Резервтік және кепілдік беру қорларын қалыптастыру және пайдалану қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрінің 2025 жылғы 13 наурыздағы № 98-НҚ бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2025 жылғы 14 наурызда № 35815 болып тіркелді

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 4 т. қараңыз

"Тауар биржалары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 16-1-бабының бесінші бөлігіне сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес Резервтік және кепілдік беру қорларын қалыптастыру және пайдалану қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігінің Электрондық және биржалық сауда департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық 2026 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін осы Қағидалардың 2-тармағының 4) тармақшасын қоспағанда, 2025 жылғы 10 шілдеден бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиіс.

Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрі

А. Шаккалиев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Бәсекелестікті қорғау және

дамыту агенттігі

Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрі 2025 жылғы 13 наурыздағы № 98-НҚ Бұйрығына қосымша

Резервтік және кепілдік беру қорларын қалыптастыру және пайдалану қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы резервтік және кепілдік қорларын қалыптастыру және пайдалану қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Тауар биржалары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Заң) 16-1-бабының бесінші бөлігіне сәйкес әзірленді және резервтік және кепілдік қорларын қалыптастыру мен пайдалану тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

1) кепілдік қоры – биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында биржа мүшелерінің жарналары есебінен тауар биржасының клирингтік орталығы қалыптастыратын ақша қоры;

2) резервтік қоры – биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында тауар биржасы өз қаражаты есебінен қалыптастыратын ақша қоры;

3) тауар биржасы – акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған, тауар биржасының электрондық сауда жүйесін пайдалана отырып, оларды тікелей өткізу жолымен сауда-саттықты ұйымдастырушылық және техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын заңды тұлға;

4) тауар биржасының клирингтік орталығы-тауар биржасы клирингтік қызмет көрсету туралы шарт жасасқан, клирингтік қызметпен айналысу құқығына лицензиясы бар заңды тұлға;

5) тауар биржасының мүшелері – Заңда айқындалған тәртіппен тауар биржасы аккредиттеген брокерлер, сондай-ақ дилерлер және маркет-мейкерлер.

2-тарау. Резервтік қорды қалыптастыру тәртібі

3. Биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында тауар биржасы тауар биржаларының қызметімен айналысу құқығына лицензия алған күннен бастап он жұмыс күні ішінде резервтік қор құрады.

4. Тауар биржасының резервтік қорының ең төменгі мөлшері тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген айлық есептік көрсеткіштің кемінде жиырма мың еселенген мөлшерін құрайды.

5. Әлеуметтік маңызы бар биржалық тауарлармен сауданы жүзеге асыратын тауар биржалары осындай тауарлармен сауда басталған күннен бастап бір жыл ішінде резервтік қордың мөлшерін тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген айлық есептік көрсеткіштің жүз мың еселенген мөлшеріне дейін ұлғайтуды қамтамасыз етеді.

6. Резервтік қоры тауар биржасының келіп түскен, оның ішінде тауар биржасының пайдасы ретінде және (немесе) заңнамада тыйым салынбаған басқа да түсімдер есебінен қалыптастырылады.

7. Резервтік қоры қаражаты тауар биржасы қызметінің бүкіл кезеңіне тауар биржасының жекелеген банктік шотында төмендетілмейтін қалдық түрінде есепке алынуға жатады.

8. Резервтік қоры ағымдағы мөлшері туралы ақпарат ай сайын тауар биржасының өз интернет-ресурсында банктік шот бойынша ақша қозғалысы туралы үзінді көшірме нысанында жарияланады.

3-тарау. Кепілдік қорын қалыптастыру тәртібі

9. Биржада жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында тауар биржасының клирингтік орталығы тауар биржасының мүшесінен алғашқы жарна қабылданған күннен бастап кепілдік қорын құрады.

10. Кепілдік қорына жарнаның ең аз мөлшерін тауар биржасының тиісті мүшесі қол жеткізе алатын сауда секцияларына байланысты тауар биржасымен келісім бойынша тауар биржасының клирингтік орталығы белгілейді.

11. Кепілдік қорының қаражаты тауар биржасының клирингтік орталығының жеке банктік шотында есепке алынуға жатады.

12. Кепілдік қорының ағымдағы мөлшері туралы ақпарат ай сайын тауар биржасының клирингтік орталығының өз интернет-ресурсында банктік шот бойынша ақша қозғалысы туралы үзінді көшірме нысанында жарияланады.

4-тарау. Резервтік қорды пайдалану тәртібі

13. Резервтік қордың қаражаты тауар биржасында жасалған мәмілелердің орындалуын қамтамасыз етуге жіберіледі.

14. Резервтік қор қаражатын пайдалану туралы шешімді тауар биржасы қабылдайды.

