Қазақстан Республикасы Экономика
министрлiгiнiң, Қаржы министрлiгiнiң
Еңбек және әлеуметтiк қорғау
министрлiгiнiң, Ұлттық банкiсiнiң,
Қазақстан Республикасы Бухгалтерлiк
есеп жөнiндегi ұлттық комиссиясының
Мемлекеттiк салық комитетiнiң
келiсуi бойынша
Жалданып жұмыс iстейтiндердiң саны мен жалақысы
статистикасы жөнiндегi
НҰСҚАМА
1. Жалпы ережелер
1. Бұл Нұсқама барлық ұйымдар меншiк нысанына қарамай еңбек жөнiндегi есептер жасаған кезде басшылыққа алуға арналған. Мұның жалдамалы еңбектi пайдаланбайтын жеке ұйымдарға қатысы жоқ.
Статистикалық есеп объектiлерiн меншiктiң немесе қызметтiң ұйымдық-құқықтық нысанының белгiлi бiр түрiне жатқызу тиiстi классификаторға сүйенiп жүзеге асырылады.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiне (Жалпы бөлiм) сәйкес заңды тұлға болып табылатын барлық ұйымдар өз бағынысына қарамай, сондай-ақ бiрлестiктiң құрамына кiретiн, заңды тұлға статусы жоқ және басқа республиканың, облыстың территориясына орналасқан заңды тұлғалардың оқшауланған бөлiмшелерi еңбек жөнiндегi есептi жасап, статистика органдарына табыс етуге тиiс.
2.1. Құрылымдық бiрлiктер, оқшауланған бөлiкшелер (өндiрiстер, цехтар, бөлiмшелер, учаскелер, фермалар, бригадалар, звенолар, бюролар, лабораториялар, т.с.с.) жөнiндегi деректер өздерi балансында тұрған ұйымның еңбек жөнiндегi есебiне енедi.
2.2. Заңды ұйым болып табылатын және осы бас ұйым тұрған жерден басқа республиканың, облыстың территориясындағы ұйымның құрамына кiретiн құрылымдық бiрлiктер статистикалық есептi мiндеттi түрде сол құрылымдық бiрлiктер тұрған жердегi статистика органына табыс етедi. Мұндай реттерде бас ұйым өзi тұрған жердегi статистикалық қызметке тұтас бiрлестiктiң есебiмен қатар басқа республикалардың, облыстардың территориясындағы құрылымдық бiрлiктер жөнiндегi деректерi қосылмаған есеп бередi.
2.3. Заңды тұлға статусы жоқ және ұйымнан шалған республиканың, облыстың территориясында тұрған, бас ұйымның құрамына кiретiн оқшауланған бөлікшелерде (филиалдар, бөлiмдер, т.с.с.) есептерiн өздерi тұрған жерге бередi. Мұндай бөлiкшелер жөнiндегi деректер бас ұйымның есебiне енбейдi.
Егер оқшауланған бөлiкшелер әйтеуiр бiр себептермен өздерi тұрған жердегi статистика органдарына есебiн бере алмайтын болса, онда бас ұйым басқа республикаларда, облыстарда тұрған әрбiр өз бөлiкшесiнiң еңбек жөнiндегi есептерiн өзi тұрған жерге табыс етуге тиiс.
3. Еңбек жөнiндегi статистикалық есеп белгiленген ай, тоқсан және жыл сияқты календарлық есеп беретiн уақыт кезеңi iшiнде сөзсiз жасалуға тиiс. Айлық есеп - есеп беретiн айдың бiрiншi күнiнен бастап, соңғы күнi кезеңiне, тоқсандық есеп - тоқсанның бiрiншi айының бiрiншi күнiнен бастап, есеп беретiн тоқсанның үшiншi айының соңғы күнi кезеңiне, ал жылдық есеп сол жылдың 1-қаңтарынан бастап, 31-желтоқсаны кезеңiне жасалады.
4. Еңбек жөнiндегi есептер бекiтiлген статистикалық есеп берулер нысандарында көзделген мерзiмдер мен мекен-жайларға табыс етiледi.
Еңбек жөнiндегi статистикалық есептердi белгiленген мерзiмдерден кешiктiрiп табыс ету есеп беру тәртiбiн бұзғандық болып есептеледi.
5. Еңбек жөнiндегi статистикалық есептердi жасаған кезде қойылатын негiзгi талаптар - есептiң толық толтырылуы мен есептiк деректердiң дәлдiгi. Есептегi деректердiң дәлдiгi мен оның уақтылы табыс етiлуi үшiн меншiк нысанына қарамай ұйымдардың басшылары мен басқа да лауазымда адамдары белгiленген тәртiп бойынша тiкелей жауап бередi.
Ұйымдардағы еңбек жөнiндегi статистикалық есеп бастапқы есепке алу құжатының жетiлдiрiлген нысандары негiзiнде жасалуға тиiс. Еңбек жөнiндегi бастапқы есепке алу құжатының негiзгi нысандары: жұмысқа қабылдау, басқа жұмысқа ауыстыру, еңбек шартын тоқтату туралы бұйрықтар (жарлықтар); жеке карточкасы; демалыс беру туралы арызы; жұмыс уақытын пайдалану есебi мен жалақы табелi; есептөлем ведомостары; төлем ведомостары; бет есеп шоттары мен белгiленген тәртiппен бекiтiлген басқа да құжаттар.
6. Жұмыс уақытын пайдалану есебiнiң табелiнде жұмысқа келмеу себептерi, толық емес жұмыс күнi, мерзiмнен артық жұмыс iстеу және белгiленген жұмыс режимiмен басқа да ауытқулар туралы белгiлер тиiсiнше ресiмделген құжаттар (еңбекке жарамсыздық туралы, босқа түрi туралы парақтар, мемлекеттiк немесе қоғамдық мiндеттердi атқарғаны туралы анықтамалар, т.с.с.) негiзiнде ғана соғылуға тиiс.
7. Есептi кезең iшiнде құрылымдық бiрлiктер мен жекелеген бөлiкшелер бiр ұйымнан екiншiсiне берiлген жағдайда берген ұйымның еңбек жөнiндегi статистикалық есебiнде аталған деректер жыл басынан бергi кезең үшiн алып тасталып, бұл құрылымдық бiрлiктер мен бөлiкшелер құрамына кiрген ұйымның есебiне жыл басынан енгiзiледi.
Есептi кезең iшiнде ұйым немесе әйтеуiр бiр құрылымдық бөлiкше тараған жағдайда олар жұмыс iстеген уақыт iшiндегi (жыл басынан тараған кезге дейiнгi) деректер еңбек жөнiндегi есептен шығарылмайды және жыл аяғына дейiн есептеледi.
Ескерту. Заңды ұйым өз қызметiн заңды ұйымдардың мемлекеттiк регистрiне бұл туралы жазу жазылғаннан кейiн тоқтатқан деп саналады.
Ұйым ұйымдық-құқықтық нысанын өзгерткен жағдайда оның жаңа статусы бойынша деректер осы өзгерiс болған айдан бастап есептеледi, жыл басынан бергi айлардағы деректер бұрынғы статусы бойынша еңбек жөнiндегi есептен шығарылмайды.
8. Есептi кезеңде кәсiпорынның құрылымы немесе еңбек жөнiндегi көрсеткiштерiн анықтау әдiстемелiгi өзгерген жағдайда өткен жылдың тиiстi кезеңiндегi деректер есептi кезеңде қабылданған құрылым немесе әдiстеме бойынша келтiрiледi.
9. Еңбек жөнiндегi есептерде қосып жазушылық және басқа бұзушылықтар анықталған жағдайда ұйымдар есептiк деректердi әлгi қосып жазушылық пен басқа да бұрмалаушылықтар орын алған есептi кезеңдегi (айдағы, тоқсандағы, жылдағы) есептерде үдемелi қорытынды деректер бойынша, сондай-ақ бұдан кейiнгi барлық есептерде жөндейдi.
2. Қызметкерлердiң тiзiмдiк құрамы
10. Ұйым қызметкерлерiнiң тiзiмдiк құрамына тұрақты, маусымды, сондай-ақ бұл күнге не одан да ұзағырақ мерзiмге жұмысқа алынған барлық қызметкерлер жұмысқа қабылданған күннен бастап енгiзiлуге тиiс. Мұның өзiнде шын мәнiнде жұмыс iстеушiлер де, сондай-ақ уақытша жұмыс iстемейтiндер, бiрақ жұмыста деп саналушылар да ескерiледi.
11. Тiзiмдiк құрамға мынадай қызметкерлер енгiзiледi:
11.1. Шын мәнiнде жұмысқа келгендер, сонымен қатар бостекi тұруы себептi жұмыс iстемегендер;
11.2. жұмысқа сынақ мерзiмге қабылданғандар. Бұл қызметкерлер тiзiмдiк құрамға жұмысқа шыққан алғашқы күннен бастап енгiзiлуге тиiс;
11.3. толық емес жұмыс күнiнен немесе толық емес жұмыс аптасына жұмысқа қабылданғандар. Бұл қызметкерлер тiзiмдегi санда жұмысқа қабылданған кезде келiсiлген аптаның жұмыс емес күндерiн қосқанда тұтас бiрлiктер есебiнде әрбiр календарлық күн үшiн есептеледi (23-тармақты қараңыз);
Бұл санға сондай-ақ әкiмшiлiктiң инициативасы бойынша толық емес жұмыс күнiне (аптаға) көшiрiлген қызметкерлер де қосылады.
Ескерту. Бұл топқа Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгiленген жекелеген қызметкерлер категориялары, атап айтқанда, 18 жасқа толмағандар, еңбек жағдайлары зиянды жұмыста iстейтiндер, нәрестесiн емiзу үшiн қосымша үзiлiстер берiлген әйелдер жатпайды.
11.4. қызмет бабындағы iссапарда жүргендер, сондай-ақ шет елдерде қызмет бабымен қысқа мерзiмдi iссапарда жүргендер, егер оларға сол ұйымдағы жалақысы сақталатын болса;
11.5. ұйыммен жұмысты үйiнде отырып атқару туралы еңбек шартын жасағандар. Қызметкерлердiң тiзiмдiк санына оларға әрбiр календарлық күн тұтас бiрлiк ретiнде есептеледi (24-тармақты қараңыз);
11.6. ұйымнан тыс жерлерде наряд бойынша жұмыс iстейтiндер, егер олар жалақыны осы ұйымнан алатын болса;
11.7. жұмыстарды вахталық әдiспен орындауға жiберiлгендер;
11.8. жұмыстарды азаматтық-құқықтық сипатта жасалған шарттар (мердiгерлiк шарттар) бойынша орындаушылар, егер атқарылған жұмыс үшiн тiкелей ұйымның өзi есеп айырысатын болса және бұл қызметкерлер басқа ұйымдардың тiзiмiнде жоқ болса (13.2-тармақты қараңыз);
11.9. жұмыста жоқ қызметкерлердiң (ауырғанына, екiқабат болуына не бала тууына байланысты демалыста немесе нәрестенi бағын-қағуға байланысты демалыста жүргендердiң) орнына қабылданғандар;
11.10. басқа ұйымдардан жұмысқа уақытша шақырылғандар, егер оларға негiзгi жұмыс орнында жалақы сақталмайтын болса;
11.11. қарттар мен мүгедектерге арналған интернат-үйлерде тұратын, кiшi дәрігерлiк персонал қызметiне немесе осы мекемелерге жұмысшы болып толық емес жұмыс күнiне қабылданған қарт азаматтар мен мүгедектер;
11.12. ұйымда өндiрiстiк практикада жүрген және жұмыс орнына немесе қызметке қабылданған жоғары және арнаулы орта оқу орындары мен кәсiптiк-техникалық мектептердiң студенттерi (оқушылары);
11.13. жоғары оқу орындарының ғылыми-зерттеу секторларында жұмыс iстейтiн жоғары оқу орындарының күндiзгi бөлiмшелерiнiң студенттерi мен аспиранттары, егер олар штаттық қызметтерге қабылданса;
11.14. ұйымның балансындағы ведомстволық (салалық) кәсiптiк-техникалық мектептердiң оқушылары;
11.15. Қазақстанның территориясында орналасқан бiрлескен кәсiпорындарда немесе объектiлер мен басқа да ұйымдардың немесе келiсiм бойынша жұмыс iстеп жатқан басқа елдердiң жұмысшылары мен мамандары, егер олардың еңбегiне Қазақстан Республикасының заңдары бойынша ақы төленетiн болса.
