ИПС "Әділет"

Қазақстан Республикасының Экология кодексінің 87-бабының 6-тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалау әдістемесі осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Экологиялық реттеу және бақылау комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін онын Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтердің ұсынылуын қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар вице-министріне жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Экология және табиғи ресурстар министрі

Е. Нысанбаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Цифрлық даму, инновациялар

және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

Қазақстан Республикасы
Экология және табиғи
ресурстар министрі
2023 жылғы 15 қарашадағы
№ 321 Бұйрыққа
қосымша

Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалау әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалау әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) Қазақстан Республикасы Экология кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 87-бабының 6) тармақшасына сәйкес әзірленді және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу тәртібі мен тетігін айқындайды.

2. Бұл Әдістемеде мынандай ұғымдар мен анықтамалар қолданылады:

1) "Байқоңыр" ғарыш айлағы – ғарыш инфрақұрылымының құрамдас бөлігі болып табылатын және ғарыш объектілерін ұшыруды дайындауға және жүзеге асыруға арналған техникалық, ұшыру, қону кешендерін, жер учаскелерін қамтитын аумақ;

2) "Байқоңыр" кешені – "Байқоңыр" ғарыш айлағының және Байқоңыр қаласының жылжымалы және жылжымайтын мүлкімен сынақ, технологиялық, ғылыми, өндірістік-техникалық, әлеуметтік және қамтамасыз ету объектілері;

3) ғарыш қызметі саласындағы уәкілетті орган – ғарыш қызметі саласындағы басшылықты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген шекте салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

4) зерттеу ауданы – зерттелетін жер учаскесінің бұрылыс нүктелерінің географиялық координаттарын көрсете отырып, тапсырыс беруші қоршаған ортаға әсерді бағалау жұмыстарын жүргізу үшін айқындаған аумақ, шеңберінде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері, шектес аумағы құлаған аудандағы зымыран – ғарыш қызметі әсерінің салдары, сондай-ақ "Байқоңыр" ғарыш айлағының аумағына трассаның астындағы аумақтарға, түсетін аппараттың қону ауданына (жоспарланған жағдайда) тасымалдағыш зымырандарды ұшырудың әсері бағаланады;

5) қоршаған ортаға әсерді бағалау жобалық құжаттамасына тапсырыс беруші (бұдан әрі – тапсырыс беруші) – көзделіп отырған қызмет бойынша құжаттаманы дайындауға жауапты және көзделіп отырған қызмет бойынша құжаттаманы экологиялық сараптамаға ұсынатын адам;

6) тасымалдағыш зымыран – ғарыш аппараттарын ғарыш кеңістігіне шығаруға арналған техникалық құрылғы;

7) тасымалдағыш зымырандын бөлінетін бөліктері – ұшу траекториясының белсенді учаскесінде штаттық жұмыс істеу процесінде одан бөлінетін зымыранның конструктивтік элементтері;

8) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданы – ұшу барысында тасымалдағыш зымырандардың істен шыққан және бөлінген элементтері және (немесе) фрагменттері құлайтын (қонатын) жер учаскесі;

9) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданында қоршаған ортаға әсерді бағалау (бұдан әрі – қоршаған ортаға әсерді бағалау) – шеңберінде "Байқоңыр" ғарыш айлағының позициялық ауданындағы, жол асты аумақтарындағы, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудандағы, оның іргелес аумағындағы, түсетін аппараттың қону ауданындағы қоршаған ортаға және адам денсаулығына зымыран-ғарыш қызметінің әсерінің салдары бағаланатын шаралар, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарын ескере отырып, қолайсыз салдардың (табиғи экологиялық жүйелер мен табиғи ресурстардың жойылуы, тозуы, бүлінуі және сарқылуы) алдын алу, қоршаған ортаны сауықтыру жөніндегі шаралар әзірленеді;

10) трассаның апаттық аймағы – бұл апаттық жол бойымен созылған және тасымалдағыш зымырандардың құлау нүктелерінің ең көп (берілген ықтималдықпен) бүйірлік таралуының сол және оң шекараларымен шектелген жер бетіндегі фигура. Апаттық аймақтың ені тасымалдағыш зымырандардың бүйірлік бағытта ұшуының ең көп ауытқуына әкелетін штаттан тыс жағдайлармен анықталады;

11) ұшыру трассасы – ғарыштық зымыранның жер бетіне ұшу траекториясының проекциясы;

12) іргелес аумақ – құлайтын ауданның шекарасынан кемінде 40 километр қашықтықта құлайтын ауданға іргелес жатқан аумақ.

3. Әдістемеде қолданылатын белгілер мен қысқартулар:

АДМГ – асимметриялық емес демитилгидразин;

га – гектар;

км – километр;

мг/кг – бір килограммдағы миллиграмм;

мм – миллиметр.

2-тарау. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу тәртібі

4. Қоршаған ортаға әсерді бағалауды әзірлеуді "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес алынған, қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге лицензиясы бар жеке және (немесе) заңды тұлғалар жүзеге асырады.

5. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданында қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу тәртібі мынадай кезеңдерді қамтиды:

1) Қоршаған ортаға әсерді бағалаудың дайындық жұмыстары;

2) қоршаған ортаға әсерді бағалауды жоспарлау;

3)қоршаған ортаға әсерді бағалаудың соңғы кезеңі.

6. Қоршаған ортаға әсерді бағалаудын дайындық жұмыстары мыналарды қамтиды:

қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізуге арналған техникалық тапсырма шеңберінде жүзеге асырылатын қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізудің мақсаттарын, міндеттерін, объектілерін және мерзімдерін айқындау;

ландшафттық сипаттаманы, аумақтың жер-өңірлік ерекшеліктерін қамтитын қоршаған ортаға әсердің қысқаша сипаттамасын, баламалы нұсқаларды талдауды, орналасқан жері туралы деректерді, координаттарды, қоршаған орта және әлеуметтік-экономикалық орта туралы жалпы мәліметтерді; қоршаған ортаның жай-күйі, компоненттердің антропогендік бұзылуы, ерекше жағдайлар туралы деректерді (сейсмикалықтың жоғарылауының, қауіпті табиғи жағдайлардың болуы) қамтитын алдын ала бағалауды дайындау құбылыстар мен процестер; белгіленген қызмет ауданының табиғи құндылығының сипаттамасы, тарихи-мәдени маңыздылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен объектілердің болуы; аумақтың әлеуметтік-экономикалық ерекшеліктері (аумақты шаруашылық, қала құрылысын пайдалану)туралы материалдар;

баламалы нұсқаларды талдау халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тасымалдағыш зымыранның бірнеше ұшыру трассаларын және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын аудандарын жобалауды көздейді.

7. Қоршаған ортаға әсерді баламалы нұсқаларымен алдын ала бағалау мүдделі мемлекеттік органдарға жіберіледі не олармен консультациялар жүргізіледі.

8. Мемлекеттік органдар отыз жұмыс күн ішінде баламалы нұсқалары бар қоршаған ортаға әсерді алдын ала бағалау келіп түскен күннен бастап олардың қарау нәтижелеріне жауап береді.

9. Мемлекеттік органдардың қарау нәтижелері бойынша тапсырыс беруші сирек немесе бірегей болып табылатын өсімдіктер және (немесе) жануарлар дүниесі объектілері немесе олардың қоғамдастықтары бөлігінде халықтың өмірі мен денсаулығына зиян келтіру, төтенше жағдай туындау, биологиялық әртүрлілікті жою немесе жоғалту тәуекелі бар нұсқаларды алып тастайды.

10. Қоршаған ортаға әсерді бағалауды жоспарлау мыналарды қамтиды:

"Байқоңыр" ғарыш айлағының – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданының және шектес аумақтардың статистикалық және табиғат қорғау құжаттамасы бойынша бастапқы деректерді алдын ала жинау, қорыту және алуды ұйымдастыру. Бұрын пайдаланылған учаскеде құлау ауданы ретінде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын аудандардың экологиялық паспортының және мониторинг деректері ескеріледі;

бастапқы деректерді талдау, қоршаған ортаға әсерді бағалауды әзірлеу үшін негізгі объектілерді, бағалау жүргізудің әдістемелерін, бағдарламалары мен өлшемдерін айқындау;

тікелей тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданда бастапқы деректерді нақтылау, қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу үшін деректер базасын түпкілікті қалыптастыру:

1) "Байқоңыр" ғарыш айлағының аумағында, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен шектес аумақтардың құлау ауданында өндірістік экологиялық бақылау және басқару жүйесінің құрылымы айқындалады;

2) "Байқоңыр" ғарыш айлағының, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданның және шектес аумақтардың аумағындағы экологиялық қызметтің аспектілері мен бағыттары белгіленеді;

3) Экологиялық құжаттаманың болуы мен сипаттамалары тексеріледі;

4) "Байқоңыр" ғарыш айлағы қызметінің экологиялық басымдықтарының қолданыстағы жүйелері айқындалады;

5) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын осы ауданда "Байқоңыр" ғарыш айлағының экологиялық қызметінің ретроспективасы талданады;

6) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын аудаының аумағы бойынша шолу турларының бағдарламалары мен маршруттары әзірленеді.

11. Қоршаған ортаға әсерді бағалаудың қорытынды кезеңі:

алынған деректерді талдау және бағалау;

мамандарды және сарапшыларды жұмысқа тарту;

қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша ұсынымдар әзірлеуді;

тапсырыс берушімен бірлесіп ұсынылатын ұсынымдарды іске асыру мүмкіндігін талдау;

қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша есепті дайындау және тапсырыс берушіге ұсыну;

қоршаған ортаға әсерді бағалауды іске асыру қорытындылары бойынша іс-қимыл жоспарын жасауға қатысу.

12. Көзделіп отырған зымыран-ғарыш қызметінің қоршаған ортаға әсер етуіне жол беру туралы қорытындымен бірге қоршаған ортаға әсерді бағалау жобасы қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижесі болып табылады.

13. Қоршаған ортаға әсерді бағалау құрамына қоршаған ортаға әсерді бағалау жобасы, экспедициялық жұмыстардың актілері, зерттеу хаттамалары, сынамаларды сынау хаттамалары, зерттеу ауданындағы өсімдіктердің тізбесі, тексеру ауданындағы жануарлар дүниесінің тізбесі, зерттеу ауданындағы тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданындағы қауіпсіздік туралы қорытынды, картографиялық материалдар, осы Әдістеменің 1 және 2-қосымшаларына сәйкес жасалған кестелер (бұдан әрі - материалдар) кіреді.

14. Материалдарды 10 жұмыс күні ішінде тапсырыс беруші бекітеді және уәкілетті органға келісуге жібереді.

15. Уәкілетті орган материалдар келіп түскен күннен бастап отыз жұмыс күні ішінде мынадай шешімдердің бірін қабылдайды және осы шешімді еркін нысанда хатпен бағыттайды:

1) материалдарды келісу туралы;

2) материалдарды пысықтауға қайтару туралы.

16. Уәкілетті орган материалдарды қайтарған жағдайда, тапсырыс беруші пысықтағаннан кейін пысықталған материалдарды осы Әдістеменің 14-тармағына сәйкес келісуге уәкілетті органға қайта жібереді.

3-тарау. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу механизмі

17. Қоршаған ортаға әсерді бағалау шеңберінде:

зымыран-ғарыш қызметінің қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына теріс әсер ету мүмкіндігі;

халықтың және зерттелетін аумақтың (онда орналасқан табиғи және өндірістік-шаруашылық объектілерді, әлеуметтік инфрақұрылым объектілерін қоса алғанда) зымыран-ғарыш қызметі тарапынан қауіп-қатерлерден қорғалуын қамтамасыз ету дәрежесі;

зерттелетін аумақтың қоршаған ортасы мен тұрғындарының зымыран-ғарыш қызметін жүзеге асыру кезінде туындайтын төтенше жағдайлардан қорғалу дәрежесі;

"Байқоңыр" ғарыш айлағының қоршаған ортаны және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының әсер ету ауданында тұратын халықтың денсаулығын қорғау жөніндегі өзіндік стратегиясы;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданының әсер ету ауданында тұратын қоршаған ортаны және халықтың денсаулығын қорғау жөніндегі іс-шаралардың болуы белгіленеді.

18. Қоршаған ортаға әсерді бағалау процесінде:

1) мыналар:

қоршаған ортаның жай-күйін компоненттік талдау;

қоршаған ортаға теріс әсер ету көздерін инвентаризациялау өткізілді;

2) мыналар:

зымыран-ғарыш қызметінің зерттелетін аумақтың қоршаған ортасының компоненттеріне барлық әсер ету түрлері;

зерттелетін аумақ үшін зымыран-ғарыш қызметінің экологиялық, әлеуметтік және экономикалық салдары;

"Байқоңыр" ғарыш айлағы ауданындағы, трасса асты аумақтарындағы, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданы, іргелес аумағындағы қоршаған орта компоненттеріне және халықтың денсаулығына әсер ету деңгейі белгіленеді;

3) мыналар:

қоршаған ортаны сауықтыруды, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумақтары құлаған ауданда халықтың өмір сүруінің экологиялық жағдайларын жақсартуды қамтамасыз ететін қызметтің техникалық, технологиялық және табиғатты қорғау бағыттары бойынша іс-шаралар жүйесіне ұсыныстар;

"Байқоңыр" ғарыш айлағы объектілерінде зымыран-ғарыш қызметін жүзеге асыру және өндірістік және мемлекеттік мониторинг жүйелерін жетілдіру жөніндегі жұмыстардың перспективалық режимі бойынша ұсынымдар әзірленді.

19. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда мен іргелес аумағы қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүзеге асыру үшін бастапқы деректерді жинау процесінде мынадай шарттарды ескеру қажет:

"Байқоңыр" ғарыш айлағынан зымыран тасымалдағыштарды ұшырудың штаттық (қалыпты) жағдайларында тасымалдағыш зымырандардыңң бөлінетін бөліктерінде радиоактивті элементтердің болуы жоққа шығарылады, сондықтан радио сәулелену көздері туралы мәліметтер жинау талап етілмейді;

"Байқоңыр" ғарыш айлағынан зымыран тасымалдағыштарды ұшырудың штаттық емес (төтенше) жағдай мұндай жағдайларда радиоактивті элементтері бар ғарыштық мақсаттағы зымырандардың бөліктері туралы толық ақпарат алу міндетті.

20. Қоршаған ортаға әсерді бағалауда зымыран-ғарыш қызметінің экологиялық қауіпсіздігін негіздейтін материалдар ұсынылуы тиіс, ішінде:

жоспарланатын қызметтің Кодексте белгіленген экологиялық талаптарға сәйкестігін талдау;

тапсырыс берушінің тиісті материалдары жеткіліксіз немесе жоқ болған жағдайда зымыран техникасы мен зымыран отынының аналогтық (бұрын жарияланған) сипаттамалары;

пайдалануға жоспарланған зымыран отынымен ластанған топырақты детоксикациялаудың технологиялық регламенті бойынша ақпарат;

жобаланатын ұшыру кешендерінің, жанармай құю станцияларының ұқсас объектілері бойынша ғарыш айлағының позициялық ауданындағы өндірістік экологиялық мониторинг материалдары;

ғарыштық мақсаттағы зымырандарды штаттан тыс ұшырудың әртүрлі сценарийлері кезінде қоршаған орта объектілеріне авариялық жағдайлардың әсерін бағалау және авариялық зардаптарды жою жөніндегі іс-шаралар кешені;

ластаушы заттар эмиссияларының нормативтерін айқындау және атмосфераның жер бетіндегі қабатында ластаушы заттарды тарату, тасымалдағыш зымыран отынының жануы кезіндегі ластаушы заттардың бөлінуін анықтау бойынша есептер;

бағдарламалық құралдар мен әдістемелерді еркін таңдау негізінде орындалған зымыран отыны компоненттерінің жану өнімдерінің шығарындылары мен шашырауын есептеу;

зымыран отыны компоненттерінің төгілуі кезінде, сондай-ақ зымыран отыны компоненттерінің кепілдік қалдықтары туралы деректер негізінде орындалған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің конструкцияларының отын қалдықтары мен металл емес материалдары жанған кезде ластаушы заттардың шығарындыларын есептеу (ықтимал авариялық жағдай үшін есептеулер ұқсас орындалады);

зымыран отынының құрамдас бөліктерімен атмосфералық ластануды және ластаушы заттардың таралуын есептеу тасымалдағыш зымырандардың бір рет іске қосу үшін және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері фрагментінің жекелеген құлау (қону) орны үшін жүргізіледі, зымыран отынының құрамдас бөліктерінің бірнеше құлау орындарында зымыран отынының құрамдас бөліктерінің шығарындылары жиынтықтауға жатпайды;

авариялық жағдайлардың алдын алу және олардың зардаптарын жою жөніндегі ұсынымдарда жұмыстарды жүргізу мерзімдерін көрсету, сондай-ақ құлау орындарында тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің фрагменттерін және улы қалдықтарды тазарту және кәдеге жарату жөніндегі іс-қимылдар алгоритмдерін көрсету қажет (қабылданатын іс-қимылдар кезеңі сандық уақытша мәнде көрсетіледі);

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аймақтағы жануарлар мен өсімдіктер әлеміне зымыран тасымалдағыштарды ұшырудың әсерін бағалау кезінде осы аумақта мекендейтін өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және Құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізбесін келтіру, сондай-ақ зымыран тасымалдағыштарды ұшырудың флора мен фаунаға әсерін барынша азайту жөніндегі іс-шараларды көздеу қажет.

21. Қоршаған ортаға әсерді бағалауды әзірлеу кезінде қаралады:

қоршаған орта компоненттерінің жай-күйі; – топырақ, су, атмосфералық ауа, сондай-ақ тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданның өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне мониторингті жүзеге асыруды көздеу қажет.

зымыран отынының қауіптілік классы бойынша түрін және қоршаған орта компоненттеріне әсер ету ерекшеліктерін ескере отырып, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы аумағының экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін іс-шаралар (оның ішінде құлау ауданының және шектес аумағының шекарасынан тыс тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің фрагменттері құлаған кезде).

22. Қоршаған ортаға әсерді бағалау қорытындылары бойынша "Байқоңыр" ғарыш айлағының жұмыс режимін жетілдіру бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірленеді: тасымалдағыш зымырандарды ұшыру санын қысқарту, зымыран отынының компоненттерін және зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерде олардың ыдырау өнімдерін бейтараптандырудың жаңа, неғұрлым жетілдірілген әдістерін енгізу бойынша ұшыруларды ең аз экологиялық зиян келтіретін кезеңге көшіру- тасымалдаушылар. Ұсыныстар мен ұсынымдар Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарды ескере отырып әзірленеді.

23. Қоршаған ортаға әсерді бағалау мыналарды қамтиды:

1) Жалпы ережелер:

"Байқоңыр" ғарыш айлағы бойынша жалпы ақпарат;

тасымалдағыш зымырандардыңң құрамы мен экологиялық-техникалық сипаттамалары және қоршаған ортаға әсер ету ерекшеліктері;

зымыран отыны мен жану өнімдерінің негізгі физика-химиялық және токсикологиялық сипаттамалары;

тасымалдағыш зымырандардыңң ұшу трассасының, трасса асты аумақтарының, құлау ауданының орналасқан жерінің және іргелес аумағының жалпы сипаттамасы;

Қазақстан Республикасының аумағындағы жол асты учаскелерінің сипаттамасы, олардың табиғи-климаттық және геологиялық жағдайлары мен ерекшеліктері;

ғарыштық зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағының және іргелес аумағының сипаттамасы;

2) зерттеу объектілері мен әдістері;

3) тексеру ауданының жалпы сипаттамасы:

табиғи-климаттық жағдайлар;

климат;

гидрологиялық және гидрогеологиялық жағдайлар;

геоморфологиялық ерекшеліктері;

геологиялық құрылымы және инженерлік-геологиялық жағдайлары;

топырақ жағдайлары және топырақ түзуші жыныстар;

өсімдік жамылғысы;

жануарлар әлемі;

әлеуметтік-экономикалық жағдайлар;

демографиялық жағдайлар, санитарлық-эпидемиологиялық жағдайы және халықтың денсаулық жағдайы.

