорегін резервтеу мүлдім талап етілмейді) өзгеріп тұруы тиіс.

42. Жобалау барысында электрмен қамтамасыз ету сызбасының элементтерін таңдау болжамдалатын апатты режим деректері бойынша жүргізіледі және орнатылатын электр құрал-жабдықтарының шамадан тыс жүктеу қабілетін ескере отырып, резервтеудің талап етілетін деңгейге сәйкес барлық жағдайларда орындалуы тиіс.

43. Электрмен қамтамасыз ету жүйесі бұзылғанда, жұмыс режимін қалпына келтіруге ұзақ уақытты талап ететін күрделі ҮТП бар өнеркәсіптік кәсіпорынды электрмен қамтамасыз ету сенімділігі қажет етілетін, резервтеу дәрежесімен және электрмен қамтамасыз ету жүйесінде бұзылулар барысындағы үзіліс ұзақтығымен қатар оның электрмен қамтамасыз етудің сол кәсіпорынның ҮТП сақтап қалуы мүмкін болатын шекті рұқсатты үзіліс уақытымен салыстыра отырып анықталуы тиіс.

ҮТП толық қамтамасыз ету мүмкін болмағанда электрмен қамтамасыз етудің қосымша технологиялық резервтелуі жүзеге асырылуы тиіс.

44. ҮТП бірге кәсіпорынды электрмен қамтамасыз ету жобасын әзірлеу, жобалауға берілген техникалық тапсырма негізінде және энергияны үнемдейтін ұйыммен, сондай-ақ, технологияларды және технолгиялық апатқа қарсы автоматиканы жобалауды орындайтын ұйыммен жобаны толық келісе отырып, жүргізілуі тиіс.

3-параграф. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілу көздеріне қойылатын функционалдық талаптар

45. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілудің негізгі көздері болып энергия жүйесінің электр қондырғылары (қосалқы станциялар, электр беру желілері, электр станциялары) табылады.

Энергия жүйесімен байланысы жоқ ауданда өнеркәсіптік кәсіпорнының құрылысы барысында электрмен қамтамасыз етудің дербес көзі ретінде жеке меншік автономды электр генерациялаушы станция құрылуы тиіс.

46. Ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарда орталықтандырылған электрмен қамтамасыз ету барысында қоректің жеке меншік көзін құру қарастырылады:

1) энергия жүйесінің жеткіліксіз қуаты барысында;

2) өндірістік мақсаттар үшін буда және ыстық суда айтарлықтай қажеттілік барысында;

3) кәсіпорында қалдық жанармай (газ және тағы басқа) бар болғанда және оны электр станциялар үшін мақсатты түрде қолдануда;

4) қоректің үздіксіздігіне, жеке меншік электр көзі электрмен қамтамасыз етуді резервтеуге қажет болған жағдайда, жоғары талаптардың бар болуы кезінде.

47. Қоректің жеке меншік көзі ретінде қолданылатын электр генерациялаушы станциялар энергия жүйесінің жақын арадағы электр желілерімен электрлік түрде байланысуы тиіс. Байланыс не тікелей басты кернеуде, немесе байланыс трансформаторлары арқылы жоғарлатылған кернеуде жүзеге асырыла алады.

Желілер мен байланыс трансформаторларының өткізгіштік қасиеті келесілер арқылы анықталады:

егер кәсіпорынның барлық жүктемесі жеке меншік электр станциясымен өтелетін болса, желінің өткізгіштік қасиеті және энергия жүйесімен байланысатын трансформаторлар келесілерді қамтамасыз етуі тиіс:

ең қуатты генератор істен шыққанда жетіспейтін қуатты алу;

барлық ықтималды режимдерде электр станцияның артық қуатын энергия жүйесіне беру;

жеке меншік электр станцияның қуаты кәсіпорынның барлық жүктемесін өтеуге жеткіліксіз болса, онда байланыстың бір трансформаторы істен шыққанда, байланыс трансформаторларының және жеке меншік электр станция генераторларының қалған қуаты І және ІІ санаттағы электр қабылдағыштардың қорегін қамтамасыз етуі тиіс.

48. I және II санаттағы электр қабылдағыштары бар өнеркәсіптік кәсіпорны қоректің екі тәуелсіз өзара резервтелетін көзден электр энергиясымен қамтамасыз етілуі тиіс. Қоректің тәуелсіз көздерін таңдау қосылуға техникалық шарттарда қоректің сыртқы көздерінің сипаттамаларын көрсететін энергиямен қамтамасыз етуші ұйыммен жүзеге асырылады.

Көрсетілген сипаттамалардан кәсіпорынды электрмен қамтамасыз етуін жобалауды әзірлеуші келесілерді ескере отырып, қоректің тәуелсіз көздерінің бірі апатты түрде өшірілгенде электр қабылдағыштардың үздіксіз қорегін анықтайтын факторлардың біріне ерекше назар аударуы тиіс:

апаттан кейінгі режимдегі қоректің қалған көзінде кернеудің белгіленген мәні кем дегенде 0,9Uн болуы тиіс, мұндағы Uн – қалыпты кернеу мәні;

қорек көзінің бірін және релелік қорғаныс әрекетін және автоматиканы апатты түрде өшіргенде қоректің қалған көзі кернеудің қысқа мерзімді төмендеу орнына ие бола алады. Егер кернеудің сәтсіз мәні мен оның ұзақтығы электр қабылдағыштарды қоректің қалған көзінде өшіруді туындататындай болса, онда бұл қорек көздері тәуелсіз деп есептелінбейді. ҚТ барысында қоректің резервтелетін көзінде қалдық кернеудің мәні қоректің резервтелетін көзінде кем дегенде 0,7Uн болуы тиіс;

апаттан кейінгі режимде қоректің тәуелсіз көздер қуаты кәсіпорынды электрмен қамтамасыз ету жүйесін резервтеудің талап етілетін деңгейі арқылы анықталады.

49. I және II санаттағы электр қабылдағыштары бар кәсіпорынды электрмен қамтамасыз ететін қоректің тәуелсіз көздері саны дәйекті жағдайларда екіден артық (мысалы, қоректің тәуелсіз көздерінің бірі жеткіліксіз сенімділікте қолайсыз шарттарда төселетін ұзын желілерде) болып қабылданады.

50. І санаттағы ерекше тобының электр қабылдағыштарын электрмен қамтамасыз ету үшін қоректің үшінші тәуелсіз көзінен қосымша қорек қарастырылуы тиіс.

Осындай қорек көздері ретінде жеке меншік электр станциялары және энергия жүйесінің электр станциялары (әсіресе, генератор кернеуінің шиналары), үздіксіз қорек агрегаттары, аккумуляторлық батареялар және тағы басқалар қолданыла алады.

Өндірістің апатсыз тоқтатылуы қоректің үшінші тәуелсіз көзін белгілеу арқылы қамтамасыз етіледі. Қоректің екі негізгі тәуелсіз көзін өшіргенде өндіріс жұмысын жалғастыру үшін пайдалану мақсатымен үшінші көздің қуатын арттыру, жобада негізделген есепті орындағанда ғана рұқсат етіледі. Бұл жағдайда қажетті қуат есебі II және III санаттағы электр қабылдағыштарды есептемей жүргізіледі.

51. І санаттағы ерекше топтың электр қабылдағыштары үшін қоректің үшінші тәуелсіз көзі ретінде электр станцияларды немесе оның жеке генераторларын қолдану. ауыр жүйелі апаттар жағдайында осы көздің сақталуын қамтамасыз ететін арнайы шараларды қабылдаған кезде мүмкін. Осындай шараларға энергия жүйесімен және реттеудің жылдам әрекет ететін жүйесімен қоректің осы көзін байланыстыруда бөлетін автоматика құрылғысын қолдану жатады.

52. І санаттағы ерекше топтың электр қабылдағыштарын электрмен қамтамасыз ету сызбасы келесілерді қамтамасыз етуі тиіс:

1) үшінші тәуелсіз көздің тұрақты дайын болуын және қоректің екі негізгі көзде кернеу жоқ болғанда оның автоматты түрде қосылуын;

2) қоректің екі негізгі көзінің бірі істен шыққанда тәуелсіз көзді ыстық резервтеу режиміне ауыстыруды.

Негізделген жағдайларда қоректің үшінші тәуелсіз көзін қолмен қосуға рұқсат етіледі.

4-параграф. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың жобаланатын қорек кернеуіне қойылатын функционалдық талаптар

53. Энергия жүйесінің желісінен кәсіпорындардың энергияны көп қажет ететін қорегі 110 кВ, 220 кВ немесе 380 кВ кернеуде жүзеге асырылуы тиіс. Қоректенетін желінің кернеуін таңдау кәсіпорынның тұтынатын қуатына және осы аудандағы энергия жүйесінің желі кернеуіне байланысты болады. Таңдау бір мағыналы емес кезде қоректенетін желінің кернеуі салыстыруға болатын нұсқаларды техникалық-экономикалық салыстыру негізінде қабылдануы тиіс.

54. Айтарлықтай жүктемеден кәсіпорындардың қоректенуін 6 кВ, 10 кВ, 35 кВ сирек кернеуде энергия жүйесінің желісінен жүзеге асыру қажет. Қоректенетін желінің кернеуін таңдау кәсіпорынның тұтынатын қуатына қарай энергиямен қамтамасыз ететін ұйым жүзеге асырады. Аз жүктемесі бар кәсіпорындардың қоректенуі не энергия жүйесінің желісінен, немесе көрші кәсіпорынның 0,4 кВ желісінен 0,4 кВ кернеуде жүзеге асырыла алады.

55. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың таратушы желісін (электр қуатының қабылдау пунктінен таратушы және трансформаторлық қосалқы станцияларға дейін) 10 кВ кернеуінде орындау қажет.

56. 6 кВ кернеуді таратушы ретінде пайдалануды шектеу қажет. 6 кВ кернеуді қолдану, (500 киловатт (бұдан әрі – кВт) дейін) шамалы қуатты 6 кВ қозғалтқыштардың айтарлықтай көлемі, сондай-ақ, бұрын 6 кВ кернеуіне жобаланған, әрекет етуші өндірісті реконструкциялау және кеңейту жағдайында, кәсіпорындар үшін тиімді.

57. Бірнеше тереңінен енгізілген қосалқы станциялар (ТЕҚС) құрылысы барысында энергияны көп қажет ететін өндірістің таратушы желісін 110 кВ кернеуде орындау қажет.

58. Кәсіпорын үшін таратушы ретінде 35 кВ кернеуді пайдалану келесі шарттарда қабылдана алады: энергия жүйесінің ең жақын желілерінде 35 кВ кернеу бар, кәсіпорында жоғары кернеудегі электр қозғалтқыштар жоқ және ТҚ цехтық 35/0,4 кВ саны шамалы болғанда.

59. 380 В орнына 660 В кернеуді пайдаланғанда келесілерді ескеру қажет:

1) 660 В кернеуіне люминесценттті шамдар, қыздыратын шамдар, 380 В кернеуімен қоректенетін электр сымдардың тиристорлы түрлендіргіштері, автоматтандыру құралдарының қондырғылары және бақылау-өлшеу аспаптары, орындаушы механизмдер, 0,4 кВт дейінгі электр қозғалтқыштар және тағы басқалар келтірілмейді. Бір нысанға 660 және 380 В кернеудегі желісін құру қажеттілігі 660 В кернеуін пайдалану тиімділігін азайтады;

2) алдымен 660 В кернеуін, келесі белгілерді сипаттайтын, қайта салынатын нысандарға қолдану қажет:

3) 660 В кернеуін пайдалану 380 В тармақталған желісінің құрылысынан бас тартуға мүмкіндік береді;

4) ЭП негізгі бөлігін қуаты 10 кВт асатын айнымалы тоқтың төменгі вольтті реттелмейтін электр қозғалтқыштары құрайды;

5) қоректенетін кабель мен төменгі кернеудегі таратушы желінің ұзындықтары ұзындықпен ерекшеленеді;

6) технологиялық құрал-жабдықтың (станоктарды, автоматты желілерді, сыққыштарды, термиялық және дәнекерлеу құрал-жабдықтарды, крандарды және тағы басқаларды) жеткізушілері жиынтықты электр құрал-жабдықтарын және 660 В кернеудегі басқару жүйесін жеткізуді қамтамасыз етеді;

7) қуаты 250 кВт бастап, 500 кВт дейінгі электр қозғалтқыштарды 6 кВ кернеуінен 660 В кернеуіне ауыстыру үнемдеу жағынан қолайсыз. Осындай электр қозғалтқыштардың қорегін 10 кВ кернеуінде немесе 10/6 кВ трансформаторлардан (жеке немесе топтық) орындау қажет. Қозғалтқыштардың бірқатар санында 6 кВ 110 кВ х 220/6/10 кВ кернеумен жарық ораумен трансформатордан оларды қоректену мүмкіндігін қарастыру қажет;

8) 660 В қондырғыларды жерге тұйықталған бейтараппен қолдану қажет;

9) 660 В электр қозғалтқыштарын басқару тізбегін 660/220 В жеке төмендетілген трансформаторлардан 220 В кернеудегі қорекпен қабылдау ұсынылады.

60. Есептік нүкте болып өнеркәсіптік кәсіпорынның энергияны қамтамасыз ететін ұйым желісіне қосылған нүкте табылады. Есептік нүкте тұтынушы мен энергия жүйесі арасындағы теңгерімдік айыру шегімен сәйкес келеді.

61. Энергияны қамтамасыз ететін ұйым есептік нүкте үшін Электр қуатын пайдалану қағидаларының және ЭҚҚ талаптарына сәйкес электр қуатының сапа көрсеткішінің нормаланатын мәнінде тұтынушының рұқсатты есептік салымдарының мәнін анықтауы тиіс.

62. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жүйесін жобалау барысында есептік нүктеде рұқсатты есептік салымдардың белгіленген мәндерін қамтамасыз ететін және электр қуатының сапа көрсеткішін бақылауды және талдау жүргізуді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін шаралар мен құрылғыны қарастыру қажет.

6-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етуін жобалауды ұйымдастыру

63. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың жобаларының құрылыстық және технологиялық бөліктерін жобалайтын ұйымдар, өнеркәсіптік кәсіпорындардың бас жоспарларын құру барысында кернеулері 110 кВ және одан жоғары ауалық немесе кабельдік желілердің, кернеуі 35 кВ дейінгі тоқ өткізгіштердің, кабельді құрылымдардың және тағы басқалар өтуіне арналған аумақтардың (дәліздердің) болуын ескерулері тиіс

Қоректендіруші ауалық немесе кабельдік желілердің өту аумақтары әр жобаланып отырған өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жүйесін дамыту мүмкіндіктерін және ЭҚҚ және Электр қуатын пайдалану қағидаларының талаптарын ескере отырып есептелуі тиіс.

64. Ірі өнеркәсіптік кәсіпорындардың немесе өнеркәсіптік кешендердің электрмен қамтамасыз етуін жобалау барысында сәйкес шеберханалары мен зертханаларын, электр құрал-жабдықтарын жөндеу, сынау және оңдау үшін қажетті аспаптары мен аппараттары бар кәсіпорындардың электр шаруашылығын пайдалану үшін қажетті қосалқы құрылымдар мен құрылғылар ескерілуі тиіс.

Аталмыш құрылымдар мен құрылғыларды көрші орташа және шағын кәсіпорындардың электр шаруашылығы қажеттіліктері үшін пайдалану мүмкіндігімен ескере отырып қарастыру қажет.

65. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз етуінің жобасын жүзеге асыру барысында қосалқы станцияларды, соның ішінде 6 кВ және одан жоғары түрлендіруші, ауалық желілерді, кернеуі 1 кВ дейін және одан жоғары цех аралық кабель желілерін, сыртқы жарықтандыру қондырғыларын және желілерін, трансформатор-май шаруашылығын және тағы басқаны күтуге арналған желілер цехы (учаскесі) және қосалқы станциялар жайларын және құрал-жабдықтарын қарастыру қажет.

66. Электр техникалық жайларды жобалау барысында жайлардың және электр құрал-жабдықтардың түстік әрленуі бөлігіндегі техникалық эстетика талаптары ескерілуі тиіс.

67. Өнеркәсіптік торап құрамына кіретін өнеркәсіптік кәсіпорындар тобының электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында осы өнеркәсіптік кәсіпорындар тобына кіретін барлық нысандарда электр бөлігінің, электр құрал-жабдықтарының және кәріздің схемалық және конструкциялық шешімдерінің барынша бірыңғай болуын қарастыру қажет.

68. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалау ұзақтығы, жобалық құжаттаманың әзірлену, келістіру, бекіту тәртібі және құрамы сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес келуі тиіс.

69. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалауды ұйымдастыру барысындағы инженерлік-геодезиялық ізденістер сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес орындалулары тиіс.

70. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз ету жүйесін әзірлеу барысындағы жұмыс құжаттамасының рәсімделуі, оның құрамы сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес келуі тиіс.

71. Жинақтағы импорттық құрал-жабдықтар және халықаралық ұлттық органдардың лицензиясы бойынша әзірленген құрал-жабдықтар негізінде құрылатын кәсіпорындарды (нысандарды) жобалау сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес орындалулары тиіс.

72. Өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз етілуінің жобалық шешімдерінде жаппай өндіріспен игерілмеген жаңа электр құрал-жабдықтарын пайдалану тапсырыс берушімен және сол құрал-жабдықты өндіруші зауытпен келісім бойынша жүзеге асырылуы тиіс.

73. Осы құрылыс нормаларының талаптарынан және ұсыныстарынан ауытқу жобада негізделулері тиіс. Қауіпсіздік (электр, өрт, экологиялық және тағы басқа қауіпсіздік) талаптарынан ауытқу белгіленген тәртіпте келісілулері тиіс.

7-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындар жүйелерінің электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында қоршаған ортаны және сейсмикалық аудан шарттарын ескеруге қойылатын талаптар

74. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында электр қондырғыларына қоршаған ортаның және ауданның сейсмикалық қасиетінің әсерін және жобаланатын электр қондырғылардың қоршаған ортаға әсерін ескеру қажет.

Қолайсыз сыртқы факторлар сымдардың және электр құрал-жабдықтарының металл бөлшектерінің тот басуына, оқшаулау кедергісінің төмендеуінен тоқ жылыстауының пайда болуына, электр желі элементтерінің өткізгіштік қасиетінің азаюына, оқшаулаудың бұзылуына және жабылуына, ақыры – электр қондырғының істен шығуына әкеледі.

75. Сонымен қатар кейбір жағдайларда электр қондырғыларының өздері қоршаған ортаға қауіп төндіреді, өйткені, сымдардың, электр құрал-жабдықтар мен электр қабылдағыштардың рұқсат етілгеннен жоғары деңгейде қызуы, электр ұшқындары және доғалар үй-жайларда және қолайсыз шарттары бар аймақта өрттің және қопарылыстың шығуына себепкер болуы мүмкін. Электр қондырғылардың жеке элементтері тоқ өткізетін және қозғалатын бөлшектерге ықтималды қол ұшы тию себебінен адамдарға қауіп төндіреді.

76. Қоршаған орта әсері макро-және микрошарттармен анықталады:

1) макрошарттар табиғат әсерлерімен негізделеді және:

2) қоршаған ортаның температурасымен;

3) ауа ылғалдылығымен;

4) атмосфералық жауын-шашынмен;

5) көктайғақ-қатқақ қабатталу қарқындылығымен және тығыздығымен;

6) найзағайлы әрекеттермен;

7) желдің бағытымен және жылдамдығымен;

8) күн сәулесімен;

9) жердің қасиетімен;

10) жер асты суларының деңгейімен;

11) көп жауын-шашындағы су басумен;

12) сейсмикалық түрмен;

13) теңіз деңгейінен жоғары құрылыс алаңының биіктігімен сипатталады.

14) микрошарттармен төменде көрсетілгендей, өндірістік қызметпен туындаған қоршаған ортаға ерекше әсерлер анықталады:

15) ауа (шаңмен, түтінмен және химиялық газдармен ластану себебінен) мен жердің (химиялық заттармен және улы қоспалармен ластану себебінен) агрессвитілігі;

16) тоқ өткізетін қоспалар мен шаңдардың пайда болуы;

17) инженерлік құрылыстар мен өнеркәсіптік кәсіпорынның технологиялық құрылыстары бар болу себебінен ауаның ылғалдылығы;

18) өндірістік үй-жайлардың өрт шығу қаупі мен қопарылыс қаупі және тұтанатын, қопарылатын заттарды пайдаланатын аймақ;

19) жылу энергиялық және электр термиялық қондырғылардың жылу бөлінуден туындаған атмосфераның, сондай-ақ, жерге төселген кабель желілерінің жылу сәулелену салдарынан жердің термиялық жүктемелері;

20) шуыл жүктемелері мен электр жетектердің және тағы басқаның жұмысынан туындаған дірілдер.

77. Сейсмикалық аудандарда орналасқан өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалау сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып орындалуы тиіс.

8-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалау барысында электр жүктемелерді анықтауға қойылатын талаптар

78. Жобаланатын өнеркәсіптік кәсіпорындардың электр жүктемелерін анықтау жобалаудың барлық кезеңінде (техникалық-экономикалық негіздеу, жоба, жұмыс жобасы, жұмыс құжаттамасы) электрмен қамтамасыз ету жүйесін әзірлегенде жүргізілуі тиіс.

79. Жобалауға берілген техникалық тапсырма кезеңінде жоба алды анықтау барысында оның энергия жүйесінің желілеріне ықтималды қосулы мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін өнеркәсіптік кәсіпорынның нәтиже беретін электр жүктемесі анықталуы тиіс.

80. Күтілетін электр жүктеме не ұқсас кәсіпорынның нақтылы электр тұтыну дерегімен, немесе жобаланып отырған өнеркәсіптік кәсіпорынның электр қабылдағыштардың жиынтық белгіленген қуаты жөніндегі деректер бар кезінде сұраныс коэффициентінің анықталған мәнімен, немесе электр тұтынудың үлесті көрсеткіштері арқылы анықталады.

81. Жобаланып отырған өнеркәсіптік кәсіпорынның электр жүктемесінің барлық алғашқы жобаланатын мәндері жобалауға берілген техникалық тапсырмада көрсетілуі тиіс.

9-тарау. Қысқа тұйықталу тоқтарын есептеуге қойылатын талаптар

82. ҚТ тоқтарын есептеу өнеркәсіптік кәсіпорынды электрмен қамтамасыз етудің жобалатын жүйесіне сәйкес жүргізілуі тиіс.

83. Өнеркәсіптік кәсіпорынды электрмен қамтамасыз ету жобасында жобада қолданылатын құрал-жабдыққа, аппараттар мен сымдарға сәйкес және релелік қорғаныс бойынша есептер мен электр қуатының сапа параметрлері бойынша ескеріле отырып, ҚТ тоқтарын есептеу деректері жүргізіледі.

84. ҚТ тоқтарын есептеу, ҚТ электр динамикалық және термиялық әсерлер ЭҚҚ ережелеріне сәйкес орындалады.

10-тарау. Басқаруды, дабылды, апатқа қарсы автоматиканы ұйымдастыруға және оперативтік тоқтарды қамтамасыз етуге қойылатын талаптар

85. Энергияны көп қажет ететін өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін телемеханика және есептеуіш техника құралдарын қолдана отырып, электрмен қамтамасыз етудің орталықтандырылған (диспетчерлік) басқару жүйесі қарастырылуы тиіс.

86. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз етудің жеке қорғанысты және апатқа қарсы автоматиканы таңдау жобалауға берілген техникалық тапсырмаға, энергиямен қамтамасыз ететін ұйыммен берілген техникалық шарттарға, ЭҚҚ талаптарына және жобаланып отырған өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз етудің техникалық сипаттамасына сәйкес орындалуы тиіс.

87. Электрмен қамтамасыз етудің автоматтандырылған жүйесі өнеркәсіптік кәсіпорынның электрмен қамтамасыз етудің техникалық сипаттамаларын ескере отырып, энергия тасушының барлық түрлерін (электр энергиясы, газ, су, ауа және жылумен қамтамасыз ету) басқару мен бақылауды жүзеге асыратын кәсіпорынның энергия шаруашылығын басқарудың автоматтандырылған жүйе құрамында жасалуы тиіс.

88. Кәсіпорынның энергия шаруашылығын басқарудың автоматтандырылған жүйесін жобалау барысында оны сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес кәсіпорынды басқарудың жалпы автоматтандырылған жүйесіне қосу мүмкіндігі қарастырылуы тиіс.

89. Электрмен қамтамасыз ету жүйесінің телемеханизация көлемі қосалқы станцияларда (резервті автоматты түрде қосу, автоматты түрде қайта қосу құрылғысы, автоматты жиілік жүктеме) автоматиканың қарастырылатын деңгейін ескере отырып диспетчерлік басқару мен бақылау тапсырмаларымен анықталып, сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес жобалануы тиіс.

Телемеханизация көлемі өнеркәсіптік кәсіпорынды жобалауға берілген техникалық тапсырмаға сәйкес жобада негізделуі тиіс.

90. Телемеханика мен есептеуіш техниканың құралдарын пайдалану келесілерді қамтамасыз етуі тиіс:

1) диспетчер пунктінде электрмен қамтамасыз ету жүйесінің негізгі элементтер күйі мен жағдайын көрсету және диспетчер пунктіне ескертетін және апатты сигналдарды жіберу;

2) жүйені ықтималды жылдам басқару;

3) ең тиімді пайдалану режимдерін орнату;

4) апат салдарын жылдам ауыздықтау;

5) қызмет көрсетуші персоналдар санын қысқарту;

6) электр қуатының автоматтандырылған есеп жүйесіне ақпаратты жинау және жіберу.

91. Апатқа қарсы автоматика құрылғысының негізгі арнауы болып:

1) қалыпты және апаттан кейінгі режимдерде электр беру желілерінің статикалық тұрақтылығының бұзылуын ескерту;

2) автоматты реттеу құрылғыларымен немесе басқа да апатқа қарсы автоматикамен оны сақтау тұрақтылық және мүмкін емес шегіне жақындаған жағдайда асинхронды режимді ескерту;

3) қайта синхрондау тұрақтылығы бұзылған немесе алдын ала қарастырылған қималарда электрмен қамтамасыз ету жүйесін селективті бөлу жағдайында асинхронды режимді жою;

4) электр берудің ұзын желілерін бір жақты өшіру жағдайында кернеудің қауіпті көтерілуін ескерту.

92. Апатқа қарсы автоматика құрылғыларына келесі талаптар қойылуы тиіс:

1) өнеркәсіптік кәсіпорынды электрмен қамтамасыз етудің (агрегаттың) динамикалық тұрақтылығының бұзылуының алдын алуға арналған апатқа қарсы автоматика құрылғысы үшін басты болып табылатын жылдам әрекет ету;

2) селективтілік, яғни, апатқа қарсы автоматика құрылғысының нысандарды, түрлерді және жұмыстың қалыпты режимінің бұзылуын тиімді жоюды қамтамасыз ететін әсер етудің ең аз қажетті көлемді таңдау қабілеті. Бұл жағдайда қалыпты режимнің туындаған бұзылуына апатқа қарсы автоматиканың бірнеше құрылғылары әсер ететін болса, онда олардың жиынтық әсері де әсер етудің ең аз қажетті көлемінде бұзылуды тиімді жою талабын қанағаттандыруы тиіс;

3) сезімталдық, бұл оларға деп есептелген әрекеттерге қалыпты режимнің осындай ауытқуларға және бұзылуларға апатқа қарсы автоматиканың өлшеу органдарының әсер ету қабілеті;

4) сенімділік, жұмыстың қалыпты режимі бұзылғанда апатқа қарсы автоматика құрылғысының тоқтаусыз әрекеті және олардың әсері қарастырылғанда әрекет етпеуі.

93. Басқару жүйесінің жұмысының бұзылуы жалпы апатқа қарсы автоматика жүйесінің жұмысына әсер етпеуі тиіс.

94. Апатқа қарсы автоматика жүйелері процестің қалыпты үрдісінің кездейсоқ және қысқы мерзімді бұзылу сигналдарының, соның ішінде электр қоректің резервті немесе апатты көзіне ауысып қосылы жағдайында олардың іске қосылуын болдыртпауы тиіс.

95. Жарылыс қаупінің І санаттағы блоктары бар технологиялық нысандар үшін өзін-өзі тексеретін және жөнделген күйдің жарық индикациясымен жабдықталған апатқа қарсы автоматиканың электронды жүйелерін қарастыру қажет.

96. Жарылыс қаупінің II және III санаттағы блоктары бар нысандардың апатқа қарсы автоматика жүйесі үшін осы жүйелердің жөнделген күйін мерзімді бақылайтын құралдар мен әдістер қарастырылуы тиіс.

97. Жарылыс қаупінің І санаттағы блоктары бар технологиялық нысандарға арналған апатқа қарсы автоматика жүйелері мен олардың элементтерін таңдағанда резервтелетін электронды және микропроцессорлық жүйелер қолданылуы тиіс.

98. Апатқа қарсы автоматика жүйесінің сенімділігі әртүрлі (қосарланатын) аппараттық резервтеумен, уақытша және артық атқарылыммен және тексеру мен өзін-өзі тексеру жүйелерінің болуымен қамтамасыз етілуі тиіс.

99. Апатқа қарсы автоматика жүйелерінде қолмен қайта бұғаттауға рұқсат етілмейді.

100. Апатқа қарсы автоматиканы қоректендіру жылдам тоқ жүйелерімен жүзеге асырылуы тиіс. Жылдам тоқ көзінде ҚТ кезінде кернеудің жеткілікті көлемі мен қуаты және релелік қорғаныс пен автоматика құрылғыларының әрекет етуіне қалыпты емес режимі, сондай-ақ, сенімді түрде өшіріп-қосатын ажыратқыштары бар болуы тиіс.

101. Жылдам тоқ қондырғысын жобалау тоқ түрін таңдауға, жүктемені есептеуге, қорек көзінің түрін таңдауға, жылдам тоқ желісінің электр сызбасын жасауға және жұмыс режимін таңдауға келтіріледі.

102. Жылдам тоқ жүйелеріне қойылатын негізгі талап болып басты тоқ тізбектеріндегі қысқа тұйықталуда және басқа да қалыпты емес режимдерде жоғары сенімділік табылады.

103. Қосалқы станцияларда жылдам тоқтың келесі жүйелері қолданылады:

1) тұрақты жылдам тоқ – қорек көзі ретінде аккумуляторлық батареялар қолданылатын жылдам тізбектің қорек жүйесі;

2) айнымалы жылдам тоқ – қоректің негізгі көздері ретінде қосылған жерлерді қорғайтын тоқтың өлшеу трансформаторлары, кернеудің өлшеу трансформаторлары, өзінің қажеттіліктер трансформаторлары қолданылатын жылдам тізбектің қорек жүйесі. Импульстік әрекет етудің қосымша қорек көзі ретінде алдын ала зарядталған конденсаторлар қолданылады;

3) түзетілген жылдам тоқ – қорек блоктары немесе түзеткіш күш құрылғылары арқылы айнымалы тоқ тұрақты (түхетілген) түрге түрленетін жылдам тізбектердің айнымалы тоқпен қоректенетін жүйесі. Импульстік әрекет етудің қосымша қорек көзі ретінде алдын ала зарядталған конденсаторлар қолданылады;

4) жылдам тоқтың аралас жүйесі – жылдам тоқтың әр түрлі жүйелері (тұрақты немесе түзетілген, айнымалы және түзетілген) қолданылатын жылдам тізбектердің қорек жүйесі.

104. Жылдам тоқ жүйелерінде келесілер ажыратылады:

1) жылдам тізбектердің қорек жүйесінің жұмысы осы электр қондырғының (электр қосалқы станциясының) жұмыс режиміне байланысты болғанда пайда болатын тәуелді қорек;

2) жылдам тізбектердің қорек жүйесінің жұмысы осы электр қондырғының жұмыс режиміне байланысты болмағанда пайда болатын тәуелсіз қорек.

11-тарау. Реактивті қуатты өтеу

105. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың реактивті қуатты өтеу (РҚӨ) қондырғыларын жобалау жалпы арнаудағы электр желісінен және өзгеше (сызықты емес, күрт айнымалы, симметриялық емес) салмақты электр желілерінен бөлек, ЭҚҚ талаптарына сәйкес жүргізілуі тиіс.

