ИПС "Әділет"

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 92-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Ана мен бала денсаулығын сақтау департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі	А. Цой

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі
2020 жылғы 20 желтоқсандағы
№ ҚР ДСМ-285/2020
бұйрыққа қосымша

Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 92-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленді және он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру тәртібін айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2. Осы Қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) баланың заңды өкiлдерi – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес балаға қамқорлық жасауды, бiлiм, тәрбие берудi, оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауды жүзеге асыратын ата-аналар (ата-ана), бала асырап алушылар, қорғаншы немесе қамқоршы, баланы қабылдайтын ата-ана (баланы қабылдайтын ата-аналар), патронат тәрбиешi және оларды алмастырушы басқа да адамдар;

2) психикалық денсаулық – әрбір адам өзінің жеке әлеуетін іске асыра алатын, әдеттегі өмірлік күйзелістерді жеңе алатын, нәтижелі және жемісті жұмыс істей алатын, сондай-ақ өз қоғамдастығының өміріне үлес қоса алатын саламаттылықтың жай-күйі;

3) психологиялық көмек – мыналарға: психикалық және соматикалық денсаулықты қолдауға, психикалық дамуды оңтайландыруға, өмір сүруге бейімдеуге және өмір сүру сапасын арттыруға, оның ішінде адамның өз мүмкіндіктерін жандандыру арқылы арттыруға ықпал ететін, адамға психологиялық проблемалардың алдын алуға, оларды шешуге, өмірлік қиын және дағдарысты жағдайлар мен олардың салдарын еңсеруге жәрдемдесуге; адамдарға психологиялық проблемалардың себептері, олардың алдын алу және оларды шешу тәсілдері туралы ақпарат беруге; тұлғаны дамытуға, оның өзін-өзі жетілдіруіне және өзін-өзі танытуына бағытталған іс-шаралар кешені;

4) психологиялық проблема – адамның өзіне, өзінің қызметіне көңілі толмауынан, тұлғааралық қатынастардан, отбасындағы жағдайдан және (немесе) жеке өміріндегі басқа да проблемалардан туындаған ішкі жайсыздық жай-күйі.

3. Емдеу-профилактикалық көмекті, сондай-ақ психикалық-әлеуметтік және заң қызметтерін қамтитын жасөспірімдер мен он сегіз жастан жиырма тоғыз жасқа дейінгі жастарға (бұдан әрі - жастар) репродуктивтік және психикалық денсаулық сақтау бойынша медициналық көмекті ұсынатын денсаулық сақтау субьектілері болып жастар денсаулық орталықтары (бұдан әрі - ЖДО) табылады.

4. ЖДО халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің негізінде эпидемияға қарсы жұмыс режимін сақтай отырып, жасөспірімдер мен жастарға репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмек көрсетеді.

5. Жасөспірімдер мен жастарға репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектілері бастапқы медициналық құжаттаманы жүргізуді жүзеге асырады және Кодекстің 115-бабы 2-тармағының 9) тармақшасына сәйкес уәкілетті орган белгілеген нысандар бойынша және тәртіппен, оның ішінде Ақпараттық жүйелер арқылы есептер ұсынады.

6. ЖДО облыстық, республикалық маңызы бар қалалардағы және астанадағы денсаулық сақтау ұйымы немесе амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымының құрылымдық бөлімшесі болып табылады.

7. ЖДО жасөспірімдер мен жастарға дәрігерге дейінгі және мамандандырылған медициналық көмек түрінде емдеу-профилактикалық көмек көрсетеді.

2-тарау. Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру тәртібі

8. ЖДО жасөспірімдер мен жастарға медициналық-санитариялық алғашқы көмек мамандарының жолдамасы бойынша, сондай-ақ жасөспірімдер мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау қызметтері мен құралдарына қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін денсаулық сақтаудың бастапқы буыны мамандарының жолдамасы болмаса да жеке тұлғаның (пациенттің) өз бастамасы (өз бетінше жүгіну) бойынша қызмет көрсетіледі.

9. ЖДО пациенттердің мынадай жас ерекшеліктерін ескере отырып қызмет ұсынады:

1) он жастан асқан және толық он алты жастағы кәмелетке толмағандарға олардың ата-аналарының немесе басқа да заңды өкілдерінің жазбаша келісімімен және қатысуымен медициналық көмек көрсетіледі және қызметтер ұсынылады;

2) ата-аналарының немесе басқа да заңды өкілдерінің келісімімен жүргізілетін, хирургиялық араласуларды, жүктілікті жасанды түрде үзуді қоспағанда он алты жастан асқан және толық он сегіз жасқа толмағандарға профилактикалық, консультациялық-диагностикалық көмек көрсетіледі;

3) он сегіз жастан жиырма тоғыз жасқа дейінгі жастарға олардың келісімі бойынша медициналық көмек көрсетіледі және қызметтер ұсынылады.

10. ЖДО жеке ғимаратта орналастырылады немесе пациенттердің (келушілердің) басқа ағындарымен қиылыспайтын, сондай-ақ мүгедектігі бар адамдар мен халықтың жүріп-тұруы шектеулі басқа да топтары үшін қолжетімді жеке кіру есігі болады.

Ескерту. 10-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастарға медициналық қызметкерлер, психологтар, әлеуметтік қызметкерлер, заңгерлер кешенді көмек көрсетеді.

12. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастарға мынадай мамандар медициналық қызмет көрсетеді:

1) мамандықтар бойынша жоғары медициналық білімі бар медицина қызметкерлері:

"Акушерлік-гинекология (балалар гинекологиясы, функционалдық диагностика, негізгі мамандық бейіні бойынша ультрадыбыстық диагностика, негізгі мамандық бейіні бойынша эндоскопия)";

"Урология және андрология (негізгі мамандық бейіні бойынша ультрадыбыстық диагностика, негізгі мамандық бейіні бойынша эндоскопия) (ересектер, балалар)";

"Дерматовенерология (дерматокосметология) (ересектер, балалар)";

"Жалпы дәрігерлік практика (отбасылық медицина)";

"Терапия (жасөспірімдер терапиясы, диетология)";

"Психиатрия (наркология, психотерапия, сексопатология, медициналық психология, сот-психиатриялық сараптама, сот-наркологиялық сараптама)";

"Балалар психиатриясы (балалар наркологиясы, балалар психотерапиясы, балалар медициналық психологиясы, суицидология, сот-наркологиялық сараптама, сот-психиатриялық сараптама)";

"Қоғамдық денсаулық сақтау";

"Гигиена және эпидемиология (жалпы гигиена, еңбек гигиенасы, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, тамақтану гигиенасы, коммуналдық гигиена, радиациялық гигиена, токсикология, эпидемиология, паразитология, бактериология, вирусология, микробиология)";

"Мейіргер ісі".