12. Сондай-ақ тiзiмдiк құрамға ұйымда уақытша жұмыс iстемейтiн қызметкерлер де енгiзiледi:
12.1. жұмысқа ауруына байланысты келмегендер (еңбекке жарамсыздық парағына сәйкес жұмысқа шыққанға дейiн ауырған бүкiл кезеңiне немесе мүгедектiкке шыққанға дейiн);
12.2. мемлекеттiк және қоғамдық мiндеттерi орындауға байланысты жұмысқа шықпағандар;
12.3. ауыл шаруашылығы және басқа жұмыстарға уақытша жегiлгендерге, егер олардың негiзгi жұмыс орнында жалақысы толық немесе iшiнара сақталатын болса;
12.4. тәулiктiк және пәтерлiк ақылар орнына негiзгi жұмыс орнында орташа жалақы сомасы Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде сақталатын, астық және басқа ауыл шаруашылық өнiмдерiн тасып, жинау үшiн iссапарда жүргендер (автомобиль жүргiзушiлерi, автоколонналардың жөндеушiлерi, механиктерi, бастықтары, автомобиль шаруашылықтарының диспетчерлерi, тракторшы-машинистерi, т.с.с.) (21.3-тармақты қараңыз);
12.5. тәулiктiк және пәтерлiк ақылар орнына негiзгi жұмыс орнында жалақысына үстеме Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде төленетiн, құрылыс, монтаждау және реттеу жұмыстарын орындау үшiн iссапарға жiберiлгендер (21.4-тармақты қараңыз);
12.6. бiлiктiлiгiн көтеру институттары мен факультеттерiне, оқу комбинаттарына, курстарына бiлiктiлiгiн көтеру үшiн немесе жаңа кәсiп (мамандық) алу үшiн жұмыстан босатылып жiберiлгендер, егер олардың жалақысы сақталатын болса;
12.7. жыл сайынғы ақы төленетiн демалыста, заңда, ұжымдық шарттарда немесе өзге де жергiлiктi нормативтiк актiлерде көзделген реттерде жыл сайынғы қосымша демалыстарда жүргендер;
12.8. екiқабат болуына және бала тууына, сондай-ақ тiкелей әйелдер босанатын үйден жаңа туған нәрестенi бала ғып алуына байланысты демалыста жүргендер (21.1-тармақты қараңыз);
12.9. нәрестенi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жасқа жеткенше бағып-қағу жөнiндегi iшiнара ақы төленетiн демалыста, сондай-ақ жалақысы сақталмайтын қосымша демалыста жүргендер (21.2-тармақты қараңыз);
12.10. кешкi және сырттай жоғары және арнаулы орта оқу орындарында, сырттай аспирантурада, кешкi (ауысымды) және жалпы бiлiм беретiн мектептерде, кешкi (ауысымды) орта кәсiптiк-техникалық мектептерде оқитындар, жалақысы толық немесе iшiнара сақталған оқу демалысында жүргендер (21.6-тармақты қараңыз);
12.11. кешкi және сырттай жоғары және арнаулы орта оқу орындарының соңғы курстарында оқитындар, жалақысы сақталмаған қосымша демалыста жүргендер, сондай-ақ жоғары немесе арнаулы орта оқу орындарына түсушi қызметкерлер, түсу емтихандарын тапсыру үшiн жалақысы сақталмаған демалыста жүргендер (21.6-тармақты қараңыз);
12.12. кешкi және сырттай жоғары және арнаулы орта оқу орындарында, сондай-ақ жалпы бiлiм беретiн кешкi (ауысымды) мектептерде оқитындар, өздерiне берiлген қосымша бос күндерде жұмысқа келмегендер, бұл күндерi оларға жалақысы сақталуына немесе сақталмауына қарамастан;
12.13. отбасы жағдайына және басқа да дәлелдi себептерге байланысты (қызметкердiң өтiнiшi бойынша) жалақысы сақталмаған қысқа мерзiмдi демалыста әкiмшiлiктiң рұқсатымен жүргендер;
12.14. әкiмшiлiктiң инициативасымен жалақысы сақталмаған немесе iшiнара сақталған демалыста жүргендер;
12.15. жалақысы сақталмаған қосымша демалыс алған Ұлы Отан соғысына қатысушылар; екi және одан да көп баласы бар; балаларын бағып-қағу үшiн Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес жалақысы сақталмаған демалыс алған жұмыс iстеушi әйелдер;
12.16. психиатрлық (спихоневрологиялық) мекемелердiң наркологиялық бөлiмдерiнде жатқан және емдеу мақсатымен ұйымда еңбекке тартылған ескiлiктi алкоголизммен ауыратындар (21.5 және 22-тармақтарды қараңыз);
12.17. ұйым жұмысының графигiне сәйкес, сондай-ақ жұмыс уақытын жалпы есептеген кезде артық уақыт жұмыс iстегенi үшiн демалыс күнi бар қызметкерлер;
12.18. демалыс немесе мереке (жұмыс емес) күндерi iстеген жұмысы үшiн демалыс күн алғандар;
12.19. санкциялы ереуiлдерге қатысушылар;
12.20. қыдырымпаздыққа салынғандар және әкiмшiлiк құқық бұзғаны үшiн әкiмшiлiк қамауға алынғандар;
12.21. сот шешiмiне дейiн тергеуде жатқандар;
13. Тiзiмдiк құрамға кiрмейтiн қызметкерлер:
13.1. бiр рет атқарылатын жұмыстар (медицина ұйымдарында дәрiгерлердiң ақыл-кеңес беруi, сарапшылық жұмыс, мүлiктердi жөндеу, үйдi ақтау, сырлау т.с.с.) үшiн шақырылғандар;
13.2. азаматтық-құқықтық сипатта жасасқан шарттар (мердiгерлiк шарт) бойынша жұмыс iстейтiн қызметкерлер, егер олар басқа ұйымдардың тiзiмдерiнде болса;
13.3. басқа ұйымдардан жұмысты қоса атқару үшiн келгендер мен сондайлардың ерекше тiзiмiнде тұратындар.
Ескерту. Бiр ұйымда екi, бiр жарым ставка немесе бiр ставкадан кем алушы немесе бiр ұйымның iшiнде жұмысты қоса атқарушы ретiнде ресiмделген қызметкер тiзiмдiк санда бiр қызметкер деп есептеледi.
13.4. ұйымдардың жұмысына мемлекеттiк ұйымдармен жұмысшы күшiн тарту үшiн жасасқан арнаулы шарт бойынша шақырылғандар, соның iшiнде қоғамдық жұмыс үшiн тартылған жұмыссыздар (22-тармақты қараңыз);
13.5. басқа кәсiпорынға уақытша жұмысқа жiберiлгендер, егер олардың негiзгi жұмыс орнындағы жалақысы сақталатын болса;
13.6. жоғары және арнаулы оқу орындарына ұйымның өзi жұмыстан босатып жiберiп, осы ұйымның қаржысы есебiнен шәкiртпұл алатындар;
13.7. жаңадан iске қосылатын ұйымдарда жұмыс iстеу үшiн құрылыстың жиынтық сметаларында көзделген қаржылар есебiнен оқуда (даярлықта) жүрген кезде;
13.8. жоғары немесе арнаулы орта оқу орнын бiтiрiп, демалыста жүрген, өздерi жұмысқа жiберiлген ұйымнан демалыс уақыты үшiн жәрдемақы алған жас мамандар.
Ескерту. Орта кәсiптiк-техникалық мектептердi бiтiргеннен кейiн ұйымдарға жiберiлген жас жұмысшылар ұйымның тiзiмдiк құрамына жұмысқа қабылданған кезден, тiптi орта кәсiптiк-техникалық мектептердi бiтiргеннен кейiн берiлген демалыс уақытынан бастап енгiзiледi.
13.9. жұмыстан шығу туралы арыз берiп, ескерту мерзiмi өткенге дейiн жұмысын тоқтатқан немесе жұмысын әкiмшiлiктiң ескертуiнсiз тоқтатқан қызметкерлер. Олар қызметкерлердiң тiзiмдiк құрамынан жұмысқа келмеген күннен бастап шығарылады.
14. Белгiлi бiр күнгi қызметкерлер саны бұл ұйымның тiзiмдiк құрамдағы қызметкерлер санының есептi кезеңдегi белгiлi бiр күнгi, мәселен, айдың бiрiншi немесе соңғы күнгi көрсеткiшi, онда сол күнi қабылданғандарды қосады және жұмыстан кеткендердi шығарады.
15. Кезең iшiнде қызметкерлердiң орта тiзiмдiк санын анықтау үшiн тiзiмдiк құрамдағы қызметкерлер санының күн сайынғы есебi жүргiзiледi, ол қызметкерлердi жұмысқа қабылдау, басқа жұмысқа ауыстыру және еңбек шартын тоқтату туралы бұйрықтар (жарлықтар) негiзiнде нақтылануға тиiс. Тiзiмдiк құрамдағы қызметкерлердiң әр күнгi саны қызметкерлердiң жұмыс уақытын пайдалануын есепке алатын табельдiң деректерiне сәйкес болуы қажет.
Есептi айдағы қызметкерлердiң орташа тiзiмдiк саны (орташа айлық саны) есептi айдағы әрбiр календарлық күндегi, яғни айдың 1-нен 30 немесе 31 (ақпан айы үшiн 28 немесе 29) күнi және демалыс күндерiндегi тiзiмдiк құрамының қызметкерлер санын қосу және алынған соманы есептi айдағы календарлық күндер санына бөлу жолымен есептеледi.
Демалыс немесе мереке (жұмыс емес) күндергi тiзiмдiк құрамдағы қызметкерлер саны соның алдындағы жұмыс күнгi қызметкерлерiнiң тiзiмдiк санына теңдей етiп қабылданады. Қатарынан екi немесе одан да көп демалыс немесе мереке (жұмыс емес) күндер болса, осы күндердiң әрқайсысындағы қызметкерлер саны әлгi демалыс және мереке (жұмыс емес) күндердiң алдындағы жұмыс күнгi қызметкер санымен теңдей етiп қабылданады.