106. Реактивті қуатты өтеу жүйелерімен міндетті түрде негізгі электр қабылдағыштары асинхронды қозғалтқыштар болып табылатын өнеркәсіптік кәсіпорындар қамтамасыз етілуі тиіс. Өнеркәсіптік кәсіпорында реактивті қуатты өтеу шаралары:

1) трансформаторларға жүктемені азайтуға, олардың қызмет ету мерзімін ұзартуға;

2) сымдарға, кабельдерге жүктемені азайтуға, оларды аз қима бойынша қолдануға;

3) электр қабылдағыштарда электр қуатының сапасын (кернеу қалпын бұзылуды азайту есебінен) жақсартуға;

4) тізбектердегі тоқтарды азайту есебінен коммутациялық аппаратқа жүктемені азайтуға;

5) электр энергия шығынын төмендетуге мүмкіндік береді.

ӘӨЖ 721:535.241.46.006.354 МСЖ 91.040

__________________________________________________________________________

Негізгі сөздер: реактивті қуатты өтеу, қысқы тұйықталу, апатқа қарсы автоматика,

электрмен қамтамасыз ету жүйесі, электр қабылдағыш, өнеркәсіптік кәсіпорындарды

электрмен қамтамасыз ету.

__________________________________________________________________________

Сноска. Утратил силу приказом и.о. Председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства промышленности и строительства РК от 18.10.2023 № 153-НҚ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республики Казахстан" и подпунктом 489) функции ведомств пункта 16 Положения о Министерстве индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан", утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2018 года № 936, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить:

1) строительные нормы Республики Казахстан 4.04-04-2019 "Наружное электрическое освещение городов, поселков и сельских населенных пунктов" согласно приложению 1 к настоящему приказу;

2) строительные нормы Республики Казахстан 4.04-07-2019 "Электротехнические устройства" согласно приложению 2 к настоящему приказу;

3) строительные нормы Республики Казахстан 4.04-08-2019 "Проектирование электроснабжения промышленных предприятий" согласно приложению 3 к настоящему приказу.

2. Управлению технического регулирования и нормирования Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего заместителя председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель
Комитета по делам строительства
и жилищно-коммунального хозяйства
Министерства индустрии и
инфраструктурного развития
Республики Казахстан

М. Жайымбетов

"СОГЛАСОВАН"
Министерство внутренних
дел Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство экологии,
геологии и природных ресурсов
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство энергетики
Республики Казахстан

Приложение 1
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-
коммунального хозяйства
Министерства индустрии и
инфраструктурного развития
Республики Казахстан
от 4 сентября 2019 года № 131-нқ

СН РК 4.04–04–2019
СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НАРУЖНОЕ ЭЛЕКТРИЧЕСКОЕ ОСВЕЩЕНИЕ ГОРОДОВ,
ПОСЕЛКОВ И СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ

СОДЕРЖАНИЕ

Глава 1.	Область применения
Глава 2.	Нормативные ссылки
Глава 3.	Термины и определения
Глава 4.	Цели и задачи наружного электрического освещения
Глава 5.	Функциональные требования к наружному электрическому освещению
Глава 6.	Общие требования к проектированию наружного электрического освещения
Глава 7.	Проектирование наружного электрического освещения улично-дорожной сети и пешеходных пространств
Глава 8.	Проектирование наружного электрического освещения территорий
Глава 9.	Проектирование архитектурного освещения и световой рекламы
Глава 10.	Проектирование системы питания наружного электрического освещения
Глава 11.	Проектирование системы управления наружным электрическимосвещением

Глава 1. Область применения

1. Настоящие строительные нормы устанавливают требования к проектированию вновь строящихся и реконструируемых установок наружного электрического освещения в пределах населенных пунктов:

1) улиц, дорог и площадей, транспортных и пешеходных пересечений и тоннелей;

2) территорий микрорайонов, детских садов/яслей, учебных заведений, гостиниц, пансионатов, санаториев, больниц, домов отдыха, парков, скверов, открытых спортивных сооружений, выставок;

3) установок архитектурного и ландшафтного освещения и световой рекламы.

2. Настоящие строительные нормы не распространяются на проектирование установок наружного электрического освещения территорий парков и садов специального назначения (зоопарков, ботанических садов), железнодорожных станций и платформ, железнодорожных тоннелей и тоннелей метрополитена, пристаней, аэродромов, автомобильных дорог общей сети вне населенных пунктов, территорий промышленных предприятий, подсветку дорожных знаков и указателей, установок праздничных световых шоу, праздничных световых инсталляций и праздничного освещения, а также витринного освещения.

Глава 2. Нормативные ссылки

Для применения настоящих строительных норм необходимы следующие ссылки на нормативные правовые акты Республики Казахстан:

1) Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" (далее – Закон);

2) Закон Республики Казахстан от 13 января 2012 года "Об энергосбережении и повышении энергоэффективности" (далее – Закон об энергосбережении);

3) приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года №230 "Об утверждении Правил устройства электроустановок" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10851) (далее – ПУЭ).

Примечание* - При пользовании целесообразно проверить действие ссылочных документов по информационным каталогам "Перечень нормативных правовых актов и нормативных технических документов в сфере архитектуры, градостроительства и строительства, действующих на территории Республики Казахстан", составляемым ежегодно по состоянию на текущий год и соответствующим ежемесячно издаваемым информационным бюллетеням – журналам и информационным указателям стандартов, опубликованным в текущем году.

Глава 3. Термины и определения

3. В настоящих строительных нормах применяются термины и определения, приведенные в ссылочных нормативных правовых актах, указанных в Главе 2.

Глава 4. Цели и задачи наружного электрического освещения

4. Целями наружного электрического освещения улично-дорожной сети, пешеходных пространств и территорий жилых районов являются:

1) обеспечение безопасности движения транспорта, пешеходов и велосипедистов;

2) обеспечение безопасности населения;

3) создание визуального комфорта.

5. Наружное электрическое освещение выполняет следующие задачи:

1) обеспечение уровня освещенности, необходимого для достоверного и своевременного восприятия дорожной ситуации;

2) обеспечение визуальной ориентации и обозначение направления движения транспортных средств, велосипедистов и пешеходов;

3) освещение и подчеркивание всех особенностей проезжей, пешеходной части, существенные для участников движения.

6. Целями архитектурного освещения являются:

1) создание выразительного облика ночного города;

2) способствование коммерческому и социальному использованию исторического центра города и туристических мест в ночное время;

3) повышение комфортности световой среды города;

4) создание образа освещаемого объекта в темное время суток максимально приближенного к дневному виду или подсветка отдельных архитектурных элементов объекта с целью создания ночного образа, отличного от дневного вида.

7. Архитектурное освещение выполняет следующие задачи:

1) обеспечение хорошей видимости и выразительности освещаемых объектов;

2) обеспечение визуальной интеграции освещаемого объекта в окружающую световую среду;

3) обеспечение светового комфорта и безопасности.

Глава 5. Функциональные требования к наружному электрическому освещению

8. При проектировании установок наружного электрического освещения обеспечиваются:

1) нормированные величины количественных и качественных показателей осветительных установок;

2) необходимые спектральные характеристики источников света;

3) нормальное восприятие предупреждающих цветных объектов и надписей;

4) экономичность установок и рациональное использование электроэнергии;

5) надежность работы осветительных установок;

6) безопасность для обслуживающего персонала и населения;

7) удобство обслуживания и управления осветительными установками;

8) энергосбережение;

9) защита окружающей среды от светового загрязнения.

9. Осветительная установка наружного электрического освещения должна обеспечивать качественную цветопередачу в следующих случаях:

1) навигации водителя и велосипедиста;

2) ориентации пешехода;

3) идентификации людей или объектов, в том числе при необходимости распознавания лиц;

4) осуществления цветных телевизионных передач и записи на пленку.

Глава 6. Общие требования к проектированию наружного электрического освещения

10. При проектировании установок наружного электрического освещения выполняются требования ПУЭ, государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, утверждаемых в соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона (далее – государственные нормативы в области архитектуры, градостроительства и строительства) и настоящих строительных норм.

11. При проектировании установок наружного электрического освещения выбор опор и осветительных приборов производится с учетом архитектурно-планировочных особенностей освещаемой зоны и ее восприятия в дневное, вечернее и ночное время.

12. Выбор системы освещения, источников света, типа световых приборов, схемы и координат их расположения производится на основании технико-экономического анализа.

13. Выбор дизайна оборудования наружного освещения осуществляется с учетом архитектурного пейзажа и городского ландшафта.

14. При проектировании наружного электрического освещения населенных пунктов и объектов хозяйствования, для которых предусмотрена световая маскировка, учитываются требования к светотехнической и электротехнической части, установленные нормативами гражданской обороны.

15. При проектировании наружного электрического освещения на приаэродромных территориях учитываются требования безопасности при эксплуатации аэродромов.

16. Освещение, обеспечиваемое оборудованиями наружного электрического освещения, установленными в зонах, примыкающих к железным дорогам и судоходным внутренним водным путям, не должно препятствовать ясной видимости железнодорожных знаков и железнодорожной светофорной сигнализации или навигационных знаков и огней, а также способности лиц, управляющих железнодорожным или водным транспортом, распознавать эти знаки, сигналы и огни.

В наружном освещении используются цвета, которые отличаются от цветов, используемых в сигнальных огнях.

17. В осветительных установках наружного электрического освещения используются сертифицированные оборудования и материалы, соответствующие требованиям технических регламентов и стандартов, действующих (допущенных к использованию в установленном порядке) на территории Республики Казахстан, номинальному напряжению сети и условиям окружающей среды. Светильники должны соответствовать требованиям норм пожарной безопасности.

18. В установках наружного освещения разрешается применять источники света на базе газоразрядных ламп низкого и высокого давления, ламп накаливания и светодиодных ламп.

19. Применение в установках наружного электрического освещения открытых ламп без арматуры не разрешается.

20. Установка наружного электрического освещения выполняется стационарно, с учетом систематического включения и отключения.

21. Количественные и качественные показатели норм наружного электрического освещения принимаются одинаково для любых источников света, используемых в осветительных установках в соответствии с настоящими строительными нормами и государственными нормативами в области архитектуры, градостроительства и строительства.

22. Расчет освещения площадей различного назначения производится с учетом обеспечения нормируемых величин на соответствующих функциональных зонах площади.

23. При проектировании и размещении осветительных установок принимаются меры к минимизации распространения света в направлениях, в которых он не является необходимым или желательным.

24. Выбор источников света для светильников, установок наружного электрического освещения по индексу цветопередачи (R_a) осуществляется в зависимости от назначения установки освещения:

1) в установках, предназначенных для освещения городских улиц и проездов в жилых зонах, источник света имеет R_a не менее 20;

2) в установках, предназначенных для освещения общественного центра города, торговых улиц, бульваров, аллей и других мест, являющихся центрами социальной активности и по которым осуществляется интенсивное пешеходное движение в темное время суток, источник света имеет R_a не менее 60;

3) в установках наружного электрического освещения, устанавливаемых в криминогенных районах и в местах использования правоохранительными органами камер наружного видеонаблюдения, используются источники света с R_a не менее 80.

25. Коэффициент запаса при проектировании установок наружного электрического освещения в зависимости от степени защиты, обеспечиваемой оболочкой светильника установки, категории загрязненности окружающей среды и интервала между чистками светильника принимается на основе соответствующих нормативов.

26. Расстояния между опорами установок наружного электрического освещения и инженерными коммуникациями принимаются согласно требованиям, установленным ПУЭ и государственными нормативами в области архитектуры, градостроительства и строительства.

27. При проектировании установок наружного электрического освещения предусматриваются меры по защите их от случайного или преднамеренного повреждения.

28. Включение наружного электрического освещения улично-дорожной сети, территорий жилых районов и других освещаемых территорий производится при снижении уровня естественной освещенности ниже 20 люкс (далее – лк), а отключение – при повышении естественной освещенности выше 10 лк.

Переключение освещения пешеходных тоннелей с дневного режима на вечерний и ночной или с ночного режима на дневной производится одновременно с включением и отключением освещения улиц, дорог и площадей.

Переключение освещения автотранспортных тоннелей с ночного режима на дневной и обратно проводится соответственно при повышении или спаде естественной горизонтальной освещенности вблизи въездного портала до 100 лк.

Управление включением и выключением архитектурного освещения и световой рекламы разрешается осуществлять по различным программам.

29. Световой календарь времени включения и выключения наружного электрического освещения (в том числе времени отключения на ночь части светильников) устанавливается местным исполнительным органом соответствующей административно-территориальной единицы.

Глава 7. Проектирование наружного электрического освещения улично-дорожной сети и пешеходных пространств

30. Проектирование наружного электрического освещения улиц, дорог и площадей, пешеходных пространств выполняется с учетом:

1) расчетной интенсивности движения по направлениям на ближайшие пять или более лет;

2) категорийности улиц, дорог и площадей, пешеходных пространств;

3) характеристик светоотражения дорожных покрытий и решений по озеленению.

Классификация по освещению улично-дорожной сети городских населенных пунктов и классификация пешеходных пространств принимаются согласно государственным нормативам в области архитектуры, градостроительства и строительства.

31. Нормируемые показатели освещенности и яркости улично-дорожной сети городских населенных пунктов и пешеходных пространств принимаются по требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Нормируемые показатели освещенности улично-дорожной сети сельских населенных пунктов, автозаправочных станций, подземных и надземных пешеходных переходов и тоннелей, а также нормируемые показатели вертикальной освещенности на окнах жилых домов и палат лечебно-профилактических учреждений принимаются по требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Нормируемые параметры искусственного электрического освещения автотранспортных тоннелей принимаются по требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

32. Средняя горизонтальная освещенность (Е_ср) открытых автомобильных стоянок, открытых верхних ярусов многоуровневых автомобильных стоянок, автомобильных парковок и велосипедных парковок выбирается в зависимости от интенсивности передвижения по стоянке (парковке):

1) для стоянок (парковок) с низкой интенсивностью передвижения транспортных средств Еср должна быть не менее 6 лк;

2) для стоянок (парковок) с высокой интенсивностью передвижения транспортных средств Еср должна быть не менее 15 лк.

Полуцилиндрическая освещенность должна быть не ниже 1 лк, а равномерность освещенности Е_мин/Е_ср (где Е_мин – минимальная горизонтальная освещенность, лк) должна быть не ниже 0,2 независимо от интенсивности передвижения транспортных средств по стоянке (парковке).

Примечание* - Примерами стоянки (парковки) с низкой интенсивностью передвижения являются парковочные зоны магазинов, жилых домов, велосипедные парковки. Примерами стоянки (парковки) с высокой интенсивностью передвижения являются парковочные зоны супер- и гипермаркетов, крупных административных и офисных зданий, заводов, спортивных, развлекательных и многофункциональных комплексов, учебных заведений, культурно-зрелищных учреждений, культовых заведений и так далее.

Для освещения стоянок и парковок используются светильники с источниками света теплого белого цвета или равноэнергетического белого цвета с R_а не менее 20.

Освещение зон с исключительно пешеходным движением – лестниц, лифтовых площадок, платежных касс и терминалов – предусматривается по соответствующим нормам государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

33. Средняя горизонтальная освещенность (Е_ср) на велодорожках должна быть не менее 5 лк при равномерности освещенности Е_мин/Е_ср большей или равной 0,3 по всей площади дорожки, где Е_мин – минимальная горизонтальная освещенность, лк.

34. Освещение железнодорожных переездов проектируется с учетом норм искусственного освещения объектов железнодорожного транспорта.

35. Освещение конфликтных площадей проектируется по нормируемым показателям яркости. В случае если какие-то факторы мешают расчету и измерению яркости (например, видимость на участке ограничена), разрешается проектировать освещение по нормируемым показателям освещенности.

По классам освещения разница между соседними участками составляет не более двух классов, при этом приоритетна площадь более высокого класса.

36. Установки наружного электрического освещения надземной дороги должны отвечать требованиям как класса по освещению самой надземной дороги, так и класса по освещению каждой из существующих параллельных ей дорог (наземные дороги-дублеры, объездные участки, подъездные дороги, съезды).

37. В подземных пешеходных переходах и пешеходных тоннелях обеспечивается освещение вертикальных поверхностей.

38. На надземных пешеходных переходах и пешеходных мостиках освещение подступенков отличается от освещения проступей ступеней и создается визуальный контраст, даже если разница между подступенками и проступями уже подчеркнута за счет использования различных материалов или различных видов и цветов отделки.

39. В пешеходных тоннелях длиной более 80 метров (далее – м) или имеющих ответвления, устанавливаются указатели направления движения. Указатели размещаются на стенах или колоннах на высоте 1,8 м от пола.

Искусственное освещение и указатели направления движения в указанных тоннелях должны быть включены круглосуточно.

40. Размещение опор установок наружного электрического освещения улиц и дорог определяется с учетом конфигурации проезжей части, схемы организации движения и решений по озеленению и обеспечивает нормируемые показатели освещенности.

41. Направление дороги ясно и однозначно указывается линией опор наружного электрического освещения улиц и дорог. Любые изменения линии установки опор освещения связываются с изменениями конфигурации проезжей части.

42. Опоры установок наружного электрического освещения вдоль проезжей части размещаются с учетом расчетной скорости движения по прилегающей проезжей части.

43. Опоры установок наружного электрического освещения на инженерных сооружениях (мостах, путепроводах, эстакадах и тому подобное) устанавливаются в створе ограждений.

44. Опоры установок наружного электрического освещения на аллеях, пешеходных дорогах и велосипедных дорожках располагаются вне пешеходной части.

45. Вдоль проездов в микрорайонах, оборудованных тротуарами шириной 3 м и менее, примыкающими непосредственно к проезжей части, опоры установок наружного электрического освещения размещаются за тротуаром. В случае если тротуар отделен от проезжей части разделительной полосой (газоном), опоры размещаются на разделительной полосе (газоне).

46. Размещение опор установок наружного электрического освещения между пожарным гидрантом и проезжей часть улицы или дороги не разрешается.

47. Светильники наружного электрического освещения перед мостами, путепроводами и эстакадами размещаются таким образом, чтобы свет от светильников не вызывал ослепления и не оказывал раздражающего воздействия на водителей при проезде через верхнюю точку моста.

48. Опоры и оборудование установок наружного освещения размещаются с обеспечением свободного доступа к объектам собственности сторонних юридических и физических лиц, необходимого для ее эксплуатации или обслуживания.

При размещении опор установок, не разрешается ограничивать доступа к зданиям и памятникам, представляющим архитектурную ценность, или живописным видам.

49. Типы опор наружного электрического освещения принимаются с учетом экономного использования основных строительных материалов.

50. Вдоль улиц, дорог и площадей с интенсивным движением автотранспорта и незначительным пешеходным движением, а также при высокой вероятности столкновения автотранспорта с опорой предусматривается установка легко разрушаемых или энергопоглощающих опор.

51. Использование высоких опор (20 м и более) для осветительных установок транспортных развязок и городских площадей разрешается при соответствующем технико-экономическом обосновании и обеспечении удобства обслуживания светильников.

52. Цвет окраски и тип покрытия опор установок наружного электрического освещения определяется в контексте с окружающей средой. Не разрешается использовать сильно отражающие поверхности, способные представлять угрозу безопасности движения.

53. Высота установки светильников наружного освещения проезжей части улиц, дорог и площадей определяется таким образом, чтобы нижняя точка кронштейна светильника находилась на высоте не менее 5,7 м над поверхностью проезжей части, а также на всем протяжении расстояния.

Для пешеходных пространств, по которым запрещен проезд автотранспорта, указанная высота составляет 2,1 м.

Минимальная высота установки светильников в парапетах мостов, путепроводов и эстакад не ограничивается при условии обеспечения защитного угла не менее 10° и исключения возможности доступа к лампам и пускорегулирующим аппаратам без применения специального инструмента.

Высота размещения светильников на улицах, дорогах и площадях с трамвайным и троллейбусным движением определяется согласно требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Высота размещения светильников на стенах автотранспортного тоннеля составляет не менее 4 м.

54. Высота размещения светильников в пределах конфликтной площади, принимается одинаковой и не меньше высоты размещения светильников на въездах и выездах из конфликтной площади.

55. Светильники на улицах и дорогах с рядовой посадкой деревьев устанавливаются вне крон деревьев на удлиненных кронштейнах, обращенных в сторону проезжей части улицы, или применяется тросовый подвес светильников.

Тросы для подвеса светильников и электрической сети разрешается крепить к ограждающим конструкциям зданий с обязательным применением амортизаторов и проведением проверочных расчетов на прочность этих конструкций.

Отношение шага подвеса светильников к высоте их подвеса на улицах и дорогах всех категорий должно быть не более 5:1 при одностороннем, осевом или прямоугольном размещении и не более 7:1 при шахматной схеме размещения.

При подвесе светильников на тросах принимаются меры по исключению раскачивания светильников от воздействия ветра.

56. В тоннелях (автотранспортных и пешеходных) используются только закрытые светильники. В пешеходных тоннелях и переходах используются светильники в вандалоустойчивом исполнении.

В автотранспортных тоннелях применяются светильники с защитным углом не менее 10º. Сила света светильников в плоскости, параллельной оси проезжей части, не превышает под углами 75º, 80º, 85º и 90º соответственно 50 Кандела (далее – кд), 20 кд, 10 кд и 0 кд на 1000 люмен (далее – лм).

В пешеходных тоннелях и подземных переходах используются светильники с защитным углом не менее 15º или с диффузными и призматическими рассеивателями, а также протяженные световоды.

57. Исполнение светильников наружного электрического освещения по степени защиты должно соответствовать условиям эксплуатации (интенсивности движения, запыленности улиц и дорог, характеру воздействия влаги и прочее).

Светильники автотранспортных тоннелей должны быть в исполнении IP65.

Глава 8. Проектирование наружного электрического освещения территорий

58. Проектирование наружного электрического освещения территорий, указанных в пункте 1 настоящих строительных норм, осуществляется с учетом перспективы их развития на ближайшие 5-10 лет.

59. Освещение входов (въездов, подъездов), проездов, аллей, проходов на территориях детских садов/яслей, учебных заведений, гостиниц, пансионатов, санаториев, больниц, домов отдыха, парков, скверов, открытых спортивных сооружений, выставок проектируется в соответствии с требованиями к улично-дорожной сети и пешеходным пространствам согласно главе 7 настоящих строительных норм.

Освещение детских, игровых площадок, площадок для настольных игр, зон тихого отдыха, мест массового отдыха, площадок культурно-массового обслуживания, площадок перед открытыми эстрадами, зрительских рядов летних, ландшафтных и природных театров и аналогичных мест проектируется по классу освещения пешеходных пространств П2, хозяйственных площадок – по классу освещения пешеходных пространств П5, площадок для проведения занятий и производства работ вне зданий – в соответствии с разрядом зрительной работы согласно требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Освещение игровых полей и зрительских зон открытых спортивных сооружений проектируется с учетом требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

60. При проектировании открытых спортивных сооружений, на которых проводятся тренировки и соревнования по перечисленным ниже видам спорта, необходимо предусматривать аварийное резервное освещение, обеспечивающее уровень освещенности (в процентах от нормативной освещенности для соответствующего класса освещения).

Аварийное резервное освещение должно включаться в момент исчезновения рабочего освещения и работать в течение периода времени, предусмотренных нормами.

Глава 9. Проектирование архитектурного освещения и световой рекламы

61. Архитектурное освещение объектов и световая реклама проектируются в сочетании с освещением улиц, дорог и площадей как единый комплекс светового оформления населенного пункта в ночное время.

62. Объекты, для которых предусматривается архитектурное освещение в темное время суток, определяются согласно проекту.

63. Решения по освещению архитектурных объектов апробируются на макетах, с использованием компьютерного моделирования или с помощью опытных осветительных устройств непосредственно на освещаемых объектах.

64. Нормируемые параметры яркости архитектурного освещения принимаются в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

65. Проектирование установок световой рекламы осуществляется в соответствии с принятым принципом светового решения, по которому они разделяются на следующие группы:

1) установки с надписью или художественным изображением, набранные из открытых источников света;

2) транспарантные установки с лицевой поверхностью из светорассеивающего материала, подсвечиваемого изнутри, с надписью и изображениями, видимыми силуэтно;

3) установки типа афишной тумбы и рекламного щита, освещаемые извне с помощью осветительной аппаратуры;

4) видеопанели;

5) светопроекционные рекламные поверхности;

6) светодиодные панели.

66. Нормируемые показатели яркости рекламных панелей и щитов принимаются в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

67. В качестве светопроекционных рекламных поверхностей на зданиях разрешается использовать только глухие стены жилых домов, а также стены административных, общественных и производственных зданий – по согласованию с владельцами домов, зданий.

68. Световые приборы, освещающие афишную тумбу и рекламный щит, размещаются с учетом исключения ослепления смотрящих.

69. Прожекторы светопроекционной рекламы располагаются таким образом, чтобы выходные отверстия не могли оказаться в поле центрального зрения водителей и пешеходов на главных направлениях движения, или экранироваться светозащитными устройствами.

70. Установки световой рекламы на улицах, дорогах и площадях, совпадающие по своей форме и цвету с формой и цветом объектов, регулирующих транспортные и пешеходные потоки, не разрешается размещать на уровне ниже 8 м от поверхности проезжей части.

71. При организации ландшафтного освещения в парках и скверах принимаются меры по недопущению ослепления прожекторами заливающего освещения и светильниками сопровождающего освещения прохожих либо светового загрязнения примыкающих к парку (скверу) жилых районов.

72. Средняя горизонтальная освещенность парковых дорожек, освещаемых за счет заливающего освещения прилегающих к дорожкам территорий и (или) сопровождающего освещения, составляет не менее 1 лк. В местах, где имеются неровности или ступеньки, средняя горизонтальная освещенность составляет не менее 5 лк. При организации заливающего освещения необходимо избегать контрастных темных пятен, вызывающих переадаптацию зрения и затрудняющих ориентацию.

73. Используемые для подсвета зеленых насаждений, газонов, цветников и клумб осветительные приборы должны иметь защитный угол не менее 10º и суммарный световой поток не более 6000 лм.

Глава 10. Проектирование системы питания наружного электрического освещения

74. В сетях наружного электрического освещения применяется напряжение 380/220 вольт (далее – В) переменного тока при заземленной нейтрали. Для питания осветительных приборов применяется напряжение не выше 220 В переменного или постоянного тока.

В установках подсвета зеленных насаждений с использованием специальных низко расположенных осветительных приборов разрещается применение напряжения 220 В при условии соблюдения требований, предъявляемых ПУЭ, к светильникам для помещений с повышенной опасностью.

В установках освещения фонтанов и бассейнов напряжение питания погружаемых в воду осветительных приборов не должно превышать 12 В.

Примечание* - В установках освещения улиц, дорог и площадей разрещается использовать линейное напряжение 380 В для питания светильников с газоразрядными лампами при соблюдении ПУЭ и следующих дополнительных условий:

одновременное отключение всех фазных проводов, вводимых в светильник;

на светильник наносятся хорошо различимые отличительные знаки с указанием напряжения "380 В";

ввод в светильник и независимый пускорегулирующий аппарат выполняется проводом или кабелем с изоляцией на напряжение не менее 660 В;

ввод в светильник двух или трех проводов разных фаз системы 660/380 В не разрещается.

75. Установки наружного электрического освещения и устройства управления ими по требованию к обеспечению надежности электроснабжения относятся к следующим категориям:

1-й категории – диспетчерские пункты сетей наружного освещения городов;

2-й категории – осветительные установки автотранспортных и пешеходных тоннелей, осветительные установки улиц, дорог и площадей категории А;

3-й категории – остальные осветительные установки.

Для дополнительного повышения надежности электроснабжения осветительных установок автотранспортных и пешеходных тоннелей длиной более 80 м, работающих круглосуточно, предусматривается питание от разных секций вводно-распределительного устройства, подключенных к разным линиям на напряжение 0,4 киловатт (далее – кВ) и разным трансформаторам двухтрансформаторных подстанций или трансформаторам двух близлежащих однотрансформаторных подстанций, питающихся по разным линиям 6-10 кВ.

76. Электроснабжение установок наружного электрического освещения осуществляется через пункты питания от трансформаторов, предназначенных для сети общего пользования.

Электроснабжение установок наружного электрического освещения разрещается осуществлять от отдельных трансформаторных подстанций или специальных трансформаторов, если это технически и экономически оправдывается.

Электроснабжение освещения подъездов к противопожарным водоисточникам (гидрантам, водоемам и другое) и световых указателей их расположения осуществляется от фаз ночного режима сети наружного электрического освещения или от сетей ближайших зданий.

77. Линии сети наружного электрического освещения подключаются к пунктам питания с учетом равномерной нагрузки фаз трансформаторов, для чего отдельные линии необходимо присоединять к разным фазам или с соответствующим чередованием фаз.

78. Питание светильников освещения территории микрорайона осуществляется непосредственно от пунктов питания наружного электрического освещения или от проходящих рядом сетей уличного освещения (исключая сети улиц категории А) в зависимости от принятой в населенном пункте системы эксплуатации, а светильников наружного электрического освещения территорий детских яслей/садов, учебных заведений, пансионатов, санаториев, больниц, домов отдыха – от вводных устройств этих зданий или от трансформаторных подстанций.

79. Питание светильников напряжением до 42 В производится от разделяющих трансформаторов или автономных источников питания. Трансформаторы, используемые для питания светильников до 42 В, защищают со стороны высокого напряжения. Защита предусматривается также на отходящих линиях низкого напряжения.

80. Допустимые отклонения и колебания напряжения у осветительных приборов не должны превышать нормативных значений.

81. Световые указатели и светильники для освещения открытых лестничных сходов и зон входов пешеходных тоннелей подключаются к фазам ночного режима сети уличного освещения.

Информационные световые табло и указатели направления движения пешеходов в пешеходных тоннелях должны быть включены круглосуточно.

82. Присоединение к сетям освещения улиц, дорог и площадей номерных знаков зданий и витрин не разрешается.

Питание установок световой рекламы, архитектурного освещения осуществляется по самостоятельным линиям – распределительным или от сети зданий. Допускаемая мощность этих установок не более 2 кВт на фазу при наличии резерва мощности.

К фазам вечернего режима сети освещения улиц, дорог и площадей разрещается присоединение осветительных приборов праздничного освещения и архитектурного освещения суммарной мощностью не более 2 кВт на фазу.

83. В установках наружного электрического освещения светильники с газоразрядными источниками света должны иметь индивидуальную компенсацию реактивной мощности. Коэффициент мощности светильника составляет не ниже 0,85.

84. Осветительные приборы, ближайшие к границам пешеходных переходов, подключаются к фазам ночного режима сети освещения улиц, дорог и площадей.

85. В установках архитектурного освещения, подсвета зеленных насаждений с использованием светильников, установленных ниже 2,5 м от поверхности земли или площадки обслуживания, разрешается применять напряжение до 380 В при степени защиты светильников не ниже IP54.

86. Электроды газосветных трубок установок наружного электрического освещения в местах присоединения проводов не должны испытывать напряжения.

87. Распределительные сети наружного освещения разрешается выполнять кабельными или воздушными с использованием самонесущих изолированных проводов. Разрешается для воздушных распределительных сетей освещения улиц, дорог, площадей, территорий микрорайонов использовать неизолированные провода.

Кабельными выполняются распределительные сети освещения территорий детских яслей/садов, учебных заведений, участки улиц с троллейбусным движением в местах наиболее вероятного схода штанг, а также линии, питающие осветительные приборы архитектурного освещения и подсвета зеленных насаждений.

Разрешается выполнять кабельными питающие сети на улицах и площадях категорий А и Б в районах застройки зданиями высотой более 5 этажей, а также на территориях общегородских парков, садов, бульваров и скверов, примыкающих к улицам и площадям категорий А и Б, стадионов с трибунами на 20 тыс. зрителей и более, выставок, больниц, санаториев, пансионатов и домов отдыха.

88. Воздушные линии наружного освещения выполняются согласно ПУЭ. Пересечения линий с улицами и дорогами при пролетах не более 40 м разрешается выполнять без применения анкерных опор и двойного крепления проводов.

