Қазақстан Республикасының ішкі су жолдарында жүзу ережелері

Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрлігінің 1999 жылғы 30 қарашадағы N 849-І Бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 1999 жылғы 24 желтоқсанда N 1009 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2012 жылғы 29 қазандағы № 723 бұйрығымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Көлік және коммуникация министрінің 29.10.2012 № 723 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

                   1-бөлім. Жалпы ережелер

      1. Қазақстан Республикасының iшкi су жолдарында жүзу ережелерi (бұдан әрi - Ережелер), олардың кiмге тиiстi екенiне тәуелсiз барлық кемелер, құрамдар, салдар мен басқа жүзу құралдарына таралады.
      2. Кейбiр бассейiндердiң және олардың учаскелерiнiң ерекшелiктерiн бейнелейтiн жергiлiктi жүзу ережелерi, сондай-ақ министрлiктермен, ведомствалармен және ұйымдармен жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету бөлiмiнде шығарылатын құжаттар осы Ережелерге қарама-қарсы болмау керек.
      3. Кемелердегi жазбалар (литерлер және тiркеу нөмiрлерi) Қазақстан Республикасында Өзен кемелерiн тiркеу ережелерiне сәйкес жазылуы керек.
      4. Осы Ережелерде мына ұғымдар қолданылады:
      кеме - адамдарды, жүктердi тасымалдау немесе су бетiнде басқа жұмыстар орындау үшiн әдейi арналған жүзу құралы;
      өзi жүзетiн кеме (механикалық қозғалтқышы бар кеме) механикалық қондырғымен қозғалысқа келтiрiлетiн кез-келген кеме;
      өздiгiнен жүзбейтiн кеме - өз бетiнше қозғалу үшiн механикалық қондырғысы жоқ кеме;
      жылдам кеме - су ығыстырғыштардан басқа, жылдамдығын 35км/сағатқа дейiн дамытуға қабiлеттi кез-келген өзi жүзетiн кеме;
      шағын өлшемдi кеме - ұзындығы 7 м кем кеме, ал ескектi кеме - мөлшерiне тәуелсiз;
      желкендi кеме - кез-келген желкен астындағы кеме, соның iшiнде механикалық қозғалтқышы бар, соңғысы пайдаланылмаған кезде;
      сал - өзара қосылған бөренелерден, трубалардан және басқа заттардан тұратын, оларды сумен тасымалдау жасау үшiн арналған жүзу құралы;
      буксир құрамы - сүйрейтiн кеменi (кемелердi) қосып санағанда бiр немесе бiрнеше өзара жалғасқан, темiр арқанмен сүйретiлетiн кемелер, салдар және басқа жүзу құралдары;
      итеру құрамы - итеретiн кеменi (кемелердi) қосып санағанда бiр немесе бiрнеше өзара жалғасқан кемелер;
      кеме ұзындығы, кеме енi, кеме отыруы және кеме биiктiгi - оның ең үлкен сәйкес ұзындығы, енi, отыруы және биiктiгi;
      жүру барысындағы кеме - зәкiрде тұрмаған, жағаға, айлаққа қойылмаған және қайырда тұрмаған кез-келген кеме;
      қауiпсiз жылдамдық - қалыптасқан жағдай талап ететiн ара-қашықтық шегiнде қауiпсiз қозғалысты, маневр жасауды және тоқтауды қамтамасыз ететiн таңдап алынған жылдамдық;
      ең аз жылдамдық - берiлген шарттар мен жағдайларда басқаруды сақтайтын кеменiң ең аз жылдамдығы;
      айырылу - қарама-қарсы қозғалыс кезiнде кеменiң басқа кемеге қатысты маневр жасап өтуi;
      өткiзу - кемелердiң ең болмағанда бiреуi тоқтап немесе жылдамдықты ең аз жылдамдыққа дейiн түсiретiн айырылудың жеке түрі;
      айналым - кеменiң керi жолға бұрылуы;
      кеме жолы - кемелер қозғалысы үшiн арналған, жерде және (немесе) сызбада белгiленген iшкi су жолдарындағы су кеңістiгi;
      кеме жолының жиегi - кеме жолын енi бойынша шектейтiн шартты сызық;
      кеме жолының осi - кеме жолының ортасында өтетiн немесе навигациялық белгiлермен белгiленген шартты сызық;
      қозғалыс белдеуi - кеме жолының оның осi мен оң немесе сол жақ жиегi арасындағы бөлiгi;
      негiзгi кеме жолы - берiлген аудандағы басқа кеме жолдарына қарағанда негiзгi болып саналатын кеме жолы;
      қосымша кеме жолы - негiзгi жолдан тарайтын және жағаға, рейдiге, айлақтарға, шығанақтарға және т.б. жақындап келу үшiн арналған кеме жолы; тармақтың негiзгi кеме жолы, осы тармақ құйылатын өзеннiң негiзгi кеме жолына қатысты алғанда қосымша болып табылады; сондай-ақ негiзгіден тарап, кейiн қайта қосылатын кеме жолы да қосымша болып табылады;
      жоғары жүрiп бара жатқан кеме - мынадай қозғалысты жүзеге асырушы кеме: өзендерде - сағасынан басына қарай; негiзгi және негiзгiмен қосылатын қосымша кеме жолындағы су қоймаларында - бөгеттен тiреулердi сыналау аумағына қарай, басқа қосымшаларда - негiзгi кеме жолынан жағаға қарай; арналар мен өзендерде - жергiлiктi ережелер бойынша қабылданған шартты ағысқа қарсы; төмен жүрiп бара жатқан кеме - жоғары жүрiп бара жатқан кемеге қарама-қарсы бағытта қозғалысты жүзеге асыратын кеме.

         1-тарау. Бақылау және УҚТ радиобайланысты пайдалану

      5. Әрбiр кеме өзiнiң қандай жағдайға түскендiгiн (соқтығысу, ұрылу, бастырылу, қайырға отыру қауiптерi) толық бағалау үшiн басым жағдайлар мен шарттарға қатысты барлық қолдағы құралдардың көмегiмен бақылау жүргiзген сияқты, үнемi көзбен шолу және тың бақылауды да жүргiзу керек.
      6. УҚТ радиостанциялармен жабдықталған барлық кемелер оларды өзара әрекеттердiң алдын-ала келiсiлуiн қажет ететiн жағдайларда қолдану керек. Ол үшiн УҚТ радиостанциялар қозғалыс, маневр жасау және зәкiрде тұрған кездерiнде үнемi сәйкес арнада қосулы тұру керек.
      УҚТ радиобайланысты пайдалану бекiтiлген Қазақстан Республикасының iшкi су жолдарында УҚТ радиобайланыс бойынша тілдесу жүргiзу ережелерiмен сәйкес жүзеге асырылады.
      Шетел суларында жұмыс жасаған кезде, радиобайланыс кеме пайдаланылып жатқан елдiң ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
      7. Осы Ережемен дыбыстық немесе жарықтық белгiлермен ауысу қажет болған жағдайларда кемелердiң УҚТ радиобайланыс бойынша өзара қимылдарын келiсу, осы белгiлер берiлгенге дейiн жасалу керек, бұл кезде УҚТ радиобайланысқа шақыруды әдетте, бiрiншi болып белгi беруге мiндеттi кеме жасау керек.
      8. УҚТ радиобайланыс бойынша шақыруына жауап алмаған кеме, басқа кемеде УҚТ радиостанция жоқ деп есептеп және осы жағдайды ескерiп әрекет жасау керек.
      9. Кемелер өз әрекеттерiн УҚТ радиобайланыс бойынша ұйғарған кезде, осы Ережелермен бұндай жағдайларда көзделген дыбыстық белгiлердiң берiлмеуi мүмкiн.
      10. Кеме көрiнбейтiн және реттелмейтiн қиын учаскелерге жақындағанда және олармен қозғалғанда, көру нашарлағанда және шектеулi көрiнiс жағдайында жүзгенде УҚТ радиобайланыс бойынша басқа кемелерге өзiнiң орналасқан орны мен өзiнiң iс-әрекеттерi туралы мезгiлде түрде мәлiмдеп тұру керек. Бұл кезде кеме осындай жағдайлармен қарастырылған дыбыстық және жарықтық белгiлер беруi керек.
      11. Қауiптi жүгi бар кеме УҚТ радиобайланыс бойынша басқа кемелермен өзара қимылдарын ұйғарған кезде, оларға осындай жүгi бар екендiгi туралы мәлiмдеуiне болады.

          2-бөлім. Кемелердің қозғалысы, маневр жасауы және
                        тұрақтары

      12. Осы бөлiмде белгiленген ережелер шағын өлшемдi және желкендi кемелерден басқа барлық кемелерге, ал осы Ережелердiң 2,4 және 5 бөлiмдерiмен белгiленген ережелерi - шағын өлшемдi және желкендi кемелерге қатысты.
      13. Осы бөлiмде "кеме" терминi жалғыз кемелердi және құрамдар немесе салыларды (егер басқасы ескерiлмесе) сүйрейтiн немесе итеретiн кемелерді ұғындырады.

                    2-тарау. Қауiпсiз жылдамдық

      14. Әрбiр кеме қазiргi жағдайларда жүзу қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн, тиісті және әсерлi әрекеттерге кiрiсіп, Қауiпсiз жылдамдықпен қозғалу керек.
      15. Қауiпсiз жылдамдықты таңдаған кезде басқа факторлардың iшiнде мыналарды:
      жол мен кеменiң өлшемдер қатынасын;
      берiлген аудандағы кемелердiң бар екендiгiн және қозғалыс үдемелiлiгiн;
      кеменiң маневр жасау мүмкiндiктерi, әсiресе кеменiң толық тоқтауы үшiн қажет ара-қашықтық және берiлген жағдайдағы бұрылу мүмкiндiктерiн;
      ағыстың, желдiң және толқудың бағыты мен күшiн;
      көру жағдайын және әрi жағалық, әрi өз шамдары есебiнен жарық фонының болуын, навигациялық белгiлердiң болуын ескеру керек.
      16. Радиолокаторды пайдаланатын кемелер қауiпсiз жылдамдықты таңдаған кезде қосымша мыналарды:
      радиолокациялық жабдықтардың мiнездемелерiн, тиiмдiлiгiн және шектеулерiн;
      қолданылып жүрген радиолокациялық алыстық шәкiл қоятын кез-келген шектеулердi;
      су бетi жағдайының, метереология құбылыстарының, сондай-ақ басқа кедергi көздерiнiң радиолокациялық табуға әсерiн;
      радиолокатордың жеткiлiктi ара-қашықтықта шағын кемелердi, мұз және басқа жүзу объектiлерiн, навигация жабдықтарының белгiлерiн, төменгi жағалауларды және басқаларды таба алмау мүмкiндігін;
      радиолокатормен табылған кемелердiң санын, орналасу орнын және орын ауыстыруын;
      жақында орналасқан кемелер мен басқа объектiлерге дейiнгi ара-қашықтықты радиолокациялық өлшеу кезiнде алынуы мүмкiн, көрiну мүмкiншiлiктерiн нақтырақ бағалауды ескеру керек.

                3-тарау. Кемелердiң жалпы қозғалыс және
                           маневр жасау тәртiбi

      17. Кемелер латеральдi жүйелi навигациялық жабдығы бар су жолдарымен қозғалған кезде, навигациялық жағдайдың белгiлерiн бағытқа ала отырып, кеме жолының шегiнде жүзу керек. Жол қызметкерлерi навигациялық жағдайды, кеме жүргiзушiнiң кеменi (құрамды) белгіден белгiге дейiн жеткiзуiн қамтамасыз ететiндей қылып орнатуы керек. Бұл кезде кемелер (құрамдар) мен су жолдары мөлшерiнiң белгiленген қатынасы сақталу керек (1 қосымша). Белгіленген кеме жолының шегi сыртында, сондай-ақ кеме жолы жабдықталмаған (олар кеме жүруiне жарамды болған жағдайда) су жолдарында кемелер тек қана кеме жүрiсiн реттеушi органдармен келiсiм бойынша немесе арнайы мақсаттағы кемелер ғана жүзе алады.
      18. Екi жақты қозғалысы бар учаскелерде кеме қозғалыс белдеуiнiң оң жағымен, ал бұл қиын болғанда (жолдық, гидрометереологиялық немесе басқа жағдайлар бойынша) - кеме жолының осiн ұстай отырып және сонымен қатар қарсы келе жатқан кемелермен сол жақ борттарымен қауiпсiз ажырауға дайындықты қамтамасыз ететiндей болып жүру керек.
      19. Қазiргi шарттар мен жағдайларды ескере отырып, салыны сүйреушi кеме осы Ережелердiң 18 тармағының талаптарынан шегiнуiне болады.
      20. Бiр бағытта қозғалған кезде, бiр-бiрiн басып озу ойы жоқ кемелер, құрамдар және салдық құрамдар берiлген шарттар мен жағдайларда берiлген жылдамдық кезiндегi өзiнiң тежеу жолын ескере отырып, өзара қауiпсiз ара-қашықтықты сақтау керек.
      21. Әдетте, кеме айналымды тек қана өтiп бара жатқан кемелердiң арт жағынан орындау керек. Мұндай маневр жақындаған кемелердiң алдынан тек қана өзара қимылдар келiсiлгеннен кейiн жасалуы мүмкiн.
      22. Жағалаудан, айлақ және басқалардан келе жатқан кеме, кеме жолы бойымен келе жатқан кемелердi кедергiсiз өткiзуi, ал қосымша кеме жолынан келе жатқан кеме негiзгi кеме жолымен келе жатқан кемелердi өткiзуi керек. Бiрдей мәндi қиылысатын кеме жолдарында кездесiп қалған кезде, өзiнiң оң жағында басқасы бар кеме соған жол беруi керек.
      23. Кемелер айлақтар мен рейдiлерде маневр жасаған кезде, айрықшалық ретiнде, өзара келiсе отырып, бiр-бiрiн оң жақ бортымен өткiзудi iске асыруы мүмкiн; бұл кезде жылдам кемелер су ығыстырғыш жағдайда болу керек.
      24. Осы Ережелердiң 17 тармағына сәйкес, көлдер мен су қоймаларында кеме жолының шегi сыртында жүзуге рұқсат етілген кемелер, мұндайда осы Ережелердiң 7-тарауында белгiленген навигациялық жабдықтың түбегейлi жүйелi учаскелерiне арналған сәйкес ережелердi басшылыққа алу керек.
      25. Ұзындығы 20 м кем жалғыз кеме өз мөлшерлерiмен қысылған кемелер мен құрамдардың қозғалысын және маневр жасауын мүмкiндiгінше қиындатпау керек.
      26. Су ығыстырмайтын жағдайдағы жылдам кемелердiң қозғалысы тек қана тәулiктiң жарық мезгiлiнде, 1.0 км кем емес қашықтықта шамсыз навигациялық қалқыма белгiлерi қарусыз көзбен көрiнгенде және айқын танылғанда рұқсат етiледi.
      27. Жылдам кемелер қозғалыс кезiнде басқа кемелердiң кильватерi iшiнде жүзбеу керек.
      28. Мұзды жағдайларда өз бетiнше жүзген кезде кемелер мен құрамдар осы Ережелердi басшылыққа алу керек, керуен құрамында мұздан өту кезiнде жүзу қосымша арнайы ережелермен кесiмделедi.
      29. Мыналарға:
      1) iшкi кеме жолдарында кемелердiң, салдардың және басқа қалқыма құралдардың өзiнше ағу қозғалысына;
      2) апат жағдайлары мен кешендiк қызмет көрсету жағдайларын алып тастағанда, борттарымен арқандап байланған өзi жүзетiн, бiрақ екеуден артық емес, кемелердiң қозғалысына; бұл кезде сол жақ борты бос кеме қозғалыс пен маневр жасауды басқарады және белгi берудi қамтамасыз етедi;
      3) арналардың апаттық-жөндеу қоршау шарбақтарының аумағында, арқанды өткелдерде (кеме жолының енi 200 м кем болғанда), көпiр аралықтарында, сондай-ақ егер бiр аралық арқылы жоғары әрi төмен қозғалыс жүзеге асырылса, көпiрден 500 м жоғары және төмен аралықта кемелердiң ажырауына және басып озуына.
      Көпiрден 500 м жоғары және төмен аралықта ажырауға және басып озуға тыйым салу, ара қашықтығы 1 км және одан кем көпiрлерге қатысты емес, және ұзындығы 20 м кем жылдам кемелер мен су ығыстырғыш кемелерге таратылмайды;
      4) кеме жолының енi 200 м кем болған кезде, траверзде үш кеме бiр мезгiлде орналасумен қатар ажырауына және басып озуына;
      5) қозғалыс белдеуiн немесе барлық кеме жолын өзара қимылдары бойынша келiсiмге келмей, жақындаған кемеден 1.0 км кем аралықта кеменiң қиып өтуiне тыйым салынады; бұл кезде барлық жағдайда қиылысу тiк бұрышқа жақын бұрышпен жасалу керек.

                    4-тарау. Апат жағдайының алдын алу

      30. Кеме жағдайды бағалауда сенiмсiз болған жағдайда (басқа кемелердiң жүрiсiнде түсiнбестiктер, белгiлердiң берiлмеуi немесе дұрыс расталмауы, бағдарды жоғалту, навигациялық жабдықтар белгiлерiнiң болмауы немесе ақауы болуы және басқалар) жүрiсiн азайту немесе өзара қимылдар келiсiлгенше немесе жағдай айқындалғанша қозғалысын тоқтатуға мiндеттi.
      31. Кеме жолының шектеулi өлшемдi учаскелерiнде, шығанақтарда, арнаның құламасына, жағалауға жақындаған кезде жер снарядтардың, тұрған кемелердiң, доктардың, мұнай станцияларының, өткелдердiң, сүңгуiр кемелердiң жанынан өткен кезде оларға қауiптi толқындатуды тудырмас үшiн кеме төмендетiлген (ең азына дейiн) жылдамдықпен қозғалу керек.
      32. Соқтығысу, ұрылу, бастырылу, қайырға отыру және басқа осы секiлдi жағдайлардың алдын алу үшiн қолданылатын кез-келген әрекеттер сенiмдi, уақтылы және жақсы кеме жүргiзу тәжiрибесiне сәйкес болуы керек.
      33. Өз iс-әрекеттерiн көрсету немесе келiсу қажет болған жағдайларда кемелер бiр-бiрiнiң көз алдында орналасқан кезде осы Ережелердiң 166 тармағына сәйкес дыбыстық белгiлердi беру керек.

                       5-тарау. Ерекше жағдайлар

      34. Кеме апат жағдайы кенеттен пайда болғанда тура қауiптен қашу немесе мүмкiн салдарларды кемiту үшiн, сол жағдайдың шарттарымен және мән-жайымен күштелiп отырған барлық шараларға, тiптi ол шаралар осы Ережелермен ескерiлмесе де, кiрiсуге тиiстi.

           6-тарау. Сүйреудiң және итерудiң ерекше жағдайлары

      35. Сүйреудiң ерекше жағдайларында қозғалысты, маневр жасауды және белгiлер берудi мыналар:
      1) сүйреу немесе бiрнеше кемелер қосылып әрi сүйреп, әрi итергенде - егер сүйреу тапсырмасында басқалар анықталмаса, онда ең қуатты негiзгi қозғалтқышты сүйреушi (итергiш);
      2) маневр жасағанда немесе қиындатылған учаскелерден (айналу кезiнде, айлаққа жақындағанда, алыстағанда, шлюздарға кiргенде, көпiр астымен, өткелдерден өткенде және басқа ұқсас жағдайларда) өткенде өз машиналарын пайдаланатын кемеге (құрамға) көмек көрсеткенде - көмек көрсетiлетiн кеме басқару керек.
      36. Осы Ережелердiң 35-тармағында көрсетiлген сүйреу және көмек көрсету жағдайларында белгiлердi мыналар:
      1) алдыңғы кеме - егер сүйреушiлер кильватерге қосылған болса;
      2) сүйреушi - бiрiгiп сүйреген және итерген кезде;
      3) сүйрейтiн темiр арқан берiлген кеме - егер сүйреудi борттарымен тоқтаған кемелер жасаса; бұл кезде темiр сүйреушi арқан қай кемеден берiлсе, сол кеменiң сол жақ борты бос болу керек;
      4) сүйреушi - өзi жүзетiн кемеге көмек көрсеткен кезде беру керек.
      37. Борт астымен сүйреген кезде (рейдiлiктен басқа) сүйретiлетiн кеме сүйреушi кеменiң оң жағында орналасу керек.