4) зерттеп-қарау ауданының қоршаған орта компоненттеріне әсерін бағалау:

зерттеу аймағының жалпы сипаттамасы;

атмосфералық ауаға әсері;

жер үсті және жер асты суларына әсері;

ландшафттарға, жерлерге және жер жамылғысына әсері;

өсімдіктер әлеміне әсері;

жануарлар әлеміне әсері;

төтенше жағдайларға әсер ету;

қоршаған ортаның жай-күйіне және халықтың денсаулығына экологиялық әсерді бағалау;

5) белгіленіп отырған қызметтің қоршаған ортаға зиянды әсер етуін болғызбау және азайту жөніндегі ықтимал шаралар мен әдістер және экологиялық мониторинг жүргізу;

6) қорытынды.

1-параграф. Зерттеу аймағының жалпы сипаттамасы

24. Зерттеу ауданының жалпы сипаттамасы "Байқоңыр" ғарыш айлағы ауданының, жол асты аумақтарының, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының, іргелес аумағының, табиғи орта компоненттерінің, қаралатын аумақтың әлеуметтік-экономикалық инфрақұрылымының фондық жай-күйін қамтитын жалпы ақпаратты қамтиды.

25. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының, іргелес аумақтардың және жол асты аумақтарының, олардың табиғи-климаттық, әлеуметтік-экономикалық және демографиялық жағдайларының орналасу сипаттамасы тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлауының әрбір нақты қарастырылатын ауданы үшін жеке алғанда, барлау жұмыстарының нәтижелерін ескере отырып келтіріледі.

26. Қоршаған ортаға әсерді бағалау процесінде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен оларға іргелес аумақтардың құлау ауданының шегінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірліктің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері, тасымалдағыш зымырандарды ұшырудың әсер ету факторлары және ұшыруға дайындық, зымыранның жану өнімдерінің таралуы және ұшуы, қышқыл жауын-шашынның пайда болуы, жану өнімдерінің топырақ бетіне түсуі, атмосфераның озон қабатына және ионосфераға акустикалық, жылу және механикалық әсері қаралады.

27. "Байқоңыр" ғарыш айлағы ауданының, жол асты аумақтардың орналасқан жерінің, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының, іргелес аумақтарының сипаттамасы және алаңы.

28. Тасымалдағыш зымырандардыңң, пайдаланылған зымыран отынының жалпы сипаттамасы, қоршаған ортаның радиациялық жай-күйін бағалау, экологиялық мониторинг (бұрын пайдаланылған зымыран отынының компоненттеріне), өндірістік экологиялық бақылау нәтижелері, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлауының бөлінген аудандарына экологиялық паспорттау жүргізу, бұрын пайдаланылған аумақта құлау ауданы ретінде өткізілген және жүргізілетін табиғат қорғау іс-шаралары туралы ақпарат ұсынылады.

29. Зерттеу аймағының жалпы сипаттамасы келесі мәліметтерді қамтиды:

1) аумақтық тиесілігі (әкімшілік-аумақтық бірлік);

2) трассаның авариялық аймағын көрсете отырып, меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерінің шекараларын, координаттарын, санаты мен алаңын сипаттай отырып, жер учаскесінің атқаратын алаңы (га);

3) нысаналы мақсаты бойынша жер санаттары, шекаралары сипатталған алаң (га);

4) көлік байланыстары және инженерлік-техникалық коммуникациялар, жақын елді мекендерге дейінгі қашықтық (км);

5) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумақтың құлау ауданының қарастырылып отырған аймағының эллипстің (немесе айналмалы эллипстердің) орталық нүктесінің координаттары, эллипстердің осьтерінің өлшемдері (км);

6) аумақтардың өзен немесе су шаруашылығы бассейндеріне орайластырылуы;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар объектілерін, тарихи және археологиялық орындарды, мемлекеттік орман қорын, аңшылық шаруашылықтарын функционалдық пайдалану және олардың болуы;

8) шегінде жер қойнауын мемлекеттік геологиялық зерделеуді, пайдалы қазбаларды барлауды және/немесе өндіруді жүргізу жоспарланатын аумақтар;

9) егер бұрын құлау ауданы ретінде пайдаланылған болса, аумақтың шекаралары.

30. Табиғи-климаттық сипаттамада қарастырылып отырған аумақтың табиғи ерекшеліктері және қоршаған ортаның компоненттерінің (құрамдас бөліктерінің) жай-күйі туралы егжей-тегжейлі ақпаратты құрайды:

1) климат мынадай көрсеткіштермен ұсынылады:

континенталдылықтың ауырлығының белгілері;

жылдың жылы және суық кезеңдерінің ұзақтығы (орташа тәуліктік температурасы 0 градустан жоғары және төмен);

оң температуралардың қосындысымен;

жылдың ең суық және жылы айлары;

жылдың шуақты (ашық) және бұлтты (бұлтты) күндерінің саны (жақсырақ жыл мезгілдері бойынша);

тұрақты қар жамылғысы бар кезеңнің ұзақтығы және топырақтың қату тереңдігі;

жауын-шашын мөлшері және оларды жыл мезгілдері (айлары) бойынша бөлу, булану мөлшері, мм;

жел режимінің және ауа райының қолайсыз құбылыстарының деректерімен (құрғақшылық, құрғақ желдер, шаңды дауылдар, тыныштықтар, борандар, көктайғақ және басқалар);

объектіні пайдалану кезеңінде әсер ету аймағында зерттеулер немесе бақылаулар белгілеген климаттың жай-күйі мен процестеріндегі өзгерістер;

2) гидрологиялық және гидрогеологиялық жағдайлар мынадай деректермен сипатталады:

су шаруашылығы бассейніне тиесілігін көрсете отырып, өзен желісі мен жер үсті су айдындарының (көлдердің, тоғандардың және су қоймаларының) болуы;

өзендер мен су айдындарының атаулары, өзендердің ұзындығы, олардың қоректену, ағын және шаруашылық пайдалану режимдері;

су айдындарының қоректену режимдері және олардан су жұмсау;

ауыз су және балық шаруашылығы деңгейіндегі су үшін жер үсті су көздерінің нормативтері бойынша гидрохимиялық құрамның және бактериялық ластанудың көрсеткіштері;

жер үсті су көздерінің балық шаруашылығы және су шаруашылығы маңыздылығы;

гидрогеологиялық жағдайлар (жер асты және жер асты суларының пайда болу тереңдігі мен сипаты);

жер асты суларының түрлері;

жер асты суларының қорлары және олардың гидрохимиялық сипаттамалары;

жер асты және жер асты суларының көкжиектерінің еңістері бойынша қозғалу жағдайлары;

3) геоморфологиялық ерекшеліктер (рельеф түрлері немесе нысандары) туралы мәліметтерді қамтылады:

рельефтің басым түрі (формасы), жалпы төмендеуі және азаюы;

қолда бар биіктіктер мен тау жоталарының абсолютті биіктігі;

бойлық беткейлердің, ойпат тәрізді төмен түсулердің, өзен аңғарларының және су жинайтын төмен түсулердің болуы;

қолда бар көтерілген жертөле жазықтарының, ұсақ шоқылардың су бөлетін беттері мен беткейлері құрылымының сипаты.

4) геологиялық құрылым мен инженерлік-геологиялық жағдайлар негізінен жарықтандырылады:

геологиялық құрылымға қатысатын жыныстардың литологиялық құрамы және олардың негізгі сипаттамалары;

минералды және шикізат ресурстарының (түрлері, көлемі мен сапасы) болуы, пайдаланылуы;

сулы горизонттардың және олардың кешендерінің таралуы;

ауданның сейсмикасы және топырақтың шөгуі;

топырақ-топырақтың тұздануы;

техногендік және табиғи шығу тегі қауіпті геологиялық және инженерлік-геологиялық процестердің көрінісі (рельеф формаларының, жер асты және жер асты суларының деңгейінің өзгеруі, аумақтың су басуы және батпақтануы, Топырақ - Топырақ қасиеттерінің, жер асты және жер асты суларының сапасының өзгеруі, суффозиондық және карсттық көріністер, ирригациялық және жел эрозиясы).

5) топырақ жағдайлары мен топырақ түзуші жыныстар мынадай мазмұнда ұсынылады:

топырақ жамылғысын нақты жіктеу топырақ аймағына жатқызу және толық сипаттамасы (аумақтық таралуы, су-физикалық, химиялық және биологиялық ерекшеліктері, Топырақтың негізгі түрлерінің құнарлылығы мен механикалық құрамы, топырақ түзуші жыныстардың немесе топырақтың жай-күйі);

жыныстардың литологиялық құрамының рельефінің сипатына және жер асты суларының деңгейіне байланысты әр түрлі аймақтық Топырақтардың (кәдімгі сортаңды, сортаңды-сортаңды, сортаңды, толық дамымаған және дамымаған), сондай-ақ нитрозоналды топырақтардың (сортаң, шалғынды-қоңыр, шалғынды-батпақты)қалыптасуы;

жер жамылғысына әсер ету сипаты мен көздері;

жер бедерінің жаңа нысандарын жасаудан, сондай-ақ табиғи эрозиялық процестерді жандандырудан туындаған топырақ пен топырақ жамылғыларының механикалық өзгерістері;

зымыран отынымен және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің сынықтарымен топырақтың химиялық ластануы, орын алған авариялық жағдайларды қоса алғанда, объектінің әсер ету аймағындағы геохимиялық процестердің өзгеруі (бұрын жүргізілген геохимиялық және топырақ зерттеулері және уытты заттардың құрамын, шоғырлануын, жинақталу және шығарылу динамикасын көрсете отырып, қоршаған ортаға әсерді бағалау кезінде жүргізілген зерттеулер болған кезде заттар);

топырақ жамылғысының өзін-өзі тазарту және өзін-өзі қалпына келтіру мүмкіндіктері.

6) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері, іргелес аумақтары мен тас асты аумақтары құлаған нақты қаралатын ауданның аумағындағы өсімдік жамылғысы сипатталады:

өсімдік түрлерін (дала, шөл, орман, бұталы, шалғынды және батпақты) бөле отырып, Қазақстан Республикасының ботаникалық-географиялық аудандастырудың карто-схемасына сәйкес аумақты нақты аймаққа, қосалқы аймаққа жатқызу арқылы;

қаралатын аймақта жасыл және саябақ аймақтарының, орман алқаптарының, арнайы қорғалатын табиғи аумақтардың және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген өсімдік түрлерінің болуын жарықтандырумен;

су бөлетін, төбе аралық жазықтарда, шлейфтер мен төбе беткейлерінде, төбе айналасындағы жазықтарда, әртүрлі топырақ типтері бар жазықтарда басым аумақтарды алып жатқан өсімдіктер қауымдастығының сипаттамасы;

басым литологиялық кешендерге тән өсімдік жамылғысының түрлік құрамы, ағаш өсімдіктерінің болуы (ормандар, тоғайлар, ормандар мен шоқтар);

өсімдік жамылғысының жай-күйі және функционалдық мәні (құрамы мен кеңістіктік таралуы бойынша биологиялық өнімділік пен сапа, олардың табиғи динамикасы, өрт қауіптілігі және сирек кездесетін, эндемикалық және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген зақымдануы.

7) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері, іргелес аумақтары мен жол асты аумақтары құлаған нақты қаралатын ауданның аумағындағы жануарлар дүниесі мынадай:

талданатын аймақтың аумағында кең таралған және тұрақты мекендейтін жануарлар түрлерін олардың саны мен жекелеген даралардың жай-күйін көрсете отырып сипаттауы;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың немесе сирек кездесетін (бағалы) және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген жануарлардың, олардың кәсіпшілік түрлерінің болуы;

жануарлардың жекелеген түрлерінің негізгі шоғырлану орындарын, көші-қон жолдары мен уақытын жарықтандыруы;

объектіні пайдалану кезеңінде әсер ету аймағында зерттеулер белгілеген аурулар мен жағдайлардың нәтижесінде жануарлар дүниесінің түрлік жай-күйінің өзгеруі бойынша ақпаратпен ұсынылады.

31. Әлеуметтік-экономикалық жағдайлар келесі құрамда:

1) жергілікті халықтың қазіргі әлеуметтік-экономикалық өмір сүру жағдайлары және негізгі жұмыспен қамтылуы (халықтың тыныс - тіршілігі үшін метеорологиялық және климаттық ерекшеліктер, өмір сүруінің жайлылығы-тұрғын үймен қамтамасыз етілуі, көлікке қолжетімділігі, сумен, жылумен және энергиямен жабдықтау көздерінің болуы; өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өндірісі, инфрақұрылым объектілері; адамдардың негізгі еңбек қызметі; жалпы санитариялық-эпидемиологиялық параметр);

тексеру ауданындағы жол желісінің жай-күйі және жергілікті жердің жүру жағдайлары (құлау ауданындағы және іргелес аумақтардағы жол желісінің сипаттамасы;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған кезде экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жүргізу үшін жол желісінің жеткіліктілігін бағалау;

аймақтың көлік құралдарының құлау ауданының экологиялық жағдайына әсер ету сипаттамасы.

құлау ауданында және іргелес аумақтарда жерүсті көлік құралдарының жүру жағдайы (топырақтың сипаттамасы, жерүсті көлігі үшін табиғи кедергілердің болуы, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған кезде экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жүргізу үшін жолсыз жағдайларда құлау ауданында жұмыс істеу үшін ұсынылатын көлік түрлері;

2) экономиканың жетекші салаларының түрлері мен объектілері;

3) нысаналы пайдалану бойынша жер санаттарының алаңдары: ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, елді мекендер, өнеркәсiп, көлiк, байланыс, ғарыш қызметі, қорғаныс, ұлттық қауіпсіздік мұқтажына арналған жер және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жер, орман және су қорларының жерлері, қордағы жерлер олардың сапалық бағасы (бонитет балы, өнімділік) және нақты өндірістік құрылымдар мен кәсіпорындарға бекітіліп берілуі;

4) жергілікті халықтың тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан аумағын және іргелес аумағын одан әрі пайдалануына әсері;

5) қарастырылып отырған аймақтың қолданыстағы әлеуметтік-экономикалық жағдайындағы анықталған өзгерістер және осы өзгерістердің белгіленген себептерімен ұсынылады.

32. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумақтың құлау ауданының аумағындағы демографиялық жағдайлар, санитарлық-эпидемиологиялық жағдай және халықтың денсаулық жағдайы:

қарастырылып отырған аймақ пен объектінің қызмет аймағы халқының саны, жынысы мен жас құрамы және этникалық құрылымы;

көші-қон процестері, олардың белсенділігі және халықтың жас құрамына әсері;

халық денсаулығының ағымдағы және ретроспективті жай-күйі:

1) медициналық-демографиялық ахуал (жалпы және сәбилер өлімі, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумағының құлау аймағында тұратын халықтың орташа өмір сүру ұзақтығы, туу және табиғи өсу);

2) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан аймағындағы және шектес аумағындағы халықтың физикалық даму ерекшеліктері;

3) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумағының құлау аймағы мен аймағы бойынша тұтастай алғанда ересектер мен балалар халқының сырқаттану ерекшеліктері;

4) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан аймағында және іргелес аумағында тұратын халықтың еңбекке қабілеттілігін уақытша жоғалтумен сырқаттанушылықтың ерекшеліктері;

5) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің және шектес аумағының құлау аймағының жалпы өңір халқының денсаулық жағдайының ерекшеліктерін жалпы бағалау, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағындағы және шектес аумағындағы қызметке ерекше талаптар қоятын аса қауіпті үрдістерді бөліп көрсете отырып;

6) тұтастай алғанда аймақ бойынша, сондай-ақ тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының аймағы және іргелес аумағы бойынша объект пайдалануға берілгенге дейінгі (және кейінгі) кезеңдегі Халық денсаулығы көрсеткіштерінің салыстырмалы жай-күйімен сипатталады.

2-параграф. Атмосфералық ауаға әсері

33. Қоршаған ортаға әсерін бағалау кезінде атмосфералық ауаға техногендік әсер ету деңгейін бағалау:

бұрын жүргізілген қоршаған ортаға әсерін бағалау деректерін ескере отырып, атмосфералық ауаның ластану деңгейінің динамикасын бағалау (егер бар болса);

атмосфералық ауаның ағымдағы ластану деңгейін бағалау;

атмосфералық ауаға техногендік әсер ету салдарын бағалау (атмосфераның төменгі қабаттары, озон қабаты);

тасымалдағыш зымырандарды ұшырған кезде атмосфералық ауаға дүркінді шығарындылары мен төтенше жағдайлардың техногендік әсерінің салдарын бағалау бойынша жүзеге асырылады.

34. Атмосфералық ауаның ретроспективті ластану деңгейін бағалау тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының бүкіл кезеңінде атмосфералық ауаға техногендік әсердің нақты көлемінің белгіленген экологиялық нормативтерге сәйкестігін айқындау мақсатында жүзеге асырылады.

Бағалау зымыран отынының компоненттері мен жану өнімдерінің нақты шығарындыларының жалпы көлемін қоршаған ортаға әсерді бағалауға дейінгі барлық кезеңмен салыстыру арқылы жүзеге асырылады.

35. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда атмосфералық ауаның ағымдағы ластану деңгейін бағалау тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда атмосфераның ластану нормативінен асып кетуін болдырмау мақсатында "Байқоңыр" ғарыш айлағы қызметінің қалыптасқан режимін өзгерту жөнінде ұсыным беру үшін негіз болып табылады. Ұсынымдар Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес әзірленеді.

Бағалау қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізудің алдындағы жылдағы ғарыш қызметі нәтижесінде ластаушы заттар шығарындыларының нақты көлемін экологиялық нормативтің мәнімен салыстыру арқылы жүзеге асырылады.

36. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағының атмосфералық ауасына техногендік әсерінің салдарын бағалау тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлауының нақты орындарымен байланысты емес және оларды топырақ бетінен тарату есебінен құрылатын зымыран отыны компоненттерінің өңірлік техногендік фонының сипаттамаларын белгілеу мақсатында жүзеге асырылады.

Ауа ортасының қазіргі жай-күйінің сипаттамасы (атмосфералық ауаға шығарылатын ластаушы заттардың тізбесі атмосфералық ауадағы нақты концентрацияларды көрсете отырып, экологиялық сапа нормативтерімен немесе атмосфералық ауа сапасының нысаналы көрсеткіштерімен, ал олар бекітілгенге дейін- заттай өлшеудің материалдары бойынша гигиеналық нормативтермен салыстырылады).

37. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда атмосфералық ауаны қорғау бойынша жүзеге асырылған іс-шаралардың тиімділігін бағалау және белгілеген іс-шаралардың сапасын орындылығын, құрамы мен орындалу мерзімдерін, сондай-ақ қаржыландыру тәртібі мен мерзімдерін талдау жолымен орындалады. Бұл ретте ғарыш айлағы басшылығы мен мемлекеттік экологиялық бақылауды жүзеге асыратын органдар тарапынан олардың орындалуын бақылау жағдайы да бағаланады.