16. Толық ай iстемеген ұйымдардағы (мәселен, пайдалануға жаңадан берiлген, таратылған, өндiрiс сипаты маусымды т.с.с. ұйымдардағы) қызметкерлердiң бiр айдағы орташа тiзiмдiк саны ұйымның есептi айдағы барлық жұмыс күндерiндегi жұмыс кезеңiндегi демалыс және мереке (жұмыс емес) күндердi қосқанда қызметкерлердiң тiзiмдiк санының қосындысын есепті айдағы календарлық күндердiң жалпы санына бөлу жолымен анықталады.
Мысалы: Ұйым үстiмiздегi жылдың 24-шiлдесiнен пайдалануға берiлiп, жұмыс iстей бастады. Бұл ұйымның тiзiмдiк құрамындағы қызметкерлер саны мынадай болды: 24-шiлдеде - 570 адам, 25 (сенбi) 570 адам, 26 (демалыс) - 570, 27 - 576, 28 - 575, 29 - 580, 30 - 580, 31-шiлдеде - 583 адам.
Шiлде айындағы тiзiмдiк құрамының қызметкерлер санының қосындысы 4604 адам, шiлдедегi календарлық күн саны - 31, демек шiлдедегi қызметкерлердiң тiзiмдiк саны орташа 149 адам (4604:31).
17. Тоқсан iшiндегi қызметкерлердiң тiзiмдiк саны ұйымның тоқсандағы жұмыс iстеген барлық айларындағы қызметкерлердiң айлық орта санын қосу және алынған санды үшке бөлу жолымен анықталады.
Мысалдар: 1. Ұйымдағы қызметкерлердiң орташа айлық саны қаңтарда - 620 адам, ақпанда - 640 адам, наурызда - 690 адам болды. Демек, 1-тоқсандағы қызметкерлердiң орташа саны - 650 адам (620+640+690):3).
2. Ұйым наурызда ұйымдасып, жұмыс iстей бастады. Наурыздағы қызметкерлердiң орташа саны 720 адам. Демек, осы ұйым үшiн 1-тоқсандағы қызметкерлер саны 240 адам (720:3).
18. Жыл басынан берi есептi айды қоса есептегенде қызметкерлердiң
тiзiмдiк саны жыл басынан берi барлық өткен айлардағы қызметкерлердiң
орташа айлық санын қосу және жыл басынан бергi кезең iшiнде ұйымның жұмыс
iстеген айларының санына әлгi қосындыны бөлу жолымен, яғни тиiсiнше 2.3.4.
т.с.с. анықталады.
Мысалы: Ұйым наурызда жұмыс iстей бастады. Қызметкерлердiң орташа
айлық саны наурызда - 690 адам болды. Демек, жыл басынан бергi кезеңдегi
(5 айдағы) қызметкерлердiң орта саны 360 адам ((450+660+690):5).
19. Жыл iшiндегi қызметкерлердiң тiзiмдiк саны есептi жылдың барлық
айындағы қызметкерлердiң орташа айлық санын қосу және алынған қосындыны
12-ге бөлу жолымен анықталады.
Мысалы:
Айлар Қызметкерлердiң Айлар Қызметкерлердiң
орташа айлық орташа айлық
саны саны
Қаңтар 500 Шiлде 560
Ақпан 496 Тамыз 570
Наурыз 500 Қыркүйек 565
Сәуiр 515 Қазан 570
Мамыр 530 Қараша 580
Маусым 518 Желтоқсан 600
-------
6504
Қызметкерлердiң орташа жылдық саны 542 адам болды (6504:12).
20. Егер ұйым жылда толық iстемесе (жұмыс сипаты маусымды болып немесе пайдалануға қаңтардан кейiн берiлiп, т.с.с.), онда қызметкерлердiң орташа жылдық саны да ұйымның жұмыс iстеген барлық айындағы қызметкерлердiң орташа айлық санын қосып, әлгi қосындыны 12-ге бөлу жолымен анықталады.
Мысалы: Жұмыс сипаты маусымды ұйым жұмысын сәуiрде бастап, тамызда аяқтады. Қызметкерлердi орташа айлық саны сәуiрде - 641 адам, мамырда - 1254, маусымда - 1316, шiлдеде - 820, тамызда - 457 адам болды. Демек, қызметкерлердiң орташа жылдың саны 374 адам ((641+1254+1316+820+457):12).
3. Қызметкерлердiң орташа жалақысы мен басқа да
орташа шамаларды есептеу үшiн қабылданған саны
Орташа жалақыны, еңбек өнiмдiлiгi мен басқа да көрсеткiштердi анықтау үшiн "қызметкерлердiң орташа жалақысы мен басқа да орташа шамаларды есептеу үшiн қабылданған саны" деген көрсеткiш пайдаланылады.
21. Осы көрсеткiштi алу үшiн қызметкерлердiң тiзiмдiк құрамындағы санына қызметкерлердiң кейбiр категорияларын шығару қажет. Мұндай қызметкерлерге мыналар жатады:
21.1. екiқабат болуына және бала тууына, сондай-ақ тiкелей әйелдер босанатын үйден жаңа туған нәрестенi бала ғып алуына байланысты демалыста жүрген әйелдер;
21.2 нәрестенi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жасқа жеткенше бағып-қағу жөнiндегi демалыста (iшiнара ақы төленетiн, сондай-ақ жалақысы сақталмайтын қосымша демалыста) жүрген әйелдер;
21.3. тәулiктiк және пәтерлiк ақылар орнына негiзгi жұмыс орнында орташа жалақы сомасы Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде сақталатын, астық және басқа ауыл шаруашылық өнiмдерiн тасып, жинау үшiн iссапарда жүрген қызметкерлер (автомобиль жүргiзушiлерi, автоколонналардың жөндеушiлерi, механиктерi, бастықтары, автомобиль шаруашылықтарының диспетчерлерi, тракторшы-машинистерi, т.с.с.);
21.4. тәулiктiк және пәтерлiк ақылар орнына негiзгi жұмыс орнында жалақысына үстеме Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде төленбейтiн, құрылыс, монтаждау және реттеу жұмыстарын орындау үшiн iссапарға жiберiлген қызметкерлер;
21.5. психиатрлық (психоневрологиялық) мекемелердiң наркологиялық бөлiмдерiнде жатқан ескiлiктi алкоголизммен ауыратындар.
Ескерту. 21.3, 21.4 және 21.5-тармақтарды көрсетiлген қызметкерлер өздерi келген ұйымдардың орташа жалақысын есептеу үшiн қабылданатын қызметкерлер санында есепке алынады. Олар атқарған жұмыс үшiн есептелген жалақы осы ұйымдардың тiзiмдiк құрамындағы қызметкерлердiң жалпы қорына қосылады.
21.6. кешкi және сырттай жоғары және арнаулы орта оқу орындарында оқитын, оқу демалыстарында жүрген (жалақысы толық немесе iшiнара сақталған немесе сақталмаған), сондай-ақ жоғары немесе арнаулы орта оқу орындарына түсетiн, түсу емтихандарын тапсыруына байланысты жалақысы сақталмайтын демалыста жүрген қызметкерлер;
21.7. әкiмшiлiктiң инициативасы бойынша жалақысы сақталмаған демалыста жүрген қызметкерлер.
Ескерту. Орташа жалақысын есептеу үшiн қабылданатын қызметкерлер санына әкiмшiлiктiң инициативасы бойынша жалақысы iшiнара сақталған демалыста жүрген қызметкерлер саны кiредi, оларға айда үшiн нақты есептелген жалақы қорын ай үшiн сол ұйымның бiр жұмысшысының орташа жалақысына бөлу жолымен есептеледi.
22. Орташа жалақысы мен басқа да орташа шамаларды есептеу үшiн қабылданған санға тiзiмдiк құрамда жоқ мынадай қызметкерлер есептеледi: мемлекеттiк ұйымдармен жасасқан арнаулы шарттар бойынша жұмыс iстеуге (жұмысшы күшiн беруге) шақырылған адамдар; психиатрлық (психоневрологиялық) мекемелердiң наркологиялық бөлiмдерiнде емделуге жатқан және емдеу мақсатында ұйымға жұмысқа тартылған ескiлiктi алкоголизммен ауырғандар. Мұндай қызметкерлердiң есептi саны олар ай үшiн нақты есептелген жалақы қорын сол ұйымдағы бiр жұмысшының орташа айлық жалақысына бөлу жолымен анықталады.
23. Орташа жалақыны есептеу үшiн қабылданатын санды анықтаған кезде жұмысқа толық емес жұмыс күнiнен немесе толық емес жұмыс аптасына қабылданған (ауысқан) қызметкерлер нақты жұмыс iстеген уақытына пропорционалды мынадай тәртiппен есепке алынады:
осы қызметкерлер iстеген адам-күндердiң жалпы саны анықталады, ол үшiн есептi айда iстеген адам-сағаттардың жалпы саны жұмыс күнiнiң белгiленген ұзақтығына бөлiнедi. Содан кейiн қызметкерлердiң санын анықтайды, ол үшiн iстеген адам-сағаттардың санын есептi айдағы календарь бойынша жұмыс күнiнiң санына бөледi (11.3-тармақты қараңыз).
24. Орташа жалақыны есептеу үшiн қабылданған қызметкерлер санына үйiнде жұмыс iстейтiндердiң есептi саны кiредi, ол оларға ай iшiндегi нақты есептелген жалақы қорын есептi айда негiзгi қызметтегi бiр жұмысшының орташа жалақысына бөлу жолымен есептеледi.
25. Орташа жалақыны есептеу үшiн қабылданған санды айда, тоқсанда, жылда толық iстемеген ұйымдар бойынша есептеу тәртiбi 15-30-тармақтарда көрсетiлген тәртiппен бiрдей.
4. Ұйымның негiзгi және қосалқы қызметiндегi персонал
26. Көп салалы қызмет атқаратын ұйымдардың еңбек жөнiндегi есебiнде қызметкерлер:
негiзгi қызметпен шұғылданатын;
қосалқы қызметтен (қызмет көрсететiн және өзге де шаруашылықтармен) шұғылданатын персонал болып бөлiнедi.
Төменде өнеркәсiп, құрылыс және ауыл шаруашылық ұйымдарындағы қызметкерлердi негiзгi немесе қосалқы қызметтегi персоналға жатқызу тәртiбi келтiрiлген.
Ескерту. Мысал ретiнде материалдық өндiрiстiк жетекшi салалары келтiрiлген. Бұлайша бөлу басқа салаларда да осындай тәртiппен жүзеге асады.
27. Өнеркәсiп ұйымдарындағы персонал екi топқа бөлiнедi:
өнеркәсiп-өндiрiстiк персонал (негiзгi қызмет персоналы);
өнеркәсiп ұйымының балансында тұратын өнеркәсiптiк емес ұйымдардың персоналы (қосалқы қызмет персоналы).