                   7-тарау. Кемелердiң айырылуы

      38. Осы ереже сал құрамдарын алып тастағанда, су ығыстырғыш кемелер мен құрамдарға таратылады.
      39. Қарама-қарсы қозғалған кезде кемелер сол жақ борттарымен берiлген жағдайда қауiпсiз жылдамдықпен айырылуы керек. Бұл кезде әрбiр кеме қаншалықты бұл қажет және қауiпсiз екендiгiне қарай, уақтылы оңға бұрылып және қарсы келе жатқан кеме артта қалғанша осылай жүрiп отыру керек.
      40. Жол шарттары немесе басқа кез-келген себептер бойынша айырылу қиын болған жағдайда, жоғары қарай жүзетiн кеме төмен жүзетiн кеменi байқаған сәттен бастап, кездесу неғұрлым ыңғайлы жерде болатындай етiп, өз қозғалысын реттеу керек. Бұл кезде ол қаншалықты бұл қажет және қауiпсiз екендiгiне қарай алдын-ала оңға бұрыла отырып, қарсы келе жатқан кеменi сол жақ борты бойынша өткiзу керек.
      41. Қарсы келе жатқан кеменi сол жақ бортымен өткiзу мүмкiн болмаған жағдайда, жоғары жүзетiн кеме, айрықшалық ретiнде, қаншалықты бұл қажет және қауiпсiз екендiгiне қарай алдын-ала жүру жолы бойынша сол жаққа көшу керек және қарсы келе жатқан кеменi оң жақ борты бойынша өткiзiп жiберу керек.
      42. Төмен жүзетiн кеме өткiзетiн кемеге жақындаған кезде алдын-ала жылдамдығын азайтып (ең аз жылдамдыққа дейiн), қаншалықты бұл қажет және қауiпсiз екендiгiне қарай сәйкес жаққа бұрылып және өткiзетiн кеме артта қалғанша осылай жүрiп отыру керек.
      43. Жоғары қарай жүзетiн кеме бiрiншi болып алдын-ала, ал жол жағдайына байланысты көрiнiс шектеулi болғанда - қарсы келе жатқан кеменi көзбен байқаған кезде мынадай:
      1) сол жақ борты бойынша айырылғанда (өткiзгенде) - сол жақ борттан бұлғау;
      2) оң жақ борты бойынша өткiзгенде - оң жақ борттан бұлғау белгiлерiн беру керек.
      44. Төмен жүзетiн кеме көрсетiлген айырылу (өткiзу) жағын қабылдауға және сәйкес борттан бұлғау арқылы шапшаң растауға мiндеттi.
      45. Кейiн қарай жүретiн кеме, кеме жолымен жүзiп келе жатқан кемелердi жол осiне қараған борты жағынан өткiзу керек, сол үшiн ол сәйкес бортынан үш қысқа дыбыс пен бұлғау белгiлерiн беру керек.
      46. Кеме жолына көлденең қарама-қарсы келе жатқан кемелер, жылдам кемелердi қосқанда, кез-келген борттарымен айырылуына болады; айырылу жағын оң жағалаудан келе жатқан кеме анықтайды және оны алдын-ала бұлғау белгiсiн берiп көрсетедi.

            8-тарау. Сал құрамды кемелердiң айырылуы

      47. Салды сүйрейтiн кеме бiрiншi болып алдын-ала, ал жол жағдайлары бойынша шектеулi көрiнiс кезiнде - қарсы келе жатқан кеменi көзбен көрген жағдайда, бұлғау арқылы айырылу немесе өту жағын көрсету керек. 48. Қарсы келе жатқан кеме сәйкес бортынан бұлғау белгiсiн шапшаң берiп, сал жүргiзушi көрсеткен бортпен айырылуды немесе өткiзудi жүзеге асыру керек.

               9-тарау. Кемелердi, құрамдарды және сал
                        құрамдарын басып озу

      49. Басып озу, ереже ретiнде, басып озылатын кеменiң (құрамның) сол жақ борты бойынша жүзеге асырылады. Сол жақ бортпен басып озу жолдық, метереологиялық және басқа жағдайларға байланысты қиындатылғанда, айрықшалық ретiнде, оң жақ борты бойынша басып озуға рұқсат етiледi.
      50. Басқа кеменi (құрамды) басып озу ойы бар кеме, басып озылатын кемеге 0.5 км дейiн екi ұзақ және екi қысқа дыбыстар дабылымен сұраныс беру керек.
      51. Басып озылатын кеме, сұранысты алған соң басып озу мүмкiн болған кезде, ол басып озуды рұқсат еткен бортынан бұлғау белгiсiн шапшаң берiп, жылдамдығын азайтып, қаншалықты қажет және қауiпсiз екендiгiне қарай қарама-қарсы жаққа бұрылып және басып озу аяқталғанша осылай жүрiп отыру керек.
      52. Басып озатын кеме, басып озуға рұқсатты алған соң сәйкес бортынан бұлғау беру керек және басып озылатын кемеден бiржолата өтiп кеткенше және ол артта қалғанша қауiпсiз қашықтықты ұстап отырып, басып озу керек.
      53. Басып озу мүмкiн болмаған кезде басып озатын кеме "Ескерту" белгiсiн беру керек. Мүндай жағдайда қайта сұраныс жасалмай берiлуi керек рұқсат алынбайынша, басып озуға тыйым салынады.

                 10-тарау. Жылдам кемелердiң айырылуы
                            және басып озылуы

      54. Жылдам кемелер қарама-қарсы қозғалған кезде тек қана сол жақ борттарымен айырылу керек, бұл кезде бұлғауды бiрiншi болып жоғары бара жатқан кеме бередi.
      55. Бiр жылдам кеменi екiншi кеменiң басып озуы басып озылатын кеменiң тек қана сол жақ бортымен жүзеге асырылу керек, бұл кезде басып озылатын кеме сұранысты алып және басып озуға рұқсат берiп, жылдамдығын шапшаң азайтып және басып озу аяқталғанша су ығыстырғыш жағдайда жүзiп отыру керек.
      56. Сал жүргiзушiлерден басқа кемелердiң басып озатын және айырылатын жағын жылдам кеме анықтайды және көрсетедi. Бұл кезде, ереже ретiнде, айырылу сол жақ борттармен жүзеге асырылу керек, ал басып озу басып озылатын кеменiң сол жақ бортымен жасалу керек. Қарсы келе жатқан және басып озылатын кемелер көрсетiлген жақты бұлғаумен растап және айырылу немесе басып озу аяқталғанша өз жолынан таймау керек.
      57. Осы Ережелердiң 7, 8 және 9-тарауларында көзделген жылдам кемелер өзара және басқа кемелермен айырылу және басып озу кезiнде су ығыстырғыш кемелер сияқты сондай белгiлермен және сондай ара-қашықтықта ауысып, берiлген жағдайда қауiпсiз болатын кемелер арасындағы интервалды сақтау керек.

           11-тарау. Қаралмайтын және қиын учаскелерден өту

      58. Егер қарсы келе жатқан кеменi алдын-ала көзбен көру мүмкiн болмаса, кеме қаралмайтын немесе реттелмеген қиындатылған учаскелерге жақындағанда жылдамдығын азайтып және бiр ұзақ дыбыс беру керек. Түнде бұл белгi жоғары бағытталған қуатты жарықтандырғыш құралдың сәулесiмен қайталанып берiлу керек.
      59. Осындай ұзаққа созылатын учаске бойымен қозғалғанда, кеме әрбiр 2-3 мин сайын екi ұзақ дыбыс белгiсiн беру керек.
      60. Басқа кемелер учаскенiң бос еместiгiне көздерi жеткен соң, айырылу (өту) қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету шараларын қабылдау керек, ал егер учаске бiр бағытты қозғалысты болса - қарсы кеменiң өтуi үшiн қауiпсiз жерге тоқтау және күту керек.
      61. Бiр бағытты қозғалысты учаскелерге бiр уақытта келген жағдайда, жоғары жүзетiн кеме қауiпсiз жерге тоқтап, төмен жүретiн кеменi өткiзу керек.

        12-тарау. Түптереңдету және түптазалау снарядтарының
                  және суасты жұмыстарымен айналасушы
                      кемелердiң жанынан өту

      62. Кеме жолында жұмыс жасайтын түптереңдету және түптазалау снарядына 1.0 км кем емес қашықтыққа жақындағанда кеме бiр ұзақ дыбыс беру керек.
      63. Түптазалау снаряды кеменiң өтуiне жеткiлiктi болатындай кеме жолының бөлiгiн босату керек; және өту жағын түнде екi айналымдық (тенттық) шамдардың (егер жерснаряды сол жиекке кетiп қалса - жасылмен, оң жаққа кетiп қалса - қызылмен) жарығымен, күндiз - жарықимпульсты бұлғаумен немесе бұлғау жалаушасымен көрсету керек.
      64. Түптазалау снаряды түнде өту жағын бiр айналым шамы жарығының (ақпен - кеме жолының сол жиегiнде жұмыс iстегенде, қызылмен - оң жиегiнде) жыпықтауымен, ал күндiз - бұлғау жалаушасымен көрсету керек.
      65. Кеме рұқсат белгiсiн алған кезде сәйкес бортынан бұлғау берiп және қажеттi қауiпсiздiк шараларын қабылдай отырып өту керек.
      66. Кеме жолында суасты немесе суғасүңгу жұмыстарын (кемелердi көтеру, трубалар, кабельдер жүргiзу және басқа) жүргiзiп жатқан кемемен белгiлер ауысу және жанынан өту осы Ережелердiң 62, 64, 65, 67, 68 69-тармақтарына сәйкес түптазалау снарядымен сияқты тәртiппен жүзеге асырылады.
      67. Түптереңдету және түптазалау снарядына кемелер жоғарыдан және төменнен бiр уақытта келген кезде төмен жүзетiн кеме, ал жылдам кеме жүзу бағытына қарамастан, бiрiншi болып өтедi.
      68. Өткiзiп жiберу мүмкiн болмаған кезде түптереңдету және түптазалау снаряды алдын-ала, бiрақ жақындап қалған кемеге 1.0 км кем емес аралықта, "Ескерту" белгiсiн беру керек.
      69. "Ескерту" белгiсiн алған соң кеме қайта сұраныс жасамай, өтуге рұқсат алғанша дереу қозғалысын тоқтату керек.

          13-тарау. Көпiрлерден, шлюздардан және арқанды
                         өткелдерден өту

      70. Кемелерге көпiр астымен өту тек қана осы мақсаттарға тағайындалған, сәйкес навигациялық белгiлермен және шамдармен жабдықталған кеме жолы аралықтары арқылы ғана рұқсат етiледi (20 парақтағы 2-қосымша).
      71. Бiр кеме жолы аралықты көпiрге жоғарыдан және төменнен бiр уақытта кемелер келген кезде, бiрiншi болып оны төмен қарай жүзетiн немесе бағытына қарамастан жылдам кеме өтедi.
      72. Облыстық және аумақтық орталықтардан басқа барлық пункттерде, қалқыма көпiрлердi ажырату және олардан кемелер мен құрамдарды өткiзу тәулiктiң кез-келген уақытында, оларға соңғылар жақындаған кезде және 1.0 км кем емес қашықтықта олармен бiр ұзақ дыбыс берiлгенде жүзеге асырылу керек. Облыстық және аумақтық орталықтарда ажырату және өткiзу арнайы кесте бойынша жүзеге асырылады.
      73. Кеме шлюзге немесе арқанды өткелге жақындаған кезде "Назар аударыныз" белгiсiнiң траверзiнде, ал белгi жоқ болғанда оларға 1.0 км кем емес аралықта бiр ұзақ дыбыс беру керек.
      74. Арқанды өткелдiң паромы келе жатқан кемелерге кеме жолын дер кезiнде босату және олар жақындаған кезде жағалаудан қозғалысты бастамау керек.
      75. Шлюздар және қалқыма көпiрлер арқылы кемелердi өткiзу соңғылардың иелерiнiң бағдаршамдық (семафорлық) белгiлердi пайдалануы арқылы жүзеге асырылады.
      76. Шлюздардың жақындау арналары iшiнде қозғалған кезде шлюздау барысында, шлюз камерасына кiргенде және одан шыққанда, осы Ережелердiң талаптарынан басқа, кеме қызметтегi кемелердi, құрамдарды және салдарды шлюздардан өткiзу ережелерiн орындау керек.

                      14-тарау. Зәкiрлi тұрақ

      77. Кемелер, құрамдар мен салдар зәкiрге арнайы бөлiнген рейдiлерде орналасу және тұрақтану тәртiбiн сақтай отырып тұру керек.
      78. Рейдiлер үшiн орындар, оларда кемелердiң, құрамдардың және салдардың орналасу мен тұрақтану тәртiбi белгiленген тәртiппен анықталады және жергiлiктi ережелер мен навигациялық сызбаларда көрсетiледi.
      79. Жүру барысында, сондай-ақ арнайы рейдiлерi жоқ пункттерде зәкiрге тұру қажет болған кезде кемелер, құрамдар және салдар зәкiрлiк тұрақты кеме жолының жиегiне жақын жерден, ал бұл мүмкiн және қауiпсiз болғанда - басқа кемелердiң қозғалысына және маневр жасауына кедергi жасамау үшiн, жиегi сыртынан таңдау керек.
      80. Кемелерден, салдардан, дебаркадерлерден, жерснарядтарынан, қалқымалы көпiрлерден және басқа жүзбелi құралдарынан берiлген зәкiрлер өтiп бара жатқан кемелер үшiн кедергi тудырмау керек.
      81. Кемелер мен салдардың мына әрекеттердi жасауына:
      1) кемелер үшiн апат қауiпi төнуi мүмкiн жағдайлардан басқа, жазықтықта немесе сызбада белгiленген (ақпараттық белгiлермен) су асты кабельдерi жүргiзiлген аумақтарда және өткелдерде, су қоршауларында және басқаларда зәкiр, лот, сүйретпе сымдарын беруiне немесе тоқтауына;
      2) қайраңдарда, шығанақтарда, енсiздiктерде, тақау ағысы бар жағалауларда, көпiрлердiң, гидроқұрылымдардың жанында, дебаркадерлер ауданында, жолаушылар мен жүк айлақтарына, өткелдерге жақындағанда, навигациялық белгiлер маңайында, сондай-ақ тоқтау салдарынан қозғалыс, маневр жасау немесе басқа кемелердiң қалқымалық және жағалық навигациялық белгiлерi бойынша бағдар жасау қиындаған жол учаскелерiнде зәкiрге тоқтауына тыйым салынады.

               3-бөлім. Шектеулі көру кезінде
                        кемелердің жүзуі

      82. Осы бөлiмнiң ережелерi, шағын өлшемдi және желкендiлерден басқа, навигациялық жабдықтың латеральды жүйелi су жолдарында көру мүмкiндiгi 1 км кем кезде барлық кемелер мен құрамдарға тарайды.
      83. Шектеулi 1 км кем көру мүмкiндiгi кезiнде, қозғалыс тек қана бүзылмай жұмыс iстейтiн радиолокатормен, компаспен және УҚТ радиостанциямен жабдықталған, тұтану температурасы 60 градус төмен мұнай жүктерi, олардың қалдықтары, жарылғыш немесе улы заттары бар кемелерге ғана рұқсат етiледi.
      84. 83-тармаққа сәйкес жабдықталған жылдам кемелерге суығыстыру қалпында ең жақын қауiпсiз тұраққа дейiн ғана қозғалуға болады.
      85. Шектеулi көру кезiнде қозғалу, басып озу және айырылу туралы шешiм қабылдаған кезде мұндай әрекеттердiң қауiптiлiк және мақсатқа лайықтылық дәрежесiн, алдағы болатын жүзудiң шарттары мен жағдайларына байланысты жан-жақты бағалау қажет. Шын мәнiнде көру қашықтығына, қозғалыстың үдемелiлiгiне, кемелер (құрамдардың) мен жолдардың мөлшер қатынастарына, осы ауданда радиолокаторды пайдалану тиiмдiлiгiне ерекше назар аудару керек.
      86. Кемеде көзбен көру және тың тыңдау арқылы байқаумен бiрге үздiксiз бiлiктi радиолокациялық байқау жүргiзiлу керек; бұл кезде кеменi басқару постында, тұтқа үстаушыдан басқа, басшылық құрамнан кемежүргiзушi мамандығы бар (олардың бiрi капитан) кем дегенде екi тұлға болу керек.
      87. УҚТ радиобайланыс бойынша келiссөз жүргiзу кезiнде әңгiме өзара әрекеттерiн үйлестiрудi қажет ететiн кемемен жүргiзiлiп тұрғандығын (салыстырмалы байқалатын бағдарлардың орналасу орнын көрсету, өзара арақашықтықты, пеленгтердi бiр уақытта өлшеу және басқалар арқылы) анықтау керек.

                      15-тарау. Қозғалу тәртiбi

      88. Шектеулi I км кем көру жағдайында мыналарға рұқсат етiледi:
      1) кеме жолының енi 100 м кем болған кезде - жалғыз кемелерге тек қана жоғары қарай қозғалуға;
      2) кеме жолының енi 100 м және одан артық, бiрақ 200 м кем болған кезде жалғыз кемелерге - екi жақты қозғалыс, ал итеретiн кемелерге - тек қана жоғары қарай қозғалуға;
      3) кеме жолының енi 200 м және одан артық болған кезде кемелер мен құрамдарға - екi жақты қозғалуға (бұл жағдайда сал құрамдарына тек қана көлдер мен су қоймаларымен қозғалуға рүқсат етiледi).
      89. Кеме жолының енiне тәуелсiз, арналарда жалғыз және итеретiн кемелердiң екi жақты қозғалысы траверз бойынша екi жағалау және бағыт бойынша екiден кем емес кеме (құрам) ұзындығы көрiнетiн кезде ғана рұқсат етiледi.
      90. Кемелер мен итеретiн құрамдардың көпiр астымен өтуiне, кеме жүру аралықтарында сол аралықтарды 0.5 км кем емес қашықтықта оларды берiк тануға және оларға жақындаған кезде сенiмдi бағыт алуға (көзбен немесе техникалық құралдар көмегiмен), мүмкiндiк беретiн навигациялық жабдық құралдары болғанда ғана рұқсат етiледi. Бұл кезде кеме жолы аралықтарының енi мынадай болу керек:
      1) жалғыз және бiржiптi итеретiн кемелер үшiн - кеменiң (құрамның) 5 еселенген енiнен кем емес;
      2) басқа итеретiн құрамдар үшiн - 3 еселенген құрам енiнен кем емес.
      91. Өзенмен сал сүйрейтiн кеме көру мүмкiндiгi 1.0 км кем кезде қозғалысты жақын тұраққа дейiн ғана жалғастыруына болады.
      92. Кемелер мен құрамдар бiр бағытта қозғалған кезде шектеулi 1.0 км кем көру мүмкiндiгi жағдайында, егер олар бiрiн-бiрi басып озу ойы болмаса, кез-келген жағдайда берiлген жылдамдық үшiн 5-еселенген тоқтау жолынан кем болмайтын өзара қауiпсiз арақашықтықты сақтау керек.
      93. Қозғалысын тоқтатқан немесе жүзуге рұқсат етiлмеген кемелер, олар мүмкiндiгiнше қозғалысын жалғастыратын басқа кемелердiң бағытталуына және өтуiне қиындық тудырмайтын жерлерде тұрақталуы керек.
      94. Қозғалыс барысындағы және тұрақта тұрған кемелер осы Ережелердiң 32-тарауына сәйкес дыбыстық белгiлер беру керек. Айырылу, өткiзу және басып озу барысында кемелер өзара келiсiм бойынша мезгiл-мезгiл сәйкес борттан жарықимпульсты (жарықтық) бұлғауларды қоса алады, ал көзбен көрiнетiн қашықтыққа жақындаған кезде осы Ережелердiң 166-тармағында көрсетiлген дыбыстық белгiлердi беруiне болады.
      95. Шектеулi көрiнiс кезiнде мыналар:
      1) егер көзбен көру мүмкiндiгi кеменiң (құрамның) үш ұзындығынан кем болса, енi 200 м кем кеме жолында кемеге (итеретiн құрамға) айырылуға және басып озуға;
      2) егер көзбен көру мүмкiндiгi кеменiң екi ұзындығынан кем болса, айлақтарға, шлюздардың жақындау палдарына кемелердiң арқандап байлануына тыйым салынады.
      96. Жергiлiктi ережелермен нақты жағдайларға қарай шектеулi көрiнiс кезiнде кемелердiң қозғалуына тыйым салынатын учаскелер белгiленуi мүмкiн.

               16-тарау. Кемелердiң айырылуы (өткiзу)

      97. Кемелер шектеулi 1.0 км кем көру мүмкiндiгi кезiнде, УҚТ радиобайланыс бойынша айырылысуға (өткiзуге) ең ыңғайлы жер туралы алдын-ала келiсу керек және оны сол жақ борттарымен ғана, мынадай жолмен жүзеге асыру керек:
      1) жоғары қозғалатын кеме келiсiлген жерге жақындағанда қаншалықты қажет және қауiпсiз болғанына қарай оңға бұрылып, тоқтап немесе жылдамдығын ең азына дейiн кемiтiп және қарсы келген кеменi (құрамды) сол жақ борты бойымен өткiзу керек;
      2) төмен қозғалатын кеме келiсiлген жерге жақындағанда алдын-ала жылдамдығын ең азына дейiн кемiтiп, қаншалықты қажет және қауiпсiз болғанына қарай оңға бұрылып және қарсы кеме артқы жақта қалғанша осылай қозғалып отыру керек;
      3) жоғары қозғалатын кеме салдық құраммен айырылуды сал жүргiзушi көрсеткен борт бойымен жүзеге асыру керек.