3-параграф. Жер үсті және жер асты суларына әсері

38. Жеңіл механикалық құрамдағы топырақтар (құмдар, құмды саздар және жеңіл саздақтар) топырақ пен жер асты суларының неғұрлым белсенді ластануына ықпал етеді, қарқынды жауын-шашын болған кезде төгілген зымыран отыны мен ыдырау өнімдерінің тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлаған жерден жуылады, қолда бар жер үсті уақытша және тұрақты су ағындарын ластайды, осыған байланысты зымыран отынының келіп түскен компоненттерінің және жер үсті және жер асты суларына ыдырау өнімдерінің нақты көлемінің сәйкестігін бағалау мынадай ретпен жүргізіледі:

зымыран отынының компоненттері мен олардың ыдырау өнімдерінің қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізудің алдындағы кезеңде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің жер үсті және жер асты суларына құлау ауданынан шығарылуының жалпы көлемі белгіленеді;

зымыран отынының компоненттерін және олардың ыдырау өнімдерін тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданның жер үсті және жер асты суларына және қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізудің алдындағы жылы іргелес аумағына төгу көлемі белгіленеді.

39. "Байқоңыр" ғарыш айлағы зымыран-ғарыш қызметінің тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданының жер үсті және жер асты суларына техногендік әсерінің салдарын бағалау осы жай-күйдің нормативтік мәндерінің белгіленген көрсеткіштерімен осы сулардың алдыңғы кезеңдегі және қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізудің алдындағы жылғы нақты сапалық жай-күйін салыстырмалы талдау жолымен жүзеге асырылад және мыналарды қамтиды:

табиғи су ресурстарының (су айдындары мен су ағындарының, жер асты және жер асты суларының көкжиектерінің) құрамының өзгеруі (ластану деңгейі);

жер үсті, жер асты және жер асты суларының бұрын белгіленген сапа нормативтеріне қол жеткізу мүмкіндіктері;

жергілікті халықтың өмір сүру жағдайларының күрделенуі, аумақтың биоөнімділігінің және қолда бар су айдындары мен су ағындарының балық қорының төмендеуі.

40. Қорытындылай келе аналитикалық бағалау жүргізіледі:

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумағы құлаған ауданның жер үсті және жер асты суларын олардың ластануынан қорғау жөніндегі әзірленген шаралар жүйесін жүзеге асырудың тиімділігі мен жеткіліктілігін бағалау. Іс-шаралардың қосымша кешенін әзірлеу және орындау қажеттілігі белгіленеді. Қолданыстағы өндірістік және мемлекеттік мониторинг жүйелерінің қызметі бағаланады, осы жүйелерді дамыту бойынша ұсыныстар әзірленеді.

су айдынының ықтимал жылу ластануын және экожүйеге су алу әсерінің салдарын қоса алғанда, құрылыс және пайдалану процесінде жоспарланған объектінің су ортасына әсерін бағалау;

құрылыстарды салуға байланысты арналық процестердің өзгеруін бағалау, көпірлер, су тартқыштар салу және жағымсыз салдарларды анықтау;

су қорғау іс-шаралары, олардың тиімділігі, құны және іске асыру кезектілігі;

4-параграф. Ландшафттарға, жерлерге және жер жамылғысына әсері

41. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданында ғарыш қызметінің қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізу кезінде топырақтың беткі қабатына техногендік әсер етуді орналастыру әсер ететінін есте ұстаған жөн:

сұйық қалдықтар – дайын емес беттегі зымыран отынының компоненттері;

қатты қалдықтар – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері бұзылған кезде дайын емес бетінде түзетін металл сынықтары.

42. Қатты қалдықтар тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері қонғаннан кейін бірден құлау орындарынан жиналатындығына байланысты сұйық қалдықтардың топырақтың беткі қабатына техногендік әсері анықтаушы болып табылады және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерден ластаушы заттардың көші-қон сипаты рельеф элементтері бойынша орналасуымен анықталады:

су бөлетін беттерде және көтерілген жертөле жазықтары мен ұсақ шоқылардың беткейлерінде зымыран отынының компоненттері тұрақсыз және тез тотығудың қайталама өнімдеріне ыдырайды;

қара жусан-көкпек өсімдіктерінің астындағы шалғынды сортаңдары бар бойлық беткейлер, шалғынды-қоңыр топырақтары бар кеңейтілген шұңқыр тәрізді төмендеулер, жазық өзен аңғарлары мен су жинайтын төмендеулер зымыран отынының компоненттерінің ыдырау бөлігіндегі өтпелі қасиеттерімен сипатталады;

уақытша су ағындары мен өзен аңғарлары бар шұңқыр тәрізді төмендеулер зымыран отынының компоненттері тұрақты және ұзақ уақыт сақталуы мүмкін жағдаймен сипатталады.

43. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда қоршаған ортаға әсерін бағалау кезінде топырақтың беткі қабатына техногендік әсерін бағалау бойынша:

зымыран отынының құрамдас бөліктерін өзін-өзі тазартуға және бейтараптандыруға әртүрлі қабілеті бар тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен іргелес аумағының құлау ауданының учаскелерін оқшаулауды анықтау, олардың ауданын белгілеу;

учаскелердің әрқайсысы үшін тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданын пайдаланудың барлық кезеңінде зымыран отынының компоненттерімен ластану алаңын; қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізудің алдындағы жылы зымыран отынының компоненттерімен ластанудың ағымдағы жүктемесін айқындау;

"Байқоңыр" ғарыш айлағы жүзеге асырған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданының топырақтың беткі қабатын қорғау жөніндегі іс-шаралардың деңгейі мен сапасын қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізудің алдындағы кезеңде және ол перспективаға көздеген кезеңде бағалау.

44. Зымыран отынының компоненттерін өзін-өзі тазартуға және бейтараптандыруға әртүрлі қабілеті бар тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағының учаскелерін оқшаулау орнын анықтау оларды экспедициялық тексеру кезінде алынған деректерді нақтылай отырып, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының бедерін сипаттайтын картографиялық материалды пайдалана отырып жүргізіледі.

45. Зымыран отынының компоненттері мен ыдырау өнімдерін өзін-өзі тазарту қабілеті әртүрлі тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағының әр учаскесі үшін:

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының бүкіл кезеңінде топырақтың беткі қабатына техногендік әсердің нақты көлемінің сәйкестігін анықтау мақсатында жүзеге асырылатын топырақтың беткі қабатының ластануының ретроспективті деңгейін бағалау. Бағалау зымыран отынының компоненттері мен ыдырау өнімдерінің нақты жүктемесінің жалпы көлемін салыстыру арқылы жүзеге асырылады. Топырақтың беткі қабатының ластануының ретроспективті деңгейін бағалау нәтижелері тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағындағы топырақтың беткі қабатына жүктеме деңгейі мен қоршаған ортаның қазіргі жағдайы арасындағы байланысты орнатуға негіз болады;

зымыран отынының компоненттері мен ыдырау өнімдерінің топырақтың беткі қабатына жүктеменің қазіргі деңгейінің белгіленген экологиялық стандарттарға сәйкестігін анықтау мақсатында жүзеге асырылатын ағымдағы деңгейін бағалау. Бағалау зымыран отыны компоненттерінің нақты көлемін және қоршаған ортаға әсерді бағалаудың алдыңғы жылында осы учаскенің топырақтың беткі қабатында орналасқан ыдырау өнімдерін салыстыру арқылы жүзеге асырылады.

46. Бағалау нәтижелері тасымалдағыш зымырандарды ұшыру режимін өзгерту бойынша ұсыныстар беру үшін негіз болып табылады. Мұндай ұсынымдар Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарды ескере отырып әзірленеді.

47. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағының аумағын құрайтын әрбір бедерлі учаске бойынша топырақтың беткі қабатының ластануын бағалау қорытындылары бойынша зымыран отынының құрамдас бөліктерімен және олардың ыдырау өнімдерімен ластанудың әртүрлі дәрежесі бар жерлердің локализациясы белгіленуге және аумағы айқындалады.

48. Қоршаған ортаға әсерді бағалауда тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудандағы ластанған және бұзылған жерлерді рекультивациялау жөніндегі іс-шаралар көрсетіледі. "Байқоңыр" ғарыш айлағы жүзеге асырған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын аймағының топырағының беткі қабатын қорғау жөніндегі іс-шаралардың деңгейі мен сапасын бағалау қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізудің алдындағы кезеңде және ол перспективаға көздеген кезеңде жүзеге асырылған және көзделген іс-шаралар жүйесін талдау жолымен жүзеге асырылады бұл ретте:

жүзеге асырылған іс-шаралардың құрамы, олардың тиімділігі;

оларды жүзеге асыру мерзімдері;

қаржыландырудың тартылған көздері;

жоспарланған іс-шаралардың құрамы, орындалу мерзімі және қаржыландыру көздері. Іс-шаралар жүйесін бағалау процесінде олардың орындалуын ведомствоішілік және мемлекеттік бақылау жағдайы да талданады.

5-параграф. Өсімдіктер әлеміне әсері

49. Қоршаған ортаға әсерді бағалау процесінде:

учаскелердің кеңістік локализациясы белгіленеді және ауданы анықталады;

учаскелердің орналасу байланысы құлау орындарымен анықталады;

өсімдіктердің табиғи жай-күйінің анықталған өзгерістерін, зымыран отыны компоненттерінің және ыдырау өнімдерінің әсеріне байланысты шөлейттену процестерінің дамуын бағалау жүргізіледі;

өсімдіктер объектілерінің тіндерінде зымыран отыны компоненттерінің және жануарлар мен адам денсаулығына қауіп төндіретін ыдырау өнімдерінің болуын бағалау жүргізіледі.

50. Бұрын тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы ретінде пайдаланылған учаскеде қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу кезінде өсімдіктердегі АДМГ құрамына қарай мыналар бөлінеді:

өсімдіктерде АДМГ бар техногендік жергілікті ластану учаскелері-0,1-0,5 мг / кг;

өтпелі сипаттағы өсімдіктерде 0,5-тен 10 мг/кг-ға дейінгі АДМГ құрамы бар учаскелер;

өсімдіктерінде 10 мг/кг астам АДМГ бар топырақ бетіне зымыран отынының компоненттерін төгу орындарымен байланысты қалыптан тыс ластанған учаскелер.

51. Өсімдіктердің табиғи жай-күйінің анықталған өзгерістерін, зымыран отыны компоненттерінің және ыдырау өнімдерінің әсеріне байланысты шөлейттену процестерінің дамуын бағалау:

зымыран отынының компоненттерімен және ыдырау өнімдерімен әртүрлі дәрежедегі ластануы бар учаскелерді көзбен шолып тексеру;

ластану дәрежесі әртүрлі учаскелерден жиналған өсімдік үлгілерін анықтау үшін талдау:

зымыран отыны компоненттері мен ыдырау өнімдерінің мутагендік әсерінен туындаған әртүрлі ауытқулар мен деформациялар;

әр түрлі ластану дәрежесінің әсерінен өсімдіктердің түрлік құрамының өзгеруі арқылы жүргізіледі.

52. Анықталған өзгерістерді бағалау ластанудың әсерінен өсімдік жамылғысының пайда болуын ластанбаған учаскелердегі жағдаймен салыстыру арқылы жүзеге асырылады.

53. Зымыран отынының құрамдас бөліктері мен ыдырау өнімдерінің өсімдік объектілерінің тіндеріндегі құрамын бағалау өсімдік тіндерінің үлгілерінде ғарыш қызметіне байланысты ластаушы заттардың құрамын анықтау тұрғысынан химиялық талдау және алынған нәтижелерді адамдар мен жануарлар үшін қауіпсіз заттардың шекті рұқсат етілген концентрациясының нормасымен салыстыру арқылы жүзеге асырылады.

54. Өсімдіктер әлемінің жай-күйіне экологиялық әсерін бағалау бөлігінде "Байқоңыр" ғарыш айлағы жүргізетін тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданның өсімдіктер дүниесін қорғау жөніндегі іс-шаралардың тиімділігі белгіленеді.

6-параграф. Жануарлар әлеміне әсері

55. Жануарлар дүниесіне экологиялық әсер ету бөлігі бойынша, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізу процесінде:

жануарлар әлемінің жай-күйіне экологиялық әсерді бағалау;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан аумағында алынған мал шаруашылығы өніміндегі ластаушы заттардың құрамын бағалау;

"Байқоңыр" ғарыш айлағы жүзеге асырған және болашаққа жоспарланған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аймақтың жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі іс-шаралардың тиімділігін бағалау.

56. Жануарлар әлемінің жай - күйіне әсерін бағалау кезінде:

зымыран отынының құрамдас бөліктері мен олардың ыдырау өнімдері шығарындыларының жануарлар дүниесі объектілеріне тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданның атмосфералық ауасына уытты әсері;

зымыран отынының компоненттерімен және олардың ыдырау өнімдерімен ластанған су көздерінен суды тұтынудың жануарлар ағзасына уытты әсері;

зымыран отынының құрамдас бөліктерімен және олардың ыдырау өнімдерімен ластану әсеріне ұшыраған жемшөп өсімдіктерінің жануарлар ағзасына уытты әсері;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерде зымыран отыны компоненттерінің төгілуімен тікелей байланыста болған кезде жануарлар ағзасына уытты әсер ету;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері жануарлар дүниесі объектілеріне құлаған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері ауданына қонған кезде олардың сынықтарының физикалық әсері;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданындағы ғарыш қызметінің әсеріне байланысты жануарлар дүниесінің жай-күйінің өзгеруі (аурулар, өлім-жітім, санның азаюы).

алаңның аумағындағы жабайы жануарлар мен құстардың негізгі топтарының биоалуантүрлілігі мен жай-күйін бағалау бойынша далалық зерттеулерді ұсыну, аумақты маршруттық және жергілікті зоологиялық зерттеу;

Қазақстанның басқа өңірлеріндегі Жануарлар жай-күйінің сандық және сапалық көрсеткіштеріне салыстырмалы талдау жүргізе отырып, зерттелетін аумақта жабайы және үй жануарларының қалыптан тыс Даму белгілерінің сипаттамасы (бар болса);

жануарлардың индикаторлық түрлерінің болу жағдайларын бақылау, түгендеу, бағалау талданады.

57. Жануарлар дүниесіне экологиялық әсер ету көрсеткіштерінің тізбесі бойынша бағалау процесінде деректер жинау жүзеге асырылады, негізінде жануарлар дүниесі объектілеріне әсер ету деңгейін және салдарын бағалау жүргізіледі.

58. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері, құлаған аймақ аумағында алынған мал шаруашылығы өнімінде (ет, сүт) ғарыш қызметін жүзеге асыруға байланысты ластаушы заттардың құрамына бағалау жүргізу кезінде олардың адам денсаулығы үшін экологиялық қауіпсіздік деңгейі бағаланады.

59. Бағалау процесінде мал шаруашылығы өнімдерінде ластаушы заттардың болуын анықтайтын мал шаруашылығы өнімдерін химиялық талдау деректері пайдаланылады.

60. "Байқоңыр" ғарыш айлағы жүзеге асырған және перспективаға жоспарланған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда, жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі іс-шаралардың тиімділігін бағалау бөлігінде іс-шаралар жүйесінің сапалық деңгейі, олардың құрамы, жекелеген іс-шараларды орындау мерзімдері, оларды қаржыландыру және іске асыруды бақылау жағдайы бағаланады.

7-параграф. Төтенше жағдайлар кезінде әсер ету

61. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданда қоршаған ортаға әсерін бағалау кезінде авариялық жағдайлардың мынадай түрлерін ескере отырып, аварияның гипотетикалық сценарийі қаралады:

тасымалдағыш зымырандардың барлық сатыларына зымыран отынымен толық жанармай құюды сақтай отырып, тасымалдағыш зымырандардың апаттық іске қосу;

жерге жақын кеңістіктегі тасымалдағыш зымырандардың жарылуы;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының шегінен тыс жерге қонуы.

62. Жерге жақын кеңістікте (жоғарғы тропосфера, стратосфера және ионосфера) тасымалдағыш зымырандардың жарылуының салдары болып табылатын төтенше жағдайдың нәтижесі қоршаған ортаға техногендік әсердің мынадай түрлері болып табылатыны анықталды:

ластаушы заттардың дүркінді шығарындылары-атмосфераға зымыран отыны компоненттерінің жану өнімдері;

атмосфералық ауада, жер бетінде тасымалдағыш зымырандардың жарылуы мен жойылуы және су объектілеріне түсуі кезінде зымыран отынын төгу және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің сынықтарын орналастыру.

63. Қоршаған орта мен әлеуметтік-экономикалық ортаның өзгерістерін талдау нәтижесінде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданынан тыс жерге апаттық қонуының салдары болып табылатын төтенше жағдайлардың нәтижесінде болуы мүмкін өзгерістерді қамтиды:

бөлінетін бөліктердің құлау процесінде және қонғаннан кейін булану кезінде зымыран отыны компоненттерінің шығарындыларымен, зымыран отыны компоненттерінің жану өнімдерінің шығарындыларымен атмосфералық ауаның ластануы;

зымыран отынының компоненттерін жерге тигеннен кейін жойылған кезде бөлінетін бөліктен төгу кезінде топырақ жамылғысының ластануы;

жауын-шашын есебінен зымыран отынының компоненттерін және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау орындарынан ыдырау өнімдерін жуу кезінде жер үсті және жер асты суларының ластануы;

дайындалмаған беттің өте қауіпті қатты қалдықтармен ластануы-тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөлігінің бұзылуы нәтижесінде пайда болатын металл сынықтары.

64. Қоршаған ортаға әсерді бағалау кезінде:

өсімдіктерге, жануарлар әлеміне және халыққа әсер етудің ықтимал көздері болып табылатын техногендік әсерге ұшыраған топырақтың беткі қабаты, жер үсті және жер асты сулары бағаланады;

атмосфераның жоғарғы қабаттарының зақымдануы, топырақтың, жер үсті және жер асты суларының ластануы анықталады.

65. Зымыран отынының компоненттері мен ыдырау өнімдерінің өсімдіктер әлеміне уытты әсері бағаланады:

оларды тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерден ластануға ұшыраған жер учаскелеріндегі тіршілік әрекеті процесінде топырақтан алу кезінде;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерде өсімдіктер дүниесі объектілері зымыран отынының компоненттерімен тікелей байланыста болған кезде зымыран отынының компоненттері мен олардың ыдырау өнімдері улы әсер етеді.

66. Зымыран отынының компоненттері мен ыдырау өнімдерінің жануарлар дүниесі объектілеріне уытты әсері бағаланады:

зымыран отынының құрамдас бөліктерімен ластанған атмосфералық ауаны ингаляциялау кезінде;

зымыран отынының компоненттеріне және олардың ыдырау өнімдеріне ұшыраған өсімдіктерді тамақ ретінде пайдаланған кезде;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерде ластауыштармен тікелей байланыста болған кезде;

ластанған су көздерінен суды тұтыну кезінде;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің сынықтары физикалық әсер еткенде зымыран отынының компоненттері мен олардың ыдырау өнімдері улы әсер етеді.

67. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері төтенше жағдай аймағында тұратын халықтың денсаулығына авариялық қону кезіндегі экологиялық әсердің негізгі факторлары:

зымыран отынының компоненттерімен және ыдырау өнімдерімен ластанған атмосфералық ауамен ингаляциялау;

ластаушы заттарға ұшыраған өсімдіктерді жеу;

зымыран отынының компоненттеріне және олардың ыдырау өнімдеріне ұшыраған жануарлардың еті мен сүтін жеу;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан шегінен тыс құлаған кезде олардың адамдарына тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің қоқыстарының физикалық әсері;

зымыран отынының компоненттерімен және олардың ыдырау өнімдерімен ластанған су көздерінен суды тұтыну болып табылады.

68. Бұрын пайдаланылған тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізу кезінде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан болған кезеңде болған әрбір тасымалдағыш зымырандардың апатының қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына әсері туралы қолжетімді ақпарат жиналады және бағаланады.