По опорам контактной сети электрифицированного транспорта (трамвая, троллейбуса) напряжением до 600 В постоянного тока разрешается прокладка кабельных линий питания осветительных приборов, установленных на опорах.

89. Сечения нулевых жил кабелей в осветительных установках наружного освещения с газоразрядными источниками света принимаются равным сечению фазных проводов.

Для нулевых проводов воздушных линий указанное требование является обязательным.

Разрешается использовать кабели с сечением нулевых жил менее фазных для питания светильников с газоразрядными лампами, если обеспечиваются требования по допустимой потере напряжения и по пропускной способности нулевой жилы.

90. Кабельные распределительные сети в пределах одной линии выполняются одним сечением по системе "заход-выход" или с применением тройниковых муфт без разрезания жил кабеля.

При прокладке указанных кабельных линий на инженерных сооружениях предусматриваются меры для удобной разделки ответвления от кабеля к опоре и возможность замены кабеля участками.

Ввод кабеля в опоры ограничивается цоколем опоры. Цоколи должны иметь размеры, достаточные для размещения в них кабельных разделок и предохранителей или автоматических выключателей, устанавливаемых на ответвлениях к осветительным приборам, и дверцу с замком для эксплуатационного обслуживания. Разрешается использовать специальные ящики ввода, устанавливаемые на опорах.

91. Переходы от кабельных линий к воздушным линиям должны иметь отключающие устройства, смонтированные в ящиках, установленных на опорах на высоте не менее 2,5 м от поверхности земли.

Это требование не распространяется на кабельные выводы из пунктов питания на опоры, а также на переходы дорог и обходы препятствий, выполняемые кабелем.

92. Электропроводка внутри опор наружного электрического освещения выполняется изолированными проводами в защитной оболочке или кабелями. Внутри совмещенных опор наружного электрического освещения и контактных сетей электрифицированного городского транспорта применяются кабели с изоляцией на напряжение не менее 660 В.

93. Электрической схемой пункта питания предусматривается заземление отключенной распределительной сети.

94. Расчет сечения сети наружного электрического освещения производится по предельно допустимой величине потери напряжения с проверкой на допустимую плотность тока и на отключение при замыкании фазного провода на нулевой фазе в наиболее удаленной точке сети; кабели с пластмассовой изоляцией проверяются на термическую устойчивость.

Расчетное отклонение напряжения у наиболее удаленных светильников составляет менее 5% (в сетях с газоразрядными лампами – 7%) номинального напряжения сети, а у наиболее удаленных прожекторов – 2,5%.

95. Расчет по потере напряжения сечения сетей наружного электрического освещения, питающих лампы накаливания или газоразрядные лампы с индивидуальной компенсацией коэффициента мощности, выполняется без учета реактивного сопротивления линий.

При определении нагрузок в сетях с газоразрядными источниками света высокого давления учитываются потери мощности в пускорегулирующих аппаратах, которые при отсутствии точных данных принимаются равными 10% мощности ламп.

96. Провода управления каскадом сети наружного электрического освещения рассчитываются по потере напряжения от пускового тока втягивающих катушек коммутационных аппаратов (контакторов, магнитных пускателей). Допустимая величина потери напряжения у катушек не должен превышать 15% номинального напряжения.

Глава 11. Проектирование системы управления наружным электрическим освещением

97. Управление сетями наружного освещения проектируется централизованно-телемеханическим или дистанционным. Система управления наружного освещения должна обеспечивать отключение в течение не более 3 минут (далее – мин).

Для небольших населенных пунктов разрешается предусматривать управление наружным освещением коммутационными аппаратами, установленными на линиях питания освещением, при условии доступа к этим аппаратам обслуживающего персонала.

98. Система управления наружным освещением определяется в зависимости от количества жителей в населенном пункте. При этом предусматривается:

1) централизованное телемеханическое управление при количестве жителей свыше 50 тысяч;

2) централизованное телемеханическое или дистанционное управление при количестве жителей от 20 тысяч до 50 тысяч;

3) централизованное дистанционное управление при количестве жителей до 20 тысяч.

99. Управление наружным электрическим освещением населенных пунктов и территорий объектов хозяйствования, для которых предусмотрена световая маскировка в соответствии с потребностями гражданской обороны, проектируется с учетом требований гражданской обороны по согласованию с территориальными подразделениями уполномоченного органа в сфере гражданской защиты.

100. Управление наружным освещением городов осуществляется от одного центрального или центрального и нескольких районных диспетчерских пунктов. Районные диспетчерские пункты предусматриваются в крупнейших городах, территории которых разобщены естественными преградами рельефа местности, а также водными или лесными.

Между центральным и районным диспетчерскими пунктами предусматривается прямая телефонная связь. В качестве дублирующей оперативной связи, а также для связи с оперативными автомашинами предусматривается радиотелефонная связь.

101. Управление освещением территорий детских яслей или садов, учебных заведений, гостиниц, пансионатов, санаториев, больниц, домов отдыха, парков, скверов, стадионов, выставок осуществляется от системы управления наружным освещением населенного пункта, в котором они расположены. При этом для установок наружного освещения перечисленных объектов обеспечивается возможность местного управления.

Для пешеходных и автотранспортных тоннелей предусматривается раздельное управление светильниками дневного, вечернего и ночного режима работы тоннелей. Для пешеходных тоннелей обеспечивается возможность местного управления.

102. В системах централизованного телемеханического управления обеспечивается двухсторонний обмен информацией между диспетчерскими и исполнительными пунктами, достаточный для нормального функционирования установок наружного освещения.

При этом на исполнительный пункт передаются приказы управления:

включить все освещение;

включить (отключить) часть освещения;

отключить все освещение.

На диспетчерский пункт передаются сигналы состояния:

включено все освещение;

включена (отключена) часть освещения;

отключено все освещение;

несоответствие состояния освещения посланному приказу и неисправность в сети наружного освещения.

Необходимо обеспечить контроль состояния канала связи с выводом сигнала на диспетчерский пункт.

103. В системах централизованного дистанционного управления обеспечивается управление коммутационными аппаратами фаз ночного и вечернего режимов головных пунктов питания каскадированных сетей наружного освещения и контроль их состояния по наличию напряжения на конце каскада с выведением на пульт управления световой и звуковой сигнализации.

104. Управление коммутационными аппаратами головных пунктов питания каскадированных сетей осуществляется из пункта управления непосредственно или через промежуточный элемент (реле, оптрон и тому подобное).

105. Централизованное управление сетями наружного освещения осуществляется из пунктов управления путем использования коммутационных аппаратов, имеющихся в каждом пункте питания. Предусматривается контроль положения коммутационных аппаратов (включено, отключено).

Управление коммутационными аппаратами производится путем каскадирования (последовательного их включения).

В воздушно-кабельных сетях в один каскад разрешается включать до 10 пунктов питания, а в кабельных – до 15 пунктов питания сети наружного освещения.

106. Контроль состояния основных направлений (каскадов) обеспечивается при любых способах централизованного управления наружным освещением.

107. Сеть каскадного управления сетями наружного освещения необходимо строить таким образом, чтобы улицы, дороги и площади категорий А и Б входили в головной участок каскада или в ближайший к головному участку.

108. Устройства телемеханики для установок наружного освещения должны соответствовать следующим требованиям:

1) время передачи одной команды телеуправления на все исполнительные пункты не превышает 1 минуты;

2) аппаратура имеет исполнение IP53;

3) обеспечивается нормальное функционирование аппаратуры с учетом климатических условий данной местности.

109. В качестве каналов связи в системах централизованного телемеханического управления наружным освещением применяются некоммутируемые провода, абонируемые у телефонных компаний городской телефонной сети. Разрешается применение каналов высокочастотного уплотнения городских электросетей высокого и низкого напряжений, а также специально прокладываемых проводных линий связи.

110. Устройства телемеханики для установок наружного освещения при использовании каналов связи, абонируемых у телефонных компаний городской телефонной сети, должны отвечать требованиям электросвязи в Республике Казахстан.

УДК721:535.241.46.006.354 МКС 91.040
________________________________________________________________________________
Ключевые слова: наружное электрическое освещение, освещенность, яркость,
архитектурное освещение, ландшафтное освещение, световая реклама, улично-дорожная
сеть, пешеходное пространство, светильник, опора
________________________________________________________________________________

Приложение 2
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-
коммунального хозяйства
Министерства индустрии и
инфраструктурного развития
Республики Казахстан
от 4 сентября 2019 года № 131-нқ

СН РК 4.04–07–2019
СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ЭЛЕКТРОТЕХНИЧЕСКИЕ УСТРОЙСТВА

СОДЕРЖАНИЕ

Глава 1.	Область применения
Глава 2.	Нормативные ссылки
Глава 3.	Термины, определения и сокращения
Глава 4.	Цели и задачи строительных норм к электротехническим устройствам
Глава 5.	Функциональные требования к электротехническим устройствам
Глава 6.	Функциональные требования к подготовке производства электромонтажных работ
Параграф 1.	Требования к электромонтажным работам
Параграф 2.	Требования к контактным соединениям
Глава 7.	Функциональные требования к монтажу электропроводки
Параграф 1.	Требования к монтажу электропроводки
Параграф 2.	Требования к прокладке проводов и кабелей на лотках и в коробах
Параграф 3.	Требования к прокладке проводов на изолирующих опорах
Параграф 4.	Требования к прокладке проводов и кабелей на стальном канате
Параграф 5.	Требования к прокладке установочных проводов по строительным основаниям и внутри основных строительных конструкций
Параграф 6.	Требования к прокладке проводов и кабелей в стальных трубах
Параграф 7.	Требования к прокладке проводов и кабелей в неметаллических трубах
Глава 8.	Функциональные требования к прокладке кабельных линий
Параграф 1.	Требования к прокладке кабельных линий
Параграф 2.	Требования к прокладке в блочной канализации
Параграф 3.	Требования к прокладке в кабельных сооружениях и производственных помещениях
Параграф 4.	Требования к прокладке на стальном канате
Параграф 5.	Требования к прокладке при низких температурах и через водные преграды
Параграф 6.	Требования к монтажу муфт кабелей напряжением до 35 кВ
Параграф 7.	Особенности монтажа кабельных линий напряжением 110 кВ и 220 кВ
Параграф 8.	Параграф 8. Маркировка кабельных линий
Глава 9.	Функциональные требования к токопроводам напряжением до 35 кВ
Параграф 1.	Требования к токопроводам напряжением до 1 кВ (шинопроводы)
Параграф 2	Требования к открытым токопроводам напряжением от 6 кВ до 35 кВ
Глава 10.	Функциональные требования к воздушным линиям электропередач
Параграф 1.	Организация рубки просек
Параграф 2.	Требования к устройству котлованов и фундаментов под опоры
Параграф 3.	Требование к сборке и установке опор
Параграф 4.	Монтаж изоляторов и линейной арматуры
Параграф 5.	Требования к монтажу проводов и грозозащитных тросов (канатов)
Параграф 6.	Требования к монтажу трубчатых разрядников
Глава 11.	Функциональные требования к распределительным устройствам и подстанциям
Параграф 1.	Требования к распределительным устройствам и подстанциям
Параграф 2.	Требования к ошиновке закрытых и открытых распределительных устройств
Параграф 3.	Требования к изоляторам
Параграф 4.	Требования к выключателям напряжением выше 1000 В
Параграф 5.	Разъединители, предохранители-разъединители, отделители и короткозамыкатели напряжением выше 1000 В
Параграф 6.	Разрядники и ограничители перенапряжения
Параграф 7.	Измерительные трансформаторы
Параграф 8.	Реакторы и катушки индуктивности
Параграф 9.	Комплектные и сборные распределительные устройства и комплексные трансформаторные подстанции
Параграф 10.	Трансформаторы
Параграф 11.	Статические преобразователи
Параграф 12.	Компрессоры и воздухопроводы
Параграф 13.	Конденсаторы и заградители высокочастотной связи
Параграф 14.	Распределительные устройства напряжением до 1000 В, щиты управления, защиты и автоматики
Параграф 15.	Аккумуляторные установки
Глава 12.	Требования к электросиловым установкам
Параграф 1.	Электрические машины
Параграф 2.	Коммутационные аппараты и сопротивления
Параграф 3.	Электрооборудование кранов
Параграф 4.	Конденсаторные установки и электрофильтры
Глава 13.	Требования к электрическому освещению
Глава 14.	Требования к электрооборудованию установок во взрывоопасных и пожароопасных зонах
Глава 15.	Требования к заземляющим устройствам
Глава 16.	Требования к пусконаладочным работам

Глава 1. Область применения

1. Настоящие строительные нормы распространяются на организацию и производство работ по монтажу и наладке электротехнических устройств.

2. Настоящие строительные нормы действуют на всей территории Республики Казахстан и устанавливают требования к организации и производству работ по монтажу и наладке электротехнических устройств предприятиями и организациями, выполняющими эти работы независимо от форм собственности и ведомственной принадлежности.

Глава 2 Нормативные ссылки

1) Кодекс Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года "Трудовой кодекс Республики Казахстан" (далее – Трудовой кодекс);

2) Кодекс Республики Казахстан от 9 января 2007 года "Экологический кодекс Республики Казахстан" (далее – Экологический кодекс);

3) Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" (далее – Закон);

4) приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 25 февраля 2015 года №143 "Об утверждении Правил пользования электрической энергией" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10403) (далее – Правила пользования электрической энергией);

5) приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 20 марта 2015 года №230 "Об утверждении Правил устройства электроустановок" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10851) (далее – ПУЭ);

6) приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 30 марта 2015 года №246 "Об утверждении Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10949) (далее – Правила технической эксплуатации электроустановок потребителей);

7) приказ Министра энергетики Республики Казахстан от 31 марта 2015 года №253 "Об утверждении Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10907) (далее – Правила техники безопасности при эксплуатации электроустановок);

8) приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 30 ноября 2015 года №750 "Об утверждении Правил организации застройки и прохождения разрешительных процедур в сфере строительства" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 12684) (далее – Правила организации застройки и прохождения разрешительных процедур в сфере строительства);

9) приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 декабря 2014 года №359 "Об утверждении Правил обеспечения промышленной безопасности при эксплуатации грузоподъемных механизмов" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 10332) (далее – Правила обеспечения промышленной безопасности при эксплуатации грузоподъемных механизмов);

10) приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 23 июня 2017 года №439 "Об утверждении технического регламента "Общие требования к пожарной безопасности" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15501) (далее – ТР "Общие требования к пожарной безопасности").

Глава 3. Термины, определения и сокращения

3. В настоящих строительных нормах применяются соответствующие термины и определения, а также сокращения:

1) электрическая сеть общего назначения – электросеть электроснабжающей организации, используемая для передачи электроэнергией различным потребителям;

2) система электроснабжения общего назначения – совокупность электроустановок и электротехнических устройств электроснабжающей организации, обеспечивающих электроэнергией различных потребителей;

3) заземление – преднамеренное электрическое соединение какой-либо точки системы электроустановки или оборудования с заземляющим устройством;

4) заземляющий проводник – проводник, соединяющий заземляемые части с заземлителем;

5) требования безопасности труда – требования, установленные законодательными актами, нормативно-техническими и проектными документами, правилами и инструкциями, выполнение которых обеспечивает безопасные условия труда и регламентирует поведение работающего;

6) защитный проводник (PE) – проводник, соединяющий открытую проводящую часть:

с другими открытыми проводящими частями;

со сторонними проводящими частями;

с заземлителями, заземляющим проводником или заземленной токоведущей частью;

7) колебания напряжения – кратковременное отклонение напряжения от действующего значения;

8) отклонение напряжения – разность между действующим значением установившегося напряжения на вводах электротехнических устройств и номинальным напряжением;

9) эксплуатационное предприятие – электростанция, предприятие электрических сетей, промышленное предприятие, эксплуатирующее установку;

10) монтажные изделия – проводниковые, полупроводниковые, диэлектрические и химические материалы, металлопрокат, крепеж и тому подобные изделия, используемые при монтаже и соответствующие техническим условиям;

11) точка общего присоединения – точка электрической сети общего назначения, электрически ближайшая к сетям рассматриваемого потребителя электрической энергии (входным устройствам рассматриваемого приемника электрической энергии), к которой присоединены или могут быть присоединены электрические сети других потребителей (входные устройства других приемников);

12) подача напряжения по постоянной схеме – подача напряжения на электроустановку или на ее отдельные участки по коммутационной схеме, предусмотренной проектом этой электроустановки, после введения на ней эксплуатационного режима;

13) распределительное устройство – электроустановка, предназначенная для приема и распределения электрической энергии на одном напряжении и содержащая коммутационные аппараты и соединяющие их сборные шины (секции шин), устройства управления и защиты;

14) электроустановка – совокупность машин, аппаратов, линий и вспомогательного оборудования (вместе с сооружениями и помещениями, в которых они установлены), предназначенных для производства, преобразования, трансформации, передачи, распределения электрической энергии и преобразования ее в другой вид энергии;

15) ВЛ – высоковольтная линия;

16) ЗИП – запчасти, инструмент, принадлежности.

Глава 4. Цели и задачи строительных норм к электротехническим устройствам

4. Целями настоящих строительных норм является определение основных положений в организации и производстве работ по монтажу и наладке электротехнических устройств в соответствии с требованиями:

1) по охране труда и технике безопасности согласно Трудовому кодексу, государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, утверждаемыми в соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона (далее – государственные нормативы в области архитектуры, градостроительства и строительства) и ПУЭ;

2) по противопожарной безопасности в соответствии с ТР "Общие требования к пожарной безопасности";

3) по экологической безопасности в соответствии с требованиями Экологического кодекса;

4) проектно-сметной документацией, и в соответствии со стандартами и инструкциями заводов-изготовителей оборудования регламентирующих размещение, монтаж и использование оборудования и настоящих строительных норм.

5. Объем и содержание проектной документации при монтаже и наладке электротехнических устройств предусматривается в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства и ПУЭ.

6. Работы по монтажу и наладке электротехнических устройств необходимо проводить в соответствии с чертежами:

1) основных комплектов чертежей электротехнических марок;

2) рабочей документации электроприводов;

3) рабочей документации на не стандартное оборудование, выполненное проектной организацией;

4) рабочей документации предприятий-изготовителей технологического оборудования, поставляющих вместе с оборудованием шкафы питания и управления.

7. При приемке рабочей документации к производству работ, проверяется степень учета в ней требований индустриализации монтажа электротехнических устройств, а также механизации работ по прокладке кабелей, такелажу и установке технологического оборудования.

8. Монтаж электротехнических устройств осуществляется на основе применения узлового и комплектно-блочного методов строительства с установкой оборудования, поставляемого укрупненными узлами, не требующими при установке проведения дополнительных работ (правки, резки, сверления или других подгоночных операций и регулировки).

9. Электромонтажные работы предусматриваются в две стадии.

В первой стадии внутри зданий и сооружений производятся работы по монтажу опорных конструкций для установки электрооборудования и шинопроводов, для прокладки кабелей и проводов, монтажу троллеев для электрических мостовых кранов, монтажу стальных и пластмассовых труб для электропроводок, прокладке проводов скрытой проводки до штукатурных и отделочных работ, а также работы по монтажу наружных кабельных сетей и сетей заземления. Работы первой стадии выполняются в зданиях и сооружениях по совмещенному графику одновременно с производством основных строительных работ, при этом принимаются меры по защите установленных конструкций и проложенных труб от поломок и загрязнений.

Во второй стадии выполняются работы по монтажу электрооборудования, прокладке кабелей и проводов, шинопроводов и подключению кабелей и проводов к выводам электрооборудования.

В электротехнических помещениях объектов работы второй стадии выполняются после завершения комплекса общестроительных и отделочных работ и по окончании работ по монтажу сантехнических узлов, а в других помещениях и зонах - после установки технологического оборудования, электродвигателей и других электроприемников, монтажа технологических, санитарно-технических трубопроводов и вентиляционных коробов.

10. Как исключение, разрешается на небольших объектах, удаленных от мест расположения электромонтажных организаций, выполнение электромонтажных работ комплексными выездными бригадами с совмещением двух стадий их выполнения в одну.

11. Поставка электрооборудования выполняется на основании договоров поставки (контрактов). Если электромонтажные работы выполняются отдельно, то электрооборудование, изделия и материалы поставляются заказчиком по согласованному с электромонтажной организацией графику, который предусматривает первоочередную поставку материалов и изделий, включенных в спецификации на блоки, подлежащие изготовлению на сборочно-комплектовочных предприятиях электромонтажных организаций.

12. Окончанием монтажа электротехнических устройств является завершение индивидуальных испытаний смонтированного электрооборудования и подписание рабочей комиссией, составленной из ответственных представителей заказчика и электромонтажной организации, акта о приемке электрооборудования.

Началом индивидуальных испытаний электрооборудования является момент введения эксплуатационного режима на данной электроустановке, объявляемого заказчиком на основании извещения пусконаладочной и электромонтажной организаций.

13. На каждом объекте строительства в процессе монтажа электротехнических устройств предусматривается ведение специальных журналов производства электромонтажных работ согласно нормативным документам, утвержденным в установленном порядке, а при завершении работ электромонтажная организация обязуется передать генеральному подрядчику документацию, предъявляемую рабочей комиссии.

Глава 5. Функциональные требования к электротехническим устройствам

14. В соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства предусматривается подготовительная работа перед монтажом электротехнических устройств.

15. До начала производства работ на объекте выполняются следующие мероприятия:

1) получение рабочей документации в количестве и в сроки, определенные в договорах подряда на строительство, утвержденной в установленном порядке;

2) согласование графиков поставки оборудования, изделий и материалов с учетом технологической последовательности производства работ, перечня электрооборудования, монтируемого с привлечением шефмонтажного персонала предприятий-поставщиков, условия транспортирования к месту монтажа тяжелого и крупногабаритного электрооборудования;

3) установка необходимых помещений для размещения бригад рабочих, инженерно-технических работников, производственной базы, а также для складирования материалов и инструмента с обеспечением требуемых мероприятий по охране труда, противопожарной безопасности и охране окружающей среды;

4) разработка проекта производства работ, проведение ознакомления исполнителей с рабочей документацией и сметами, организационными и техническими решениями проекта производства работ;

5) осуществление приемки по акту строительной части объекта под монтаж электротехнических устройств в соответствии с требованиями настоящих строительных норм;

6) выполнение генеральным подрядчиком общестроительных и вспомогательных работ в соответствии с договором подряда.

16. Оборудование, изделия, материалы и техническая документация передаются в монтаж в соответствии с договором подряда.

17. Электрооборудование, принимаемое в монтаж, устанавливается согласно электротехническим и механическим требованиям, изложенным в соответствующих нормативных документах, инструкциях заводов изготовителей.

При приемке оборудования в монтаж производится его осмотр, проверка комплектности (без разборки), включая документацию, проверка наличия и срока действия гарантий предприятий-изготовителей, наличие сертификата соответствия требованиям технических регламентов и стандартов, действующим на территории Республики Казахстан, если оборудование подлежит обязательной сертификации.

18. Состояние кабелей на барабанах проверяется в присутствии заказчика путем наружного осмотра.

19. При приемке сборных железобетонных конструкций воздушных линий предусматривается проверка:

1) размеров элементов, положение стальных закладных деталей, а также качество поверхностей и внешний вид элементов. Указанные параметры должны соответствовать принятым проектным решениям и ПУЭ;

2) наличия на поверхности железобетонных конструкций, предназначенных для установки в агрессивную среду, гидроизоляции, выполненной на предприятии-изготовителе.

20. Изоляторы и линейная арматура изготавливаются согласно требованиями соответствующих стандартов и технических условий. При их приемке предусматривается проверка:

1) наличия паспорта предприятия-изготовителя на каждую партию изделий;

2) наличия сертификатов соответствия, на каждую партию изоляторов, удостоверяющих их соответствие стандартам и техническим условиям;

3) для керамических изоляторов отсутствие на поверхности трещин, деформаций, раковин, сколов, повреждений глазури, а также покачивания и поворота металлической арматуры относительно изоляторного тела;

4) отсутствия у линейной металлической арматуры трещин, деформаций, раковин и повреждений оцинковки и резьбы. Мелкие повреждения оцинковки разрешается закрашивать.

21. Устранение несоответствий, дефектов и повреждений, обнаруженных при передаче электрооборудования, осуществляется в соответствии с договором подряда.

22. Электрооборудование, на которое истек нормативный срок хранения, указанный в соответствующих документах, принимается в монтаж только после проведения предмонтажной ревизии, исправления дефектов и испытаний.

Результаты проведенных работ заносятся в формуляры, паспорта и другую сопроводительную документацию на электрооборудование или составляется акт о проведении указанных работ.

23. Электрооборудование, изделия и материалы, принятые в монтаж, хранятся в соответствии с установленными требованиями.

24. Для крупных и сложных объектов с большим объемом кабельных линий в тоннелях, каналах и кабельных полуэтажах, а также электрооборудования в электропомещениях в проекте организации строительства определяются меры по опережающему монтажу (против монтажа кабельных сетей) систем внутреннего противопожарного водопровода, автоматического пожаротушения и автоматической пожарной сигнализации, предусмотренных рабочими чертежами.

25. В электропомещениях (щитовые, пультовые, подстанции и распределительные устройства, машинные залы, аккумуляторные, кабельные тоннели и каналы, кабельные полуэтажи и тому подобное) предусматриваются выполнение чистовых полов с дренажными каналами, необходимым уклоном и гидроизоляцией, отделочные работы (штукатурные и окрасочные), установка закладных деталей и монтажных проемов, смонтированные проектом грузоподъемные и грузоперемещающие механизмы и устройства, подготовка в соответствии с архитектурно-строительными чертежами и проектом производства работ блоки труб, отверстия и проемы для прохода труб и кабелей, борозды, ниши и гнезда, выполнение подвода питания для временного освещения во всех помещениях.

26. В зданиях и сооружениях предусматривается ввод в действие системы отопления и вентиляции, монтаж и испытание мостиков, площадок и конструкции подвесных потолков, предусмотренные проектом для монтажа и обслуживания электроосветительных установок, расположенных на высоте, а также конструкции крепления многоламповых светильников (люстр) массой свыше 100 килограмм (далее – кг), должны быть проложены снаружи и внутри зданий и сооружений, предусмотренные рабочими строительными чертежами асбестоцементные трубы, патрубки и трубные блоки для прохода кабелей.

27. Фундаменты под электрические машины сдаются под монтаж с полностью законченными строительными и отделочными работами, установленными воздухоохладителями и вентиляционными коробами, с реперами и осевыми планками (марками) в соответствии с установленными требованиями.

28. На опорных (черновых) поверхностях фундаментов допускаются впадины не более 10 миллиметров (далее – мм) и уклоны до 1:100. Отклонения в строительных размерах предусматриваются не более:

1) по осевым размерам в плане – плюс 30 мм;

2) по высотным размерам поверхности фундамента (без учета высоты подливки) – минус 30 мм;

3) по размерам уступов в плане – минус 20 мм;

4) по размерам колодцев – плюс 20 мм;

5) по отметкам уступов в выемках и колодцах – минус 20 мм;

6) по осям анкерных болтов в плане – ±15 мм;

7) по осям закладных анкерных устройств в плане – ±10 мм;

8) по отметкам верхних торцов анкерных болтов – ±20 мм.

29. Сдача-приемка фундаментов для установки электрооборудования, монтаж которого осуществляется с привлечением шефмонтажного персонала, производится совместно с представителями организации, осуществляющей шефмонтаж.

30. По окончании отделочных работ в аккумуляторных помещениях выполняются:

1) кислото- и щелочестойкие покрытия стен, потолков и пола;

2) монтаж и пусконаладка системы отопления, вентиляции, водопровода и канализации.

31. До начала электромонтажных работ на открытых распределительных устройствах напряжением 35 киловольт (далее – кВ) и выше строительной организацией предусматриваются: завершение сооружений подъездных путей, подходов и подъездов, установка шинных и линейных порталов, возведение фундаментов под электрооборудование, кабельных каналов с перекрытиями, ограждениями вокруг открытого распределительного устройства, резервуаров для аварийного сброса масла, подземных коммуникаций и завершение планировки территории.

Все электромонтажные работы по подземной части открытых распределительных устройств (прокладка полос заземления, монтаж электродов главной системы уравнивания потенциалов, монтаж кабельных лотков и тому подобное) выполняются одновременно со строительными работами при выполнении нулевого цикла.

В конструкциях порталов и фундаментов под оборудование устанавливаются предусмотренные проектом закладные части и крепежные детали, необходимые для крепления гирлянд изоляторов и оборудования.

В кабельных каналах и тоннелях предусматриваются закладные детали для крепления кабельных конструкций и воздухопроводов. Проектом обеспечивается завершение сооружения водопровода и других предусмотренных противопожарных устройств.

32. Строительная часть открытых распределительных устройств и подстанций напряжением 750 (330) кВ принимается в монтаж на полное их развитие, предусмотренное проектом на расчетный период.

33. До начала электромонтажных работ по сооружению воздушных линий электропередачи напряжением до 1000 вольт (далее – В) и выше выполняются подготовительные работы, а именно:

1) подготовка инвентарных сооружений в местах размещения прорабских участков и временных баз для складирования материалов и оборудования; сооружение временных подъездных дорог, мостов и монтажных площадок;

2) устройство просеки;

3) завершение предусмотренных проектом снос строений и реконструкция пересекаемых инженерных сооружений, находящихся на трассе в или вблизи нее и препятствующих производству работ.

34. Трассы для прокладки кабеля в земле подготавливаются к началу его прокладки в следующем объеме и последовательности:

1) из траншеи откачивается вода и удаляются камни и строительный мусор;

2) на дне траншеи устраивается подушка из разрыхленной земли;

3) выполняются проколы грунта в местах пересечения трассы с дорогами и другими инженерными сооружениями;

4) закладываются трубы;

5) в местах соединения кабелей устраивается котлован для монтажа муфт, глубиной равной отметки залегания кабеля (котлован в плане для муфт напряжением до 10 кВ размером не менее 2,5 метров (далее – м) х 1,5м; для муфт напряжением до 35 кВ размером не менее 4м х 2м).

После прокладки кабеля в траншее и представления электромонтажной организацией акта на скрытые работы по прокладке кабелей траншею необходимо засыпать.

35. Трассы блочной канализации для прокладки кабелей подготавливаются с учетом следующих требований:

1) выдерживается проектная глубина заложения блоков от планировочной отметки;

2) углы наклона каналов в вертикальной плоскости предусматривается не выше 15 градусов (далее – °) (уклон 25%);

3) обеспечивается правильность укладки и гидроизоляция стыков железобетонных блоков и труб;

4) обеспечивается чистота и соосность каналов;

5) повороты и перепады кабельных трасс предусматриваются плавными, с требуемыми радиусами изгиба кабелей;

6) выполняются двойные крышки (нижняя – с запором) люков колодцев, металлические лестницы или скобы для спуска в колодец.

36. При сооружении эстакад для прокладки кабелей на их опорных конструкциях (колоннах) и на пролетных строениях выполняются предусмотренные проектом закладные элементы для установки кабельных роликов, обводных устройств и других приспособлений.

37. Генподрядчиком обеспечивается к приемке под монтаж строительная готовность: в жилых домах – посекционно, в общественных зданиях – поэтажно (или по помещениям).

В железобетонных, гипсобетонных, керамзитобетонных панелях перекрытий, внутренних стеновых панелях и перегородках, железобетонных колоннах и ригелях заводского изготовления предусматриваются каналы (трубы) для прокладки проводов, ниши, гнезда с закладными деталями для установки штепсельных розеток, выключателей, звонков и звонковых кнопок в соответствии с рабочими чертежами.

Проходные сечения каналов в замоноличенных неметаллических трубах не отличаются более чем на 15% от указанных в рабочих чертежах.

Смещение гнезд и ниш в местах сопряжений смежных строительных конструкций применяется не более 40 мм.

38. В зданиях и сооружениях, сдаваемых под монтаж электрооборудования, генподрядчиком выполняются предусмотренные архитектурно-строительными чертежами отверстия борозды, ниши и гнезда в фундаментах, стенах, перегородках и перекрытиях, необходимые для монтажа электрооборудования и установочных изделий, прокладки труб для электропроводок и электрических сетей.

Указанные отверстия, борозды, ниши и гнезда, не оставленные в строительных конструкциях при их возведении, выполняются генподрядчиком в соответствии с архитектурно-строительными чертежами.