                     17-тарау. Кемелердi басып озу

      98. 1.0 км кем көру мүмкiндiгi шектеулi кезде мыналарға:
      1) кеме жолының енi 100 м және одан артық болған кезде  95-тармақтың1-тармақшасын ескере отырып, жалғыз кемеге басқа кемелер мен құрамдарды басып озуға;
      2) кеме жолының енi 200 м және одан артық болған кезде итеретiн (сүйрейтiн) құрамға салдық және басқа құрамдарды басып озуға;
      3) кемелер мен құрамдарды басып озу тек қана басып озылатындардың сол жақ борты жағынан; салдық құрамдарды басып озу - сал жүргiзушiнiң нұсқауы бойынша рұқсат етiледi.
      99. Басқа кеменi қуып жететiн кеме, 1.0 км кем көру мүмкiндiгi кезiнде УҚТ радиобайланыс бойынша басып озуға рұқсат алып, басып озу орнын және өзара сақтандыру шараларын ұйғару керек.
      100. Басып озылатын кеме 1.0 км кем көру мүмкiндiгi кезiнде басып озуды рұқсат еткен соң, жылдамдығын ең азына дейiн кемiтiп, қаншалықты қажет және қауiпсiз болғанына қарай оңға бұрылып, басып озу аяқталғанша осылай жүрiп отыру керек.
      101. Басып озатын кеме 1.0 км кем көру мүмкiндiгi кезiнде басып озуға рұқсат алған соң, басып озылатын кеме толығымен өтiлiп кеткенге және артта қалғанға дейiн одан қауiпсiз ара қашықтықты ұстай отырып, сақтықпен айналып өту керек.

          4-бөлiм. Кемелер мен салдардың шамдары және
                         белгілері

      18-тарау. Шамдар мен белгiлердiң қолданылуы. Анықтамалар

      102. Шамдарға қатысты ережелер (16 парақтағы 3-қосымша) күн батқаннан шыққанға дейiн (түнде) орындалуы керек, сондай-ақ шектеулi көру мүмкiндiгi кезiнде; бұл кезде, осы Ережелермен нұсқалған шамдардың орнына қате есептелiп қалуы мүмкiн немесе олардың көрiнуiн нашарлатуы мүмкiн немесе байқауға кедергi болатын басқа шамдар қойылмау керек.
      103. Белгiлерге қатысты Ережелер (16 парақтағы 3-қосымша) күн шыққаннан батқанға дейiн (күндiз) орындалуы керек.
      104. Кеме жолы жиегiнен тыс орналасқан жөндеу кәсiпорындарының және тұрақтау пункттерiнiң акваторияларында жөндеуде немесе суық тұрақта тұрған кемелер, егер олар басқа қозғалатын кемелерге кедергi тудырмаса, нұсқалған шамдар мен белгiлердi алып жүрмеуiне де болады.
      105. Шағын өлшемдi және желкендi кемелер шамдар мен белгiлердi алып жүредi (3 қосымша).
      106. Осы тарауда мынадай анықтамалар қолданылады: топтық шам - кеменiң диаметральды жазықтығында орналасқан, үздiксiз жарықпен көкжиектiң 225 градус доғасын жарықтандыратын және кеменiң тура алдыңғы жағы бағытынан бастап әрбiр борт траверзiнiң артында 22.5 градусқа дейiн жарық түсiретiндей етiп орнатылған ақ шам;
      борттық шамдар - оң бортта жасыл шам және сол бортта қызыл; бұл шамдардың әрқайсысы үздiксiз жарықпен көкжиектiң 112.5 градус доғасын жарықтандыратын және кеменiң тура алдыңғы жағы бағытынан бастап сәйкес борт траверзiнiң артында 22.5 градусқа дейiн жарық түсiретiндей етiп орнатылған;
      артқы шамдар - кеменiң артқы жағында орналасқан, үздiксiз жарықпен көкжиектiң 135 градус доғасын жарықтандыратын және кеменiң тура артқы жағы бағытынан бастап әрбiр борт жағына 67.5 градусқа дейiн жарық түсiретiндей етiп орнатылған ақ шам;
      сүйретулiк шам - кеменiң диаметральды жазықтығында орналасқан, кеменiң тура артқы жағы бағытынан бастап әрбiр борт жағына 67.5 градусқа дейiн 135 градус доғаны жарықтандыратын сары шам;
      айналма шам - көкжиектiң 360 градус доғасын үздiксiз жарықтандырып тұратын шам;
      жылтыл шам - реттелген уақыт аралықтарынан кейiн жылтыл беретiн шам;
      жарықимпульстық (жарықтық) бұлғау - кеме траверзінен бастап алдыңғы жағына қарай 112.5 градус (диаметральды жазықтықты 22.5 градус жабатын) және кеме траверзінен бастап артқы жағына қарай 112.5 градус (диаметральды жазықтықты 22.5 градус жабатын) доғаны жарықтандыратын жылтыл ақ шам. Сәйкес борттық белгілермен бірдей түсті жарықимпульстық (жарықтық) бұлғаулар қолданылуы мүмкін. Жарықимпульсты бұлғаулар түнде де, күндіз де қолданылады. Оның болмаған кезінде бұлғау күндіз бұлғау-жалауымен, түнде - жарықтық бұлғаумен беріледі.

                    19-тарау. Шамдардың көріну ұзақтығы

      107. Осы Ережелермен нұсқалған шамдар 1-кестеде көрсетілгендерден кем емес арақашықтарда көрінетін болу керек.

                      Шамдардың көріну қашықтығы, км.

_____________________________________________________________________
Шам, түсі Өзі жүзетін кемелерде Өз бетімен жүзбейтін кемелерде
_____________________________________________________________________
ұзындығы ұзындығы ұзындығы ұзындығы 20 м және 20 м-ден 50м және 50
                                     артық      кем    артық    м-ден
                                                                кем
_____________________________________________________________________
Топтық ақ                             8        5.5      4        2
Борттық: қызыл                        3.7      3.7      -        -
жасыл                                 3.7      3.7      -        -
Артқы ақ                              3.7      3.7      -        -
Сүйретулік сары                       3.7      3.7      -        -
Айналма: ақ                           3.7      3.7      1.85     1.85
қызыл                                 1.85     1.85     1.85     1.85
сары                                  1.85     1.85     -        -
жасыл                                 1.85     1.85     1.85     1.85
көк                                   1.85     1.85     -        -
Жарықимпульсты бұлғау: күндіз         2        2        -        -
түнде                                 4        4        -        -
Жарықтық бұлғау (түнде)               4        4        -        -
_____________________________________________________________________

      Ескертулер:
      1) ұзындығы 12 м кем өзі жүзетін кемелердің шамдарының көріну қашықтығы:
      топтық - 3.7 км, борттық - 1.85 км;
      2) шамдар мен белгілердің өзара орналасуы, олардың арасындағы қашықтықтар 2 парақтағы 4-қосымшада көрсетілген.

            20-тарау. Жүру барысындағы механикалық қозғалтқышты
                            жалғыз кемелер

      108. Механикалық қозғалтқышты жалғыз кемелер мыналарды:
      1) топтық шамды, ұзындығы 50 м және одан артық кеме екiншi топтық шамды алып жүруiне болады, бұл кезде олардың бiреуi басқасының алдында және төмен орналасуы керек;
      2) борттық шамдарды;
      3) табанымен төмен үшбұрыш құрай орналасқан үш артқы шамдар, енi 5 м және одан кем кемеде - диаметральды жазықтықта бiр артқы шамды алып жүру керек.
      109. Өткелдерде немесе айлақ акваторияларының шекараларында (яғни, қалаiшiлiк желiлерде) жұмыс iстейтiн механикалық қозғалтқышты су ығыстырғыш жолаушылар кемесi, сондай-ақ өзi жүзетiн қозғалыс барысындағы сал жалғыз кемеге нұсқалған (108-тармақ) шамдардан басқа, жылтыл айналма сары шамды алып жүру керек.
      110. Мұнай жүктерi, олардың қалдықтары, жарылғыш немесе улы заттары бар жүру барысындағы өзi жүзетiн кеме, жалғыз кемеге нұсқалған шамдардан басқа (108-тармақ), айырылу және басып озу кезiнде айналымдық қызыл шамды көрсете алады.
      111. Қозғалу барысындағы кеме жолын қадағалау кемесi, осы Ережелердiң 108-тармағымен жалғыз кемеге нұсқалған шамдардан басқа, айналма жылтыл көк шамды алып жүруiне болады.

                21-тарау. Итерумен айналысатын және
                          итерiлетiн кемелер

      112. Итерумен айналысатын механикалық қозғалтқышы бар кеме мыналарды:
      1) табанымен төмен үшбұрыш болып орналасқан, үш топтық шамды, олардың жоғарғысы диаметральды жазықтықта орналасуы керек;
      2) борттық шамдарды;
      3) табанымен төмен үшбұрыш болып орналасқан, үш артқы шамдар және олардың үстiнде сүйрету шамы, ал енi 5 м және одан кем кеме - тек қана бiр сүйрету шамын алып жүру керек.
      113. Мұнай жүктерi, олардың қалдықтары, жарылғыш немесе улы заттары бар кемелердi итерумен айналысатын механикалық қозғалтқышты кеме, осы Ережелердiң 112-тармағымен нұсқалған шамдардан басқа, айырылу және басып озу кезiнде айналма қызыл шамды көрсете алады.
      114. Итеретiн кемелер мыналарды:
      1) жалғыз - алдыңғы жақта бір топтық шамды;
      2) құрамда - алда келе жатқан кеменiң әрқайсысы алдыңғы бөлiгiнде бiр топтық шам алып жүру керек.

            22-тарау. Темiр арқанмен және борт астында сүйреумен
                          айналысатын кемелер

      115. Темiр арқанмен сүйреумен айналысатын механикалық қозғалтқышты кеме мыналарды:
      1) тiгiнен орналасқан екi топтық шамды;
      2) борттық шамдарды;
      3) кеменiң диаметральды жазықтығында орналасқан бiр артқы шамды және олардың үстiнде сүйрету шамын;
      4) сал немесе аралас құрамдарды (сал мен кемелер) сүйрегенде - осы тармақтың 2,3 тармақшаларымен нұсқалған шамдарды және тiгiнен орналасқан үш топтық шамдарды алып жүру керек.
      116. Мұнай жүктерi, олардың қалдықтары, жарылғыш немесе улы заттары бар кемелердi сүйреумен айналысатын механикалық қозғалтқышты кеме айырылу немесе басып озу кезiнде оған осы Ережелердiң 115-тармағымен нұсқалған шамдардан басқа, айналма қызыл шамды көрсетуiне болады.
      117. Өтуiне көмектесетiн сал немесе аралас құрам жанындағы кеме, бұл жұмыстың орындалу әдiсiне қарамастан тiгiнен орналасқан үш топтық шамды және кеменiң диаметральды жазықтығында орналасқан бiр артқы шамды алып жүру керек.
      118. Кильватерге қосылған бiрнеше кемелер темiр арқанмен сүйреген кезде басты сүйреушi 115-тармақпен нұсқалған шамдарды, ал қалған сүйреушiлер - борттық шамдардан басқа, сондай шамдарды алып жүру керек.
      119. Борттарымен байланған және құрамды немесе салды темiр арқанмен сүйрейтiн кемелер, осы Ережелердiң 115-тармағымен нұсқалған, iшкi борттық шамдардан басқа, шамдарды алып жүру керек.
      120. Өздiгiнен жүзбейтiн кеменi борт астымен сүйреу барысында сүйрейтiн кеме механикалық қозғалтқышты жүру барысындағы жалғыз кеме сияқты, осы Ережелердiң 108-тармағымен нұсқалған, шамдарды алып жүру керек.
      121. Кеме итергiшi бар құрамды темiр арқанмен сүйреген кезде осы Ережелердiң 115-тармағымен нұсқалған сүйреушi сияқты шамдарды, ал итеретiн кеме - бiр топтық шамды, сүйрету шамын және одан төмен көлденең орналасқан екi артқы шамдарды алып жүру керек. Итерушiнiң енi 5 м және одан кем болған кезде ол бiр сүйрету шамын алып жүредi.
      122. Жалғыз кемеге немесе өз машинасын пайдаланатын итерiлетiн құрамға темiр арқанмен сүйреу көмегiн көрсету кезiнде, маневр жасауда немесе қиындатылған учаскелерден өту кезiнде, көмек көрсететiн кеме, осы Ережелердiң 115-тармағына сәйкес сүйрейтiн кеме сияқты шамдарды алып жүру;
      көмек көрсетiлетiн жалғыз кеме - осы Ережелердiң 108-тармағымен нұсқалған, ал итеретiн кеме - осы Ережелердiң 121-тармағына сәйкес шамдарды алып жүру керек.
      123. Басқа кеменiң немесе құрамның бортына байланған өздiгiнен жүзетiн жүру барысындағы (өз қозғалтқыштарын пайдаланатын немесе пайдаланбайтын) кеме, кеменiң диаметральды жазықтығында орналасқан бiр топтық және бiр артқы шамды алып жүру керек, бұл кезде негiзгi кеме (құрам) өз шамдарын өзгертпейдi. Мұнай бункершiсi, сондай-ақ тазалайтын кеме отын беру немесе жиналған лас суларды қабылдау кезiнде қосымша айналма қызыл шамнан алып жүру керек.

              23-тарау. Сүйреу кезiндегі және тұрақтағы
                        өздiгінен жүзбейтiн кемелер

      124. Өздiгiнен жүзбейтiн кемелер оларды темiр арқанмен, борт астымен сүйреген уақытта, сондай-ақ тұрақта (сүйреушiмен бiрге немесе онсыз) мыналарды:
      1) ұзындығы 50 м кем жалғыз кеме - бiр айналымдық ақ шамды (борт астымен сүйреген кезде бұл шам топтық шаммен ауыстырылуы мүмкiн);
      2) ұзындығы 50 м және одан артық жалғыз кеме - алдыңғы және артқы бөлiгiнде бiр-бiр айналма ақ шамнан (борт астымен сүйреген кезде бұл шамдар сәйкес топтық және артқы шамдармен ауыстырылуы мүмкiн);
      3) құрамда - әрбiр кеменiң алдыңғы бөлiгiнде және әрбiр соңғы кеменiң артқы бөлiгiнде бiр-бiр айналма ақ шамнан алып жүру керек.
      125. Мұнай жүктерi, олардың қалдықтары, жарылғыш немесе улы заттары бар өздiгiнен жүзбейтiн тұрақтағы кемелер, осы Ережелердiң 124-тармағымен нұсқалған шамдарға қоса әрбiр кемеде бiр айналма қызыл шамнан алып жүру керек; күндiз олар белгiлiк "Б" жалауын (қалқанын) алып жүру керек.
      126. Тұрақтағы өздiгiнен жүзбейтiн итергішi бар немесе онсыз кемелер, осы Ережелердiң 124 және 125-тармақтарына сәйкес жүк түрiне байланысты сүйретiлетiн кемелер сияқты шамдарды алып жүру керек.
      127. Темiр арқанмен итерушi құрамында сүйрелген кезде өздiгінен жүзбейтiн кемелер, осы Ережелердiң 114-тармағына сәйкес итерiлетiн кемелер сияқты шамдарды алып жүру керек.
      128. Жүру жағында орналасқан рейдіде немесе жағалауда тұрған өздiгiнен жүзбейтiн қосылған кемелер тобында және алдыңғы счалдың барлық кемелерi кеменiң алдыңғы бөлiгiнде, ал соңғы (артқы) счал кемелерi - кеменiң артқы бөлiгiнде де бiр айналма ақ шамнан алып жүру керек.
      129. Мұнай тасымалдаушы, мұнай бункерлiк және тазалайтын станциялар, осы Ережелердiң 125-тармағына сәйкес мұнай жүктерi бар сәйкесетiн мөлшерлi өздiгiнен жүзбейтiн кемелер сияқты шамдар мен белгiлердi алып жүру керек.
      130. Дебаркадер дiңгекте бiр айналма ақ шамды және кеме жолы жағынан көрiнетiн қондырғы қабырғасында бiр ақ шамды алып жүру керек.
      131. Тұрақта және жағадан жағаға қозғалу кезiнде арқанды өткел паромы айналма ақ шам алып жүру керек, паромдық өткелдiң арқаны төбесi қорғаныш қалқандарымен жабылған шамдармен екi жағалаудан жарықтандырылуы керек.
      132. Өздiгiнен жүзбейтiн қайырда тұрған кеме осы Ережелердiң  124-тармағынасәйкес ол үшiн орнатылған түрақтық шамдарды, одан басқа қалқыма навигациялық белгiнiң деңгейiнде - егер оның жанынан басқа кемелердiң өтуi мүмкiн болса, кеменiң кеме жолына шығып тұратын бөлiгiнде айналма ақ шамды, егер өту мүмкiн болмаса үш айналма қызыл шамды, күндiз - көрiнетiн жерде тiгiнен орналасқан үш қара шар немесе ұқсас заттарды алып жүру керек.

                24-тарау. Тұрақтағы өзi жүзетiн кемелер

      133. Тұрақта тұрған механикалық қозғалтқышы бар жалғыз кеме мыналарды:
      1) алдыңғы бөлiгiнде бiр айналма ақ шамды (дiңгекте, жалау сапта, алдыңғы штакте);
      2) 180 градус секторда (траверзден 90 градустан) көрiнетiн жүру жағының жүру көпiрi шетiнде бiр ақ шамды;
      3) көлденең орналасқан екi артқы шамды;
      4) енi 5 м және одан кем кезде - дiңгекте бiр айналма ақ шамды;
      5) күндiз зәкiрде тұрған кезде - алдыңғы бөлiктiң неғұрлым көрiнетiн жерiнде қара шарды алып жүру керек (енi 5 м және одан кем кеме қара шарды алып жүрмеуiне болады).
      134. Мұнай жүктерi, олардың қалдықтары, жарылғыш немесе улы заттары бар тұрақта тұрған өзi жүзетiн кеме, 133-тармақпен нұсқалған шамдар мен белгiлердi және қосымша олардан бөлек - айналма қызыл шамды, күндiз - белгiлiк "Б" жалауын (қалқанын) алып жүру керек.
      135. Тұрақта тұрған құрамдары (салдары) бар итергiштер мен сүйрегiштер осы Ережелердiң 135-тармағымен нүсқалған өзi жүзетiн жалғыз кеме сияқты шамдар мен белгiлердi алып жүру керек.
      136. Қайырдағы өзi жүзетiн кеме осы Ережелердiң 133, 134-тармақтарына сәйкес ол үшiн орнатылған тұрақ шамдарын және одан басқа, егер оның жанынан басқа кемелердiң өтуi мүмкiн болса кеменiң кеме жолына шығыңқы бөлiгiнде навигациялық қалқыма белгiлер деңгейiнде - айналма ақ шамды, егер өту мүмкiн болмаса - үш айналма қызыл шарды, күндiз - көрiнетiн жерде тiгiнен орналасқан үш қара шарды немесе ұқсас заттарды алып жүру керек.

               25-тарау. Салдар мен тіреулiк жүзбелi құралдар

      137. Қозғалыс барысындағы салдар мыналарды:
      1) ұзындығы 60 м кем болған кезде - салдың артқы бөлiгiнде бiр айналма ақ шамды;
      2) ұзындығы 60 м және одан артық, бiрақ 120 м кем болған кезде - екi айналма ақ шамдарды (бiрi сүйреушi бекiтiлген бас бөлiгiнде, басқасы - артқы бөлiгiнде);
      3) ұзындығы 120 м және одан артық, бiрақ 240 м кем болған кезде - салдың бұрыштарында төрт айналма ақ шамдарды;
      4) ұзындығы 240 м және одан артық, бiрақ 480 м кем болған кезде - салдың борттары бойында алты айналма ақ шамдарды (екеуi бас бөлiкте, екеуi - ортада және екеуi - артқы бөлiкте); ұзындығы 480 м және одан артық болған кезде салдың борттары бойында әрбiр 240 м (толық немесе толық емес) сайын екi айналма ақ шамдар қосылады;
      5) кошельдiк сал - екi айналма ақ шамды, бiрi - бас бөлiкте, екiншiсi - артқы бөлiкте;
      6) ұзындығы 60 м кем сал-сигара - сигараның артқы бөлiгiнде бiр айналма ақ шамды, ұзындығы 60 м және одан артық болған кезде - оның шеттерiнде бiр айналма ақ шамнан алып жүру керек.
      138. Сал құрамдары, егер салдағы шамдар дауыл жағдайларынан өшiп қалса және оларды шығарып қою мүмкiн болмаса, көлмен немесе су қоймасымен қозғалған кезде басқа кемелердiң жақындауымен мезгiл-мезгiл сүйреушiнiң қуатты жарықтандырғыш құралымен жарықтандырылып тұру керек.
      139. Салдар жүрiс жолындағы тұрақтарда, жүру кезiндегiдей шамдарды алып жүру керек.
      140. Қалыптастыру рейдiнде тұрған салдар, кеме жолы жағынан әрбiр 500 м (толық немесе толық емес) сайын навигациялық белгiлердiң сәйкес шамдары қандай болса, сол түстес айналма шамдар алып жүру керек.
      141. Орман запандары мен айлақтарының орман бағыттаушы және орман қоршаушы қалқыма құрылғыларының шеттерiнде, сондай-ақ бар ұзындығы бойымен әрбiр 100 м сайын, қалқыма навигациялық белгiлердiң сәйкес шамдары қандай болса, сол түстес айналма шамдарды алып жүру керек.
      142. Қалқыма айлақ-понтондар, насостық станциялар, шомылғылар және басқалар кеме жолына шығыңқы бөлiгiнде, ұзындығы 50 м кем болған кезде бiр айналма ақ шамды, ұзындығы 50 м және одан артық болған кезде - әрбiр 50 м сайын айналма ақ шамдарды алып жүру керек.