69. Әрбір авариялық жағдай бойынша келесі көрсеткіштер тізбесі бойынша деректер жиналады:

апат күні;

тасымалдағыш зымырандардың түрі;

зымыран отынының түрі;

жарылған (төгілген) зымыран отынының массасы;

тасымалдағыш зымырандардың апаты кезіндегі метеожағдайлардың сипаттамасы (ауа, топырақ температурасы, жауын-шашын);

құлау орнының сипаттамасы-тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөлігінің апаттық қонуы үшін (координаттары, топырақ түрі, рельеф элементі);

тасымалдағыш зымырандардың сынықтарының шашырау алаңы (жерге жақын кеңістікте жарылыс кезінде);

төтенше жағдай аймағында тұратын халықтың саны;

тасымалдағыш зымырандардың апатынан қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына келтірілген залал үшін төленген өтемақы сомасы.

70. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда қоршаған ортаға әсерін бағалау процесінде болған авариялардың салдарын жоюға бағытталған іс-шаралардың жүзеге асырылған жүйесінің тиімділігін бағалау жүргізіледі. Қабылданған шаралардың құрамы, оларды орындау мерзімдері, жұмсалған еңбек пен қаржы қаражатының көлемі, ауыр әлеуметтік-экономикалық және экологиялық зардаптарға (халық арасындағы өлім-жітім, адамдар мен жануарлардың күрделі аурулары, қоршаған ортаға орны толмас залал жағдайлары) жол бермеу бағаланады.

71. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізу кезінде техногендік сипаттағы төтенше жағдай жағдайында қоршаған ортаны және халықтың денсаулығын қорғау жөніндегі жұмысының перспективаға қойылу деңгейі бағаланады, оған мыналар кіреді:

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданның табиғи-экономикалық кешенінің тұрақтылығын арттыру жөніндегі іс-шараларды жоспарлау және өткізу;

төтенше жағдайдың туындағаны туралы халықты хабардар ету жүйесін құру және жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

қаржылық және материалдық ресурстардың резервтерін қалыптастыру, төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі күштер мен құралдарды құруды, дайындауды және әзірлікте ұстауды қамтамасыз ету.

8-параграф. Қоршаған орта мен халықтың денсаулығына экологиялық әсерді бағалау

72. Қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізу кезінде қоршаған ортаның жай-күйіне және халықтың денсаулығына экологиялық әсерді бағалау үшін:

атмосфералық ауаны, жер ресурстарын, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданның жер үсті және жер асты суларын және шектес аумақты ластайтын заттардың гигиеналық ерекшеліктерін бағалау;

халықтың денсаулық жағдайына экологиялық әсерін бағалау;

экологиялық әсерінен халықтың денсаулығын қорғау бойынша жүзеге асырылған және жоспарланған іс-шаралардың тиімділігін бағалау жүргізіледі.

73. Атмосфералық ауаны, жер үсті және жер асты суларын, топырақтың беткі қабатын ластайтын улы заттардың гигиеналық ерекшеліктерін бағалау бағалау процесінде жиналған ғылыми зерттеулер мен статистикалық мәліметтер негізінде жүзеге асырылады.

Заттардың кешенді немесе жеке әсері неғұрлым маңызды патологиялар тобын бөліп көрсете отырып, адамдар ауруының белгілі бір түрлерінің пайда болуына ықпал ететін факторлар ретінде белгіленеді.

74. Ғарыш қызметінің тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда тұратын халықтың денсаулық жағдайына экологиялық әсерін бағалауды жүзеге асыру кезінде талдау жүргізіледі:

зымыран отынының құрамдас бөліктері мен олардың атмосфералық ауаға ыдырау өнімдері шығарындыларының тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын ауданында тұратын адамдардың денсаулығына улы әсері;

зымыран отынының компоненттерімен және олардың ыдырау өнімдерімен ластанған жер үсті және жер асты су көздерінен суды тұтынудың адам ағзасына улы әсері;

жануарлардан алынған мал шаруашылығы өнімдерін (ет, сүт) тамақ ретінде пайдалану кезінде;

қызметінің ықтимал теріс әсері тұрғысынан халықтың аурушаңдығы мен өлім-жітімінің көрсеткіштері;

табиғи-климаттық және әлеуметтік-экономикалық жағдайлары бойынша ұқсас халық денсаулығы мен аумақтар көрсеткіштерін салыстыру нәтижелері;

халықтың аурушаңдығы мен өліміне теріс әсер ету деңгейі (шығарындылар, төгінділер көлемі және қатты және сұйық қалдықтарды орналастыру) арасындағы өзара байланыстар.

75. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлауы аудан халқының денсаулығын қорғау бойынша жүзеге асырылған және жоспарланатын іс-шаралардың тиімділігін бағалау жүзеге асырылған және көзделіп отырған сауықтыру және профилактикалық жұмыстарды, олардың құрамын, орындалу мерзімдерін, қаржыландыру жай-күйін, олардың жүзеге асырылуын бақылауды талдау жолымен жүзеге асырылады.

76. Қоршаған ортаның жай-күйіне және халықтың денсаулығына экологиялық әсерді бағалау кезінде өзіне мыналарды қамтитын экологиялық тәуекел айқындалады:

көзделіп отырған қызметтің әсеріне табиғи кешендердің құндылығы (функционалдық маңызы, ерекше қорғалатын объектілер), бөлінген кешендердің (ландшафттардың) тұрақтылығы;

объектіні пайдаланудың қалыпты (авариясыз) режимі кезінде қоршаған ортаға әсер ету салдарын кешенді бағалау;

авариялық жағдайлардың ықтималдығы (объектінің техникалық деңгейін және қауіпті табиғи құбылыстардың болуын ескере отырып), авариялық жағдайлардың көздері, түрлері, олардың қайталануы, әсер ету аймағы айқындалады;

төтенше жағдайлардың қоршаған ортаға және халыққа салдарын болжау;

авариялық жағдайлардың алдын алу және олардың салдарын жою жөніндегі ұсынымдар.

77. Халықтың қауіпсіздігі қоршаған ортаға әсерді бағалауға дайындық жұмыстары кезеңінде ұшыру маршрутының қолайлы орындарды және құлау аймағын орналастыру орындарын таңдаумен қамтамасыз етіледі.

78. Әрбір тасымалдағыш зымыранды ұшыру жолының қауіпсіздігін бағалау мыналарды қамтиды:

1) апат болған жағдайда тасымалдағыш зымырандардың құлау нүктелерінің максималды болжамды бүйірлік таралу аймағын шектейтін трассаның авариялық аймағын құру;

2) шектес аумақты айқындау;

3) алдын ала картографиялық талдау.

4-тарау. Белгіленіп отырған қызметтің қоршаған ортаға зиянды әсер етуін болғызбау және азайту жөніндегі ықтимал шаралар мен әдістер және экологиялық мониторинг жүргізу

79. Қоршаған ортаға әсерін бағалау қорытындысы бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірленеді:

1) тасымалдағыш зымыранды ұшырудың қоршаған орта компоненттеріне (атмосфералық ауа, жер үсті және жер асты сулары, топырақтың беткі қабаты) техногендік әсерін төмендету бойынша:

тасымалдағыш зымырандарды ұшыру технологиясын жетілдіру бойынша ұсынымдар (зымыран отынының сапасының өзгеруі, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөлігінде қалған зымыран отынының резервтік қалдығының азаюы, тасымалдағыш зымырандардың массасының азаюы);

тасымалдағыш зымырандарды ұшыру режимін жетілдіру бойынша ұсыныстар (тасымалдағыш зымырандарды ұшыру санын азайту, ұшыруларды ең аз экологиялық зиян келтіретін кезеңге ауыстыру);

зымыран отынының компоненттерін және олардың ыдырау өнімдерін тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерде бейтараптандырудың жаңа, неғұрлым жетілдірілген әдістерін енгізу жөніндегі ұсынымдар;

2) қоршаған ортаның ластанған компоненттерінің (атмосфералық ауа, жер үсті және жер асты сулары, топырақтың беткі қабаты) өсімдіктер, жануарлар дүниесіне және халықтың денсаулығына экологиялық әсерін қысқарту және бейтараптандыру, ұсыныстарды қамтитын:

адам денсаулығына әсер етуінің салдары болып табылатын тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда тұратын халықты медициналық тексеру, аурулардың алдын алу және емдеу жөніндегі жұмыстарды қоюды жақсартуға бағытталған іс-шаралар жүйесі бойынша;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда орналасқан шабындықтар мен жайылымдарды шаруашылық пайдаланудың экологиялық жағынан неғұрлым қауіпсіз режимін әзірлеу және іске асыру бойынша;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан аумағының экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін іс-шаралар;

3) тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда туындайтын авариялар мен төтенше жағдайлардың салдарын жою мақсатында "Байқоңыр" ғарыш айлағында әзірленген шаралар жүйесінің тиімділігін жетілдіру және арттыру:

тасымалдағыш зымырандардыңң бөлінетін бөліктері құлаған аудан аумағының үстінде жарылған кезде;

тасымалдағыш зымырандардыңң бөлінетін бөлігі аудан шекарасынан тыс құлаған кезде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайды;

4) "Байқоңыр" ғарыш айлағы шығындарының құрылымын бағалау нәтижелері бойынша тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының қоршаған орта компоненттерінің жай-күйін, тасымалдағыш зымырандарды ұшыратын ұйымдар бөлетін қаражатты жұмсаудың неғұрлым басым бағыттарын айқындаған зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданында қоршаған ортаны қорғауға бағалау нәтижелерін ескере отырып жүзеге асыру және болашақ табиғат қорғау іс-шараларын жүргізу.

80. Ұсынымдарды әзірлеу кезінде зерттелетін аумақтың үлкен аумақта орналасуы, рельефінің әртүрлілігі, аумағындағы табиғи кешеннің күрделілігі, жануарлардың жекелеген түрлерінің, жер санаттарының жиналатын орындары, жолдары мен көші-қон уақыты ескеріледі.

81. Қоршаған ортаға әсерді бағалау қорытындылары бойынша жоспарлау жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірленеді, оған мыналар бойынша ұсыныстар кіреді:

экологиялық паспорттың тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлайтын осы ауданы үшін әзірленген көрсеткіштер құрамын өзгерту және деректерді нақтылау;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі кешенді экологиялық бағдарламалар жүйесін құру және тиімділігін арттыру:

1) табиғат қорғау қызметінің белгіленген стратегиялық мақсаттары мен міндеттері бар ұзақ мерзімді кешенді бағдарламалар;

2) орта мерзімді бағдарламалар-ұзақ мерзімді бағдарламаны жүзеге асырудың аралық кезеңдерінің көрсетілген мақсаттары мен міндеттері бар қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-қимыл жоспарлары;

3) нақты іс-шаралармен, оларды орындаушылармен, орындау мерзімімен және қаржыландыру көздерімен бір жылға әзірленетін ағымдағы бағдарламаларды қамтиды.

82. Қоршаған ортаға әсерін бағалау нәтижелері бойынша экологиялық бақылауды жетілдіру және қоршаған ортаға мониторинг қоюды жақсарту жөніндегі шаралар айқындалады:

қоршаған ортаның құрамдас бөліктерінің (компоненттерінің) жай-күйі және онда тұратын халықтың денсаулығы туралы барлық мүдделі ұйымдарды дұрыс ақпаратпен қамтамасыз ету мақсатында экологиялық бақылау құрылымын өзгертудің орындылығы;

ғарыш айлағының бақылаушы қызметтерін кеңейту (қайта жарақтандыру), автоматты бақылау жүйелерін енгізу;

қолданыстағылардың тиімділігін арттыру және экологиялық мониторингтің жаңа посттарын құру:

1) Қоршаған орта компоненттерінің - топырақ, су, атмосфералық ауа, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі биосферасының жай-күйіне мониторингті жүзеге асыру;

2) тасымалдағыш зымырандарды ұшыруды жүзеге асырғаннан кейін тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау орындарын жедел анықтау, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау орындарының барлық қажетті параметрлерін бекіту (координаттар, рельеф элементтері, топырақтың механикалық құрамы);

3) зерттелетін аумақта тұратын халықтың денсаулық жағдайын бақылау (зымыран отыны компоненттерінің және олардың ыдырау өнімдерінің әсерінен туындаған аурулар шеңберін бөле отырып, аурушаңдық пен өлім туралы деректер);

4) негізгі параметрлер бойынша, әсіресе тасымалдағыш зымырандарды ұшыру кезеңінде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданының метеорологиялық жағдайларын бақылау;

5) қолданыстағы радиологиялық бақылау пункттерін құру және тиімділігін арттыру.

83. Қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша мынадай міндеттерді шешу мақсатында ұсынымдар әзірле:

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің атмосфералық ауаға, топыраққа, ашық су айдындарындағы суға, тікелей тасымалдағыш зымырандардың фрагменттері табылған жерлерге штаттық және штаттан тыс қону салдарларының әсерін аспаптық бақылау-әрбір ұшыруға дейін және одан кейін және құлау ауданын пайдалану аяқталғаннан кейін;

далалық, камералдық (Флора үшін) және морфофункционалды (фауна үшін) зерттеулер нәтижесінде мерзімді бақылау кезінде құлау ауданының аумағында өсетін немесе тұрақты мекендейтін флора мен фаунаның индикаторлық түрлерінің сапалық және сандық сипаттамаларын және сипаттамалардың өзгеру динамикасын бағалау;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің әсері аяқталғаннан кейін табиғи экожүйелерді қалпына келтірудің тиімді технологияларын әзірлеу.

84. Қоршаған ортаға әсерді бағалау нәтижелері бойынша бөлімде ұсынымдар әзірленеді:

қоршаған табиғи ортаны ластаушы заттардың шығарындыларымен (төгінділерімен) ластағаны, қалдықтарды орналастырғаны үшін төленетін ақылар;

тасымалдағыш зымырандарды ұшырған кезде тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері мен шектес аумақтың құлау ауданының жер учаскелерін уақытша иеліктен шығарғаны үшін өтемақы;

зымыран отынының компоненттерімен және тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерде олардың ыдырау өнімдерімен ластанған жерлердің бағалау құнын төмендеткені үшін өтемақылар;

тасымалдағыш зымырандарды ұшыру кезіндегі авариялық жағдайлардың салдарынан тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданға іргелес аумақтардың қоршаған ортасына келтірілген залал үшін өтемақы;

төлемдер мен өтемақыларды есептеудің әдістемелік негізділігін арттыру;

төлемдер мен өтемақылар бойынша есеп айырысу жүйесін ұтымды ету, оны оңайлату және ашықтықты арттыру;

төлемдер мен өтемақылар бойынша есеп айырысудың белгіленген тәртібін сақтау, оларды уақтылы жүзеге асыру.

85. Осы тарауда көрсетілген ұсынымдар мен ұсыныстар Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес әзірленеді.

86. Қоршаған ортаға әсерін бағалау процесінде мыналар жүргізіледі:

экологиялық мониторинг бойынша кешенді іс-шаралардың толық тізбесін әзірлеу;

қолданыстағы немесе жоспарланған қоршаған орта мониторингі жүйесінің қолданыстағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкестігін бағалау;

атмосфералық ауаның, жер үсті және жер асты суларының, топырақтың жер үсті қабатының жай-күйін бақылаудың қолданыстағы бекеттерінің тиімділігін бағалау;

жер үсті суларының экологиялық мониторингін ұйымдастыру;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөлігі құлаған сәтте қажетті параметрлерді бақылау үшін тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау орындарына жедел мониторинг жүргізуді ұйымдастыруды бағалау;

зымыран отыны компоненттерінің және олардың ыдырау өнімдерінің тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған жерлерден қоршаған ортаның әртүрлі құрамдас бөліктеріне (атмосфералық ауа, жер үсті және жер асты сулары, топырақтың беткі қабаты)көші - қонына мониторинг жүргізуді ұйымдастыруды бағалау;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудандағы биосфераның (өсімдіктер мен жануарлар дүниесі) жай-күйіне мониторинг жүргізуді ұйымдастыруды бағалау;

денсаулық жағдайының сипаттамаларын қоса алғанда, тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған ауданда тұратын халықтың медициналық мониторингін ұйымдастыруды бағалау: жалпы және сәбилер өлімі, халықтың орташа өмір сүру ұзақтығы, туу коэффициенті, халықтың өсуі, ересектер мен балалар популяциясының сырқаттануы;

тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлаған аудан аумағының радиологиялық жай-күйіне мониторинг жүргізуді ұйымдастыруды бағалау.

Тасымалдағыш зымырандардың
бөлінетін бөліктері құлайтын
аудандарда қоршаған ортаға
әсерді бағалау әдістемесіне
1-қосымша

Жалпы мәліметтер

1-кесте. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау аймағын және іргелес аймақтың географиялық орны мен геометриялық сипаттамасы

№	ҚА және ІА әкімшілік тиесілігі	Эллипс орталығының координаттары		Эллипс осьтерінің өлшемдері, км	Азимут үлкен эллипс осьтері, бұрыш	ҚА және ІА ауданы, га
		Ендік, град., м, с.	бойлық, град., м, с.

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ҚА – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы; ІА – іргелес аумақтар; град. - градус; м – минут; с – секунд, км – километр; га – гектар.

Эллипстен ерекшеленетін ҚА және ІА нысаны жағдайында осы фигураның геометриялық сипаттамалары көрсетіледі.

2-кесте. Топырақтың сипаттамасы

№	Топырақ түрлері	Ландшафт құрылымында орналасуы	Геохимиялық сипаттамасы	Геохимиялық кедергілер	Жер жамылғысының әртүрлі табиғи және антропогендік поллютанттармен ластануы

3-кесте. Жер асты суларының сипаттамалары (жер асты сулары)

№	Сулы қабаттың атауы	ҚА және ІА орналасқан жері	Сулы горизонттың сипаттамасы	Сулы қабаттың су сапасы	Жер асты суларының әртүрлі табиғи және антропогендік поллютанттармен ластануы

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ҚА – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы; ІА – іргелес аумақтар.

4-кесте. Ашық су айдындарының сипаттамасы

№	Су айдынының немесе су ағынының атауы	ҚА және ІА орналасқан жері	Су қоймасының сипаттамасы	Су қоймасының су сапасы	Жер үсті суларының әртүрлі табиғи және антропогендік поллютанттармен ластануы

5-кесте. Өсімдік түрлерінің тізімі

№	Түр атауы			Қызыл кітаптағы түрлері
	Латынша	Қазақша	Орысша	Қызыл кітаптағы түрлері

6-кесте. Жануарлар әлемінің түрлері

№	Түр атауы			Қызыл кітаптағы түрлері
	Латынша	Қазақша	Орысша	Қызыл кітаптағы түрлері

7-кесте. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың, табиғат ескерткіштерінің, ерекше мәртебесі бар экологиялық-экономикалық аймақтардың және рекреациялық объектілердің, мемлекеттік орман қорының сипаттамасы.

№	Нысанның атауы және тиістілігі	Аумақтарды (объектілерді) орналастыру және алып жатқан алаңы, га	Аумақтардың (объектілердің) мақсаты мен сипаттамалары	Аумақтардың (объектілердің) ықтималды зақымдану дәрежесі	Аумақтардың (объектілердің) қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар

8-кесте. Халықты сипаттайтын көрсеткіштер

№	Елді мекеннің атауы	Халық саны, мың адам	Ұлттық құрамы	Халықты жұмыспен қамту сипаттамасы

9-кесте. Жер пайдаланушылар мен жер иеленушілердің тізбесі

№	Жер пайдаланушылардың (жер иеленушілердің) атауы	ҚА және ІА - алып жатқан алаң, га	ҚА және ІА ауданының %	Жер пайдаланушының (жер иеленушінің) шаруашылық қызметінің сипаттамасы

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ҚА – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы; ІА – іргелес аумақтар; га – гектар; % – пайыз.