Отверстия диаметром менее 30 мм, не поддающиеся учету при разработке чертежей и которые не могут быть предусмотрены в строительных конструкциях по условиям технологии их изготовления (отверстия в стенах, перегородках, перекрытиях только для установки дюбелей, шпилек и штырей различных опорно-поддерживающих конструкций), выполняются электромонтажной организацией на месте производства работ.

После выполнения электромонтажных работ генподрядчиком осуществляется заделка отверстий, борозд, ниш и гнезд.

39. При приемке фундаментов под трансформаторы проверяется наличие и правильность установки анкеров для крепления тяговых устройств при перекатке трансформаторов и фундаментов под домкраты для разворота катков.

Глава 6. Функциональные требования к подготовке производства электромонтажных работ

Параграф 1. Требования к электромонтажным работам

40. При разгрузке, погрузке, перемещении, подъеме и установке электрооборудования принимаются меры по его защите от повреждений, при этом тяжеловесное электрооборудование необходимо надежно стропить за предусмотренные для этой цели детали или в местах, указанных предприятием-изготовителем.

41. Электрооборудование при монтаже не подлежит разборке и ревизии, за исключением случаев, когда это предусмотрено техническими условиями, предприятий изготовителей.

Разборка оборудования, поступившего в опломбированном виде с предприятия-изготовителя, не разрешается.

42. Электрооборудование и кабельная продукция, деформированные или с повреждением защитных покрытий, монтажу не подлежат до устранения повреждений и дефектов в установленном порядке.

43. При производстве электромонтажных работ необходимо применять нормокомплекты специальных инструментов по видам электромонтажных работ, а также механизмы и приспособления, предназначенные для этой цели.

44. В качестве опорных конструкций и крепежных изделий для установки троллеев, шинопроводов, лотков, коробов, навесных щитков и постов управления, защитно-пусковой аппаратуры и светильников применяются изделия заводского изготовления, имеющие повышенную монтажную готовность (с защитным покрытием, приспособленные для скрепления без сварки и не требующие больших трудозатрат на механическую обработку).

45. Крепление опорных конструкций выполняется сваркой к закладным деталям, предусмотренным в строительных элементах, или крепежными изделиями (дюбелями, штырями, шпильками и тому подобное). Способ крепления указывается в рабочих чертежах.

46. Цветовое обозначение токоведущих шин распределительных устройств, троллеев, шин заземления, проводов воздушных линий выполняется в соответствии с приведенными в проекте указаниями.

47. При производстве работ электромонтажной организацией необходимо соблюдать требования Трудового кодекса, Экологического кодекса, ТР "Общие требования к пожарной безопасности", Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей, Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок, государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

48. При введении на объекте эксплуатационного режима обеспечение требований Трудового кодекса, Экологического кодекса, ТР "Общие требования к пожарной безопасности", Правила технической эксплуатации электроустановок потребителей, Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок и государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства является обязанностью заказчика.

Параграф 2. Требования к контактным соединениям

49. В электротехнической части проектной документации предусматриваются виды (разборные и неразборные), класс, материал и конструкция контактных соединений.

50. Контактные соединения необходимо выполнять с помощью соответствующих монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям ПУЭ, Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей и Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

51. Температура нагрева разборных и неразборных контактных соединений жил проводов и кабелей в установках до 1000 В не должна превышать 95°C, в установках выше 1000 В не должна превышать 80°C.

52. При протекании номинального тока температура нагрева разборных и неразборных контактных соединений шин 1-го и 2-го класса не должна превышать значений, обеспечивающих безопасную эксплуатацию в соответствии с требованиями ПУЭ и Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей.

53. Электрическое сопротивление контактного соединения (кроме штыревого) предусматривается не выше сопротивления целого участка соединяемого проводника такой же длины, что и контактное соединение.

Сопротивление штыревого контактного соединения указывается в нормативных документах (инструкции, технические условия) на конкретные виды электротехнических устройств.

54. В местах присоединения жил проводов и кабелей предусматривается запас провода или кабеля, обеспечивающий возможность повторного присоединения. При выполнении контактных соединений для стабилизации контакта используются:

1) электропроводящие смазки;

2) соединительно-изолирующие зажимы типа СИЗ-2;

3) соединители типа СПЭП;

4) кабельные алюминиевые никелированные наконечники типа АН-УТ1.

55. Предусматривается доступ для осмотра и ремонта мест соединений и ответвлений. Изоляция соединений и ответвлений применяется равноценной изоляции жил соединяемых проводов и кабелей.

В местах соединений и ответвлений провода и кабели механические усилия не предусматриваются.

56. Оконцеванные жилы кабеля с бумажной пропитанной изоляцией выполняются уплотненной токоведущей арматурой (наконечниками), не допускающей вытекания кабельного пропиточного состава.

57. Соединения и ответвления шин выполняются неразборными (при помощи сварки).

В местах, где требуется наличие разборных стыков, соединения шин выполняются болтами или сжимными плитами. Число разборных стыков принимается минимальным.

58. Соединения проводов воздушных линий напряжением до 35 кВ выполняется:

1) в петлях опор анкерно-углового типа:

2) зажимами - анкерными и ответвительными клиновыми;

3) соединительными овальными зажимами, монтируемыми методом обжатия;

4) петлевыми плашечными зажимами со сваркой при помощи термитных патронов;

5) аппаратными прессуемыми зажимами (для проводов разных марок и сечений);

6) в пролетах – соединительными овальными зажимами, монтируемыми методом скручивания.

Однопроволочные провода разрешается соединять путем скрутки. Сварка встык однопроволочных проводов не разрешается.

59. Соединение проводов ВЛ напряжением выше 35 кВ выполняет:

1) в шлейфах опор анкерно-углового типа:

сталеалюминиевых проводов сечением до 240 квадратных миллиметров (далее – мм²) – при помощи гидравлических прессов;

сталеалюминиевых проводов сечением 240 мм² и выше – при помощи термитных патронов и опрессовкой с помощью энергии взрыва;

сталеалюминиевых проводов сечением 500 мм² и выше – при помощи прессуемых соединителей; с дополнительной термитной сваркой;

проводов разных марок – болтовыми зажимами;

проводов из алюминиевого сплава – зажимами петлевыми плашечными или соединителями овальными, монтируемыми методом обжатия;

2) в пролетах:

сталеалюминиевых проводов сечением до 185 мм² и стальных канатов сечением до 50 мм² – овальными соединителями, монтируемыми методом скручивания;

стальных канатов сечением от 70 мм² до 95 мм² – овальными соединителями, монтируемыми методом обжатия или опрессования с дополнительной термитной сваркой концов;

сталеалюминиевых проводов сечением от 240 мм² до 400 мм² – соединительными зажимами, монтируемыми методом сплошного опрессования и опрессования с помощью энергии взрыва;

сталеалюминиевых проводов сечением 500 мм² и более – соединительными зажимами, монтируемыми методом сплошного опрессования.

60. Соединение медных и сталемедных канатов сечением от 35 мм² до 120 мм², а также алюминиевых проводов сечением от 120 мм² до 185 мм² при монтаже контактных сетей выполняется овальными соединителями, стальных канатов – зажимами с соединительной планкой между ними.

Сталемедные канаты сечением от 50 мм² до 95 мм² разрешается стыковать клиновыми зажимами с соединительной планкой между ними.

Глава 7. Функциональные требования к монтажу электропроводки

Параграф 1. Требования к монтажу электропроводки

61. Требования настоящего подраздела строительных норм распространяются на монтаж электропроводок силовых, осветительных и вторичных цепей напряжением до 1000 В переменного и постоянного тока, прокладываемых внутри и вне зданий и сооружений изолированными установочными проводами всех сечений и небронированными кабелями с резиновой или пластмассовой изоляцией сечением до 16 мм².

Электропроводки выполняются с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов.

62. Монтаж контрольных кабелей выполняются с учетом требований Раздела 8.

63. При монтаже электропроводок соблюдаются следующие требования:

1) скрытая и открытая прокладка по нагреваемой поверхности не разрешается;

2) в местах пересечения электропроводки, закрепленной к основанию с температурными и осадочными швами предусматриваются компенсирующие устройства;

3) расстояния от открыто проложенных внутри зданий проводок до стальных трубопроводов при параллельной прокладке, принимается не менее 100 мм, а до трубопроводов с горючими жидкостями и газами - не менее 250 мм;

4) пересечения трубопроводов незащищенными и защищенными проводами выполняются на расстоянии от них в свету не менее 50 мм, а от трубопроводов с горючими жидкостями и газами не менее 100 мм, либо провода в месте пересечения прокладываются в изоляционных или в металлических трубах или коробах, заделываемых в борозду;

5) опорные конструкции электропроводок закрепляются на строительных конструкциях зданий и сооружений без ослабления их прочности;

6) крепление незащищенных проводов металлическими бандажами и скобами выполняется с применением изоляционных прокладок.

64. Проходы небронированных кабелей, защищенных и незащищенных проводов через несгораемые стены (перегородки) и междуэтажные перекрытия выполняются в отрезках труб, или в коробах, или проемах, а через сгораемые – в отрезках стальных труб.

Предусматривается обрамление проемов в стенах и перекрытиях, исключающее их разрушение в процессе эксплуатации. В местах прохода проводов и кабелей через стены, перекрытия или их выхода наружу заделываются зазоры между проводами, кабелями и трубой (коробом, проемом) легко удаляемой массой из несгораемого материала. Уплотнение выполняется с каждой стороны трубы (короба и тому подобное).

При открытой прокладке неметаллических труб заделка мест их прохода через противопожарные преграды производится несгораемыми материалами непосредственно после прокладки кабелей или проводов в трубы.

Заделкой зазоров между трубами (коробом, проемом) и строительной конструкцией в соответствии с пунктом 38 настоящих строительных норм, а также между проводами и кабелями, проложенными в трубах (коробах, проемах), легко удаляемой массой из несгораемого материала обеспечивается огнестойкость, соответствующая огнестойкости строительной конструкции.

65. При выполнении проходов через перекрытия и стены без применения патрубков предусматривается:

1) для обеспечения предела огнестойкости от 0,5 часа до 0,75 часа заделку кабеля легко удаляемой массой необходимо производить не менее чем на 200 мм по толщине стены;

2) для обеспечения предела огнестойкости 0,25 часа достаточно проходы заделать на глубину 60 мм;

3) при любой огнестойкости глубина заделки не должна превышать 250 мм.

Параграф 2. Требования к прокладке проводов и кабелей на лотках и в коробах

66. Конструкция и степень защиты лотков и коробов, а также способ прокладки проводов и кабелей на лотках и в коробах (россыпью, пучками, многослойно и тому подобное) указываются в проекте.

67. Способ установки коробов должен исключать скопления в них влаги. Применяемые короба для открытых электропроводок должны иметь съемные или открывающиеся крышки.

68. При скрытых прокладках применяются глухие короба.

69. Провода и кабели, прокладываемые в коробах и на лотках, должны иметь маркировку в начале и конце лотков и коробов, а также в местах подключения их к электрооборудованию, а кабели – на поворотах трассы и на ответвлениях.

70. Крепления незащищенных проводов и кабелей с металлической оболочкой металлическими скобами или бандажами выполняются с прокладками из эластичных изоляционных материалов.

Параграф 3. Требования к прокладке проводов на изолирующих опорах

71. При прокладке на изолирующих опорах соединение или ответвление проводов выполняется непосредственно у изолятора, клицы, ролика или на них.

72. Расстояния между точками крепления вдоль трассы и между осями параллельно проложенных незащищенных изолированных проводов на изолирующих опорах указываются в проекте.

73. Крюки и кронштейны с изоляторами закрепляются только в материале стен, а ролики и клицы для проводов сечением до 4 мм2 – на штукатурке или на обшивке деревянных зданий. Изоляторы на крюках надежно закрепляются.

74. При креплении роликов глухарями под головки глухарей подкладываются металлические и эластичные шайбы, а при креплении роликов на металле под их основания подкладываются эластичные шайбы.

Параграф 4. Требования к прокладке проводов и кабелей на стальном канате

75. Провода и кабели с резиновой и пластмассовой изоляцией в защитных оболочках закрепляются к несущему стальному канату или к проволоке бандажами или клицами, устанавливаемыми на расстояниях не более 0,5 м друг от друга.

76. Кабели и провода, проложенные на канатах, в местах перехода их с каната на конструкции зданий разгружаются от механических усилий.

Вертикальные подвески проводки на стальном канате располагаются, в местах установки ответвительных коробок, штепсельных разъемов, светильников и тому подобное

Стрела провеса каната в пролетах между креплениями должна быть в пределах от 1/40 до 1/60 длины пролета.

Сращивание канатов в пролете между концевыми креплениями не разрешается.

77. Для предотвращения раскачивания осветительных электропроводок на стальном канате устанавливаются растяжки. Число растяжек определяется в рабочих чертежах.

78. Для ответвлений от специальных тросовых проводов используются специальные коробки, обеспечивающие создание петли троса, а также запаса жил, необходимого для подсоединения отходящей линии с помощью ответвительных сжимов без разрезания магистрали.

79. Все металлические части тросовых проводок заземляются и имеют антикоррозийную смазку или покрытие.

Параграф 5. Требования к прокладке установочных проводов по строительным основаниям и внутри основных строительных конструкций

80. Открытая и скрытая прокладка установочных проводов не допускается при температуре ниже минуса 15°C.

81. Скрытая прокладка проводов выполняется по рабочим чертежам. При скрытой прокладке проводов под слоем штукатурки или в тонкостенных (до 80 мм) перегородках провода прокладываются параллельно архитектурно-строительным линиям. Расстояние горизонтально проложенных проводов от плит перекрытия не должно превышать 150 мм. В строительных конструкциях толщиной свыше 80 мм провода прокладываются по кратчайшим трассам.

82. Все соединения и ответвления установочных проводов выполняются сваркой, опрессовкой в гильзах или с помощью зажимов в ответвительных коробках.

Соединения изолируются колпачками, изолирующей лентой или специальными изолирующими оболочками.

Металлические ответвительные коробки в местах ввода в них проводов должны иметь втулки из изолирующих материалов.

Разрешается вместо втулок применять отрезки поливинилхлоридной трубки.

В сухих помещениях разрешается размещать ответвления проводов в гнездах и нишах стен и перекрытий, а также в пустотах перекрытий.

Стенки гнезд и ниш предусматриваются гладкими, ответвления проводов, расположенные в гнездах и нишах, закрываются крышками из несгораемого материала.

83. Креплением плоских проводов при скрытой прокладке обеспечивается плотное прилегание их к строительным основаниям. При этом расстояние между точками крепления составляют:

1) при прокладке на горизонтальных и вертикальных участках заштукатуриваемых пучков проводов – не более 0,5 м; одиночных проводов – 0,9 м;

2) при покрытии проводов сухой штукатуркой – до 1,2 м.

84. Устройством плинтусной проводки обеспечивается раздельная прокладка силовых и слаботочных проводов.

85. Креплением плинтуса обеспечивается плотное его прилегание к строительным основаниям, при этом усилие на отрыв должно быть не менее 190 ньютон (далее – Н), а зазор между плинтусом, стеной и полом – не более 2 мм.

Плинтусы выполняются из несгораемых и трудносгораемых материалов, обладающих электроизоляционными свойствами.

86. В панелях предусматриваются стандартные внутренние каналы или замоноличенные пластмассовые трубы и закладные элементы для скрытой сменяемой электропроводки, гнезда и отверстия для установки распаечных коробок, выключателей и штепсельных розеток.

Отверстия, предназначенные для электроустановочных изделий, и протяжные ниши в стеновых панелях смежных квартир предусматриваются несквозными.

Если по условиям технологии изготовление отверстия не представляется возможным выполнить несквозными, то в них закладываются звукоизолирующие прокладки из винипора или другого несгораемого звукоизолирующего материала.

87. Установка труб и коробок в арматурных каркасах выполняется на кондукторах по рабочим чертежам, определяющим места крепления установочных, ответвительных и потолочных коробок.

Для обеспечения расположения коробок, после формования заподлицо с поверхностью панелей, крепятся к арматурному каркасу таким образом, чтобы при блочной установке коробок высота блока соответствовала толщине панели, а при раздельной установке коробок для исключения их смещения внутрь панелей лицевая поверхность коробок выступает за плоскость арматурного каркаса от 30 мм до 35 мм.

88. Каналы должны иметь на всем протяжении гладкую поверхность без натеков и острых углов.

Толщина защитного слоя над каналом (трубой) принимается не менее 10 мм.

Длина каналов между протяжными нишами или коробками принимается не более 8 м.

Параграф 6. Требования к прокладке проводов и кабелей в стальных трубах

89. Стальные трубы применяются для электропроводок, как исключение, в случаях, когда не допускается проводка без труб, а применять неметаллические запрещено.

При этом, применяются тонкостенные трубы, а во взрывоопасных зонах - водогазопроводные трубы. Соединения труб, требующих уплотнение, выполняются с помощью муфт на резьбе.

Для проводок, не требующих уплотнения, разрешается без резьбовые соединения труб раструбами, манжетами или гильзами.

90. Применяемые для электропроводок стальные трубы должны иметь внутреннюю поверхность, исключающую повреждение изоляции проводов при их затягивании в трубу и антикоррозионное покрытие наружной поверхности.

Для труб, замоноличиваемых в строительные конструкции, наружное антикоррозионное покрытие не требуется. Трубы, прокладываемые в помещениях с химически активной средой, внутри и снаружи должны иметь антикоррозионное покрытие, стойкое в условиях данной среды. В местах выхода проводов из стальных труб устанавливаются пластмассовые втулки.

91. Стальные трубы для электропроводки, укладываемые в фундаментах под технологическое оборудование, до бетонирования фундаментов закрепляются на опорных конструкциях или на арматуре. В местах выхода труб из фундамента в грунт осуществляются мероприятия, предусматривающийся в рабочих чертежах, против среза труб при осадках грунта или фундамента.

92. В местах пересечения трубами температурных и осадочных швов выполняются компенсирующие устройства в соответствии с указаниями в рабочих чертежах.

93. Плотность прилегания труб и механическая прочность креплений обеспечивается расстояниями между точками крепления, открыто проложенных стальных труб.

Крепление стальных труб электропроводки непосредственно к технологическим трубопроводам, а также их приварка непосредственно к различным конструкциям не разрешается.

94. При изгибании труб применяются:

1) нормализованные углы поворота 90°, 120° и 135°;

2) нормализованные радиусы изгиба 400 мм, 800 мм и 1000 мм.

Радиус изгиба 400 мм применяется для труб, прокладываемых в перекрытиях, и для вертикальных выходов; от 800 мм до 1000 мм при прокладке труб в монолитных фундаментах и при прокладке в них кабелей с однопроволочными жилами.

При заготовке пакетов и блоков труб придерживаются указанных нормализованных углов и радиусов изгиба.

95. При прокладке проводов в вертикально проложенных трубах (стояках) предусматривается их закрепление, причем точки закрепления находятся друг от друга на расстоянии, не превышающем значения:

1) для проводов до 50 мм² включительно…………30,0 м;

2) для проводов от 70 до 150 мм² включительно…20,0 м;

3) для проводов от 185 до 240 мм² включительно..15,0 м.

Закрепления проводов выполняются с помощью зажимов в протяжных или ответвительных коробках либо на концах труб.

96. Трубы при скрытой прокладке в полу заглубляются не менее чем на 20 мм и защищаются слоем цементного раствора. В полу разрешается установка ответвительных и протяжных коробок (например, для модульных проводок).

97. Расстояния между протяжными коробками (ящиками) не превышают значения:

1) на прямых участках………………75,0 м;

2) при одном изгибе трубы………….50,0 м;

3) при двух изгибах………………….40,0 м;

4) при трех изгибах…………………..20,0 м.

Провода и кабели в трубах располагаются свободно, без натяжения. Диаметр труб принимается в соответствии с указаниями в рабочих чертежах.

Параграф 7. Требования к прокладке проводов и кабелей в неметаллических трубах

98. Прокладка неметаллических (пластмассовых) труб для затяжки в них проводов и кабелей производится в соответствии с рабочими чертежами при температуре воздуха не ниже минус 20°C и не выше плюс 60°C.

В фундаментах пластмассовые трубы (полиэтиленовые) укладываются только на горизонтально утрамбованный грунт или слой бетона.

В фундаментах глубиной до 2 м разрешается прокладка поливинилхлоридных труб. При этом, принимается мера против их механических повреждений при бетонировании и обратной засыпке грунта.

99. Креплением прокладываемых открыто неметаллических труб допускается их свободное перемещение (подвижное крепление) при линейном расширении или сжатии от изменения температуры окружающей среды.

Расстояниями между точками установки подвижных креплений обеспечивается надежное крепление неметаллических труб.

100. Толщина бетонного раствора над трубами (одиночными и блоками) при их замоноличивании в подготовках полов принимается не менее 20 мм. В местах пересечения трубных трасс защитный слой бетонного раствора между трубами не требуется.

При этом глубина заложения верхнего ряда должна соответствовать приведенным выше требованиям.

101. Если при пересечении труб невозможно обеспечить необходимую глубину заложения труб, предусматривается их защита от механических повреждений путем установки металлических гильз, кожухов или иных средств в соответствии с указанными в рабочих чертежах.

102. Выполнение защиты от механических повреждений в местах пересечения проложенных в полу электропроводок в пластмассовых трубах с трассами внутрицехового транспорта при слое бетона 100 мм и более не требуется.

Выход пластмассовых труб из фундаментов, подливок полов и других строительных конструкций выполняется отрезками или коленами поливинилхлоридных труб, а при возможности механических повреждений - отрезками из тонкостенных стальных труб.

103. Прокладка проводов или кабелей с поливинилхлоридной оболочкой в резинобитумных трубах или в непосредственной близости от них не разрешается.

Винипластовые трубы не разрешается прокладывать в помещениях содержащих пары ароматических углеводородов, например бензола, и азотной кислоты.

104. Крепление пластмассовых труб на потолках выполняется:

1) при решетчатых металлических потолках, к панелям перекрытий;

2) при металлических потолках реечного типа, потолках из гипсовых и цементно-стружечных плит по несущим конструкциям.

В полостях подвесных потолков из несгораемых и трудносгораемых материалов (минераловатных плит, гипсовых, цементно-стружечных и тому подобное) используются гофрированные пластмассовые трубы.

105. При выходе поливинилхлоридных труб на стены в местах возможного механического повреждения их защищают стальными конструкциями на высоту до 1,5 м или выполняется выход из стены отрезками тонкостенных стальных труб.

106. Соединение пластмассовых труб выполняется из:

1) полиэтиленовых – плотной посадкой с помощью муфт, горячей обсадкой в раструб, муфтами из термоусаживаемых материалов, сваркой;

2) поливинилхлоридных – плотной посадкой в раструб или с помощью муфт.

Глава 8. Функциональные требования к прокладке кабельных линий

Параграф 1. Требования к прокладке кабельных линий

107. Настоящие нормы соблюдаются при монтаже силовых кабельных линий напряжением до 220 кВ.

Монтаж кабельных линий метрополитена, шахт, рудников выполняется согласно ведомственным нормативным документам, утвержденных в установленном порядке.

108. При монтаже кабельных линий используются кабели в соответствии с проектно-сметной документацией.

Наименьшие допустимые значения радиусов изгиба кабелей и разности уровней между высшей и низшей точками расположения кабелей с бумажной пропитанной изоляцией на трассе должны соответствовать паспортным данным на изделия.

109. При прокладке кабелей принимаются меры по защите их от механического повреждения. Усилия допустимых значений тяжения кабелей не должны превышать значения, указанные предприятием изготовителем кабельной продукции.

Лебедки и другие тяговые средства оборудываются регулируемыми ограничивающими устройствами для отключения тяжения при появлении усилий выше допустимых. Протяжные устройства, обжимающие кабель (приводные ролики), а также поворотные устройства должны исключать возможность деформации кабеля.

Для кабелей напряжением от 110 кВ до 220 кВ допустимые усилия тяжения приведены в пункте 151 настоящих строительных норм.

110. Кабели укладываются с запасом по длине от 1% до 2%. В траншеях и на сплошных поверхностях внутри зданий и сооружений запас достигается путем укладки кабеля "змейкой", а по кабельным конструкциям (кронштейнам) этот запас используется для образования стрелы провеса.

Укладывать запас кабеля в виде колец (витков) не разрешается.

111. Кабели, прокладываемые горизонтально по конструкциям, стенам, перекрытиям, фермам и тому подобное, жестко закрепляются в конечных точках, непосредственно у концевых муфт, на поворотах трассы, с обеих сторон изгибов и у соединительных и стопорных муфт.

112. Кабели, прокладываемые вертикально по конструкциям и стенам, закрепляются на каждой кабельной конструкции.

113. Расстояния между опорными конструкциями принимаются в соответствии с рабочими чертежами.

При прокладке силовых и контрольных кабелей с алюминиевой оболочкой на опорных конструкциях с расстоянием 6000 мм обеспечивается остаточный прогиб в середине пролета:

от 250 мм до 300 мм при прокладке на эстакадах и галереях;

от 100 мм до 150 мм в остальных кабельных сооружениях.

Конструкции, на которые укладываются небронированные кабели, должны иметь исполнение, исключающее возможность механического повреждения оболочек кабелей.

114. В местах жесткого крепления небронированных кабелей со свинцовой или алюминиевой оболочкой на конструкциях прокладываются прокладки из эластичного материала (например, листовая резина, листовой поливинилхлорид); небронированные кабели с пластмассовой оболочкой или пластмассовым шлангом, а также бронированные кабели разрешается крепить к конструкциям скобами (хомутами) без прокладок.

Бронированные и небронированные кабели внутри помещений и снаружи в местах, где возможны механические повреждения (передвижения автотранспорта, грузов и механизмов, доступность для неквалифицированного персонала), защищаются до безопасной высоты, но не менее 2 м от уровня земли или пола и на глубине 0,3 м в земле.

115. Концы всех кабелей, у которых в процессе прокладки нарушена герметизация, временно загерметизируются до монтажа соединительных и концевых муфт.

116. Проходы кабелей через стены, перегородки и перекрытия в производственных помещениях и кабельных сооружениях осуществляются через отрезки неметаллических труб (асбестовых безнапорных, пластмассовых и тому подобное), отфактурованные отверстия в железобетонных конструкциях или открытые проемы.

Зазоры в отрезках труб, отверстиях и проемы после прокладки кабелей заделываются несгораемым материалом, например:

цементом с песком по объему 1:10, глиной с песком – 1:3;

глиной с цементом и песком – 1,5:1:11;

перлитом вспученным со строительным гипсом – 1:2 и тому подобное.

При этом заделка выполняется по всей толщине стены или перегородки.

Зазоры в проходах через стены разрешается не заделывать, если эти стены не являются противопожарными преградами.

117. Траншея перед прокладкой кабеля предусматривается для выявления мест на трассе, содержащих вещества, разрушительно действующие на металлический покров и оболочку кабеля (солончаки, известь, вода, насыпной грунт, содержащий шлак или строительный мусор, участки, расположенные ближе 2 м от выгребных и мусорных ям и тому подобное).

При невозможности обхода этих мест кабель прокладывается в чистом нейтральном грунте в безнапорных асбестоцементных трубах, покрытых снаружи и внутри битумным составом и тому подобным. При засыпке кабеля нейтральным грунтом траншея дополнительно расширяется с обеих сторон от 0,5 м до 0,6 м и дополнительно углубляется на глубину от 0,3 м до 0,4 м.

118. Вводы кабелей в здания, кабельные сооружения и другие помещения выполняются в асбестоцементных безнапорных трубах в отфактурованных отверстиях железобетонных конструкций.

Концы труб выступают из стены здания в траншею, а при наличии отмостки – за линию последней не менее чем на 0,6 м и имеют уклон в сторону траншеи.

119. При прокладке нескольких кабелей в траншее концы кабелей, предназначенные для последующего монтажа соединительных и стопорных муфт, располагаются со сдвигом мест соединения не менее чем на 2 м.

При этом, предусматривается запас кабеля длиной, необходимой для проверки изоляции на влажность и монтажа муфты, а также укладки дуги компенсатора (длиной на каждом конце не менее 350 мм для кабелей напряжением до 10 кВ и не менее 400 мм - для кабелей напряжением 35 кВ).

120. В стесненных условиях при больших потоках кабелей разрешается располагать компенсаторы в вертикальной плоскости ниже уровня прокладки кабелей. Муфта при этом остается на уровне прокладки кабелей.

121. Проложенный в траншее кабель присыпается первым слоем земли, укладывается механическая защита или сигнальная лента, после чего представителями электромонтажной и строительной организаций совместно с представителем заказчика производится осмотр трассы с составлением акта на скрытые работы.

122. Траншея окончательно засыпается и утрамбовается после монтажа соединительных муфт и испытания линии повышенным напряжением.

123. Засыпка траншеи комьями мерзлой земли, грунтом, содержащим камни, куски металла и тому подобное, не разрешается.

124. Бестраншейная прокладка с самоходного или передвигаемого тяговыми механизмами ножевого кабелеукладчика разрешается для одного - двух бронированных кабелей напряжением до 10 кВ со свинцовой или алюминиевой оболочкой на кабельных трассах, удаленных от инженерных сооружений. В городских электросетях и на промышленных предприятиях бестраншейная прокладка разрешается только на протяженных участках при отсутствии на трассе подземных коммуникаций, пересечений с инженерными сооружениями, естественных препятствий и твердых покрытий.

125. При прокладке трассы кабельной линии в незастроенной местности по всей трассе устанавливаются опознавательные знаки на столбиках из бетона или на специальных табличках-указателях, которые размещаются на поворотах трассы, в местах расположения соединительных муфт, с обеих сторон пересечений с дорогами и подземными сооружениями, у вводов в здания и через каждые 100 м на прямых участках.

На пахотных землях опознавательные знаки устанавливаются не реже чем через 500 м.

Параграф 2. Требования к прокладке в блочной канализации

126. Общая длина канала по условиям предельно допустимых усилий тяжения для небронированных кабелей со свинцовой оболочкой и медными жилами принимается не выше значений, указанных предприятием изготовителем кабельной продукции.

Для небронированных кабелей с алюминиевыми жилами сечением 95 мм² и выше в свинцовой или пластмассовой оболочке длина канала принимается не выше 150 м.

127. Предельно допустимые усилия тяжения небронированных кабелей со свинцовой оболочкой и с медными или алюминиевыми жилами при креплении тягового каната за жилы, а также требуемые усилия на протягивание 100 м кабеля через блочную канализацию принимаются не выше значений, указанные предприятием изготовителем кабельной продукции.

Параграф 3. Требования к прокладке в кабельных сооружениях и производственных помещениях

128. При прокладке в кабельных сооружениях, коллекторах и производственных помещениях кабели применяются без наружных защитных покровов из горючих материалов.

Металлические оболочки и броня кабеля, имеющие несгораемое антикоррозионное (например, гальваническое) покрытие, выполненное на предприятии-изготовителе, после монтажа не окрашиваются.

129. Кабели в кабельных сооружениях и коллекторах жилых кварталов прокладываются целыми строительными длинами, избегая применения в них соединительных муфт.

Кабели, проложенные горизонтально по конструкциям на открытых эстакадах (кабельных и технологических), кроме крепления в местах согласно пункту 111 настоящих строительных норм, закрепляются во избежание смещения под действием ветровых нагрузок на прямых горизонтальных участках трассы в соответствии с указаниями, приведенными в проекте.

130. Кабели в алюминиевой оболочке без наружного покрова при прокладке их по оштукатуренным и бетонным стенам, фермам и колоннам находятся от поверхности строительных конструкций не менее чем на 25 мм.

По окрашенным поверхностям указанных конструкций разрешается прокладка таких кабелей без зазора.

Параграф 4. Требования к прокладке на стальном канате

131. Диаметр и марка каната, а также расстояние между анкерными и промежуточными креплениями каната определяются в рабочих чертежах. Стрела провеса каната после подвески кабелей принимается в пределах 1/40-1/60 длины пролета. Расстояния между подвесками кабелей принимается не более от 800 мм до 1000 мм.

132. Анкерные концевые конструкции закрепляются к колоннам или стенам здания. Крепление их к балкам и фермам не разрешается.