                   26-тарау. Техникалық флоттың кемелерi

      143. Кез-келген құрылымдағы және мақсаттағы түптереңдету снаряды кеме жолында жұмыс iстеген кезде мыналарды:
      1) дiңгекте бiр айналма жасыл шамды;
      2) кеме жолының оң белдеуiнде жұмыс iстеген кезде, жүру жағынан алдыңғы және артқы бөлiктерде тент биiктiгiнде орналасқан қосымша екi айналма (тенттық) қызыл шамды; сол белдеуiнде жұмыс iстеген кезде - сәйкес екi айналма жасыл шамды (кеме жолына көлденең жұмыс iстеген кезде - су асты өткелдерi үшiн траншеялар дайындау және басқалар - жоғарыда көрсетiлген екi тенттық шамдар жерснарядының алдыңғы және артқы жақтарында шеттерiне сәйкес орналасу керек);
      3) рефулерлiк снарядтың қалқыма топырақөткiзгiшiнде - әрбiр 50 м сайын айналма шамдарды (топырақ кеме жолының оң жақ жиегiнiң сыртына төгiлгенде қызыл, сол жақ сыртына - ақ) алып жүру керек.
      144. Кеме жолының бар енi бойынша жұмыс iстеген кезде көпқалақтық жерснаряды бiр айналма жасыл шамды, дiңгекте қосымша - төрт тенттік шамды (екi қызыл, кеме жолының сол жақ жиегiне қараған жағында, екi жасыл - оң жағына) алып жүру керек.
      145. Су асты жұмыстарымен (сүңгуiр жүмыстарынсыз кемелердi көтеру, құбырларды, кабельдердi жүргiзу және басқалар) айналысатын түптазалау снарядтары мен кемелерi дiңгекте бiр айналма жасыл шамды, күндiз - белгiлiк "А" жалауын (қалқанын) алып жүру керек.
      146. Кеме жолында немесе оның сыртында топырақ өндiретiн қалқыма крандар және түптереңдету снарядтары (тек қана кеме жолының шекарасынан тыс жұмыс iстеген кезде) зәкiрде тұрған өздiгiнен жүзбейтiн сәйкес мөлшерлi кемелер сияқты шамдарды алып жүру керек.
      147. Сүңгуiр жұмыстарымен айналасатын кеме тiгiнен орналасқан екi айналма жасыл шамды, күндiз - екi белгiлiк "А" жалауын (қалқанын) алып жүру керек.
      148. Өздерiнiң негiзгi амалдарын орындаумен аиналысып тұрмаған, суасты жұмыстарын жүргiзуге арналған жүру барысындағы және тұрақта тұрған түптереңдету және түптазалау снарядтары сәйкес өзi жүзетiн және өздiгiнен жүзбейтiн кемелер сияқты шамдар мен белгiлердi алып жүру керек, бұл кезде топырақөткiзгiште әрбiр 50 м сайын айналма ақ шамдар қойылу керек.

                  27-тарау. Балық аулайтын кемелер

      149. Құралдарда тұрған, өзендерде ау құратын немесе жiберiлген аумен бiрге ағыс бойымен жүзетiн балық аулайтын кеме, оң жағалауда жұмыс iстеген кезде дiңгекте - тiгiнен орналасқан екi қызыл, сол жағалауда - екi ақ айналма шамдарды; күндiз - екi қызыл немесе екi ақ сәйкес белгiлiк жалауларды алып жүру керек. Жiберiлген құралдар бойымен әрбiр 100 м сайын қайықтарда немесе басқа құралдарда сәйкес қалқыма навигациялық белгiлерiнiң түсiмен түстес айналма шамдар шығарылып қойылу керек.
      150. Осы Ережелердiң 149-тармағында көрсетiлген кеме жанынан өтетiн кемелердi алдын-ала мынадай белгiлермен: түнде оң жағалауда жұмыс iстеген кезде - қызыл шамды жыпылықтатумен, сол жағалауда - ақ шамды жыпылықтатумен; күндiз - сәйкес қызыл немесе ақ бұлғаужалауымен ескерту керек. Жанынан өтетiн кеме сәйкес борттан бұлғау беру арқылы өту жағын растау керек.
      151. Көлдерде және су қоймаларында, сондай-ақ навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар учаскелерде балық аулаумен айналасатын кеме мыналарды:
      1) тралдеу кезiнде - тiгiнен орналасқан екi айналма шамды (олардың iшiнде жоғарғысы - жасыл, төменгiсi - ақ); күндiз төбелерiмен қосылған екi конустан тұратын белгiнi (кеме ұзындығы 20 м кем кезде көрсетiлген белгiнiң орнына кәрзеңке қойылуына болады);
      2) аулаудың басқа (тралдеуден бөлек) түрлерi кезiнде - тiгiнен орналасқан екi айналма шамдарды (олардың iшiнде жоғарғысы қызыл, төменгiсi - ақ); күндiз - 151-тармақтың 1-тармақшасына сәйкес тралдеу кезiндегiдей белгiнi (немесе кәрзеңке);
      3) егер ол суға қатысты жүрiсi болса, осы Ережелердiң 151-тармағының 1,2-тармақшаларында көрсетiлген шамдарға қосымша тағы да 108-тармақтың 2 және 3-тармақшаларымен нұсқалған борттық және артқы шамдарды алып жүру керек.
      152. Жүру барысындағы немесе тұрақта тұрған балық аулаудан бос балық аулайтын кеме сәйкес мөлшерлi өзi жүзетiн немесе өздiгiнен жүзбейтiн кеме сияқты шамдарды алып жүру керек.
      153. Балық аулап жүрген кемелерге мыналарға:
      1) балық аулау құралдарын кеме жолының жартысынан артығына торлауға;
      2) көпiрлердiң кемежолдық аралықтарынан 1.0 км кем қашықтықта кеме жолына балық аулау құралдарын торлауға;
      3) шектеулi 1.0 км кем көру мүмкiндiгi кезiнде кеме жолына шығуға;
      4) жақындаған кемелердiң алдында балық аулау құралдарын торлауға тыйым салынады.

                 5-бөлiм. Дыбыстық белгілер

           28-тарау. Жалпы талаптар мен анықтамалар

      154. Ұзындығы 7 м және одан артық механикалық қозғалтқышты кемелердiң, сондай-ақ түптереңдету снарядтарының ұзақ және қысқа дыбыстар шығаруға қабiлеттi дыбысбелгiлiк құрылғылары болу керек.
      Бұл құрылғылармен берiлетiн дыбыстық белгiлер ұзындығы 20 м және одан артық кемелерден берiлгенде - 2.0 км кем емес, ұзындығы 20 м кем кемеден берiлгенде - 1.0 км ара қашықтыққа естiлуi керек.
      155. Түнде дыбыстық белгiлер жарықпен (қуатты жарықтандырғыш құралмен, айналма ақ шаммен) қайталануы мүмкiн, бұл кезде жарықтың сәулесi басқа кемелердiң кеме жүргiзушiлерiн шағылыстырмау керек.
      156. "Қысқа дыбыс" терминi ұзақтығы 1 с, "ұзақ дыбыс" ұзақтығы 4 секундтан 6 секундқа дейiн созылатын дыбысты бiлдiредi.
      157. Экипажы бар өздiгiнен жүзбейтiн кеменiң дыбыстық белгiлердi беру үшiн қоңырауы немесе металдық заты болу керек.
      158. Үлкен елдi мекендерде және жолдың кей учаскелерiнде (апат оқиғаларының белгiлерi мен авария жағдайларының алдын алу үшiн арналған белгiлерден басқа) дыбыстық белгiлердiң берiлуi жергiлiктi ережелермен шектелуi мүмкiн.
      159. Осы Ережелермен нұсқалған белгiлер орнына қате есептелуi мүмкiн дыбыстық белгiлердiң берiлуiне тыйым салынады.

                        29-тарау. "Ескерту" белгiсi

      160. Кеме осы жағдайдан туындайтын, осыған байланысты шаралардың (қозғалысты тоқтатқанға дейiн) қабылдануын талап ететiн қауiп туралы басқа кеменi ескерткiсi келген кезде, бестен кем емес қысқа дыбыстарды беру керек.
      161. Сәйкес дыбысбелгiлiк құрылғылар болмаған кезде, өздiгiнен жүзбейтiн кемелер бұл белгiнi қоңырау немесе металл затты жиi ұру арқылы беру керек.

                 30-тарау. "Борт сыртында адам" белгiсi

      162. Бөрт сыртына адам құлаған кезде және суға батқанды құтқарған кезде кеме үш ұзақ дыбыс беру керек.

                31-тарау. Шектеулi көру кезiндегi белгiлер

      163. Жүру барысындағы өзi жүзетiн кеме шектеулi көру мүмкiндiгi кезiнде 2 минуттан артық емес уақыт аралығы сайын бiр ұзақ дыбыс беру керек.
      164. Кемелердi немесе салдарды итеретiн немесе сүйрейтiн кеме шектеулi көрiнiс кезiнде 2 минуттан артық емес уақыт аралығы сайын бiр ұзақ және екi қысқа дыбыс беру керек.
      165. Кеме жолының шекарасында зәкiрде немесе қайырда тұрған өзi жүзетiн жалғыз кеме немесе құрам шектеулi көру мүмкiндiгi кезiнде жақындаған кемелердi ескерту үшiн бiр қысқа, бiр ұзақ және бiр қысқа дыбыстар беру керек. Экипажы бар өздiгiнен жүзбейтiн кеме бұл жағдайда қоңырауды немесе металл затты жиi ұру арқылы белгi беру керек.

               32-тарау. Маневр нұсқаулары мен ескерту белгілерi

      166. Бiр-бiрiнiң көз алдында орналасқанда кемелермен қолданылатын белгiлер мынадай:
      1) бiр қысқа дыбыс - "Мен өз бағытымды оңға өзгертемiн";
      2) екi қысқа дыбыс - "Мен әз бағытымды солға өзгертемiн";
      3) үш қысқа дыбыс - "Менiң қозғалтқыштарым артқа жол жүру үшiн жұмыс жасайды";
      4) төрт қысқа дыбыс - "Мен айналым жасамақпын", "Мен тоқтамақшымын";
      5) бiр қысқа және бiр ұзақ дыбыстар - "Жүрiстi арттыруды сұраймын";
      6) бiр ұзақ және бiр қысқа дыбыстар - "Жүрiстi азайтуды сұраймын";
      7) бiр ұзақ, бiр қысқа және бiр ұзақ дыбыстар "Радиобайланысқа шығуды сұраймын";
      8) күндiз бұлғау жалауының, түнде ақ шамның көлденең қозғалысы - "Тоқтауыңызды сұраймын";
      9) бiр ұзақ, бiр қысқа, бiр ұзақ және бiр қысқа дыбыстар - "Мен Сiздi түсiндiм" деген мағыналарды бiлдiредi.
      167. Айлаққа, кемежайларға жақындаған кезде жолаушылар кемесi бiр ұзақ дыбыс, жолға шығарда - бiр ұзақ және үш қысқа дыбыстар беру керек.

                        33-тарау. Апат белгiлерi

      168. Кеме апатқа ұшырағанда және көмек талап еткенде, келесi белгiлердi пайдалану немесе шығарып қою керек (бiрге немесе бөлек қолданыла алады):
      1) дыбыстық белгiлердi беруге арналған кез-келген аппаратпен үздiксiз дыбыстық белгi беру, сондай-ақ қоңырау немесе металл затты үздiксiз соғу керек;
      2) айналма шаммен, қуатты жарықтандырғыш құралмен жиi жыпылықтау немесе жалауды немесе шамды (жоғары-төмен) тiгiнен қозғау;
      3) қызыл жұлдыздар шашатын, қысқа уақыт аралағында бiр-бiрден жiберiлетiн ракеталарды немесе гранаталарды;
      4) қызыл түстi парашюты бар ракета немесе қызыл түстi фальшфеер;
      5) жанып тұрған смолалы немесе майлы бөшкеден кемедегi жалын;
      6) үстiнде немесе астында шар немесе шарға ұқсас бiрдеме орналасқан шаршылы жалаудан тұратын белгi;
      7) жан-жаққа созылған қолдардың жәй және қайталана көтерiлуi мен түсiрiлуi;
      8) апаттың радиотелеграфтық белгiсi;
      9) апат туралы радиотелефон хабарламасы.
      169. Жоғарыда аталған белгiлердi апат және көмек қажеттiлiгiн көрсетуден басқа мақсаттарда қолдануға немесе шығарып қоюға тыйым салынады.

          6-бөлiм. Шағын өлшемді және желкенді кемелердің жүзуі

      170. Осы бөлiмнiң ережелерi iшкi су жолдарындағы шағын өлшемдi (желкендiлердi қоса алғанда) және желкендi шағын өлшемдi емес кемелерге таратылады және басқа бөлiмдердiң ережелерiн ескере отырып қолданылу керек.

        34-тарау. Шағын өлшемдi және желкендi кемелердiң қозғалу
                                тәртiбi

      171. Жалғыз немесе сүйретiлетiн (итерiлетiн) шағын өлшемдi кемелермен бiрге келе жатқан шағын өлшемдi кемелер, сондай-ақ желкендi кемелер кеме жолының шегiнен (орнатылған қозғалыс белдеулерiнен немесе навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар ұсынылған бағыттардан) тыс жүру керек. Жол шарттарына байланысты мұндай қозғалыс мүмкiн болмаған жағдайда, олар кеме жолы бойымен жолдың оң жиегiн жағалай, одан 10 м дейiн аралықта бiр қатармен жүре алады. Бұл кезде олар шағын өлшемдi емес кеме жолындағы кемелердiң қозғалысын және маневр жасауын қиындатпау керек, ол үшiн дыбыстық және көзбен көру белгiлерiмен ауыспай-ақ олардың жолынан алдын-ала кету керек.
      172. Шағын өлшемдi және желкендi кемелер қажет болғанда кеме жолын қиып (орнатылған қозғалыс белдеулерiнен немесе навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар ұсынылған бағыттардан) өте алады, сондай-ақ кеме жолын қия отырып, ереже ретiнде, өтiп бара жатқан шағын өлшемдi кемелердiң артынан айналуына болады. Жақындаған кемелердiң бағытын қиып өту маневрi оларға 0.5 км кем емес аралықта аяқталу керек. Қиып өту тiк бұрышқа жақын бұрышпен және мүмкiндiгiнше қысқа мерзiмде жасалуы керек. Кеме жолын нұсқалған орындарда қиып өту жағдайларында бұл шарттар да орындалуы керек.
      173. Шағын өлшемдi және желкендi кемелердi шлюздар арқылы өткiзу, қолданылып жүрген олар арқылы кемелердi өткiзу ережелерiне сәйкес жүзеге асырылады.
      174. Шағын өлшемдi және желкендi кемелерге, олар өндiрiстiк тапсырмаларды орындағаннан басқа жағдайларда, мыналарға:
      1) жүрiп келе жатқан немесе тұрған шағын өлшемдi емес кемелердiң, жерснарядтарының, жүзбелi крандар мен басқалардың жанында және олардың арасында маневр жасауға немесе тоқтауға;
      2) кеме жолының шегiнде (қозғалу белдеуiнде,ұсынылған бағытта), сондай-ақ қалқыма навигациялық белгiлердiң жанында тоқтауға немесе зәкiрге тұруға;
      3) жолаушы және жүк айлақтарының, дебаркадерлердiң жанында, олардан 200 м кем аралықта жоғары және төмен тоқтауға;
      4) көру мүмкiндiгi 1.0 км кем шектеулi кезде, ал желкендi кемелерге мұнан басқа түнде де, кеме жолына шығуға тыйым салынады.
      175. Желкен астында келе жатқан, сонымен бiрге мотормен қозғалысқа келтiрiлетiн шағын өлшемдi емес кемеге кеме жолында түнде жүзуге тыйым салынады, ал күндiз осы Ережелердiң 171-тармағына сәйкес тек қана 10 метрлiк белдеу шекарасында ғана рұқсат етiледi.
      176. Көру мүмкiндiгi 0.5 км шектеулi жағдайда, сондай-ақ 0.5 км кем ара қашықтықта жарықтандырылмаған бағдарнамалар қарусыз көзбен танылатын тәулiктiң қараңғы кезiнде, жылдам шағын өлшемдi кеме тек қана суығыстырғыш жағдайда қозғалысты жүзеге асыра алады.
      177. Шағын өлшемдi және желкендi кемелерге кеме жолы бойымен 10 метрлiк белдеуден тыс жүзу тек қана кеме жүрiсiн реттейтiн органдармен келiсiлген шарттарда спорттық және басқа ұйымдастырылған шараларды өткiзген кезде ғана рұқсат етiлуi мүмкiн.
      178. Айлақтардың акваторияларында, арналарда және жолдың бөлек учаскелерiнде шағын өлшемдi және желкендi кемелердiң жүзуiне жергiлiктi ережелермен тыйым салынуы немесе шектелуi мүмкiн, немесе олар үшiн бөлек қозғалу белдеулерi орнатылуы мүмкiн.
      179. Шағын өлшемдi және желкендi кемелер шектеулi көру мүмкiндiгi кезiнде су қоймаларында, көлдер мен навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар аудандарда жүзу кезiнде осы бөлiмнiң ережелерiнен басқа, осы Ережелердiң 40-бөлiмiн басшылыққа алу керек.

               35-тарау. Шағын өлшемдi және желкендi
                  кемелермен айырылу және басып озу

      180. Осы бөлiмде белгiленген ережелер шағын өлшемдi және желкендi кемелерге кеме жолынан тыс жүзген кезде, оны қиып өткенде, навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар учаскелерде жүзгенде, сондай-ақ бұл кемелер кеме жолында бiрiн-бiрi басып озған жағдайларда таратылады.
      181. Қарсы келген бағыттарда келе жатқан екi шағын өлшемдi моторлы кемелер сол борттарымен айырылу керек.
      182. Екi шағын өлшемдi моторлы кемелер қиылысатын бағыттарда жақындасқанда, өзiнiң оң жағында басқасы бар кеме жол беру керек.
      183. Егер екi желкендi кеме соқтығысу қаупi мүмкiн болатындай етiп жақындаса, олардың iшiнде бiрi екiншiсiне мынадай әдiспен жол беру керек:
      1) кемелер әртүрлi галстармен келе жатса, онда сол галспен келе жатқан кеме басқа кемеге жол беру керек;
      2) кемелер бiр галспен келе жатса, онда желдегi кеме, жел астындағы кемеге жол беру керек;
      3) егер сол галспен келе жатқан кеменiң жел жағында басқа кеме болса және ол басқа кеменiң оң немесе сол галспен келе жатқанын анықтай алмаса, онда бұл сол кемеге жол беру керек.
      184. Моторлы кеме желкендiмен қақтығыс қаупi болатындай етiп жақындасса, моторлы кеме желкендiге жол беру керек.
      185. Басқа кемеге оның артқы шамының (шамдар) секторында, яғни траверз соңынан 22.5 градус артық бағыттан жақындаған шағын өлшемдi немесе желкендi кеме басып озатын болып есептеледi және оның моторлы немесе желкендi екенiне қарамастан, басып озылатын кеменi оның жолынан тыс жүрiп отырып, мынадай тәсiлдермен айналып өте алады:
      1) кеме жолында - тек қана оның сол борты бойымен; басып озылатын шағын өлшемдi кеме жылдамдықты азайту арқылы тезiрек басып озуға септiгiн тигiзу керек (бұл кезде траверзде бiр мезгiлде екi кеменiң болуына тыйым салынады);
      2) кеме жолынан тыс, оны қиып өткенде және навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар учаскелерде - кез-келген борт бойымен.
      186. Шағын өлшемдi және желкендi кемелер айырылу мен басып озуды бұлғаулармен ауыспай-ақ жасай беру керек, бұл кезде олар өз әрекеттерiн осы Ережелердiң 166-тармағына сәйкес маневр нұсқауларының дыбыстық белгiлерiмен көрсете алады.