2) "Мейіргер ісі" мамандығы бойынша орта білімнен кейінгі медициналық білімі бар қызметкерлер;

3) мынадай мамандықтар бойынша техникалық және кәсіптік медициналық білімі бар қызметкерлер ұсынады:

"Емдеу ісі (фельдшер, жалпы практика фельдшері)";

"Акушерлік іс (акушер, жалпы практика акушері)";

"Мейіргер ісі (медициналық мейіргер, медициналық жалпы практика мейіргері, мамандандырылған медициналық мейіргер)";

"Мейіргер ісі (күтім бойынша/кіші медициналық мейіргер)";

"Зертханалық диагностика (зертханашы, дәрігер-зертханашының көмекшісі)".

13. ЖДО психологтары психикалық денсаулықты сақтау мақсатында медициналық-психологиялық көмек (оның ішінде психологиялық диагностика, түзету қолдауы, консультациялық көмек), жасөспірімдер мен жастардың психологиялық саламаттылығы мәселелері бойынша консультация жүргізеді.

14. ЖДО әлеуметтік қызметкерлері жасөспірімдер мен жастарға әлеуметтік көмек алу мәселелері бойынша ақпарат беруді және консультация беруді жүзеге асырады.

15. Жасөспірімдер мен жастарға құқықтық көмек алу мәселелері бойынша ақпарат пен консультация беруді ЖДО заңгерлері ұсынады.

16. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастарға репродуктивті және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық және психологиялық көмек көрсетіледі:

1) репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша консультациялық, емдеу-диагностикалық, медициналық-психологиялық көмек көрсету;

2) саламатты өмір салтын ұстану, оның ішінде пайдалы ұтымды тамақтану, физикалық белсендікті, спортпен айналысу, тамақтануды ілгерілету және насихаттау; аурулардың профилактикасы, мінез-құлықтың қауіп-қатер факторларының (нашақорлықты, темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, алкогольді және басқа да психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынудың профилактикасы), ақпараттық-түсіндіру жұмысы, жасөспірімдер мен жастарға денсаулықты нығайту және өмір салтымен байланысты аурулардың профилактикасы, оның ішінде репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша гигиеналық оқыту мәселелері.

3) жасөспірімдер мен жастар арасында саламатты өмір салтын насихаттау, репродуктивтік денсаулықты сақтау, оның ішінде ерте жыныстық өмірдің профилактикасы, отбасын жоспарлау, контрацептивтік құралдарды пайдалану, қаламаған жүктіліктің алдын алу мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысы;

4) жасөспірімдер, жастар, олардың ата-аналары немесе басқа да заңды өкілдері, ерлі-зайыптылар, еріктілер, денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлері үшін оқыту және консультация беру, дәрістер, тренингтер, семинарлар өткізу, сондай-ақ репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау, оның ішінде:

мінез-құлық қауіп факторларының профилактикасы және саламатты өмір салтын жүргізу дағдыларын қалыптастыру;

жасөспірім кезіндегі психофизикалық, психоәлеуметтік даму;

әлеуметтік мінез-құлық, жауапты серіктестікті қалыптастыру және отбасылық өмірге дайындық;

психологиялық проблемалар және ерлі-зайыптылардағы, отбасындағы тұлғааралық қатынастарға байланысты мәселелерді шешу;

жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың профилактикасы, диагностикалау және емдеу мәселелері;

ерте жыныстық (жыныстық) өмірдің профилактикасы, жасөспірім кезіндегі ағзаның физиологиялық жетілмеу ерекшеліктері;

жасөспірімдік жүктіліктің профилактикасы, жасөспірімдер арасында ерте жүктіліктің ықтимал асқынулары мен салдары, жүктілікті жасанды үзудің және босанулардың профилактикасы;

отбасын жоспарлау, контрацепцияның заманауи әдістері, жүктілікті жасанды үзудің ықтимал асқынуларын және салдарын көрсете отырып қаламаған жүктіліктің профилактикасы, түсік түсірудің ықтимал асқынулары мен салдары;

5) жыныстық жолмен берілетін аурулардың профилактикасы, репродуктивтік және жыныстық денсаулық саласында саналы, жауапты және қауіпсіз мінез-құлықты қалыптастыру мәселелері бойынша ақпарат беру және консультациялық қызметтер көрсету;

6) ерте жыныстық (жыныстық) өмірдің профилактикасы; жасөспірімдер жүктілігінің профилактикасы мақсатында репродуктивтік денсаулығын сақтау мәселелері бойынша жасөспірімдерді қолжетімді нысанда хабардар ету және оларға консультация беру;

7) қаламаған жүктілікті профилактикалау, жүктілікті жасанды үзудің ықтимал асқынулары мен салдары, отбасын жоспарлау, контрацепцияның заманауи әдістері туралы ақпарат және консультация беру;

8) репродуктивтік денсаулықты сақтау, отбасын жоспарлау, қаламаған жүктіліктің алдын алу, контрацепция, сондай-ақ репродуктивтік жүйесі ауруларының профилактикасы, диагностикасы және оларды емдеу жөнінде қызметтер көрсету;

9) жасөспірімдер мен жастардағы жүктілікті анықтау, медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медициналық ұйымдармен және басқа да медициналық ұйымдармен сабақтастықты сақтай отырып, пациенттерді уақтылы жіберу (оның ішінде жүктілік кезінде есепке қою және одан әрі диспансерлік бақылау үшін), жасөспірімдерде жүктілік анықталған кезде ата-аналарды немесе басқа да заңды өкілдерді хабардар ету;

10) жасөспірімдер мен жастардың репродуктивтік денсаулық ағзаларының жіті және созылмалы ауруларын диагностикалау, емдеу және бақылау, сондай-ақ пациенттерді стационарды алмастыратын, стационарлық көмек алу үшін уақтылы жіберу;