10-кесте. Өнеркәсіптік өндіріс объектілерінің сипаттамасы

№	Объектінің атауы және тиесілігі	Жұмыс істеудің экологиялық көрсеткіштері	Объектілерді орналастыру және алып жатқан алаң, га

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: га-гектар.

Жұмыс істеудің экологиялық көрсеткіштері: қоршаған ортаға басым (неғұрлым маңызды) ластаушы заттар шығарындыларының (төгінділерінің) орташа жылдық көлемі, су тұтыну мен су бұрудың, тазарту құрылыстарының, кәсіпорын қалдықтарының, сақталатын зиянды ластаушы заттардың түрлері мен көлемдерінің сипаттамасы болып табылады.

11-кесте. Ауыл шаруашылығы өндірісі объектілерінің сипаттамасы

№	Объектінің атауы және тиесілігі	Жұмыс істеудің экологиялық көрсеткіштері	Объектілерді орналастыру және алып жатқан алаң, га

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: га – гектар.

Ескертпе: Негізгі өндірілетін өнімнің түрлері мен көлемі, кірістілік және аулау көрсеткіштері, енгізілетін биоэлементтер мен пестицидтер көлемі жұмыс істеудің экологиялық көрсеткіштері болып табылады.

12-кесте. Инфрақұрылымның негізгі объектілерінің сипаттамалары

№	Атауы және объектінің тиесілігі	Жұмыс істеудің экологиялық көрсеткіштері	Объектілерді орналастыру және алып жатқан алаң, га

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: га – гектар.

Жұмыс істеудің экологиялық көрсеткіштері 9 және 10-кестелерге ұқсас.

13-кесте. Ластану көздері, олардың әсер ету көрсеткіштері

№	Нысанның атауы және тиесілігі	Әсер ету көзі және сандық сипаттамалары	Табиғи орта объектілеріне әсер ету көрсеткіштері (тіркелген концентрациялар) және олардың рұқсат етілген деңгейлері
№	Нысанның атауы және тиесілігі	Әсер ету көзі және сандық сипаттамалары	Ауа, мг/м³	Су, мг/см³	Топырақ, мг/кг	Өсімдік жамылғысы, мг/кг	Басқа объектілер, мг/кг

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: мг/м³ – текше метрге миллиграмм; мг/см³ – текше сантиметрге миллиграмм; мг/кг – килограммға миллиграмм.

14-кесте. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің және олардың құлау кезіндегі фрагменттерінің жай-күйі, массогабариттік сипаттамалары

ТЗББ түрі және олардың фрагменттері	Масса, т	Өлшемдері		Құлау кезіндегі ТЗББ жағдайы және олардың таралуы
		Ұзындығы, м	Ені (диаметр), м

Ескертпе: ТЗББ – тасымалдағыш зымырандын бөлінетін бөліктері; т. – тонна; м. – метр.

15-кесте. Табиғи ортадағы жанармайдың (атауы) және тотығу және трансформация өнімдерінің сипаттамалары

Физика-химиялық сипаттамалары					Токсикологиялық сипаттамалары
Балқу температурасы, бұрыш С	Қайнау температурасы С	Ерігіштік	Басқа сипаттамалар	Улы қауіптілік класы	Табиғи орта объектілерінде қауіпсіз ұстау
					Ауа, мг/м³	Су, мг/см³	Топырақ, мг/кг	Өсімдік жамылғысы, мг/кг

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: мг/м³– текше метрге миллиграмм; мг/см³ – текше сантиметрге миллиграмм; мг/кг – килограммға миллиграмм.

16-кесте. Тотықтырғыштың сипаттамасы (атауы) және табиғи ортадағы тотықсыздануы мен өзгеру өнімдерінің сипаттамасы

Физика-химиялық сипаттамалары					Токсикологиялық сипаттамалары
Балқу температурасы, бұрыш С	Қайнау температурасы С	Ерігіштік	Басқа сипаттамалар	Улы қауіптілік класы	Табиғи орта объектілерінде қауіпсіз ұстау
					Ауа, мг/м³	Су, мг/см³	Топырақ, мг/кг	Өсімдік жамылғысы, мг/кг

17-кесте. Объектілердің зақымдануының ықтимал салдарының сипаттамасы

№	Объектінің атауы	Объектінің мақсаты	Объектінің зақымдануының теріс салдарының сипаты
№	Объектінің атауы	Объектінің мақсаты	Халықтың (персоналдың)өмірі мен денсаулығына қатер	Ғимараттар мен құрылыстарды бұзу	Аумақты сумен толтыру	Улы заттарды шығару немесе тастау	Радиоактивті инфекция	Басқа жағымсыз әсерлер

18-кесте. Топырақтың (тау жыныстарының) тұрақтылығының сипаттамасы

№	Тұқымның атауы	ҚА және ІА аумағының учаскесі	Тұқымның беріктік категориясы	Тұқымның беріктік коэффициенті	Механикалық әсерге төзімділік ТЗББ

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ТЗББ – тасымалдағыш зымырандын бөлінетін бөліктері; ҚА – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы; ІА – іргелес аумақтар.

19-кесте. Аумақ учаскелерінің өрт қауіптілігінің сипаттамасы

№	Учаскенің атауы	Учаскенің сипаттамасы	Ауа-райы қауіптілігінің кешенді көрсеткіші	ТЗББ құлауынан өрт қауіптілік дәрежесі

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ТЗББ – тасымалдағыш зымырандын бөлінетін бөліктері.

Тасымалдағыш зымырандардың
бөлінетін бөліктері құлайтын
аудандарда қоршаған ортаға
әсерді бағалау әдістемесіне
2-қосымша

Зерттеу аймағының ластану деңгейі, егер ол бұрын көлік құралының құлайтын аумағы ретінде пайдаланылса

20-кесте. 19__ ж. бастап 20__ ж. дейінгі кезеңде тасымалдағыш зымырандардың бөлетін бөліктерінің құлау аймағының аумағына экологиялық жүктеме.

Пайдалану кезеңі (басталуы)	Кезеңдегі ТЗББ жалпы саны	Жылдар бойынша ЗТББ саны	ТЗББ фрагменттерінің массасы, т
			ҚА және ІА да құлаған	ҚА және ІА да табылған

20-кестенің жалғасы

Зымыран отыны мен тотықтырғыштың кепілдендірілген қалдықтарының есептік массасы, т
Жанармай массасы	Тотықтырғыштың массасы

21-кесте. Топырақ және олардың ластану деңгейі

№	Топырақтың (топырақтың)атауы	ҚА және ІА аумағының учаскесі	Зымыран отынының құрамдас бөлігінің нақты концентрациясы	Зымыран отынының ШРК компоненті

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ҚА – тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлау ауданы; ІА – іргелес аумақтар; ШРК – шекті рұқсат етілген концентрация.

22-кесте. Жер асты (жерасты) сулары және олардың ластану деңгейі

№	Дереккөз атауы	ҚА және ІА аумағының учаскесі	Зымыран отынының құрамдас бөлігінің нақты концентрациясы	Зымыран отынының ШРК компоненті

23-кесте. Ашық су айдындары және олардың ластану дәрежесі

№	Сынама алу орнының атауы	Сынама алу орнының координаттары	Зымыран отынының құрамдас бөлігінің нақты концентрациясы	Сынама алу күні	ШРК зымыран отынының құрамдас бөлігі

Ескертпе: терминдер мен аббревиатуралар: ШРК – шекті рұқсат етілген концентрация.

Өткізілген және өткізілетін табиғат қорғау іс-шаралары туралы

1. Жүргізілген экологиялық зерттеулер туралы мәліметтер, оларды жүргізу мерзімдерін, Орындаушыны, жүргізілген жұмыстардың сипатын, зерттелген аумақтың ауданын, бақылау нүктелерінің санын, жүргізілген талдаулардың санын көрсете отырып.

2. Зымыран отынының құрамдас бөліктерінің төгілуін жою, ластанған жерлерді зарарсыздандыру (детоксикациялау), бұзылған жерлерді рекультивациялау бойынша жүргізілген іс-шаралар туралы мәліметтер.

3. Кейіннен кәдеге жарату үшін тасымалдағыш зымырандардан бөлінетін бөліктері және олардың металл конструкцияларының фрагменттерін жинау, детоксикациялау және әкету туралы мәліметтер.

4. тасымалдағыш зымыран іске қосылған кезде халықты құлақтандыру жүйесі және жай-күйі туралы мәліметтер.

5. Полигон мен жергілікті әкімшіліктердің халықты және қоршаған ортаны зақымдауға әкеп соққан штаттан тыс (төтенше) жағдайлар кезіндегі іс-қимыл жүйесі туралы мәліметтер.

6. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлауы нәтижесінде қоршаған табиғи ортаға келтірілген зиянды өтеу туралы мәліметтер.

7. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктерінің құлауынан туындаған өрттерді анықтау және жою жөніндегі іс-қимылдар туралы мәліметтер.

В соответствии с подпунктом 6 статьи 87 Экологического кодекса Республики Казахстан, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить Методику оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей согласно приложению к настоящему приказу.

2. Комитету экологического регулирования и контроля Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр экологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан

Е. Нысанбаев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство цифрового развития, инноваций
и аэрокосмической промышленности
Республики Казахстан

Приложение к приказу
Министр экологии
и природных ресурсов
Республики Казахстан
от 15 ноября 2023 года № 321

Методика оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

Глава 1. Общие положения

1. Методика проведения оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей (далее - Методика) разработана в соответствии с подпунктом 6) статьи 87 Экологического кодекса Республики Казахстан (далее - Кодекс) и определяет порядок и механизм проведения оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей.

2. В настоящей Методике используются следующие понятия и определения:

1) космодром "Байконур" - территория, являющаяся составной частью космической инфраструктуры и включает технические, стартовые, посадочные комплексы, земельные участки, предназначенные для подготовки и осуществления запусков космических объектов;

2) комплекс "Байконур" - испытательные, технологические, научные, производственно-технические, социальные и обеспечивающие объекты космодрома "Байконур" и город Байконур с движимым и недвижимым имуществом;

3) уполномоченный орган в области космической деятельности (далее – уполномоченный орган) – центральный исполнительный орган, осуществляющий руководство в области космической деятельности, а также в пределах, предусмотренных законодательством Республики Казахстан – межотраслевую координацию.

4) район обследования – территория, определенная заказчиком для проведения работ оценки воздействия на окружающую среду, с указанием географических координат поворотных точек обследуемого земельного участка, в рамках которой оцениваются последствия воздействия ракетно-космической деятельности в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельной территории, воздействие пуска ракет-носителя на территорию космодрома "Байконур" и подтрассовых территорий.

5) заказчик проектной документации оценки воздействия на окружающую среду (далее – заказчик) - лицо, отвечающее за подготовку документации по намечаемой деятельности и представляющее документацию по намечаемой деятельности на экологическую экспертизу;

6) ракета-носитель – техническое устройство, предназначенное для вывода космических аппаратов в космическое пространство;

7) отделяющиеся части ракет-носителя - конструктивные элементы ракеты, отделяющиеся от нее в процессе штатного функционирования на активном участке траектории полета;

8) район падения отделяющихся частей ракет-носителей – земельный участок, на который падают (приземляются) отработавшие и отделившиеся в полете элементы и (или) фрагменты ракет-носителей;

9) оценка воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей (далее - оценка воздействия на окружающую среду) - процесс выявления, изучения, описания и оценки на основе соответствующих исследований возможных существенных воздействий ракетно-космической деятельности в позиционном районе космодрома "Байконур", подтрассовых территорий, в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельной территории на окружающую среду и здоровье человека, разработки мер по предотвращению неблагоприятных последствий (уничтожения, деградации, повреждения и истощения естественных экологических систем и природных ресурсов), оздоровлению окружающей среды с учетом требований экологического законодательства Республики Казахстан;

10) аварийная зона трассы - фигура на поверхности земли, вытянутая вдоль аварийной трассы и ограниченная левой и правой границами максимального (с заданной вероятностью) бокового разброса точек падения ракет-носителя. Ширина аварийной зоны определяется нештатными ситуациями, приводящими к максимальному отклонению полҰта ракет-носителя в боковом направлении;

11) трасса пуска - проекция траектории полета ракеты космического назначения на земную поверхность;

12) сопредельная территория – территория, прилегающая к району падения на расстоянии не менее 40 километров от границы района падения;

3. Обозначения и сокращения, используемые в Методике:

НДМГ - несимметричный демитилгидразин;

га – гектар;

км – километр;

мг/кг - миллиграмм на килограмм;

мм – миллиметр.

Глава 2. Порядок проведения оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

4. Разработка оценки воздействия на окружающую среду осуществляется физическими и (или) юридическими лицами, имеющими лицензию на выполнение работ и оказание услуг в области охраны окружающей среды в соответствии с Законом Республики Казахстан "О разрешениях и уведомлениях".

5. Проведение оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей включает:

1) подготовительные работы оценки воздействия на окружающую среду;

2) планирования оценки воздействия на окружающую среду;

3) заключительный этап оценки воздействия на окружающую среду.

6. Подготовительные работы оценки воздействия на окружающую среду содержат:

определение целей, задач, объектов и сроков проведения оценки воздействия на окружающую среду, осуществляемых в рамках технического задания на проведение оценки воздействия на окружающую среду;

подготовка предварительной оценки воздействия на окружающую среду содержащей краткое описание, анализ альтернативных вариантов, данные о местоположении, координаты, общие сведения об окружающей и социально-экономической среде, содержащие ландшафтную характеристику, земельно-региональные особенности территории; данные о состоянии окружающей среды, антропогенного нарушения компонентов, особых условиях (наличие повышенной сейсмичности, опасных природных явлений и процессов); характеристику природной ценности района намечаемой деятельности, историко-культурной значимости, наличие особо охраняемых природных территорий и объектов; материалы о социально-экономических особенностях территории (хозяйственное, градостроительное использование территории);

анализ альтернативных вариантов предусматривает проектирование нескольких трасс пуска ракет-носителя и районов падения отделяющихся частей ракет-носителей для обеспечения безопасности населения.

7. Предварительная оценка воздействия на окружающую среду с альтернативными вариантами направляется в заинтересованные государственные органы либо проводятся консультации с ними.

8. Государственные органы в течение тридцати рабочих дней с даты поступления предварительной оценки воздействия на окружающую среду с альтернативными вариантами представляют ответ о результатах их рассмотрения.

9. По результатам рассмотрения государственными органами, заказчиком исключаются варианты с риском причинения вреда жизни и здоровью населения, возникновения чрезвычайной ситуации, уничтожения или потери биоразнообразия в части объектов растительного и (или) животного мира или их сообществ, являющихся редкими или уникальными.

10. Планирование оценки воздействия на окружающую среду включает:

предварительный сбор, обобщение и организацию получения исходных данных по статистической и природоохранной документации космодрома "Байконур", района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельных территорий. На ранее использованном участке в качестве района падения, учитываются данные экологического паспорта районов падения отделяющихся частей ракет-носителей и мониторинга;

анализ исходных данных, определение основных объектов для разработки оценки воздействия на окружающую среду, методик, программы и критериев проведения оценки;

уточнение исходных данных непосредственно в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, окончательное формирование базы данных для проведения оценки воздействия на окружающую среду:

1) определяется структура системы производственного экологического контроля и управления на территории космодрома "Байконур", района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельных территорий;

2) устанавливаются аспекты и направления экологической деятельности на территории космодрома "Байконур", района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельных территорий;

3) проверяются наличие и характеристики экологической документации;

4) определяются существующие системы экологических приоритетов деятельности космодрома "Байконур";

5) анализируется ретроспектива экологической деятельности космодрома "Байконур" в данном районе падения отделяющихся частей ракет-носителей;

6) разрабатываются программы и маршруты обзорных туров по территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей.

11. Заключительный этап оценки воздействия на окружающую среду включает:

анализ и оценку полученных данных;

привлечение к работе специалистов и экспертов;

разработку рекомендаций по результатам проведенной оценки воздействия на окружающую среду;

анализ возможности реализации предлагаемых рекомендаций совместно с заказчиком;

подготовка и представление заказчику отчета по результатам проведенной оценки воздействия на окружающую среду;

участие в составлении плана действий по итогам реализации оценки воздействия на окружающую среду.

12. Результатом оценки воздействия на окружающую среду является проект оценки воздействия на окружающую среду с выводом о допустимости воздействия намечаемой ракетно-космической деятельности на окружающую среду.

13. В состав оценки воздействия на окружающую среду входят проект оценки воздействия на окружающую среду, акты экспедиционных работ, протоколы исследований, протоколы испытаний проб, перечень растений в районе обследования, перечень животного мира в районе обследования, акт рекогносцировки района обследования, заключение о безопасности в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, картографические материалы, таблицы, составленные в соответствии с приложениями 1 и 2 к настоящей Методике (далее – материалы).

14. Материалы в течение 10 рабочих дней утверждаются заказчиком и направляются на согласование в уполномоченный орган.

15. Уполномоченный орган в течение тридцати рабочих дней с даты поступления материалов принимает одно из следующих решений и направляет данное решение в произвольной форме письмом:

1) о согласовании материалов;

2) о возврате на доработку материалов.

16. В случае возврата материалов уполномоченным органом, заказчик после доработки повторно направляет доработанные материалы в уполномоченный орган на согласование в соответствии с пунктом 14 настоящей Методики.

Глава 3. Механизм проведения оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

17. В рамках оценки воздействия на окружающую среду устанавливается:

возможность негативного воздействия ракетно-космической деятельности на окружающую среду и здоровье населения;

степень обеспечения защищенности населения и изучаемой территории (включая расположенные на ней природные и производственно-хозяйственные объекты, объекты социальной инфраструктуры) от угроз со стороны ракетно-космической деятельности;

степень защищенности окружающей среды и населения изучаемой территории от чрезвычайных ситуаций, возникающих при осуществлении ракетно-космической деятельности;

собственная стратегия космодрома "Байконур" по охране окружающей среды и здоровья населения, проживающего в районе воздействия района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

наличие мероприятий по охране окружающей среды и здоровья населения, проживающего в районе воздействия района падения отделяющихся частей ракет-носителей.

18. В процессе оценки воздействия на окружающую среду:

1) проводятся:

покомпонентный анализ состояния окружающей среды;

инвентаризация источников негативного воздействия на окружающую среду;

2) устанавливаются:

все виды воздействия ракетно-космической деятельности на компоненты окружающей среды изучаемой территории;

экологические, социальные и экономические последствия ракетно-космической деятельности для изучаемой территории;

уровень воздействия на компоненты окружающей среды и здоровье населения в районе космодрома "Байконур", подтрассовых территорий, района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

3) разрабатываются:

предложения к системе мероприятий по техническим, технологическим и природоохранным направлениям деятельности, обеспечивающими оздоровление окружающей среды, улучшение экологических условий проживания населения в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельных территорий;

рекомендации по перспективному режиму работ по осуществлению ракетно-космической деятельности на объектах космодрома "Байконур" и совершенствованию систем производственного и государственного мониторинга.

19. В процессе сбора исходных данных для осуществления оценки воздействия на окружающую среду в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории учитываются следующие условия:

в штатных (нормальных) ситуациях запуска ракет-носителей с космодрома "Байконур" отсутствуют радиоактивные элементы в отделяющихся частях ракет-носителя в связи с чем сбор сведений об источниках радиоизлучения не требуется;

в нештатных (аварийных) ситуациях при пуске ракет космического назначения с космодрома "Байконур" обязательно получение полных сведений о частях ракет космического назначения, содержащих радиоактивные элементы.