                 36-тарау. Шағын өлшемдi және желкендi
               кемелердiң шамдары, белгiлерi мен дабылдары

      187. Ескекпен, желкен астында немесе сүйретiлiп келе жатқан шағын өлшемдi кеме айналма ақ шамды алып жүру немесе оны дайындап, басқа кемелер жақындағанда көрсету керек; желкендi шағын өлшемдi кеме шамдарды осы Ережелердiң 190-тармағына сәйкес алып жүре алады.
      188. Стационарлық немесе аспалық моторлы шағын өлшемдi кеме, оның қуатына қарамастан, жүру барысында борттық және артқы шамдарды алып жүру керек; борттық шамдар бiр қол шамда қиыстырылуы мүмкiн.
      189. Басқа (басқалар) шағын өлшемдi кеменi сүйрететiн немесе итеретiн шағын өлшемдi кеме, осы Ережелердiң 187, 188, 192-тармақтарымен көзделген сәйкес жалғыз кеме шамдарды және белгiлердi алып жүру керек.
      190. Ұзындығы 7 м және артық желкендi кеме жүру барысында мыналарды:
      1) борттық шамдарды;
      2) артқы шамды;
      3) дiңгек топы жанында тiгiнен орналасқан екi айналма ақ шамдарды (олардың iшiнде жоғарғысы - қызыл, төменгiсi - жасыл) алып жүру немесе басқа кемелер жақындаған кезде желкендi ақ жыпылықтайтын жарықпен жарықтандыру керек.
      191. Ұзындығы 20 м кем желкендi кемелерде борттық немесе борттық және артқы шамдар бiр қол шамда қиыстырылуы мүмкiн; борттық және артқы шамдарды қиыстырған кезде, 190-тармақтың 3-тармақшасында көрсетiлген шамдарды алып жүруiне тыйым салынады.
      192. Желкен астында келе жатқан және сонымен бiр мезгiлде мотормен қозғалысқа келтірілетiн кеме, күндiз неғұрлым жақсы көрiнетiн жерде төбесi төмен қараған қара конус түрiндегi белгiнi, түнде - осы Ережелердiң 108 және 188-тармақтарына сәйкес, өзi жүзетiн сәйкес өлшемді кеме сияқты шамдарды алып жүру керек.
      193. Басқа кемелер жүзуi мүмкiн жерде зәкiрде тұрған кезде шағын өлшемдi немесе желкендi кеме бiр айналма ақ шам алып жүру керек.
      194. Балық аулаумен, сүңгуiр және басқа жұмыстармен айналасатын шағын өлшемдi немесе желкендi кеме, оларды орындау кезiнде осы Ережелермен көзделген қосымша шамдарды (белгiлердi), орындалып жатқан жұмыс мiнездемесiне сәйкес алып жүру керек.
      195. Басқа кемелердiң қозғалыс жолында жүрiсiн немесе басқаруын жоғалтқан шағын өлшемдi немесе желкендi кеме, бұл туралы оларды алдын-ала күндiз байқалатын затты басынан жоғары айналдыру арқылы, түнде - ақ шамды айналдыру арқылы ескерту керек. Осы белгiлерге қосымша дыбыстық "Ескерту" белгiсi берiлуi мүмкiн (30-тарау).
      196. Апатқа ұшыраған немесе көмектi қажет ететiн шағын өлшемдi немесе желкендi кеме осы Ережелердiң 34-тараумен көзделген белгiлердi бере алады.
      197. Ұзындығы 7 м және одан артық желкендi кеменiң 1.0 км кем емес аралықта естiлетiн қысқа және ұзақ дыбыстар шығаратын дыбысбелгiлiк құрылғысы болу керек.
      198. Су қоймаларында, көлдерде және навигациялық жабдықтың түпкiлiктi жүйесi бар учаскелерде шектеулi көрiнiс кезiнде жүру барысындағы және тұрақтағы шағын өлшемдi және желкендi кемелер осы Ережелердiң 213-тармағының 1 және 2-тармақшаларында көрсетiлген дыбыстық белгiлердi, ал сәйкес дыбысбелгiлiк құрылғылар болмаған кезде - қоңырауды немесе металл затты жиi соғу арқылы "Ескерту" белгiсiн беру керек (30-тарау).

            7-бөлiм. Навигациялық жабдықтың түбегейлі
             жүйесі бар учаскелерде кемелердің жүзуі

                       37-тарау. Жалпы ережелер

      199. Навигациялық жабдықтық түбегейлi жүйесi бар учаскелердiң шекаралары жергiлiктi ережелерде, лоцияларда немесе навигациялық сызбаларда көрсетiледi.
      200. Осы тараудың ережелерiмен ескерiлмеген жағдайларда, жылдам, желкендi және шағын өлшемдi кемелердi қоса алғанда, барлық кемелер навигациялық жабдықтың түбегейлi жүйесi бар учаскелер бойынша жүзген кезде осы Ережелердiң басқа тарауларының талаптарын орындауы керек.
      201. Егер кеме басқа кемеге оның артқы шамының (шамдарының) секторында, яғни оның траверз соңынан 22.5 градус бағыттан жақындаса, онда кеме басып озатын болып есептеледi. Егер кеменiң басып озатын екенiне қатысты күмән болса, онда бұл дәл солай деп есептеп және соған лайық iс-әрекет жасау керек.
      202. Егер кеме қозғалтқыштардың, қозғағыштардың, корпустың руль құрылғыларының, басқа тетiктердiң бұзылуына немесе гидрометеорологиялық құбылыстардың қиын әсерлерiне байланысты (4 парақтағы 5-қосымша) осы Ережелердiң талаптарына сай маневр жасай алмаса, кеме басқарылу мүмкiндiгiнен айрылған болып саналады.
      203. Басқарылу мүмкiндiгiнен айрылған кеме неғұрлым жақсы көрiнетiн жерде тiгiнен орналасқан екi айналма қызыл шамдарды; егер оның суға қатысты жүрiсi болса, онда қосымша - борттық және артқы (артқыларды) шамдарды алып жүру керек. Күндiз бұндай кеме неғұрлым жақсы көрiнетiн жерде тiгiнен орналасқан екi қара шар немесе ұқсас заттарды алып жүру керек.
      204. Балық аулаумен айналысатын кемелер бекiтiлген қозғалыс белдеулерiмен немесе ұсынылған бағыттармен келе жатқан кемелердiң қозғалысын қиындатпау керек.
      205. Жүрiс кезiнде әрбiр кеме (басып озу жағдайын алып тастағанда) мына тiзiмде өзiнен кейiн көрсетiлген кемелерге жол беру керек:
      1) механикалық қозғалтқышы бар жалғыз кеме, құрамды (салды алып тастағанда) итеретiн немесе сүйрейтiн кеме;
      2) желкендi кеме;
      3) балық аулаумен айналысатын кеме;
      4) салды сүйрейтiн кеме;
      5) басқарылу мүмкiндiгiнен айрылған, суасты немесе сүңгуiр жұмыстарымен айналасатын кеме.
      206. Гидроұшақ суда барлық кемелерден тыс тұру және олардың қозғалысын қиындатпау керек. Бiрақ қақтығысу қаупi болған жағдайларда ол осы бөлiмнiң ережелерiн механикалық қозғалтқышы бар кеме сияқты, бiрақ дыбыстық белгiлер мен бұлғауларды бермей, орындау керек.

               38-тарау. Кемелердiң айырылуы және басып озу

      207. Осы тараудың ережелерi бiр-бiрiнiң көз алдында орналасқан механикалық қозғалтқышы бар кемелерге қолданылады. Бұл тарауда "кеме" терминi, сал құрамдарын алып тастағанда, кемелер мен құрамдарды бiлдiредi.
      208. Екi кеме қарама-қарсы немесе қарама-қарсы дерлiк бағытта қақтығысу қаупi пайда болатындай жақындасқанда, олардың әрқайсысы сол жақ борттарымен өтiп кету үшiн өзiнiң бағытын оңға қарай өзгерту керек. Егер мұндай жағдайдың бар екенiне қатысты күмән болса, онда жағдай бар деп есептеп, соған лайық iс-әрекет жасау керек.
      209. Екi кеме қиылысатын бағыттармен, қақтығысу қаупi пайда болатындай келе жатса, онда өзiнiң оң жағында басқасы бар кеме соған жол беру керек; бұл кезде ол басқа кеменiң бағытын алдынан қиып өтпеу керек.
      Жол берiлген кеме өз бағытын және жылдамдығын сақтауға мiндеттi. Дегенмен, жол беруге мiндеттi кеме бұл үшiн сәйкес әрекеттердi қабылдамай тұрғаны ол үшiн айқын болғанда, кеме тек қана өзi маневр жасау арқылы қақтығысудан құтылу үшiн шаралар қабылдау керек.
      210. Басып озу кезiнде басып озатын кеме (желкендi және салды сүйрейтiндердi қоса алғанда) басып озылатын кеме толығымен өтiп кеткенше және артта қалғанша оның жолынан шеткерi жүру керек.
      211. Маневр жасау кезiнде, айырылу мен басып озуды қоса алғанда, механикалық қозғалтқышы бар кемелер (шағын өлшемдiлердi алып тастағанда) өз маневрларын, осы Ережелердiң 166-тармағына сәйкес, дыбыстық белгiлер беру арқылы бiлдiру керек.

             39-тарау. Бiр-бiрiнiң көз алдында орналаспаған
                             кемелердiң жүзуi

      212. Осы ереже көру мүмкiндiгi шектеулi аудандарда немесе осындай аудандардың жанында жүзетiн бiр-бiрiнiң көз алдында орналаспаған кемелерге (соның iшiнде радиолокаторы, УҚТ радиостанциялары жоқтарына) қатысты.
      213. Көру мүмкiндiгi шектеулi аудандарда немесе олардың жанында кемелер осы Ережелердiң 32-тарауымен көзделген белгiлерден басқа, мына белгiлердi:
      1) механикалық қозғалтқышы бар жүрiс барысындағы, бiрақ суға қатысты қозғалысы жоқ (дрейфтегi) кеме әрбiр 2 минуттан артық емес уақыт сайын - екi ұзақ дыбысты;
      2) басқарылу мүмкiндiгiнен айрылған, балық аулаумен айналысатын кеме, сондай-ақ ұзындығы 7 м және одан артық жүрiс барысындағы желкендi кеме әрбiр 2 минуттан артық емес уақыт сайын - бiр ұзақ және екi қысқа дыбысты;
      3) көзбен көрiнетiндей болып жақындаған кезде - осы Ережелердiң 166-тармағында көрсетiлген дыбыстық белгiлердi беру керек.
      214. Әрбiр кеме шектеулi көру мүмкiндiгiнiң астам жағдайлары мен шарттарына қатысты орнатылған қауiпсiз жылдамдықпен қозғалу керек. Механикалық қозғалтқышы бар кеме өз машиналарын шапшаң маневр жасауға дайын ұстау керек. Жылдам кеме су ығысгырғыш жағдайда жақын қауiпсiз тұраққа дейiн ғана жүру керек.
      215. Басқа кеменiң бар екендiгiн тек қана радиолокатор көмегiмен айқындаған кеме, шамадан тыс жақындау жағдайының дамуын және (немесе) қақтығысу қаупiнiң бар ма екендiгiн анықтау керек. Егер бұл осылай болса, онда ол дер кезiнде айырылу үшiн әрекеттер қабылдау керек. Осы арада әрекет бағыт өзгерту болып табылса, онда мүмкiндiгiнше мыналарды:
      1) егер басқа кеме траверз алдында орналасса және басып озылатын болмаса, онда бағытты солға өзгертудi;
      2) траверзде немесе траверз соңында орналасқан кеме жағына бағыт өзгертудi болдырмау керек.
      216. Өз траверзi алдында деп шамалаған басқа кеменiң тұманды белгiсiн естiген немесе траверз алдында орналасқан басқа кемемен жаңадан тыс жақындасудан сақтана алмайтын әрбiр кеме, жүрiсiн ең азға дейiн кемiту немесе, егер қажет болса, қозғалысын тоқтата тұруы сәне кез-келген жағдайда қақтығысу қаупi өткенше өте ақырын жүрiп отыру керек.

                      40-тарау. Ерекшелiктер

      217. Осы Ережелер күшiне енгеннен кейiн 10 жыл iшiнде кез келген өзi жүзетiн кеме, осы Ережелермен нұсқалған көлденең орналасқан екi артқы шамның орнына, бұрын орнатылған көкжиектiң 180 градус доғасын жарықтандыратын екi гакабортты шамдарды алып жүруiне болады.
      218. Сүйрегiштер мен итергiштер осы Ережелер күшiне енгеннен кейiн 5 жыл мерзiмге дейiн сүйреу шамын орнатудан босатылады. Ол орнатылғанша сүйрегiштер кемелерді, құрамдарды және салдарды сүйреген кезде, осы Ережелердiң 120-тармағында көзделген, сәйкес өлшемдi жүру барысындағы жалғыз өзi жүзетiн кеме сияқты шамдарды алып жүру керек, ал итерумен айналысатын кемелер - диаметральды жазықтықта орналасқан бiр артқы шамды және одан төмен бұрын қойылған, көлденең орналасқан екi ақ гакабортты шамдарды (итерушiнiң енi 5 м және одан кем болған кезде - бiр артқы шамды) алып жүру керек.
      219. Әскери кемелер осы Ережелердiң көру қашықтығына, жарықтандыру секторларына, шамдар мен белгiлердiң өзара орналасуына және дыбыстық белгiлердiң естiлу қашықтығына қатысты талаптарын, олардың қызметтерi мен құрылымдарының ерекшелiктерiн ескере отырып, бiрақ осы Ережелердiң қолданылуын қиындатпайтындай етiп орындай алады.
      220. Әскери кемелер және кемелер осы Ережелермен көзделмеген, бiрақ қателесiп осы Ережелермен көзделген шамдардың, белгілердің немесе дабылдардың орнына есептеуге болмайтын, қосымша шамдар мен белгілерді алып жүре алады және дыбыстық және жарықтық белгілерді бере алады.

         8-бөлім. Кемелерді және басқа жүзу құралдарын
       пайдаланатын заңды және жеке тұлғалардың
                        жауапкершілігі

      221. Кемелерді, салдарды және басқа жүзу құралдарын қолданатын және пайдаланатын заңды және жеке тұлғалар, соның ішінде шетелдіктерді, осы Ережелермен белгіленген талаптарды орындамағаны немесе күнделікті кеме жүргізу тәжірибесімен немесе берілген шарттың ерекше жағдайларымен орындалуы талап етілетін қандай болмасын сақтықты елемеуден болуы мүмкін салдарлар үшін жауапты.

         9-бөлім. Кемелерді және басқа жүзу құралдарын
          пайдаланатын заңды тұлғалардың міндеттері

      222. Қарамағында ішкі су жолдарындағы көпірлер, бөгеттер және басқа ғимараттар бар шаруашылықпен айналысатын субъектілер мыналарға:
      1) ғимараттар ауданында өз қаржылары есебінен навигациялық қоршауларды (стационарлық және қалқыма белгілерді) және кемелердің қауіпсіз өтуін қамтамасыз етуге;
      2) табиғатты қорғау органдарымен келісім бойынша ғимараттардың ауданында түптереңдету мен тазалауды жүргізуге;
      3) ішкі су жолдары бойынша жүзу ережелеріне сәйкес қалқыма көпірлердің кеме жолы аралықтарын (кеме иелерінен қосымша қандай болмасын ақы алмай) ашуға міндетті.

Об утверждении Правил плавания по внутренним водным путям Республики Казахстан

Приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 30 ноября 1999 года N 849-I Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 24.12.99г. за N 1009. Утратил силу приказом Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 29 октября 2012 года № 723

      Сноска. Утратил силу приказом Министра транспорта и коммуникаций РК от 29.10.2012 № 723 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
 
      В целях обеспечения безопасного плавания судов на внутренних водных путях Республики Казахстан, приказываю:
      1. Утвердить прилагаемые Правила плавания по внутренним водным путям Республики Казахстан.
      2. Комитету транспортного контроля Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан (Есжанов К.Б.) обеспечить проведение государственной регистрации приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан в установленном порядке.
      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на Первого вице-Министра Карибжанова Х.С.
      4. Приказ вступает в силу со дня подписания.

      Министр

            Правила плавания по внутренним водным путям
                       Республики Казахстан

                      Раздел 1. Общие положения

      1. Правила плавания по внутренним водным путям Республики Казахстан (далее - Правила) распространяются на все суда, составы, плоты и другие плавучие средства независимо от их принадлежности, при плавании на внутренних водных путях Республики Казахстан.
      2. Местные правила плавания, отражающие особенности отдельных бассейнов и их участков, а также документы, издаваемые министерствами, ведомствами и организациями, в части обеспечения безопасности плавания не должны противоречить настоящим Правилам.
      3. Надписи на судах (литера и регистрационные номера) должны наноситься в соответствии с Правилами регистрации речных судов в Республике Казахстан. Любые другие надписи или рисунки, в том числе рекламного характера на судах запрещаются.
      4. В настоящих Правилах используются следующие понятия:
      судно - плавучее средство, специально предназначенное для перевозки людей, грузов или выполнения иных работ на воде;
      самоходное судно (судно с механическим двигателем) - любое судно, приводимое в движение механической установкой;
      несамоходное судно - судно, не имеющее механической установки для самостоятельного движения;
      скоростное судно - любое самоходное судно, кроме водоизмещающих, способное развивать скорость 35 км/ч и более;
      маломерное судно - судно, длина которого менее 7 м, а гребное судно - независимо от размера;
      парусное судно - любое судно под парусом, в том числе имеющее механический двигатель, при условии, что последний не используется;
      плот - плавучее средство, состоящее из бревен, труб и других предметов, соединенных между собой, предназначенное для их транспортировки по воде;
      буксируемый состав - одно или несколько соединенных между собой судов, плотов и других плавучих средств, буксируемых на тросе, включая судно (суда), занятое буксировкой;
      толкаемый состав - одно или несколько судов, соединенных между собой, включая судно (суда), занятое толканием;
      длина судна, ширина судна, осадка судна и высота судна - его наибольшие соответственно длина, ширина, осадка и высота;
      судно на ходу - любое судно, если оно не стоит на якоре, не ошвартовано к берегу, причалу и не стоит на мели;
      безопасная скорость - выбранная скорость, которая позволяет обеспечивать безопасное движение, маневрирование и остановку судна в пределах расстояния, требуемого сложившимися обстоятельствами;
      минимальная скорость - наименьшая скорость судна, при которой оно сохраняет управляемость в данных условиях и обстоятельствах;
      расхождение - маневр прохождения судна относительно другого при встречном движении;
      пропуск - частный случай расхождения, когда хотя бы одно из судов остановилось или уменьшило скорость до минимальной;
      оборот - поворот судна на обратный курс;
      судовой ход - водное пространство на внутреннем водном пути, предназначенное для движения судов и обозначенное на местности и (или) на карте;
      кромка судового хода - условная линия, ограничивающая судовой ход по ширине;
      ось судового хода - условная линия, проходящая в средней части судового хода или обозначенная навигационными знаками;
      полоса движения - часть судового хода между его осью и правой или левой кромкой;
      основной судовой ход - судовой ход, являющийся главным по отношению к другим судовым ходам в данном районе;
      дополнительный судовой ход - судовой ход, отходящий от основного и предназначенный для подхода к берегу, рейдам, причалам, затонам и т.д. Основной судовой ход притока является дополнительным по отношению к основному ходу реки, в которую этот приток впадает; судовой ход, отходящий от основного, а затем соединяющийся с ним, также является дополнительным;
      судно, идущее вверх - судно, осуществляющее движение:
      на реках - от устья к истоку;
      на водохранилищах на основном судовом ходу и на дополнительном, соединяющемся с основным - от плотины к зоне выклинивания подпора, на других дополнительных - от основного судового хода к берегу;
      на каналах и озерах - против условного течения, принятого по местным правилам;
      судно, идущее вниз - судно, осуществляющее движение в направлении, противоположном движению судна, идущего вверх.

           Глава 1. Наблюдение и использование УКВ радиосвязи

      5. Каждое судно должно постоянно вести надлежащее визуальное и слуховое наблюдение так же, как и наблюдение с помощью всех имеющихся средств, применительно к преобладающим обстоятельствам и условиям, с тем, чтобы полностью оценить ситуацию, в которой оно находится (опасность столкновения, удара, навала, посадки на мель).
      6. Все суда, оборудованные УКВ радиостанциями, должны использовать их в случаях, требующих заблаговременного согласования взаимных действий для этого; УКВ радиостанции должны быть постоянно включены на соответствующем канале при движении, маневрировании и стоянке на якоре.
      Использование УКВ радиосвязи осуществляется согласно утвержденным "Правилам ведения переговоров по УКВ радиосвязи на внутренних водных путях Республики Казахстан".
      При работе судов в заграничных водах радиосвязь осуществляется согласно правилам той страны, где эксплуатируется судно.
      7. Согласование судами взаимных действий по УКВ радиосвязи в случаях, когда настоящими Правилами требуется обмен звуковыми или световыми сигналами, должно производиться до подачи этих сигналов, при этом вызов на УКВ радиосвязь должно, как правило, произвести судно, которое обязано первым подать сигнал.
      8. Судно, не получившее ответ на произведенный им вызов по УКВ радиосвязи, должно считать, что на другом судне нет УКВ радиостанции и действовать с учетом этого обстоятельства.
      9. Когда суда согласовали свои действия по УКВ радиосвязи, звуковые сигналы, предусмотренные настоящими Правилами для этих случаев, могут не подаваться.
      10. Судно при подходе к непросматриваемым или затруднительным нерегулируемым участкам и движении по ним, при ухудшении видимости и плавании в условиях ограниченной видимости должно периодически по УКВ радиосвязи информировать другие суда о своем местонахождении и своих действиях. При этом оно должно также подавать предусмотренные для данных случаев звуковые и световые сигналы.
      11. Судно с опасным грузом, при согласовании по УКВ радиосвязи взаимных действий с другими судами, может информировать их о наличии такого груза.

               Раздел 2. Движение, маневрирование
                          и стоянка судов

      12. Правила, установленные в настоящей главе распространяются на все суда, кроме маломерных и парусных, а правила, установленные главами 2, 4 и 5 настоящих Правил - также и на маломерные и парусные суда.
      13. В настоящей главе под термином "судно" понимаются одиночные суда и суда, толкающие или буксирующие составы или плоты (если не оговорено иное).