11) жасөспірімдер мен жастар үшін психологиялық жайлы жағдай жасау, жеке және топтық психологиялық көмек көрсету;

12) психологиялық ағарту, психологиялық проблемалардың профилактикасы, өзін-өзі сақтау мінез-құлқына, өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларына, тұрмыстағы және қоғамдық орындардағы мінез-құлыққа, коммуникацияға, өзара қолдауға үйрету мақсатында әлеуметтік-психологиялық тренингтер өткізу; мінез-құлық дағдыларын (теңдік, сыйластық, өзара түсіністік, жағдайды бағалай білу және өз шекарасын қорғай білу, жанжалсыз және т. б.);

13) психологиялық көмек көрсету, психикалық денсаулықты сақтау үшін консультация беру, мінез-құлықтың қауіпті түрлерінің (оның ішінде өзін-өзі жаралау, суицидтік мінез-құлық), темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан, сондай-ақ құмар ойындарға патологиялық тартудан туындаған тәуелділіктердің профилактикасы;

14) жасөспірімдер мен жастарға құпия медициналық-психологиялық көмек көрсету, психикалық және репродуктивтік денсаулықты сақтау үшін қауіпсіз және жауапты мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру;

15) психикалық денсаулық саласында қауіпсіз және жауапты мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру үшін медициналық-психологиялық көмек көрсету;

16) жастарды отбасылық өмірге дайындау, жауапты әріптестікті, ана болуды, әке болуды қалыптастыру мәселелері бойынша консультация беру;

17) жасөспірімдер мен жастарға әлеуметтік және құқықтық көмек алу мәселелері бойынша медициналық-психологиялық көмек, консультациялық қолдау көрсету; пациенттердің өздерін, жасөспірімдердің ата-аналарын немесе басқа да заңды өкілдерін өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында өз денсаулығы үшін жауапкершілікті арттыра отырып белсенді тарту;

18) жыныстық зорлық-зомбылықтан кейін жүгінген жасөспірімдер мен жастарға психологиялық көмек көрсету;

19) әлеуметтік-психологиялық бейімдеу мақсатында психологиялық диагностика, түзету қолдау, консультациялық көмекті және ақпараттық жұмыс жүргізу;

20) қажет болған жағдайда медициналық көмек көрсету кезінде психологиялық сүйемелдеу;

21) психикалық және мінез-құлықтық бұзылулардың болуына күдік болған кезде жасөспірімдер мен жастарды психикалық денсаулық сақтау саласында мамандандырылған медициналық ұйымдарға жіберу.

Ескерту. 16-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

17. Жасөспірімдерге репродуктивтік және психикалық денсаулық мәселелері бойынша ақпарат беру және консультация беру олар үшін қолжетімді нысанда жүзеге асырылады.

18. Техникалық мүмкіндіктер болған кезде жасөспірімге, жастар өкіліне, олардың ата-аналарына немесе басқа да заңды өкілдеріне ақпарат беру және консультация беру мыналарды пайдалана отырып жүргізіледі:

1) стационарлық телефон байланыс құралдары;

2) цифрлық және мобильдік технологияларды пайдалана отырып жүргізіледі.

19. ЖДО қызметін медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медициналық ұйымдармен, басқа медициналық ұйымдармен және бейінді қызметтермен, республикалық денсаулық сақтау ұйымдарымен ынтымақтастықта және сабақтастықты сақтай отырып жүзеге асырады.

20. Денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ қолданыстағы заңнамаға сәйкес олардың келісімін талап ететін жағдайларда жасөспірімдердің ата-аналары немесе басқа да заңды өкілдері жазбаша хабардар етіледі.

21. ЖДО еріктілермен, қоғамдық, үкіметтік емес және халықаралық ұйымдардың өкілдерімен салауатты өмір салтын насихаттау, денсаулықты нығайту және өмір салтымен байланысты аурулардың алдын алу мәселелері, оның ішінде репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу кезінде ынтымақтасады.

22. ЖДО-да топтық жұмыс кезінде қолдау топтарын құру, тренингтер өткізу, бастамашыл топтармен, өзін-өзі және өзара көмек топтарымен жұмыс істеу әдістері қолданылады.

23. Қатыгездікке, зорлық-зомбылыққа ұшыраған (тұрмыстық, сексуалдық және басқа) жасөспірiмдер және жастар жүгінген жағдайларда ЖДО мамандары:

1) клиникалық хаттамаларға сәйкес қажетті медициналық көмек көрсетеді;

2) психологтармен, әлеуметтік қызметкерлермен, заңгерлермен бірлесіп кешенді көмек көрсетеді;

3) жасөспірімдердің ата-аналарына немесе басқада заңды өкілдеріне хабарлайды;

4) құқық қорғау органдарына жәбірленушілердің жүгіну және оларға медициналық көмек көрсету фактілері туралы хабарлайды;

5) тиісті мәліметтерді құзыреті бойынша білім беруді басқару, әлеуметтік қорғау органдарына береді.

24. Медицина қызметкерлерінің құзыретіне кірмейтін мәселелер бойынша жүгінген кезде құзыреті бойынша басқа ведомстволардың органдары мен ұйымдарының (білім беру, әлеуметтік қорғау, құқық қорғау органдары, жергілікті атқарушы органдар, үкіметтік емес ұйымдар) өкілдері тартылады.

25. ЖДО басшылары сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылды, мамандардың басқа органдармен және ұйымдармен жұмысын үйлестіруді қамтамасыз етеді.

26. ЖДО жасөспірімдер мен жастарға арналған мамандардың телефон ("жедел желі", "сенім телефоны") интернет, бейнеконференцбайланыс (қазіргі заманғы цифрлық және мобильдік технологияларды қолдана отырып) арқылы саламатты өмір салты, репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау, психологиялық саламаттылық мәселелері бойынша консультацияларын ұйымдастырады.

27. ЖДО электрондық ақпараттық ресурстарды, денсаулық сақтаудың электрондық ақпараттық жүйелерін пайдаланады, сондай-ақ жеке тұлғалардың (пациенттердің) дербес деректерін қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі талаптарды сақтай отырып, электрондық денсаулық сақтау қызметтерін ұсынады.