28. Ұйымның өнеркәсiп-өндiрiстiк персоналының санына мыналар енедi:
28.1. негiзгi және қосалқы цехтардың қызметкерлерi, сондай-ақ күш, құрал-сайман, компрессор, бумен-сумен жабдықтау цехтарының, т.с.с. қызметкерлерi;
28.2. ағаш дайындау, шым тезек өндiру, карьерлердiң ыдыс цехтары, құрылыс материалдарын жасау, т.с.с. қосалқы өндiрiстердiң баспаханалардың қызметкерлерi;
28.3. электр және жылу жүйелерiн, шағын станцияларды күтiп-ұстайтын (пайдалану және жөндеу) қызметкерлер, энергия басқармалары өндiрiстiк қызметтерiнiң қызметкерлерi;
28.4. ұйымдардағы көлiк (темiр жол, автомобиль, су және көлiктiң басқа да түрлерi) цехтарының, басым көпшiлiгiнде өндiрiстi күтiп-ұстау қызметкерлерi;
28.5. тиеу-түсiру жұмыстарымен, тұтынушыларға қызмет көрсетумен шұғылданатын; ұйымдардың жүктердi түсетiн станцияларға дейiн жеткiзiп салатын қызметкерлерi (жолсерiктерi);
28.6. лабораториялардың, соның iшiнде тәжiрибелiк, эксперименттiк және ғылыми-зерттеу жұмыстарымен шұғылданатын лабораториялардың, сондай-ақ ұйымның конструкторлық бөлiмдерiндегi қызметкерлерi, егер олар басқа ұйымдар үшiн де жұмыстар атқаратын болса;
28.7. жаңа өнiмнiң эксперименттi үлгiсiн шығарумен және реттеумен шұғылданатын қызметкерлер;
28.8. жаңа ұйымдар мен объектiлер iске қосу-реттеу жұмыстарымен, сондай-ақ өндiрiстi игерумен (дайындаумен) шұғылданатын қызметкерлер ұйымның iске қосылған кезiнен немесе жекелеген цехтарды пайдалануға берген кезден бастап, яғни ұйымды (бөлiкшесiн) мемлекеттiк қабылдау комиссиясы пайдалануға қабылдау туралы актiге қол қойған кезден бастап немесе, егер бұл ұйым бөлiкше өнеркәсiп өнiмiн шығара бастаған болса, ұйымды (бөлiкшенi) қабылдау туралы актiге қол қойылғанға дейiн өнеркәсiп-өндiрiс персоналының құрамына енедi (мұның өзiнде өткен жылғы тиiстi кезеңнiң деректерi осы қызметкерлердiң есебiнен қайта саналмайды);
28.9. жердi рекультивациялаумен шұғылданатын негiзгi өндiрiс қызметкерлерi;
28.10. ұйымның балансындағы, өндiрiстi толық немесе iшiнара күтiп жөндейтiн ғимараттарында iстейтiн қызметкерлер;
28.11. өнеркәсiп ұйымдарының балансындағы тоңазытқышта iстейтiн қызметкерлер.
Ескерту. Өнеркәсiп және сауда министрлiгi мен тұтыну кооперациясының дербес балансы бар тоңазытқыштары мен тоңазыту комбинаттарының қызметкерлерi көтерме сауданың қоймалары мен базаларының персоналына жатады және өнеркәсiп ұйымдарының есептерiне енбейдi.
28.12. өндiрiс бiрлестiгiнiң, өнеркәсiп ұйымдарының балансындағы байланыс тораптарында iстейтiн қызметкерлер: бұларға халыққа iшiнара қызмет көрсетушiлер де кiредi;
28.13. өнеркәсiп ұйымдарының балансындағы ақпарат-есептеу орталықтарының, машина-есеп станцияларының (бюроларының) қызметкерлерi: бұларға басқа ұйымдарға қызмет көрсететiндер кiредi;
28.14. сол өнеркәсiп ұйымының штатында тұратын барлық қорғау (бiрiншi категориялы әскериленген, кәсiби өрт, күзет) түрлерiнiң қызметкерлерi;
Ескерту. Тұрғын үй шаруашылығын, коммуналдық, ауыл шаруашылық ұйымдарын және өнеркәсiп ұйымдарының өнеркәсiп жатпайтын басқа да түрлерiн қорғау қызметкерлерi тиiстi өнеркәсiбiн емес ұйымдардың құрамына кiредi. Өнеркәсiп қызметi мен өнеркәсiп емес ұйымдарға бiр мезгiлде қызмет көрсететiн қорғау қызметкерлерi өнеркәсiп-өндiрiс персоналына жатады.
28.15. өндiрiсте шахтаның, кен орындарының, завод душтары мен моншаларының тек осы ұйымның персоналына қызмет көрсететiн қызметкерлерi, сондай-ақ заводтың арнаулы киiмдерiн жуатын орындарының және арнаулы киiмдер тiгетiн шеберханаларының қызметкерлерi;
28.16. Завод басқармаларының, бас завод басқармасының, өндiрiс бiрлестiгiндегi барлық бөлiмдер мен бюролардың, оқшау аппаратының қызметкерлерiн, бұған материалдық-техникалық жабдықтау мен өткiзу бөлiмдерi, шикiзат, материалдар, дайын өнiмдер қоймалары кiредi, сондай-ақ завод территориясын тазалайтын және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлiмi аппаратының қызметкерлерi, егер бұл бөлiм завод басқармасының құрылымдық бөлiкшесi болса.
Ескерту. Өнеркәсiп ұйымының күрделi құрылыс бөлiмдерiнiң (КҚБ) немесе басқармаларының (КҚБас) құрылысты шаруашылық тәсiлмен жүргiзетiн қызметкерлерi құрылыстағы еңбек туралы жеке есеп жасауға тиiс. Өнеркәсiптегi еңбек жөнiндегi есепке КҚБге (КҚБас) бағынатын, құрылыстың қаржысы есебiнен ұсталатын цехтардың, учаскелердiң, жабдықтар пен құрылыс материалдарын сақтайтын қоймалардың қызметкерлерi енбейдi. Бұл персонал құрылыстағы еңбек жөнiндегi есеп бойынша өтедi.
Өнеркәсiп ұйымының құрылысқа байқау (бақылау) жүргiзетiн, бiрақ құрылысқа бөлiнген қаржы есебiнен ұсталатын КҚБ (КҚБас) қызметкерлерi де құрылыс бойынша есепке алынады.
Егер өнеркәсiп ұйымының КҚБ-сi (КҚБас) құрылыс-монтаждау жұмысын шаруашылық әдiспен жүргiзбей, тек құрылысты техникалық қадағалайтын, завод басқармасының құрылымдық бөлiкшесi болса және негiзгi қызмет қаржысы есебiнен ұсталса, онда мұндай КҚБ-сiнiң (КҚБас) персоналы ұйымның өнеркәсiп-өндiрiс персоналының құрамында есепке алынуға тиiс.
28.17. өз ұйымының жабдықтары мен көлiк құралдарын күрделi және ағымдағы жөндеумен шұғылданатын, сондай-ақ ұйымның негiзгi өнеркәсiп-өндiрiс қорларына жататын үйлер мен ғимараттарды ағымдағы жөндеумен шұғылданатын қызметкерлерi;
28.18. ұйымдар жанындағы автомашиналарды жөндейтiн құрастыру-ауыстыру пункттерiнiң қызметкерлерi;
28.19. техникалық кітапханалардың қызметкерлерi;
28.20. кадрлар даярлаумен шұғылданушы, сондай-ақ негiзгi қызметтiң қаржысы есебiнен оқып жүрген адамдар.
29. Құрылыс ұйымдарында персонал мынадай топтарға бөлiнедi:
құрылыс-өндiрiс персоналы;
қызмет көрсетушi және өзге де шаруашылықтармен шұғылданушы персонал.
29.1. Құрылыс-өндiрiс персоналына мыналар жатады:
- құрылыс-монтаждау жұмыстары мен қосалқы өндiрiстерде iстейтiн персонал;
- қызмет көрсететiн және өзге де шаруашылықтарда тiкелей құрылыс өндiрiсiнде (соның iшiнде жеке балансқа бөлiнген шаруашылықтарда) iстейтiн персонал: көлiк ұйымдарының қызметкерлерi; өндiрiс-технологиялық комплектiлеу басқармаларының, материалдық-техникалық жабдықтау базалары мен қоймаларының қызметкерлерi; жұмыс ұйымдастыруды жобалау топтары мен жобалау бюроларының (топтарының) қызметкерлерi; ұйым КҚБ-сiнiң (КҚБас) салынып жатқан кәсiпорны дирекциясының қызметкерлерi, сондай-ақ жалақы қоры құрылыста көзделген құрылысты техникалық қадағалауды жүзеге асырушы жекелеген қызметкерлер.
30. Құрылыс-монтаждау жұмыстарымен шұғылданатын персоналға мыналар жатады:
30.1. үйлер мен ғимараттарды, соның iшiнде қосымша шығындар есебiнен жүзеге асырылатын уақытша (титулды емес) үйлердi, ғимараттарды көмекшi құрылғыларды салу жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер;
30.2. жабдықтарды монтаждау жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер;
30.3. үйлер мен ғимараттарды қүрделi жөндеу жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер;
30.4. тiкелей құрылыс алаңында стандарт емес және қазандық-қосалқы жабдықтарды әзiрлеу, жабдықтарды монтаждау алдында тексеру және соған байланысты қалпына келтiру-жөндеу жұмыстарымен, iске қосу-реттеу жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер.
Ескерту. Егер стандарт емес және қазандық-қосалқы жабдықтар құрылыс ұйымының шеберханасында әзiрленетiн болса, онда осы жабдықтарды әзiрлеушi персонал қосалқы өндiрiстегi қызметкерлер құрамында есепке алынады.
30.5. сумен жуу, бұрғылау-жару, топырақ аршу және антисептика, жылу сақтау жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер;
30.6. ауыл шаруашылық жерлерiн бастапқы культивациялау жұмысындағы қызметкерлер;
30.7. халықтың қаржысы есебiнен атқарылатын пәтерлерге газ орнату және басқа мердiгерлiк жұмыстармен шұғылданатын қызметкерлер;
30.8. тiкелей құрылыс алаңында (оқшауланған қосалқы өндiрiстерде емес) бетон, балшық жасау, құрылыс машиналарына материалдарды өлшеп жеткiзу, бетонды қыздыру, бөлмелердi жылыту жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер;
30.9. материалдар мен жабдықтарды тиеу-түсiру және жұмыс алаңы шегiнде орнын ауыстыру жұмыстарымен, яғни объект жанындағы (учаскедегi) қоймадан тиiстi орнына жеткiзу жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлер;
30.10. құрылыстағы байланыс қызметкерлерi, тiкелей құрылыс алаңындағы жұмысшыларға қызмет көрсететiн монша, ас бөлме, т.с.с. бөлiкшелердiң қызметкерлерi, сондай-ақ құрылыс территориясы мен құрылыс алаңындағы үй-жайларды тазалайтын қызметкерлер.
Ескерту. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың (жатақханалардың, моншалардың т.с.с.) қызметкерлерi қызмет көрсетушi және өзге де шаруашылықтарда есепке алынады;
30.11. механикаландыру ұйымдарының, машинопрокат (жөндеу-прокат) базаларының, механикаландырылған колонналардың құрылыс машиналары мен механизмдерiн пайдаланумен және техникалық қызмет көрсетумен шұғылданатын, құрылыс, сондай-ақ өнеркәсiп және басқа ұйымдарға қызмет көрсететiн қызметкерлер;
30.12. құрылыс машиналары мен механизмдерiн пайдаланатын және күтiп-ұстайтын мердiгер ұйымдардың (құрылыс басқармаларының (ҚБ) құрылыс-монтаж басқармаларының (ҚМБ), жөндеу-құрылыс басқармаларының (ЖҚБ), механикаландыру басқармаларының (МБ), жылжымалы құрылыс ұйымдарының (ЖҚҰ), т.с.с.) қызметкерлерi;
30.13. сол ұйымның штатында тұратын барлық қорғау (әскериленген, кәсiби өрт, күзет) түрлерiнiң қызметкерлерi. Құрылыс-монтаждау жұмыстарына, қосалқы өндiрiске және өзге де шаруашылықтарға бiр мезгiлде қызмет көрсететiн қорғау қызметкерлерi құрылыс-монтаждау жұмыстарымен шұғылданатын персоналға жатады.