133. Стальной канат и другие металлические части для прокладки кабелей на канате вне помещений независимо от наличия гальванического покрытия покрываются смазкой (например, солидолом).

Внутри помещений стальной канат, имеющий гальваническое покрытие, покрывается смазкой только в тех случаях, когда он подвергается коррозии под действием агрессивной окружающей среды.

Параграф 5. Требования к прокладке при низких температурах и через водные преграды

134. Глубина прокладки кабелей при низких температурах определяется в рабочих чертежах.

135. Местный грунт, используемый для обратной засыпки траншей, предусматривается размельченным и уплотненным. Наличие в траншее льда и снега не допускается. Грунт для насыпи берется из мест, удаленных от оси трассы кабеля не менее чем на 5 м.

В качестве дополнительных мер против возникновения морозобойных трещин применяются:

засыпка траншеи с кабелем песчаным или гравийно-галечниковым грунтом;

устройства водоотводных канав или прорезей глубиной до 0,6 м, располагаемых с обеих сторон трассы на расстоянии от 2 м до 3 м от ее оси;

обсев кабельной трассы травами и обсадку кустарником.

136. Прокладка кабелей в холодное время года без предварительного подогрева разрешается только в тех случаях, когда температура воздуха в течение 24 часов до начала работ не снижалась ниже:

1) 0°C – для силовых бронированных и небронированных кабелей с бумажной изоляцией (вязкой, нестекающей и обеднено-пропитанной) в свинцовой или алюминиевой оболочке;

2) минус 5°С – для маслонаполненных кабелей низкого и высокого давления;

3) минус 7°С – для контрольных и силовых кабелей напряжением до 35 кВ с пластмассовой или резиновой изоляцией и оболочкой с волокнистыми материалами в защитном покрове, а также с броней из стальных лент и проволоки;

4) 15°C – для контрольных и силовых кабелей напряжением до 10 кВ с поливинилхлоридной или резиновой изоляцией и оболочкой без волокнистых материалов в защитном покрове, а также с броней из профилированной стальной оцинкованной ленты;

5) 20°C – для небронированных контрольных и силовых кабелей с полиэтиленовой изоляцией и оболочкой без волокнистых материалов в защитном покрове, а также с резиновой изоляцией в свинцовой оболочке.

137. Кратковременные в течение от 2 часов до 3 часов понижения температуры (ночные заморозки) не принимаются во внимание при условии положительной температуры в предыдущий период времени.

138. При температуре воздуха ниже указанной в пункте 136 настоящих строительных норм кабели предварительно подогреваются и укладываются в следующие сроки:

1) не более 1 часа …………… от 0° до минус 10°С;

2) не более 40 мин ………….. от минус 10° до минус 20°С;

3) не более 30 мин ………… от минус 20°C и ниже.

139. Небронированные кабели с алюминиевой оболочкой в поливинилхлоридном шланге даже предварительно подогретые не прокладываются при температуре окружающего воздуха ниже минус 20°С.

140. При температуре окружающего воздуха ниже минус 40°С прокладка кабелей всех марок не разрешается.

141. Подогретый кабель при прокладке не должен подвергаться изгибу по радиусу меньше допустимого. Его укладывают в траншее змейкой с запасом по длине согласно пункту 110 настоящих строительных норм. После прокладки кабель немедленно засыпается первым слоем разрыхленного грунта. Траншея окончательно засыпается грунтом и уплотняется засыпка после охлаждения кабеля.

142. При прокладке через водные преграды кабели заглубляются в дно в соответствии с проектом.

Прокладка кабельных линий по дну выполняется таким образом, чтобы в неровностях дна кабели не оказались на весу; острые выступы грунта на дне в месте прокладки устраняются.

Отмели, каменные гряды и другие подводные препятствия на трассе обходятся или в них предусматриваются траншеи или проходы.

При пересечении кабельными линиями ручьев и их пойм кабели прокладываются в трубах, заделанных в грунт. Пересечение кабелей между собой под водой не предусматривается.

Подводные кабельные переходы на берегах судоходных рек обозначаются сигнальными знаками.

Параграф 6. Требования к монтажу муфт кабелей напряжением до 35 кВ

143. Монтаж муфт силовых кабелей напряжением до 35 кВ и контрольных кабелей выполняется в соответствии с ведомственными технологическими инструкциями, утвержденными в установленном порядке.

144. Типы муфт и концевых заделок для силовых кабелей напряжением до 35 кВ с бумажной и пластмассовой изоляцией и контрольных кабелей, а также способы соединения и оконцевания жил кабелей указываются в проекте.

145. Расстояние в свету между корпусом муфты и ближайшим кабелем, проложенным в земле, принимается не менее 250 мм.

На круто наклонных трассах (свыше 20° к горизонтали) соединительные муфты не устанавливаются.

При необходимости установки на таких участках соединительных муфт предусматривается их расположение на горизонтальных площадках.

Для обеспечения возможности повторного монтажа муфт, в случае их повреждения, с обеих сторон муфты оставляется запас кабеля в виде компенсатора согласно пункту 119 настоящих строительных норм.

146. Кабели в кабельных сооружениях прокладываются без выполнения на них соединительных муфт.

При необходимости применения на кабелях напряжением от 6 кВ до 35 кВ соединительных муфт каждая из них укладывается на отдельной опорной конструкции и заключается в противопожарный защитный кожух для локализации пожара (изготовленный в соответствии с утвержденной нормативно-технической документацией).

Кроме того, соединительная муфта отделяется от верхних и нижних кабелей несгораемыми защитными перегородками со степенью огнестойкости не менее 0,25 часа.

147. Соединительные муфты кабелей, прокладываемых в блоках, располагаются в колодцах.

148. На трассе, состоящей из проходного туннеля, переходящего в полупроходной туннель или непроходной канал, соединительные муфты располагаются в проходном туннеле.

Параграф 7. Особенности монтажа кабельных линий напряжением 110 кВ и 220 кВ

149. Рабочие чертежи кабельных линий с маслонаполненными кабелями на напряжение 110 кВ и 220 кВ и кабелями с пластмассовой изоляцией (из вулканизированного полиэтилена) напряжением 110 кВ и проекта производства работ на их монтаж согласовываются с предприятием-изготовителем кабеля.

150. Температура кабеля и окружающего воздуха при прокладке принимается не ниже:

1) минус 5°С – для маслонаполненного кабеля;

2) минус 10°С – для кабеля с пластмассовой изоляцией.

При меньших температурах прокладка разрешается лишь в соответствии с проектом производства работ.

151. Кабели с круглой проволочной броней при механизированной прокладке протягиваются за проволоки с помощью специального захвата, обеспечивающего равномерное распределение нагрузки между проволоками брони. При этом, во избежание деформации свинцовой оболочки общее усилие тяжения не должен превышать 25 килоньютон (далее – кН). Небронированные кабели разрешается тянуть только за жилы с помощью захвата, смонтированного на верхнем конце кабеля на барабане. Наибольшее допустимое усилие тяжения при этом определяется из расчета:

1) 50 месгапаскаль (далее – Мпа) – для медных жил;

2) 40 МПа – для жил из твердого алюминия;

3) 20 МПа – для жил из мягкого алюминия.

152. Тяговая лебедка снабжается регистрирующим устройством и устройством автоматического отключения при превышении максимально допустимой величины тяжения.

Регистрирующее устройство оборудуется самопишущим прибором.

153. На время прокладки кабеля устанавливается надежная связь между местами расположения барабана с кабелем, лебедки, поворотами трассы, переходами и пересечениями с другими коммуникациями.

154. Кабели, проложенные на кабельных конструкциях с пролетом между ними от 0,8 м до 1 м, закрепляются на всех опорах алюминиевыми скобами с прокладкой двух слоев резины толщиной 2 мм, если нет иных указаний в рабочей документации.

Параграф 8. Маркировка кабельных линий

155. Каждая кабельная линия маркируется и имеет свой номер или наименование.

156. На открыто проложенных кабелях и на кабельных муфтах устанавливаются бирки.

На кабелях, проложенных в кабельных сооружениях, бирки устанавливаются не реже чем через каждые 50 м - 70 м, а также в местах изменения направления трассы, с обеих сторон проходов через междуэтажные перекрытия, стены и перегородки, в местах ввода (вывода) кабеля в траншеи и кабельные сооружения.

На скрыто проложенных кабелях в трубах или блоках бирки устанавливаются на конечных пунктах у концевых муфт, в колодцах и камерах блочной канализации, а также у каждой соединительной муфты.

На скрыто проложенных кабелях в траншеях бирки устанавливаются у конечных пунктов и у каждой соединительной муфты.

157. Бирки применяются:

1) в сухих помещениях – из пластмассы, стали или алюминия;

2) в сырых помещениях, вне зданий и в земле – из пластмассы.

Обозначения на бирках для подземных кабелей и кабелей, проложенных в помещениях с химически активной средой, выполняются штамповкой, кернением или выжиганием. Для кабелей, проложенных в других условиях, обозначения разрешается наносить несмываемой краской.

158. Бирки закрепляются на кабелях капроновой нитью или оцинкованной стальной проволокой диаметром от 1 мм до 2 мм или пластмассовой лентой с кнопкой. Место крепления бирки на кабеле проволокой и сама проволока в сырых помещениях, вне зданий и в земле покрываются битумом для защиты от действия влаги.

159. По трассе закрытой кабельной линии наносятся опознавательные знаки в виде надписей на стенах постоянных зданий или сооружений.

При отсутствии постоянных сооружений опознавательные знаки наносятся на столбиках из бетона или на специальных табличках - указателях кабельных трасс, в местах установки соединительных муфт, на пересечениях с дорогами (с обеих сторон) и с другими подземными сооружениями, у вводов в здания и через каждые 100 м на прямых участках.

На пахотных землях опознавательные знаки устанавливаются не реже чем через 500 м.

Глава 9. Функциональные требования к токопроводам напряжением до 35 кВ

Параграф 1. Требования к токопроводам напряжением до 1 кВ (шинопроводы)

160. Токопроводы выполняются с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям.

161. Секции с компенсаторами и гибкие секции магистральных шинопроводов закрепляются на двух опорных конструкциях, устанавливаемых симметрично по обе стороны гибкой части секции шинопровода.

162. Крепление шинопровода к опорным конструкциям на горизонтальных участках выполняются прижимами, обеспечивающими возможность смещения шинопровода при изменениях температуры.

Шинопровод, проложенный на вертикальных участках, жестко закрепляется на конструкциях болтами.

163. Для удобства съема крышек (деталей кожуха), а также для обеспечения охлаждения шинопровод устанавливается с зазором 50 мм от стен или других строительных конструкций здания. Трубы или металлические рукава с проводами вводятся в ответвительные секции через отверстия, выполненные в кожухах шинопроводов. Трубы оконцовываются втулками.

164. Неразъемное соединение шин секций магистрального шинопровода выполняется сваркой, поверхность шва должна быть равномерно чешуйчатой без трещин, прожогов, незаплавленных кратеров, подрезов глубиной 0,1 толщины шины, но не более 3 мм, непроваров длиной более 10% длины шва, но не более 30 мм.

165. Соединения распределительного и осветительного шинопроводов предусматриваются разборными (болтовыми). Соединение секций троллейного шинопровода выполняется с помощью специальных соединительных деталей.

Токосъемная каретка свободно перемещается по направляющим вдоль щели короба смонтированного троллейного шинопровода.

166. Разборные соединения контактных поверхностей плотно прилегаются друг к другу. Отношение начального (после сборки) электрического сопротивления контактного соединения (кроме соединений со штыревыми выводами) к сопротивлению контрольного участка шины длиной, равной длине контактного соединения, не превышает: для 1-го класса – 1; для 2-го класса – 2; для 3-го класса – 6.

167. Начальное сопротивление штыревого контактного соединения 1-го класса не должен превышать значений, обеспечивающих безопасную эксплуатацию соединений в соответствии с требованиями ПУЭ.

168. Сопротивление штыревого контактного соединения 2-го и 3-го классов указываются в нормативных документах и технических условиях на конкретные виды электротехнических устройств.

169. Электрическое сопротивление контактных соединений, кроме сварных и паяных, прошедших испытания, не превышает начальное более чем в 1,5 раза. Сопротивление сварных и паяных контактных соединений остается неизменным.

Параграф 2. Требования к открытым токопроводам напряжением от 6 кВ до 35 кВ

170. Монтаж токопроводов выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов.

Настоящие нормы соблюдаются при монтаже жестких и гибких токопроводов напряжением от 6 кВ до 35 кВ.

171. Все работы по монтажу токопроводов производятся с предварительной заготовкой узлов и секций блоков на заготовительно-сборочных полигонах, мастерских или заводах.

172. Все соединения и ответвления шин и проводов выполняются в соответствии с требованиями параграфа 2 главы 6 настоящих строительных норм.

173. В местах болтовых и шарнирных соединений обеспечиваются меры по предотвращению самоотвинчивания (шплинты, контргайки – стопорные, тарельчатые или пружинные шайбы). Все крепежные изделия должны иметь антикоррозионное покрытие (оцинкование, пассивирование).

174. Монтаж опор открытых токопроводов производится в соответствии с требованиями параграфа 3 главы 10 настоящих строительных норм.

175. При регулировке подвеса гибкого токопровода обеспечивается равномерное натяжение всех его звеньев.

176. Соединения проводов гибких токопроводов выполняются в середине пролета после раскатки проводов до их вытяжения.

Глава 10 Функциональные требования к воздушным линиям электропередач

Параграф 1. Организация рубки просек

177. Просека по трассе ВЛ очищается от вырубленных деревьев и кустарников. Деловая древесина и дрова складываются вне просеки в штабеля.

Расстояния от проводов до зеленых насаждений и от оси трассы до штабелей сгораемых материалов указываются в проекте. Вырубка кустарника на рыхлых почвах, крутых склонах и местах, заливаемых во время половодья, не разрешается.

178. Сжигание сучьев и других отходов производится в разрешенный для этого период времени.

179. Древесина, оставленная в штабелях на трассе ВЛ на пожароопасный период, а также оставшиеся на этот период "валы" порубочных отходов окаймляются минерализованной полосой шириной 1 м, с которой полностью удаляется травяная растительность, лесная подстилка и прочие горючие материалы до минерального слоя почвы.

Параграф 2. Требования к устройству котлованов и фундаментов под опоры

180. Устройство котлованов под фундаменты выполняется согласно установленным правилам производства работ.

181. Котлованы под стойки опор разрабатываются буровыми машинами. Разработка котлованов производится до проектной отметки.

182. Разработка котлованов в скальных, грунтах производится взрывами "на выброс" или "рыхление". При этом производится недоработка котлованов до проектной отметки на от 100 мм до 200 мм с последующей доработкой отбойными молотками.

183. Котлованы осушаются откачиванием воды перед устройством фундаментов.

184. В зимнее время разработка котлованов, а также устройство в них фундаментов выполняется в предельно сжатые сроки, исключающие промерзание дна котлованов.

185. Сборные железобетонные фундаменты и сваи должны отвечать требованиям проекта типовых конструкций.

При монтаже сборных и устройстве монолитных железобетонных фундаментов и погружении свай необходимо руководствоваться утвержденными правилами производства работ.

186. Сварные или болтовые стыки стоек с плитами фундаментов защищаются от коррозии. Перед сваркой детали стыков очищаются от ржавчины.

Железобетонные фундаменты с толщиной защитного слоя бетона менее 30 мм, а также фундаменты, устанавливаемые в агрессивных грунтах, защищаются гидроизоляцией. Пикеты с агрессивной средой указываются в проекте.

187. Обратная засыпка котлованов грунтом выполняется непосредственно после устройства и выверки фундаментов. Грунт тщательно уплотняется путем послойного трамбования.

188. Шаблоны, используемые для устройства фундаментов, снимаются после засыпки не менее чем на половину глубины котлованов. Высота засыпки котлованов принимается с учетом возможной осадки грунта.

189. При устройстве обвалования фундаментов откос должен иметь крутизну не более 1:1,5 (отношение высоты откоса к основанию) в зависимости от вида грунта.

Грунт для обратной засыпки котлованов предохраняется от промерзания.

190. Значения разрешаемых допусков при монтаже сборных железобетонных фундаментов должны соответствовать величинам, указанным в нормативных документах, разработанных в развитие настоящих норм.

Параграф 3. Требование к сборке и установке опор

191. Размер площадки для сборки и установки опоры принимается в соответствии с технологической картой или схемой сборки опоры, указанной в проекте производства работ.

192. Монтаж опор выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов.

При изготовлении, монтаже и приемке стальных конструкций опор ВЛ необходимо руководствоваться ведомственными нормативными материалами, утвержденными в установленном порядке.

193. Тросовые оттяжки для опор должны иметь антикоррозионное покрытие. Они изготавливаются и маркируются до вывозки опор на трассу и доставляются на пикеты в комплексе с опорами.

194. Установка опор на фундаменты, не законченные сооружением и не полностью засыпанные грунтом, не разрешается.

195. Перед установкой опор методом поворота с помощью шарнира предусматривается предохранение фундаментов от сдвигающих усилий.

В направлении, обратном подъему, применяется тормозное устройство.

196. Гайки, крепящие опоры, заворачиваются до отказа и закрепляются от самоотвинчивания закерниванием резьбы болта на глубину не менее 3 мм. На болтах фундаментов угловых, переходных, концевых и специальных опор устанавливаются две гайки, а промежуточных опор - по одной гайке на болт.

При креплении опоры на фундаменте устанавливаются между пятой опоры и верхней плоскостью фундамента не более четырех стальных прокладок общей толщиной до 40 мм.

Геометрические размеры прокладок в плане принимаются не менее размеров пяты опоры. Прокладки соединяются между собой и пятой опоры сваркой.

197. При монтаже железобетонных конструкций необходимо руководствоваться правилами производства работ и другими нормативными документами, утвержденными в установленном порядке.

198. Перед установкой железобетонных конструкций, поступивших на пикет, проверяется наличие на поверхности опор трещин, раковин и выбоин и других дефектов согласно пункту 19 настоящих строительных норм.

При частичном повреждении заводской гидроизоляции покрытие на трассе поврежденных мест восстанавливаются путем окраски расплавленным битумом (марки 4) в два слоя.

199. Надежность закрепления в грунте опор, устанавливаемых в пробуренные или открытые котлованы, обеспечивается соблюдением предусмотренной проектом глубины заделки опор ригелями, анкерными плитами и тщательным послойным уплотнением грунта обратной засыпки пазух котлована.

200. Деревянные опоры и их детали должны отвечать требованиям, утвержденным проектом типовых конструкций.

201. Для изготовления деталей деревянных опор применяются лесоматериалы хвойных пород, пропитанные антисептиками заводским способом.

202. При сборке деревянных опор все детали подгоняются друг к другу. Зазор в местах врубок и стыков принимается не выше 4 мм. Древесина в местах соединений предусматривается без суков и трещин. Зарубы, затесы и отколы выполняются на глубину не более 20% диаметра бревна.

Правильность врубок и затесов проверяется шаблонами. Сквозные щели в стыках рабочих поверхностей не разрешаются. Заполнение клиньями щелей или других неплотностей между рабочими поверхностями не разрешается.

203. Отверстия в деревянных элементах опор принимаются сверленными. Отверстия для крюка, высверленное в опоре, должны иметь диаметр, равный внутреннему диаметру нарезанной части хвостовика крюка, и глубину, равную 0,75 длины нарезанной части. Крюк вворачивают в тело опоры всей нарезанной частью и дополнительно на глубину от 10 мм до 15 мм.

Диаметр отверстия под штырь принимается равным наружному диаметру хвостовика штыря.

204. Бандажи для сопряжения приставок с деревянной стойкой опоры выполняются из мягкой стальной оцинкованной проволоки диаметром 4 мм. Разрешается применение для бандажей неоцинкованной проволоки диаметром от 5 мм до 6 мм при условии покрытия ее асфальтовым лаком. Число витков бандажа принимается в соответствии с проектом опор. При разрыве одного витка весь бандаж заменяется новым. Концы проволок бандажа надлежит забивать в дерево на глубину от 20 мм до 25 мм. Взамен проволочных бандажей применяются специальные стяжные (на болтах) хомуты. Каждый бандаж (хомут) сопрягает не более двух деталей опоры.

205. Деревянные сваи предусматриваются прямыми, прямослойными, без гнили, трещин и прочих дефектов и повреждений. Верхний конец деревянной сваи срезается перпендикулярно к ее оси во избежание отклонения сваи от заданного направления в процессе ее погружения.

206. Допуски обеспечивают безопасность при монтаже и эксплуатации:

1) деревянных и железобетонных одностоечных опор;

2) железобетонных портальных опор;

3) стальных конструкций опор.

Параграф 4. Монтаж изоляторов и линейной арматуры

207. Монтаж изоляторов и линейной арматуры выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов. На трассе перед монтажом изоляторы осматриваются и отбраковываются.

208. Сопротивление фарфоровых изоляторов ВЛ напряжением выше 1000 В проверяется перед монтажом мегомметром напряжением 2500 В; при этом сопротивление изоляции каждого подвесного изолятора или каждого элемента многоэлементного штыревого изолятора должно быть не менее 300 мегаом (далее – МОм).

209. Чистка изоляторов стальным инструментом не разрешается. Электрические испытания стеклянных и полимерных изоляторов не производятся.

210. На ВЛ со штыревыми изоляторами установка траверс, кронштейнов и изоляторов производится до подъема опоры.

211. Крюки и штыри прочно устанавливаются в стойке или траверсе опоры; их штыревая часть принимается строго вертикальной. Крюки и штыри для предохранения от ржавчины покрываются асфальтовым лаком.

Штыревые изоляторы должны быть прочно навернуты строго вертикально на крюки или штыри при помощи полиэтиленовых колпачков.

212. Разрешается крепление штыревых изоляторов на крюках или штырях с применением раствора, состоящего из 40% портландцемента марки не ниже М400 или М500 и 60% тщательно промытого речного песка. Применение ускорителей схватывания растворов не разрешается.

При армировании верхушка штыря или крюка покрываются тонким слоем битума. Установка штыревых изоляторов с наклоном до 45° к вертикали разрешается при креплении спусков к аппаратам и шлейфам опор.

213. На ВЛ с подвесными изоляторами детали сцепной арматуры изолирующих подвесок зашплинтовываются, а в гнездах каждого элемента изолирующей подвески ставятся замки. Замки в изоляторах поддерживающих изолирующих подвесок располагаются входными концами в сторону стойки опоры, а в изоляторах натяжных и арматура изолирующих подвесок - входными концами вниз. Вертикальные и наклонные пальцы располагаются головкой вверх, а гайкой или шплинтом - вниз.

Параграф 5. Требования к монтажу проводов и грозозащитных тросов (канатов)

214. Монтаж проводов и грозозащитных тросов выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов. Алюминиевые, сталеалюминиевые провода и провода из алюминиевого сплава при монтаже их в стальных поддерживающих и натяжных (болтовых, клиновых) зажимах защищаются алюминиевыми прокладками, медные провода – медными прокладками.

Крепление проводов на штыревых изоляторах выполняется проволочными вязками, специальными зажимами или хомутами; при этом провод укладывается на шейку штыревого изолятора.

Проволочная вязка выполняется проволокой из такого же металла, что и провод. При выполнении вязки не допускается изгибание провода вязальной проволокой.

Провода ответвлений от ВЛ напряжением до 1000 В должны иметь анкерное крепление.

215. В каждом пролете ВЛ напряжением выше 1000 В допускается не более одного соединения на каждый провод или канат.

Соединение проводов (канатов) в пролете должны отвечать требованиям пунктов 54 - 55 настоящих строительных норм.

216. Опрессовка соединительных, натяжных и ремонтных зажимов выполняется и контролируется согласно требованиям ведомственных технологических карт, утвержденных в установленном порядке.

Прессуемые зажимы, а также матрицы для опрессовки зажимов должны соответствовать маркам монтируемых проводов и канатов.

Не разрешается превышать номинальный диаметр матрицы более чем на 0,2 мм, а диаметр зажима после опрессовки не должен превышать диаметра матрицы более чем на 0,3 мм.

При получении после опрессовки диаметра зажима, превышающего допустимую величину, зажим подлежит вторичной опрессовке с новыми матрицами.

При невозможности получения требуемого диаметра, а также при наличии трещин зажим вырезается и вместо него монтируется новый.

217. Геометрические размеры соединительных и натяжных зажимов проводов ВЛ должны соответствовать требованиям ведомственных технологических карт, утвержденных в установленном порядке.

На их поверхности не должны быть трещин, следов коррозии и механических повреждений, кривизна опрессованного зажима принимается не более 3% его длины, стальной сердечник опрессованного соединителя располагается симметрично относительно алюминиевого корпуса зажима по его длине.

Смещение сердечника относительно симметричного положения принимается не выше 15% длины прессуемой части провода. Зажимы, не удовлетворяющие указанным требованиям, бракуются.

218. Термитная сварка проводов, а также соединение проводов с использованием энергии взрыва выполняется и контролируется согласно требованиям ведомственных технологических карт, утвержденных в установленном порядке.

219. При механическом повреждении многопроволочного провода (обрыв отдельных проволок) устанавливается бандаж, ремонтный или соединительный зажим.

Ремонт поврежденных проводов выполняется в соответствии с требованиями ведомственных технологических карт, утвержденных в установленном порядке.

220. Раскатка проводов (канатов) по земле производится с помощью движущихся тележек. Для опор, конструкция которых полностью или частично не позволяет применять движущиеся раскаточные тележки, разрешается производить раскатку проводов (канатов) на опоры по мере раскатки и принятием мер против повреждения их в результате трения о землю, скальные, каменистые и другие грунты.

Раскатка и натяжение проводов и канатов непосредственно по стальным траверсам и крюкам не разрешается.

Раскатка проводов и канатов при отрицательных температурах производится с учетом мероприятий, предотвращающих вмерзание провода или каната в грунт.

Перекладка проводов и канатов из раскаточных роликов в постоянные зажимы и установка распорок на проводах с расщепленной фазой производится непосредственно после окончания визирования проводов и канатов в анкерном участке. При этом, исключается возможность повреждения верхних повивов проводов и канатов.

221. Монтаж проводов и канатов на переходах через инженерные сооружения производится в соответствии с ПУЭ с разрешения организации-владельца пересекаемого сооружения, в согласованные с этой организацией сроки. Раскатанные через автодороги провода и канаты защищаются от повреждений путем подъема их над дорогой, закапывания в грунт или закрытия щитами. В случае необходимости в местах, где возможны повреждения проводов, выставляется охрана.

222. При визировании проводов и канатов стрелы провеса устанавливаются согласно рабочим чертежам по монтажным таблицам или кривым в соответствии с температурой провода или каната во время монтажа.

При этом фактическая стрела провеса провода или каната не должна отличаться от проектной величины более чем на ±5%, при условии соблюдения требуемых габаритов до земли и пересекаемых объектов.

Разрегулировка проводов различных фаз и канатов относительно друг друга принимается равной не более 10% проектной величины стрелы провеса провода или каната. Разрегулировка проводов в расщепленной фазе принимается равной не более 20% для ВЛ от 330 кВ до 500 кВ и 10% - для ВЛ 750 кВ. Угол разворота проводов в фазе принимается равным не более 10°.

Визирование проводов и канатов ВЛ напряжением выше 1000 В до 750 кВ включительно производится в пролетах, расположенных в каждой трети анкерного участка при его длине более 3 километра (далее – км). При длине анкерного участка менее 3 км визирование разрешается производить в двух пролетах: наиболее отдаленном и наиболее близком от тягового механизма.

Отклонение поддерживающих гирлянд вдоль ВЛ от вертикали не должен превышать:

50 мм - для ВЛ 35 кВ;

100 мм - для ВЛ 110 кВ;

150 мм - для ВЛ 150 кВ;

200 мм - для ВЛ от 220 кв до 750 кВ.

Параграф 6. Требования к монтажу трубчатых разрядников

223. Монтаж трубчатых разрядников выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов. Разрядники устанавливаются таким образом, чтобы указатели действия были отчетливо видны с земли. Установкой разрядников обеспечивается стабильность внешнего искрового промежутка и исключается возможность перекрытия его струей воды, которая может стекать с верхнего электрода. Разрядник надежно закрепляется на опоре и должен иметь хороший контакт с заземлением.

224. Разрядники перед установкой на опору осматриваются и отбраковываются. Наружная поверхность разрядника не должен иметь трещин и отслоений.

225. После установки трубчатых разрядников на опоре регулируется величина внешнего искрового промежутка в соответствии с рабочими чертежами, а также проверяется их установка с тем, чтобы зоны выхлопа газов не пересекались между собой и не охватывали элементов конструкций и проводов.

Глава 11. Функциональные требования к распределительным устройствам и подстанциям

Параграф 1. Требования к распределительным устройствам и подстанциям

226. Требования настоящих норм соблюдаются при монтаже открытых и закрытых распределительных устройств и подстанций напряжением до 750 кВ. Для комплектных распределительных шкафов, комплектных трансформаторных подстанций, камер сборных и ячеек герметичных элегазовых выключателей соблюдаются требования Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей и Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

Монтаж распределительных устройств и подстанций выполняется с помощью монтажных изделий в соответствии с требованиями Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

227. До начала монтажа электрооборудования распределительных устройств и подстанций заказчиком поставляются:

1) трансформаторное масло в количестве, необходимом для заливки полностью смонтированного маслонаполненного оборудования, с учетом дополнительного количества масла на технологические нужды;

2) чистые герметичные металлические емкости для временного хранения масла;

3) оборудование и приспособления для обработки и заливки масла;

4) специальный инструмент и приспособления, поступающие в комплекте с оборудованием в соответствии с технической документацией предприятия-изготовителя, необходимые для ревизии и регулировки (передаются на период монтажа).

228. После окончания монтажа комплектных распределительных устройств, на стороне напряжения до 1000 В, проводятся испытания оборудования и ошиновок в соответствии с требованиями ПУЭ.

229. Поверхность контактных выводов электрических аппаратов перед подсоединением шин, кабельных наконечников и тому подобных очищается растворителем. Контактная поверхность алюминиевых выводов после очистки покрывается тонким слоем чистого технического вазелина. Шины, жилы кабелей и проводов подводятся к контактным выводам свободно, без натяжения.

230. Монтаж электрооборудования, не имеющего в настоящих нормах специальных требований (например, электрофильтров или предохранителей-разъединителей), проводится в соответствии с ПУЭ.

Параграф 2. Требования к ошиновке закрытых и открытых распределительных устройств

231. Внутренний радиус изгиба шин прямоугольного сечения принимается:

1) в изгибах на плоскость – не менее двойной толщины шины;

2) в изгибах на ребро – не менее ее ширины.

Длина шин на изгибе штопором принимается не менее двукратной их ширины.

Взамен изгибания на ребро разрешается стыкование шин сваркой. Изгиб шин у мест присоединений располагается на расстоянии не менее 10 мм от края контактной поверхности. Стыки сборных шин при болтовом соединении находятся на расстоянии от головок изоляторов и мест ответвлений на расстоянии не менее чем 50 мм.

Для обеспечения продольного перемещения шин при изменении температуры выполняется жесткое крепление шин к изоляторам лишь в середине общей длины шин, а при наличии шинных компенсаторов – в середине участка между компенсаторами.

Отверстия проходных шинных изоляторов после монтажа шин закрываются специальными планками, а шины в пакетах в местах входа в изоляторы и выхода из них скрепляются между собой.

Шинодержатели и сжимы при переменном токе более 600 ампер (далее – А) не должны создавать замкнутого магнитного контура вокруг шин. Для этого одна из накладок или все стяжные болты, расположенные по одной из сторон шины, выполняются из немагнитного материала (бронзы, алюминия и его сплавов и тому подобное) либо применяется конструкция шинодержателя, не образующая замкнутого магнитного контура.

232. Гибкие шины на всем протяжении не должны иметь перекруток, расплеток, лопнувших проволок. Стрелы провеса не отличаются от проектных более чем на ±5%. Все провода в расщепленной фазе ошиновки должны иметь одинаковое тяжение и раскрепляются дистанционными распорками.

233. Соединения между смежными аппаратами выполняются одним отрезком шины (без разрезания).

234. Трубчатые шины должны иметь устройства для гашения вибрации и компенсации температурных изменений их длины. На участках подсоединения к аппаратам шины располагаются горизонтально.