28. Тиісті үй-жайлар болмаған кезде ЖДО функциялары амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін медициналық ұйымның құрамындағы жастар денсаулығы кабинетінде жүзеге асырылады.

29. Саламатты өмір салты дағдыларын қалыптастыру бойынша қызметтер ЖДО-ға мынадай мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстары және гигиеналық оқыту арқылы ұсынылады:

1) дұрыс және ұтымды тамақтану;

2) физикалық белсенділік және спортпен айналысу;

3) мінез-құлықтық қауіп факторларының (темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, алкоголь, есірткі және басқа да психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтыну) профилактикасы;

4) жыныстық жетілудің физиологиясы мен гигиенасы;

5) ерте жыныстық өмірдің профилактикасы;

6) жыныстық жолмен берілетін (бұдан әрі-ЖЖБИ) инфекциялардың профилактикасы, диагностикасы.

Ескерту. 29-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

30. Ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын ЖДО мамандары электрондық және баспа бұқаралық ақпарат құралдарында, әлеуметтік желілерде, сондай-ақ ақпараттық материалдарды әзірлеу және басып шығару жолымен жүргізеді.

31. Кәмелет жасқа толмағандардың арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын және гигиеналық оқытуды жүргізу олар үшін қолжетімді нысанда жүзеге асырылады.

1-параграф. Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың ұрпақты болу денсаулығын сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру

32. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастар арасында репродуктивтік денсаулықты сақтау, оның ішінде оның салдары туралы хабардар ету жолымен ерте жыныстық (сексуалдық) өмірдің профилактикасы, жасөспірімдер жүктілігінің профилактикасы, отбасын жоспарлау мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысы жүргізіледі.

33. ЖДО-да қажетсіз жүктілік пен жүктілікті жасанды үзу әдістері, контрацептивтік құралдарды тағайындау туралы ақпараттандыру және консультация беру жүргізіледі.

34. Репродуктивтік және сексуалдық денсаулыққа қатысты жауапты және қауіпсіз мінез-құлықты қалыптастыру, жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың алдын алу мәселелері бойынша ақпараттандыру және консультация беру жүргізіледі.

35. ЖДО-да репродуктивтік денсаулық ауруларының профилактикасы, диагностикалау және емдеу бойынша іс-шаралар жүргізіледі.

36. Жасөспірімдер мен жастарда жүктілік анықталған кезде ЖДО мыналарды жүзеге асырады:

1) жасөспірімдердің жүктілігі анықталғаннан кейін 2 сағат ішінде ата-аналарды немесе басқа да заңды өкілдерді хабардар ету;

2) жүкті әйелге, сондай-ақ оның ата-анасына немесе басқа да заңды өкілдеріне психологиялық қолдау көрсету және консультация беру;

3) құқық қорғау органдарын кәмелетке толмағанның жүктілік фактісі туралы анықталғаннан кейін 2 сағат ішінде хабардар ету;

4) сабақтастықты сақтай отырып, жүктілікті анықтағаннан кейін пациенттерді медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медициналық ұйымдарға және басқа да медициналық ұйымдарға уақтылы жіберу (оның ішінде жүктілік кезінде есепке қою және одан әрі динамикалық байқау үшін);

5) жүкті әйелге, сондай-ақ оның ата-анасына немесе басқа да заңды өкілдеріне әлеуметтік-психологиялық, әлеуметтік-құқықтық көмек, заң консультациясын беру.

37. Кәмелетке толмаған және оның ата-анасы немесе басқа да заңды өкілдері жүктілікті сақтауға тілек білдірсе, ЖДО маманы есепке қою және одан әрі бақылау үшін медициналық-санитариялық алғашқы көмек ұйымына жіберуді жүзеге асырады.

38. Кәмелетке толмаған және оның ата-анасы немесе басқа да заңды өкілдері жүктілікті үзгісі келген кезде ЖДО мамандары:

1) ЖДО басшыларымен бірлесіп әңгімелеседі, жүкті әйелді, оның ата-анасын немесе басқа да заңды өкілдерін (кәмелетке толмаған жағдайда) жүктілікті жасанды үзуді жүргізу үшін медициналық және әлеуметтік көрсеткіштер, қарсы көрсеткіштер, оны жүргізу тәртібі, сондай-ақ жүктілікті жасанды үзудің ықтимал асқынулары мен салдарлары туралы хабардар етеді;

2) жүкті әйелге, сондай-ақ оның ата-анасына немесе басқа да заңды өкілдеріне психологиялық консультация өткізеді;

3) жүктілікті жасанды үзу үшін медициналық ұйымдардың мамандандырылған бөлімшелеріне (стационарлардың гинекологиялық бөлімшелері) жібереді.

39. Жүктілікті жасанды үзгеннен кейін психологиялық консультация өткізіледі, аборттан кейінгі кезеңде қадағалап-қарау, қаламаған жүктіліктің одан әрі профилактикасы және контрацепциясы, физиологиялық жай-күйіне сәйкес контрацепция құралымен (болған жағдайда) қамтамасыз ету бойынша ұсынымдар беріледі.

40. ЖДО мамандары жасөспірімдер мен жастардың арасында ЖЖБИ профилактикасы, оның ішінде ерте жыныстық өмірдің салдары, қауіпсіз жыныстық мінез-құлық, жеке қорғаныш құралдары мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.

41. ЖДО мамандары ЖЖБИ (гениталдық кандидоз, трихомониаз, уреаплазмоз, микоплазмоз, хламидиоз, гениталдық герпес, папилломовирустық инфекция (аногенитальдық сүйелдер), гонорея, мерез (экспресс-тест), АИТВ инфекциясы (экспресс-тест), сондай-ақ В және С вирустық гепатиті) диагностикасын жүргізеді;

42. ЖЖБИ-ге зерттеп-қарау жүргізер алдында жасөспірімдер мен жастарға тестке дейінгі консультация өткізіледі.

43. ЖЖБИ-ге зерттеп-қарау жүргізілгеннен кейін осы Қағидаларға 9-тармағында көрсетілген жас ерекшеліктерін ескере отырып, зерттеп-қараудың теріс нәтижелері алынған кезде ЖЖБИ профилактикасы мәселелері бойынша жасөспірімдер мен жастарға тестіден кейінгі консультация жүзеге асырылады.