20. В оценке воздействия на окружающую среду представляются материалы, обосновывающие экологическую безопасность ракетно-космической деятельности, включающие:

анализ соответствия планируемой деятельности экологическим требованиям, установленным Кодексом;

аналоговые (опубликованные ранее) характеристики ракетной техники и ракетного топлива, в случае недостаточности или отсутствия соответствующих материалов заказчика;

информацию по технологическому регламенту детоксикации почв, загрязненных планируемым к использованию ракетным топливом;

материалы производственного экологического мониторинга в позиционном районе космодрома по объектам-аналогам проектируемых стартовых комплексов, заправочных станций;

оценку воздействия аварийных ситуаций на объекты окружающей среды при различных сценариях нештатного пуска ракет космического назначения и комплекс мероприятий по ликвидации аварийных последствий;

расчеты по определению нормативов эмиссий загрязняющих веществ и рассеиванию загрязняющих веществ в приземном слое атмосферы, определению залповых выбросов загрязняющих веществ при сгорании ракетного топлива ракет-носителя;

расчеты залповых выбросов и рассеивания продуктов сгорания компонентов ракетного топлива, выполненные на основе свободного выбора программных средств и методик;

расчеты залповых выбросов загрязняющих веществ при проливе компонентов ракетного топлива, при горении остатков топлива и неметаллических материалов конструкции отделяющихся частей ракет-носителей, выполненные на основе данных о гарантийных остатках компонентов ракетного топлива (аналогично выполняются расчеты для возможной аварийной ситуации);

расчеты атмосферного загрязнения компонентами ракетного топлива и рассеивания загрязняющих веществ проводятся для одного пуска ракет-носителя и для отдельного места падения (приземления) фрагмента отделяющихся частей ракет-носителей, выбросы компонентов ракетного топлива на нескольких местах падения отделяющихся частей ракет-носителей не подлежат суммации;

в рекомендациях по предупреждению аварийных ситуаций и ликвидации последствий указываются сроки проведения работ, алгоритмы действий по очистке и утилизации фрагментов отделяющихся частей ракет-носителей и токсичных отходов на местах падения (период принимаемых действий указывается в количественном временном выражении);

при оценке воздействия пусков ракет-носителей на животный и растительный мир в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей указываются редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений и животных, обитающих на данной территории, предусматриваются мероприятия по минимизации воздействия пусков ракет-носителей на флору и фауну.

21. При разработке оценки воздействия на окружающую среду предусматриваются:

осуществление мониторинга состояния компонентов окружающей среды - почв, воды, атмосферного воздуха, растительного и животного мира района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

мероприятия, обеспечивающие экологическую безопасность территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей (в том числе при падении фрагментов отделяющихся частей ракет-носителей вне границ района падения и сопредельной территории), с учетом вида ракетного топлива по классу опасности, и особенности воздействия топлива на компоненты окружающей среды.

22. По итогам оценки воздействия на окружающую среду разрабатываются предложения и рекомендации по совершенствованию режима работы космодрома "Байконур": сокращение количества пусков ракет-носителей, перенос пусков на период, когда они наносят наименьший экологический вред, по внедрению новых, более совершенных методов нейтрализации компонентов ракетного топлива и продуктов распада на местах падения отделяющихся частей ракет-носителей. Предложения и рекомендации разрабатываются в соответствии с международными договорами, участницей которых является Республика Казахстан.

23. Оценка воздействия на окружающую среду содержит:

1) общие положения:

общая информации по космодрому "Байконур";

состав и эколого-технические характеристики ракет-носителя и особенности воздействия на окружающую среду;

основные физико-химические и токсикологические характеристики ракетного топлива и продуктов сгорания;

общее описание трассы полета ракет-носителя, подтрассовых территорий, местоположения района падения и сопредельной территории;

описание подтрассовых участков на территории Республики Казахстан, природно-климатических и геологических условий и особенностей;

описание района падения отделяющихся частей ракет космического назначения и сопредельной территории;

2) объекты и методы исследования;

3) общая характеристика района обследования:

природно-климатические условия;

климат;

гидрологические и гидрогеологические условия;

геоморфологические особенности;

геологическое строение и инженерно-геологические условия;

почвенные условия и почвообразующие породы;

растительный покров;

животный мир;

социально-экономические условия;

демографические условия, санитарно-эпидемиологическая обстановка и состояние здоровья населения;

4) оценка воздействия на компоненты окружающей среды района обследования:

общая характеристика района обследования;

воздействие на атмосферный воздух;

воздействие на поверхностные и подземные воды;

воздействие на ландшафты, земли и почвенный покров;

воздействие на растительный мир;

воздействие на животный мир;

воздействие при чрезвычайных ситуациях;

оценка экологического воздействия на состояние окружающей среды и здоровья населения;

5) меры и методы по предотвращению и сокращению вредного воздействия намечаемой деятельности на окружающую среду и проведение экологического мониторинга;

6) вывод.

Параграф 1. Общая характеристика района обследования

24. Общая характеристика района обследования включает общую информацию с природной и социальной характеристикой района космодрома "Байконур", подтрассовых территорий, района падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельной территории, фоновое состояние компонентов природной среды, социально-экономической инфраструктуры рассматриваемой территории.

25. Характеристика места расположения района падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельных территорий и подтрассовых территорий, природно-климатических, социально-экономических и демографических условий приводится для каждого конкретно рассматриваемого района падения отделяющихся частей ракет-носителей в отдельности с учетом результатов рекогносцировочных работ.

26. В процессе оценки воздействия на окружающую среду рассматриваются вопросы обеспечения экологической безопасности административно-территориальной единицы, расположенной в пределах района падения отделяющихся частей ракет-носителей и прилегающих к ним территорий, факторы воздействия пуска ракет-носителей и подготовке к пуску ракет-носителей, распространение продуктов сгорания и полете ракет-носителей, образование кислотных осадков, выпадение продуктов сгорания на поверхность почвы, на озоновый слой атмосферы и ионосферу, акустическое, тепловое и механическое воздействие.

27. Характеристика и площадь района космодрома "Байконур", места расположения подтрассовых территорий, района падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельных территорий.

28. Представляется общая характеристика ракет-носителя, использованного ракетного топлива, оценка радиационного состояния окружающей среды, информация о результатах экологического мониторинга (на компоненты ранее использованного ракетного топлива), производственного экологического контроля, проведения экологической паспортизации отведенных районов падения отделяющихся частей ракет-носителей, о проведенных и проводимых природоохранных мероприятиях на ранее использованной территории в качестве района падения.

29. Общая характеристика района обследования содержит следующие сведения:

1) территориальную принадлежность (административно-территориальная единица);

2) занимаемая площадь земельного участка (га) с описанием границ, координат, категории и площади земельных участков собственников и землепользователей, с указанием аварийной зоны трассы;

3) категории земель по целевому назначению, площадь (га) с описанием границ;

4) транспортные связи и инженерно-технические коммуникации, расстояние до ближайших населенных пунктов (км);

5) координаты центральной точки эллипса (или огибающих эллипсов) рассматриваемой зоны района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории, размеры осей эллипсов (км);

6) приуроченность территорий к речным или водохозяйственным бассейнам;

7) функциональное использование и наличие объектов особо охраняемых природных территорий, исторических и археологических мест, государственного лесного фонда, охотничьих хозяйств;

8) территории, в пределах которых планируется проведение государственного геологического изучения недр, разведки и добычи полезных ископаемых;

9) границы и характеристика ранее использованного района падения в пределах изучаемого участка.

30. Природно-климатическая характеристика содержит детальную информацию о природных особенностях рассматриваемой территории и состоянии компонентов (составных частей) окружающей среды:

1) климат представляется следующими показателями:

признаки выраженности континентальности;

продолжительность теплого и холодного периодов года (со среднесуточной температурой выше и ниже 0 градусов);

сумм положительных температур;

самого холодного и теплого месяцами года;

количество солнечных (ясных) и облачных (пасмурных) дней в году (по сезонам года);

продолжительность периода с устойчивым снежным покровом и глубиной промерзания почвогрунтов;

сумма осадков и распределением по сезонам (месяцам) года, величиной испарения, мм;

данные ветрового режима и неблагоприятных явлений погоды (засухи, суховеи, пыльные бури, штили, метели, гололед);

изменения в состоянии и процессах климата, установленных исследованиями или наблюдениями в зоне воздействия объекта за период эксплуатации;

2) гидрологические и гидрогеологические условия характеризуются следующими данными:

наличие речной сети и поверхностных водоемов (озер, прудов и водохранилищ) с указанием принадлежности к водохозяйственному бассейну;

наименование рек и водоемов, протяженности рек, режим питания, стока и хозяйственного использования;

режим питания водоемов и расходования воды;

показатель гидрохимического состава и бактериального загрязнения по нормативам поверхностных водных источников для воды питьевого и рыбохозяйственного уровня;

рыбохозяйственная и водохозяйственная значимость поверхностных водных источников;

гидрогеологические условия (глубина и характер залегания подземных и грунтовых вод);

виды грунтовых вод;

запасы подземных вод и гидрохимической характеристики;

условия движения подземных и грунтовых вод по уклонам горизонтов;

3) геоморфологические особенности (типы или формы рельефа) включают сведения о:

преобладающие типы (форма) рельефа, общем понижении и уменьшении расчлененности;

абсолютная высота имеющихся возвышенностей и горных массивов;

наличие придолинных склонов, ложбинообразных понижении, речных долин и водосборных понижений;

характер строения водораздельных поверхностей и склонов имеющихся приподнятых цокольных равнин, мелкосопочника;

4) геологическое строение и инженерно-геологические условия включают:

литологический состав пород, принимающих участие в геологическом строении, и основные характеристики;

наличие, использование минеральных и сырьевых ресурсов (виды, объемы и качество);

распространение водоносных горизонтов и комплексов;

сейсмичность района и просадочность грунтов;

засоленность почво-грунтов;

проявление опасных геологических и инженерно-геологических процессов техногенного и естественного происхождения (изменение форм рельефа, уровня подземных и грунтовых вод, подтопление и заболачивание территории, изменения свойств почво-грунтов, качества подземных и грунтовых вод, суффозионые и карстовые проявления, ирригационная и ветровая эрозия);

5) почвенные условия и почвообразующие породы представляются следующим содержанием:

отнесение почвенного покрова к конкретной классификационной почвенной зоне, полная характеристика (территориальное распределение, водно-физические, химические и биологические особенности, плодородие и механический состав основных типов почв, состояние почвообразующих пород или грунтов);

формирование в зависимости от характера рельефа литологического состава пород и уровня грунтовых вод различных родов зональных почв (обычных солонцеватых, солонцевато-солончаковых, солончаковых, неполноразвитых и малоразвитых), нитрозональных почв (солонцов, лугово-бурых, лугово-болотных);

характер и источники воздействия на почвенный покров;

механические изменения почв и почвогрунтов, вызванные созданием новых форм рельефа, активизацией природных эрозионных процессов;

химическое загрязнение почв ракетным топливом и обломками отделяющихся частей ракет-носителей, изменения геохимических процессов в зоне воздействия объекта, включая имевшие место аварийные ситуации (при наличии ранее проведенных геохимических и почвенных исследований и исследований, проведенных при оценке воздействия на окружающую среду, с указанием ингредиентного состава, концентрации, динамики накопления и выноса токсичных веществ);

возможность почвенного покрова к самоочищению и самовосстановлению;

6) растительный покров на территории конкретно рассматриваемого района падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельных территорий и подтрассовых территорий характеризуется:

отнесение территории к конкретной зоне, подзоне, в соответствии карто-схемы ботанико-географического районирования Республики Казахстан, с выделением типов растительности (степной, пустынной, лесной, кустарниковой, луговой и болотной);

освещение наличия в рассматриваемой зоне зеленых и парковых зон, лесных массивов, специально охраняемых природных территорий и видов растений, занесенных в Красную Книгу Республики Казахстан;

перечень и описание растений, занимающих преобладающие площади на водораздельных, межсопочных равнинах, шлейфах и склонах сопок, на равнинах вокруг сопок, на равнинах с разными типами почв;

видовой состав растительности, характерным для преобладающих литологических комплексов, наличием древесной растительности (леса, рощи, боры и колки);

состояние растительного покрова, функционального значение (биологическая продуктивность и качество по составу и пространственному распределению, естественная динамика, пожароопасность и пораженность редких, эндемичных и занесенных в Красную Книгу Республики Казахстан;

7) животный мир на территории конкретно рассматриваемого района падения отделяющихся частей ракет-носителей, сопредельных территорий и подтрассовых территорий представляется следующей информацией:

описание видов животных, распространенных и постоянно обитающих на площади анализируемой зоны, с указанием численности и состояния отдельных особей;

наличие особо охраняемых природных территорий или зон с редкими (ценными) и занесенными в Красную Книгу Республики Казахстан животными и промысловых видов;

освещение основных мест скопления, путей и времени миграции отдельных видов животных;

изменения видового состояния животного мира в результате болезней и падежа, установленных исследованиями в зоне воздействия объекта за период эксплуатации.

31. Социально-экономические условия представляются следующим содержанием:

1) современные социально-экономические условия жизни местного населения и основная занятость (метеорологические и климатические особенности для жизнедеятельности населения, комфортность проживания - обеспеченность жильем, транспортная доступность, наличие источников водо-, тепло- и энергоснабжения; промышленное и сельскохозяйственное производство, объекты инфраструктуры; основная трудовая деятельность людей; общая санитарно-эпидемиологическая обстановка);

состояние дорожной сети в районе обследования и условия проходимости местности (характеристика дорожной сети в районе падения и на сопредельных территориях;

оценка достаточности дорожной сети для проведения мероприятий по обеспечению экологической безопасности при падении отделяющихся частей ракет-носителей;

характеристика влияния транспортных средств региона на экологическую обстановку района падения;

условие проходимости наземных транспортных средств в районе падения и на сопредельных территориях (характеристика грунтов, наличие естественных преград для наземного транспорта, рекомендуемые виды транспорта для работы в районе падения в условиях бездорожья для проведения мероприятий по обеспечению экологической безопасности при падении отделяющихся частей ракет-носителей;

2) виды и объекты ведущих отраслей экономики;

3) площади категорий земель по целевому использованию: земли сельскохозяйственного назначения, особо охраняемых природных территории, населенных пунктов, земли промышленности, транспорта, связи, для нужд космической деятельности, обороны, национальной безопасности и иного несельскохозяйственного назначения, земли лесного и водного фондов, земли запаса, качественная оценка (балл бонитета, продуктивность) и закрепленность за конкретными производственными структурами и предприятиями;

4) влияние на дальнейшее пользование местным населением территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

5) выявленные изменения в существовавших социально-экономических условиях рассматриваемой зоны и установленные причины изменений.

32. Демографические условия на территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории, санитарно-эпидемиологическая обстановка и состояние здоровья населения характеризуют:

численность населения рассматриваемого региона и зоны деятельности объекта, половозрастной состав и структура этнической принадлежности;

миграционные процессы, активность и влияние на возрастной состав населения;

текущее и ретроспективное состояние здоровья населения:

1) медико-демографическая ситуация (общая и младенческая смертность, средняя продолжительность жизни населения, проживающего в зоне района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории, рождаемость и естественный прирост);

2) особенности физического развития населения в зоне района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

3) особенности заболеваемости взрослого и детского населения в целом по региону и зоне района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

4) особенности заболеваемости с временной утратой трудоспособности населения, проживающего в зоне района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

5) общая оценка особенностей состояния здоровья населения региона в целом и зоны района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории, с выделением наиболее опасных тенденций, выдвигающих особые требования к деятельности в зоне района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

6) сравнительное состояние показателей здоровья населения в целом по региону, в зоне района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории за период (до и после) запуска объекта в эксплуатацию.

Параграф 2. Воздействие на атмосферный воздух

33. При проведении оценки воздействия на окружающую среду по оценке уровня техногенного воздействия на атмосферный воздух осуществляется:

оценка динамики уровня загрязнения атмосферного воздуха с учетом данных ранее проводимых оценок воздействия на окружающую среду;

оценка текущего уровня загрязнения атмосферного воздуха;

оценка последствий техногенного воздействия на атмосферный воздух (нижние слои атмосферы, на озоновый слой);

оценка последствий техногенного воздействия залповых выбросов и аварийных ситуаций на атмосферный воздух при запуске ракет-носителей.

34. Оценка ретроспективного уровня загрязнения атмосферного воздуха осуществляется с целью определения соответствия фактического объема техногенного воздействия на атмосферный воздух за весь период существования района падения отделяющихся частей ракет-носителей установленным экологическим нормативам.

Оценка осуществляется путем сравнения общего объема фактических выбросов компонентов ракетного топлива и продуктов сгорания за весь период, предшествующий проведению оценки воздействия на окружающую среду.

35. Оценка текущего уровня загрязнения атмосферного воздуха в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей является основанием для выдачи рекомендации по изменению сложившегося режима деятельности космодрома "Байконур" с целью исключения превышения норматива загрязнения атмосферы в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей. Рекомендации разрабатываются в соответствии с международными договорами, участницей которых является Республика Казахстан.

Оценка осуществляется путем сравнения фактического объема выбросов загрязняющих веществ в результате космической деятельности за год, предшествующий проведению оценки воздействия на окружающую среду со значением экологического норматива.

36. Оценка последствий техногенного воздействия на атмосферный воздух района падения отделяющихся частей ракет-носителей осуществляется с целью установления характеристик регионального техногенного фона компонентов ракетного топлива, не связанного с конкретными местами падения отделяющихся частей ракет-носителей и создающегося за счет рассеивания с поверхности почвы.

Характеристика современного состояния воздушной среды (перечень загрязняющих веществ, выбрасываемых в атмосферный воздух с указанием фактических концентраций в атмосферном воздухе сравнивается с экологическими нормативами качества или целевыми показателями качества атмосферного воздуха, а до утверждения – с гигиеническими нормативами, по имеющимся материалам натурных замеров).

37. Оценка эффективности осуществленных и намечаемых мероприятий по охране атмосферного воздуха в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей выполняется путем анализа целесообразности мероприятий, состава и сроков выполнения, порядка и сроков финансирования. Оценивается состояние контроля за выполнением со стороны руководства космодрома и органов, осуществляющих государственный экологический контроль.

Параграф 3. Воздействие на поверхностные и подземные воды

38. Почвы легкого механического состава (пески, супеси и легкие суглинки) способствуют наиболее активному загрязнению почвогрунтов и грунтовых и подземных вод, при наличии интенсивных дождевых осадков происходит смыв с места падения отделяющихся частей ракет-носителей разлившегося ракетного топлива и продуктов распада, загрязняя имеющиеся поверхностные временные и постоянные водотоки, в связи с чем проводится оценка соответствия фактического объема поступивших компонентов ракетного топлива и продуктов распада в поверхностные и подземные воды в следующей последовательности:

устанавливается объем поступивших компонентов ракетного топлива и продуктов распада в поверхностные и подземные воды района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

устанавливается общий объем поступивших компонентов ракетного топлива и продуктов распада в поверхностные и подземные воды из места района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории.

39. Оценка последствий техногенного воздействия ракетно-космической деятельности космодрома "Байконур" на поверхностные и подземные воды района падения отделяющихся частей ракет-носителей осуществляется путем сравнительного анализа фактического качественного состояния вод с установленными показателями нормативных значений за предшествующий период и в предшествующему году проведения оценки воздействия на окружающую среду и содержит:

изменения состава (уровень загрязнения) естественных водных ресурсов (водоемов и водотоков, горизонтов грунтовых и подземных вод);

возможности достижения ранее установленных нормативов качества поверхностных, грунтовых и подземных вод;

осложнение условий проживания местного населения, снижение биопродуктивности территории и рыбных запасов имеющихся водоемов и водотоков.

40. В заключение проводится аналитическая оценка:

эффективности и достаточности осуществления разработанной системы мер по охране поверхностных и подземных вод района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории от загрязнения. Устанавливается целесообразность разработки и выполнения дополнительного комплекса мероприятий. Оценивается деятельность действующих систем производственного и государственного мониторинга, разрабатываются предложения по развитию систем;

воздействия планируемого объекта на водную среду в процессе строительства и эксплуатации, включая возможное тепловое загрязнение водоема и последствия воздействия отбора воды на экосистему;

изменений русловых процессов, связанных с прокладкой сооружений, строительства мостов, водозаборов и выявление негативных последствий;

водоохранных мероприятий, эффективности, стоимости и очередности реализации.