235. Соединения и ответвления гибких проводов выполняются сваркой или опрессовкой. Присоединение ответвлений в пролете выполняется без разрезания проводов пролета. Болтовое соединение разрешается только на зажимах аппаратов и на ответвлениях к разрядникам, конденсаторам связи и трансформаторам напряжения, а также для временных установок, для которых применение неразъемных соединений требует большого объема работ по перемонтажу шин. Присоединения гибких проводов и шин к выводам электрооборудования выполняются с учетом компенсации температурных изменений их длины.

Параграф 3. Требования к изоляторам

236. Электромеханические свойства изоляторов, принимаемых в монтаж должны соответствовать требованиям соответствующих нормативных документов. Изоляторы перед монтажом проверяются на целостность. Подкладки под фланцы изоляторов не должны выступать за пределы фланцев.

237. Поверхность колпачков опорных изоляторов при их установке в закрытых распределительных устройствах находится в одной плоскости. Отклонение принимается не более 2 мм.

238. Оси всех стоящих в ряду опорных и проходных изоляторов не должны отклоняться в сторону более чем на 5 мм.

239. При установке проходных изоляторов на 1000 А и более в стальных плитах исключается возможность образования замкнутых магнитных контуров.

240. Монтаж гирлянд керамических и стеклянных подвесных изоляторов открытых распределительных устройств удовлетворяет следующим требованиям:

1) соединительные ушки, скобы, промежуточные звенья и другие зашплинтовываются;

2) арматура гирлянд соответствует размерам изоляторов и проводов.

Сопротивление изоляции фарфоровых подвесных изоляторов проверяется мегомметром напряжением 2,5 кВ до подъема гирлянд на опору.

241. Монтаж полимерных подвесных изоляторов распределительных устройств удовлетворяют следующим требованиям:

1) соединительные ушки и скобы зашплинтовываются;

2) арматура гирлянд соответствует размерам изоляторов и проводов.

Параграф 4. Требования к выключателям напряжением выше 1000 В

242. Установка, сборка и регулировка выключателей производятся в соответствии с монтажными инструкциями предприятий-изготовителей; при сборке придерживаются маркировки элементов выключателей, приведенной в указанных инструкциях.

243. При сборке и монтаже выключателей обеспечиваются:

1) горизонтальность установки опорных рам и резервуаров для газа или воздуха;

2) вертикальность опорных колонок;

3) равенство размеров по высоте колонок изоляторов треноги (растяжек);

4) соосность установки изоляторов.

Отклонение осей центральных опорных колонок от вертикали не должны превышать норм, указанных в инструкциях предприятий-изготовителей.

244. Внутренние поверхности воздушных выключателей, с которыми соприкасается сжатый воздух, очищаются; болты, стягивающие разборные фланцевые соединения изоляторов, равномерно затягиваются ключом с регулируемым моментом затяжки.

245. После окончания монтажа воздушных выключателей проверяется величина утечки сжатого воздуха, не превышающая норм, указанных в заводских инструкциях. Перед включением проветриваются внутренние полости воздушного выключателя.

246. Перед монтажом вакуумных и элегазовых выключателей проверяется наличие ограничителей перенапряжения, размещенных непосредственно у выключателя.

247. После окончания монтажа элегазовых выключателей проверяется величина утечки массы элегаза, не превышающая норм, указанных в заводских инструкциях.

248. Распределительные шкафы и шкафы управления выключателями проверяются, в том числе на правильность положения блок-контактов и бойков электромагнитов. Все клапаны должны иметь легкий ход, хорошее прилегание конусов к седлам. Сигнально-блокировочные контакты правильно устанавливаются, электроконтактные манометры должны быть проверены в испытательной лаборатории.

249. После окончания монтажа выключателей проводятся испытания изоляции главных цепей согласно требованиям ПУЭ и Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей. Дополнительные методы испытания вакуумных выключателей выполняются в соответствии с указаниями технических условий на конкретные типы выключателей.

Параграф 5. Разъединители, предохранители-разъединители, отделители и короткозамыкатели напряжением выше 1000 В

250. Установка, сборка и регулировка разъединителей, предохранителей-разъединителей, отделителей и короткозамыкателей производится в соответствии с инструкциями предприятий-изготовителей.

251. При сборке и монтаже разъединителей, предохранителей-разъединителей, отделителей, короткозамыкателей обеспечивается:

1) горизонтальность установки опорных рам;

2) вертикальность и равенство по высоте колонок опорных изоляторов;

3) соосность контактных ножей.

Отклонение опорной рамы от горизонтали осей собранных колонок изоляторов от вертикали, а также смещение осей контактных ножей в горизонтальной и вертикальной плоскостях и зазор между торцами контактных ножей не должны превышать норм, указанных в инструкциях предприятий-изготовителей.

Выравнивание колонок разрешается с помощью металлических подкладок.

252. Штурвал или рукоятка рычажного привода имеют направление движения соответствующее указателю.

Холостой ход рукоятки привода принимается не выше 5°.

253. Ножи аппаратов правильно (по центру) попадают в неподвижные контакты, входят в них без ударов и перекосов и при включении не доходят до упора на от 3 мм до 5 мм.

254. При положениях ножа заземления "Включено" и "Отключено" тяги и рычаги находятся в положении "Мертвая точка", обеспечивая фиксацию ножа в крайних положениях.

255. Блок-контакты привода разъединителя устанавливаются так, чтобы механизм управления блок-контактами срабатывал в конце каждой операции от 4° до 10° до конца хода.

256. Блокировка разъединителей с выключателями, а также главных ножей разъединителей с заземляющими ножами не разрешается оперирование приводом разъединителя при включенном положении выключателя, а также заземляющими ножами при включенном положении главных ножей и главными ножами при включенном положении заземляющих ножей.

Параграф 6. Разрядники и ограничители перенапряжения

257. До начала монтажа все элементы разрядников подвергаются осмотру на отсутствие трещин и сколов в фарфоре и на отсутствие раковин и трещин в цементных швах.

Измеряются токи утечки и сопротивления рабочих элементов разрядников согласно требованиям инструкции предприятия-изготовителя.

258. При сборке разрядников на общей раме обеспечивается соосность и вертикальность изоляторов.

259. После окончания монтажа кольцевые просветы в колоннах между рабочими элементами и изоляторами зашпатлевываются и закрашиваются.

260. Монтаж ограничителей перенапряжения производится в соответствии с требованиями и инструкциями предприятия-изготовителя. Болты и шпильки для присоединения ограничителей перенапряжения к электрическим цепям обладают антикоррозийностью. Принимаются меры против возможного ослабления контактов. Ограничители перенапряжения присоединяются к контуру заземления самым коротким путем.

261. Перед вводом и в процессе эксплуатации ограничителей перенапряжения проводится измерение тока проводимости согласно методики предприятия-изготовителя.

Параграф 7. Измерительные трансформаторы

262. При монтаже трансформаторов обеспечивается вертикальность его установки. Регулировка вертикальности производится с помощью стальных прокладок.

263. Используемые вторичные обмотки трансформаторов тоже закорачиваются на их зажимах. Один из полюсов вторичных обмоток трансформаторов тока и трансформаторов напряжения заземляются во всех случаях (кроме специально оговоренных в рабочих чертежах).

264. Высоковольтные вводы смонтированных измерительных трансформаторов напряжения закорачиваются до их включения под напряжение. Корпус трансформатора заземляется.

Параграф 8. Реакторы и катушки индуктивности

265. Фазы реакторов, установленных одна под другой, располагаются согласно маркировке (Н - нижняя фаза, С - средняя, В - верхняя), причем направление обмоток средней фазы противоположно направлению обмоток крайних фаз.

Каждая фаза реактора опирается на основание всеми изоляторами, для чего под головки изоляторов и их фланцы устанавливаются подкладки.

266. Стальные конструкции, расположенные в непосредственной близости от реакторов, не имеют замкнутых контуров.

Параграф 9. Комплектные и сборные распределительные устройства и комплексные трансформаторные подстанции

267. При приемке в монтаж шкафов комплектных распределительных устройств и комплектных трансформаторных подстанций проверяется комплектность технической документации предприятия-изготовителя (паспорт, техническое описание и инструкция по эксплуатации, электрические схемы главных и вспомогательных цепей, эксплуатационная документация на комплектующую аппаратуру, ведомость ЗИП).

268. При монтаже комплектных распределительных устройств и комплектных трансформаторных подстанций обеспечивается их вертикальность.

Разрешается разность уровней несущей поверхности под распределительные комплектные устройства 1 мм на 1 м поверхности, но не более 5 мм на всю длину поверхности.

Параграф 10. Трансформаторы

269. Разрешается включать все трансформаторы в эксплуатацию без осмотра их активной части при условии транспортирования и хранения трансформаторов в соответствии с техническими условиями предприятий-изготовителей.

270. Трансформаторы, доставляемые заказчиком на территорию подстанции, при транспортировке ориентированы относительно фундаментов в соответствии с рабочими чертежами. Скорость перемещения трансформатора в пределах подстанции на собственных катках принимается не выше 8 метров в минуту (далее – м/мин).

271. Вопрос о монтаже трансформаторов без ревизии активной части и подъема колокола решает представитель шефмонтажа предприятия-изготовителя, а в случае отсутствия договора на шефмонтаж – монтирующая организация на основании данных следующих актов и протоколов:

1) выгрузки трансформатора;

2) перевозки трансформатора к месту монтажа;

3) хранения трансформатора до передачи в монтаж.

272. Вопрос о допустимости включения трансформатора без сушки решается на основании комплексного рассмотрения условий и состояния трансформатора во время транспортировки, хранения, монтажа и с учетом результатов проверки и испытаний в соответствии с требованиями документа, указанного в пункте 269 настоящих строительных норм.

Параграф 11. Статические преобразователи

273. Разборка полупроводниковых приборов не разрешается. При монтаже предусматривается:

1) не допускать резких толчков и ударов;

2) удалять консервирующую смазку и очищать контактные поверхности растворителем;

3) устанавливать приборы с естественным охлаждением так, чтобы ребра охладителей находились в плоскости, обеспечивающей свободный проход воздуха снизу вверх, а приборы с принудительным воздушным охлаждением так, чтобы направление потока охлаждающего воздуха было вдоль ребер охладителя;

4) устанавливать приборы с водяным охлаждением горизонтально;

5) располагать штуцера охладителя в вертикальной плоскости так, чтобы входной штуцер был нижним;

6) смазывать контактные поверхности охладителей перед ввинчиванием в них полупроводниковых приборов тонким слоем технического вазелина;

7) закручивающий момент при сборке должен соответствовать указанному предприятием-изготовителем направлению.

274. Перед вводом и в процессе эксплуатации статических преобразователей проводится измерение показателей качества электроэнергии в соответствии с ПУЭ.

Параграф 12. Компрессоры и воздухопроводы

275. Компрессоры, опломбированные заводом-изготовителем, разборке и ревизии на месте монтажа не подлежат.

Компрессоры, не имеющие пломбы и поступающие на строительную площадку в собранном виде, перед монтажом подвергаются частичной разборке и ревизии в объеме, необходимом для снятия консервирующих покрытий, а также для проверки состояния подшипников, клапанов, сальников, систем маслосмазки и водяного охлаждения.

276. Смонтированные компрессорные агрегаты испытываются в соответствии с требованиями инструкции предприятия-изготовителя совместно с системами автоматического управления, контроля, сигнализации и защиты.

277. Внутренняя поверхность воздухопроводов протирается трансформаторным маслом.

Допустимые отклонения линейных размеров каждого узла воздухопровода от проектных размеров принимается не более ± 3 мм на каждый метр, но не более ± 10 мм на всю длину. Отклонения угловых размеров и не плоскостность осей в узле принимается не выше ± 2,5 мм на 1м, но не более ± 8 мм на весь последующий прямой участок.

278. Смонтированные воздухопроводы подвергаются продувке при скорости воздуха от 10 метров в секунду (далее – м/с) до 15 м/с и давлении, равном рабочему (но не более 4,0 МПа), в течение не менее 10 минут (далее – мин) и испытываются на прочность и плотность. Давление при пневматическом испытании на прочность для воздухопроводов с рабочим давлением 0,5 МПа и выше составляет 1,25 Рраб, но не менее Рраб + 0,3 МПа.

При испытании воздухопроводов на плотность, испытательное давление принимается равным рабочему. В процессе подъема давления производится осмотр воздухопровода при достижении 30% и 80% испытательного давления. На время осмотра воздухопровода подъем давления прекращается.

Испытательное давление на прочность выдерживается в течение 5 мин, после чего снижается до рабочего, при котором в течение 12 часов воздухопровод испытывается на плотность.

Параграф 13. Конденсаторы и заградители высокочастотной связи

279. При сборке и монтаже конденсаторов связи обеспечивается горизонтальность установки подставок и вертикальность установки конденсаторов.

280. Высокочастотные заградители до начала монтажа проходят настройку в лаборатории.

281. При монтаже высокочастотных заградителей обеспечивается вертикальность их подвески и надежность контактов в местах присоединения элементов настройки.

Параграф 14. Распределительные устройства напряжением до 1000 В, щиты управления, защиты и автоматики

282. Щиты и шкафы поставляются предприятиями-изготовителями полностью смонтированными, прошедшими ревизию, регулировку и испытание в соответствии с требованиями ПУЭ, государственных нормативов и технических условий предприятий-изготовителей.

283. Распределительные щиты, станции управления, щиты защиты и автоматики, а также пульты управления выверяются по отношению к основным осям помещений, в которых они устанавливаются. Панели при установке выверяются по уровню и отвесу. Крепление к закладным деталям выполняется сваркой или разъемными соединениями.

Разрешается установка панелей без крепления к полу, если это предусматривается рабочими чертежами. Панели скрепляются между собой болтами.

Параграф 15. Аккумуляторные установки

284. Приемка под монтаж стационарных кислотных и щелочных аккумуляторных батарей закрытого исполнения и деталей аккумуляторов открытого исполнения производится в соответствии с требованиями Трудового кодекса, Экологического кодекса, ПУЭ и в соответствии с техническими условиями предприятий-изготовителей.

285. Аккумуляторы устанавливаются в соответствии с рабочими чертежами на деревянных, стальных или бетонных стеллажах или на полках вытяжных шкафов.

Внутренняя поверхность вытяжных шкафов для размещения окрашивается краской, стойкой к воздействию электролита.

286. Аккумуляторы в батарее пронумеруются крупными цифрами на лицевой стенке сосуда либо на продольном бруске стеллажа. Краска берется кислотостойкой для кислотных и щелочностойкой для щелочных аккумуляторов. Первый номер в батарее наносится на аккумуляторе, к которому подсоединена положительная шина.

287. При монтаже ошиновки в помещении аккумуляторной батареи выполняются следующие требования:

1) шины прокладываются на изоляторах и закрепляются в них шинодержателями; соединения и ответвления медных шин выполняются сваркой или пайкой, алюминиевых - только сваркой;

2) сварные швы в контактных соединениях не должны иметь наплывов, углублений, а также трещин, короблений и прожогов; из мест сварки удаляются остатки флюса и шлаков;

3) концы шин, присоединяемые к кислотным аккумуляторам, предварительно облуживаются и затем паяются в кабельные наконечники соединительных полос;

4) к щелочным аккумуляторам шины присоединяются с помощью наконечников, приваренных или припаянных к шинам и зажатых гайками на выводах аккумуляторов;

5) неизолированные шины по всей длине окрашиваются в два слоя краской, стойкой к длительному воздействию электролита.

288. Конструкция плиты для вывода шин из аккумуляторного помещения приводится в проекте.

289. Сосуды кислотных аккумуляторов устанавливаются по уровню на конусных изоляторах, широкие основания укладываются на выравнивающие прокладки из свинца или винипласта. Стенки сосудов, обращенные к проходу, находятся в одной плоскости.

При применении бетонных стеллажей аккумуляторные сосуды устанавливаются на изоляторах.

290. Пластины в кислотных аккумуляторах открытого исполнения располагаются параллельно друг к другу. Перекос всей группы пластин или наличие криво паяных пластин не разрешается.

В местах припайки хвостовиков пластин к соединительным полосам предусматривается отсутствие раковин, слоистости, выступов и подтеков свинца.

На кислотные аккумуляторы открытого исполнения укладываются покровные стекла, опирающиеся на выступы (приливы) пластин. Размеры этих стекол принимаются от 5 мм до 7 мм меньше внутренних размеров сосуда. Для аккумуляторов с размерами бака свыше 400 мм х 200 мм применяются покровные стекла из двух или более частей.

291. При заготовке сернокислого электролита для использования в аккумуляторах необходимо:

1) применять серную кислоту, удовлетворяющую требованиям технических условий предприятий-изготовителей аккумуляторов;

2) для разбавления кислоты применять воду удовлетворяющую требованиям технических условий предприятий-изготовителей аккумуляторов.

Качество воды и кислоты удостоверяется заводским сертификатом либо протоколом химического анализа кислоты и воды, проведенного согласно требованиям соответствующих нормативных документов. Химический анализ производится заказчиком.

292. Аккумуляторы закрытого исполнения устанавливаются на стеллажах на изоляторах или изолирующих прокладках, стойких к воздействию электролита. Расстояние между аккумуляторами в ряду принимается не менее 20 мм.

293. Щелочные аккумуляторы соединяются в последовательную цепь с помощью стальных никелированных межэлементных перемычек сечением, указанным в проекте.

Аккумуляторные щелочные батареи соединяются в последовательную цепь с помощью перемычек из медного кабеля (провода) сечением, указанным в проекте.

294. Для приготовления щелочного электролита применяется готовая смесь гидрата окиси калия и гидрата окиси лития или едкого натра и гидрата окиси лития заводского изготовления и дистиллированная вода. Содержание примесей в воде не нормируется.

Поверх щелочного электролита в аккумуляторы заливается вазелиновое масло или керосин.

295. Плотность электролита заряженных щелочных аккумуляторов принимается от (1,205 ± 0,005) грамм на кубический сантиметр (далее – г/см3) при температуре 293 градусов по шкале Кельвина (далее – °К) (20°С). Уровень электролита кислотных аккумуляторов принимается не менее чем на 10 мм выше верхней кромки пластин.

Плотность калиево-литиевого электролита щелочных аккумуляторов принимается (1,2 ± 0,01) г/см3 при температуре от 288 °К до 308°К (от 15°С до 35°С).

Глава 12. Требования к электросиловым установкам

Параграф 1. Электрические машины

296. Монтаж электросиловых установок выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов, и в соответствии с инструкциями предприятий-изготовителей.

297. До начала монтажа электрических машин и многомашинных агрегатов общего назначения выполняются следующие мероприятия:

1) проверка наличия и готовности к работе подъемно-транспортных средств в зоне монтажа электрических машин (готовность подъемно-транспортных средств подтверждается актами на их испытание и приемку в эксплуатацию);

2) подборка и испытание такелаж (лебедки, тали, блоки, домкраты);

3) подборка комплект механизмов, приспособлений, а также монтажных клиньев и подкладок, клиновых домкратов и винтовых устройств (при бесподкладочном способе установки).

298. Электрические машины, прибывшие с предприятия-изготовителя в собранном виде, на месте монтажа перед установкой не разбираются. При отсутствии уверенности в том, что во время транспортирования и хранения машина после заводской сборки осталась неповрежденной и незагрязненной, необходимость и степень разборки машины определяется актом, составленным компетентными представителями заказчика и электромонтажной организации. Работа по разборке машины и последующей ее сборке выполняется в соответствии с инструкцией предприятия-изготовителя.

299. При проведении испытаний по окончании монтажа прибывших в разобранном виде или подвергавшихся разборке электрических машин постоянного тока и электродвигателей переменного тока зазоры между сталью ротора и статора, зазоры в подшипниках скольжения и вибрация подшипников электродвигателя, разбег ротора в осевом направлении должны соответствовать указанным в технической документации предприятий-изготовителей.

300. Включение электрических машин постоянного тока и электродвигателей переменного тока без сушки производятся в соответствии с инструкциями предприятия-изготовителя и выполнением требований ПУЭ.

Параграф 2. Коммутационные аппараты и сопротивления

301. Коммутационные аппараты устанавливаются в местах, указанных в рабочих чертежах и в соответствии с инструкциями предприятий-изготовителей.

302. Аппараты или опорные конструкции, на которых они устанавливаются, закрепляются к строительным основаниям способом, указанным в рабочих чертежах (дюбелями, болтами, винтами, с помощью штырей, опорные конструкции – сваркой к закладным элементам строительных оснований и тому подобное). Строительными основаниями обеспечиваются крепление аппаратов без перекосов и исключаются возникновение недопустимых вибраций.

303. Ввод проводов, кабелей или труб в аппараты не должен нарушать степень защиты оболочки аппаратов и создавать деформирующие их механические воздействия.

304. При установке нескольких аппаратов в блоке обеспечивается доступ для обслуживания каждого из них.

305. Установка сопротивлений вблизи сгораемых предметов или частей сооружений и установка ящиков один на другом более 4 штук не разрешается. На стеллажах допускается устанавливать один над другим до 7 ящиков. Расстояние от токоведущих частей ящиков сопротивлений до сплошных металлических защитных ограждений принимается не менее 50 мм, а до сеточных ограждений – не менее 100 мм. При установке ящиков сопротивлений в кожухе обеспечивается свободный приток воздуха снизу и выход сверху. Изоляция подключаемых проводов снимается на расстояние не менее 100 мм от зажима. Соединения между ящиками выполняются шинами или голыми проводами.

Параграф 3. Электрооборудование кранов

306. При подготовке и производстве работ по монтажу кранов на объекте строительства учитывается степень заводской электромонтажной готовности кранового оборудования, в соответствии с Правилами обеспечения промышленной безопасности при эксплуатации грузоподъемных механизмов.

Предприятием-изготовителем в соответствии с Правилами обеспечения промышленной безопасности при эксплуатации грузоподъемных механизмов выполняются следующие работы на кранах общего назначения:

электромонтаж крановых кабин и грузовых тележек;

изготовление токоподвода к грузовой тележке;

изготовление узлов (жгутов) электропроводов с наконечниками и маркировкой концов для мостов;

установка на мосту крана подставок и кронштейнов под электрооборудование, протяжных ящиков, коробов или труб для прокладки электропроводов;

сборка электроаппаратуры, устанавливаемой на мосту (сопротивления, аппараты защиты и управления), в блоки с монтажом внутренних электросхем.

307. Работы по монтажу электрической части мостовых кранов выполняются на нулевой отметке до подъема моста, кабины крановщика и тележки в проектное положение.

308. До начала электромонтажных работ осуществляется приемка крана под монтаж от механомонтажной организации, оформляемая актом. В акте оговаривается разрешение на производство электромонтажных работ на кране, в том числе и на нулевой отметке.

309. На нулевой отметке выполняется максимально возможный объем электромонтажных работ, приступать к которым разрешается после надежной установки моста на выкладках и оформления разрешения механомонтажной организации. Оставшийся объем электромонтажных работ выполняется после подъема крана в проектное положение и установки его в непосредственной близости от переходной галереи, лестницы или ремонтной площадки, с которых обеспечивается надежный и безопасный переход на кран. Кроме того, до производства электромонтажных работ на кране, установленном в проектное положение, предусматривается:

полностью должна быть завершена сборка и установка моста, тележки, кабины, ограждений и перил, (вдоль подкранового пути натягивается прочно закрепленная проволока диаметром от 6 мм до 8 мм или трос);

троллеи ограждаются или располагаются на расстоянии, исключающем доступ к ним с любого места на кране, где могут находиться люди.

310. Монтаж главных троллеев выполняется до подъема подкрановых балок в проектное положение. Креплением троллеев исключается возможность смещения в направлении перпендикулярном оси троллея.

Отклонение троллеев не должна превышать по всей длине ±10 мм в горизонтальной плоскости и ±20 мм в вертикальной плоскости. Конструкции под аппаратуру и троллеи, кожухи, стальные трубы и нетоковедущие части арматуры троллеедержателей окрашиваются. Главные троллеи жесткого крепления, за исключением их контактной поверхности и мест контактных соединений, окрашиваются в красный цвет. На троллеях устанавливаются плакаты, предупреждающие об опасности прикосновения к ним.

Параграф 4. Конденсаторные установки и электрофильтры

311. При монтаже конденсаторных установок и электрофильтров обеспечивается горизонтальная установка каркасов и вертикальная установка конденсаторов, кроме того:

1) для выравнивания допускаются приваренные к каркасу металлические прокладки;

2) расстояние между дном установки нижнего яруса и полом помещения или дном маслоприемника принимается не менее 100 мм;

3) паспорта установок (таблички с техническими данными) обращаются в сторону прохода, из которого производится их обслуживание;

4) инвентарный (порядковый) номер установки пишется маслостойкой краской на стенке бака каждой установки, обращенной к проходу обслуживания;

5) расположением токоведущих шин и способы присоединения их к установкам обеспечивается удобство смены установок во время эксплуатации;

6) ошиновка не должна создавать изгибающих усилий в выводных изоляторах установок;

7) заземляющая проводка располагается так, чтобы она не препятствовала смене установок во время эксплуатации.

312. Выводы конденсаторов помечаются цифрами (1 и 2 для однофазных конденсаторов и 1, 2 и 3 для трехфазных), написанными на крышке у соответствующих выводов.

Конденсаторные установки, состоят из нескольких пронумерованных секций.

Глава 13. Требования к электрическому освещению

313. Монтаж электроосвещения выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

Светильники, используемые для монтажа, проверяются на световой эффект.

314. Крепление светильника к опорной поверхности (конструкции) принимается разборным.

315. Светильники, применяемые в установках, подверженных вибрации и сотрясениям, устанавливаются с применением амортизирующих устройств.

316. Крюки и шпильки для подвеса светильников в жилых зданиях должны иметь устройства, изолирующие их от светильника.

317. Присоединение светильников к групповой сети выполняется с помощью клеммных колодок, обеспечивающих присоединение как медных, так и алюминиевых (алюмомедных) проводов сечением до 4 мм2.

318. В жилых зданиях, одиночные патроны (например, в кухнях) присоединяются к проводам групповой сети с помощью клеммных колодок.

319. Концы проводов, присоединяемых к светильникам, счетчикам, автоматам, щиткам и электроустановочным аппаратам должны иметь запас по длине, достаточный для повторного подсоединения в случае их обрыва.

320. При подсоединении автоматов и предохранителей ввертного типа нулевой провод присоединяется к винтовой гильзе основания.

321. Вводы проводов и кабелей в светильники и электроустановочные аппараты при наружной их установке уплотняются для защиты от проникновения пыли и влаги.

322. Электроустановочные аппараты при открытой установке в производственных помещениях заключаются в специальные кожухи или коробки.

323. Заземление и защитные меры электробезопасности электрического освещения выполняются согласно требованиям ПУЭ.

Глава 14. Требования к электрооборудованию установок во взрывоопасных и пожароопасных зонах

324. Монтаж электроустановок во взрывоопасных и пожароопасных зонах осуществляется в соответствии с требованиями: Трудового кодекса, ПУЭ, Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок, Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей.

325. Электрооборудование во всех классах пожароопасных зон принимается со степенью защиты оболочки не менее IP44.

326. Для электропроводок в зонах классов В-1 и В-1а разрешается использовать токопроводы, кабели и провода только с медными проводниками, использование кабелей с алюминиевой оболочкой не разрешается. Во взрывоопасных и пожароопасных зонах всех классов не разрешается применение кабелей и проводов, имеющих полиэтиленовую изоляцию или оболочку.

Не разрешается использование кабелей некруглой формы для ввода во взрывозащищенное оборудование.

В осветительных сетях разрешается применение кабелей некруглой формы, сечением до 10 мм² только для соединений между ответвительными коробками и светильниками.

327. Контактные соединения взрывозащищенного электрооборудования укомплектовываются элементами с гальваническим покрытием, для надежного контакта присоединяемых проводников.

Винтовые контактные соединения должны иметь устройство от самоотвинчивания (контргайки, пружинные шайбы и тому подобные).

Многопроволочные медные жилы сечением до 6 мм² перед присоединением пропаиваются.

Однопроволочные жилы сечением более 16 мм² и многопроволочные - сечением более 6 мм2 для присоединения к контактным зажимам оконцовываются наконечниками.

328. При приеме от заказчика в монтаж электрооборудования проверяются на соответствие требованиям ПУЭ и Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей.

Монтаж выполняется с помощью монтажных материалов и изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов.

329. Заземление и защитные меры электробезопасности для зданий и сооружений во взрыво- и пожароопасных зонах выполняется согласно ПУЭ.

Глава 15. Требования к заземляющим устройствам

330. При монтаже заземляющих устройств соблюдаются требования ПУЭ, Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей и Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

С целью уравнивания потенциалов в электроустановках жилых, общественных, административных и бытовых зданий выполняется главная система уравнивания потенциалов, соединяющая между собой следующие проводящие части:

защитный проводник (PE или PEN) питающей линии;

заземляющий проводник, присоединенный к заземлителю;

металлические трубы инженерных коммуникаций, входящих в здание;

металлический каркас здания;

металлические части централизованных систем вентиляции и кондиционирования. При наличии автономных систем металлические воздуховоды присоединяются к шине PE шкафов питания кондиционеров и вентиляторов:

система молниезащиты;

заземляющий проводник функционального (рабочего) заземления, если таковой имеется и если отсутствуют ограничения на присоединение цепей заземления к заземляющему устройству защитного заземления.

Соединение указанных частей между собой выполняется при помощи главной заземляющей шины (зажима).

331. Для зданий и сооружений главная заземляющая шина (зажим) выполняется внутри вводного устройства или отдельно от него. Внутри вводного устройства в качестве главной заземляющей шины используется шина РЕ.

При отдельной установке главная заземляющая шина располагается в доступном, удобном для обслуживания месте вблизи от ВУ электроустановки здания.

РЕ - проводник (РЕN - проводник) питающей линии подключается к шине РЕ ВУ, которая соединяется с главной заземляющей шиной при помощи проводника, проводимость которого принимается не менее проводимости РЕ (РЕN) - проводника питающей линии.

При выполнении главной заземляющей шины как внутри вводного устройства, так и при отдельной установке, ее проводимость принимается не меньше проводимости РЕN - проводника питающей линии.

332. Монтаж заземляющих устройств выполняется с помощью монтажных изделий, отвечающих техническим требованиям соответствующих нормативных документов.

Каждая часть электроустановки, подлежащая заземлению или занулению, присоединяется к сети заземления или зануления при помощи отдельного ответвления. Последовательное включение в заземляющий или защитный проводник заземляемых или зануляемых частей электроустановки не разрешается.

333. Соединение заземляющих и нулевых защитных проводников выполняется:

1) сваркой на магистралях, выполненных электромонтажными конструкциями;

2) болтовыми соединениями или сваркой – при подсоединениях к электрооборудованию;

3) пайкой или опрессовкой – в концевых заделках и соединительных муфтах на кабелях.

Места соединения стыков после сварки окрашиваются.

334. Все контактные соединения в цепи заземления или зануления, а так же в главной системе уравнивания потенциалов должны соответствовать требованиям ПУЭ.

335. Главная заземляющая шина должна быть медной. Главная заземляющая шина разрешается выполнять из стали. Применение главных заземляющих шин из алюминия не разрешается.

336. Конструкцией главной заземляющей шины предусматривается возможность индивидуального отсоединения присоединенных к ней проводников. Разрешается присоединять такие проводники сваркой. Отсоединение заземляющих проводников для измерения сопротивления растеканию заземляющего устройства возможно только при помощи инструмента.

337. Если здание имеет несколько обособленных вводов, главная заземляющая шина выполняется для каждого ВУ. При наличии одной или нескольких трансформаторных подстанций главная заземляющая шина устанавливается возле каждой подстанции. Эти шины соединяются между собой при помощи проводника системы уравнивания потенциалов, проводимость которого принимается не менее половины проводимости наибольшего РЕN - проводника питающей линии здания.

Для соединения используются сторонние проводящие части (например: каркас здания). Используемые сторонние проводящие части должны обеспечивать непрерывность электрической цепи и иметь проводимость не менее указанной для специально проложенных проводников.

338. Места и способы соединений заземляющих и нулевых защитных проводников с естественными заземлителями указываются в рабочих чертежах.