Ескерту. Жеке балансқа бөлiнген, өзге де шаруашылықтарға қызмет көрсететiн қосалқы өндiрiстердiң қорғау қызметкерлерi өзге де шаруашылықтарға қызмет көрсететiн тиiсiнше қосалқы өндiрiспен шұғылданатын қызметкерлерге жатады.
30.14. құрылыс-монтаж және құрылыс ұйымдарының балансында тұратын ақпараттық-есептеу орталықтарының, есептеу орталықтарының, машина-есептеу станцияларының (бюроларының) қызметкерлерi, оларға басқа ұйымдар үшiн де жұмыс атқаратындарды қосуға болады;
30.15. құрылыс-монтаж және құрылыс ұйымдары лабораторияларының нормативтiк-зерттеу станцияларының, қауiпсiздiк техникасы қызметтерiнiң қызметкерлерi;
30.16. мердiгер ұйымдар (ҚБ, ҚМБ, ЖҚБ, механикаландыру басқармаларының, жылжымалы құрылыс ұйымдарының, т.с.с.) аппаратының қызметкерлерi;
30.17. өндiрiстiк-технологиялық комплектiлеу басқармаларының қызметкерлерi.
Ескерту. Өндiрiстiк-технологиялық комплектiлеу басқармалары жанынан құрылыс материалдарын шығаратын және өңдейтiн қосалқы цехтар ашқан жағдайда осы цехтардың қызметкерлер саны қосалқы өндiрiстермен шұғылданатын қызметкерлерге жатады.
30.18. көлiк (автобаза, құрылыс ұйымының құрамындағы гараждар) құрылыс лабораториялары, жұмыс ұйымдастыруды жобалау топтары мен жобалау бюролары (топтары) қызметкерлерi.
Ескерту. Егер құрылыс ұйымдарына кiретiн, 30.16 - 30.18 тармақтарда келтiрiлген бөлiкшелер дербеске айналса, онда олардың қызметкерлерi құрылыс-монтаждау жұмыстарымен шұғылданатын персоналдық құрамына енгiзiлмейдi.
31. Құрылыс ұйымдарының қосалқы өндiрiсiндегi персоналға мыналар жатады:
31.1. бетон және балшық өндiрiсi; темiр бетон және бетон бұйымдары, блоктары мен құрылыс тастары өндiрiсi; кiрпiш өндiрiсi; тас, қиыршық тас, құм, майда тас және балшық дайындайтын, өңдейтiн карьерлер; темiр ұстаханалары, механикалық, ағаш жөндеу және басқа шеберханалар, құрылыс аулалары; тақтай тiлу өндiрiсi, ағаш дайындау; электр станциялары; түрлi қондырғылар мен басқа да ұйымдық-оқшауланған қосалқы өндiрiстердiң қызметкерлерi;
31.2. құрылыс-монтаж, құрылыс ұйымдарының балансындағы механикалық, жөндеу және басқа шеберханалардың қызметкерлерi.
32. Ауыл шаруашылық ұйымдарында мынадай персонал топтары болады:
ауыл шаруашылығы өндiрiсiмен шұғылданатын персонал (негiзгi қызмет персоналы);
қосалқы өндiрiстермен шұғылданатын персонал;
қызмет көрсететiн және өзге де шаруашылықтардағы персонал.
33. Ауыл шаруашылығы өндiрiсiмен шұғылданатын персоналға мыналар жатады:
33.1. өсiмдiк шаруашылығымен (егiн, шабындық, көкөнiс, бау-бақша шаруашылықтары, бақ және көп жылдық ағаштар өсiру, т.с.с.) шұғылданатын қызметкерлер;
33.2. мал шаруашылығымен (iрiқара, қой, құс, балық, аң, үй қояны, омарта және басқа салалары) шұғылданатын қызметкерлерi;
33.3. өндiрiстiк ауыл шаруашылығы мақсатты үйлер мен ғимараттарда (қоймалар, фермалар және басқалар) ағымдағы жөндеумен шұғылданатын қызметкерлер;
33.4. көбiнесе ауыл шаруашылығы өндiрiсiне қызмет көрсететiн көлiк қызметкерлерi.
34. Қосалқы өндiрiстер мен ауыл шаруашылығы ұйымдарындағы қызметкерлерге қосалқы өнеркәсiп ұйымдары мен жөндеу шеберханаларының (диiрмен, жарма мен тары түйгiштер, шарап және шұжық заводтары, май, iрiмшiк, сүт өнiмдерiн шығаратын ұйымдар, мал және құс соятын цехтар, тақтай тiлетiн, ағаш ұстаханалары, кiрпiш заводтары және құрылыс материалдарын жасайтын басқа да ұйымдар, ағаш және отын дайындау, өзге де өнеркәсiп өндiрiстерi, электр станциялары, трактор, ауыл шаруашылық және басқа машиналар мен жабдықтарды жөндейтiн шеберханалар) қызметкерлерi, сондай-ақ қосалқы өнеркәсiп ұйымдарына, өндiрiс пен жөндеу шеберханаларына қызмет көрсететiн көлiк қызметкерлерi жатады.
35. Өнеркәсiп, құрылыс және ауыл шаруашылық ұйымдарының көмекшi қызметiмен шұғылданатын персоналға (өнеркәсiп емес, қызмет көрсетушi және өзге шаруашылықтардың персоналына) мыналар жатады:
35.1. ұйымдардың балансында тұратын және тұрғын үй шаруашылығына, коммуналдық ұйымдар мен негiзгi қызметке жатпайтын басқа да ұйымдарға, сондай-ақ ағаш ағызу iсiне қызмет көрсететiн қызметкерлер;
35.2. салынып жатқан ұйым дирекциясының, ұйым КҚБ (КҚБас) қызметкерлерi, сондай-ақ саны мен жалақы қоры құрылыста көзделген, құрылысқа техникалық қадағалау жасайтын жекелеген қызметкерлер (29.1-тармақта көрсетiлгеннен басқа);
35.3. шаруашылық әдiспен салған үйлер мен ғимараттарды күрделi жөндеумен шұғылданатын қызметкерлер (30.3-тармақта көрсетiлгеннен басқа).
Ескерту. Өнеркәсiп емес ұйымдардың, қызмет көрсетушi және өзге шаруашылықтардың үйлерi мен ғимараттарын күрделi жөндеумен шұғылданатын қызметкерлер тиiсiнше өнеркәсiп емес ұйымдардың, қызмет көрсетушi және өзге шаруашылықтардың (тұрғын үй шаруашылығы, коммуналдық ұйым т.с.с.) персонал құрамына енгiзiлуге тиiс;
35.4. сауда (магазин, дүкен, палатка, т.с.с.) және қоғамдық тамақтану (асхана, буфет, т.с.с.) қызметкерлерi.
Ескерту. Сауда және қоғамдық тамақтану жүйесi ұйымдарының (магазиндер, асханалар, буфеттер, т.с.с.) өнеркәсiп, құрылыс ұйымдарына қызмет көрсететiн, бiрақ олардың балансында тұрмайтын қызметкерлерi осы ұйымдардың еңбек жөнiндегi есебiне енбейдi, бiрақ тиiстi салалық министрлiктер мен ведомстволардың жүйесi бойынша есепке алынады.
35.5. ауыл шаруашылығы өнiмдерiн, сондай-ақ ауыл шаруашылығы шикiзатын (картоп, көкөнiс, жемiс, жидек, қант қызылшасы, мақта, зығыр, мал, құс, сүт, т.с.с.) өнеркәсiптiк өңдеу үшiн дайындаумен ұдайы шұғылданатын ұйымдардың қызметкерлерi;
35.6. өнеркәсiп, құрылыс ұйымдарының балансында тұратын қосалқы ауыл шаруашылығы ұйымдарының қызметкерлерi (ұйымдық оқшауланған жылжымайтын өндiрiсiнiң қызметкерлерiн қосқанда);
35.7. өнеркәсiп және басқа да ұйымдардың орман шаруашылығы қызметкерлерi;
35.8. совхоздар мен басқа да ауыл шаруашылық ұйымдарында өзге де қызмет түрлерiмен (жабайы өсетiн жемiстер, жидектер, жаңғақ, жемiстер, дәрiлiк шөптер жинап, өңдеумен, т.с.с.) шұғылданатын қызметкерлер;
35.9. ет және сүт өнеркәсiбi ұйымдарының дайын өнiмдi бөлшек сауда жүйесiне жеткiзетiн қызметкерлерi (жүкшiлер, диспетчерлер, экспедиторлар, автомобиль жүргiзушiлерi). Аталған қызметкерлердiң санын еңбек жөнiндегі есепке "Көлiк" саласы бойынша көрсету керек;
35.10. металл сынықтарын жинайтын қызметкерлер. Оларға металл сынықтарын жинап, олардың құжаттарын ресiмдейтiн, қабылдап, жөнелтетiн, оларды басқа ұйымдардан жеткiзу жөнiнде шарттар жасасатын кеңселердiң қызметкерлерi жатады.
Ескертулер: 1. Көлiк цехтарының металл сынықтарын жинап, өткiзумен шұғылданатын өнеркәсiп-өндiрiс персоналына жатады.
2. Қара және түстi металдардың сынықтары мен қалдықтарын дайындайтын уәкiлдер, сондай-ақ өткiзушi-техниктер өнеркәсiп-өндiрiс персоналына жатады.
35.11. газеттер мен радиохабарларды редакцияларының қызметкерлерi;
35.12. жаңадан iске қосылатын ұйымдар мен объектiлер пайдалануға берiлген кезге дейiн iске қосу-реттеумен, сондай-ақ өндiрiстi әзiрлеумен және игерумен шұғылданатын, өнеркәсiп ұйымдарының негiзгi қызметiнiң қаржысы есебiнен ұсталатын қызметкерлерi, олар өнеркәсiп емес ұйымдар бойынша көзделген жағдайда;
35.13. өнеркәсiп ұйымдарының iздестiру-барлау топтары мен партияларының қызметкерлерi;
35.14. тұрғын үй шаруашылығының қызметкерлерi;
35.15. қонақ үйлер мен келушiлерге арналған жатақханалар, шаштараздар, моншалар (сол ұйымның персоналына тiкелей өндiрiсте қызмет көрсететiн моншалар мен кiр жуатын орындардың қызметкерлерiнен басқа) сияқты коммуналдық және тұрмыстық қызмет көрсету ұйымдарының қызметкерлерi, территорияны көгалдандырумен айналысушылар;
35.16. медицина мекемелерiне (медицина-санитария бөлiмдерi, денсаулық сақтау пункттерi, профилакторийлер, емдейтiн пансионаттар, т.с.с.) қызмет көрсететiн қызметкерлер: көмекшi жұмысшылар, сантехниктер, электриктер, т.с.с. өнеркәсiп ұйымдарының эпидемияға қарсы шаралар жүргiзумен шұғылданған санитария күзеттерi мен дезинфекция тосқауылдардың қызметкерлерi.