                    Глава 2. Безопасная скорость

      14. Каждое судно должно всегда следовать с безопасной скоростью, с тем, чтобы оно могло предпринять надлежащие и эффективные действия для обеспечения безопасности плавания при существующих условиях и обстоятельствах.
      15. При выборе безопасной скорости среди других факторов всем судам необходимо учитывать:
      соотношение габаритов пути и судна;
      наличие и интенсивность движения судов в данном районе;
      маневренные возможности судна, особенно расстояние, необходимое для полной остановки судна, и поворотливость в данных условиях;
      направление и силу течения, ветра и волнения;
      состояние видимости и наличие фона освещения, как от береговых, так и от собственных огней, наличие навигационных знаков.
      16. Судам, использующим радиолокатор, при выборе безопасной скорости необходимо дополнительно учитывать:
      характеристики, эффективность и ограничения радиолокационного оборудования;
      любые ограничения, накладываемые используемой радиолокационной шкалой дальности;
      влияние на радиолокационное обнаружение состояний водной поверхности, метеорологических факторов, а также других источников помех;
      возможность того, что радиолокатор может не обнаружить на достаточном расстоянии малые суда, лед и другие плавучие объекты, знаки навигационного оборудования, низкие берега и другие;
      количество, местоположение и перемещение судов, обнаруженных радиолокатором;
      более точную оценку видимости, которая может быть получена при радиолокационном измерении расстояния до судов или других объектов, находящихся поблизости.

           Глава 3. Общий порядок движения и маневрирования
                            судов

      17. Суда при движении на водных путях с латеральной системой навигационного оборудования должны следовать в пределах судового хода, ориентируясь по знакам навигационной обстановки. Работники пути обязаны выставлять навигационную обстановку так, чтобы судоводитель мог обеспечить движение судна (состава) со знака на знак. При этом должны соблюдаться установленные соотношения габаритов судов (составов) и водного пути (приложение 1).
      За пределами установленного судового хода, а также на водных путях, где судовой ход не оборудован (при условии, что они пригодны для судоходства), могут плавать суда только по согласованию с органами, регулирующими судоходство, или суда специального назначения.
      18. Судно на участках с двухсторонним движением должно следовать правой по ходу полосой движения, а там, где это затруднено (по путевым, гидрометеорологическим или иным условиям), - придерживаясь оси судового хода и обеспечивая при этом готовность к безопасному расхождению со встречными судами левыми бортами.
      19. Судно, буксирующее плот, с учетом существующих условий и обстоятельств может отступить от требований пункта 18 настоящих Правил.
      20. Суда, составы и плотовые составы при движении в одном направлении, когда они не намерены обгонять друг друга, должны соблюдать между собой безопасную для данных условий и обстоятельств дистанцию с учетом своего тормозного пути при данной скорости.
      21. Судно должно выполнять оборот, как правило, только за кормой проходящих судов. Такой маневр перед приближающимися судами может быть выполнен только после согласования взаимных действий.
      22. Судно, идущее от берега, причала и других, должно беспрепятственно пропускать суда, следующие по судовому ходу, а судно, идущее с дополнительного судового хода, должно пропускать суда, следующие по основному судовому ходу. При сближении судов на равнозначных пересекающихся судовых ходах судно, которое имеет другое на своей правой стороне, должно уступить ему дорогу.
      23. Суда при маневрировании у причалов и на рейдах, как исключение, по согласованию могут осуществлять пропуск друг друга правым бортом; при этом скоростные суда должны находиться в водоизмещающем положении.
      24. Суда, которым в соответствии с пунктом 17 настоящих Правил, на озерах и водохранилищах разрешено плавание за пределами судового хода, должны при этом руководствоваться соответствующими правилами для участков с кардинальной системой навигационного оборудования, установленными в разделе 7 настоящих Правил.
      25. Одиночное судно длиной менее 20 м не должно, по возможности, затруднять движение и маневрирование судов и составов, стесненных своими размерами.
      26. Движение скоростных судов в неводоизмещающем положении разрешается только в светлое время суток, когда не менее чем за 1,0 км невооруженным глазом видны и отчетливо опознаются плавучие навигационные знаки без огней.
      27. Скоростные суда при движении не должны следовать в кильватер другим судам.
      28. Суда и составы при самостоятельном плавании в ледовых условиях должны руководствоваться настоящими Правилами, при ледовой проводке в составе каравана плавание дополнительно регламентируется специальными положениями.
      29. Запрещается:
      1) движение на внутренних судоходных путях судов, плотов и других плавучих средств самосплавом;
      2) движение самоходных судов, ошвартованных бортами, за исключением аварийных случаев и случаев проведения комплексного обслуживания, но не более чем двум, при этом управлять движением и маневрированием и обеспечивать подачу сигналов должно судно, у которого свободен левый борт;
      3) расхождение и обгон судов в зоне аварийно-ремонтных заградительных ворот каналов, канатных переправ (при ширине судового хода менее 200 м), в пролете мостов, а также в пределах 500 м выше и ниже мостов, если движение вверх и вниз осуществляется через один и тот же пролет.
      Запрещение расхождения и обгона в пределах 500 м выше и ниже моста не относится к мостам, расстояние между которыми 1 км и менее, и не распространяется на скоростные суда и водоизмещающие суда длиной менее 20 м;
      4) обгон и расхождение с одновременным нахождением на траверзе трех судов при ширине судового хода менее 200 м;
      5) пересечение судном полосы движения или всего судового хода на расстоянии менее 1,0 км от приближающихся судов без согласования взаимных действий; при этом во всех случаях пересечение должно производиться под углом, близким к прямому.

              Глава 4. Предупреждение аварийной ситуации

      30. Судно в случае неуверенности в оценке ситуации (неясность в действиях других судов, неподача или неправильное подтверждение сигналов, потеря ориентировки, отсутствие или неисправность знаков навигационного оборудования и другое) должно уменьшить ход или прекратить движение до согласования взаимных действий или выяснения ситуации.
      31. Судно на участках с ограниченными габаритами судового хода, в затонах, при приближении к откосу канала, берегу, при проходе вблизи земснарядов, стоящих судов, доков, нефтестанций, переправ, водолазных судов и т.д. должно осуществлять движение на пониженной скорости (вплоть до самой минимальной), чтобы не создавать опасного для них волнения.
      32. Любые действия, предпринимаемые для предупреждения столкновения, удара, навала, посадки на мель и в других подобных случаях, должны быть уверенными, своевременными и соответствовать хорошей практике судовождения.
      33. В случаях, когда необходимо показать или согласовать свои действия, суда при нахождении на виду друг у друга должны подавать звуковые сигналы, в соответствии с пунктом 166 настоящих Правил.

                     Глава 5. Особые обстоятельства

      34. Судно в случае внезапного возникновения аварийной ситуации для избежания непосредственной опасности или уменьшения возможных последствий должно предпринять все меры, диктуемые условиями и обстоятельствами данного случая, даже если эти меры не предусмотрены настоящими Правилами.

                Глава 6. Особые случаи буксировки и толкания

      35. В особых случаях буксировки управлять движением, маневрированием и подачей сигналов должны:
      1) при буксировке или совместной буксировке и толкании несколькими судами - буксировщик (толкач) с наиболее мощными главными двигателями, если заданием на буксировку не определено иное;
      2) при оказании помощи судну (составу), использующему свои машины, в маневрировании или прохождении затруднительных участков (при развороте, подходе, отходе от причала, при заходе в шлюз, при проходе под мостами, через перекаты и в других подобных случаях), - судно, которому оказывается помощь.
      36. В случаях буксировки и при оказании помощи, указанных в пункте 35 настоящих Правил, подавать сигналы должно:
      1) переднее судно - если буксировщики соединены в кильватер;
      2) буксировщик - при совместной буксировке и толкании;
      3) судно, с которого подан буксирный трос, если буксировка осуществляется судами, ошвартованными бортами; при этом у судна, с которого подан буксирный трос, должен быть свободен левый борт;
      4) буксировщик - при оказании помощи самоходному судну.
      37. При буксировке под бортом (кроме рейдовой) буксируемое судно должно находиться с правой стороны буксирующего.

                    Глава 7. Расхождение судов

      38. Настоящее Правило распространяется на водоизмещающие суда и составы, исключая плотовые составы.
      39. Суда при встречном движении должны расходиться левыми бортами с безопасной для данных условий скоростью. При этом каждое судно должно своевременно уклониться вправо, насколько это необходимо и безопасно, и следовать так до тех пор, пока встречное судно не будет оставлено позади.
      40. В случае, когда по условиям пути или каким-либо другим причинам расхождение затруднено, судно, идущее вверх, с момента обнаружения судна, идущего вниз, должно регулировать свое движение таким образом, чтобы встреча произошла в наиболее удобном месте. При этом оно должно заблаговременно уклониться вправо, на сколько это необходимо и безопасно, и осуществить пропуск встречного судна по левому борту.
      41. В случае невозможности пропуска встречного судна по левому борту, судно, идущее вверх, как исключение, должно заблаговременно перейти на левую по ходу сторону в наиболее удобное место, уклониться влево, насколько это необходимо и безопасно, и осуществить пропуск встречного судна по правому борту.
      42. Судно, идущее вниз, при приближении к пропускающему судну должно заблаговременно уменьшить скорость (вплоть до минимальной), уклониться в соответствующую сторону, насколько это необходимо и безопасно, и следовать так до тех пор, пока пропускающее судно не останется позади.
      43. Судно, идущее вверх, первым заблаговременно, а в случае ограниченного по путевым условиям обзора - при визуальном обнаружении встречного судна, должно подать:
      1) при расхождении (пропуске) по левому борту - отмашку с левого борта;
      2) при пропуске по правому борту - отмашку с правого борта.
      44. Судно, идущее вниз, должно принять и незамедлительно подтвердить указанную сторону расхождения (пропуска) подачей отмашки с соответствующего борта.
      45. Судно на заднем ходу должно пропускать суда, следующие по судовому ходу, со стороны борта, обращенного к его оси, для чего оно первым должно подать три коротких звука и отмашку с соответствующего борта.
      46. Суда, включая скоростные, при встречном движении поперек судового хода могут расходиться любыми бортами; сторону расхождения определяет судно, идущее от правого берега, и показывает ее заблаговременной подачей отмашки.

           Глава 8. Расхождение судов с плотовыми составами

      47. Судно, буксирующее плот, первым заблаговременно, а при ограниченном по путевым условиям обзоре - при визуальном обнаружении встречного судна, должно показать отмашкой сторону расхождения или пропуска.
      48. Встречное судно должно незамедлительно подать отмашку с соответствующего борта и осуществить расхождение или пропуск бортом, указанным плотоводом.

          Глава 9. Обгон судов, составов и плотовых
                          составов

      49. Обгон, как правило, должен осуществляться по левому борту обгоняемого судна (состава). Обгон по правому борту допускается как исключение, когда обгон по левому борту затруднен из-за путевых, метеорологических или других условий.
      50. Судно, которое намерено обогнать другое судно (состав), не ближе чем за 0,5 км до обгоняемого должно подать запрос сигналом из двух продолжительных и двух коротких звуков.
      51. Обгоняемое судно, получив запрос, при возможности обгона должно незамедлительно подать отмашку с того борта, по которому оно разрешает обгон, уменьшить ход, уклониться в противоположную сторону, насколько это необходимо и безопасно, и следовать так до окончания обгона.
      52. Обгоняющее судно, получив разрешение на обгон, должно подать отмашку с соответствующего борта и производить обгон, держась на безопасном расстоянии от обгоняемого судна до тех пор, пока последнее не будет окончательно пройдено и оставлено позади.
      53. При невозможности обгона обгоняемое судно должно подать сигнал "Предупреждение". В этом случае производить обгон запрещается впредь до получения разрешения, которое должно быть дано без повторного запроса.

             Глава 10. Расхождение и обгон скоростных судов

      54. Скоростные суда при встречном движении должны расходиться между собой только левыми бортами, при этом отмашку первым подает судно, идущее вверх.
      55. Обгон одного скоростного судна другим должен осуществляться только по левому борту обгоняемого, при этом обгоняемое судно, получив запрос и разрешив обгон, должно незамедлительно уменьшить скорость и следовать в водоизмещающем положении до окончания обгона.
      56. Сторону обгона и расхождения с другими судами, кроме плотоводов, определяет и показывает скоростное судно. При этом, как правило, расхождение: должно осуществляться левыми бортами, а обгон должен производиться по левому борту обгоняемого судна. Встречные и обгоняемые суда должны подтвердить отмашкой указанную сторону и не допускать отклонения от своего пути до окончания расхождения или обгона.
      57. При расхождении и обгоне скоростные суда между собой и с другими судами должны производить обмен такими же сигналами и на тех же расстояниях, что и водоизмещающие суда, предусмотренными главами 7, 8 и 9 настоящих Правил, соблюдая безопасный для данных условий интервал между бортами.

          Глава 11. Прохождение непросматриваемых и
                   затруднительных участков

      58. Судно при подходе к непросматриваемому или затруднительному нерегулируемому участку, если встречное судно визуально заблаговременно обнаружить невозможно, должно уменьшить ход и подать один продолжительный звук. Ночью этот сигнал должен дублироваться лучом прожектора, направленным вверх.
      59. Судно при движении по такому участку большой протяженности должно через каждые 2-3 мин. подавать два продолжительных звука.
      60. Другие суда, убедившись в занятости участка, должны принять меры для обеспечения безопасного расхождения (пропуска), а если участок с односторонним движением - остановиться и ожидать в безопасном для пропуска встречного судна месте.
      61. При одновременном подходе к участку с односторонним движением судно, идущее вверх, должно остановиться в безопасном месте и пропустить судно, идущее вниз.

            Глава 12. Прохождение мимо дноуглубительных и
            дноочистительных снарядов и судов, занятых
                       подводными работами

      62. Судно при подходе к работающему на судовом ходу дноуглубительному или дноочистительному снаряду на расстоянии не менее 1,0 км должно подать один продолжительный звук.
      63. Дноуглубительный снаряд должен освободить часть судового хода, достаточную для пропуска судна; и показать сторону прохода ночью миганием двух круговых (тентовых) огней (если земснаряд отошел к левой кромке - зелеными, к правой - красными), днем - светоимпульсной отмашкой или флагом-отмашкой.
      64. Дноочистительный снаряд ночью должен показать сторону прохода миганием одного кругового огня (белого - при работе у левой кромки судового хода, красного - у правой), днем - флагом-отмашкой.
      65. Судно при получении разрешительного сигнала должно подать отмашку с соответствующего борта и проходить, принимая необходимые меры предосторожности.
      66. Обмен сигналами и прохождение мимо судна, занятого подводными или водолазными работами на судовом ходу (подъем судов, прокладка труб, кабелей и другое), осуществляется таким же порядком, как и с дноочистительным снарядом в соответствии с пунктами 62, 64, 65, 67, 68, 69 настоящих Правил.
      67. При одновременном подходе судов к дноуглубительному или дноочистительному снаряду сверху и снизу судно, идущее вниз, а скоростное судно, независимо от направления движения, проходит в первую очередь.
      68. При невозможности пропуска дноуглубительный и дноочистительный снаряды должны заблаговременно, но не менее чем за 1,0 км до приближающегося судна, подать сигнал "Предупреждение".
      69. Судно, получив сигнал "Предупреждение", должно незамедлительно прекратить движение до получения разрешения на проход без повторного запроса.

      Глава 13. Прохождение мостов, шлюзов и канатных
                          переправ

      70. Проход судов под мостами разрешается только через предназначенные для этой цели судоходные пролеты, оборудованные соответствующими навигационными знаками и огнями (приложение 2 на 20 листах).
      71. При одновременном подходе судов, сверху и снизу к мосту с одним судоходным пролетом первым его проходит судно, идущее вниз, или скоростное, независимо от направления движения.
      72. Во всех пунктах, кроме областных и краевых центров, разводка наплавных мостов и пропуск через них судов и составов должны осуществляться в любое время суток при приближении к ним последних и подаче ими одного продолжительного звука на расстоянии не менее 1,0 км. В областных и краевых центрах разводка и пропуск осуществляются по специальному расписанию.
      73. Судно при подходе к шлюзу или канатной переправе на траверзе знака "Внимание", а при его отсутствии не менее чем за 1,0 км до них должно подать один продолжительный звук.
      74. Паром канатной переправы должен своевременно освободить судовой ход идущим судам и не начинать движение от берега при их приближении.
      75. Пропуск судов через шлюзы и на плавные мосты осуществляется владельцами последних с помощью светофорной (семафорной) сигнализации.
      76. При движении в подходных каналах шлюзов, в процессе шлюзования, при входе в камеру шлюза и выходе из нее, кроме требований настоящих Правил, судно должно выполнять действующие правила пропуска судов, составов и плотов через шлюзы.

                   Глава 14. Якорная стоянка

      77. Суда, составы и плоты должны становиться на якорь на специально отведенных рейдах с соблюдением порядка расстановки и стоянки.
      78. Места для рейдов, порядок расстановки и стоянки на них судов, составов и плотов определяются в установленном порядке и указываются в местных правилах и на навигационных картах.
      79. Суда, составы и плоты при необходимости стать на якорь в пути следования, а также в пунктах, не имеющих специальных рейдов, должны выбирать место якорной стоянки вблизи кромки судового хода, а где это возможно и безопасно - за кромкой, чтобы не препятствовать движению и маневрированию других судов.
      80. Якоря, отданные с судов, плотов, дебаркадеров, земснарядов, наплавных мостов и других плавучих средств, не должны создавать опасность для проходящих судов.
      81. Судам и плотам запрещается:
      1) отдавать якоря, лоты, цепи-волокуши или останавливаться в зонах прокладки подводных кабелей и переходов, водозаборов и другое, обозначенных на местности (информационными знаками) или на карте, за исключением случаев возникновения для судна угрозы аварии;
      2) стоять на якоре на перекатах, в коленах, узкостях и у берега с прижимным течением, у мостов, гидросооружений, в районе дебаркадеров, на подходе к пассажирским и грузовым причалам, переправам, вблизи навигационных знаков, а также на тех участках пути, где вследствие стоянки могут быть затруднены движение, маневрирование или ориентировка по плавучим и береговым навигационным знакам других судов.

               Раздел 3. Плавание судов при
               ограниченной видимости

      82. Правила настоящего раздела распространяются на все суда и составы, за исключением маломерных - и парусных, на водных путях с латеральной системой навигационного оборудования при визуальной видимости менее 1,0 км.
      83. Движение при ограниченной менее 1,0 км видимости разрешается только судам, оборудованным исправно действующими радиолокатором, компасом и УКВ радио станцией, за исключением судов с нефтегрузами, имеющими температуру вспышки ниже 60'С, их остатками, взрывчатыми или ядовитыми веществами.
      84. Скоростным судам, оборудованным в соответствии с пунктом 83, разрешается движение в водоизмещающем положении только до ближайшего места безопасной стоянки.
      85. При принятии решения о движении, обгоне или расхождении в условиях ограниченной видимости необходимо всесторонне оценить степень опасности и целесообразность таких действий, исходя из предстоящих условий и обстоятельств плавания. Особое внимание следует обращать на фактическую дальность видимости, интенсивность движения, соотношение габаритов судов (составов) и пути, эффективность применения радиолокатора в данном районе.
      86. На судне наряду с визуальным и слуховым, должно вестись непрерывное квалифицированное радиолокационное наблюдение; при этом на посту управления судном, кроме рулевого, должны находиться не менее двух лиц командного состава судоводительской специальности (один из которых капитан).
      87. При ведении переговоров по УКВ радиосвязи необходимо точно установить, что разговор ведется именно с тем судном, с которым необходимо согласовать взаимные действия (путем указания местоположения относительно приметных ориентиров, одновременного измерения взаимных дистанций, пеленгов и другое).

                  Глава 15. Порядок движения

      88. В условиях ограниченной менее 1,0 км видимости разрешается:
      1) при ширине судового хода менее 100 м - движение одиночным судам только вверх;
      2) при ширине судового хода 100 м и более, но менее 200 м, одиночным судам - двухстороннее движение, а толкаемым составам - движение только вверх;
      3) при ширине судового хода 200 м и более судам и составам - двухстороннее движение (плотовым составам в этих условиях движение разрешается только по озерам и водохранилищам).
      89. На каналах, независимо от ширины судового хода, двухстороннее движение одиночных судов и толкаемых составов разрешается только при визуальной видимости обоих берегов по траверзу и не менее двух длин судна (состава) по курсу.
      90. Проход судов и толкаемых составов под мостами разрешается только при условии, что судоходные пролеты имеют средства навигационного оборудования, позволяющие надежно опознать эти пролеты не менее чем за 0,5 км и уверенно ориентироваться при подходе к ним (визуально или с помощью технических средств). При этом ширина судоходных пролетов должна быть:
      1) для одиночных судов и однониточных толкаемых составов - не менее 5-кратной ширины судна (состава);
      2) для других толкаемых составов - не менее 3-кратной ширины состава.
      91. Судно, буксирующее плот по реке, при видимости менее 1,0 км может продолжить движение только до ближайшего места остановки.
      92. Суда и составы при движении в одном направлении, в условиях ограниченной менее 1,0 км видимости, если они не намерены обгонять друг друга, должны соблюдать между собой безопасную дистанцию, которая в любом случае должна быть не менее 5-кратного тормозного пути для данной скорости.
      93. Суда, которые прекратили движение или которым плавание не разрешено, должны отстаиваться по возможности в таких местах, где они не будут создавать затруднений для ориентировки и прохода других судов, продолжающих движение.
      94. Суда на ходу и стоянке должны подавать звуковые сигналы в соответствии с главой 32 настоящих Правил. В процессе расхождения, пропуска и обгона суда по взаимному согласованию могут периодически включать светоимпульсные (световые) отмашки с соответствующего борта, а при сближении на визуальную видимость могут подавать звуковые сигналы, указанные в пункте 166 настоящих Правил.
      95. При ограниченной видимости запрещается:
      1) расхождение и обгон на судовом ходу шириной менее 200 м судну (толкаемому составу), если визуальная видимость составляет менее трех длин судна (состава);
      2) швартовка к причалам, подходным палам шлюзов, судам, если визуальная видимость составляет менее двух длин судна.
      96. Исходя из конкретных условий местными правилами могут быть установлены участки, на которых движение судов при ограниченной видимости запрещается.