339. Заземляющие и нулевые защитные проводники защищаются от химических воздействий и механических повреждений в соответствии с указаниями, приведенными в рабочих чертежах.

340. Магистрали заземления или зануления и ответвления от них в закрытых помещениях и в наружных установках предусматриваются доступными для осмотра. Это требование не распространяется на нулевые жилы и оболочки кабелей, на арматуру железобетонных конструкций, а также на заземляющие и нулевые защитные проводники, проложенные в трубах, коробах или замоноличенные в строительные конструкции.

341. Монтаж шунтирующих перемычек на трубопроводах, аппаратах, подкрановых путях, между фланцами воздуховодов и присоединения сетей заземления и зануления к ним выполняется организациями, монтирующими трубопроводы, аппараты, подкрановые пути и воздуховоды.

342. Заземление канатов, катанки или стальной проволоки, используемых в качестве несущего троса, выполняется с двух противоположных концов присоединением к магистрали заземления или зануления сваркой. Для оцинкованных канатов разрешается болтовое соединение с защитой места соединения от коррозии.

343. При использовании в качестве заземляющих устройств металлических и железобетонных конструкций (фундаментов, колонн, ферм, стропильных, подстропильных и подкрановых балок), все металлические элементы этих конструкций соединяются между собой, образуя непрерывную электрическую цепь, железобетонные элементы (колонны), кроме этого, должны иметь металлические выпуски (закладные изделия) для присоединения к ним сваркой заземляющих или нулевых защитных проводников.

344. Болтовые, заклепочные и сварные соединения металлических колонн, ферм и балок, используемых при возведении зданий или сооружений (в том числе эстакад всех назначений) создают непрерывную электрическую цепь. При возведении здания или сооружения (в том числе эстакад всех назначений) из железобетонных элементов непрерывная электрическая цепь создается с помощью сварки арматуры прилегающих элементов конструкций между собой либо приваркой к арматуре соответствующих закладных деталей. Эти сварные соединения выполняются строительной организацией в соответствии с указаниями, приведенными в рабочих чертежах.

345. При креплении электродвигателей с помощью болтов к заземленным (зануленным) металлическим основаниям перемычка между ними не выполняется.

346. Металлические оболочки и броня силовых и контрольных кабелей соединяются между собой гибким медным проводом, а также с металлическими корпусами муфт и металлическими опорными конструкциями.

Сечение заземляющих проводников для силовых кабелей (при отсутствии других указаний в рабочих чертежах) принимается, мм²:

не менее 6 для кабелей сечением жил до 10 мм²

не менее 10 для кабелей сечением жил от 16 мм² до 35 мм²

не менее 16 для кабелей сечением жил от 50 мм² до 120 мм²

не менее 25 для кабелей сечением жил от 150 мм² до 240 мм²

Сечение заземляющих проводников для контрольных кабелей принимается не менее 4 мм².

347. В зданиях и сооружениях в местах, доступных только квалифицированному электротехническому персоналу (например: щитовая), главная заземляющая шина устанавливается открыто. В местах доступных посторонним лицам (например: подъезд, подвал дома), для нее предусматривается защитная оболочка (шкаф или ящик с запирающейся на ключ дверцей).

На дверце ящика или на стене над шиной при открытой ее установке отчетливо наносится знак "О".

348. При использовании строительных или технологических конструкций в качестве заземляющих и нулевых защитных проводников на перемычках между ними, а также в местах присоединений и ответвлений проводников наносится не менее двух полос желтого цвета по зеленому фону. Главная заземляющая шина обозначается продольными или поперечными полосами желтого и зеленого цвета одинаковой ширины.

Изолированные проводники уравнивания потенциалов предусматривают изоляцию, обозначенную желтыми и зелеными полосами.

Голые проводники системы уравнивания потенциалов в местах их присоединения к сторонним проводящим частям обозначаются желтыми и зелеными полосами, выполненными краской или клейкой двухцветной лентой.

349. В электроустановках напряжением до 1000В и выше с изолированной нейтрально заземляющие проводники разрешается прокладывать в общей оболочке с фазными или отдельно от них.

350. Непрерывность цепи заземления стальных водогазопроводных труб в местах соединения их между собой обеспечивается муфтами, наворачиваемыми до конца резьбы на конец трубы с короткой резьбой и установкой контргаек на трубе с длинной резьбой.

Глава 16. Требования к пусконаладочным работам

351. Настоящие нормы устанавливают требования к пусконаладочным работам по электротехническим устройствам. При выполнении пусконаладочных работ используются приборы, аппараты, монтажные изделия, отвечающие техническим требованиям соответствующих нормативных документов.

352. Пусконаладочные работы выполняются в соответствии с проектом.

353. Пусконаладочными работами является комплекс работ, включающий проверку, настройку и испытания электрооборудования с целью обеспечения электрических параметров и режимов, заданных проектом.

354. При выполнении пусконаладочных работ необходимо руководствоваться требованиями ПУЭ, Правил техники безопасности при эксплуатации электроустановок и Правил технической эксплуатации электроустановок потребителей, проектом, эксплуатационной документацией предприятий-изготовителей оборудования.

Общие условия безопасности труда и производственной санитарии при выполнении пусконаладочных работ обеспечивается заказчиком.

355. Пусконаладочные работы по электротехническим устройствам осуществляются в четыре этапа (стадии).

356. На первом (подготовительном) этапе пусконаладочная организация предусматривает:

1) разработку (на основе проектной и эксплуатационной документации предприятий-изготовителей) рабочей программы и проекта производства пусконаладочных работ, включающий мероприятия по технике безопасности;

2) передачу заказчику замечания по проекту, выявленные в процессе разработки рабочей программы и проекта производства работ;

3) подготовку парка измерительной аппаратуры, испытательного оборудования и приспособлений.

357. На первом (подготовительном) этапе пусконаладочных работ заказчик предусматривает следующее:

1) выдачу пусконаладочной организации два комплекта электротехнической и технологической частей проекта, утвержденного к производству работ, комплекта эксплуатационной документации предприятий-изготовителей, установку релейной защиты, блокировок и автоматики, в необходимых случаях согласованные с энергосистемой;

2) при подключении к системам электроснабжения общего назначения электротехнических устройств, предусматривается ознакомление пусконаладочной организации с содержанием договора на пользование электрической энергией и технических условий на подключение дополнительной мощности;

3) подачу напряжения на рабочие места наладочного персонала от временных или постоянных сетей электроснабжения;

4) назначение ответственных представителей по приемке пусконаладочных работ;

5) согласование с пусконаладочной организацией сроков выполнения пусконаладочных работ, учтенные в общем графике строительства;

6) выделение на объекте помещения для наладочного персонала и обеспечение охраны этих помещений.

358. На втором этапе пусконаладочных работ производятся работы, совмещенные с электромонтажными работами, с подачей напряжения по временной схеме. Совмещенные работы выполняются в соответствии с действующими правилами техники безопасности. Начало пусконаладочных работ на этом этапе определяется степенью готовности строительно-монтажных работ:

1) в электротехнических помещениях предусматривается окончание всех строительных работ, включая и отделочные;

2) закрываются все проемы, колодцы и кабельные каналы;

3) выполняется освещение, отопление и вентиляция;

4) заканчивается установка электрооборудования и выполняется его заземление;

При подключении к системам электроснабжения общего назначения электротехнических устройств, предусматривается проведение измерений показателей качества электрической энергии, в соответствии с требованиями ПУЭ и составляется протокол, фиксирующий состояние системы электроснабжения на момент начала работ.

На этом этапе пусконаладочная организация выполняет проверку смонтированного электрооборудования с подачей напряжения от испытательных схем на отдельные устройства и функциональные группы. Подача напряжения на налаживаемое электрооборудование осуществляется только при отсутствии персонала в зоне наладки и при условии соблюдения мер безопасности в соответствии с требованиями действующих правил техники безопасности.

359. На втором этапе пусконаладочных работ заказчиком предусматривается:

1) обеспечение временного электроснабжения в зоне производства пусконаладочных работ;

2) обеспечение расконсервации и при необходимости предмонтажной ревизии электрооборудования;

3) согласование с проектными организациями вопросов по замечаниям пусконаладочной организации, выявленных в процессе изучения проекта, а также обеспечение авторского надзора со стороны проектных организаций;

4) обеспечение замены отбракованного и поставки недостающего электрооборудования;

5) обеспечение поверки и ремонта электроизмерительных приборов;

6) обеспечение устранения дефектов электрооборудования и монтажа, выявленных в процессе производства пусконаладочных работ.

360. По окончании второго этапа пусконаладочных работ и до начала индивидуальных испытаний пусконаладочная организация передает заказчику в одном экземпляре протоколы испытания электрооборудования повышенным напряжением, заземления и настройки защит, а также вносит изменения в один экземпляр принципиальных электрических схем объектов электроснабжения, включаемых под напряжение.

361. Вопрос о целесообразности предварительной проверки и настройки отдельных устройств электрооборудования, функциональных групп и систем управления, вне зоны монтажа, с целью сокращения сроков ввода объекта в эксплуатацию решается пусконаладочной организацией совместно с заказчиком, при этом заказчик обеспечивает доставку электрооборудования к месту наладки и по окончании пусконаладочных работ – к месту его установки в монтажной зоне.

362. На третьем этапе пусконаладочных работ выполняются индивидуальные испытания электрооборудования. Началом данного этапа считается введение эксплуатационного режима на данной электроустановке, после чего пусконаладочные работы относятся к работам, производимым в действующих электроустановках. На этом этапе пусконаладочная организация производит настройку параметров, установок защиты и характеристик электрооборудования, опробование схем управления, защиты и сигнализации, а также электрооборудования на холостом ходу для подготовки к индивидуальным испытаниям технологического оборудования.

363. Общие требования безопасности при совмещенном производстве электромонтажа и пусконаладочных работ в соответствии с действующими правилами техники безопасности обеспечивает руководитель электромонтажных работ на объекте. Ответственность за обеспечение необходимых мер безопасности, за их выполнение непосредственно в зоне производства пусконаладочных работ несет руководитель наладочного персонала.

364. При производстве пусконаладочных работ по совмещенному графику на отдельных устройствах и функциональных группах электроустановки рабочая зона производства работ точно определяется и согласовывается с руководителем электромонтажных работ. Рабочей зоной считается пространство, где находится испытательная схема и электрооборудование, на которое подается напряжение от испытательной схемы.

Лицам, не имеющим отношения к производству пусконаладочных работ, не разрешается доступ в рабочую зону.

В случае выполнения совмещенных работ электромонтажная и пусконаладочная организации совместно разрабатывают план мероприятий по обеспечению безопасности при производстве работ и график совмещенного производства работ.

365. На третьем этапе пусконаладочных работ обслуживание электрооборудования осуществляется заказчиком, который обеспечивает расстановку эксплуатационного персонала, сборку и разборку электрических схем, а также осуществляет технадзор за состоянием электротехнического и технологического оборудования.

366. С введением эксплуатационного режима обеспечение требований безопасности, оформление нарядов и допуска к производству пусконаладочных работ осуществляется заказчиком.

367. После окончания индивидуальных испытаний электрооборудования, производятся индивидуальные испытания технологического оборудования. Пусконаладочная организация в этот период уточняет параметры, характеристики и установки защит электроустановки.

368. После проведения индивидуальных испытаний электрооборудование считается принятым в эксплуатацию. При этом пусконаладочная организация передает заказчику протоколы испытаний электрооборудования повышенным напряжением, проверки устройств заземления и зануления, а также исполнительные принципиальные электрические схемы, необходимые для эксплуатации электрооборудования. Остальные протоколы наладки электрооборудования передаются в одном экземпляре заказчику в двухмесячный срок, а по технически сложным объектам – в срок до четырех месяцев после приемки объекта в эксплуатацию.

Окончание пусконаладочных работ на третьем этапе оформляется актом технической готовности электрооборудования для комплексного опробования.

369. На четвертом этапе пусконаладочных работ производится комплексное опробование электрооборудования по утвержденным программам.

На этом этапе выполняются пусконаладочные работы по настройке взаимодействия электрических схем и систем электрооборудования в различных режимах. В состав этих работ входят:

обеспечение взаимных связей, регулировка и настройка характеристик и параметров отдельных устройств и функциональных групп электроустановки с целью обеспечения на ней заданных режимов работы;

опробование электроустановки по полной схеме на холостом ходу и под нагрузкой во всех режимах работы для подготовки к комплексному опробованию технологического оборудования;

если электротехнические устройства подключаются к системам электроснабжения общего назначения, то проводятся финальные измерения показателей качества электрической энергии, и передаются заказчику-пользователю электроэнергии соответствующие протоколы (начальный и финальный), фиксирующие состояние и/или изменения показателей качества электрической энергии при работе под нагрузкой во всех технологических режимах.

370. В период комплексного опробования обслуживание электрооборудования осуществляется заказчиком.

371. Пусконаладочные работы на четвертом этапе считаются завершенными после получения на электрооборудовании предусмотренных проектом электрических параметров и режимов, обеспечивающих устойчивый технологический процесс выпуска первой партии продукции в объеме, установленном на начальный период освоения проектной мощности объекта.

372. Работа пусконаладочной организации считается выполненной при условии подписания акта приемки пусконаладочных работ.

УДК 721:535.241.46.006.354 МСК 91.040
________________________________________________________________________________
Ключевые слова: заземление, заземляющим проводником, защитным проводником (pe),
колебания напряжения, монтажными изделиями, отклонение напряжения, подача
напряжения по постоянной схеме, распределительное устройство
________________________________________________________________________________

Приложение 3
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-
коммунального хозяйства
Министерства индустрии и
инфраструктурного развития
Республики Казахстан
от 4 сентября 2019 года № 131-нқ

СН РК 4.04–08–2019
СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ПРОЕКТИРОВАНИЕ ЭЛЕКТРОСНАБЖЕНИЯ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ

СОДЕРЖАНИЕ

Глава 1.	Область применения
Глава 2.	Нормативные ссылки
Глава 3.	Термины, определения и сокращения
Глава 4.	Цели и задачи электроснабжения промышленных предприятий
Глава 5.	Функциональные требования к проектированию электроснабжения промышленных предприятий
Параграф 1.	Общие функциональные требования к проектированию электроснабжения промышленных предприятий
Параграф 2.	Функциональные требования к надежности и резервированию электропитания промышленных предприятий
Параграф 3.	Функциональные требования к источникам электроснабжения промышленных предприятий
Параграф 4.	Функциональные требования к напряжению питания проектируемых промышленных предприятий
Глава 6.	Организация проектирования электроснабжения промышленных предприятий
Глава 7.	Требования к учету условий окружающей среды и сейсмичности района при проектировании систем электроснабжения промышленных предприятий
Глава 8.	Требования к определению электрических нагрузок при проектировании электроснабжения промышленных предприятий
Глава 9.	Требования к расчетам токов короткого замыкания
Глава 10.	Требования к организации управления, сигнализации, противоаварийной автоматике и к обеспечению оперативным током
Глава 11.	Компенсация реактивной мощности

Глава 1. Область применения

1. Настоящие строительные нормы содержат основные требования по проектированию систем электроснабжения вновь строящихся и реконструируемых промышленных предприятий и приравненных к ним потребителей.

2. Настоящие строительные нормы применяются при проектировании систем электроснабжения и подстанций промышленных предприятий независимо от форм собственности и ведомственной принадлежности, получающих электроэнергию, как от сетей энергосистем, так и собственных электростанций.

3. К системам электроснабжения подземных, тяговых и других специальных установок промышленных предприятий кроме требований настоящих строительных норм могут предъявлятся дополнительные требования обусловленные спецификой производства и электроснабжения.

Глава 2. Нормативные ссылки

9) приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 23 июня 2017 года №439 "Об утверждении технического регламента "Общие требования к пожарной безопасности" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15501) (далее – ТР "Общие требования к пожарной безопасности").

Глава 3. Термины, определения и сокращения

4. В настоящих строительных нормах применяются соответствующие термины и определения, а также сокращения:

1) противоаварийная автоматика – комплекс автоматических устройств, предназначенных для ограничения развития и прекращения аварийных режимов в энергосистеме.

Оперативным называется ток, при помощи которого производится управление выключателями, а также питание цепей защит, автоматики и различного вида сигнализации;

2) потребитель – электроприемник или группа электроприемников, объединенных технологическим процессом и размещающихся на определенной территории;

3) компенсация реактивной мощности – целенаправленное воздействие на баланс реактивной мощности в узле электроэнергетической системы с целью регулирования напряжения, а в распределительных сетях и с целью снижения потерь электроэнергии. Осуществляется с использованием компенсирующих устройств;

4) электроприемник – аппарат, агрегат, механизм, предназначенный для преобразования электрической энергии в другой вид энергии;

5) КЗ – короткое замыкание;

6) НТП – непрерывный технологический процесс;

7) ТП – трансформаторная подстанция;

8) ЭП – электроприемник.

Глава 4. Цели и задачи электроснабжения промышленных предприятий

5. При проектировании электроснабжения промышленных предприятий основными определяющими факторами являются характеристики источников питания, потребителей электроэнергии и в первую очередь требования, к бесперебойности электроснабжения включая качество электроэнергии, допустимое время, частоту, продолжительность перерывов и ограничений электроснабжения с учетом возможности обеспечения резервирования.

Все эти факторы указываются в технологической части проекта электроснабжения.

6. Целями и задачами электроснабжения промышленных предприятий являются:

1) организация беспрерывной (без перебойной) подачи электроэнергии;

2) электроснабжение всех потребителей в соответствии с определенными режимами, предусмотренными графиком работы предприятия;

3) обеспечение потребителей электроснабжения установленным необходимым качеством энергии с проектной бесперебойностью электроснабжения в нормальных и послеаварийных режимах;

4) выполнение мероприятий по обеспечению безопасности рабочего и обслуживающего персонала;

5) обеспечение экономного и рационального использования энергоресурсов;

6) снижение генерации реактивной электроэнергии;

7) обеспечение полного выполнения требований безопасности и охраны труда работающих;

8) обеспечение требований пожарной и экологической безопасности.

7. При проектировании электрической части промышленных предприятий необходимо учитывать условия по охране окружающей среды согласно требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, утверждаемых в соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона (далее – государственные нормативы в области архитектуры, градостроительства и строительства).

С этой целью осуществляется выбор оборудования и элементов системы электроснабжения, учитывающих фактическую температуру среды и защиту от внешних воздействий, с учетом требований соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Размещение электрооборудования проводиться в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

8. При проектировании электроснабжения промышленных предприятий необходимо чтобы:

1) проекты электроснабжения промышленных предприятий содержали решения, способствующие уменьшению потерь энергии в линиях и трансформаторах;

2) система электроснабжения была экономичной по затратам, ежегодным расходам, потерям энергии и расходу дефицитных материалов и оборудования, при этом экономичность и надежность системы электроснабжения достигается путем использования современного оборудования, применения взаимного резервирования сетей предприятий и с учетом возможного объединения систем электропитания соседних промышленных, коммунальных и других крупных потребителей;

3) электрические сети и подстанции проектируются органически входящими в общий комплекс с промышленными предприятиями, как и другие производственные сооружения и коммуникации.

Для этого при проектировании они полностью увязываются со строительной и технологической частями, очередностью строительства и общим генеральным планом.

9. Системы электроснабжения промышленных предприятий строятся с учетом обеспечения требований по функционированию основных производств после выполнения необходимых переключений и пересоединений в послеаварийном режиме.

При этом используются все дополнительные источники и возможности резервирования, в том числе и те, которые в нормальном режиме нерентабельны (различные перемычки, связи на вторичных напряжениях), но выполняемые в соответствии с требованиями ПУЭ.

При послеаварийных режимах допустимо частичное ограничение подаваемой мощности и возможны кратковременные перерывы питания электроприемников.

10. Требования к качеству и надежности электроснабжения проектируемого промышленного предприятия определяются при технологическом проектировании производства для каждого электропотребителя индивидуально.

11. Требования, предъявляемые к схемам электроснабжения, зависят от величины предприятия и потребляемой им мощности, характера электрических нагрузок, условий окружающей среды и других факторов.

Промышленные предприятия (объекты) в зависимости от установленной мощности условно делятся на:

малые, с установленной мощностью до 5 мегаватт (далее – МВт);

средние, с установленной мощностью более 5 МВт, но менее 75 МВт;

крупные, с установленной мощностью 75 МВт и более.

Глава 5. Функциональные требования к проектированию электроснабжения промышленных предприятий

Параграф 1. Общие функциональные требования к проектированию электроснабжения промышленных предприятий

12. При проектировании электроснабжения промышленных предприятий основными определяющими факторами являются характеристики источников питания и потребителей электроэнергии, требования к бесперебойности электроснабжения с учетом возможности обеспечения резервирования в технологической части проекта и электробезопасности.

13. Подключение систем электроснабжения промышленных предприятий к сетям энергосистем производится согласно техническим условиям на присоединение, выдаваемым энергоснабжающей организацией в соответствии с Правилами пользования электрической энергией, ПУЭ, Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей и Правилами техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

14. Схемы электроснабжения промышленных предприятий разрабатываются с учетом следующих основных принципов:

1) источники питания максимально приближены к потребителям электрической энергии;

2) число ступеней трансформации и распределения электроэнергии на каждом напряжении минимально возможны;

3) распределение электроэнергии осуществляется по магистральным схемам. В обоснованных случаях применяются радиальные схемы;

4) схемы электроснабжения и электрических соединений подстанций выполняются с учетом обеспечения требуемого уровня надежности и резервирования при минимальном количестве электрооборудования и проводников;

5) схемы электроснабжения выполняются по блочному принципу с учетом технологической схемы предприятия. Питание электроприемников параллельных технологических линий осуществляется от разных секций шин подстанций, взаимосвязанные технологические агрегаты питаются от одной секции шин. Питание вторичных цепей не нарушается при любых переключениях питания силовых цепей параллельных технологических потоков;

6) при построении схемы электроснабжения предприятия, электроприемники которого требуют резервирования питания, проводится секционирование шин во всех звеньях системы распределения электроэнергии, включая шины низшего напряжения цеховых двухтрансформаторных подстанций;

7) все элементы электрической сети находятся под нагрузкой. Наличие резервных неработающих элементов сети обосновывается и максимально сводится к минимуму;

8) применяется раздельная работа линий, трансформаторов. В обоснованных случаях, по согласованию с энергоснабжающей организацией, разрешается параллельная работа элементов системы электроснабжения;

9) выбор мощности трансформаторов и сечений проводников производится с учетом устанавливаемых средств компенсации реактивной мощности.

15. При проектировании системы электроснабжения промышленного предприятия совпадение планового ремонта и аварии или наложение аварии на аварию учитывается только для электроприемников особой группы I категории и при технико-экономическом обосновании для электроприемников I категории производств со сложным непрерывным длительно восстанавливаемым технологическим процессом.

16. На каждом промышленном предприятии предусматривается возможность централизованного отключения в часы максимума нагрузки энергосистемы или в периоды режимных ограничений в подаче электроэнергии (послеаварийные или ремонтные режимы) электроприемников, отнесенных к III категории по бесперебойности электроснабжения.

17. При проектировании энергоемких промышленных предприятий, совместно с заказчиком, рассматриваются:

1) возможность отключения или частичной разгрузки крупных электроприемников в целях снижения электрической нагрузки предприятия в часы максимума нагрузки энергосистемы;

2) электромагнитная совместимость используемых при проектировании технических средств учитывающих нормы качества электроэнергии в системах;

3) экономическая целесообразность дополнительной установки крупных технологических агрегатов в целях их отключения или разгрузки в часы максимума нагрузки энергосистемы.

18. Выбор типа, мощности и других параметров подстанций, а также их расположение обусловливается значением и характером электрических нагрузок и размещением их на генеральном плане предприятия. При этом учитываются также архитектурно-строительные и эксплуатационные требования, расположение технологического оборудования, условия окружающей среды, требования взрывопожарной и экологической безопасности.

19. Схемы электрических соединений подстанций и распределительных устройств определяются исходя, из общей схемы электроснабжения предприятия и должны соответствовать следующим требованиям:

1) обеспечение надежности электроснабжения потребителей и переток мощности по магистральным связям в нормальном и в послеаварийном режимах;

2) обеспечение перспективы развития;

3) обеспечение возможности поэтапного расширения;

4) широкое применение элементов автоматизации и требований противоаварийной автоматики;

5) возможность проведения ремонтных и эксплуатационных работ на отдельных элементах схемы без отключения соседних присоединений.

20. При выборе числа и мощности трансформаторов подстанций промышленных предприятий учитываются следующие положения:

1) число трансформаторов принимается не более двух. Установка более двух трансформаторов принимается лишь при соответствующем обосновании в проекте. В первый период эксплуатации при постепенном росте нагрузки разрешается установка одного трансформатора при условии обеспечения резервирования питания потребителей по сетям низшего напряжения;

2) мощность трансформаторов выбирается так, чтобы при отключении любого из них оставшиеся в работе обеспечили с учетом допустимых перегрузок трансформаторов питание электроприемников, необходимых для продолжения работы производства в целом;

3) на подстанции устанавливаются трансформаторы одинаковой мощности;

4) однотрансформаторные подстанции применяются для питания электроприемников III категории. Однотрансформаторные подстанции также применяются для питания электроприемников II категории, если обеспечивается требуемая степень резервирования питания по стороне низшего напряжения при отключении трансформатора;

5) при росте электрической нагрузки сверх расчетного значения увеличение мощности подстанции производится путем замены трансформаторов более мощными, предусмотренными при проектировании строительной части подстанции. Установка дополнительных трансформаторов на действующей подстанции экономически обосновывается;

6) выбор мощности трансформаторов, питающих резко переменную нагрузку, производят по среднеквадратичной нагрузке, частоте и значениям пиков тока по согласованию с заводом-изготовителем трансформатора.

21. Допустимые перегрузки в послеаварийном режиме для масляных трансформаторов определяются в соответствии с техническими условиями заводов изготовителей, при этом для подстанций промышленных предприятий учитываются значения допустимой аварийной перегрузки:

1) расчетная суточная продолжительность аварийной перегрузки принимается:

2) при односменной работе до 4 часов (далее – ч);

3) при двух сменной работе до 8 ч;

4) при трехсменной работе от 12 ч до 24 ч;

5) допустимые аварийные перегрузки трансформаторов необходимо определять по проектной нагрузке, не превышающей 0,8;

6) допустимые нагрузки и аварийные перегрузки для трансформаторов мощностью свыше 100 мегавольт ампер (далее – MBА) устанавливаются в инструкциях по эксплуатации.

22. Для наружной установки применяются масляные трансформаторы, для внутренней установки – масляные и сухие трансформаторы.

Применение совтоловых трансформаторов не разрешается.

23. Системы электроснабжения энергоемких промышленных предприятий определяются на основе технико-экономического сравнения сопоставимых вариантов по минимуму приведенных затрат. При выполнении технико-экономических сравнений необходимо пользоваться укрупненными показателями стоимости строительства, элементов электроснабжения промышленных предприятий и методическими пособиями по выполнению технико-экономических расчетов.

24. Схемой электроснабжения, при необходимости, обеспечивается самозапуск электродвигателей ответственных механизмов.

25. В проектной практике разрешается деление системы электроснабжения энергоемкого промышленного предприятия на внешнее электроснабжение (электрические сети энергосистемы до приемных пунктов электроэнергии на предприятии) и внутреннее электроснабжение (от приемных пунктов до потребителя предприятия).

При этом разработка проектов внешнего и внутреннего электроснабжения ведется различными организациями и в разные сроки. При разработке проекта электроснабжения промышленного предприятия в целом проводится обязательное взаимное согласование в части определения независимых источников питания, продолжительности перерывов питания при различных нарушениях в сетях энергосистем, времен действия релейной защиты и автоматики и тому подобное.

26. Система электроснабжения промышленного предприятия должна учитывать очередность строительства его сооружения. Сооружение последующих очередей строительства не должно приводить к нарушению или снижению надежности электроснабжения действующих производств.

Системой электроснабжения обеспечивается возможность роста потребления электроэнергии предприятием без коренной реконструкции системы электроснабжения.

27. Месторасположение подстанций, выделение зон для рационального размещения линий электропередачи, токопроводов, кабельных сооружений определяется совместно с генеральной проектной организацией на разных стадиях проектирования цехов и генерального плана. При этом реализация систем глубокого ввода проводится на основе предварительной совместной проработки генплана предприятия.

28. При проектировании системы электроснабжения промышленного предприятия учитывается потребность в электроэнергии сторонних близлежащих потребителей во избежание нерациональных затрат на их локальное электроснабжение.

29. Во всех случаях, при проектировании электроснабжения промышленного предприятия и электрооборудования, питающих подстанций, учитываются:

1) климатические условия места расположения проектируемого предприятия;

2) пожарная безопасность в соответствии с требованиями ТР "Общие требования к пожарной безопасности";

3) загрязненность окружающей среды в соответствии с требованиями Экологического кодекса;

4) требования к охране труда в соответствии с Трудовым кодексом, Правилами технической эксплуатации электроустановок потребителей и Правилами техники безопасности при эксплуатации электроустановок.

30. В объектах электроснабжения применяются комплектные крупноблочные электротехнические устройства. Схемные и конструктивные решения в максимальной степени унифицируются.

31. При проектировании промышленных предприятий предусматриваются мероприятия, обеспечивающие возможность ведения электромонтажных работ индустриальными методами.

32. Подстанции проектируются с учетом их эксплуатации без постоянного дежурного персонала с применением устройств автоматики, сигнализации.

33. Если подстанция будет обслуживаться персоналом разных организаций, то необходимо предусматривать мероприятия, обеспечивающие доступ персонала каждой организации только в обслуживаемые им помещения и к обслуживаемому им оборудованию.

34. Выбор изоляции высоковольтных линий, внешней изоляции электрооборудования распределительных устройств и трансформаторов классов напряжения от 6 киловольт (далее – кВ) до 500 кВ, расположенных в районах с чистой и загрязненной атмосферой, производится согласно указаниям по проектированию изоляции в районах с чистой и загрязненной атмосферой.

35. При проектировании молниезащиты закрытых и открытых распределительных устройств, подстанций и воздушных линий электропередачи необходимо руководствоваться требованиями ПУЭ и государственными нормативами в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Молниезащита объектов электроснабжения, расположенных в производственных зданиях и сооружениях, выполняется согласно требованиям ПУЭ и государственными нормативами в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Параграф 2. Функциональные требования к надежности и резервированию электропитания промышленных предприятий

36. Основными потребителями электрической энергии промышленных предприятий являются технологическое оборудование и инженерные коммуникации. В зависимости от применяемых на предприятии технологий, требования к качеству и надежности электроснабжения в значительной мере могут меняться.

37. Понятие категории ЭП по надежности электроснабжения при проектировании электроснабжения промышленных предприятий не относится к потребителю в целом, в том числе к цехам, участкам, корпусам, указанное относится только к конкретному индивидуальному ЭП. Для конкретного промышленного предприятия, как потребителя, характерно лишь сочетание в различных пропорциях ЭП категорий надежности электроснабжения (I, II и III).

38. Категорирование ЭП по надежности электроснабжения производится согласно требованиям ПУЭ. При этом не разрешается необоснованное отнесение ЭП к более высокой категории, а именно:

1) ЭП, работающие на склады, промежуточные накопители, выполняющие вспомогательные технологические операции, часть оборудования инженерного обеспечения предприятия, цеха и здания, в соответствии с ПУЭ относятся к III категории. Отнесение указанных электроприемников ко II категории приводит к необоснованному завышению не только мощностей устанавливаемых трансформаторов, но и требований к энергоснабжающей организации по обеспечению резервирования питания потребителей;

2) ко II категории в соответствии с ПУЭ относят технологическое и другое оборудование, без которого невозможно продолжение работы основного производства на время послеаварийного режима. При этом ЭП, отключение которых может приводить к массовому недопроизводству продукции, относят ко II категории. Понятие "значительный ущерб и недопроизводство продукции" относится к группе производств, региону, отрасли, но не к одному предприятию или объекту;

3) к I категории надежности относятся технологические потребители, допускающие перебои в электроснабжении на время действия (срабатывания) противоаварийной автоматики (очень незначительное время);

4) к первой особой категории надежности относятся технологические потребители, не допускающие перерывов в работе вообще;

5) при проектировании электроустановок не разрешается отнесение систем управления некоторых производств к электроприемникам особой группы I категории, в случае если эти электроприемники относятся к I категории;

6) информационные системы, работающие в реальном масштабе времени, и относящиеся к ЭП особой группы I категории относятся к ЭП особой группы I категории;

7) необоснованное отнесение ЭП I категории к особой группе значительно удорожает затраты на систему электроснабжения промышленного предприятия в целом.