Ескерту. Ұйым қызметкерлерiнiң тiзiмдiк құрамында жоқ
медперсоналдың қызметкерлерi (дәрiгерлер, медбикелер) ұйымдардың
еңбек жөнiндегi есебiне енгiзiлмеуге тиiс. Олар Денсаулық сақтау
министрлiгiнiң жүйесi бойынша есепке алынады;
35.17. сауықтыру және демалыс ұйымдарының (балалар демалыс
лагерьлерi, демалыс үйлерi, емi жоқ пансионаттар, т.с.с.)
қызметкерлерi;
35.18. денешынықтыру ұйымдарының (стадиондар, спорт сарайлары,
спорт залдары, спорт базалары, спорт клубтары, бассейндер, т.с.с.)
қызметкерлерi;
35.19. туризм (туристiк базалар, т.с.с.) қызметкерлерi;
35.20. оқу орындары мен курстар қызметкерлерi;
35.21. мектепке дейiнгi тәрбие ұйымдарының (балалар бақшалары,
яслилер, ясли-бақшалар) қызметкерлерi;
35.22. мәдениет ұйымдарының (техникалық кiтапханалардан басқа
мәдениет сарайлары мен үйлерi, клубтар, т.с.с.) қызметкерлерi.
5. Персонал категориялары
Ұйымдардың еңбек жөнiндегi есебiнде қызметкерлердiң саны жұмысшылар және қызметшiлер деген екi топқа бөлiнедi. Қызметшiлер тобына мына категориялар жатады: басшылар, мамандар және басқа да қызметкерлер.
36. Жұмысшылар тобына материалдық құндылықтар жасаумен жүктердi, адамдарды тасымалдаумен тiкелей шұғылданатын, материалдық қызмет көрсететiн, т.с.с. адамдар жатады.
36.1. сонымен қатар автоматтардың, автоматтық желiлердiң, автоматтық құрылғылардың жұмысын басқаратын, реттейтiн және қадағалайтын, сондай-ақ машиналарды, механизмдердi, агрегаттар мен қондырғыларды тiкелей басқаратын немесе күтiп-ұстайтын адамдар да жұмысшылар болып саналады; егер бұлардың еңбегi жұмысшылардың тарифтiк ставкаларымен немесе айлық окладтарымен төленетiн болса;
36.2. материалдық құндылықтарды қолмен, сондай-ақ аса қарапайым механизмдер, құрылғылар, құрал-саймандар арқылы жасаған адамдар;
36.3. үйлердi, ғимараттарды салатын және жөндейтiн, жабдықтарды монтаждайтын және жөндейтiн, көлiк құралдарын жөндейтiн адамдар;
36.4. шикiзатты, материалдарды, дайын өнiмдердi таситын, тиейтiн немесе түсiретiн адамдар;
36.5. қоймаларда, базалар мен басқа да сақтау орындарында жүктердi қабылдайтын, сақтайтын және жөнелтетiн адамдар;
36.6. машиналарды, жабдықтарды, өндiрiстiк және өндiрiстiк емес үй-жайларды күтiп-ұстайтын;
36.7. жер үстiндегi және жер астындағы кен орындарын игерумен, скважиналар қазумен, сынаумен және игерумен, геологиялық картаға түсiрумен, iздестiрумен және геологиялық барлау жұмыстарының басқа да түрлерiмен шұғылданатын адамдар, егер олардың еңбегi жұмысшылардың тарифтiк ставкалары немесе айлық окладтары бойынша төленетiн болса;
36.8. машинистер, жүргiзушiлер, отын жағушылар, бұрма күзеттерiнiң кезекшiлерi, жол және жасанды ғимараттарды қарайтындар, жүкшiлер, жолсерiктер, көлiк желiлерiн, байланыс желiлерiн, жабдықтар мен жүру құралдарын жөндейтiн және күтiп-ұстайтын жұмысшылар, тракторшылар, механиктер, өсiмдiк және мал шаруашылықтарының жұмысшылары;
36.9. хат тасушылар, телефонистер, телеграфистер, радио және байланыс операторлары;
36.10. есептеу және электронды-есептеу машиналарының операторлары;
36.11. аула және көше сыпырушылар, курьерлер, киiм iлушiлер, қарауылдар.
37. Басшыларға ұйымдар мен олардың құрылымдық бөлiкшелерi басшыларының лауазымын атқаратын қызметкерлер жатады. Атап айтқанда, басшыларға мыналар жатады: ұйымдардың, құрылымдық бiрлiктер мен бөлiкшелердiң директорлары (бас директорлары), президенттерi, ректорлары, бастықтары, басқарушылары, меңгерушiлерi, төрағалары, командирлерi, шеберлерi, жұмыс жүргiзушiлерi;
бас мамандар: бас бухгалтер, бас диспетчер, бас инженер, бас механик, бас металлург, бас дәнекерлеушi, бас агроном, бас геолог, бас энергетик, бас экономист, бас ғылыми қызметкерлер, бас редактор, бас дәрiгер;
мемлекеттiк инспекторлар.
Сондай-ақ жоғарыда аталған лауазымдар жөнiндегi орынбасарлар.
38. Мамандарға инженерлiк-техникалық, экономикалық және басқа жұмыстармен шұғылданатын қызметкерлер жатады; атап айтқанда: агрономдар, әкiмдер, бухгалтерлер, геологтер, диспетчерлер, инженерлер, инспекторлар, корректорлар, математиктер, корректорлар, механиктер, нормалаушылар, редакторлар, ревизорлар, психологтер, социологтер, техниктер, товар мамандары, физиологтар, суретшiлер, экономистер, энергетиктер, заңгерлерi, дәрiгерлер, мұғалiмдер, аудармашылар, менеджерлер, брокерлер, диллерлер, референттер, дизайнерлер, т.с.с.
Сондай-ақ жоғарыда аталған мамандардың ассистенттерi мен көмекшiлерi.
39. Қызметшiлерге жататындар: құжаттарды әзiрлеп, ресiмдеудi, есепке алу мен бақылауды жүзеге асыратын қызметкерлер, атап айтқанда: агенттер, архивариустер, кезекшiлер, iс жүргiзушiлер, кассирлер, коллекторлар, коменданттар, бақылаушылар (жұмысшыға жатқызылмағандар), техникалық құжаттарды көшiрушiлер, хатшы-машинисткалар, қараушылар, статистиктер, стенографистер, табельшiлер, есепке алушылар, сызушылар.
6. Жалақы қоры
40. Жалақы қорының құрамына ақшалай немесе заттай нысандарда есептелген (қаржыландыру көзiне қарамастан) жалақының барлық түрлерi, сондай-ақ түрлi сыйақылар, қосымша және үстеме ақылар, жекелеген әлеуметтiк жеңiлдiктер енедi, оларға жұмыс iстемеген уақыт (жыл сайынғы демалыс, мереке күндерi т.с.с.) үшiн қызметкерлерге заңдарға сәйкес есептелген ақшалай сома кiредi.
41. Еңбек жөнiндегi статистикалық есептердi жасаған кезде қызметкерлермен жалақы жөнiнде есеп айырысатын төлем құжаттарына сәйкес төлеу үшiн есептелген ақшалай сома көрсетiледi. Мұның өзiнде аталған сома "брутто" келтiрiледi, яғни Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес салықтар мен өзге де ұсталатын сома шығарылмайды.
42. Шет ел валютасымен есептелген жалақы есепке ұлттық валютаның сомасымен енгiзiледi. Бұл сома Ұлттық банктiң есептi кезең iшiнде шет ел валютасын ұлттық ақша бiрлiгiнiң орташа курсы бойынша қайта есептеу жолымен анықталады.
43. Жыл сайынғы, қосымша жыл сайынғы және қосымша демалыстар үшiн
есептелген сома осы айдың демалыс күндерiне келетiн сомада ғана есептi
айда көрсетiледi. Келесi айдағы демалыс күндерi үшiн есептелетiн сома
тиiсiнше келесi айдың есебiне кiредi.
44. Еңбек жөнiндегi есептер жасаған кезде өткен жылдың тиiстi кезеңi
үшiн жалақы қоры туралы деректер үстiмiздегi жылдың есептi кезеңiнде
қабылданған әдiстеме бойынша көрсетiледi.
45. Еңбекке ақы заттай төленген, еңбектiк және әлеуметтiк жеңiлдiктер
берiлген жағдайда еңбек жөнiндегi есеп берулерге сомалар әлгi аймақта сол
кезеңде қалыптасқан рыноктық бағалар жөнiндегi есепке сүйенiп енгiзiледi.
6.1. Ақшалай жалақы
Ақшалай жалақыға төлемдердiң мынадай түрлерi жатады:
46. Орындалған жұмыс (уақыт) үшiн кесiмдi нарықтар, тарифтiк
ставкалар, лауазымдық окладтар бойынша табыстан процент және таза табыстан
үлес түрiнде немесе орташа жалақы бойынша ұйымда қабылданған еңбекке ақы
төлеу нысандары мен жүйесiне қарамай есептелген жалақы.
47. Көтермелеу сипатты төлемдер:
47.1. Тарифтiк ставкалар мен окладтарға үстеме және қосымша ақылар
(кәсiптiк шеберлiгi, квалификациялық кластары үшiн, т.с.с.).
47.2. Көп жылдық еңбегi, жұмыс стажы үшiн (ұйымда үзiлiссiз жұмыс
ұзақтығы үшiн үстеме) сыйақылар (проценттiк үстемелер).
47.3. Ағымдық сипаттағы өндiрiстiк нәтижелер үшiн сыйақылар.
47.4. Арнаулы мақсатты қаржылар мен мақсатты түсiмдер есебiнен
төленетiн сыйақылар, бiр мезгiлдiк көтермелеулер.
47.5. Жыл iшiндегi жұмыс қорытындылары бойынша сыйақылар.
47.6. Жыл сайынғы демалысқа қосымша ақылар (демалысқа берiлетiн
материалдық көмек).
48. Жұмыс режимi мен еңбек жағдайларына байланысты өтемдiк
сипатты төлемдер:
48.1. Еңбекке ақы төлеудi аудандарда реттеуге байланысты
төлемдер:
- аудандық коэффициенттер бойынша;
- шөл, сусыз жерлерде, биiк таулы аудандарда жұмыс iстегенi,
сондай-ақ экологиялық апат аудандарында жұмыс iстегенi үшiн
коэффициенттер бойынша.
48.2. Еңбек жағдайлары үшiн (ауыр және зиянды, сондай-ақ аса
ауыр және аса зиянды еңбек жағдайларында жұмыс iстегенi үшiн) қосымша
ақылар.
48.3. Түнгi уақытта және көп ауысымды жұмыс iстегенi үшiн қосымша
ақылар.
48.4. Тұрақты жұмысы жол үстiнде өтетiн немесе жолаушылар көп жүретiн байланыс, темiр жол, өзен, автомобиль көлiктерi мен тас жолдар қызметкерлерiне т.с.с. өздерi жұмыс iстейтiн ұйымы тұрған жерiнен шығып, оған оралған кезге дейiнгi әрбiр тәулiк үшiн жалақысына қосымша төленетiн үстемелер.
48.5. Үй салумен, қайта құрумен және күрделi жөндеумен тiкелей шұғылданатын қызметкерлер үшiн, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген реттерде вахталық әдiспен жұмыс атқарған кезде жұмыстың жылжымалы және кезбе сипаттылығы үшiн үстеме ақылар.