                Глава 16. Расхождение (пропуск) судов

      97. Суда при ограниченной менее 1,0 км видимости должны заблаговременно по УКВ радиосвязи договориться о наиболее удобном месте расхождения (пропуска) и осуществлять его только левыми бортами следующим образом:
      1) судно, идущее вверх, при подходе к согласованному месту, должно уклониться вправо, насколько это необходимо и безопасно, остановиться или уменьшить скорость до минимальной и осуществить пропуск встречного судна (состава) по левому борту;
      2) судно, идущее вниз, при подходе к согласованному месту должно заблаговременно уменьшить ход до минимального, уклониться вправо, насколько это необходимо и безопасно, и следовать так до тех пор, пока встречное судно не будет оставлено позади;
      3) судно, идущее вверх, должно осуществлять расхождение с плотовым составом по борту, указанному плотоводом.

                        Глава 17. Обгон судов

      98. При ограниченной менее 1,0 км видимости разрешается:
      1) одиночному судну обгон других судов и составов при ширине судового хода 100 м и более, с учетом пункта 95, пп.1;
      2) толкаемому (буксируемому) составу обгон плотовых и других составов при ширине судового хода 200 м и более;
      3) обгон судов и составов только со стороны левого борта обгоняемых; обгон плотовых составов - по указанию плотовода.
      99. Судно, догоняющее другое судно, при видимости менее 1,0 км должно по УКВ радиосвязи получить разрешение на обгон, согласовать место обгона и взаимные меры предосторожности.
      100. Обгоняемое судно при видимости менее 1,0 км, разрешив обгон, должно уменьшить скорость до минимальной, уклониться вправо, насколько это необходимо и безопасно, и следовать так до окончания обгона.
      101. Обгоняющее судно при видимости менее 1,0 км, получив разрешение на обгон, должно с осторожностью обходить обгоняемое судно, держась на безопасном расстоянии от него до тех пор, пока оно не будет окончательно пройдено и оставлено позади.

             Раздел 4. Огни и знаки судов и плотов

        Глава 18. Применение огней и знаков. Определение

      102. Правила, относящиеся к огням (приложение 3 на 16 листах), должны соблюдаться от захода до восхода Солнца (ночью), а также в условиях ограниченной видимости; при этом не должны выставляться другие огни, которые могут быть ошибочно приняты за предписанные настоящими Правилами или ухудшить их видимость, или служить помехой для наблюдения.
      103. Правила, относящиеся к знакам (приложение 3 на 16 листах), должны соблюдаться от восхода до захода Солнца (днем).
      104. Суда, стоящие на ремонте или холодном отстое на акваториях ремонтных предприятий или отстойных пунктов, находящихся за пределами судового хода, если они не создают препятствий для других движущихся судов, предписанные огни и знаки могут не нести.
      105. Маломерные и парусные суда несут огни и знаки (приложение 3).
      106. В настоящей главе используются следующие определения:
      топовый огонь - белый огонь, расположенный в диаметральной плоскости о судна, освещающий непрерывным светом дугу горизонта в 225 и установленный о таким образом, чтобы светить от направления прямо по носу до 22,5 позади траверза каждого борта;
      бортовые огни - зеленый огонь на правом борту и красный на левом;
      каждый из этих огней освещает непрерывным светом дугу горизонта в 112,5' и установлен таким образом, чтобы светить от направления прямо по носу до 22,5' позади траверза соответствующего борта;
      кормовой огонь - белый огонь, расположенный в кормовой части судна, освещающий непрерывным светом дугу горизонта в 135' и установленный таким образом, чтобы светить от направления прямо по корме до 67,5' в сторону каждого борта;
      буксировочный огонь - желтый огонь с дугой освещения в 135' от направления прямо по корме до 67,5' в сторону каждого борта, расположенный в диаметральной плоскости судна;
      круговой огонь - огонь, освещающий непрерывным светом дугу горизонта в 360';
      проблесковый огонь - огонь, дающий проблески через регулярные интервалы времени;
      светоимпульсная (световая) отмашка - белый проблесковый огонь с дугой освещения в 112,5' от траверза судна к носу (с перекрытием диаметральной о плоскости на 22,5' ) и 112,5' от траверза судна к корме (с перекрытием о диаметральной плоскости на 22,5'). Могут применяться светоимпульсные (световые) отмашки, одинаковые по цвету с соответствующими бортовыми сигналами. Светоимпульсная отмашка применяется как ночью, так и днем. При ее отсутствии отмашка должна подаваться днем флагом-отмашкой, ночью - световой отмашкой.

                       Глава 19. Дальность видимости огней

      107. Огни, предписанные настоящими Правилами, должны быть видимыми на расстояниях, не менее указанных в таблице 1.

                                                        Таблица 1

                 Дальность видимости огней, км ___________________________________________________________
Огонь, цвет  !На самоходных судах  !На несамоходных судах   !
             !---------------------!------------------------!
             !длиной 20 м!длиной   !длиной 50 м!длиной менее!
             !и более    !менее 20м!и более    ! 50 м       !
------------------------------------------------------------!
Топовый белый  ! 8       ! 5,5     ! 4         ! 2          !
Бортовой:      !         !         !           !            !
красный        ! 3,7     ! 3,7     ! -         ! -          !
зеленый        ! 3,7     ! 3,7     ! -         ! -          !
Кормовой белый ! 3,7     ! 3,7     ! -         ! -          !
Буксировочный  !         !         !           !            !
желтый         ! 3,7     ! 3,7     ! -         ! -          !
Круговой:      !         !         !           !            !
белый          ! 3,7     ! 3,7     ! 1,85      ! 1,85       !
красный        ! 1,85    ! 1,85    ! 1,85      ! 1,85       !
желтый         ! 1,85    ! 1,85    ! -         ! -          !
зеленый        ! 1,85    ! 1,85    ! 1,85      ! 1,85       !
синий          ! 1,85    ! 1,85    ! -         ! -          !
Отмашка свето. !         !         !           !            !
импульсная:    !         !         !           !            !
днем           ! 2       ! 2       ! -         ! -          !
ночью          ! 4       ! 4       ! -         ! -          !
Отмашка свето. !         !         !           !            !
вая (ночью)    ! 4       ! 4       ! -         ! -          !
____________________________________________________________!

      Примечания:
      1) дальность видимости огней самоходных судов длиной менее 12 м: топовых - 3,7 км, бортовых - 1,85 км;
      2) взаимное расположение огней и знаков на судах, расстояния между ними указаны в приложении 4 на 2 листах.

     Глава 20. Одиночные суда с механическим двигателем на
                          ходу

      108. Одиночное судно с механическим двигателем на ходу должно нести:
      1) топовый огонь; судно длиной 50 м и более может нести второй топовый огонь; при этом один из них должен быть расположен впереди и ниже другого;
      2) бортовые огни;
      3) три кормовых огня, расположенных треугольником основанием вниз; на судне шириной 5 м и менее - один кормовой огонь в диаметральной плоскости.
      109. Пассажирское водоизмещающее судно с механическим двигателем, работающее на переправе или в границах акватории порта (т.е. на внутригородских линиях), а также самоходный паром на ходу, кроме огней, предписанных для одиночного судна (пункт 108), должны нести желтый проблесковый круговой огонь.
      110. Самоходное судно с нефтегрузами, их остатками, взрывчатыми или ядовитыми веществами на ходу, кроме огней, предписанных одиночному судну (пункт 108), при расхождении и обгоне может показывать красный круговой огонь.
      111. Судно судоходного надзора на ходу, кроме огней, предписанных одиночному судну пунктом 108 настоящих Правил, может нести синий проблесковый круговой огонь.

        Глава 21. Суда, занятые толканием и толкаемые суда

      112. Судно с механическим двигателем, занятое толканием, должно нести:
      1) три топовых огня, расположенных треугольником основанием вниз, верхний из них должен быть расположен в диаметральной плоскости;
      2) бортовые огни;
      3) три кормовых огня, расположенных треугольником основанием вниз, и над ними буксировочный огонь, а судно шириной 5 м и менее - только один буксировочный огонь.
      113. Судно с механическим двигателем, занятое толканием судов с нефтегрузами, их остатками, взрывчатыми или ядовитыми веществами, кроме огней, предписанных ему пунктом 112 настоящих Правил, при расхождении и обгоне может показывать красный круговой огонь.
      114. Толкаемые суда должны нести:
      1) одиночное - один топовый огонь на носовой части;
      2) в составе - по одному топовому огню на носовой части каждого переднего судна.

            Глава 22. Суда, занятые буксировкой на тросе и под
                            бортом

      115. Судно с механическим двигателем, занятое буксировкой на тросе, должно нести:
      1) два топовых огня, расположенных по вертикали;
      2) бортовые огни;
      3) один кормовой огонь, расположенный в диаметральной плоскости судна, и буксировочный огонь над ним;
      4) при буксировке плота или смешанного состава (плот и суда) - огни, предписанные подпунктами 2, 3 настоящего пункта и три топовых огня, расположенных по вертикали.
      116. Судно с механическим двигателем, буксирующее суда с нефтегрузами, их остатками, взрывчатыми или ядовитыми веществами, при расхождении и обгоне, кроме огней, предписанных ему пунктом 115 настоящих Правил, может показывать красный круговой огонь.
      117. Судно у плота или смешанного состава, помогающее в его проводке, независимо от способа выполнения этой работы, должно нести три топовых огня, расположенных по вертикали, и один кормовой огонь, расположенный в диаметральной плоскости судна.
      118. При буксировке на тросе несколькими судами, соединенными в кильватер, головной буксировщик должен нести огни, предписанные пунктом 115, а остальные буксировщики - такие же огни, за исключением бортовых.
      119. Суда, ошвартованные бортами и буксирующие состав или плот на тросе, должны нести огни, предписанные пунктом 115 настоящих Правил, за исключением внутренних бортовых огней.
      120. При буксировке под бортом несамоходного судна буксирующее судно должно нести такие же огни, предписанные пунктом 108 настоящих Правил, как одиночное судно с механическим двигателем на ходу.
      121. Судно при буксировке на тросе состава с толкачом должно нести такие же огни, предписанные пунктом 115 настоящих Правил, как буксировщик, а толкающее судно - один топовый огонь, буксировочный огонь и ниже его два кормовых огня, расположенных горизонтально.
      При ширине толкача 5 м и менее он несет один буксировочный огонь.
      122. При оказании помощи буксировкой на тросе одиночному судну или толкаемому составу, использующему свои машины, в маневрировании или прохождении затруднительных участков судно, которое оказывает помощь, должно нести такие же огни, как буксировщик в соответствии с пунктом 115 настоящих Правил;
      одиночное судно, которому оказывается помощь, - огни, предписанные пунктом 108 настоящих Правил, а толкающее судно - в соответствии с пунктом 121 настоящих Правил.
      123. Самоходное судно, отшвартованное к борту другого судна или состава, на ходу (использующее свои двигатели или нет) должно нести один топовый огонь и один кормовой огонь, расположенный в диаметральной плоскости судна, при этом основное судно (состав) свои огни не меняет. Нефтебункеровщик, а также зачистное судно при передаче топлива или приеме подсланевых вод дополнительно должно нести по красному круговому огню.

        Глава 23. Несамоходные суда при буксировке
                       и на стоянке

      124. Несамоходные суда во время их буксировки на тросе, под бортом, а также на стоянке (с буксировщиком или без него) должны нести:
      1) одиночное судно длиной менее 50 м - один белый круговой огонь (при буксировке под бортом этот огонь может быть заменен на топовый);
      2) одиночное судно длиной 50 м и более - по одному белому круговому огню на носовой и кормовой части (при буксировке под бортом эти огни могут быть заменены на топовый и кормовой соответственно);
      3) в составе - по одному белому круговому огню на носовой части каждого судна и на кормовой части каждого последнего судна.
      125. Несамоходные суда с нефтегрузами, их остатками, взрывчатыми или ядовитыми веществами на стоянке дополнительно к огням, предписанным пунктом 124 настоящих Правил, должны нести по одному красному круговому огню на каждом судне; днем они должны нести по сигнальному флагу "Б" (щиту).
      126. Несамоходные толкаемые суда на стоянке с толкачом или без него должны нести такие же огни, как буксируемые суда в соответствии с пунктами 124 и 125 настоящих Правил в зависимости от рода груза.
      127. Несамоходные суда при буксировке их на тросе в составе с толкачом должны нести такие же огни, как толкаемые суда в соответствии с пунктом 114 настоящих Правил.
      128. В группе соединенных несамоходных судов, стоящих на рейде или у берега, суда, находящиеся с ходовой стороны, и все суда переднего счала должны нести по одному белому круговому огню на носовой части, а все суда последнего (заднего) счала - и на кормовой части.
      129. Нефтеперекачивающие, нефтебункеровочные и зачистные станции должны нести такие же огни и знаки, как несамоходные суда соответствующих размеров с нефтегрузами в соответствии с пунктом 125 настоящих Правил.
      130. Дебаркадер должен нести один белый круговой огонь на мачте и один белый огонь на стенке надстройки, видимый со стороны судового хода.
      131. Паром канатной переправы на стоянке и во время движения от берега к берегу должен нести белый круговой огонь, канат паромной переправы должен быть освещен у обоих берегов фонарями, прикрытыми сверху защитными козырьками.
      132. Несамоходное судно на мели должно нести установленные для него стояночные огни в соответствии с пунктом 124 настоящих Правил и, кроме того, на уровне плавучего навигационного знака - белый круговой огонь на части судна, выступающей в судовой ход, если мимо него возможен проход других судов; если проход невозможен - три красных круговых огня, днем - три черных шара или подобных предмета, расположенных по вертикали на видном месте.

              Глава 24. Самоходные суда на стоянке

      133. Одиночное судно с механическим двигателем на стоянке должно нести:
      1) один белый круговой огонь в носовой части (на мачте, флагштоке, носовом штаге);
      2) один белый огонь на краю ходового мостика с ходовой стороны,  видимый в секторе 180' (по 90' от траверза);
      3) два кормовых огня, расположенных горизонтально;
      4) при ширине 5 м и менее - один белый круговой огонь на мачте;
      5) днем при стоянке на якоре - черный шар на наиболее видном месте в носовой части (судно шириной 5 м и менее черный шар может не нести).
      134. Самоходное судно с нефтегрузами, их остатками, взрывчатыми или ядовитыми веществами на стоянке должно нести огни и знаки, предписанные пунктом 133, и дополнительно отдельно от них - красный круговой огонь, днем - сигнальный флаг "Б" (щит).
      135. Толкачи или буксировщики с составами (плотами) на стоянке несут такие же огни и знаки, предписанные пунктом 135 настоящих Правил, как одиночное самоходное судно.
      136. Самоходное судно на мели должно нести установленные для него стояночные огни в соответствии с пунктами 133, 134 настоящих Правил и, кроме того, на уровне плавучего навигационного знака на части судна, выступающей в судовой ход, - белый круговой огонь, если мимо него возможен проход других судов, если проход невозможен - три красных круговых огня, днем - три черных шара или подобных предмета, расположенных по вертикали на видном месте.

           Глава 25. Плоты и стоечные плавучие средства

      137. Плоты на ходу должны нести:
      1) при длине менее 60 м - один белый круговой огонь на хвостовой части плота;
      2) при длине 60 м и более, но менее 120 м - два белых круговых огня (один на головной части, за которую закреплен буксир, другой - на хвостовой);
      3) при длине 120 м и более, но менее 240 м - четыре белых круговых огня по углам плота;
      4) при длине 240 м и более, но менее 480 м - шесть белых круговых огней по бортам плота (два на головной части, два - на средней и два - на хвостовой); при длине 480 м и более добавляются два белых круговых огня по бортам плота через каждые 240 м (полных или неполных);
      5) кошелевой плот - два белых круговых огня, один - на головной части, другой - на хвостовой;
      6) на плоту-сигаре длиной менее 60 м - один белый круговой огонь на хвосте сигары, при длине 60 м и более - по одному белому круговому огню на ее оконечностях.
      138. При движении плотового состава по озеру или водохранилищу, если огни на плоту из-за штормовых условий погасли и выставить их невозможно, с приближением других судов плот должен периодически освещаться прожектором буксировщика.
      139. Плоты на стоянке в пути следования должны нести такие же огни, как и на ходу.
      140. Плоты, стоящие на формировочном рейде, должны нести со стороны судового хода через каждые 500 м (полные или не полные) круговые огни такого же цвета, как огни соответствующих навигационных знаков.
      141. Лесонаправляющие и лесоограждающие плавучие сооружения лесных запаней и гаваней на оконечностях, а также по всей длине через каждые 100 м должны нести круговые огни такого же цвета, как огни соответствующих плавучих навигационных знаков.
      142. Плавучие причалы-понтоны, насосные станции, купальни и другое на части, выступающей в сторону судового хода, должны нести при длине менее 50 м один белый круговой огонь, при длине 50 м и более - белые круговые огни через каждые 50 м.

                  Глава 26. Суда технического флота

      143. Дноуглубительный снаряд любой конструкции и назначения при работе на судовом ходу должен нести:
      1) один зеленый круговой огонь на мачте;
      2) при работе на правой полосе судового хода дополнительно два красных круговых огня (тентовых), расположенных на носовой и кормовой частях на высоте тента с ходовой стороны, при работе на левой полосе - два зеленых круговых огня соответственно (при работе поперек судового хода - разработка траншей для подводных переходов и другое - вышеуказанные два тентовых огня должны быть расположены на носовой или кормовой части земснаряда соответственно кромке);
      3) на плавучем грунтопроводе рефулерного снаряда - круговые огни через каждые 50 м (красные при отвале грунта за правую кромку судового хода, белые - за левую).
      144. Многочерпаковый земснаряд при работе по всей ширине судового хода должен нести один зеленый круговой огонь на мачте дополнительно - четыре тентовых огня (два красных на стороне, обращенной к левой кромке судового хода, два зеленых - к правой кромке).
      145. Дноочистительные снаряды и суда, занятые подводными работами (подъем судов, прокладка труб, кабелей и другое, без водолазных работ), должны нести один зеленый круговой огонь на мачте, днем - сигнальный флаг "А" (щит).
      146. Плавучие краны, добывающие грунт на судовом ходу или вне его, а дноуглубительные снаряды (при работе только за пределами судового хода), должны нести такие же огни, как несамоходные суда, соответствующих размеров при стоянке на якоре.
      147. Судно, занятое водолазными работами, должно нести два зеленых круговых огня, расположенных по вертикали, днем - два сигнальных флага "А" (щита).
      148. Дноуглубительные и дноочистительные снаряды, водолазные суда и суда, предназначенные для ведения подводных работ, не занятые выполнением своих основных операций, на ходу и стоянке должны нести такие же огни и знаки, как самоходные и несамоходные суда соответственно, при этом на грунтопроводе должны быть выставлены белые круговые огни через каждые 50 м.

                      Глава 27. Рыболовные суда

      149. Рыболовное судно, стоящее на снастях, заводящее невод или сплывающее по течению с выпущенной сетью на реках, должно нести на мачте при работе у правого берега - два красных, у левого - два белых круговых огня, расположенных по вертикали; днем - два красных или два белых сигнальных флага соответственно. Вдоль выпущенных снастей через каждые 100 м должны быть выставлены на лодках или других приспособлениях круговые огни такого же цвета, как огни соответствующих плавучих навигационных знаков.
      150. Судно, указанное в пункте 149 настоящих Правил, должно заблаговременно предупреждать проходящие мимо суда следующими сигналами: ночью при работе у правого берега - миганием красного огня, у левого - миганием белого огня; днем красным или белым флагом-отмашкой соответственно. Судно, проходящее мимо, должно подтвердить сторону прохода подачей отмашки с соответствующего борта.
      151. Судно, занятое ловом рыбы на озерах и водохранилищах, а также на участках с кардинальной системой навигационного оборудования, должно нести:
      1) при тралении - два круговых огня, расположенных по вертикали (верхний из которых зеленый, нижний - белый); днем - знак, состоящий из двух черных конусов вершинами вместе (при длине судна менее 20 м вместо указанного знака можно выставлять корзину);
      2) при других (кроме траления) способах лова - два круговых огня, расположенных по вертикали (верхний из которых красный, нижний - белый); днем - знак (или корзину), как и при тралении, в соответствии с подпунктом 1 пункта 151;
      3) если оно имеет ход относительно воды, в дополнение к огням, указанным в подпунктах 1, 2 пункта 151 настоящих Правил, еще и бортовые и кормовой (кормовые) огни, предусмотренные подпунктами 2 и 3 пункта 108 настоящих Правил.
      152. Рыболовное судно на ходу или стоянке, не занятое ловом, должно нести те же огни, что и самоходное или несамоходное судно соответствующих размеров.
      153. Судам, занятым ловом рыбы, запрещается:
      1) выметывать рыболовные снасти более чем на половину судового хода;
      2) выметывать рыболовные снасти на судовом ходу на расстоянии менее 1,0 км от судоходных пролетов мостов;
      3) выходить на судовой ход при ограниченной менее 1,0 км видимости;
      4) начинать выметывание рыболовных снастей перед приближающимися судами.