44. ЖДО-да мерезді, гонококк инфекциясын, шанкроидті, шап гранулемасын, АИТВ инфекциясын қоспағанда, ЖЖБИ-ді емдеу жүргізіледі;

45. Мерез, гонококк инфекциясы, шанкроид, шап гранулемасына күдігі бар жасөспірімдер мен жастарды дерматовенерологиялық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымына жіберу жүзеге асырылады.

46. ЖДО мамандары АИТВ инфекциясының болуына күдігі бар жасөспірімдер мен жастарды кейіннен диагностикалау, емдеу және бақылау үшін АИТВ-инфекциясының профилактика саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарына жібереді.

47. ЖЖБИ емдеу аяқталғаннан кейін психологиялық консультация беру, контрацепция бойынша ұсынымдар беру, пациентті оның физиологиялық жай-күйі үшін қолайлы контрацепция құралымен (болған кезде) қамтамасыз ету жүзеге асырылады.

2-параграф. Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың психикалық денсаулығын сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру

48. Психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша ақпараттандыру және консультация беру жеке тәртіппен, жұптарға (отбасылық жұптарға) немесе топта мынадай тақырыптар бойынша жүзеге асырылады:

1) жасөспірім кезіндегі психофизикалық, психоәлеуметтік даму;

2) темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді тұтынудан, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан, сондай-ақ құмар ойындарға патологиялық тартылудан туындаған мінез-құлықтың тәуекелді нысандарының (өзін-өзі жаралау, суицидтік мінез-құлықты болғызбау) профилактикасы;

3) өзін-өзі сақтау мінез-құлқы;

4) тұрмыста және қоғамдық орындарда мінез-құлық, тұлғааралық коммуникация, өзара қолдау дағдыларын дамыту;

5) психологиялық проблемалар және жұптағы, отбасындағы, тұлғааралық қарым-қатынастармен байланысты мәселелерді шешу;

6) жасөспірім кезіндегі организмнің психологиялық және физиологиялық жетілмегендігінің ерекшеліктері, ерте жыныстық өмірдің профилактикасы, ерте жүктіліктің, түсік тастаудың және босанудың ықтимал асқынулары мен салдарлары;

7) әлеуметтік мінез-құлық, отбасылық өмірге және жауапты ерлі-зайыптылықты қалыптастыруға дайындық мәселелері.

Ескерту. 48-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

49. Психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша хабардар етуді ДСМ, бейінді денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлері, сондай-ақ арнайы оқытудан өткен еріктілер ЖДО үшін әзірленген ақпараттық материалдардың негізінде жүзеге асырады.

50. Психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша ақпараттандыру:

1) он алты жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың ата-аналарының немесе басқа да заңды өкілдерінің келісімімен;

2) он алты жастан асқан және толық он сегіз жасқа толмаған кәмелетке толмағандарға, жастарға, олардың ата-аналарына және басқа да заңды өкілдеріне, ерлі-зайыптыларға, еріктілерге өздерінің қалауы бойынша.

51. ЖДО мынадай бағыттар бойынша құпия психологиялық көмек көрсетеді:

1) психологиялық ағарту;

2) психологиялық проблемалардың профилактикасы;

3) темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді тұтынудан, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан, сондай-ақ құмар ойындарға патологиялық құмар болудан туындаған мінез-құлықтың тәуекелді нысандарының (өзін-өзі жаралау, суицидтік мінез-құлық) профилактикасы;

4) репродуктивтік және психикалық денсаулық саласында қауіпсіз және жауапты мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру;

5) жасөспірімдер мен жастарды отбасылық өмірге дайындау, жауапты әріптестікті, ана мен әке болуды қалыптастыру;

6) қиын өмірлік жағдайға тап болған жасөспірімдер мен жастарға көмек көрсету;

7) жыныстық зорлық-зомбылық құрбаны болған жасөспірімдер мен жастарға көмек көрсету;

8) әлеуметтік-психологиялық бейімдеу мақсатында психологиялық диагностика, түзеу арқылы қолдау, консультациялық көмек көрсету;

9) психикалық және мінез-құлықтық бұзылулардың болуына күдік туындаған кезде жасөспірімдер мен жастарды психикалық денсаулық сақтау саласында мамандандырылған медициналық ұйымдарға жіберуді қамтиды.

Ескерту. 51-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Денсаулық сақтау министрінің 16.07.2024 № 56 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

52. Психикалық денсаулықты сақтау мақсатында ЖДО-да психологиялық көмек көрсету кезінде медициналық-психологиялық көмек (оның ішінде психологиялық диагностика, түзеу арқылы қолдау, консультациялық көмек) ұсынылады; жасөспірімдер мен жастардың психологиялық саламаттылығы мәселелері бойынша консультация беру жүзеге асырылады.

Unofficial translation

In accordance with paragraph 3 of Article 92 of the Code of the Republic of Kazakhstan "" I hereby ORDER:

Footnote. Preamble - in the wording of the order of the Minister of Healthcare of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

1. To approve the rules for organization of medical care for protection of reproductive and mental health of minors aged ten to eighteen and youth in accordance with the appendix to this order.

2. The Department of maternal and infant health protection of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan, in accordance with the procedure established by the legislation of the Republic of Kazakhstan, to ensure:

1) state registration of this order in the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan;

2) posting this order on the Internet resource of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan after its official publication;

3) within ten working days after the state registration of this order, submission of information to the Legal Department of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan on implementation of the activities provided for in subparagraphs 1) and 2) of this paragraph.

3. The supervising vice minister of health of the Republic of Kazakhstan is authorized to control the execution of this order.

4. This order comes into effect upon the expiration of ten calendar days from the date of its first official publication.

Minister of health of the
Republic of Kazakhstan

A. Tsoi

Appendix
to the order of the
Minister of health of the
Republic of Kazakhstan
dated December 20, 2020
№ ҚР ДСМ-285/2020

Rules for organization of medical care for protection of reproductive and mental health of minors aged ten to eighteen and youth

Chapter 1. General provisions

1. Present Rules for the organization of medical care for the reproductive and mental health of minors between the ages of ten and eighteen and youth (hereinafter referred to as the Rules) have been developed in accordance with paragraph 3 of Article 92 of the Code of the Republic of Kazakhstan "On public health and healthcare system" (hereinafter referred to as the Code) and shall determine the procedure for organizing medical care for the reproductive and mental health of minors aged ten to eighteen and young people.