Параграф 4. Воздействие на ландшафты, земли и почвенный покров

41. Техногенное воздействие на поверхностный слой почвы оказывают:

жидкие отходы - компоненты ракетного топлива на неподготовленной поверхности;

твердые отходы - металлический лом, образующийся при разрушении отделяющихся частей ракет-носителей, на неподготовленной поверхности.

42. В связи с тем, что твердые отходы собираются с мест падения сразу же после приземления отделяющихся частей ракет-носителей, техногенное воздействие жидких отходов на поверхностный слой почвы является определяющим и характер миграции загрязняющих веществ из мест падения отделяющихся частей ракет-носителей определяется расположением по элементам рельефа:

на водораздельных поверхностях и склонах приподнятых цокольных равнин и мелкосопочника компоненты ракетного топлива неустойчивы и быстро разлагаются на вторичные продукты окисления;

продольные склоны с луговыми солонцами под чернополынной-кокпековой растительностью, расширенные ложбинообразные понижения с лугово-бурыми почвами, плоские речные долины и водосборные понижения характеризуются переходными свойствами в части разложения компонентов ракетного топлива;

ложбинообразные понижения с временными водотоками и речные долины характеризуются условием, когда компоненты ракетного топлива устойчивы и сохраняются длительное время.

43. При проведении оценки воздействия на окружающую среду в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей по оценке техногенного воздействия на поверхностный слой почвы:

определяется локализация участков района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории, имеющих различную способность к самоочищению и нейтрализации компонентов ракетного топлива, устанавливается площадь;

определяется площадь загрязнения компонентами ракетного топлива за весь период эксплуатации района падения отделяющихся частей ракет-носителей; текущая нагрузка загрязнения компонентами ракетного топлива за год, предшествующий проведению оценки воздействия на окружающую среду;

оценивается уровень и качество мероприятий по охране поверхностного слоя почвы района падения отделяющихся частей ракет-носителей, осуществленных космодромом "Байконур" за период, предшествующий проведению оценки воздействия на окружающую среду и намечаемый им на перспективу.

44. Определение места локализации участков района падения отделяющихся частей ракет-носителей, имеющих различную способность к самоочищению и нейтрализации компонентов ракетного топлива производится с использованием картографического материала, характеризующего рельеф района падения отделяющихся частей ракет-носителей с уточнением полученных данных при экспедиционном обследовании.

45. Для каждого участка района падения отделяющихся частей ракет-носителей, имеющего различную способность к самоочищению компонентов ракетного топлива и продуктов распада проводится:

оценка ретроспективного уровня загрязнения поверхностного слоя почвы, осуществляемая с целью установления соответствия фактического объема техногенного воздействия на поверхностный слой почвы за весь период существования района падения отделяющихся частей ракет-носителей. Оценка производится путем сравнения общего объема фактической нагрузки компонентами ракетного топлива и продуктов распада. Результаты оценки ретроспективного уровня загрязнения поверхностного слоя почвы служат основанием установления связи между уровнем нагрузки на поверхностный слой почвы и современным состоянием окружающей среды в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей;

оценка текущего уровня нагрузки на поверхностный слой почвы компонентов ракетного топлива и продуктов распада, осуществляемая с целью установления соответствия современного уровня нагрузки на поверхностный слой почвы установленным экологическим нормативам. Оценка осуществляется сравнением фактического объема компонентов ракетного топлива и продуктов распада, размещенного на поверхностном слое почвы данного участка, в предшествовавшем году проведения оценки воздействия на окружающую среду.

46. Результаты оценки является основанием для выдачи рекомендаций по изменению режима запуска ракет-носителей. Рекомендации разрабатываются с учетом международных договоров, участницей которых является Республика Казахстан.

47. По итогам оценки загрязнения поверхностного слоя почвы по каждому рельефному участку, составляющему территорию района падения отделяющихся частей ракет-носителей, устанавливается локализация и определяется площадь земель с различной степенью загрязнения компонентами ракетного топлива и продуктами распада.

48. В оценке воздействия на окружающую среду указываются мероприятия по рекультивации загрязненных и нарушенных земель в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей. Оценка уровня и качества мероприятий по охране поверхностного слоя почвы района падения отделяющихся частей ракет-носителей, осуществленных космодромом "Байконур" за период, предшествующий проведению оценки воздействия на окружающую среду и намечаемых им на перспективу, осуществляется путем анализа осуществленных и намечаемых систем мероприятий и оценивается:

состав осуществленных мероприятий, эффективность;

сроки осуществления;

задействованные источники финансирования;

состав намечаемых мероприятий, сроки выполнения и источники финансирования. В процессе оценки систем мероприятий анализируется состояние внутриведомственного и государственного контроля за выполнением.

Параграф 5. Воздействие на растительный мир

49. В процессе проведения оценки воздействия на окружающую среду:

устанавливается пространственная локализация участков и определяется площадь;

выявляется связь расположения участков с локализацией мест падения отделяющихся частей ракет-носителей;

проводится оценка выявленных изменений естественного состояния растительности, развития процессов опустынивания, связанных с воздействием компонентов ракетного топлива и продуктов распада;

проводится оценка содержания в тканях растительных объектов компонентов ракетного топлива и продуктов распада, представляющих опасность для здоровья животных и человека.

50. При проведении оценки воздействия на окружающую среду на участке, ранее использованной в качестве района падения отделяющихся частей ракет-носителей, в зависимости от содержания НДМГ в растениях выделяются:

участки техногенного местного загрязнения с содержанием НДМГ в растениях - 0,1-0,5 мг/кг;

участки, имеющие содержание НДМГ в растениях переходного характера от 0,5 до 10 мг/кг;

аномально загрязненные участки, связанные с местами пролива компонентов ракетного топлива на поверхность почвы, растения которых содержат НДМГ свыше 10 мг/кг.

51. Оценка выявленных изменений естественного состояния растительности, развития процессов опустынивания, связанных с воздействием компонентов ракетного топлива и продуктов распада, производится путем:

визуального осмотра участков, имеющих различную степень загрязнения компонентами ракетного топлива и продуктами распада;

анализа образцов растительности, собранных с участков, имеющих различную степень загрязнения, на предмет установления:

разного рода аномалий и уродств, вызванных мутагенным воздействием компонентов ракетного топлива и продуктов распада;

изменений видового состава растительности под влиянием различной степени загрязнения.

52. Оценка выявленных изменений проводится путем сравнения ситуации с формированием растительного покрова под воздействием загрязнения с ситуацией, имеющей место на незагрязненных участках.

53. Оценка содержания в тканях растительных объектов компонентов ракетного топлива и продуктов распада осуществляется путем химического анализа образцов растительных тканей на предмет установления содержания в них загрязнителей, связанных с космической деятельностью, и сравнения полученных результатов с нормой предельно-допустимой концентрации веществ, безопасной для человека и животных.

54. В части оценки экологического воздействия на состояние растительного мира устанавливается эффективность мероприятий, проводимых космодромом "Байконур" по охране растительного мира района падения отделяющихся частей ракет-носителей.

Параграф 6. Воздействие на животный мир

55. В процессе проведения оценки воздействия на окружающую среду в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей по части экологического воздействия на животный мир осуществляется:

оценка экологического воздействия на состояние животного мира;

оценка содержания загрязнителей в животноводческой продукции, полученной на территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

оценка эффективности мероприятий по охране животного мира района падения отделяющихся частей ракет-носителей, осуществленных космодромом "Байконур" и запланированных на перспективу.

56. При проведении оценки воздействия на состояние животного мира анализируются:

токсическое воздействие выбросов компонентов ракетного топлива и продуктов распада в атмосферный воздух района падения отделяющихся частей ракет-носителей на объекты животного мира;

токсическое воздействие на организм животных потребления воды из водных источников, загрязненных компонентами ракетного топлива и продуктами распада;

токсическое воздействие на организм животных кормовых растений, подвергнувшихся воздействию загрязнения компонентами ракетного топлива и продуктами распада, при употреблении в пищу;

токсическое воздействие на организм животных при непосредственном контакте с разливами компонентов ракетного топлива на местах падения отделяющихся частей ракет-носителей;

физическое воздействие обломков отделяющихся частей ракет-носителей при приземлении в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей на объекты животного мира;

изменения состояния животного мира (болезни, смертность, снижение численности), связанные с воздействием космической деятельности в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей;

представление полевых исследований по оценке биоразнообразия и состояния основных групп диких животных и птиц на территории площадки, маршрутные и локальные зоологические обследования территории;

описание (при наличии) признаков аномального развития диких и домашних животных на изучаемой территории, с проведением сравнительного анализа количественных и качественных показателей состояния животных в других регионах Казахстана;

анализ наблюдения, инвентаризации, оценке условий пребывания индикаторных видов животных.

57. В процессе оценки по перечню показателей экологического воздействия на животный мир, осуществляется сбор данных, на основе которых проведена оценка уровня воздействия на объекты животного мира и последствий воздействия.

58. При проведении оценки содержания загрязнителей, связанных с осуществлением космической деятельности, в животноводческой продукции (мясе, молоке), полученной на территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей, оценивается уровень экологической безопасности для здоровья человека.

59. В процессе оценки используются данные химического анализа животноводческой продукции, устанавливающего наличие загрязнителей в продукции животноводства.

60. В части оценки эффективности мероприятий по охране животного мира в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, осуществленных космодромом "Байконур" и запланированных на перспективу, оценивается качественный уровень системы мероприятий, состав, сроки выполнения отдельных мероприятий, финансирование и состояние контроля за осуществлением.

Параграф 7. Воздействие при чрезвычайных ситуациях

61. При проведении оценки воздействия на окружающую среду в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей рассматривается гипотетический сценарий аварии учитывая следующие виды аварийных ситуаций:

аварийный пуск ракет-носителя при сохранении полной заправки ракетным топливом всех ступеней ракет-носителя;

взрыв ракет-носителя в околоземном пространстве;

приземление отделяющихся частей ракет-носителя вне пределов района падения отделяющихся частей ракет-носителей.

62. Анализ изменений окружающей и социально-экономической среды содержит возможные изменения в результате чрезвычайных ситуаций, являющихся следствием взрыва ракет-носителя в околоземном пространстве (верхняя тропосфера, стратосфера и ионосфера) в результате:

залповых выбросов загрязняющих веществ - продуктов сгорания компонентов ракетного топлива в атмосферу;

сброса ракетного топлива и размещения обломков отделяющихся частей ракет-носителей при взрыве и разрушении ракет-носителя в атмосферном воздухе, на поверхности земли и попадании в водные объекты.

63. Анализ изменений окружающей и социально-экономической среды содержит возможные изменения в результате чрезвычайных ситуаций, являющихся следствием аварийного приземления ракет-носителя вне пределов района падения отделяющихся частей ракет-носителей в результате:

загрязнения атмосферного воздуха выбросами компонентов ракетного топлива при испарении в процессе падения отделяющихся частей и после приземления, выбросами продуктов сгорания компонентов ракетного топлива;

загрязнения почвенного покрова при сбросе компонентов ракетного топлива из отделяющейся части при разрушении после удара о землю;

загрязнения поверхностных и подземных вод при смыве компонентов ракетного топлива и продуктов распада из мест падения отделяющихся частей ракет-носителей за счет выпадающих осадков;

загрязнения неподготовленной поверхности чрезвычайно опасными твердыми отходами - металлическим ломом, образующимся в результате разрушения отделяющейся части ракет-носителя.

64. При проведении оценки воздействия на окружающую среду:

оцениваются подвергшиеся техногенному воздействию поверхностный слой почвы, поверхностные и подземные воды, являющиеся возможными источниками воздействия на растительный, животный мир и население;

определяется ущерб верхним слоям атмосферы, загрязнения почвы, поверхностных и подземных вод.

65. Оценивается токсическое воздействие компонентами ракетного топлива и продуктами распада на растительный мир:

при извлечении из почвы в процессе жизнедеятельности на земельных участках, подверженных загрязнению из мест падения отделяющихся частей ракет-носителей;

при непосредственном контакте объектов растительного мира с компонентами ракетного топлива на местах падения отделяющихся частей ракет-носителей.

66. Оценивается токсическое воздействие компонентами ракетного топлива и продуктами распада на объекты животного мира:

при вдыхании атмосферного воздуха, загрязненного парами компонентов ракетного топлива;

при использовании в пищу растений, подвергнувшихся воздействию компонентов ракетного топлива и продуктов распада;

при непосредственном контакте с загрязнителями на местах падения отделяющихся частей ракет-носителей;

при потреблении воды из загрязненных водных источников;

при физическом воздействии обломков отделяющихся частей ракет-носителей.

67. При аварийном приземлении отделяющихся частей ракет-носителей на здоровье населения, проживающего в зоне чрезвычайной ситуации оценивается:

вдыхание атмосферного воздуха, загрязненного компонентами ракетного топлива и продуктами распада;

употребление в пищу растений, подвергшихся воздействию загрязнителей;

употребление в пищу мяса и молока животных, подвергнувшихся воздействию компонентов ракетного топлива и продуктов распада;

физическое воздействие на людей обломков отделяющихся частей ракет-носителей при падении вне пределов района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

потребление воды из водных источников, загрязненных компонентами ракетного топлива и продуктами распада.

68. При проведении оценки воздействия на окружающую среду в ранее использованном районе падения отделяющихся частей ракет-носителей осуществляется сбор и оценивается доступная информация о воздействии на окружающую среду и здоровье населения каждой аварии ракет-носителя, произошедшей за период существования района падения отделяющихся частей ракет-носителей.

69. По каждому аварийному случаю осуществляется сбор данных по следующему перечню показателей:

дата аварии;

тип ракет-носителя;

тип ракетного топлива;

масса взорвавшегося (разлившегося) ракетного топлива;

характеристика метеоусловий в момент аварии ракет-носителя (температура воздуха, почвы, осадки);

характеристика места падения - для аварийного приземления отделяющейся части ракет-носителя (координаты, тип почвы, элемент рельефа);

площадь рассеивания обломков ракет-носителя (при взрыве в околоземном пространстве);

количество населения, проживающего в зоне чрезвычайной ситуации;

сумма выплаченной компенсации за ущерб, нанесенный аварией ракет-носителя окружающей среде и здоровью населения.

70. В процессе оценки воздействия на окружающую среду в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей проводится оценка эффективности, осуществленной системы мероприятий, направленных на ликвидацию последствий произошедших аварий. Оценивается состав принятых мер, сроки выполнения, объем затраченного труда и финансовых средств, недопущение тяжелых социально-экономических и экологических последствий (смертности среди населения, случаев сложных заболеваний людей и животных, невосполнимого ущерба окружающей среде).

71. При проведении оценки воздействия на окружающую среду в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей оценивается уровень постановки работы по охране окружающей среды и здоровья населения в условиях чрезвычайной ситуации техногенного характера на перспективу, включающей:

планирование и проведение мероприятий по повышению устойчивости природно-экономического комплекса района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

создание и обеспечение функционирования системы оповещения населения о возникновении чрезвычайной ситуации;

формирование резервов финансовых и материальных ресурсов, обеспечение создания, подготовки и поддержания в готовности сил и средств по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

Параграф 8. Оценка экологического воздействия на состояние окружающей среды и здоровья населения

72. При проведении оценки воздействия на окружающую среду для оценки экологического воздействия на состояние окружающей среды и здоровья населения проводятся:

оценка гигиенических особенностей веществ, загрязняющих атмосферный воздух, земельные ресурсы, поверхностные и подземные воды района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории;

оценка экологического воздействия на состояние здоровья населения;

оценка эффективности осуществленных и планируемых мероприятий по охране здоровья населения от экологических воздействий.

73. Оценка гигиенических особенностей токсических веществ, загрязняющих атмосферный воздух, поверхностные и подземные воды, поверхностный слой почвы, осуществляется на основе данных научных исследований и статистических данных, собранных в процессе оценки.

Устанавливается комплексное или индивидуальное воздействие веществ, как факторов, способствующих возникновению заболеваний людей с выделением группы наиболее значимых патологий.

74. При осуществлении оценки воздействия на состояние здоровья населения, проживающего в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, проводится анализ:

токсического воздействия выбросов компонентов ракетного топлива и продуктов распада в атмосферный воздух района падения отделяющихся частей ракет-носителей на здоровье проживающих в них людей;

токсического воздействия на организм людей потребления воды из поверхностных и подземных водоисточников, загрязненных компонентами ракетного топлива и продуктами распада;

токсического воздействия продуктов животноводства (мяса, молока), полученных от животных, при употреблении продуктов в пищу;

показателей заболеваемости и смертности населения в связи с возможным негативным воздействием;

результатов сравнения показателей здоровья населения и территорий, сходных по природно-климатическим и социально-экономическим условиям;

взаимосвязей между уровнем негативного влияния (объемом выбросов, сбросов и размещением твердых и жидких отходов) с заболеваемостью и смертностью населения.

75. Оценка эффективности осуществленных и планируемых мероприятий по охране здоровья населения района падения отделяющихся частей ракет-носителей осуществляется путем анализа осуществленных и намечаемых оздоровительных и профилактических работ, состава, сроков выполнения, состояния финансирования, контроля за осуществлением.

76. При оценке экологического воздействия на состояние окружающей среды и здоровья населения определяется экологический риск, включающий:

ценность природных комплексов (функциональное значение, особо охраняемые объекты), устойчивость выделенных комплексов (ландшафтов) к воздействию намечаемой деятельности;

комплексная оценка последствий воздействия на окружающую среду при нормальном (без аварий) режиме эксплуатации объекта;

вероятность аварийных ситуаций (с учетом технического уровня объекта и наличия опасных природных явлений), определяются источники, виды аварийных ситуаций, повторяемость, зона воздействия;

прогноз последствий аварийных ситуаций на окружающую среду и население;

рекомендации по предупреждению аварийных ситуаций и ликвидации последствий.

77. Безопасность населения обеспечивается выбором приемлемых мест прохождения трассы пуска и мест размещения районов падения на этапе подготовительных работ оценки воздействия на окружающую среду.

78. Оценка безопасности для каждой трассы пусков ракет-носителей включает:

1) построение аварийной зоны трассы, ограничивающий зону максимального прогнозируемого бокового разброса точек падения ракет-носителя в случае аварии;

2) определение сопредельной территории;

3) предварительный картографический анализ.

Глава 4. Меры и методы по предотвращению и сокращению вредного воздействия намечаемой деятельности на окружающую среду и проведение экологического мониторинга

79. По итогам оценки воздействия на окружающую среду разрабатываются предложения и рекомендации:

1) по снижению техногенного воздействия запусков ракет-носителей на компоненты окружающей среды (атмосферный воздух, поверхностные и подземные воды, поверхностный слой почвы), включающие:

рекомендации по совершенствованию технологии запусков ракет-носителей (изменения качества ракетного топлива, уменьшение резервного остатка ракетного топлива, остающегося в отделяющейся части ракет-носителя, снижение массы ракет-носителя);

рекомендации по совершенствованию режима запусков ракет-носителей (сокращение количества запусков ракет-носителей, перенос запусков на период, когда они наносят наименьший экологический вред);

рекомендации по внедрению новых, более совершенных методов нейтрализации компонентов ракетного топлива и продуктов распада в местах падения отделяющихся частей ракет-носителей;

2) сокращению и нейтрализации экологического воздействия загрязненных компонентов окружающей среды (атмосферного воздуха, поверхностных и подземных вод, поверхностного слоя почвы) на растительный, животный мир и здоровье населения, включающие предложения:

по системе мероприятий, направленных на улучшение постановки работы по медицинскому обследованию населения, проживающего в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, профилактике и лечению заболеваний, являющихся следствием воздействия на здоровье людей;

по разработке и реализации наиболее безопасного в экологическом отношении режима хозяйственного использования сенокосов и пастбищ, расположенных в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей;

мероприятия, обеспечивающие экологическую безопасность территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

3) совершенствованию и повышению эффективности системы мер, разработанных на космодроме "Байконур" с целью ликвидации последствий аварий и чрезвычайных ситуаций, возникающих в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей:

при взрыве ракет-носителя над территорией района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

при падении отделяющейся части ракет-носителя вне границ района падения отделяющихся частей ракет-носителей;

4) по результатам оценки структуры затрат космодрома "Байконур" на проведение осуществленных и будущих природоохранных мероприятий с учетом результатов оценки состояния компонентов окружающей среды района падения отделяющихся частей ракет-носителей, выявленных наиболее приоритетных направлений расходования средств, выделяемых организациями, запускающих ракет-носители, на охрану окружающей среды в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей.