15. Бір биржалық мәміле бойынша шығындарды өтеу үшін пайдаланылатын қор қаражатының көлемі резервтік қордың жиынтық активтерінен аспайды.

16. Резервтік қордың қаражаты пайдаланылған жағдайда тауар биржасы оны тауар биржасы тиісті шешім қабылдаған күннен бастап он жұмыс күні ішінде белгіленген ең төменгі деңгейге дейін толтырады.

5-тарау. Кепілдік қорын пайдалану тәртібі

17. Кепілдік қоры тауар биржасы мүшесінің биржалық мәміле бойынша міндеттемелерін орындамауына байланысты тәуекелдерді жабуға арналған.

18. Кепілдік қорының қаражатын пайдалану қажет болған жағдайда тауар биржасының клирингтік орталығы тауар биржасы мүшесінің биржалық мәміле бойынша міндеттемелерін орындамауына әкеп соққан мән-жайларға талдау жүргізеді және қордан қаражат бөлу туралы негізделген шешім қабылдайды.

19. Тауар биржасының мүшесі биржалық мәміле бойынша өз міндеттемелерін бірінші кезектегі тәртіппен орындамаған кезде биржалық қамтамасыз ету қаражаты, ал олар жеткіліксіз болған кезде – белгіленген тәртіппен кепілдік қорының қаражаты пайдаланылады.

20. Тауар биржасының клирингтік орталығы оларды пайдаланғаннан кейін күнтізбелік он күн ішінде кепілдік Қорының қаражатын пайдалану себептері туралы тауар биржасын жазбаша түрде хабардар етеді.

21. Кепілдік қорының қаражаты пайдаланылған жағдайда биржалық мәміле бойынша өз міндеттемелерін орындамауға жол берген тауар биржасының мүшесі оны тауар биржасының клирингтік орталығы тиісті шешім қабылдаған күннен бастап бір ай ішінде белгіленген ең төменгі деңгейге дейін толтырады.

22. Тауар биржасы мүшесінің тауар биржасы алдындағы міндеттемелерін орындамау тәуекелдерін жабу үшін пайдаланылатын қор қаражатының көлемі кепілдік қорының жиынтық активтерінен аспауға тиіс.

23. Кепілді қордың қаражаты тауар биржасының мүшесі еркін нысанда өтініш бере отырып, онда мынадай мәліметтерді көрсете отырып, шешім қабылдаған жағдайда бес жұмыс күні ішінде тауар биржасының мүшесіне қайтарылуға жатады:

тауар биржасының мүшелерінен шығу себебі;

оның өзі жасаған биржалық мәмілелер бойынша орындалмаған міндеттемелерінің болмауы туралы;

оның тауарлық клирингтік орталық алдында берешегінің жоқтығы туралы.

Тауар биржасы тауар биржасы мүшесінің өтініштерін өтініш қабылданған сәттен бастап екі жұмыс күні ішінде қарайды.

Об утверждении Правил формирования и использования резервного и гарантийного фондов

Приказ Министра торговли и интеграции Республики Казахстан от 13 марта 2025 года № 98-НҚ. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 14 марта 2025 года № 35815

Примечание ИЗПИ!
Порядок введения в действие см. п. 4.

В соответствии с частью пятой статьи 16-1 Закона Республики Казахстан "О товарных биржах" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить Правила формирования и использования резервного и гарантийного фондов согласно приложению к настоящему приказу.

2. Департаменту электронной и биржевой торговли Министерства торговли и интеграции Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства торговли и интеграции Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра торговли и интеграции Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ подлежит официальному опубликованию и вводится в действие с 10 июля 2025 года, за исключением подпункта 4) пункта 2 настоящих Правил, которые вводится в действие с 1 января 2026 года.

Министр торговли и интеграции Республики Казахстан

А. Шаккалиев

"СОГЛАСОВАН"
Агентство по защите
и развитию конкуренции
Республики Казахстан

Приложение к приказу Министр торговли и интеграции Республики Казахстан от 13 марта 2025 года № 98-НҚ

Правила формирования и использования резервного и гарантийного фондов

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила формирования и использования резервного и гарантийного фондов (далее – Правила) разработаны в соответствии с частью пятой статьи 16-1 Закона Республики Казахстан "О товарных биржах" (далее – Закон) и определяют порядок формирования и использования резервного и гарантийного фондов.