Footnote. Paragraph 1 – in the wording of the order of the Minister of Healthcare of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

2. Basic concepts used in these Rules:

1) legal representatives of the child - parents (parent), adoptive parents (adoptive parents), guardian or trustee, foster parent (foster parents), foster caregiver and other persons substituting them, carrying out care, education, upbringing, protection of rights in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan and the interests of the child;

2) mental health - a state of well-being in which each person can fulfill his or her own potential, cope with normal life stresses, work productively and fruitfully, and also contribute to the life of their community;

3) psychological assistance - a set of measures aimed at: assistance to a person in prevention, resolution of psychological problems, overcoming difficult life and crisis situations and their consequences, contributing to the maintenance of mental and somatic health, optimization of mental development, adaptation and improvement of the quality of life, including by activating a person's own capabilities;

informing people about the causes of psychological problems, ways to prevent and resolve them;

personality development, its self-improvement and self-realization.

4) psychological problem - a state of mental discomfort of a person caused by dissatisfaction with oneself, one's activities, interpersonal relationships, the situation in the family and (or) other problems of personal life.

3. Health care subjects providing medical assistance for protection of reproductive and mental health to minors aged ten to eighteen (hereinafter referred to as minors) and youth aged eighteen to twenty-nine (hereinafter referred to as youth), including medical and preventive care, and also psychosocial and legal services, are the youth health centers (hereinafter - YHC).

4. YHCs provide medical care for protection of reproductive and mental health to minors and youth, in compliance with the anti-epidemic regime in accordance with regulatory legal acts in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

5. Healthcare subjects providing medical assistance for protection of reproductive and mental health to minors and youth maintain primary medical records and submit reports in the forms and in the manner established by the authorized body, in accordance with subparagraph 9) of paragraph 2 of Article 115 of the Code, including through information systems.

6. YHC is a health care organization in the cities of regional, republican significance and the capital, or a structural subdivision of a health care organization that provides outpatient care.

7. YHC provides medical and preventive care in the form of pre-medical and specialized medical care to minors and youth.

Chapter 2. Procedure for organization of medical care for protection of reproductive and mental health of minors aged ten to eighteen and youth

8. YHC provides medical care to minors and youth on the referral of primary health care specialists, as well as on own initiative (self-referral) of an individual (patient) without a referral from primary health care specialists.

9. The YHC provides medical care taking into account the following age characteristics of patients:

1) minors aged ten years and under the full sixteen years are provided with medical assistance with written consent and in the presence of their parents or other legal representatives;

2) minors aged sixteen years and under the full eighteen years are provided with preventive, consultative and diagnostic assistance, with the exception of surgical interventions, artificial termination of pregnancy, which are carried out with the written consent of their parents or other legal representatives;

3) youth between the ages of eighteen and twenty-nine are provided with medical assistance upon their consent.

10. The Youth Health Center shall be located in a separate building or shall have a separate entrance that shall not intersect with other flows of patients (visitors), as well as accessible to individuals with disabilities and other people with limited mobility.

Footnote. Paragraph 10 - in the wording of the order of the Minister of Healthcare of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

11. In the YHC the minors and youth are provided with comprehensive assistance by medical workers, psychologists, social workers, lawyers.

12. In the YHC, the minors and youth are provided with medical assistance by the following specialists:

1) medical workers with higher medical education in the following specialties:

"Obstetrics-gynecology (gynecology for children, functional diagnostics, ultrasound diagnostics in the main specialty, endoscopy in the main specialty)";

"Urology and andrology (ultrasound diagnostics according to the profile of the main specialty, endoscopy according to the profile of the main specialty) (adults, children)";

"Dermatovenereology (dermatocosmetology) (adult, pediatric)";

"General practice (family medicine)";

"Therapy (adolescent therapy, dietetics)";

"Psychiatry (narcology, psychotherapy, sexopathology, medical psychology, forensic psychiatric examination, forensic narcological examination)";

"Children's psychiatry (children's narcology, children's psychotherapy, children's medical psychology, suicidology, forensic narcological examination, forensic psychiatric examination)";

"Public health";

"Hygiene and epidemiology (general hygiene, occupational hygiene, hygiene of children and adolescents, food hygiene, communal hygiene, radiation hygiene, toxicology, epidemiology, parasitology, bacteriology, virology, microbiology)";

"Nursing";

2) medical workers with post-secondary medical education in the specialty: "Nursing";

3) employees with technical and vocational medical education in the following specialties:

"General medicine (paramedic, paramedic of general practice)";

"Obstetrics (obstetrician, general practice obstetrician)";

"Nursing (nurse (nurse man), nurse (nurse man) of general practice, specialized medical nurse (nurse man))";

“Nursing (younger nurse (nurse man) for nursing)”;

"Laboratory diagnostics (laboratory assistant, doctor-laboratory assistant)".

13. Psychologists of the YHC provide medical and psychological assistance (including psychological diagnostics, corrective support, counseling) in order to maintain mental health, counseling on the psychological well-being of minors and youth.

14. Social workers of the YHC provide information and advice on the issues of receiving social assistance to minors and youth.

15. Informing and consulting on the issues of obtaining legal assistance to minors and youth is provided by the lawyers of the YHC.

16. The following medical and psychological assistance for protection of reproductive and mental health is provided to minors and youth at the YHC:

1) provision of advisory, medical and diagnostic, medical and psychological assistance for protection of reproductive and mental health;

2) promotion and formation of healthy lifestyle skills, including promotion and promotion of healthy rational nutrition, physical activity, sports, nutrition; prevention of diseases, behavioral risk factors (prevention of drug addiction, consumption of tobacco products, including products with heated tobacco, hookah tobacco, hookah mix, heating system for tobacco, alcohol and other psychoactive substances), awareness-raising, hygiene education for adolescents and youth on health promotion and prevention of diseases related to lifestyle, including reproductive and mental health;

3) informative and explanatory work among minors and youth on promoting a healthy lifestyle, protecting reproductive health, including the prevention of early sexual activity, family planning, the use of contraceptives, and the prevention of unwanted pregnancy;