48.6. Вахтадағы жұмыс графигiнде көзделген ұйымның тұрған жерiнен (жиналатын пункттен) жұмыс орнына барып, қайтқанда жолда болатын күндер үшiн, сондай-ақ метеорологиялық жағдайларға байланысты немесе көлiк ұйымдарының кiнәсынан қызметкерлердiң жолда бөгелген күндерi үшiн тарифтiк ставка, оклад мөлшерiнде төленетiн (жұмысты вахталық әдiспен атқарғанда) сомалар.
48.7. Жер астындағы жұмыстарда ұдайы болатын қызметкерлерге шахтадағы (рудниктегi) жұмыс орнына барып қайтуға кеткен нормативтiк уақыт үшiн қосымша ақылар.
48.8. Геологиялық-барлау, топографиялық-геодезиялық және басқа да жұмыстарымен шұғылданатын қызметкерлерге далалық азық-түлiк.
48.9. Демалыс және мереке (жұмыс емес) күндерiндегi, жұмыс уақытынан тыс кездегi жұмыс үшiн ақы.
48.10. Жұмыстарды вахталық әдiспен ұйымдастырған, жұмыс уақытын жинақтап есептеген кезде және заңдарда белгiленген басқа да жағдайларда жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығынан тыс жұмысқа байланысты қызметкерлерге берiлген демалыс (азат) күндерi үшiн ақы.
49. Жұмыс iстемеген уақыт үшiн ақы:
49.1. Жыл сайынғы және қосымша демалыстардың ақысы, пайдаланылмаған демалыс үшiн ақшалай өтем.
49.2. Қызметкерлерге, соның iшiнде балаларын тәрбиелеген әйелдерге ұжымдық шарт бойынша (заңдарда көзделгеннен тыс) қосымша берiлген демалыстардың ақысы.
49.3. Жұмыстағы арнаулы үзiлiстердiң ақысы, жас өспiрiмдердiң жеңiлдiк сағаттарының ақысы.
49.4. Қызметкерлердiң мемлекеттiк немесе қоғамдық мiндеттердi атқаруға кеткен жұмыс уақытының ақысы.
49.5. Ауыл шаруашылығы мен басқа да жұмыстарға қатыстырылған қызметкерлердiң негiзгi жұмыс орнында сақталатын жалақысы.
49.6. Ұйымның балансындағы кәсiптiк-техникалық мектептердi бiтiрушiлерге жұмысқа кiрiсер алдындағы демалыс уақыты үшiн ұйымдардың төлейтiн сомасы.
49.7. Басқа ұйымдардан жұмысқа шақырылған қызметкерлердiң окладтарындағы белгiлi бiр мерзiм iшiнде бұрынғы жұмыс орнындағы қызметтiк окладтың мөлшерiн сақтағанда, сондай-ақ уақытша жұмыс атқарғанда пайда болатын айырманы төлеу.
49.8. Қызметкердiң кiнәсынсыз босқа тұрудың ақысы.
49.9. Ұйымдардың жұмысшыларына, басшылары мен мамандарына кадрлардың бiлiктiлiгiн көтеру және оларды қайта даярлау жүйесiнде жұмыстан қол үзiп оқыған кезi үшiн негiзгi жұмыс орнындағы жалақысы.
49.10. Әкiмшiлiктiң инициативасымен жалақысы iшiнара сақталған демалыста жүрген қызметкерлерге төленетiн сома.
49.11. Рұқсат етiлген ереуiлдерге қатысқан қызметкерлерге төленетiн сома, егер қаржы жалақы қорынан есептелсе.
49.12. Еңбек қабiлетi уақытша тоқтаған жағдайда ақыны нақты жалақысы мөлшерiне жеткiзiп төлеу.
49.13. Қан өткiзетiн қызметкерлерге зерттелу, қан өткiзу және қан өткiзген әрбiр күннен кейiн берiлетiн демалыс күнi үшiн ақы төлеу.
49.14. Амалсыз демалған уақыт үшiн ақы.
49.15. Бiлiктiлiгiнiң жетiмсiздiгi не денсаулығының нашарлығы салаларынан атқаратын лауазымына немесе орындайтын жұмысына қызметкер сәйкес келмегендiктен әкiмшiлiктiң инициативасы бойынша: әскери қызметке шақырылуына және тараптардың еркiнен тыс басқа да жағдайларға байланысты еңбек шарты тоқталған (73-тармақта көрсетiлгеннен басқа) ретте төленетiн демалыс жәрдемi.
49.16. Жұмыс iстемеген уақыт үшiн төленетiн басқа да ақылар.
50. Проценттiк немесе комиссиялық сыйақы ол тарифтiк ставкаға (окладқа) қосымша төленетiнiне немесе негiзгi төлем болып табылатынына қарамай.
51. Кәсiпкердi (лауазымдарды) қоса атқарғаны немесе жұмыста уақытша жоқ қызметкерлердiң мiндеттерiн атқарғаны үшiн қосымша ақылар.
52. Ұйымдардың негiзгi жұмысынан босатылған және босатылмаған қызметкерлердi даярлау, қайта даярлау не бiлiктiлiгiн көтеру үшiн оқушылар мен студенттердiң өндiрiстiк практикасына басшылық жасау үшiн шақырылған бiлiктi жұмысшылардың, басшылардың, мамандардың еңбегiне ақы төлеу.
53. Ақау деп табылған өнiм өндiргенi үшiн ақы төлеу, оған қызметкер кiнәлi болмаса.
54. Ұйымда өндiрiстiк практикадан өтiп жатқан жоғары оқу орындарының студенттерi мен арнаулы орта және кәсiптiк-техникалық оқу орындары оқушыларының, сондай-ақ кәсiптiк бағдар беру кезiнде жалпы бiлiм беретiн мектептер оқушыларының еңбегiне ақы төлеу.
55. Мемлекеттiк ұйымдармен жасасқан арнаулы шарттарға сәйкес (жұмысшы күшiн, мәселен, әскери қызметшiлердi әкелу туралы) ұйымдарда жұмыс iстеуге шақырылған адамдардың орындаған жұмысы үшiн есептелген сома, тiкелей сол адамдарға берiлгенi де, мемлекеттiк ұйымдарға аударылғаны да.
56. Басқа ұйымдардан қоса атқару үшiн бұйрықпен жұмысқа қабылданған адамдардың еңбегiне ақы төлеу.
57. Тiзiмдiк құрамда жоқ қызметкерлердiң еңбегiне ақы төлеу:
57.1. Бiр рет атқарылатын жұмыстарды (мүлiктi жөндеу, үйдi ақтау және сырлау, медицина мекемелерiнде дәрiгерлердiң ақыл-кеңес беруi, сараптау жұмыстары, т.с.с.) орындағаны үшiн; азаматтық-құқықтық сипатты және мердiгерлiк шарттарда көрсетiлген жұмыстарды орындағаны үшiн ұйым қызметкерлерiнiң тiзiмдiк құрамында жоқ адамдардың еңбегiне ақы төлеу, егер атқарылған жұмыс үшiн есептi тiкелей ұйымның өзi заңды тұлғалармен емес, жеке тұлғалармен айырысатын болса. Мұның өзiнде бұл қызметкерлердiң еңбегiне төленетiн қаржының мөлшерi осы шарт пен төлем құжаттары бойынша әлгi жұмыстардың (көрсетiлген қызметтердiң) сметасына сүйенiп анықталады.
57.2. Тiзiмдiк құрамда жоқ қызметкерлердiң көрсеткен қызметiнiң ақысы (бiр тiлден екiншiсiне аударғаны, ақыл-кеңес бергенi, лекциялар оқығаны, радио және телевизия арқылы сөйлегенi, т.с.с. үшiн қаламақы).
58. Жекелеген әлеуметтiк жеңiлдiктер орнына берiлетiн өтемдер:
58.1. Асханалардағы, буфеттердегi, профилакторийлердегi тамақтану құнының қымбаттағаны үшiн ақшалай өтем.
58.2. Қазақстан Республикасы заңдарының кепiлдiгi бар тұрғын үй бермегенi, коммуналдық қызметтер көрсетпегенi, т.с.с. үшiн экономиканың жекелеген салалары қызметкерлерiне ақшалай өтемнiң сомасы.
6.2. Заттай жалақы
Заттай жалақыға мынадай төлемдер (сыйақылар) жатады:
59. Заттай ақы тәртiбiмен берiлетiн өнiмнiң құны.
Ескерту. Егер өнiм тегiн берiлсе, онда жалақының мөлшерi мұндай ретте сол өнiмнiң толық құнына тең; егер ол арзандатылған бағалармен берiлсе, онда арзандатылған бағамен сатылған өнiмнiң құны мен оның толық құнының айырмасына тең.
60. Жекелеген экономика салаларының қызметкерлерiне тегiн берiлген (Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес) коммуналдық қызметтердiң, тамақтың, азық-түлiктiң құны; ҚР заңдарына сәйкес қызметкерлерге тегiн берiлген тұрғын үйдiң ақысы жөнiндегi шығындар.
61. Темiр жол, авиа, теңiз, өзен, автомобиль көлiгi мен қалалық электр көлiгiнде қызметкерлердiң жүруi жөнiндегi жеңiлдiктердiң құны.
62. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тегiн берiлiп, кейiннен жеке пайдалануында қалатын заттардың (формалық киiм-кешектер) құны немесе оларды арзандатылған бағамен сатуға байланысты және жеңiлдiктердiң сомасы (92-тармақта көрсетiлген шығындардан басқа).
63. Қызметкерлер мен олардың балаларына емделу, демалу, экскурсия мен саяхат үшiн ұйымның қаржысы есебiнен берiлетiн жолдамалардың құны.
64. Қызметкерлерге тамақты тегiн немесе арзандатылған бағалар бойынша беру (қызметкердiң жекелеген категориялары үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген реттерде берiлетiн арнаулы тамақтанудан басқа).
65. Ұйымның қызметкерлерiне берiлетiн немесе қосалқы шаруашылықтар олардың қоғамдық тамақтануына босататын өнiмнiң (жұмыс, қызмет) бағасындағы айырманы өтеу жөнiндегi шығындар.
66. Өз қызметкерлерiне медициналық көмек беру жөнiнде денсаулық сақтау органдарымен жасасқан шарттар бойынша емхананың көрсеткен қызметіне ақы төлеуге кеткен шығындар, балаларын мектепке дейiнгi мекемелерде ұйымның қаржысы есебiнен бағып-қаққаны үшiн ақы.
67. Тұрғын үйдiң, пәтердiң, жатақханадағы орынның (60 және 83-тармақтарда көрсетiлгендерден басқа) ақысын төлеу.
68. Жалпы пайдаланудағы көлiкпен, арнаулы маршруттармен, ведомстволық көлiкпен жұмыс орнына барып, келу ақысын төлеу.
69. Ұйымдар өз қызметкерлерiнiң пайдасы үшiн жасасқан жеке басылық және мүлiктiк сақтандыру шарттары бойынша ұйымдар төлейтiн сақтандыру төлемдерi (жарналары).
70. Басқа да жеңiлдiктер (балалар мен отбасы мүшелерiнiң денсаулық топтарындағы, секциялардағы, клубтардағы сабақтарына арналған абономенттердi, газет пен журналдарға жазылу, тiс салдыру құнын төлеу, т.с.с.).