2. В настоящих Правилах используются следующие понятия:

1) гарантийный фонд – денежный фонд, формируемый клиринговым центром товарной биржи за счет взносов членов биржи в целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок;

2) резервный фонд – денежный фонд, формируемый товарной биржей за счет собственных средств в целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок;

3) товарная биржа – юридическое лицо, созданное в организационно-правовой форме акционерного общества, осуществляющее организационное и техническое обеспечение торгов путем их непосредственного проведения с использованием электронной торговой системы товарной биржи;

4) клиринговый центр товарной биржи – юридическое лицо, имеющее лицензию на право занятия клиринговой деятельностью, с которым товарная биржа заключила договор о клиринговом обслуживании;

5) члены товарной биржи – брокеры, а также дилеры и маркет-мейкеры, аккредитованные товарной биржей в порядке, определенном Законом.

Глава 2. Порядок формирования резервного фонда

3. В целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок товарная биржа в течение десяти рабочих дней со дня получения лицензии на право занятия деятельностью товарных бирж создает резервный фонд.

4. Минимальный размер резервного фонда товарной биржи составляет не менее двадцатитысячекратного размера месячного расчетного показателя, установленного на соответствующий финансовый год законом Республики Казахстан о республиканском бюджете.

5. Товарные биржи, осуществляющие торговлю социально значимыми биржевыми товарами, в течение одного года с даты начала торговли такими товарами обеспечивают увеличение размера резервного фонда, не менее чем до стотысячекратного размера месячного расчетного показателя, установленного на соответствующий финансовый год законом Республики Казахстан о республиканском бюджете.

6. Резервный фонд формируется за счет собственных средств товарной биржи, поступивших, в том числе в качестве прибыли товарной биржи и (или) других поступлений, не запрещенных законодательством.

7. Средства резервного фонда подлежат учету на отдельном банковском счете товарной биржи в виде неснижаемого остатка, на весь период деятельности товарной биржи.

8. Информация о текущем размере резервного фонда ежемесячно публикуется на собственном интернет-ресурсе товарной биржи в форме выписки о движении денег по банковскому счету.

Глава 3. Порядок формирования гарантийного фонда

9. В целях обеспечения исполнения заключенных на бирже сделок клиринговый центр товарной биржи со дня принятия первого взноса от члена товарной биржи создает гарантийный фонд.

10. Минимальный размер взноса в гарантийный фонд устанавливается клиринговым центром товарной биржи по согласованию с товарной биржей в зависимости от торговых секций, доступом к которым обладает соответствующий член товарной биржи.

11. Средства гарантийного фонда подлежат учету на отдельном банковском счете клирингового центра товарной биржи.

12. Информация о текущем размере гарантийного фонда ежемесячно публикуется на собственном интернет-ресурсе клирингового центра товарной биржи в форме выписки о движении денег по банковскому счету.

Глава 4. Порядок использования резервного фонда

13. Средства резервного фонда направляются на обеспечение исполнения заключенных на товарной бирже сделок.

14. Решение об использовании средств резервного фонда принимается товарной биржей.

15. Объем средств фонда, используемых для возмещения убытков по одной биржевой сделке, не превышает совокупные активы резервного фонда.

16. В случае использования средств резервного фонда товарная биржа восполняет его до минимального установленного уровня в течение десяти рабочих дней с даты принятия товарной биржей соответствующего решения.

Глава 5. Порядок использования гарантийного фонда

17. Гарантийный фонд предназначен для покрытия рисков, связанных с неисполнением обязательств члена товарной биржи по биржевой сделке.

18. В случае необходимости использования средств гарантийного фонда клиринговый центр товарной биржи проводит анализ обстоятельств, повлекших неисполнение обязательств члена товарной биржи по биржевой сделке, и принимает обоснованное решение о выделении средств из фонда.

19. При невыполнении членом товарной биржи своих обязательств по биржевой сделке в первоочередном порядке используются средства биржевого обеспечения, а при их недостаточности – средства гарантийного фонда в установленном порядке.

20. Клиринговый центр товарной биржи информирует в письменном виде товарную биржу о причинах использования средств гарантийного фонда в течение десяти календарных дней после их использования.

21. В случае использования средств гарантийного фонда член товарной биржи, допустивший неисполнение своих обязательств по биржевой сделке, восполняет его до минимального установленного уровня в течение одного месяца с даты принятия клиринговым центром товарной биржи соответствующего решения.

22. Объем средств фонда, используемый для покрытия рисков неисполнения обязательств члена товарной биржи перед товарной биржей, не может превышать совокупные активы гарантийного фонда.

23. Средства гарантийного фонда подлежат возврату члену товарной биржи в течение пяти рабочих дней в случае принятия решения члена товарной биржи с представлением им заявления в произвольной форме, с указанием в нем следующих сведений:

причина выхода из членов товарной биржи;

об отсутствии у него неисполненных обязательств по заключенным им биржевым сделкам;

об отсутствии у него задолженности перед клиринговым центром товарной.

Товарная биржа рассматривает заявления члена товарной биржи в течение двух рабочих дней с момента приема заявления.