39. Надежность электроснабжения потребителя обеспечивается выполнением требуемой степени резервирования.

Для продолжения работы основного производства в послеаварийном режиме обеспечивается работа всех ЭП, отнесенных к I и II категориям. Продолжение работы ЭП основного производства в послеаварийном режиме осуществляется за счет резервирования.

Резервировать питание ЭП III категории не требуется.

40. При проектировании для каждого потребителя определяется требуемая степень резервирования, равная отношению электрической нагрузки ЭП, работа которых необходима для продолжения работы основного производства (ЭП I и II категорий), к суммарной электрической нагрузки потребителя в целом.

41. Значение требуемой степени резервирования для промышленных предприятий меняется от 1 (отсутствуют ЭП III категории, и когда должно быть обеспечено резервирование всего питания электрической нагрузки при нарушениях в системе электроснабжения на 100%) до 0 (отсутствуют ЭП I и II категорий, и резервирование питания нагрузки не требуется вообще).

42. При проектировании выбор элементов схемы электроснабжения производится по данным прогнозируемого аварийного режима и выполняется во всех случаях согласно требуемой степени резервирования с учетом перегрузочной способности устанавливаемого электрооборудования.

43. Помимо требуемой степени резервирования и длительности перерыва питания при нарушениях в системе электроснабжения, а также с ее сопоставлением с предельно допустимым временем перерыва электроснабжения, при котором возможно сохранение НТП данного производства, определяется надежность электроснабжения промышленного предприятия со сложным НТП, требующим длительного времени на восстановление рабочего режима при нарушении системы электроснабжения.

При невозможности полного обеспечения НТП осуществляется дополнительное технологическое резервирование электроснабжения.

44. Разработка проекта электроснабжения предприятия с НТП производится на основе технического задания на проектирование и полного согласования проекта с энергоснабжающей организацией, также с организацией, выполняющей проектирование технологии и технологической противоаварийной автоматики.

Параграф 3. Функциональные требования к источникам электроснабжения промышленных предприятий

45. Основными источниками электроснабжения промышленных предприятий являются электроустановки энергосистем (подстанции, линии электропередачи, электростанции).

При сооружении промышленного предприятия в районе, не имеющем связи с энергосистемой, в качестве самостоятельного источника электроснабжения сооружается собственная автономная электрогенерирующая станция.

46. При централизованном электроснабжении на крупных промышленных предприятиях предусматривается сооружение собственного источника питания:

1) при недостаточной мощности энергосистемы;

2) при значительной потребности в паре и горячей воде, для производственных целей;

3) при наличии на предприятии отходного топлива (газа и тому подобное) и целесообразности его использования для электростанции;

4) при наличии повышенных требований к бесперебойности питания, когда собственный источник необходим для резервирования электроснабжения.

47. Электрогенерирующие станции, используемые в качестве собственных источников питания, имеют связь с ближайшими электрическими сетями энергосистемы. Связь может осуществляться либо непосредственно на генеральном напряжении, либо на повышенном напряжении через трансформаторы связи.

Пропускная способность линий и трансформаторов связи определяется исходя из следующего:

если вся нагрузка предприятия покрывается собственной электростанцией, пропускная способность линий и трансформаторов связи с энергосистемой обеспечивает:

получение недостающей мощности при выходе из работы наиболее мощного генератора;

передачу избыточной мощности электростанции в энергосистему при всех возможных режимах;

если мощность собственной электростанции недостаточна для покрытия всей нагрузки предприятия, то необходимо, чтобы при выходе из работы одного трансформатора связи оставшаяся мощность трансформаторов связи и генераторов собственной электростанции обеспечивала питание электроприемников I и II категорий.

48. Промышленное предприятие с электроприемниками I и II категорий обеспечивается электроэнергией от двух независимых взаимно резервируемых источников питания. Выбор независимых источников питания осуществляется энергоснабжающей организацией, которая в технических условиях на присоединение указывает характеристики внешних источников питания.

Из указанных характеристик разработчик проекта электроснабжения предприятия должен обратить особое внимание на ряд факторов, определяющих бесперебойность питания электроприемников при аварийном отключении одного из независимых источников питания с учетом следующего:

установившееся значение напряжения на оставшемся источнике питания в послеаварийном режиме должно быть не менее 0,9Uн, где Uн – значение нормального напряжения;

при аварийном отключении одного из источников питания и действии релейной защиты и автоматики на оставшемся источнике питания может иметь место кратковременное снижение напряжения. Если значение провала напряжения и его длительность таковы, что вызывают отключение электроприемников на оставшемся источнике питания, то эти источники питания не считаются независимыми. Значение остаточного напряжения на резервирующем источнике питания при КЗ на резервируемом источнике питания должно быть не менее 0,7Uн;

мощности независимых источников питания в послеаварийном режиме определяются исходя из требуемой степени резервирования системы электроснабжения предприятия.

49. Число независимых источников питания, обеспечивающих электроснабжение предприятия с электроприемниками I и II категорий, принимается в обоснованных случаях больше двух (например, при протяженных линиях, прокладываемых в неблагоприятных условиях, при недостаточной надежности одного из независимых источников питания).

50. Для электроснабжения электроприемников особой группы I категории предусматривается дополнительное питание от третьего независимого источника питания.

В качестве таких источников питания могут быть использованы собственные электростанции и электростанции энергосистем (в частности, шины генераторного напряжения), агрегаты бесперебойного питания, аккумуляторные батареи и тому подобное.

Безаварийная остановка производства обеспечивается назначением третьего независимого источника питания. Завышение мощности третьего источника в целях его использования для продолжения работы производства при отключении двух основных независимых источников питания разрешается только при выполнении в проекте обосновывающего расчета. При этом расчет необходимой мощности проводится без учета электроприемников II и III категорий.

51. Использование электростанции или ее отдельных генераторов в качестве третьего независимого источника питания для электроприемников особой группы I категории возможно при условии принятия специальных мер, обеспечивающих сохранность этого источника при тяжелых системных авариях. К таким мерам относится применение устройства делительной автоматики на связях данного источника питания с энергосистемой и быстродействующих систем регулирования.

52. Схемой электроснабжения электроприемников особой группы I категории обеспечивается:

1) постоянная готовность третьего независимого источника и автоматическое его включение при исчезновении напряжения на обоих основных источниках питания;

2) перевод независимого источника в режим горячего резерва при выходе из работы одного из двух основных источников питания.

В обоснованных случаях разрешается ручное включение третьего независимого источника питания.

Параграф 4. Функциональные требования к напряжению питания проектируемых промышленных предприятий

53. Питание энергоемких предприятий от сетей энергосистемы осуществляется на напряжении 110 кВ, 220 кВ или 380 кВ. Выбор напряжения питающей сети зависит от потребляемой предприятием мощности и от напряжения сетей энергосистемы в данном районе. При неоднозначности выбора напряжение питающей сети принимается на основе технико-экономического сравнения сопоставимых вариантов.

54. Питание предприятий с незначительной нагрузкой осуществляется от сетей энергосистемы на напряжении 6 кВ, 10 кВ, реже 35 кВ. Выбор напряжения питающей сети осуществляет энергоснабжающая организация в зависимости от потребляемой предприятием мощности. Питание предприятий с малой нагрузкой может осуществляться на напряжении 0,4 кВ либо от сетей энергосистемы, либо от сетей 0,4 кВ соседнего предприятия.

55. Распределительную сеть промышленных предприятий (от пункта приема электроэнергии до распределительных и трансформаторных подстанций) необходимо выполнять на напряжении 10 кВ.

56. Применение напряжения 6 кВ в качестве распределительного необходимо ограничивать. Использование напряжения 6 кВ рационально для предприятий, где устанавливается значительное количество двигателей 6 кВ небольшой мощности (до 500 киловатт (далее – кВт)), а также в случае реконструкции или расширения действующего производства, ранее запроектированного на напряжение 6 кВ.

57. Распределительную сеть энергоемкого производства при сооружении нескольких подстанций глубокого ввода (ПГВ) необходимо выполнять на напряжении 110 кВ.

58. Применение напряжения 35 кВ в качестве распределительного принимается для предприятия при следующих условиях: ближайшие сети энергосистемы имеют напряжение 35 кВ, на предприятии отсутствуют электродвигатели высокого напряжения и количество цеховых ТП 35/0,4 кВ не значительно.

59. При применении напряжения 660 В взамен 380 В учитываются что:

1) на напряжение 660 В не приводятся люминесцентные светильники, лампы накаливания, тиристорные преобразователи электроприводов, питаемые напряжением 380 В, установки средств автоматизации и контрольно-измерительных приборов, исполнительные механизмы, электродвигатели до 0,4 кВт и другие. Необходимость устройства для одного объекта сетей напряжением 660 и 380В делает применение напряжения 660 В малоэффективным;

2) в первую очередь напряжение 660 В необходимо применять для вновь строящихся объектов, характеризуемых следующими признаками:

3) применение напряжения 660 В позволяет отказаться от сооружения разветвленной сети 380 В;

4) основную часть ЭП составляют низковольтные нерегулируемые электродвигатели переменного тока мощностью свыше 10 кВт;

5) длины кабелей питающей и распределительной сетей низкого напряжения отличаются протяженностью;

6) поставщики технологического оборудования (станков, автоматических линий, прессов, термического и сварочного оборудования, кранов и тому подобных) обеспечивают поставку комплектуемого электрооборудования и систем управления на напряжение 660 В;

7) перевод электродвигателей мощностью от 250 кВт до 500 кВт с напряжения 6 кВ на напряжение 660 В экономически нецелесообразно. Питание таких электродвигателей необходимо выполнять на напряжении 10 кВ или от трансформаторов (индивидуальных или групповых) 10/6 кВ. При значительном количестве двигателей 6 кВ рассматривается возможность их питания от трансформаторов с расщепленными обмотками напряжением 110 кВ на 220/6/10 кВ;

8) установки 660 В необходимо применять с заземленной нейтралью;

9) цепи управления электродвигателями 660 В необходимо принимать на напряжение 220 В с питанием от индивидуальных понижающих трансформаторов 660/220 В.

60. Расчетной точкой является точка присоединения промышленного предприятия к сети энергоснабжающей организации. Расчетная точка совпадает с границей балансового разграничения между потребителем и энергосистемой.

61. Энергоснабжающая организация определяет для расчетной точки значения допустимых расчетных вкладов потребителя в нормируемые значения показателей качества электроэнергии согласно требованиям Правил пользования электрической энергией и ПУЭ.

62. При проектировании системы электроснабжения промышленного предприятия предусматриваются меры и устройства, обеспечивающие в расчетной точке заданные значения допустимых расчетных вкладов и позволяющие осуществить контроль и анализ значений показателей качества электроэнергии.

Глава 6. Организация проектирования электроснабжения промышленных предприятий

63. Организациям, проектирующим строительную и технологическую части проекта промышленных предприятий, при составлении генеральных планов промышленных предприятий необходимо учитывать зоны (коридоры) для прохождения питающих воздушных или кабельных линий напряжением 110 кВ и выше, токопроводов напряжением до 35 кВ, кабельных сооружений и тому подобное.

Зоны прохождения питающих воздушных или кабельных линий рассчитываются с учетом перспективы развития системы электроснабжения каждого проектируемого промышленного предприятия и в соответствии с требованиями ПУЭ и Правил пользования электрической энергией.

64. При проектировании электроснабжения больших промышленных предприятий или промышленных комплексов предусматриваются вспомогательные сооружения и устройства, необходимые для эксплуатации электрохозяйства предприятий, с соответствующими мастерскими и лабораториями, оснащенными оборудованием, приборами и аппаратами, которые необходимы для ремонта, испытаний и наладки электрооборудования.

Указанные сооружения и устройства необходимо предусматривать с расчетом их использования для нужд эксплуатации электрохозяйств соседних средних и малых предприятий.

65. При выполнении проекта электроснабжения промышленного предприятия предусматриваются помещения и оборудование цеха (участка) сетей и подстанций для обслуживания подстанций, в том числе преобразовательных, воздушных линий 6 кВ и выше, межцеховых кабельных сетей напряжением до и выше 1 кВ, установок и сетей наружного освещения, трансформаторно-масляного хозяйства и другие.

66. При проектировании электротехнических помещений учитываются требования технической эстетики в части цветовой отделки помещений и электрооборудования.

67. При проектировании электроснабжения групп промышленных предприятий, входящих в промышленный узел, необходимо предусматривать максимальную унификацию схемных и конструктивных решений электрической части, электрооборудования и канализации электроэнергии на всех объектах, входящих в данную группу промышленных предприятий.

68. Продолжительность проектирования, порядок разработки, согласования, утверждения и состав проектной документации на строительство электроснабжения промышленных предприятий должны соответствовать требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

69. Инженерно-геодезические изыскания при организации проектирования электроснабжения промышленных предприятий выполняются в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

70. Оформление рабочей документации, ее состав при разработке системы электроснабжения промышленного предприятия должны соответствовать требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

71. Проектирование электроснабжения промышленных предприятий (объектов), сооружаемых на базе комплектного импортного оборудования и оборудования, изготовленного по лицензиям международных и национальных органов выполняется в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

72. Применение в проектных решениях электроснабжения промышленного предприятия нового электрооборудования, не освоенного серийным производством, производится по согласованию с заказчиком и заводом-изготовителем этого оборудования.

73. Отступления от требований и рекомендаций настоящих строительных норм обосновываются в проекте. Отступления в требованиях безопасности (электробезопасности, пожарной, экологической) согласовываются в установленном порядке.

Глава 7. Требования к учету условий окружающей среды и сейсмичности района при проектировании систем электроснабжения промышленных предприятий

74. При проектировании электроснабжения промышленных предприятий учитывается воздействие окружающей среды и сейсмичность района на электроустановки и влияние проектируемых электроустановок на окружающую среду.

Неблагоприятные внешние факторы приводят к коррозии проводников и металлических частей электрооборудования, появлению токов утечки из-за снижения сопротивления изоляции, уменьшению пропускной способности элементов электрических сетей, разрушению и перекрытию изоляции и в конечном итоге – к отказам в работе электроустановок.

75. В то же время сами электроустановки, в некоторых случаях, представляют опасность для окружающей среды, так как нагрев проводников, электрооборудования и электроприемников сверх допустимого, электрические искры и дуга могут вызвать пожары и взрывы в помещениях и зонах с неблагоприятными условиями. Отдельные элементы электроустановок опасны для людей из-за возможности прикосновения к токоведущим и движущимся частям.

76. Влияние окружающей среды определяется макро- и микроусловиями:

1) макроусловия обусловливаются природным воздействием и характеризуются:

2) температурой окружающей среды;

3) влажностью воздуха;

4) атмосферными осадками;

5) интенсивностью и плотностью гололедно-изморозевых отложений;

6) грозовой деятельностью;

7) направлением и скоростью ветра;

8) солнечным излучением;

9) свойствами грунта;

10) уровнем грунтовых вод;

11) затопляемостью при больших паводках;

12) сейсмичностью;

13) высотой строительной площадки над уровнем моря;

14) микроусловиями определяются специфические влияния окружающей среды, вызванные производственной деятельностью, такие, как:

15) агрессивность воздуха (из-за загрязнения пылью, дымом и химическими газами) и грунта (из-за загрязнения химическими веществами и разъедающими примесями);

16) появление токопроводящих примесей и пыли;

17) влажность воздуха из-за наличия инженерных сооружений и технологических установок промышленного предприятия;

18) пожароопасность и взрывоопасность производственных помещений и зон из-за наличия в обращении воспламеняющихся и взрывающихся веществ;

19) термические нагрузки атмосферы, вызванные выделением теплоты теплоэнергетическими и электротермическими установками, а также грунта вследствие теплового излучения проложенных в земле кабельных линий;

20) шумовые нагрузки и вибрации от работы электроприводов и тому подобные.

77. Проектирование электроснабжения промышленных предприятий, расположенных в сейсмических районах, выполняется с учетом требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Глава 8. Требования к определению электрических нагрузок при проектировании электроснабжения промышленных предприятий

78. Определение электрических нагрузок проектируемых промышленных предприятий производится при разработке систем электроснабжения на всех стадиях проектирования (технико-экономическое обоснование, проект, рабочий проект, рабочая документация).

79. При предпроектной проработке на стадии технического задания на проектирование определяется результирующая электрическая нагрузка промышленного предприятия, позволяющая решить вопросы возможности его присоединения к сетям энергосистемы.

80. Ожидаемая электрическая нагрузка определяется либо по фактическому электропотреблению предприятия-аналога, либо по достоверному значению коэффициента спроса при наличии данных о суммарной установленной мощности электроприемников, проектируемого промышленного предприятия, либо через удельные показатели электропотребления.

81. Все первоначальные планируемые значения электрических нагрузок проектируемого промышленного предприятия указываются в техническом задании на проектирование.

Глава 9. Требования к расчетам токов короткого замыкания

82. Расчеты токов КЗ производятся в соответствии с проектируемой системой электроснабжения промышленного предприятия.

83. В проекте электроснабжения промышленного предприятия приводятся данные расчетов токов КЗ, в соответствии с используемыми в проекте оборудованием, аппаратов и проводников и с учетом необходимых расчетов по релейной защите и параметров качества электроэнергии.

84. Расчет токов КЗ, электродинамическое и термическое действия тока КЗ выполняется в соответствии с положениями ПУЭ.

Глава 10. Требования к организации управления, сигнализации, противоаварийной автоматике и к обеспечению оперативным током

85. Для энергоемких промышленных предприятий предусматривается централизованное (диспетчерское) управление системой электроснабжения с применением средств телемеханики и вычислительной техники.

86. Выбор отдельных защит и противоаварийной автоматики элементов электроснабжения промышленных предприятий выполняется в соответствии с техническим заданием на проектирование, техническими условиями, выданными энергоснабжающей организацией, и требованиями ПУЭ и технической характеристики электроснабжения проектируемого промышленного предприятия.

87. Автоматизированная система управления электроснабжением создается в составе автоматизированной системы управления энергохозяйством предприятия, осуществляющей управление и контроль всех видов энергоносителей (электроэнергия, газ, вода, воздухо- и теплоснабжение) с учетом технических характеристик электроснабжения промышленного предприятия.

88. При проектировании автоматизированной системы управления энергохозяйством предприятия предусматривается возможность включения ее в общую автоматизированную систему управления производством в целом в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

89. Объем телемеханизации системы электроснабжения определяется задачами диспетчерского управления и контроля с учетом предусматриваемого уровня автоматики на подстанциях (устройства автоматического включения резерва, автоматического повторного включения, автоматической частотной загрузки) и проектируется в соответствии с требованиями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Объем телемеханизации обосновывается в проекте в соответствии с техническим заданием на проектирование промышленного предприятия.

90. Применение средств телемеханики и вычислительной техники обеспечивает:

1) отображение на диспетчерском пункте состояния и положения основных элементов системы электроснабжения и передачу на диспетчерский пункт предупредительных и аварийных сигналов;

2) возможность оперативного управления системой;

3) установление наиболее рациональных эксплуатационных режимов;

4) скорейшую локализацию последствий аварий;

5) сокращение количества обслуживающего персонала;

6) сбор и передачу информации в систему автоматизированного учета электроэнергии.

91. Основным назначением устройств противоаварийной автоматики является:

1) предупреждение нарушения статической устойчивости линий электропередачи в нормальных и послеаварийных режимах;

2) предупреждение асинхронного режима в случае приближения к границе устойчивости и невозможности сохранения ее устройствами автоматического регулирования или другими видами противоаварийной автоматики;

3) ликвидация асинхронного режима в случае нарушения устойчивости ресинхронизацией или селективным разделением системы электроснабжения в заранее предусмотренных сечениях;

4) предупреждение опасного повышения напряжения в случае односторонних отключений длинных линий электропередач.

92. К устройствам противоаварийной автоматики предъявляются следующие требования:

1) быстродействие, которое является главным для устройств противоаварийной автоматики, предназначенных для предотвращения нарушения динамической устойчивости электроснабжения промышленного предприятия (агрегата);

2) селективность, то есть способность устройства противоаварийной автоматики выбирать объекты, виды и минимально необходимый объем воздействий, обеспечивающих наиболее эффективную локализацию нарушений нормального режима работы. При этом если на возникшее нарушение нормального режима реагирует несколько устройств противоаварийной автоматики, то их суммарное воздействие также должно удовлетворять требованию наиболее эффективной локализации нарушения при минимально необходимом объеме воздействий;

3) чувствительность, то есть способность измерительных органов противоаварийной автоматики реагировать на такие отклонения и нарушения нормального режима, на действия которых они рассчитаны;

4) надежность, то есть безотказное действие устройств противоаварийной автоматики при нарушениях нормального режима работы, и не действие, когда их действие не предусмотрено.

93. Нарушение работы системы управления не должно влиять на работу системы противоаварийной автоматики в целом.

94. Системы противоаварийной автоматики должны исключать срабатывание от случайных и кратковременных сигналов нарушения нормального хода процесса, в том числе и в случае переключений на резервный или аварийный источник электропитания.

95. Для технологических объектов с блоками I категории взрывоопасности необходимо предусматривать электронные системы противоаварийной автоматики с самодиагностикой и световой индикацией исправного состояния.

96. Для систем противоаварийной автоматики объектов с блоками II и III категорий взрывоопасности предусматриваются средства и методы периодического контроля исправного состояния этих систем.

97. При выборе системы противоаварийной автоматики и их элементов для технологических объектов с блоками I категории взрывоопасности применяются резервируемые электронные и микропроцессорные системы.

98. Надежность систем противоаварийной автоматики обеспечивается аппаратурным резервированием различных типов (дублированием), временной и функциональной избыточностью и наличием систем диагностики и самодиагностики.

99. Ручное деблокирование в системах противоаварийной автоматики не разрешается.

100. Питание противоаварийной автоматики осуществляется системами оперативного тока. Источники оперативного тока должны иметь достаточную величину напряжения и мощности во время КЗ и ненормального режима для действия устройств релейной защиты и автоматики, а также для надежного отключения и включения выключателей.

101. Проектирование установки оперативного тока сводятся к выбору рода тока, расчету нагрузки, выбору типа источников питания, составлению электрической схемы сети оперативного тока и выбору режима работы.

102. Основным требованием, предъявляемым к системам оперативного тока, является высокая надежность при коротких замыканиях и других ненормальных режимах в цепях главного тока.

103. На подстанциях применяются следующие системы оперативного тока:

1) постоянный оперативный ток – система питания оперативных цепей, при которой в качестве источника питания применяется аккумуляторная батарея;

2) переменный оперативный ток – система питания оперативных цепей, при которой в качестве основных источников питания используются измерительные трансформаторы тока защищаемых присоединений, измерительные трансформаторы напряжения, трансформаторы собственных нужд. В качестве дополнительных источников питания импульсного действия используются предварительно заряженные конденсаторы;

3) выпрямленный оперативный ток – система питания оперативных цепей переменным током, в которой переменный ток преобразуется в постоянный (выпрямленный), с помощью блоков питания или выпрямительных силовых устройств. В качестве дополнительных источников питания импульсного действия используются предварительно заряженные конденсаторы;

4) смешанная система оперативного тока – система питания оперативных цепей, при которой используются разные системы оперативного тока (постоянный или выпрямленный, переменный и выпрямленный).

104. В системах оперативного тока различаются:

1) зависимое питание, когда работа системы питания оперативных цепей зависит от режима работы данной электроустановки (электрической подстанции);

2) независимое питание, когда работа системы питания оперативных цепей не зависит от режима работы данной электроустановки.

Глава 11. Компенсация реактивной мощности

105. Проектирование установок компенсации реактивной мощности (КРМ) промышленных предприятий производится раздельно от электрических сетей общего назначения и электрических сетей со специфическими (нелинейными, резкопеременными, несимметричными) нагрузками и в соответствии с требованиями ПУЭ.

106. Системами компенсации реактивной мощности в обязательном порядке обеспечиваются промышленные предприятия, основными электроприемниками на которых являются асинхронные двигатели. Мероприятия по компенсации реактивной мощности на промышленном предприятии позволяют:

1) уменьшить нагрузку на трансформаторы, увеличить срок их службы;

2) уменьшить нагрузку на провода, кабели;

3) улучшить качество электроэнергии у электроприемников (за счет уменьшения искажения формы напряжения);

4) уменьшить нагрузку на коммутационную аппаратуру за счет снижения токов в цепях;

5) снизить расходы на электроэнергию.

УДК 721:535.241.46.006.354 МКС 91.040
_______________________________________________________________________________
Ключевые слова: компенсация реактивной мощности, короткое замыкание,
противоаварийная автоматика, система электроснабжения, электроприемник,
электроснабжение промышленных предприятий.
________________________________________________________________________________

Қазақстан Республикасының құрылыс нормаларын бекіту туралы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ҚАЛАЛАРДЫ, КЕНТТЕРДІ ЖӘНЕ АУЫЛДЫҚ ЕЛДІ МЕКЕНДЕРДІ СЫРТҚЫ ЭЛЕКТРМЕН ЖАРЫҚТАНДЫРУ ҚР ҚН 4.04–04–2019 МАЗМҰНЫ

1-тарау. Қолдану саласы

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

3-тарау. Терминдер мен анықтамалар

4-тарау. Сыртқы электрлік жарықтандыру мақсаттары мен міндеттері

5-тарау. Сыртқы электрлік жарықтандыруға қойылатын функционалды талаптар

6-тарау. Сыртқы электрлік жарықтандыруды жобалауға қойылатын жалпы талаптар

7-тарау. Көше-жол торабын және жаяу жүргінші кеңістіктерін сыртқы электрмен жарықтандыруды жобалау

8-тарау. Аумақтардың сыртқы электрлік жарықтандырылуын жобалау

9-тарау. Сәулеттік жарықтылықты және жарықты жарнаманы жобалау

10-тарау. Сыртқы электрлі жарықтандыруды қоректендіру жүйесін жобалау

11-тарау. Сыртқы электрлі жарықтандыруды басқару жүйесін жобалау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ЭЛЕКТР-ТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАР ҚР ҚН 4.04–07–2019 МАЗМҰНЫ

1-тарау. Қолдану саласы

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

3-тарау. Терминдер, анықтамалар және қысқартулар

4-тарау. Электротехникалық құрылғылардың мақсаттары және тапсырмалары

5-тарау. Электротехникалық құрылғыларға қойылатын функционалдық талаптар

6-тарау. Электрлік монтаждау жұмыстарын жүргізуге дайындыққа қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Электрлік монтаждау жұмыстарына қойылатын талаптар

2-параграф. Жанаспалы байланыстарға қойылатын талаптар

7-тарау. Элект сымдарын монтаждауға қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Электр сымдарын монтаждауға қойылатын талаптар

2-параграф. Науалар мен қораптардағы сымдар мен кабельдерге қойылатын талаптар

3-параграф. Сымдарды оқшаулау тіректеріне жүргізуге қойылатын талаптар

4-параграф. Сымдар мен кабельдерді болат арқанға жүргізуге қойылатын талаптар

5-параграф. Құрылыс негіздері бойынша және негізгі құрылыс конструкцияларының ішіне орнату сымдарын жүргізуге қойылатын талаптар

6-параграф. Сымдар мен кабельдерді болат құбырларға жүргізу кезінде қойылатын талаптар

7-параграф. Сымдар мен кабельдерді металл емес құбырларға жүргізуге қойылатын талаптар

8-тарау. Кабель желілерін жүргізуге қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Кабель желілерін жүргізуге қойылатын талаптар

2-параграф. Кабельдерді блок кәрізіне жүргізуге қойылатын талаптар

3-параграф. Кабельдерді кабель құрылыстарында және өндірістік үй-жайларда жүргізуге қойылатын талаптар

4-параграф. Кабельдерді болат арқанға жүргізуге қойылатын талаптар

5-параграф. Кабельдерді төменгі температуралар кезінде және су кедергілері арқылы жүргізуге қойылатын талаптар

6-параграф. Кернеуі 35 кВ дейінгі кабель муфталарын монтаждауға қойылатын талаптар

7-параграф. Кернеуі 110 кВ және 220 кВ кабель желілерін монтаждау ерекшеліктері

8-параграф. Кабель желілерін таңбалау

9-тарау. Кернеуі 35 кВ дейінгі тоқ сымдарына қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Кернеуі 1 кВ дейінгі тоқ сымдарына (шина сымдарына) қойылатын талаптар

2-параграф. Кернеуі 6 кВ бастап 35 кВ дейінгі ашық тоқ сымдарына қойылатын талаптар

10-тарау. Электр беру әуе желілеріне қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Соқпақтардың шабылуын ұйымдастыру

2-параграф. Тіректердің астына шұңқырлар қазуға және іргетастар орнатуа қойылатын талаптар

3-параграф. Тіректерді құрастыруға және орнатуға қойылатын талаптар

4-параграф. Изоляторлар мен сызықтық арматураны монтаждауға қойылатын талаптар

5-параграф. Сымдар мен көлденең тростарды (арқандарды) монтаждауға қойылатын талаптар

6-параграф. Түтікті ажыратқышты монтаждауға қойылатын талаптар

11-тарау. Тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларға қойылатын функционалдық талаптар

1-параграф. Тарату құрылғылары мен қосалқы станцияларға қойылатын талаптар

2-параграф. Жабық және ашық тарату құрылғыларын жалғағышқа қойылатын талаптар

3-параграф. Изоляторларға қойылатын талаптар

4-параграф. Кернеуі 1000 В асатын қосып-өшіргіштерге қойылатын талаптар

5-параграф. Кернеуі 1000 В жоғары ажыратқыштар, сақтандыру ажыратқыштары, бөлгіштер және қысқа тұйықтағыштар

6-параграф. Артық қысымды разрядтағыштар мен шектеуіштер

7-параграф. Өлшеу трансформаторлары

8-параграф. Индукция реакторлары мен шарғылары

9-параграф. Жиынтық және құрама тарату құрылғылары және жиынтық трансформатор қосалқы станциялары

10-параграф. Трансформаторлар

11-параграф. Статикалық түрлендіргіштер

12-параграф. Компрессорлар және ауа өткізгіштері

13-параграф. Жоғары жиілікті байланыс конденсаторлары мен бөгеуіштері

14-параграф. Кернеуі 1000 В дейінгі тарату құрылғылары, басқару, қорғаныс және автоматика қалқалары

15-параграф. Аккумулятор қондырғылары

12-тарау. Электр күш беру қондырғыларына қойылатын талаптар

1-параграф. Электр машиналары

2-параграф. Коммутациялық аппараттар мен кедергілер

3-параграф. Крандарды электрмен жабдықтау

4-параграф. Конденсатор қондырғылары және электр сүзгілері

13-тарау. Электр жарығына қойылатын талаптар

14-тарау. Жарылу қаупі және өрт қаупі бар аймақтарда қондырғыларды электрмен жабдықтауға қойылатын талаптар

15-тарау. Жерге тұйықтау құрылғыларына қойылатын талаптар

16-тарау. Іске қосу-жөндеу жұмыстарына қойылатын талаптар

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ӨНЕРКӘСІПТІК КӘСІПОРЫНДАРДЫ ЭЛЕКТРМЕН ЖАБДЫҚТАУДЫ ЖОБАЛАУ ҚР ҚН 4.04–08–2019 МАЗМҰНЫ

1-тарау. Қолдану саласы

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

3-тарау. Терминдер, анықтамалар және қысқартулар

4-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындарды электрмен қамтамасыз ету мақсаттары мен міндеттері

5-тарау. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың электрмен қамтамасыз етілуін жобалауға функционалдық талаптар

СН РК 4.04–04–2019
СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
НАРУЖНОЕ ЭЛЕКТРИЧЕСКОЕ ОСВЕЩЕНИЕ ГОРОДОВ,
ПОСЕЛКОВ И СЕЛЬСКИХ НАСЕЛЕННЫХ ПУНКТОВ

СН РК 4.04–07–2019
СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
ЭЛЕКТРОТЕХНИЧЕСКИЕ УСТРОЙСТВА