71. Мерекелiк күндерге арнап сыйлықтар алу немесе қызметкерлердi көтермелеу түрiндегi шығындар (машина, пәтер, ұзақ пайдаланылатын заттар мен басқа да товарлар, сондай-ақ қызметкерлердiң бетесебiндегi проценттiк ставкаларды ұлғайту).
72. Ұйымды тұтас алғанда қызметкерлердiң орташа жалақысы тiзiмдiк құрамдағы қызметкерлердiң жалақы қорынан есептелген (қоса атқарушылар еңбегiне төленген шығыны қосылған) соманы (ақшалай да, заттай да) орташа жалақыны және басқа да орташа шамаларды есептеу үшiн қабылданған қызметкерлер санына бөлумен есептеледi.
Ескерту. Салық заңдарының сақталуын қадағалау мақсатында жүзеге асырылатын салық салынатын пайданы анықтау және басқа да қаржылық есептеу кезiнде орташа жалақының есебi қоса атқарушылар (13.3-тармақ) мен азаматтық-құқықтық сипатты шарттар мен мердiгерлiк шарттар бойынша (13.2-тармақта көрсетiлген) жұмыстарды атқаратын адамдар қосылған қызметкерлердiң санына сүйенiп шығару ұсынылады. Бұл қызметкерлер санға жұмыс iстеген уақытына пропорционалды енгiзiледi.
7. Жалақыны (жалақы қорын) есептеген кезде есепке
алынбайтын төлемдер мен шығындар
7.1. Ұйымның қаржысы есебiнен берiлетiн жәрдемдер
73. Жұмыс көлемiнiң қысқаруына немесе жұмыс сипатының өзгеруiне байланысты жұмыстан босатылған қызметкерлерге берiлетiн жәрдем (ұйым тараған, адамдар саны, штаттар қысқарған, т.с.с., сондай-ақ өндiрiстегi бақытсыздық оқиғасы немесе кәсiптiк ауруға шалдығу салдарынан жұмыстан босаған реттерде).
74. Қызметкерлер санының немесе штатының қысқаруына, ұйымның қайта құрылуына немесе таралуына байланысты босаған қызметкерлердiң жұмысқа орналасу кезеңiне төленетiн сома.
75. Зейнетақыға үстеме, зейнетке шығатындарға берiлетiн бiржолғы жәрдемдер.
76. Осы ұйымда жұмыс iстемейтiн адамдарға (зейнеткерлерге, мүгедектерге, қаза болғандардың отбасыларына, т.с.с.) берiлетiн материалдық көмек.
77. Баласы Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жасқа жеткенше оны бағып-қағу жөнiндегi демалыста жүрген әйелдерге төленетiн өтемдер.
78. Қызметкерлердiң атқаратын жұмысына ешбiр байланысы жоқ кейбiр оқиғалар үстiнде, мәселен, үйлену тойы, нәрестелi болған, ақылы операция жасатқан, туысқанын жерлеген кезде оған көрсетiлетiн материалдық көмек және құжатпен дәлелденген жағдайда жаппай сипаты жоқ басқа да төлемдер.
79. Өндiрiстiк жарақат алу салдарынан еңбекке қабілетін жоғалтуға байланысты жәрдемдер, қызметкерлер еңбек мiндетiн атқару кезiнде денсаулығын бұзуы арқылы оған келтiрiлген зиянды өтеу (бiрмезгiлдiк көмек және басқа шығындар).
80. Қызметкерлердiң бiлiм алуына байланысты шығындар (49.9 және 52-тармақтарда көрсетiлген жалақыға кететiн шығындардан басқа):
- кешкi және сырттай жоғары және арнаулы орта оқу орындарында, сырттай аспирантурада, кешкi (ауысымды) кәсiптiк-техникалық мектептер, жалпы бiлiм беретiн кешкi (ауысымды) мектептерде оқитын, сондай-ақ аспирантураға түскен қызметкерлерге берiлетiн оқу демалыстарының ақысы;
- жоғары немесе арнаулы оқу орындарын бiтiрген жас мамандарға,
сондай-ақ кәсiптiк-техникалық мектептердiң түлектерiне, 49.6-тармақта
көрсетiлгендерден басқаларға жұмысты бастар алдындағы демалыс уақыты
үшiн ұйымдар төлейтiн сома;
- ұйымдар жоғары және арнаулы орта оқу орындарына оқуға жiберген
студенттер мен оқушыларға өз қаржысы есебiнен төленетiн шәкiртпұл.
81. Оқу процесiн ұйымдастыруға (оқу материалына, үй-жайды жалға
алуға, ағымдағы жөндеу жүргiзуге, т.с.с.) арналған шығындар.
7.2. Ұйымның қызметкерлерiнiң тұрған үйiне
арналған шығындары
82. Тұрғын үйдi күтiп-ұстауға (ағымдағы жөндеуге, т.с.с.)
арналған шығындар. *)
Ескерту:
Мұнда да және бұдан былай да (81; 93.3 және
93.4-тармақтар қараңыз) күрделi құрылысқа
арналған шығындар енгiзiлмейдi.
83. Қызметкерлерге үй салу, сатып алу, тұрғын үй жағдайларын
жақсарту үшiн берiлетiн материалдық көмек, субсидиялар, осы
мақсаттарға, т.с.с. арнап берiлген қарыздарды (соның iшiнде ипотек)
өтеу үшiн шығындар.
7.3. Әлеуметтiк сақтандыру қорынан және басқа
бюджеттен тыс қорлардан берiлетiн жәрдемдер
84. Әлеуметтiк сақтандыру жөнiндегi жәрдемдер: уақытша еңбекке
жарамсыздық, екiқабат болуы және бала тууы, туған-туысқанын жерлеу,
т.с.с.
85. Қызметкер жарақат алған немесе денсаулығына өзге де зиян
келген жағдайда оның жалақысы мен басқа да шығындарын өтеу және
әлеуметтiк сақтандыру қорынан, зейнет қоры мен басқа да бюджеттен тыс
қорлардан төлемдер.
7.4. Өзге де төлемдер мен шығындар
86. Авторлық қаламақы.
87. Жаңалық ашқаны, өнертабыстары мен рационализаторлық
ұсыныстары үшiн сыйақылар.
88. Заңдарда белгiленген нормалар шегiнде және олардың тыс қызмет бабындағы iссапар кезi үшiн шығындары (тәулiктiк шығындары қосу).
89. Қызметкерлердi басқа жұмысқа ауыстыруға, жiберуге және жұмысқа қабылдауға байланысты шығындарды өтеу.
90. Жеке меншiк автомобильдердi Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген нормалар шегiнде және олардан тыс қызметтiк сапарларға пайдаланғаны үшiн өтем.
91. Егiн жинау мен жемшөп дайындауға немесе монтаждау, реттеу, құрылыс жұмыстарын атқару үшiн iссапарға жiберiлген қызметкерлерге тәулiктiк және пәтерлiк ақылар орнына Қазақстан Республикасының Үкiметi көздеген мөлшерде негiзгi жұмыс орнында сақталатын орташа жалақы сомасы.
92. Қызметкерлерге берiлген арнаулы киiмнiң, арнаулы аяқкиiмнiң және басқа жеке қорғану құралдарының, сабын мен басқа да жуатын, залалсыздандыратын құралдардың, сүт пен емдеу-профилактикалық тамақтанудың немесе, егер әкiмшiлiк оларға бермеген жағдайда, өздерi арнаулы киiм, арнаулы аяқкиiм және басқа жеке қорғану құралдарын сатып алуға жұмсаған шығындарының өтемi.
93. Мәдени-ағарту, сауықтыру және басқа шаралар жүргiзуге кеткен шығындар (6-тарауда, мәселен, 63, 64, 66, 70 және басқа тармақтарда көрсетiлген сомадан басқа).
93.1. Мәдени-бұқаралық, денешынықтыру және спорт шараларын өткiзу үшiн үй-жай жалдау.
93.2. Демалыс кештерiн, дискотекалар, спектакльдер, концерттер, лекциялар, пiкiрталастар, ғылым және өнер қайраткерлерiмен кездесулер, спорт шараларын өткiзу.
93.3. Медициналық пункттердi, кiтапханаларды,
профилакторийлердi, санаторийлердi, демалыс үйлерiн және ұйымның
балансындағы немесе үлес қосу шарты бойынша ұсынылатын басқа да
сауықтыру мекемелерiне кететiн шығындар.
93.4. Асханалар ұстау және тамақтандыру жөнiндегi басқа да
қызметтер көрсету жөнiндегi шығындар.
93.5. Мектеп жасына дейiнгi мекемелердегi, санаторийлердегi және
сауықтыру лагерьлерiндегi балалардың қымбаттаған тағамдары құнының
өтемi.
93.6. Көркемөнерпаздар үйiрмесiне қатысушылар үшiн театр
костюмдерiн, спорт киiмдерiн, спорт бұйымдарын сатып алуға кеткен
шығындар немесе оларды жалдағаны үшiн жұмсалатын ақы.
93.7. Ұйымның балансындағы немесе үлес қосу шартымен ұсталатын
емдеу-профилактика мекемелерi үшiн дәрi-дәрмектер сатып алуға кеткен
шығындар.
93.8. Үйiрмелердi, курстарды, студияларды, клубтарды, халық
университеттерiн, факультеттердi, көркем өнер бұйымдарының
көрмелерiн, жәрмеңкелер, балалардың ойын бөлмелерiн, т.с.с. ұйымдастыру
жөнiндегi шығындар.
93.9. Бау-бақша серiктестiктерiн көркейту жөнiндегi (жол салу,
энергиямен және сумен жабдықтау, құрғату және басқа жалпы сипатты
шығындар), гараждар салу жөнiндегi шығындар.
8. Қызметкерлердiң табыстары (дивидендтерi, проценттерi)
94. Ұйымдар қызметкерлерiнiң акциялар бойынша төлемге қосылған
сома ретiнде алған табыстары және ұйымның меншiгiне қатысудан алған
басқа да табыстары (дивидендтер, проценттер, үлес пайы жөнiндегi
төлемдер, т.с.с.) жалақы құрамына кiрмейдi, ал тек еңбек жөнiндегi
есеп берулерде бөлек көрсетiледi.
9. Барлық әлеуметтiк сақтандыру түрлерi бойынша
жалақы қорынан бөлiнетiн жарналар
95. Ұйымдар өз қызметкерлерiн ауыруына, мүгедектiгiне,
жұмыссыздығына, зейнетке шығуына, т.с.с. байланысты жәрдемдермен
қамтамасыз ету үшiн жалақы қорынан мына қорларға белгiленген мөлшерде
жарналар бөлiп отырады:
- әлеуметтiк сақтандыру қоры;
- зейнетақы қоры;
- мiндеттi медициналық сақтандыру қоры;
- жұмыспен қамтуға жәрдемдесу қоры;
- және басқа да бюджеттен тыс қорлар.
Бұл Нұсқама 1997 жылдың 1 қаңтарынан бастап енгiзiледi және осыған
байланысты Қазақстан Республикасының Статистика және талдау жөнiндегi
мемлекеттiк комитетi 1993 жылғы 2 қарашадағы N 232 қаулысымен бекiткен
Жалданып жұмыс iстейтiндердiң саны мен жалақысы статистикасы жөнiндегi
Нұсқаманың күшi жойылды.
Әлеуметтiк және демографиялық статистика
бас басқармасының еңбек және халықты
жұмыспен қамту статистикасы бөлiмi