80. При разработке рекомендаций принимается к сведению расположение изучаемой территории на большой площади, рельеф, сложность находящегося на изучаемой территории природного комплекса, мест скопления, путей и времени миграции отдельных видов животных, категорий земель.

81. По итогам оценки воздействия на окружающую среду разрабатываются предложения и рекомендации по совершенствованию системы планирования, включающих предложения по:

изменению состава показателей и уточнению данных разработанного для данного района падения отделяющихся частей ракет-носителей экологического паспорта;

созданию и повышению эффективности системы комплексных экологических программ по охране окружающей среды района падения отделяющихся частей ракет-носителей, состоящей из:

1) долговременных комплексных программ с обозначенными стратегическими целями и задачами природоохранной деятельности;

2) среднесрочных программ - планов действий по охране окружающей среды с указанными целями и задачами промежуточных этапов осуществления долговременной программы;

3) текущих программ, разрабатываемых на год, с конкретными мероприятиями, исполнителями, сроком исполнения и источниками финансирования.

82. По результатам оценки воздействия на окружающую среду определяются меры по совершенствованию экологического контроля и улучшению постановки мониторинга окружающей среды:

целесообразность изменения структуры экологического контроля с целью обеспечения достоверной информацией всех заинтересованных организаций о состоянии составных частей (компонентов) окружающей среды и здоровья проживающего в нем населения;

расширение (переоснащение) контролирующих служб космодрома, внедрение автоматических систем контроля;

повышение эффективности действующих и создание новых постов экологического мониторинга, в целях:

1) осуществления мониторинга состояния компонентов окружающей среды - почв, воды, атмосферного воздуха, биосферы растительного и животного мира;

2) оперативного обнаружения мест падения отделяющихся частей ракет-носителей после осуществления запусков ракет-носителей, фиксация всех необходимых параметров мест падения отделяющихся частей ракет-носителей (координаты, элементы рельефа, механический состав почвы);

3) контроля состояния здоровья населения, проживающего на изучаемой территории (данные о заболеваемости и смертности с выделением круга заболеваний, вызванных воздействием компонентов ракетного топлива и продуктами распада);

4) контроль за метеорологическими условиями района падения отделяющихся частей ракет-носителей по основным параметрам, особенно в период запуска ракет-носителей;

5) создание и повышение эффективности действующих пунктов радиологического контроля.

83. По результатам оценки воздействия на окружающую среду разрабатываются рекомендации в целях решения следующих задач:

инструментальный контроль воздействия последствий штатных и нештатных приземлений отделяющихся частей ракет-носителей на атмосферный воздух, почву, воду в отрытых водоемах, непосредственно в местах обнаружения фрагментов ракет-носителя – до и после каждого пуска и после завершения эксплуатации района падения;

оценка качественных и количественных характеристик индикаторных видов флоры и фауны, произрастающих или постоянно обитающих на территории района падения и динамики изменений характеристик при периодическом контроле в результате полевых, камеральных (для флоры) и морфофункциональных (для фауны) исследований;

разработка эффективных технологий восстановления природных экосистем после окончания воздействия отделяющихся частей ракет-носителей.

84. По результатам оценки воздействия на окружающую среду разрабатываются рекомендации в части:

платности за загрязнение окружающей природной среды выбросами (сбросами) загрязняющих веществ, размещением отходов;

компенсации за временное отчуждение земельных участков района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории при запусках ракет-носителей;

компенсации за снижение оценочной стоимости земель, загрязненных компонентами ракетного топлива и продуктами распада на местах падения отделяющихся частей ракет-носителей;

компенсации за ущерб, наносимый окружающей среде территорий, прилегающих к району падения отделяющихся частей ракет-носителей в результате аварийных ситуаций при запусках ракет-носителей;

повышения методической обоснованности расчета платежей и компенсаций;

рационализации системы расчетов по платежам и компенсациям, упрощению и повышению прозрачности;

соблюдения установленного порядка расчетов по платежам и компенсациям, своевременности осуществления.

85. Рекомендации и предложения, указанные в настоящей главе разрабатываются в соответствии с международными договорами, участницей которых является Республика Казахстан.

86. В процессе оценки воздействия на окружающую среду производятся:

разработка детального перечня комплексных мероприятий по экологическому мониторингу;

оценка соответствия действующей или планируемой системы мониторинга окружающей среды требованиям действующих нормативных правовых актов;

оценка эффективности действующих постов наблюдения за состоянием атмосферного воздуха, поверхностных и подземных вод, поверхностного слоя почвы;

организации экологического мониторинга поверхностных вод;

оценка организации оперативного мониторинга за местами падения отделяющихся частей ракет-носителей для отслеживания необходимых параметров в момент падения отделяющейся части ракет-носителя;

оценка организации мониторинга миграции компонентов ракетного топлива и продуктов распада из мест падения отделяющихся частей ракет- носителей в различные составные части окружающей среды (атмосферный воздух, поверхностные и подземные воды, поверхностный слой почвы);

оценка организации мониторинга за состоянием биосферы (растительный и животный мир) в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей;

оценка организации медицинского мониторинга населения, проживающего в районе падения отделяющихся частей ракет-носителей, включая характеристики состояния здоровья: общая и младенческая смертность, средняя продолжительность жизни населения, рождаемость, прирост населения, заболеваемость взрослого и детского населения;

оценка организации мониторинга радиологического состояния территории района падения отделяющихся частей ракет-носителей.

Приложение 1
к Методике проведения оценки
воздействия на окружающую
среду в районах падения
отделяющихся частей
ракет-носителей

Общие сведения

Таблица 1. Географическое положение и геометрические характеристики района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории

№	Административная принадлежность РП и СТ	Координаты центра эллипса		Размеры осей эллипса, км	Азимут большой оси эллипса, град.	Площадь РП и СТ, га
		Широта, град, м, с.	долгота, град, м, с.

Примечание: термины и аббревиатуры: РП - район падения отделяющихся частей ракет-носителей; СТ - сопредельные территории; град. - градус; м - минут; с - секунд, км - километр; га - гектар.
В случае формы РП и СТ, отличной от эллипса, указываются геометрические характеристики фигуры.

Таблица 2. Характеристика почво-грунтов

№	Типы почв	Местоположение в ландшафтной структуре	геохимическая характеристика	Геохимические барьеры	Загрязнение почвенного покрова различными естественными и антропогенными поллютантами

Таблица 3. Характеристики грунтовых (подземных вод)

№	Наименование водоносного горизонта	Местоположение в РП и СТ	Характеристика водоносного горизонта	Качество воды водоносного горизонта	Загрязнение подземных вод различными естественными и антропогенными поллютантами

Примечание: термины и аббревиатуры: РП - район падения отделяющихся частей ракет-носителей; СТ - сопредельные территории.

Таблица 4. Характеристика открытых водоемов

№	Наименование водоема или водотока	Местоположение в РП и СТ	Характеристика водоема	Качество воды водоема	Загрязнение поверхностных вод различными естественными и антропогенными поллютантами

Таблица 5. Перечень растений

№	Название вида			Виды из Красной книги
	латинское	казахское	русское	Виды из Красной книги

Таблица 6. Перечень животного мира

№	Название вида			Виды из Красной книги
	латинское	казахское	русское	Виды из Красной книги

Таблица 7. Характеристика особо охраняемых природных территорий, памятников природы, эколого-экономических зон с особым статусом и рекреационных объектов, государственного лесного фонда.

№	Наименование и принадлежность объекта	Размещение территорий (объектов) и занимаемая площадь, га	Назначение и характеристики территорий (объектов)	Возможная степень повреждения территорий (объектов)	Мероприятия по обеспечению безопасности территорий (объектов)

Таблица 8. Показатели, характеризующие население

№	Наименование населенного пункта	Количество населения, тысяч человек	Национальный состав	Характеристика занятости населения

Таблица 9. Перечень землепользователей и землевладельцев

№	Наименование землепользователей (землевладельцев)	Занимаемая площадь в РП и СТ, га	% от площади РП и СТ	Характеристика хозяйственной деятельности землепользователя (землевладельца)

Примечание: термины и аббревиатуры: РП - район падения отделяющихся частей ракет-носителей; СТ - сопредельные территории; га – гектар; % - процент.

Таблица 10. Характеристика объектов промышленного производства

№	Наименование и принадлежность объекта	Экологические показатели функционирования	Размещение объектов и занимаемая площадь, га

Примечание: термины и аббревиатуры: га - гектар.

Экологическими показателями функционирования являются: среднегодовые объемы выбросов (сбросов) приоритетных (наиболее значимых) загрязняющих веществ в окружающую среду, характеристика водопотребления и водоотведения, очистных сооружений, отходов предприятия, видов и объемов, хранимых вредных загрязняющих веществ.

Таблица 11. Характеристика объектов сельскохозяйственного производства

№	Наименование и принадлежность объекта	Экологические показатели функционирования	Размещение объектов и занимаемая площадь, га

Примечание: термины и аббревиатуры: га - гектар.

Примечание: экологическими показателями функционирования являются виды и объемы основной производимой продукции, показатели урожайности и отлова, объема вносимых биоэлементов и пестицидов.

Таблица 12. Характеристики основных объектов инфраструктуры

№	Наименование и принадлежность объекта	Экологические показатели функционирования	Размещение объектов и занимаемая площадь, га

Примечание: термины и аббревиатуры: га - гектар.

Экологические показатели функционирования аналогично таблице 9 и 10.

Таблица 13. Источники загрязнения, показатели воздействия

№	Наименование и принадлежность объекта	Источник воздействия и количественные характеристики	Показатели воздействия на объекты природной среды (зарегистрированные концентрации) и допустимые уровни
№	Наименование и принадлежность объекта	Источник воздействия и количественные характеристики	Воздух, мг/м³	Вода, мг/см³	Грунт, мг/кг	Растительность, мг/кг	Прочие объекты, мг/кг

Примечание: термины и аббревиатуры: мг/м³ - миллиграмм на метр кубический; мг/см³ - миллиграмм на сантиметр кубический; мг/кг - миллиграмм на киллограмм.

Таблица 14. Состояние отделяющихся частей ракет-носителей и фрагментов при падении, массогабаритные характеристики

Тип ОЧ РН и их фрагментов	Масса т	Габариты		Состояние ОЧ РН при падении и рассеивание
		Длина, м	Ширина (диаметр), м

Примечание: термины и аббревиатуры: ОЧ РН – отделяющиеся части ракет-носителей; т – тонн; м – метр.

Таблица 15. Характеристики горючего (наименование) и продуктов окисления и трансформации в природных средах

Физико-химические характеристики					Токсикологические характеристики
Температура плавления	Температура кипения	Растворимость	Другие характеристики	Класс токсической опасности	Безопасное содержание в объектах природной среды
					Воздух, мг/м³	Вода, мг/см³	Грунт, мг/кг	Растительность, мг/кг

Таблица 16. Характеристика окислителя (наименование) и продуктов восстановления и трансформации в природных средах

Физико-химические характеристики					Токсикологические характеристики
Температура плавления	Температура кипения	Растворимость	Другие характеристики	Класс токсической опасности	Безопасное содержание в объектах природной среды
					Воздух, мг/м³	Вода, мг/см³	Грунт, мг/кг	Растительность, мг/кг

Примечание: термины и аббревиатуры: мг/м³ - миллиграмм на метр кубический; мг/см3 - миллиграмм на сантиметр кубический; мг/кг - миллиграмм на киллограмм.

Таблица 17. Характеристика возможных последствий повреждения объектов

№	Наименование объекта	Назначение объекта	Характер отрицательных последствий поражения объекта
№	Наименование объекта	Назначение объекта	Угроза жизни и здоровью населения (персонала)	Разрушение зданий и сооружений	Затопление территории водой	Выброс или сброс токсичных веществ	Радиоактивное заражение	Другие отрицательные последствия

Таблица 18. Характеристика устойчивости почвогрунтов (горных пород)

№	Наименование породы	Участок территории РП и СТ	Категория крепости породы	Степень крепости породы	Коэффициент крепости породы	Устойчивость к механическому воздействию ОЧ РН

Примечание: термины и аббревиатуры: ОЧ РН – отделяющиеся части ракет-носителей; РП - район падения отделяющихся частей ракет-носителей; СТ - сопредельные территории.

Таблица 19. Характеристика пожароопасности участков территории

№	Наименование участка	Характеристика участка	Комплексный показатель опасности погоды	Степень пожароопасности от падения ОЧ РН

Примечание: термины и аббревиатуры: ОЧ РН – отделяющиеся части ракет-носителей.

Приложение 2
к Методике проведения оценки
воздействия на окружающую
среду в районах падения
отделяющихся
частей ракет-носителей

Уровень загрязнения района обследования ранее использованного в качестве района падения

Таблица 20. Экологическая нагрузка на территорию района падения отделяющихся частей ракет-носителей за период с 19_ года по 20_ год

Период (начало) использования	Общее количество ОЧ РН за период	Количество ОЧ РН по годам	Масса фрагментов ОЧ РН, т
			Упавших в РП и СТ	Обнаруженных в РП и СТ

Примечание: термины и аббревиатуры: ОЧ РН – отделяющиеся части ракет-носителей; РП - район падения отделяющихся частей ракет-носителей; СТ - сопредельные территории; т – тонн.

продолжение таблицы 20.

Расчетная масса гарантированных остатков ракетного топлива и окислителя, т
Масса топлива	Масса окислителя

Таблица 21. Почво-грунты и уровни загрязнения

№	Наименование почв (грунтов)	Участок территории РП и СТ	Фактическая концентрация компонента ракетного топлива	ПДК компонента ракетного топлива

Примечание: термины и аббревиатуры: РП - район падения отделяющихся частей ракет-носителей; СТ - сопредельные территории; ПДК – предельно допустимая концентрация.

Таблица 22. Грунтовые (подземные) воды и уровни загрязнения

№	Наименование источника	Участок территории РП и СТ	Фактическая концентрация компонента ракетного топлива	ПДК компонента ракетного топлива

Таблица 23. Открытые водоемы и степень загрязнения

№	Наименование места пробоотбора	Координаты места пробоотбора	Фактическая концентрация компонента ракетного топлива	Дата пробоотбора	ПДК компонента ракетного топлива

Примечание: термины и аббревиатуры: ПДК – предельно допустимая концентрация.

О проведенных и проводимых природоохранных мероприятиях

1. Сведения о проведенных экологических обследованиях с указанием сроков проведения, исполнителя, характер проведенных работ, площади обследованной территории, количестве точек наблюдения, количестве проведенных анализов.

2. Сведения о проведенных мероприятиях по ликвидации проливов компонентов ракетного топлива, обеззараживании (детоксикации) загрязненных земель, рекультивации нарушенных земель.

3. Сведения о сборе, детоксикации и вывозе отделяющихся частей ракет-носителя и фрагментов металлоконструкций для последующей утилизации.

4. Сведения о системе оповещения населения при запуске ракет-носителя.

5. Сведения о системе действий полигона и местных администраций при нештатных (аварийных) ситуациях, приведших к поражению населения и окружающей среды.

6. Сведения о возмещении вреда, причиненного окружающей природной среде, в результате падения отделяющихся частей ракет-носителей.

7. Сведения о действиях по обнаружению и ликвидации пожаров, вызванных падением отделяющихся частей ракет-носителей.

Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалау әдістемесін бекіту туралы

Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалау әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу тәртібі

3-тарау. Тасымалдағыш зымырандардың бөлінетін бөліктері құлайтын аудандарда қоршаған ортаға әсерді бағалауды жүргізу механизмі

1-параграф. Зерттеу аймағының жалпы сипаттамасы

2-параграф. Атмосфералық ауаға әсері

3-параграф. Жер үсті және жер асты суларына әсері

4-параграф. Ландшафттарға, жерлерге және жер жамылғысына әсері

5-параграф. Өсімдіктер әлеміне әсері

6-параграф. Жануарлар әлеміне әсері

7-параграф. Төтенше жағдайлар кезінде әсер ету

8-параграф. Қоршаған орта мен халықтың денсаулығына экологиялық әсерді бағалау

Жалпы мәліметтер

Зерттеу аймағының ластану деңгейі, егер ол бұрын көлік құралының құлайтын аумағы ретінде пайдаланылса

Өткізілген және өткізілетін табиғат қорғау іс-шаралары туралы

Об утверждении Методики оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

Методика оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

Глава 1. Общие положения

Глава 2. Порядок проведения оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

Глава 3. Механизм проведения оценки воздействия на окружающую среду в районах падения отделяющихся частей ракет-носителей

Параграф 1. Общая характеристика района обследования

Параграф 2. Воздействие на атмосферный воздух

Параграф 3. Воздействие на поверхностные и подземные воды

Параграф 4. Воздействие на ландшафты, земли и почвенный покров

Параграф 5. Воздействие на растительный мир

Параграф 6. Воздействие на животный мир

Параграф 7. Воздействие при чрезвычайных ситуациях

Параграф 8. Оценка экологического воздействия на состояние окружающей среды и здоровья населения

Глава 4. Меры и методы по предотвращению и сокращению вредного воздействия намечаемой деятельности на окружающую среду и проведение экологического мониторинга

Общие сведения

Таблица 1. Географическое положение и геометрические характеристики района падения отделяющихся частей ракет-носителей и сопредельной территории

Таблица 2. Характеристика почво-грунтов

Таблица 3. Характеристики грунтовых (подземных вод)

Таблица 4. Характеристика открытых водоемов

Таблица 5. Перечень растений

Таблица 6. Перечень животного мира

Таблица 8. Показатели, характеризующие население

Таблица 9. Перечень землепользователей и землевладельцев

Таблица 10. Характеристика объектов промышленного производства

Таблица 11. Характеристика объектов сельскохозяйственного производства

Таблица 12. Характеристики основных объектов инфраструктуры

Таблица 13. Источники загрязнения, показатели воздействия

Таблица 14. Состояние отделяющихся частей ракет-носителей и фрагментов при падении, массогабаритные характеристики

Таблица 15. Характеристики горючего (наименование) и продуктов окисления и трансформации в природных средах

Таблица 16. Характеристика окислителя (наименование) и продуктов восстановления и трансформации в природных средах

Таблица 17. Характеристика возможных последствий повреждения объектов

Таблица 18. Характеристика устойчивости почвогрунтов (горных пород)

Таблица 19. Характеристика пожароопасности участков территории

Уровень загрязнения района обследования ранее использованного в качестве района падения

Таблица 20. Экологическая нагрузка на территорию района падения отделяющихся частей ракет-носителей за период с 19___ года по 20___ год

Таблица 21. Почво-грунты и уровни загрязнения

Таблица 22. Грунтовые (подземные) воды и уровни загрязнения

Таблица 23. Открытые водоемы и степень загрязнения

О проведенных и проводимых природоохранных мероприятиях

Таблица 20. Экологическая нагрузка на территорию района падения отделяющихся частей ракет-носителей за период с 19_ года по 20_ год