4) training and counseling, lectures, trainings, seminars for minors, youth, their parents or other legal representatives, spouses, volunteers, as well as the development of information and educational materials on reproductive and mental health, including:

prevention of behavioral risk factors and formation of healthy lifestyle skills;

psychophysical, psychosocial development in adolescence;

social behavior, forming responsible partnerships and preparing for family life;

psychological problems and solutions to issues related to relationships in a couple, in a family, interpersonal relationships;

issues of prevention, diagnosis and treatment of sexually transmitted infections;

prevention of early sexual (sexual) life, features of the physiological immaturity of the body in adolescence;

prevention of teenage pregnancy, possible complications and consequences of early pregnancy, prevention of artificial termination of pregnancy and childbirth among minors;

family planning, modern methods of contraception, prevention of unwanted pregnancy, indicating possible complications and consequences of artificial termination of pregnancy;

5) provision of information and advice on the prevention of sexually transmitted diseases, the formation of conscious, responsible and safe behavior in the field of reproductive and sexual health;

6) informing and counseling minors in an accessible form on reproductive health issues in order to prevent early sexual (sexual) life; prevention of teenage pregnancy;

7) informing and consulting on prevention of unwanted pregnancy, possible complications and consequences of artificial termination of pregnancy, family planning, modern methods of contraception;

8) provision of medical assistance for protection of reproductive health, family planning, prevention of unwanted pregnancy, contraception, as well as the prevention, diagnosis and treatment of diseases of the reproductive system;

9) upon detection of pregnancy in minors and youth - timely referral of patients (including for registration and further dynamic monitoring during pregnancy) in compliance with the continuity with medical organizations providing primary health care and other medical organizations, notifying parents or other legal representatives upon detection of pregnancy in minors;

10) diagnosis of acute and chronic diseases of the reproductive organs, sexually transmitted infections in minors and youth, treatment and observation, as well as the timely referral of patients to receive medical care in a hospital-substituting and inpatient conditions;

11) creation of psychologically comfortable conditions for minors and youth, provision of individual and group psychological assistance;

12) psychological education, prevention of psychological problems, conducting social and psychological trainings with the aim of teaching self-preservation behavior, self-service skills, behavior in everyday life and public places, communication, mutual support, instilling behavioral skills (equality, respect, mutual understanding, the ability to assess the situation and defend their borders, conflict-freeness and more);

13) psychological assistance, counseling to preserve mental health, prevention of risky forms of behavior (including self-harm, suicidal behavior), addictions caused by the consumption of tobacco products, including products with heated tobacco, hookah tobacco, hookah mixture, tobacco heating system, drug addiction, substance abuse, as well as pathological attraction to gambling;

14) provision of confidential medical and psychological assistance to minors and youth, formation of safe and responsible behavior skills to maintain reproductive and mental health;

15) provision of medical and psychological assistance to develop skills for safe and responsible behavior in the field of mental health;

16) counseling on preparing youth for family life, formation of a responsible partnership, motherhood, fatherhood;

17) provision of medical and psychological assistance, advisory support on issues of obtaining social and legal assistance to minors and youth, with the active involvement of the patients themselves, parents of minors or other legal representatives, with an increase in responsibility for their health in order to improve their quality of life;

18) provision of psychological assistance to minors and youth who applied after sexual violence;

19) conduct of psychological diagnostics, corrective support, counseling and information work with the aim of socio-psychological adaptation;

20) psychological support in provision of medical care if necessary;

21) referral of minors and youth with suspicion of mental, behavioral disorders (diseases) to medical organizations providing medical assistance in the field of mental health.

Footnote. Paragraph 16 as amended by Order of the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

17. Informing and consulting minors on reproductive and mental health issues is carried out in a form accessible to them.

18. If a teenager, a representative of youth, their parents or other legal representatives have technical capabilities, information and counseling is carried out remotely using telephone, digital and mobile technologies.

19. YHCs carry out activities in cooperation and in compliance with continuity with medical organizations providing primary health care, other medical organizations and specialized services, with republican health organizations.

20. Parents or other legal representatives of patients are notified in writing in cases that threaten their health, as well as requiring their consent in accordance with the current legislation.

21. YHC cooperates with volunteers, representatives of public, nongovernmental and international organizations in carrying out activities to promote healthy lifestyles, advocacy on health promotion and prevention of lifestyle-related diseases, including on issues of preserving of reproductive and mental health.

22. In group work, the YHC uses methods of creating support groups, conducting trainings, working with initiative groups, self-help and mutual help groups.

23. YHC specialists in cases of treatment of minors and youth who have been subjected to cruel treatment, violence (physical, sexual, psychological):

1) provide the necessary medical care in accordance with clinical protocols;

2) provide comprehensive assistance in cooperation with psychologists, social workers, lawyers;

3) notify the parents or other legal representatives of the minor;

4) notify law enforcement agencies about the facts of applying of victims and provision of medical assistance to them;

5) transfer the relevant information to the educational authorities, social protection authorities according to their competence.

24. When contacting on issues that are not within the competence of medical workers, representatives of bodies and organizations of other departments within their competence (education, social protection, law enforcement, local executive bodies, non-governmental organizations) are involved.

25. The heads of the YHC ensure inter-sectoral and interdepartmental interaction, coordination of the work of specialists with other bodies and organizations.

26. YHC organizes consultations of specialists for minors and youth by telephone ("hot line", "helpline"), via the Internet, video conferencing (using digital and mobile technologies), on healthy lifestyles, preservation of reproductive and mental health, psychological well-being.

27. YHC uses electronic information resources, electronic health information systems in compliance with the requirements to ensure the protection of personal data of individuals (patients).

28. In the absence of appropriate premises, the functions of the YHC are carried out in the youth health Cabinet as part of a medical organization that provides outpatient care.

29. Activities for formation of healthy lifestyle skills among minors and youth are carried out at the YHC through information and explanatory work, counseling work and hygienic training on the following issues:

1) healthy and rational nutrition;

2) physical activity and sports;

3) prevention of behavioral risk factors (consumption of tobacco products, including products with heated tobacco, hookah tobacco, hookah mixture, systems for heating tobacco, alcohol, drugs and other psychoactive substances);

4) physiology and hygiene of puberty;

5) prevention of early sexual activity;

6) prevention, diagnosis of sexually transmitted infections (hereinafter - STIs).

Footnote. Paragraph 29 as amended by the order of the Minister of Healthcare of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

30. Awareness-raising work is carried out by specialists of the Ministry of Health in electronic and print media, social networks, as well as through the development and publication of information materials.