                  Раздел 5. Звуковые сигналы

          Глава 28. Общие требования и определения

      154. Суда с механическим двигателем длиной 7 м и более, а также дноуглубительные снаряды должны иметь звукосигнальные устройства, способные производить продолжительные и короткие звуки.
      Звуковые сигналы, подаваемые этими устройствами, должны быть слышимы на расстоянии не менее чем 2,0 км - при подаче с судна длиной 20 м и более, 1,0 км - при подаче с судна длиной менее 20 м.
      155. Звуковые сигналы ночью могут дублироваться светом (прожектором, белым круговым огнем), при этом луч света не должен ослеплять судоводителей других судов.
      156. Термин "короткий звук" означает звук продолжительностью около 1 с, "продолжительный звук" - звук, длящийся от 4 до 6 секунд.
      157. Несамоходное судно с экипажем должно иметь колокол или металлический предмет для подачи звуковых сигналов.
      158. Подача звуковых сигналов в крупных населенных пунктах и на отдельных участках пути (кроме сигналов бедствия и сигналов для предотвращения аварийной ситуации) может быть ограничена местными правилами.
      159. Подача звуковых сигналов, которые могут быть ошибочно приняты за сигналы, предписанные настоящими Правилами, запрещается.

                 Глава 29. Сигнал "Предупреждение"

      160. Судно, когда оно намерено предупредить другое судно об опасности, в связи с которой от него требуется принятие мер, вытекающих из данной ситуации (вплоть до прекращения движения), должно подать не менее пяти коротких звуков.
      161. Несамоходное судно при отсутствии соответствующих звукосигнальных устройств должно подавать этот сигнал частыми ударами в колокол или металлический предмет, дублируя этот сигнал согласно подпункту 8 пункта.

                 Глава 30. Сигнал "Человек за бортом"

      162. При падении человека за борт и спасании утопающего судно должно подавать три продолжительных звука.

            Глава 31. Сигналы при ограниченной видимости

      163. Самоходное судно на ходу при ограниченной видимости должно подавать через промежутки не более 2 мин. один продолжительный звук.
      164. Судно, толкающее или буксирующее суда или плоты, при ограниченной видимости через промежутки не более 2 минут должно подавать один продолжительный и два коротких звука.
      165. Самоходное одиночное судно или состав на якоре или на мели в пределах судового хода при ограниченной видимости для предупреждения приближающихся судов должны подавать один короткий, один продолжительный и один короткий звуки. Несамоходное судно с экипажем в этом случае должно подавать сигнал частыми ударами в колокол или металлический предмет.

       Глава 32. Сигналы маневроуказания и предупреждения

      166. Сигналы, применяемые судами, когда они находятся на виду друг у друга, имеют следующие значения:
      1) один короткий звук - "Я изменяю свой курс вправо";
      2) два коротких звука - "Я изменяю свой курс влево";
      3) три коротких звука - "Мои двигатели работают на задний ход";
      4) четыре коротких звука - "Я намереваюсь сделать оборот", "Я намереваюсь остановиться";
      5) один короткий и один продолжительный звуки - "Прошу увеличить ход";
      6) один продолжительный и один короткий звуки - "Прошу уменьшить ход";
      7) один продолжительный, один короткий и один продолжительный звуки - "Прошу выйти на радиосвязь";
      8) горизонтальное движение флага отмашки днем, белого огня ночью "Прошу остановиться";
      9) один продолжительный, один короткий, один продолжительный и один короткий звуки - "Я Вас понял".
      167. Пассажирское судно может подавать при подходе к причалу, пристани один продолжительный звук, при отходе в рейс - один продолжительный и три коротких звука.

                     Глава 33. Сигналы бедствия

      168. Судно, когда оно терпит бедствие и требует помощи, должно использовать или выставлять следующие сигналы (могут применяться вместе или раздельно):
      1) непрерывный звук любым аппаратом, предназначенным для подачи звуковых сигналов, а также беспрерывные частые удары в колокол или металлический предмет;
      2) частое мигание круговым огнем, прожектором или вертикальное перемещение флага или огня (вверх - вниз);
      3) ракеты или гранаты, выбрасывающие красные звезды, выпускаемые поодиночке через короткие промежутки времени;
      4) красный свет ракеты с парашютом или фальшфеер красного цвета;
      5) пламя на судне от горящей смоляной или мазутной бочки;
      6) сигнал, состоящий из квадратного флага с находящимся над ним или под ним шаром или чем-либо, похожим на шар;
      7) медленное и повторяемое поднятие и опускание рук, вытянутых в стороны;
      8) радиотелеграфный сигнал бедствия;
      9) радиотелефонное сообщение о бедствии.
      169. Запрещается применять или выставлять любой из вышеуказанных сигналов в иных целях, кроме указания о бедствии и необходимости помощи.

              Раздел 6. Плавание маломерных
                 и парусных судов

      170. Правила настоящего раздела распространяются на маломерные (включая парусные) и парусные немаломерные суда на внутренних водных путях и должны применяться с учетом правил других разделов.

      Глава 34. Порядок движения маломерных и парусных
                        судов

      171. Маломерные суда, идущие одиночно или с буксируемыми (толкаемыми) маломерными судами, а также парусные суда должны следовать за пределами судового хода (установленных полос движения или рекомендованных курсов на участках с кардинальной системой навигационного оборудования). В случае, когда по условиям пути такое следование невозможно, они могут идти по судовому ходу вдоль правой по ходу кромки в пределах до 10 м от нее в один ряд. При этом они не должны затруднять движение и маневрирование немаломерных судов на судовом ходу, для чего обязаны заблаговременно уходить с их пути без обмена звуковыми и зрительными сигналами.
      172. Маломерные и парусные суда при необходимости могут пересекать судовой ход (полосу движения, рекомендованный курс), а также выполнять поворот с пересечением судового хода, как правило, за кормой проходящих немаломерных судов. Маневр пересечения курса приближающихся судов должен быть завершен не менее чем за 0,5 км от них. Пересечение должно производиться под углом, близким к прямому, и в возможно короткий срок. В случае пересечения судового хода в предписанном месте эти условия должны также соблюдаться.
      173. Проход маломерных и парусных судов через шлюзы осуществляется в соответствии с действующими положениями о пропуске судов через них.
      174. Маломерным и парусным судам, за исключением случаев, когда они выполняют производственные задания, запрещается:
      1) маневрировать и останавливаться вблизи идущих или стоящих немаломерных судов, земснарядов, плавучих кранов и другое и в промежутках между ними;
      2) останавливаться или становиться на якорь в пределах судового хода (полосы движения, рекомендованного курса), а также у плавучих навигационных знаков;
      3) останавливаться у пассажирских и грузовых причалов, дебаркадеров на расстоянии менее 200 м выше и ниже их;
      4) выходить на судовой ход при ограниченной менее 1,0 км видимости, а парусным судам, кроме того, и ночью.
      175. Немаломерному судну, идущему под парусом и, в то же время, приводимому в движение мотором, плавание на судовом ходу ночью запрещается, а днем разрешается только в пределах 10-ти метровой полосы в соответствии с пунктом 171 настоящих Правил.
      176. Скоростное маломерное судно в условиях ограниченной менее 0,5 км видимости, а также в темное время суток, когда невооруженным глазом неосвещенные ориентиры опознаются на расстоянии менее 0,5 км, может осуществлять движение только в водоизмещающем положении.
      177. Маломерным и парусным судам плавание по судовому ходу вне 10-ти метровой полосы может быть разрешено только при проведении спортивных и других организованных мероприятий на условиях, согласованных с органами, регулирующими судоходство.
      178. На акваториях портов, на каналах и отдельных участках пути плавание маломерных и парусных судов может быть местными правилами запрещено или ограничено, или для них могут быть установлены отдельные полосы движения.
      179. Маломерные и парусные суда при плавании на водохранилищах, озерах и в районах с кардинальной системой навигационного оборудования при ограниченной видимости, кроме правил настоящего раздела, должны руководствоваться также главой 40 настоящих Правил.

         Глава 35. Расхождение и обгон маломерных
                   и парусных судов

      180. Правила, установленные в настоящей главе, распространяются на маломерные и парусные суда при плавании за пределами судового хода, его пересечении, плавании на участках с кардинальной системой навигационного оборудования, а также на случаи обгона этими судами друг друга на судовом ходу.
      181. Два маломерных моторных судна, идущие встречным курсом, должны расходиться левыми бортами.
      182. Когда два маломерных моторных судна сближаются на пересекающихся курсах, то судно, которое имеет другое на своей правой стороне, должно уступить ему дорогу.
      183. Если два парусных судна сближаются так, что возникает опасность столкновения, одно из них уступает дорогу другому следующим образом:
      1) когда суда идут разными галсами, то судно, идущее левым галсом, должно уступить дорогу другому судну;
      2) когда оба судна идут одним и тем же галсом, то судно, находящееся на ветре, должно уступить дорогу судну, находящемуся под ветром;
      3) если судно, идущее левым галсом, имеет другое судно с наветренной стороны и не может определить, левым или правым галсом идет это другое судно, то оно должно уступить ему дорогу.
      184. Когда моторное судно сближается с парусным так, что возникает опасность столкновения, моторное судно должно уступить дорогу парусному.
      185. Маломерное или парусное судно, приближающееся к другому судну в секторе его кормового огня (огней), т.е. с направления более 22,5 оС позади траверза, является обгоняющим и, независимо от того, моторное оно или парусное, может обходить обгоняемое, держась в стороне от его пути, следующим образом:
      1) на судовом ходу - только по его левому борту; обгоняемое маломерное судно должно способствовать скорейшему обгону снижением скорости (при этом нахождение на траверзе одновременно более двух судов запрещается);
      2) за пределами судового хода, при его пересечении и на участках с кардинальной системой навигационного оборудования - по любому борту.
      186. Маломерные и парусные суда расхождение и обгон должны производить без обмена отмашками, при этом свои действия они могут показывать звуковыми сигналами маневроуказания в соответствии с пунктом 166 настоящих Правил.

           Глава 36. Огни, знаки и сигналы маломерных
                           и парусных судов

      187. Маломерное судно, идущее на веслах, под парусом или на буксире, должно нести белый круговой огонь или иметь его наготове и показывать при приближении других судов; парусное маломерное судно может нести огни в соответствии с пунктом 190 настоящих Правил.
      188. Маломерное судно со стационарным или подвесным мотором, независимо от его мощности, на ходу должно нести бортовые и кормовой огни; бортовые огни могут быть скомбинированными в одном фонаре.
      189. Маломерное судно, буксирующее или толкающее другое (другие) маломерное судно, должно нести такие же огни и знаки, предусмотренные пунктами 187, 188, 192 настоящих Правил, как соответствующее одиночное судно.
      190. Парусное судно длиной 7 м и более на ходу должно нести:
      1) бортовые огни;
      2) кормовой огонь;
      3) два круговых огня около топа мачты, расположенных по вертикали (верхний из которых красный, нижний - зеленый), или при приближении других судов освещать парус белым мигающим светом.
      191. На парусном судне длиной менее 20 м бортовые или бортовые и кормовой огни могут быть скомбинированы в одном фонаре; при объединении бортовых и кормового огней запрещается нести огни, указанные в пункте 190, подпункт 3.
      192. Судно, идущее под парусом и в то же время приводимое в движение мотором, днем должно нести на наиболее видном месте знак в виде черного конуса вершиной вниз, ночью - такие же огни, как самоходное судно, соответствующих размеров, согласно пунктам 108 и 188 настоящих Правил.
      193. Маломерное или парусное судно при стоянке на якоре в месте, где могут плавать другие суда, должно нести один белый круговой огонь.
      194. Маломерное или парусное судно, занятое ловом рыбы, водолазными или другими работами, при выполнении которых настоящими Правилами предусмотрено несение дополнительных огней (знаков), должно нести их в соответствии с характером выполняемой работы.
      195. Маломерное или парусное судно, потерявшее ход или управляемость на пути движения других судов, должно заблаговременно предупредить их об этом днем круговым движением заметного предмета над головой, ночью - круговым движением белого огня. В дополнение к этим сигналам может подаваться звуковой сигнал "Предупреждение" (глава 30).
      196. Маломерное или парусное судно, терпящее бедствие или нуждающееся в помощи, может подавать сигналы, предусмотренные главой 34 настоящих Правил.
      197. Парусное судно длиной 7 м и более должно иметь звукосигнальное устройство, способное производить короткие и продолжительные звуки, слышимые на расстоянии не менее чем 1,0 км.
      198. При ограниченной видимости на водохранилищах, озерах и на участках с кардинальной системой навигационного оборудования маломерные и парусные суда на ходу и стоянке должны подавать звуковые сигналы, указанные в подпунктах 1 и 2 пункта 213 настоящих Правил, а при отсутствии соответствующих звукосигнальных устройств - сигнал "Предупреждение" частыми ударами в колокол или металлический предмет (глава 30).

          Раздел 7. Плавания судов на участках
               с кардинальной системой
             навигационного оборудования

                    Глава 37. Общие положения

      199. Границы участков с кардинальной системой навигационного оборудования указываются в местных правилах, лоциях или на навигационных картах.
      200. В случаях, не предусмотренных Правилами настоящей главы, все суда, включая скоростные, парусные и маломерные, при плавании по участкам с кардинальной системой навигационного оборудования должны выполнять требования других глав настоящих Правил.
      201. Судно считается обгоняющим, если оно приближается к другому судну в секторе его кормового огня (огней), т.е. с направления более 22,5' позади его траверза. Если имеется сомнение в отношении того, является ли судно обгоняющим, то следует считать, что это именно так, и действовать соответственно.
      202. Судно считается лишенным возможности управляться, если оно из-за неисправности двигателей, движителей, корпуса, рулевого устройства, других механизмов или тяжелого воздействия гидрометеорологических явлений (приложение 5 на 4 листах) не может маневрировать в соответствии с требованиями настоящих Правил.
      203. Судно, лишенное возможности управляться, должно нести два красных круговых огня, расположенных по вертикали на наиболее видном месте; если оно имеет ход относительно воды, то дополнительно - бортовые и кормовой (кормовые) огни. Днем такое судно должно нести два черных шара или подобных предмета, расположенных по вертикали на наиболее видном месте.
      204. Суда, занятые ловом рыбы, не должны затруднять движение судов, следующих установленными полосами движения или рекомендованными курсами.
      205. Каждое судно на ходу (за исключением случаев обгона) должно уступать дорогу судам, указанным после него в следующем перечне:
      1) одиночное судно с механическим двигателем, судно, толкающее или буксирующее состав (за исключением плота);
      2) парусное судно;
      3) судно, занятое ловом рыбы;
      4) судно, буксирующее плот;
      5) судно, лишенное возможности управляться, занятое подводными или водолазными работами.
      206. Гидросамолет на воде должен держаться в стороне от всех судов и не затруднять их движение. Однако в тех случаях, когда существует опасность столкновения, он должен выполнять правила настоящего раздела как судно с механическим двигателем, но без подачи звуковых сигналов и отмашек.

                  Глава 38. Расхождение и обгон судов

      207. Правила настоящей главы применяются к судам с механическим двигателем, находящимся на виду друг у друга. В этой главе под термином "судно" понимаются суда и составы, исключая плотовые составы.
      208. Когда два судна сближаются на противоположных или почти противоположных курсах так, что возникает опасность столкновения, каждое из них должно изменить свой курс вправо с тем, чтобы разойтись левыми бортами. Если имеется сомнение в отношении того, существует ли такая ситуация, то следует считать, что она существует, и действовать соответственно.
      209. Когда два судна идут пересекающимися курсами так, что возникает опасность столкновения, то судно, которое имеет другое на своей правой стороне, должно уступить ему дорогу; при этом оно не должно пересекать курс другого судна по носу. Судно, которому уступают дорогу, обязано сохранять свой курс и скорость. Однако, когда для него становится очевидным, что судно, обязанное уступить дорогу, не предпринимает для этого соответствующих действий, оно должно предпринять меры для избежания столкновения только собственным маневром.
      210. При обгоне обгоняющее судно (включая парусное и буксирующее плот) должно держаться в стороне от пути обгоняемого до тех пор, пока последнее не будет окончательно пройдено и оставлено позади.
      211. При маневрировании, включая расхождение и обгон, суда с механическим двигателем (за исключением маломерных) должны показывать свои маневры подачей звуковых сигналов, в соответствии с пунктом 166 настоящих Правил.

          Глава 39. Плавание судов, не находящихся
                    на виду друг у друга

      212. Настоящее правило относится к судам (в том числе не имеющим радиолокатора, УКВ радиостанции), не находящимся на виду друг у друга, при плавании в районах ограниченной видимости или вблизи таких районов.
      213. В районах ограниченной видимости или вблизи них суда, кроме сигналов, предусмотренных главой 32 настоящих Правил, должны подавать также следующие сигналы:
      1) судно с механическим двигателем на ходу, но не имеющее движения относительно воды (в дрейфе), через промежутки не более 2 минут - два продолжительных звука;
      2) судно, лишенное возможности управляться, занятое ловом рыбы, а также парусное судно длиной 7 м и более на ходу через промежутки не более 2 мин - один продолжительный и два коротких звука;
      3) при сближении на визуальную видимость - звуковые сигналы, указанные в пункте 166 настоящих Правил.
      214. Каждое судно должно следовать с безопасной скоростью, установленной применительно к преобладающим обстоятельствам и условиям ограниченной видимости. Судно с механическим двигателем должно держать свои машины готовыми к немедленному маневру. Скоростное судно должно следовать в водоизмещающем положении только до ближайшего места безопасной стоянки.
      215. Судно, которое обнаружило присутствие другого судна только с помощью радиолокатора, должно определить, развивается ли ситуация чрезмерного сближения и (или) существует ли опасность столкновения. Если это так, то оно должно своевременно предпринять действие для расхождения. Причем, когда действием является изменение курса, то, насколько это возможно, следует избегать:
      1) изменения курса влево, если другое судно находится впереди траверза и не является обгоняемым;
      2) изменения курса в сторону судна, находящегося на траверзе или позади траверза.
      216. Каждое судно, которое услышит, по-видимому, впереди своего траверза, туманный сигнал другого судна или которое не может предотвратить чрезмерного сближения с другим судном, находящимся впереди траверза, должно уменьшить ход до минимального, или, если это необходимо, остановить движение и в любом случае следовать с крайней осторожностью до тех пор, пока не минует опасность столкновения.

                          Глава 40. Исключение

      217. Любое самоходное судно в течение 10 лет после вступления настоящих Правил в силу может вместо горизонтально расположенных двух кормовых огней, предписанных этими Правилами, нести ранее установленные два белых гакабортных огня с дугой освещения горизонта в 180'.
      218. Буксировщики и толкачи на срок до 5 лет после вступления настоящих Правил в силу освобождаются от установки буксировочного огня. До его установки буксировщики при буксировке судов, составов и плотов должны нести огни, предусмотренные пунктом 120 настоящих Правил, как одиночное самоходное судно соответствующих размеров на ходу, а суда, занятые толканием - один кормовой огонь, расположенный в диаметральной плоскости, и ниже его два ранее установленных белых гакабортных огня, расположенных горизонтально (при ширине толкача 5 м и менее - только один кормовой огонь).
      219. Военные корабли требования настоящих Правил в отношении дальности видимости, секторов освещения, взаимного расположения огней и знаков и дальности слышимости звуковых сигналов могут выполнять с учетом особенностей их назначения и конструкции, но так, чтобы не затруднять применение этих Правил.
      220. Военные корабли и суда могут нести дополнительные огни и знаки и подавать звуковые и световые сигналы, не предусмотренные настоящими Правилами, но такие, которые нельзя по ошибке принять за огни, знаки или сигналы, предусмотренные настоящими Правилами.

           Раздел 8. Ответственность юридических
         и физических лиц, использующих суда и
                 другие плавучие средства

      221. Юридические и физические лица, в том числе иностранные, эксплуатирующие и использующие суда, плоты и другие плавательные средства, несут ответственность за последствия, которые могут произойти от невыполнения требований, установленных настоящими Правилами, или от пренебрежения какой-либо предосторожностью, соблюдение которой требуется обычной практикой судовождения или особыми обстоятельствами данного случая.

              Раздел 9. Обязанности юридических лиц,
        использующих суда и другие плавучие средства

      222. Хозяйствующие субъекты, в ведении которых находятся мосты, плотины и другие сооружения на внутренних водных путях, обязаны:
      1) за счет собственных средств обеспечивать навигационное ограждение (стационарные и плавучие знаки) и безопасный пропуск судов в районе сооружений, пропуск воды из водохранилищ в соответствии с утвержденными правилами;
      2) производить по согласованию с органами охраны природы углубление и очистку дна в районе сооружений;
      3) разводить судоходные пролеты наплавных мостов в соответствии с правилами плавания по внутренним водным путям (без взимания какой-либо платы с владельцев судов).