31. Awareness-raising and hygiene education among minors is carried out in a form accessible to them.

Paragraph 1. Features of organization of medical care for protection of reproductive health of minors aged ten to eighteen and youth

32. The YHC conducts information and explanatory work among minors and youth on reproductive health issues, including the prevention of early sexual (sexual) life by informing about its consequences, prevention of teenage pregnancy, and family planning.

33. The YHC provides information and counseling on methods of preventing unwanted pregnancies, prescribing contraception.

34. Informing and counseling on the formation of responsible and safe behavior in relation to reproductive and sexual health, prevention of sexually transmitted infections is carried out.

35. The YHC carries out activities for prevention, diagnosis and treatment of reproductive health diseases.

36. When pregnancy is detected in minors and youth, the YHC:

1) notifies parents or other legal representatives within 3 hours after detection of pregnancy in adolescents;

2) provides psychological support and counseling to a pregnant woman, as well as her parents or other legal representatives;

3) notifies law enforcement agencies about the fact of pregnancy in a minor within 3 hours after detection;

4) timely refers patients to medical organizations that provide primary health care and other medical organizations immediately after pregnancy is detected in compliance with continuity (including for registration and further dynamic monitoring during pregnancy);

5) provides socio-psychological, socio-legal assistance, legal advice to a pregnant woman, as well as to her parents or other legal representatives.

37. If the minor and her parents or other legal representatives wish to preserve the pregnancy, the YHC specialist refers the patient to the organization of primary health care for registration and further observation.

38. If the minor and her parents or other legal representatives wish to terminate the pregnancy, the specialists of the YHC:

1) together with the heads of the YHC conduct a conversation, inform the pregnant woman, her parents or other legal representatives (in case of a minor) about medical and social indications, contraindications for artificial termination of pregnancy, the procedure for carrying it out, as well as possible complications and consequences of artificial termination of pregnancy;

2) conduct psychological counseling for a pregnant woman, as well as her parents or other legal representatives;

3) send to specialized departments of medical organizations (gynecological departments of hospitals) for artificial termination of pregnancy.

39. After the artificial termination of pregnancy, psychological counseling is carried out, recommendations are given on the post-abortion period, further prevention of unwanted pregnancy and contraception, and contraceptive means corresponding to the physiological state (if any) are provided.

40. The specialists of the YHC carry out information and explanatory work among minors and youth on the prevention of STIs, including the consequences of early sexual activity, safe sexual behavior, and personal protective equipment.

41. YHC specialists diagnose STIs (genital candidiasis, trichomoniasis, ureaplasmosis, mycoplasmosis, chlamydia, genital herpes, papillomavirus infection (anogenital warts), gonorrhea, syphilis (express test), HIV infection (express test), and hepatitis B and C).

42. Before testing for STIs, pre-test counseling is provided for minors and youth.

43. After the examination for STIs, taking into account the age characteristics specified in paragraph 9 of these Rules, post-test counseling of minors and youth on STI prevention is carried out, upon receipt of negative test results.

44. The YHC provides STI treatment, with the exception of syphilis, gonococcal infection, chancroid, inguinal granuloma, HIV infection.

45. The minors and youth suspected of having syphilis, gonococcal infection, chancroid, inguinal granuloma are sent to a health care organization that provides dermatovenerological care.

46. YHC specialists refer minors and youth with suspicion of HIV infection to state healthcare organizations that carry out activities in the field of HIV prevention for subsequent diagnosis, treatment and monitoring.

47. After the completion of STI treatment, psychological counseling is carried out, recommendations on contraception are provided, and the patient is provided with a contraceptive method acceptable for his physiological state (if available).

Paragraph 2. Organization of medical assistance for protection of mental health of minors aged ten to eighteen and youth

48. Informing and counseling on mental health issues is carried out individually, for couples (married couples) or in a group on the following topics:

1) psychophysical, psychosocial development in adolescence;

2) prevention of risky forms of behavior (prevention of self-harm, suicidal behavior), addictions caused by the consumption of tobacco products, including products with heated tobacco, hookah tobacco, hookah mixture, tobacco heating system, drug addiction, substance abuse, as well as pathological attraction to gambling;

3) self-preservation behavior;

4) development of behavior skills in everyday life and public places, interpersonal communication, mutual support;

5) psychological problems and solving issues related to relationships in a couple, in a family, interpersonal relationships;

6) features of psychological and physiological immaturity of the body in adolescence, prevention of early sexual activity, possible complications and consequences of early pregnancy, artificial termination of pregnancy and childbirth;

7) issues of social behavior, preparation for family life and formation of a responsible marriage.

Footnote. Paragraph 48 as amended by the order of the Minister of Healthcare of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

49. Informing on the issues of mental health preservation is carried out by employees of the YHC, specialized health organizations, as well as volunteers who have undergone special training, based on information materials developed for the YHC.

50. Mental health education is carried out among:

1) minors under the age of sixteen with the consent of their parents or other legal representatives;

2) minors aged sixteen and under the full eighteen years, youth, their parents or other legal representatives, spouses, volunteers at their request.

51. YHC provides confidential psychological assistance in the following areas:

1) psychological education;

2) prevention of psychological problems,

3) prevention of risky forms of behavior (self-harm, suicidal behavior), addictions caused by the consumption of tobacco products, including products with heated tobacco, hookah tobacco, hookah mixture, tobacco heating system, drug addiction, substance abuse, as well as pathological attraction to gambling;

4) development of skills for safe and responsible behavior in the field of reproductive and mental health;

5) preparing minors and youth for family life, the formation of a responsible partnership, motherhood, fatherhood;

6) assistance to minors and youth, including those who find themselves in difficult life situations;

7) assistance to minors and youth who are victims of sexual violence;

8) psychological diagnostics, correctional support, counseling for the purpose of social and psychological adaptation;

9) referral of minors and youth suspected of mental and behavioral disorders to medical organizations providing medical care in the field of mental health.

Footnote. Paragraph 51 as amended by the order of the Minister of Healthcare of the Republic of Kazakhstan dated 16.07.2024 № 56 (shall enter into force upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

52. When providing psychological assistance, the YHC provides medical and psychological assistance (including psychological diagnostics, correctional support, counseling) in order to maintain mental health; counseling is provided on the psychological well-being of minors and youth.